Wikipedia iswiki https://is.wikipedia.org/wiki/Fors%C3%AD%C3%B0a MediaWiki 1.39.0-wmf.22 first-letter Miðill Kerfissíða Spjall Notandi Notandaspjall Wikipedia Wikipediaspjall Mynd Myndaspjall Melding Meldingarspjall Snið Sniðaspjall Hjálp Hjálparspjall Flokkur Flokkaspjall Gátt Gáttaspjall TimedText TimedText talk Module Module talk Smától Smátólaspjall Smátóla skilgreining Smátóla skilgreiningarspjall 0 7 1762732 1761963 2022-07-30T09:55:47Z 2A01:6F02:403:B21:289A:B836:2AF2:5352 Þetta eru flottar breytingar wikitext text/x-wiki Vissuð þið að sleipiefni gerir ekki gagn því það er með typpa mínkara innan í því{{Land |nafn = Konungsríkið Svíþjóð |nafn_á_frummáli = Konungariket Sverige |nafn_í_eignarfalli = Svíþjóðar |fáni = Flag of Sweden.svg |skjaldarmerki = Great coat of arms of Sweden.svg |kjörorð = För Sverige - I tiden |kjörorð_tungumál = sænska |kjörorð_þýðing = Fyrir Svíþjóð - með tímanum |staðsetningarkort = EU-Sweden.svg |tungumál = [[sænska]] |höfuðborg = [[Stokkhólmur]] |stjórnarfar = [[Þingbundin konungsstjórn]] |titill_leiðtoga1 = [[Konungur Svíþjóðar|Konungur]] |nafn_leiðtoga1 = [[Karl 16. Gústaf]] |titill_leiðtoga2 = [[Forsætisráðherra Svíþjóðar|Forsætisráðherra]] |nafn_leiðtoga2 = [[Magdalena Andersson]] |staða = Stofnun |staða_athugasemd = forsöguleg |ESBaðild=[[1. janúar]] [[1995]] |stærðarsæti = 57 |flatarmál = 447.425 |hlutfall_vatns = 8,97 |mannfjöldaár = 2022 |mannfjöldasæti = 88 |fólksfjöldi = 10.462.498 |íbúar_á_ferkílómetra = 23,4 |VLF_ár = 2019 |VLF = 563,882 |VLF_sæti = 39 |VLF_á_mann = 54.628 |VLF_á_mann_sæti = 15 |VÞL_ár = 2019 |VÞL = {{hækkun}} 0.937 |VÞL_sæti = 8 |gjaldmiðill = [[Sænsk króna|Sænsk króna (kr)]] (SEK) |tímabelti = [[UTC]]+1 (UTC+2 [[Evrópskur sumartími|á sumrin]]) |umferð=hægri |þjóðsöngur = [[Du gamla, du fria]] |tld = se |símakóði = 46 |}} == Saga == Fornleifar sýna að það landsvæði sem nú er Svíþjóð byggðist þegar á [[steinöld]]. Eftir því sem ísaldarjökullinn hopaði fylgdu hópar veiðimanna og safnara sem fluttu sig lengra norður meðfram strönd Eystrasaltsins. [[Fornleifafræði]]ngar hafa grafið upp marga stóra verslunarstaði sem styrkja þá kenningu að landsvæðið hafi verið fullbyggt þegar á [[bronsöld]]. Á [[9. öldin|níundu]] og [[10. öldin|tíundu öld]] stóð [[víkingar|víkingamenning]] á stórum hluta þess svæðis sem nú er Svíþjóð. Einkum héldu sænskir víkingar í austurveg til Eystrasaltslandanna, [[Rússland]]s og allt suður til [[Svartahaf]]s. [[Sænska|Sænskumælandi]] íbúar settust að í suðurhluta [[Finnland]]s og einnig í [[Eistland]]i. Á þessum tíma tók einnig sænskt ríki að myndast með þungamiðju í [[Uppsalir|Uppsölum]] og náði það allt suður að [[Skánn|Skáni]], sem þá var hluti Danmerkur. Árið [[1389]] sameinuðust Danmörk, Noregur og Svíþjóð undir einum konungi. [[Kalmarsambandið]] var ekki pólitískt [[sambandsríki]] heldur [[konungssamband]]. Meirihluta [[15. öldin|15. aldar]] reyndi Svíþjóð að hamla þeirri miðstýringu sem Danir vildu koma á í sambandinu undir dönskum kóngi. Svíþjóð sagði sig úr Kalmarsambandinu [[1523]] þegar [[Gústaf Vasa|Gústaf Eiríksson Vasa]], síðar þekktur sem [[Gústaf I]], endurreisti sænska konungdæmið. Á [[17. öldin|17. öld]] varð Svíþjóð eitt helsta stórveldi Evrópu eftir mikla sigra í [[Þrjátíu ára stríðið|Þrjátíu ára stríðinu]]. Þegar á leið [[18. öldin|18. öld]] hvarf þessi staða þegar Rússland vann á í baráttunni um völdin við Eystrasalt. Saga Svíþjóðar síðustu aldirnar heftur einkennst af friði. Síðasta stóra styrjöldin sem Svíþjóð tók þátt í var við Rússland [[1809]] þegar Finnland var innlimað í Rússneska keisaradæmið. Minniháttar skærur urðu þó við Noreg [[1814]]. Þær enduðu með því að sænski krónprinsinnn samþykkti norsku stjórnaskrána [[17. maí]] sama ár og með því gengu Noregur og Svíþjóð í konungssamband. Þegar [[norska stórþingið]] samþykkti upplausn þessa sambands [[1905]] lá við stríði en það tókst að koma í veg fyrir það og þess í stað enduðu deilurnar með samningum. Svíþjóð lýsti yfir [[hlutleysi]] í báðum heimsstyrjöldunum og hefur allt síðan haldið fast við þá stefnu að standa utan [[hernaðarbandalag]]a í því augnmiði að halda sig utan við væntanlegar styrjaldir. == Stjórnmál == Svíþjóð hefur verið konungdæmi í hátt í þúsund ár. [[Konungur]] hefur stærstan hluta þessa tíma deilt löggjöf með [[sænska þingið|þinginu]] (á sænsku: ''Riksdag''). Þingið hefur hins vegar haft mismikil völd gegnum tíðina. Frá endurreisn konungdæmisins 1523 var lagasetningu og stjórn ríkisins skipt milli konungs og stéttarþings aðalsmanna. Árið [[1680]] gerðist sænski konungurinn hins vegar [[einveldi|einvaldur]]. Eftir tap Svía í [[Norðurlandaófriðurinn mikli|Norðurlandaófriðinum mikla]] hófst það sem nefnt er frelsistíminn frá [[1719]]. Honum fylgdu þrjár stjórnarskrárbreytingar, [[1772]], [[1789]] og [[1809]], sem allar styrktu vald borgara gagnvart konungi. [[Þingræði]] var komið á [[1917]] þegar [[Gústaf 5.]] sætti sig við að skipa ríkisstjórn í samræmi við valdahlutföll á þingi, eftir langa baráttu. [[Almennur kosningaréttur|Almennum kosningarétti]] var komið á [[1918]] – [[1921]]. Með nýrri stjórnaskrá [[1975]] var allt vald konungs afnumið. Táknrænu embætti konungs var haldið en án nokkurs valds. Í upphafi [[20. öldin|20. aldar]] mótaðist það flokkakerfi sem að miklu leyti hefur einkennt sænsk stjórnmál síðan. Sænski jafnaðarmannaflokkurinn hefur verið langstærsti stjórnmálaflokkurinn allar götur frá öðrum áratug 20. aldar og hefur setið í stjórn meira og minna samfleytt í yfir sjötíu ár. Á þingi sitja nú fulltrúar sjö flokka sem skiptast í tvær fylkingar, vinstri og hægri. Til vinstrifylkingarinnar teljast [[Jafnaðarmannaflokkurinn (Svíþjóð)|sænski jafnaðarmannaflokkurinn]] (''Socialdemokraterna''), [[sænski vinstriflokkurinn]] (''Vänsterpartiet''), [[sænski umhverfisflokkurinn]] (''Miljöpartiet''). Til hægrifylkingarinnar teljast [[Hægriflokkurinn (Svíþjóð)|sænski hægriflokkurinn]] (''Moderaterna''), [[Frjálslyndi flokkurinn (Svíþjóð)|sænski þjóðarflokkurinn]] (''Folkpartiet'') (frjálslyndur miðjuflokkur), [[Miðflokkurinn (Svíþjóð)|sænski miðflokkurinn]] (''Centerpartiet'') og [[kristilegi demókrataflokkurinn (Svíþjóð)|kristilegir demókratar]] (''Kristdemokraterna'') og síðan [[Svíþjóðardemókratar]] (''Sverigedemokraterna'') lengst til hægri. === Stjórnsýslueiningar === {{aðalgrein|Héruð í Svíþjóð}} == Landfræði == Svíþjóð liggur að [[Kattegat|Jótlandshafi]], [[Noregur|Noregi]], [[Finnland]]i og [[Eystrasalt]]i. Lengsta lengd þess frá norðri til suðurs er 1.572 km og frá austri til vesturs 499 km. Um það bil 221.800 eyjar tilheyra Svíþjóð. Þær stærstu eru [[Gotland]] og [[Eyland]] sem báðar eru í Eystrasaltinu. Meirihluti Svíþjóðar er flatur og hæðóttur, en [[Skandinavíufjöll]]in rísa í yfir 2.000 m hæð við landamærin að Noregi. Hæsti hnjúkurinn er [[Kebnekaise]] sem er 2.111 m yfir [[sjávarmál]]i. 28 [[Þjóðgarður|þjóðgarðar]] eru dreifðir um landið. Þeir stærstu eru í norðvesturhluta landsins. Suður- og Mið-Svíþjóð ([[Gautland]] og [[Svealand]]) ná aðeins yfir tvo fimmtu hluta landsins en Norður-Svíþjóð ([[Norðurland (Svíþjóð)|Norrland]]) nær yfir þrjá fimmtu hluta landsins. Syðsti oddur landsins er héraðið [[Skánn]]. [[Héruð í Svíþjóð]] eru 25. ===Gróður og dýralíf=== Um helmingur landsins er [[skógur|skógi]] vaxinn (aðallega [[greni]] og [[furur|furu]]). Í suðurhluta landsins eru einnig [[Eik (tré)|eikar–]] og [[beyki]]skógar. Alls eru 65 tegundir land[[spendýr]]a í Svíþjóð og er engin þeirra einlend í landinu. Af spendýrategundum má nefna [[elgur|elg]], [[rádýr]], [[rauðhjörtur|rauðhjört]], ýmsar tegundir [[nagdýr]]a svo sem [[rauðíkorni|rauðíkorna]], [[mús|mýs]], [[læmingi|læmingja]] og [[bifur]], [[kanína|kanínur]] og [[héri|héra]]. Þrjár tegundir spendýra eru taldar í mikilli útrýmingarhættu í landinu. Tvær þessara tegunda eru [[leðurblaka|leðurblökur]] og þriðja tegundin í mikilli útrýmingarhættu er [[úlfur]]inn. Tæplega 260 tegundir fugla verpa að staðaldri í Svíþjóð. Alls hafa fundist sjö tegundir [[skriðdýr]]a í Svíþjóð, þar af þrjár tegundir [[snákur|snáka]]. Þrátt fyrir kalda veðráttu hluta árs eru 13 tegundir [[froskdýr]]a í Svíþjóð.<ref>[http://www.visindavefur.is/svar.php?id=52053 Hvað getið þið sagt mér um dýralíf í Svíþjóð] Vísindavefur. Skoðað 17. janúar 2016.</ref> ==Íbúar== ===Trúarbrögð=== [[Sænska kirkjan]] er fjölmennasta trúfélagið en hún var [[þjóðkirkja]] til ársins 2000. 54% Svía eru meðlimir hennar. Þó sækja aðeins um 2% kirkju reglulega. Um 5% eru múslimar og 2% kaþólskir. Í Svíþjóð er fjöldi trúlausra. ==Tilvísanir== {{reflist}} == Tenglar == * [http://www.norden.org/is/um-northurloend/loend-og-sjalfstjornarsvaethi/svithjoth Tölfræðiupplýsingar um Svíþjóð á Norden.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100510030111/http://www.norden.org/is/um-northurloend/loend-og-sjalfstjornarsvaethi/svithjoth |date=2010-05-10 }} * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3449727 ''750 ár í Stokkhólmi''; grein í Morgunblaðinu 2002] {{Evrópa}} {{Evrópusambandið}} {{Evrópuráðið}} {{Norðurlandaráð}} {{Efnahags- og framfarastofnunin}} [[Flokkur:Evrópulönd]] [[Flokkur:Evrópusambandslönd]] [[Flokkur:Norðurlönd]] [[Flokkur:Svíþjóð| ]] ke7do5higyzomw4qfvo9dgqbuvpj0gp 1762735 1762732 2022-07-30T10:07:13Z Berserkur 10188 Tók aftur breytingar [[Special:Contributions/2A01:6F02:403:B21:289A:B836:2AF2:5352|2A01:6F02:403:B21:289A:B836:2AF2:5352]] ([[User talk:2A01:6F02:403:B21:289A:B836:2AF2:5352|spjall]]), breytt til síðustu útgáfu [[User:85.76.12.12|85.76.12.12]] wikitext text/x-wiki {{Land |nafn = Konungsríkið Svíþjóð |nafn_á_frummáli = Konungariket Sverige |nafn_í_eignarfalli = Svíþjóðar |fáni = Flag of Sweden.svg |skjaldarmerki = Great coat of arms of Sweden.svg |kjörorð = För Sverige - I tiden |kjörorð_tungumál = sænska |kjörorð_þýðing = Fyrir Svíþjóð - með tímanum |staðsetningarkort = EU-Sweden.svg |tungumál = [[sænska]] |höfuðborg = [[Stokkhólmur]] |stjórnarfar = [[Þingbundin konungsstjórn]] |titill_leiðtoga1 = [[Konungur Svíþjóðar|Konungur]] |nafn_leiðtoga1 = [[Karl 16. Gústaf]] |titill_leiðtoga2 = [[Forsætisráðherra Svíþjóðar|Forsætisráðherra]] |nafn_leiðtoga2 = [[Magdalena Andersson]] |staða = Stofnun |staða_athugasemd = forsöguleg |ESBaðild=[[1. janúar]] [[1995]] |stærðarsæti = 57 |flatarmál = 447.425 |hlutfall_vatns = 8,97 |mannfjöldaár = 2022 |mannfjöldasæti = 88 |fólksfjöldi = 10.462.498 |íbúar_á_ferkílómetra = 23,4 |VLF_ár = 2019 |VLF = 563,882 |VLF_sæti = 39 |VLF_á_mann = 54.628 |VLF_á_mann_sæti = 15 |VÞL_ár = 2019 |VÞL = {{hækkun}} 0.937 |VÞL_sæti = 8 |gjaldmiðill = [[Sænsk króna|Sænsk króna (kr)]] (SEK) |tímabelti = [[UTC]]+1 (UTC+2 [[Evrópskur sumartími|á sumrin]]) |umferð=hægri |þjóðsöngur = [[Du gamla, du fria]] |tld = se |símakóði = 46 |}} '''Svíþjóð''' ([[sænska]]: ''Sverige''), formlegt heiti '''Konungsríkið Svíþjóð''' (sænska: ''Konungariket Sverige''), er land í [[Norður-Evrópa|Norður-Evrópu]] og eitt [[Norðurlöndin|Norðurlandanna]]. Landamæri liggja að [[Noregur|Noregi]] til vesturs og [[Finnland]]i til norðausturs. Landið tengist [[Danmörk]]u með [[Eyrarsundsbrúin|Eyrarsundsbrúnni]] yfir [[Eystrasalt]]ið til austurs. Svíþjóð er fjölmennast Norðurlanda með 10 milljónir íbúa en er þó frekar strjálbýlt. Langflestir íbúanna búa í suðurhluta landsins. Höfuðborg Svíþjóðar er [[Stokkhólmur]]. Aðrar stærri borgir landsins eru: [[Gautaborg]], [[Malmö|Málmey]], [[Uppsalir]], [[Linköping]], [[Västerås]], [[Örebro]], [[Karlstad]], [[Norrköping]], [[Helsingjaborg]], [[Jönköping]], [[Gävle]], [[Sundsvall]] og [[Umeå]]. Barrskógar landsins eru nýttir í timbur- og pappírsgerð. Í norðurhluta landsins er mikil námuvinnsla; einkum er þar unninn [[járn]]málmur en þar er einnig að finna ýmsa aðra málma. Aðaliðnaðarsvæðið er um mitt landið en landbúnaður einkennir mjög suðurhlutann. == Saga == Fornleifar sýna að það landsvæði sem nú er Svíþjóð byggðist þegar á [[steinöld]]. Eftir því sem ísaldarjökullinn hopaði fylgdu hópar veiðimanna og safnara sem fluttu sig lengra norður meðfram strönd Eystrasaltsins. [[Fornleifafræði]]ngar hafa grafið upp marga stóra verslunarstaði sem styrkja þá kenningu að landsvæðið hafi verið fullbyggt þegar á [[bronsöld]]. Á [[9. öldin|níundu]] og [[10. öldin|tíundu öld]] stóð [[víkingar|víkingamenning]] á stórum hluta þess svæðis sem nú er Svíþjóð. Einkum héldu sænskir víkingar í austurveg til Eystrasaltslandanna, [[Rússland]]s og allt suður til [[Svartahaf]]s. [[Sænska|Sænskumælandi]] íbúar settust að í suðurhluta [[Finnland]]s og einnig í [[Eistland]]i. Á þessum tíma tók einnig sænskt ríki að myndast með þungamiðju í [[Uppsalir|Uppsölum]] og náði það allt suður að [[Skánn|Skáni]], sem þá var hluti Danmerkur. Árið [[1389]] sameinuðust Danmörk, Noregur og Svíþjóð undir einum konungi. [[Kalmarsambandið]] var ekki pólitískt [[sambandsríki]] heldur [[konungssamband]]. Meirihluta [[15. öldin|15. aldar]] reyndi Svíþjóð að hamla þeirri miðstýringu sem Danir vildu koma á í sambandinu undir dönskum kóngi. Svíþjóð sagði sig úr Kalmarsambandinu [[1523]] þegar [[Gústaf Vasa|Gústaf Eiríksson Vasa]], síðar þekktur sem [[Gústaf I]], endurreisti sænska konungdæmið. Á [[17. öldin|17. öld]] varð Svíþjóð eitt helsta stórveldi Evrópu eftir mikla sigra í [[Þrjátíu ára stríðið|Þrjátíu ára stríðinu]]. Þegar á leið [[18. öldin|18. öld]] hvarf þessi staða þegar Rússland vann á í baráttunni um völdin við Eystrasalt. Saga Svíþjóðar síðustu aldirnar heftur einkennst af friði. Síðasta stóra styrjöldin sem Svíþjóð tók þátt í var við Rússland [[1809]] þegar Finnland var innlimað í Rússneska keisaradæmið. Minniháttar skærur urðu þó við Noreg [[1814]]. Þær enduðu með því að sænski krónprinsinnn samþykkti norsku stjórnaskrána [[17. maí]] sama ár og með því gengu Noregur og Svíþjóð í konungssamband. Þegar [[norska stórþingið]] samþykkti upplausn þessa sambands [[1905]] lá við stríði en það tókst að koma í veg fyrir það og þess í stað enduðu deilurnar með samningum. Svíþjóð lýsti yfir [[hlutleysi]] í báðum heimsstyrjöldunum og hefur allt síðan haldið fast við þá stefnu að standa utan [[hernaðarbandalag]]a í því augnmiði að halda sig utan við væntanlegar styrjaldir. == Stjórnmál == Svíþjóð hefur verið konungdæmi í hátt í þúsund ár. [[Konungur]] hefur stærstan hluta þessa tíma deilt löggjöf með [[sænska þingið|þinginu]] (á sænsku: ''Riksdag''). Þingið hefur hins vegar haft mismikil völd gegnum tíðina. Frá endurreisn konungdæmisins 1523 var lagasetningu og stjórn ríkisins skipt milli konungs og stéttarþings aðalsmanna. Árið [[1680]] gerðist sænski konungurinn hins vegar [[einveldi|einvaldur]]. Eftir tap Svía í [[Norðurlandaófriðurinn mikli|Norðurlandaófriðinum mikla]] hófst það sem nefnt er frelsistíminn frá [[1719]]. Honum fylgdu þrjár stjórnarskrárbreytingar, [[1772]], [[1789]] og [[1809]], sem allar styrktu vald borgara gagnvart konungi. [[Þingræði]] var komið á [[1917]] þegar [[Gústaf 5.]] sætti sig við að skipa ríkisstjórn í samræmi við valdahlutföll á þingi, eftir langa baráttu. [[Almennur kosningaréttur|Almennum kosningarétti]] var komið á [[1918]] – [[1921]]. Með nýrri stjórnaskrá [[1975]] var allt vald konungs afnumið. Táknrænu embætti konungs var haldið en án nokkurs valds. Í upphafi [[20. öldin|20. aldar]] mótaðist það flokkakerfi sem að miklu leyti hefur einkennt sænsk stjórnmál síðan. Sænski jafnaðarmannaflokkurinn hefur verið langstærsti stjórnmálaflokkurinn allar götur frá öðrum áratug 20. aldar og hefur setið í stjórn meira og minna samfleytt í yfir sjötíu ár. Á þingi sitja nú fulltrúar sjö flokka sem skiptast í tvær fylkingar, vinstri og hægri. Til vinstrifylkingarinnar teljast [[Jafnaðarmannaflokkurinn (Svíþjóð)|sænski jafnaðarmannaflokkurinn]] (''Socialdemokraterna''), [[sænski vinstriflokkurinn]] (''Vänsterpartiet''), [[sænski umhverfisflokkurinn]] (''Miljöpartiet''). Til hægrifylkingarinnar teljast [[Hægriflokkurinn (Svíþjóð)|sænski hægriflokkurinn]] (''Moderaterna''), [[Frjálslyndi flokkurinn (Svíþjóð)|sænski þjóðarflokkurinn]] (''Folkpartiet'') (frjálslyndur miðjuflokkur), [[Miðflokkurinn (Svíþjóð)|sænski miðflokkurinn]] (''Centerpartiet'') og [[kristilegi demókrataflokkurinn (Svíþjóð)|kristilegir demókratar]] (''Kristdemokraterna'') og síðan [[Svíþjóðardemókratar]] (''Sverigedemokraterna'') lengst til hægri. === Stjórnsýslueiningar === {{aðalgrein|Héruð í Svíþjóð}} == Landfræði == Svíþjóð liggur að [[Kattegat|Jótlandshafi]], [[Noregur|Noregi]], [[Finnland]]i og [[Eystrasalt]]i. Lengsta lengd þess frá norðri til suðurs er 1.572 km og frá austri til vesturs 499 km. Um það bil 221.800 eyjar tilheyra Svíþjóð. Þær stærstu eru [[Gotland]] og [[Eyland]] sem báðar eru í Eystrasaltinu. Meirihluti Svíþjóðar er flatur og hæðóttur, en [[Skandinavíufjöll]]in rísa í yfir 2.000 m hæð við landamærin að Noregi. Hæsti hnjúkurinn er [[Kebnekaise]] sem er 2.111 m yfir [[sjávarmál]]i. 28 [[Þjóðgarður|þjóðgarðar]] eru dreifðir um landið. Þeir stærstu eru í norðvesturhluta landsins. Suður- og Mið-Svíþjóð ([[Gautland]] og [[Svealand]]) ná aðeins yfir tvo fimmtu hluta landsins en Norður-Svíþjóð ([[Norðurland (Svíþjóð)|Norrland]]) nær yfir þrjá fimmtu hluta landsins. Syðsti oddur landsins er héraðið [[Skánn]]. [[Héruð í Svíþjóð]] eru 25. ===Gróður og dýralíf=== Um helmingur landsins er [[skógur|skógi]] vaxinn (aðallega [[greni]] og [[furur|furu]]). Í suðurhluta landsins eru einnig [[Eik (tré)|eikar–]] og [[beyki]]skógar. Alls eru 65 tegundir land[[spendýr]]a í Svíþjóð og er engin þeirra einlend í landinu. Af spendýrategundum má nefna [[elgur|elg]], [[rádýr]], [[rauðhjörtur|rauðhjört]], ýmsar tegundir [[nagdýr]]a svo sem [[rauðíkorni|rauðíkorna]], [[mús|mýs]], [[læmingi|læmingja]] og [[bifur]], [[kanína|kanínur]] og [[héri|héra]]. Þrjár tegundir spendýra eru taldar í mikilli útrýmingarhættu í landinu. Tvær þessara tegunda eru [[leðurblaka|leðurblökur]] og þriðja tegundin í mikilli útrýmingarhættu er [[úlfur]]inn. Tæplega 260 tegundir fugla verpa að staðaldri í Svíþjóð. Alls hafa fundist sjö tegundir [[skriðdýr]]a í Svíþjóð, þar af þrjár tegundir [[snákur|snáka]]. Þrátt fyrir kalda veðráttu hluta árs eru 13 tegundir [[froskdýr]]a í Svíþjóð.<ref>[http://www.visindavefur.is/svar.php?id=52053 Hvað getið þið sagt mér um dýralíf í Svíþjóð] Vísindavefur. Skoðað 17. janúar 2016.</ref> ==Íbúar== ===Trúarbrögð=== [[Sænska kirkjan]] er fjölmennasta trúfélagið en hún var [[þjóðkirkja]] til ársins 2000. 54% Svía eru meðlimir hennar. Þó sækja aðeins um 2% kirkju reglulega. Um 5% eru múslimar og 2% kaþólskir. Í Svíþjóð er fjöldi trúlausra. ==Tilvísanir== {{reflist}} == Tenglar == * [http://www.norden.org/is/um-northurloend/loend-og-sjalfstjornarsvaethi/svithjoth Tölfræðiupplýsingar um Svíþjóð á Norden.org] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20100510030111/http://www.norden.org/is/um-northurloend/loend-og-sjalfstjornarsvaethi/svithjoth |date=2010-05-10 }} * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3449727 ''750 ár í Stokkhólmi''; grein í Morgunblaðinu 2002] {{Evrópa}} {{Evrópusambandið}} {{Evrópuráðið}} {{Norðurlandaráð}} {{Efnahags- og framfarastofnunin}} [[Flokkur:Evrópulönd]] [[Flokkur:Evrópusambandslönd]] [[Flokkur:Norðurlönd]] [[Flokkur:Svíþjóð| ]] e99yox2p4gq5fhgbqhsmc3w3xwkrwae 0 679 1762409 1759938 2022-07-30T00:03:04Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Vladímír Pútín<br>{{small|Владимир Путин}} | mynd = Vladimir Putin 17-11-2021 (cropped 2).jpg | myndatexti1 = {{small|Pútín árið 2021.}} | titill= [[Forseti Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[7. maí]] [[2012]] | stjórnartíð_end = | forveri = [[Dímítrí Medvedev]] | forsætisráðherra = [[Dímítrí Medvedev]]<br>[[Míkhaíl Míshústín]] | stjórnartíð_start2 = [[31. desember]] [[1999]] | stjórnartíð_end2 = [[7. maí]] [[2008]] | forveri2 = [[Boris Jeltsín]] | eftirmaður2 = [[Dímítrí Medvedev]] | forsætisráðherra2 = [[Mikhaíl Kasjanov]]<br>[[Mikhaíl Fradkov]]<br>[[Viktor Zubkov]] | titill3= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start3 = [[15. ágúst]] [[1999]] | stjórnartíð_end3 = [[7. maí]] [[2000]] | forseti3 = [[Boris Jeltsín]] | forveri3 = [[Sergei Stepasjín]] | eftirmaður3 = [[Mikhaíl Kasjanov]] | stjórnartíð_start4 = [[8. maí]] [[2008]] | stjórnartíð_end4 = [[7. maí]] [[2012]] | forseti4 = [[Dímítrí Medvedev]] | forveri4 = [[Viktor Zubkov]] | eftirmaður4 = [[Dímítrí Medvedev]] | fæðingarnafn = Vladímír Vladímírovítsj Pútín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1952|10|7}} | fæðingarstaður = [[Leníngrad]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | starf = Leyniþjónustumaður, stjórnmálamaður | trú = [[Rússneska rétttrúnaðarkirkjan]] | maki = Ljúdmíla Pútína (gift 1983; skilin 2014) | börn = María (f. [[1985]]) og Jekaterína (f. [[1986]]). | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | háskóli = [[Ríkisháskólinn í Sankti Pétursborg]] | bústaður = [[Kreml (Moskva)|Kreml]], [[Moskva|Moskvu]] |undirskrift = Putin signature.svg }} '''Vladímír Vladímírovítsj Pútín''' (rússneska: ''Владимир Владимирович Путин''; f. [[7. október]] [[1952]]) er annar [[Forseti Rússlands|forseti]] [[Rússland]]s. Hann útskrifaðist frá lögfræðideild [[Ríkisháskólinn í Sankti-Pétursborg|Ríkisháskólans í Leníngrad]] árið [[1975]] og hóf störf hjá [[KGB]]. Á árunum [[1985]]-[[1990]] starfaði hann í [[Austur-Þýskaland]]i. Frá árinu [[1990]] gegndi hann ýmsum embættum, meðal annars í Ríkisháskólanum í Leníngrad, borgarstjórn [[Sankti-Pétursborg]]ar og frá [[1996]] hjá stjórnvöldum í [[Kreml (Moskva)|Kreml]]. Í júlí [[1998]] var hann skipaður yfirmaður [[FSB]] (arftaka [[KGB]]) og frá mars [[1999]] var hann samtímis ritari Öryggisráðs rússneska sambandslýðveldisins. Frá [[31. desember]] [[1999]] var hann settur [[forseti Rússlands|forseti rússneska sambandslýðveldisins]] en [[26. mars]] [[2000]] var hann kosinn forseti. Hann var endurkjörinn [[14. mars]] [[2004]]. Hann varð forsætisráðherra frá 2008 til 2012 og var síðan aftur kjörinn forseti árin [[2012]] og [[2018]]. Vladímír Pútín talar auk [[rússneska|rússnesku]], [[þýska|þýsku]] og [[enska|ensku]]. Hann var giftur Ljúdmílu Aleksandrovnu Pútínu til ársins 2014. Þau eiga saman tvær dætur, Maríu (f. [[1985]]) og Jekaterínu (f. [[1986]]). ==Æviágrip== Pútín fæddist þann 7. október 1952 í [[Leníngrad]] í [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] og var yngstur þriggja barna foreldra sinna. Þegar hann var tólf ára byrjaði hann að æfa [[sambó]] og [[júdó]]. Hann er í dag með svart belti í júdó og er landsmeistari í са́мбо (stafsett á latnesku letri: sambó). Pútín lærði [[Þýska|þýsku]] í gagnfræðiskóla í Sankti Pétursborg og talar hana reiprennandi. Pútín hóf laganám í ríkisháskóla Leníngrad árið 1970 og útskrifaðist árið 1975. Á háskólaárunum gekk hann í [[Sovéski kommúnistaflokkurinn|sovéska kommúnistaflokkinn]] og var meðlimur hans til ársins 1991. ===Störf hjá KGB=== Árið 1975 gekk Pútín til liðs við leyniþjónustuna [[KGB]]. Hann vann í gagnnjósnum og fylgdist með útlendingum og erindrekum í Leníngrad. Frá 1985 til 1990 vann hann í [[Dresden]] í [[Austur-Þýskaland]]i.<ref name=íljósisögunnar>{{Vefheimild|url=http://www.ruv.is/frett/slagsmalahundurinn-sem-vard-forseti | titill= Slagsmálahundurinn sem varð forseti | höfundur=[[Vera Illugadóttir]]| útgefandi=[[RÚV]] | ár=2016|mánuður=12. febrúar|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=25. desember}}</ref> Opinberlega var Pútín staðsettur þar sem túlkur en umdeilt er hvað hann fékkst við þar í raun og veru. Samkvæmt sumum heimildum var vera Pútíns í Dresden viðburðalítil og starf hans gekk út á fátt annað en að fylgjast með fjölmiðlum og safna úrklippum. Aðrar heimildir herma að Pútín hafi fengist við að fá Þjóðverja til að njósna fyrir Sovétríkin og jafnvel að hann hafi átt í samstarfi við kommúníska hryðjuverkahópinn [[Rote Armee Fraktion]].<ref>{{Vefheimild|url=https://visindi.is/hvad-starfadi-putin-a-sovettimanum/| titill=Hvað starfaði Pútín á Sovéttímanum?|útgefandi=''[[Lifandi vísindi]]''| ár=2022|mánuður=26. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=10. mars}}</ref> Samkvæmt opinberri ævisögu Pútíns brenndi hann leyniskjöl KGB í borginni til þess að koma í veg fyrir að þau féllu í hendur mótmælenda þegar [[Berlínarmúrinn]] féll.<ref name=leyniþjónustan>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Eftir að austur-þýska kommúnistastjórnin féll sneri Pútin aftur til Leníngrad árið 1990. Þegar [[Sovéska valdaránstilraunin 1991|reynt var að fremja valdarán]] gegn [[Mikhaíl Gorbatsjev]] árið 1991 segist Pútín hafa sagt af sér og staðið með ríkisstjórninni. Hann varð síðan eftir hrun Sovétríkjanna aðstoðarmaður [[Anatolíj Sobtsjak]], borgarstjóra Pétursborgar frá 1991 til 1996. ===Forstjóri FSB og forsætisráðherra=== Árið 1996 var Pútín kallaður til starfa í Moskvu og varð árið 1998 forstjóri nýju rússnesku leyniþjónustunnar, [[Alríkislögregla Rússneska Sambandsríkisins|FSB]].<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|28941|Hvað getið þið sagt mér um Vladimír Pútín?}}</ref> Þar sem [[Boris Jeltsín]], þáverandi forseti Rússlands, var rúinn vinsældum og mátti ekki gegna þriðja kjörtímabilinu sem forseti samkvæmt þágildandi lögum fóru bandamenn hans á þessum tíma að svipast eftir sigurvænlegum frambjóðanda sem gæti tekið við af honum og hlíft valdaklíkunni við spillingarákærum.<ref name=leyniþjónustan/> Sagt er að ólígarkinn [[Boris Berezovskí]] hafi fyrstur stungið upp á Pútín sem rétta manninum í starfið.<ref name=vísindavefur/> Þann 15. ágúst árið 1999 útnefndi Jeltsín Pútín [[Forsætisráðherra Rússlands|forsætisráðherra]] í stjórn sinni og lýsti því jafnframt yfir að hann vildi að Pútín yrði eftirmaður sinn.<ref>{{Vefheimild |titill=Krónprinsinn Vladímír Pútín |mánuður=10. ágúst|ár=1999|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[DV]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2988013}}</ref> Pútín var nánast óþekktur þegar hann varð forsætisráðherra og fáir bjuggust við því að hann myndi endast lengi í embættinu, enda hafði Jeltsín margsinnis skipt um forsætisráðherra á undanförnum árum. Það var einkum með framgöngu sinni í [[Seinna Téténíustríðið|seinna Téténíustríðinu]] sem Pútín vann sér upphaflega hylli rússnesku þjóðarinnar. Í september 1999 voru gerðar sprengjuárásir á íbúðablokkir í [[Moskva|Moskvu]] og [[Volgodonsk]] sem Rússar sögðu hryðjuverkamenn frá [[Téténía|Téténíu]] bera ábyrgð á.<ref>{{Vísindavefurinn|4531|Hvernig og hvers vegna hófst stríðið milli Tsjetsjena og Rússa?}}</ref> Rússar brugðust við árásunum með því að rjúfa friðarsamkomulag sem gert hafði verið við Téténa árið 1997 og hefja innrás í Téténíu 28. september 1999. Pútín hélt fjölda vígreifra sjónvarpsávarpa á tíma innrásarinnar og uppskar fljótt miklar vinsældir hjá rússneskri alþýðu, sem var full hefndarþorsta vegna hryðjuverkaárásanna.<ref name=vera2>{{Vefheimild|titill=Dularfullar sprengingar urðu tilefni innrásar|url=https://www.ruv.is/frett/dularfullar-sprengingar-urdu-tilefni-innrasar|útgefandi=[[RÚV]]|ár=2017|mánuður=21. apríl|höfundur=[[Vera Illugadóttir]]|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. apríl}}</ref> Frá upphafi hafa verið uppi kenningar um að leyniþjónustan FSB hafi sviðsett sprengjuárásirnar í Moskvu og Volgodonsk í þágu Pútíns til að skapa átyllu fyrir stríði í Téténíu. Þessi kenning styðst meðal annars við það að tveir starfsmenn FSB sáust koma pokum með dufti sem líktist sprengiefninu [[RDX]] fyrir í kjallara íbúðablokkar í [[Rjasan]].<ref>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Einn þeirra sem taldi Pútín hafa sviðsett árásirnar var fyrrum FSB-liðinn [[Alexander Litvinenko]], sem flúði í útlegð til Bretlands árið 2000. Litvinenko lést árið 2006 eftir að eitrað var fyrir honum með [[Geislavirkni|geislavirka]] efninu Pólon-210.<ref>{{Vefheimild|titill=WSJ; Herða verður refsiaðgerðir gegn Pútín vegna morðsins á Litvinenko|url=https://vardberg.is/frettir/wsj-herda-verdur-refsiadgerdir-gegn-putin-vegna-mordsins-a-litvinenko/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2016|mánuður=22. janúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Rússnesk stjórnvöld talin hafa myrt Litvinenko|url=https://www.visir.is/g/20212158912d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2021|mánuður=21. september|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> Rússar gerðu linnulausar loftárásir á téténsku höfuðborgina [[Grosní]] í um fjóra mánuði og höfðu nánast alfarið lagt hana í rúst þegar síðustu téténsku skæruliðarnir hörfuðu þaðan í lok janúar árið 2000.<ref>{{Vefheimild|titill=Tilgangslaus eyðilegging?|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/519846/|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=20. febrúar|ár=2000|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022}}</ref> ===Forseti (2000–2008)=== [[Mynd:Putin and Yeltsin cropped.jpg|thumb|left|Pútín sver forsetaeiðinn árið 2000 við hlið [[Boris Jeltsín]], fráfarandi forseta.]] Þann 31. desember 1999 sagði Jeltsín af sér og Pútín varð þar með starfandi forseti Rússlands í hans stað. Eitt af því fyrsta sem Pútín gerði í embætti var að skrifa undir tilskipun þess efnis að Jeltsín og fjölskylda hans yrðu ekki lögsótt fyrir spillingarmál sem höfðu komið upp í forsetatíð hans.<ref>{{Tímarit.is|3710738|Rússland, Rússland|útgáfudagsetning=18. desember 2003|blað=[[Fréttablaðið]]|blaðsíða=22|höfundur=[[Þorvaldur Gylfason]]}}</ref> Afsögn Jeltsíns leiddi til þess að forsetakosningar voru haldnar þremur mánuðum fyrr en stjórnarandstaðan hafði gert ráð fyrir. Pútín vann kosningarnar í fyrstu umferð með 53% greiddra atkvæða. Hann tók forsetaeiðinn þann 7. maí árið 2000. Árið 2003 var samningur gerður við Téténa þar sem Téténía varð sjálfstjórnarhérað innan rússneska sambandsríkisins undir stjórn [[Akhmad Kadyrov|Akhmads Kadyrov]], stríðsherra sem hafði gengið til liðs við Pútín í seinna Téténíustríðinu. Pútín gerði einnig samninga við rússneska [[Fáveldi|olígarka]] um stuðning þeirra við ríkisstjórn hans í skiptum fyrir að þeir héldu flestum völdum sínum. Olígarkar sem héldu ekki tryggð við stjórn Pútíns, til dæmis olíujöfurinn [[Míkhaíl Kodorkovskí]], áttu hættu á handtöku.<ref>{{cite book|author=[[Eiríkur Bergmann]]|title=Neo-nationalism: The Rise of Nativist Populism|year=2020|page=168|publisher=Palgrave Macmillan|location=Sviss|isbn=978-3-030-41772-7|doi=10.1007/978-3-030-41773-4}}</ref> Efnahagur Rússlands náði sér smám saman á strik upp úr árinu 1999 eftir [[Fjármálakreppan í Rússlandi 1998|efnahagskreppu sem ríkt hafði í kjölfar hruns Sovétríkjanna]]. Á fyrstu tveimur kjörtímabilum Pútíns jókst kaupmáttur Rússa um 72 prósent,<ref name=stundin>{{Vefheimild |titill=Hvað tekur við af Pútín? |mánuður=21. apríl|ár=2018|mánuðurskoðað=13. júní|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/6558/|höfundur=Valur Gunnarsson}}</ref> einkum vegna hækkunar á olíuverði.<ref name=skoðanakönnun>{{Vefheimild |titill=Skoðanakönnun um Pútín |mánuður=6. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson|url=https://kjarninn.is/skodun/2018-03-05-skodanakonnun-um-putin/}}</ref> Pútín vann endurkjör árið 2004 með 71% greiddra atkvæða. ===Forsætisráðherra (2008–2012)=== [[Stjórnarskrá Rússlands|Rússneska stjórnarskráin]] meinaði Pútín að bjóða sig fram í þriðja skipti í röð í forsetakosningunum árið 2008. Því studdi Pútín fyrrverandi kosningastjóra sinn, [[Dmítrí Medvedev]], til embættisins.<ref name=vísindavefur/><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín krýnir Medvedev sem arftaka sinn á forsetastóli |mánuður=11. desember|ár=2007|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Morgunblaðið]]''|url=https://timarit.is/page/4177533|höfundur=Davíð Logi Sigurðsson}}</ref> Eftir sigur Medvedev gerðist Pútín sjálfur forsætisráðherra á ný og hélt þannig flestum völdum sínum á fjögurra ára forsetatíð Medvedev. Á þessum tíma brutust út fjöldamótmæli eftir þingkosningar þann 4. desember árið 2011 þar sem tugþúsundir Rússa mótmæltu meintu kosningasvindli.<ref>{{Vefheimild |titill=Mótmæli um allt Rússland |mánuður=10. desember|ár=2011|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/forsida/2011/12/10/motmaeli_um_allt_russland/}}</ref> Forsetatíð Medvedevs var óvenjuleg meðal rússneskra leiðtoga því Pútín naut áfram verulegra valda sem forsætisráðherra. Fyrri forsætisráðherrar Rússlands höfðu jafnan verið algjörlega undirgefnir þjóðhöfðingjanum en valdatíð Medvedevs einkenndist þess í stað af nokkurs konar tvímenningabandalagi þeirra Pútíns. Haft var fyrir satt meðal flestra stjórnmálaskýrenda að annaðhvort væru þeir Medvedev og Pútín báðir jafnvoldugir í stjórninni eða þá að Pútín væri í reynd enn æðsti valdsmaður Rússlands og Medvedev forseti væri lítið meira en staðgengill eða strengjabrúða hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Telja aðeins rými fyrir einn keisara í Rússlandi|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=8. október|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1197300/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Samþykkja að lengja kjörtímabil forseta Rússlands|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=4. mars|árskoðað=2008|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2008222131541}}</ref> ===Forseti (2012–2018)=== Árið 2012 bauð Pútín sig aftur fram til forseta með stuðningi Medvedev. Pútín vann kosningarnar þann 4. mars 2012 með 63.6% greiddra atkvæða. Þeir Medvedev skiptust því aftur á hlutverkum og Medvedev varð forsætisráðherra. Mikið var um ásakanir um kosningasvindl í forsetakjörinu og talsvert var um mótmæli gegn Pútín í og eftir kosningarnar. Alræmdasta uppákoman var mótmælagjörningur pönkhljómsveitarinnar [[Pussy Riot]] þann 21. febrúar, en meðlimir hennar voru í kjölfarið handteknir.<ref>{{Vefheimild |titill=Réttarhöld hafin yfir Pussy Riot |mánuður=30. júlí|ár=2012|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/rettarhold-hafin-yfir-pussy-riot}}</ref> Um 8.000 – 20.000 mótmælendur komu saman í Moskvu þann 6. maí. Um áttatíu þeirra særðust í átökum við lögreglu og um 450 voru handteknir. Gagnmótmæli um 130.000 stuðningsmanna Pútín voru haldin á Lúsnjiki-leikvanginum sama dag. Eftir að Pútín settist á forsetastól á ný skrifaði hann undir lög sem þjörmuðu nokkuð að samfélagi hinsegin fólks í Rússlandi. Lögin beindust gegn „áróðri [[Samkynhneigð|samkynhneigðra]]“<ref>{{Vefheimild |titill=Lög gegn sam­kyn­hneigðum í Rússlandi |mánuður=25. janúar|ár=2013|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2013/01/25/log_gegn_samkynhneigdum_i_russlandi/}}</ref> og bönnuðu meðal annars notkun regnbogafánans og birtingu verka um samkynhneigð. Eftir að [[Viktor Janúkóvitsj]] forseta [[Úkraína|Úkraínu]], bandamanni Pútíns, var [[Úkraínska byltingin 2014|steypt af stóli í byltingu]] árið 2014 sendi Pútín rússneska hermenn inn á [[Krímskagi|Krímskaga]] og hertók hann. Á meðan á hernáminu stóð var haldin umdeild atkvæðagreiðsla þar sem Krímverjar kusu að slíta sig frá Úkraínu og gerast sjálfstjórnarhérað í rússneska sambandsríkinu.<ref>{{Vefheimild |titill=Krímskagi formlega orðinn hluti af Rússlandi |mánuður=21. mars|ár=2014|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2014140329782|höfundur=Samúel Karl Ólason}}</ref> Í kjölfarið brutust út átök í austurhluta Úkraínu milli úkraínsku ríkisstjórnarinnar og aðskilnaðarsinna í [[Donbas]]-héruðunum sem vildu einnig ganga til liðs við Rússland. Ríkisstjórn Pútín hefur sent hermenn til stuðnings skæruliðunum í Donbas en hefur jafnan neitað að um rússneska hermenn sé að ræða. Vegna brots á fullveldi Úkraínu hafa mörg ríki beitt Rússa efnahagsþvingunum frá árinu 2014, þar á meðal Ísland. [[Mynd:Guðni Th. Jóhannesson and Vladimir Putin (2017-03-30) 01.jpg|thumb|right|Pútín (til hægri) ásamt [[Guðni Th. Jóhannesson|Guðna Th. Jóhannessyni]], forseta Íslands.]] Þann 27. febrúar 2015 var leiðtogi rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Boris Nemtsov]], skotinn til bana stuttu frá [[Kreml (Moskva)|Kreml í Moskvu]], fáeinum dögum áður en hann ætlaði að taka þátt í friðargöngu til að mótmæla rússneskum hernaðarafskiptum í Úkraínu. Pútín skipaði sjálfur rannsóknarnefnd til að finna morðingjann.<ref>{{Vefheimild |titill=Pútín hefur umsjón með rannsókninni |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/putin-hefur-umsjon-med-rannsokninni/}}</ref> Opinber skýring rannsóknarnefndarinnar er sú að morðið hafi verið framið af stuðningsmönnum [[Ramzan Kadyrov|Ramzans Kadyrov]], forseta Téténíu og eins heitasta stuðningsmanns Pútíns. Tæpum þremur vikum fyrir morðið hafði Nemtsov lýst því yfir að hann óttaðist að Pútín myndi koma sér fyrir kattarnef.<ref>{{Vefheimild |titill=Morðið hafi verið þaulskipulagt |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/mordid-hafi-verid-thaulskipulagt}}</ref> Þann 30. september 2015 skipaði Pútín inngrip rússneska hersins í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldina]] til stuðnings [[Bashar al-Assad]] Sýrlandsforseta. Rússar hófu beina þátttöku í styrjöldinni í lok mánaðarins með loftárásum bæði á [[íslamska ríkið]] og á uppreisnarhópa sem nutu stuðnings alþjóðabandalags Bandaríkjanna.<ref>{{Vefheimild|titill=Hvað eru Rúss­ar að gera í Sýr­landi?|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2015/09/30/hvad_eru_russar_ad_gera_i_syrlandi/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2017|mánuður=30. september|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Inngrip Rússa í styrjöldina hefur styrkt stöðu Assads verulega og stuðlað að því að sýrlenski stjórnarherinn hefur frá árinu 2015 smám saman endurheimt mikinn hluta þess landsvæðis sem glataðist til uppreisnarmanna í byrjun stríðsins.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Sunna Ósk Loga­dótt­ir|titill=Rúss­ar leiddu Assad í átt að sigri|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/russar_leiddu_assad_i_att_ad_sigri/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=18. mars|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Ríkisstjórn Pútíns hefur verið ásökuð um að hafa haft afskipti af [[Forsetakosningarnar í Bandaríkjunum 2016|bandarísku forsetakosningunum árið 2016]].<ref>{{Vefheimild |titill=Tókst að sá ágrein­ingi meðal Banda­ríkja­manna |mánuður=18. febrúar|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/02/18/tokst_ad_sa_agreiningi_medal_bandarikjamanna/}}</ref> Í janúar árið 2017 lýsti bandarísk rannsóknarnefnd því yfir að fullvíst væri að Pútín hefði sett á fót áróðursherferð gegn [[Hillary Clinton]] og til stuðnings [[Donald Trump]] í kosningunum. Pútín hefur ætíð neitað að hafa haft nokkur afskipti af kosningunum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/11/19/af_hverju_skiljid_thid_okkur_ekki/|titill=„Af hverju skiljið þið okk­ur ekki?“|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=19. nóvember|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=19. nóvember}}</ref> ===Forseti (2018 –)=== [[Mynd:Vladimir Putin and Sergey Shoigu - Saint-Petersburg 2017-07-30 (1).jpg|thumb|right|Pútín ásamt varnarmálaráðherranum [[Sergei Sjoígú]] árið 2017.]] Pútín var endurkjörinn árið 2018 og vann sitt fjórða kjörtímabil sem forseti Rússlands með um 76% greiddra atkvæða.<ref name=kosning2018>{{Vefheimild |titill=Pútín fagnaði í Moskvu |mánuður=18. mars|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/putin_fagnadi_i_moskvu/}}</ref> Í aðdraganda kosninganna hafði helsta leiðtoga rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Alexei Navalní]], verið bannað að gefa kost á sér vegna skil­orðsbund­ins fang­els­is­dóms sem hann hafði vegna meints fjár­mála­m­is­ferl­is.<ref name= kosning2018/> Eftirlitsmönnum kom ekki um allt saman um það hvort kosningarnar hefðu farið sómasamlega fram, en almennt voru þeir þó á sama máli um að samkeppnin við Pútín hefði verið lítil sem engin.<ref>{{Vefheimild |titill=Eftirlitsmenn kvörtuðu yfir þúsundum kosningalagabrota |mánuður=20. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2018180329988|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> Pútín hitti [[Donald Trump]] Bandaríkjaforseta á leiðtogafundi í [[Helsinki]] þann 18. júlí 2018. Stuttu fyrir fund forsetanna hafði ákæra verið lögð fram í Bandaríkjunum gegn 12 rússneskum leyniþjónustumönnum fyrir tölvuárás á flokksþing [[Demókrataflokkurinn|Demókrataflokksins]] og forsetaframboð Hillary Clinton árið 2016.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Jónas Atli Gunnarsson|titill=Trump og Pútín hittast loksins í Helsinki |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=20. júlí |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2018-07-16-trump-og-putin-erfidum-fundi-i-helsinki/}}</ref> Á fundinum ítrekaði Pútín að Rússar hefðu ekkert haft að gera með tölvuárásirnar og Trump lýsti yfir að hann sæi „enga ástæðu“ til að draga orð Pútíns í efa.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump tekur upp hanskann fyrir Rússa |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa|höfundur=Daníel Freyr Birkisson}}</ref> Trump bauð Pútín í opinbera heimsókn til [[Washington (borg)|Washington]] í kjölfar fundarins.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump býður Pútín í Banda­ríkja­heim­sókn|mánuður=19. júlí |ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa}}</ref> Mótmæli gegn Pútín brutust út víða um Rússland og vinsældir hans dvínuðu nokkuð í september árið 2018 vegna fyrirhugaðrar hækkunar á eftirlaunaaldri í Rússlandi.<ref>{{Vefheimild |titill=Hækk­un eft­ir­launa­ald­urs mót­mælt|mánuður=2. september|ár= 2018|mánuðurskoðað=9. september |árskoðað=2018|útgefandi=mbl.is|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/09/02/haekkun_eftirlaunaaldurs_motmaelt/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Boðar óvinsælar breytingar á eftirlaunaaldri|mánuður=29. ágúst |ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/boar-ovinsaelar-breytingar-a-eftirlaunaaldri|höfundur=Lovísa Arnardóttir}}</ref> Þann 15. janúar árið 2020 tilkynnti Pútín umfangsmiklar breytingar sem hann vildi gera á [[Stjórnarskrá Rússlands|rússnesku stjórnarskránni]] sem ætlað var að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. Breytingarnar, sem Pútin hugðist leggja í þjóðaratkvæðagreiðslu, munu gera eftirmann hans nokkuð valdaminni í forsetaembættinu en Pútín hefur verið. Sama dag og Pútín tilkynnti fyrirhuguðu breytingarnar baðst Dímítrí Medvedev lausnar fyrir ríkisstjórn sína og ríkisskattstjórinn [[Míkhaíl Míshústín]] var skipaður nýr forsætisráðherra.<ref>{{Vefheimild |titill=Rík­is­stjórn Rúss­lands sagði af sér|mánuður=15. janúar|ár= 2020|mánuðurskoðað=15. janúar|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/01/15/rikisstjorn_russlands_sagdi_af_ser/|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson}}</ref> Rússneska þingið samþykkti einnig með 383 atkvæðum gegn engu að þurrka út embættistíma Pútíns með stjórnarskrárbreytingunum. Samkvæmt þeirri breytingu mun Pútín geta gegnt embætti forseta til ársins 2036 ef hann ákveður að gefa aftur kost á sér.<ref>{{Vefheimild |titill=Fellir ellikerling Pútín?|mánuður=8. apríl|ár= 2020|mánuðurskoðað=8. apríl|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skodun/2020-04-07-fellir-ellikerling-putin/|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson}}</ref> Breytingarnar voru samþykktar í þjóðaratkvæðagreiðslu þann 1. júlí 2020.<ref>{{Vefheimild|titill=Yfirgnæfandi meirihluti samþykkti breytingar Pútíns|url=https://www.ruv.is/frett/2020/07/01/yfirgnaefandi-meirihluti-samthykkti-breytingar-putins|útgefandi=RÚV|höfundur=Dagný Hulda Erlendsdóttir|ár=2020|mánuður=1. júlí|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> Með stjórnarskrárbreytingunum var hjónaband einnig skilgreint sem samband milli karls og konu, fært var inn ákvæði sem felur í sér viðurkenningu á „forfeðrum sem létu [Rússum] eftir hugsjónir sínar og trú á guði“, bannað var að gera lítið úr framlagi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinni]] og bannað að leggja til að Rússar láti nokkurn tímann af hendi landsvæði sem þeir ráða yfir (til að mynda umdeild landsvæði eins og [[Kúrileyjar]] og [[Krímskagi|Krímskaga]]).<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín vill guð og „hefðbundið“ hjónaband í stjórnarskrá|url=https://www.visir.is/g/202010952d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Kjartan Kjartansson|ár=2020|mánuður=3. mars|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> ===Innrásin í Úkraínu 2022=== {{aðalgrein|Stríð Rússlands og Úkraínu|Innrás Rússa í Úkraínu 2022}} Undir lok ársins 2021 og í byrjun ársins 2022 söfnuðu Rússar tæplega 200.000 manna herliði við landamæri Úkraínu, sem vakti ótta í Úkraínu og á Vesturlöndum um að Pútín hygðist fyrirskipa innrás í landið.<ref>{{Vefheimild|titill=Óttinn við innrás Rússa í Úkraínu magnast enn|url=https://www.ruv.is/frett/2021/12/04/ottinn-vid-innras-russa-i-ukrainu-magnast-enn|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson|ár=2021|mánuður=4. desember|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Rússnesk stjórnvöld þvertóku ítrekað fyrir að innrás væri yfirvofandi en ráðamenn þar lögðu jafnframt fram kröfur um að Úkraínu yrði meinaður aðgangur að [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalaginu]] um alla framtíð og að bandalagið fjarlægði alla hermenn og öll vopn sín úr [[Austur-Evrópa|Austur-Evrópu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Segja Rússa nær því að gera innrás í Úkraínu|url=https://www.visir.is/g/20222224189d/segja-russa-naer-thvi-ad-gera-innras-i-ukrainu|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Samúel Karl Ólason|ár=2022|mánuður=17. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 21. febrúar viðurkenndi Pútín sjálfstæði [[Alþýðulýðveldið Donetsk|Alþýðulýðveldanna Donetsk]] og [[Alþýðuýðveldið Luhansk|Luhansk]], héraða rússneskumælandi aðskilnaðarsinna sem höfðu klofið sig frá Úkraínu árið 2014 með stuðningi Rússa.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín viðurkennir sjálfstæði Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/putin-vidurkennir-sjalfstaedi-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=22. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Pútín sendi í kjölfarið rússneska hermenn yfir úkraínsku landamærin til að gegna „friðargæslu“ í Donetsk og Luhansk.<ref>{{Vefheimild|titill=Hefur þegar skipað hernum inn í Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/hefur-thegar-skipad-hernum-inn-i-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Í ræðu sem Pútín hélt við viðurkenningu sína á sjálfstæði héraðanna efaðist hann um sögulegar forsendur fyrir Úkraínu sem sjálfstæðu ríki og sakaði stjórnvöld þar um að fremja þjóðarmorð.<ref>{{Vefheimild|titill=Eldræða Pútíns réttlætir innrás Rússa í Úkraínu - herlið sent af stað|url=https://stundin.is/grein/14821/eldmessa-putins-rettlaetir-innras-russa-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Stundin]]''|höfundur=Jón Trausti Reynisson|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 24. febrúar hóf Pútín allsherjar [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás í Úkraínu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Bein lýsing - Innrás í Úkraínu|url=https://www.frettabladid.is/frettir/bein-lysinginnras-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Vakt­in: Alls­herj­ar­inn­rás Rúss­a í Úkra­ín­u|url=https://www.visir.is/g/20222226904d/sprengjum-rignir-yfir-kaenugard|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir, Atli Ísleifsson og Samúel Karl Ólason}}</ref> Rússland hefur tekið þátt í mörgum stríðum (t.d. líka í Sýrlandi), að skipan Pútíns, en stríðið í Úkraínu, hefur sérstaklega sætt gagnríni, upp úr innrásinni í febrúar 2022. Vegna þess hefur meðal annars hann persónulega sætt viðskiptavingunum, og lagt hefur verið til að ákæra hann fyrir stríðsglæpadómstólnum. Hann hafði áður, 2014, tekið yfir austuhluta Úkráínu, og Krímskagann.<!-- rétt þýðing á Crimea? Following the pro-western [[Revolution of Dignity]] in [[Ukraine]] in 2014, Putin had had seized eastern regions of the nation and [[Annexation of Crimea by the Russian Federation|annexed Crimea]]. In February 2022, he [[2022 Russian invasion of Ukraine|launched a war]] to gain control of the remainder of the country and overthrow the [[government of Ukraine|elected government]] under the pretext that it was run by "Nazis". The invasion of Ukraine led to worldwide condemnation of Putin, and massive sanctions on the Russian Federation. Í september 2021, hafði Úkraína verið með heræfingar með [[NATO]]-herjum (er ó ekki meðlimur í NATO). Þann 30 nóvember staðhæfði Pútín að [[stækkun NATO]] inn í Úkraínu, og sér í lagi uppsetning á [[skotflaug|skotflaugum]] sem gætu hæft Rússneskar borgir, líkt og þannig flaugar í Rúmeníu og Póllandi, væru "rauð lína". <!-- On 30 November, Putin stated that an [[enlargement of NATO]] in Ukraine, especially the deployment of any long-range [[ballistic missile]]s capable of striking Russian cities or [[U.S. national missile defense]] systems similar to those in Romania and Poland, would be a "red line" issue for the Kremlin. --> Ítrekað var tekið fyrir að innrás í Úkraínu stæði til. <!-- On 7 February 2022, retired Russian Colonel-General Leonid Ivashov, who is active in politics as the chairman of the All-Russian Officers Assembly, publicly called for Putin to resign over threats of a "criminal" invasion of Ukraine. In February 2022, Putin warned that [[Ukraine's accession to NATO]] could embolden Ukraine to reclaim control over Russian-annexed Crimea or areas ruled by pro-Russian separatists in [[Donbas]], saying: "Imagine that Ukraine is a NATO member and a military operation [to regain Crimea] begins. What – are we going to fight with NATO? Has anyone thought about this?" On 15 February, the Russian parliament's lower chamber, the [[State Duma]], backed a resolution calling for [[diplomatic recognition]] of two self-proclaimed [[separatist]] republics in [[Donbas]]. Putin's invasion was met with international condemnation. [[International sanctions during the Russo–Ukrainian War|International sanctions were widely imposed]] against Russia, including against Putin personally. Following an emergency meeting of United Nations Security Council, UN Secretary-General [[Antonio Guterres]] said: "President Putin, in the name of humanity, bring your troops back to Russia." --> Margir hafa óskað eftir að Pútín verið sóttur til saka sem [[stríðsglæpir|stríðsglæpamaður]]. <!-- The invasion led to numerous calls for the prosecution of Putin as a [[war criminal]]. In the Asia-Pacific, Japan, Taiwan, Singapore, Australia and New Zealand also responded firmly with denunciations and sanctions. --> Í kjölfar þess sem Pútín kallar hvassar athugasemdir vesturvelda, hefur hann sett [[kjarnorkuvopn]] Rússlands í viðbragðsstöðu. <!--In response to what Putin called "aggressive statements" by the West, he put the [[Strategic Rocket Forces]]'s [[nuclear deterrence]] units on high alert. On 4 March, Putin signed into law a bill introducing prison sentences of up to 15 years for those who publish "knowingly false information" about the Russian military and its operations, leading to some [[Mass media in Russia|media outlets in Russia]] to stop reporting on Ukraine. Russia's actions in Ukraine, including the alleged use of [[cluster bombs]] and [[thermobaric weapon]]s, have led to calls for investigations of possible [[war crime]]s. The [[International Criminal Court]] stated that it would investigate Russian conduct in Ukraine since 2013. On 16 March, Putin issued a warning to Russian "traitors" who he said the West wanted to use as a "[[fifth column]]" to destroy Russia. He said that Russians should undergo "natural and necessary self-cleansing of society" to rid themselves of "bastards" and pro-Western "traitors." On 24 March, the UN General Assembly adopted a resolution drafted by Ukraine and its allies which criticized Russia for creating a "dire" humanitarian situation and demanded aid access as well as the protection of civilians in Ukraine. 140 member states voted in favour, 38 abstained, and five voted against the resolution. Ukrainian President [[Volodymyr Zelenskyy]] said he was "99.9 percent sure" that Putin thought the Ukrainians would welcome the invading forces with "flowers and smiles". U.S. and European Union officials believe that Putin has been [[disinformation in the 2021–2022 Russo-Ukrainian crisis|misinformed]] by his advisers about Russian military's performance in Ukraine and the effect of sanctions on Russia. --> ==Ímynd og orðspor Pútíns== [[Mynd:Vladimir Putin beefcake-2.jpg|thumb|right|Vladímír Pútín í fríi árið 2007]] Pútín hefur notið mikilla vinsælda meðal rússneskrar alþýðu nánast frá því að hann tók við embætti.<ref>{{Vefheimild |titill=Maður eins og Pútín|mánuður=27. ágúst|ár= 2002|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/684613/}}</ref> Í skoðanakönnunum hefur Pútín oftast mælst með stuðning yfir 60% Rússa og hæst hefur stuðningur við hann mælst um tæp 90%.<ref name=vísindavefur/> Aðdáendur Pútíns þakka honum fyrir að koma á efnahagslegum stöðugleika eftir fjármálakreppu tíunda áratugarins og fyrir að gera Rússland að marktæku alþjóðaveldi á ný eftir tímabil auðmýkingar sem fylgdi í kjölfar hruns Sovétríkjanna.<ref name=stundin/> Pútín hefur verið duglegur að rækta karlmennskuímynd sína og hefur sett á svið ýmsa gjörninga til þess að viðhalda henni. Meðal annars hefur hann „fyrir tilviljun“ fundið gríska forngripi frá sjöttu öld er hann stakk sér til köfunarsunds í Svartahafi og haldið aftur af hlébarða í dýragarði sem ætlaði að ráðast á fréttamenn. Hann hefur nokkrum sinnum birt myndir af sér berum að ofan í fríi úti í náttúrunni í Síberíu.<ref>{{Vefheimild |titill=Fimm skrýtnir gerningar Vladimír Pútíns og hálfguðshugmyndin |mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/greinasafn/fimm-skrytnir-gerningar-vladimir-putins-og-halfgudshugmyndin/}}</ref> Pútín er þaulsætnasti leiðtogi Rússa frá tímum [[Jósef Stalín|Stalíns]]. Á stjórnartíð hans hefur þróun í átt að lýðræði í Rússlandi sem hófst á tíunda áratugnum eftir [[fall Sovétríkjanna]] að mestu leyti verið snúið við. Vegna skorts á frjálsum kosningum, fjölmiðlafrelsi og virkri stjórnarandstöðu í Rússlandi hefur í síauknum mæli verið litið á Pútín sem [[einræðisherra]] á síðari árum.<ref>{{Tímarit.is|5755026|Áhrifamenn okkar tíma|blað=[[Orðlaus]]|útgáfudagsetning=1. apríl 2005|blaðsíða=32}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín er dæmigerður einræðisherra í útrás|mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2014279399d|höfundur=Heimir Már Pétursson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Kallar Pútín einræðisherra|mánuður=24. febrúar |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/02/24/kallar_putin_einraedisherra/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Segir Pútín einangraðan, rússneskan einræðisherra|mánuður=2. mars |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/02/segir-putin-einangradan-russneskan-einraedisherra|höfundur=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> ==Eignir Pútíns== Vladímír Pútín er talinn með auðugustu mönnum heims. Samkvæmt úttekt Samtaka rannsóknarblaðamanna [[OCCRP]] og tímaritsins ''[[Forbes]]'' frá árinu 2017 nema auðæfi Pútíns og nánustu bandamanna hans um 24 milljörðum Bandaríkjadala, eða rúmum 2.500 milljörðum íslenskra króna. Mestöll þessi auðæfi eru formlega skráð á fólk í innra hring Pútíns, meðal annars vini, ættingja og pólitíska bandamenn hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Gríðarleg auðæfi Pútíns og klíku hans|mánuður=1. nóvember|ár=2017|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/gridarleg-audaefi-putins-og-kliku-hans|höfundur=Pálmi Jónasson}}</ref> Margir af nánustu bandamönnum Pútíns voru nefndir sem eigendur aflandsfélaga í skattaskjólum í [[Panamaskjölin|Panamaskjölunum]] árið 2016.<ref>{{Vefheimild |titill=Í landi þar sem spilling er daglegt brauð|mánuður=24. apríl|ár=2016|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/2016-04-24-i-landi-thar-sem-spilling-er-daglegt-braud/|höfundur=Ómar Þorgeirsson}}</ref> Gjarnan er fjallað um olígarka í innsta hring Pútíns, sem efnast hafa á tengslum sínum við forsetann, sem „pyngjur Pútíns.“<ref>{{Vefheimild |titill=„Pyngja Pútíns“ sett á ís og farið á eftir vinum forsetans|mánuður=19. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/14887/veski-putins-sett-a-is-og-farid-a-eftir-vinum-forsetans/|höfundur=Aðalsteinn Kjartansson}}</ref> ==Fjölskylduhagir== Vladímír Pútín kvæntist [[Ljúdmíla Pútína|Ljúdmílu Skrjebevnu]] árið 1983. Hún er fædd árið 1958 og ólst upp í [[Kalíníngrad]]. Hún flutti ásamt eiginmanni sínum til Þýskalands á níunda áratugnum og þar eignuðust þau tvær dætur, Maríu árið 1985 og Jekaterínu árið 1986. Eftir að Pútín komst til valda hélt hann fjölskyldu sinni úr sviðsljósinu og eiginkona hans og dætur birtust afar sjaldan með honum opinberlega. Þar sem Ljúdmíla sást sjaldan með Pútín voru orðrómar lengi á kreiki að þau væru aðeins hjón að nafninu til. Árið 2013 tilkynnti Pútín formlega að þau Ljúdmíla hefðu gengið frá skilnaði sínum.<ref>{{Vefheimild|titill=Húsbóndinn í Kreml|mánuður=6. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/husbondinn-i-kreml/|höfundur=Borgþór Arngrímsson}}</ref> Auk Maríu og Jekaterínu er talið að Pútín eigi eina laundóttur, Luizu Rozovu Krivonogikh, sem fædd er árið 2003. Móðir hennar er milljarðamæringurinn Svetlana Krivonogikh, sem bæði rússneskir og vestrænir fjölmiðlar hafa fullyrt að sé ástkona Pútíns.<ref>{{Vefheimild|titill=Þetta eru dætur Pútíns|mánuður=7. apríl|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/thetta-eru-daetur-putins/|höfundur=Jón Þór Stefánsson}}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[15. ágúst]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2000]] | fyrir = [[Sergei Stepasjín]] | eftir = [[Mikhaíl Kasjanov]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[31. desember]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2008]] | fyrir = [[Boris Jeltsín]] | eftir = [[Dímítrí Medvedev]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[8. maí]] [[2008]] | til = [[7. maí]] [[2012]] | fyrir = [[Viktor Zubkov]] | eftir = Dímítrí Medvedev }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[7. maí]] [[2012]] | til = | fyrir = Dímítrí Medvedev | eftir = Enn í embætti }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Pútín, Vladímír}} [[Flokkur:Forsetar Rússlands]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] [[Flokkur:Fólk fætt árið 1952]] [[Flokkur:Starfsmenn FSB]] [[Flokkur:Starfsmenn KGB]] tpcj3ntuur4pbriqw801xbnhxcergr9 1762418 1762409 2022-07-30T00:05:11Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Vladímír Pútín<br>{{small|Владимир Путин}} | mynd = Vladimir Putin 17-11-2021 (cropped 2).jpg | myndatexti1 = {{small|Pútín árið 2021.}} | titill= [[Forseti Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[7. maí]] [[2012]] | stjórnartíð_end = | forveri = [[Dmítríj Medvedev]] | forsætisráðherra = [[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Míkhaíl Míshústín]] | stjórnartíð_start2 = [[31. desember]] [[1999]] | stjórnartíð_end2 = [[7. maí]] [[2008]] | forveri2 = [[Boris Jeltsín]] | eftirmaður2 = [[Dmítríj Medvedev]] | forsætisráðherra2 = [[Mikhaíl Kasjanov]]<br>[[Mikhaíl Fradkov]]<br>[[Viktor Zubkov]] | titill3= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start3 = [[15. ágúst]] [[1999]] | stjórnartíð_end3 = [[7. maí]] [[2000]] | forseti3 = [[Boris Jeltsín]] | forveri3 = [[Sergei Stepasjín]] | eftirmaður3 = [[Mikhaíl Kasjanov]] | stjórnartíð_start4 = [[8. maí]] [[2008]] | stjórnartíð_end4 = [[7. maí]] [[2012]] | forseti4 = [[Dmítríj Medvedev]] | forveri4 = [[Viktor Zubkov]] | eftirmaður4 = [[Dmítríj Medvedev]] | fæðingarnafn = Vladímír Vladímírovítsj Pútín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1952|10|7}} | fæðingarstaður = [[Leníngrad]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | starf = Leyniþjónustumaður, stjórnmálamaður | trú = [[Rússneska rétttrúnaðarkirkjan]] | maki = Ljúdmíla Pútína (gift 1983; skilin 2014) | börn = María (f. [[1985]]) og Jekaterína (f. [[1986]]). | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | háskóli = [[Ríkisháskólinn í Sankti Pétursborg]] | bústaður = [[Kreml (Moskva)|Kreml]], [[Moskva|Moskvu]] |undirskrift = Putin signature.svg }} '''Vladímír Vladímírovítsj Pútín''' (rússneska: ''Владимир Владимирович Путин''; f. [[7. október]] [[1952]]) er annar [[Forseti Rússlands|forseti]] [[Rússland]]s. Hann útskrifaðist frá lögfræðideild [[Ríkisháskólinn í Sankti-Pétursborg|Ríkisháskólans í Leníngrad]] árið [[1975]] og hóf störf hjá [[KGB]]. Á árunum [[1985]]-[[1990]] starfaði hann í [[Austur-Þýskaland]]i. Frá árinu [[1990]] gegndi hann ýmsum embættum, meðal annars í Ríkisháskólanum í Leníngrad, borgarstjórn [[Sankti-Pétursborg]]ar og frá [[1996]] hjá stjórnvöldum í [[Kreml (Moskva)|Kreml]]. Í júlí [[1998]] var hann skipaður yfirmaður [[FSB]] (arftaka [[KGB]]) og frá mars [[1999]] var hann samtímis ritari Öryggisráðs rússneska sambandslýðveldisins. Frá [[31. desember]] [[1999]] var hann settur [[forseti Rússlands|forseti rússneska sambandslýðveldisins]] en [[26. mars]] [[2000]] var hann kosinn forseti. Hann var endurkjörinn [[14. mars]] [[2004]]. Hann varð forsætisráðherra frá 2008 til 2012 og var síðan aftur kjörinn forseti árin [[2012]] og [[2018]]. Vladímír Pútín talar auk [[rússneska|rússnesku]], [[þýska|þýsku]] og [[enska|ensku]]. Hann var giftur Ljúdmílu Aleksandrovnu Pútínu til ársins 2014. Þau eiga saman tvær dætur, Maríu (f. [[1985]]) og Jekaterínu (f. [[1986]]). ==Æviágrip== Pútín fæddist þann 7. október 1952 í [[Leníngrad]] í [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] og var yngstur þriggja barna foreldra sinna. Þegar hann var tólf ára byrjaði hann að æfa [[sambó]] og [[júdó]]. Hann er í dag með svart belti í júdó og er landsmeistari í са́мбо (stafsett á latnesku letri: sambó). Pútín lærði [[Þýska|þýsku]] í gagnfræðiskóla í Sankti Pétursborg og talar hana reiprennandi. Pútín hóf laganám í ríkisháskóla Leníngrad árið 1970 og útskrifaðist árið 1975. Á háskólaárunum gekk hann í [[Sovéski kommúnistaflokkurinn|sovéska kommúnistaflokkinn]] og var meðlimur hans til ársins 1991. ===Störf hjá KGB=== Árið 1975 gekk Pútín til liðs við leyniþjónustuna [[KGB]]. Hann vann í gagnnjósnum og fylgdist með útlendingum og erindrekum í Leníngrad. Frá 1985 til 1990 vann hann í [[Dresden]] í [[Austur-Þýskaland]]i.<ref name=íljósisögunnar>{{Vefheimild|url=http://www.ruv.is/frett/slagsmalahundurinn-sem-vard-forseti | titill= Slagsmálahundurinn sem varð forseti | höfundur=[[Vera Illugadóttir]]| útgefandi=[[RÚV]] | ár=2016|mánuður=12. febrúar|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=25. desember}}</ref> Opinberlega var Pútín staðsettur þar sem túlkur en umdeilt er hvað hann fékkst við þar í raun og veru. Samkvæmt sumum heimildum var vera Pútíns í Dresden viðburðalítil og starf hans gekk út á fátt annað en að fylgjast með fjölmiðlum og safna úrklippum. Aðrar heimildir herma að Pútín hafi fengist við að fá Þjóðverja til að njósna fyrir Sovétríkin og jafnvel að hann hafi átt í samstarfi við kommúníska hryðjuverkahópinn [[Rote Armee Fraktion]].<ref>{{Vefheimild|url=https://visindi.is/hvad-starfadi-putin-a-sovettimanum/| titill=Hvað starfaði Pútín á Sovéttímanum?|útgefandi=''[[Lifandi vísindi]]''| ár=2022|mánuður=26. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=10. mars}}</ref> Samkvæmt opinberri ævisögu Pútíns brenndi hann leyniskjöl KGB í borginni til þess að koma í veg fyrir að þau féllu í hendur mótmælenda þegar [[Berlínarmúrinn]] féll.<ref name=leyniþjónustan>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Eftir að austur-þýska kommúnistastjórnin féll sneri Pútin aftur til Leníngrad árið 1990. Þegar [[Sovéska valdaránstilraunin 1991|reynt var að fremja valdarán]] gegn [[Mikhaíl Gorbatsjev]] árið 1991 segist Pútín hafa sagt af sér og staðið með ríkisstjórninni. Hann varð síðan eftir hrun Sovétríkjanna aðstoðarmaður [[Anatolíj Sobtsjak]], borgarstjóra Pétursborgar frá 1991 til 1996. ===Forstjóri FSB og forsætisráðherra=== Árið 1996 var Pútín kallaður til starfa í Moskvu og varð árið 1998 forstjóri nýju rússnesku leyniþjónustunnar, [[Alríkislögregla Rússneska Sambandsríkisins|FSB]].<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|28941|Hvað getið þið sagt mér um Vladimír Pútín?}}</ref> Þar sem [[Boris Jeltsín]], þáverandi forseti Rússlands, var rúinn vinsældum og mátti ekki gegna þriðja kjörtímabilinu sem forseti samkvæmt þágildandi lögum fóru bandamenn hans á þessum tíma að svipast eftir sigurvænlegum frambjóðanda sem gæti tekið við af honum og hlíft valdaklíkunni við spillingarákærum.<ref name=leyniþjónustan/> Sagt er að ólígarkinn [[Boris Berezovskí]] hafi fyrstur stungið upp á Pútín sem rétta manninum í starfið.<ref name=vísindavefur/> Þann 15. ágúst árið 1999 útnefndi Jeltsín Pútín [[Forsætisráðherra Rússlands|forsætisráðherra]] í stjórn sinni og lýsti því jafnframt yfir að hann vildi að Pútín yrði eftirmaður sinn.<ref>{{Vefheimild |titill=Krónprinsinn Vladímír Pútín |mánuður=10. ágúst|ár=1999|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[DV]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2988013}}</ref> Pútín var nánast óþekktur þegar hann varð forsætisráðherra og fáir bjuggust við því að hann myndi endast lengi í embættinu, enda hafði Jeltsín margsinnis skipt um forsætisráðherra á undanförnum árum. Það var einkum með framgöngu sinni í [[Seinna Téténíustríðið|seinna Téténíustríðinu]] sem Pútín vann sér upphaflega hylli rússnesku þjóðarinnar. Í september 1999 voru gerðar sprengjuárásir á íbúðablokkir í [[Moskva|Moskvu]] og [[Volgodonsk]] sem Rússar sögðu hryðjuverkamenn frá [[Téténía|Téténíu]] bera ábyrgð á.<ref>{{Vísindavefurinn|4531|Hvernig og hvers vegna hófst stríðið milli Tsjetsjena og Rússa?}}</ref> Rússar brugðust við árásunum með því að rjúfa friðarsamkomulag sem gert hafði verið við Téténa árið 1997 og hefja innrás í Téténíu 28. september 1999. Pútín hélt fjölda vígreifra sjónvarpsávarpa á tíma innrásarinnar og uppskar fljótt miklar vinsældir hjá rússneskri alþýðu, sem var full hefndarþorsta vegna hryðjuverkaárásanna.<ref name=vera2>{{Vefheimild|titill=Dularfullar sprengingar urðu tilefni innrásar|url=https://www.ruv.is/frett/dularfullar-sprengingar-urdu-tilefni-innrasar|útgefandi=[[RÚV]]|ár=2017|mánuður=21. apríl|höfundur=[[Vera Illugadóttir]]|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. apríl}}</ref> Frá upphafi hafa verið uppi kenningar um að leyniþjónustan FSB hafi sviðsett sprengjuárásirnar í Moskvu og Volgodonsk í þágu Pútíns til að skapa átyllu fyrir stríði í Téténíu. Þessi kenning styðst meðal annars við það að tveir starfsmenn FSB sáust koma pokum með dufti sem líktist sprengiefninu [[RDX]] fyrir í kjallara íbúðablokkar í [[Rjasan]].<ref>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Einn þeirra sem taldi Pútín hafa sviðsett árásirnar var fyrrum FSB-liðinn [[Alexander Litvinenko]], sem flúði í útlegð til Bretlands árið 2000. Litvinenko lést árið 2006 eftir að eitrað var fyrir honum með [[Geislavirkni|geislavirka]] efninu Pólon-210.<ref>{{Vefheimild|titill=WSJ; Herða verður refsiaðgerðir gegn Pútín vegna morðsins á Litvinenko|url=https://vardberg.is/frettir/wsj-herda-verdur-refsiadgerdir-gegn-putin-vegna-mordsins-a-litvinenko/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2016|mánuður=22. janúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Rússnesk stjórnvöld talin hafa myrt Litvinenko|url=https://www.visir.is/g/20212158912d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2021|mánuður=21. september|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> Rússar gerðu linnulausar loftárásir á téténsku höfuðborgina [[Grosní]] í um fjóra mánuði og höfðu nánast alfarið lagt hana í rúst þegar síðustu téténsku skæruliðarnir hörfuðu þaðan í lok janúar árið 2000.<ref>{{Vefheimild|titill=Tilgangslaus eyðilegging?|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/519846/|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=20. febrúar|ár=2000|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022}}</ref> ===Forseti (2000–2008)=== [[Mynd:Putin and Yeltsin cropped.jpg|thumb|left|Pútín sver forsetaeiðinn árið 2000 við hlið [[Boris Jeltsín]], fráfarandi forseta.]] Þann 31. desember 1999 sagði Jeltsín af sér og Pútín varð þar með starfandi forseti Rússlands í hans stað. Eitt af því fyrsta sem Pútín gerði í embætti var að skrifa undir tilskipun þess efnis að Jeltsín og fjölskylda hans yrðu ekki lögsótt fyrir spillingarmál sem höfðu komið upp í forsetatíð hans.<ref>{{Tímarit.is|3710738|Rússland, Rússland|útgáfudagsetning=18. desember 2003|blað=[[Fréttablaðið]]|blaðsíða=22|höfundur=[[Þorvaldur Gylfason]]}}</ref> Afsögn Jeltsíns leiddi til þess að forsetakosningar voru haldnar þremur mánuðum fyrr en stjórnarandstaðan hafði gert ráð fyrir. Pútín vann kosningarnar í fyrstu umferð með 53% greiddra atkvæða. Hann tók forsetaeiðinn þann 7. maí árið 2000. Árið 2003 var samningur gerður við Téténa þar sem Téténía varð sjálfstjórnarhérað innan rússneska sambandsríkisins undir stjórn [[Akhmad Kadyrov|Akhmads Kadyrov]], stríðsherra sem hafði gengið til liðs við Pútín í seinna Téténíustríðinu. Pútín gerði einnig samninga við rússneska [[Fáveldi|olígarka]] um stuðning þeirra við ríkisstjórn hans í skiptum fyrir að þeir héldu flestum völdum sínum. Olígarkar sem héldu ekki tryggð við stjórn Pútíns, til dæmis olíujöfurinn [[Míkhaíl Kodorkovskí]], áttu hættu á handtöku.<ref>{{cite book|author=[[Eiríkur Bergmann]]|title=Neo-nationalism: The Rise of Nativist Populism|year=2020|page=168|publisher=Palgrave Macmillan|location=Sviss|isbn=978-3-030-41772-7|doi=10.1007/978-3-030-41773-4}}</ref> Efnahagur Rússlands náði sér smám saman á strik upp úr árinu 1999 eftir [[Fjármálakreppan í Rússlandi 1998|efnahagskreppu sem ríkt hafði í kjölfar hruns Sovétríkjanna]]. Á fyrstu tveimur kjörtímabilum Pútíns jókst kaupmáttur Rússa um 72 prósent,<ref name=stundin>{{Vefheimild |titill=Hvað tekur við af Pútín? |mánuður=21. apríl|ár=2018|mánuðurskoðað=13. júní|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/6558/|höfundur=Valur Gunnarsson}}</ref> einkum vegna hækkunar á olíuverði.<ref name=skoðanakönnun>{{Vefheimild |titill=Skoðanakönnun um Pútín |mánuður=6. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson|url=https://kjarninn.is/skodun/2018-03-05-skodanakonnun-um-putin/}}</ref> Pútín vann endurkjör árið 2004 með 71% greiddra atkvæða. ===Forsætisráðherra (2008–2012)=== [[Stjórnarskrá Rússlands|Rússneska stjórnarskráin]] meinaði Pútín að bjóða sig fram í þriðja skipti í röð í forsetakosningunum árið 2008. Því studdi Pútín fyrrverandi kosningastjóra sinn, [[Dmítríj Medvedev]], til embættisins.<ref name=vísindavefur/><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín krýnir Medvedev sem arftaka sinn á forsetastóli |mánuður=11. desember|ár=2007|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Morgunblaðið]]''|url=https://timarit.is/page/4177533|höfundur=Davíð Logi Sigurðsson}}</ref> Eftir sigur Medvedev gerðist Pútín sjálfur forsætisráðherra á ný og hélt þannig flestum völdum sínum á fjögurra ára forsetatíð Medvedev. Á þessum tíma brutust út fjöldamótmæli eftir þingkosningar þann 4. desember árið 2011 þar sem tugþúsundir Rússa mótmæltu meintu kosningasvindli.<ref>{{Vefheimild |titill=Mótmæli um allt Rússland |mánuður=10. desember|ár=2011|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/forsida/2011/12/10/motmaeli_um_allt_russland/}}</ref> Forsetatíð Medvedevs var óvenjuleg meðal rússneskra leiðtoga því Pútín naut áfram verulegra valda sem forsætisráðherra. Fyrri forsætisráðherrar Rússlands höfðu jafnan verið algjörlega undirgefnir þjóðhöfðingjanum en valdatíð Medvedevs einkenndist þess í stað af nokkurs konar tvímenningabandalagi þeirra Pútíns. Haft var fyrir satt meðal flestra stjórnmálaskýrenda að annaðhvort væru þeir Medvedev og Pútín báðir jafnvoldugir í stjórninni eða þá að Pútín væri í reynd enn æðsti valdsmaður Rússlands og Medvedev forseti væri lítið meira en staðgengill eða strengjabrúða hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Telja aðeins rými fyrir einn keisara í Rússlandi|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=8. október|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1197300/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Samþykkja að lengja kjörtímabil forseta Rússlands|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=4. mars|árskoðað=2008|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2008222131541}}</ref> ===Forseti (2012–2018)=== Árið 2012 bauð Pútín sig aftur fram til forseta með stuðningi Medvedev. Pútín vann kosningarnar þann 4. mars 2012 með 63.6% greiddra atkvæða. Þeir Medvedev skiptust því aftur á hlutverkum og Medvedev varð forsætisráðherra. Mikið var um ásakanir um kosningasvindl í forsetakjörinu og talsvert var um mótmæli gegn Pútín í og eftir kosningarnar. Alræmdasta uppákoman var mótmælagjörningur pönkhljómsveitarinnar [[Pussy Riot]] þann 21. febrúar, en meðlimir hennar voru í kjölfarið handteknir.<ref>{{Vefheimild |titill=Réttarhöld hafin yfir Pussy Riot |mánuður=30. júlí|ár=2012|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/rettarhold-hafin-yfir-pussy-riot}}</ref> Um 8.000 – 20.000 mótmælendur komu saman í Moskvu þann 6. maí. Um áttatíu þeirra særðust í átökum við lögreglu og um 450 voru handteknir. Gagnmótmæli um 130.000 stuðningsmanna Pútín voru haldin á Lúsnjiki-leikvanginum sama dag. Eftir að Pútín settist á forsetastól á ný skrifaði hann undir lög sem þjörmuðu nokkuð að samfélagi hinsegin fólks í Rússlandi. Lögin beindust gegn „áróðri [[Samkynhneigð|samkynhneigðra]]“<ref>{{Vefheimild |titill=Lög gegn sam­kyn­hneigðum í Rússlandi |mánuður=25. janúar|ár=2013|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2013/01/25/log_gegn_samkynhneigdum_i_russlandi/}}</ref> og bönnuðu meðal annars notkun regnbogafánans og birtingu verka um samkynhneigð. Eftir að [[Viktor Janúkóvitsj]] forseta [[Úkraína|Úkraínu]], bandamanni Pútíns, var [[Úkraínska byltingin 2014|steypt af stóli í byltingu]] árið 2014 sendi Pútín rússneska hermenn inn á [[Krímskagi|Krímskaga]] og hertók hann. Á meðan á hernáminu stóð var haldin umdeild atkvæðagreiðsla þar sem Krímverjar kusu að slíta sig frá Úkraínu og gerast sjálfstjórnarhérað í rússneska sambandsríkinu.<ref>{{Vefheimild |titill=Krímskagi formlega orðinn hluti af Rússlandi |mánuður=21. mars|ár=2014|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2014140329782|höfundur=Samúel Karl Ólason}}</ref> Í kjölfarið brutust út átök í austurhluta Úkraínu milli úkraínsku ríkisstjórnarinnar og aðskilnaðarsinna í [[Donbas]]-héruðunum sem vildu einnig ganga til liðs við Rússland. Ríkisstjórn Pútín hefur sent hermenn til stuðnings skæruliðunum í Donbas en hefur jafnan neitað að um rússneska hermenn sé að ræða. Vegna brots á fullveldi Úkraínu hafa mörg ríki beitt Rússa efnahagsþvingunum frá árinu 2014, þar á meðal Ísland. [[Mynd:Guðni Th. Jóhannesson and Vladimir Putin (2017-03-30) 01.jpg|thumb|right|Pútín (til hægri) ásamt [[Guðni Th. Jóhannesson|Guðna Th. Jóhannessyni]], forseta Íslands.]] Þann 27. febrúar 2015 var leiðtogi rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Boris Nemtsov]], skotinn til bana stuttu frá [[Kreml (Moskva)|Kreml í Moskvu]], fáeinum dögum áður en hann ætlaði að taka þátt í friðargöngu til að mótmæla rússneskum hernaðarafskiptum í Úkraínu. Pútín skipaði sjálfur rannsóknarnefnd til að finna morðingjann.<ref>{{Vefheimild |titill=Pútín hefur umsjón með rannsókninni |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/putin-hefur-umsjon-med-rannsokninni/}}</ref> Opinber skýring rannsóknarnefndarinnar er sú að morðið hafi verið framið af stuðningsmönnum [[Ramzan Kadyrov|Ramzans Kadyrov]], forseta Téténíu og eins heitasta stuðningsmanns Pútíns. Tæpum þremur vikum fyrir morðið hafði Nemtsov lýst því yfir að hann óttaðist að Pútín myndi koma sér fyrir kattarnef.<ref>{{Vefheimild |titill=Morðið hafi verið þaulskipulagt |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/mordid-hafi-verid-thaulskipulagt}}</ref> Þann 30. september 2015 skipaði Pútín inngrip rússneska hersins í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldina]] til stuðnings [[Bashar al-Assad]] Sýrlandsforseta. Rússar hófu beina þátttöku í styrjöldinni í lok mánaðarins með loftárásum bæði á [[íslamska ríkið]] og á uppreisnarhópa sem nutu stuðnings alþjóðabandalags Bandaríkjanna.<ref>{{Vefheimild|titill=Hvað eru Rúss­ar að gera í Sýr­landi?|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2015/09/30/hvad_eru_russar_ad_gera_i_syrlandi/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2017|mánuður=30. september|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Inngrip Rússa í styrjöldina hefur styrkt stöðu Assads verulega og stuðlað að því að sýrlenski stjórnarherinn hefur frá árinu 2015 smám saman endurheimt mikinn hluta þess landsvæðis sem glataðist til uppreisnarmanna í byrjun stríðsins.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Sunna Ósk Loga­dótt­ir|titill=Rúss­ar leiddu Assad í átt að sigri|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/russar_leiddu_assad_i_att_ad_sigri/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=18. mars|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Ríkisstjórn Pútíns hefur verið ásökuð um að hafa haft afskipti af [[Forsetakosningarnar í Bandaríkjunum 2016|bandarísku forsetakosningunum árið 2016]].<ref>{{Vefheimild |titill=Tókst að sá ágrein­ingi meðal Banda­ríkja­manna |mánuður=18. febrúar|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/02/18/tokst_ad_sa_agreiningi_medal_bandarikjamanna/}}</ref> Í janúar árið 2017 lýsti bandarísk rannsóknarnefnd því yfir að fullvíst væri að Pútín hefði sett á fót áróðursherferð gegn [[Hillary Clinton]] og til stuðnings [[Donald Trump]] í kosningunum. Pútín hefur ætíð neitað að hafa haft nokkur afskipti af kosningunum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/11/19/af_hverju_skiljid_thid_okkur_ekki/|titill=„Af hverju skiljið þið okk­ur ekki?“|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=19. nóvember|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=19. nóvember}}</ref> ===Forseti (2018 –)=== [[Mynd:Vladimir Putin and Sergey Shoigu - Saint-Petersburg 2017-07-30 (1).jpg|thumb|right|Pútín ásamt varnarmálaráðherranum [[Sergei Sjoígú]] árið 2017.]] Pútín var endurkjörinn árið 2018 og vann sitt fjórða kjörtímabil sem forseti Rússlands með um 76% greiddra atkvæða.<ref name=kosning2018>{{Vefheimild |titill=Pútín fagnaði í Moskvu |mánuður=18. mars|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/putin_fagnadi_i_moskvu/}}</ref> Í aðdraganda kosninganna hafði helsta leiðtoga rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Alexei Navalní]], verið bannað að gefa kost á sér vegna skil­orðsbund­ins fang­els­is­dóms sem hann hafði vegna meints fjár­mála­m­is­ferl­is.<ref name= kosning2018/> Eftirlitsmönnum kom ekki um allt saman um það hvort kosningarnar hefðu farið sómasamlega fram, en almennt voru þeir þó á sama máli um að samkeppnin við Pútín hefði verið lítil sem engin.<ref>{{Vefheimild |titill=Eftirlitsmenn kvörtuðu yfir þúsundum kosningalagabrota |mánuður=20. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2018180329988|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> Pútín hitti [[Donald Trump]] Bandaríkjaforseta á leiðtogafundi í [[Helsinki]] þann 18. júlí 2018. Stuttu fyrir fund forsetanna hafði ákæra verið lögð fram í Bandaríkjunum gegn 12 rússneskum leyniþjónustumönnum fyrir tölvuárás á flokksþing [[Demókrataflokkurinn|Demókrataflokksins]] og forsetaframboð Hillary Clinton árið 2016.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Jónas Atli Gunnarsson|titill=Trump og Pútín hittast loksins í Helsinki |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=20. júlí |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2018-07-16-trump-og-putin-erfidum-fundi-i-helsinki/}}</ref> Á fundinum ítrekaði Pútín að Rússar hefðu ekkert haft að gera með tölvuárásirnar og Trump lýsti yfir að hann sæi „enga ástæðu“ til að draga orð Pútíns í efa.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump tekur upp hanskann fyrir Rússa |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa|höfundur=Daníel Freyr Birkisson}}</ref> Trump bauð Pútín í opinbera heimsókn til [[Washington (borg)|Washington]] í kjölfar fundarins.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump býður Pútín í Banda­ríkja­heim­sókn|mánuður=19. júlí |ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa}}</ref> Mótmæli gegn Pútín brutust út víða um Rússland og vinsældir hans dvínuðu nokkuð í september árið 2018 vegna fyrirhugaðrar hækkunar á eftirlaunaaldri í Rússlandi.<ref>{{Vefheimild |titill=Hækk­un eft­ir­launa­ald­urs mót­mælt|mánuður=2. september|ár= 2018|mánuðurskoðað=9. september |árskoðað=2018|útgefandi=mbl.is|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/09/02/haekkun_eftirlaunaaldurs_motmaelt/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Boðar óvinsælar breytingar á eftirlaunaaldri|mánuður=29. ágúst |ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/boar-ovinsaelar-breytingar-a-eftirlaunaaldri|höfundur=Lovísa Arnardóttir}}</ref> Þann 15. janúar árið 2020 tilkynnti Pútín umfangsmiklar breytingar sem hann vildi gera á [[Stjórnarskrá Rússlands|rússnesku stjórnarskránni]] sem ætlað var að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. Breytingarnar, sem Pútin hugðist leggja í þjóðaratkvæðagreiðslu, munu gera eftirmann hans nokkuð valdaminni í forsetaembættinu en Pútín hefur verið. Sama dag og Pútín tilkynnti fyrirhuguðu breytingarnar baðst Dmítríj Medvedev lausnar fyrir ríkisstjórn sína og ríkisskattstjórinn [[Míkhaíl Míshústín]] var skipaður nýr forsætisráðherra.<ref>{{Vefheimild |titill=Rík­is­stjórn Rúss­lands sagði af sér|mánuður=15. janúar|ár= 2020|mánuðurskoðað=15. janúar|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/01/15/rikisstjorn_russlands_sagdi_af_ser/|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson}}</ref> Rússneska þingið samþykkti einnig með 383 atkvæðum gegn engu að þurrka út embættistíma Pútíns með stjórnarskrárbreytingunum. Samkvæmt þeirri breytingu mun Pútín geta gegnt embætti forseta til ársins 2036 ef hann ákveður að gefa aftur kost á sér.<ref>{{Vefheimild |titill=Fellir ellikerling Pútín?|mánuður=8. apríl|ár= 2020|mánuðurskoðað=8. apríl|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skodun/2020-04-07-fellir-ellikerling-putin/|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson}}</ref> Breytingarnar voru samþykktar í þjóðaratkvæðagreiðslu þann 1. júlí 2020.<ref>{{Vefheimild|titill=Yfirgnæfandi meirihluti samþykkti breytingar Pútíns|url=https://www.ruv.is/frett/2020/07/01/yfirgnaefandi-meirihluti-samthykkti-breytingar-putins|útgefandi=RÚV|höfundur=Dagný Hulda Erlendsdóttir|ár=2020|mánuður=1. júlí|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> Með stjórnarskrárbreytingunum var hjónaband einnig skilgreint sem samband milli karls og konu, fært var inn ákvæði sem felur í sér viðurkenningu á „forfeðrum sem létu [Rússum] eftir hugsjónir sínar og trú á guði“, bannað var að gera lítið úr framlagi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinni]] og bannað að leggja til að Rússar láti nokkurn tímann af hendi landsvæði sem þeir ráða yfir (til að mynda umdeild landsvæði eins og [[Kúrileyjar]] og [[Krímskagi|Krímskaga]]).<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín vill guð og „hefðbundið“ hjónaband í stjórnarskrá|url=https://www.visir.is/g/202010952d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Kjartan Kjartansson|ár=2020|mánuður=3. mars|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> ===Innrásin í Úkraínu 2022=== {{aðalgrein|Stríð Rússlands og Úkraínu|Innrás Rússa í Úkraínu 2022}} Undir lok ársins 2021 og í byrjun ársins 2022 söfnuðu Rússar tæplega 200.000 manna herliði við landamæri Úkraínu, sem vakti ótta í Úkraínu og á Vesturlöndum um að Pútín hygðist fyrirskipa innrás í landið.<ref>{{Vefheimild|titill=Óttinn við innrás Rússa í Úkraínu magnast enn|url=https://www.ruv.is/frett/2021/12/04/ottinn-vid-innras-russa-i-ukrainu-magnast-enn|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson|ár=2021|mánuður=4. desember|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Rússnesk stjórnvöld þvertóku ítrekað fyrir að innrás væri yfirvofandi en ráðamenn þar lögðu jafnframt fram kröfur um að Úkraínu yrði meinaður aðgangur að [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalaginu]] um alla framtíð og að bandalagið fjarlægði alla hermenn og öll vopn sín úr [[Austur-Evrópa|Austur-Evrópu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Segja Rússa nær því að gera innrás í Úkraínu|url=https://www.visir.is/g/20222224189d/segja-russa-naer-thvi-ad-gera-innras-i-ukrainu|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Samúel Karl Ólason|ár=2022|mánuður=17. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 21. febrúar viðurkenndi Pútín sjálfstæði [[Alþýðulýðveldið Donetsk|Alþýðulýðveldanna Donetsk]] og [[Alþýðuýðveldið Luhansk|Luhansk]], héraða rússneskumælandi aðskilnaðarsinna sem höfðu klofið sig frá Úkraínu árið 2014 með stuðningi Rússa.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín viðurkennir sjálfstæði Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/putin-vidurkennir-sjalfstaedi-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=22. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Pútín sendi í kjölfarið rússneska hermenn yfir úkraínsku landamærin til að gegna „friðargæslu“ í Donetsk og Luhansk.<ref>{{Vefheimild|titill=Hefur þegar skipað hernum inn í Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/hefur-thegar-skipad-hernum-inn-i-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Í ræðu sem Pútín hélt við viðurkenningu sína á sjálfstæði héraðanna efaðist hann um sögulegar forsendur fyrir Úkraínu sem sjálfstæðu ríki og sakaði stjórnvöld þar um að fremja þjóðarmorð.<ref>{{Vefheimild|titill=Eldræða Pútíns réttlætir innrás Rússa í Úkraínu - herlið sent af stað|url=https://stundin.is/grein/14821/eldmessa-putins-rettlaetir-innras-russa-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Stundin]]''|höfundur=Jón Trausti Reynisson|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 24. febrúar hóf Pútín allsherjar [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás í Úkraínu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Bein lýsing - Innrás í Úkraínu|url=https://www.frettabladid.is/frettir/bein-lysinginnras-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Vakt­in: Alls­herj­ar­inn­rás Rúss­a í Úkra­ín­u|url=https://www.visir.is/g/20222226904d/sprengjum-rignir-yfir-kaenugard|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir, Atli Ísleifsson og Samúel Karl Ólason}}</ref> Rússland hefur tekið þátt í mörgum stríðum (t.d. líka í Sýrlandi), að skipan Pútíns, en stríðið í Úkraínu, hefur sérstaklega sætt gagnríni, upp úr innrásinni í febrúar 2022. Vegna þess hefur meðal annars hann persónulega sætt viðskiptavingunum, og lagt hefur verið til að ákæra hann fyrir stríðsglæpadómstólnum. Hann hafði áður, 2014, tekið yfir austuhluta Úkráínu, og Krímskagann.<!-- rétt þýðing á Crimea? Following the pro-western [[Revolution of Dignity]] in [[Ukraine]] in 2014, Putin had had seized eastern regions of the nation and [[Annexation of Crimea by the Russian Federation|annexed Crimea]]. In February 2022, he [[2022 Russian invasion of Ukraine|launched a war]] to gain control of the remainder of the country and overthrow the [[government of Ukraine|elected government]] under the pretext that it was run by "Nazis". The invasion of Ukraine led to worldwide condemnation of Putin, and massive sanctions on the Russian Federation. Í september 2021, hafði Úkraína verið með heræfingar með [[NATO]]-herjum (er ó ekki meðlimur í NATO). Þann 30 nóvember staðhæfði Pútín að [[stækkun NATO]] inn í Úkraínu, og sér í lagi uppsetning á [[skotflaug|skotflaugum]] sem gætu hæft Rússneskar borgir, líkt og þannig flaugar í Rúmeníu og Póllandi, væru "rauð lína". <!-- On 30 November, Putin stated that an [[enlargement of NATO]] in Ukraine, especially the deployment of any long-range [[ballistic missile]]s capable of striking Russian cities or [[U.S. national missile defense]] systems similar to those in Romania and Poland, would be a "red line" issue for the Kremlin. --> Ítrekað var tekið fyrir að innrás í Úkraínu stæði til. <!-- On 7 February 2022, retired Russian Colonel-General Leonid Ivashov, who is active in politics as the chairman of the All-Russian Officers Assembly, publicly called for Putin to resign over threats of a "criminal" invasion of Ukraine. In February 2022, Putin warned that [[Ukraine's accession to NATO]] could embolden Ukraine to reclaim control over Russian-annexed Crimea or areas ruled by pro-Russian separatists in [[Donbas]], saying: "Imagine that Ukraine is a NATO member and a military operation [to regain Crimea] begins. What – are we going to fight with NATO? Has anyone thought about this?" On 15 February, the Russian parliament's lower chamber, the [[State Duma]], backed a resolution calling for [[diplomatic recognition]] of two self-proclaimed [[separatist]] republics in [[Donbas]]. Putin's invasion was met with international condemnation. [[International sanctions during the Russo–Ukrainian War|International sanctions were widely imposed]] against Russia, including against Putin personally. Following an emergency meeting of United Nations Security Council, UN Secretary-General [[Antonio Guterres]] said: "President Putin, in the name of humanity, bring your troops back to Russia." --> Margir hafa óskað eftir að Pútín verið sóttur til saka sem [[stríðsglæpir|stríðsglæpamaður]]. <!-- The invasion led to numerous calls for the prosecution of Putin as a [[war criminal]]. In the Asia-Pacific, Japan, Taiwan, Singapore, Australia and New Zealand also responded firmly with denunciations and sanctions. --> Í kjölfar þess sem Pútín kallar hvassar athugasemdir vesturvelda, hefur hann sett [[kjarnorkuvopn]] Rússlands í viðbragðsstöðu. <!--In response to what Putin called "aggressive statements" by the West, he put the [[Strategic Rocket Forces]]'s [[nuclear deterrence]] units on high alert. On 4 March, Putin signed into law a bill introducing prison sentences of up to 15 years for those who publish "knowingly false information" about the Russian military and its operations, leading to some [[Mass media in Russia|media outlets in Russia]] to stop reporting on Ukraine. Russia's actions in Ukraine, including the alleged use of [[cluster bombs]] and [[thermobaric weapon]]s, have led to calls for investigations of possible [[war crime]]s. The [[International Criminal Court]] stated that it would investigate Russian conduct in Ukraine since 2013. On 16 March, Putin issued a warning to Russian "traitors" who he said the West wanted to use as a "[[fifth column]]" to destroy Russia. He said that Russians should undergo "natural and necessary self-cleansing of society" to rid themselves of "bastards" and pro-Western "traitors." On 24 March, the UN General Assembly adopted a resolution drafted by Ukraine and its allies which criticized Russia for creating a "dire" humanitarian situation and demanded aid access as well as the protection of civilians in Ukraine. 140 member states voted in favour, 38 abstained, and five voted against the resolution. Ukrainian President [[Volodymyr Zelenskyy]] said he was "99.9 percent sure" that Putin thought the Ukrainians would welcome the invading forces with "flowers and smiles". U.S. and European Union officials believe that Putin has been [[disinformation in the 2021–2022 Russo-Ukrainian crisis|misinformed]] by his advisers about Russian military's performance in Ukraine and the effect of sanctions on Russia. --> ==Ímynd og orðspor Pútíns== [[Mynd:Vladimir Putin beefcake-2.jpg|thumb|right|Vladímír Pútín í fríi árið 2007]] Pútín hefur notið mikilla vinsælda meðal rússneskrar alþýðu nánast frá því að hann tók við embætti.<ref>{{Vefheimild |titill=Maður eins og Pútín|mánuður=27. ágúst|ár= 2002|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/684613/}}</ref> Í skoðanakönnunum hefur Pútín oftast mælst með stuðning yfir 60% Rússa og hæst hefur stuðningur við hann mælst um tæp 90%.<ref name=vísindavefur/> Aðdáendur Pútíns þakka honum fyrir að koma á efnahagslegum stöðugleika eftir fjármálakreppu tíunda áratugarins og fyrir að gera Rússland að marktæku alþjóðaveldi á ný eftir tímabil auðmýkingar sem fylgdi í kjölfar hruns Sovétríkjanna.<ref name=stundin/> Pútín hefur verið duglegur að rækta karlmennskuímynd sína og hefur sett á svið ýmsa gjörninga til þess að viðhalda henni. Meðal annars hefur hann „fyrir tilviljun“ fundið gríska forngripi frá sjöttu öld er hann stakk sér til köfunarsunds í Svartahafi og haldið aftur af hlébarða í dýragarði sem ætlaði að ráðast á fréttamenn. Hann hefur nokkrum sinnum birt myndir af sér berum að ofan í fríi úti í náttúrunni í Síberíu.<ref>{{Vefheimild |titill=Fimm skrýtnir gerningar Vladimír Pútíns og hálfguðshugmyndin |mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/greinasafn/fimm-skrytnir-gerningar-vladimir-putins-og-halfgudshugmyndin/}}</ref> Pútín er þaulsætnasti leiðtogi Rússa frá tímum [[Jósef Stalín|Stalíns]]. Á stjórnartíð hans hefur þróun í átt að lýðræði í Rússlandi sem hófst á tíunda áratugnum eftir [[fall Sovétríkjanna]] að mestu leyti verið snúið við. Vegna skorts á frjálsum kosningum, fjölmiðlafrelsi og virkri stjórnarandstöðu í Rússlandi hefur í síauknum mæli verið litið á Pútín sem [[einræðisherra]] á síðari árum.<ref>{{Tímarit.is|5755026|Áhrifamenn okkar tíma|blað=[[Orðlaus]]|útgáfudagsetning=1. apríl 2005|blaðsíða=32}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín er dæmigerður einræðisherra í útrás|mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2014279399d|höfundur=Heimir Már Pétursson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Kallar Pútín einræðisherra|mánuður=24. febrúar |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/02/24/kallar_putin_einraedisherra/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Segir Pútín einangraðan, rússneskan einræðisherra|mánuður=2. mars |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/02/segir-putin-einangradan-russneskan-einraedisherra|höfundur=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> ==Eignir Pútíns== Vladímír Pútín er talinn með auðugustu mönnum heims. Samkvæmt úttekt Samtaka rannsóknarblaðamanna [[OCCRP]] og tímaritsins ''[[Forbes]]'' frá árinu 2017 nema auðæfi Pútíns og nánustu bandamanna hans um 24 milljörðum Bandaríkjadala, eða rúmum 2.500 milljörðum íslenskra króna. Mestöll þessi auðæfi eru formlega skráð á fólk í innra hring Pútíns, meðal annars vini, ættingja og pólitíska bandamenn hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Gríðarleg auðæfi Pútíns og klíku hans|mánuður=1. nóvember|ár=2017|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/gridarleg-audaefi-putins-og-kliku-hans|höfundur=Pálmi Jónasson}}</ref> Margir af nánustu bandamönnum Pútíns voru nefndir sem eigendur aflandsfélaga í skattaskjólum í [[Panamaskjölin|Panamaskjölunum]] árið 2016.<ref>{{Vefheimild |titill=Í landi þar sem spilling er daglegt brauð|mánuður=24. apríl|ár=2016|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/2016-04-24-i-landi-thar-sem-spilling-er-daglegt-braud/|höfundur=Ómar Þorgeirsson}}</ref> Gjarnan er fjallað um olígarka í innsta hring Pútíns, sem efnast hafa á tengslum sínum við forsetann, sem „pyngjur Pútíns.“<ref>{{Vefheimild |titill=„Pyngja Pútíns“ sett á ís og farið á eftir vinum forsetans|mánuður=19. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/14887/veski-putins-sett-a-is-og-farid-a-eftir-vinum-forsetans/|höfundur=Aðalsteinn Kjartansson}}</ref> ==Fjölskylduhagir== Vladímír Pútín kvæntist [[Ljúdmíla Pútína|Ljúdmílu Skrjebevnu]] árið 1983. Hún er fædd árið 1958 og ólst upp í [[Kalíníngrad]]. Hún flutti ásamt eiginmanni sínum til Þýskalands á níunda áratugnum og þar eignuðust þau tvær dætur, Maríu árið 1985 og Jekaterínu árið 1986. Eftir að Pútín komst til valda hélt hann fjölskyldu sinni úr sviðsljósinu og eiginkona hans og dætur birtust afar sjaldan með honum opinberlega. Þar sem Ljúdmíla sást sjaldan með Pútín voru orðrómar lengi á kreiki að þau væru aðeins hjón að nafninu til. Árið 2013 tilkynnti Pútín formlega að þau Ljúdmíla hefðu gengið frá skilnaði sínum.<ref>{{Vefheimild|titill=Húsbóndinn í Kreml|mánuður=6. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/husbondinn-i-kreml/|höfundur=Borgþór Arngrímsson}}</ref> Auk Maríu og Jekaterínu er talið að Pútín eigi eina laundóttur, Luizu Rozovu Krivonogikh, sem fædd er árið 2003. Móðir hennar er milljarðamæringurinn Svetlana Krivonogikh, sem bæði rússneskir og vestrænir fjölmiðlar hafa fullyrt að sé ástkona Pútíns.<ref>{{Vefheimild|titill=Þetta eru dætur Pútíns|mánuður=7. apríl|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/thetta-eru-daetur-putins/|höfundur=Jón Þór Stefánsson}}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[15. ágúst]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2000]] | fyrir = [[Sergei Stepasjín]] | eftir = [[Mikhaíl Kasjanov]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[31. desember]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2008]] | fyrir = [[Boris Jeltsín]] | eftir = [[Dmítríj Medvedev]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[8. maí]] [[2008]] | til = [[7. maí]] [[2012]] | fyrir = [[Viktor Zubkov]] | eftir = Dmítríj Medvedev }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[7. maí]] [[2012]] | til = | fyrir = Dmítríj Medvedev | eftir = Enn í embætti }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Pútín, Vladímír}} [[Flokkur:Forsetar Rússlands]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] [[Flokkur:Fólk fætt árið 1952]] [[Flokkur:Starfsmenn FSB]] [[Flokkur:Starfsmenn KGB]] lya6nne3iy3qoeh7yq6ot1qrzbn7i2v 1762426 1762418 2022-07-30T00:14:33Z TKSnaevarr 53243 /* Störf hjá KGB */ wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Vladímír Pútín<br>{{small|Владимир Путин}} | mynd = Vladimir Putin 17-11-2021 (cropped 2).jpg | myndatexti1 = {{small|Pútín árið 2021.}} | titill= [[Forseti Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[7. maí]] [[2012]] | stjórnartíð_end = | forveri = [[Dmítríj Medvedev]] | forsætisráðherra = [[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Míkhaíl Míshústín]] | stjórnartíð_start2 = [[31. desember]] [[1999]] | stjórnartíð_end2 = [[7. maí]] [[2008]] | forveri2 = [[Boris Jeltsín]] | eftirmaður2 = [[Dmítríj Medvedev]] | forsætisráðherra2 = [[Mikhaíl Kasjanov]]<br>[[Mikhaíl Fradkov]]<br>[[Viktor Zubkov]] | titill3= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start3 = [[15. ágúst]] [[1999]] | stjórnartíð_end3 = [[7. maí]] [[2000]] | forseti3 = [[Boris Jeltsín]] | forveri3 = [[Sergei Stepasjín]] | eftirmaður3 = [[Mikhaíl Kasjanov]] | stjórnartíð_start4 = [[8. maí]] [[2008]] | stjórnartíð_end4 = [[7. maí]] [[2012]] | forseti4 = [[Dmítríj Medvedev]] | forveri4 = [[Viktor Zubkov]] | eftirmaður4 = [[Dmítríj Medvedev]] | fæðingarnafn = Vladímír Vladímírovítsj Pútín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1952|10|7}} | fæðingarstaður = [[Leníngrad]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | starf = Leyniþjónustumaður, stjórnmálamaður | trú = [[Rússneska rétttrúnaðarkirkjan]] | maki = Ljúdmíla Pútína (gift 1983; skilin 2014) | börn = María (f. [[1985]]) og Jekaterína (f. [[1986]]). | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | háskóli = [[Ríkisháskólinn í Sankti Pétursborg]] | bústaður = [[Kreml (Moskva)|Kreml]], [[Moskva|Moskvu]] |undirskrift = Putin signature.svg }} '''Vladímír Vladímírovítsj Pútín''' (rússneska: ''Владимир Владимирович Путин''; f. [[7. október]] [[1952]]) er annar [[Forseti Rússlands|forseti]] [[Rússland]]s. Hann útskrifaðist frá lögfræðideild [[Ríkisháskólinn í Sankti-Pétursborg|Ríkisháskólans í Leníngrad]] árið [[1975]] og hóf störf hjá [[KGB]]. Á árunum [[1985]]-[[1990]] starfaði hann í [[Austur-Þýskaland]]i. Frá árinu [[1990]] gegndi hann ýmsum embættum, meðal annars í Ríkisháskólanum í Leníngrad, borgarstjórn [[Sankti-Pétursborg]]ar og frá [[1996]] hjá stjórnvöldum í [[Kreml (Moskva)|Kreml]]. Í júlí [[1998]] var hann skipaður yfirmaður [[FSB]] (arftaka [[KGB]]) og frá mars [[1999]] var hann samtímis ritari Öryggisráðs rússneska sambandslýðveldisins. Frá [[31. desember]] [[1999]] var hann settur [[forseti Rússlands|forseti rússneska sambandslýðveldisins]] en [[26. mars]] [[2000]] var hann kosinn forseti. Hann var endurkjörinn [[14. mars]] [[2004]]. Hann varð forsætisráðherra frá 2008 til 2012 og var síðan aftur kjörinn forseti árin [[2012]] og [[2018]]. Vladímír Pútín talar auk [[rússneska|rússnesku]], [[þýska|þýsku]] og [[enska|ensku]]. Hann var giftur Ljúdmílu Aleksandrovnu Pútínu til ársins 2014. Þau eiga saman tvær dætur, Maríu (f. [[1985]]) og Jekaterínu (f. [[1986]]). ==Æviágrip== Pútín fæddist þann 7. október 1952 í [[Leníngrad]] í [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] og var yngstur þriggja barna foreldra sinna. Þegar hann var tólf ára byrjaði hann að æfa [[sambó]] og [[júdó]]. Hann er í dag með svart belti í júdó og er landsmeistari í са́мбо (stafsett á latnesku letri: sambó). Pútín lærði [[Þýska|þýsku]] í gagnfræðiskóla í Sankti Pétursborg og talar hana reiprennandi. Pútín hóf laganám í ríkisháskóla Leníngrad árið 1970 og útskrifaðist árið 1975. Á háskólaárunum gekk hann í [[Sovéski kommúnistaflokkurinn|sovéska kommúnistaflokkinn]] og var meðlimur hans til ársins 1991. ===Störf hjá KGB=== Árið 1975 gekk Pútín til liðs við leyniþjónustuna [[KGB]]. Hann vann í gagnnjósnum og fylgdist með útlendingum og erindrekum í Leníngrad. Frá 1985 til 1990 vann hann í [[Dresden]] í [[Austur-Þýskaland]]i.<ref name=íljósisögunnar>{{Vefheimild|url=http://www.ruv.is/frett/slagsmalahundurinn-sem-vard-forseti | titill= Slagsmálahundurinn sem varð forseti | höfundur=[[Vera Illugadóttir]]| útgefandi=[[RÚV]] | ár=2016|mánuður=12. febrúar|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=25. desember}}</ref> Opinberlega var Pútín staðsettur þar sem túlkur en umdeilt er hvað hann fékkst við þar í raun og veru. Samkvæmt sumum heimildum var vera Pútíns í Dresden viðburðalítil og starf hans gekk út á fátt annað en að fylgjast með fjölmiðlum og safna úrklippum. Aðrar heimildir herma að Pútín hafi fengist við að fá Þjóðverja til að njósna fyrir Sovétríkin og jafnvel að hann hafi átt í samstarfi við kommúníska hryðjuverkahópinn [[Rote Armee Fraktion]].<ref>{{Vefheimild|url=https://visindi.is/hvad-starfadi-putin-a-sovettimanum/| titill=Hvað starfaði Pútín á Sovéttímanum?|útgefandi=''[[Lifandi vísindi]]''| ár=2022|mánuður=26. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=10. mars}}</ref> Samkvæmt opinberri ævisögu Pútíns brenndi hann leyniskjöl KGB í borginni til þess að koma í veg fyrir að þau féllu í hendur mótmælenda þegar [[Berlínarmúrinn]] féll.<ref name=leyniþjónustan>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Eftir að austur-þýska kommúnistastjórnin féll sneri Pútin aftur til Leníngrad árið 1990. Þegar [[Sovéska valdaránstilraunin 1991|reynt var að fremja valdarán]] gegn [[Míkhaíl Gorbastjov]] árið 1991 segist Pútín hafa sagt af sér og staðið með ríkisstjórninni. Hann varð síðan eftir hrun Sovétríkjanna aðstoðarmaður [[Anatolíj Sobtsjak]], borgarstjóra Pétursborgar frá 1991 til 1996. ===Forstjóri FSB og forsætisráðherra=== Árið 1996 var Pútín kallaður til starfa í Moskvu og varð árið 1998 forstjóri nýju rússnesku leyniþjónustunnar, [[Alríkislögregla Rússneska Sambandsríkisins|FSB]].<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|28941|Hvað getið þið sagt mér um Vladimír Pútín?}}</ref> Þar sem [[Boris Jeltsín]], þáverandi forseti Rússlands, var rúinn vinsældum og mátti ekki gegna þriðja kjörtímabilinu sem forseti samkvæmt þágildandi lögum fóru bandamenn hans á þessum tíma að svipast eftir sigurvænlegum frambjóðanda sem gæti tekið við af honum og hlíft valdaklíkunni við spillingarákærum.<ref name=leyniþjónustan/> Sagt er að ólígarkinn [[Boris Berezovskí]] hafi fyrstur stungið upp á Pútín sem rétta manninum í starfið.<ref name=vísindavefur/> Þann 15. ágúst árið 1999 útnefndi Jeltsín Pútín [[Forsætisráðherra Rússlands|forsætisráðherra]] í stjórn sinni og lýsti því jafnframt yfir að hann vildi að Pútín yrði eftirmaður sinn.<ref>{{Vefheimild |titill=Krónprinsinn Vladímír Pútín |mánuður=10. ágúst|ár=1999|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[DV]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2988013}}</ref> Pútín var nánast óþekktur þegar hann varð forsætisráðherra og fáir bjuggust við því að hann myndi endast lengi í embættinu, enda hafði Jeltsín margsinnis skipt um forsætisráðherra á undanförnum árum. Það var einkum með framgöngu sinni í [[Seinna Téténíustríðið|seinna Téténíustríðinu]] sem Pútín vann sér upphaflega hylli rússnesku þjóðarinnar. Í september 1999 voru gerðar sprengjuárásir á íbúðablokkir í [[Moskva|Moskvu]] og [[Volgodonsk]] sem Rússar sögðu hryðjuverkamenn frá [[Téténía|Téténíu]] bera ábyrgð á.<ref>{{Vísindavefurinn|4531|Hvernig og hvers vegna hófst stríðið milli Tsjetsjena og Rússa?}}</ref> Rússar brugðust við árásunum með því að rjúfa friðarsamkomulag sem gert hafði verið við Téténa árið 1997 og hefja innrás í Téténíu 28. september 1999. Pútín hélt fjölda vígreifra sjónvarpsávarpa á tíma innrásarinnar og uppskar fljótt miklar vinsældir hjá rússneskri alþýðu, sem var full hefndarþorsta vegna hryðjuverkaárásanna.<ref name=vera2>{{Vefheimild|titill=Dularfullar sprengingar urðu tilefni innrásar|url=https://www.ruv.is/frett/dularfullar-sprengingar-urdu-tilefni-innrasar|útgefandi=[[RÚV]]|ár=2017|mánuður=21. apríl|höfundur=[[Vera Illugadóttir]]|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. apríl}}</ref> Frá upphafi hafa verið uppi kenningar um að leyniþjónustan FSB hafi sviðsett sprengjuárásirnar í Moskvu og Volgodonsk í þágu Pútíns til að skapa átyllu fyrir stríði í Téténíu. Þessi kenning styðst meðal annars við það að tveir starfsmenn FSB sáust koma pokum með dufti sem líktist sprengiefninu [[RDX]] fyrir í kjallara íbúðablokkar í [[Rjasan]].<ref>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Einn þeirra sem taldi Pútín hafa sviðsett árásirnar var fyrrum FSB-liðinn [[Alexander Litvinenko]], sem flúði í útlegð til Bretlands árið 2000. Litvinenko lést árið 2006 eftir að eitrað var fyrir honum með [[Geislavirkni|geislavirka]] efninu Pólon-210.<ref>{{Vefheimild|titill=WSJ; Herða verður refsiaðgerðir gegn Pútín vegna morðsins á Litvinenko|url=https://vardberg.is/frettir/wsj-herda-verdur-refsiadgerdir-gegn-putin-vegna-mordsins-a-litvinenko/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2016|mánuður=22. janúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Rússnesk stjórnvöld talin hafa myrt Litvinenko|url=https://www.visir.is/g/20212158912d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2021|mánuður=21. september|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> Rússar gerðu linnulausar loftárásir á téténsku höfuðborgina [[Grosní]] í um fjóra mánuði og höfðu nánast alfarið lagt hana í rúst þegar síðustu téténsku skæruliðarnir hörfuðu þaðan í lok janúar árið 2000.<ref>{{Vefheimild|titill=Tilgangslaus eyðilegging?|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/519846/|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=20. febrúar|ár=2000|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022}}</ref> ===Forseti (2000–2008)=== [[Mynd:Putin and Yeltsin cropped.jpg|thumb|left|Pútín sver forsetaeiðinn árið 2000 við hlið [[Boris Jeltsín]], fráfarandi forseta.]] Þann 31. desember 1999 sagði Jeltsín af sér og Pútín varð þar með starfandi forseti Rússlands í hans stað. Eitt af því fyrsta sem Pútín gerði í embætti var að skrifa undir tilskipun þess efnis að Jeltsín og fjölskylda hans yrðu ekki lögsótt fyrir spillingarmál sem höfðu komið upp í forsetatíð hans.<ref>{{Tímarit.is|3710738|Rússland, Rússland|útgáfudagsetning=18. desember 2003|blað=[[Fréttablaðið]]|blaðsíða=22|höfundur=[[Þorvaldur Gylfason]]}}</ref> Afsögn Jeltsíns leiddi til þess að forsetakosningar voru haldnar þremur mánuðum fyrr en stjórnarandstaðan hafði gert ráð fyrir. Pútín vann kosningarnar í fyrstu umferð með 53% greiddra atkvæða. Hann tók forsetaeiðinn þann 7. maí árið 2000. Árið 2003 var samningur gerður við Téténa þar sem Téténía varð sjálfstjórnarhérað innan rússneska sambandsríkisins undir stjórn [[Akhmad Kadyrov|Akhmads Kadyrov]], stríðsherra sem hafði gengið til liðs við Pútín í seinna Téténíustríðinu. Pútín gerði einnig samninga við rússneska [[Fáveldi|olígarka]] um stuðning þeirra við ríkisstjórn hans í skiptum fyrir að þeir héldu flestum völdum sínum. Olígarkar sem héldu ekki tryggð við stjórn Pútíns, til dæmis olíujöfurinn [[Míkhaíl Kodorkovskí]], áttu hættu á handtöku.<ref>{{cite book|author=[[Eiríkur Bergmann]]|title=Neo-nationalism: The Rise of Nativist Populism|year=2020|page=168|publisher=Palgrave Macmillan|location=Sviss|isbn=978-3-030-41772-7|doi=10.1007/978-3-030-41773-4}}</ref> Efnahagur Rússlands náði sér smám saman á strik upp úr árinu 1999 eftir [[Fjármálakreppan í Rússlandi 1998|efnahagskreppu sem ríkt hafði í kjölfar hruns Sovétríkjanna]]. Á fyrstu tveimur kjörtímabilum Pútíns jókst kaupmáttur Rússa um 72 prósent,<ref name=stundin>{{Vefheimild |titill=Hvað tekur við af Pútín? |mánuður=21. apríl|ár=2018|mánuðurskoðað=13. júní|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/6558/|höfundur=Valur Gunnarsson}}</ref> einkum vegna hækkunar á olíuverði.<ref name=skoðanakönnun>{{Vefheimild |titill=Skoðanakönnun um Pútín |mánuður=6. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson|url=https://kjarninn.is/skodun/2018-03-05-skodanakonnun-um-putin/}}</ref> Pútín vann endurkjör árið 2004 með 71% greiddra atkvæða. ===Forsætisráðherra (2008–2012)=== [[Stjórnarskrá Rússlands|Rússneska stjórnarskráin]] meinaði Pútín að bjóða sig fram í þriðja skipti í röð í forsetakosningunum árið 2008. Því studdi Pútín fyrrverandi kosningastjóra sinn, [[Dmítríj Medvedev]], til embættisins.<ref name=vísindavefur/><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín krýnir Medvedev sem arftaka sinn á forsetastóli |mánuður=11. desember|ár=2007|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Morgunblaðið]]''|url=https://timarit.is/page/4177533|höfundur=Davíð Logi Sigurðsson}}</ref> Eftir sigur Medvedev gerðist Pútín sjálfur forsætisráðherra á ný og hélt þannig flestum völdum sínum á fjögurra ára forsetatíð Medvedev. Á þessum tíma brutust út fjöldamótmæli eftir þingkosningar þann 4. desember árið 2011 þar sem tugþúsundir Rússa mótmæltu meintu kosningasvindli.<ref>{{Vefheimild |titill=Mótmæli um allt Rússland |mánuður=10. desember|ár=2011|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/forsida/2011/12/10/motmaeli_um_allt_russland/}}</ref> Forsetatíð Medvedevs var óvenjuleg meðal rússneskra leiðtoga því Pútín naut áfram verulegra valda sem forsætisráðherra. Fyrri forsætisráðherrar Rússlands höfðu jafnan verið algjörlega undirgefnir þjóðhöfðingjanum en valdatíð Medvedevs einkenndist þess í stað af nokkurs konar tvímenningabandalagi þeirra Pútíns. Haft var fyrir satt meðal flestra stjórnmálaskýrenda að annaðhvort væru þeir Medvedev og Pútín báðir jafnvoldugir í stjórninni eða þá að Pútín væri í reynd enn æðsti valdsmaður Rússlands og Medvedev forseti væri lítið meira en staðgengill eða strengjabrúða hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Telja aðeins rými fyrir einn keisara í Rússlandi|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=8. október|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1197300/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Samþykkja að lengja kjörtímabil forseta Rússlands|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=4. mars|árskoðað=2008|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2008222131541}}</ref> ===Forseti (2012–2018)=== Árið 2012 bauð Pútín sig aftur fram til forseta með stuðningi Medvedev. Pútín vann kosningarnar þann 4. mars 2012 með 63.6% greiddra atkvæða. Þeir Medvedev skiptust því aftur á hlutverkum og Medvedev varð forsætisráðherra. Mikið var um ásakanir um kosningasvindl í forsetakjörinu og talsvert var um mótmæli gegn Pútín í og eftir kosningarnar. Alræmdasta uppákoman var mótmælagjörningur pönkhljómsveitarinnar [[Pussy Riot]] þann 21. febrúar, en meðlimir hennar voru í kjölfarið handteknir.<ref>{{Vefheimild |titill=Réttarhöld hafin yfir Pussy Riot |mánuður=30. júlí|ár=2012|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/rettarhold-hafin-yfir-pussy-riot}}</ref> Um 8.000 – 20.000 mótmælendur komu saman í Moskvu þann 6. maí. Um áttatíu þeirra særðust í átökum við lögreglu og um 450 voru handteknir. Gagnmótmæli um 130.000 stuðningsmanna Pútín voru haldin á Lúsnjiki-leikvanginum sama dag. Eftir að Pútín settist á forsetastól á ný skrifaði hann undir lög sem þjörmuðu nokkuð að samfélagi hinsegin fólks í Rússlandi. Lögin beindust gegn „áróðri [[Samkynhneigð|samkynhneigðra]]“<ref>{{Vefheimild |titill=Lög gegn sam­kyn­hneigðum í Rússlandi |mánuður=25. janúar|ár=2013|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2013/01/25/log_gegn_samkynhneigdum_i_russlandi/}}</ref> og bönnuðu meðal annars notkun regnbogafánans og birtingu verka um samkynhneigð. Eftir að [[Viktor Janúkóvitsj]] forseta [[Úkraína|Úkraínu]], bandamanni Pútíns, var [[Úkraínska byltingin 2014|steypt af stóli í byltingu]] árið 2014 sendi Pútín rússneska hermenn inn á [[Krímskagi|Krímskaga]] og hertók hann. Á meðan á hernáminu stóð var haldin umdeild atkvæðagreiðsla þar sem Krímverjar kusu að slíta sig frá Úkraínu og gerast sjálfstjórnarhérað í rússneska sambandsríkinu.<ref>{{Vefheimild |titill=Krímskagi formlega orðinn hluti af Rússlandi |mánuður=21. mars|ár=2014|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2014140329782|höfundur=Samúel Karl Ólason}}</ref> Í kjölfarið brutust út átök í austurhluta Úkraínu milli úkraínsku ríkisstjórnarinnar og aðskilnaðarsinna í [[Donbas]]-héruðunum sem vildu einnig ganga til liðs við Rússland. Ríkisstjórn Pútín hefur sent hermenn til stuðnings skæruliðunum í Donbas en hefur jafnan neitað að um rússneska hermenn sé að ræða. Vegna brots á fullveldi Úkraínu hafa mörg ríki beitt Rússa efnahagsþvingunum frá árinu 2014, þar á meðal Ísland. [[Mynd:Guðni Th. Jóhannesson and Vladimir Putin (2017-03-30) 01.jpg|thumb|right|Pútín (til hægri) ásamt [[Guðni Th. Jóhannesson|Guðna Th. Jóhannessyni]], forseta Íslands.]] Þann 27. febrúar 2015 var leiðtogi rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Boris Nemtsov]], skotinn til bana stuttu frá [[Kreml (Moskva)|Kreml í Moskvu]], fáeinum dögum áður en hann ætlaði að taka þátt í friðargöngu til að mótmæla rússneskum hernaðarafskiptum í Úkraínu. Pútín skipaði sjálfur rannsóknarnefnd til að finna morðingjann.<ref>{{Vefheimild |titill=Pútín hefur umsjón með rannsókninni |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/putin-hefur-umsjon-med-rannsokninni/}}</ref> Opinber skýring rannsóknarnefndarinnar er sú að morðið hafi verið framið af stuðningsmönnum [[Ramzan Kadyrov|Ramzans Kadyrov]], forseta Téténíu og eins heitasta stuðningsmanns Pútíns. Tæpum þremur vikum fyrir morðið hafði Nemtsov lýst því yfir að hann óttaðist að Pútín myndi koma sér fyrir kattarnef.<ref>{{Vefheimild |titill=Morðið hafi verið þaulskipulagt |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/mordid-hafi-verid-thaulskipulagt}}</ref> Þann 30. september 2015 skipaði Pútín inngrip rússneska hersins í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldina]] til stuðnings [[Bashar al-Assad]] Sýrlandsforseta. Rússar hófu beina þátttöku í styrjöldinni í lok mánaðarins með loftárásum bæði á [[íslamska ríkið]] og á uppreisnarhópa sem nutu stuðnings alþjóðabandalags Bandaríkjanna.<ref>{{Vefheimild|titill=Hvað eru Rúss­ar að gera í Sýr­landi?|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2015/09/30/hvad_eru_russar_ad_gera_i_syrlandi/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2017|mánuður=30. september|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Inngrip Rússa í styrjöldina hefur styrkt stöðu Assads verulega og stuðlað að því að sýrlenski stjórnarherinn hefur frá árinu 2015 smám saman endurheimt mikinn hluta þess landsvæðis sem glataðist til uppreisnarmanna í byrjun stríðsins.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Sunna Ósk Loga­dótt­ir|titill=Rúss­ar leiddu Assad í átt að sigri|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/russar_leiddu_assad_i_att_ad_sigri/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=18. mars|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Ríkisstjórn Pútíns hefur verið ásökuð um að hafa haft afskipti af [[Forsetakosningarnar í Bandaríkjunum 2016|bandarísku forsetakosningunum árið 2016]].<ref>{{Vefheimild |titill=Tókst að sá ágrein­ingi meðal Banda­ríkja­manna |mánuður=18. febrúar|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/02/18/tokst_ad_sa_agreiningi_medal_bandarikjamanna/}}</ref> Í janúar árið 2017 lýsti bandarísk rannsóknarnefnd því yfir að fullvíst væri að Pútín hefði sett á fót áróðursherferð gegn [[Hillary Clinton]] og til stuðnings [[Donald Trump]] í kosningunum. Pútín hefur ætíð neitað að hafa haft nokkur afskipti af kosningunum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/11/19/af_hverju_skiljid_thid_okkur_ekki/|titill=„Af hverju skiljið þið okk­ur ekki?“|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=19. nóvember|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=19. nóvember}}</ref> ===Forseti (2018 –)=== [[Mynd:Vladimir Putin and Sergey Shoigu - Saint-Petersburg 2017-07-30 (1).jpg|thumb|right|Pútín ásamt varnarmálaráðherranum [[Sergei Sjoígú]] árið 2017.]] Pútín var endurkjörinn árið 2018 og vann sitt fjórða kjörtímabil sem forseti Rússlands með um 76% greiddra atkvæða.<ref name=kosning2018>{{Vefheimild |titill=Pútín fagnaði í Moskvu |mánuður=18. mars|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/putin_fagnadi_i_moskvu/}}</ref> Í aðdraganda kosninganna hafði helsta leiðtoga rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Alexei Navalní]], verið bannað að gefa kost á sér vegna skil­orðsbund­ins fang­els­is­dóms sem hann hafði vegna meints fjár­mála­m­is­ferl­is.<ref name= kosning2018/> Eftirlitsmönnum kom ekki um allt saman um það hvort kosningarnar hefðu farið sómasamlega fram, en almennt voru þeir þó á sama máli um að samkeppnin við Pútín hefði verið lítil sem engin.<ref>{{Vefheimild |titill=Eftirlitsmenn kvörtuðu yfir þúsundum kosningalagabrota |mánuður=20. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2018180329988|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> Pútín hitti [[Donald Trump]] Bandaríkjaforseta á leiðtogafundi í [[Helsinki]] þann 18. júlí 2018. Stuttu fyrir fund forsetanna hafði ákæra verið lögð fram í Bandaríkjunum gegn 12 rússneskum leyniþjónustumönnum fyrir tölvuárás á flokksþing [[Demókrataflokkurinn|Demókrataflokksins]] og forsetaframboð Hillary Clinton árið 2016.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Jónas Atli Gunnarsson|titill=Trump og Pútín hittast loksins í Helsinki |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=20. júlí |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2018-07-16-trump-og-putin-erfidum-fundi-i-helsinki/}}</ref> Á fundinum ítrekaði Pútín að Rússar hefðu ekkert haft að gera með tölvuárásirnar og Trump lýsti yfir að hann sæi „enga ástæðu“ til að draga orð Pútíns í efa.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump tekur upp hanskann fyrir Rússa |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa|höfundur=Daníel Freyr Birkisson}}</ref> Trump bauð Pútín í opinbera heimsókn til [[Washington (borg)|Washington]] í kjölfar fundarins.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump býður Pútín í Banda­ríkja­heim­sókn|mánuður=19. júlí |ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa}}</ref> Mótmæli gegn Pútín brutust út víða um Rússland og vinsældir hans dvínuðu nokkuð í september árið 2018 vegna fyrirhugaðrar hækkunar á eftirlaunaaldri í Rússlandi.<ref>{{Vefheimild |titill=Hækk­un eft­ir­launa­ald­urs mót­mælt|mánuður=2. september|ár= 2018|mánuðurskoðað=9. september |árskoðað=2018|útgefandi=mbl.is|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/09/02/haekkun_eftirlaunaaldurs_motmaelt/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Boðar óvinsælar breytingar á eftirlaunaaldri|mánuður=29. ágúst |ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/boar-ovinsaelar-breytingar-a-eftirlaunaaldri|höfundur=Lovísa Arnardóttir}}</ref> Þann 15. janúar árið 2020 tilkynnti Pútín umfangsmiklar breytingar sem hann vildi gera á [[Stjórnarskrá Rússlands|rússnesku stjórnarskránni]] sem ætlað var að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. Breytingarnar, sem Pútin hugðist leggja í þjóðaratkvæðagreiðslu, munu gera eftirmann hans nokkuð valdaminni í forsetaembættinu en Pútín hefur verið. Sama dag og Pútín tilkynnti fyrirhuguðu breytingarnar baðst Dmítríj Medvedev lausnar fyrir ríkisstjórn sína og ríkisskattstjórinn [[Míkhaíl Míshústín]] var skipaður nýr forsætisráðherra.<ref>{{Vefheimild |titill=Rík­is­stjórn Rúss­lands sagði af sér|mánuður=15. janúar|ár= 2020|mánuðurskoðað=15. janúar|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/01/15/rikisstjorn_russlands_sagdi_af_ser/|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson}}</ref> Rússneska þingið samþykkti einnig með 383 atkvæðum gegn engu að þurrka út embættistíma Pútíns með stjórnarskrárbreytingunum. Samkvæmt þeirri breytingu mun Pútín geta gegnt embætti forseta til ársins 2036 ef hann ákveður að gefa aftur kost á sér.<ref>{{Vefheimild |titill=Fellir ellikerling Pútín?|mánuður=8. apríl|ár= 2020|mánuðurskoðað=8. apríl|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skodun/2020-04-07-fellir-ellikerling-putin/|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson}}</ref> Breytingarnar voru samþykktar í þjóðaratkvæðagreiðslu þann 1. júlí 2020.<ref>{{Vefheimild|titill=Yfirgnæfandi meirihluti samþykkti breytingar Pútíns|url=https://www.ruv.is/frett/2020/07/01/yfirgnaefandi-meirihluti-samthykkti-breytingar-putins|útgefandi=RÚV|höfundur=Dagný Hulda Erlendsdóttir|ár=2020|mánuður=1. júlí|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> Með stjórnarskrárbreytingunum var hjónaband einnig skilgreint sem samband milli karls og konu, fært var inn ákvæði sem felur í sér viðurkenningu á „forfeðrum sem létu [Rússum] eftir hugsjónir sínar og trú á guði“, bannað var að gera lítið úr framlagi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinni]] og bannað að leggja til að Rússar láti nokkurn tímann af hendi landsvæði sem þeir ráða yfir (til að mynda umdeild landsvæði eins og [[Kúrileyjar]] og [[Krímskagi|Krímskaga]]).<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín vill guð og „hefðbundið“ hjónaband í stjórnarskrá|url=https://www.visir.is/g/202010952d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Kjartan Kjartansson|ár=2020|mánuður=3. mars|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> ===Innrásin í Úkraínu 2022=== {{aðalgrein|Stríð Rússlands og Úkraínu|Innrás Rússa í Úkraínu 2022}} Undir lok ársins 2021 og í byrjun ársins 2022 söfnuðu Rússar tæplega 200.000 manna herliði við landamæri Úkraínu, sem vakti ótta í Úkraínu og á Vesturlöndum um að Pútín hygðist fyrirskipa innrás í landið.<ref>{{Vefheimild|titill=Óttinn við innrás Rússa í Úkraínu magnast enn|url=https://www.ruv.is/frett/2021/12/04/ottinn-vid-innras-russa-i-ukrainu-magnast-enn|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson|ár=2021|mánuður=4. desember|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Rússnesk stjórnvöld þvertóku ítrekað fyrir að innrás væri yfirvofandi en ráðamenn þar lögðu jafnframt fram kröfur um að Úkraínu yrði meinaður aðgangur að [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalaginu]] um alla framtíð og að bandalagið fjarlægði alla hermenn og öll vopn sín úr [[Austur-Evrópa|Austur-Evrópu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Segja Rússa nær því að gera innrás í Úkraínu|url=https://www.visir.is/g/20222224189d/segja-russa-naer-thvi-ad-gera-innras-i-ukrainu|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Samúel Karl Ólason|ár=2022|mánuður=17. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 21. febrúar viðurkenndi Pútín sjálfstæði [[Alþýðulýðveldið Donetsk|Alþýðulýðveldanna Donetsk]] og [[Alþýðuýðveldið Luhansk|Luhansk]], héraða rússneskumælandi aðskilnaðarsinna sem höfðu klofið sig frá Úkraínu árið 2014 með stuðningi Rússa.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín viðurkennir sjálfstæði Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/putin-vidurkennir-sjalfstaedi-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=22. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Pútín sendi í kjölfarið rússneska hermenn yfir úkraínsku landamærin til að gegna „friðargæslu“ í Donetsk og Luhansk.<ref>{{Vefheimild|titill=Hefur þegar skipað hernum inn í Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/hefur-thegar-skipad-hernum-inn-i-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Í ræðu sem Pútín hélt við viðurkenningu sína á sjálfstæði héraðanna efaðist hann um sögulegar forsendur fyrir Úkraínu sem sjálfstæðu ríki og sakaði stjórnvöld þar um að fremja þjóðarmorð.<ref>{{Vefheimild|titill=Eldræða Pútíns réttlætir innrás Rússa í Úkraínu - herlið sent af stað|url=https://stundin.is/grein/14821/eldmessa-putins-rettlaetir-innras-russa-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Stundin]]''|höfundur=Jón Trausti Reynisson|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 24. febrúar hóf Pútín allsherjar [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás í Úkraínu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Bein lýsing - Innrás í Úkraínu|url=https://www.frettabladid.is/frettir/bein-lysinginnras-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Vakt­in: Alls­herj­ar­inn­rás Rúss­a í Úkra­ín­u|url=https://www.visir.is/g/20222226904d/sprengjum-rignir-yfir-kaenugard|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir, Atli Ísleifsson og Samúel Karl Ólason}}</ref> Rússland hefur tekið þátt í mörgum stríðum (t.d. líka í Sýrlandi), að skipan Pútíns, en stríðið í Úkraínu, hefur sérstaklega sætt gagnríni, upp úr innrásinni í febrúar 2022. Vegna þess hefur meðal annars hann persónulega sætt viðskiptavingunum, og lagt hefur verið til að ákæra hann fyrir stríðsglæpadómstólnum. Hann hafði áður, 2014, tekið yfir austuhluta Úkráínu, og Krímskagann.<!-- rétt þýðing á Crimea? Following the pro-western [[Revolution of Dignity]] in [[Ukraine]] in 2014, Putin had had seized eastern regions of the nation and [[Annexation of Crimea by the Russian Federation|annexed Crimea]]. In February 2022, he [[2022 Russian invasion of Ukraine|launched a war]] to gain control of the remainder of the country and overthrow the [[government of Ukraine|elected government]] under the pretext that it was run by "Nazis". The invasion of Ukraine led to worldwide condemnation of Putin, and massive sanctions on the Russian Federation. Í september 2021, hafði Úkraína verið með heræfingar með [[NATO]]-herjum (er ó ekki meðlimur í NATO). Þann 30 nóvember staðhæfði Pútín að [[stækkun NATO]] inn í Úkraínu, og sér í lagi uppsetning á [[skotflaug|skotflaugum]] sem gætu hæft Rússneskar borgir, líkt og þannig flaugar í Rúmeníu og Póllandi, væru "rauð lína". <!-- On 30 November, Putin stated that an [[enlargement of NATO]] in Ukraine, especially the deployment of any long-range [[ballistic missile]]s capable of striking Russian cities or [[U.S. national missile defense]] systems similar to those in Romania and Poland, would be a "red line" issue for the Kremlin. --> Ítrekað var tekið fyrir að innrás í Úkraínu stæði til. <!-- On 7 February 2022, retired Russian Colonel-General Leonid Ivashov, who is active in politics as the chairman of the All-Russian Officers Assembly, publicly called for Putin to resign over threats of a "criminal" invasion of Ukraine. In February 2022, Putin warned that [[Ukraine's accession to NATO]] could embolden Ukraine to reclaim control over Russian-annexed Crimea or areas ruled by pro-Russian separatists in [[Donbas]], saying: "Imagine that Ukraine is a NATO member and a military operation [to regain Crimea] begins. What – are we going to fight with NATO? Has anyone thought about this?" On 15 February, the Russian parliament's lower chamber, the [[State Duma]], backed a resolution calling for [[diplomatic recognition]] of two self-proclaimed [[separatist]] republics in [[Donbas]]. Putin's invasion was met with international condemnation. [[International sanctions during the Russo–Ukrainian War|International sanctions were widely imposed]] against Russia, including against Putin personally. Following an emergency meeting of United Nations Security Council, UN Secretary-General [[Antonio Guterres]] said: "President Putin, in the name of humanity, bring your troops back to Russia." --> Margir hafa óskað eftir að Pútín verið sóttur til saka sem [[stríðsglæpir|stríðsglæpamaður]]. <!-- The invasion led to numerous calls for the prosecution of Putin as a [[war criminal]]. In the Asia-Pacific, Japan, Taiwan, Singapore, Australia and New Zealand also responded firmly with denunciations and sanctions. --> Í kjölfar þess sem Pútín kallar hvassar athugasemdir vesturvelda, hefur hann sett [[kjarnorkuvopn]] Rússlands í viðbragðsstöðu. <!--In response to what Putin called "aggressive statements" by the West, he put the [[Strategic Rocket Forces]]'s [[nuclear deterrence]] units on high alert. On 4 March, Putin signed into law a bill introducing prison sentences of up to 15 years for those who publish "knowingly false information" about the Russian military and its operations, leading to some [[Mass media in Russia|media outlets in Russia]] to stop reporting on Ukraine. Russia's actions in Ukraine, including the alleged use of [[cluster bombs]] and [[thermobaric weapon]]s, have led to calls for investigations of possible [[war crime]]s. The [[International Criminal Court]] stated that it would investigate Russian conduct in Ukraine since 2013. On 16 March, Putin issued a warning to Russian "traitors" who he said the West wanted to use as a "[[fifth column]]" to destroy Russia. He said that Russians should undergo "natural and necessary self-cleansing of society" to rid themselves of "bastards" and pro-Western "traitors." On 24 March, the UN General Assembly adopted a resolution drafted by Ukraine and its allies which criticized Russia for creating a "dire" humanitarian situation and demanded aid access as well as the protection of civilians in Ukraine. 140 member states voted in favour, 38 abstained, and five voted against the resolution. Ukrainian President [[Volodymyr Zelenskyy]] said he was "99.9 percent sure" that Putin thought the Ukrainians would welcome the invading forces with "flowers and smiles". U.S. and European Union officials believe that Putin has been [[disinformation in the 2021–2022 Russo-Ukrainian crisis|misinformed]] by his advisers about Russian military's performance in Ukraine and the effect of sanctions on Russia. --> ==Ímynd og orðspor Pútíns== [[Mynd:Vladimir Putin beefcake-2.jpg|thumb|right|Vladímír Pútín í fríi árið 2007]] Pútín hefur notið mikilla vinsælda meðal rússneskrar alþýðu nánast frá því að hann tók við embætti.<ref>{{Vefheimild |titill=Maður eins og Pútín|mánuður=27. ágúst|ár= 2002|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/684613/}}</ref> Í skoðanakönnunum hefur Pútín oftast mælst með stuðning yfir 60% Rússa og hæst hefur stuðningur við hann mælst um tæp 90%.<ref name=vísindavefur/> Aðdáendur Pútíns þakka honum fyrir að koma á efnahagslegum stöðugleika eftir fjármálakreppu tíunda áratugarins og fyrir að gera Rússland að marktæku alþjóðaveldi á ný eftir tímabil auðmýkingar sem fylgdi í kjölfar hruns Sovétríkjanna.<ref name=stundin/> Pútín hefur verið duglegur að rækta karlmennskuímynd sína og hefur sett á svið ýmsa gjörninga til þess að viðhalda henni. Meðal annars hefur hann „fyrir tilviljun“ fundið gríska forngripi frá sjöttu öld er hann stakk sér til köfunarsunds í Svartahafi og haldið aftur af hlébarða í dýragarði sem ætlaði að ráðast á fréttamenn. Hann hefur nokkrum sinnum birt myndir af sér berum að ofan í fríi úti í náttúrunni í Síberíu.<ref>{{Vefheimild |titill=Fimm skrýtnir gerningar Vladimír Pútíns og hálfguðshugmyndin |mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/greinasafn/fimm-skrytnir-gerningar-vladimir-putins-og-halfgudshugmyndin/}}</ref> Pútín er þaulsætnasti leiðtogi Rússa frá tímum [[Jósef Stalín|Stalíns]]. Á stjórnartíð hans hefur þróun í átt að lýðræði í Rússlandi sem hófst á tíunda áratugnum eftir [[fall Sovétríkjanna]] að mestu leyti verið snúið við. Vegna skorts á frjálsum kosningum, fjölmiðlafrelsi og virkri stjórnarandstöðu í Rússlandi hefur í síauknum mæli verið litið á Pútín sem [[einræðisherra]] á síðari árum.<ref>{{Tímarit.is|5755026|Áhrifamenn okkar tíma|blað=[[Orðlaus]]|útgáfudagsetning=1. apríl 2005|blaðsíða=32}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín er dæmigerður einræðisherra í útrás|mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2014279399d|höfundur=Heimir Már Pétursson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Kallar Pútín einræðisherra|mánuður=24. febrúar |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/02/24/kallar_putin_einraedisherra/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Segir Pútín einangraðan, rússneskan einræðisherra|mánuður=2. mars |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/02/segir-putin-einangradan-russneskan-einraedisherra|höfundur=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> ==Eignir Pútíns== Vladímír Pútín er talinn með auðugustu mönnum heims. Samkvæmt úttekt Samtaka rannsóknarblaðamanna [[OCCRP]] og tímaritsins ''[[Forbes]]'' frá árinu 2017 nema auðæfi Pútíns og nánustu bandamanna hans um 24 milljörðum Bandaríkjadala, eða rúmum 2.500 milljörðum íslenskra króna. Mestöll þessi auðæfi eru formlega skráð á fólk í innra hring Pútíns, meðal annars vini, ættingja og pólitíska bandamenn hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Gríðarleg auðæfi Pútíns og klíku hans|mánuður=1. nóvember|ár=2017|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/gridarleg-audaefi-putins-og-kliku-hans|höfundur=Pálmi Jónasson}}</ref> Margir af nánustu bandamönnum Pútíns voru nefndir sem eigendur aflandsfélaga í skattaskjólum í [[Panamaskjölin|Panamaskjölunum]] árið 2016.<ref>{{Vefheimild |titill=Í landi þar sem spilling er daglegt brauð|mánuður=24. apríl|ár=2016|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/2016-04-24-i-landi-thar-sem-spilling-er-daglegt-braud/|höfundur=Ómar Þorgeirsson}}</ref> Gjarnan er fjallað um olígarka í innsta hring Pútíns, sem efnast hafa á tengslum sínum við forsetann, sem „pyngjur Pútíns.“<ref>{{Vefheimild |titill=„Pyngja Pútíns“ sett á ís og farið á eftir vinum forsetans|mánuður=19. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/14887/veski-putins-sett-a-is-og-farid-a-eftir-vinum-forsetans/|höfundur=Aðalsteinn Kjartansson}}</ref> ==Fjölskylduhagir== Vladímír Pútín kvæntist [[Ljúdmíla Pútína|Ljúdmílu Skrjebevnu]] árið 1983. Hún er fædd árið 1958 og ólst upp í [[Kalíníngrad]]. Hún flutti ásamt eiginmanni sínum til Þýskalands á níunda áratugnum og þar eignuðust þau tvær dætur, Maríu árið 1985 og Jekaterínu árið 1986. Eftir að Pútín komst til valda hélt hann fjölskyldu sinni úr sviðsljósinu og eiginkona hans og dætur birtust afar sjaldan með honum opinberlega. Þar sem Ljúdmíla sást sjaldan með Pútín voru orðrómar lengi á kreiki að þau væru aðeins hjón að nafninu til. Árið 2013 tilkynnti Pútín formlega að þau Ljúdmíla hefðu gengið frá skilnaði sínum.<ref>{{Vefheimild|titill=Húsbóndinn í Kreml|mánuður=6. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/husbondinn-i-kreml/|höfundur=Borgþór Arngrímsson}}</ref> Auk Maríu og Jekaterínu er talið að Pútín eigi eina laundóttur, Luizu Rozovu Krivonogikh, sem fædd er árið 2003. Móðir hennar er milljarðamæringurinn Svetlana Krivonogikh, sem bæði rússneskir og vestrænir fjölmiðlar hafa fullyrt að sé ástkona Pútíns.<ref>{{Vefheimild|titill=Þetta eru dætur Pútíns|mánuður=7. apríl|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/thetta-eru-daetur-putins/|höfundur=Jón Þór Stefánsson}}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[15. ágúst]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2000]] | fyrir = [[Sergei Stepasjín]] | eftir = [[Mikhaíl Kasjanov]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[31. desember]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2008]] | fyrir = [[Boris Jeltsín]] | eftir = [[Dmítríj Medvedev]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[8. maí]] [[2008]] | til = [[7. maí]] [[2012]] | fyrir = [[Viktor Zubkov]] | eftir = Dmítríj Medvedev }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[7. maí]] [[2012]] | til = | fyrir = Dmítríj Medvedev | eftir = Enn í embætti }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Pútín, Vladímír}} [[Flokkur:Forsetar Rússlands]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] [[Flokkur:Fólk fætt árið 1952]] [[Flokkur:Starfsmenn FSB]] [[Flokkur:Starfsmenn KGB]] tjfr7voiyjslotw2k7mjx3wescw6fs3 1762427 1762426 2022-07-30T00:14:51Z TKSnaevarr 53243 /* Störf hjá KGB */ wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Vladímír Pútín<br>{{small|Владимир Путин}} | mynd = Vladimir Putin 17-11-2021 (cropped 2).jpg | myndatexti1 = {{small|Pútín árið 2021.}} | titill= [[Forseti Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[7. maí]] [[2012]] | stjórnartíð_end = | forveri = [[Dmítríj Medvedev]] | forsætisráðherra = [[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Míkhaíl Míshústín]] | stjórnartíð_start2 = [[31. desember]] [[1999]] | stjórnartíð_end2 = [[7. maí]] [[2008]] | forveri2 = [[Boris Jeltsín]] | eftirmaður2 = [[Dmítríj Medvedev]] | forsætisráðherra2 = [[Mikhaíl Kasjanov]]<br>[[Mikhaíl Fradkov]]<br>[[Viktor Zubkov]] | titill3= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start3 = [[15. ágúst]] [[1999]] | stjórnartíð_end3 = [[7. maí]] [[2000]] | forseti3 = [[Boris Jeltsín]] | forveri3 = [[Sergei Stepasjín]] | eftirmaður3 = [[Mikhaíl Kasjanov]] | stjórnartíð_start4 = [[8. maí]] [[2008]] | stjórnartíð_end4 = [[7. maí]] [[2012]] | forseti4 = [[Dmítríj Medvedev]] | forveri4 = [[Viktor Zubkov]] | eftirmaður4 = [[Dmítríj Medvedev]] | fæðingarnafn = Vladímír Vladímírovítsj Pútín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1952|10|7}} | fæðingarstaður = [[Leníngrad]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | starf = Leyniþjónustumaður, stjórnmálamaður | trú = [[Rússneska rétttrúnaðarkirkjan]] | maki = Ljúdmíla Pútína (gift 1983; skilin 2014) | börn = María (f. [[1985]]) og Jekaterína (f. [[1986]]). | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | háskóli = [[Ríkisháskólinn í Sankti Pétursborg]] | bústaður = [[Kreml (Moskva)|Kreml]], [[Moskva|Moskvu]] |undirskrift = Putin signature.svg }} '''Vladímír Vladímírovítsj Pútín''' (rússneska: ''Владимир Владимирович Путин''; f. [[7. október]] [[1952]]) er annar [[Forseti Rússlands|forseti]] [[Rússland]]s. Hann útskrifaðist frá lögfræðideild [[Ríkisháskólinn í Sankti-Pétursborg|Ríkisháskólans í Leníngrad]] árið [[1975]] og hóf störf hjá [[KGB]]. Á árunum [[1985]]-[[1990]] starfaði hann í [[Austur-Þýskaland]]i. Frá árinu [[1990]] gegndi hann ýmsum embættum, meðal annars í Ríkisháskólanum í Leníngrad, borgarstjórn [[Sankti-Pétursborg]]ar og frá [[1996]] hjá stjórnvöldum í [[Kreml (Moskva)|Kreml]]. Í júlí [[1998]] var hann skipaður yfirmaður [[FSB]] (arftaka [[KGB]]) og frá mars [[1999]] var hann samtímis ritari Öryggisráðs rússneska sambandslýðveldisins. Frá [[31. desember]] [[1999]] var hann settur [[forseti Rússlands|forseti rússneska sambandslýðveldisins]] en [[26. mars]] [[2000]] var hann kosinn forseti. Hann var endurkjörinn [[14. mars]] [[2004]]. Hann varð forsætisráðherra frá 2008 til 2012 og var síðan aftur kjörinn forseti árin [[2012]] og [[2018]]. Vladímír Pútín talar auk [[rússneska|rússnesku]], [[þýska|þýsku]] og [[enska|ensku]]. Hann var giftur Ljúdmílu Aleksandrovnu Pútínu til ársins 2014. Þau eiga saman tvær dætur, Maríu (f. [[1985]]) og Jekaterínu (f. [[1986]]). ==Æviágrip== Pútín fæddist þann 7. október 1952 í [[Leníngrad]] í [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] og var yngstur þriggja barna foreldra sinna. Þegar hann var tólf ára byrjaði hann að æfa [[sambó]] og [[júdó]]. Hann er í dag með svart belti í júdó og er landsmeistari í са́мбо (stafsett á latnesku letri: sambó). Pútín lærði [[Þýska|þýsku]] í gagnfræðiskóla í Sankti Pétursborg og talar hana reiprennandi. Pútín hóf laganám í ríkisháskóla Leníngrad árið 1970 og útskrifaðist árið 1975. Á háskólaárunum gekk hann í [[Sovéski kommúnistaflokkurinn|sovéska kommúnistaflokkinn]] og var meðlimur hans til ársins 1991. ===Störf hjá KGB=== Árið 1975 gekk Pútín til liðs við leyniþjónustuna [[KGB]]. Hann vann í gagnnjósnum og fylgdist með útlendingum og erindrekum í Leníngrad. Frá 1985 til 1990 vann hann í [[Dresden]] í [[Austur-Þýskaland]]i.<ref name=íljósisögunnar>{{Vefheimild|url=http://www.ruv.is/frett/slagsmalahundurinn-sem-vard-forseti | titill= Slagsmálahundurinn sem varð forseti | höfundur=[[Vera Illugadóttir]]| útgefandi=[[RÚV]] | ár=2016|mánuður=12. febrúar|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=25. desember}}</ref> Opinberlega var Pútín staðsettur þar sem túlkur en umdeilt er hvað hann fékkst við þar í raun og veru. Samkvæmt sumum heimildum var vera Pútíns í Dresden viðburðalítil og starf hans gekk út á fátt annað en að fylgjast með fjölmiðlum og safna úrklippum. Aðrar heimildir herma að Pútín hafi fengist við að fá Þjóðverja til að njósna fyrir Sovétríkin og jafnvel að hann hafi átt í samstarfi við kommúníska hryðjuverkahópinn [[Rote Armee Fraktion]].<ref>{{Vefheimild|url=https://visindi.is/hvad-starfadi-putin-a-sovettimanum/| titill=Hvað starfaði Pútín á Sovéttímanum?|útgefandi=''[[Lifandi vísindi]]''| ár=2022|mánuður=26. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=10. mars}}</ref> Samkvæmt opinberri ævisögu Pútíns brenndi hann leyniskjöl KGB í borginni til þess að koma í veg fyrir að þau féllu í hendur mótmælenda þegar [[Berlínarmúrinn]] féll.<ref name=leyniþjónustan>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Eftir að austur-þýska kommúnistastjórnin féll sneri Pútin aftur til Leníngrad árið 1990. Þegar [[Sovéska valdaránstilraunin 1991|reynt var að fremja valdarán]] gegn [[Míkhaíl Gorbatsjov]] árið 1991 segist Pútín hafa sagt af sér og staðið með ríkisstjórninni. Hann varð síðan eftir hrun Sovétríkjanna aðstoðarmaður [[Anatolíj Sobtsjak]], borgarstjóra Pétursborgar frá 1991 til 1996. ===Forstjóri FSB og forsætisráðherra=== Árið 1996 var Pútín kallaður til starfa í Moskvu og varð árið 1998 forstjóri nýju rússnesku leyniþjónustunnar, [[Alríkislögregla Rússneska Sambandsríkisins|FSB]].<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|28941|Hvað getið þið sagt mér um Vladimír Pútín?}}</ref> Þar sem [[Boris Jeltsín]], þáverandi forseti Rússlands, var rúinn vinsældum og mátti ekki gegna þriðja kjörtímabilinu sem forseti samkvæmt þágildandi lögum fóru bandamenn hans á þessum tíma að svipast eftir sigurvænlegum frambjóðanda sem gæti tekið við af honum og hlíft valdaklíkunni við spillingarákærum.<ref name=leyniþjónustan/> Sagt er að ólígarkinn [[Boris Berezovskí]] hafi fyrstur stungið upp á Pútín sem rétta manninum í starfið.<ref name=vísindavefur/> Þann 15. ágúst árið 1999 útnefndi Jeltsín Pútín [[Forsætisráðherra Rússlands|forsætisráðherra]] í stjórn sinni og lýsti því jafnframt yfir að hann vildi að Pútín yrði eftirmaður sinn.<ref>{{Vefheimild |titill=Krónprinsinn Vladímír Pútín |mánuður=10. ágúst|ár=1999|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[DV]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2988013}}</ref> Pútín var nánast óþekktur þegar hann varð forsætisráðherra og fáir bjuggust við því að hann myndi endast lengi í embættinu, enda hafði Jeltsín margsinnis skipt um forsætisráðherra á undanförnum árum. Það var einkum með framgöngu sinni í [[Seinna Téténíustríðið|seinna Téténíustríðinu]] sem Pútín vann sér upphaflega hylli rússnesku þjóðarinnar. Í september 1999 voru gerðar sprengjuárásir á íbúðablokkir í [[Moskva|Moskvu]] og [[Volgodonsk]] sem Rússar sögðu hryðjuverkamenn frá [[Téténía|Téténíu]] bera ábyrgð á.<ref>{{Vísindavefurinn|4531|Hvernig og hvers vegna hófst stríðið milli Tsjetsjena og Rússa?}}</ref> Rússar brugðust við árásunum með því að rjúfa friðarsamkomulag sem gert hafði verið við Téténa árið 1997 og hefja innrás í Téténíu 28. september 1999. Pútín hélt fjölda vígreifra sjónvarpsávarpa á tíma innrásarinnar og uppskar fljótt miklar vinsældir hjá rússneskri alþýðu, sem var full hefndarþorsta vegna hryðjuverkaárásanna.<ref name=vera2>{{Vefheimild|titill=Dularfullar sprengingar urðu tilefni innrásar|url=https://www.ruv.is/frett/dularfullar-sprengingar-urdu-tilefni-innrasar|útgefandi=[[RÚV]]|ár=2017|mánuður=21. apríl|höfundur=[[Vera Illugadóttir]]|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. apríl}}</ref> Frá upphafi hafa verið uppi kenningar um að leyniþjónustan FSB hafi sviðsett sprengjuárásirnar í Moskvu og Volgodonsk í þágu Pútíns til að skapa átyllu fyrir stríði í Téténíu. Þessi kenning styðst meðal annars við það að tveir starfsmenn FSB sáust koma pokum með dufti sem líktist sprengiefninu [[RDX]] fyrir í kjallara íbúðablokkar í [[Rjasan]].<ref>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Einn þeirra sem taldi Pútín hafa sviðsett árásirnar var fyrrum FSB-liðinn [[Alexander Litvinenko]], sem flúði í útlegð til Bretlands árið 2000. Litvinenko lést árið 2006 eftir að eitrað var fyrir honum með [[Geislavirkni|geislavirka]] efninu Pólon-210.<ref>{{Vefheimild|titill=WSJ; Herða verður refsiaðgerðir gegn Pútín vegna morðsins á Litvinenko|url=https://vardberg.is/frettir/wsj-herda-verdur-refsiadgerdir-gegn-putin-vegna-mordsins-a-litvinenko/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2016|mánuður=22. janúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Rússnesk stjórnvöld talin hafa myrt Litvinenko|url=https://www.visir.is/g/20212158912d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2021|mánuður=21. september|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> Rússar gerðu linnulausar loftárásir á téténsku höfuðborgina [[Grosní]] í um fjóra mánuði og höfðu nánast alfarið lagt hana í rúst þegar síðustu téténsku skæruliðarnir hörfuðu þaðan í lok janúar árið 2000.<ref>{{Vefheimild|titill=Tilgangslaus eyðilegging?|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/519846/|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=20. febrúar|ár=2000|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022}}</ref> ===Forseti (2000–2008)=== [[Mynd:Putin and Yeltsin cropped.jpg|thumb|left|Pútín sver forsetaeiðinn árið 2000 við hlið [[Boris Jeltsín]], fráfarandi forseta.]] Þann 31. desember 1999 sagði Jeltsín af sér og Pútín varð þar með starfandi forseti Rússlands í hans stað. Eitt af því fyrsta sem Pútín gerði í embætti var að skrifa undir tilskipun þess efnis að Jeltsín og fjölskylda hans yrðu ekki lögsótt fyrir spillingarmál sem höfðu komið upp í forsetatíð hans.<ref>{{Tímarit.is|3710738|Rússland, Rússland|útgáfudagsetning=18. desember 2003|blað=[[Fréttablaðið]]|blaðsíða=22|höfundur=[[Þorvaldur Gylfason]]}}</ref> Afsögn Jeltsíns leiddi til þess að forsetakosningar voru haldnar þremur mánuðum fyrr en stjórnarandstaðan hafði gert ráð fyrir. Pútín vann kosningarnar í fyrstu umferð með 53% greiddra atkvæða. Hann tók forsetaeiðinn þann 7. maí árið 2000. Árið 2003 var samningur gerður við Téténa þar sem Téténía varð sjálfstjórnarhérað innan rússneska sambandsríkisins undir stjórn [[Akhmad Kadyrov|Akhmads Kadyrov]], stríðsherra sem hafði gengið til liðs við Pútín í seinna Téténíustríðinu. Pútín gerði einnig samninga við rússneska [[Fáveldi|olígarka]] um stuðning þeirra við ríkisstjórn hans í skiptum fyrir að þeir héldu flestum völdum sínum. Olígarkar sem héldu ekki tryggð við stjórn Pútíns, til dæmis olíujöfurinn [[Míkhaíl Kodorkovskí]], áttu hættu á handtöku.<ref>{{cite book|author=[[Eiríkur Bergmann]]|title=Neo-nationalism: The Rise of Nativist Populism|year=2020|page=168|publisher=Palgrave Macmillan|location=Sviss|isbn=978-3-030-41772-7|doi=10.1007/978-3-030-41773-4}}</ref> Efnahagur Rússlands náði sér smám saman á strik upp úr árinu 1999 eftir [[Fjármálakreppan í Rússlandi 1998|efnahagskreppu sem ríkt hafði í kjölfar hruns Sovétríkjanna]]. Á fyrstu tveimur kjörtímabilum Pútíns jókst kaupmáttur Rússa um 72 prósent,<ref name=stundin>{{Vefheimild |titill=Hvað tekur við af Pútín? |mánuður=21. apríl|ár=2018|mánuðurskoðað=13. júní|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/6558/|höfundur=Valur Gunnarsson}}</ref> einkum vegna hækkunar á olíuverði.<ref name=skoðanakönnun>{{Vefheimild |titill=Skoðanakönnun um Pútín |mánuður=6. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson|url=https://kjarninn.is/skodun/2018-03-05-skodanakonnun-um-putin/}}</ref> Pútín vann endurkjör árið 2004 með 71% greiddra atkvæða. ===Forsætisráðherra (2008–2012)=== [[Stjórnarskrá Rússlands|Rússneska stjórnarskráin]] meinaði Pútín að bjóða sig fram í þriðja skipti í röð í forsetakosningunum árið 2008. Því studdi Pútín fyrrverandi kosningastjóra sinn, [[Dmítríj Medvedev]], til embættisins.<ref name=vísindavefur/><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín krýnir Medvedev sem arftaka sinn á forsetastóli |mánuður=11. desember|ár=2007|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Morgunblaðið]]''|url=https://timarit.is/page/4177533|höfundur=Davíð Logi Sigurðsson}}</ref> Eftir sigur Medvedev gerðist Pútín sjálfur forsætisráðherra á ný og hélt þannig flestum völdum sínum á fjögurra ára forsetatíð Medvedev. Á þessum tíma brutust út fjöldamótmæli eftir þingkosningar þann 4. desember árið 2011 þar sem tugþúsundir Rússa mótmæltu meintu kosningasvindli.<ref>{{Vefheimild |titill=Mótmæli um allt Rússland |mánuður=10. desember|ár=2011|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/forsida/2011/12/10/motmaeli_um_allt_russland/}}</ref> Forsetatíð Medvedevs var óvenjuleg meðal rússneskra leiðtoga því Pútín naut áfram verulegra valda sem forsætisráðherra. Fyrri forsætisráðherrar Rússlands höfðu jafnan verið algjörlega undirgefnir þjóðhöfðingjanum en valdatíð Medvedevs einkenndist þess í stað af nokkurs konar tvímenningabandalagi þeirra Pútíns. Haft var fyrir satt meðal flestra stjórnmálaskýrenda að annaðhvort væru þeir Medvedev og Pútín báðir jafnvoldugir í stjórninni eða þá að Pútín væri í reynd enn æðsti valdsmaður Rússlands og Medvedev forseti væri lítið meira en staðgengill eða strengjabrúða hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Telja aðeins rými fyrir einn keisara í Rússlandi|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=8. október|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1197300/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Samþykkja að lengja kjörtímabil forseta Rússlands|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=4. mars|árskoðað=2008|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2008222131541}}</ref> ===Forseti (2012–2018)=== Árið 2012 bauð Pútín sig aftur fram til forseta með stuðningi Medvedev. Pútín vann kosningarnar þann 4. mars 2012 með 63.6% greiddra atkvæða. Þeir Medvedev skiptust því aftur á hlutverkum og Medvedev varð forsætisráðherra. Mikið var um ásakanir um kosningasvindl í forsetakjörinu og talsvert var um mótmæli gegn Pútín í og eftir kosningarnar. Alræmdasta uppákoman var mótmælagjörningur pönkhljómsveitarinnar [[Pussy Riot]] þann 21. febrúar, en meðlimir hennar voru í kjölfarið handteknir.<ref>{{Vefheimild |titill=Réttarhöld hafin yfir Pussy Riot |mánuður=30. júlí|ár=2012|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/rettarhold-hafin-yfir-pussy-riot}}</ref> Um 8.000 – 20.000 mótmælendur komu saman í Moskvu þann 6. maí. Um áttatíu þeirra særðust í átökum við lögreglu og um 450 voru handteknir. Gagnmótmæli um 130.000 stuðningsmanna Pútín voru haldin á Lúsnjiki-leikvanginum sama dag. Eftir að Pútín settist á forsetastól á ný skrifaði hann undir lög sem þjörmuðu nokkuð að samfélagi hinsegin fólks í Rússlandi. Lögin beindust gegn „áróðri [[Samkynhneigð|samkynhneigðra]]“<ref>{{Vefheimild |titill=Lög gegn sam­kyn­hneigðum í Rússlandi |mánuður=25. janúar|ár=2013|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2013/01/25/log_gegn_samkynhneigdum_i_russlandi/}}</ref> og bönnuðu meðal annars notkun regnbogafánans og birtingu verka um samkynhneigð. Eftir að [[Viktor Janúkóvitsj]] forseta [[Úkraína|Úkraínu]], bandamanni Pútíns, var [[Úkraínska byltingin 2014|steypt af stóli í byltingu]] árið 2014 sendi Pútín rússneska hermenn inn á [[Krímskagi|Krímskaga]] og hertók hann. Á meðan á hernáminu stóð var haldin umdeild atkvæðagreiðsla þar sem Krímverjar kusu að slíta sig frá Úkraínu og gerast sjálfstjórnarhérað í rússneska sambandsríkinu.<ref>{{Vefheimild |titill=Krímskagi formlega orðinn hluti af Rússlandi |mánuður=21. mars|ár=2014|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2014140329782|höfundur=Samúel Karl Ólason}}</ref> Í kjölfarið brutust út átök í austurhluta Úkraínu milli úkraínsku ríkisstjórnarinnar og aðskilnaðarsinna í [[Donbas]]-héruðunum sem vildu einnig ganga til liðs við Rússland. Ríkisstjórn Pútín hefur sent hermenn til stuðnings skæruliðunum í Donbas en hefur jafnan neitað að um rússneska hermenn sé að ræða. Vegna brots á fullveldi Úkraínu hafa mörg ríki beitt Rússa efnahagsþvingunum frá árinu 2014, þar á meðal Ísland. [[Mynd:Guðni Th. Jóhannesson and Vladimir Putin (2017-03-30) 01.jpg|thumb|right|Pútín (til hægri) ásamt [[Guðni Th. Jóhannesson|Guðna Th. Jóhannessyni]], forseta Íslands.]] Þann 27. febrúar 2015 var leiðtogi rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Boris Nemtsov]], skotinn til bana stuttu frá [[Kreml (Moskva)|Kreml í Moskvu]], fáeinum dögum áður en hann ætlaði að taka þátt í friðargöngu til að mótmæla rússneskum hernaðarafskiptum í Úkraínu. Pútín skipaði sjálfur rannsóknarnefnd til að finna morðingjann.<ref>{{Vefheimild |titill=Pútín hefur umsjón með rannsókninni |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/putin-hefur-umsjon-med-rannsokninni/}}</ref> Opinber skýring rannsóknarnefndarinnar er sú að morðið hafi verið framið af stuðningsmönnum [[Ramzan Kadyrov|Ramzans Kadyrov]], forseta Téténíu og eins heitasta stuðningsmanns Pútíns. Tæpum þremur vikum fyrir morðið hafði Nemtsov lýst því yfir að hann óttaðist að Pútín myndi koma sér fyrir kattarnef.<ref>{{Vefheimild |titill=Morðið hafi verið þaulskipulagt |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/mordid-hafi-verid-thaulskipulagt}}</ref> Þann 30. september 2015 skipaði Pútín inngrip rússneska hersins í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldina]] til stuðnings [[Bashar al-Assad]] Sýrlandsforseta. Rússar hófu beina þátttöku í styrjöldinni í lok mánaðarins með loftárásum bæði á [[íslamska ríkið]] og á uppreisnarhópa sem nutu stuðnings alþjóðabandalags Bandaríkjanna.<ref>{{Vefheimild|titill=Hvað eru Rúss­ar að gera í Sýr­landi?|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2015/09/30/hvad_eru_russar_ad_gera_i_syrlandi/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2017|mánuður=30. september|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Inngrip Rússa í styrjöldina hefur styrkt stöðu Assads verulega og stuðlað að því að sýrlenski stjórnarherinn hefur frá árinu 2015 smám saman endurheimt mikinn hluta þess landsvæðis sem glataðist til uppreisnarmanna í byrjun stríðsins.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Sunna Ósk Loga­dótt­ir|titill=Rúss­ar leiddu Assad í átt að sigri|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/russar_leiddu_assad_i_att_ad_sigri/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=18. mars|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Ríkisstjórn Pútíns hefur verið ásökuð um að hafa haft afskipti af [[Forsetakosningarnar í Bandaríkjunum 2016|bandarísku forsetakosningunum árið 2016]].<ref>{{Vefheimild |titill=Tókst að sá ágrein­ingi meðal Banda­ríkja­manna |mánuður=18. febrúar|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/02/18/tokst_ad_sa_agreiningi_medal_bandarikjamanna/}}</ref> Í janúar árið 2017 lýsti bandarísk rannsóknarnefnd því yfir að fullvíst væri að Pútín hefði sett á fót áróðursherferð gegn [[Hillary Clinton]] og til stuðnings [[Donald Trump]] í kosningunum. Pútín hefur ætíð neitað að hafa haft nokkur afskipti af kosningunum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/11/19/af_hverju_skiljid_thid_okkur_ekki/|titill=„Af hverju skiljið þið okk­ur ekki?“|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=19. nóvember|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=19. nóvember}}</ref> ===Forseti (2018 –)=== [[Mynd:Vladimir Putin and Sergey Shoigu - Saint-Petersburg 2017-07-30 (1).jpg|thumb|right|Pútín ásamt varnarmálaráðherranum [[Sergei Sjoígú]] árið 2017.]] Pútín var endurkjörinn árið 2018 og vann sitt fjórða kjörtímabil sem forseti Rússlands með um 76% greiddra atkvæða.<ref name=kosning2018>{{Vefheimild |titill=Pútín fagnaði í Moskvu |mánuður=18. mars|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/putin_fagnadi_i_moskvu/}}</ref> Í aðdraganda kosninganna hafði helsta leiðtoga rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Alexei Navalní]], verið bannað að gefa kost á sér vegna skil­orðsbund­ins fang­els­is­dóms sem hann hafði vegna meints fjár­mála­m­is­ferl­is.<ref name= kosning2018/> Eftirlitsmönnum kom ekki um allt saman um það hvort kosningarnar hefðu farið sómasamlega fram, en almennt voru þeir þó á sama máli um að samkeppnin við Pútín hefði verið lítil sem engin.<ref>{{Vefheimild |titill=Eftirlitsmenn kvörtuðu yfir þúsundum kosningalagabrota |mánuður=20. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2018180329988|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> Pútín hitti [[Donald Trump]] Bandaríkjaforseta á leiðtogafundi í [[Helsinki]] þann 18. júlí 2018. Stuttu fyrir fund forsetanna hafði ákæra verið lögð fram í Bandaríkjunum gegn 12 rússneskum leyniþjónustumönnum fyrir tölvuárás á flokksþing [[Demókrataflokkurinn|Demókrataflokksins]] og forsetaframboð Hillary Clinton árið 2016.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Jónas Atli Gunnarsson|titill=Trump og Pútín hittast loksins í Helsinki |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=20. júlí |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2018-07-16-trump-og-putin-erfidum-fundi-i-helsinki/}}</ref> Á fundinum ítrekaði Pútín að Rússar hefðu ekkert haft að gera með tölvuárásirnar og Trump lýsti yfir að hann sæi „enga ástæðu“ til að draga orð Pútíns í efa.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump tekur upp hanskann fyrir Rússa |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa|höfundur=Daníel Freyr Birkisson}}</ref> Trump bauð Pútín í opinbera heimsókn til [[Washington (borg)|Washington]] í kjölfar fundarins.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump býður Pútín í Banda­ríkja­heim­sókn|mánuður=19. júlí |ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa}}</ref> Mótmæli gegn Pútín brutust út víða um Rússland og vinsældir hans dvínuðu nokkuð í september árið 2018 vegna fyrirhugaðrar hækkunar á eftirlaunaaldri í Rússlandi.<ref>{{Vefheimild |titill=Hækk­un eft­ir­launa­ald­urs mót­mælt|mánuður=2. september|ár= 2018|mánuðurskoðað=9. september |árskoðað=2018|útgefandi=mbl.is|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/09/02/haekkun_eftirlaunaaldurs_motmaelt/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Boðar óvinsælar breytingar á eftirlaunaaldri|mánuður=29. ágúst |ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/boar-ovinsaelar-breytingar-a-eftirlaunaaldri|höfundur=Lovísa Arnardóttir}}</ref> Þann 15. janúar árið 2020 tilkynnti Pútín umfangsmiklar breytingar sem hann vildi gera á [[Stjórnarskrá Rússlands|rússnesku stjórnarskránni]] sem ætlað var að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. Breytingarnar, sem Pútin hugðist leggja í þjóðaratkvæðagreiðslu, munu gera eftirmann hans nokkuð valdaminni í forsetaembættinu en Pútín hefur verið. Sama dag og Pútín tilkynnti fyrirhuguðu breytingarnar baðst Dmítríj Medvedev lausnar fyrir ríkisstjórn sína og ríkisskattstjórinn [[Míkhaíl Míshústín]] var skipaður nýr forsætisráðherra.<ref>{{Vefheimild |titill=Rík­is­stjórn Rúss­lands sagði af sér|mánuður=15. janúar|ár= 2020|mánuðurskoðað=15. janúar|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/01/15/rikisstjorn_russlands_sagdi_af_ser/|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson}}</ref> Rússneska þingið samþykkti einnig með 383 atkvæðum gegn engu að þurrka út embættistíma Pútíns með stjórnarskrárbreytingunum. Samkvæmt þeirri breytingu mun Pútín geta gegnt embætti forseta til ársins 2036 ef hann ákveður að gefa aftur kost á sér.<ref>{{Vefheimild |titill=Fellir ellikerling Pútín?|mánuður=8. apríl|ár= 2020|mánuðurskoðað=8. apríl|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skodun/2020-04-07-fellir-ellikerling-putin/|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson}}</ref> Breytingarnar voru samþykktar í þjóðaratkvæðagreiðslu þann 1. júlí 2020.<ref>{{Vefheimild|titill=Yfirgnæfandi meirihluti samþykkti breytingar Pútíns|url=https://www.ruv.is/frett/2020/07/01/yfirgnaefandi-meirihluti-samthykkti-breytingar-putins|útgefandi=RÚV|höfundur=Dagný Hulda Erlendsdóttir|ár=2020|mánuður=1. júlí|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> Með stjórnarskrárbreytingunum var hjónaband einnig skilgreint sem samband milli karls og konu, fært var inn ákvæði sem felur í sér viðurkenningu á „forfeðrum sem létu [Rússum] eftir hugsjónir sínar og trú á guði“, bannað var að gera lítið úr framlagi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinni]] og bannað að leggja til að Rússar láti nokkurn tímann af hendi landsvæði sem þeir ráða yfir (til að mynda umdeild landsvæði eins og [[Kúrileyjar]] og [[Krímskagi|Krímskaga]]).<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín vill guð og „hefðbundið“ hjónaband í stjórnarskrá|url=https://www.visir.is/g/202010952d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Kjartan Kjartansson|ár=2020|mánuður=3. mars|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> ===Innrásin í Úkraínu 2022=== {{aðalgrein|Stríð Rússlands og Úkraínu|Innrás Rússa í Úkraínu 2022}} Undir lok ársins 2021 og í byrjun ársins 2022 söfnuðu Rússar tæplega 200.000 manna herliði við landamæri Úkraínu, sem vakti ótta í Úkraínu og á Vesturlöndum um að Pútín hygðist fyrirskipa innrás í landið.<ref>{{Vefheimild|titill=Óttinn við innrás Rússa í Úkraínu magnast enn|url=https://www.ruv.is/frett/2021/12/04/ottinn-vid-innras-russa-i-ukrainu-magnast-enn|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson|ár=2021|mánuður=4. desember|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Rússnesk stjórnvöld þvertóku ítrekað fyrir að innrás væri yfirvofandi en ráðamenn þar lögðu jafnframt fram kröfur um að Úkraínu yrði meinaður aðgangur að [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalaginu]] um alla framtíð og að bandalagið fjarlægði alla hermenn og öll vopn sín úr [[Austur-Evrópa|Austur-Evrópu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Segja Rússa nær því að gera innrás í Úkraínu|url=https://www.visir.is/g/20222224189d/segja-russa-naer-thvi-ad-gera-innras-i-ukrainu|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Samúel Karl Ólason|ár=2022|mánuður=17. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 21. febrúar viðurkenndi Pútín sjálfstæði [[Alþýðulýðveldið Donetsk|Alþýðulýðveldanna Donetsk]] og [[Alþýðuýðveldið Luhansk|Luhansk]], héraða rússneskumælandi aðskilnaðarsinna sem höfðu klofið sig frá Úkraínu árið 2014 með stuðningi Rússa.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín viðurkennir sjálfstæði Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/putin-vidurkennir-sjalfstaedi-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=22. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Pútín sendi í kjölfarið rússneska hermenn yfir úkraínsku landamærin til að gegna „friðargæslu“ í Donetsk og Luhansk.<ref>{{Vefheimild|titill=Hefur þegar skipað hernum inn í Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/hefur-thegar-skipad-hernum-inn-i-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Í ræðu sem Pútín hélt við viðurkenningu sína á sjálfstæði héraðanna efaðist hann um sögulegar forsendur fyrir Úkraínu sem sjálfstæðu ríki og sakaði stjórnvöld þar um að fremja þjóðarmorð.<ref>{{Vefheimild|titill=Eldræða Pútíns réttlætir innrás Rússa í Úkraínu - herlið sent af stað|url=https://stundin.is/grein/14821/eldmessa-putins-rettlaetir-innras-russa-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Stundin]]''|höfundur=Jón Trausti Reynisson|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 24. febrúar hóf Pútín allsherjar [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás í Úkraínu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Bein lýsing - Innrás í Úkraínu|url=https://www.frettabladid.is/frettir/bein-lysinginnras-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Vakt­in: Alls­herj­ar­inn­rás Rúss­a í Úkra­ín­u|url=https://www.visir.is/g/20222226904d/sprengjum-rignir-yfir-kaenugard|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir, Atli Ísleifsson og Samúel Karl Ólason}}</ref> Rússland hefur tekið þátt í mörgum stríðum (t.d. líka í Sýrlandi), að skipan Pútíns, en stríðið í Úkraínu, hefur sérstaklega sætt gagnríni, upp úr innrásinni í febrúar 2022. Vegna þess hefur meðal annars hann persónulega sætt viðskiptavingunum, og lagt hefur verið til að ákæra hann fyrir stríðsglæpadómstólnum. Hann hafði áður, 2014, tekið yfir austuhluta Úkráínu, og Krímskagann.<!-- rétt þýðing á Crimea? Following the pro-western [[Revolution of Dignity]] in [[Ukraine]] in 2014, Putin had had seized eastern regions of the nation and [[Annexation of Crimea by the Russian Federation|annexed Crimea]]. In February 2022, he [[2022 Russian invasion of Ukraine|launched a war]] to gain control of the remainder of the country and overthrow the [[government of Ukraine|elected government]] under the pretext that it was run by "Nazis". The invasion of Ukraine led to worldwide condemnation of Putin, and massive sanctions on the Russian Federation. Í september 2021, hafði Úkraína verið með heræfingar með [[NATO]]-herjum (er ó ekki meðlimur í NATO). Þann 30 nóvember staðhæfði Pútín að [[stækkun NATO]] inn í Úkraínu, og sér í lagi uppsetning á [[skotflaug|skotflaugum]] sem gætu hæft Rússneskar borgir, líkt og þannig flaugar í Rúmeníu og Póllandi, væru "rauð lína". <!-- On 30 November, Putin stated that an [[enlargement of NATO]] in Ukraine, especially the deployment of any long-range [[ballistic missile]]s capable of striking Russian cities or [[U.S. national missile defense]] systems similar to those in Romania and Poland, would be a "red line" issue for the Kremlin. --> Ítrekað var tekið fyrir að innrás í Úkraínu stæði til. <!-- On 7 February 2022, retired Russian Colonel-General Leonid Ivashov, who is active in politics as the chairman of the All-Russian Officers Assembly, publicly called for Putin to resign over threats of a "criminal" invasion of Ukraine. In February 2022, Putin warned that [[Ukraine's accession to NATO]] could embolden Ukraine to reclaim control over Russian-annexed Crimea or areas ruled by pro-Russian separatists in [[Donbas]], saying: "Imagine that Ukraine is a NATO member and a military operation [to regain Crimea] begins. What – are we going to fight with NATO? Has anyone thought about this?" On 15 February, the Russian parliament's lower chamber, the [[State Duma]], backed a resolution calling for [[diplomatic recognition]] of two self-proclaimed [[separatist]] republics in [[Donbas]]. Putin's invasion was met with international condemnation. [[International sanctions during the Russo–Ukrainian War|International sanctions were widely imposed]] against Russia, including against Putin personally. Following an emergency meeting of United Nations Security Council, UN Secretary-General [[Antonio Guterres]] said: "President Putin, in the name of humanity, bring your troops back to Russia." --> Margir hafa óskað eftir að Pútín verið sóttur til saka sem [[stríðsglæpir|stríðsglæpamaður]]. <!-- The invasion led to numerous calls for the prosecution of Putin as a [[war criminal]]. In the Asia-Pacific, Japan, Taiwan, Singapore, Australia and New Zealand also responded firmly with denunciations and sanctions. --> Í kjölfar þess sem Pútín kallar hvassar athugasemdir vesturvelda, hefur hann sett [[kjarnorkuvopn]] Rússlands í viðbragðsstöðu. <!--In response to what Putin called "aggressive statements" by the West, he put the [[Strategic Rocket Forces]]'s [[nuclear deterrence]] units on high alert. On 4 March, Putin signed into law a bill introducing prison sentences of up to 15 years for those who publish "knowingly false information" about the Russian military and its operations, leading to some [[Mass media in Russia|media outlets in Russia]] to stop reporting on Ukraine. Russia's actions in Ukraine, including the alleged use of [[cluster bombs]] and [[thermobaric weapon]]s, have led to calls for investigations of possible [[war crime]]s. The [[International Criminal Court]] stated that it would investigate Russian conduct in Ukraine since 2013. On 16 March, Putin issued a warning to Russian "traitors" who he said the West wanted to use as a "[[fifth column]]" to destroy Russia. He said that Russians should undergo "natural and necessary self-cleansing of society" to rid themselves of "bastards" and pro-Western "traitors." On 24 March, the UN General Assembly adopted a resolution drafted by Ukraine and its allies which criticized Russia for creating a "dire" humanitarian situation and demanded aid access as well as the protection of civilians in Ukraine. 140 member states voted in favour, 38 abstained, and five voted against the resolution. Ukrainian President [[Volodymyr Zelenskyy]] said he was "99.9 percent sure" that Putin thought the Ukrainians would welcome the invading forces with "flowers and smiles". U.S. and European Union officials believe that Putin has been [[disinformation in the 2021–2022 Russo-Ukrainian crisis|misinformed]] by his advisers about Russian military's performance in Ukraine and the effect of sanctions on Russia. --> ==Ímynd og orðspor Pútíns== [[Mynd:Vladimir Putin beefcake-2.jpg|thumb|right|Vladímír Pútín í fríi árið 2007]] Pútín hefur notið mikilla vinsælda meðal rússneskrar alþýðu nánast frá því að hann tók við embætti.<ref>{{Vefheimild |titill=Maður eins og Pútín|mánuður=27. ágúst|ár= 2002|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/684613/}}</ref> Í skoðanakönnunum hefur Pútín oftast mælst með stuðning yfir 60% Rússa og hæst hefur stuðningur við hann mælst um tæp 90%.<ref name=vísindavefur/> Aðdáendur Pútíns þakka honum fyrir að koma á efnahagslegum stöðugleika eftir fjármálakreppu tíunda áratugarins og fyrir að gera Rússland að marktæku alþjóðaveldi á ný eftir tímabil auðmýkingar sem fylgdi í kjölfar hruns Sovétríkjanna.<ref name=stundin/> Pútín hefur verið duglegur að rækta karlmennskuímynd sína og hefur sett á svið ýmsa gjörninga til þess að viðhalda henni. Meðal annars hefur hann „fyrir tilviljun“ fundið gríska forngripi frá sjöttu öld er hann stakk sér til köfunarsunds í Svartahafi og haldið aftur af hlébarða í dýragarði sem ætlaði að ráðast á fréttamenn. Hann hefur nokkrum sinnum birt myndir af sér berum að ofan í fríi úti í náttúrunni í Síberíu.<ref>{{Vefheimild |titill=Fimm skrýtnir gerningar Vladimír Pútíns og hálfguðshugmyndin |mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/greinasafn/fimm-skrytnir-gerningar-vladimir-putins-og-halfgudshugmyndin/}}</ref> Pútín er þaulsætnasti leiðtogi Rússa frá tímum [[Jósef Stalín|Stalíns]]. Á stjórnartíð hans hefur þróun í átt að lýðræði í Rússlandi sem hófst á tíunda áratugnum eftir [[fall Sovétríkjanna]] að mestu leyti verið snúið við. Vegna skorts á frjálsum kosningum, fjölmiðlafrelsi og virkri stjórnarandstöðu í Rússlandi hefur í síauknum mæli verið litið á Pútín sem [[einræðisherra]] á síðari árum.<ref>{{Tímarit.is|5755026|Áhrifamenn okkar tíma|blað=[[Orðlaus]]|útgáfudagsetning=1. apríl 2005|blaðsíða=32}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín er dæmigerður einræðisherra í útrás|mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2014279399d|höfundur=Heimir Már Pétursson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Kallar Pútín einræðisherra|mánuður=24. febrúar |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/02/24/kallar_putin_einraedisherra/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Segir Pútín einangraðan, rússneskan einræðisherra|mánuður=2. mars |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/02/segir-putin-einangradan-russneskan-einraedisherra|höfundur=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> ==Eignir Pútíns== Vladímír Pútín er talinn með auðugustu mönnum heims. Samkvæmt úttekt Samtaka rannsóknarblaðamanna [[OCCRP]] og tímaritsins ''[[Forbes]]'' frá árinu 2017 nema auðæfi Pútíns og nánustu bandamanna hans um 24 milljörðum Bandaríkjadala, eða rúmum 2.500 milljörðum íslenskra króna. Mestöll þessi auðæfi eru formlega skráð á fólk í innra hring Pútíns, meðal annars vini, ættingja og pólitíska bandamenn hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Gríðarleg auðæfi Pútíns og klíku hans|mánuður=1. nóvember|ár=2017|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/gridarleg-audaefi-putins-og-kliku-hans|höfundur=Pálmi Jónasson}}</ref> Margir af nánustu bandamönnum Pútíns voru nefndir sem eigendur aflandsfélaga í skattaskjólum í [[Panamaskjölin|Panamaskjölunum]] árið 2016.<ref>{{Vefheimild |titill=Í landi þar sem spilling er daglegt brauð|mánuður=24. apríl|ár=2016|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/2016-04-24-i-landi-thar-sem-spilling-er-daglegt-braud/|höfundur=Ómar Þorgeirsson}}</ref> Gjarnan er fjallað um olígarka í innsta hring Pútíns, sem efnast hafa á tengslum sínum við forsetann, sem „pyngjur Pútíns.“<ref>{{Vefheimild |titill=„Pyngja Pútíns“ sett á ís og farið á eftir vinum forsetans|mánuður=19. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/14887/veski-putins-sett-a-is-og-farid-a-eftir-vinum-forsetans/|höfundur=Aðalsteinn Kjartansson}}</ref> ==Fjölskylduhagir== Vladímír Pútín kvæntist [[Ljúdmíla Pútína|Ljúdmílu Skrjebevnu]] árið 1983. Hún er fædd árið 1958 og ólst upp í [[Kalíníngrad]]. Hún flutti ásamt eiginmanni sínum til Þýskalands á níunda áratugnum og þar eignuðust þau tvær dætur, Maríu árið 1985 og Jekaterínu árið 1986. Eftir að Pútín komst til valda hélt hann fjölskyldu sinni úr sviðsljósinu og eiginkona hans og dætur birtust afar sjaldan með honum opinberlega. Þar sem Ljúdmíla sást sjaldan með Pútín voru orðrómar lengi á kreiki að þau væru aðeins hjón að nafninu til. Árið 2013 tilkynnti Pútín formlega að þau Ljúdmíla hefðu gengið frá skilnaði sínum.<ref>{{Vefheimild|titill=Húsbóndinn í Kreml|mánuður=6. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/husbondinn-i-kreml/|höfundur=Borgþór Arngrímsson}}</ref> Auk Maríu og Jekaterínu er talið að Pútín eigi eina laundóttur, Luizu Rozovu Krivonogikh, sem fædd er árið 2003. Móðir hennar er milljarðamæringurinn Svetlana Krivonogikh, sem bæði rússneskir og vestrænir fjölmiðlar hafa fullyrt að sé ástkona Pútíns.<ref>{{Vefheimild|titill=Þetta eru dætur Pútíns|mánuður=7. apríl|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/thetta-eru-daetur-putins/|höfundur=Jón Þór Stefánsson}}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[15. ágúst]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2000]] | fyrir = [[Sergei Stepasjín]] | eftir = [[Mikhaíl Kasjanov]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[31. desember]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2008]] | fyrir = [[Boris Jeltsín]] | eftir = [[Dmítríj Medvedev]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[8. maí]] [[2008]] | til = [[7. maí]] [[2012]] | fyrir = [[Viktor Zubkov]] | eftir = Dmítríj Medvedev }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[7. maí]] [[2012]] | til = | fyrir = Dmítríj Medvedev | eftir = Enn í embætti }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Pútín, Vladímír}} [[Flokkur:Forsetar Rússlands]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] [[Flokkur:Fólk fætt árið 1952]] [[Flokkur:Starfsmenn FSB]] [[Flokkur:Starfsmenn KGB]] 4spqrdovtzhqtuu8004uyh0wmkm6ras 1762451 1762427 2022-07-30T00:40:28Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Vladímír Pútín<br>{{small|Владимир Путин}} | mynd = Vladimir Putin 17-11-2021 (cropped 2).jpg | myndatexti1 = {{small|Pútín árið 2021.}} | titill= [[Forseti Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[7. maí]] [[2012]] | stjórnartíð_end = | forveri = [[Dmítríj Medvedev]] | forsætisráðherra = [[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Míkhaíl Míshústín]] | stjórnartíð_start2 = [[31. desember]] [[1999]] | stjórnartíð_end2 = [[7. maí]] [[2008]] | forveri2 = [[Boris Jeltsín]] | eftirmaður2 = [[Dmítríj Medvedev]] | forsætisráðherra2 = [[Mikhaíl Kasjanov]]<br>[[Mikhaíl Fradkov]]<br>[[Viktor Zubkov]] | titill3= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start3 = [[15. ágúst]] [[1999]] | stjórnartíð_end3 = [[7. maí]] [[2000]] | forseti3 = [[Boris Jeltsín]] | forveri3 = [[Sergej Stepasjín]] | eftirmaður3 = [[Míkhaíl Kasjanov]] | stjórnartíð_start4 = [[8. maí]] [[2008]] | stjórnartíð_end4 = [[7. maí]] [[2012]] | forseti4 = [[Dmítríj Medvedev]] | forveri4 = [[Viktor Zubkov]] | eftirmaður4 = [[Dmítríj Medvedev]] | fæðingarnafn = Vladímír Vladímírovítsj Pútín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1952|10|7}} | fæðingarstaður = [[Leníngrad]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | starf = Leyniþjónustumaður, stjórnmálamaður | trú = [[Rússneska rétttrúnaðarkirkjan]] | maki = Ljúdmíla Pútína (gift 1983; skilin 2014) | börn = María (f. [[1985]]) og Jekaterína (f. [[1986]]). | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | háskóli = [[Ríkisháskólinn í Sankti Pétursborg]] | bústaður = [[Kreml (Moskva)|Kreml]], [[Moskva|Moskvu]] |undirskrift = Putin signature.svg }} '''Vladímír Vladímírovítsj Pútín''' (rússneska: ''Владимир Владимирович Путин''; f. [[7. október]] [[1952]]) er annar [[Forseti Rússlands|forseti]] [[Rússland]]s. Hann útskrifaðist frá lögfræðideild [[Ríkisháskólinn í Sankti-Pétursborg|Ríkisháskólans í Leníngrad]] árið [[1975]] og hóf störf hjá [[KGB]]. Á árunum [[1985]]-[[1990]] starfaði hann í [[Austur-Þýskaland]]i. Frá árinu [[1990]] gegndi hann ýmsum embættum, meðal annars í Ríkisháskólanum í Leníngrad, borgarstjórn [[Sankti-Pétursborg]]ar og frá [[1996]] hjá stjórnvöldum í [[Kreml (Moskva)|Kreml]]. Í júlí [[1998]] var hann skipaður yfirmaður [[FSB]] (arftaka [[KGB]]) og frá mars [[1999]] var hann samtímis ritari Öryggisráðs rússneska sambandslýðveldisins. Frá [[31. desember]] [[1999]] var hann settur [[forseti Rússlands|forseti rússneska sambandslýðveldisins]] en [[26. mars]] [[2000]] var hann kosinn forseti. Hann var endurkjörinn [[14. mars]] [[2004]]. Hann varð forsætisráðherra frá 2008 til 2012 og var síðan aftur kjörinn forseti árin [[2012]] og [[2018]]. Vladímír Pútín talar auk [[rússneska|rússnesku]], [[þýska|þýsku]] og [[enska|ensku]]. Hann var giftur Ljúdmílu Aleksandrovnu Pútínu til ársins 2014. Þau eiga saman tvær dætur, Maríu (f. [[1985]]) og Jekaterínu (f. [[1986]]). ==Æviágrip== Pútín fæddist þann 7. október 1952 í [[Leníngrad]] í [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] og var yngstur þriggja barna foreldra sinna. Þegar hann var tólf ára byrjaði hann að æfa [[sambó]] og [[júdó]]. Hann er í dag með svart belti í júdó og er landsmeistari í са́мбо (stafsett á latnesku letri: sambó). Pútín lærði [[Þýska|þýsku]] í gagnfræðiskóla í Sankti Pétursborg og talar hana reiprennandi. Pútín hóf laganám í ríkisháskóla Leníngrad árið 1970 og útskrifaðist árið 1975. Á háskólaárunum gekk hann í [[Sovéski kommúnistaflokkurinn|sovéska kommúnistaflokkinn]] og var meðlimur hans til ársins 1991. ===Störf hjá KGB=== Árið 1975 gekk Pútín til liðs við leyniþjónustuna [[KGB]]. Hann vann í gagnnjósnum og fylgdist með útlendingum og erindrekum í Leníngrad. Frá 1985 til 1990 vann hann í [[Dresden]] í [[Austur-Þýskaland]]i.<ref name=íljósisögunnar>{{Vefheimild|url=http://www.ruv.is/frett/slagsmalahundurinn-sem-vard-forseti | titill= Slagsmálahundurinn sem varð forseti | höfundur=[[Vera Illugadóttir]]| útgefandi=[[RÚV]] | ár=2016|mánuður=12. febrúar|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=25. desember}}</ref> Opinberlega var Pútín staðsettur þar sem túlkur en umdeilt er hvað hann fékkst við þar í raun og veru. Samkvæmt sumum heimildum var vera Pútíns í Dresden viðburðalítil og starf hans gekk út á fátt annað en að fylgjast með fjölmiðlum og safna úrklippum. Aðrar heimildir herma að Pútín hafi fengist við að fá Þjóðverja til að njósna fyrir Sovétríkin og jafnvel að hann hafi átt í samstarfi við kommúníska hryðjuverkahópinn [[Rote Armee Fraktion]].<ref>{{Vefheimild|url=https://visindi.is/hvad-starfadi-putin-a-sovettimanum/| titill=Hvað starfaði Pútín á Sovéttímanum?|útgefandi=''[[Lifandi vísindi]]''| ár=2022|mánuður=26. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=10. mars}}</ref> Samkvæmt opinberri ævisögu Pútíns brenndi hann leyniskjöl KGB í borginni til þess að koma í veg fyrir að þau féllu í hendur mótmælenda þegar [[Berlínarmúrinn]] féll.<ref name=leyniþjónustan>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Eftir að austur-þýska kommúnistastjórnin féll sneri Pútin aftur til Leníngrad árið 1990. Þegar [[Sovéska valdaránstilraunin 1991|reynt var að fremja valdarán]] gegn [[Míkhaíl Gorbatsjov]] árið 1991 segist Pútín hafa sagt af sér og staðið með ríkisstjórninni. Hann varð síðan eftir hrun Sovétríkjanna aðstoðarmaður [[Anatolíj Sobtsjak]], borgarstjóra Pétursborgar frá 1991 til 1996. ===Forstjóri FSB og forsætisráðherra=== Árið 1996 var Pútín kallaður til starfa í Moskvu og varð árið 1998 forstjóri nýju rússnesku leyniþjónustunnar, [[Alríkislögregla Rússneska Sambandsríkisins|FSB]].<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|28941|Hvað getið þið sagt mér um Vladimír Pútín?}}</ref> Þar sem [[Boris Jeltsín]], þáverandi forseti Rússlands, var rúinn vinsældum og mátti ekki gegna þriðja kjörtímabilinu sem forseti samkvæmt þágildandi lögum fóru bandamenn hans á þessum tíma að svipast eftir sigurvænlegum frambjóðanda sem gæti tekið við af honum og hlíft valdaklíkunni við spillingarákærum.<ref name=leyniþjónustan/> Sagt er að ólígarkinn [[Boris Berezovskí]] hafi fyrstur stungið upp á Pútín sem rétta manninum í starfið.<ref name=vísindavefur/> Þann 15. ágúst árið 1999 útnefndi Jeltsín Pútín [[Forsætisráðherra Rússlands|forsætisráðherra]] í stjórn sinni og lýsti því jafnframt yfir að hann vildi að Pútín yrði eftirmaður sinn.<ref>{{Vefheimild |titill=Krónprinsinn Vladímír Pútín |mánuður=10. ágúst|ár=1999|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[DV]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2988013}}</ref> Pútín var nánast óþekktur þegar hann varð forsætisráðherra og fáir bjuggust við því að hann myndi endast lengi í embættinu, enda hafði Jeltsín margsinnis skipt um forsætisráðherra á undanförnum árum. Það var einkum með framgöngu sinni í [[Seinna Téténíustríðið|seinna Téténíustríðinu]] sem Pútín vann sér upphaflega hylli rússnesku þjóðarinnar. Í september 1999 voru gerðar sprengjuárásir á íbúðablokkir í [[Moskva|Moskvu]] og [[Volgodonsk]] sem Rússar sögðu hryðjuverkamenn frá [[Téténía|Téténíu]] bera ábyrgð á.<ref>{{Vísindavefurinn|4531|Hvernig og hvers vegna hófst stríðið milli Tsjetsjena og Rússa?}}</ref> Rússar brugðust við árásunum með því að rjúfa friðarsamkomulag sem gert hafði verið við Téténa árið 1997 og hefja innrás í Téténíu 28. september 1999. Pútín hélt fjölda vígreifra sjónvarpsávarpa á tíma innrásarinnar og uppskar fljótt miklar vinsældir hjá rússneskri alþýðu, sem var full hefndarþorsta vegna hryðjuverkaárásanna.<ref name=vera2>{{Vefheimild|titill=Dularfullar sprengingar urðu tilefni innrásar|url=https://www.ruv.is/frett/dularfullar-sprengingar-urdu-tilefni-innrasar|útgefandi=[[RÚV]]|ár=2017|mánuður=21. apríl|höfundur=[[Vera Illugadóttir]]|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. apríl}}</ref> Frá upphafi hafa verið uppi kenningar um að leyniþjónustan FSB hafi sviðsett sprengjuárásirnar í Moskvu og Volgodonsk í þágu Pútíns til að skapa átyllu fyrir stríði í Téténíu. Þessi kenning styðst meðal annars við það að tveir starfsmenn FSB sáust koma pokum með dufti sem líktist sprengiefninu [[RDX]] fyrir í kjallara íbúðablokkar í [[Rjasan]].<ref>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Einn þeirra sem taldi Pútín hafa sviðsett árásirnar var fyrrum FSB-liðinn [[Alexander Litvinenko]], sem flúði í útlegð til Bretlands árið 2000. Litvinenko lést árið 2006 eftir að eitrað var fyrir honum með [[Geislavirkni|geislavirka]] efninu Pólon-210.<ref>{{Vefheimild|titill=WSJ; Herða verður refsiaðgerðir gegn Pútín vegna morðsins á Litvinenko|url=https://vardberg.is/frettir/wsj-herda-verdur-refsiadgerdir-gegn-putin-vegna-mordsins-a-litvinenko/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2016|mánuður=22. janúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Rússnesk stjórnvöld talin hafa myrt Litvinenko|url=https://www.visir.is/g/20212158912d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2021|mánuður=21. september|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> Rússar gerðu linnulausar loftárásir á téténsku höfuðborgina [[Grosní]] í um fjóra mánuði og höfðu nánast alfarið lagt hana í rúst þegar síðustu téténsku skæruliðarnir hörfuðu þaðan í lok janúar árið 2000.<ref>{{Vefheimild|titill=Tilgangslaus eyðilegging?|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/519846/|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=20. febrúar|ár=2000|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022}}</ref> ===Forseti (2000–2008)=== [[Mynd:Putin and Yeltsin cropped.jpg|thumb|left|Pútín sver forsetaeiðinn árið 2000 við hlið [[Boris Jeltsín]], fráfarandi forseta.]] Þann 31. desember 1999 sagði Jeltsín af sér og Pútín varð þar með starfandi forseti Rússlands í hans stað. Eitt af því fyrsta sem Pútín gerði í embætti var að skrifa undir tilskipun þess efnis að Jeltsín og fjölskylda hans yrðu ekki lögsótt fyrir spillingarmál sem höfðu komið upp í forsetatíð hans.<ref>{{Tímarit.is|3710738|Rússland, Rússland|útgáfudagsetning=18. desember 2003|blað=[[Fréttablaðið]]|blaðsíða=22|höfundur=[[Þorvaldur Gylfason]]}}</ref> Afsögn Jeltsíns leiddi til þess að forsetakosningar voru haldnar þremur mánuðum fyrr en stjórnarandstaðan hafði gert ráð fyrir. Pútín vann kosningarnar í fyrstu umferð með 53% greiddra atkvæða. Hann tók forsetaeiðinn þann 7. maí árið 2000. Árið 2003 var samningur gerður við Téténa þar sem Téténía varð sjálfstjórnarhérað innan rússneska sambandsríkisins undir stjórn [[Akhmad Kadyrov|Akhmads Kadyrov]], stríðsherra sem hafði gengið til liðs við Pútín í seinna Téténíustríðinu. Pútín gerði einnig samninga við rússneska [[Fáveldi|olígarka]] um stuðning þeirra við ríkisstjórn hans í skiptum fyrir að þeir héldu flestum völdum sínum. Olígarkar sem héldu ekki tryggð við stjórn Pútíns, til dæmis olíujöfurinn [[Míkhaíl Khodorkovskíj]], áttu hættu á handtöku.<ref>{{cite book|author=[[Eiríkur Bergmann]]|title=Neo-nationalism: The Rise of Nativist Populism|year=2020|page=168|publisher=Palgrave Macmillan|location=Sviss|isbn=978-3-030-41772-7|doi=10.1007/978-3-030-41773-4}}</ref> Efnahagur Rússlands náði sér smám saman á strik upp úr árinu 1999 eftir [[Fjármálakreppan í Rússlandi 1998|efnahagskreppu sem ríkt hafði í kjölfar hruns Sovétríkjanna]]. Á fyrstu tveimur kjörtímabilum Pútíns jókst kaupmáttur Rússa um 72 prósent,<ref name=stundin>{{Vefheimild |titill=Hvað tekur við af Pútín? |mánuður=21. apríl|ár=2018|mánuðurskoðað=13. júní|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/6558/|höfundur=Valur Gunnarsson}}</ref> einkum vegna hækkunar á olíuverði.<ref name=skoðanakönnun>{{Vefheimild |titill=Skoðanakönnun um Pútín |mánuður=6. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson|url=https://kjarninn.is/skodun/2018-03-05-skodanakonnun-um-putin/}}</ref> Pútín vann endurkjör árið 2004 með 71% greiddra atkvæða. ===Forsætisráðherra (2008–2012)=== [[Stjórnarskrá Rússlands|Rússneska stjórnarskráin]] meinaði Pútín að bjóða sig fram í þriðja skipti í röð í forsetakosningunum árið 2008. Því studdi Pútín fyrrverandi kosningastjóra sinn, [[Dmítríj Medvedev]], til embættisins.<ref name=vísindavefur/><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín krýnir Medvedev sem arftaka sinn á forsetastóli |mánuður=11. desember|ár=2007|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Morgunblaðið]]''|url=https://timarit.is/page/4177533|höfundur=Davíð Logi Sigurðsson}}</ref> Eftir sigur Medvedev gerðist Pútín sjálfur forsætisráðherra á ný og hélt þannig flestum völdum sínum á fjögurra ára forsetatíð Medvedev. Á þessum tíma brutust út fjöldamótmæli eftir þingkosningar þann 4. desember árið 2011 þar sem tugþúsundir Rússa mótmæltu meintu kosningasvindli.<ref>{{Vefheimild |titill=Mótmæli um allt Rússland |mánuður=10. desember|ár=2011|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/forsida/2011/12/10/motmaeli_um_allt_russland/}}</ref> Forsetatíð Medvedevs var óvenjuleg meðal rússneskra leiðtoga því Pútín naut áfram verulegra valda sem forsætisráðherra. Fyrri forsætisráðherrar Rússlands höfðu jafnan verið algjörlega undirgefnir þjóðhöfðingjanum en valdatíð Medvedevs einkenndist þess í stað af nokkurs konar tvímenningabandalagi þeirra Pútíns. Haft var fyrir satt meðal flestra stjórnmálaskýrenda að annaðhvort væru þeir Medvedev og Pútín báðir jafnvoldugir í stjórninni eða þá að Pútín væri í reynd enn æðsti valdsmaður Rússlands og Medvedev forseti væri lítið meira en staðgengill eða strengjabrúða hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Telja aðeins rými fyrir einn keisara í Rússlandi|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=8. október|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1197300/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Samþykkja að lengja kjörtímabil forseta Rússlands|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=4. mars|árskoðað=2008|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2008222131541}}</ref> ===Forseti (2012–2018)=== Árið 2012 bauð Pútín sig aftur fram til forseta með stuðningi Medvedev. Pútín vann kosningarnar þann 4. mars 2012 með 63.6% greiddra atkvæða. Þeir Medvedev skiptust því aftur á hlutverkum og Medvedev varð forsætisráðherra. Mikið var um ásakanir um kosningasvindl í forsetakjörinu og talsvert var um mótmæli gegn Pútín í og eftir kosningarnar. Alræmdasta uppákoman var mótmælagjörningur pönkhljómsveitarinnar [[Pussy Riot]] þann 21. febrúar, en meðlimir hennar voru í kjölfarið handteknir.<ref>{{Vefheimild |titill=Réttarhöld hafin yfir Pussy Riot |mánuður=30. júlí|ár=2012|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/rettarhold-hafin-yfir-pussy-riot}}</ref> Um 8.000 – 20.000 mótmælendur komu saman í Moskvu þann 6. maí. Um áttatíu þeirra særðust í átökum við lögreglu og um 450 voru handteknir. Gagnmótmæli um 130.000 stuðningsmanna Pútín voru haldin á Lúsnjiki-leikvanginum sama dag. Eftir að Pútín settist á forsetastól á ný skrifaði hann undir lög sem þjörmuðu nokkuð að samfélagi hinsegin fólks í Rússlandi. Lögin beindust gegn „áróðri [[Samkynhneigð|samkynhneigðra]]“<ref>{{Vefheimild |titill=Lög gegn sam­kyn­hneigðum í Rússlandi |mánuður=25. janúar|ár=2013|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2013/01/25/log_gegn_samkynhneigdum_i_russlandi/}}</ref> og bönnuðu meðal annars notkun regnbogafánans og birtingu verka um samkynhneigð. Eftir að [[Viktor Janúkóvitsj]] forseta [[Úkraína|Úkraínu]], bandamanni Pútíns, var [[Úkraínska byltingin 2014|steypt af stóli í byltingu]] árið 2014 sendi Pútín rússneska hermenn inn á [[Krímskagi|Krímskaga]] og hertók hann. Á meðan á hernáminu stóð var haldin umdeild atkvæðagreiðsla þar sem Krímverjar kusu að slíta sig frá Úkraínu og gerast sjálfstjórnarhérað í rússneska sambandsríkinu.<ref>{{Vefheimild |titill=Krímskagi formlega orðinn hluti af Rússlandi |mánuður=21. mars|ár=2014|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2014140329782|höfundur=Samúel Karl Ólason}}</ref> Í kjölfarið brutust út átök í austurhluta Úkraínu milli úkraínsku ríkisstjórnarinnar og aðskilnaðarsinna í [[Donbas]]-héruðunum sem vildu einnig ganga til liðs við Rússland. Ríkisstjórn Pútín hefur sent hermenn til stuðnings skæruliðunum í Donbas en hefur jafnan neitað að um rússneska hermenn sé að ræða. Vegna brots á fullveldi Úkraínu hafa mörg ríki beitt Rússa efnahagsþvingunum frá árinu 2014, þar á meðal Ísland. [[Mynd:Guðni Th. Jóhannesson and Vladimir Putin (2017-03-30) 01.jpg|thumb|right|Pútín (til hægri) ásamt [[Guðni Th. Jóhannesson|Guðna Th. Jóhannessyni]], forseta Íslands.]] Þann 27. febrúar 2015 var leiðtogi rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Boris Nemtsov]], skotinn til bana stuttu frá [[Kreml (Moskva)|Kreml í Moskvu]], fáeinum dögum áður en hann ætlaði að taka þátt í friðargöngu til að mótmæla rússneskum hernaðarafskiptum í Úkraínu. Pútín skipaði sjálfur rannsóknarnefnd til að finna morðingjann.<ref>{{Vefheimild |titill=Pútín hefur umsjón með rannsókninni |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/putin-hefur-umsjon-med-rannsokninni/}}</ref> Opinber skýring rannsóknarnefndarinnar er sú að morðið hafi verið framið af stuðningsmönnum [[Ramzan Kadyrov|Ramzans Kadyrov]], forseta Téténíu og eins heitasta stuðningsmanns Pútíns. Tæpum þremur vikum fyrir morðið hafði Nemtsov lýst því yfir að hann óttaðist að Pútín myndi koma sér fyrir kattarnef.<ref>{{Vefheimild |titill=Morðið hafi verið þaulskipulagt |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/mordid-hafi-verid-thaulskipulagt}}</ref> Þann 30. september 2015 skipaði Pútín inngrip rússneska hersins í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldina]] til stuðnings [[Bashar al-Assad]] Sýrlandsforseta. Rússar hófu beina þátttöku í styrjöldinni í lok mánaðarins með loftárásum bæði á [[íslamska ríkið]] og á uppreisnarhópa sem nutu stuðnings alþjóðabandalags Bandaríkjanna.<ref>{{Vefheimild|titill=Hvað eru Rúss­ar að gera í Sýr­landi?|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2015/09/30/hvad_eru_russar_ad_gera_i_syrlandi/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2017|mánuður=30. september|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Inngrip Rússa í styrjöldina hefur styrkt stöðu Assads verulega og stuðlað að því að sýrlenski stjórnarherinn hefur frá árinu 2015 smám saman endurheimt mikinn hluta þess landsvæðis sem glataðist til uppreisnarmanna í byrjun stríðsins.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Sunna Ósk Loga­dótt­ir|titill=Rúss­ar leiddu Assad í átt að sigri|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/russar_leiddu_assad_i_att_ad_sigri/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=18. mars|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Ríkisstjórn Pútíns hefur verið ásökuð um að hafa haft afskipti af [[Forsetakosningarnar í Bandaríkjunum 2016|bandarísku forsetakosningunum árið 2016]].<ref>{{Vefheimild |titill=Tókst að sá ágrein­ingi meðal Banda­ríkja­manna |mánuður=18. febrúar|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/02/18/tokst_ad_sa_agreiningi_medal_bandarikjamanna/}}</ref> Í janúar árið 2017 lýsti bandarísk rannsóknarnefnd því yfir að fullvíst væri að Pútín hefði sett á fót áróðursherferð gegn [[Hillary Clinton]] og til stuðnings [[Donald Trump]] í kosningunum. Pútín hefur ætíð neitað að hafa haft nokkur afskipti af kosningunum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/11/19/af_hverju_skiljid_thid_okkur_ekki/|titill=„Af hverju skiljið þið okk­ur ekki?“|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=19. nóvember|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=19. nóvember}}</ref> ===Forseti (2018 –)=== [[Mynd:Vladimir Putin and Sergey Shoigu - Saint-Petersburg 2017-07-30 (1).jpg|thumb|right|Pútín ásamt varnarmálaráðherranum [[Sergej Shojgú]] árið 2017.]] Pútín var endurkjörinn árið 2018 og vann sitt fjórða kjörtímabil sem forseti Rússlands með um 76% greiddra atkvæða.<ref name=kosning2018>{{Vefheimild |titill=Pútín fagnaði í Moskvu |mánuður=18. mars|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/putin_fagnadi_i_moskvu/}}</ref> Í aðdraganda kosninganna hafði helsta leiðtoga rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Aleksej Navalníj]], verið bannað að gefa kost á sér vegna skil­orðsbund­ins fang­els­is­dóms sem hann hafði vegna meints fjár­mála­m­is­ferl­is.<ref name= kosning2018/> Eftirlitsmönnum kom ekki um allt saman um það hvort kosningarnar hefðu farið sómasamlega fram, en almennt voru þeir þó á sama máli um að samkeppnin við Pútín hefði verið lítil sem engin.<ref>{{Vefheimild |titill=Eftirlitsmenn kvörtuðu yfir þúsundum kosningalagabrota |mánuður=20. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2018180329988|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> Pútín hitti [[Donald Trump]] Bandaríkjaforseta á leiðtogafundi í [[Helsinki]] þann 18. júlí 2018. Stuttu fyrir fund forsetanna hafði ákæra verið lögð fram í Bandaríkjunum gegn 12 rússneskum leyniþjónustumönnum fyrir tölvuárás á flokksþing [[Demókrataflokkurinn|Demókrataflokksins]] og forsetaframboð Hillary Clinton árið 2016.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Jónas Atli Gunnarsson|titill=Trump og Pútín hittast loksins í Helsinki |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=20. júlí |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2018-07-16-trump-og-putin-erfidum-fundi-i-helsinki/}}</ref> Á fundinum ítrekaði Pútín að Rússar hefðu ekkert haft að gera með tölvuárásirnar og Trump lýsti yfir að hann sæi „enga ástæðu“ til að draga orð Pútíns í efa.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump tekur upp hanskann fyrir Rússa |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa|höfundur=Daníel Freyr Birkisson}}</ref> Trump bauð Pútín í opinbera heimsókn til [[Washington (borg)|Washington]] í kjölfar fundarins.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump býður Pútín í Banda­ríkja­heim­sókn|mánuður=19. júlí |ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa}}</ref> Mótmæli gegn Pútín brutust út víða um Rússland og vinsældir hans dvínuðu nokkuð í september árið 2018 vegna fyrirhugaðrar hækkunar á eftirlaunaaldri í Rússlandi.<ref>{{Vefheimild |titill=Hækk­un eft­ir­launa­ald­urs mót­mælt|mánuður=2. september|ár= 2018|mánuðurskoðað=9. september |árskoðað=2018|útgefandi=mbl.is|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/09/02/haekkun_eftirlaunaaldurs_motmaelt/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Boðar óvinsælar breytingar á eftirlaunaaldri|mánuður=29. ágúst |ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/boar-ovinsaelar-breytingar-a-eftirlaunaaldri|höfundur=Lovísa Arnardóttir}}</ref> Þann 15. janúar árið 2020 tilkynnti Pútín umfangsmiklar breytingar sem hann vildi gera á [[Stjórnarskrá Rússlands|rússnesku stjórnarskránni]] sem ætlað var að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. Breytingarnar, sem Pútin hugðist leggja í þjóðaratkvæðagreiðslu, munu gera eftirmann hans nokkuð valdaminni í forsetaembættinu en Pútín hefur verið. Sama dag og Pútín tilkynnti fyrirhuguðu breytingarnar baðst Dmítríj Medvedev lausnar fyrir ríkisstjórn sína og ríkisskattstjórinn [[Míkhaíl Míshústín]] var skipaður nýr forsætisráðherra.<ref>{{Vefheimild |titill=Rík­is­stjórn Rúss­lands sagði af sér|mánuður=15. janúar|ár= 2020|mánuðurskoðað=15. janúar|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/01/15/rikisstjorn_russlands_sagdi_af_ser/|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson}}</ref> Rússneska þingið samþykkti einnig með 383 atkvæðum gegn engu að þurrka út embættistíma Pútíns með stjórnarskrárbreytingunum. Samkvæmt þeirri breytingu mun Pútín geta gegnt embætti forseta til ársins 2036 ef hann ákveður að gefa aftur kost á sér.<ref>{{Vefheimild |titill=Fellir ellikerling Pútín?|mánuður=8. apríl|ár= 2020|mánuðurskoðað=8. apríl|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skodun/2020-04-07-fellir-ellikerling-putin/|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson}}</ref> Breytingarnar voru samþykktar í þjóðaratkvæðagreiðslu þann 1. júlí 2020.<ref>{{Vefheimild|titill=Yfirgnæfandi meirihluti samþykkti breytingar Pútíns|url=https://www.ruv.is/frett/2020/07/01/yfirgnaefandi-meirihluti-samthykkti-breytingar-putins|útgefandi=RÚV|höfundur=Dagný Hulda Erlendsdóttir|ár=2020|mánuður=1. júlí|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> Með stjórnarskrárbreytingunum var hjónaband einnig skilgreint sem samband milli karls og konu, fært var inn ákvæði sem felur í sér viðurkenningu á „forfeðrum sem létu [Rússum] eftir hugsjónir sínar og trú á guði“, bannað var að gera lítið úr framlagi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinni]] og bannað að leggja til að Rússar láti nokkurn tímann af hendi landsvæði sem þeir ráða yfir (til að mynda umdeild landsvæði eins og [[Kúrileyjar]] og [[Krímskagi|Krímskaga]]).<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín vill guð og „hefðbundið“ hjónaband í stjórnarskrá|url=https://www.visir.is/g/202010952d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Kjartan Kjartansson|ár=2020|mánuður=3. mars|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> ===Innrásin í Úkraínu 2022=== {{aðalgrein|Stríð Rússlands og Úkraínu|Innrás Rússa í Úkraínu 2022}} Undir lok ársins 2021 og í byrjun ársins 2022 söfnuðu Rússar tæplega 200.000 manna herliði við landamæri Úkraínu, sem vakti ótta í Úkraínu og á Vesturlöndum um að Pútín hygðist fyrirskipa innrás í landið.<ref>{{Vefheimild|titill=Óttinn við innrás Rússa í Úkraínu magnast enn|url=https://www.ruv.is/frett/2021/12/04/ottinn-vid-innras-russa-i-ukrainu-magnast-enn|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson|ár=2021|mánuður=4. desember|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Rússnesk stjórnvöld þvertóku ítrekað fyrir að innrás væri yfirvofandi en ráðamenn þar lögðu jafnframt fram kröfur um að Úkraínu yrði meinaður aðgangur að [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalaginu]] um alla framtíð og að bandalagið fjarlægði alla hermenn og öll vopn sín úr [[Austur-Evrópa|Austur-Evrópu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Segja Rússa nær því að gera innrás í Úkraínu|url=https://www.visir.is/g/20222224189d/segja-russa-naer-thvi-ad-gera-innras-i-ukrainu|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Samúel Karl Ólason|ár=2022|mánuður=17. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 21. febrúar viðurkenndi Pútín sjálfstæði [[Alþýðulýðveldið Donetsk|Alþýðulýðveldanna Donetsk]] og [[Alþýðuýðveldið Lúhansk|Lúhansk]], héraða rússneskumælandi aðskilnaðarsinna sem höfðu klofið sig frá Úkraínu árið 2014 með stuðningi Rússa.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín viðurkennir sjálfstæði Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/putin-vidurkennir-sjalfstaedi-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=22. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Pútín sendi í kjölfarið rússneska hermenn yfir úkraínsku landamærin til að gegna „friðargæslu“ í Donetsk og Luhansk.<ref>{{Vefheimild|titill=Hefur þegar skipað hernum inn í Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/hefur-thegar-skipad-hernum-inn-i-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Í ræðu sem Pútín hélt við viðurkenningu sína á sjálfstæði héraðanna efaðist hann um sögulegar forsendur fyrir Úkraínu sem sjálfstæðu ríki og sakaði stjórnvöld þar um að fremja þjóðarmorð.<ref>{{Vefheimild|titill=Eldræða Pútíns réttlætir innrás Rússa í Úkraínu - herlið sent af stað|url=https://stundin.is/grein/14821/eldmessa-putins-rettlaetir-innras-russa-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Stundin]]''|höfundur=Jón Trausti Reynisson|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 24. febrúar hóf Pútín allsherjar [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás í Úkraínu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Bein lýsing - Innrás í Úkraínu|url=https://www.frettabladid.is/frettir/bein-lysinginnras-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Vakt­in: Alls­herj­ar­inn­rás Rúss­a í Úkra­ín­u|url=https://www.visir.is/g/20222226904d/sprengjum-rignir-yfir-kaenugard|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir, Atli Ísleifsson og Samúel Karl Ólason}}</ref> Rússland hefur tekið þátt í mörgum stríðum (t.d. líka í Sýrlandi), að skipan Pútíns, en stríðið í Úkraínu, hefur sérstaklega sætt gagnríni, upp úr innrásinni í febrúar 2022. Vegna þess hefur meðal annars hann persónulega sætt viðskiptavingunum, og lagt hefur verið til að ákæra hann fyrir stríðsglæpadómstólnum. Hann hafði áður, 2014, tekið yfir austuhluta Úkráínu, og Krímskagann.<!-- rétt þýðing á Crimea? Following the pro-western [[Revolution of Dignity]] in [[Ukraine]] in 2014, Putin had had seized eastern regions of the nation and [[Annexation of Crimea by the Russian Federation|annexed Crimea]]. In February 2022, he [[2022 Russian invasion of Ukraine|launched a war]] to gain control of the remainder of the country and overthrow the [[government of Ukraine|elected government]] under the pretext that it was run by "Nazis". The invasion of Ukraine led to worldwide condemnation of Putin, and massive sanctions on the Russian Federation. Í september 2021, hafði Úkraína verið með heræfingar með [[NATO]]-herjum (er ó ekki meðlimur í NATO). Þann 30 nóvember staðhæfði Pútín að [[stækkun NATO]] inn í Úkraínu, og sér í lagi uppsetning á [[skotflaug|skotflaugum]] sem gætu hæft Rússneskar borgir, líkt og þannig flaugar í Rúmeníu og Póllandi, væru "rauð lína". <!-- On 30 November, Putin stated that an [[enlargement of NATO]] in Ukraine, especially the deployment of any long-range [[ballistic missile]]s capable of striking Russian cities or [[U.S. national missile defense]] systems similar to those in Romania and Poland, would be a "red line" issue for the Kremlin. --> Ítrekað var tekið fyrir að innrás í Úkraínu stæði til. <!-- On 7 February 2022, retired Russian Colonel-General Leonid Ivashov, who is active in politics as the chairman of the All-Russian Officers Assembly, publicly called for Putin to resign over threats of a "criminal" invasion of Ukraine. In February 2022, Putin warned that [[Ukraine's accession to NATO]] could embolden Ukraine to reclaim control over Russian-annexed Crimea or areas ruled by pro-Russian separatists in [[Donbas]], saying: "Imagine that Ukraine is a NATO member and a military operation [to regain Crimea] begins. What – are we going to fight with NATO? Has anyone thought about this?" On 15 February, the Russian parliament's lower chamber, the [[State Duma]], backed a resolution calling for [[diplomatic recognition]] of two self-proclaimed [[separatist]] republics in [[Donbas]]. Putin's invasion was met with international condemnation. [[International sanctions during the Russo–Ukrainian War|International sanctions were widely imposed]] against Russia, including against Putin personally. Following an emergency meeting of United Nations Security Council, UN Secretary-General [[Antonio Guterres]] said: "President Putin, in the name of humanity, bring your troops back to Russia." --> Margir hafa óskað eftir að Pútín verið sóttur til saka sem [[stríðsglæpir|stríðsglæpamaður]]. <!-- The invasion led to numerous calls for the prosecution of Putin as a [[war criminal]]. In the Asia-Pacific, Japan, Taiwan, Singapore, Australia and New Zealand also responded firmly with denunciations and sanctions. --> Í kjölfar þess sem Pútín kallar hvassar athugasemdir vesturvelda, hefur hann sett [[kjarnorkuvopn]] Rússlands í viðbragðsstöðu. <!--In response to what Putin called "aggressive statements" by the West, he put the [[Strategic Rocket Forces]]'s [[nuclear deterrence]] units on high alert. On 4 March, Putin signed into law a bill introducing prison sentences of up to 15 years for those who publish "knowingly false information" about the Russian military and its operations, leading to some [[Mass media in Russia|media outlets in Russia]] to stop reporting on Ukraine. Russia's actions in Ukraine, including the alleged use of [[cluster bombs]] and [[thermobaric weapon]]s, have led to calls for investigations of possible [[war crime]]s. The [[International Criminal Court]] stated that it would investigate Russian conduct in Ukraine since 2013. On 16 March, Putin issued a warning to Russian "traitors" who he said the West wanted to use as a "[[fifth column]]" to destroy Russia. He said that Russians should undergo "natural and necessary self-cleansing of society" to rid themselves of "bastards" and pro-Western "traitors." On 24 March, the UN General Assembly adopted a resolution drafted by Ukraine and its allies which criticized Russia for creating a "dire" humanitarian situation and demanded aid access as well as the protection of civilians in Ukraine. 140 member states voted in favour, 38 abstained, and five voted against the resolution. Ukrainian President [[Volodymyr Zelenskyy]] said he was "99.9 percent sure" that Putin thought the Ukrainians would welcome the invading forces with "flowers and smiles". U.S. and European Union officials believe that Putin has been [[disinformation in the 2021–2022 Russo-Ukrainian crisis|misinformed]] by his advisers about Russian military's performance in Ukraine and the effect of sanctions on Russia. --> ==Ímynd og orðspor Pútíns== [[Mynd:Vladimir Putin beefcake-2.jpg|thumb|right|Vladímír Pútín í fríi árið 2007]] Pútín hefur notið mikilla vinsælda meðal rússneskrar alþýðu nánast frá því að hann tók við embætti.<ref>{{Vefheimild |titill=Maður eins og Pútín|mánuður=27. ágúst|ár= 2002|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/684613/}}</ref> Í skoðanakönnunum hefur Pútín oftast mælst með stuðning yfir 60% Rússa og hæst hefur stuðningur við hann mælst um tæp 90%.<ref name=vísindavefur/> Aðdáendur Pútíns þakka honum fyrir að koma á efnahagslegum stöðugleika eftir fjármálakreppu tíunda áratugarins og fyrir að gera Rússland að marktæku alþjóðaveldi á ný eftir tímabil auðmýkingar sem fylgdi í kjölfar hruns Sovétríkjanna.<ref name=stundin/> Pútín hefur verið duglegur að rækta karlmennskuímynd sína og hefur sett á svið ýmsa gjörninga til þess að viðhalda henni. Meðal annars hefur hann „fyrir tilviljun“ fundið gríska forngripi frá sjöttu öld er hann stakk sér til köfunarsunds í Svartahafi og haldið aftur af hlébarða í dýragarði sem ætlaði að ráðast á fréttamenn. Hann hefur nokkrum sinnum birt myndir af sér berum að ofan í fríi úti í náttúrunni í Síberíu.<ref>{{Vefheimild |titill=Fimm skrýtnir gerningar Vladimír Pútíns og hálfguðshugmyndin |mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/greinasafn/fimm-skrytnir-gerningar-vladimir-putins-og-halfgudshugmyndin/}}</ref> Pútín er þaulsætnasti leiðtogi Rússa frá tímum [[Jósef Stalín|Stalíns]]. Á stjórnartíð hans hefur þróun í átt að lýðræði í Rússlandi sem hófst á tíunda áratugnum eftir [[fall Sovétríkjanna]] að mestu leyti verið snúið við. Vegna skorts á frjálsum kosningum, fjölmiðlafrelsi og virkri stjórnarandstöðu í Rússlandi hefur í síauknum mæli verið litið á Pútín sem [[einræðisherra]] á síðari árum.<ref>{{Tímarit.is|5755026|Áhrifamenn okkar tíma|blað=[[Orðlaus]]|útgáfudagsetning=1. apríl 2005|blaðsíða=32}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín er dæmigerður einræðisherra í útrás|mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2014279399d|höfundur=Heimir Már Pétursson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Kallar Pútín einræðisherra|mánuður=24. febrúar |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/02/24/kallar_putin_einraedisherra/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Segir Pútín einangraðan, rússneskan einræðisherra|mánuður=2. mars |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/02/segir-putin-einangradan-russneskan-einraedisherra|höfundur=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> ==Eignir Pútíns== Vladímír Pútín er talinn með auðugustu mönnum heims. Samkvæmt úttekt Samtaka rannsóknarblaðamanna [[OCCRP]] og tímaritsins ''[[Forbes]]'' frá árinu 2017 nema auðæfi Pútíns og nánustu bandamanna hans um 24 milljörðum Bandaríkjadala, eða rúmum 2.500 milljörðum íslenskra króna. Mestöll þessi auðæfi eru formlega skráð á fólk í innra hring Pútíns, meðal annars vini, ættingja og pólitíska bandamenn hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Gríðarleg auðæfi Pútíns og klíku hans|mánuður=1. nóvember|ár=2017|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/gridarleg-audaefi-putins-og-kliku-hans|höfundur=Pálmi Jónasson}}</ref> Margir af nánustu bandamönnum Pútíns voru nefndir sem eigendur aflandsfélaga í skattaskjólum í [[Panamaskjölin|Panamaskjölunum]] árið 2016.<ref>{{Vefheimild |titill=Í landi þar sem spilling er daglegt brauð|mánuður=24. apríl|ár=2016|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/2016-04-24-i-landi-thar-sem-spilling-er-daglegt-braud/|höfundur=Ómar Þorgeirsson}}</ref> Gjarnan er fjallað um olígarka í innsta hring Pútíns, sem efnast hafa á tengslum sínum við forsetann, sem „pyngjur Pútíns.“<ref>{{Vefheimild |titill=„Pyngja Pútíns“ sett á ís og farið á eftir vinum forsetans|mánuður=19. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/14887/veski-putins-sett-a-is-og-farid-a-eftir-vinum-forsetans/|höfundur=Aðalsteinn Kjartansson}}</ref> ==Fjölskylduhagir== Vladímír Pútín kvæntist [[Ljúdmíla Pútína|Ljúdmílu Skrjebevnu]] árið 1983. Hún er fædd árið 1958 og ólst upp í [[Kalíníngrad]]. Hún flutti ásamt eiginmanni sínum til Þýskalands á níunda áratugnum og þar eignuðust þau tvær dætur, Maríu árið 1985 og Jekaterínu árið 1986. Eftir að Pútín komst til valda hélt hann fjölskyldu sinni úr sviðsljósinu og eiginkona hans og dætur birtust afar sjaldan með honum opinberlega. Þar sem Ljúdmíla sást sjaldan með Pútín voru orðrómar lengi á kreiki að þau væru aðeins hjón að nafninu til. Árið 2013 tilkynnti Pútín formlega að þau Ljúdmíla hefðu gengið frá skilnaði sínum.<ref>{{Vefheimild|titill=Húsbóndinn í Kreml|mánuður=6. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/husbondinn-i-kreml/|höfundur=Borgþór Arngrímsson}}</ref> Auk Maríu og Jekaterínu er talið að Pútín eigi eina laundóttur, Luizu Rozovu Krivonogikh, sem fædd er árið 2003. Móðir hennar er milljarðamæringurinn Svetlana Krivonogikh, sem bæði rússneskir og vestrænir fjölmiðlar hafa fullyrt að sé ástkona Pútíns.<ref>{{Vefheimild|titill=Þetta eru dætur Pútíns|mánuður=7. apríl|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/thetta-eru-daetur-putins/|höfundur=Jón Þór Stefánsson}}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[15. ágúst]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2000]] | fyrir = [[Sergej Stepasjín]] | eftir = [[Míkhaíl Kasjanov]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[31. desember]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2008]] | fyrir = [[Boris Jeltsín]] | eftir = [[Dmítríj Medvedev]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[8. maí]] [[2008]] | til = [[7. maí]] [[2012]] | fyrir = [[Viktor Zubkov]] | eftir = Dmítríj Medvedev }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[7. maí]] [[2012]] | til = | fyrir = Dmítríj Medvedev | eftir = Enn í embætti }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Pútín, Vladímír}} [[Flokkur:Forsetar Rússlands]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] [[Flokkur:Fólk fætt árið 1952]] [[Flokkur:Starfsmenn FSB]] [[Flokkur:Starfsmenn KGB]] s5790g3gfx8p059piuw26td4lxn892x 1762454 1762451 2022-07-30T00:45:18Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Vladímír Pútín<br>{{small|Владимир Путин}} | mynd = Vladimir Putin 17-11-2021 (cropped 2).jpg | myndatexti1 = {{small|Pútín árið 2021.}} | titill= [[Forseti Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[7. maí]] [[2012]] | stjórnartíð_end = | forveri = [[Dmítríj Medvedev]] | forsætisráðherra = [[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Míkhaíl Míshústín]] | stjórnartíð_start2 = [[31. desember]] [[1999]] | stjórnartíð_end2 = [[7. maí]] [[2008]] | forveri2 = [[Boris Jeltsín]] | eftirmaður2 = [[Dmítríj Medvedev]] | forsætisráðherra2 = [[Míkhaíl Kasjanov]]<br>[[Míkhaíl Fradkov]]<br>[[Víktor Zúbkov]] | titill3= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start3 = [[15. ágúst]] [[1999]] | stjórnartíð_end3 = [[7. maí]] [[2000]] | forseti3 = [[Boris Jeltsín]] | forveri3 = [[Sergej Stepasjín]] | eftirmaður3 = [[Míkhaíl Kasjanov]] | stjórnartíð_start4 = [[8. maí]] [[2008]] | stjórnartíð_end4 = [[7. maí]] [[2012]] | forseti4 = [[Dmítríj Medvedev]] | forveri4 = [[Víktor Zúbkov]] | eftirmaður4 = [[Dmítríj Medvedev]] | fæðingarnafn = Vladímír Vladímírovítsj Pútín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1952|10|7}} | fæðingarstaður = [[Leníngrad]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | starf = Leyniþjónustumaður, stjórnmálamaður | trú = [[Rússneska rétttrúnaðarkirkjan]] | maki = Ljúdmíla Pútína (gift 1983; skilin 2014) | börn = María (f. [[1985]]) og Jekaterína (f. [[1986]]). | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | háskóli = [[Ríkisháskólinn í Sankti Pétursborg]] | bústaður = [[Kreml (Moskva)|Kreml]], [[Moskva|Moskvu]] |undirskrift = Putin signature.svg }} '''Vladímír Vladímírovítsj Pútín''' (rússneska: ''Владимир Владимирович Путин''; f. [[7. október]] [[1952]]) er annar [[Forseti Rússlands|forseti]] [[Rússland]]s. Hann útskrifaðist frá lögfræðideild [[Ríkisháskólinn í Sankti-Pétursborg|Ríkisháskólans í Leníngrad]] árið [[1975]] og hóf störf hjá [[KGB]]. Á árunum [[1985]]-[[1990]] starfaði hann í [[Austur-Þýskaland]]i. Frá árinu [[1990]] gegndi hann ýmsum embættum, meðal annars í Ríkisháskólanum í Leníngrad, borgarstjórn [[Sankti-Pétursborg]]ar og frá [[1996]] hjá stjórnvöldum í [[Kreml (Moskva)|Kreml]]. Í júlí [[1998]] var hann skipaður yfirmaður [[FSB]] (arftaka [[KGB]]) og frá mars [[1999]] var hann samtímis ritari Öryggisráðs rússneska sambandslýðveldisins. Frá [[31. desember]] [[1999]] var hann settur [[forseti Rússlands|forseti rússneska sambandslýðveldisins]] en [[26. mars]] [[2000]] var hann kosinn forseti. Hann var endurkjörinn [[14. mars]] [[2004]]. Hann varð forsætisráðherra frá 2008 til 2012 og var síðan aftur kjörinn forseti árin [[2012]] og [[2018]]. Vladímír Pútín talar auk [[rússneska|rússnesku]], [[þýska|þýsku]] og [[enska|ensku]]. Hann var giftur Ljúdmílu Aleksandrovnu Pútínu til ársins 2014. Þau eiga saman tvær dætur, Maríu (f. [[1985]]) og Jekaterínu (f. [[1986]]). ==Æviágrip== Pútín fæddist þann 7. október 1952 í [[Leníngrad]] í [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] og var yngstur þriggja barna foreldra sinna. Þegar hann var tólf ára byrjaði hann að æfa [[sambó]] og [[júdó]]. Hann er í dag með svart belti í júdó og er landsmeistari í са́мбо (stafsett á latnesku letri: sambó). Pútín lærði [[Þýska|þýsku]] í gagnfræðiskóla í Sankti Pétursborg og talar hana reiprennandi. Pútín hóf laganám í ríkisháskóla Leníngrad árið 1970 og útskrifaðist árið 1975. Á háskólaárunum gekk hann í [[Sovéski kommúnistaflokkurinn|sovéska kommúnistaflokkinn]] og var meðlimur hans til ársins 1991. ===Störf hjá KGB=== Árið 1975 gekk Pútín til liðs við leyniþjónustuna [[KGB]]. Hann vann í gagnnjósnum og fylgdist með útlendingum og erindrekum í Leníngrad. Frá 1985 til 1990 vann hann í [[Dresden]] í [[Austur-Þýskaland]]i.<ref name=íljósisögunnar>{{Vefheimild|url=http://www.ruv.is/frett/slagsmalahundurinn-sem-vard-forseti | titill= Slagsmálahundurinn sem varð forseti | höfundur=[[Vera Illugadóttir]]| útgefandi=[[RÚV]] | ár=2016|mánuður=12. febrúar|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=25. desember}}</ref> Opinberlega var Pútín staðsettur þar sem túlkur en umdeilt er hvað hann fékkst við þar í raun og veru. Samkvæmt sumum heimildum var vera Pútíns í Dresden viðburðalítil og starf hans gekk út á fátt annað en að fylgjast með fjölmiðlum og safna úrklippum. Aðrar heimildir herma að Pútín hafi fengist við að fá Þjóðverja til að njósna fyrir Sovétríkin og jafnvel að hann hafi átt í samstarfi við kommúníska hryðjuverkahópinn [[Rote Armee Fraktion]].<ref>{{Vefheimild|url=https://visindi.is/hvad-starfadi-putin-a-sovettimanum/| titill=Hvað starfaði Pútín á Sovéttímanum?|útgefandi=''[[Lifandi vísindi]]''| ár=2022|mánuður=26. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=10. mars}}</ref> Samkvæmt opinberri ævisögu Pútíns brenndi hann leyniskjöl KGB í borginni til þess að koma í veg fyrir að þau féllu í hendur mótmælenda þegar [[Berlínarmúrinn]] féll.<ref name=leyniþjónustan>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Eftir að austur-þýska kommúnistastjórnin féll sneri Pútin aftur til Leníngrad árið 1990. Þegar [[Sovéska valdaránstilraunin 1991|reynt var að fremja valdarán]] gegn [[Míkhaíl Gorbatsjov]] árið 1991 segist Pútín hafa sagt af sér og staðið með ríkisstjórninni. Hann varð síðan eftir hrun Sovétríkjanna aðstoðarmaður [[Anatolíj Sobtsjak]], borgarstjóra Pétursborgar frá 1991 til 1996. ===Forstjóri FSB og forsætisráðherra=== Árið 1996 var Pútín kallaður til starfa í Moskvu og varð árið 1998 forstjóri nýju rússnesku leyniþjónustunnar, [[Alríkislögregla Rússneska Sambandsríkisins|FSB]].<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|28941|Hvað getið þið sagt mér um Vladimír Pútín?}}</ref> Þar sem [[Boris Jeltsín]], þáverandi forseti Rússlands, var rúinn vinsældum og mátti ekki gegna þriðja kjörtímabilinu sem forseti samkvæmt þágildandi lögum fóru bandamenn hans á þessum tíma að svipast eftir sigurvænlegum frambjóðanda sem gæti tekið við af honum og hlíft valdaklíkunni við spillingarákærum.<ref name=leyniþjónustan/> Sagt er að ólígarkinn [[Boris Berezovskí]] hafi fyrstur stungið upp á Pútín sem rétta manninum í starfið.<ref name=vísindavefur/> Þann 15. ágúst árið 1999 útnefndi Jeltsín Pútín [[Forsætisráðherra Rússlands|forsætisráðherra]] í stjórn sinni og lýsti því jafnframt yfir að hann vildi að Pútín yrði eftirmaður sinn.<ref>{{Vefheimild |titill=Krónprinsinn Vladímír Pútín |mánuður=10. ágúst|ár=1999|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[DV]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2988013}}</ref> Pútín var nánast óþekktur þegar hann varð forsætisráðherra og fáir bjuggust við því að hann myndi endast lengi í embættinu, enda hafði Jeltsín margsinnis skipt um forsætisráðherra á undanförnum árum. Það var einkum með framgöngu sinni í [[Seinna Téténíustríðið|seinna Téténíustríðinu]] sem Pútín vann sér upphaflega hylli rússnesku þjóðarinnar. Í september 1999 voru gerðar sprengjuárásir á íbúðablokkir í [[Moskva|Moskvu]] og [[Volgodonsk]] sem Rússar sögðu hryðjuverkamenn frá [[Téténía|Téténíu]] bera ábyrgð á.<ref>{{Vísindavefurinn|4531|Hvernig og hvers vegna hófst stríðið milli Tsjetsjena og Rússa?}}</ref> Rússar brugðust við árásunum með því að rjúfa friðarsamkomulag sem gert hafði verið við Téténa árið 1997 og hefja innrás í Téténíu 28. september 1999. Pútín hélt fjölda vígreifra sjónvarpsávarpa á tíma innrásarinnar og uppskar fljótt miklar vinsældir hjá rússneskri alþýðu, sem var full hefndarþorsta vegna hryðjuverkaárásanna.<ref name=vera2>{{Vefheimild|titill=Dularfullar sprengingar urðu tilefni innrásar|url=https://www.ruv.is/frett/dularfullar-sprengingar-urdu-tilefni-innrasar|útgefandi=[[RÚV]]|ár=2017|mánuður=21. apríl|höfundur=[[Vera Illugadóttir]]|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. apríl}}</ref> Frá upphafi hafa verið uppi kenningar um að leyniþjónustan FSB hafi sviðsett sprengjuárásirnar í Moskvu og Volgodonsk í þágu Pútíns til að skapa átyllu fyrir stríði í Téténíu. Þessi kenning styðst meðal annars við það að tveir starfsmenn FSB sáust koma pokum með dufti sem líktist sprengiefninu [[RDX]] fyrir í kjallara íbúðablokkar í [[Rjasan]].<ref>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Einn þeirra sem taldi Pútín hafa sviðsett árásirnar var fyrrum FSB-liðinn [[Alexander Litvinenko]], sem flúði í útlegð til Bretlands árið 2000. Litvinenko lést árið 2006 eftir að eitrað var fyrir honum með [[Geislavirkni|geislavirka]] efninu Pólon-210.<ref>{{Vefheimild|titill=WSJ; Herða verður refsiaðgerðir gegn Pútín vegna morðsins á Litvinenko|url=https://vardberg.is/frettir/wsj-herda-verdur-refsiadgerdir-gegn-putin-vegna-mordsins-a-litvinenko/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2016|mánuður=22. janúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Rússnesk stjórnvöld talin hafa myrt Litvinenko|url=https://www.visir.is/g/20212158912d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2021|mánuður=21. september|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=18. mars|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> Rússar gerðu linnulausar loftárásir á téténsku höfuðborgina [[Grosní]] í um fjóra mánuði og höfðu nánast alfarið lagt hana í rúst þegar síðustu téténsku skæruliðarnir hörfuðu þaðan í lok janúar árið 2000.<ref>{{Vefheimild|titill=Tilgangslaus eyðilegging?|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/519846/|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=20. febrúar|ár=2000|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022}}</ref> ===Forseti (2000–2008)=== [[Mynd:Putin and Yeltsin cropped.jpg|thumb|left|Pútín sver forsetaeiðinn árið 2000 við hlið [[Boris Jeltsín]], fráfarandi forseta.]] Þann 31. desember 1999 sagði Jeltsín af sér og Pútín varð þar með starfandi forseti Rússlands í hans stað. Eitt af því fyrsta sem Pútín gerði í embætti var að skrifa undir tilskipun þess efnis að Jeltsín og fjölskylda hans yrðu ekki lögsótt fyrir spillingarmál sem höfðu komið upp í forsetatíð hans.<ref>{{Tímarit.is|3710738|Rússland, Rússland|útgáfudagsetning=18. desember 2003|blað=[[Fréttablaðið]]|blaðsíða=22|höfundur=[[Þorvaldur Gylfason]]}}</ref> Afsögn Jeltsíns leiddi til þess að forsetakosningar voru haldnar þremur mánuðum fyrr en stjórnarandstaðan hafði gert ráð fyrir. Pútín vann kosningarnar í fyrstu umferð með 53% greiddra atkvæða. Hann tók forsetaeiðinn þann 7. maí árið 2000. Árið 2003 var samningur gerður við Téténa þar sem Téténía varð sjálfstjórnarhérað innan rússneska sambandsríkisins undir stjórn [[Akhmad Kadyrov|Akhmads Kadyrov]], stríðsherra sem hafði gengið til liðs við Pútín í seinna Téténíustríðinu. Pútín gerði einnig samninga við rússneska [[Fáveldi|olígarka]] um stuðning þeirra við ríkisstjórn hans í skiptum fyrir að þeir héldu flestum völdum sínum. Olígarkar sem héldu ekki tryggð við stjórn Pútíns, til dæmis olíujöfurinn [[Míkhaíl Khodorkovskíj]], áttu hættu á handtöku.<ref>{{cite book|author=[[Eiríkur Bergmann]]|title=Neo-nationalism: The Rise of Nativist Populism|year=2020|page=168|publisher=Palgrave Macmillan|location=Sviss|isbn=978-3-030-41772-7|doi=10.1007/978-3-030-41773-4}}</ref> Efnahagur Rússlands náði sér smám saman á strik upp úr árinu 1999 eftir [[Fjármálakreppan í Rússlandi 1998|efnahagskreppu sem ríkt hafði í kjölfar hruns Sovétríkjanna]]. Á fyrstu tveimur kjörtímabilum Pútíns jókst kaupmáttur Rússa um 72 prósent,<ref name=stundin>{{Vefheimild |titill=Hvað tekur við af Pútín? |mánuður=21. apríl|ár=2018|mánuðurskoðað=13. júní|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/6558/|höfundur=Valur Gunnarsson}}</ref> einkum vegna hækkunar á olíuverði.<ref name=skoðanakönnun>{{Vefheimild |titill=Skoðanakönnun um Pútín |mánuður=6. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson|url=https://kjarninn.is/skodun/2018-03-05-skodanakonnun-um-putin/}}</ref> Pútín vann endurkjör árið 2004 með 71% greiddra atkvæða. ===Forsætisráðherra (2008–2012)=== [[Stjórnarskrá Rússlands|Rússneska stjórnarskráin]] meinaði Pútín að bjóða sig fram í þriðja skipti í röð í forsetakosningunum árið 2008. Því studdi Pútín fyrrverandi kosningastjóra sinn, [[Dmítríj Medvedev]], til embættisins.<ref name=vísindavefur/><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín krýnir Medvedev sem arftaka sinn á forsetastóli |mánuður=11. desember|ár=2007|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Morgunblaðið]]''|url=https://timarit.is/page/4177533|höfundur=Davíð Logi Sigurðsson}}</ref> Eftir sigur Medvedev gerðist Pútín sjálfur forsætisráðherra á ný og hélt þannig flestum völdum sínum á fjögurra ára forsetatíð Medvedev. Á þessum tíma brutust út fjöldamótmæli eftir þingkosningar þann 4. desember árið 2011 þar sem tugþúsundir Rússa mótmæltu meintu kosningasvindli.<ref>{{Vefheimild |titill=Mótmæli um allt Rússland |mánuður=10. desember|ár=2011|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/forsida/2011/12/10/motmaeli_um_allt_russland/}}</ref> Forsetatíð Medvedevs var óvenjuleg meðal rússneskra leiðtoga því Pútín naut áfram verulegra valda sem forsætisráðherra. Fyrri forsætisráðherrar Rússlands höfðu jafnan verið algjörlega undirgefnir þjóðhöfðingjanum en valdatíð Medvedevs einkenndist þess í stað af nokkurs konar tvímenningabandalagi þeirra Pútíns. Haft var fyrir satt meðal flestra stjórnmálaskýrenda að annaðhvort væru þeir Medvedev og Pútín báðir jafnvoldugir í stjórninni eða þá að Pútín væri í reynd enn æðsti valdsmaður Rússlands og Medvedev forseti væri lítið meira en staðgengill eða strengjabrúða hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Telja aðeins rými fyrir einn keisara í Rússlandi|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=8. október|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/1197300/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Samþykkja að lengja kjörtímabil forseta Rússlands|mánuður=10. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=4. mars|árskoðað=2008|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2008222131541}}</ref> ===Forseti (2012–2018)=== Árið 2012 bauð Pútín sig aftur fram til forseta með stuðningi Medvedev. Pútín vann kosningarnar þann 4. mars 2012 með 63.6% greiddra atkvæða. Þeir Medvedev skiptust því aftur á hlutverkum og Medvedev varð forsætisráðherra. Mikið var um ásakanir um kosningasvindl í forsetakjörinu og talsvert var um mótmæli gegn Pútín í og eftir kosningarnar. Alræmdasta uppákoman var mótmælagjörningur pönkhljómsveitarinnar [[Pussy Riot]] þann 21. febrúar, en meðlimir hennar voru í kjölfarið handteknir.<ref>{{Vefheimild |titill=Réttarhöld hafin yfir Pussy Riot |mánuður=30. júlí|ár=2012|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/rettarhold-hafin-yfir-pussy-riot}}</ref> Um 8.000 – 20.000 mótmælendur komu saman í Moskvu þann 6. maí. Um áttatíu þeirra særðust í átökum við lögreglu og um 450 voru handteknir. Gagnmótmæli um 130.000 stuðningsmanna Pútín voru haldin á Lúsnjiki-leikvanginum sama dag. Eftir að Pútín settist á forsetastól á ný skrifaði hann undir lög sem þjörmuðu nokkuð að samfélagi hinsegin fólks í Rússlandi. Lögin beindust gegn „áróðri [[Samkynhneigð|samkynhneigðra]]“<ref>{{Vefheimild |titill=Lög gegn sam­kyn­hneigðum í Rússlandi |mánuður=25. janúar|ár=2013|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2013/01/25/log_gegn_samkynhneigdum_i_russlandi/}}</ref> og bönnuðu meðal annars notkun regnbogafánans og birtingu verka um samkynhneigð. Eftir að [[Viktor Janúkóvitsj]] forseta [[Úkraína|Úkraínu]], bandamanni Pútíns, var [[Úkraínska byltingin 2014|steypt af stóli í byltingu]] árið 2014 sendi Pútín rússneska hermenn inn á [[Krímskagi|Krímskaga]] og hertók hann. Á meðan á hernáminu stóð var haldin umdeild atkvæðagreiðsla þar sem Krímverjar kusu að slíta sig frá Úkraínu og gerast sjálfstjórnarhérað í rússneska sambandsríkinu.<ref>{{Vefheimild |titill=Krímskagi formlega orðinn hluti af Rússlandi |mánuður=21. mars|ár=2014|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2014140329782|höfundur=Samúel Karl Ólason}}</ref> Í kjölfarið brutust út átök í austurhluta Úkraínu milli úkraínsku ríkisstjórnarinnar og aðskilnaðarsinna í [[Donbas]]-héruðunum sem vildu einnig ganga til liðs við Rússland. Ríkisstjórn Pútín hefur sent hermenn til stuðnings skæruliðunum í Donbas en hefur jafnan neitað að um rússneska hermenn sé að ræða. Vegna brots á fullveldi Úkraínu hafa mörg ríki beitt Rússa efnahagsþvingunum frá árinu 2014, þar á meðal Ísland. [[Mynd:Guðni Th. Jóhannesson and Vladimir Putin (2017-03-30) 01.jpg|thumb|right|Pútín (til hægri) ásamt [[Guðni Th. Jóhannesson|Guðna Th. Jóhannessyni]], forseta Íslands.]] Þann 27. febrúar 2015 var leiðtogi rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Boris Nemtsov]], skotinn til bana stuttu frá [[Kreml (Moskva)|Kreml í Moskvu]], fáeinum dögum áður en hann ætlaði að taka þátt í friðargöngu til að mótmæla rússneskum hernaðarafskiptum í Úkraínu. Pútín skipaði sjálfur rannsóknarnefnd til að finna morðingjann.<ref>{{Vefheimild |titill=Pútín hefur umsjón með rannsókninni |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/putin-hefur-umsjon-med-rannsokninni/}}</ref> Opinber skýring rannsóknarnefndarinnar er sú að morðið hafi verið framið af stuðningsmönnum [[Ramzan Kadyrov|Ramzans Kadyrov]], forseta Téténíu og eins heitasta stuðningsmanns Pútíns. Tæpum þremur vikum fyrir morðið hafði Nemtsov lýst því yfir að hann óttaðist að Pútín myndi koma sér fyrir kattarnef.<ref>{{Vefheimild |titill=Morðið hafi verið þaulskipulagt |mánuður=28. febrúar|ár=2015|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[RÚV]]|url=http://www.ruv.is/frett/mordid-hafi-verid-thaulskipulagt}}</ref> Þann 30. september 2015 skipaði Pútín inngrip rússneska hersins í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldina]] til stuðnings [[Bashar al-Assad]] Sýrlandsforseta. Rússar hófu beina þátttöku í styrjöldinni í lok mánaðarins með loftárásum bæði á [[íslamska ríkið]] og á uppreisnarhópa sem nutu stuðnings alþjóðabandalags Bandaríkjanna.<ref>{{Vefheimild|titill=Hvað eru Rúss­ar að gera í Sýr­landi?|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2015/09/30/hvad_eru_russar_ad_gera_i_syrlandi/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2017|mánuður=30. september|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Inngrip Rússa í styrjöldina hefur styrkt stöðu Assads verulega og stuðlað að því að sýrlenski stjórnarherinn hefur frá árinu 2015 smám saman endurheimt mikinn hluta þess landsvæðis sem glataðist til uppreisnarmanna í byrjun stríðsins.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Sunna Ósk Loga­dótt­ir|titill=Rúss­ar leiddu Assad í átt að sigri|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/russar_leiddu_assad_i_att_ad_sigri/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=18. mars|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=22. september}}</ref> Ríkisstjórn Pútíns hefur verið ásökuð um að hafa haft afskipti af [[Forsetakosningarnar í Bandaríkjunum 2016|bandarísku forsetakosningunum árið 2016]].<ref>{{Vefheimild |titill=Tókst að sá ágrein­ingi meðal Banda­ríkja­manna |mánuður=18. febrúar|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/02/18/tokst_ad_sa_agreiningi_medal_bandarikjamanna/}}</ref> Í janúar árið 2017 lýsti bandarísk rannsóknarnefnd því yfir að fullvíst væri að Pútín hefði sett á fót áróðursherferð gegn [[Hillary Clinton]] og til stuðnings [[Donald Trump]] í kosningunum. Pútín hefur ætíð neitað að hafa haft nokkur afskipti af kosningunum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/11/19/af_hverju_skiljid_thid_okkur_ekki/|titill=„Af hverju skiljið þið okk­ur ekki?“|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2018|mánuður=19. nóvember|árskoðað=2018|mánuðurskoðað=19. nóvember}}</ref> ===Forseti (2018 –)=== [[Mynd:Vladimir Putin and Sergey Shoigu - Saint-Petersburg 2017-07-30 (1).jpg|thumb|right|Pútín ásamt varnarmálaráðherranum [[Sergej Shojgú]] árið 2017.]] Pútín var endurkjörinn árið 2018 og vann sitt fjórða kjörtímabil sem forseti Rússlands með um 76% greiddra atkvæða.<ref name=kosning2018>{{Vefheimild |titill=Pútín fagnaði í Moskvu |mánuður=18. mars|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/putin_fagnadi_i_moskvu/}}</ref> Í aðdraganda kosninganna hafði helsta leiðtoga rússnesku stjórnarandstöðunnar, [[Aleksej Navalníj]], verið bannað að gefa kost á sér vegna skil­orðsbund­ins fang­els­is­dóms sem hann hafði vegna meints fjár­mála­m­is­ferl­is.<ref name= kosning2018/> Eftirlitsmönnum kom ekki um allt saman um það hvort kosningarnar hefðu farið sómasamlega fram, en almennt voru þeir þó á sama máli um að samkeppnin við Pútín hefði verið lítil sem engin.<ref>{{Vefheimild |titill=Eftirlitsmenn kvörtuðu yfir þúsundum kosningalagabrota |mánuður=20. mars|ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2018180329988|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> Pútín hitti [[Donald Trump]] Bandaríkjaforseta á leiðtogafundi í [[Helsinki]] þann 18. júlí 2018. Stuttu fyrir fund forsetanna hafði ákæra verið lögð fram í Bandaríkjunum gegn 12 rússneskum leyniþjónustumönnum fyrir tölvuárás á flokksþing [[Demókrataflokkurinn|Demókrataflokksins]] og forsetaframboð Hillary Clinton árið 2016.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Jónas Atli Gunnarsson|titill=Trump og Pútín hittast loksins í Helsinki |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=20. júlí |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2018-07-16-trump-og-putin-erfidum-fundi-i-helsinki/}}</ref> Á fundinum ítrekaði Pútín að Rússar hefðu ekkert haft að gera með tölvuárásirnar og Trump lýsti yfir að hann sæi „enga ástæðu“ til að draga orð Pútíns í efa.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump tekur upp hanskann fyrir Rússa |mánuður=16. júlí|ár= 2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa|höfundur=Daníel Freyr Birkisson}}</ref> Trump bauð Pútín í opinbera heimsókn til [[Washington (borg)|Washington]] í kjölfar fundarins.<ref>{{Vefheimild |titill=Trump býður Pútín í Banda­ríkja­heim­sókn|mánuður=19. júlí |ár=2018|mánuðurskoðað=25. mars |árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/trump-tekur-upp-hanskann-fyrir-russa}}</ref> Mótmæli gegn Pútín brutust út víða um Rússland og vinsældir hans dvínuðu nokkuð í september árið 2018 vegna fyrirhugaðrar hækkunar á eftirlaunaaldri í Rússlandi.<ref>{{Vefheimild |titill=Hækk­un eft­ir­launa­ald­urs mót­mælt|mánuður=2. september|ár= 2018|mánuðurskoðað=9. september |árskoðað=2018|útgefandi=mbl.is|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/09/02/haekkun_eftirlaunaaldurs_motmaelt/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Boðar óvinsælar breytingar á eftirlaunaaldri|mánuður=29. ágúst |ár=2018|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/boar-ovinsaelar-breytingar-a-eftirlaunaaldri|höfundur=Lovísa Arnardóttir}}</ref> Þann 15. janúar árið 2020 tilkynnti Pútín umfangsmiklar breytingar sem hann vildi gera á [[Stjórnarskrá Rússlands|rússnesku stjórnarskránni]] sem ætlað var að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. Breytingarnar, sem Pútin hugðist leggja í þjóðaratkvæðagreiðslu, munu gera eftirmann hans nokkuð valdaminni í forsetaembættinu en Pútín hefur verið. Sama dag og Pútín tilkynnti fyrirhuguðu breytingarnar baðst Dmítríj Medvedev lausnar fyrir ríkisstjórn sína og ríkisskattstjórinn [[Míkhaíl Míshústín]] var skipaður nýr forsætisráðherra.<ref>{{Vefheimild |titill=Rík­is­stjórn Rúss­lands sagði af sér|mánuður=15. janúar|ár= 2020|mánuðurskoðað=15. janúar|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/01/15/rikisstjorn_russlands_sagdi_af_ser/|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson}}</ref> Rússneska þingið samþykkti einnig með 383 atkvæðum gegn engu að þurrka út embættistíma Pútíns með stjórnarskrárbreytingunum. Samkvæmt þeirri breytingu mun Pútín geta gegnt embætti forseta til ársins 2036 ef hann ákveður að gefa aftur kost á sér.<ref>{{Vefheimild |titill=Fellir ellikerling Pútín?|mánuður=8. apríl|ár= 2020|mánuðurskoðað=8. apríl|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skodun/2020-04-07-fellir-ellikerling-putin/|höfundur=Gunnar Hólmsteinn Ársælsson}}</ref> Breytingarnar voru samþykktar í þjóðaratkvæðagreiðslu þann 1. júlí 2020.<ref>{{Vefheimild|titill=Yfirgnæfandi meirihluti samþykkti breytingar Pútíns|url=https://www.ruv.is/frett/2020/07/01/yfirgnaefandi-meirihluti-samthykkti-breytingar-putins|útgefandi=RÚV|höfundur=Dagný Hulda Erlendsdóttir|ár=2020|mánuður=1. júlí|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> Með stjórnarskrárbreytingunum var hjónaband einnig skilgreint sem samband milli karls og konu, fært var inn ákvæði sem felur í sér viðurkenningu á „forfeðrum sem létu [Rússum] eftir hugsjónir sínar og trú á guði“, bannað var að gera lítið úr framlagi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinni]] og bannað að leggja til að Rússar láti nokkurn tímann af hendi landsvæði sem þeir ráða yfir (til að mynda umdeild landsvæði eins og [[Kúrileyjar]] og [[Krímskagi|Krímskaga]]).<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín vill guð og „hefðbundið“ hjónaband í stjórnarskrá|url=https://www.visir.is/g/202010952d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Kjartan Kjartansson|ár=2020|mánuður=3. mars|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=4. júlí}}</ref> ===Innrásin í Úkraínu 2022=== {{aðalgrein|Stríð Rússlands og Úkraínu|Innrás Rússa í Úkraínu 2022}} Undir lok ársins 2021 og í byrjun ársins 2022 söfnuðu Rússar tæplega 200.000 manna herliði við landamæri Úkraínu, sem vakti ótta í Úkraínu og á Vesturlöndum um að Pútín hygðist fyrirskipa innrás í landið.<ref>{{Vefheimild|titill=Óttinn við innrás Rússa í Úkraínu magnast enn|url=https://www.ruv.is/frett/2021/12/04/ottinn-vid-innras-russa-i-ukrainu-magnast-enn|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson|ár=2021|mánuður=4. desember|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Rússnesk stjórnvöld þvertóku ítrekað fyrir að innrás væri yfirvofandi en ráðamenn þar lögðu jafnframt fram kröfur um að Úkraínu yrði meinaður aðgangur að [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalaginu]] um alla framtíð og að bandalagið fjarlægði alla hermenn og öll vopn sín úr [[Austur-Evrópa|Austur-Evrópu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Segja Rússa nær því að gera innrás í Úkraínu|url=https://www.visir.is/g/20222224189d/segja-russa-naer-thvi-ad-gera-innras-i-ukrainu|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Samúel Karl Ólason|ár=2022|mánuður=17. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 21. febrúar viðurkenndi Pútín sjálfstæði [[Alþýðulýðveldið Donetsk|Alþýðulýðveldanna Donetsk]] og [[Alþýðuýðveldið Lúhansk|Lúhansk]], héraða rússneskumælandi aðskilnaðarsinna sem höfðu klofið sig frá Úkraínu árið 2014 með stuðningi Rússa.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín viðurkennir sjálfstæði Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/putin-vidurkennir-sjalfstaedi-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=22. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Pútín sendi í kjölfarið rússneska hermenn yfir úkraínsku landamærin til að gegna „friðargæslu“ í Donetsk og Luhansk.<ref>{{Vefheimild|titill=Hefur þegar skipað hernum inn í Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/hefur-thegar-skipad-hernum-inn-i-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Í ræðu sem Pútín hélt við viðurkenningu sína á sjálfstæði héraðanna efaðist hann um sögulegar forsendur fyrir Úkraínu sem sjálfstæðu ríki og sakaði stjórnvöld þar um að fremja þjóðarmorð.<ref>{{Vefheimild|titill=Eldræða Pútíns réttlætir innrás Rússa í Úkraínu - herlið sent af stað|url=https://stundin.is/grein/14821/eldmessa-putins-rettlaetir-innras-russa-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Stundin]]''|höfundur=Jón Trausti Reynisson|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Þann 24. febrúar hóf Pútín allsherjar [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás í Úkraínu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Bein lýsing - Innrás í Úkraínu|url=https://www.frettabladid.is/frettir/bein-lysinginnras-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Vakt­in: Alls­herj­ar­inn­rás Rúss­a í Úkra­ín­u|url=https://www.visir.is/g/20222226904d/sprengjum-rignir-yfir-kaenugard|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir, Atli Ísleifsson og Samúel Karl Ólason}}</ref> Rússland hefur tekið þátt í mörgum stríðum (t.d. líka í Sýrlandi), að skipan Pútíns, en stríðið í Úkraínu, hefur sérstaklega sætt gagnríni, upp úr innrásinni í febrúar 2022. Vegna þess hefur meðal annars hann persónulega sætt viðskiptavingunum, og lagt hefur verið til að ákæra hann fyrir stríðsglæpadómstólnum. Hann hafði áður, 2014, tekið yfir austuhluta Úkráínu, og Krímskagann.<!-- rétt þýðing á Crimea? Following the pro-western [[Revolution of Dignity]] in [[Ukraine]] in 2014, Putin had had seized eastern regions of the nation and [[Annexation of Crimea by the Russian Federation|annexed Crimea]]. In February 2022, he [[2022 Russian invasion of Ukraine|launched a war]] to gain control of the remainder of the country and overthrow the [[government of Ukraine|elected government]] under the pretext that it was run by "Nazis". The invasion of Ukraine led to worldwide condemnation of Putin, and massive sanctions on the Russian Federation. Í september 2021, hafði Úkraína verið með heræfingar með [[NATO]]-herjum (er ó ekki meðlimur í NATO). Þann 30 nóvember staðhæfði Pútín að [[stækkun NATO]] inn í Úkraínu, og sér í lagi uppsetning á [[skotflaug|skotflaugum]] sem gætu hæft Rússneskar borgir, líkt og þannig flaugar í Rúmeníu og Póllandi, væru "rauð lína". <!-- On 30 November, Putin stated that an [[enlargement of NATO]] in Ukraine, especially the deployment of any long-range [[ballistic missile]]s capable of striking Russian cities or [[U.S. national missile defense]] systems similar to those in Romania and Poland, would be a "red line" issue for the Kremlin. --> Ítrekað var tekið fyrir að innrás í Úkraínu stæði til. <!-- On 7 February 2022, retired Russian Colonel-General Leonid Ivashov, who is active in politics as the chairman of the All-Russian Officers Assembly, publicly called for Putin to resign over threats of a "criminal" invasion of Ukraine. In February 2022, Putin warned that [[Ukraine's accession to NATO]] could embolden Ukraine to reclaim control over Russian-annexed Crimea or areas ruled by pro-Russian separatists in [[Donbas]], saying: "Imagine that Ukraine is a NATO member and a military operation [to regain Crimea] begins. What – are we going to fight with NATO? Has anyone thought about this?" On 15 February, the Russian parliament's lower chamber, the [[State Duma]], backed a resolution calling for [[diplomatic recognition]] of two self-proclaimed [[separatist]] republics in [[Donbas]]. Putin's invasion was met with international condemnation. [[International sanctions during the Russo–Ukrainian War|International sanctions were widely imposed]] against Russia, including against Putin personally. Following an emergency meeting of United Nations Security Council, UN Secretary-General [[Antonio Guterres]] said: "President Putin, in the name of humanity, bring your troops back to Russia." --> Margir hafa óskað eftir að Pútín verið sóttur til saka sem [[stríðsglæpir|stríðsglæpamaður]]. <!-- The invasion led to numerous calls for the prosecution of Putin as a [[war criminal]]. In the Asia-Pacific, Japan, Taiwan, Singapore, Australia and New Zealand also responded firmly with denunciations and sanctions. --> Í kjölfar þess sem Pútín kallar hvassar athugasemdir vesturvelda, hefur hann sett [[kjarnorkuvopn]] Rússlands í viðbragðsstöðu. <!--In response to what Putin called "aggressive statements" by the West, he put the [[Strategic Rocket Forces]]'s [[nuclear deterrence]] units on high alert. On 4 March, Putin signed into law a bill introducing prison sentences of up to 15 years for those who publish "knowingly false information" about the Russian military and its operations, leading to some [[Mass media in Russia|media outlets in Russia]] to stop reporting on Ukraine. Russia's actions in Ukraine, including the alleged use of [[cluster bombs]] and [[thermobaric weapon]]s, have led to calls for investigations of possible [[war crime]]s. The [[International Criminal Court]] stated that it would investigate Russian conduct in Ukraine since 2013. On 16 March, Putin issued a warning to Russian "traitors" who he said the West wanted to use as a "[[fifth column]]" to destroy Russia. He said that Russians should undergo "natural and necessary self-cleansing of society" to rid themselves of "bastards" and pro-Western "traitors." On 24 March, the UN General Assembly adopted a resolution drafted by Ukraine and its allies which criticized Russia for creating a "dire" humanitarian situation and demanded aid access as well as the protection of civilians in Ukraine. 140 member states voted in favour, 38 abstained, and five voted against the resolution. Ukrainian President [[Volodymyr Zelenskyy]] said he was "99.9 percent sure" that Putin thought the Ukrainians would welcome the invading forces with "flowers and smiles". U.S. and European Union officials believe that Putin has been [[disinformation in the 2021–2022 Russo-Ukrainian crisis|misinformed]] by his advisers about Russian military's performance in Ukraine and the effect of sanctions on Russia. --> ==Ímynd og orðspor Pútíns== [[Mynd:Vladimir Putin beefcake-2.jpg|thumb|right|Vladímír Pútín í fríi árið 2007]] Pútín hefur notið mikilla vinsælda meðal rússneskrar alþýðu nánast frá því að hann tók við embætti.<ref>{{Vefheimild |titill=Maður eins og Pútín|mánuður=27. ágúst|ár= 2002|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/684613/}}</ref> Í skoðanakönnunum hefur Pútín oftast mælst með stuðning yfir 60% Rússa og hæst hefur stuðningur við hann mælst um tæp 90%.<ref name=vísindavefur/> Aðdáendur Pútíns þakka honum fyrir að koma á efnahagslegum stöðugleika eftir fjármálakreppu tíunda áratugarins og fyrir að gera Rússland að marktæku alþjóðaveldi á ný eftir tímabil auðmýkingar sem fylgdi í kjölfar hruns Sovétríkjanna.<ref name=stundin/> Pútín hefur verið duglegur að rækta karlmennskuímynd sína og hefur sett á svið ýmsa gjörninga til þess að viðhalda henni. Meðal annars hefur hann „fyrir tilviljun“ fundið gríska forngripi frá sjöttu öld er hann stakk sér til köfunarsunds í Svartahafi og haldið aftur af hlébarða í dýragarði sem ætlaði að ráðast á fréttamenn. Hann hefur nokkrum sinnum birt myndir af sér berum að ofan í fríi úti í náttúrunni í Síberíu.<ref>{{Vefheimild |titill=Fimm skrýtnir gerningar Vladimír Pútíns og hálfguðshugmyndin |mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=9. september|árskoðað= 2018|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/greinasafn/fimm-skrytnir-gerningar-vladimir-putins-og-halfgudshugmyndin/}}</ref> Pútín er þaulsætnasti leiðtogi Rússa frá tímum [[Jósef Stalín|Stalíns]]. Á stjórnartíð hans hefur þróun í átt að lýðræði í Rússlandi sem hófst á tíunda áratugnum eftir [[fall Sovétríkjanna]] að mestu leyti verið snúið við. Vegna skorts á frjálsum kosningum, fjölmiðlafrelsi og virkri stjórnarandstöðu í Rússlandi hefur í síauknum mæli verið litið á Pútín sem [[einræðisherra]] á síðari árum.<ref>{{Tímarit.is|5755026|Áhrifamenn okkar tíma|blað=[[Orðlaus]]|útgáfudagsetning=1. apríl 2005|blaðsíða=32}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Pútín er dæmigerður einræðisherra í útrás|mánuður=18. desember |ár=2014|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2014279399d|höfundur=Heimir Már Pétursson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Kallar Pútín einræðisherra|mánuður=24. febrúar |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/02/24/kallar_putin_einraedisherra/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Segir Pútín einangraðan, rússneskan einræðisherra|mánuður=2. mars |ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/02/segir-putin-einangradan-russneskan-einraedisherra|höfundur=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> ==Eignir Pútíns== Vladímír Pútín er talinn með auðugustu mönnum heims. Samkvæmt úttekt Samtaka rannsóknarblaðamanna [[OCCRP]] og tímaritsins ''[[Forbes]]'' frá árinu 2017 nema auðæfi Pútíns og nánustu bandamanna hans um 24 milljörðum Bandaríkjadala, eða rúmum 2.500 milljörðum íslenskra króna. Mestöll þessi auðæfi eru formlega skráð á fólk í innra hring Pútíns, meðal annars vini, ættingja og pólitíska bandamenn hans.<ref>{{Vefheimild |titill=Gríðarleg auðæfi Pútíns og klíku hans|mánuður=1. nóvember|ár=2017|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/gridarleg-audaefi-putins-og-kliku-hans|höfundur=Pálmi Jónasson}}</ref> Margir af nánustu bandamönnum Pútíns voru nefndir sem eigendur aflandsfélaga í skattaskjólum í [[Panamaskjölin|Panamaskjölunum]] árið 2016.<ref>{{Vefheimild |titill=Í landi þar sem spilling er daglegt brauð|mánuður=24. apríl|ár=2016|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/2016-04-24-i-landi-thar-sem-spilling-er-daglegt-braud/|höfundur=Ómar Þorgeirsson}}</ref> Gjarnan er fjallað um olígarka í innsta hring Pútíns, sem efnast hafa á tengslum sínum við forsetann, sem „pyngjur Pútíns.“<ref>{{Vefheimild |titill=„Pyngja Pútíns“ sett á ís og farið á eftir vinum forsetans|mánuður=19. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=24. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Stundin]]''|url=https://stundin.is/grein/14887/veski-putins-sett-a-is-og-farid-a-eftir-vinum-forsetans/|höfundur=Aðalsteinn Kjartansson}}</ref> ==Fjölskylduhagir== Vladímír Pútín kvæntist [[Ljúdmíla Pútína|Ljúdmílu Skrjebevnu]] árið 1983. Hún er fædd árið 1958 og ólst upp í [[Kalíníngrad]]. Hún flutti ásamt eiginmanni sínum til Þýskalands á níunda áratugnum og þar eignuðust þau tvær dætur, Maríu árið 1985 og Jekaterínu árið 1986. Eftir að Pútín komst til valda hélt hann fjölskyldu sinni úr sviðsljósinu og eiginkona hans og dætur birtust afar sjaldan með honum opinberlega. Þar sem Ljúdmíla sást sjaldan með Pútín voru orðrómar lengi á kreiki að þau væru aðeins hjón að nafninu til. Árið 2013 tilkynnti Pútín formlega að þau Ljúdmíla hefðu gengið frá skilnaði sínum.<ref>{{Vefheimild|titill=Húsbóndinn í Kreml|mánuður=6. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/skyring/husbondinn-i-kreml/|höfundur=Borgþór Arngrímsson}}</ref> Auk Maríu og Jekaterínu er talið að Pútín eigi eina laundóttur, Luizu Rozovu Krivonogikh, sem fædd er árið 2003. Móðir hennar er milljarðamæringurinn Svetlana Krivonogikh, sem bæði rússneskir og vestrænir fjölmiðlar hafa fullyrt að sé ástkona Pútíns.<ref>{{Vefheimild|titill=Þetta eru dætur Pútíns|mánuður=7. apríl|ár=2022|mánuðurskoðað=18. apríl|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/thetta-eru-daetur-putins/|höfundur=Jón Þór Stefánsson}}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[15. ágúst]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2000]] | fyrir = [[Sergej Stepasjín]] | eftir = [[Míkhaíl Kasjanov]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[31. desember]] [[1999]] | til = [[7. maí]] [[2008]] | fyrir = [[Boris Jeltsín]] | eftir = [[Dmítríj Medvedev]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[8. maí]] [[2008]] | til = [[7. maí]] [[2012]] | fyrir = [[Víktor Zúbkov]] | eftir = Dmítríj Medvedev }} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[7. maí]] [[2012]] | til = | fyrir = Dmítríj Medvedev | eftir = Enn í embætti }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Pútín, Vladímír}} [[Flokkur:Forsetar Rússlands]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] [[Flokkur:Fólk fætt árið 1952]] [[Flokkur:Starfsmenn FSB]] [[Flokkur:Starfsmenn KGB]] lu71af4h5onbspz9da5huqjw4ceazbw 0 687 1762390 1754898 2022-07-29T21:16:33Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki <!-- {{líðandi stund}} {{About|the country of Russia|the ongoing conflict|2022 Russian invasion of Ukraine|other uses|Russie (disambiguation)}} --> :''Þessi síða er um Rússland, fyrir stríðsástandið þar, sjá [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022]].'' {{Land |nafn = Rússneska sambandsríkið |nafn_á_frummáli = Российская Федерация |nafn_í_eignarfalli = Rússlands |fáni = Flag of Russia.svg |skjaldarmerki = Coat of Arms of the Russian Federation.svg |staðsetningarkort = Russian Federation (orthographic projection) - Crimea disputed.svg |tungumál = [[Rússneska]] (ásamt ýmsum öðrum tungumálum í einstökum héruðum) |höfuðborg = [[Moskva]] |stjórnarfar = [[Sambandsríki]] |titill_leiðtoga1 = [[Forseti Rússlands|Forseti]] |titill_leiðtoga2 = [[Forsætisráðherra Rússlands|Forsætisráðherra]] |nafn_leiðtoga1 = [[Vladímír Pútín]] |nafn_leiðtoga2 = [[Mikhaíl Misjústín]] |staða=Sjálfstæði |staða_athugasemd=við hrun [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] |atburður1=Yfirlýst |dagsetning1=[[12. júní]] [[1990]] |atburður2=Viðurkennt |dagsetning2=[[25. desember]] [[1991]] |stærðarsæti = 1 |flatarmál = 17.098.246 |hlutfall_vatns = 13 |mannfjöldaár = 2021 |mannfjöldasæti = 9 |fólksfjöldi = 146.171.015 |íbúar_á_ferkílómetra = 8,4 |VLF_ár = 2021 |VLF = 4.328 |VLF_sæti = 6 |VLF_á_mann = 29.485 |VLF_á_mann_sæti = 50 |VÞL_ár = 2019 |VÞL = {{hækkun}} 0.824 |VÞL_sæti = 52 |gjaldmiðill = [[Rússnesk rúbla|Rúbla]] (RUB) |tímabelti = [[UTC]]+3 til +12 |þjóðsöngur = [[Sálmur rússneska sambandsins]] |tld = ru |símakóði = 7 |}} '''Rússland''' (rússneska: ''Росси́я'', umritun: ''Rossíja''), formlegt heiti '''Rússneska sambandsríkið''' ([[rússneska]]: ''Росси́йская Федера́ция'', umritun: ''Rossíjskaja federatsíja''), er víðfeðmt land í [[Austur-Evrópa|Austur-Evrópu]] og [[Norður-Asía|Norður-Asíu]]. Landið er það langstærsta að flatarmáli í heiminum, yfir 17 milljón ferkílómetrar, nær yfir 11 [[tímabelti]] og þekur 8. hluta af þurrlendi Jarðarinnar. Það er nánast tvöfalt stærra en Kanada sem er næststærst. Rússland á landamæri að 16 öðrum ríkjum. Landið er einnig það níunda fjölmennasta í heiminum og fjölmennasta Evrópulandið. Höfuðborgin, [[Moskva]], er stærsta borg Evrópu. Önnur stærsta borg landsins er [[Sankti Pétursborg]]. [[Rússar]] eru fjölmennasti hópur [[Slavar|Slava]] og [[rússneska]] er það [[slavnesk mál|slavneska mál]] sem hefur langflesta málhafa. [[Austur-Slavar]] komu fram á sjónarsviðið sem sérstök Evrópuþjóð milli 3. og 8. aldar. Á 9. öld stofnuðu norrænir víkingar [[Garðaríki]] í kringum borgirnar [[Hólmgarður|Hólmgarð]] (Novgorod) og [[Kænugarður|Kænugarð]] (Kyiv). Árið 988 tók Garðaríki upp [[Gríska rétttrúnaðarkirkjan|grískan rétttrúnað]] undir áhrifum frá [[Austrómverska ríkið|Austrómverska ríkinu]]. [[Býsantíum]] hafði mikil menningarleg áhrif á Rússland næstu aldirnar. Garðaríki tók að leysast upp á 12. öld og furstadæmin urðu að skattlöndum [[Mongólar|Mongóla]] eftir að þeir réðust á þau á 13. öld. [[Stórhertogadæmið Moskva]] efldist á 15. öld og lagði undir sig norðurhluta hins forna Gaðraríkis. [[Ívan grimmi]] tók upp titillinn [[tsar]] ([[keisari]]) og stofnaði [[Rússneska keisaradæmið]] á 16. öld. Með landkönnun og landvinningum um alla Asíu varð Rússaveldi þriðja stærsta heimsveldi sögunnar. Eftir [[Rússneska byltingin|rússnesku byltinguna]] varð Rússland mikilvægasta sambandslýðveldi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]]. Landið átti stóran þátt í sigri [[Bandamenn (seinni heimsstyrjöldin)|Bandamanna]] í [[síðari heimsstyrjöld]] og varð [[risaveldi]] sem keppti við [[Bandaríkin]] um alþjóðleg áhrif á tímum [[Kalda stríðið|kalda stríðsins]]. Eftir [[upplausn Sovétríkjanna]] árið [[1991]] fékk Rússland sjálfstæði sem sambandsríki. Eftir [[stjórnarskrárkreppan í Rússlandi 1993|stjórnarskrárkreppuna 1993]] varð landið í auknum mæli að [[forsetaræði]]. [[Vladímír Pútín]] hefur haft þar mest völd frá aldamótunum [[2000]]. Ríkisstjórn hans hefur verið sökuð um [[alræði]]stilburði, [[mannréttindabrot]] og [[spilling]]u. Pútín tilkynnti sérstaka hernaðaraðgerð til að afvopna og afnasistavæða Úkraínu í febrúar 2022, og bannar að nota orðið stríð yfir það (og þúsundum mótmælenda sem nota það orð hafa verið stungið í fangelsi fyrir það og Rússland skilgreint [[Facebook]] (og Meta, fyrirtækið sem á Facebook og Instagram) sem öfgasamtök <ref>{{Cite web |date=2022-03-21 |title=Russian War Report: Meta officially declared “extremist organization” in Russia |url=https://www.atlanticcouncil.org/blogs/new-atlanticist/russian-war-report-meta-officially-declared-extremist-organization-in-russia/ |access-date=2022-04-05 |website=Atlantic Council |language=en-US}}</ref>), en alþjóðasamfélagið (þar á meðal Ísland) kallar það stríð og [[innrás Rússa í Úkraínu 2022]]. Rússland er [[stórveldi]] á alþjóðavísu þótt það sé ekki sama [[risaveldi]]ð og Sovétríkin voru áður. Landið situr hátt á [[Vísitala um þróun lífsgæða|Vísitölu um þróun lífsgæða]], þar er [[almenn heilbrigðisþjónusta]] og ókeypis [[háskólamenntun]]. Hagkerfi Rússlands er það 11. stærsta í heimi og það 6. stærsta [[kaupmáttarjöfnuður|kaupmáttarjafnað]]. Rússland er [[kjarnorkuveldi]] sem á mesta safn [[kjarnavopn]]a í heimi og ræður yfir öðrum öflugasta [[her Rússlands|her]] í heimi. Landið er í fjórða sæti yfir fjárveitingar til hermála. Rússland býr yfir miklum [[olíulind|olíu-]] og [[gaslind]]um. Landið á fast sæti í [[Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna|Öryggisráði Sameinuðu þjóðanna]], á aðild að [[G20]], [[Samvinnustofnun Sjanghæ]], [[Efnahagssamstarf Asíu- og Kyrrahafsríkjanna|Efnahagssamstarfi Asíu- og Kyrrahafsríkjanna]], [[Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu]], [[Alþjóðlegi fjárfestingarbankinn|Alþjóðlega fjárfestingarbankanum]] og [[Alþjóðaviðskiptastofnunin]]ni, auk þess að vera leiðandi í [[Samveldi sjálfstæðra ríkja]], [[CSTO]] og [[Evrasíska efnahagssambandið|Evrasíska efnahagssambandinu]]. Rússland er í níunda sæti yfir fjölda [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminja]]. ==Heiti== Þjóðaheitið [[Rússar]] (Русь ''Rusj'') var upphaflega heiti á [[norræna|norrænum]] mönnum, [[víkingur|víkingum]] frá [[Eystrasalt]]i og [[Væringjar|væringjum]] frá [[Mikligarður|Miklagarði]], sem stofnuðu [[Garðaríki]] í kringum borgirnar [[Hólmgarður|Hólmgarð]] og [[Kænugarður|Kænugarð]] á miðöldum. Orðið er hugsanlega dregið af finnska orðinu ''Ruotsi'' yfir Svía frá [[Roslagen]], skylt sögninni „að róa“. Latneska útgáfan [[Rúþenía]] var algengara heiti yfir lönd [[Austur-Slavar|Austur-Slava]] þar sem nú eru Rússland og Úkraína á Vesturlöndum á miðöldum og síðar. Latneska heitið ''Moscovia'' var líka áfram notað á Vesturlöndum, þótt [[Stórhertogadæmið Moskva]] yrði formlega séð fyrst Stórfurstadæmið Rússland og síðan Keisaradæmið Rússland. Núverandi heiti landsins Россия (''Rossija'') er dregið af gríska heitinu Ρωσσία (''Róssía'') sem var notað í [[Austrómverska ríkið|Austrómverska ríkinu]] yfir Garðaríki. Þessi útgáfa heitisins komst fyrst í notkun á 15. öld eftir að [[Ívan mikli]] hafði sameinað nokkur af fyrrum löndum Garðaríkis og titlaði sig „stórfursta alls Rúsj“. Á 17. öld voru lönd [[kósakkar|kósakka]] þar sem Úkraína er nú kölluð ''Malorossija'' („Litla Rússland“) og löndin við Svartahaf sem Rússar unnu af [[Tyrkjaveldi]] voru kölluð ''Novorossija'' („Nýja Rússland“). Vesturhluti hins forna Garðaríkis varð hluti [[Stórfurstadæmið Litháen|Stórfurstadæmisins Litháens]] og skiptist í [[Hvíta-Rússland]] (austurhluti núverandi Hvíta-Rússlands), [[Svarta-Rússland]] (vesturhluti núverandi Hvíta-Rússlands) og [[Rauða-Rússland]] (vesturhluti núverandi Úkraínu og suðausturhluti núverandi [[Pólland]]s). ==Saga== Þau víðerni sem Rússland nútímans þekur voru áður byggð ýmsum ósamstæðum ættbálkum sem sættu stöðugum innrásum [[Húnar|Húna]], [[Gotar|Gota]] og [[Avarar|Avara]] á milli [[3. öld|þriðju]] og [[6. öld|sjöttu aldar]] eftir Krist. Fram á [[8. öld]] bjuggu [[Skýþar]], [[Íranskar þjóðir|írönsk þjóð]], á gresjunum þar sem nú er sunnanvert Rússland og [[Úkraína]] og vestar bjó [[Tyrkneskar þjóðir|tyrknesk þjóð]], [[Kasarar]] en þessir þjóðflokkar viku fyrir [[Svíþjóð|sænskum]] [[Víkingar|víkingum]] sem kallaðir voru [[Væringjar]] og [[Slavar|Slövum]] sem þá voru teknir að flytjast á svæðið. Væringjar stofnuðu [[Garðaríki]] með höfuðborg í [[Hólmgarður|Hólmgarði]] og runnu síðar saman við slavana sem urðu fljótlega fjölmennasti þjóðflokkurinn þar. Garðaríki stóð í nokkrar aldir og á þeim tíma tengdist það [[Rétttrúnaðarkirkjan|rétttrúnaðarkirkjunni]] og flutti höfuðborg sína til [[Kænugarður|Kænugarðs]] árið [[1169]]. Á þessum tíma var fyrst farið að nota orðin „Rhos“ eða „Russ“, bæði um Væringjana og Slavana. Á [[9. öld|9.]] og [[10. öld]] var þetta ríki hið stærsta í [[Evrópa|Evrópu]] og einnig var það auðugt vegna verslunarsambanda sinna við bæði Evrópu og [[Asía|Asíu]]. Á [[13. öld]] var svæðið illa leikið af innbyrðis deilum sem og innrásum úr austri, bæði af hendi [[Mongólar|Mongóla]] og [[Íslam|íslömskum]], tyrkneskumælandi hirðingjum sem áttu eftir að valda miklum óskunda á svæðinu næstu þrjár aldirnar. Þeir gengu einnig undir nafninu [[Tatarar]] og réðu lögum og lofum í mið- og suðurhluta Rússlands á meðan vesturhluti þess féll undir yfirráð [[Pólsk-litháenska samveldið|Pólsk-litháenska samveldisins]]. Upplausn Garðaríkis leiddi til þess að aðskilnaður varð milli Rússa sem bjuggu norðar og austar og Úkraínumanna og [[Hvíta-Rússland|Hvítrússa]] í vestri og þessi aðskilnaður hefur haldist fram á þennan dag. Norður-Rússland og Hólmgarður nutu einhverrar sjálfstjórnar á valdatíma mongóla og þessi svæði sluppu betur undan þeirri skálmöld sem ríkti annars staðar í landinu. Íbúarnir þar þurftu þó að kljást við [[Þýsku riddararnir|þýska krossfara]] sem reyndu að leggja undir sig svæðið. Líkt og á [[Balkanskagi|Balkanskaga]] og í [[Litla Asía|Litlu Asíu]] varð langvarandi valdaskeið hirðingja til þess að hægja mikið á efnahagslegri og félagslegri þróun landsins. Þrátt fyrir það náðu Rússar að rétta úr kútnum ólíkt býsanska keisaradæminu sem var andlegur leiðtogi þeirra, ráðast gegn óvinum sínum og leggja lönd þeirra undir sig. Eftir að [[Konstantínópel]] féll árið [[1453]] var Rússland eina burðuga kristna ríkið í Austur Evrópu og það gat því litið á sig sem arftaka Austrómverska ríkisins. ===Rússneska keisaradæmið=== Þrátt fyrir að vera enn þá að nafninu til undir yfirráðum Mongóla tók hertogadæmið Moskva að auka áhrif sín og seint á [[14. öld]] losnaði það alveg undan yfirráðum innrásarþjóðanna. [[Ívan grimmi]] sem var fyrsti leiðtoginn sem krýndur var keisari Rússlands hélt útþenslustefnunni áfram og náði nærliggjandi héruðum undir stjórn Moskvu og lagði svo undir sig víðerni Síberíu og Rússneska keisaraveldið varð til. Því næst komst [[Rómanovættin]] til valda, fyrsti keisari hennar var [[Mikael Rómanov]] sem krýndur var [[1613]]. [[Pétur mikli]] ríkti frá [[1689]] til [[1725]] en hann færði Rússland nær Vestur-Evrópu og sótti þangað hugmyndir og menningu til að draga úr áhrifum hirðingjamenningar sem hafði hafði haldið aftur af efnahagslegri framþróun landsins. [[Katrín mikla]] (valdatíð: [[1767]]-[[1796]]) lagði áfram áherslu á þessi atriði og Rússland var nú stórveldi, ekki bara í [[Asía|Asíu]] heldur einnig í [[Evrópa|Evrópu]] þar sem það stóð nú jafnfætis löndum eins og [[England]]i, [[Frakkland]]i og [[Þýskaland]]i. Stöðugur órói var þó viðloðandi meðal ánauðugra bænda og niðurbældra menntamanna og við upphaf [[Fyrri heimsstyrjöld|Fyrri heimsstyrjaldar]] virtist staða þáverandi keisara [[Nikulás 2.|Nikulásar 2.]] og keisaradæmisins vera fremur óviss. Miklir ósigrar rússneska hersins í stríðinu kyntu undir uppþotum í stærri borgum sem að lokum leiddu til þess að Rómanovættinni var steypt af stóli [[1917]] í uppreisn [[Kommúnismi|kommúnista]]. ===Rússneska byltingin og Sovétríkin=== Undir lok þessarar byltingar tók [[Bolsévikar|bolsévika-armur]] Kommúnistaflokksins öll völd undir stjórn [[Vladimir Lenín|Vladimirs Leníns]] og [[Sovétríkin]] voru stofnuð en Rússland var þungamiðja þeirra. Undir stjórn [[Jósef Stalín|Jósefs Stalíns]] var landið [[iðnvæðing|iðnvætt]] með hraði og [[samyrkjubúskapur]] tekinn upp í landbúnaði, fyrirkomulag sem kostaði tugi milljóna mannslífa. Í valdatíð hans tóku Sovétríkin þátt í [[síðari heimsstyrjöldin]]ni gegn [[Þýskaland]]i en mannfall var geypilegt í stríðinu, bæði meðal hermanna og almennra borgara. Að stríðinu loknu öðluðust Sovétríkin mikil áhrif í Austur-Evrópu og komu þar til valda leppstjórnum kommúnista í mörgum ríkjum og stofnuðu [[Varsjárbandalagið]] með þeim sem beint var gegn [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalagi]] [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]] og bandamanna þeirra en þessi tvö ríki voru nú einu risaveldin í heiminum og börðust um hugmyndafræði, völd og áhrif í [[Kalda stríðið|Kalda stríðinu]] svokallaða sem braust í raun aldrei út í beinum vopnuðum átökum þessara tveggja ríkja en á milli þeirra ríkti [[ógnarjafnvægi]] sem byggði á stórum [[kjarnorkuvopn]]abúrum beggja aðila. Á áratugunum eftir fráfall Stalíns stöðnuðu Sovétríkin efnahagslega og félagslega og reynt var að slaka á kjarnorkuviðbúnaðinum en þeir voru einnig tímabil mikilla afreka hjá Sovéskum vísindamönnum. ===Endalok Sovétríkjanna=== Um miðjan [[1981-1990|9. áratuginn]] kynnti þáverandi leiðtogi Sovétríkjanna, [[Míkhaíl Gorbatsjov]] tillögur sínar ''[[glasnost]]'' (opnun) og ''[[perestroika]]'' (endurskipulagning) í þeim tilgangi að nútímavæða kommúnismann en óviljandi leystu þær úr læðingi öfl sem [[Upplausn Sovétríkjanna|tvístruðu Sovétríkjunum]] í 15 sjálfstæð ríki í desember [[1991]], Rússland langstærst þeirra. Rússland hefur síðan þá verið að reyna að byggja upp [[lýðræði]]slega stjórnunarhætti og [[markaðshagkerfi]] en gengur hægt. Skömmu eftir fall Sovétríkjanna tók að bera á þjóðernisdeilum á meðal sumra þeirra fjölmörgu þjóðernishópa sem búa innan landamæra Rússlands og á stöðum eins og [[Téténía|Téténíu]] og [[Norður-Ossetía|Norður-Ossetíu]] hefur brotist út [[skæruhernaður]] sem ennþá sér ekki fyrir endann á.{{heimild vantar}} ==Landfræði== [[File:Russland Relief.png|thumb|upright=1.45|[[Landslagskort]] af Rússlandi.]] Rússland nær yfir stóra hluta tveggja heimsálfa, [[Evrópa|Evrópu]] og [[Asía|Asíu]].<ref name="natgeo">{{cite encyclopedia|url=https://kids.nationalgeographic.com/geography/countries/article/russia|title=Russia|work=[[National Geographic Kids]]|access-date=26. maí 2021}}</ref> Landið nær yfir nyrsta hluta [[Evrasía|Evrasíu]] og á fjórðu lengstu strandlengju heims, 37.653 km að lengd.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/coastline/|title=Coastline - The World Factbook|work=[[Central Intelligence Agency]]|access-date=27. júní 2021}}</ref> Rússland er á milli 41. og 82. breiddargráðu norður og 19. lengdargráðu austur og 169. lengdargráðu vestur. Landið er raunar stærra en þrjár heimsálfur: [[Eyjaálfa]], Evrópa og [[Suðurskautslandið]],<ref>{{cite web|url=https://medium.com/@callummtaylor/russia-is-huge-and-thats-about-the-size-of-it-180d99ab4a81|title=Russia is huge, and that's about the size of it.|work=[[Medium (website)|Medium]]|first=Callum|last=Taylor|quote="Russia takes up 17,098,250 square kilometres, roughly one-eighth of the world’s total land mass. That’s larger than the entire continent of Antarctica..."|date=2. apríl 2018|access-date=6. júlí 2021}}</ref> og er um það bil jafnstórt og yfirborð [[Plútó (dvergreikistjarna)|Plútós]].<ref>{{cite web|url=https://www.theguardian.com/science/across-the-universe/2015/jul/28/pluto-ten-things-we-now-know-about-the-dwarf-planet|title=Pluto: ten things we now know about the dwarf planet|work=[[The Guardian]]|first=Stuart|last=Clark|quote="Pluto’s diameter is larger than expected at 2,370 kilometres across. This is about two-thirds the size of Earth’s moon, giving Pluto a surface area comparable to Russia."|date=28. júlí 2015|access-date=20. júní 2021}}</ref> Vestasti hluti Rússlands er útlendan [[Kalíníngrad]] við [[Eystrasalt]], sem er um 9.000 km frá austasta hluta landsins, [[Stóra Díómedeseyja|Stóru Díómedeseyju]] í [[Beringssund]]i.<ref name="Geo">{{cite web|url=http://countrystudies.us/russia/22.htm|title=Global Position and Boundaries|last=Glenn E. Curtis (ed.)|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=8. júlí 2021}}</ref> Í suðurhluta landsins er stór hluti [[Kákasusfjöll|Kákasusfjalla]] með [[Elbrusfjall]]i, sem er hæsti tindur Rússlands í 5.642 metra hæð; [[Altaífjöll]] og [[Sajanfjöll]] er að finna í [[Síbería|Síberíu]]; og [[Austur-Síberíufjöll]] og fjöllin á [[Kamsjatka]] í [[Austurlönd Rússlands|Austurlöndum Rússlands]].<ref name="Topo">{{cite web|url=http://countrystudies.us/russia/23.htm|title=Topography and Drainage|last=Glenn E. Curtis (ed.)|year=1998|location=[[Washington, D.C.]]|publisher=Federal Research Division of the [[Library of Congress]]|access-date=8. júlí 2021}}</ref> [[Úralfjöll]] liggja frá norðri til suðurs í vesturhluta Rússlands og skilgreina mörk Evrópu og Asíu.<ref>{{cite web|url=https://earthobservatory.nasa.gov/images/87198/the-ural-mountains|title=The Ural Mountains|work=[[NASA Earth Observatory]]|access-date=27. maí 2021}}</ref> Ásamt [[Kanada]] er Rússland annað tveggja landa sem á strönd að þremur [[úthaf|úthöfum]],<ref name="natgeo"/> auk þess að tengjast yfir þrettán randhöfum.<ref name="Geo"/> Helstu eyjar og eyjaklasar Rússlands eru [[Novaja Semlja]], [[Frans Jósefsland]], [[Severnaja Semlja]], [[Nýju Síberíueyjar]], [[Wrangel-eyja]], [[Kúrileyjar]] og [[Sakalín]].<ref name="Arctic">{{cite web|url=https://www.thearcticinstitute.org/countries/russia/|title=Russia|work=[[The Arctic Institute – Center for Circumpolar Security Studies]]|access-date=27. júní 2021}}</ref><ref>{{cite web|url=https://www.euronews.com/travel/2021/02/24/island-hopping-in-russia-sakhalin-kuril-islands-and-kamchatka-peninsula|title=Island hopping in Russia: Sakhalin, Kuril Islands and Kamchatka Peninsula|work=[[Euronews]]|first=Ziryan|last=Aziz|date=28. febrúar 2020|access-date=27. júní 2021}}</ref> Sundið milli [[Díómedeseyjar|Díómedeseyja]] þar sem landhelgi Rússlands og Bandaríkjanna (Alaska) mætast, er aðeins 3,8 km að breidd,<ref>{{cite web|url=https://www.atlasobscura.com/places/diomede-islands|title=Diomede Islands – Russia|work=[[Atlas Obscura]]|access-date=27 June 2021}}</ref> og eyjan [[Kúnasjír]] (Kúrileyjar) er aðeins 20 km frá [[Hokkaídó]] í [[Japan]]. Í Rússlandi eru yfir 100.000 ár<ref name="natgeo"/> og landið ræður yfir einum mesta vatnsforða heims. Stöðuvötn í Rússlandi geyma um fjórðung ferskvatnsbirgða heims.<ref name="Topo"/> [[Bajkalvatn]] er stærsta stöðuvatn Rússlands. Það er dýpsta, elsta og vatnsmesta stöðuvatn heims<ref name="baikal">{{cite web|title=Lake Baikal—A Touchstone for Global Change and Rift Studies|publisher=United States Geological Survey|url=http://pubs.usgs.gov/fs/baikal/|access-date=26. desember 2007}}</ref> og geymir um fimmtung alls ferskvatns á yfirborði Jarðar.<ref name="Topo"/> [[Ladogavatn]] og [[Onegavatn]] í norðvesturhluta Rússlands eru tvö af stærstu vötnum Evrópu.<ref name="natgeo"/> Rússland er í öðru sæti á eftir Brasilíu yfir mesta endurnýjanlega vatnsforða heims.<ref>{{cite web|url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/field/total-renewable-water-resources/|title=Total renewable water resources|website=[[The World Factbook]]|publisher=[[Central Intelligence Agency]]|access-date=9. júlí 2021}}</ref> [[Volga]] er lengsta fljót Evrópu.<ref name="rivers">{{cite web|url=https://www.themoscowtimes.com/2019/05/15/russias-largest-rivers-from-the-amur-to-the-volga-a65593|title=Russia's Largest Rivers From the Amur to the Volga|work=[[The Moscow Times]]|date=15. maí 2019|access-date=26. maí 2021}}</ref> Í Síberíu eru [[Ob]], [[Jenisej]], [[Lena (á)|Lena]] og [[Amúrfljót]] með lengstu fljótum heims.<ref name="rivers"/> ==Borgir== * [[Moskva]] - 12.197.565 * [[Sankti Pétursborg]] - 4.661.000 * [[Novosibirsk]] - 1.425.000 * [[Nízhníj Novgorod]] - 1.311.000 * [[Jekaterínbúrg]] - 1.294.000 * [[Samara]] - 1.157.000 * [[Omsk]] - 1.134.000 * [[Kazan]] - 1.106.000 * [[Tsjeljabínsk]] - 1.077.000 * [[Rostov við Don]] - 1.068.000 * [[Úfa]] - 1.042.000 * [[Volgograd]] - 1.011.000 * [[Perm (borg)|Perm]] - 1.002.000 * [[Krasnojarsk]] - 909.000 * [[Saratov]] - 873.000 * [[Voronezh]] - 849.000 * [[Tolyatti]] - 703.000 * [[Krasnodar]] - 646.000 * [[Úljanovsk]] - 636.000 * [[Izhevsk]] - 632.000 * [[Vladivostok]] - 594.000 * [[Arkhangelsk]] - 349.000 * [[Múrmansk]] - 298.000 * [[Petropavlovsk-Kamčatskij]] - 198.000 ==Tilvísanir== {{reflist}} {{SSR}} {{APEC}} {{Samvinnustofnun Sjanghæ}} {{G-20}} {{Asía}} {{Evrópa}} [[Flokkur:Rússland]] 1s0kwb50137qjger1hf5yufgdgr0vtt 0 2585 1762305 1725491 2022-07-29T13:47:23Z Akigka 183 wikitext text/x-wiki {{Dagatal|júlí}} '''29. júlí''' er 210. [[Sólarhringur|dagur]] [[ár]]sins (211. á [[hlaupár]]i) samkvæmt [[gregoríska tímatalið|gregoríska tímatalinu]]. 155 dagar eru eftir af árinu. == Atburðir == * [[904]] - [[Serkir|Serkneskir]] sjóræningjar undir stjórn [[Leó frá Trípólí]] fóru ránshendi um [[Þessalóníka|Þessalóníku]]. * [[1030]] - [[Stiklastaðaorusta]]: [[Ólafur digri]] Noregskonungur var veginn. Eftir dauða sinn var hann nefndur [[Ólafur helgi]]. * [[1247]] - [[Hákon gamli]] var hylltur sem [[konungur Noregs]] bæði af [[baglar|böglum]] og [[birkibeinar|birkibeinum]]. * [[1565]] - [[María Skotadrottning]] giftist [[Darnley lávarður|Darnley lávarði]]. * [[1588]] - [[Orrustan við Gravelines (1588)|Orrustan við Gravelines]]: Fimm skipum úr Flotanum ósigrandi var sökkt. * [[1693]] - [[Níu ára stríðið]]: [[England|Englendingar]] og [[Holland|Hollendingar]] biðu ósigur fyrir [[Frakkland|Frökkum]] í [[Orrustan við Landen|orrustunni við Landen]]. * [[1703]] - [[Daniel Defoe]] var settur í gapastokk fyrir háðsbækling gegn breskum íhaldsmönnum. * [[1858]] - [[Japan]]ar undirrituðu [[Harris-samkomulagið]] sem kvað á um vinskap og viðskipti við [[BNA|Bandaríkjamenn]]. * [[1900]] - [[Úmbertó 1.]] konungur Ítalíu var myrtur af stjórnleysingjanum [[Gaetano Bresci]]. [[Viktor Emmanúel 3.]] tók við völdum. * [[1907]] - [[Friðrik 8. Danakonungur]] kom í heimsókn til [[Ísland]]s og stóð hún til [[15. ágúst]]. Konungur ferðaðist víða um landið. * [[1934]] - [[Stjórn hinna vinnandi stétta|Ríkisstjórn Hermanns Jónassonar]] tók við völdum. [[Fjármálaráðherra]] var [[Eysteinn Jónsson]] og var hann yngstur allra sem gegnt höfðu ráðherraembætti, 27 ára. * [[1948]] - [[Sumarólympíuleikarnir 1948]] voru settir í London. * [[1957]] - [[Alþjóða kjarnorkumálastofnunin]] var stofnuð af [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]]. * [[1971]] - [[Bretland]] dró sig formlega úr [[Geimkapphlaupið|Geimkapphlaupinu]] með því að lýsa yfir að notkun [[Black Arrow]]-burðarflaugarinnar yrði hætt. * [[1977]] - [[Ludwig Lugmeier|Þýskur bankaræningi]], sem var eftirlýstur erlendis, var handtekinn í Reykjavík með 277 þúsund mörk. * [[1979]] - Afhjúpaður var minnisvarði um [[Kollabúðir|Kollabúðafundi]] en á þeim ræddu [[Vestfirðir|Vestfirðingar]] stefnumálin [[1849]] til [[1895]]. * [[1981]] - [[Karl Bretaprins]] og [[lafði Díana Spencer]] gengu í það heilaga. Athöfnin var sýnd í [[bein útsending|beinni útsendingu]] um allan heim. * [[1983]] - Íslenska hljómplatan ''[[The Boys From Chicago]]'' með [[Íkarus (hljómsveit)|Íkarus]] kom út. * [[1984]] - [[Skrímslið í Flórens]]: Claudio Stefanacci og Pia Rontini voru myrt í bíl sínum við [[Vicchio]] í Flórens á Ítalíu. * [[1985]] - Í [[Þorlákshöfn]] var vígð kirkja í minningu [[Þorlákur Þórhallsson (biskup)|Þorláks biskups Þórhallssonar]] og var það fyrsta kirkja þar síðan [[1770]]. <onlyinclude> * [[1991]] - Bandaríski bankinn [[Bank of Credit and Commerce International]] var dæmdur fyrir stærstu bankasvik sögunnar sem kostuðu reikningshafa 5 milljarða dala. * [[1994]] - Franskur ferðamaður lést þegar stór hluti af Drottningarstólnum á [[Møns Klint]] í Danmörku hrundi. * [[1996]] - [[Windows NT 4.0]] kom út. * [[2010]] - 1600 manns fórust í miklum flóðum í kjölfar monsúnrigninga í [[Khyber Pakhtunkhwa]] í Pakistan. * [[2011]] - [[Stjórnlagaráð]] afhenti [[Alþingi]] formlega frumvarp sitt að nýrri stjórnarskrá. * [[2021]] - Rússneska geimrannsóknarstöðin [[Nauka (rannsóknarstöð)|Nauka]] var fest við Alþjóðlegu geimstöðina eftir 17 ára þróun.</onlyinclude> == Fædd == * [[1166]] - [[Hinrik 2. af Champagne|Hinrik 2.]], greifi af Champagne og konungur [[Konungsríkið Jerúsalem|Jerúsalem]] (d. [[1197]]). * [[1214]] - [[Sturla Þórðarson]], íslenskur sagnaritari (d. [[1284]]). * [[1356]] - [[Marteinn Aragóníukonungur|Marteinn]] konungur af [[Aragóníu]] (d. [[1410]]). * [[1751]] - [[Johan Bülow]], danskur hirðmarskálkur (d. [[1828]]). * [[1802]] - [[Jules de Blosseville]], franskur sjóliðsforingi (d. [[1833]]). * [[1814]] - [[Hermann Bonitz]], þýskur fornfræðingur (d. [[1888]]). * [[1829]] - [[Auguste Beernaert]], forsætisráðherra Belgíu (d. [[1912]]). * [[1883]] - [[Benito Mussolini]], ítalskur stjórnmálamaður og einræðisherra (d. [[1945]]). * [[1900]] - [[Eyvind Johnson]], sænskur rithöfundur (d. [[1976]]). * [[1905]] - [[Dag Hammarskjöld]], aðalritari Sameinuðu þjóðanna (d. [[1961]]). * [[1927]] - [[Harry Mulisch]], hollenskur rithöfundur (d. [[2010]]). * [[1937]] - [[Ryūtarō Hashimoto]], forsætisráðherra Japans (d. [[2006]]). * [[1940]] - [[Ole Lund Kirkegaard]], danskur rithöfundur (d. [[1979]]). * [[1957]] - [[Fumio Kishida]], forsætisráðherra Japans. * [[1961]] - [[Búi Kristjánsson]], íslenskur myndlistarmaður. * [[1974]] - [[Josh Radnor]], bandarískur leikari. * [[1980]] - [[Rachel Miner]], bandarísk leikkona. == Dáin == * [[1030]] - [[Ólafur digri]], Noregskonungur (f. [[995]]). * [[1030]] - [[Þormóður Bersason]] Kolbrúnarskáld féll í Stiklastaðaorrustu. * [[1099]] - [[Úrbanus 2.]] páfi. * [[1108]] - [[Filippus 1. Frakkakonungur]] (f. [[1053]]). * [[1201]] - [[Agnes af Meraníu]], drottning Frakklands, kona [[Filippus 2. Frakkakonungur|Filippusar 2.]] * [[1236]] - [[Ingibjörg af Danmörku, Frakklandsdrottning|Ingibjörg]] af Danmörku, drottning Frakklands, kona [[Filippus 2. Frakkakonungur|Filippusar 2.]] (f. [[1175]]). * [[1644]] - [[Úrbanus 8.]] páfi (f. [[1568]]). * [[1856]] - [[Robert Schumann]], þýskt tónskáld (f. [[1810]]). * [[1890]] - [[Vincent van Gogh]], hollenskur listamaður (f. [[1853]]). * [[1898]] - [[Jón Ásgeirsson frá Þingeyrum]], íslenskur bóndi og skáld (f. [[1839]]). * [[1900]] - [[Úmbertó 1.]], konungur Ítalíu (f. [[1844]]). * [[1913]] - [[Tobias Asser]], hollenskur lögfræðingur (f. [[1838]]). * [[1979]] - [[Herbert Marcuse]], þýskur heimspekingur (f. [[1898]]). * [[1983]] - [[Luis Buñuel]], spænskur kvikmyndaleikstjóri (f. [[1900]]). * [[1983]] - [[Sigurður S. Thoroddsen]], íslenskur verkfræðingur, stjórnmálamaður og knattspyrnumaður (f. [[1902]]). * [[1983]] - [[David Niven]], breskur leikari (f. [[1910]]). {{Mánuðirnir}} [[Flokkur:Júlí]] rpqtk8ggi058qqker4mv67tyw82lq79 0 4365 1762399 1760066 2022-07-29T22:50:57Z Íslenski Frjálsi Vefurinn 84453 /* Héruð */Bætti við tenglum wikitext text/x-wiki {{yfirlestur}} {{Land | nafn = Prússland | nafn_á_frummáli = Preußen | nafn_í_eignarfalli = Prússlands | fáni = Flag of Prussia (1892-1918).svg | skjaldarmerki = Coat of arms of Prussia.svg | höfuðborg = [[Königsberg]] (1525-1701)<br />[[Berlín]] (1701-1806)<br />[[Königsberg]] (1806)<br />[[Berlín]] (1806-1947) | kjörorð = Gott mit uns | kjörorð_tungumál = Þýska | kjörorð_þýðing = Guð með okkur | staðsetningarkort =Kingdom of Prussia 1870.svg | tungumál = [[þýska]] | þjóðsöngur = [[Preussenlied]]<br />[[Mynd:Preußenlied.mid]] | stjórnarfar = Hertogadæmi (1525-1701)<br />Konungsríki (1701-1918)<br />Lýðveldi (1918-1933)<br />Einræði (1933-1945) | gjaldmiðill = Ríkisdalir (til 1750)<br /> Prússneskir dalir (1750-1857)<br /> Sambandsdalir (1857-1873)<br /> Þýska gullmarkið (1873-1914)<br /> Þýska markið (1914-1923)<br /> Ríkismarkið (1924-1947) | fólksfjöldi = 41,9 milljónir | mannfjöldaár = 1939 | íbúar_á_ferkílómetra = 141,12 | flatarmál = 297.007 | staða = Stofnun | atburður1 = [[Hertogadæmið Prússland]] | dagsetning1 = 10. apríl 1525 | atburður2 = Sameining við Brandenborg | dagsetning2 = 27. ágúst 1618 | atburður3 = [[Konungsríkið Prússland]] | dagsetning3 = 18. janúar 1701 | atburður4 = [[Norður-þýska ríkjasambandið|Norður-Þýska Ríkjasambandið]] | dagsetning4 = 1. júlí 1867 | atburður5 = [[Stofnun Þýskalands]] | dagsetning5 = 18. janúar 1871 | atburður6 = [[Fríríkið Prússland]] | dagsetning6 = 9. nóvember 1918 | atburður7 = Afnám (raunlega) | dagsetning7 = 30. janúar 1934 | atburður8 = Afnám (formlega) | dagsetning8 = 25. febrúar 1947 }} '''Prússland''' ([[þýska]] ''Preußen'', [[pólska]] ''Prusy'', [[litháenska]] ''Prūsija'', [[latína]] ''Borussia'') var áður fyrr landsvæði, hertogadæmi og konungsríki fyrir sunnan [[Eystrasalt]]. == Skilgreiningar == Prússland hefur margar mismunandi (og oft andstæðar) merkingar: * Land baltneskra [[Prússar|Prússa]] sem er nú hluti af Suður-[[Litháen]], [[Rússland|rússnesku]] útlendunni [[Kaliníngrad]] og Norðaustur-[[Pólland]]i, * ríki [[Norrænu krossferðirnar|norrænna krossferðariddara]] á [[hámiðaldir|hámiðöldum]], * hluti af landi pólskra konunga sem kallað var [[Konungs-Prússland]], * lén í Póllandi sem [[Hohenzollern]]-ættin ríkti yfir og var kallað [[Prússalén]], * allt Hohenzollern-ríkið, hvort sem er innan eða utan núverandi Þýskalands, * sjálfstætt ríki sem náði yfir norðausturhluta Þýskalands og norðurhluta Póllands frá [[17. öld]] fram til [[1871]], * stærsta fylki [[Þýskaland]]s frá [[1871]] til [[1945]]. Nafn sitt dregur Prússland af Borussi eða Prussi, baltneskri þjóð sem var skyld [[Litháen|Litháum]]. Prússalén var lén [[Pólska konungdæmið|pólska konungsdæmisins]] fram til [[1660]] og [[Konungs-Prússland]] var hluti af [[Pólland]]i fram til [[1772]]. Með vaxandi þýskri [[Þjóðernishyggja|þjóðernishyggju]] á síðari hluta [[18. öld|18.]] og fyrri hluta [[19. öld|19. aldar]] fóru flestir [[Þýska|þýskumælandi]] Prússar að líta á sig sem hluta af þýsku þjóðinni, oft með áherslu á það sem kallað var „prússnesk gildi“: frábært skipulag, fórnarlund og [[réttarríki]]. == Saga Prússlands == === Riddaraorðan === Árið 1211 veitti [[Andrés 2. Ungverjakonungur]] [[Burzenland]] í [[Sjöborgaland|Sjöborgalandi]] sem lén til Þýsku riddaraorðunnar, sem er þýsk orða krossfarariddara með höfuðstöðvar sínar í [[Konungsríkið Jerúsalem|konungsríkinu Jerúsalem]] í [[Akkó]]. Árið [[1225]] rak hann þá úr landi og þeir fluttu starfsemi sína til [[Eystrasalt|Eystrasaltssvæðisins]]. Hinn pólski [[Konrað 1.|Kónráð]], hertogi [[Masóvía|Masóvíu]], hafði árangurslaust reynt að leggja undir sig hið heiðna Prússland í krossferðum árið [[1219]] og [[1222]]. Árið [[1226]] bauð [[Konráð 1.|Konráð]] hertogi riddurunum að leggja undir sig prússnesku ættbálkana á landamærum sínum. Í 60 ára baráttu gegn heiðnu prússum stofnaði orðan sjálfstætt ríki sem stjórnaði Prússlandi. Eftir að [[Sverðsbræður Líflands]] gengu til liðs við orðuna árið [[1237]] stjórnaði orðan einnig [[Lífland|Líflandi]] (nú [[Lettland]] og [[Eistland]]). Um [[1252]] luku þeir landvinningum gegn nyrsta prússneska ættbálksins [[Skalvía]] ásamt [[Kúrland|Kúrlendingum]] í vestur [[Eystrasalt|Eystrasalti]] og reistu [[Memel-kastali|Memel-kastala]] sem þróaðist í helstu hafnarborgina [[Klaipėda|Memel (Klaipėda)]]. [[Melno-sáttmálinn]] skilgreindi endanlega landamæri Prússlands og aðliggjandi [[Stórhertogadæmið Litháen|stórhertogadæmis Litháens]] árið [[1422]]. Á meðan á [[Ostsiedlung]] (þýsk austurþenslun) stóð var boðið landnemum, sem olli breytingum á þjóðernissamsetningu, tungumáli, menningu og lögum á austurlandamærum þýsku ríkjanna. Þar sem meirihluti þessara landnema voru Þjóðverjar varð [[lágþýska]] ríkjandi tungumálið. Riddarar þýsku orðunar voru óæðri [[Páfadæmið|páfadæminu]] og keisaranum. Upphaflega náið samband þeirra við pólsku krúnuna versnaði eftir að þeir lögðu undir sig [[Pommerellen]] og [[Gdańsk|Danzig (Gdańsk)]] árið [[1308]]. Að lokum sigruðu [[Pólland]] og [[Litháen]], sem voru bandamenn í gegnum [[Krewosambandið]] ([[1385]]), riddaraorðuna í [[Orrustan við Grunwald|orrustunni við Grunwald]] (Tannenberg) árið [[1410]]. [[Þrettán ára stríðið]] ([[1454]]–[[1466]]) hófst þegar [[Prússneska sambandið]], bandalag [[Hansaborgir|hansaborga]] í vesturhluta Prússlands, gerði uppreisn gegn orðunni og óskaði eftir aðstoð frá pólska konunginum, [[Kasimír 4.]] Riddararnir voru neyddir til að viðurkenna fullveldi og greiða [[Kasimir 4.]] virðingu í [[Seinni friður Thorn|seinni friði Thorn]] (1466), og misstu [[Vestur-Prússland]] (Prússalén) til [[Pólland|Póllands]] í því ferli. Í kjölfar [[Seinni friður Thorn|seinni friðarins í Thorn]] voru tvö prússnesk ríki stofnuð. Á tímum klausturríkis riddaraorðunar fengu [[Málaliði|málaliðar]] frá hinu [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríki]] land frá orðuni og mynduðu smám saman nýja prússneska [[aðalsmenn]], þaðan sem [[Junker|junkerar]] myndu þróast til að taka stórt hlutverk í hervæðingu Prússlands og síðar [[Þýskaland|Þýskalands]]. === Brandenborg === Í upphafi Prússlands var aðeins [[Brandenborg]], sirka 40.000km² landsvæði í vestur [[Þýskaland|Þýskalandi]]. Þetta var meginland þess sem við þekkjum í dag sem Prússland. Árið [[1417]] keypti [[Frederick V af Nürnberg|Frederick Hohenzollern]], borgargrafi í [[Nürnberg]], Brandenborg frá [[Sigismund af Lúxemborg|Sigismundi]] keisara fyrir 400.000 ungversk gullgildi. Þar að meðal keypti hann líka virðingu, vegna þess að [[Brandenborg]] var eitt af sjö [[kjörfursti|kjörfurstum]] [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkisins]]. Því fékk hann nýjan titil, [[Kjörfursti|kjörfurstinn]] í [[Brandenborg]]. Aðeins þessir sjö kjörfurstar fengu að kjósa um hver yrði næsti keisari Heilaga rómverska ríkisins. <ref>{{Bókaheimild|titill=Iron Kingdom|höfundur=Christopher Clark|ár=2008|url=|bls=1-6|ISBN=978-0-674-03196-8|útgefandi=Library of Congress Cataloging-in-Publication Data}}</ref> === Sameining Brandenborgar og Prússlands=== Konungur [[Pólland|Póllands]] var lénsherra [[Hertogadæmið Prússland|hertogadæmisins Prússlands]], sem á þeim tíma var stjórnað af hertoganum [[Albrecht af Prússlandi|Albrecht von Hohenzollern]] sem var frændi kjörfursta [[Brandenborg|Brandenborgar]]. Joachim II, kjörfursti [[Brandenborg|Brandeborgar]] giftist Hedwig prinsessu [[Pólland|Póllands]] árið [[1535]]. Það gerði hann m.a. til að erfa Prússland. Joachim tókst að fá tvo syni sína nefnda sem aukaerfinga hertogadæmisins. Fjórum árum seinna dó Albrecht, og þetta opnaði möguleika á að [[Brandenborg]] yrði arftaki hertogadæmisins. En þó aðeins ef hinn nýi hertogi, hinn sextán ára gamli Albert Frederick, myndi deyja án karlkyns erfingja. Fimmtíu árum seinna, árið [[1618]] dó hann og átti tvær dætur en enga syni. Þann [[27. ágúst]] [[1618]] sameinuðust markgreifadæmið [[Brandenborg|Brandenborg]] og [[hertogadæmið Prússland]] í orði, en það var ekki fyrr en [[1657]] sem Friðriki Vilhjálmi (kallaður hinn mikli kjörfursti) tókst að gera hertogadæmið Prússland að sjálfstæðu héraði. Þannig markaði hann leiðina að varanlegri sameiningu [[Brandenborg|Brandenborgar]] og Prússlands. <ref>{{Bókaheimild|titill=Iron Kingdom|höfundur=Christopher Clark|ár=2008|url=|bls=7-12|ISBN=978-0-674-03196-8|útgefandi=Library of Congress Cataloging-in-Publication Data}}</ref> [[Mynd:Locator Brandenburg-Prussia within the Holy Roman Empire (1618).svg|250px|thumb|Landamæri Brandenborg-Prússlands]] === Þrjátíu ára stríðið === [[Mynd:GeorgWilhelm.1635.Ausschnitt.JPG|200px|thumb|Mynd af Georg Wilhelm eftir Mathias Czwiczek, ca. 1635]] ==== Samhengi ==== Þrjátíu ára stríðið var röð styrjalda sem gerðist aðallega vegna uppreisnar mótmælendatrúar fólks í Bæheimi. Það var óánægt með keisara Ferdinand 2. vegna stefnu hans gegn mótmælendum. ==== Stríðið ==== Brandenborg hafði hvorki fjárhagslega né hernaðarlega burði til að verja landsvæði sitt og fylgdi því hlutleysisstefnu í byrjun stríðsins. Kjörfurstinn var að reyna að koma í veg fyrir að danski herforinginn Mansfeld réðist á Altmark og Prignitz þannig að hann réð 3.000 hermenn til að berjast fyrir sig. Þessi áætlun mistókst og hersveitir Mansfelds sigruðu. Stutt en mjög grimmt danskt hernám fylgdi í kjölfarið. Í ágúst 1626 unnu kaþólikkar orrustuna við Lutter undir stjórn Tilly greifa sem lét Danina hörfa og þeir skildu eftir slóð eyðileggingar í kjölfarið. Hersveitir kaþólikka eltu og eyðilögðu allt sem að danirnir höfðu ekki nú þegar eyðilagt. Á meðan allt þetta var í fullum gangi lenti [[Gústaf 2. Adólf|Gústaf 2. Adólf svíakonungur]] í hertogadæminu Prússlandi til að loka landsvæðinu frá sjónum og setja hermennina sína þar í nýju herstöðinni hans gegn Póllandi. Georg Wilhelm hafði engan annan kost en að ganga til liðs við kaþólikka með því að skrifa undir Königsbergssáttmálan. Með því hætti hann hlutleysisstefnu sinni. Vert er að athuga að það þýddi ekki að ástandið batnaði í Brandenborg. Seint á 1620 virtust kaþólsku öflin ná hátindi sínum. Árið 1629 gaf Ferdinand keisari út endurheimtunartilskipunina og endurheimti allar kirkjulegar byggingar sem kaþólikkar höfðu átt árið 1552. Þetta hafði hörmulegar afleiðingar fyrir Brandenborg þar sem margar þessara bygginga höfðu komist undir stjórn mótmælenda. Brandenborg skipti um lið þegar Svíþjóð dróst inn í stríðið. Sænski konungurinn átti enga bandamenn innan Heilaga rómverska ríkisins og taldi að mágur hans, Georg Wilhelm, væri tilvalinn. En kjörfurstinn var hikandi því hann var að reyna að viðhalda einhvers konar hlutleysi, þótt að hann var í raun í bandalagi kaþólikka. En svo lentu sænskar hersveitir í átökum við kaþólska hersveit yfir Neumark og ráku kaþólikka á braut. Eftir þann sterka sigur krafðist sænski konungurinn bandalags við Brandenborg. Þó að kjörfurstinn hafi mótmælt, færði sænski konungurinn hersveitirnar sínar í átt að Berlín. Það hræddi kjörfurstan og hann hafði engan annan kost en að ganga til liðs með Svíum þann júní 1631. Ári síðar breyttust valdahlutföllinn í stríðinu. Þann 6. nóvember 1632 lést Gústaf 2. Adólf í orrustunni við Lützen. Eftir að Svíar urðu fyrir enn einum harkalegum ósigri í orrustunni við Nördlingen, 2 árum síðar ákvað Ferdinand keisari að reyna að fá kjörfurstan til að skrifa undir friðarsáttmála. Sá friðarsáttmáli kallaðist Friðurinn í Prag og hann bauð upp á sakaruppgjöf, en ekki umburðarlyndi fyrir kalvínisma. Brandenborg dróst ekki inn í stríðið fyrr en 1635. Þá ákvað kjörfurstinn að ganga aftur til liðs við kaþólikka ásamt Saxlandi, Bæjaralandi og nokkrum öðrum þýskum ríkjum. Þetta gerði hann því að honum var lofað Pommern eftir stríðið og að vera gefin titilinn Generalissimus. Þann 4. október 1636 í orrustunni við Wittstock sigruðu Svíar saxneskan her og urðu aftur völdugasta ríki svæðisins. Til að draga saman síðustu árinn: * Kjörfurstinn reyndi að reka Svía úr landsvæðunum sínum. * Kjörfurstinn mistókst að fá Pommern. * Allir aðilar sem tóku þátt í stríðinu stálu af Brandenborg. Jafnvel málaliðar kjörfurstans, því að hann gat ekki borgað þeim. Svíar réðust inn í Brandenborg árið 1637 og kjörfurstinn neyddist til að flýja til hertogadæmisins Prússlands. Hann settist að í Königsberg þar sem hann lést þann 1. desember 1640. Á þessum tíma var Georg Wilhelm niðurbrotinn maður og samtímamenn lýstu honum sem „á upplausnarpunkti“. Sá sem tók við af honum var tuttugu ára sonur hans, Friðrik Vilhjálmur, þekktur sem hinn mikli kjörfursti. Á síðasta stigi stríðsins tókst Friðrik Vilhjálmi að spila á alþjóðakerfið með þeim hætti að hann náði í raun að koma fram sem sigurvegari. Hér fyrir neðan er hvernig hann gerði það: * Frakkar vildu þýskt bandamenn til að styðja þá í komandi átökum. Vegna stuðnings Frakka tókst kjörfurstinum að ná austurhluta Pommern frá Svíum (frönskum bandamanni). * Franskt-sænskt bandalag þrýsti á Heilaga rómverska keisarann að gefa Brandenborg bætur fyrir vesturhluta Pommerns með því að veita því land frá fyrrum biskupsstólum Halberstadt, Minden og Magdeburg. [[Mynd:Map of Brandenburg-Preussen.jpg|250px|thumb|Landsvæðin sem Brandenborg fékk eftir Þrjátíu ára stríðið (gula)]] Friðurinn í Vestfalíu komst á árið 1648 þegar stríðinu lauk og Brandenborg varð næst stærsta ríkið í Heilaga rómverska ríkinu á eftir habsburgum sjálfum.<ref>{{Bókaheimild|titill=Iron Kingdom|höfundur=Christopher Clark|ár=2008|url=|bls=19-37|ISBN=978-0-674-03196-8|útgefandi=Library of Congress Cataloging-in-Publication Data}}</ref> === Konungsríkið Prússland === [[Mynd:Map-DB-PrussiaProvs-1818.svg|thumb|Prússland eftir Vínarfundinn 1815]] [[Mynd:A v Werner - Kaiserproklamation am 18 Januar 1871 (3. Fassung 1885).jpg|thumb|Krýning Vilhjálms I til keisara í Versölum 1871. Fyrir miðri mynd má sjá í Bismarck kanslara (í hvítum búningi).]] Það gerðist árið [[1701]] að kjörfurstinn Friðrik III. sameinaði löndin í eitt konungsríki. Frá þeim tíma kallaðist það konungsríkið Prússland. Kjörfurstinn Friðrik III. varð þá Friðrik I., konungur Prússlands. En það var ekki fyrr en í tíð Friðriks Vilhjálms I. að Prússland varð stórveldi. Hann lagði af allt gjálífi sem faðir hans hafði stofnað til og var sparsamur mjög. Enn fremur dró hann saman mikinn her og var það hann öðrum fremur sem hóf Prússland upp sem herveldi. Friðrik Vilhjálmur tók þátt í [[Norðurlandaófriðurinn mikli|Norðurlandaófriðnum mikla]] og vann lönd af [[Svíþjóð|Svíum]] við suðurströnd Eystrasalts (Pommern). Sonur hans, Friðrik II., var eflaust einn mesti konungur síns tíma. Hann tók þátt í [[7 ára stríðið|7 ára stríðinu]], hertók [[Slésía|Slésíu]] og átti þátt í [[Skipting Póllands|skiptingu Póllands]]. Eftir hertökuna á Slésíu fékk hann viðurnefnið hinn mikli. Árið [[1806]] tók Friðrik Vilhjálmur III. þátt í orrustunum við Jena og við Auerstedt gegn [[Napoleon Bonaparte|Napóleon]] og tapaði þeim orrustum. Í kjölfarið hertók Napóleon [[Berlín]] til skamms tíma. Árið [[1862]] réð Vilhjálmur I. [[Bismarck|Otto von Bismarck]] sem kanslara ríkisins. Eftir þrjú snörp stríð við [[Frakkland|Frakka]], [[Danmörk|Dani]] og [[Austurríki|Austurríkismenn]] varð Prússland keisaradæmi árið [[1871]]. Konungar Prússlands: {| class="wikitable" |- ! Konungur !! Ár !! Ath. |- | [[Friðrik 1. Prússakonungur|Friðrik I]] || 1701-1713 || |- | [[Friðrik Vilhjálmur I (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur I]] || 1713-1740 || |- | [[Friðrik 2. Prússakonungur|Friðrik II]] || 1740-1786 || Kallaður Friðrik mikli |- | [[Friðrik Vilhjálmur II (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur II]] || 1786-1797 || |- | [[Friðrik Vilhjálmur III (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur III]] || 1797-1840 || Áttist við Napoleon |- | [[Friðrik Vilhjálmur IV (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur IV]] || 1840-1861 || |- | [[Vilhjálmur I (Prússland)|Vilhjálmur I]] || 1861-1871 || Réði Bismarck sem kanslara |} === Prússland eftir stofnun Keisaradæmisins === [[Mynd:Map-DR-Prussia.svg|thumb|Prússland við lok heimstyrjaldarinnar fyrri 1918]] Árið 1871 voru mörg þýsk ríki sameinuð í eitt keisaradæmi. Vilhjálmur I., konungur Prússlands, var krýndur keisari í [[Versalir|Versölum]] í Frakklandi [[18. janúar]] það ár. Vilhjálmur var eftir það bæði keisari Þýskalands og konungur Prússlands. Keisaradæmið varð þó skammlíft, stóð aðeins í 47 ár, og voru keisararnir aðeins þrír. Árið [[1888]] var kallað ''þrí-keisara-árið'' (''Drei-Kaiser-Jahr''), en þá ríktu allir þrír keisararnir, hver á eftir öðrum. Bismarck kanslari var rekinn árið [[1890]] og Vilhjálmur II. keisari stjórnaði ríkinu sjálfur eftir það. Hann neyddist til að segja af sér keisaradómi 1918 og fór í útlegð til [[Holland]]s. Þrír konungar Prússlands ríktu sem keisarar Þýskalands: {| class="wikitable" |- ! Keisari !! Ár !! Ath. |- | Vilhjálmur I || 1871-1888 || |- | [[Friðrik III (Prússland)|Friðrik III]] || 1888-1888|| Lifði aðeins í tæpa fjóra mánuði sem keisari |- | [[Vilhjálmur 2. Þýskalandskeisari|Vilhjálmur II]] || 1888-1918 || Sagði af sér |} === Fríríkið Prússland === Eftir ósigur Þjóðverja í [[Heimstyrjöldin fyrri|heimsstyrjöldinni fyrri]] 1918 var [[Weimar-lýðveldið]] stofnað. Höfuðborg þess ríkis var Berlín. Prússlandi var þá breytt í fríríki, sem var nokkurs konar lýðveldi innan lýðveldisins, svipað og nokkur önnur héruð í Þýskalandi. [[Nasismi|Nasistar]] lögðu þó fríríkið í raun niður árið [[1934]], en síðan gerðu bandamenn það formlega árið [[1947]]. Síðan þá hefur notkun hugtaksins Prússland miðast við sögulega, landfræðilega og menningarlega merkingu þess. ==Fánagallerí== {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#efefef" ! width="110"|Fáni!!width="250"|Ártal!!width="250"|Notkun |- | [[Mynd:Flag of Prussia (1466-1772) Lob.svg|250px|border]] | 1466-1772 | Fáni [[Prússalén|Prússaléns]] |- | [[Mynd:Flag of Ducal Prussia.svg|250px|border]] | 1525-1657 | Fáni [[Hertogadæmið Prússland|Hertogadæmi Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1701-1750).svg|250px|border]] | 1701-1750 | Ríkisfáni [[Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|250px|border]] | 1701-1935 | Borgaralegur Fáni Prússlands |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1750-1801).svg|250px|border]] | 1750-1801 | Ríkisfáni [[Konungsríkið Prússland|Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1801-1803).svg|250px|border]] | 1801-1803 | Ríkisfáni [[Konungsríkið Prússland|Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|250px|border]] | 1803-1892 | Ríkisfáni [[Konungsríkið Prússland|Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:War Ensign of Prussia (1816).svg|250px|border]] | 1816 | Stríðsfáni Prússlands |- | [[Mynd:Royal Standard of the King of Prussia (1871–1918).svg|250px|border]] | 1871-1918 | Konungsstaðal Konungs Prússlands |- | [[Mynd:Royal Standard of the Crown Prince of Prussia (1871–1892).svg|250px|border]] | 1871-1892 | Staðal Krónarprins Prússlands |- | [[Mynd:Merchant Flag of Prussia (1823-1863).png|250px|border]] | 1823-1863 | Kaupmannafáni Prússlands |- | [[Mynd:Merchant Flag of Prussia (1863-1892).png|250px|border]] | 1863-1892 | Kaupmannafáni Prússlands |- | [[Mynd:Flag of Prussia (1892-1918).svg|250px|border]] | 1892-1918 | Ríkisfáni [[Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of Prussia Civil Ensign 1892-1918.svg|250px|border]] | 1892-1918 | Borgaramerki Prússlands |- | [[Mynd:Preußische Kriegs- und Dienstflagge.svg|250px|border]] | 1895-1918 | Stríðsfáni Prússlands |- | [[Mynd:Flag of Prussia (1918–1933).svg|250px|border]] | 1918-1933 | Fáni [[Fríríkið Prússland|Fríríki Prússlands]] |- | [[Mynd:Dienstflagge Preußen 1933-35.svg|250px|border]] | 1933-1935 | Þjónustufáni [[Fríríkið Prússland|Fríríkisins Prússlands]] |} == Landafræði == === Héruð === Prússneska ríkið var upphaflega skipt í tíu héruð. Prússneska ríkisstjórnin skipaði yfirmenn hvers héraðs sem kallast Oberpräsident (æðsti forseti). Oberpräsident var fulltrúi prússnesku ríkisstjórnarinnar í héraðinu og var upptekinn við að innleiða og hafa eftirlit með aðalréttindum prússnesku stjórnarinnar. Héruðum Prússlands var frekar skipt niður í stjórnsýsluumdæmi ([[Regierungsbezirk|Regierungsbezirke]]), háð yfirstjórninni. Varðandi sjálfstjórn var hvert hérað einnig með héraðsþing (Provinziallandtag), sem meðlimir voru kosnir í óbeinum kosningum af sýslumönnum og borgarfulltrúum í sveitasýslunum og sjálfstæðum borgum. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Austur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1945|| [[Königsberg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Brandenburg.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Potsdam]] (1815-1827)<br />[[Berlín]] (1827-1843)<br />[[Potsdam]] (1843-1918)<br />[[Charlottenburg]] (1918-1920)<br />[[Berlín]] (1920-1945) |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Poland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Jülich-Kleve-Berg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1822 || [[Cologne]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Neðri Rín]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1822 || [[Koblenz]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Provinz Pommern flag.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Pommern (hérað)|Pommern]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Stettin]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Posen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen (hérað)|Posen]]''' || style="text-align:center;"| 1848 || style="text-align:center;"| 1920 || [[Posen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Sachsen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Saxland (hérað)|Saxland]]''' || style="text-align:center;"| 1816 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Magdeburg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1815<br />1938 || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || [[Breslau]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westfalen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestfalía (hérað)|Vestfalía]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Münster]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1920 || [[Danzig]] |} Árið [[1822]] var stofnað [[Rínarhéraðið]] sem varð til vegna sameiningu [[Neðri-Rín|Neðri-Rínar]] og [[Jülich-Kleves-Berg]] héruðanna. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Rínarhéraðið]]''' || style="text-align:center;"| 1822 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Koblenz]] |} Árið [[1829]] varð [[Héraðið Prússland|héraðið Prússland]] til við sameiningu [[Austur-Prússland|Austur-Prússlands]] og [[Vestur-Prússland|Vestur-Prússlands]], sem stóð til [[1878]] þegar þau voru aftur aðskilin. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Héraðið Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1829 || style="text-align:center;"| 1878 || [[Koblenz]] |} Árið [[1850]] var héraðið [[Hohenzollern]] í suður-Þýskalandi stofnað úr viðteknum furstadæmum [[Hohenzollern-Hechingen]] og [[Hohenzollern-Sigmaringen]]. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hohenzollern.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hohenzollern]]''' || style="text-align:center;"| 1850 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Sigmaringen]] |} Árið [[1866]], í kjölfar [[Stríð Prússlands og Austurríkis|stríðs Prússlands og Austurríkis]], innlimaði Prússland nokkur þýsk ríki sem höfðu verið bandamenn [[Austurríska keisaradæmið|Austurríkis]] og skipulagði þau ásamt áður hernumdum dönskum yfirráðasvæðum í þrjú ný héruð: {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hannover.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hannover (hérað)|Hannover]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Hannover]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hessen-Nassau.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hesse-Nassau]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1918 || [[Kassel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schleswig-Holstein.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slésvík-Holtsetaland (hérað)|Slésvík-Holtsetaland]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Kiel]] |} Árið [[1881]] var síðasta hérað [[Konungsríkið Prússland|konungsríkisins Prússlands]] stofnað þegar [[Berlín]] var aðskilið frá [[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Berlin.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Berlín]]''' || style="text-align:center;"| 1881 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Berlín]] |} Árið [[1918]] eftir [[Fyrri heimstyrjöldin|fyrri heimsstyrjöldina]] var [[þýska keisaradæmið]] leyst upp og [[Weimar-lýðveldið]] kom í stað þess. Eftirfarandi voru núverandi prússnesku héruð: {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Austur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1945|| [[Königsberg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Berlin.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Berlín]]''' || style="text-align:center;"| 1881 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Berlín]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Brandenburg.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Potsdam]] (1815-1827)<br />[[Berlín]] (1827-1843)<br />[[Potsdam]] (1843-1918)<br />[[Charlottenburg]] (1918-1920)<br />[[Berlín]] (1920-1945) |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hannover.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hannover (hérað)|Hannover]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Hannover]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hessen-Nassau.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hesse-Nassau]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1918 || [[Kassel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hohenzollern.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hohenzollern]]''' || style="text-align:center;"| 1850 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Sigmaringen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Provinz Pommern flag.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Pommern (hérað)|Pommern]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Stettin]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Posen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen (hérað)|Posen]]''' || style="text-align:center;"| 1848 || style="text-align:center;"| 1920 || [[Posen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Rínarhéraðið]]''' || style="text-align:center;"| 1822 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Koblenz]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Sachsen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Saxland (hérað)|Saxland]]''' || style="text-align:center;"| 1816 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Magdeburg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1815<br />1938 || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || [[Breslau]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schleswig-Holstein.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slésvík-Holtsetaland (hérað)|Slésvík-Holtsetaland]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Kiel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westfalen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestfalía (hérað)|Vestfalía]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Münster]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1920 || [[Danzig]] |} Héraðið [[Posen-Vestur-Prússland]] var stofnað árið [[1922]] úr hlutum héraðanna [[Posen (hérað)|Posen]] og [[Vestur-Prússlands]] sem ekki höfðu verið framseldir til [[Pólland|Póllands]]. Héraðið var afnumið árið [[1938]] þar sem landsvæði þess var aðallega innlimað í [[Pommern (hérað)|Pommern]], og tvær útsköfanir í [[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]] og [[Slesía|Slesíu]]. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Grenzmark Posen-Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen-Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1922 || style="text-align:center;"| 1938|| [[Schneidemühl]] |} Eftir valdatöku nasista árið 1933 voru lög um endurreisn ríksins sett 30. janúar 1934. Með því var þýska ríkið formlega ekki lengur sambandsríki og stofnað miðstýrt ríki. Prússland og héruð þess héldu formlega áfram að vera til, en Landtag ríkisins og héraðsþing voru afnumin og stjórnarfarið var sett undir beina stjórn Reichsstatthalter (ríkisstjóra). Eftirfarandi er yfirlit yfir prússnesku héruðinn á milli 1919 og 1938: {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Austur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1945|| [[Königsberg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Berlin.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Berlín]]''' || style="text-align:center;"| 1881 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Berlín]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Brandenburg.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Potsdam]] (1815-1827)<br />[[Berlín]] (1827-1843)<br />[[Potsdam]] (1843-1918)<br />[[Charlottenburg]] (1918-1920)<br />[[Berlín]] (1920-1945) |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Oberschlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Efri-Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || style="text-align:center;"| 1938<br />1945 || [[Oppeln]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hannover.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hannover (hérað)|Hannover]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Hannover]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hessen-Nassau.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hesse-Nassau]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1918 || [[Kassel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hohenzollern.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hohenzollern]]''' || style="text-align:center;"| 1850 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Sigmaringen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Neðri-Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || style="text-align:center;"| 1938<br />1945 || [[Breslau]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Provinz Pommern flag.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Pommern (hérað)|Pommern]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Stettin]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Grenzmark Posen-Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen-Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1922 || style="text-align:center;"| 1938|| [[Schneidemühl]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Rínarhéraðið]]''' || style="text-align:center;"| 1822 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Koblenz]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Sachsen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Saxland (hérað)|Saxland]]''' || style="text-align:center;"| 1816 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Magdeburg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schleswig-Holstein.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slésvík-Holtsetaland (hérað)|Slésvík-Holtsetaland]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Kiel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westfalen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestfalía (hérað)|Vestfalía]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Münster]] |} Árið 1938 varð héraðið Slesía til aftur við sameiningu Neðri Slesíu og Efri Slesíu, sem stóð til 1941 þegar þau voru aftur aðskilin. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1815<br />1938 || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || [[Breslau]] |} == Heimildir == * Matz, Klaus-Jürgen. Wer regierte wann? Dtv. 1980. * {{wpheimild|tungumál=de|titill=Preussen|mánuðurskoðað=febrúar|árskoðað=2010}} {{Commons|Prussia|Preußen}} [[Flokkur:Prússland| ]] gnlxstpwbxcd1xnfwrbfigt8z52vj8n 1762754 1762399 2022-07-30T10:22:10Z Íslenski Frjálsi Vefurinn 84453 Bætti við tenglum wikitext text/x-wiki {{yfirlestur}} {{Land | nafn = Prússland | nafn_á_frummáli = Preußen | nafn_í_eignarfalli = Prússlands | fáni = Flag of Prussia (1892-1918).svg | skjaldarmerki = Coat of arms of Prussia.svg | höfuðborg = [[Königsberg]] (1525-1701)<br />[[Berlín]] (1701-1806)<br />[[Königsberg]] (1806)<br />[[Berlín]] (1806-1947) | kjörorð = Gott mit uns | kjörorð_tungumál = Þýska | kjörorð_þýðing = Guð með okkur | staðsetningarkort = Kingdom of Prussia 1870.svg | tungumál = [[þýska]] | þjóðsöngur = [[Preussenlied]]<br />[[Mynd:Preußenlied.mid]] | stjórnarfar = [[Hertogadæmi]] (1525-1701)<br />[[Konungsríki]] (1701-1918)<br />[[Lýðveldi]] (1918-1933)<br />[[Einræði]] (1933-1945) | gjaldmiðill = Ríkisdalir (til 1750)<br /> Prússneskir dalir (1750-1857)<br /> Sambandsdalir (1857-1873)<br /> Þýska gullmarkið (1873-1914)<br /> Þýska markið (1914-1923)<br /> Ríkismarkið (1924-1947) | fólksfjöldi = 41,9 milljónir | mannfjöldaár = 1939 | íbúar_á_ferkílómetra = 141,12 | flatarmál = 297.007 | staða = Stofnun | atburður1 = [[Hertogadæmið Prússland]] | dagsetning1 = 10. apríl 1525 | atburður2 = Sameining við Brandenborg | dagsetning2 = 27. ágúst 1618 | atburður3 = [[Konungsríkið Prússland]] | dagsetning3 = 18. janúar 1701 | atburður4 = [[Norður-þýska ríkjasambandið|Norður-Þýska Ríkjasambandið]] | dagsetning4 = 1. júlí 1867 | atburður5 = [[Stofnun Þýskalands]] | dagsetning5 = 18. janúar 1871 | atburður6 = [[Fríríkið Prússland]] | dagsetning6 = 9. nóvember 1918 | atburður7 = Afnám (raunlega) | dagsetning7 = 30. janúar 1934 | atburður8 = Afnám (formlega) | dagsetning8 = 25. febrúar 1947 }} '''Prússland''' ([[þýska]] ''Preußen'', [[pólska]] ''Prusy'', [[litháenska]] ''Prūsija'', [[latína]] ''Borussia'') var áður fyrr landsvæði, hertogadæmi og konungsríki fyrir sunnan [[Eystrasalt]]. == Skilgreiningar == Prússland hefur margar mismunandi (og oft andstæðar) merkingar: * Land baltneskra [[Prússar|Prússa]] sem er nú hluti af Suður-[[Litháen]], [[Rússland|rússnesku]] útlendunni [[Kaliníngrad]] og Norðaustur-[[Pólland]]i, * ríki [[Norrænu krossferðirnar|norrænna krossferðariddara]] á [[hámiðaldir|hámiðöldum]], * hluti af landi pólskra konunga sem kallað var [[Konungs-Prússland]], * lén í Póllandi sem [[Hohenzollern]]-ættin ríkti yfir og var kallað [[Prússalén]], * allt Hohenzollern-ríkið, hvort sem er innan eða utan núverandi Þýskalands, * sjálfstætt ríki sem náði yfir norðausturhluta Þýskalands og norðurhluta Póllands frá [[17. öld]] fram til [[1871]], * stærsta fylki [[Þýskaland]]s frá [[1871]] til [[1945]]. Nafn sitt dregur Prússland af Borussi eða Prussi, baltneskri þjóð sem var skyld [[Litháen|Litháum]]. Prússalén var lén [[Pólska konungdæmið|pólska konungsdæmisins]] fram til [[1660]] og [[Konungs-Prússland]] var hluti af [[Pólland]]i fram til [[1772]]. Með vaxandi þýskri [[Þjóðernishyggja|þjóðernishyggju]] á síðari hluta [[18. öld|18.]] og fyrri hluta [[19. öld|19. aldar]] fóru flestir [[Þýska|þýskumælandi]] Prússar að líta á sig sem hluta af þýsku þjóðinni, oft með áherslu á það sem kallað var „prússnesk gildi“: frábært skipulag, fórnarlund og [[réttarríki]]. == Saga Prússlands == === Riddaraorðan === Árið 1211 veitti [[Andrés 2. Ungverjakonungur]] [[Burzenland]] í [[Sjöborgaland|Sjöborgalandi]] sem lén til Þýsku riddaraorðunnar, sem er þýsk orða krossfarariddara með höfuðstöðvar sínar í [[Konungsríkið Jerúsalem|konungsríkinu Jerúsalem]] í [[Akkó]]. Árið [[1225]] rak hann þá úr landi og þeir fluttu starfsemi sína til [[Eystrasalt|Eystrasaltssvæðisins]]. Hinn pólski [[Konrað 1.|Kónráð]], hertogi [[Masóvía|Masóvíu]], hafði árangurslaust reynt að leggja undir sig hið heiðna Prússland í krossferðum árið [[1219]] og [[1222]]. Árið [[1226]] bauð [[Konráð 1.|Konráð]] hertogi riddurunum að leggja undir sig prússnesku ættbálkana á landamærum sínum. Í 60 ára baráttu gegn heiðnu prússum stofnaði orðan sjálfstætt ríki sem stjórnaði Prússlandi. Eftir að [[Sverðsbræður Líflands]] gengu til liðs við orðuna árið [[1237]] stjórnaði orðan einnig [[Lífland|Líflandi]] (nú [[Lettland]] og [[Eistland]]). Um [[1252]] luku þeir landvinningum gegn nyrsta prússneska ættbálksins [[Skalvía]] ásamt [[Kúrland|Kúrlendingum]] í vestur [[Eystrasalt|Eystrasalti]] og reistu [[Memel-kastali|Memel-kastala]] sem þróaðist í helstu hafnarborgina [[Klaipėda|Memel (Klaipėda)]]. [[Melno-sáttmálinn]] skilgreindi endanlega landamæri Prússlands og aðliggjandi [[Stórhertogadæmið Litháen|stórhertogadæmis Litháens]] árið [[1422]]. Á meðan á [[Ostsiedlung]] (þýsk austurþenslun) stóð var boðið landnemum, sem olli breytingum á þjóðernissamsetningu, tungumáli, menningu og lögum á austurlandamærum þýsku ríkjanna. Þar sem meirihluti þessara landnema voru Þjóðverjar varð [[lágþýska]] ríkjandi tungumálið. Riddarar þýsku orðunar voru óæðri [[Páfadæmið|páfadæminu]] og keisaranum. Upphaflega náið samband þeirra við pólsku krúnuna versnaði eftir að þeir lögðu undir sig [[Pommerellen]] og [[Gdańsk|Danzig (Gdańsk)]] árið [[1308]]. Að lokum sigruðu [[Pólland]] og [[Litháen]], sem voru bandamenn í gegnum [[Krewosambandið]] ([[1385]]), riddaraorðuna í [[Orrustan við Grunwald|orrustunni við Grunwald]] (Tannenberg) árið [[1410]]. [[Þrettán ára stríðið]] ([[1454]]–[[1466]]) hófst þegar [[Prússneska sambandið]], bandalag [[Hansaborgir|hansaborga]] í vesturhluta Prússlands, gerði uppreisn gegn orðunni og óskaði eftir aðstoð frá pólska konunginum, [[Kasimír 4.]] Riddararnir voru neyddir til að viðurkenna fullveldi og greiða [[Kasimir 4.]] virðingu í [[Seinni friður Thorn|seinni friði Thorn]] (1466), og misstu [[Vestur-Prússland]] (Prússalén) til [[Pólland|Póllands]] í því ferli. Í kjölfar [[Seinni friður Thorn|seinni friðarins í Thorn]] voru tvö prússnesk ríki stofnuð. Á tímum klausturríkis riddaraorðunar fengu [[Málaliði|málaliðar]] frá hinu [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríki]] land frá orðuni og mynduðu smám saman nýja prússneska [[aðalsmenn]], þaðan sem [[Junker|junkerar]] myndu þróast til að taka stórt hlutverk í hervæðingu Prússlands og síðar [[Þýskaland|Þýskalands]]. === Brandenborg === Í upphafi Prússlands var aðeins [[Brandenborg]], sirka 40.000km² landsvæði í vestur [[Þýskaland|Þýskalandi]]. Þetta var meginland þess sem við þekkjum í dag sem Prússland. Árið [[1417]] keypti [[Frederick V af Nürnberg|Frederick Hohenzollern]], borgargrafi í [[Nürnberg]], Brandenborg frá [[Sigismund af Lúxemborg|Sigismundi]] keisara fyrir 400.000 ungversk gullgildi. Þar að meðal keypti hann líka virðingu, vegna þess að [[Brandenborg]] var eitt af sjö [[kjörfursti|kjörfurstum]] [[Heilaga rómverska ríkið|Heilaga rómverska ríkisins]]. Því fékk hann nýjan titil, [[Kjörfursti|kjörfurstinn]] í [[Brandenborg]]. Aðeins þessir sjö kjörfurstar fengu að kjósa um hver yrði næsti keisari Heilaga rómverska ríkisins. <ref>{{Bókaheimild|titill=Iron Kingdom|höfundur=Christopher Clark|ár=2008|url=|bls=1-6|ISBN=978-0-674-03196-8|útgefandi=Library of Congress Cataloging-in-Publication Data}}</ref> === Sameining Brandenborgar og Prússlands=== Konungur [[Pólland|Póllands]] var lénsherra [[Hertogadæmið Prússland|hertogadæmisins Prússlands]], sem á þeim tíma var stjórnað af hertoganum [[Albrecht af Prússlandi|Albrecht von Hohenzollern]] sem var frændi kjörfursta [[Brandenborg|Brandenborgar]]. Joachim II, kjörfursti [[Brandenborg|Brandeborgar]] giftist Hedwig prinsessu [[Pólland|Póllands]] árið [[1535]]. Það gerði hann m.a. til að erfa Prússland. Joachim tókst að fá tvo syni sína nefnda sem aukaerfinga hertogadæmisins. Fjórum árum seinna dó Albrecht, og þetta opnaði möguleika á að [[Brandenborg]] yrði arftaki hertogadæmisins. En þó aðeins ef hinn nýi hertogi, hinn sextán ára gamli Albert Frederick, myndi deyja án karlkyns erfingja. Fimmtíu árum seinna, árið [[1618]] dó hann og átti tvær dætur en enga syni. Þann [[27. ágúst]] [[1618]] sameinuðust markgreifadæmið [[Brandenborg|Brandenborg]] og [[hertogadæmið Prússland]] í orði, en það var ekki fyrr en [[1657]] sem Friðriki Vilhjálmi (kallaður hinn mikli kjörfursti) tókst að gera hertogadæmið Prússland að sjálfstæðu héraði. Þannig markaði hann leiðina að varanlegri sameiningu [[Brandenborg|Brandenborgar]] og Prússlands. <ref>{{Bókaheimild|titill=Iron Kingdom|höfundur=Christopher Clark|ár=2008|url=|bls=7-12|ISBN=978-0-674-03196-8|útgefandi=Library of Congress Cataloging-in-Publication Data}}</ref> [[Mynd:Locator Brandenburg-Prussia within the Holy Roman Empire (1618).svg|250px|thumb|Landamæri Brandenborg-Prússlands]] === Þrjátíu ára stríðið === [[Mynd:GeorgWilhelm.1635.Ausschnitt.JPG|200px|thumb|Mynd af Georg Wilhelm eftir Mathias Czwiczek, ca. 1635]] ==== Samhengi ==== Þrjátíu ára stríðið var röð styrjalda sem gerðist aðallega vegna uppreisnar mótmælendatrúar fólks í Bæheimi. Það var óánægt með keisara Ferdinand 2. vegna stefnu hans gegn mótmælendum. ==== Stríðið ==== Brandenborg hafði hvorki fjárhagslega né hernaðarlega burði til að verja landsvæði sitt og fylgdi því hlutleysisstefnu í byrjun stríðsins. Kjörfurstinn var að reyna að koma í veg fyrir að danski herforinginn Mansfeld réðist á Altmark og Prignitz þannig að hann réð 3.000 hermenn til að berjast fyrir sig. Þessi áætlun mistókst og hersveitir Mansfelds sigruðu. Stutt en mjög grimmt danskt hernám fylgdi í kjölfarið. Í ágúst 1626 unnu kaþólikkar orrustuna við Lutter undir stjórn Tilly greifa sem lét Danina hörfa og þeir skildu eftir slóð eyðileggingar í kjölfarið. Hersveitir kaþólikka eltu og eyðilögðu allt sem að danirnir höfðu ekki nú þegar eyðilagt. Á meðan allt þetta var í fullum gangi lenti [[Gústaf 2. Adólf|Gústaf 2. Adólf svíakonungur]] í hertogadæminu Prússlandi til að loka landsvæðinu frá sjónum og setja hermennina sína þar í nýju herstöðinni hans gegn Póllandi. Georg Wilhelm hafði engan annan kost en að ganga til liðs við kaþólikka með því að skrifa undir Königsbergssáttmálan. Með því hætti hann hlutleysisstefnu sinni. Vert er að athuga að það þýddi ekki að ástandið batnaði í Brandenborg. Seint á 1620 virtust kaþólsku öflin ná hátindi sínum. Árið 1629 gaf Ferdinand keisari út endurheimtunartilskipunina og endurheimti allar kirkjulegar byggingar sem kaþólikkar höfðu átt árið 1552. Þetta hafði hörmulegar afleiðingar fyrir Brandenborg þar sem margar þessara bygginga höfðu komist undir stjórn mótmælenda. Brandenborg skipti um lið þegar Svíþjóð dróst inn í stríðið. Sænski konungurinn átti enga bandamenn innan Heilaga rómverska ríkisins og taldi að mágur hans, Georg Wilhelm, væri tilvalinn. En kjörfurstinn var hikandi því hann var að reyna að viðhalda einhvers konar hlutleysi, þótt að hann var í raun í bandalagi kaþólikka. En svo lentu sænskar hersveitir í átökum við kaþólska hersveit yfir Neumark og ráku kaþólikka á braut. Eftir þann sterka sigur krafðist sænski konungurinn bandalags við Brandenborg. Þó að kjörfurstinn hafi mótmælt, færði sænski konungurinn hersveitirnar sínar í átt að Berlín. Það hræddi kjörfurstan og hann hafði engan annan kost en að ganga til liðs með Svíum þann júní 1631. Ári síðar breyttust valdahlutföllinn í stríðinu. Þann 6. nóvember 1632 lést Gústaf 2. Adólf í orrustunni við Lützen. Eftir að Svíar urðu fyrir enn einum harkalegum ósigri í orrustunni við Nördlingen, 2 árum síðar ákvað Ferdinand keisari að reyna að fá kjörfurstan til að skrifa undir friðarsáttmála. Sá friðarsáttmáli kallaðist Friðurinn í Prag og hann bauð upp á sakaruppgjöf, en ekki umburðarlyndi fyrir kalvínisma. Brandenborg dróst ekki inn í stríðið fyrr en 1635. Þá ákvað kjörfurstinn að ganga aftur til liðs við kaþólikka ásamt Saxlandi, Bæjaralandi og nokkrum öðrum þýskum ríkjum. Þetta gerði hann því að honum var lofað Pommern eftir stríðið og að vera gefin titilinn Generalissimus. Þann 4. október 1636 í orrustunni við Wittstock sigruðu Svíar saxneskan her og urðu aftur völdugasta ríki svæðisins. Til að draga saman síðustu árinn: * Kjörfurstinn reyndi að reka Svía úr landsvæðunum sínum. * Kjörfurstinn mistókst að fá Pommern. * Allir aðilar sem tóku þátt í stríðinu stálu af Brandenborg. Jafnvel málaliðar kjörfurstans, því að hann gat ekki borgað þeim. Svíar réðust inn í Brandenborg árið 1637 og kjörfurstinn neyddist til að flýja til hertogadæmisins Prússlands. Hann settist að í Königsberg þar sem hann lést þann 1. desember 1640. Á þessum tíma var Georg Wilhelm niðurbrotinn maður og samtímamenn lýstu honum sem „á upplausnarpunkti“. Sá sem tók við af honum var tuttugu ára sonur hans, Friðrik Vilhjálmur, þekktur sem hinn mikli kjörfursti. Á síðasta stigi stríðsins tókst Friðrik Vilhjálmi að spila á alþjóðakerfið með þeim hætti að hann náði í raun að koma fram sem sigurvegari. Hér fyrir neðan er hvernig hann gerði það: * Frakkar vildu þýskt bandamenn til að styðja þá í komandi átökum. Vegna stuðnings Frakka tókst kjörfurstinum að ná austurhluta Pommern frá Svíum (frönskum bandamanni). * Franskt-sænskt bandalag þrýsti á Heilaga rómverska keisarann að gefa Brandenborg bætur fyrir vesturhluta Pommerns með því að veita því land frá fyrrum biskupsstólum Halberstadt, Minden og Magdeburg. [[Mynd:Map of Brandenburg-Preussen.jpg|250px|thumb|Landsvæðin sem Brandenborg fékk eftir Þrjátíu ára stríðið (gula)]] Friðurinn í Vestfalíu komst á árið 1648 þegar stríðinu lauk og Brandenborg varð næst stærsta ríkið í Heilaga rómverska ríkinu á eftir habsburgum sjálfum.<ref>{{Bókaheimild|titill=Iron Kingdom|höfundur=Christopher Clark|ár=2008|url=|bls=19-37|ISBN=978-0-674-03196-8|útgefandi=Library of Congress Cataloging-in-Publication Data}}</ref> === Konungsríkið Prússland === [[Mynd:Map-DB-PrussiaProvs-1818.svg|thumb|Prússland eftir Vínarfundinn 1815]] [[Mynd:A v Werner - Kaiserproklamation am 18 Januar 1871 (3. Fassung 1885).jpg|thumb|Krýning Vilhjálms I til keisara í Versölum 1871. Fyrir miðri mynd má sjá í Bismarck kanslara (í hvítum búningi).]] Það gerðist árið [[1701]] að kjörfurstinn Friðrik III. sameinaði löndin í eitt konungsríki. Frá þeim tíma kallaðist það konungsríkið Prússland. Kjörfurstinn Friðrik III. varð þá Friðrik I., konungur Prússlands. En það var ekki fyrr en í tíð Friðriks Vilhjálms I. að Prússland varð stórveldi. Hann lagði af allt gjálífi sem faðir hans hafði stofnað til og var sparsamur mjög. Enn fremur dró hann saman mikinn her og var það hann öðrum fremur sem hóf Prússland upp sem herveldi. Friðrik Vilhjálmur tók þátt í [[Norðurlandaófriðurinn mikli|Norðurlandaófriðnum mikla]] og vann lönd af [[Svíþjóð|Svíum]] við suðurströnd Eystrasalts (Pommern). Sonur hans, Friðrik II., var eflaust einn mesti konungur síns tíma. Hann tók þátt í [[7 ára stríðið|7 ára stríðinu]], hertók [[Slésía|Slésíu]] og átti þátt í [[Skipting Póllands|skiptingu Póllands]]. Eftir hertökuna á Slésíu fékk hann viðurnefnið hinn mikli. Árið [[1806]] tók Friðrik Vilhjálmur III. þátt í orrustunum við Jena og við Auerstedt gegn [[Napoleon Bonaparte|Napóleon]] og tapaði þeim orrustum. Í kjölfarið hertók Napóleon [[Berlín]] til skamms tíma. Árið [[1862]] réð Vilhjálmur I. [[Bismarck|Otto von Bismarck]] sem kanslara ríkisins. Eftir þrjú snörp stríð við [[Frakkland|Frakka]], [[Danmörk|Dani]] og [[Austurríki|Austurríkismenn]] varð Prússland keisaradæmi árið [[1871]]. Konungar Prússlands: {| class="wikitable" |- ! Konungur !! Ár !! Ath. |- | [[Friðrik 1. Prússakonungur|Friðrik I]] || 1701-1713 || |- | [[Friðrik Vilhjálmur I (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur I]] || 1713-1740 || |- | [[Friðrik 2. Prússakonungur|Friðrik II]] || 1740-1786 || Kallaður Friðrik mikli |- | [[Friðrik Vilhjálmur II (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur II]] || 1786-1797 || |- | [[Friðrik Vilhjálmur III (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur III]] || 1797-1840 || Áttist við Napoleon |- | [[Friðrik Vilhjálmur IV (Prússland)|Friðrik Vilhjálmur IV]] || 1840-1861 || |- | [[Vilhjálmur I (Prússland)|Vilhjálmur I]] || 1861-1871 || Réði Bismarck sem kanslara |} === Prússland eftir stofnun Keisaradæmisins === [[Mynd:Map-DR-Prussia.svg|thumb|Prússland við lok heimstyrjaldarinnar fyrri 1918]] Árið 1871 voru mörg þýsk ríki sameinuð í eitt keisaradæmi. Vilhjálmur I., konungur Prússlands, var krýndur keisari í [[Versalir|Versölum]] í Frakklandi [[18. janúar]] það ár. Vilhjálmur var eftir það bæði keisari Þýskalands og konungur Prússlands. Keisaradæmið varð þó skammlíft, stóð aðeins í 47 ár, og voru keisararnir aðeins þrír. Árið [[1888]] var kallað ''þrí-keisara-árið'' (''Drei-Kaiser-Jahr''), en þá ríktu allir þrír keisararnir, hver á eftir öðrum. Bismarck kanslari var rekinn árið [[1890]] og Vilhjálmur II. keisari stjórnaði ríkinu sjálfur eftir það. Hann neyddist til að segja af sér keisaradómi 1918 og fór í útlegð til [[Holland]]s. Þrír konungar Prússlands ríktu sem keisarar Þýskalands: {| class="wikitable" |- ! Keisari !! Ár !! Ath. |- | Vilhjálmur I || 1871-1888 || |- | [[Friðrik III (Prússland)|Friðrik III]] || 1888-1888|| Lifði aðeins í tæpa fjóra mánuði sem keisari |- | [[Vilhjálmur 2. Þýskalandskeisari|Vilhjálmur II]] || 1888-1918 || Sagði af sér |} === Fríríkið Prússland === Eftir ósigur Þjóðverja í [[Heimstyrjöldin fyrri|heimsstyrjöldinni fyrri]] 1918 var [[Weimar-lýðveldið]] stofnað. Höfuðborg þess ríkis var Berlín. Prússlandi var þá breytt í fríríki, sem var nokkurs konar lýðveldi innan lýðveldisins, svipað og nokkur önnur héruð í Þýskalandi. [[Nasismi|Nasistar]] lögðu þó fríríkið í raun niður árið [[1934]], en síðan gerðu bandamenn það formlega árið [[1947]]. Síðan þá hefur notkun hugtaksins Prússland miðast við sögulega, landfræðilega og menningarlega merkingu þess. ==Fánagallerí== {| border="2" cellpadding="4" cellspacing="0" style="margin: 1em 1em 1em 0; background: #f9f9f9; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse;" |- bgcolor="#efefef" ! width="110"|Fáni!!width="250"|Ártal!!width="250"|Notkun |- | [[Mynd:Flag of Prussia (1466-1772) Lob.svg|250px|border]] | 1466-1772 | Fáni [[Prússalén|Prússaléns]] |- | [[Mynd:Flag of Ducal Prussia.svg|250px|border]] | 1525-1657 | Fáni [[Hertogadæmið Prússland|Hertogadæmi Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1701-1750).svg|250px|border]] | 1701-1750 | Ríkisfáni [[Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|250px|border]] | 1701-1935 | Borgaralegur Fáni Prússlands |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1750-1801).svg|250px|border]] | 1750-1801 | Ríkisfáni [[Konungsríkið Prússland|Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1801-1803).svg|250px|border]] | 1801-1803 | Ríkisfáni [[Konungsríkið Prússland|Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of the Kingdom of Prussia (1803-1892).svg|250px|border]] | 1803-1892 | Ríkisfáni [[Konungsríkið Prússland|Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:War Ensign of Prussia (1816).svg|250px|border]] | 1816 | Stríðsfáni Prússlands |- | [[Mynd:Royal Standard of the King of Prussia (1871–1918).svg|250px|border]] | 1871-1918 | Konungsstaðal Konungs Prússlands |- | [[Mynd:Royal Standard of the Crown Prince of Prussia (1871–1892).svg|250px|border]] | 1871-1892 | Staðal Krónarprins Prússlands |- | [[Mynd:Merchant Flag of Prussia (1823-1863).png|250px|border]] | 1823-1863 | Kaupmannafáni Prússlands |- | [[Mynd:Merchant Flag of Prussia (1863-1892).png|250px|border]] | 1863-1892 | Kaupmannafáni Prússlands |- | [[Mynd:Flag of Prussia (1892-1918).svg|250px|border]] | 1892-1918 | Ríkisfáni [[Konungsríkisins Prússlands]] |- | [[Mynd:Flag of Prussia Civil Ensign 1892-1918.svg|250px|border]] | 1892-1918 | Borgaramerki Prússlands |- | [[Mynd:Preußische Kriegs- und Dienstflagge.svg|250px|border]] | 1895-1918 | Stríðsfáni Prússlands |- | [[Mynd:Flag of Prussia (1918–1933).svg|250px|border]] | 1918-1933 | Fáni [[Fríríkið Prússland|Fríríki Prússlands]] |- | [[Mynd:Dienstflagge Preußen 1933-35.svg|250px|border]] | 1933-1935 | Þjónustufáni [[Fríríkið Prússland|Fríríkisins Prússlands]] |} == Landafræði == === Héruð === Prússneska ríkið var upphaflega skipt í tíu héruð. Prússneska ríkisstjórnin skipaði yfirmenn hvers héraðs sem kallast Oberpräsident (æðsti forseti). Oberpräsident var fulltrúi prússnesku ríkisstjórnarinnar í héraðinu og var upptekinn við að innleiða og hafa eftirlit með aðalréttindum prússnesku stjórnarinnar. Héruðum Prússlands var frekar skipt niður í stjórnsýsluumdæmi ([[Regierungsbezirk|Regierungsbezirke]]), háð yfirstjórninni. Varðandi sjálfstjórn var hvert hérað einnig með héraðsþing (Provinziallandtag), sem meðlimir voru kosnir í óbeinum kosningum af sýslumönnum og borgarfulltrúum í sveitasýslunum og sjálfstæðum borgum. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Austur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1945|| [[Königsberg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Brandenburg.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Potsdam]] (1815-1827)<br />[[Berlín]] (1827-1843)<br />[[Potsdam]] (1843-1918)<br />[[Charlottenburg]] (1918-1920)<br />[[Berlín]] (1920-1945) |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Poland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Jülich-Kleve-Berg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1822 || [[Cologne]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Neðri Rín]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1822 || [[Koblenz]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Provinz Pommern flag.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Pommern (hérað)|Pommern]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Stettin]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Posen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen (hérað)|Posen]]''' || style="text-align:center;"| 1848 || style="text-align:center;"| 1920 || [[Posen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Sachsen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Saxland (hérað)|Saxland]]''' || style="text-align:center;"| 1816 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Magdeburg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1815<br />1938 || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || [[Breslau]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westfalen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestfalía (hérað)|Vestfalía]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Münster]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1920 || [[Danzig]] |} Árið [[1822]] var stofnað [[Rínarhéraðið]] sem varð til vegna sameiningu [[Neðri-Rín|Neðri-Rínar]] og [[Jülich-Kleves-Berg]] héruðanna. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Rínarhéraðið]]''' || style="text-align:center;"| 1822 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Koblenz]] |} Árið [[1829]] varð [[Héraðið Prússland|héraðið Prússland]] til við sameiningu [[Austur-Prússland|Austur-Prússlands]] og [[Vestur-Prússland|Vestur-Prússlands]], sem stóð til [[1878]] þegar þau voru aftur aðskilin. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Héraðið Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1829 || style="text-align:center;"| 1878 || [[Koblenz]] |} Árið [[1850]] var héraðið [[Hohenzollern]] í suður-Þýskalandi stofnað úr viðteknum furstadæmum [[Hohenzollern-Hechingen]] og [[Hohenzollern-Sigmaringen]]. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hohenzollern.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hohenzollern]]''' || style="text-align:center;"| 1850 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Sigmaringen]] |} Árið [[1866]], í kjölfar [[Stríð Prússlands og Austurríkis|stríðs Prússlands og Austurríkis]], innlimaði Prússland nokkur þýsk ríki sem höfðu verið bandamenn [[Austurríska keisaradæmið|Austurríkis]] og skipulagði þau ásamt áður hernumdum dönskum yfirráðasvæðum í þrjú ný héruð: {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hannover.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hannover (hérað)|Hannover]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Hannover]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hessen-Nassau.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hesse-Nassau]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1918 || [[Kassel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schleswig-Holstein.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slésvík-Holtsetaland (hérað)|Slésvík-Holtsetaland]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Kiel]] |} Árið [[1881]] var síðasta hérað [[Konungsríkið Prússland|konungsríkisins Prússlands]] stofnað þegar [[Berlín]] var aðskilið frá [[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Berlin.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Berlín]]''' || style="text-align:center;"| 1881 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Berlín]] |} Árið [[1918]] eftir [[Fyrri heimstyrjöldin|fyrri heimsstyrjöldina]] var [[þýska keisaradæmið]] leyst upp og [[Weimar-lýðveldið]] kom í stað þess. Eftirfarandi voru núverandi prússnesku héruð: {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Austur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1945|| [[Königsberg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Berlin.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Berlín]]''' || style="text-align:center;"| 1881 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Berlín]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Brandenburg.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Potsdam]] (1815-1827)<br />[[Berlín]] (1827-1843)<br />[[Potsdam]] (1843-1918)<br />[[Charlottenburg]] (1918-1920)<br />[[Berlín]] (1920-1945) |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hannover.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hannover (hérað)|Hannover]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Hannover]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hessen-Nassau.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hesse-Nassau]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1918 || [[Kassel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hohenzollern.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hohenzollern]]''' || style="text-align:center;"| 1850 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Sigmaringen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Provinz Pommern flag.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Pommern (hérað)|Pommern]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Stettin]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Posen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen (hérað)|Posen]]''' || style="text-align:center;"| 1848 || style="text-align:center;"| 1920 || [[Posen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Rínarhéraðið]]''' || style="text-align:center;"| 1822 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Koblenz]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Sachsen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Saxland (hérað)|Saxland]]''' || style="text-align:center;"| 1816 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Magdeburg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1815<br />1938 || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || [[Breslau]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schleswig-Holstein.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slésvík-Holtsetaland (hérað)|Slésvík-Holtsetaland]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Kiel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westfalen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestfalía (hérað)|Vestfalía]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Münster]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1920 || [[Danzig]] |} Héraðið [[Posen-Vestur-Prússland]] var stofnað árið [[1922]] úr hlutum héraðanna [[Posen (hérað)|Posen]] og [[Vestur-Prússlands]] sem ekki höfðu verið framseldir til [[Pólland|Póllands]]. Héraðið var afnumið árið [[1938]] þar sem landsvæði þess var aðallega innlimað í [[Pommern (hérað)|Pommern]], og tvær útsköfanir í [[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]] og [[Slesía|Slesíu]]. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Grenzmark Posen-Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen-Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1922 || style="text-align:center;"| 1938|| [[Schneidemühl]] |} Eftir valdatöku nasista árið 1933 voru lög um endurreisn ríksins sett 30. janúar 1934. Með því var þýska ríkið formlega ekki lengur sambandsríki og stofnað miðstýrt ríki. Prússland og héruð þess héldu formlega áfram að vera til, en Landtag ríkisins og héraðsþing voru afnumin og stjórnarfarið var sett undir beina stjórn Reichsstatthalter (ríkisstjóra). Eftirfarandi er yfirlit yfir prússnesku héruðinn á milli 1919 og 1938: {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Civil flag of Prussia 1701-1935.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Austur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1773<br />1878 || style="text-align:center;"| 1829<br />1945|| [[Königsberg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flag of Berlin.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Berlín]]''' || style="text-align:center;"| 1881 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Berlín]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Brandenburg.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Brandenborg (hérað)|Brandenborg]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Potsdam]] (1815-1827)<br />[[Berlín]] (1827-1843)<br />[[Potsdam]] (1843-1918)<br />[[Charlottenburg]] (1918-1920)<br />[[Berlín]] (1920-1945) |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Oberschlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Efri-Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || style="text-align:center;"| 1938<br />1945 || [[Oppeln]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hannover.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hannover (hérað)|Hannover]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Hannover]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hessen-Nassau.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hesse-Nassau]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1918 || [[Kassel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Hohenzollern.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Hohenzollern]]''' || style="text-align:center;"| 1850 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Sigmaringen]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Neðri-Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || style="text-align:center;"| 1938<br />1945 || [[Breslau]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Provinz Pommern flag.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Pommern (hérað)|Pommern]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Stettin]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Grenzmark Posen-Westpreußen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Posen-Vestur-Prússland]]''' || style="text-align:center;"| 1922 || style="text-align:center;"| 1938|| [[Schneidemühl]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Rheinland.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Rínarhéraðið]]''' || style="text-align:center;"| 1822 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Koblenz]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Sachsen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Saxland (hérað)|Saxland]]''' || style="text-align:center;"| 1816 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Magdeburg]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schleswig-Holstein.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slésvík-Holtsetaland (hérað)|Slésvík-Holtsetaland]]''' || style="text-align:center;"| 1868 || style="text-align:center;"| 1946 || [[Kiel]] |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Westfalen.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Vestfalía (hérað)|Vestfalía]]''' || style="text-align:center;"| 1815 || style="text-align:center;"| 1945 || [[Münster]] |} Árið 1938 varð héraðið Slesía til aftur við sameiningu Neðri Slesíu og Efri Slesíu, sem stóð til 1941 þegar þau voru aftur aðskilin. {| class=wikitable style=width:40em; |- !style="width:1%;"| !style="width:6%;"| Hérað !style="width:3%;"| Ár stofnað !style="width:3%;"| Ár afnumið !style="width:15%;"| Höfuðstaður |- style="text-align:center;" || [[Mynd:Flagge Preußen - Provinz Schlesien.svg|center|25px]] || style="text-align:left;"| '''[[Slesía]]''' || style="text-align:center;"| 1815<br />1938 || style="text-align:center;"| 1919<br />1941 || [[Breslau]] |} == Heimildir == * Matz, Klaus-Jürgen. Wer regierte wann? Dtv. 1980. * {{wpheimild|tungumál=de|titill=Preussen|mánuðurskoðað=febrúar|árskoðað=2010}} {{Commons|Prussia|Preußen}} [[Flokkur:Prússland| ]] 9oo8j30ljwhhxcibcq2cam40hmwza2a 0 4884 1762488 1759300 2022-07-30T01:32:30Z 84.250.14.116 /* Enska */ "one1" → "one" wikitext text/x-wiki [[Þjóðsöngur]] [[Ástralía|Ástralíu]] heitir '''Advance Australia Fair''', (''[[íslenska]]'': Áfram fagra Ástralía) og hefur verið síðan [[1977]] þegar það vann kosningar þess efnis (fyrir þann tíma var þjóðsöngur Ástralíu sá sami og [[Bretland]]s, [[God Save the Queen]]). [[Lag|Lagið]] og [[Ljóð|ljóðið]] voru samin af Peter Dodds McCormick á síðari hluta [[19. öld|19. aldar]] og fyrst flutt [[30. nóvember]], [[1878]] í [[Sydney]]. [[Ljóð]]inu var breytt nokkuð þegar það var gert að þjóðsöng: Öðru, fjórðu og fimmtu erindunum var sleppt og nokkrum línum í hinum tveimur var breytt til að sýna betur þá ímynd sem Ástralir vildu sýna af sjálfum sér. == Textar == === Enska === <poem> Australians all let us rejoice For we are one and free We've golden soil and wealth for toil, Our home is girt by sea: Our land abounds in nature's gifts Of beauty rich and rare, In history's page let every stage Advance Australia fair, In joyful strains then let us sing Advance Australia fair. Beneath our radiant Southern Cross, We'll toil with hearts and hands, To make this Commonwealth of ours Renowned of all the lands, For those who've come across the seas We've boundless plains to share, With courage let us all combine To advance Australia fair. In joyful strains then let us sing, Advance Australia fair. </poem> == Waltzing Matilda == Ef til vill er vert að minnast á lagið [[Waltzing Matilda]] eftir A.B. „Banjo“ Patterson, sem er í raun frægara og almennt frekar tengt við Ástralíu en Advance Australia Fair. Það lag var einnig í kjöri um þjóðsöng, en lenti í öðru sæti á eftir Advance Australia Fair, enda er það um öllu umdeildara efni (ljóðið segir sögu útilegumanns sem rænir [[kind]] og fremur svo [[sjálfsmorð]] þegar laganna verðir ná honum). == Tenglar == * [https://web.archive.org/web/20000118153642/http://www.geocities.com/EnchantedForest/Cottage/6936/midi/anthem.mid MIDI skrá] * [https://web.archive.org/web/20050623031356/http://www.pm.gov.au/audio/anthem_instrumental.mp3 MP3-skrá með aðeins hljóðfærum (1.5 MB)] * [https://web.archive.org/web/20050317024107/http://www.pm.gov.au/audio/anthem_vocal.mp3 MP3-skrá með fyrsta erindinu sungið(1.12 MB)] [[Flokkur:Ástralía]] [[Flokkur:Þjóðsöngvar]] 5ick4dmiv5ahndgef3dk9imc3y7feqb 0 4895 1762352 1694409 2022-07-29T19:27:30Z 46.22.109.166 Innsláttarvilla, ártal er rangt. Kaupstaðurinn fékk réttindi sín frá Danakonung 1683 ekki 1983. wikitext text/x-wiki [[Mynd:Ólafsvík pos.png|right]] [[Mynd:1 Ólafsvík aerial pano 2017.jpg|thumb|Loftmynd.]] [[File:Olafsvik22Ice.JPG|thumb|Pakkhúsið (1844)]] '''Ólafsvík''' er [[bær]] á utanverðu [[Snæfellsnes]]i í [[sveitarfélag]]inu [[Snæfellsbær|Snæfellsbæ]]. 976 manns bjuggu í Ólafsvík árið 2015. Ólafsvík var upphaflega í [[Neshreppur (Snæfellsnessýslu)|Neshreppi]], síðan í [[Neshreppur innan Ennis|Neshreppi innan Ennis]] eftir að Neshreppi var skipt í tvennt. Þeim hreppi var svo aftur skipt í tvennt árið [[1911]] og varð þá ''Ólafsvíkurhreppur'' til, sem og [[Fróðárhreppur]] þar austur af. Ólafsvík var fyrsti bærinn á íslandi að fá Kaupstaðaréttindi frá danakonungi árið [[1683]] [[14. apríl]]. Þann [[1. apríl]] [[1990]] sameinaðist Fróðárhreppur Ólafsvík á ný, að þessu sinni undir merkjum kaupstaðarins. Hinn [[11. júní]] [[1994]] sameinaðist Ólafsvíkurkaupstaður [[Neshreppur utan Ennis|Neshreppi utan Ennis]], [[Breiðuvíkurhreppur|Breiðuvíkurhreppi]] og [[Staðarsveit]] undir nafninu ''Snæfellsbær''. Bæjarbúar byggja afkomu sína á [[sjávarútvegur|sjávarútvegi]] og í auknum mæli á [[ferðaþjónusta|ferðaþjónustu]]. == Tenglar == {{commonscat|Ólafsvík|Ólafsvík}} * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3272389 ''Ólafsvík 250 ára''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1937] {{Borgir og bæir á Íslandi}} {{Stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Vesturland]] [[Flokkur:Snæfellsnes]] [[Flokkur:Íslensk sjávarþorp]] [[Flokkur:Þéttbýlisstaðir Íslands]] 7fzwvt0vo1qe3d2x8iv3auol3w3ryod 1762353 1762352 2022-07-29T19:29:49Z 46.22.109.166 Ártal 87 ekki 83 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Ólafsvík pos.png|right]] [[Mynd:1 Ólafsvík aerial pano 2017.jpg|thumb|Loftmynd.]] [[File:Olafsvik22Ice.JPG|thumb|Pakkhúsið (1844)]] '''Ólafsvík''' er [[bær]] á utanverðu [[Snæfellsnes]]i í [[sveitarfélag]]inu [[Snæfellsbær|Snæfellsbæ]]. 976 manns bjuggu í Ólafsvík árið 2015. Ólafsvík var upphaflega í [[Neshreppur (Snæfellsnessýslu)|Neshreppi]], síðan í [[Neshreppur innan Ennis|Neshreppi innan Ennis]] eftir að Neshreppi var skipt í tvennt. Þeim hreppi var svo aftur skipt í tvennt árið [[1911]] og varð þá ''Ólafsvíkurhreppur'' til, sem og [[Fróðárhreppur]] þar austur af. Ólafsvík var fyrsti bærinn á íslandi að fá Kaupstaðaréttindi frá danakonungi árið [[1687]] [[14. apríl]]. Þann [[1. apríl]] [[1990]] sameinaðist Fróðárhreppur Ólafsvík á ný, að þessu sinni undir merkjum kaupstaðarins. Hinn [[11. júní]] [[1994]] sameinaðist Ólafsvíkurkaupstaður [[Neshreppur utan Ennis|Neshreppi utan Ennis]], [[Breiðuvíkurhreppur|Breiðuvíkurhreppi]] og [[Staðarsveit]] undir nafninu ''Snæfellsbær''. Bæjarbúar byggja afkomu sína á [[sjávarútvegur|sjávarútvegi]] og í auknum mæli á [[ferðaþjónusta|ferðaþjónustu]]. == Tenglar == {{commonscat|Ólafsvík|Ólafsvík}} * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3272389 ''Ólafsvík 250 ára''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1937] {{Borgir og bæir á Íslandi}} {{Stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Vesturland]] [[Flokkur:Snæfellsnes]] [[Flokkur:Íslensk sjávarþorp]] [[Flokkur:Þéttbýlisstaðir Íslands]] 4in3g6p5nnnroz6onfzgl0123wpram6 0 6070 1762503 1638371 2022-07-30T03:23:48Z 2A01:6F02:317:6E1:F4A1:9A1:D7D3:5132 wikitext text/x-wiki {|align="right" style="margin: 0px 0px 10px 10px" | [[Flokkur (lotukerfið)|'''Flokkur''']] &rarr;<br />&darr; [[Lota (lotukerfið)|'''Lota''']] |align=center width=30px|'''17''' |- |[[Frumefni í Lotu 2|'''2''']] |style="text-align:center;background-color:#ffff99;color:red;border:1px solid black;"|9<br />[[Flúor|F]] |- |[[Frumefni í Lotu 3|'''3''']] |style="text-align:center;background-color:#ffff99;color:red;border:1px solid black;"|17<br />[[Klór|Cl]] |- |[[Frumefni í Lotu 4|'''4''']] |style="text-align:center;background-color:#ffff99;color:#00aa00;border:1px solid black;"|35<br />[[Bróm|Br]] |- |[[Frumefni í Lotu 5|'''5''']] |style="text-align:center;background-color:#ffff99;color:black;border:1px solid black;"|53<br />[[Joð|I]] |- |[[Frumefni í Lotu 6|'''6''']] |style="text-align:center;background-color:#ffff99;color:black;border:1px dashed black;"|85<br />[[Astat|At]] |} '''Halógenar''' (eða '''söltungur''', '''saltmyndarar''', frá [[Gríska|grísku]] ''hals'' sem þýðir „salt“ og ''gen'' „fæðir af sér“) eru hópur efna í flokki 17 í [[lotukerfið|lotukerfinu]]. Í honum eru: [[flúor]], [[klór]], [[bróm]], [[joð]] og [[astat]]. Þessi efni eru [[tvíatóma]] [[efnasamband|efnasambönd]] í sínu náttúrulega ástandi. Þeir þurfa eina [[rafeind]] til viðbótar til að fylla ysta [[rafeindahvolf]] sitt og hafa þar af leiðandi ríka tilhneigingu til að mynda neikvæða [[jón (efnafræði)|jón]] með hleðslu -1. [[Salt (efnafræði)|Sölt]] sem innihalda þessar jónir eru kölluð [[halíð]]. Halógenar eru mjög [[hvarfgjarn]]ir og geta sem slíkir verið hættulegir lífverum, jafnvel lífshættulegir í nógu stórum skömmtum. Bæði klór og joð eru notuð sem [[sótthreinsunarefni]] í vatn og sundlaugar, opin sár, eldhúsvörur og þess háttar. Efnin drepa [[gerill|gerla]] og aðrar skaðlegar [[örvera|örverur]] og eru þar af leiðandi notuð við [[dauðhreinsun]]. Hvarfgirni þeirra eru notuð í [[bleiking]]u. Klór er virka efnið í [[bleikiklór]] sem notaður er við þvott og er einnig notaður við framleiðslu á flestum [[pappír]]svörum. Þegar halíðjónir bindast við eitt vetnisatóm mynda þær [[vetnishalíð sýra|vetnishalíðsýrur]] sem er hópur sérlega sterkra sýra. Allar eru þær rammar nema flúorsýra, HF. Halógenar geta bundist við hvorn annan til að mynda [[samhalógen]] <!-- nýtt orð! --> sambönd. Mörg tilbúin [[lífrænt efnasamband|lífræn efnasambönd]], eins og [[fjölliða|plastfjölliður]], og einnig sum náttúruleg efnasambönd, innihalda halógena. Þau kallast ''halógenuð'' efnasambönd, t.d. innihalda [[Skjaldkirtill|skjaldkirtilshormón]] joðatóm. Klórjónir gegna lykilhlutverki í heilastarfsemi með því að vera milliefni í ferli hömlusendisins [[GASS]] (''gamma-amínósmjörsýra''). Hins vegar er talið að bróm og flúor séu ekki nauðsynleg fyrir efnaskipti manna en flúor er samt notað til þess að styrkja glerung á tönnum manna. [[Flokkur:Halógenar|*]] [[Flokkur:Efnaflokkar]] 0zweipic0rtrygmed3v0fo39rq5yyab 0 10479 1762299 1679251 2022-07-29T12:52:57Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Ólafur pá Höskuldsson''' (10. öld) var sonur [[Höskuldur Dala-Kollsson|Höskuldar Dala-Kollssonar]] stórbónda og höfðingja á [[Höskuldsstaðir (Laxárdal)|Höskuldsstöðum]] í [[Laxárdalur (Dalasýslu)|Laxárdal]] í Dalasýslu og ambáttar hans, [[Melkorka Mýrkjartansdóttir|Melkorku Mýrkjartansdóttur]]. Melkorka neitaði að tala og héldu menn að hún væri mállaus, en þegar Ólafur var nokkurra ára kom faðir hans að þeim þar sem Melkorka sagði syni sínum sögur í hvammi fyrir neðan bæjarhólinn. Kom þá í ljós að hún var konungsdóttir frá Írlandi. Ólafur var látinn heita eftir Ólafi feilan bónda í [[Hvammur í Dölum|Hvammi]] í [[Hvammssveit]], en hann var móðurbróðir Höskuldar og dó skömmu áður en Ólafur pá fæddist. Frá 7 ára aldri var hann í fóstri hjá Þórði godda á [[Goddastaðir|Goddastöðum]] í Laxárdal og mannaðist vel. Ólafur pá var skartmaður mikill þegar hann óx úr grasi og var það orsök viðurnefnisins, sem Höskuldur faðir hans gaf honum. Hálfbræður hans voru Þorleikur og Bárður og hálfsystir hans var [[Hallgerður langbrók]] og var hann því mágur [[Gunnar á Hlíðarenda|Gunnars á Hlíðarenda]]. Er Ólafur var átján vetra fór hann í frægðarför til [[Írland]]s að finna Mýrkjartan afa sinn, sem tók honum vel og gerði honum mikinn sóma. Einnig hlaut hann mikinn sóma af [[Haraldur gráfeldur|Haraldi]] Eiríkssyni Noregskonungi, sem hafði hann í miklum metum og kom hann stórríkur til baka úr för sinni að tveimur árum liðnum. Ólafur pá kvæntist [[Þorgerður Egilsdóttir|Þorgerði]] [[Egill Skallagrímsson|Egilsdóttur Skallagrímssonar]] frá [[Borg á Mýrum]]. Voru þau fyrst um vetur á Höskuldsstöðum með Höskuldi, en bjuggu svo á Goddastöðum þar sem Ólafur var fóstraður. Síðar bjuggu þau í [[Hjarðarholt (Dalasýslu)|Hjarðarholti]], sem er norðan [[Laxá í Dölum|Laxár]] gegnt Höskuldsstöðum og byggði Ólafur þar fyrstur manna. Þegar þau fluttu lét Ólafur reka búsmalann á milli bæjanna og náði hjörðin í óslitinni röð á milli Goddastaða og Hjarðarholts, en það er alllöng leið. Börn þeirra Ólafs og Þorgerðar voru synirnir [[Kjartan Ólafsson (Laxdælu)|Kjartan]], Steinþór, Halldór, Helgi og Höskuldur og dæturnar Bergþóra, Þorbjörg og Þuríður. Auk þess fóstruðu þau [[Bolli Þorleiksson|Bolla]], son Þorleiks, og voru þeir jafnaldrar Kjartan og Bolli. Þeir voru miklir vinir, en þó gerðist Bolli banamaður Kjartans vegna ástamála þeirra og [[Guðrún Ósvífursdóttir|Guðrúnar Ósvífursdóttur]]. Var Kjartan veginn við stein nokkurn uppi á Svínadal og heitir þar Kjartanssteinn. Frá öllum þessum persónum og atburðum segir í [[Laxdæla saga|Laxdæla sögu]]. * [[Valgarður Egilsson]] fór með hlutverk Ólafs í kvikmyndinni [[Hvíti víkingurinn]]. [[Flokkur:Dalasýsla]] [[Flokkur:Laxdæla saga]] [[Flokkur:Persónur Íslendingasagna]] [[Flokkur:Saga Íslands]] qpzwltbnv5x9eg63fm5iak6q60pqaam 0 12319 1762307 1725139 2022-07-29T14:22:11Z Akigka 183 wikitext text/x-wiki {{Land | nafn_á_frummáli = République d'Haïti<br />Repiblik d Ayiti | nafn = Haítí | nafn_í_eignarfalli = Haítí | fáni = Flag of Haiti.svg | skjaldarmerki = Coat_of_arms_of_Haiti.svg | kjörorð = L'Union Fait La Force<br />([[franska]]: Samstaða færir styrk) | staðsetningarkort = Haiti_(orthographic_projection).svg | tungumál = [[franska]], [[haítískt blendingsmál]] | höfuðborg = [[Port-au-Prince]] | stjórnarfar = [[Lýðveldi]] | titill_leiðtoga1 = [[Forseti Haítí|Forseti]] | nafn_leiðtoga1 = [[Ariel Henry]] {{small|(''starfandi'')}} | titill_leiðtoga2 = [[Forsætisráðherra Haítí|Forsætisráðherra]] | nafn_leiðtoga2 = [[Ariel Henry]] | stærðarsæti = 143 | flatarmál = 27.750 | hlutfall_vatns = 0,7 | mannfjöldaár = 2018 | mannfjöldasæti = 85 | fólksfjöldi = 11.123.178 | íbúar_á_ferkílómetra = 382 | VLF_ár = 2017 | VLF = 19,979 | VLF_sæti = 144 | VLF_á_mann = 1.819 | VLF_á_mann_sæti = 174 | VÞL = {{hækkun}} 0.503 | VÞL_ár = 2018 | VÞL_sæti = 169 | gjaldmiðill = [[gourde]] (HTG) | tímabelti = [[UTC]]-5 | staða = [[Sjálfstæði]] | atburður1 = Yfirlýst | atburður2 = Viðurkennt | staða_athugasemd = (frá [[Frakkland]]i) | dagsetning1 = [[1. janúar]], [[1804]] | dagsetning2 = [[1825]] ([[Frakkland|Fr]]), [[1863]] ([[BNA]]) | þjóðsöngur = [[La Dessalinienne]] | tld = ht | símakóði = 509 }} '''Haítí''' ([[franska]]: ''Haiti'', [[haítískt kreólamál]]: ''Ayiti''), formlega '''Lýðveldið Haítí''' (franska: ''République d'Haïti''; haítískt kreólamál: ''Repiblik D Ayiti''), er land á vestari helmingi eyjunnar [[Hispaníóla|Hispaníólu]], sem er ein af [[Stóru Antillaeyjar|Stóru Antillaeyjum]] í [[Karíbahaf]]i, austan við [[Jamaíka]] og [[Kúba|Kúbu]] og sunnan við [[Bahamaeyjar]] og [[Turks- og Caicoseyjar]]. Það nær yfir þrjá áttundu hluta eyjunnar og á landamæri að [[Dóminíska lýðveldið|Dóminíska lýðveldinu]] í austri. Landið nær auk þess yfir eyjarnar [[La Gonâve]], [[Tortúga]], [[Les Cayemites]] og [[Ile a Vache]]. Suðvestan við Haítí er óbyggða smáeyjan [[Navassaeyja]] undir stjórn [[Bandaríkin|Bandaríkjanna]] sem landið gerir tilkall til. Haítí er 27.750 km² að stærð og íbúar eru taldir vera rúmar 11 milljónir sem gerir landið að fjölmennasta landinu innan [[CARICOM]] og því næstfjölmennasta í Karíbahafi, á eftir Kúbu. Eyjan var byggð [[Taínóar|Taínóum]] sem fluttust þangað frá Suður-Ameríku. Evrópubúar komu fyrst til eyjarinnar 5. desember 1492, í [[Fyrsta ferð Kólumbusar|fyrstu ferð Kólumbusar]], sem hélt að hann væri kominn til [[Indland]]s eða [[Kína]]. Kólumbus stofnaði þar síðar fyrstu nýlenduna í [[Nýi heimurinn|Nýja heiminum]], [[La Navidad]], þar sem nú er norðausturströnd Haítí. [[Spánn]] gerði tilkall til eyjarinnar og nefndi hana ''La Española''. Eyjan var hluti af [[Spænska heimsveldið|Spænska heimsveldinu]] þar til snemma á 17. öld. [[Frakkland|Frakkar]] hófu þá að stofna nýlendur á vesturhluta eyjarinnar og gerðu tilkall til hennar. Eftir [[Níu ára stríðið]] fengu Frakkar vesturhluta eyjunnar með friðarsamningum 1697. Þeir nefndu þann hluta ''Saint-Domingue''. Frakkar stofnuðu [[sykurplantekra|sykurplantekrur]] sem ræktaðar voru með [[þrælahald|þrælum]] frá Afríku. Nýlendan var með þeim auðugustu í heimi. Haítí var [[Frakkland|frönsk]] [[nýlenda]] og fyrsta landið í [[Ameríka|Ameríku]] til að lýsa yfir [[sjálfstæði]], eftir [[Haítíska byltingin|einu þrælabyltingu í heimssögunni]] sem heppnaðist og leiddi til þess að sjálfstætt lýðveldi var stofnað. Þrátt fyrir þennan aldur er landið eitt af þeim [[fátækt|fátækustu]] á [[vesturhvel jarðar|vesturhveli jarðar]]. Haítí varð fyrir gríðarlegum skemmdum í [[Jarðskjálftinn á Haítí 2010|jarðskjálfta sem varð árið 2010]] þann 12. janúar en hann mældist 7,0 á [[Richter-kvarði|Richter]] og átti upptök sín skammt frá [[Port-au-Prince]], höfuðborg Haítí. [[Ísland]] átti heiðurinn af því að vera fyrsta þjóðin sem kom Haítíbúum til hjálpar eftir jarðskjálftann. Haítí er stofnaðili að [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]], [[Samtök Ameríkuríkja|Samtökum Ameríkuríkja]], [[Samtök Karíbahafsríkja|Samtökum Karíbahafsríkja]] og [[Samtök frönskumælandi ríkja|Samtökum frönskumælandi ríkja]]. Auk [[CARICOM]] er það aðili a [[Alþjóðagjaldeyrissjóðurinn|Alþjóðagjaldeyrissjóðnum]], [[Alþjóðaviðskiptastofnunin]]ni og [[Bandalag ríkja í Rómönsku Ameríku og Karíbahafi|Bandalagi ríkja í Rómönsku Ameríku og Karíbahafi]]. Þar sem fátækt og pólitískur óstöðugleiki hafa einkennt sögu Haítí er landið með lægstu [[Vísitala um þróun lífsgæða|vísitölu um þróun lífsgæða]] í Ameríku. Frá síðustu aldamótum hefur landið gengið í gegnum [[valdaránið á Haítí 2004|valdarán]] sem kallaði á afskipti Sameinuðu þjóðanna og [[Jarðskjálftinn á Haítí 2010|jarðskjálfta]] sem olli dauða 250.000 manna. == Landfræði == === Veðurfar === [[Mynd:Haiti_Köppen.svg|thumb|right|Kort sem sýnir [[loftslagsbelti]] á Haítí.]] Á Haítí er [[hitabeltisloftslag]] sem er breytilegt eftir hæð yfir sjávarmáli. Meðalhiti í Port-au-Prince er 23-31° í janúar og 25-35° í júlí. Úrkoma er breytileg eftir landshlutum og er meiri á sumum hlutum láglendis og í norður- og austurhlíðum fjalla. Þurrkatíminn á Haítí er frá nóvember til janúar. Meðalúrkoma í Port-au-Prince er 1.370 mm. Það eru tvö regntímabil; apríl til júní og október til nóvember. Haítí verður reglulega fyrir alvarlegum þurrkum og flóðum, sem hafa enn verri afleiðingar vegna [[skógaeyðing]]ar. [[Fellibylur|Fellibylir]] ganga oft yfir landið auk þess sem hætta getur verið á jarðskjálftum. == Stjórnmál== ===Stjórnsýslueiningar=== [[Mynd:Haiti,_administrative_divisions_-_Nmbrs_-_colored.svg|thumb|right|Sýslur Haítí.]] Haítí skiptist í tíu sýslur (''départements'') sem aftur skiptast í 42 umdæmi (''arrondissements''), sem skiptast í 145 [[sveitarfélag|sveitarfélög]] (''communes'') sem skiptast í 571 hverfi (''sections communales''). Sýslurnar eru: # [[Nord-Ouest (Haítí)|Nord-Ouest]] (höfuðstaður: [[Port-de-Paix]]) # [[Nord (Haítí)|Nord]] (höfuðstaður: [[Cap-Haïtien]]) # [[Nord-Est (Haítí)|Nord-Est]] (höfuðstaður: [[Fort-Liberté]]) # [[Artibonite (Haítí)|Artibonite]] (höfuðstaður: [[Gonaïves]]) # [[Centre (Haítí)|Centre]] (höfuðstaður: [[Hinche]]) # [[Ouest (Haítí)|Ouest]] (höfuðstaður: [[Port-au-Prince]]) # [[Grand'Anse (Haítí)|Grand'Anse]] (höfuðstaður: [[Jérémie]]) # [[Nippes]] (höfuðstaður: [[Miragoâne]]) # [[Sud (Haítí)|Sud]] (höfuðstaður: [[Les Cayes]]) # [[Sud-Est (Haítí)|Sud-Est]] (höfuðstaður: [[Jacmel]]) == Efnahagslíf == [[File:Economic growth of Haiti.jpg|thumb|right|Þróun landsframleiðslu á mann.]] [[File:Haiti Product Exports (2019).svg|upright=1.3|thumb|right|Útflutningsvörur árið 2019.]] Haítí býr við markaðshagkerfi þar sem [[verg landsframleiðsla]] er tæplega 20 milljarðar dala en 1.800 dalir á mann (áætlað árið 2017).<ref name="CIA World Factbook – Haiti"/> Gjaldmiðill landsins nefnist [[gourde]]. Þrátt fyrir mikla ferðaþjónustu er Haítí eitt af fátækustu löndum Ameríku, þar sem spilling, óstöðugleiki, lélegir innviðir, skortur á heilbrigðisþjónustu og menntun eru nefnd sem helstu ástæðurnar.<ref name="CIA World Factbook – Haiti">{{cite web |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/haiti/ |title=CIA World Factbook – Haiti|access-date= 3 September 2019}}</ref> Atvinnuleysi er mikið og margir Haítíbúar leita tækifæra utanlands. Viðskipti við landið hrundu eftir [[jarðskjálftinn á Haítí 2010|jarðskjálftann 2010]] og [[kólerufaraldurinn á Haítí 2010|kólerufaraldurinn]] sem kom í kjölfarið. Við það féll verg landsframleiðsla um 8%.<ref name="CIA_20110303">{{cite web |publisher=[[Central Intelligence Agency]] |work=[[The World Factbook]] |title=Haiti |date=22 September 2021 |url=https://www.cia.gov/the-world-factbook/countries/haiti/}}</ref> Árið 2010 var Haítí í 145. sæti af 182 löndum á [[vísitala um þróun lífsgæða|vísitölu um þróun lífsgæða]], og 57,3% þjóðarinnar liðu skort samkvæmt minnst þremur mælikvörðum á fátækt.<ref name="UNDP_2010">{{cite web |publisher=[[United Nations Development Programme]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20110423024550/http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/HTI.html |archive-date=23 April 2011 |url=http://hdrstats.undp.org/en/countries/profiles/HTI.html |title=International Human Development Indicators: Haiti |year=2010 |url-status=dead }}</ref> Eftir umdeildar kosningar árið 2000 og ásakanir um spillingu stjórnar Aristides<ref>{{cite web|url=http://www.wow509.com/news/jean-bertrand-aristide-net-worth/|archive-url=https://archive.today/20141016002417/http://www.wow509.com/news/jean-bertrand-aristide-net-worth/|url-status=dead|archive-date=16 October 2014|title=Jean Bertrand Aristide net worth|work=WOW509}}</ref> hættu Bandaríkin hjálparstarfi á Haítí milli 2001 og 2004.<ref>{{cite news |url=https://www.boston.com/news/nation/washington/articles/2004/03/07/before_fall_of_aristide_haiti_hit_by_aid_cutoff/ |title=Before fall of Aristide, Haiti hit by aid cutoff by |author=Farah Stockman |publisher=Boston.com |date=7 March 2004 |access-date=24 July 2013}}</ref> Þegar Aristide hvarf frá völdum árið 2004 hélt hjálparstarf áfram og [[Brasilíuher]] leiddi friðargæslu í landinu. Eftir nærri fjögurra ára kreppu tók hagvöxtur við sér og náði 1,5% árið 2005.<ref>{{cite web|url=https://globaledge.msu.edu/countries/haiti/economy/|title=Haiti: Economy|publisher=Michigan State University}}</ref> Í september 2009 uppfyllti Haítí skilyrði [[Heavily Indebted Poor Countries]]-verkefnis Alþjóðagjaldeyrissjóðsins og Heimsbankans til að fá niðurfellingu erlendra skulda.<ref>{{cite web |url=http://www.imf.org/external/pubs/ft/scr/2009/cr09288.pdf |title=Haiti: Enhanced Initiative for Heavily Indebted Poor Countries |publisher=International Monetary Fund |date=September 2009 |access-date=24 July 2013}}</ref> Yfir 90% af tekjum hins opinbera á Haítí koma frá samningi við olíufyrirtækið [[Petrocaribe]].<ref>{{cite web|url=http://www.heritage.org/index/pdf/2015/countries/haiti.pdf |title=Haiti Economy |access-date=11 April 2015}}</ref> == Íbúar == === Tungumál === Á Haítí eru tvö opinber tungumál: [[franska]] og [[haítíska]] (kreólamál). Franska er helsta ritmálið, stjórnsýslumálið og fjölmiðlamálið, og 42% íbúa tala hana.<ref>{{cite book|title=La langue française dans le monde 2014|date=2014|publisher=Nathan|isbn=978-2-09-882654-0|url=http://www.francophonie.org/Langue-Francaise-2014/projet/Rapport-OIF-2014.pdf|access-date=20 May 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150412002239/http://www.francophonie.org/Langue-Francaise-2014/projet/Rapport-OIF-2014.pdf|archive-date=12 April 2015|url-status=dead}}</ref><ref>À ce propos, voir l'essai ''Prétendus Créolismes : le couteau dans l'igname'', Jean-Robert Léonidas, Cidihca, Montréal 1995</ref> Menntaðir Haítíbúar tala allir frönsku, hún er kennslumál í skólum og helsta viðskiptamálið. Franska er líka notuð við opinber tilefni eins og giftingar, útskriftir og í messum. Haítí er annað af tveimur sjálfstæðum löndum í Ameríku þar sem franska er opinbert mál, ásamt [[Kanada]]. Önnur Ameríkulönd þar sem franska er töluð eru öll undir yfirráðum Frakklands. Nær allir íbúar landsins tala haítísku sem er [[kreólamál]] byggt á frönsku. Sumir Haítíbúar sem búa nálægt landamærunum að [[Dóminíska lýðveldið|Dóminíska lýðveldinu]] tala [[spænska|spænsku]].<ref>{{Cite web|url=https://www.worldatlas.com/articles/what-languages-are-spoken-in-haiti.html|title = What Languages Are Spoken in Haiti?|date = 29 July 2019}}</ref> Heilt á litið tala um 90-95% Haítíbúa haítísku og tæplega helmingur talar líka frönsku reiprennandi.<ref>{{Cite web|url=https://globalpressjournal.com/americas/haiti/schools-teaching-creole-instead-french-rise-haiti/|title = Schools Teaching in Creole Instead of French on the Rise in Haiti|date = 13 November 2019}}</ref> Haítíska hefur nýlega verið stöðluð.<ref>{{cite web |url=http://www.indiana.edu/~creole/creolenatllangofhaiti.html |title=creolenationallanguageofhaiti |publisher=[[Indiana University]] |access-date=11 January 2014 |archive-date=26 June 2015 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150626233455/http://www.indiana.edu/~creole/creolenatllangofhaiti.html |url-status=dead }}</ref> Um 90% af orðaforða í haítísku er úr frönsku en málfræðin minnir meira á Vestur-Afríkumál. Þar má líka finna áhrif [[taínóska|taínósku]], spænsku og [[portúgalska|portúgölsku]]. <ref>{{cite web|last=Bonenfant|first=Jacques L.|title=History of Haitian-Creole: From Pidgin to Lingua Franca and English Influence on the Language|url=http://www.fmuniv.edu/wp-content/uploads/2013/12/History_of_haitian_review_of_higher_education.pdf|editor=Haggerty, Richard A.|publisher=Library of Congress Federal Research Division|date=December 1989|access-date=1 January 2014|archive-date=24 September 2015|archive-url=https://web.archive.org/web/20150924014030/http://www.fmuniv.edu/wp-content/uploads/2013/12/History_of_haitian_review_of_higher_education.pdf|url-status=dead}}</ref> Haítíska er skyld öðrum frönskuskotnum kreólamálum, en minnir mest á [[antilleyska|antilleysku]] og [[louisiana-mál]]. == Tilvísanir == {{reflist}} {{Norður-Ameríka}} {{Stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Haítí]] 676ucm15wlta7z2orbvpikpjor2w3d4 0 18870 1762314 807294 2022-07-29T15:45:00Z 80.78.129.54 bætti við réttu efni wikitext text/x-wiki {{Íslenskt mannanafn | nafn = Ísalind | kyn = kvk | nefnifall = Ísalind | þolfall = Ísalind | þágufall = Ísalind | eignarfall = Ísalind | eiginnöfn = 1 | millinöfn = 0 | dagsetning = júlí 2007 }} '''Ísalind''' er [[íslenskt kvenmannsnafn]]. == Dreifing á Íslandi == {{Þjóðskrártölfræði}} <timeline> ImageSize = width:600 height:320 PlotArea = left:40 right:10 top:40 bottom:40 AlignBars = late DateFormat = yyyy Period = from:1949 till:2008 TimeAxis = orientation:horizontal ScaleMajor = unit:year increment:5 start:1950 Colors = id:canvas value:white id:fyrsta value: rgb(0.1,0.1,0.7) id:seinna value: rgb(1,0.7,0) Backgroundcolors = canvas:canvas TextData = pos:(5,310) textcolor:black fontsize:S text:Fjöldi pos:(550,20) textcolor:black fontsize:S text:Ár pos:(250,310) textcolor:black fontsize:M text:Heildarfjöldi nafngifta fyrir kvenmannsnafnið Ísalind pos:(50,315) textcolor:fyrsta fontsize:S text:fyrsta nafn pos:(50,300) textcolor:seinna fontsize:S text:seinni nöfn BarData = bar:5 text:5 bar:4 text:4 bar:3 text:3 bar:2 text:2 bar:1 text:1 LineData= color:fyrsta width:5 at:2005 frompos:40 tillpos:90 #1 color:seinna width:1 </timeline> <timeline> ImageSize = width:600 height:320 PlotArea = left:40 right:10 top:40 bottom:40 AlignBars = late DateFormat = yyyy Period = from:1949 till:2008 TimeAxis = orientation:horizontal ScaleMajor = unit:year increment:5 start:1950 Colors = id:canvas value:white id:fyrsta value: rgb(0.1,0.1,0.7) id:seinna value: rgb(1,0.7,0) Backgroundcolors = canvas:canvas TextData = pos:(5,310) textcolor:black fontsize:S text:Hlutfall pos:(550,20) textcolor:black fontsize:S text:Ár pos:(250,310) textcolor:black fontsize:M text:Hlutfall nafngifta fyrir kvenmannsnafnið Ísalind pos:(50,315) textcolor:fyrsta fontsize:S text:fyrsta nafn pos:(50,300) textcolor:seinna fontsize:S text:seinni nöfn BarData = bar:5 text:1 % bar:4 text:0.8 % bar:3 text:0.6 % bar:2 text:0.4 % bar:1 text:0.2 % LineData= color:fyrsta width:5 at:2005 frompos:40 tillpos:48 #0.03% color:seinna width:1 </timeline> == Heimildir == * {{vefheimild|url=http://www.rettarheimild.is/mannanofn|titill=Mannanafnaskrá|mánuðurskoðað=10. nóvember|árskoðað=2005}} * {{þjóðskrárheimild|júní 2007}} [[Flokkur:Íslensk kvenmannsnöfn]] 5rfjfc8b4qim4liiyo6hx7pjzwx1u2s 1762321 1762314 2022-07-29T17:30:37Z Berserkur 10188 Tók aftur breytingar [[Special:Contributions/80.78.129.54|80.78.129.54]] ([[User talk:80.78.129.54|spjall]]), breytt til síðustu útgáfu [[User:Chrisaix|Chrisaix]] wikitext text/x-wiki {{Íslenskt mannanafn | nafn = Ísalind | kyn = kvk | nefnifall = Ísalind | þolfall = Ísalindi | þágufall = Ísalindi | eignarfall = Ísalindar | eiginnöfn = 1 | millinöfn = 0 | dagsetning = júlí 2007 }} '''Ísalind''' er [[íslenskt kvenmannsnafn]]. == Dreifing á Íslandi == {{Þjóðskrártölfræði}} <timeline> ImageSize = width:600 height:320 PlotArea = left:40 right:10 top:40 bottom:40 AlignBars = late DateFormat = yyyy Period = from:1949 till:2008 TimeAxis = orientation:horizontal ScaleMajor = unit:year increment:5 start:1950 Colors = id:canvas value:white id:fyrsta value: rgb(0.1,0.1,0.7) id:seinna value: rgb(1,0.7,0) Backgroundcolors = canvas:canvas TextData = pos:(5,310) textcolor:black fontsize:S text:Fjöldi pos:(550,20) textcolor:black fontsize:S text:Ár pos:(250,310) textcolor:black fontsize:M text:Heildarfjöldi nafngifta fyrir kvenmannsnafnið Ísalind pos:(50,315) textcolor:fyrsta fontsize:S text:fyrsta nafn pos:(50,300) textcolor:seinna fontsize:S text:seinni nöfn BarData = bar:5 text:5 bar:4 text:4 bar:3 text:3 bar:2 text:2 bar:1 text:1 LineData= color:fyrsta width:5 at:2005 frompos:40 tillpos:90 #1 color:seinna width:1 </timeline> <timeline> ImageSize = width:600 height:320 PlotArea = left:40 right:10 top:40 bottom:40 AlignBars = late DateFormat = yyyy Period = from:1949 till:2008 TimeAxis = orientation:horizontal ScaleMajor = unit:year increment:5 start:1950 Colors = id:canvas value:white id:fyrsta value: rgb(0.1,0.1,0.7) id:seinna value: rgb(1,0.7,0) Backgroundcolors = canvas:canvas TextData = pos:(5,310) textcolor:black fontsize:S text:Hlutfall pos:(550,20) textcolor:black fontsize:S text:Ár pos:(250,310) textcolor:black fontsize:M text:Hlutfall nafngifta fyrir kvenmannsnafnið Ísalind pos:(50,315) textcolor:fyrsta fontsize:S text:fyrsta nafn pos:(50,300) textcolor:seinna fontsize:S text:seinni nöfn BarData = bar:5 text:1 % bar:4 text:0.8 % bar:3 text:0.6 % bar:2 text:0.4 % bar:1 text:0.2 % LineData= color:fyrsta width:5 at:2005 frompos:40 tillpos:48 #0.03% color:seinna width:1 </timeline> == Heimildir == * {{vefheimild|url=http://www.rettarheimild.is/mannanofn|titill=Mannanafnaskrá|mánuðurskoðað=10. nóvember|árskoðað=2005}} * {{þjóðskrárheimild|júní 2007}} [[Flokkur:Íslensk kvenmannsnöfn]] qpdhjw8y6cv4txzwvhlsw3nqbt3ftx9 0 20079 1762767 1750312 2022-07-30T11:56:11Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 1 heimildum og merki 0 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Albert Einstein Head.jpg|thumb|200px|Albert Einstein]] '''Albert Einstein''' ([[14. mars]] [[1879]] í [[Ulm]] í [[Bæjaraland]]i, [[Þýskaland]]i – [[18. apríl]] [[1955]] [[Princeton]], [[New Jersey]], [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]) var kennilegur [[eðlisfræði]]ngur. Hann fæddist í Ulm, [[Þýskaland]]i og var af [[Gyðingdómur|gyðingaættum]]. Foreldrar hans hétu Pauline og Hermann. Hann er einn af best þekktu vísindamönnum [[20. öld|20. aldarinnar]]. Hann lagði til [[Afstæðiskenningin|afstæðiskenninguna]] — sem er líklega hans þekktasta verk — og höfðu rannsóknir hans einnig mikil áhrif á [[skammtafræði]], [[safneðlisfræði]] og [[heimsfræði]]. Hann fékk [[Nóbelsverðlaunin]] í eðlisfræði árið [[1921]] fyrir rannsóknir sínar á [[ljóshrif]]um sem hann birti árið [[1905]] ([[Annus Mirabilis]]; þetta sama ár komu út þrjár greinar eftir hann, en hver þeirra olli straumhvörfum í [[eðlisfræði]]) og verðlaun fyrir „þjónustu sína við kennilega eðlisfræði“. == Líf og störf == Einstein bjó í [[München]] mesta bernsku sína, með foreldrum sínum. Hann olli þeim áhyggjum vegna seinþroska síns. Sem barn lærði hann seint að tala, var lítt gefinn fyrir stríðsleiki og leiddist í skóla. Ungur að árum gerðist Einstein [[sviss]]neskur ríkisborgari, en í Sviss nam hann [[stærðfræði]] og [[eðlisfræði]]. Árið [[1902]] fær hann vinnu á einkaleyfaskrifstofu í [[Bern]], þar sem hann vann til [[1909]] meðan hann lagði drög að [[kenning]]um sínum í frístundum. Árið [[1911]] fékk Einstein [[prófessor]]sstöðu í [[Prag]] og síðan í [[Zürich]] og [[Berlín]]. Hann starfaði innan [[háskóla]] þaðan í frá. Árið [[1905]] birti Einstein þrjár merkilegar ritgerðir. Ein þeirra hét „Um rafsegulfræði hluta á hreyfingu“ en í henni setti hann fram [[Takmarkaða afstæðiskenningin|takmörkuðu afstæðiskenninguna]]. Takmarkaða afstæðiskenningin segir fyrir um það að [[massi]] hluta fari eftir [[Hraði|hraða]] þeirra. Árið [[1916]] birti Einstein [[Almenna afstæðiskenningin|almennu afstæðiskenninguna]] í nokkrum ritgerðum. [[1919]] var kenningin staðfest með frægri athugun, við sólmyrkva, á sveigju [[ljós]]s sem berst frá fjarlægri stjörnu, vegna [[þyngdarafl]]s [[sól]]ar. [[1921]] fékk Einstein [[Nóbelsverðlaun]] fyrir framlag sitt til eðlisfræðinnar. Einstein var af Gyðingaættum og hrökklaðist frá [[Þýskaland]]i nasismans til [[Princeton]] í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] árið [[1933]]. Þar bjó hann til dauðadags. Hann giftist [[Serbía|serbneskri]] unnustu sinni, [[Mileva Marić|Milevu Marić]], [[1903]], en þau skildu [[1919]]. Þau eignuðust þrjú börn saman, stúlkuna ''Liserl'' ([[1902]]- ?), sem var gefin til [[ættleiðing]]ar og dó úr [[skarlatssótt]], synina ''Hans Albert'' ([[1904]]-[[1973]]) og ''Eduard Tete'' ([[1910]]-[[1965]]). Hans Albert varð prófessor í [[verkfræði]] við [[Kaliforníuháskóli í Berkeley|Berkeley-háskólann]], en Eduard þjáðist af [[geðklofi|geðklofa]]. Mileva nam stærðfræði og eðlisfræði, en þau Einstein unnu saman að rannsóknum, þó ekki séu til heimildir fyrir því að Mileva hafi með beinum hætti komið að Nóbelsverðlaunagreininni né Afstæðiskenningunni. Einstein giftist náfrænku sinni [[Elsa Einstein|Elsu]] [[1919]], en hún átti fyrir tvær dætur, sem þau ólu upp saman. == Afstæðiskenningin == ''Aðalgrein: [[Afstæðiskenningin]]'' Afstæðiskenning Einsteins er yfirleitt sett fram í tvennu lagi eins og hann gerði raunar líka þegar hann birti hugmyndir sínar. Er þá talað um [[Takmarkaða afstæðiskenningin|takmörkuðu afstæðiskenninguna]] annars vegar og hins vegar um [[Almenna afstæðiskenningin|almennu afstæðiskenninguna]]. Kjarna fyrri kenningarinnar birti Einstein í einni tímaritsgrein árið [[1905]] en hann lauk við að birta meginatriði almennu kenningarinnar árið [[1916]]. Í takmörkuðu kenningunni er megináhersla lögð á [[ljós]]ið og hluti sem nálgast [[Ljóshraði|ljóshraða]] en í þeirri almennu eru [[Þyngdarkraftur|þyngdarkraftar]] líka teknir með í reikninginn og meðal annars lýst þeim áhrifum sem þeir hafa á [[rúm]]ið. Kenning sú er ófullkomin þegar maður nýtir hana við tilfelli sem gerast undir smæð [[atóm]]s, en þar hættir hún að virka. [[Skammtafræðikenningin]] á að leysa þann vanda, en Einstein sjálfur átti nokkurn þátt í uppbyggingu hennar. Vísindamönnum hefur gengið illa að samvefja þessar tvær kenningar, en þegar það tekst munu þeir líklega kalla þá kenningu "Kenninguna um Allt". == Tenglar == {{Wikivitnun}} {{Wikisource author}} {{commons|Albert Einstein}} * {{gutenberg author| id=Albert+Einstein | name=Albert Einstein}} * [[Nobel Prize in Physics]]: [http://www.nobel.se/physics/laureates/1921/press.html The Nobel Prize in Physics 1921] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040217175732/http://www.nobel.se/physics/laureates/1921/press.html |date=2004-02-17 }}—[http://www.nobel.se/physics/laureates/1921/index.html Albert Einstein] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040214011839/http://www.nobel.se/physics/laureates/1921/index.html |date=2004-02-14 }} * [[Annalen der Physik]]: [http://gallica.bnf.fr/Catalogue/noticesInd/FRBNF34462944.htm#listeUC Works by Einstein] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051128052434/http://gallica.bnf.fr/Catalogue/noticesInd/FRBNF34462944.htm#listeUC |date=2005-11-28 }} digitalized at The University of Applied Sciences in Jena (Fachhochschule [[Jena]]) * S. Morgan Friedman, "[http://www.westegg.com/einstein/ Albert Einstein Online]"—Comprehensive listing of online resources about Einstein. * [[TIME magazine]] 100: [http://www.time.com/time/time100/scientist/profile/einstein.html Albert Einstein] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051125192329/http://www.time.com/time/time100/scientist/profile/einstein.html |date=2005-11-25 }} * ''Audio excerpts of famous speeches: '' [http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein1.ram E=mc² and relativity]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}, [http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein2.ram Impossibility of atomic energy] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20050415131730/http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein2.ram |date=2005-04-15 }}, [http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein3.ram arms race] {{Webarchive|url=http://webarchive.loc.gov/all/20050415131729/http://www.time.com/time/time100/poc/audio/einstein3.ram |date=2005-04-15 }} (From Time magazine archives) * {{MacTutor Biography|id=Einstein}} * [[Leiden University]]: [http://www.lorentz.leidenuniv.nl/history/Einstein_archive/ Einstein Archive] * [[PBS]]: [http://www.pbs.org/wgbh/amex/truman/psources/ps_einstein.html Einstein's letter to Roosevelt] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051224102837/http://www.pbs.org/wgbh/amex/truman/psources/ps_einstein.html |date=2005-12-24 }} * PBS [http://www.pbs.org/wgbh/nova/einstein/ NOVA—Einstein] * PBS [http://www.pbs.org/opb/einsteinswife/ Einstein's wife]: Mileva Maric * [[FBI]]: [https://web.archive.org/web/20040810044240/http://foia.fbi.gov/foiaindex/einstein.htm FBI files]—investigation regarding affiliation with the Communist Party * [[Johann Wolfgang Goethe University of Frankfurt am Main|University of Frankfurt]]: [http://www.th.physik.uni-frankfurt.de/~jr/physpiceinfam.html Einstein family pictures] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051108205359/http://www.th.physik.uni-frankfurt.de/~jr/physpiceinfam.html |date=2005-11-08 }} * [[Salon.com]]: [http://dir.salon.com/people/feature/2000/07/06/einstein/index.html Did Einstein cheat?]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} * [http://www.germanheritage.com/biographies/atol/einstein.html Albert Einstein Biography from "German-American corner: History and Heritage"] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051123231451/http://www.germanheritage.com/biographies/atol/einstein.html |date=2005-11-23 }} * [http://www.alberteinstein.info/ Official Einstein Archives Online]{{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110811112756/http://www.alberteinstein.info/ |date=2011-08-11 }} * [http://www.alberteinstein.info/manuscripts/index.html Einstein's Manuscripts] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051124180346/http://www.alberteinstein.info/manuscripts/index.html |date=2005-11-24 }} * [http://www.albert-einstein.org/ Albert Einstein Archive] * [http://www.einstein.caltech.edu/ Einstein Papers Project] * [[Max Planck Institute]]: [http://living-einstein.mpiwg-berlin.mpg.de/living_einstein Living Einstein] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20040212235606/http://living-einstein.mpiwg-berlin.mpg.de/living_einstein |date=2004-02-12 }} * [[American Institute of Physics]]: [http://www.aip.org/history/einstein/index.html Albert Einstein] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20051125123930/http://www.aip.org/history/einstein/index.html |date=2005-11-25 }} includes his life and work, audio files and full site available as a downloadable PDF for classroom use * [[American Museum of Natural History]]: [http://www.amnh.org/exhibitions/einstein/index.php Albert Einstein] * [http://www.aeinstein.org The Albert Einstein Institution] * [[The Economist]]: [http://www.economist.com/displaystory.cfm?story_id=3518580 "100 years of Einstein"] * Einstein@Home:[http://www.physics2005.org/events/einsteinathome/index.html Distributed computing project searching for gravitational waves predicted by Einstein's theories]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} * World Year of Physics 2005 [http://www.physics2005.org A celebration of Einstein's Miracle Year] * [[The Guardian]]: [http://www.guardian.co.uk/japan/story/0,7369,1521314,00.html Einstein's pacifist dilemma revealed] * [http://www.monthlyreview.org/598einst.htm Why socialism?] - Albert Einstein, ''Monthly review, 1949-05'' ([http://www.amnh.org/exhibitions/einstein/global/popups/socialism.php original manuscript] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20080410220712/http://www.amnh.org/exhibitions/einstein/global/popups/socialism.php |date=2008-04-10 }}). * [http://www.muppetlabs.com/~breadbox/txt/al.html Einstein's theory of relativity, in words of four letters or fewer] * [[Rabindranath Tagore|Rabindranath Tagore's]] [http://www.schoolofwisdom.com/tagore-einstein.html Conversation with Einstein] * [http://www.zionistarchives.org.il/ZA/SiteE/pShowView.aspx?GM=Y&ID=48&Teur=Protest%20against%20the%20suppression%20of%20Hebrew%20in%20the%20Soviet%20Union%20%201930-1931 Protest against the suppression of Hebrew in the Soviet Union 1930-1931] * [http://www.einsteinonrace.com/ Einstein on Race] === Íslenskir tenglar === * [http://www.timarit.is/?issueID=420387&pageSelected=1&lang=0 ''Guð leikur sér ekki að teningum''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1979] * [http://www.timarit.is/?issueID=420387&pageSelected=2&lang=0 ''Frumlegasti hugsuður aldarinnar''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1979] * [http://www.timarit.is/?issueID=419101&pageSelected=0&lang=0 ''Einsteinsbréfið''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1965] * [http://www.timarit.is/?issueID=419653&pageSelected=4&lang=0 ''Vísindi og trú''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1972] * [http://www.timarit.is/?issueID=435977&pageSelected=3&lang=0 ''Er eitthvað bogið við veröldina?''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1994] * [http://www.timarit.is/?issueID=418551&pageSelected=0&lang=0 ''Alheimurinn líkist fremur hugsun en efni''; grein í Lesbók Morgunblaðsins 1958] {{DEFAULTSORT:Einstein, Albert}} {{fd|1879|1955}} {{Nóbelsverðlaun í eðlisfræði}} [[Flokkur:Albert Einstein| ]] [[Flokkur:Afstæðiskenningin]] [[Flokkur:Heimsfræðingar]] [[Flokkur:Þýskir eðlisfræðingar]] [[Flokkur:Þýskir Bandaríkjamenn]] [[Flokkur:Bandarískir gyðingar]] [[Flokkur:Manhattan verkefnið]] [[Flokkur:Nóbelsverðlaunahafar í eðlisfræði]] [[Flokkur:Flóttamenn]] [[Flokkur:Sósíalistar]] [[Flokkur:Heimssambandstjórnarsinnar]] [[Flokkur:Þjóðfélagsréttlæti|Þjóðfélagsréttlæti]] q735oxvfjyfjejwdjx0gnutu9g0roo6 0 23335 1762364 1740479 2022-07-29T20:32:47Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Mikhaíl Gorbatsjev]] á [[Míkhaíl Gorbatsjov]]: Sbr. lista mannanafna hér: https://english.arnastofnun.is/page/umritunarreglur wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Mikhaíl Gorbatsjev</br>Михаи́л Горбачёв | búseta = | mynd = RIAN archive 359290 Mikhail Gorbachev.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti = | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[10. mars]] [[1985]] | stjórnartíð_end = [[24. ágúst]] [[1991]] | titill2= [[Forseti Sovétríkjanna]] | stjórnartíð_start2 = [[15. mars]] [[1990]] | stjórnartíð_end2 = [[25. desember]] [[1991]] | fæðingarnafn = Mikhaíl Sergejevítsj Gorbatsjev | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1931|3|2}} | fæðingarstaður = [[Privolnoje]], [[Stavrópolfylki|Stavropol Krai]], [[Rússland]]i, [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | starf = Stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] (1952–1991) | laun = | trúarbrögð = | vefsíða = [http://gorby.ru/ gorby.ru] | maki = [[Raisa Gorbatsjeva]] (g. 1953; d. 1999) | börn = 1 | háskóli = [[Ríkisháskólinn í Moskvu]] | verðlaun = [[File:Nobel prize medal.svg|15px]] [[Friðarverðlaun Nóbels]] (1990) | undirskrift = Gorbachev Signature.svg }} '''Mikhaíl Sergejevítsj Gorbatsjev''' ([[rússneska]]:Михаи́л Серге́евич Горбачёв; framburður: /mixaˈɪɫ serˈgejevɪtʃ gərbaˈtʃof/) (fæddur [[2. mars]] [[1931]] í Privolnoje) er rússneskur stjórnmálamaður sem var síðasti [[leiðtogi]] [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]], frá 1985-1991. Gorbatsjev gekk í kommúnistaflokkinn 1952, kvæntist Raisu í september 1953, fór fyrir sendinefnd Sovétríkjanna í Belgíu 1972-1974, kom til fundar við [[Ronald Reagan]] á Íslandi 1986. Við dauða [[Konstantín Tsjernenkó]] varð Gorbatsjev aðalritari [[Sovéski kommúnistaflokkurinn|Kommúnistaflokks Sovétríkjanna]] 11. mars 1985, þar sem hann reyndi að breyta pólitísku kerfi Sovétríkjanna og dreifa efnahag landsins betur. Hann reyndi að breyta ásýnd flokksins með [[glasnost]] (opnun) og [[perestrojka]] (endurskipulagning) en talið er að það hafi orðið kommúnistaflokknum að falli og þar með valdið sundrungu Sovétríkjanna. Ólíkt fyrirrennurum sínum sendi hann ekki sovéskar herdeildir til að kveða niður frelsisbaráttu íbúa Mið-Evrópu 1989. Hann meinaði ekki þýsku ríkjunum sameiningu 1990 og hlaut [[Friðarverðlaun Nóbels]] 1990. Hann var andvígur sundrungu Sovétríkjanna 1991. Hann var settur í þriggja daga stofufangelsi af harðlínumönnum í ágúst 1991. Hann sagði af sér embætti 25. desember 1991.<ref name="1,1">{{Vefheimild|titill=Biography|url=http://www.gorby.ru/en/Gorbachev/biography/|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|útgefandi=Heimasíða Mikhaíls Gorbatsjev|vefsíða=gorby.ru|tungumál=enska}}</ref> == Uppruni == Mikhaíl Gorbatsjev fæddist bændasonur í þorpinu [[Privolnoje]] í [[Stavropol Krai]] í suðvesturhluta [[Rússland]]s.<ref>{{Tímarit.is|3336641|Mikhail Gorbatsjov: Maðurinn sem breytti heiminum|blað=[[Alþýðublaðið]]|höfundur=Kristján Kristjánsson|útgáfudagsetning=10. mars 1990|blaðsíða=7-8}}</ref> Fjölskylda hans var hálf rússnesk og hálf úkraínsk. Faðir hans, Sergei Andrejevitsj Gorbatsjev, var bóndi á sameignabóndabýli sem barðist í seinni heimsstyrjöldinni og móðir hans, Maria Pantelejevna Gorbatsjeva, vann á sameignabóndabýli eða Kolkhoz. Gorbatsjev ólst mestmegnis upp hjá afa sínum og ömmu áður en hann byrjaði í skóla. Þar gekk honum mjög vel og varð fljótt mjög áhugasamur um það að læra og hafði áhuga á öllu nýju sem hann lærði. Hann hafði sérstaklega mikinn áhuga á leiklist. Leiklistahópurinn sem hann var í setti einu sinni upp leikrit sem þau ferðuðust milli bæja og þorpa með, sýndu fyrir smá aur og notuðu gróðann í að kaupa 35 skópör handa fátækustu börnunum í skólanum sem höfðu þurft að vera berfætt fram að því.<ref name="1,2">{{Vefheimild|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/238982/Mikhail-Gorbatsjev|titill=Mikhail Gorbachev|útgefandi=''[[Encyclopaedia Britannica]]''|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|tungumál=enska}}</ref> Hann vann sjálfur á eins bóndabýlum og foreldrar sínir og gekk 15 ára til liðs við [[Komsomol]] sem var ungliðahreyfing kommúnista. Árið 1952 hóf Gorbatsjev lögfræðinám við [[Ríkisháskólinn í Moskvu|háskólann í Moskvu]] og gerðist hluti af sovéska kommúnistaflokknum. Hann útskrifaðist með lögfræðigráðu 1955 og varð virkur þátttakandi í bæði [[Komsomol]] hreyfingunni og innan kommúnistaflokksins. Meðan á lögfræðináminu stóð kynntist Gorbatsjev eiginkonu sinni, Raisu Titarenko, sem var ári yngri en hann og að læra heimspeki í sama skóla. Þau giftu sig 25. september 1953.<ref name="1,1"/> == Aðalritari == Þann 11. mars valdi stjórnmálanefnd miðstjórnarflokksins lögfræðinginn Mikhaíl Gorbatsjev til þess að gegna starfi [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins|aðalritara]] innan Kommúnistaflokksins. Hann hafði smátt og smátt unnið sér betri sess innan flokksins og þrátt fyrir fyrsta flokks einkunnir í lögfræðináminu hafði hann helgað líf sitt stjórnmálunum. Gorbatsjev minntist tíma [[Nikita Krústsjov]] sem tíma opnunar og bjartsýni, tilraunum til þess að endurbæta sovétkerfið, og leit á það sem skyldu sína að halda því áfram sem Krústsjov hafði byrjað á. Í upphafi valdatíð hans hafði hann ómótaðar hugmyndir um hvernig skyldi umbylta kerfinu, en byrjaði á að reyna að koma aga á ríkisfjármálin og skipta út gömlum íhaldsmönnum fyrir unga og efnilega menn sem eins og hann vildu sjá breytingar á kerfinu. == Hugmyndafræði == [[Mynd:President Ronald Reagan says goodbye to Soviet General Secretary Mikhail Gorbachev.jpg|thumb|right|Gorbatsjev (til hægri) ræðir við [[Ronald Reagan]] Bandaríkjaforseta á [[Höfði|Höfða]] í [[Reykjavík]] árið 1986.]] === Perestrojka === Á flokksþingi kommúnistaflokksins í febrúar 1986 lét Gorbatsjev fyrst til skara skríða. Perestrojka varð orð fundaris en það þýddi endurskipulag og skyldi nota til þess að umbylta samfélaginu og efnahag landsins. Einstaklingsframlag var ekki lengur bannorð og var fólki gefið leyfi til þess að stofna eigin fyrirtæki, en það hafði lengi verið bannað í Sovétríkjunum. Ef efnahagurinn átti að taka við sér yrði að leyfa litlum og meðalstórum fyrirtækjum, sem ekki væru í eigu ríkisins, að blómstra. Vinna þurftu bug á þeirri [[firring]]u að almenningur ætti ekki að fá að taka þátt í stjórnun ríkisins og koma frekar valdinu til fólksins með [[lýðræði]] og félagslegu [[jafnrétti]]. Umskiptin virtust erfið þar sem fara þurfti inn að innsta kjarna kerfisins til þess að hægt væri að hafa áhrif og hvatti elítan þar til mikilla andstöðu. === Glasnost === Það var svo ekki fyrr en 1988 sem Gorbatsjev kynnti stefnu sína Glasnost eða opnun samfélagsins. Sú aðgerð taldi Gorbatsjev að myndi auka gegnsæi allra ríkisstofnanna og koma á [[upplýsingafrelsi]]. Aftur lenti hann í eins mótstöðu og með perestroiku-stefnuna en mótstaðan var núna ekki bara hjá forréttindafólki heldur líka hjá [[Þjóðernishyggja|þjóðernissinnum]], harðlínukommúnistum og fleiri hópum. == Fall Gorbatsjevs og Sovétríkjanna == Við fall [[Berlínarmúrinn|Berlínamúrsins]] árið 1989 jukust vandamál Gorbatsjev. Landið var á barmi [[borgarastyrjöld|borgarastyrjaldar]], var að leysast upp í frumeindir sínar og menn voru ráðþrota á öllum vígstöðvum, þar sem kommúnismanum var smátt og smátt sópað frá völdum um alla Austur Evrópu. Sovétríkin voru nú á barmi hruns og var skuldinni skellt á Gorbatsjev. Það skipti ekki máli að vandamálið ætti upptök sín í upphafi áttunda áratugsins en ekki 1985, heldur bara það að fólki hefði ekki liðið svo illa í marga áratugi. Árið 1991 var reynt að steypa Gorbatsjev af stóli til þess að hægt væri að snúa við þeirri [[þróun]] sem hann hafði komið af stað og var hann settur í [[stofufangelsi]] við [[Svartahaf]]. Það var þó orðið of seint og voru Sovétríkin búin að vera. Í júní 1991 var kosinn nýr [[forseti Rússlands]] og hafði Gorbatsjev þá misst nánast öll völd sem forseti Sovétríkjanna, en þeirri stöðu hafði hann sinnt síðan 1990. 25 desember 1991 var sovéski fáninn tekin niður af [[Kreml (Moskva)|Kreml]] í síðasta skiptið og Gorbatsjev sagði af sér sem forseti Sovétríkjanna.<ref name="1,4">{{Vefheimild|url=http://skemman.is/stream/get/1946/6345/18114/1/Lokaritger%C3%B0_Karl_F._Thorarensen.pdf|titill=Rússneska hagkerfið 1970-2010|safnslóð=https://web.archive.org/web/20160305161733/http://skemman.is/stream/get/1946/6345/18114/1/Lokaritger%C3%B0_Karl_F._Thorarensen.pdf |safnár=2016|safnmánuður=03-05|mánuðurskoðað=8. desember|skoðað=2013|útgefandi=Skemman|höfundur=Karl F. Thorarensen}}</ref> == Friðarverðlaun Nóbels == Árið 1990 fékk Mikhail Gorbatsjev friðarverðlaun Nóbels. Gorbatsjev var mikilvægur hluti í því að koma á betri samskiptum milli austurs og vesturs og betrumbæta þannig alþjóðleg samskipti til muna. Hann kom á ákveðinni sátt milli Banda-og Sovétríkjanna með kröftugum friðarviðræðum við þáverandi forseta þeirra [[Ronald Reagan]] og mætti segja að hann hafi leyft [[Austurblokkin|austurblokkinni]] að leysast upp. Á valdatíð hans hafði hröð framleiðsla fyrir [[Kjarnorkuvopn|kjarnorkuvopna kapphlaupið]] farið dalandi og erjur milli landa minnkað. Valnefnd friðarverðlaunanna gaf það út í október 1990 að þrátt fyrir að margir hefðu haft áhrif á þessar framfarir, hefði Gorbatsjev á svo víðtækan og umfangsmikinn hátt haft áhrif að hann ætti helst skilið viðurkenninguna og heiðurin af verðlaununum. Með stefnu sinni um Glasnost hafði honum tekist opna hið sovéska samfélag, bæði að innan sem og út á við, sem leiddi til styrkingu alþjóðlegs trausts. Fannst nefndinni Gorbatsjev hafa haft svo mikil áhrif á alþjóðleg friðarmál að það myndi veita möguleika á því að alheims þjóðfélagið gæti frekar byrjað að vinna úr sínum erjum tengdum hugmyndafræði, [[Trúarbrögð|trúarbrögðum]] og annarskonar menningarlegum mun.<ref name="1,5">{{Vefheimild|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1990/press.html|titill=The Nobel Peace Prize 1990|mánuður=15. október|ár=1990|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|tungumál=enska}}</ref> == Tilvísanir == <references /> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1985 | til = 1991 | fyrir = [[Konstantín Tsjernenkó]] | eftir = [[Vladimír Ívasjkó]]<br>{{small|(starfandi)}} }} {{Töfluendir}} {{Friðarverðlaun Nóbels}} {{fe|1931|Gorbatsjev, Mikhaíl}} {{DEFAULTSORT:Gorbatsjev, Mikhaíl}} [[Flokkur:Handhafar friðarverðlauna Nóbels]] [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] 3p71sqh7xj0yfh4oqx5069f2mzd0wat 1762382 1762364 2022-07-29T20:55:52Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Míkhaíl Gorbatsjov</br>Михаи́л Горбачёв | búseta = | mynd = RIAN archive 359290 Mikhail Gorbachev.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti = | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[10. mars]] [[1985]] | stjórnartíð_end = [[24. ágúst]] [[1991]] | titill2= [[Forseti Sovétríkjanna]] | stjórnartíð_start2 = [[15. mars]] [[1990]] | stjórnartíð_end2 = [[25. desember]] [[1991]] | fæðingarnafn = Míkhaíl Sergejevítsj Gorbatsjov | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1931|3|2}} | fæðingarstaður = [[Privolnoje]], [[Stavrópolfylki|Stavropol Krai]], [[Rússland]]i, [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | starf = Stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] (1952–1991) | laun = | trúarbrögð = | vefsíða = [http://gorby.ru/ gorby.ru] | maki = [[Raisa Gorbatsjova]] (g. 1953; d. 1999) | börn = 1 | háskóli = [[Ríkisháskólinn í Moskvu]] | verðlaun = [[File:Nobel prize medal.svg|15px]] [[Friðarverðlaun Nóbels]] (1990) | undirskrift = Gorbachev Signature.svg }} '''Míkhaíl Sergejevítsj Gorbatsjov''' ([[rússneska]]:Михаи́л Серге́евич Горбачёв; framburður: /mixaˈɪɫ serˈgejevɪtʃ gərbaˈtʃof/) (fæddur [[2. mars]] [[1931]] í Privolnoje) er rússneskur stjórnmálamaður sem var síðasti [[leiðtogi]] [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]], frá 1985-1991. Gorbatsjov gekk í kommúnistaflokkinn 1952, kvæntist Raisu í september 1953, fór fyrir sendinefnd Sovétríkjanna í Belgíu 1972-1974, kom til fundar við [[Ronald Reagan]] á Íslandi 1986. Við dauða [[Konstantín Tsjernenkó]] varð Gorbatsjov aðalritari [[Sovéski kommúnistaflokkurinn|Kommúnistaflokks Sovétríkjanna]] 11. mars 1985, þar sem hann reyndi að breyta pólitísku kerfi Sovétríkjanna og dreifa efnahag landsins betur. Hann reyndi að breyta ásýnd flokksins með [[glasnost]] (opnun) og [[perestrojka]] (endurskipulagning) en talið er að það hafi orðið kommúnistaflokknum að falli og þar með valdið sundrungu Sovétríkjanna. Ólíkt fyrirrennurum sínum sendi hann ekki sovéskar herdeildir til að kveða niður frelsisbaráttu íbúa Mið-Evrópu 1989. Hann meinaði ekki þýsku ríkjunum sameiningu 1990 og hlaut [[Friðarverðlaun Nóbels]] 1990. Hann var andvígur sundrungu Sovétríkjanna 1991. Hann var settur í þriggja daga stofufangelsi af harðlínumönnum í ágúst 1991. Hann sagði af sér embætti 25. desember 1991.<ref name="1,1">{{Vefheimild|titill=Biography|url=http://www.gorby.ru/en/Gorbachev/biography/|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|útgefandi=Heimasíða Míkhaíls Gorbatsjov|vefsíða=gorby.ru|tungumál=enska}}</ref> == Uppruni == Míkhaíl Gorbatsjov fæddist bændasonur í þorpinu [[Privolnoje]] í [[Stavropol Krai]] í suðvesturhluta [[Rússland]]s.<ref>{{Tímarit.is|3336641|Mikhail Gorbatsjov: Maðurinn sem breytti heiminum|blað=[[Alþýðublaðið]]|höfundur=Kristján Kristjánsson|útgáfudagsetning=10. mars 1990|blaðsíða=7-8}}</ref> Fjölskylda hans var hálf rússnesk og hálf úkraínsk. Faðir hans, Sergei Andrejevitsj Gorbatsjov, var bóndi á sameignabóndabýli sem barðist í seinni heimsstyrjöldinni og móðir hans, Maria Pantelejevna Gorbatsjova, vann á sameignabóndabýli eða Kolkhoz. Gorbatsjov ólst mestmegnis upp hjá afa sínum og ömmu áður en hann byrjaði í skóla. Þar gekk honum mjög vel og varð fljótt mjög áhugasamur um það að læra og hafði áhuga á öllu nýju sem hann lærði. Hann hafði sérstaklega mikinn áhuga á leiklist. Leiklistahópurinn sem hann var í setti einu sinni upp leikrit sem þau ferðuðust milli bæja og þorpa með, sýndu fyrir smá aur og notuðu gróðann í að kaupa 35 skópör handa fátækustu börnunum í skólanum sem höfðu þurft að vera berfætt fram að því.<ref name="1,2">{{Vefheimild|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/238982/Mikhail-Gorbatsjov|titill=Mikhail Gorbachev|útgefandi=''[[Encyclopaedia Britannica]]''|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|tungumál=enska}}</ref> Hann vann sjálfur á eins bóndabýlum og foreldrar sínir og gekk 15 ára til liðs við [[Komsomol]] sem var ungliðahreyfing kommúnista. Árið 1952 hóf Gorbatsjov lögfræðinám við [[Ríkisháskólinn í Moskvu|háskólann í Moskvu]] og gerðist hluti af sovéska kommúnistaflokknum. Hann útskrifaðist með lögfræðigráðu 1955 og varð virkur þátttakandi í bæði [[Komsomol]] hreyfingunni og innan kommúnistaflokksins. Meðan á lögfræðináminu stóð kynntist Gorbatsjov eiginkonu sinni, Raisu Titarenko, sem var ári yngri en hann og að læra heimspeki í sama skóla. Þau giftu sig 25. september 1953.<ref name="1,1"/> == Aðalritari == Þann 11. mars valdi stjórnmálanefnd miðstjórnarflokksins lögfræðinginn Míkhaíl Gorbatsjov til þess að gegna starfi [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins|aðalritara]] innan Kommúnistaflokksins. Hann hafði smátt og smátt unnið sér betri sess innan flokksins og þrátt fyrir fyrsta flokks einkunnir í lögfræðináminu hafði hann helgað líf sitt stjórnmálunum. Gorbatsjov minntist tíma [[Nikita Krústsjov]] sem tíma opnunar og bjartsýni, tilraunum til þess að endurbæta sovétkerfið, og leit á það sem skyldu sína að halda því áfram sem Krústsjov hafði byrjað á. Í upphafi valdatíð hans hafði hann ómótaðar hugmyndir um hvernig skyldi umbylta kerfinu, en byrjaði á að reyna að koma aga á ríkisfjármálin og skipta út gömlum íhaldsmönnum fyrir unga og efnilega menn sem eins og hann vildu sjá breytingar á kerfinu. == Hugmyndafræði == [[Mynd:President Ronald Reagan says goodbye to Soviet General Secretary Mikhail Gorbachev.jpg|thumb|right|Gorbatsjov (til hægri) ræðir við [[Ronald Reagan]] Bandaríkjaforseta á [[Höfði|Höfða]] í [[Reykjavík]] árið 1986.]] === Perestrojka === Á flokksþingi kommúnistaflokksins í febrúar 1986 lét Gorbatsjov fyrst til skara skríða. Perestrojka varð orð fundaris en það þýddi endurskipulag og skyldi nota til þess að umbylta samfélaginu og efnahag landsins. Einstaklingsframlag var ekki lengur bannorð og var fólki gefið leyfi til þess að stofna eigin fyrirtæki, en það hafði lengi verið bannað í Sovétríkjunum. Ef efnahagurinn átti að taka við sér yrði að leyfa litlum og meðalstórum fyrirtækjum, sem ekki væru í eigu ríkisins, að blómstra. Vinna þurftu bug á þeirri [[firring]]u að almenningur ætti ekki að fá að taka þátt í stjórnun ríkisins og koma frekar valdinu til fólksins með [[lýðræði]] og félagslegu [[jafnrétti]]. Umskiptin virtust erfið þar sem fara þurfti inn að innsta kjarna kerfisins til þess að hægt væri að hafa áhrif og hvatti elítan þar til mikilla andstöðu. === Glasnost === Það var svo ekki fyrr en 1988 sem Gorbatsjov kynnti stefnu sína Glasnost eða opnun samfélagsins. Sú aðgerð taldi Gorbatsjov að myndi auka gegnsæi allra ríkisstofnanna og koma á [[upplýsingafrelsi]]. Aftur lenti hann í eins mótstöðu og með perestroiku-stefnuna en mótstaðan var núna ekki bara hjá forréttindafólki heldur líka hjá [[Þjóðernishyggja|þjóðernissinnum]], harðlínukommúnistum og fleiri hópum. == Fall Gorbatsjovs og Sovétríkjanna == Við fall [[Berlínarmúrinn|Berlínamúrsins]] árið 1989 jukust vandamál Gorbatsjov. Landið var á barmi [[borgarastyrjöld|borgarastyrjaldar]], var að leysast upp í frumeindir sínar og menn voru ráðþrota á öllum vígstöðvum, þar sem kommúnismanum var smátt og smátt sópað frá völdum um alla Austur Evrópu. Sovétríkin voru nú á barmi hruns og var skuldinni skellt á Gorbatsjov. Það skipti ekki máli að vandamálið ætti upptök sín í upphafi áttunda áratugsins en ekki 1985, heldur bara það að fólki hefði ekki liðið svo illa í marga áratugi. Árið 1991 var reynt að steypa Gorbatsjov af stóli til þess að hægt væri að snúa við þeirri [[þróun]] sem hann hafði komið af stað og var hann settur í [[stofufangelsi]] við [[Svartahaf]]. Það var þó orðið of seint og voru Sovétríkin búin að vera. Í júní 1991 var kosinn nýr [[forseti Rússlands]] og hafði Gorbatsjov þá misst nánast öll völd sem forseti Sovétríkjanna, en þeirri stöðu hafði hann sinnt síðan 1990. 25 desember 1991 var sovéski fáninn tekin niður af [[Kreml (Moskva)|Kreml]] í síðasta skiptið og Gorbatsjov sagði af sér sem forseti Sovétríkjanna.<ref name="1,4">{{Vefheimild|url=http://skemman.is/stream/get/1946/6345/18114/1/Lokaritger%C3%B0_Karl_F._Thorarensen.pdf|titill=Rússneska hagkerfið 1970-2010|safnslóð=https://web.archive.org/web/20160305161733/http://skemman.is/stream/get/1946/6345/18114/1/Lokaritger%C3%B0_Karl_F._Thorarensen.pdf |safnár=2016|safnmánuður=03-05|mánuðurskoðað=8. desember|skoðað=2013|útgefandi=Skemman|höfundur=Karl F. Thorarensen}}</ref> == Friðarverðlaun Nóbels == Árið 1990 fékk Mikhail Gorbatsjov friðarverðlaun Nóbels. Gorbatsjov var mikilvægur hluti í því að koma á betri samskiptum milli austurs og vesturs og betrumbæta þannig alþjóðleg samskipti til muna. Hann kom á ákveðinni sátt milli Banda-og Sovétríkjanna með kröftugum friðarviðræðum við þáverandi forseta þeirra [[Ronald Reagan]] og mætti segja að hann hafi leyft [[Austurblokkin|austurblokkinni]] að leysast upp. Á valdatíð hans hafði hröð framleiðsla fyrir [[Kjarnorkuvopn|kjarnorkuvopna kapphlaupið]] farið dalandi og erjur milli landa minnkað. Valnefnd friðarverðlaunanna gaf það út í október 1990 að þrátt fyrir að margir hefðu haft áhrif á þessar framfarir, hefði Gorbatsjov á svo víðtækan og umfangsmikinn hátt haft áhrif að hann ætti helst skilið viðurkenninguna og heiðurin af verðlaununum. Með stefnu sinni um Glasnost hafði honum tekist opna hið sovéska samfélag, bæði að innan sem og út á við, sem leiddi til styrkingu alþjóðlegs trausts. Fannst nefndinni Gorbatsjov hafa haft svo mikil áhrif á alþjóðleg friðarmál að það myndi veita möguleika á því að alheims þjóðfélagið gæti frekar byrjað að vinna úr sínum erjum tengdum hugmyndafræði, [[Trúarbrögð|trúarbrögðum]] og annarskonar menningarlegum mun.<ref name="1,5">{{Vefheimild|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1990/press.html|titill=The Nobel Peace Prize 1990|mánuður=15. október|ár=1990|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|tungumál=enska}}</ref> == Tilvísanir == <references /> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1985 | til = 1991 | fyrir = [[Konstantín Tsjernenkó]] | eftir = [[Vladimír Ívasjkó]]<br>{{small|(starfandi)}} }} {{Töfluendir}} {{Friðarverðlaun Nóbels}} {{fe|1931|Gorbatsjov, Míkhaíl}} {{DEFAULTSORT:Gorbatsjov, Míkhaíl}} [[Flokkur:Handhafar friðarverðlauna Nóbels]] [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] obvayu36p3b1tnuom05d7qcak3bqfag 1762383 1762382 2022-07-29T20:56:11Z TKSnaevarr 53243 /* Friðarverðlaun Nóbels */ wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Míkhaíl Gorbatsjov</br>Михаи́л Горбачёв | búseta = | mynd = RIAN archive 359290 Mikhail Gorbachev.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti = | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[10. mars]] [[1985]] | stjórnartíð_end = [[24. ágúst]] [[1991]] | titill2= [[Forseti Sovétríkjanna]] | stjórnartíð_start2 = [[15. mars]] [[1990]] | stjórnartíð_end2 = [[25. desember]] [[1991]] | fæðingarnafn = Míkhaíl Sergejevítsj Gorbatsjov | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1931|3|2}} | fæðingarstaður = [[Privolnoje]], [[Stavrópolfylki|Stavropol Krai]], [[Rússland]]i, [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | starf = Stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] (1952–1991) | laun = | trúarbrögð = | vefsíða = [http://gorby.ru/ gorby.ru] | maki = [[Raisa Gorbatsjova]] (g. 1953; d. 1999) | börn = 1 | háskóli = [[Ríkisháskólinn í Moskvu]] | verðlaun = [[File:Nobel prize medal.svg|15px]] [[Friðarverðlaun Nóbels]] (1990) | undirskrift = Gorbachev Signature.svg }} '''Míkhaíl Sergejevítsj Gorbatsjov''' ([[rússneska]]:Михаи́л Серге́евич Горбачёв; framburður: /mixaˈɪɫ serˈgejevɪtʃ gərbaˈtʃof/) (fæddur [[2. mars]] [[1931]] í Privolnoje) er rússneskur stjórnmálamaður sem var síðasti [[leiðtogi]] [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]], frá 1985-1991. Gorbatsjov gekk í kommúnistaflokkinn 1952, kvæntist Raisu í september 1953, fór fyrir sendinefnd Sovétríkjanna í Belgíu 1972-1974, kom til fundar við [[Ronald Reagan]] á Íslandi 1986. Við dauða [[Konstantín Tsjernenkó]] varð Gorbatsjov aðalritari [[Sovéski kommúnistaflokkurinn|Kommúnistaflokks Sovétríkjanna]] 11. mars 1985, þar sem hann reyndi að breyta pólitísku kerfi Sovétríkjanna og dreifa efnahag landsins betur. Hann reyndi að breyta ásýnd flokksins með [[glasnost]] (opnun) og [[perestrojka]] (endurskipulagning) en talið er að það hafi orðið kommúnistaflokknum að falli og þar með valdið sundrungu Sovétríkjanna. Ólíkt fyrirrennurum sínum sendi hann ekki sovéskar herdeildir til að kveða niður frelsisbaráttu íbúa Mið-Evrópu 1989. Hann meinaði ekki þýsku ríkjunum sameiningu 1990 og hlaut [[Friðarverðlaun Nóbels]] 1990. Hann var andvígur sundrungu Sovétríkjanna 1991. Hann var settur í þriggja daga stofufangelsi af harðlínumönnum í ágúst 1991. Hann sagði af sér embætti 25. desember 1991.<ref name="1,1">{{Vefheimild|titill=Biography|url=http://www.gorby.ru/en/Gorbachev/biography/|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|útgefandi=Heimasíða Míkhaíls Gorbatsjov|vefsíða=gorby.ru|tungumál=enska}}</ref> == Uppruni == Míkhaíl Gorbatsjov fæddist bændasonur í þorpinu [[Privolnoje]] í [[Stavropol Krai]] í suðvesturhluta [[Rússland]]s.<ref>{{Tímarit.is|3336641|Mikhail Gorbatsjov: Maðurinn sem breytti heiminum|blað=[[Alþýðublaðið]]|höfundur=Kristján Kristjánsson|útgáfudagsetning=10. mars 1990|blaðsíða=7-8}}</ref> Fjölskylda hans var hálf rússnesk og hálf úkraínsk. Faðir hans, Sergei Andrejevitsj Gorbatsjov, var bóndi á sameignabóndabýli sem barðist í seinni heimsstyrjöldinni og móðir hans, Maria Pantelejevna Gorbatsjova, vann á sameignabóndabýli eða Kolkhoz. Gorbatsjov ólst mestmegnis upp hjá afa sínum og ömmu áður en hann byrjaði í skóla. Þar gekk honum mjög vel og varð fljótt mjög áhugasamur um það að læra og hafði áhuga á öllu nýju sem hann lærði. Hann hafði sérstaklega mikinn áhuga á leiklist. Leiklistahópurinn sem hann var í setti einu sinni upp leikrit sem þau ferðuðust milli bæja og þorpa með, sýndu fyrir smá aur og notuðu gróðann í að kaupa 35 skópör handa fátækustu börnunum í skólanum sem höfðu þurft að vera berfætt fram að því.<ref name="1,2">{{Vefheimild|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/238982/Mikhail-Gorbatsjov|titill=Mikhail Gorbachev|útgefandi=''[[Encyclopaedia Britannica]]''|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|tungumál=enska}}</ref> Hann vann sjálfur á eins bóndabýlum og foreldrar sínir og gekk 15 ára til liðs við [[Komsomol]] sem var ungliðahreyfing kommúnista. Árið 1952 hóf Gorbatsjov lögfræðinám við [[Ríkisháskólinn í Moskvu|háskólann í Moskvu]] og gerðist hluti af sovéska kommúnistaflokknum. Hann útskrifaðist með lögfræðigráðu 1955 og varð virkur þátttakandi í bæði [[Komsomol]] hreyfingunni og innan kommúnistaflokksins. Meðan á lögfræðináminu stóð kynntist Gorbatsjov eiginkonu sinni, Raisu Titarenko, sem var ári yngri en hann og að læra heimspeki í sama skóla. Þau giftu sig 25. september 1953.<ref name="1,1"/> == Aðalritari == Þann 11. mars valdi stjórnmálanefnd miðstjórnarflokksins lögfræðinginn Míkhaíl Gorbatsjov til þess að gegna starfi [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins|aðalritara]] innan Kommúnistaflokksins. Hann hafði smátt og smátt unnið sér betri sess innan flokksins og þrátt fyrir fyrsta flokks einkunnir í lögfræðináminu hafði hann helgað líf sitt stjórnmálunum. Gorbatsjov minntist tíma [[Nikita Krústsjov]] sem tíma opnunar og bjartsýni, tilraunum til þess að endurbæta sovétkerfið, og leit á það sem skyldu sína að halda því áfram sem Krústsjov hafði byrjað á. Í upphafi valdatíð hans hafði hann ómótaðar hugmyndir um hvernig skyldi umbylta kerfinu, en byrjaði á að reyna að koma aga á ríkisfjármálin og skipta út gömlum íhaldsmönnum fyrir unga og efnilega menn sem eins og hann vildu sjá breytingar á kerfinu. == Hugmyndafræði == [[Mynd:President Ronald Reagan says goodbye to Soviet General Secretary Mikhail Gorbachev.jpg|thumb|right|Gorbatsjov (til hægri) ræðir við [[Ronald Reagan]] Bandaríkjaforseta á [[Höfði|Höfða]] í [[Reykjavík]] árið 1986.]] === Perestrojka === Á flokksþingi kommúnistaflokksins í febrúar 1986 lét Gorbatsjov fyrst til skara skríða. Perestrojka varð orð fundaris en það þýddi endurskipulag og skyldi nota til þess að umbylta samfélaginu og efnahag landsins. Einstaklingsframlag var ekki lengur bannorð og var fólki gefið leyfi til þess að stofna eigin fyrirtæki, en það hafði lengi verið bannað í Sovétríkjunum. Ef efnahagurinn átti að taka við sér yrði að leyfa litlum og meðalstórum fyrirtækjum, sem ekki væru í eigu ríkisins, að blómstra. Vinna þurftu bug á þeirri [[firring]]u að almenningur ætti ekki að fá að taka þátt í stjórnun ríkisins og koma frekar valdinu til fólksins með [[lýðræði]] og félagslegu [[jafnrétti]]. Umskiptin virtust erfið þar sem fara þurfti inn að innsta kjarna kerfisins til þess að hægt væri að hafa áhrif og hvatti elítan þar til mikilla andstöðu. === Glasnost === Það var svo ekki fyrr en 1988 sem Gorbatsjov kynnti stefnu sína Glasnost eða opnun samfélagsins. Sú aðgerð taldi Gorbatsjov að myndi auka gegnsæi allra ríkisstofnanna og koma á [[upplýsingafrelsi]]. Aftur lenti hann í eins mótstöðu og með perestroiku-stefnuna en mótstaðan var núna ekki bara hjá forréttindafólki heldur líka hjá [[Þjóðernishyggja|þjóðernissinnum]], harðlínukommúnistum og fleiri hópum. == Fall Gorbatsjovs og Sovétríkjanna == Við fall [[Berlínarmúrinn|Berlínamúrsins]] árið 1989 jukust vandamál Gorbatsjov. Landið var á barmi [[borgarastyrjöld|borgarastyrjaldar]], var að leysast upp í frumeindir sínar og menn voru ráðþrota á öllum vígstöðvum, þar sem kommúnismanum var smátt og smátt sópað frá völdum um alla Austur Evrópu. Sovétríkin voru nú á barmi hruns og var skuldinni skellt á Gorbatsjov. Það skipti ekki máli að vandamálið ætti upptök sín í upphafi áttunda áratugsins en ekki 1985, heldur bara það að fólki hefði ekki liðið svo illa í marga áratugi. Árið 1991 var reynt að steypa Gorbatsjov af stóli til þess að hægt væri að snúa við þeirri [[þróun]] sem hann hafði komið af stað og var hann settur í [[stofufangelsi]] við [[Svartahaf]]. Það var þó orðið of seint og voru Sovétríkin búin að vera. Í júní 1991 var kosinn nýr [[forseti Rússlands]] og hafði Gorbatsjov þá misst nánast öll völd sem forseti Sovétríkjanna, en þeirri stöðu hafði hann sinnt síðan 1990. 25 desember 1991 var sovéski fáninn tekin niður af [[Kreml (Moskva)|Kreml]] í síðasta skiptið og Gorbatsjov sagði af sér sem forseti Sovétríkjanna.<ref name="1,4">{{Vefheimild|url=http://skemman.is/stream/get/1946/6345/18114/1/Lokaritger%C3%B0_Karl_F._Thorarensen.pdf|titill=Rússneska hagkerfið 1970-2010|safnslóð=https://web.archive.org/web/20160305161733/http://skemman.is/stream/get/1946/6345/18114/1/Lokaritger%C3%B0_Karl_F._Thorarensen.pdf |safnár=2016|safnmánuður=03-05|mánuðurskoðað=8. desember|skoðað=2013|útgefandi=Skemman|höfundur=Karl F. Thorarensen}}</ref> == Friðarverðlaun Nóbels == Árið 1990 fékk Míkhaíl Gorbatsjov friðarverðlaun Nóbels. Gorbatsjov var mikilvægur hluti í því að koma á betri samskiptum milli austurs og vesturs og betrumbæta þannig alþjóðleg samskipti til muna. Hann kom á ákveðinni sátt milli Banda-og Sovétríkjanna með kröftugum friðarviðræðum við þáverandi forseta þeirra [[Ronald Reagan]] og mætti segja að hann hafi leyft [[Austurblokkin|austurblokkinni]] að leysast upp. Á valdatíð hans hafði hröð framleiðsla fyrir [[Kjarnorkuvopn|kjarnorkuvopna kapphlaupið]] farið dalandi og erjur milli landa minnkað. Valnefnd friðarverðlaunanna gaf það út í október 1990 að þrátt fyrir að margir hefðu haft áhrif á þessar framfarir, hefði Gorbatsjov á svo víðtækan og umfangsmikinn hátt haft áhrif að hann ætti helst skilið viðurkenninguna og heiðurin af verðlaununum. Með stefnu sinni um Glasnost hafði honum tekist opna hið sovéska samfélag, bæði að innan sem og út á við, sem leiddi til styrkingu alþjóðlegs trausts. Fannst nefndinni Gorbatsjov hafa haft svo mikil áhrif á alþjóðleg friðarmál að það myndi veita möguleika á því að alheims þjóðfélagið gæti frekar byrjað að vinna úr sínum erjum tengdum hugmyndafræði, [[Trúarbrögð|trúarbrögðum]] og annarskonar menningarlegum mun.<ref name="1,5">{{Vefheimild|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1990/press.html|titill=The Nobel Peace Prize 1990|mánuður=15. október|ár=1990|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|tungumál=enska}}</ref> == Tilvísanir == <references /> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1985 | til = 1991 | fyrir = [[Konstantín Tsjernenkó]] | eftir = [[Vladimír Ívasjkó]]<br>{{small|(starfandi)}} }} {{Töfluendir}} {{Friðarverðlaun Nóbels}} {{fe|1931|Gorbatsjov, Míkhaíl}} {{DEFAULTSORT:Gorbatsjov, Míkhaíl}} [[Flokkur:Handhafar friðarverðlauna Nóbels]] [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] 3e4edo1l8i7nvxg2dim5s5opsjpigpq 1762384 1762383 2022-07-29T20:59:06Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Míkhaíl Gorbatsjov</br>Михаи́л Горбачёв | búseta = | mynd = RIAN archive 359290 Mikhail Gorbachev.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti = | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[10. mars]] [[1985]] | stjórnartíð_end = [[24. ágúst]] [[1991]] | titill2= [[Forseti Sovétríkjanna]] | stjórnartíð_start2 = [[15. mars]] [[1990]] | stjórnartíð_end2 = [[25. desember]] [[1991]] | fæðingarnafn = Míkhaíl Sergejevítsj Gorbatsjov | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1931|3|2}} | fæðingarstaður = [[Privolnoje]], [[Stavrópolfylki|Stavropol Krai]], [[Rússland]]i, [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | starf = Stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] (1952–1991) | laun = | trúarbrögð = | vefsíða = [http://gorby.ru/ gorby.ru] | maki = [[Raísa Gorbatsjova]] (g. 1953; d. 1999) | börn = 1 | háskóli = [[Ríkisháskólinn í Moskvu]] | verðlaun = [[File:Nobel prize medal.svg|15px]] [[Friðarverðlaun Nóbels]] (1990) | undirskrift = Gorbachev Signature.svg }} '''Míkhaíl Sergejevítsj Gorbatsjov''' ([[rússneska]]:Михаи́л Серге́евич Горбачёв; framburður: /mixaˈɪɫ serˈgejevɪtʃ gərbaˈtʃof/) (fæddur [[2. mars]] [[1931]] í Privolnoje) er rússneskur stjórnmálamaður sem var síðasti [[leiðtogi]] [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]], frá 1985-1991. Gorbatsjov gekk í kommúnistaflokkinn 1952, kvæntist Raísu í september 1953, fór fyrir sendinefnd Sovétríkjanna í Belgíu 1972-1974, kom til fundar við [[Ronald Reagan]] á Íslandi 1986. Við dauða [[Konstantín Tsjernenkó]] varð Gorbatsjov aðalritari [[Sovéski kommúnistaflokkurinn|Kommúnistaflokks Sovétríkjanna]] 11. mars 1985, þar sem hann reyndi að breyta pólitísku kerfi Sovétríkjanna og dreifa efnahag landsins betur. Hann reyndi að breyta ásýnd flokksins með [[glasnost]] (opnun) og [[perestrojka]] (endurskipulagning) en talið er að það hafi orðið kommúnistaflokknum að falli og þar með valdið sundrungu Sovétríkjanna. Ólíkt fyrirrennurum sínum sendi hann ekki sovéskar herdeildir til að kveða niður frelsisbaráttu íbúa Mið-Evrópu 1989. Hann meinaði ekki þýsku ríkjunum sameiningu 1990 og hlaut [[Friðarverðlaun Nóbels]] 1990. Hann var andvígur sundrungu Sovétríkjanna 1991. Hann var settur í þriggja daga stofufangelsi af harðlínumönnum í ágúst 1991. Hann sagði af sér embætti 25. desember 1991.<ref name="1,1">{{Vefheimild|titill=Biography|url=http://www.gorby.ru/en/Gorbachev/biography/|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|útgefandi=Heimasíða Míkhaíls Gorbatsjov|vefsíða=gorby.ru|tungumál=enska}}</ref> == Uppruni == Míkhaíl Gorbatsjov fæddist bændasonur í þorpinu [[Privolnoje]] í [[Stavropol Krai]] í suðvesturhluta [[Rússland]]s.<ref>{{Tímarit.is|3336641|Mikhail Gorbatsjov: Maðurinn sem breytti heiminum|blað=[[Alþýðublaðið]]|höfundur=Kristján Kristjánsson|útgáfudagsetning=10. mars 1990|blaðsíða=7-8}}</ref> Fjölskylda hans var hálf rússnesk og hálf úkraínsk. Faðir hans, Sergei Andrejevitsj Gorbatsjov, var bóndi á sameignabóndabýli sem barðist í seinni heimsstyrjöldinni og móðir hans, Maria Pantelejevna Gorbatsjova, vann á sameignabóndabýli eða Kolkhoz. Gorbatsjov ólst mestmegnis upp hjá afa sínum og ömmu áður en hann byrjaði í skóla. Þar gekk honum mjög vel og varð fljótt mjög áhugasamur um það að læra og hafði áhuga á öllu nýju sem hann lærði. Hann hafði sérstaklega mikinn áhuga á leiklist. Leiklistahópurinn sem hann var í setti einu sinni upp leikrit sem þau ferðuðust milli bæja og þorpa með, sýndu fyrir smá aur og notuðu gróðann í að kaupa 35 skópör handa fátækustu börnunum í skólanum sem höfðu þurft að vera berfætt fram að því.<ref name="1,2">{{Vefheimild|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/238982/Mikhail-Gorbatsjov|titill=Mikhail Gorbachev|útgefandi=''[[Encyclopaedia Britannica]]''|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|tungumál=enska}}</ref> Hann vann sjálfur á eins bóndabýlum og foreldrar sínir og gekk 15 ára til liðs við [[Komsomol]] sem var ungliðahreyfing kommúnista. Árið 1952 hóf Gorbatsjov lögfræðinám við [[Ríkisháskólinn í Moskvu|háskólann í Moskvu]] og gerðist hluti af sovéska kommúnistaflokknum. Hann útskrifaðist með lögfræðigráðu 1955 og varð virkur þátttakandi í bæði [[Komsomol]] hreyfingunni og innan kommúnistaflokksins. Meðan á lögfræðináminu stóð kynntist Gorbatsjov eiginkonu sinni, Raísu Títarenko, sem var ári yngri en hann og að læra heimspeki í sama skóla. Þau giftu sig 25. september 1953.<ref name="1,1"/> == Aðalritari == Þann 11. mars valdi stjórnmálanefnd miðstjórnarflokksins lögfræðinginn Míkhaíl Gorbatsjov til þess að gegna starfi [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins|aðalritara]] innan Kommúnistaflokksins. Hann hafði smátt og smátt unnið sér betri sess innan flokksins og þrátt fyrir fyrsta flokks einkunnir í lögfræðináminu hafði hann helgað líf sitt stjórnmálunum. Gorbatsjov minntist tíma [[Níkíta Khrústsjov]] sem tíma opnunar og bjartsýni, tilraunum til þess að endurbæta sovétkerfið, og leit á það sem skyldu sína að halda því áfram sem Khrústsjov hafði byrjað á. Í upphafi valdatíð hans hafði hann ómótaðar hugmyndir um hvernig skyldi umbylta kerfinu, en byrjaði á að reyna að koma aga á ríkisfjármálin og skipta út gömlum íhaldsmönnum fyrir unga og efnilega menn sem eins og hann vildu sjá breytingar á kerfinu. == Hugmyndafræði == [[Mynd:President Ronald Reagan says goodbye to Soviet General Secretary Mikhail Gorbachev.jpg|thumb|right|Gorbatsjov (til hægri) ræðir við [[Ronald Reagan]] Bandaríkjaforseta á [[Höfði|Höfða]] í [[Reykjavík]] árið 1986.]] === Perestrojka === Á flokksþingi kommúnistaflokksins í febrúar 1986 lét Gorbatsjov fyrst til skara skríða. Perestrojka varð orð fundaris en það þýddi endurskipulag og skyldi nota til þess að umbylta samfélaginu og efnahag landsins. Einstaklingsframlag var ekki lengur bannorð og var fólki gefið leyfi til þess að stofna eigin fyrirtæki, en það hafði lengi verið bannað í Sovétríkjunum. Ef efnahagurinn átti að taka við sér yrði að leyfa litlum og meðalstórum fyrirtækjum, sem ekki væru í eigu ríkisins, að blómstra. Vinna þurftu bug á þeirri [[firring]]u að almenningur ætti ekki að fá að taka þátt í stjórnun ríkisins og koma frekar valdinu til fólksins með [[lýðræði]] og félagslegu [[jafnrétti]]. Umskiptin virtust erfið þar sem fara þurfti inn að innsta kjarna kerfisins til þess að hægt væri að hafa áhrif og hvatti elítan þar til mikilla andstöðu. === Glasnost === Það var svo ekki fyrr en 1988 sem Gorbatsjov kynnti stefnu sína Glasnost eða opnun samfélagsins. Sú aðgerð taldi Gorbatsjov að myndi auka gegnsæi allra ríkisstofnanna og koma á [[upplýsingafrelsi]]. Aftur lenti hann í eins mótstöðu og með perestroiku-stefnuna en mótstaðan var núna ekki bara hjá forréttindafólki heldur líka hjá [[Þjóðernishyggja|þjóðernissinnum]], harðlínukommúnistum og fleiri hópum. == Fall Gorbatsjovs og Sovétríkjanna == Við fall [[Berlínarmúrinn|Berlínamúrsins]] árið 1989 jukust vandamál Gorbatsjov. Landið var á barmi [[borgarastyrjöld|borgarastyrjaldar]], var að leysast upp í frumeindir sínar og menn voru ráðþrota á öllum vígstöðvum, þar sem kommúnismanum var smátt og smátt sópað frá völdum um alla Austur Evrópu. Sovétríkin voru nú á barmi hruns og var skuldinni skellt á Gorbatsjov. Það skipti ekki máli að vandamálið ætti upptök sín í upphafi áttunda áratugsins en ekki 1985, heldur bara það að fólki hefði ekki liðið svo illa í marga áratugi. Árið 1991 var reynt að steypa Gorbatsjov af stóli til þess að hægt væri að snúa við þeirri [[þróun]] sem hann hafði komið af stað og var hann settur í [[stofufangelsi]] við [[Svartahaf]]. Það var þó orðið of seint og voru Sovétríkin búin að vera. Í júní 1991 var kosinn nýr [[forseti Rússlands]] og hafði Gorbatsjov þá misst nánast öll völd sem forseti Sovétríkjanna, en þeirri stöðu hafði hann sinnt síðan 1990. 25 desember 1991 var sovéski fáninn tekin niður af [[Kreml (Moskva)|Kreml]] í síðasta skiptið og Gorbatsjov sagði af sér sem forseti Sovétríkjanna.<ref name="1,4">{{Vefheimild|url=http://skemman.is/stream/get/1946/6345/18114/1/Lokaritger%C3%B0_Karl_F._Thorarensen.pdf|titill=Rússneska hagkerfið 1970-2010|safnslóð=https://web.archive.org/web/20160305161733/http://skemman.is/stream/get/1946/6345/18114/1/Lokaritger%C3%B0_Karl_F._Thorarensen.pdf |safnár=2016|safnmánuður=03-05|mánuðurskoðað=8. desember|skoðað=2013|útgefandi=Skemman|höfundur=Karl F. Thorarensen}}</ref> == Friðarverðlaun Nóbels == Árið 1990 fékk Míkhaíl Gorbatsjov friðarverðlaun Nóbels. Gorbatsjov var mikilvægur hluti í því að koma á betri samskiptum milli austurs og vesturs og betrumbæta þannig alþjóðleg samskipti til muna. Hann kom á ákveðinni sátt milli Banda-og Sovétríkjanna með kröftugum friðarviðræðum við þáverandi forseta þeirra [[Ronald Reagan]] og mætti segja að hann hafi leyft [[Austurblokkin|austurblokkinni]] að leysast upp. Á valdatíð hans hafði hröð framleiðsla fyrir [[Kjarnorkuvopn|kjarnorkuvopna kapphlaupið]] farið dalandi og erjur milli landa minnkað. Valnefnd friðarverðlaunanna gaf það út í október 1990 að þrátt fyrir að margir hefðu haft áhrif á þessar framfarir, hefði Gorbatsjov á svo víðtækan og umfangsmikinn hátt haft áhrif að hann ætti helst skilið viðurkenninguna og heiðurin af verðlaununum. Með stefnu sinni um Glasnost hafði honum tekist opna hið sovéska samfélag, bæði að innan sem og út á við, sem leiddi til styrkingu alþjóðlegs trausts. Fannst nefndinni Gorbatsjov hafa haft svo mikil áhrif á alþjóðleg friðarmál að það myndi veita möguleika á því að alheims þjóðfélagið gæti frekar byrjað að vinna úr sínum erjum tengdum hugmyndafræði, [[Trúarbrögð|trúarbrögðum]] og annarskonar menningarlegum mun.<ref name="1,5">{{Vefheimild|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1990/press.html|titill=The Nobel Peace Prize 1990|mánuður=15. október|ár=1990|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|tungumál=enska}}</ref> == Tilvísanir == <references /> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1985 | til = 1991 | fyrir = [[Konstantín Tsjernenkó]] | eftir = [[Vladimír Ívasjkó]]<br>{{small|(starfandi)}} }} {{Töfluendir}} {{Friðarverðlaun Nóbels}} {{fe|1931|Gorbatsjov, Míkhaíl}} {{DEFAULTSORT:Gorbatsjov, Míkhaíl}} [[Flokkur:Handhafar friðarverðlauna Nóbels]] [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] rvj7iiv6xrsta13sgexfd9e6ry3hawg 1762393 1762384 2022-07-29T21:27:23Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Míkhaíl Gorbatsjov</br>{{small|Михаи́л Горбачёв}} | búseta = | mynd = RIAN archive 359290 Mikhail Gorbachev.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti = | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[10. mars]] [[1985]] | stjórnartíð_end = [[24. ágúst]] [[1991]] | titill2= [[Forseti Sovétríkjanna]] | stjórnartíð_start2 = [[15. mars]] [[1990]] | stjórnartíð_end2 = [[25. desember]] [[1991]] | fæðingarnafn = Míkhaíl Sergejevítsj Gorbatsjov | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1931|3|2}} | fæðingarstaður = [[Privolnoje]], [[Stavrópolfylki|Stavropol Krai]], [[Rússland]]i, [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | starf = Stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] (1952–1991) | laun = | trúarbrögð = | vefsíða = [http://gorby.ru/ gorby.ru] | maki = [[Raísa Gorbatsjova]] (g. 1953; d. 1999) | börn = 1 | háskóli = [[Ríkisháskólinn í Moskvu]] | verðlaun = [[File:Nobel prize medal.svg|15px]] [[Friðarverðlaun Nóbels]] (1990) | undirskrift = Gorbachev Signature.svg }} '''Míkhaíl Sergejevítsj Gorbatsjov''' ([[rússneska]]:Михаи́л Серге́евич Горбачёв; framburður: /mixaˈɪɫ serˈgejevɪtʃ gərbaˈtʃof/) (fæddur [[2. mars]] [[1931]] í Privolnoje) er rússneskur stjórnmálamaður sem var síðasti [[leiðtogi]] [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]], frá 1985-1991. Gorbatsjov gekk í kommúnistaflokkinn 1952, kvæntist Raísu í september 1953, fór fyrir sendinefnd Sovétríkjanna í Belgíu 1972-1974, kom til fundar við [[Ronald Reagan]] á Íslandi 1986. Við dauða [[Konstantín Tsjernenkó]] varð Gorbatsjov aðalritari [[Sovéski kommúnistaflokkurinn|Kommúnistaflokks Sovétríkjanna]] 11. mars 1985, þar sem hann reyndi að breyta pólitísku kerfi Sovétríkjanna og dreifa efnahag landsins betur. Hann reyndi að breyta ásýnd flokksins með [[glasnost]] (opnun) og [[perestrojka]] (endurskipulagning) en talið er að það hafi orðið kommúnistaflokknum að falli og þar með valdið sundrungu Sovétríkjanna. Ólíkt fyrirrennurum sínum sendi hann ekki sovéskar herdeildir til að kveða niður frelsisbaráttu íbúa Mið-Evrópu 1989. Hann meinaði ekki þýsku ríkjunum sameiningu 1990 og hlaut [[Friðarverðlaun Nóbels]] 1990. Hann var andvígur sundrungu Sovétríkjanna 1991. Hann var settur í þriggja daga stofufangelsi af harðlínumönnum í ágúst 1991. Hann sagði af sér embætti 25. desember 1991.<ref name="1,1">{{Vefheimild|titill=Biography|url=http://www.gorby.ru/en/Gorbachev/biography/|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|útgefandi=Heimasíða Míkhaíls Gorbatsjov|vefsíða=gorby.ru|tungumál=enska}}</ref> == Uppruni == Míkhaíl Gorbatsjov fæddist bændasonur í þorpinu [[Privolnoje]] í [[Stavropol Krai]] í suðvesturhluta [[Rússland]]s.<ref>{{Tímarit.is|3336641|Mikhail Gorbatsjov: Maðurinn sem breytti heiminum|blað=[[Alþýðublaðið]]|höfundur=Kristján Kristjánsson|útgáfudagsetning=10. mars 1990|blaðsíða=7-8}}</ref> Fjölskylda hans var hálf rússnesk og hálf úkraínsk. Faðir hans, Sergei Andrejevitsj Gorbatsjov, var bóndi á sameignabóndabýli sem barðist í seinni heimsstyrjöldinni og móðir hans, Maria Pantelejevna Gorbatsjova, vann á sameignabóndabýli eða Kolkhoz. Gorbatsjov ólst mestmegnis upp hjá afa sínum og ömmu áður en hann byrjaði í skóla. Þar gekk honum mjög vel og varð fljótt mjög áhugasamur um það að læra og hafði áhuga á öllu nýju sem hann lærði. Hann hafði sérstaklega mikinn áhuga á leiklist. Leiklistahópurinn sem hann var í setti einu sinni upp leikrit sem þau ferðuðust milli bæja og þorpa með, sýndu fyrir smá aur og notuðu gróðann í að kaupa 35 skópör handa fátækustu börnunum í skólanum sem höfðu þurft að vera berfætt fram að því.<ref name="1,2">{{Vefheimild|url=http://www.britannica.com/EBchecked/topic/238982/Mikhail-Gorbatsjov|titill=Mikhail Gorbachev|útgefandi=''[[Encyclopaedia Britannica]]''|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|tungumál=enska}}</ref> Hann vann sjálfur á eins bóndabýlum og foreldrar sínir og gekk 15 ára til liðs við [[Komsomol]] sem var ungliðahreyfing kommúnista. Árið 1952 hóf Gorbatsjov lögfræðinám við [[Ríkisháskólinn í Moskvu|háskólann í Moskvu]] og gerðist hluti af sovéska kommúnistaflokknum. Hann útskrifaðist með lögfræðigráðu 1955 og varð virkur þátttakandi í bæði [[Komsomol]] hreyfingunni og innan kommúnistaflokksins. Meðan á lögfræðináminu stóð kynntist Gorbatsjov eiginkonu sinni, Raísu Títarenko, sem var ári yngri en hann og að læra heimspeki í sama skóla. Þau giftu sig 25. september 1953.<ref name="1,1"/> == Aðalritari == Þann 11. mars valdi stjórnmálanefnd miðstjórnarflokksins lögfræðinginn Míkhaíl Gorbatsjov til þess að gegna starfi [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins|aðalritara]] innan Kommúnistaflokksins. Hann hafði smátt og smátt unnið sér betri sess innan flokksins og þrátt fyrir fyrsta flokks einkunnir í lögfræðináminu hafði hann helgað líf sitt stjórnmálunum. Gorbatsjov minntist tíma [[Níkíta Khrústsjov]] sem tíma opnunar og bjartsýni, tilraunum til þess að endurbæta sovétkerfið, og leit á það sem skyldu sína að halda því áfram sem Khrústsjov hafði byrjað á. Í upphafi valdatíð hans hafði hann ómótaðar hugmyndir um hvernig skyldi umbylta kerfinu, en byrjaði á að reyna að koma aga á ríkisfjármálin og skipta út gömlum íhaldsmönnum fyrir unga og efnilega menn sem eins og hann vildu sjá breytingar á kerfinu. == Hugmyndafræði == [[Mynd:President Ronald Reagan says goodbye to Soviet General Secretary Mikhail Gorbachev.jpg|thumb|right|Gorbatsjov (til hægri) ræðir við [[Ronald Reagan]] Bandaríkjaforseta á [[Höfði|Höfða]] í [[Reykjavík]] árið 1986.]] === Perestrojka === Á flokksþingi kommúnistaflokksins í febrúar 1986 lét Gorbatsjov fyrst til skara skríða. Perestrojka varð orð fundaris en það þýddi endurskipulag og skyldi nota til þess að umbylta samfélaginu og efnahag landsins. Einstaklingsframlag var ekki lengur bannorð og var fólki gefið leyfi til þess að stofna eigin fyrirtæki, en það hafði lengi verið bannað í Sovétríkjunum. Ef efnahagurinn átti að taka við sér yrði að leyfa litlum og meðalstórum fyrirtækjum, sem ekki væru í eigu ríkisins, að blómstra. Vinna þurftu bug á þeirri [[firring]]u að almenningur ætti ekki að fá að taka þátt í stjórnun ríkisins og koma frekar valdinu til fólksins með [[lýðræði]] og félagslegu [[jafnrétti]]. Umskiptin virtust erfið þar sem fara þurfti inn að innsta kjarna kerfisins til þess að hægt væri að hafa áhrif og hvatti elítan þar til mikilla andstöðu. === Glasnost === Það var svo ekki fyrr en 1988 sem Gorbatsjov kynnti stefnu sína Glasnost eða opnun samfélagsins. Sú aðgerð taldi Gorbatsjov að myndi auka gegnsæi allra ríkisstofnanna og koma á [[upplýsingafrelsi]]. Aftur lenti hann í eins mótstöðu og með perestroiku-stefnuna en mótstaðan var núna ekki bara hjá forréttindafólki heldur líka hjá [[Þjóðernishyggja|þjóðernissinnum]], harðlínukommúnistum og fleiri hópum. == Fall Gorbatsjovs og Sovétríkjanna == Við fall [[Berlínarmúrinn|Berlínamúrsins]] árið 1989 jukust vandamál Gorbatsjov. Landið var á barmi [[borgarastyrjöld|borgarastyrjaldar]], var að leysast upp í frumeindir sínar og menn voru ráðþrota á öllum vígstöðvum, þar sem kommúnismanum var smátt og smátt sópað frá völdum um alla Austur Evrópu. Sovétríkin voru nú á barmi hruns og var skuldinni skellt á Gorbatsjov. Það skipti ekki máli að vandamálið ætti upptök sín í upphafi áttunda áratugsins en ekki 1985, heldur bara það að fólki hefði ekki liðið svo illa í marga áratugi. Árið 1991 var reynt að steypa Gorbatsjov af stóli til þess að hægt væri að snúa við þeirri [[þróun]] sem hann hafði komið af stað og var hann settur í [[stofufangelsi]] við [[Svartahaf]]. Það var þó orðið of seint og voru Sovétríkin búin að vera. Í júní 1991 var kosinn nýr [[forseti Rússlands]] og hafði Gorbatsjov þá misst nánast öll völd sem forseti Sovétríkjanna, en þeirri stöðu hafði hann sinnt síðan 1990. 25 desember 1991 var sovéski fáninn tekin niður af [[Kreml (Moskva)|Kreml]] í síðasta skiptið og Gorbatsjov sagði af sér sem forseti Sovétríkjanna.<ref name="1,4">{{Vefheimild|url=http://skemman.is/stream/get/1946/6345/18114/1/Lokaritger%C3%B0_Karl_F._Thorarensen.pdf|titill=Rússneska hagkerfið 1970-2010|safnslóð=https://web.archive.org/web/20160305161733/http://skemman.is/stream/get/1946/6345/18114/1/Lokaritger%C3%B0_Karl_F._Thorarensen.pdf |safnár=2016|safnmánuður=03-05|mánuðurskoðað=8. desember|skoðað=2013|útgefandi=Skemman|höfundur=Karl F. Thorarensen}}</ref> == Friðarverðlaun Nóbels == Árið 1990 fékk Míkhaíl Gorbatsjov friðarverðlaun Nóbels. Gorbatsjov var mikilvægur hluti í því að koma á betri samskiptum milli austurs og vesturs og betrumbæta þannig alþjóðleg samskipti til muna. Hann kom á ákveðinni sátt milli Banda-og Sovétríkjanna með kröftugum friðarviðræðum við þáverandi forseta þeirra [[Ronald Reagan]] og mætti segja að hann hafi leyft [[Austurblokkin|austurblokkinni]] að leysast upp. Á valdatíð hans hafði hröð framleiðsla fyrir [[Kjarnorkuvopn|kjarnorkuvopna kapphlaupið]] farið dalandi og erjur milli landa minnkað. Valnefnd friðarverðlaunanna gaf það út í október 1990 að þrátt fyrir að margir hefðu haft áhrif á þessar framfarir, hefði Gorbatsjov á svo víðtækan og umfangsmikinn hátt haft áhrif að hann ætti helst skilið viðurkenninguna og heiðurin af verðlaununum. Með stefnu sinni um Glasnost hafði honum tekist opna hið sovéska samfélag, bæði að innan sem og út á við, sem leiddi til styrkingu alþjóðlegs trausts. Fannst nefndinni Gorbatsjov hafa haft svo mikil áhrif á alþjóðleg friðarmál að það myndi veita möguleika á því að alheims þjóðfélagið gæti frekar byrjað að vinna úr sínum erjum tengdum hugmyndafræði, [[Trúarbrögð|trúarbrögðum]] og annarskonar menningarlegum mun.<ref name="1,5">{{Vefheimild|url=http://www.nobelprize.org/nobel_prizes/peace/laureates/1990/press.html|titill=The Nobel Peace Prize 1990|mánuður=15. október|ár=1990|mánuðurskoðað=8. desember|árskoðað=2013|tungumál=enska}}</ref> == Tilvísanir == <references /> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1985 | til = 1991 | fyrir = [[Konstantín Tsjernenkó]] | eftir = [[Vladimír Ívasjkó]]<br>{{small|(starfandi)}} }} {{Töfluendir}} {{Friðarverðlaun Nóbels}} {{fe|1931|Gorbatsjov, Míkhaíl}} {{DEFAULTSORT:Gorbatsjov, Míkhaíl}} [[Flokkur:Handhafar friðarverðlauna Nóbels]] [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] d85vui8be5t69xn1etwcegqbnw76fk5 0 27697 1762324 1709715 2022-07-29T18:12:31Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Jósef Stalín<br>{{small|Иосиф Сталин}}<br>{{small|იოსებ სტალინი}} | búseta = | mynd = JStalin_Secretary_general_CCCP_1942.jpg | myndastærð = 200px | myndatexti = Jósef Stalín árið 1942 | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[3. apríl]] [[1922]] | stjórnartíð_end = [[16. október]] [[1952]] | titill2= Formaður ráðherraráðs Sovétríkjanna | stjórnartíð_start2 = [[6. maí]] [[1941]] | stjórnartíð_end2 = [[5. mars]] [[1953]] | fæðingarnafn = Ио́сиф Виссарио́нович Джугашви́ли (''Josif Vissarionovitsj Dsjugasjvili'') | fæddur = [[18. desember]] [[1878]] | fæðingarstaður = [[Gori]], [[Georgía|Georgíu]], [[Rússneska keisaradæmið|Rússland]]i | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1953|3|5|1878|12|18}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = Að vera einræðiherra yfir [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] frá 1927 til 1953 og að fremja næststærsta þjóðarmorð mannkynsögunnar. | starf = Stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | trúarbrögð = [[Kristni|Kristinn]], síðar [[Trúleysi|trúlaus]] | maki = Ekaterine Svanidze (g. 1906; d. 1907)<br>Nadesjda Allilujeva (g. 1919; d. 1932) | börn = 4 | undirskrift = Stalin Signature.svg }} '''Jósef Stalín''' ([[18. desember]] [[1878]] – [[5. mars]] [[1953]], [[georgíska]] იოსებ სტალინი, [[rússneska]] Иосиф Сталин) var [[Sovétríkin|sovéskur]] [[Stjórnmál|stjórnmálamaður]]. Hann var um áratugaskeið [[einræðisherra]] í Sovétríkjunum. == Æviágrip == [[Mynd:Stalin_1902.jpg|thumb|left|170px|Ljósmynd af Stalín frá árinu [[1902]].]] === Æska === Jósef Stalín fæddist í bænum [[Gori]] í [[Georgía|Georgíu]] sem þá tilheyrði Rússlandi. Hans rétta nafn var Íoseb Besaríonís dze Dzjúghasjvílí (იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი) en hann tók upp eftirnafnið „Stalín“ árið [[1912]], það merkir „úr stáli“ eða „stálmaðurinn“. Faðir hans var [[Skósmíði|skósmiðurinn]] [[Vissarion Dsjugasjvili|Besaríon Dzjúghasjvílí]] frá Ossetíu en móðir hans var þvottakona og var frá Georgíu. Faðir hans vildi að Jósef yrði skósmiður en það vildi móðir hans ekki. Hún hafði miklar væntingar til sonar síns og vildi að hann yrði prestur. Stalín sótti grunnskólann í heimaborg sinni en árið 1894 fluttist fjölskyldan til [[Tíblisi|Tbilisi]], höfuðborgar Georgíu, og hóf Stalín þar nám við prestaskóla. Þegar Jósef var ungur gerðist faðir hans mjög drykkfelldur og barði bæði hann og móður hans. En móðir hans elskaði soninn út af lífinu og lagði allt í sölurnar fyrir frama hans. Ekaterína kallaði son sinn oft Soso. Birti hann kvæði og ljóð undir því dulefni þegar hann varð eldri (en þó löngu áður en hann náði völdum) og var virt skáld í Georgíu. Móðir hans sagði að Soso hafi alltaf verið góður strákur. === Upphaf afskipta af stjórnmálum === Í Tíblisi komst hinn ungi Stalín í kynni við kenningar [[Karl Marx|Marx]] og gekk til liðs við [[Sósíaldemókrataflokkur Rússlands|sósíaldemókrataflokk Rússlands]]. Keisarastjórnin hafði bannað þann flokk og Stalín var rekinn úr prestaskólanum þegar upp komst að hann væri félagi í þeim flokki. Eftir að hafa verið rekinn úr skólanum hóf Stalín störf fyrir sósíademókrataflokkinn og vann að ýmiss konar áróðursstarfsemi fyrir flokkinn og skipulagði meðal annars verkföll. Þegar sósíaldemókrataflokkurinn klofnaði árið [[1903]] í hreyfingar [[Mensévismi|mensévíka]] og [[Bolsévismi|bolsévíka]] gekk Stalín til liðs við bolsévika. Hann hélt áfram að vinna að byltingu og tók þátt í fjáröflun fyrir flokkinn, meðal annars með [[bankarán|bankaránum,]] og var margsinnis tekinn fastur af lögreglunni. Árið [[1912]] tók Stalín sæti í miðstjórn Bolsévikaflokksins. === Byltingin og borgarastríðið === Eftir [[Febrúarbylgingin|febrúarbyltingina]] studdi Stalín til að byrja með samstarf við ríkistjórn [[Aleksandr Kerenskij|Kerenskij]], en snerist seinna á sveif með [[Lenín]] sem hafnaði samstarfi við Kerenskij. Eftir [[Októberbyltingin|októberbyltinguna]] vann Stalín með nýrri ríkisstjórn bolsévíka. Hann vann mikið að málefnum tengdum þjóðernisminnihlutahópum sem bjuggu innan Rússlands, enda sjálfur Georgíumaður og málið honum því hugleikið. Í [[Rússneska borgarastyrjöldin|borgarastríðinu]] var hann liðsforingi í [[Rauði herinn|Rauða hernum]]. [[Mynd:Lenin and stalin crop.jpg|thumb|left|170px|Ljósmynd af [[Lenín]] (til vinstri) og Stalín (til hægri) frá árinu [[1922]].]] === Aukin völd innan flokksins === Árið [[1922]] var Stalín kjörinn aðalritari miðstjórnar [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|kommúnistaflokks Sovétríkjanna]]. Við fráfall Leníns, sem hafði verið óumdeildur leiðtogi flokksins, hófst mikil barátta um völdin í flokknum. Höfuðfjandmaður Stalíns í þeirri baráttu var [[Lev Trotskíj]]. Eftir margra ára baráttu tókst Stalín að koma því til leiðar að á flokksþingi [[1927]] voru Trotskíj og fleiri andstæðingar hans reknir úr flokknum. === Iðnvæðing og endurskipulagning === Eftir að hafa haft sigur í innanflokksátökunum var Stalín orðinn valdamesti maður Sovétríkjanna. Stalín var þeirrar skoðunar, að ef Sovétríkin ættu að eiga sér framtíð yrðu þau að iðnvæðast. Fyrir byltinguna var Rússland skammt á veg komið í iðnvæðingu og margra ára borgarastyrjöld hafði veikt efnahag landsins enn meira. Árið [[1928]] leit fyrsta [[fimm ára áætlun]]in dagsins ljós. Ennfremur var ákveðið að endurskipuleggja [[Landbúnaður|landbúnaðinn]] í [[samyrkjubú]]. Sú stefna mætti víða mótspyrnu í sveitum landsins, en yfirvöld gengu fram af mikilli grimmd gegn andstæðingum endurskipulagningarinnar. Fimm ára áætlanirnar reyndust vel til að auka iðnframleiðslu Sovétríkjanna, en þær leiddu ekki til mikilla kjarabóta fyrir almenning, því höfuðáhersla var lögð á auknar fjárfestingar í iðnaði framyfir einkaneyslu. Sér í lagi jókst framleiðslan í þungaiðnaði mikið. Stalín beitti sér af grimmd og miskunnarleysi gegn þeim, sem hann taldi andstæðinga sína. Komið var á fót kerfi [[Gúlag|fangabúða]] sem meintir andstæðingar hans voru sendir í. Milljónir manna og jafnvel heilar þjóðir voru sendar í slíkar búðir, flestir án saka eða fyrir afskaplega litlar sakir. Meðal þeirra sem lentu í [[Hreinsanirnar miklu|hreinsunum Stalíns]] á [[1931-1940|4. áratugnum]] voru fjölmargir yfirmenn Rauða hersins, þar á meðal [[Mikhaíl Túkhatsjevskij]], hershöfðingi, sem herdómstóll dæmdi til dauða í júní [[1937]]. Hreinsanir Stalíns innan hersins veiktu stjórn Rauða hersins og átti það eftir að hafa alvarlegar afleiðingar þegar innrás Þjóðverja hófst árið [[1941]]. === Seinni heimsstyrjöldin === {{Aðalgrein|Seinni heimsstyrjöldin}} Árið [[1939]] höfðu Sovétmenn og [[Þýskaland|Þjóðverjar]] gert með sér [[Molotov-Ribbentrop-sáttmálinn|samning um að ráðast ekki hvorir á aðra]]. Margir kommúnistar sáu þess konar samstarf við [[Nasismi|nasista]] sem svik við kommúnismann. Í júní [[1941]] brutu Þjóðverjar samninginn og [[Innrásin í Sovétríkin|réðust á Sovétríkin]]. Sovétmenn nefndu stríðið „föðurlandsstyrjöldina miklu“. Enda þótt Stalín hefði átt von á að til átaka gæti komið við Þjóðverja bjóst hann ekki við innrásinni árið 1941 og voru Sovétríkin bæði hernaðarlega og iðnaðarlega illa búin undir stríðið. Stalín var yfirmaður herafla Sovétríkjanna og stjórnaði sjálfur stríðinu gegn Þjóðverjum. Þjóðverjar unnu til að byrja með mikla sigra, en voru að lokum yfirbugaðir. === Seinustu árin og tíminn eftir fráfall Stalíns === Eftir seinni heimsstyrjöldina stóðu Sovétríkin uppi sem annað [[Risaveldi|risaveldanna]] tveggja. Tíminn frá lokum seinni heimsstyrjaldar til dauða Stalíns markaðist að miklu leyti af upphafi [[Kalda stríðið|kalda stríðsins]]. 5. mars 1953 lést Stalín. Hann var í fyrstu hylltur sem hetja og líki hans komið fyrir í grafhýsi við hlið grafhýsis Leníns. Í leynilegri ræðu á flokksþingi kommúnistaflokksins [[1956]] fordæmdi [[Níkíta Khrústsjov]], sem þá var orðinn leiðtogi flokksins, Stalín. Eftir það flokksþing var stefnu flokksins gangvart Stalín breytt og hann fordæmdur sem harðstjóri. == Stalínismi == Stalín lagði lítið af mörkum til [[Kommúnismi|kommúnískrar]] [[hugmyndafræði]] (eða í það minnsta marx-lenínismans). Stalín samdi þó ritgerðirnar „Marxismi og þjóðarspurningin“, sem Lenín hreifst mjög af, og „Trotskíismi eða lenínismi“. Heildarútgáfa ritverka Stalíns kom út í þrettán bindum árið [[1949]]. Árið 1936 lýsti Stalín því yfir að sovéskt samfélag mynduðu tvær stéttir sem væru ekki í andstöðu hvor við aðra: verkamenn og bændur. Stéttirnar endurspegluðu tvenns konar eignarhald á framleiðsluöflum í Sovétríkjunum: ríkiseign annars vegar (á vinnustöðum verkafólksins) og sameign hins vegar (á samyrkjubúum bændanna). Auk þessara tveggja stétta viðurkenndi Stalín stétt menntamanna. Hugmyndin um stéttir sem ekki væru í andstöðu hver við aðra var nýlunda sem þekktist ekki úr kenningum Leníns. == Heimildir og ítarefni == * Brent, Jonathan og Naumov, Vladimir Pavlovich. ''Stalin's Last Crime: The Plot Against the Jewish Doctors 1948–1953'' (New York: HarperCollins, 2003). * Broekmeyer, Marius. ''Stalin, the Russians, and Their War, 1941–1945'' (Madison, WI: University of Wisconsin Press, 2004). * Bullock, Alan. ''Hitler and Stalin: Parallel Lives'' (London: HarperCollins, 1991). * Courtois, Stéphane o. fl. [[Svartbók kommúnismans|''Svartbók kommúnismans'']] (Reykjavík: Háskólaútgáfan, 2009). * Davies, Sarah og Harris, James R. ''Stalin: A New History'' (Cambridge: Cambridge University Press, 2005). * Deutscher, Isaac. ''Stalin: A Political Biography'' (New York: Oxford University Press, 1967). * Gellately, Robert. ''Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe'' (Knopf, 2007). * Gill, Graeme. ''Stalinism'' (2. útg.) (New York: Palgrave Macmillan, 1998). * Jonge, Alex de. ''Stalin and the Shaping of the Soviet Union'' (New York: William Morrow, 1986). * Kuromiya, Hiroaki. ''Stalin'' (Harlow, UK: Longman, 2006). * Laqueur, Walter. ''Stalin: The Glasnost Revelations'' (New York: Scribner, 1990). * Mawdsley, Evan. ''The Stalin Years: The Soviet Union, 1929–53'' (Manchester: Manchester University Press, 2003). * McDermott, Kevin. ''Stalin: Revolutionary in an Era of War'' (New York: Palgrave Macmillan, 2006). * Medvedev, Roy A. og Medvedev, Zhores A. ''The Unknown Stalin: His Life, Death, and Legacy'' (London: I.B. Tauris, 2003). * Montefiore, Simon Sebag. ''Young Stalin'' (London: Weidenfeld & Nicolson, 2007). * Murphy, David E. ''What Stalin Knew: The Enigma of Barbarossa'' (New Heaven, CT: Yale University Press, 2005). * Overy, Richard. ''Dictators: Hitler's Germany and Stalin's Russia'' (Allen Lane, 2004). * Priestland, David. ''Stalin and the Politics of Mobilization: Ideas, Power, and Terror in Inter-war Russia'' (New York: Oxford University Press, 2006). * Rayfield, Donald. ''Stalin and His Hangmen: The Tyrant and Those Who Killed for Him'' (New York: Random House, 2004). * Ree, Erik van. ''The Political Thought of Joseph Stalin: A Study in Twentieth-Century Revolutionary Patriotism'' (London: Routledge, 2002). * Roberts, Geoffrey. ''Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953'' (New Heaven, CT: Yale University Press, 2006). * Service, Robert. ''Stalin: A Biography'' (Cambridge, MA: Belknap Press, 2005). * Tucker, Robert C. ''Stalin as Revolutionary, 1879–1929: A Study in History and Personality'' (New York: W.W. Norton, 1973). * Tucker, Robert C. ''Stalin in Power: The Revolution from Above, 1928–1941'' (New York: W.W. Norton, 1990). * Ulam, Adam Bruno. ''Stalin: The Man and His Era'' (Boston: Beacon Press, 1989). == Tenglar == {{Wikivitnun}} {{Commonscat|Stalin|Jósef Stalín}} * {{Vísindavefurinn|4038|Hver var ástæðan fyrir kalda stríðinu? Var það nauðsynlegt eða hefði verið hægt að sleppa því?}} * {{Vísindavefurinn|11257|Hver var Jósef Stalín?}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = [[3. apríl]] [[1922]]| til = [[16. október]] [[1952]]| fyrir = [[Vjatsjeslav Molotov]]<br>{{small|(sem ábyrgðarritari)}} | eftir = [[Georgij Malenkov]] | }} {{Erfðatafla | titill = Formaður ráðherraráðs Sovétríkjanna | frá = [[6. maí]] [[1941]]| til = [[5. mars]] [[1953]]| fyrir = [[Vjatsjeslav Molotov]] | eftir = [[Georgij Malenkov]] | }} {{Töfluendir}} {{fde|1878|1953|Stalín, Jósef}} {{DEFAULTSORT:Stalín, Jósef}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins|Stalín, Jósef]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Georgískir stjórnmálamenn]] [[Flokkur:Kommúnistaleiðtogar|Stalín, Jósef]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] [[Flokkur:Rússneskir byltingarmenn]] [[Flokkur:Stjórnmálaleiðtogar í seinni heimsstyrjöldinni|Stalín, Jósef]] [[Flokkur:Trúleysingjar|Stalín, Jósef]] 2d04afyak4s34k0abciqysw1q58b47r 1762325 1762324 2022-07-29T18:13:00Z TKSnaevarr 53243 /* Tenglar */ wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Jósef Stalín<br>{{small|Иосиф Сталин}}<br>{{small|იოსებ სტალინი}} | búseta = | mynd = JStalin_Secretary_general_CCCP_1942.jpg | myndastærð = 200px | myndatexti = Jósef Stalín árið 1942 | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[3. apríl]] [[1922]] | stjórnartíð_end = [[16. október]] [[1952]] | titill2= Formaður ráðherraráðs Sovétríkjanna | stjórnartíð_start2 = [[6. maí]] [[1941]] | stjórnartíð_end2 = [[5. mars]] [[1953]] | fæðingarnafn = Ио́сиф Виссарио́нович Джугашви́ли (''Josif Vissarionovitsj Dsjugasjvili'') | fæddur = [[18. desember]] [[1878]] | fæðingarstaður = [[Gori]], [[Georgía|Georgíu]], [[Rússneska keisaradæmið|Rússland]]i | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1953|3|5|1878|12|18}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = Að vera einræðiherra yfir [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] frá 1927 til 1953 og að fremja næststærsta þjóðarmorð mannkynsögunnar. | starf = Stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | trúarbrögð = [[Kristni|Kristinn]], síðar [[Trúleysi|trúlaus]] | maki = Ekaterine Svanidze (g. 1906; d. 1907)<br>Nadesjda Allilujeva (g. 1919; d. 1932) | börn = 4 | undirskrift = Stalin Signature.svg }} '''Jósef Stalín''' ([[18. desember]] [[1878]] – [[5. mars]] [[1953]], [[georgíska]] იოსებ სტალინი, [[rússneska]] Иосиф Сталин) var [[Sovétríkin|sovéskur]] [[Stjórnmál|stjórnmálamaður]]. Hann var um áratugaskeið [[einræðisherra]] í Sovétríkjunum. == Æviágrip == [[Mynd:Stalin_1902.jpg|thumb|left|170px|Ljósmynd af Stalín frá árinu [[1902]].]] === Æska === Jósef Stalín fæddist í bænum [[Gori]] í [[Georgía|Georgíu]] sem þá tilheyrði Rússlandi. Hans rétta nafn var Íoseb Besaríonís dze Dzjúghasjvílí (იოსებ ბესარიონის ძე ჯუღაშვილი) en hann tók upp eftirnafnið „Stalín“ árið [[1912]], það merkir „úr stáli“ eða „stálmaðurinn“. Faðir hans var [[Skósmíði|skósmiðurinn]] [[Vissarion Dsjugasjvili|Besaríon Dzjúghasjvílí]] frá Ossetíu en móðir hans var þvottakona og var frá Georgíu. Faðir hans vildi að Jósef yrði skósmiður en það vildi móðir hans ekki. Hún hafði miklar væntingar til sonar síns og vildi að hann yrði prestur. Stalín sótti grunnskólann í heimaborg sinni en árið 1894 fluttist fjölskyldan til [[Tíblisi|Tbilisi]], höfuðborgar Georgíu, og hóf Stalín þar nám við prestaskóla. Þegar Jósef var ungur gerðist faðir hans mjög drykkfelldur og barði bæði hann og móður hans. En móðir hans elskaði soninn út af lífinu og lagði allt í sölurnar fyrir frama hans. Ekaterína kallaði son sinn oft Soso. Birti hann kvæði og ljóð undir því dulefni þegar hann varð eldri (en þó löngu áður en hann náði völdum) og var virt skáld í Georgíu. Móðir hans sagði að Soso hafi alltaf verið góður strákur. === Upphaf afskipta af stjórnmálum === Í Tíblisi komst hinn ungi Stalín í kynni við kenningar [[Karl Marx|Marx]] og gekk til liðs við [[Sósíaldemókrataflokkur Rússlands|sósíaldemókrataflokk Rússlands]]. Keisarastjórnin hafði bannað þann flokk og Stalín var rekinn úr prestaskólanum þegar upp komst að hann væri félagi í þeim flokki. Eftir að hafa verið rekinn úr skólanum hóf Stalín störf fyrir sósíademókrataflokkinn og vann að ýmiss konar áróðursstarfsemi fyrir flokkinn og skipulagði meðal annars verkföll. Þegar sósíaldemókrataflokkurinn klofnaði árið [[1903]] í hreyfingar [[Mensévismi|mensévíka]] og [[Bolsévismi|bolsévíka]] gekk Stalín til liðs við bolsévika. Hann hélt áfram að vinna að byltingu og tók þátt í fjáröflun fyrir flokkinn, meðal annars með [[bankarán|bankaránum,]] og var margsinnis tekinn fastur af lögreglunni. Árið [[1912]] tók Stalín sæti í miðstjórn Bolsévikaflokksins. === Byltingin og borgarastríðið === Eftir [[Febrúarbylgingin|febrúarbyltingina]] studdi Stalín til að byrja með samstarf við ríkistjórn [[Aleksandr Kerenskij|Kerenskij]], en snerist seinna á sveif með [[Lenín]] sem hafnaði samstarfi við Kerenskij. Eftir [[Októberbyltingin|októberbyltinguna]] vann Stalín með nýrri ríkisstjórn bolsévíka. Hann vann mikið að málefnum tengdum þjóðernisminnihlutahópum sem bjuggu innan Rússlands, enda sjálfur Georgíumaður og málið honum því hugleikið. Í [[Rússneska borgarastyrjöldin|borgarastríðinu]] var hann liðsforingi í [[Rauði herinn|Rauða hernum]]. [[Mynd:Lenin and stalin crop.jpg|thumb|left|170px|Ljósmynd af [[Lenín]] (til vinstri) og Stalín (til hægri) frá árinu [[1922]].]] === Aukin völd innan flokksins === Árið [[1922]] var Stalín kjörinn aðalritari miðstjórnar [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|kommúnistaflokks Sovétríkjanna]]. Við fráfall Leníns, sem hafði verið óumdeildur leiðtogi flokksins, hófst mikil barátta um völdin í flokknum. Höfuðfjandmaður Stalíns í þeirri baráttu var [[Lev Trotskíj]]. Eftir margra ára baráttu tókst Stalín að koma því til leiðar að á flokksþingi [[1927]] voru Trotskíj og fleiri andstæðingar hans reknir úr flokknum. === Iðnvæðing og endurskipulagning === Eftir að hafa haft sigur í innanflokksátökunum var Stalín orðinn valdamesti maður Sovétríkjanna. Stalín var þeirrar skoðunar, að ef Sovétríkin ættu að eiga sér framtíð yrðu þau að iðnvæðast. Fyrir byltinguna var Rússland skammt á veg komið í iðnvæðingu og margra ára borgarastyrjöld hafði veikt efnahag landsins enn meira. Árið [[1928]] leit fyrsta [[fimm ára áætlun]]in dagsins ljós. Ennfremur var ákveðið að endurskipuleggja [[Landbúnaður|landbúnaðinn]] í [[samyrkjubú]]. Sú stefna mætti víða mótspyrnu í sveitum landsins, en yfirvöld gengu fram af mikilli grimmd gegn andstæðingum endurskipulagningarinnar. Fimm ára áætlanirnar reyndust vel til að auka iðnframleiðslu Sovétríkjanna, en þær leiddu ekki til mikilla kjarabóta fyrir almenning, því höfuðáhersla var lögð á auknar fjárfestingar í iðnaði framyfir einkaneyslu. Sér í lagi jókst framleiðslan í þungaiðnaði mikið. Stalín beitti sér af grimmd og miskunnarleysi gegn þeim, sem hann taldi andstæðinga sína. Komið var á fót kerfi [[Gúlag|fangabúða]] sem meintir andstæðingar hans voru sendir í. Milljónir manna og jafnvel heilar þjóðir voru sendar í slíkar búðir, flestir án saka eða fyrir afskaplega litlar sakir. Meðal þeirra sem lentu í [[Hreinsanirnar miklu|hreinsunum Stalíns]] á [[1931-1940|4. áratugnum]] voru fjölmargir yfirmenn Rauða hersins, þar á meðal [[Mikhaíl Túkhatsjevskij]], hershöfðingi, sem herdómstóll dæmdi til dauða í júní [[1937]]. Hreinsanir Stalíns innan hersins veiktu stjórn Rauða hersins og átti það eftir að hafa alvarlegar afleiðingar þegar innrás Þjóðverja hófst árið [[1941]]. === Seinni heimsstyrjöldin === {{Aðalgrein|Seinni heimsstyrjöldin}} Árið [[1939]] höfðu Sovétmenn og [[Þýskaland|Þjóðverjar]] gert með sér [[Molotov-Ribbentrop-sáttmálinn|samning um að ráðast ekki hvorir á aðra]]. Margir kommúnistar sáu þess konar samstarf við [[Nasismi|nasista]] sem svik við kommúnismann. Í júní [[1941]] brutu Þjóðverjar samninginn og [[Innrásin í Sovétríkin|réðust á Sovétríkin]]. Sovétmenn nefndu stríðið „föðurlandsstyrjöldina miklu“. Enda þótt Stalín hefði átt von á að til átaka gæti komið við Þjóðverja bjóst hann ekki við innrásinni árið 1941 og voru Sovétríkin bæði hernaðarlega og iðnaðarlega illa búin undir stríðið. Stalín var yfirmaður herafla Sovétríkjanna og stjórnaði sjálfur stríðinu gegn Þjóðverjum. Þjóðverjar unnu til að byrja með mikla sigra, en voru að lokum yfirbugaðir. === Seinustu árin og tíminn eftir fráfall Stalíns === Eftir seinni heimsstyrjöldina stóðu Sovétríkin uppi sem annað [[Risaveldi|risaveldanna]] tveggja. Tíminn frá lokum seinni heimsstyrjaldar til dauða Stalíns markaðist að miklu leyti af upphafi [[Kalda stríðið|kalda stríðsins]]. 5. mars 1953 lést Stalín. Hann var í fyrstu hylltur sem hetja og líki hans komið fyrir í grafhýsi við hlið grafhýsis Leníns. Í leynilegri ræðu á flokksþingi kommúnistaflokksins [[1956]] fordæmdi [[Níkíta Khrústsjov]], sem þá var orðinn leiðtogi flokksins, Stalín. Eftir það flokksþing var stefnu flokksins gangvart Stalín breytt og hann fordæmdur sem harðstjóri. == Stalínismi == Stalín lagði lítið af mörkum til [[Kommúnismi|kommúnískrar]] [[hugmyndafræði]] (eða í það minnsta marx-lenínismans). Stalín samdi þó ritgerðirnar „Marxismi og þjóðarspurningin“, sem Lenín hreifst mjög af, og „Trotskíismi eða lenínismi“. Heildarútgáfa ritverka Stalíns kom út í þrettán bindum árið [[1949]]. Árið 1936 lýsti Stalín því yfir að sovéskt samfélag mynduðu tvær stéttir sem væru ekki í andstöðu hvor við aðra: verkamenn og bændur. Stéttirnar endurspegluðu tvenns konar eignarhald á framleiðsluöflum í Sovétríkjunum: ríkiseign annars vegar (á vinnustöðum verkafólksins) og sameign hins vegar (á samyrkjubúum bændanna). Auk þessara tveggja stétta viðurkenndi Stalín stétt menntamanna. Hugmyndin um stéttir sem ekki væru í andstöðu hver við aðra var nýlunda sem þekktist ekki úr kenningum Leníns. == Heimildir og ítarefni == * Brent, Jonathan og Naumov, Vladimir Pavlovich. ''Stalin's Last Crime: The Plot Against the Jewish Doctors 1948–1953'' (New York: HarperCollins, 2003). * Broekmeyer, Marius. ''Stalin, the Russians, and Their War, 1941–1945'' (Madison, WI: University of Wisconsin Press, 2004). * Bullock, Alan. ''Hitler and Stalin: Parallel Lives'' (London: HarperCollins, 1991). * Courtois, Stéphane o. fl. [[Svartbók kommúnismans|''Svartbók kommúnismans'']] (Reykjavík: Háskólaútgáfan, 2009). * Davies, Sarah og Harris, James R. ''Stalin: A New History'' (Cambridge: Cambridge University Press, 2005). * Deutscher, Isaac. ''Stalin: A Political Biography'' (New York: Oxford University Press, 1967). * Gellately, Robert. ''Lenin, Stalin, and Hitler: The Age of Social Catastrophe'' (Knopf, 2007). * Gill, Graeme. ''Stalinism'' (2. útg.) (New York: Palgrave Macmillan, 1998). * Jonge, Alex de. ''Stalin and the Shaping of the Soviet Union'' (New York: William Morrow, 1986). * Kuromiya, Hiroaki. ''Stalin'' (Harlow, UK: Longman, 2006). * Laqueur, Walter. ''Stalin: The Glasnost Revelations'' (New York: Scribner, 1990). * Mawdsley, Evan. ''The Stalin Years: The Soviet Union, 1929–53'' (Manchester: Manchester University Press, 2003). * McDermott, Kevin. ''Stalin: Revolutionary in an Era of War'' (New York: Palgrave Macmillan, 2006). * Medvedev, Roy A. og Medvedev, Zhores A. ''The Unknown Stalin: His Life, Death, and Legacy'' (London: I.B. Tauris, 2003). * Montefiore, Simon Sebag. ''Young Stalin'' (London: Weidenfeld & Nicolson, 2007). * Murphy, David E. ''What Stalin Knew: The Enigma of Barbarossa'' (New Heaven, CT: Yale University Press, 2005). * Overy, Richard. ''Dictators: Hitler's Germany and Stalin's Russia'' (Allen Lane, 2004). * Priestland, David. ''Stalin and the Politics of Mobilization: Ideas, Power, and Terror in Inter-war Russia'' (New York: Oxford University Press, 2006). * Rayfield, Donald. ''Stalin and His Hangmen: The Tyrant and Those Who Killed for Him'' (New York: Random House, 2004). * Ree, Erik van. ''The Political Thought of Joseph Stalin: A Study in Twentieth-Century Revolutionary Patriotism'' (London: Routledge, 2002). * Roberts, Geoffrey. ''Stalin's Wars: From World War to Cold War, 1939–1953'' (New Heaven, CT: Yale University Press, 2006). * Service, Robert. ''Stalin: A Biography'' (Cambridge, MA: Belknap Press, 2005). * Tucker, Robert C. ''Stalin as Revolutionary, 1879–1929: A Study in History and Personality'' (New York: W.W. Norton, 1973). * Tucker, Robert C. ''Stalin in Power: The Revolution from Above, 1928–1941'' (New York: W.W. Norton, 1990). * Ulam, Adam Bruno. ''Stalin: The Man and His Era'' (Boston: Beacon Press, 1989). == Tenglar == {{Wikivitnun}} {{Commonscat|Stalin|Jósef Stalín}} * {{Vísindavefurinn|4038|Hver var ástæðan fyrir kalda stríðinu? Var það nauðsynlegt eða hefði verið hægt að sleppa því?}} * {{Vísindavefurinn|11257|Hver var Jósef Stalín?}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = [[3. apríl]] [[1922]]| til = [[16. október]] [[1952]]| fyrir = [[Vjatsjeslav Molotov]]<br>{{small|(sem ábyrgðarritari)}} | eftir = [[Georgíj Malenkov]] | }} {{Erfðatafla | titill = Formaður ráðherraráðs Sovétríkjanna | frá = [[6. maí]] [[1941]]| til = [[5. mars]] [[1953]]| fyrir = [[Vjatsjeslav Molotov]] | eftir = [[Georgíj Malenkov]] | }} {{Töfluendir}} {{fde|1878|1953|Stalín, Jósef}} {{DEFAULTSORT:Stalín, Jósef}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins|Stalín, Jósef]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Georgískir stjórnmálamenn]] [[Flokkur:Kommúnistaleiðtogar|Stalín, Jósef]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] [[Flokkur:Rússneskir byltingarmenn]] [[Flokkur:Stjórnmálaleiðtogar í seinni heimsstyrjöldinni|Stalín, Jósef]] [[Flokkur:Trúleysingjar|Stalín, Jósef]] h2ttqtca6yqqvw82o4gytkb613b6u3f 0 28277 1762318 1733150 2022-07-29T16:46:58Z Akigka 183 bætti við inngang wikitext text/x-wiki :''Sjá má [[Mikligarður (aðgreining)|aðgreiningarsíðuna]] fyrir aðrar merkingar orðsins „Mikligarður“.'' [[Mynd:Istanbul collage 5555.jpg|thumb|right|Istanbúl]] [[Mynd:Istanbul and Bosporus big.jpg|thumb|Gervihnattamynd af borginni.]] '''Istanbúl''' ([[tyrkneska]]: ''İstanbul'') er stærsta [[borg]] [[Tyrkland]]s og fyrrum [[höfuðborg]] [[Tyrkjaveldi]]s frá því skömmu eftir fall borgarinnar fyrir her [[Mehmet 2.|Mehmets 2.]] þar til það var leyst upp 1922. Borgin stendur beggja vegna [[Bosporussund]]s. Hún er eina borg heims sem stendur í tveimur [[heimsálfa|heimsálfum]]; bæði í [[Evrópa|Evrópu]] ([[Þrakía|Þrakíu]]) og [[Asía|Asíu]] ([[Anatólía|Anatólíu]]). Árið 2020 bjuggu um 15,5 milljónir í borginni, eða tæpur fimmtungur allra íbúa Tyrklands, sem gerir hana að stærstu borg í Evrópu. Borgin var stofnuð á 7. öld f.Kr. sem bærinn [[Býsantíon]] af grískum landnemum frá [[Megara]].<ref name="Herrin2009">{{cite book | author = Judith Herrin | date = 28 September 2009 | page=5| title = Byzantium: The Surprising Life of a Medieval Empire | publisher = Princeton University Press | isbn = 978-0-691-14369-9 | oclc = 1091569907 | url = https://books.google.com/books?id=n2aYDwAAQBAJ}}</ref> Árið 330 gerði rómverski keisarinn [[Konstantínus mikli]] bæinn að höfuðborg sinni og nefndi hann fyrst [[Nýja Róm|Nýju Róm]] (''Nova Roma'')<ref name="Britannica-Istanbul">{{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Istanbul|title=Istanbul|website=[[Encyclopædia Britannica]]}}</ref> en síðan Konstantínópólis eftir sjálfum sér.<ref name="Britannica-Istanbul"/><ref name="ODB"> Mango, Cyril (1991). "Constantinople". In Kazhdan, Alexander (ed.). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press. pp. 508–512.</ref> Borgin óx hratt eftir það og varð einn af endastöðum [[silkivegurinn|silkivegarins]] og ein af mikilvægustu borgum sögunnar. Í nærri 16 aldir var borgin höfuðborg keisaraveldis, fyrst 330–1453 í [[Austrómverska veldið|Austrómverska veldinu]] og síðan 1453–1922 í [[Tyrkjaveldi]]. Borgin lék lykilhlutverk í framgangi [[kristni]] á tímum Rómaveldis. Þar voru haldin fjögur af [[fyrstu sjö kirkjuþingin|fyrstu sjö kirkjuþingunum]], þar á meðal [[kirkjuþingið í Kalkedón]]. Eftir [[fall Konstantínópel]] varð hún ein af helstu borgum [[íslam]], sérstaklega eftir stofnun [[Kalífadæmi Ottómana|kalífadæmis Ottómana]] árið 1513.<ref name="maag1145">Masters, Bruce Alan; Ágoston, Gábor (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Infobase Publishing. pp=114–15.</ref> Eftir [[sjálfstæðisstríð Tyrklands]] 1923 tók [[Ankara]] við sem höfuðborg hins nýstofnaða lýðveldis Tyrklands. Árið 1930 var nafni borgarinnar formlega breytt í Istanbúl. Árið 2018 komu yfir 13 milljón erlendir ferðamenn til Istanbúl eftir að borgin varð [[menningarborg Evrópu]], sem gerði hana að 8. mest heimsóttu borg heims.<ref name="statista.com">{{cite web |title=Top city destinations by overnight visitors|website=Statista |access-date=1 December 2020 |url=https://www.statista.com/statistics/310355/overnight-visitors-to-top-city-destinations-worldwide/}}</ref> Í Istanbúl er fjöldi staða á [[heimsminjaskrá UNESCO]] og höfuðstöðvar margra tyrkneskra fyrirtækja.<ref name="hisdic">{{cite book|last1=Heper|first1=Metin|chapter=Istanbul |title=Historical dictionary of Turkey|date=2018|publisher=Rowman & Littlefield |location=Lanham, MD |isbn=978-1-5381-0224-4|edition=4th}}</ref><ref name="oecd">{{cite book |url=http://www.oecdbookshop.org/get-it.php?REF=5KZSL2MLL49Q&TYPE=browse|title=OECD Territorial Reviews: Istanbul, Turkey|publisher=The Organisation for Economic Co-operation and Development|date=March 2008|work=Policy Briefs |isbn=978-92-64-04383-1}}</ref> == Nafn == [[Mynd:Hagia Sophia 09.JPG|thumb|right|[[Hagía Sófía]] var byggð á tímum [[Jústiníanus 1.|Jústiníanusar 1.]] keisara [[Austrómverska ríkið|Austrómverska ríkisins]].]] Istanbúl hefur borið mörg nöfn. Hún var fyrst byggð af grískum nýlendumönnum frá Megöru um 660 f.Kr. og hét þá Βυζάντιον ''Býzantíon''. Árið 330 gerði [[Konstantínus mikli]], keisari Rómaveldis, borgina að höfuðstað hins rómverska ríkis og var bærinn síðan kallaður Κωνσταντινούπολις ''Konstantínúpólis'' („borg Konstantínusar“) eða [[Konstantínópel]]. Í [[fornkirkjuslavneska|fornkirkjuslavnesku]] var borgin nefnd Цѣсарьградъ ''Tsarjgradj'' („keisaraborg“). Á víkingaöldinni og lengur kölluðu norrænar þjóðir borgina ''Miklagarð'' („hina miklu borg“). Á tímum Tyrkjaveldis var borgin ýmist kölluð قسطنطينيه ''Ḳosṭanṭīnīye'' eða ''İstanbul''. Nafnið Istanbúl er talið dregið af grísku orðunum εἰς τὴν Πόλιν ''eis ten Pólin'' („til borgarinnar“).<ref>Necdet Sakaoğlu (1993/94a): "İstanbul'un adları". Í: ''Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi'', ed. Türkiye Kültür Bakanlığı, Istanbul.</ref> Grikkir notuðu þetta heiti almennt til að vísa til borgarinnar, enda var hún eina borgin á þessu svæði. Ottómanar notuðu líka ýmis auknefni yfir borgina, eins og ''Der Saadet'' („gnægtahliðið“).<ref>{{cite book |last1=Grosvenor |first1=Edwin Augustus |title=Constantinople |date=1895 |publisher=Roberts Brothers |volume=1 |page=69 |url=https://books.google.com/books?id=IGoLAQAAIAAJ&pg=PA69 |access-date=15 March 2021}}</ref> Aðrir höfundar hafa haldið því fram að Istanbúl sé dregið af Konstantínópel með fyrsta og þriðja atkvæði fellt niður.<ref name="roo177">Room, Adrian (2006). Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features, and Historic Sites (2nd ed.). Jefferson, NC: McFarland & Company.</ref> Tyrkneskar heimildir frá 17. öld tala um það sem almennt heiti borgarinnar, en fyrstu peningarnir með heitinu اسلامبول ''Islambol'' voru slegnir árið 1730 í valdatíð soldánsins [[Mahmud 1.]] Í nútímatyrknesku er nafnið ritað ''İstanbul'' með punkti yfir i-inu. Áherslan í tyrknesku er á annað atkvæðið ''tan''. == Saga Istanbúl == ===Upphaf borgarinnar=== Fyrstu heimildir um borg þar sem Istanbúl er nú, eru frá árinu 657 fyrir Krist þegar grískir landnemar frá borgini Megara stofnuðu nýja borg sem þeir kölluðu Býsanskt. Borgin var hertekinn af mörgum nágrannaríkjum til dæmis Persíu, [[Aþena|Aþenu]] og [[Sparta|Spörtu]]. Eftir að [[Rómaveldi]] lagði undir sig Býsanskt sýndu þeir borginni meiri áhuga en önnur veldi og byrjuðu að byggja hana upp. ===Rómaveldi og Býsanska veldið=== Árið 285 var [[Rómaveldi]] skipt í tvennt og varð Býsanskt að höfuðborg austurhlutans árið 330. Nafnið borgarinnar var einnig breytt í Konstantínópel eftir [[Konstantínus mikli|Konstantínusi keisara]]. Barbarar sem komu frá austurhluta [[Evrópa|Evrópu]] réðust á vesturhluta [[Rómaveldi]]s og leið það undir lok á [[5. öldin|5.öld]]. Austurhluti Rómaveldis stóð enn, en býsanski keisarinn [[Justinianus 1.|Justinianus I]] ákvað að byggja háa varnamúra utan um Konstantíópel. Þessir múrar voru frægir víða um álfuna og þekktir sem þeódósísku veggirnir. Árið 532 var gerð [[uppreisn]] geng [[Justinianus 1.|Justinianus]] eftir að hann lagði þunga skatta á almúgann. Í uppreisninni brann nærri helmingur Konstantínópel og einnig kirkjan [[Ægisif|Hagía Sofía]]. Eftir að [[Justinianus 1.|Justinianus]] var búinn að berja uppreisnina niður byrjaði hann strax að byggja Konstantínópel upp úr öskunni. ===Hámiðaldir=== Árið 1197 braust út mikill eldur í borginni sem olli töluverðri eyðileggingu. Árið 1202 varð Konstantínópel fyrir árás úr vestri þegar hermenn [[Fjórða krossferðin|fjórðu krossferðarinnar]] ákváðu að ráðast á borgina. Þeir tóku borgina, lögðu hana í rúst og stofnuðu nýtt keisaraveldi. Nokkrum árum eftir að fjórðu krossferðinni lauk, risu grískumælandi íbúar Konstantínópel upp gegn innrásarhernum og hröktu keisara hans í burtu. ===Fall Konstantínópel=== Á síðmiðöldum var sótt víða að Konstantínópel og kepptust nágrannaríki um að leggja hana undir sig. Eftir stanslaus [[borgarastríð]] og landvinninga [[Tyrkland|Tyrkja]] í [[Anatólía|Anatólíu]], stóð borgin frami fyrir mikilli ógn. Árið 1453 gerðu Tyrkir umsátur um borgina. Borgin hefði átti að þola marga mánaða umsátur en þar sem gleymdist að verja eitt hliðið og nýttu Tyrkir sér það og réðust inn í borgina. Lögðu þeir hana í rúst en byggðu hana upp aftur. Tyrkir breyttu nafninu í Istanbul og varð hún höfuðborg [[Tyrkjaveldi]]s. == Tilvísanir == {{reflist}} == Heimildaskrá == * {{wpheimild | tungumál = en | titill =Justinian I | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}} * {{wpheimild | tungumál = en | titill = Istanbul | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}} * {{wpheimild | tungumál = en | titill = Byzantium | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}} * {{wpheimild | tungumál = en | titill = Fall of Constantinople | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}} == Tenglar == * [http://www.timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3290582 „Konstantínópel“; grein í ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1967] * [http://www.timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3288819 „Býzans“; grein í ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1964] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} {{Stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Borgir í Tyrklandi]] dxk9h0zwgxzvythm4oo9rd1fa9hcy0g 1762319 1762318 2022-07-29T16:47:45Z Akigka 183 wikitext text/x-wiki :''Sjá má [[Mikligarður (aðgreining)|aðgreiningarsíðuna]] fyrir aðrar merkingar orðsins „Mikligarður“.'' [[Mynd:Istanbul collage 5555.jpg|thumb|right|Istanbúl]] [[Mynd:Istanbul and Bosporus big.jpg|thumb|Gervihnattamynd af borginni.]] '''Istanbúl''' ([[tyrkneska]]: ''İstanbul'') er stærsta [[borg]] [[Tyrkland]]s og fyrrum [[höfuðborg]] [[Tyrkjaveldi]]s frá því skömmu eftir fall borgarinnar fyrir her [[Mehmet 2.|Mehmets 2.]] þar til það var leyst upp 1922. Borgin stendur beggja vegna [[Bosporussund]]s. Hún er eina borg heims sem stendur í tveimur [[heimsálfa|heimsálfum]]; bæði í [[Evrópa|Evrópu]] ([[Þrakía|Þrakíu]]) og [[Asía|Asíu]] ([[Anatólía|Anatólíu]]). Árið 2020 bjuggu um 15,5 milljónir í borginni, eða tæpur fimmtungur allra íbúa Tyrklands, sem gerir hana að stærstu borg í Evrópu. Borgin var stofnuð á 7. öld f.Kr. sem bærinn [[Býsantíon]] af grískum landnemum frá [[Megara]].<ref name="Herrin2009">{{cite book | author = Judith Herrin | date = 28 September 2009 | page=5| title = Byzantium: The Surprising Life of a Medieval Empire | publisher = Princeton University Press | isbn = 978-0-691-14369-9 | oclc = 1091569907 | url = https://books.google.com/books?id=n2aYDwAAQBAJ}}</ref> Árið 330 gerði rómverski keisarinn [[Konstantínus mikli]] bæinn að höfuðborg sinni og nefndi hann fyrst [[Nýja Róm|Nýju Róm]] (''Nova Roma'')<ref name="Britannica-Istanbul">{{cite web|url=https://www.britannica.com/place/Istanbul|title=Istanbul|website=[[Encyclopædia Britannica]]}}</ref> en síðan Konstantínópólis eftir sjálfum sér.<ref name="Britannica-Istanbul"/><ref name="ODB"> Mango, Cyril (1991). "Constantinople". In Kazhdan, Alexander (ed.). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press. pp. 508–512.</ref> Borgin óx hratt eftir það og varð ein af endastöðvum [[silkivegurinn|silkivegarins]] og ein af mikilvægustu borgum sögunnar. Í nærri 16 aldir var borgin höfuðborg keisaraveldis, fyrst 330–1453 í [[Austrómverska veldið|Austrómverska veldinu]] og síðan 1453–1922 í [[Tyrkjaveldi]]. Borgin lék lykilhlutverk í framgangi [[kristni]] á tímum Rómaveldis. Þar voru haldin fjögur af [[fyrstu sjö kirkjuþingin|fyrstu sjö kirkjuþingunum]], þar á meðal [[kirkjuþingið í Kalkedón]]. Eftir [[fall Konstantínópel]] varð hún ein af helstu borgum [[íslam]], sérstaklega eftir stofnun [[Kalífadæmi Ottómana|kalífadæmis Ottómana]] árið 1513.<ref name="maag1145">Masters, Bruce Alan; Ágoston, Gábor (2009). Encyclopedia of the Ottoman Empire. New York: Infobase Publishing. pp=114–15.</ref> Eftir [[sjálfstæðisstríð Tyrklands]] 1923 tók [[Ankara]] við sem höfuðborg hins nýstofnaða lýðveldis Tyrklands. Árið 1930 var nafni borgarinnar formlega breytt í Istanbúl. Árið 2018 komu yfir 13 milljón erlendir ferðamenn til Istanbúl eftir að borgin varð [[menningarborg Evrópu]], sem gerði hana að 8. mest heimsóttu borg heims.<ref name="statista.com">{{cite web |title=Top city destinations by overnight visitors|website=Statista |access-date=1 December 2020 |url=https://www.statista.com/statistics/310355/overnight-visitors-to-top-city-destinations-worldwide/}}</ref> Í Istanbúl er fjöldi staða á [[heimsminjaskrá UNESCO]] og höfuðstöðvar margra tyrkneskra fyrirtækja.<ref name="hisdic">{{cite book|last1=Heper|first1=Metin|chapter=Istanbul |title=Historical dictionary of Turkey|date=2018|publisher=Rowman & Littlefield |location=Lanham, MD |isbn=978-1-5381-0224-4|edition=4th}}</ref><ref name="oecd">{{cite book |url=http://www.oecdbookshop.org/get-it.php?REF=5KZSL2MLL49Q&TYPE=browse|title=OECD Territorial Reviews: Istanbul, Turkey|publisher=The Organisation for Economic Co-operation and Development|date=March 2008|work=Policy Briefs |isbn=978-92-64-04383-1}}</ref> == Nafn == [[Mynd:Hagia Sophia 09.JPG|thumb|right|[[Hagía Sófía]] var byggð á tímum [[Jústiníanus 1.|Jústiníanusar 1.]] keisara [[Austrómverska ríkið|Austrómverska ríkisins]].]] Istanbúl hefur borið mörg nöfn. Hún var fyrst byggð af grískum nýlendumönnum frá Megöru um 660 f.Kr. og hét þá Βυζάντιον ''Býzantíon''. Árið 330 gerði [[Konstantínus mikli]], keisari Rómaveldis, borgina að höfuðstað hins rómverska ríkis og var bærinn síðan kallaður Κωνσταντινούπολις ''Konstantínúpólis'' („borg Konstantínusar“) eða [[Konstantínópel]]. Í [[fornkirkjuslavneska|fornkirkjuslavnesku]] var borgin nefnd Цѣсарьградъ ''Tsarjgradj'' („keisaraborg“). Á víkingaöldinni og lengur kölluðu norrænar þjóðir borgina ''Miklagarð'' („hina miklu borg“). Á tímum Tyrkjaveldis var borgin ýmist kölluð قسطنطينيه ''Ḳosṭanṭīnīye'' eða ''İstanbul''. Nafnið Istanbúl er talið dregið af grísku orðunum εἰς τὴν Πόλιν ''eis ten Pólin'' („til borgarinnar“).<ref>Necdet Sakaoğlu (1993/94a): "İstanbul'un adları". Í: ''Dünden bugüne İstanbul ansiklopedisi'', ed. Türkiye Kültür Bakanlığı, Istanbul.</ref> Grikkir notuðu þetta heiti almennt til að vísa til borgarinnar, enda var hún eina borgin á þessu svæði. Ottómanar notuðu líka ýmis auknefni yfir borgina, eins og ''Der Saadet'' („gnægtahliðið“).<ref>{{cite book |last1=Grosvenor |first1=Edwin Augustus |title=Constantinople |date=1895 |publisher=Roberts Brothers |volume=1 |page=69 |url=https://books.google.com/books?id=IGoLAQAAIAAJ&pg=PA69 |access-date=15 March 2021}}</ref> Aðrir höfundar hafa haldið því fram að Istanbúl sé dregið af Konstantínópel með fyrsta og þriðja atkvæði fellt niður.<ref name="roo177">Room, Adrian (2006). Placenames of the World: Origins and Meanings of the Names for 6,600 Countries, Cities, Territories, Natural Features, and Historic Sites (2nd ed.). Jefferson, NC: McFarland & Company.</ref> Tyrkneskar heimildir frá 17. öld tala um það sem almennt heiti borgarinnar, en fyrstu peningarnir með heitinu اسلامبول ''Islambol'' voru slegnir árið 1730 í valdatíð soldánsins [[Mahmud 1.]] Í nútímatyrknesku er nafnið ritað ''İstanbul'' með punkti yfir i-inu. Áherslan í tyrknesku er á annað atkvæðið ''tan''. == Saga Istanbúl == ===Upphaf borgarinnar=== Fyrstu heimildir um borg þar sem Istanbúl er nú, eru frá árinu 657 fyrir Krist þegar grískir landnemar frá borgini Megara stofnuðu nýja borg sem þeir kölluðu Býsanskt. Borgin var hertekinn af mörgum nágrannaríkjum til dæmis Persíu, [[Aþena|Aþenu]] og [[Sparta|Spörtu]]. Eftir að [[Rómaveldi]] lagði undir sig Býsanskt sýndu þeir borginni meiri áhuga en önnur veldi og byrjuðu að byggja hana upp. ===Rómaveldi og Býsanska veldið=== Árið 285 var [[Rómaveldi]] skipt í tvennt og varð Býsanskt að höfuðborg austurhlutans árið 330. Nafnið borgarinnar var einnig breytt í Konstantínópel eftir [[Konstantínus mikli|Konstantínusi keisara]]. Barbarar sem komu frá austurhluta [[Evrópa|Evrópu]] réðust á vesturhluta [[Rómaveldi]]s og leið það undir lok á [[5. öldin|5.öld]]. Austurhluti Rómaveldis stóð enn, en býsanski keisarinn [[Justinianus 1.|Justinianus I]] ákvað að byggja háa varnamúra utan um Konstantíópel. Þessir múrar voru frægir víða um álfuna og þekktir sem þeódósísku veggirnir. Árið 532 var gerð [[uppreisn]] geng [[Justinianus 1.|Justinianus]] eftir að hann lagði þunga skatta á almúgann. Í uppreisninni brann nærri helmingur Konstantínópel og einnig kirkjan [[Ægisif|Hagía Sofía]]. Eftir að [[Justinianus 1.|Justinianus]] var búinn að berja uppreisnina niður byrjaði hann strax að byggja Konstantínópel upp úr öskunni. ===Hámiðaldir=== Árið 1197 braust út mikill eldur í borginni sem olli töluverðri eyðileggingu. Árið 1202 varð Konstantínópel fyrir árás úr vestri þegar hermenn [[Fjórða krossferðin|fjórðu krossferðarinnar]] ákváðu að ráðast á borgina. Þeir tóku borgina, lögðu hana í rúst og stofnuðu nýtt keisaraveldi. Nokkrum árum eftir að fjórðu krossferðinni lauk, risu grískumælandi íbúar Konstantínópel upp gegn innrásarhernum og hröktu keisara hans í burtu. ===Fall Konstantínópel=== Á síðmiðöldum var sótt víða að Konstantínópel og kepptust nágrannaríki um að leggja hana undir sig. Eftir stanslaus [[borgarastríð]] og landvinninga [[Tyrkland|Tyrkja]] í [[Anatólía|Anatólíu]], stóð borgin frami fyrir mikilli ógn. Árið 1453 gerðu Tyrkir umsátur um borgina. Borgin hefði átti að þola marga mánaða umsátur en þar sem gleymdist að verja eitt hliðið og nýttu Tyrkir sér það og réðust inn í borgina. Lögðu þeir hana í rúst en byggðu hana upp aftur. Tyrkir breyttu nafninu í Istanbul og varð hún höfuðborg [[Tyrkjaveldi]]s. == Tilvísanir == {{reflist}} == Heimildaskrá == * {{wpheimild | tungumál = en | titill =Justinian I | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}} * {{wpheimild | tungumál = en | titill = Istanbul | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}} * {{wpheimild | tungumál = en | titill = Byzantium | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}} * {{wpheimild | tungumál = en | titill = Fall of Constantinople | mánuðurskoðað = 24. Apríl | árskoðað = 2018}} == Tenglar == * [http://www.timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3290582 „Konstantínópel“; grein í ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1967] * [http://www.timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3288819 „Býzans“; grein í ''Lesbók Morgunblaðsins'' 1964] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} {{Stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Borgir í Tyrklandi]] qw7uenikz23xon90e1esopbjwtkrtqi 0 28283 1762401 1724847 2022-07-29T23:35:27Z Pollonos 969 Fjarlægja gildishlaðið orðalag. wikitext text/x-wiki {{hnit|display=title|66|06.44|N|17|53.90|W}} {{staður á Íslandi|staður=Flateyjardalur|vinstri=109|ofan=18}} '''Flateyjardalur''' er dalur og strönd sem liggur norð-austantil á skaganum milli [[Eyjafjörður|Eyjafjarðar]] og [[Skjálfandaflói|Skjálfandaflóa]] og nær frá [[Landsendi|Landsenda]] í vestri til [[Hágöngur|Hágangna]] í austri. Suður úr Flateyjardal liggur heiðardalurinn [[Flateyjardalsheiði]] til móta [[Fnjóskárdalur|Fnjóskárdals]] og [[Dalsmynni]]s. Dalurinn tilheyrir nú [[Þingeyjarsveit]] en áður [[Hálshreppur|Hálshreppi]] frá [[1972]] og einnig fyrr á öldum, en frá 1907-1972 voru Flateyjardalur og [[Flatey á Skjálfanda|Flatey]] sérstakt sveitarfélag, [[Flateyjarhreppur (S-Þingeyjarsýslu)|Flateyjarhreppur]]. Á Flateyjardal er mikið vetrarríki og snjóþyngsli og samgöngur oft torveldar af þeim sökum. Um [[dalur (landslagsþáttur)|dalinn]] liggur jeppafær slóði yfir Flateyjardalsheiði, sem einungis er fær að sumri. Vegna erfiðra [[Samgöngur|samgangna]] fór dalurinn í [[Eyðibýli|eyði]] um miðja 20. öld en þar mátti finna allnokkur býli. Síðasti bærinn sem fór í eyði var [[Brettingsstaðir (Flateyjardal)|Brettingsstaðir]] neðri árið [[1953]]. Íbúðarhúsið á bænum stendur enn og er notað ásamt tveimur öðrum reisulegum húsum á dalnum, Brettingsstöðum efri og Jökulsá, sem [[Sumarhús|sumarhús]]. [[Mynd:flateyjardalur 2018.jpg|thumb|300px|Á [[Flateyjardalur|Flateyjardal]]]] [[Mynd:Flayreyjardalur séð til Flateyjardalsheiðar.jpg|thumb|Útsýni frá Flateyjardal til Flateyjardalsheiðar.]] Sóknarkirkja Flateyjardals og [[Flatey á Skjálfanda|Flateyjar]], sem liggur á Skjálfandaflóa skammt undan landi, hafði verið í Flatey frá fornu fari en í jarðskjálfta árið [[1872]] laskaðist hún og þarfnaðist endurbyggingar. Þar sem kirkjugarðurinn í Flatey var útgrafinn og þörf á að flytja kirkjuna til var ákveðið að flytja hana í land og að Brettingsstöðum, en á þessum tíma voru álíka margir íbúar í eynni og á Flateyjardal. Það tók þó sinn tíma og var kirkjan á Brettingsstöðum ekki vígð fyrr en [[1897]]. Smám saman fækkaði þó fólki í landi en eyjarskeggjum fjölgaði og eftir að dalurinn var allur farinn í eyði var kirkjan flutt aftur út í eyna. Þar var hún endurvígð [[17. júlí]] [[1960]] en nokkrum árum síðar fór Flatey einnig í eyði. Saga Flateyjardals er samofin sögu [[Finnbogi rammi|Finnboga ramma]] sem fæddist þar, á bænum [[Knarrareyri]], en hann var garpur mikill, þótt gæfa hans væri misjöfn. Landnámsmaður í dalnum er sagður hafa verið [[Eyvindur Loðinsson]], faðir Ásbjarnar dettiáss, föður Finnboga. == Heimildir == * {{vefheimild|url=http://www.mbl.is/mm/gagnasafn/grein.html?grein_id=811029|titill=Unnið að endurbótum undanfarin misseri. Morgunblaðið, 29. júlí 2004.}} == Tengt efni == * [[Flateyjardalsheiði]] * [[Flatey á Skjálfanda]] * [[Brettingsstaðir (Flateyjardal)|Brettingsstaðir]] * [[Knarrareyri]] [[Flokkur:Dalir á Íslandi]] [[Flokkur:Íslenskar eyðibyggðir]] [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] 7feqyuyl3m3tn0r7bqy7jwl4nsekq2w 0 32155 1762331 1680729 2022-07-29T18:26:43Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Kinnarfjöll.jpg|thumb|Nyrsti hluti Kinnarfjalla ásamt [[Víknafjöll]]um, mynd tekin í Aðaldal.]] [[Mynd:Húsavík - view from the mountain.jpg|thumbnail|Frá Húsavík]] [[Mynd:Landscape looking west from Skjálfandi.jpg|thumbnail|Sjónarhorn frá Skjálfanda.]] [[Mynd:Kambsmýrarjökull.jpg|thumb|[[Kambsmýrarhnjúkur]], 1214 metrar.]] {{CommonsCat|Kinnarfjöll}} '''Kinnarfjöll''' eru fjallgarður sem liggur samsíða [[Kaldakinn]] og afmarkar hana að vestanverðu. Þau sjást víða að enda er um talsvert háan fjallgarð að ræða. Þau blasa við frá [[Húsavík (Skjálfanda)|Húsavík]] og [[Aðaldalur|Aðaldal]] og einnig sést í efstu tinda þeirra úr [[Mývatnssveit]]. Sunnan frá Krossi og rétt norður fyrir [[Þóroddstaður|Þóroddsstað]] rísa fjöllin nokkuð aflíðandi uppfrá sveitinni fyrir neðan. Þegar norðar dregur verða fjöllin brattari auk þess sem hlíðar þeirra eru frekar stöllóttar sem gerir það að verkum að skriðuföll eru fremur sjaldséð. ==Tenglar== *[http://maps.google.com/?ie=UTF8&z=10&ll=65.855071,-17.5177&spn=0.271318,0.942078&t=k&om=1 Kinnarfjöll á Google Earth] {{Stubbur|ísland|landafræði}} [[Flokkur:Fjöll á Íslandi]] [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] kq3rcqm070mcwkclx4ezmjbkkivhj7f 10 36458 1762309 1498507 2022-07-29T14:29:59Z Akigka 183 Breyti í Navbox wikitext text/x-wiki {{Navbox |name = Kvikmyndir eftir Hrafn Gunnlaugsson |title = Kvikmyndir eftir [[Hrafn Gunnlaugsson]] |listclass=hlist |list1 = * [[Blóðrautt sólarlag]] (1977) * [[Óðal feðranna]] (1980) * [[Okkar á milli]] (1982) * [[Hrafninn flýgur]] (1984) * [[Í skugga hrafnsins]] (1988) * [[Hvíti víkingurinn]] (1991) * [[Hin helgu vé]] (1993) * [[Myrkrahöfðinginn]] (1999) * [[Opinberun Hannesar]] (2004) }} <includeonly>[[Flokkur:Kvikmyndir eftir Hrafn Gunnlaugsson]]</includeonly><noinclude> [[Flokkur:Þemasnið|{{PAGENAME}}]] </noinclude> aq441rotqre7gmxizxmq7xiglphbdqn 0 36598 1762298 1729417 2022-07-29T12:51:27Z Berserkur 10188 uppfæri wikitext text/x-wiki {{kvikmynd | nafn = Hvíti víkingurinn | upprunalegt heiti= | leikstjóri = [[Hrafn Gunnlaugsson]] | framleiðandi = [[Dag Alveberg]] <br>[[Filmeffekt]] | handritshöfundur = Hrafn Gunnlaugsson <br>[[Jonathan Rumbold]] | leikarar = [[Gottskáld D. Sigurdarson]]<br>[[Maria Bonnevie]] | dreifingaraðili = | útgáfudagur = [[1991]] | sýningartími = 131 mín. | aldurstakmark = [[Mynd:Flag of Norway.svg|22px|Noregur]] 15 <br> [[Mynd:Flag of Iceland.svg|22px|Kvikmyndaskoðun]] 12 | tungumál = [[íslenska]] | ráðstöfunarfé = ISK 250,000,000 | framhald af = [[Í skugga hrafnsins]] | framhald = | verðlaun = | imdb_id = 0102081 }} '''Hvíti víkingurinn''' er [[kvikmynd]] eftir [[Hrafn Gunnlaugsson]] tekin upp á [[Ísland]]i en framleidd í [[Noregur|Noreg]]i. == Kvikmyndin endurklippt == Hrafn Gunnlaugsson var fráleitt sáttur við útkomuna á ''Hvíta víkingnum'', en framleiðendurnir tóku af honum völdin þegar komið var að því að klippa myndina, og varð til þess að Hrafn mætti ekki einu sinni á frumsýningu myndarinnar. Hrafn endurklippti myndina, nefndi hana upp á nýtt og í nýrri útgáfu hét myndin [[Embla (kvikmynd)|Embla]]. Hún var frumsýnd í desember [[2007]]. {{kvikmyndir eftir Hrafn Gunnlaugsson}} {{stubbur|kvikmynd}} [[Flokkur:Norskar kvikmyndir]] {{K|1991}} 6eu8x8jsun4xizmwdvfbuzmmcm44abm 1762303 1762298 2022-07-29T13:15:37Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{kvikmynd | nafn = Hvíti víkingurinn | upprunalegt heiti= | leikstjóri = [[Hrafn Gunnlaugsson]] | framleiðandi = [[Dag Alveberg]] <br>[[Filmeffekt]] | handritshöfundur = Hrafn Gunnlaugsson <br>[[Jonathan Rumbold]] | leikarar = [[Gottskáld D. Sigurdarson]]<br>[[Maria Bonnevie]] | dreifingaraðili = | útgáfudagur = [[1991]] | sýningartími = 131 mín. | aldurstakmark = [[Mynd:Flag of Norway.svg|22px|Noregur]] 15 <br> [[Mynd:Flag of Iceland.svg|22px|Kvikmyndaskoðun]] 12 | tungumál = [[íslenska]] | ráðstöfunarfé = ISK 250,000,000 | framhald af = [[Í skugga hrafnsins]] | framhald = | verðlaun = | imdb_id = 0102081 }} '''Hvíti víkingurinn''' er [[kvikmynd]] eftir [[Hrafn Gunnlaugsson]] tekin upp á [[Ísland]]i en framleidd í [[Noregur|Noreg]]i. == Kvikmyndin endurklippt == Hrafn Gunnlaugsson var fráleitt sáttur við útkomuna á ''Hvíta víkingnum'', en framleiðendurnir tóku af honum völdin þegar komið var að því að klippa myndina, og varð til þess að Hrafn mætti ekki einu sinni á frumsýningu myndarinnar. Hrafn endurklippti myndina, nefndi hana upp á nýtt og í nýrri útgáfu hét myndin [[Embla (kvikmynd)|Embla]]. Hún var frumsýnd í desember [[2007]]. {{kvikmyndir eftir Hrafn Gunnlaugsson}} {{stubbur|kvikmynd}} [[Flokkur:Norskar kvikmyndir]] [[Flokkur:Íslenskar kvikmyndir]] {{K|1991}} 5sxn4whyuxajqbiwugcy3m56zubhto0 0 36736 1762424 1761353 2022-07-30T00:12:00Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forseti | nafn = Boris Jeltsín<br>{{small|Борис Ельцин}} | mynd = Борис Николаевич Ельцин-1 (cropped) (cropped).jpg | titill = [[Forseti Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[10. júlí]] [[1991]] | stjórnartíð_end = [[31. desember]] [[1999]] | eftirmaður = [[Vladímír Pútín]] | vara_forseti = [[Alexander Rútskoj]] (1991–1993) | forsætisráðherra = {{Collapsible list|title = Listi|1=[[Ívan Silajev]]<br />[[Oleg Lobov]] (starfandi)<br />[[Jegor Gaídar]] (starfandi)<br />[[Viktor Tsjernómyrdín]]<br />[[Sergei Kiríjenkó]]<br />[[Viktor Tsjernómyrdín]] (starfandi)<br />[[Jevgeníj Prímakov]]<br />[[Sergei Stepasjín]]<br />[[Vladímír Pútín]]}} | fæðingarnafn = Boris Nikolajevitsj Jeltsín | fæddur = [[1. febrúar]] [[1931]] | fæðingarstaður = [[Bútka]], [[Sverdlovskfylki|Sverdlovsk]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | dánardagur = {{Dauðadagur og aldur|2007|4|23|1931|2|1}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Rússland]]i | orsök_dauða = [[Hjartaáfall]] | þekktur_fyrir = Fyrsti forseti [[Rússland]]s eftir fall [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] | starf = Forseti | stjórnmálaflokkur = Óflokksbundinn (eftir 1991)<br>[[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] (1961–1990) | trú = [[Rússneska rétttrúnaðarkirkjan]] | maki = Naina Jeltsína (g. 1956) | börn = 2 | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | undirskrift = Yeltsin signature.svg }} '''Boris Nikolajevitsj Jeltsín''' ([[rússneska]]: ''Борис Николаевич Ельцин'') (1. febrúar 1931 – 23. apríl 2007) var fyrsti [[forseti Rússlands]] frá 1991 til 1999. Hann átti þátt í að leiða mótmæli gegn [[sovéska valdaránstilraunin 1991|valdaránstilraun]] harðlínumanna gegn [[Míkhaíl Gorbatsjov]] 18. ágúst 1991 sem leiddi til falls [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]]. Í forsetatíð hans var reynt að koma á nauðsynlegum efnahagsumbótum og innleitt [[markaðshagkerfi]] sem leiddi til [[óðaverðbólga|óðaverðbólgu]]. Jeltsín og nánir samstarfsmenn hans voru auk þess ásakaðir fyrir víðtæka [[spilling]]u. Á þeim tíma náðu [[Fáveldi|ólígarkarnir]] öllum völdum í viðskiptalífi landsins. Árið 1999 gerði hann [[Vladímír Pútín]] að [[Forsætisráðherra Rússlands|forsætisráðherra]] og lýsti því yfir að hann vildi að Pútín yrði eftirmaður sinn. Þann 31. desember sagði hann svo af sér og Pútín tók við embættinu fram að forsetakosningum 26. mars 2000 þar sem hann sigraði í fyrstu umferð. Hann lést 23. apríl 2007, 76 ára að aldri. ==Æska== Boris Jeltsín fæddist þann 1. febrúar árið 1931 í þorpinu [[Bútka]] skammt frá [[Jekaterínbúrg|Sverdlovsk]] í [[Úralfjöll]]um. Foreldrar hans voru smábændur og Boris var eitt þriggja barna þeirra. Þegar [[kýr]] fjölskyldunnar dó árið 1935 flutti fjölskyldan til [[Perm (borg)|Perm]] þar sem faðir Borisar fékk vinnu sem byggingaverkamaður. Þau bjuggu þar í sameignarskála og urðu að sofa á gólfinu. Jeltsín ólst upp við fátæklegar aðstæður í Perm og hlaut litla en haldgóða grunnmenntun. Á unga aldri missti Jeltsín tvo fingur þegar hann reyndi að taka í sundur [[Handsprengja|handsprengju]] sem hann hafði stolið ásamt tveimur vinum sínum.<ref name=uppleið>{{Tímarit.is|1730476|Jeltsín á uppleið|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Guðmundur Halldórsson|blaðsíða=14-15|útgáfudagsetning=7. október 1990}}</ref> ==Stjórnmálaferill í Sovétríkjunum== Jeltsín lauk námi í Úral-tækniskólanum og vann síðan sem byggingarverkfræðingur í fjórtán ár, þar til hann var beðinn um að taka sæti í héraðsstjórn [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|Kommúnistaflokksins]] í [[Sverdlovskfylki]]. Jeltsín þótti dugnaðarmikill í því starfi og því bauð sovéski leiðtoginn [[Leoníd Bresnjev]] honum starf flokksritara á Sverdlovsk-svæðinu.<ref>{{Tímarit.is|2588099|Maðurinn sem lagði heimsveldi að fótum sér|blað=[[Dagblaðið Vísir]]|blaðsíða=12-13|útgáfudagsetning=24. ágúst 1991}}</ref> Hann var á þessum tíma tryggur sovéska stjórnkerfinu og hreyfði ekki við mótbárum þegar hann fékk árið 1977 skipun um að láta rífa húsið þar sem [[Nikulás 2.]] keisari og fjölskylda hans höfðu verið tekin af lífi.<ref name=uppleið/> Frá árinu 1981 átti Jeltsín sæti í miðstjórn kommúnistaflokksins og hafði þar umsjá með stjórn byggingarmála.<ref name=fall>{{Tímarit.is|1668774|Fall Yeltsins|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Guðmundur Halldórsson|blaðsíða=20-21|útgáfudagsetning=22. nóvember 1987}}</ref> Á meðan Jeltsín var flokksritari í Sverdlovsk kynntist hann og vingaðist við [[Míkhaíl Gorbatsjov]], sem varð leiðtogi Sovétríkjanna árið 1985. Gorbatsjov gerði Jeltsín að leiðtoga kommúnistaflokksins í [[Moskva|Moskvu]] og veitti honum jafnframt sæti aukafulltrúa í framkvæmdastjórn flokksins. Í þessari stöðu hafði Jeltsín aðgang að æðstu valdaklíkum Sovétríkjanna og naut allra tilheyrandi fríðinda. Að eigin sögn vandi hann sig aldrei við þann lífstíl og fór á þessum tíma að efast um kommúníska stjórnarstefnu.<ref name=uppleið/> Sem leiðtogi kommúnistaflokksins í Moskvu ræktaði Jeltsín ímynd sína sem „maður fólksins“ með því að notast við almenningssamgöngur og fara sjálfur til að versla í matvöruverslunum. Hann gagnrýndi forvera sinn, [[Viktor Grisjin]], fyrir óstjórn í borginni og lét árið 1986 reka meirihluta borgarráðsfulltrúa og embættismanna sem tengdust Grisjin. Jeltsín náði miklum vinsældum meðal Moskvubúa með því að gagnrýna forréttindi flokkselítunnar og lélega almenningsþjónustu og með átökum sínum gegn spillingu, áfengis- og fíkniefnaneyslu.<ref name=fall/> Í stjórn kommúnistaflokksins varð Jeltsín einn sýnilegasti stuðningsmaður umbótastefnu Gorbatsjovs (''[[glasnost]]'' og ''[[perestrojka]]''). Jeltsín var hins vegar enn róttækari umbótasinni en Gorbatsjov og fannst breytingarnar í frjálslyndisátt ganga bæði of skammt og of hægt. Vegna þessarar róttækni Jeltsíns komst hann upp á kant við íhaldssamari meðlimi í stjórn flokksins, sér í lagi aðstoðarritarann [[Jegor Ligatsjev]]. Á fundi framkvæmdastjórnarinnar þann 21. október sauð upp úr þegar Jeltsín flutti eldræðu þar sem hann gagnrýndi Ligatsjev og bandamenn hans fyrir að standa í vegi umbótanna og beindi jafnframt gagnrýni að Gorbatsjov. Ligatsjev svaraði Jeltsín fullum hálsi og Gorbatsjov tók jafnframt afstöðu gegn Jeltsín, sem hann sakaði um að hafa sett persónulegan metnað ofar flokkshagsmunum. Jeltsín sagði í kjölfarið upp sæti sínu í framkvæmdastjórninni.<ref name=fall/> Eftir að Jeltsín hrökklaðist úr flokksforystunni hlaut hann starf í byggingarráðuneytinu og var almennt talin pólitískt dauður. Þegar fyrstu frjálsu þingkosningar Sovétríkjanna voru haldnar árið 1989 gaf Jeltsín hins vegar kost á sér til þingsætis í Moskvukjördæmi og vann sigur á móti frambjóðanda Kommúnistaflokksins með 89% atkvæða. Jeltsín varð í kjölfarið leiðtogi þingflokks stjórnarandstæðinga og myndaði bandalag við aðra umbótasinna á borð við [[Andrei Sakarov]], [[Anatolíj Sobtsjak]] og [[Gavríll Popov]].<ref name=uppleið/> Jeltsín sagði sig úr kommúnistaflokknum í júlí árið 1990 og var kjörinn forseti æðstaráðs [[Sovétlýðveldið Rússland|rússneska sovétlýðveldisins]] í júní.<ref>{{Tímarit.is|3338723|Dýrlingur eða lýðskrumari?|blað=[[Alþýðublaðið]]|blaðsíða=8-9|útgáfudagsetning=2. júní 1990}}</ref> Hann lýsti í kjölfarið yfir [[fullveldi]] Rússlands undan Sovétríkjunum þann 12. júní.<ref>{{Vefheimild|titill=Fulltrúaþingið í Rússlandi lýsir yfir fullveldi|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/51825/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=1990|mánuður=13. júní}}</ref> Með upphefð Jeltsíns var verulega grafið undan valdagrundvelli Gorbatsjovs, sem hafði þá gerst [[forseti Sovétríkjanna]].<ref>{{Tímarit.is|1723530|Upphefð Borís Jeltsíns eykur óvissu um framtíð Gorbatsjovs|blað=[[Morgunblaðið]]|blaðsíða=24|útgáfudagsetning=30. maí 1990}}</ref> ==Forseti Rússlands (1991–1999)== [[Mynd:Boris Yeltsin 22 August 1991-1.jpg|thumb|left|Boris Jeltsín þann 22. ágúst 1991.]] Eftir að rússneska sovétlýðveldið lýsti yfir fullveldi var stefnt að kosningum til nýs embætti [[Forseti Rússlands|forseta Rússlands]]. Stofnun embættisins var liður í samkomulagi um aukna sjálfsstjórn lýðveldanna sem enn voru hluti af Sovétríkjunum. Þegar forsetakosningarnar voru haldnar í júní 1991 vann Jeltsín afgerandi sigur og varð þannig fyrsti þjóðkjörni þjóðhöfðingi Rússlands.<ref>{{Tímarit.is|1745560|Ný bylting í Rússlandi?|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Guðmundur Halldórsson|blaðsíða=14-15|útgáfudagsetning=16. júní 1991}}</ref> ===Fall Sovétríkjanna=== Á dögunum 19. til 21. ágúst árið 1991 reyndu harðlínumenn innan Kommúnistaflokksins að [[Sovéska valdaránstilraunin 1991|fremja valdarán]] gegn Gorbatsjov, sem var settur í stofufangelsi í sumarhúsi sínu á [[Krímskagi|Krímskaga]]. Aðgerðir valdaránsmannanna voru hins vegar illa skipulagðar og ósamhæfðar. Í Moskvu fylkti Jeltsín almenningi að baki sér til að mótmæla valdaráninu. Mótmælendur fjölmenntu að [[Hvíta húsið (Moskva)|Hvíta húsinu]] í Moskvu, þar sem rússneska þingið hafði aðsetur, og Jeltsín klifraði þar upp á [[Skriðdreki|skriðdreka]] og flutti fræga ræðu fyrir Moskvubúa. Valdamiklir herforingjar, þar á meðal [[Alexander Lebed]], hetja úr [[Stríð Sovétmanna í Afganistan|stríðinu í Afganistan]], lýstu yfir stuðningi við Jeltsín frekar en valdaránsmennina eða Gorbatsjov. Að lokum fór valdaránið út um þúfur en Gorbatsjov var rúinn pólitískum völdum og Jeltsín stóð eftir óskoraður sem eiginlegur leiðtogi Rússa.<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|22451|Hverjar voru helstu ástæðurnar fyrir hruni Sovétríkjanna?}}</ref> Þann 8. desember 1991 fundaði Jeltsín með [[Leoníd Kravtsjúk]], forseta [[Úkraína|Úkraínu]], og [[Stanislav Sjúskevitsj]], leiðtoga [[Hvíta-Rússland]]s, í [[Minsk]], og gaf með þeim út yfirlýsingu um að Sovétríkin væru ekki lengur til. Þeirra í stað yrði stofnað [[Samveldi sjálfstæðra ríkja]], sem yrði laustengt efnahagsbandalag.<ref>{{Tímarit.is|4066454|Sovétríkin horfin út af landakortinu|blað=[[Tíminn]]|blaðsíða=8-9|útgáfudagsetning=10. desember 1991}}</ref> Á jóladag 1991 sagði Gorbatsjov svo loks formlega af sér sem leiðtogi Sovétríkjanna og sovéski fáninn var dreginn niður af húni við [[Kreml (Moskva)|Kreml]] í síðasta sinn. Jeltsín var þaðan af forseti rússneska sambandslýðveldisins.<ref name=vísindavefur/> ===Efnahagsstefna=== Á stjórnartíð sinni réðst Jeltsín í róttækar efnahagsumbætur sem fólu í sér stórfellda [[einkavæðing]]u, [[afreglun]] og [[gjaldfelling]]u. Þessar stefnur höfðu ekki tilætluð áhrif og stuðluðu þess í stað að útbreiddu atvinnuleysi og óstjórnlegri verðbólgu. Efnahagur Rússlands skrapp næstum saman um helming frá 1991 til 1999 en fámennur hópur [[Fáveldi|olígarka]] komst hins vegar til áhrifa og hagnaðist á breytingunum.<ref>{{Vefheimild|titill=Maðurinn sem setti Sovétríkin á sorphaug sögunnar|url=https://www.vb.is/frettir/maurinn-sem-setti-sovetrikin-a-sorphaug-sogunnar/28939/|útgefandi=''[[Viðskiptablaðið]]''|ár=2007|mánuður=24. apríl|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=29. mars}}</ref> Jeltsín glataði vinsældum sínum þegar leið á forsetatíð hans vegna efnahagsóstjórnarinnar og margir Rússar misstu trú á frjálslynda lýðræðinu sem þeir höfðu bundið vonir við undir lok Sovéttímans.<ref>{{cite book|author=[[Eiríkur Bergmann]]|title=Þjóðarávarpið: Popúlísk þjóðernishyggja í hálfa öld|year=2021|page=167-168|publisher=[[JPV|JPV útgáfa]]|location=[[Reykjavík]]|isbn=978-9935-29-078-6}}</ref> ===Deilur við þingið og stjórnarkreppan 1993=== Jeltsín stofnaði aldrei sérstakan stjórnmálaflokk í kringum stefnumál sín. Þetta stuðlaði að því að hann hafði ekki stuðning vísan á rússneska þinginu (dúmunni) og lenti brátt í deilum við þingmenn, sem margir höfðu áður átt aðild að kommúnistaflokknum. Upphafsár Jeltsíns á forsetastól eftir fall Sovétríkjanna einkenndust af baráttu hans til að marka skýrari skil milli verksviða framkvæmdavaldsins og löggjafarvaldsins og auka þannig eigin völd á kostnað þingsins. Jeltsín vildi halda þjóðaratvæðagreiðslu til að færa tiltekin völd frá þingi til forseta en þingforsetinn [[Rúslan Khasbúlatov]] neitaði að fara að ósk hans.<ref>{{Tímarit.is|1781868|Lífróður Jeltsíns|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Steingrímur Sigurgeirsson|blaðsíða=14|útgáfudagsetning=14. mars 1993}}</ref> Deilur þeirra leiddu til stjórnarkreppu í september 1993 þegar Jeltsín beitti forsetatilskipun til að leysa upp þingið og boða til nýrra kosninga. Khasbúlatov og bandamenn hans töldu Jeltsín brjóta gegn [[Stjórnarskrá Rússlands|stjórnarskrá landsins]] með þessum gerningi og hvöttu Rússa til að mótmæla forsetanum. Samkvæmt stjórnarskránni átti forsetinn að segja af sér samhliða þingrofi og varaforsetinn, sem þá var [[Alexander Rútskoj]], átti að taka við forsetaembætti til bráðabirgða fram að kosningum, en Jeltsín fór ekki eftir þessu.<ref>{{Tímarit.is|1792463|Herinn heitir hlutleysi en Clinton styður Jeltsín|blað=[[Morgunblaðið]]|blaðsíða=1; 20|útgáfudagsetning=22. september 1993}}</ref> [[Mynd:President Bill Clinton and President Boris Yeltsin of Russia during the Hyde Park meeting press conference (01).jpg|thumb|right|Jeltsín á góðri stundu með [[Bill Clinton]] Bandaríkjaforseta í [[Washington, D.C.|Washington]].]] Þingið neitaði að hætta störfum eftir að Jeltsín rauf þing með þessum hætti. Þess í stað lýsti það yfir vantrausti gegn Jeltsín og sór Rútskoj í embætti sem starfandi forseta rússneska sambandslýðveldisins en Jeltsín brást við með því að senda hermenn til að leysa upp þingið með valdi. Þetta leiddi til tíu daga átaka í Moskvu í september og október 1993.<ref>{{Tímarit.is|4073655|Aðdragandi átakanna við Hvíta húsið|blað=[[Tíminn]]|blaðsíða=11|útgáfudagsetning=5. október 1993|höfundur=Dagur Þorleifsson}}</ref><ref>{{Tímarit.is|4073613|„Valdaráðuneytin“ og hermenn á bandi Jeltsíns|blað=[[Tíminn]]|blaðsíða=8|útgáfudagsetning=9. október 1993|höfundur=Dagur Þorleifsson}}</ref><ref>{{Tímarit.is|1792542|Valdabarátta Jeltsíns Rússlandsforseta og þingsins|blað=[[Morgunblaðið]]|blaðsíða=24-25|útgáfudagsetning=23. september 1993}}</ref> Eftir að þingið hafði verið leyst upp á þennan hátt hélt Jeltsín þjóðaratkvæðagreiðslu um stjórnarskrárbreytingar sínar í desember 1993 og voru þær naumlega samþykktar.<ref>{{Tímarit.is|3637994|„Lýðræðislegt“ valdarán Jeltsíns|blað=[[Vikublaðið]]|blaðsíða=6|útgáfudagsetning=17. desember 1993|höfundur=Bjarni Guðbjörnsson}}</ref> Með stjórnarskrárbreytingunum jukust völd forsetaembættisins verulega, en stuðningsmenn Jeltsíns og umbóta hans hlutu hins vegar ekki gott gengi í þingkosningum sem haldnar voru samhliða þjóðaratkvæðagreiðslunni.<ref>{{Tímarit.is|4074356|Vopnin snerust í höndum Jeltsíns|blað=[[Tíminn]]|blaðsíða=5|útgáfudagsetning=14. desember 1993}}</ref> ===Stríðin í Téténíu=== Í desember 1994 sendi Jeltsín hermenn inn í [[Téténía|Téténíu]] til að endurheimta þar rússnesk yfirráð og hóf þannig [[fyrra Téténíustríðið]], sem einnig hefur verið kallað „stríð Jeltsíns.“ Á sovéttímanum hafði Téténía verið sjálfsstjórnarsvæði innan [[Sovétlýðveldið Rússland|rússneska sovétlýðveldisins]], en við hrun Sovétríkjanna höfðu Téténar lýst yfir stofnun sjálfstæðs ríkis. Stjórn Jeltsíns viðurkenndi ekki sjálfstæði Téténíu og sagðist nú vilja „skakka leikinn“ vegna fjölmargra skæra og mannrána á svæðinu.<ref name=vísindavefurinn2>{{Vísindavefurinn|4531|Hvernig og hvers vegna hófst stríðið milli Tsjetsjena og Rússa?}}</ref> Jeltsín og stjórn hans bjuggust við því að auðvelt yrði að vinna sigur á téténsku sjálfstæðissinnunum og að sigurinn myndi vonandi auka vinsældir Jeltsíns heima fyrir. Téténar veittu hins vegar harða mótspyrnu og fylktu sér að baki téténska forsetanum [[Djokhar Dúdajev]] í baráttu fyrir vörn föðurlandsins. Rússneski herinn réðist inn í téténsku höfuðborgina [[Grosní]] á gamlársdag 1994 og varpaði fjölda sprengja á hana. Eftir tveggja mánaða bardaga neyddust téténskar hersveitir til að hörfa frá Grosní í lok febrúar 1995, en þá hafði borgin orðið fyrir verulegum skemmdum auk þess sem bæði þúsundir rússneskra hermanna og almennra téténskra borgara höfðu látið lífið.<ref name=vera>{{Vefheimild|titill=Í ljósi sögunnar - Téténía|url=https://www.ruv.is/utvarp/spila/i-ljosi-sogunnar/23795/72tl1u|útgefandi=[[RÚV]]|ár=2017|mánuður=7. apríl|höfundur=[[Vera Illugadóttir]]|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=31. mars}}</ref> Þrátt fyrir hernám Grosní héldu Téténar áfram mótspyrnu gegn rússneska hernum á næstu árum. Rússar héldu áfram sprengjuherferðum gegn téténsku landsbyggðinni og drápu fjölda óbreyttra borgara. Þann 7. apríl 1995 lögðu rússneskir hermenn þorpið [[Samaskí]] í rúst og drápu um 300 manns, meðal annars með eldvörpum.<ref name=vera/> Mannfallið í Téténíu og fréttir af grimmd rússneska hersins höfðu neikvæð áhrif á vinsældir Jeltsíns heima fyrir og spilltu fyrirætlunum hans um nánari sambönd við vestrænar stofnanir eins og [[Atlantshafsbandalagið]] og [[Evrópuráðið]].<ref>{{Tímarit.is|4079421|Rússar egna gildrur fyrir fjallabúa|blað=[[Tíminn]]|blaðsíða=7|útgáfudagsetning=7. febrúar 1995}}</ref> Fyrra Téténíustríðinu lauk árið 1996 þegar [[Alexander Lebed]], öryggismálastjóri Jeltsíns, samdi um frið við Téténa með friðarskilmálum sem gáfu Téténíu sjálfstæði að flestu leyti nema að nafninu til.<ref name=vísindavefurinn2/> [[Seinna Téténíustríðið]] hófst árið 1999, á síðasta ári Jeltsíns í forsetaembætti. Rússar lýstu friðarsamningana frá 1996 ógilda eftir að skæruliðasveitir undir stjórn [[Shamil Basajev|Shamils Basajev]] og [[Ibn al-Khattib]] gerðu árásir á rússneska sjálfsstjórnarlýðveldið [[Dagestan]] og komu nokkrum þorpum þar undir [[Wahhabismi|wahabíska]] stjórn. Til að réttlæta stríðið var einnig vísað til hryðjuverkaárása sem gerðar höfðu verið á íbúðablokkir í [[Moskva|Moskvu]] og [[Volgodonsk]] sem Rússar sögðu téténska íslamista bera ábyrgð á. Hernaðurinn í Téténíu var enn yfirstandandi þegar Jeltsín lét af forsetaembætti í lok ársins 1999.<ref name=vísindavefurinn2/> ===Forsetakosningarnar 1996=== [[Mynd:Boris Yeltsin 4 April 1996.jpg|thumb|right|Jeltsín á kosningafundi árið 1996.]] Jeltsín bauð sig fram til endurkjörs í fyrstu forsetakosningum Rússlands frá falli Sovétríkjanna árið 1996. Helsti andstæðingur hans í kosningunum var [[Gennadíj Zjúganov]], frambjóðandi [[Kommúnistaflokkur rússneska sambandsríkisins|Kommúnistaflokks rússneska sambandsríkisins]], sem gagnrýndi Jeltsín án afláts fyrir hlutverk hans í hruni Sovétríkjanna og fyrir misheppnaðar efnahagsumbætur hans.<ref>{{Tímarit.is|2939561|Boðar ný Sovétríki undir hamar og sigð|blað=[[Dagblaðið Vísir]]|blaðsíða=44|útgáfudagsetning=20. apríl 1996}}</ref> Jeltsín var þegar rúinn vinsældum árið 1996 og því voru kosningarnar taldar tvísýnar og Zjúganov mældist lengi með forskot á forsetann í skoðanakönnunum. [[Bandaríkin]] og hin [[Vesturlönd|Vesturveldin]] studdu endurkjör Jeltsíns opinskátt þar sem þau vildu ekki að kommúnistar kæmust aftur til valda í Rússlandi.<ref>{{Tímarit.is|6968225|Ekki um eiginlega kosningabaráttu að ræða í Rússlandi|blað=[[Morgunblaðið]]|blaðsíða=18|útgáfudagsetning=16. mars 2018|höfundur=Anna Lilja Þórisdóttir}}</ref> Þrátt fyrir óvinsældir Jeltsíns bætti hann stöðu sína gagnvart Zjúganov nokkuð í aðdraganda kosninganna.<ref>{{Tímarit.is|1856041|Harmar samstöðuskort lýðræðisafla|blað=[[Morgunblaðið]]|blaðsíða=16|útgáfudagsetning=15. júní 1996}}</ref> Í kosningunum þann 16. júní 1996 fékk Jeltsín 35% atkvæða en Zjúganov 32%. Þar sem enginn hlaut meirihluta atkvæða varð að kalla til annarrar kosningaumferðar í fyrsta og eina skipti í sögu Rússlands.<ref>{{Tímarit.is|1857315|Þátttaka talin ráða úrslitum|blað=[[Morgunblaðið]]|blaðsíða=15|útgáfudagsetning=3. júlí 1996|höfundur=Ásgeir Sverrisson}}</ref> Í seinni kosningaumferðinni þann 3. júlí sigraði Jeltsín Zjúganov með um þrettán prósenta mun. Jeltsín naut aðstoðar bandarískra kosningaráðgjafa úr kosningateymi [[Bill Clinton|Bills Clinton]] Bandaríkjaforseta í baráttu sinni fyrir endurkjöri. Þeir beindu athygli kjósenda frá Jeltsín sjálfum og lögðu áherslu á að hann væri sá eini sem gæti komið í veg fyrir afturhvarf til kommúnisma.<ref>{{Tímarit.is|1857848|Bandarískir ráðgjafar lykilmenn í kosningabaráttu Jeltsíns|blað=[[Morgunblaðið]]|blaðsíða=23|útgáfudagsetning=11. júlí 1996}}</ref> Deilt hefur verið um hvort Jeltsín hafi haft rangt við í forsetakosningunum. Árið 2012 sagði [[Dímítrí Medvedev]], þáverandi forseti Rússlands, á fundi með fulltrúum rússnesku stjórnarandstöðunnar, um kosningarnar 1996: „Það leikur varla nokkur vafi á því hver vann kosningarnar. Það var ekki Boris Nikolajevitsj Jeltsín.“<ref>{{Vefheimild|titill=Rewriting Russian History: Did Boris Yeltsin Steal the 1996 Presidential Election?|url=http://content.time.com/time/world/article/0,8599,2107565,00.html|útgefandi=''[[Time]]''|ár=2012|mánuður=24. febrúar|tungumál=enska|höfundur=Simon Shuster|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=31. mars}}</ref> ===Upphefð Pútíns og afsögn Jeltsíns=== Jeltsín var orðinn afar óvinsæll stjórnandi á síðustu árum sínum í embætti. Rússar kenndu honum um spillingu, slæmt efnahagsástand og áframhaldandi ófrið í Téténíu, auk þess sem almenn tilfinning var um að Rússland hefði glatað stórveldisstöðu sinni á alþjóðasenunni með falli Sovétríkjanna. Árið 1998 reið [[Fjármálakreppan í Rússlandi 1998|efnahagskreppa yfir Rússland]] sem leiddi til greiðslufalls á ríkisskuldum landsins og olli verulegum hræringum á alþjóðamörkuðum.<ref>{{Vefheimild|titill=Áhyggjur af greiðslugetu Rússlands|url=https://www.mbl.is/vidskipti/frettir/2008/10/24/ahyggjur_af_greidslugetu_russlands/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2008|mánuður=24. október|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=1. apríl}}</ref> Þar sem útséð þótti að Jeltsín myndi ekki gegna þriðja kjörtímabili sem forseti fóru bandamenn hans að svipast eftir sigurvænlegum frambjóðanda sem gæti tekið við af honum og hlíft valdaklíkunni við spillingarákærum.<ref>{{Vefheimild|titill=Úr leyniþjónustunni í forsetahöllina|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|url=https://www.visir.is/g/20222235430d/ur-leynithjonustunni-i-forsetahollina|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=16. mars}}</ref> Sagt er að ólígarkinn [[Boris Berezovskí]] hafi fyrstur stungið upp á [[Vladímír Pútín]], sem þá var forstjóri leyniþjónustunnar [[FSB]], sem rétta manninum í starfið.<ref>{{Vísindavefurinn|28941|Hvað getið þið sagt mér um Vladimír Pútín?}}</ref> Jeltsín útnefndi Pútín nýjan forsætisráðherra í ágúst árið 1999 og lýsti því jafnframt yfir að hann vildi að Pútín yrði eftirmaður sinn á forsetastól.<ref>{{Tímarit.is|2988013|Krónprinsinn Vladímír Pútín |útgáfudagsetning=10. ágúst 1999|blað=[[Dagblaðið Vísir]]|blaðsíða=8}}</ref> Seinna Téténíustríðið hófst á svipuðum tíma og Pútín varð forsætisráðherra og hann náði fljótt vinsældum meðal Rússa með óbilgirni sinni gagnvart Téténum. Á gamlársdag 1999 sagði Jeltsín óvænt af sér sem forseti og Pútín varð þannig starfandi forseti Rússlands fram að kosningum. Eitt af því fyrsta sem Pútín gerði í forsetaembætti var að veita Jeltsín og bandamönnum hans sakaruppgjöf til að vernda þá gegn hugsanlegri lögsókn.<ref>{{Tímarit.is|3710738|Rússland, Rússland|útgáfudagsetning=18. desember 2003|blað=[[Fréttablaðið]]|blaðsíða=22|höfundur=[[Þorvaldur Gylfason]]}}</ref> ==Dauði== Boris Jeltsín lést úr hjartaslagi á sjúkrahúsi í Moskvu þann 23. apríl 2007, þá 76 ára gamall. Vladímír Pútín lýsti yfir þjóðarsorg á útfarardegi Jeltsíns tveimur dögum síðar.<ref>{{Tímarit.is|4159479|Bera Boris Jeltsín vel söguna|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Steinþór Guðbjartsson|blaðsíða=14|útgáfudagsetning=24. apríl 2007}}</ref> ==Áfengisvandi Jeltsíns== Jeltsín var alræmdur fyrir [[Alkóhólismi|óhóflegan drykkjuskap]] og fyrir að birtast oft ölvaður við opinberar athafnir. Í endurminningum sínum frá árinu 1997 minntist lífvörður Jeltsíns, [[Alexander Korzhakov]], þess meðal annars að Jeltsín hefði drukkið sig fullan í heimsókn hjá [[Bill Clinton]] Bandaríkjaforseta í [[Washington, D.C.|Washington]] í september 1994.<ref>{{Tímarit.is|1885075|Lífvörður Jeltsíns leysir frá skjóðunni|blað=[[Morgunblaðið]]|blaðsíða=6|útgáfudagsetning=17. ágúst 1997}}</ref> Ómögulegt hafi verið að halda víni frá Jeltsín þrátt fyrir að hann ætti við alvarlega hjartagalla að stríða. Á leiðinni heim til Rússlands var áætlað að Jeltsín hefði viðkomu á [[Írska lýðveldið|Írlandi]] til að funda með [[Albert Reynolds]] forsætisráðherra. Í fluginu olli ofdrykkjan því hins vegar að Jeltsín féll í dá vegna [[hjartaslag]]s. Því varð Reynolds að bíða í fjörutíu mínútur á meðan flugvél Jeltsíns hringsólaði yfir Shannon-flugvelli svo hægt væri að gefa Jeltsín lyf og öndunarhjálp. Þegar Jeltsín náði meðvitund krafðist hann þess að fá samt að hitta Reynolds en fylgdarlið hans neitaði að hleypa honum úr vélinni og sendi hans í stað aðstoðarforsætisráðherrann [[Oleg Soskovets]].<ref>{{Tímarit.is|2958064|Þjónninn hafði varla undan að fylla glasið|blað=[[Dagblaðið Vísir]]|blaðsíða=27|útgáfudagsetning=16. ágúst 1997}}</ref> Bill Clinton sagði síðar frá því að þegar Jeltsín kom í opinbera heimsókn til Bandaríkjanna árið 1995 hafi leyniþjónustumenn komið að Jeltsín blindfullum og á nærbuxunum fyrir utan bústað sinn í [[Hvíta húsið|Hvíta húsinu]], þar sem hann var að reyna að ná leigubíl svo hann gæti fengið sér pizzu.<ref>{{Vefheimild|titill=Jeltsín, Reagan og Michael Douglas á HM|url=https://kjarninn.is/greinasafn/jeltsin-reagan-og-michael-douglas-a-hm/|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|ár=2014|mánuður=6. júlí|höfundur=Þórður Snær Júlíusson|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=31. mars}}</ref> ==Tilvísanir== {{reflist}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = [[10. júlí]] [[1991]] | til = [[31. desember]] [[1999]] | fyrir = Fyrstur í embætti | eftir = [[Vladímír Pútín]] }} {{Töfluendir}} {{fde|1931|2007|Jeltsín, Boris}} {{DEFAULTSORT:Jeltsín, Boris}} [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] [[Flokkur:Forsetar Rússlands]] [[Flokkur:Sovéskir stjórnmálamenn]] ba749wplgbfzppr6h5ruytmqzlwb1yq 0 38121 1762290 1729416 2022-07-29T12:17:23Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Í Fjörðum.jpg|thumb|Valgarður á göngu í Fjörðum.]] '''Valgarður Egilsson''' ([[20. mars]] [[1940]]&ndash;[[17. desember]] [[2018]]) var íslenskur [[læknir]], [[frumulíffræði]]ngur, [[rithöfundur]] og [[leiðsögumaður]]. Hann var kvæntur [[Katrín Fjeldsted|Katrínu Fjeldsted]] lækni og stjórnmálamanni og eignuðust þau fjögur börn saman: Jórunni Viðar (f. [[1969]]), Einar Véstein (f. [[1973]], d. [[1979]]), Véstein (f. [[1980]]) og Einar Stein (f. [[1984]]). Þar að auki átti hann dóttur af fyrra sambandi: Arnhildi (f. [[1966]]). Valgarður var sonur hjónanna Egils Áskelssonar (f. [[28. febrúar]] [[1907]], d. [[25. janúar]] [[1975]]), bónda og kennara, frá [[Austari-Krókar|Austari-Krókum]] á [[Flateyjardalsheiði]] og Sigurbjargar Guðmundsdóttur (f. [[22. ágúst]] [[1905]], d. [[10. desember]] [[1973]]), húsfreyju og símstöðvarstjóra, frá [[Lómatjörn]] í Höfðahverfi. Hann fæddist á [[Grenivík]] og ólst upp á [[Hléskógar|Hléskógum]] í [[Höfðahverfi]], fimmti í röð átta systkina. Valgarður var stúdent frá [[Menntaskólinn á Akureyri|MA]]. Hann lauk prófi í læknisfræði við Háskóla Íslands árið [[1968]] og varði doktorsritgerð sína, ''Effects of chemical carcinogens and other compounds on mitochondria with special reference to the yeast cell'' við [[University College]] í London árið [[1978]].<ref>Doktorsritgerðaskrá: [http://doktor.bok.hi.is/manneskja.php?id=0001330 Um doktorsritgerð Valgarðs Egilssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> Valgarður var formaður [[Listahátíð í Reykjavík|Listahátíðar í Reykjavík]] [[1990]] og [[1994]] og varaformaður [[1992]].<ref>Listahátíð í Reykjavík: [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20041004120657/www.artfest.is/default.asp?page_id=3179 Listi yfir stjórnir Listahátíðar í Reykjavík]</ref> Hann fékkst við leiðsögu í mörg ár, einkum í [[Fjörður (Suður-Þingeyjarsýslu)|Fjörðum]] og víðar við utanverðan [[Eyjafjörður|Eyjafjörð]] og var varaforseti [[Ferðafélag Íslands|Ferðafélags Íslands]]. Eftir Valgarð liggja nokkrar bækur og fjöldi greina, bæði um vísindi og ýmislegt annað. Hann lék aukahlutverk í kvikmyndinni [[Hvíti víkingurinn]] sem [[Ólafur pái Höskuldsson]]. Á landsmóti [[UMFÍ]] 1958 setti Valgarður tvö Íslandsmet í sundi. Árið [[1960]] fann Valgarður [[skeggburkni|skeggburkna]] í Höfðahverfi, fágæta burknategund sem ekki hafði fundist áður á Íslandi. <ref>[http://www.floraislands.is/BURKNAR/asplesep.html Skeggburkni]Flóra Íslands</ref> == Ritaskrá (bækur) == * Valgarður Egilsson: ''Dags hríðar spor'', Almenna bókafélagið, Reykjavík 1980. * Valgarður Egilsson: ''Ferjuþulur - rím við bláa strönd'', Almenna bókafélagið, Reykjavík 1985. * Valgarður Egilsson: ''Dúnhárs kvæði'', Iðunn, Reykjavík 1988. * Valgarður Egilsson: ''Waiting for the South Wind - from the North coast of Iceland'', Leifur Eiríksson, Reykjavík 2001. ISBN 9979-60-674-6. * Valgarður Egilsson: ''Á mörkum'', JPV útgáfa, Reykjavík 2007. ISBN 978-9979-798-51-4 * Valgarður Egilsson: ''Steinaldarveislan'', SAGA forlag, Reykjavík 2014. ISBN 9789935923103. ===Meðhöfundur=== Árbók Ferðafélags Íslands: ''Í strandbyggðum norðan lands og vestan''. Reykjavík. Ferðafélag Íslands. 2000. ==Tengill== *[https://www.mbl.is/greinasafn/grein/569072/ Náttfaravíkur - Grein í Morgunblaðinu eftir Valgarð] == Heimildir == <div class="references-small"><references/> </div> [[Flokkur:Íslenskir læknar]] [[Flokkur:Íslenskir vísindamenn]] [[Flokkur:Íslenskir rithöfundar]] [[Flokkur:Íslensk skáld]] [[Flokkur:Íslenskir leiðsögumenn]] [[Flokkur:Lómatjarnarætt]] [[Flokkur:Kussungsstaðaætt]] [[Flokkur:Reykjalínsætt]] [[Flokkur:Skarðsætt (Suður-Þingeyjarsýslu)]] {{fd|1940|2018}} [[Flokkur:Prófessorar við Háskóla Íslands]] dxx7rncjd15rhtuvvnzh0g06bvvitjv 1762291 1762290 2022-07-29T12:17:54Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Í Fjörðum.jpg|thumb|Valgarður á göngu í Fjörðum, 2011.]] '''Valgarður Egilsson''' ([[20. mars]] [[1940]]&ndash;[[17. desember]] [[2018]]) var íslenskur [[læknir]], [[frumulíffræði]]ngur, [[rithöfundur]] og [[leiðsögumaður]]. Hann var kvæntur [[Katrín Fjeldsted|Katrínu Fjeldsted]] lækni og stjórnmálamanni og eignuðust þau fjögur börn saman: Jórunni Viðar (f. [[1969]]), Einar Véstein (f. [[1973]], d. [[1979]]), Véstein (f. [[1980]]) og Einar Stein (f. [[1984]]). Þar að auki átti hann dóttur af fyrra sambandi: Arnhildi (f. [[1966]]). Valgarður var sonur hjónanna Egils Áskelssonar (f. [[28. febrúar]] [[1907]], d. [[25. janúar]] [[1975]]), bónda og kennara, frá [[Austari-Krókar|Austari-Krókum]] á [[Flateyjardalsheiði]] og Sigurbjargar Guðmundsdóttur (f. [[22. ágúst]] [[1905]], d. [[10. desember]] [[1973]]), húsfreyju og símstöðvarstjóra, frá [[Lómatjörn]] í Höfðahverfi. Hann fæddist á [[Grenivík]] og ólst upp á [[Hléskógar|Hléskógum]] í [[Höfðahverfi]], fimmti í röð átta systkina. Valgarður var stúdent frá [[Menntaskólinn á Akureyri|MA]]. Hann lauk prófi í læknisfræði við Háskóla Íslands árið [[1968]] og varði doktorsritgerð sína, ''Effects of chemical carcinogens and other compounds on mitochondria with special reference to the yeast cell'' við [[University College]] í London árið [[1978]].<ref>Doktorsritgerðaskrá: [http://doktor.bok.hi.is/manneskja.php?id=0001330 Um doktorsritgerð Valgarðs Egilssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> Valgarður var formaður [[Listahátíð í Reykjavík|Listahátíðar í Reykjavík]] [[1990]] og [[1994]] og varaformaður [[1992]].<ref>Listahátíð í Reykjavík: [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20041004120657/www.artfest.is/default.asp?page_id=3179 Listi yfir stjórnir Listahátíðar í Reykjavík]</ref> Hann fékkst við leiðsögu í mörg ár, einkum í [[Fjörður (Suður-Þingeyjarsýslu)|Fjörðum]] og víðar við utanverðan [[Eyjafjörður|Eyjafjörð]] og var varaforseti [[Ferðafélag Íslands|Ferðafélags Íslands]]. Eftir Valgarð liggja nokkrar bækur og fjöldi greina, bæði um vísindi og ýmislegt annað. Hann lék aukahlutverk í kvikmyndinni [[Hvíti víkingurinn]] sem [[Ólafur pái Höskuldsson]]. Á landsmóti [[UMFÍ]] 1958 setti Valgarður tvö Íslandsmet í sundi. Árið [[1960]] fann Valgarður [[skeggburkni|skeggburkna]] í Höfðahverfi, fágæta burknategund sem ekki hafði fundist áður á Íslandi. <ref>[http://www.floraislands.is/BURKNAR/asplesep.html Skeggburkni]Flóra Íslands</ref> == Ritaskrá (bækur) == * Valgarður Egilsson: ''Dags hríðar spor'', Almenna bókafélagið, Reykjavík 1980. * Valgarður Egilsson: ''Ferjuþulur - rím við bláa strönd'', Almenna bókafélagið, Reykjavík 1985. * Valgarður Egilsson: ''Dúnhárs kvæði'', Iðunn, Reykjavík 1988. * Valgarður Egilsson: ''Waiting for the South Wind - from the North coast of Iceland'', Leifur Eiríksson, Reykjavík 2001. ISBN 9979-60-674-6. * Valgarður Egilsson: ''Á mörkum'', JPV útgáfa, Reykjavík 2007. ISBN 978-9979-798-51-4 * Valgarður Egilsson: ''Steinaldarveislan'', SAGA forlag, Reykjavík 2014. ISBN 9789935923103. ===Meðhöfundur=== Árbók Ferðafélags Íslands: ''Í strandbyggðum norðan lands og vestan''. Reykjavík. Ferðafélag Íslands. 2000. ==Tengill== *[https://www.mbl.is/greinasafn/grein/569072/ Náttfaravíkur - Grein í Morgunblaðinu eftir Valgarð] == Heimildir == <div class="references-small"><references/> </div> [[Flokkur:Íslenskir læknar]] [[Flokkur:Íslenskir vísindamenn]] [[Flokkur:Íslenskir rithöfundar]] [[Flokkur:Íslensk skáld]] [[Flokkur:Íslenskir leiðsögumenn]] [[Flokkur:Lómatjarnarætt]] [[Flokkur:Kussungsstaðaætt]] [[Flokkur:Reykjalínsætt]] [[Flokkur:Skarðsætt (Suður-Þingeyjarsýslu)]] {{fd|1940|2018}} [[Flokkur:Prófessorar við Háskóla Íslands]] aigb2j6fpk5h87s5ui7o1dp9xi00xk8 1762300 1762291 2022-07-29T12:55:06Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Í Fjörðum.jpg|thumb|Valgarður á göngu í Fjörðum, 2011.]] '''Valgarður Egilsson''' ([[20. mars]] [[1940]]&ndash;[[17. desember]] [[2018]]) var íslenskur [[læknir]], [[frumulíffræði]]ngur, [[rithöfundur]] og [[leiðsögumaður]]. Hann var kvæntur [[Katrín Fjeldsted|Katrínu Fjeldsted]] lækni og stjórnmálamanni og eignuðust þau fjögur börn saman: Jórunni Viðar (f. [[1969]]), Einar Véstein (f. [[1973]], d. [[1979]]), Véstein (f. [[1980]]) og Einar Stein (f. [[1984]]). Þar að auki átti hann dóttur af fyrra sambandi: Arnhildi (f. [[1966]]). Valgarður var sonur hjónanna Egils Áskelssonar (f. [[28. febrúar]] [[1907]], d. [[25. janúar]] [[1975]]), bónda og kennara, frá [[Austari-Krókar|Austari-Krókum]] á [[Flateyjardalsheiði]] og Sigurbjargar Guðmundsdóttur (f. [[22. ágúst]] [[1905]], d. [[10. desember]] [[1973]]), húsfreyju og símstöðvarstjóra, frá [[Lómatjörn]] í Höfðahverfi. Hann fæddist á [[Grenivík]] og ólst upp á [[Hléskógar|Hléskógum]] í [[Höfðahverfi]], fimmti í röð átta systkina. Valgarður var stúdent frá [[Menntaskólinn á Akureyri|MA]]. Hann lauk prófi í læknisfræði við Háskóla Íslands árið [[1968]] og varði doktorsritgerð sína, ''Effects of chemical carcinogens and other compounds on mitochondria with special reference to the yeast cell'' við [[University College]] í London árið [[1978]].<ref>Doktorsritgerðaskrá: [http://doktor.bok.hi.is/manneskja.php?id=0001330 Um doktorsritgerð Valgarðs Egilssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> Valgarður var formaður [[Listahátíð í Reykjavík|Listahátíðar í Reykjavík]] [[1990]] og [[1994]] og varaformaður [[1992]].<ref>Listahátíð í Reykjavík: [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20041004120657/www.artfest.is/default.asp?page_id=3179 Listi yfir stjórnir Listahátíðar í Reykjavík]</ref> Hann fékkst við leiðsögu í mörg ár, einkum í [[Fjörður (Suður-Þingeyjarsýslu)|Fjörðum]] og víðar við utanverðan [[Eyjafjörður|Eyjafjörð]] og var varaforseti [[Ferðafélag Íslands|Ferðafélags Íslands]]. Eftir Valgarð liggja nokkrar bækur og fjöldi greina, bæði um vísindi og ýmislegt annað. Hann lék aukahlutverk í kvikmyndinni [[Hvíti víkingurinn]] sem [[Ólafur pái Höskuldsson]]. Á landsmóti [[UMFÍ]] 1958 setti Valgarður tvö Íslandsmet í sundi. Árið [[1960]] fann Valgarður [[skeggburkni|skeggburkna]] í Höfðahverfi, fágæta burknategund sem ekki hafði fundist áður á Íslandi. <ref>[http://www.floraislands.is/BURKNAR/asplesep.html Skeggburkni]Flóra Íslands</ref> == Ritaskrá (bækur) == * Valgarður Egilsson: ''Dags hríðar spor'', Almenna bókafélagið, Reykjavík 1980. * Valgarður Egilsson: ''Ferjuþulur - rím við bláa strönd'', Almenna bókafélagið, Reykjavík 1985. * Valgarður Egilsson: ''Dúnhárs kvæði'', Iðunn, Reykjavík 1988. * Valgarður Egilsson: ''Waiting for the South Wind - from the North coast of Iceland'', Leifur Eiríksson, Reykjavík 2001. ISBN 9979-60-674-6. * Valgarður Egilsson: ''Á mörkum'', JPV útgáfa, Reykjavík 2007. ISBN 978-9979-798-51-4 * Valgarður Egilsson: ''Steinaldarveislan'', SAGA forlag, Reykjavík 2014. ISBN 9789935923103. ===Meðhöfundur=== Árbók Ferðafélags Íslands: ''Í strandbyggðum norðan lands og vestan''. Reykjavík. Ferðafélag Íslands. 2000. ==Heimildamyndir/Kvikmyndir== ===Meðframleiðandi=== *''Orðið tónlist'': [[Jórunn Viðar]] (2008). ===Kvikmyndahlutverk=== *''[[Hvíti víkingurinn]]'' - Hlutverk [[Ólafur pái Höskuldsson|Ólafs pái Höskuldssonar]] ==Tengill== *[https://www.mbl.is/greinasafn/grein/569072/ Náttfaravíkur - Grein í Morgunblaðinu eftir Valgarð] == Heimildir == <div class="references-small"><references/> </div> [[Flokkur:Íslenskir læknar]] [[Flokkur:Íslenskir vísindamenn]] [[Flokkur:Íslenskir rithöfundar]] [[Flokkur:Íslensk skáld]] [[Flokkur:Íslenskir leiðsögumenn]] [[Flokkur:Lómatjarnarætt]] [[Flokkur:Kussungsstaðaætt]] [[Flokkur:Reykjalínsætt]] [[Flokkur:Skarðsætt (Suður-Þingeyjarsýslu)]] {{fd|1940|2018}} [[Flokkur:Prófessorar við Háskóla Íslands]] r03m89x3888ezj00h8hqvhpj7nh2oq2 1762301 1762300 2022-07-29T12:55:26Z Berserkur 10188 /* Kvikmyndahlutverk */ wikitext text/x-wiki [[Mynd:Í Fjörðum.jpg|thumb|Valgarður á göngu í Fjörðum, 2011.]] '''Valgarður Egilsson''' ([[20. mars]] [[1940]]&ndash;[[17. desember]] [[2018]]) var íslenskur [[læknir]], [[frumulíffræði]]ngur, [[rithöfundur]] og [[leiðsögumaður]]. Hann var kvæntur [[Katrín Fjeldsted|Katrínu Fjeldsted]] lækni og stjórnmálamanni og eignuðust þau fjögur börn saman: Jórunni Viðar (f. [[1969]]), Einar Véstein (f. [[1973]], d. [[1979]]), Véstein (f. [[1980]]) og Einar Stein (f. [[1984]]). Þar að auki átti hann dóttur af fyrra sambandi: Arnhildi (f. [[1966]]). Valgarður var sonur hjónanna Egils Áskelssonar (f. [[28. febrúar]] [[1907]], d. [[25. janúar]] [[1975]]), bónda og kennara, frá [[Austari-Krókar|Austari-Krókum]] á [[Flateyjardalsheiði]] og Sigurbjargar Guðmundsdóttur (f. [[22. ágúst]] [[1905]], d. [[10. desember]] [[1973]]), húsfreyju og símstöðvarstjóra, frá [[Lómatjörn]] í Höfðahverfi. Hann fæddist á [[Grenivík]] og ólst upp á [[Hléskógar|Hléskógum]] í [[Höfðahverfi]], fimmti í röð átta systkina. Valgarður var stúdent frá [[Menntaskólinn á Akureyri|MA]]. Hann lauk prófi í læknisfræði við Háskóla Íslands árið [[1968]] og varði doktorsritgerð sína, ''Effects of chemical carcinogens and other compounds on mitochondria with special reference to the yeast cell'' við [[University College]] í London árið [[1978]].<ref>Doktorsritgerðaskrá: [http://doktor.bok.hi.is/manneskja.php?id=0001330 Um doktorsritgerð Valgarðs Egilssonar]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> Valgarður var formaður [[Listahátíð í Reykjavík|Listahátíðar í Reykjavík]] [[1990]] og [[1994]] og varaformaður [[1992]].<ref>Listahátíð í Reykjavík: [http://wayback.vefsafn.is/wayback/20041004120657/www.artfest.is/default.asp?page_id=3179 Listi yfir stjórnir Listahátíðar í Reykjavík]</ref> Hann fékkst við leiðsögu í mörg ár, einkum í [[Fjörður (Suður-Þingeyjarsýslu)|Fjörðum]] og víðar við utanverðan [[Eyjafjörður|Eyjafjörð]] og var varaforseti [[Ferðafélag Íslands|Ferðafélags Íslands]]. Eftir Valgarð liggja nokkrar bækur og fjöldi greina, bæði um vísindi og ýmislegt annað. Hann lék aukahlutverk í kvikmyndinni [[Hvíti víkingurinn]] sem [[Ólafur pái Höskuldsson]]. Á landsmóti [[UMFÍ]] 1958 setti Valgarður tvö Íslandsmet í sundi. Árið [[1960]] fann Valgarður [[skeggburkni|skeggburkna]] í Höfðahverfi, fágæta burknategund sem ekki hafði fundist áður á Íslandi. <ref>[http://www.floraislands.is/BURKNAR/asplesep.html Skeggburkni]Flóra Íslands</ref> == Ritaskrá (bækur) == * Valgarður Egilsson: ''Dags hríðar spor'', Almenna bókafélagið, Reykjavík 1980. * Valgarður Egilsson: ''Ferjuþulur - rím við bláa strönd'', Almenna bókafélagið, Reykjavík 1985. * Valgarður Egilsson: ''Dúnhárs kvæði'', Iðunn, Reykjavík 1988. * Valgarður Egilsson: ''Waiting for the South Wind - from the North coast of Iceland'', Leifur Eiríksson, Reykjavík 2001. ISBN 9979-60-674-6. * Valgarður Egilsson: ''Á mörkum'', JPV útgáfa, Reykjavík 2007. ISBN 978-9979-798-51-4 * Valgarður Egilsson: ''Steinaldarveislan'', SAGA forlag, Reykjavík 2014. ISBN 9789935923103. ===Meðhöfundur=== Árbók Ferðafélags Íslands: ''Í strandbyggðum norðan lands og vestan''. Reykjavík. Ferðafélag Íslands. 2000. ==Heimildamyndir/Kvikmyndir== ===Meðframleiðandi=== *''Orðið tónlist'': [[Jórunn Viðar]] (2008). ===Kvikmyndahlutverk=== *''[[Hvíti víkingurinn]]'' - Hlutverk [[Ólafur pái Höskuldsson|Ólafs páa Höskuldssonar]] ==Tengill== *[https://www.mbl.is/greinasafn/grein/569072/ Náttfaravíkur - Grein í Morgunblaðinu eftir Valgarð] == Heimildir == <div class="references-small"><references/> </div> [[Flokkur:Íslenskir læknar]] [[Flokkur:Íslenskir vísindamenn]] [[Flokkur:Íslenskir rithöfundar]] [[Flokkur:Íslensk skáld]] [[Flokkur:Íslenskir leiðsögumenn]] [[Flokkur:Lómatjarnarætt]] [[Flokkur:Kussungsstaðaætt]] [[Flokkur:Reykjalínsætt]] [[Flokkur:Skarðsætt (Suður-Þingeyjarsýslu)]] {{fd|1940|2018}} [[Flokkur:Prófessorar við Háskóla Íslands]] 8rotk6oaq5xpr5p3s1fcxd6nn8el2wq 0 38142 1762293 1620039 2022-07-29T12:23:07Z Berserkur 10188 Bækur wikitext text/x-wiki {{staður á Íslandi|staður=Fjörður|vinstri=107|ofan=20}} [[Mynd:Í Fjörðum.jpg|thumb|Göngufólk í Fjörðum. Fjallið Lága-Þóra í baksýn]] '''Fjörður''' (kvk. ft.) eru eyðisveit á skaganum milli [[Eyjafjörður|Eyjafjarðar]] og [[Skjálfandaflói|Skjálfandaflóa]], sem heitir [[Flateyjarskagi]] eða [[Gjögraskagi]]. Fjörður byggðust á [[landnámsöld]] og síðustu bæir fóru í eyði [[1944]]. [[Kirkjustaður]] Fjörðunga var á [[Þönglabakki|Þönglabakka]] við [[Þorgeirsfjörður|Þorgeirsfjörð]]. Sveitin náði yfir Þorgeirsfjörð og [[Hvalvatnsfjörður|Hvalvatnsfjörð]], eða frá [[Hnjáfjall]]i í vestri til [[Bjarnarfjall]]s í austri. [[Þorgeirshöfði]] liggur á milli fjarðanna tveggja. Meðal bæja í Fjörðum — sem allir eru í eyði núna — má nefna Þönglabakka og [[Hóll, Þorgeirsfirði|Hól]] í Þorgeirsfirði, og [[Kaðalstaðir|Kaðalstaði]], [[Kussungsstaðir|Kussungsstaði]], [[Tindriðastaðir|Tindriðastaði]] og [[Arnareyri]] í Hvalvatnsfirði. Upp af Þorgeirsfirði liggur [[Hóls- og Bakkadalur]] en upp af Hvalvatnsfirði liggur [[Leirdalsheiði]]. Fjallið [[Darri (fjall)|Darri]] skilur á milli. Sé Leirdalsheiði farin í suðurátt er komið niður í [[Höfðahverfi]]. Úr Hóls- og Bakkadal eru færir fjallvegir austur á Leirdalsheiði. Yfir Hnjáfjall er leið hjá [[Messuklettur|Messukletti]] vestur í [[Keflavík (norður)|Keflavík]]. Úr Hvalvatnsfirði austur er fært um [[Sandskarð]] eða yfir [[Bjarnarfjall]]sskriður austur á [[Flateyjardalur|Flateyjardal]]. ==Lesefni== *''Árbók Ferðafélags Íslands 2000'' - Í strandbyggðum norðan lands og vestan *''Í verum'' - Sjálfsævisaga Theódórs Friðrikssonar (1876-1948) sem kom út árið 1941 í tveimur bindum. Greinir frá lífskjörum alþýðu manna í Fjörðum á áratugunum fyrir og eftir aldamótin 1900. {{Stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Fjörður]] [[Flokkur:Íslenskar eyðibyggðir]] [[Flokkur:Þingeyjarsveit]] [[Flokkur:Örnefni í Suður-Þingeyjarsýslu]] 20y9alkcmy27vsuvksf0d83jw6mbsj6 1762294 1762293 2022-07-29T12:23:57Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{staður á Íslandi|staður=Fjörður|vinstri=107|ofan=20}} [[Mynd:Í Fjörðum.jpg|thumb|Göngufólk í Fjörðum. Fjallið Lága-Þóra í baksýn]] '''Fjörður''' (kvk. ft.) eru eyðisveit á skaganum milli [[Eyjafjörður|Eyjafjarðar]] og [[Skjálfandaflói|Skjálfandaflóa]], sem heitir [[Flateyjarskagi]] eða [[Gjögraskagi]]. Fjörður byggðust á [[landnámsöld]] og síðustu bæir fóru í eyði [[1944]]. [[Kirkjustaður]] Fjörðunga var á [[Þönglabakki|Þönglabakka]] við [[Þorgeirsfjörður|Þorgeirsfjörð]]. Sveitin náði yfir Þorgeirsfjörð og [[Hvalvatnsfjörður|Hvalvatnsfjörð]], eða frá [[Hnjáfjall]]i í vestri til [[Bjarnarfjall]]s í austri. [[Þorgeirshöfði]] liggur á milli fjarðanna tveggja. Meðal bæja í Fjörðum — sem allir eru í eyði núna — má nefna Þönglabakka og [[Hóll, Þorgeirsfirði|Hól]] í Þorgeirsfirði, og [[Kaðalstaðir|Kaðalstaði]], [[Kussungsstaðir|Kussungsstaði]], [[Tindriðastaðir|Tindriðastaði]] og [[Arnareyri]] í Hvalvatnsfirði. Upp af Þorgeirsfirði liggur [[Hóls- og Bakkadalur]] en upp af Hvalvatnsfirði liggur [[Leirdalsheiði]]. Fjallið [[Darri (fjall)|Darri]] skilur á milli. Sé Leirdalsheiði farin í suðurátt er komið niður í [[Höfðahverfi]]. Úr Hóls- og Bakkadal eru færir fjallvegir austur á Leirdalsheiði. Yfir Hnjáfjall er leið hjá [[Messuklettur|Messukletti]] vestur í [[Keflavík (norður)|Keflavík]]. Úr Hvalvatnsfirði austur er fært um [[Sandskarð]] eða yfir [[Bjarnarfjall]]sskriður austur á [[Flateyjardalur|Flateyjardal]]. ==Lesefni== *''Árbók Ferðafélags Íslands 2000'' - Í strandbyggðum norðan lands og vestan. [[Valgarður Egilsson]] ritaði kaflann um Fjörður. *''Í verum'' - Sjálfsævisaga Theódórs Friðrikssonar (1876-1948) sem kom út árið 1941 í tveimur bindum. Greinir frá lífskjörum alþýðu manna í Fjörðum á áratugunum fyrir og eftir aldamótin 1900. {{Stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Fjörður]] [[Flokkur:Íslenskar eyðibyggðir]] [[Flokkur:Þingeyjarsveit]] [[Flokkur:Örnefni í Suður-Þingeyjarsýslu]] 3nzg4v60h7b0ui4hfn7qinnl5ae7476 0 38792 1762462 1564935 2022-07-30T01:01:48Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Dmitri Mendelejev]] á [[Dmítríj Mendelejev]] wikitext text/x-wiki [[Mynd:Medeleeff by repin.jpg|thumb|Dmitri Mendelejev]] '''Dmitri Mendelejev''' ([[rússneska]]: ''Дми́трий Ива́нович Менделе́ев'') (fæddur [[8. febrúar]] [[1834]], látinn [[2. febrúar]] [[1907]]) var [[Rússland|rússneskur]] [[efnafræði]]ngur þekktastur fyrir að vera aðalhönnuður að fyrsta uppkasti [[Lotukerfið|lotukerfisins]]. Árið 1869 birti hann kenningar sínar en á sama tíma setti Þjóðverjinn Lothar Meyer fram hugmyndir sínar um kerfi er svipaði mjög til lotukerfis Mendelejevs. Þrátt fyrir framlag Meyers hefur Mendelejev hlotið mestan heiðurinn því hann var ákafari í að koma hugmyndum sínum á framfæri. {{Stubbur|æviágrip}} {{fd|1834|1907}} {{DEFAULTSORT:Mendelejev, Dmitri}} [[Flokkur:Rússneskir efnafræðingar]] 12qziitldfvg07ev19jae75vadujc06 1762464 1762462 2022-07-30T01:02:28Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Medeleeff by repin.jpg|thumb|Dmitri Mendelejev]] '''Dmítríj Mendelejev''' ([[rússneska]]: ''Дми́трий Ива́нович Менделе́ев'') (fæddur [[8. febrúar]] [[1834]], látinn [[2. febrúar]] [[1907]]) var [[Rússland|rússneskur]] [[efnafræði]]ngur þekktastur fyrir að vera aðalhönnuður að fyrsta uppkasti [[Lotukerfið|lotukerfisins]]. Árið 1869 birti hann kenningar sínar en á sama tíma setti Þjóðverjinn Lothar Meyer fram hugmyndir sínar um kerfi er svipaði mjög til lotukerfis Mendelejevs. Þrátt fyrir framlag Meyers hefur Mendelejev hlotið mestan heiðurinn því hann var ákafari í að koma hugmyndum sínum á framfæri. {{Stubbur|æviágrip}} {{fd|1834|1907}} {{DEFAULTSORT:Mendelejev, Dmitri}} [[Flokkur:Rússneskir efnafræðingar]] j9m4dc676fmu4rqygsds5xdj5jqmybw 0 41967 1762369 234537 2022-07-29T20:42:58Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Gorbatsjov]] o25497qf4vjddw1pvxyupwvta6fstwp 0 41968 1762370 234538 2022-07-29T20:43:18Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Gorbatsjov]] o25497qf4vjddw1pvxyupwvta6fstwp 0 41969 1762371 234539 2022-07-29T20:43:33Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Gorbatsjov]] o25497qf4vjddw1pvxyupwvta6fstwp 0 41970 1762372 234540 2022-07-29T20:43:46Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Gorbatsjov]] o25497qf4vjddw1pvxyupwvta6fstwp 0 41971 1762376 234541 2022-07-29T20:44:42Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Gorbatsjov]] o25497qf4vjddw1pvxyupwvta6fstwp 0 41972 1762373 234542 2022-07-29T20:43:59Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Gorbatsjov]] o25497qf4vjddw1pvxyupwvta6fstwp 0 41973 1762377 234543 2022-07-29T20:44:54Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Gorbatsjov]] o25497qf4vjddw1pvxyupwvta6fstwp 0 41974 1762374 234544 2022-07-29T20:44:13Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Gorbatsjov]] o25497qf4vjddw1pvxyupwvta6fstwp 0 41975 1762375 234545 2022-07-29T20:44:29Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Gorbatsjov]] o25497qf4vjddw1pvxyupwvta6fstwp 0 41976 1762378 234546 2022-07-29T20:45:08Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Gorbatsjov]] o25497qf4vjddw1pvxyupwvta6fstwp 0 42256 1762322 1762272 2022-07-29T17:56:07Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Níkíta Khrústsjov<br>{{small|Никита Хрущёв}} | búseta = | mynd = Bundesarchiv Bild 183-B0628-0015-035, Nikita S. Chruschtschow.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti1 = Níkíta Khrústsjov árið 1963. | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[14. september]] [[1953]] | stjórnartíð_end = [[14. október]] [[1964]] | titill2= Forsætisráðherra Sovétríkjanna | stjórnartíð_start2 = [[27. mars]] [[1958]] | stjórnartíð_end2 = [[14. október]] [[1964]] | fæðingarnafn = Níkíta Sergejevítsj Khrústsjov | fæddur = [[17. apríl]] [[1894]] | fæðingarstaður = [[Kalínovka]], [[Úkraína|Úkraínu]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1971|9|11|1894|4|17}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = | starf = Verkfræðingur, stjórnmálamaður | laun = | trúarbrögð = | maki = Jefrosínja Khrústsjova (1914–19, lést); Marúsja Khrústsjova (1922, skilin); Nína Kúkharchúk (Khrústsjova) (1923–71) | börn = Júlía (1915–81), Leoníd (1917–43), Rada (1929–2016), Sergei (1935–), Elena (1937–72) | foreldrar = | heimasíða = | háskóli = Iðnháskólinn í Moskvu | niðurmál = | hæð = | þyngd = | undirskrift = Nikita Khrushchev Signature2.svg }} '''Níkíta Sergejevítsj Khrústsjov''' ([[kyrillískt letur]]: Ники́та Серге́евич Хрущёв) ([[17. apríl]] [[1894]] — [[11. september]] [[1971]]) var eftirmaður [[Stalín]]s sem [[aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]]. Hann var litríkur persónuleiki, lítill, þybbinn og sköllóttur, og vakti oft athygli fyrir óvenjulega framkomu. Frægt varð þegar hann eitt sinn hélt ræðu á allsherjarþingi [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]], fór úr öðrum skónum og lamdi honum í ræðupúltið til að leggja áherslu á orð sín. Khrústsjov stóð fyrir „af-Stalínvæðingu“ Sovétríkjanna, fyrir byrjun sovéskra geimrannsókna og fyrir nokkrum frjálslyndisumbótum í innanríkismálum. Flokksfélagar Khrústsjov steyptu honum af stóli árið 1964 og komu [[Leoníd Bresnjev]] til valda í hans stað. ==Æviágrip== Khrústsjov fæddist árið 1894 í þorpinu [[Kalínovka]], sem er í dag við landamæri Rússlands og Úkraínu. Hann vann sem járnvinnslumaður á unga aldri og var pólitískur þjóðfulltrúi í hernum á meðan [[rússneska borgarastyrjöldin]] stóð yfir. Með hjálp [[Lazar Kaganóvítsj|Lazars Kaganovítsj]] vann hann sig upp metorðastigann í stjórn Sovétmanna. Hann studdi [[hreinsanir Stalíns]] og staðfesti handtökur á þúsundum meintra andófsmanna. Árið 1938 sendi Stalín hann til þess að stjórna Úkraínu og Khrústsjov hélt þar áfram hreinsununum. Khrústsjov var aftur embættismaður í hernum þegar [[seinni heimsstyrjöldin]] braust út og vann sem milliliður á milli Stalíns og hershöfðingja hans. Eftir stríðið sneri hann aftur til Úkraínu en var síðan kvaddur til Moskvu til að gerast einn helsti ráðgjafi Stalíns. Dauði Stalíns árið 1953 hratt af stað valdabaráttu sem Khrústsjov vann að endingu. Honum tókst að ryðja keppinautum sínum, [[Lavrentíj Bería]] og [[Georgíj Malenkov]], úr vegi með valdaráni sem hann framdi með aðstoð [[Georgíj Zhúkov]] hermarskálks þann 26. júní. Þann 25. febrúar 1956 flutti Khrústsjov á 20. flokksþingi kommúnistaflokksins „[[Leyniræðan|leyniræðuna]]“ svokölluðu þar sem hann fordæmdi hreinsanir Stalíns og harðstjórn Stalínstímans og lofaði að innleiða frjálslyndara stjórnarfar í Sovétríkjunum. Innanríkisumbætur hans, sem áttu að bæta líf óbreyttra borgara, höfðu oft lítil áhrif, sérstaklega í landbúnaði. Khrústsjov vonaðist til þess að geta reitt sig á eldflaugar fyrir landvarnir Sovétríkjanna og skar því niður fjármagn til hersins sjálfs. Þrátt fyrir þennan niðurskurð var valdatíð Khrústsjovs spennuþrungnasta tímabil [[Kalda stríðið|kalda stríðsins]] og náði spennan hátindi í [[Kúbudeilan|Kúbudeilunni]] árið 1962. Kúbudeilan hófst með því að Khrústsjov hugðist koma fyrir langdrægum eldflaugum á [[Kúba|Kúbu]], þar sem kommúnistar höfðu komist til valda í [[Byltingin á Kúbu|byltingu]] þremur árum fyrr. Hugsanlega gerði Khrústsjov þetta til að styrkja stöðu sína eftir ýmis pólitísk vonbrigði heima fyrir og erlendis.<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|51907|Um hvað snerist Kúbudeilan?}}</ref> Heimurinn rambaði á barmi kjarnorkustyrjaldar þar sem Bandaríkjamenn vildu alls ekki að kjarnorkuvopnum yrði komið fyrir á dyraþrepi þeirra og íhuguðu alvarlega að gera árás þegar sovésk flutningaskip nálguðust Kúbu. Eftir mikla spennu féllst Khrústsjov á að fjarlægja kjarnavopnin frá Kúbu í skiptum fyrir að Bandaríkjamenn fjarlægðu sín eigin kjarnavopn á [[Tyrkland]]i.<ref name=vísindavefur/> Fjarlægingu bandarísku kjarnavopnanna var hins vegar haldið leyndri fyrst um sinn. Því hlaut Khrústsjov engan hróður af málinu heldur var tilfinningin fremur sú að hann hefði lúffað þegar Bandaríkin settu honum úrslitakosti. Deilan veikti mjög stöðu hans innan Sovétríkjanna.<ref name=vísindavefur/> Vinsældir Khrústsjovs döluðu smám saman vegna vankanta í stefnumálum hans. Við þetta óx andstæðingum hans ásmegin og svo fór að þeir steyptu honum af stóli í október árið 1964. Ólíkt fyrri valdsmönnum sem höfðu beðið ósigur í valdabaráttu Sovétríkjanna var Khrústsjov þó ekki tekinn af lífi, heldur var honum gefið hús á rússnesku landsbyggðinni og íbúð í Moskvu.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4456618 „Frá völdum til einangrunar“], ''Vikan'', 3. tbl. (18.01.1968), bls. 22.</ref> Þar bjó hann á kostnað ríkisins þar til hann lést vegna hjartagalla árið 1971. == Tengt efni == * [[Kalda stríðið]] * [[Sovétríkin]] * [[Stalín]] ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1953 | til = 1964 | fyrir = [[Georgij Malenkov]] | eftir = [[Leoníd Bresnjev]] }} {{Erfðatafla | titill = Forsætisráðherra Sovétríkjanna | frá = 1958 | til = 1964 | fyrir = [[Nikolaj Búlganín]] | eftir = [[Alexei Kosygin]] }} {{Töfluendir}} {{Stubbur|æviágrip}} {{fde|1894|1971|Krústsjov, Nikita}} {{DEFAULTSORT:Krústsjov, Nikita}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] riexzl7yt9m52slwctxfdv7f5s2sxwj 1762359 1762322 2022-07-29T20:15:22Z TKSnaevarr 53243 /* Tilvísanir */ wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Níkíta Khrústsjov<br>{{small|Никита Хрущёв}} | búseta = | mynd = Bundesarchiv Bild 183-B0628-0015-035, Nikita S. Chruschtschow.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti1 = Níkíta Khrústsjov árið 1963. | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[14. september]] [[1953]] | stjórnartíð_end = [[14. október]] [[1964]] | titill2= Forsætisráðherra Sovétríkjanna | stjórnartíð_start2 = [[27. mars]] [[1958]] | stjórnartíð_end2 = [[14. október]] [[1964]] | fæðingarnafn = Níkíta Sergejevítsj Khrústsjov | fæddur = [[17. apríl]] [[1894]] | fæðingarstaður = [[Kalínovka]], [[Úkraína|Úkraínu]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1971|9|11|1894|4|17}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = | starf = Verkfræðingur, stjórnmálamaður | laun = | trúarbrögð = | maki = Jefrosínja Khrústsjova (1914–19, lést); Marúsja Khrústsjova (1922, skilin); Nína Kúkharchúk (Khrústsjova) (1923–71) | börn = Júlía (1915–81), Leoníd (1917–43), Rada (1929–2016), Sergei (1935–), Elena (1937–72) | foreldrar = | heimasíða = | háskóli = Iðnháskólinn í Moskvu | niðurmál = | hæð = | þyngd = | undirskrift = Nikita Khrushchev Signature2.svg }} '''Níkíta Sergejevítsj Khrústsjov''' ([[kyrillískt letur]]: Ники́та Серге́евич Хрущёв) ([[17. apríl]] [[1894]] — [[11. september]] [[1971]]) var eftirmaður [[Stalín]]s sem [[aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]]. Hann var litríkur persónuleiki, lítill, þybbinn og sköllóttur, og vakti oft athygli fyrir óvenjulega framkomu. Frægt varð þegar hann eitt sinn hélt ræðu á allsherjarþingi [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]], fór úr öðrum skónum og lamdi honum í ræðupúltið til að leggja áherslu á orð sín. Khrústsjov stóð fyrir „af-Stalínvæðingu“ Sovétríkjanna, fyrir byrjun sovéskra geimrannsókna og fyrir nokkrum frjálslyndisumbótum í innanríkismálum. Flokksfélagar Khrústsjov steyptu honum af stóli árið 1964 og komu [[Leoníd Bresnjev]] til valda í hans stað. ==Æviágrip== Khrústsjov fæddist árið 1894 í þorpinu [[Kalínovka]], sem er í dag við landamæri Rússlands og Úkraínu. Hann vann sem járnvinnslumaður á unga aldri og var pólitískur þjóðfulltrúi í hernum á meðan [[rússneska borgarastyrjöldin]] stóð yfir. Með hjálp [[Lazar Kaganóvítsj|Lazars Kaganovítsj]] vann hann sig upp metorðastigann í stjórn Sovétmanna. Hann studdi [[hreinsanir Stalíns]] og staðfesti handtökur á þúsundum meintra andófsmanna. Árið 1938 sendi Stalín hann til þess að stjórna Úkraínu og Khrústsjov hélt þar áfram hreinsununum. Khrústsjov var aftur embættismaður í hernum þegar [[seinni heimsstyrjöldin]] braust út og vann sem milliliður á milli Stalíns og hershöfðingja hans. Eftir stríðið sneri hann aftur til Úkraínu en var síðan kvaddur til Moskvu til að gerast einn helsti ráðgjafi Stalíns. Dauði Stalíns árið 1953 hratt af stað valdabaráttu sem Khrústsjov vann að endingu. Honum tókst að ryðja keppinautum sínum, [[Lavrentíj Bería]] og [[Georgíj Malenkov]], úr vegi með valdaráni sem hann framdi með aðstoð [[Georgíj Zhúkov]] hermarskálks þann 26. júní. Þann 25. febrúar 1956 flutti Khrústsjov á 20. flokksþingi kommúnistaflokksins „[[Leyniræðan|leyniræðuna]]“ svokölluðu þar sem hann fordæmdi hreinsanir Stalíns og harðstjórn Stalínstímans og lofaði að innleiða frjálslyndara stjórnarfar í Sovétríkjunum. Innanríkisumbætur hans, sem áttu að bæta líf óbreyttra borgara, höfðu oft lítil áhrif, sérstaklega í landbúnaði. Khrústsjov vonaðist til þess að geta reitt sig á eldflaugar fyrir landvarnir Sovétríkjanna og skar því niður fjármagn til hersins sjálfs. Þrátt fyrir þennan niðurskurð var valdatíð Khrústsjovs spennuþrungnasta tímabil [[Kalda stríðið|kalda stríðsins]] og náði spennan hátindi í [[Kúbudeilan|Kúbudeilunni]] árið 1962. Kúbudeilan hófst með því að Khrústsjov hugðist koma fyrir langdrægum eldflaugum á [[Kúba|Kúbu]], þar sem kommúnistar höfðu komist til valda í [[Byltingin á Kúbu|byltingu]] þremur árum fyrr. Hugsanlega gerði Khrústsjov þetta til að styrkja stöðu sína eftir ýmis pólitísk vonbrigði heima fyrir og erlendis.<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|51907|Um hvað snerist Kúbudeilan?}}</ref> Heimurinn rambaði á barmi kjarnorkustyrjaldar þar sem Bandaríkjamenn vildu alls ekki að kjarnorkuvopnum yrði komið fyrir á dyraþrepi þeirra og íhuguðu alvarlega að gera árás þegar sovésk flutningaskip nálguðust Kúbu. Eftir mikla spennu féllst Khrústsjov á að fjarlægja kjarnavopnin frá Kúbu í skiptum fyrir að Bandaríkjamenn fjarlægðu sín eigin kjarnavopn á [[Tyrkland]]i.<ref name=vísindavefur/> Fjarlægingu bandarísku kjarnavopnanna var hins vegar haldið leyndri fyrst um sinn. Því hlaut Khrústsjov engan hróður af málinu heldur var tilfinningin fremur sú að hann hefði lúffað þegar Bandaríkin settu honum úrslitakosti. Deilan veikti mjög stöðu hans innan Sovétríkjanna.<ref name=vísindavefur/> Vinsældir Khrústsjovs döluðu smám saman vegna vankanta í stefnumálum hans. Við þetta óx andstæðingum hans ásmegin og svo fór að þeir steyptu honum af stóli í október árið 1964. Ólíkt fyrri valdsmönnum sem höfðu beðið ósigur í valdabaráttu Sovétríkjanna var Khrústsjov þó ekki tekinn af lífi, heldur var honum gefið hús á rússnesku landsbyggðinni og íbúð í Moskvu.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4456618 „Frá völdum til einangrunar“], ''Vikan'', 3. tbl. (18.01.1968), bls. 22.</ref> Þar bjó hann á kostnað ríkisins þar til hann lést vegna hjartagalla árið 1971. == Tengt efni == * [[Kalda stríðið]] * [[Sovétríkin]] * [[Stalín]] ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1953 | til = 1964 | fyrir = [[Georgíj Malenkov]] | eftir = [[Leoníd Brezhnev]] }} {{Erfðatafla | titill = Forsætisráðherra Sovétríkjanna | frá = 1958 | til = 1964 | fyrir = [[Nikolaj Búlganín]] | eftir = [[Alexei Kosygin]] }} {{Töfluendir}} {{Stubbur|æviágrip}} {{fde|1894|1971|Krústsjov, Nikita}} {{DEFAULTSORT:Krústsjov, Nikita}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] k3b91x3zzc846l39do6ypfqsxpar1ei 1762360 1762359 2022-07-29T20:15:40Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Níkíta Khrústsjov<br>{{small|Никита Хрущёв}} | búseta = | mynd = Bundesarchiv Bild 183-B0628-0015-035, Nikita S. Chruschtschow.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti1 = Níkíta Khrústsjov árið 1963. | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[14. september]] [[1953]] | stjórnartíð_end = [[14. október]] [[1964]] | titill2= Forsætisráðherra Sovétríkjanna | stjórnartíð_start2 = [[27. mars]] [[1958]] | stjórnartíð_end2 = [[14. október]] [[1964]] | fæðingarnafn = Níkíta Sergejevítsj Khrústsjov | fæddur = [[17. apríl]] [[1894]] | fæðingarstaður = [[Kalínovka]], [[Úkraína|Úkraínu]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1971|9|11|1894|4|17}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = | starf = Verkfræðingur, stjórnmálamaður | laun = | trúarbrögð = | maki = Jefrosínja Khrústsjova (1914–19, lést); Marúsja Khrústsjova (1922, skilin); Nína Kúkharchúk (Khrústsjova) (1923–71) | börn = Júlía (1915–81), Leoníd (1917–43), Rada (1929–2016), Sergei (1935–), Elena (1937–72) | foreldrar = | heimasíða = | háskóli = Iðnháskólinn í Moskvu | niðurmál = | hæð = | þyngd = | undirskrift = Nikita Khrushchev Signature2.svg }} '''Níkíta Sergejevítsj Khrústsjov''' ([[kyrillískt letur]]: Ники́та Серге́евич Хрущёв) ([[17. apríl]] [[1894]] — [[11. september]] [[1971]]) var eftirmaður [[Stalín]]s sem [[aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]]. Hann var litríkur persónuleiki, lítill, þybbinn og sköllóttur, og vakti oft athygli fyrir óvenjulega framkomu. Frægt varð þegar hann eitt sinn hélt ræðu á allsherjarþingi [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]], fór úr öðrum skónum og lamdi honum í ræðupúltið til að leggja áherslu á orð sín. Khrústsjov stóð fyrir „af-Stalínvæðingu“ Sovétríkjanna, fyrir byrjun sovéskra geimrannsókna og fyrir nokkrum frjálslyndisumbótum í innanríkismálum. Flokksfélagar Khrústsjov steyptu honum af stóli árið 1964 og komu [[Leoníd Brezhnev]] til valda í hans stað. ==Æviágrip== Khrústsjov fæddist árið 1894 í þorpinu [[Kalínovka]], sem er í dag við landamæri Rússlands og Úkraínu. Hann vann sem járnvinnslumaður á unga aldri og var pólitískur þjóðfulltrúi í hernum á meðan [[rússneska borgarastyrjöldin]] stóð yfir. Með hjálp [[Lazar Kaganóvítsj|Lazars Kaganovítsj]] vann hann sig upp metorðastigann í stjórn Sovétmanna. Hann studdi [[hreinsanir Stalíns]] og staðfesti handtökur á þúsundum meintra andófsmanna. Árið 1938 sendi Stalín hann til þess að stjórna Úkraínu og Khrústsjov hélt þar áfram hreinsununum. Khrústsjov var aftur embættismaður í hernum þegar [[seinni heimsstyrjöldin]] braust út og vann sem milliliður á milli Stalíns og hershöfðingja hans. Eftir stríðið sneri hann aftur til Úkraínu en var síðan kvaddur til Moskvu til að gerast einn helsti ráðgjafi Stalíns. Dauði Stalíns árið 1953 hratt af stað valdabaráttu sem Khrústsjov vann að endingu. Honum tókst að ryðja keppinautum sínum, [[Lavrentíj Bería]] og [[Georgíj Malenkov]], úr vegi með valdaráni sem hann framdi með aðstoð [[Georgíj Zhúkov]] hermarskálks þann 26. júní. Þann 25. febrúar 1956 flutti Khrústsjov á 20. flokksþingi kommúnistaflokksins „[[Leyniræðan|leyniræðuna]]“ svokölluðu þar sem hann fordæmdi hreinsanir Stalíns og harðstjórn Stalínstímans og lofaði að innleiða frjálslyndara stjórnarfar í Sovétríkjunum. Innanríkisumbætur hans, sem áttu að bæta líf óbreyttra borgara, höfðu oft lítil áhrif, sérstaklega í landbúnaði. Khrústsjov vonaðist til þess að geta reitt sig á eldflaugar fyrir landvarnir Sovétríkjanna og skar því niður fjármagn til hersins sjálfs. Þrátt fyrir þennan niðurskurð var valdatíð Khrústsjovs spennuþrungnasta tímabil [[Kalda stríðið|kalda stríðsins]] og náði spennan hátindi í [[Kúbudeilan|Kúbudeilunni]] árið 1962. Kúbudeilan hófst með því að Khrústsjov hugðist koma fyrir langdrægum eldflaugum á [[Kúba|Kúbu]], þar sem kommúnistar höfðu komist til valda í [[Byltingin á Kúbu|byltingu]] þremur árum fyrr. Hugsanlega gerði Khrústsjov þetta til að styrkja stöðu sína eftir ýmis pólitísk vonbrigði heima fyrir og erlendis.<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|51907|Um hvað snerist Kúbudeilan?}}</ref> Heimurinn rambaði á barmi kjarnorkustyrjaldar þar sem Bandaríkjamenn vildu alls ekki að kjarnorkuvopnum yrði komið fyrir á dyraþrepi þeirra og íhuguðu alvarlega að gera árás þegar sovésk flutningaskip nálguðust Kúbu. Eftir mikla spennu féllst Khrústsjov á að fjarlægja kjarnavopnin frá Kúbu í skiptum fyrir að Bandaríkjamenn fjarlægðu sín eigin kjarnavopn á [[Tyrkland]]i.<ref name=vísindavefur/> Fjarlægingu bandarísku kjarnavopnanna var hins vegar haldið leyndri fyrst um sinn. Því hlaut Khrústsjov engan hróður af málinu heldur var tilfinningin fremur sú að hann hefði lúffað þegar Bandaríkin settu honum úrslitakosti. Deilan veikti mjög stöðu hans innan Sovétríkjanna.<ref name=vísindavefur/> Vinsældir Khrústsjovs döluðu smám saman vegna vankanta í stefnumálum hans. Við þetta óx andstæðingum hans ásmegin og svo fór að þeir steyptu honum af stóli í október árið 1964. Ólíkt fyrri valdsmönnum sem höfðu beðið ósigur í valdabaráttu Sovétríkjanna var Khrústsjov þó ekki tekinn af lífi, heldur var honum gefið hús á rússnesku landsbyggðinni og íbúð í Moskvu.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4456618 „Frá völdum til einangrunar“], ''Vikan'', 3. tbl. (18.01.1968), bls. 22.</ref> Þar bjó hann á kostnað ríkisins þar til hann lést vegna hjartagalla árið 1971. == Tengt efni == * [[Kalda stríðið]] * [[Sovétríkin]] * [[Stalín]] ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1953 | til = 1964 | fyrir = [[Georgíj Malenkov]] | eftir = [[Leoníd Brezhnev]] }} {{Erfðatafla | titill = Forsætisráðherra Sovétríkjanna | frá = 1958 | til = 1964 | fyrir = [[Nikolaj Búlganín]] | eftir = [[Alexei Kosygin]] }} {{Töfluendir}} {{Stubbur|æviágrip}} {{fde|1894|1971|Krústsjov, Nikita}} {{DEFAULTSORT:Krústsjov, Nikita}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] ab3xby79eg94hmkktgd2v0df36kzpjg 1762388 1762360 2022-07-29T21:06:47Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Níkíta Khrústsjov<br>{{small|Никита Хрущёв}} | búseta = | mynd = Bundesarchiv Bild 183-B0628-0015-035, Nikita S. Chruschtschow.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti1 = Níkíta Khrústsjov árið 1963. | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[14. september]] [[1953]] | stjórnartíð_end = [[14. október]] [[1964]] | titill2= Forsætisráðherra Sovétríkjanna | stjórnartíð_start2 = [[27. mars]] [[1958]] | stjórnartíð_end2 = [[14. október]] [[1964]] | fæðingarnafn = Níkíta Sergejevítsj Khrústsjov | fæddur = [[17. apríl]] [[1894]] | fæðingarstaður = [[Kalínovka]], [[Úkraína|Úkraínu]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1971|9|11|1894|4|17}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | starf = Verkfræðingur, stjórnmálamaður | maki = Jefrosínja Khrústsjova (1914–19, lést)<br>Marúsja Khrústsjova (1922, skilin)<br>Nína Kúkhartsjúk (Khrústsjova) (1923–71) | háskóli = [[Iðnháskólinn í Moskvu]] | undirskrift = Nikita Khrushchev Signature2.svg }} '''Níkíta Sergejevítsj Khrústsjov''' ([[kyrillískt letur]]: Ники́та Серге́евич Хрущёв) ([[17. apríl]] [[1894]] — [[11. september]] [[1971]]) var eftirmaður [[Stalín]]s sem [[aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]]. Hann var litríkur persónuleiki, lítill, þybbinn og sköllóttur, og vakti oft athygli fyrir óvenjulega framkomu. Frægt varð þegar hann eitt sinn hélt ræðu á allsherjarþingi [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]], fór úr öðrum skónum og lamdi honum í ræðupúltið til að leggja áherslu á orð sín. Khrústsjov stóð fyrir „af-Stalínvæðingu“ Sovétríkjanna, fyrir byrjun sovéskra geimrannsókna og fyrir nokkrum frjálslyndisumbótum í innanríkismálum. Flokksfélagar Khrústsjov steyptu honum af stóli árið 1964 og komu [[Leoníd Brezhnev]] til valda í hans stað. ==Æviágrip== Khrústsjov fæddist árið 1894 í þorpinu [[Kalínovka]], sem er í dag við landamæri Rússlands og Úkraínu. Hann vann sem járnvinnslumaður á unga aldri og var pólitískur þjóðfulltrúi í hernum á meðan [[rússneska borgarastyrjöldin]] stóð yfir. Með hjálp [[Lazar Kaganóvítsj|Lazars Kaganovítsj]] vann hann sig upp metorðastigann í stjórn Sovétmanna. Hann studdi [[hreinsanir Stalíns]] og staðfesti handtökur á þúsundum meintra andófsmanna. Árið 1938 sendi Stalín hann til þess að stjórna Úkraínu og Khrústsjov hélt þar áfram hreinsununum. Khrústsjov var aftur embættismaður í hernum þegar [[seinni heimsstyrjöldin]] braust út og vann sem milliliður á milli Stalíns og hershöfðingja hans. Eftir stríðið sneri hann aftur til Úkraínu en var síðan kvaddur til Moskvu til að gerast einn helsti ráðgjafi Stalíns. Dauði Stalíns árið 1953 hratt af stað valdabaráttu sem Khrústsjov vann að endingu. Honum tókst að ryðja keppinautum sínum, [[Lavrentíj Bería]] og [[Georgíj Malenkov]], úr vegi með valdaráni sem hann framdi með aðstoð [[Georgíj Zhúkov]] hermarskálks þann 26. júní. Þann 25. febrúar 1956 flutti Khrústsjov á 20. flokksþingi kommúnistaflokksins „[[Leyniræðan|leyniræðuna]]“ svokölluðu þar sem hann fordæmdi hreinsanir Stalíns og harðstjórn Stalínstímans og lofaði að innleiða frjálslyndara stjórnarfar í Sovétríkjunum. Innanríkisumbætur hans, sem áttu að bæta líf óbreyttra borgara, höfðu oft lítil áhrif, sérstaklega í landbúnaði. Khrústsjov vonaðist til þess að geta reitt sig á eldflaugar fyrir landvarnir Sovétríkjanna og skar því niður fjármagn til hersins sjálfs. Þrátt fyrir þennan niðurskurð var valdatíð Khrústsjovs spennuþrungnasta tímabil [[Kalda stríðið|kalda stríðsins]] og náði spennan hátindi í [[Kúbudeilan|Kúbudeilunni]] árið 1962. Kúbudeilan hófst með því að Khrústsjov hugðist koma fyrir langdrægum eldflaugum á [[Kúba|Kúbu]], þar sem kommúnistar höfðu komist til valda í [[Byltingin á Kúbu|byltingu]] þremur árum fyrr. Hugsanlega gerði Khrústsjov þetta til að styrkja stöðu sína eftir ýmis pólitísk vonbrigði heima fyrir og erlendis.<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|51907|Um hvað snerist Kúbudeilan?}}</ref> Heimurinn rambaði á barmi kjarnorkustyrjaldar þar sem Bandaríkjamenn vildu alls ekki að kjarnorkuvopnum yrði komið fyrir á dyraþrepi þeirra og íhuguðu alvarlega að gera árás þegar sovésk flutningaskip nálguðust Kúbu. Eftir mikla spennu féllst Khrústsjov á að fjarlægja kjarnavopnin frá Kúbu í skiptum fyrir að Bandaríkjamenn fjarlægðu sín eigin kjarnavopn á [[Tyrkland]]i.<ref name=vísindavefur/> Fjarlægingu bandarísku kjarnavopnanna var hins vegar haldið leyndri fyrst um sinn. Því hlaut Khrústsjov engan hróður af málinu heldur var tilfinningin fremur sú að hann hefði lúffað þegar Bandaríkin settu honum úrslitakosti. Deilan veikti mjög stöðu hans innan Sovétríkjanna.<ref name=vísindavefur/> Vinsældir Khrústsjovs döluðu smám saman vegna vankanta í stefnumálum hans. Við þetta óx andstæðingum hans ásmegin og svo fór að þeir steyptu honum af stóli í október árið 1964. Ólíkt fyrri valdsmönnum sem höfðu beðið ósigur í valdabaráttu Sovétríkjanna var Khrústsjov þó ekki tekinn af lífi, heldur var honum gefið hús á rússnesku landsbyggðinni og íbúð í Moskvu.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4456618 „Frá völdum til einangrunar“], ''Vikan'', 3. tbl. (18.01.1968), bls. 22.</ref> Þar bjó hann á kostnað ríkisins þar til hann lést vegna hjartagalla árið 1971. == Tengt efni == * [[Kalda stríðið]] * [[Sovétríkin]] * [[Stalín]] ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1953 | til = 1964 | fyrir = [[Georgíj Malenkov]] | eftir = [[Leoníd Brezhnev]] }} {{Erfðatafla | titill = Forsætisráðherra Sovétríkjanna | frá = 1958 | til = 1964 | fyrir = [[Níkolaj Búlganín]] | eftir = [[Alexei Kosygin]] }} {{Töfluendir}} {{Stubbur|æviágrip}} {{fde|1894|1971|Krústsjov, Nikita}} {{DEFAULTSORT:Krústsjov, Nikita}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] 5s0jzf4v348cqy13exqguipvd3pwf77 1762389 1762388 2022-07-29T21:07:26Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Níkíta Khrústsjov<br>{{small|Никита Хрущёв}} | búseta = | mynd = Bundesarchiv Bild 183-B0628-0015-035, Nikita S. Chruschtschow.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti1 = Níkíta Khrústsjov árið 1963. | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[14. september]] [[1953]] | stjórnartíð_end = [[14. október]] [[1964]] | titill2= Forsætisráðherra Sovétríkjanna | stjórnartíð_start2 = [[27. mars]] [[1958]] | stjórnartíð_end2 = [[14. október]] [[1964]] | fæðingarnafn = Níkíta Sergejevítsj Khrústsjov | fæddur = [[17. apríl]] [[1894]] | fæðingarstaður = [[Kalínovka]], [[Úkraína|Úkraínu]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1971|9|11|1894|4|17}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | starf = Verkfræðingur, stjórnmálamaður | maki = Jefrosínja Khrústsjova (1914–19, lést)<br>Marúsja Khrústsjova (1922, skilin)<br>Nína Kúkhartsjúk (Khrústsjova) (1923–71) | börn = Júlía (1915–81), Leoníd (1917–43), Rada (1929–2016), Sergei (1935–), Elena (1937–72) | háskóli = [[Iðnháskólinn í Moskvu]] | undirskrift = Nikita Khrushchev Signature2.svg }} '''Níkíta Sergejevítsj Khrústsjov''' ([[kyrillískt letur]]: Ники́та Серге́евич Хрущёв) ([[17. apríl]] [[1894]] — [[11. september]] [[1971]]) var eftirmaður [[Stalín]]s sem [[aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]]. Hann var litríkur persónuleiki, lítill, þybbinn og sköllóttur, og vakti oft athygli fyrir óvenjulega framkomu. Frægt varð þegar hann eitt sinn hélt ræðu á allsherjarþingi [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðanna]], fór úr öðrum skónum og lamdi honum í ræðupúltið til að leggja áherslu á orð sín. Khrústsjov stóð fyrir „af-Stalínvæðingu“ Sovétríkjanna, fyrir byrjun sovéskra geimrannsókna og fyrir nokkrum frjálslyndisumbótum í innanríkismálum. Flokksfélagar Khrústsjov steyptu honum af stóli árið 1964 og komu [[Leoníd Brezhnev]] til valda í hans stað. ==Æviágrip== Khrústsjov fæddist árið 1894 í þorpinu [[Kalínovka]], sem er í dag við landamæri Rússlands og Úkraínu. Hann vann sem járnvinnslumaður á unga aldri og var pólitískur þjóðfulltrúi í hernum á meðan [[rússneska borgarastyrjöldin]] stóð yfir. Með hjálp [[Lazar Kaganóvítsj|Lazars Kaganovítsj]] vann hann sig upp metorðastigann í stjórn Sovétmanna. Hann studdi [[hreinsanir Stalíns]] og staðfesti handtökur á þúsundum meintra andófsmanna. Árið 1938 sendi Stalín hann til þess að stjórna Úkraínu og Khrústsjov hélt þar áfram hreinsununum. Khrústsjov var aftur embættismaður í hernum þegar [[seinni heimsstyrjöldin]] braust út og vann sem milliliður á milli Stalíns og hershöfðingja hans. Eftir stríðið sneri hann aftur til Úkraínu en var síðan kvaddur til Moskvu til að gerast einn helsti ráðgjafi Stalíns. Dauði Stalíns árið 1953 hratt af stað valdabaráttu sem Khrústsjov vann að endingu. Honum tókst að ryðja keppinautum sínum, [[Lavrentíj Bería]] og [[Georgíj Malenkov]], úr vegi með valdaráni sem hann framdi með aðstoð [[Georgíj Zhúkov]] hermarskálks þann 26. júní. Þann 25. febrúar 1956 flutti Khrústsjov á 20. flokksþingi kommúnistaflokksins „[[Leyniræðan|leyniræðuna]]“ svokölluðu þar sem hann fordæmdi hreinsanir Stalíns og harðstjórn Stalínstímans og lofaði að innleiða frjálslyndara stjórnarfar í Sovétríkjunum. Innanríkisumbætur hans, sem áttu að bæta líf óbreyttra borgara, höfðu oft lítil áhrif, sérstaklega í landbúnaði. Khrústsjov vonaðist til þess að geta reitt sig á eldflaugar fyrir landvarnir Sovétríkjanna og skar því niður fjármagn til hersins sjálfs. Þrátt fyrir þennan niðurskurð var valdatíð Khrústsjovs spennuþrungnasta tímabil [[Kalda stríðið|kalda stríðsins]] og náði spennan hátindi í [[Kúbudeilan|Kúbudeilunni]] árið 1962. Kúbudeilan hófst með því að Khrústsjov hugðist koma fyrir langdrægum eldflaugum á [[Kúba|Kúbu]], þar sem kommúnistar höfðu komist til valda í [[Byltingin á Kúbu|byltingu]] þremur árum fyrr. Hugsanlega gerði Khrústsjov þetta til að styrkja stöðu sína eftir ýmis pólitísk vonbrigði heima fyrir og erlendis.<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|51907|Um hvað snerist Kúbudeilan?}}</ref> Heimurinn rambaði á barmi kjarnorkustyrjaldar þar sem Bandaríkjamenn vildu alls ekki að kjarnorkuvopnum yrði komið fyrir á dyraþrepi þeirra og íhuguðu alvarlega að gera árás þegar sovésk flutningaskip nálguðust Kúbu. Eftir mikla spennu féllst Khrústsjov á að fjarlægja kjarnavopnin frá Kúbu í skiptum fyrir að Bandaríkjamenn fjarlægðu sín eigin kjarnavopn á [[Tyrkland]]i.<ref name=vísindavefur/> Fjarlægingu bandarísku kjarnavopnanna var hins vegar haldið leyndri fyrst um sinn. Því hlaut Khrústsjov engan hróður af málinu heldur var tilfinningin fremur sú að hann hefði lúffað þegar Bandaríkin settu honum úrslitakosti. Deilan veikti mjög stöðu hans innan Sovétríkjanna.<ref name=vísindavefur/> Vinsældir Khrústsjovs döluðu smám saman vegna vankanta í stefnumálum hans. Við þetta óx andstæðingum hans ásmegin og svo fór að þeir steyptu honum af stóli í október árið 1964. Ólíkt fyrri valdsmönnum sem höfðu beðið ósigur í valdabaráttu Sovétríkjanna var Khrústsjov þó ekki tekinn af lífi, heldur var honum gefið hús á rússnesku landsbyggðinni og íbúð í Moskvu.<ref>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4456618 „Frá völdum til einangrunar“], ''Vikan'', 3. tbl. (18.01.1968), bls. 22.</ref> Þar bjó hann á kostnað ríkisins þar til hann lést vegna hjartagalla árið 1971. == Tengt efni == * [[Kalda stríðið]] * [[Sovétríkin]] * [[Stalín]] ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1953 | til = 1964 | fyrir = [[Georgíj Malenkov]] | eftir = [[Leoníd Brezhnev]] }} {{Erfðatafla | titill = Forsætisráðherra Sovétríkjanna | frá = 1958 | til = 1964 | fyrir = [[Níkolaj Búlganín]] | eftir = [[Alexei Kosygin]] }} {{Töfluendir}} {{Stubbur|æviágrip}} {{fde|1894|1971|Krústsjov, Nikita}} {{DEFAULTSORT:Krústsjov, Nikita}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] 1eieq5qz6cphj7blyvfqw28xdyc1ehe 4 51831 1762308 1759989 2022-07-29T14:22:59Z Akigka 183 wikitext text/x-wiki __NOTOC__ {{Lönd heimsins}}<!--Til að hlaða inn stílsniði, þarf að vera efst.--> <div style="margin:10px 0px 10px 0px;-moz-box-shadow:1px 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);-webkit-box-shadow:1px 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);box-shadow:1px 1px 1px rgba(0, 0, 0, 0.1);background:#FFFFFF;padding:10px;" class="hp-header"> {|style="width:100%;" |style="vertical-align:middle;text-align:center;padding:15px;" class="hp-welkom"| <span style="color:#333333;font-size:2.4em;font-family:'Linux Libertine',Georgia, serif;font-variant:small-caps;line-height:100%;" class="hp-welkom-1">Lönd heimsins</span><br /> <span style="color:#333333;font-size:1.3em;font-family:'Linux Libertine','Times New Roman', serif;line-height:100%;" class="hp-welkom-2">þar með talin heimastjórnarsvæði og umdeild svæði eða svæði með óvissa stöðu</span> | style="width:30%;vertical-align:middle;text-align:center;border-left:1px solid #cccccc;padding:15px;" class="hp-statistieken"| <span style="display:inline-block;text-align:left;"> Fjöldi greina: '''253''' </span> |} </div> Þetta er yfirlit yfir greinar um lönd, heimastjórnarsvæði, hjálendur og umdeild svæði eða svæði með óvissa stöðu þar sem þær eru flokkaðar eftir því hver staða greinarinnar er. Markmiðið er að gera þessar greinar aðeins ítarlegri og gæta þess að upplýsingar í þeim séu uppfærðar. {|style="width:100%;" | style="padding:10px;vertical-align:top;background:#e0e9e0;" | [[Mynd:Kids on Horseback by the River - Jarabacoa - Dominican Republic.jpg|350px|right|Dóminíska lýðveldið]] <span style="font-size:2em;color:#555555;margin-left:15px;font-variant:small-caps;">Bæta í júlí</span><br /> '''[[Dóminíska lýðveldið]]''' Vantar: Heiti - Saga - Landfræði - Náttúra - Veðurfar - Stjórnmál - Efnahagslíf - Samgöngur - Fjarskipti - Íbúar - Menning - Menntun - Fjölmiðlar ... [[Skjaldarmerki Dóminíska lýðveldisins]] - [[Quisqueyanos valientes]] - [[Forseti Dóminíska lýðveldisins]] - [[Varaforseti Dóminíska lýðveldisins]] - [[Luis Abinader]] - [[Raquel Peña de Antuña]] - [[dóminískur pesói]] - [[Taínóar]] - [[járnnikkel]] - [[vefnaður]] ... {|style="width:100%;border-top:solid #F0F0F0 2px;border-bottom:1px dotted #555555;background:#FAFAFA;" | style="padding:10px;vertical-align:top;" colspan="2" |<span style="font-size:2em;color:#555555;margin-left:15px;font-variant:small-caps;">Lönd eftir stöðu greinar</span> | style="padding:10px;vertical-align:top;" colspan="2" |''Sjá [[/Ítarleg staða|sundurgreindan lista eftir köflum]]'' |} {|style="width:100%;border-top:solid #F0F0F0 2px;background:#FAFAFA;" | style="background-color:#F9F9F0;border-top:5px solid;border-color:#999933;padding:3px 0.25em; width:25%;" | [[Mynd:Progress-0875.svg|20px|]] Nokkuð ítarlegar (23) | style="background-color:#F0F0F9;border-top:5px solid;border-color:#333399;padding:3px 0.25em; width:25%;" | [[Mynd:Progress-0625.svg|20px|]] Með 4+ undirkafla (63) |- style="vertical-align:top;" | | style="background-color:#FFFFF8;padding:1em;" | [[Austurríki]] - '''[[Ástralía]]''' - [[Bandaríkin]] - [[Belgía]] - [[Bretland]] - [[Filippseyjar]] - '''[[Finnland]]''' - '''[[Frakkland]]''' - '''''[[Færeyjar]]''''' - [[Holland]] - [[Ísland]] - '''[[Ítalía]]''' - [[Kambódía]] - [[Kanada]] - [[Kasakstan]] - [[Lúxemborg]] - '''[[Malaví]]''' - '''[[Portúgal]]''' - [[Spánn]] - [[Sviss]] - [[Tékkland]] - '''[[Ungverjaland]]''' - [[Þýskaland]] | style="background-color:#F8F8FA;padding:1em;" | [[Afganistan]] - [[Alsír]] - [[Andorra]] - [[Benín]] - [[Brasilía]] - [[Búlgaría]] - [[Búrkína Fasó]] - [[Danmörk]] - ''[[England]]'' - [[Gabon]] - [[Georgía]] - ''[[Gíbraltar]]'' - ''[[Grænland]]'' - ''[[Guernsey]]'' - [[Gvatemala]] - [[Gvæjana]] - [[Haítí]] - ''[[Hong Kong]]'' - [[Írak]] - [[Írska lýðveldið]] - [[Ísrael]] - [[Japan]] - ''[[Jersey]]'' - [[Katar]] - [[Kosta Ríka]] - [[Kólumbía]] - [[Kúba]] - [[Kýpur]] - [[Laos]] - ''[[Makaó]]'' - [[Malí]] - [[Marshalleyjar]] - [[Marokkó]] - ''[[Mayotte]]'' - [[Máritanía]] - [[Máritíus]] - [[Mjanmar]] - [[Moldóva]] - [[Mongólía]] - [[Mósambík]] - [[Nepal]] - [[Nígería]] - [[Norður-Makedónía]] - [[Noregur]] - [[Papúa Nýja-Gínea]] - [[Pólland]] - ''[[Réunion]]'' - [[Rúanda]] - [[Sankti Lúsía]] - [[Sankti Vinsent og Grenadínur]] - [[Sádi-Arabía]] - [[Singapúr]] - ''[[Skotland]]'' - [[Slóvenía]] - ''[[Svalbarði]]'' - [[Svartfjallaland]] - [[Svíþjóð]] - [[Tansanía]] - [[Tyrkland]] - [[Vatíkanið]] - [[Víetnam]] - ''[[Wales]]'' - ''[[Wallis- og Fútúnaeyjar]]'' |- | style="background-color:#F0F9F0;border-top:5px solid;border-color:#339933;padding:3px 0.25em; width:25%;" | [[Mynd:Progress-0375.svg|20px|]] Með 3 undirkafla (97) | style="background-color:#F9F0F4;border-top:5px solid;border-color:#993366;padding:3px 0.25em; width:25%;" | [[Mynd:Progress-0125.svg|20px|]] Með 2- undirkafla (70) |- style="vertical-align:top;" | | style="background-color:#F8FFF8;padding:1em;" | [[Albanía]] - [[Alþýðulýðveldið Kína]] - ''[[Angvilla]]'' - [[Argentína]] - ''[[Arúba]]'' - [[Austur-Tímor]] - [[Bahamaeyjar]] - ''[[Bandaríska Samóa]]'' - [[Barbados]] - [[Belís]] - ''[[Bermúda]]'' - [[Botsvana]] - ''[[Bresku Jómfrúaeyjar]]'' - [[Djibútí]] - [[Egyptaland]] - [[Ekvador]] - [[El Salvador]] - [[Esvatíní]] - ''[[Falklandseyjar]]'' - [[Fílabeinsströndin]] - ''[[Franska Gvæjana]]'' - [[Gana]] - [[Gínea]] - [[Gínea-Bissá]] - [[Grikkland]] - [[Grænhöfðaeyjar]] - ''[[Gvadelúpeyjar]]'' - ''[[Gvam]]'' - [[Hvíta-Rússland]] - [[Indónesía]] - [[Jamaíka]] - [[Jemen]] - ''[[Jólaeyja]]'' - [[Jórdanía]] - [[Kamerún]] - [[Kirgistan]] - ''[[Kosóvó]]'' - [[Kómoreyjar]] - [[Króatía]] - [[Lesótó]] - [[Lettland]] - [[Líbanon]] - [[Líbía]] - [[Lýðstjórnarlýðveldið Kongó]] - [[Lýðveldið Kína]] - [[Lýðveldið Kongó]] - [[Madagaskar]] - [[Malasía]] - [[Maldívur]] - [[Mexíkó]] - [[Mið-Afríkulýðveldið]] - [[Miðbaugs-Gínea]] - [[Míkrónesía (ríki)]] - ''[[Montserrat]]'' - [[Mónakó]] - ''[[Mön (Írlandshafi)]]'' - [[Namibía]] - [[Níger]] - ''[[Norður-Írland]]'' - ''[[Norður-Kýpur]]'' - ''[[Norður-Maríanaeyjar]]'' - ''[[Norfolkeyja]]'' - [[Óman]] - [[Pakistan]] - ''[[Palestínuríki]]'' - [[Perú]] - ''[[Pitcairn]]'' - ''[[Púertó Ríkó]]'' - [[Rúmenía]] - [[Rússland]] - ''[[Saint-Barthélemy]]'' - ''[[Saint-Martin]]'' - [[Salómonseyjar]] - [[Sambía]] - [[Samóa]] - [[Sankti Kristófer og Nevis]] - [[Senegal]] - [[Seychelles-eyjar]] - [[Simbabve]] - ''[[Sint Maarten]]'' - ''[[Sómalíland]]'' - [[Suður-Afríka]] - [[Suður-Súdan]] - [[Súdan]] - [[Súrínam]] - [[Tadsíkistan]] - [[Taíland]] - [[Tonga]] - ''[[Tókelá]]'' - ''[[Transnistría]]'' - [[Túnis]] - [[Túrkmenistan]] - [[Túvalú]] - [[Úganda]] - [[Úkraína]] - [[Úrúgvæ]] - [[Úsbekistan]] | style="background-color:#FFF8FA;padding:1em;" | ''[[Abkasía]]'' - [[Angóla]] - [[Antígva og Barbúda]] - [[Armenía]] - ''[[Artsak-lýðveldið]]'' - [[Aserbaísjan]] - ''[[Álandseyjar]]'' - ''[[Bandarísku Jómfrúaeyjar]]'' - [[Bangladess]] - [[Barein]] - [[Bosnía og Hersegóvína]] - ''[[Bougainville]]'' - [[Bólivía]] - [[Brúnei]] - [[Búrúndí]] - [[Bútan]] - ''[[Cayman-eyjar]]'' - ''[[Cooks-eyjar]]'' - ''[[Curaçao]]'' - [[Dóminíka]] - [[Dóminíska lýðveldið]] - [[Eistland]] - [[Eritrea]] - [[Eþíópía]] - [[Fídjí]] - ''[[Franska Pólýnesía]]'' - [[Gambía]] - [[Grenada]] - [[Hondúras]] - [[Indland]] - [[Íran]] - [[Kenía]] - [[Kíribatí]] - ''[[Kókoseyjar]]'' - [[Kúveit]] - [[Liechtenstein]] - [[Litháen]] - [[Líbería]] - [[Malta]] - ''[[Martinique]]'' - [[Naúrú]] - [[Niue]] - [[Níkaragva]] - [[Norður-Kórea]] - ''[[Nýja-Kaledónía]]'' - [[Nýja-Sjáland]] - [[Palaú]] - [[Panama]] - [[Paragvæ]] - ''[[Sahrawi-lýðveldið]]'' - [[Sameinuðu arabísku furstadæmin]] - [[San Marínó]] - ''[[Sankti Helena]]'' - ''[[Sankti Pierre og Miquelon]]'' - [[Saó Tóme og Prinsípe]] - [[Serbía]] - [[Síerra Leóne]] - [[Síle]] - [[Slóvakía]] - [[Sómalía]] - [[Srí Lanka]] - [[Suður-Kórea]] - ''[[Suður-Ossetía]]'' - [[Sýrland]] - [[Tjad]] - [[Tógó]] - [[Trínidad og Tóbagó]] - ''[[Turks- og Caicoseyjar]]'' - [[Vanúatú]] - [[Venesúela]] |} {|style="width:100%;border-top:solid #F0F0F0 2px;border-bottom:1px solid #555555;background:#FAFAFA;" | style="padding:10px;vertical-align:top;" |<span style="font-size:2em;color:#555555;margin-left:15px;font-variant:small-caps;">Landalistar</span> |} {|style="width:100%;border-top:solid #F0F0F0 2px;background:#F9F4E9;" | style="padding:1em;" | [[ISO-3166-1]] - [[Listi yfir fullvalda ríki]] - [[Lönd eftir stærð]] - [[Lönd eftir mannfjölda]] - [[Lönd eftir landsframleiðslu (KMJ)]] - [[Lönd eftir landsframleiðslu (nafnvirði)]] - [[Lönd eftir landsframleiðslu á mann (KMJ)]] - [[Lönd eftir landsframleiðslu á mann (nafnvirði)]] - [[Listi yfir lönd eftir vísitölu um þróun lífsgæða]] - [[Listi yfir lönd eftir tíðni sjálfsmorða]] - [[Listi yfir landsnúmer]] - [[Hæð manna]] - [[Listi fjölmennustu eyja heims]] - [[Ungbarnadauði]] - ... |} </div> [[Flokkur:Wikipedia:Samvinnuverkefni]] r3rmbjdn52xbqww8kc5kx3uw85rxr4u 0 53132 1762509 1568652 2022-07-30T06:55:38Z Edgar Searle 86743 wikitext text/x-wiki Hér eru allar [[Macintosh]] tölvurnar frá [[Apple Inc.|Apple]] í þeirri röð sem að þær voru kynntar. {{Tímalína yfir Macintosh-tölvur}} ==Ágripstöflur== [[Image:Macintosh 128k transparency.png|100px|thumb|Macintosh 512K]] {| class="wikitable" !Ár !! Sett á markað !! Líkan !! Fjölskylda !! Hætt framleiðslu |- | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="2" |'''1984''' || style="width:100px" | [[24. janúar]] || style="width:230px" | [[Macintosh 128K]] || style="width:110px" | [[Compact Macintosh|Compact]] || style="width:130px" | [[10. janúar]], [[1985]] |- | [[10. september]] || [[Macintosh 512K]] || style="width:110px" | Compact || [[14. apríl]], [[1986]] |} {| class="wikitable" | style="width:40px" |'''1985''' || style="width:100px" | [[1. janúar]] || style="width:230px" | [[Macintosh XL]] || style="width:110px" | Compact || style="width:130px" | [[1. ágúst]], [[1986]] |} {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="2" |'''1986''' || style="width:100px" | [[16. janúar]] || style="width:230px" | [[Macintosh Plus]] || style="width:110px" | Compact || style="width:130px" | [[15. október]], [[1990]] |- | [[14. apríl]] || [[Macintosh 512Ke]] || Compact || [[1. október]], [[1987]] |}</onlyinclude> [[Image:MacII.jpg|100px|thumb|Macintosh II]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="2" |'''1987''' || style="width:100px" | [[3. febrúar]] || style="width:230px" | [[Macintosh SE]] || style="width:110px" | Compact || style="width:130px" | [[1. ágúst]], [[1989]] |- | [[2. mars]] || [[Macintosh II]] || [[Macintosh II series|Mac II]] || [[15. janúar]], [[1990]] |} {| class="wikitable" | style="width:40px" |'''1988''' || style="width:100px" | [[19. september]] || style="width:230px" | [[Macintosh IIx]] || style="width:110px" | Mac II || style="width:130px" | [[15. október]], [[1990]] |} {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="5" |'''1989''' || style="width:100px" | [[19. janúar]] || style="width:230px" | [[Macintosh SE/30]] || style="width:110px" | Compact || style="width:130px" | [[21. október]], [[1991]] |- | [[7. mars]] || [[Macintosh IIcx]] || Mac II || [[11. mars]], [[1991]] |- | [[1. ágúst]] || [[Macintosh SE FDHD]] || Compact || [[15. október]], [[1990]] |- | rowspan="2" style="vertical-align:top" | [[20. september]] || [[Macintosh IIci]] || Mac II || [[20. febrúar]], [[1993]] |- | [[Macintosh Portable]] || [[Macintosh Portable|Portable]] || [[11. febrúar]], [[1991]] |} [[Image:Macintosh LC.jpg|100px|thumb|Macintosh LC]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="4" |'''1990''' || style="width:100px" | [[19. mars]] || style="width:230px" | [[Macintosh IIfx]] || style="width:110px" | Mac II || style="width:130px" | [[15. apríl]], [[1992]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="3" | [[15. október]] || [[Macintosh LC]] || [[Macintosh LC|LC]] || [[23. mars]], [[1992]] |- | [[Macintosh Classic]] || Compact || [[14. september]], [[1992]] |- | [[Macintosh IIsi]] || Mac II || [[15. mars]], [[1993]] |} {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="7" |'''1991''' || style="width:100px" | [[11. febrúar]] || style="width:230px" | [[Macintosh Portable|Macintosh Portable (backlit screen)]] || style="width:110px" | Portable || style="width:130px" | [[21. október]], [[1991]] |- | rowspan="6" style="vertical-align:top" | [[21. október]] || [[Macintosh Classic II]] || Compact || [[13. september]], [[1993]] |- | [[Quadra 700]] || [[Macintosh Quadra|Quadra]] || [[15. mars]], [[1993]] |- | [[Quadra 900]] || Quadra || [[18. maí]], [[1992]] |- | [[PowerBook 100]] || [[PowerBook]] || [[3. ágúst]], [[1992]] |- | [[PowerBook 140]] || PowerBook || [[3. ágúst]], [[1992]] |- | [[PowerBook 170]] || PowerBook || [[19. október]], [[1992]] |} [[Image:Quadra 950 hero.jpg|100px|thumb|Quadra 950]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="9" |'''1992''' || style="width:100px" | [[23. mars]] || style="width:230px" | [[Macintosh LC II]] || style="width:110px" | LC || style="width:130px" | [[15. mars]], [[1993]] |- | [[18. maí]] || [[Quadra 950]] || Quadra || [[14. október]], [[1995]] |- | [[3. ágúst]] || [[PowerBook 145]] || PowerBook || [[7. júlí]], [[1993]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="6" | [[19. október]] || [[Macintosh IIvi]] || Mac II || [[10. febrúar]], [[1993]] |- | [[Macintosh IIvx]] || Mac II || [[10. október]], [[1993]] |- | [[PowerBook 160]] || PowerBook || [[16. ágúst]], [[1993]] |- | [[PowerBook 180]] || PowerBook || [[16. maí]], [[1994]] |- | [[PowerBook Duo 210]] || [[PowerBook Duo]] || [[21. október]], [[1993]] |- | [[PowerBook Duo 230]] || PowerBook Duo || [[27. júlí]], [[1994]] |} [[Image:Macintosh Color Classic.jpg|100px|thumb|Macintosh Color Classic]] [[Image:PowerBook 145b.jpg|100px|thumb|PowerBook 145b]] [[Image:Macintosh_quadra_605_warm.jpg|100px|thumb|Quadra 605]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="22" |'''1993''' || style="width:100px;vertical-align:top" rowspan="6" | [[10. febrúar]] || style="width:230px" | [[Macintosh LC III|Macintosh LC III / III+]] || style="width:110px" | LC || style="width:130px" | [[14. febrúar]], [[1994]] |- | [[Macintosh Color Classic]] || Compact || [[16. maí]], [[1994]] |- | [[Quadra 610|Centris 610]] || [[Macintosh Centris|Centris]] || [[21. október]], [[1993]] |- | [[Quadra 650|Centris 650]] || Centris || [[21. október]], [[1993]] |- | [[Quadra 800]] || Quadra || [[14. mars]], [[1994]] |- | [[PowerBook 165c]] || PowerBook || [[13. desember]], [[1993]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="2" | [[22. mars]] || [[Quadra 800|Workgroup Server 80]] || [[Apple Workgroup Server|Workgroup Server]] || [[17. október]], [[1995]] |- | [[Quadra 950|Workgroup Server 95]] || Workgroup Server || [[3. apríl]], [[1995]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="2" | [[7. júní]] || [[PowerBook 145B]] || PowerBook || [[18. júlí]], [[1994]] |- | [[PowerBook 180c]] || PowerBook || [[14. mars]], [[1994]] |- | [[28. júní]] || [[Macintosh LC 520]] || LC || [[2. febrúar]], [[1994]] |- | [[26. júlí]] || [[Quadra 650|Workgroup Server 60]] || Workgroup Server || [[17. október]], [[1995]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="2" | [[29. júlí]] || [[Quadra 660AV|Centris / Quadra 660AV]] || Centris / Quadra || [[12. september]], [[1994]] |- | [[Quadra 840AV]] || Quadra || [[18. júlí]], [[1994]] |- | [[16. ágúst]] || [[PowerBook 165]] || PowerBook || [[18. júlí]], [[1994]] |- | [[10. október]] || [[Macintosh Color Classic II]] || Compact || [[1. nóvember]], [[1995]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="6" | [[21. október]] || [[Macintosh TV]] || LC || [[1. febrúar]], [[1995]] |- | [[Quadra 605]] || Quadra || [[17. október]], [[1994]] |- | [[Quadra 610]] || Quadra || [[18. júlí]], [[1994]] |- | [[Quadra 650]] || Quadra || [[12. september]], [[1994]] |- | [[PowerBook Duo 250]] || PowerBook Duo || [[16. maí]], [[1994]] |- | [[PowerBook Duo 270c]] || PowerBook Duo || [[16. maí]], [[1994]] |} [[Image:Power Macintosh 6100-66.jpg|100px|thumb|Power Macintosh 6100]] [[Image:540c open.jpg|100px|thumb|PowerBook 540c]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="15" |'''1994''' || style="width:100px;vertical-align:top" rowspan="2" | [[2. febrúar]] || style="width:230px" | [[Macintosh LC 550]] || style="width:110px" | LC || style="width:130px" | [[23. mars]], [[1995]] |- | [[Macintosh LC 575]] || LC || [[3. apríl]], [[1995]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="3" | [[14. mars]] || [[Power Macintosh 6100]] || [[Power Macintosh]] || [[18. maí]], [[1996]] |- | [[Power Macintosh 7100]] || Power Macintosh || [[6. janúar]], [[1996]] |- | [[Power Macintosh 8100]] || Power Macintosh || [[14. ágúst]], [[1996]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="3" | [[26. apríl]] || [[Power Macintosh 6100|Workgroup Server 6150]] || Workgroup Server || [[1. október]], [[1995]] |- | [[Power Macintosh 8100|Workgroup Server 8150]] || Workgroup Server || [[26. febrúar]], [[1996]] |- | [[Workgroup Server 9150]] || Workgroup Server || [[26. febrúar]], [[1996]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="5" | [[16. maí]] || [[PowerBook 500|PowerBook 520/c]] || [[PowerBook 500]] || [[16. september]], [[1995]] |- | [[PowerBook 500|PowerBook 540/c]] || PowerBook 500 || [[16. ágúst]], [[1995]] |- | [[PowerBook 500|PowerBook 550]] || PowerBook 500 || [[1. apríl]], [[1996]] |- | [[PowerBook Duo|PowerBook Duo 280]] || PowerBook Duo || [[14. nóvember]], [[1994]] |- | [[PowerBook Duo|PowerBook Duo 280c]] || PowerBook Duo || [[1. janúar]], [[1996]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="2" | [[18. júlí]] || [[Quadra 630]] || Quadra || [[17. apríl]], [[1995]] |- | [[PowerBook 150]] || PowerBook || [[14. október]], [[1995]] |} [[Image:Powermac9500.jpg|100px|thumb|Power Macintosh 9500]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="10" |'''1995''' || style="width:100px" | [[28. janúar]] || style="width:230px" | [[Power Macintosh 6200|Power Macintosh 6200 / 6300]] || style="width:110px" | Power Macintosh || style="width:130px" | [[17. október]], [[1996]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="2" | [[3. apríl]] || [[Macintosh LC 580]] || LC || [[1. október]], [[1995]] |- | [[Power Macintosh 5200|Performa 5200]] || [[Macintosh Performa|Performa]] || [[1. október]], [[1996]] |- | [[19. júní]] || [[Power Macintosh 9500]] || Power Macintosh || [[17. febrúar]], [[1997]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="3" | [[7. ágúst]] || [[Power Macintosh 7200]] || Power Macintosh || [[1. apríl]], [[1996]] |- | [[Power Macintosh 7500]] || Power Macintosh || [[17. febrúar]], [[1997]] |- | [[Power Macintosh 8500]] || Power Macintosh || [[17. febrúar]], [[1997]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="3" | [[28. ágúst]] || [[PowerBook 190]] || PowerBook || [[1. september]], [[1996]] |- | [[PowerBook 5300]] || PowerBook || [[1. september]], [[1996]] |- | [[PowerBook Duo 2300c]] || PowerBook Duo || [[1. febrúar]], [[1997]] |} [[Image:Performa 6400.jpg|100px|thumb|Performa 6400]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="12" |'''1996''' || style="width:100px;vertical-align:top" rowspan="2" | [[15. febrúar]] || style="width:230px" | [[Apple Network Server 500]] || style="width:110px" | [[Apple Network Server|Network Server]]|| style="width:130px" | [[1. apríl]], [[1997]] |- | [[Apple Network Server 700/150]] || Network Server || [[1. apríl]], [[1997]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="2" | [[16. febrúar]] || [[Power Macintosh 7200|Workgroup Server 7250]] || Workgroup Server || [[21. apríl]], [[1997]] |- | [[Power Macintosh 8500|Workgroup Server 8550]] || Workgroup Server || [[21. apríl]], [[1997]] |- | [[10. mars]] || [[Power Macintosh 5260|Performa 5260 / 5300]] || Performa || [[1. apríl]], [[1997]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="2" | [[1. apríl]] || [[Power Macintosh 5400|Performa 5400]] || Performa || [[17. febrúar]], [[1997]] |- | [[Power Macintosh 7600]] || Power Macintosh || [[1. október]], [[1997]] |- | [[16. október]] || [[Apple Network Server 700/200]] || Network Server || [[1. apríl]], [[1997]] |- | [[17. október]] || [[Power Macintosh 6360|Performa 6360]] || Performa || [[1. október]], [[1997]] |- | [[23. október]] || [[Power Macintosh 6400|Performa 6400]] || Performa || [[1. maí]], [[1997]] |- | [[15. nóvember]] || [[Power Macintosh 4400]] || Power Macintosh || [[11. október]], [[1997]] |- | [[20. nóvember]] || [[PowerBook 1400]] || PowerBook || [[6. maí]], [[1998]] |} [[Image:Powerbook3400.jpg|100px|thumb|PowerBook 3400]] [[Image:Twentieth Anniversary Macintosh.jpg|100px|thumb|Twentieth Anniversary Macintosh]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="13" |'''1997''' || style="width:100px;vertical-align:top" rowspan="6" | [[17. febrúar]] || style="width:230px" | [[Power Macintosh 5500]] || style="width:110px" | Power Macintosh || style="width:130px" | [[31. mars]], [[1998]] |- | [[Power Macintosh 6500]] || Power Macintosh || [[14. mars]], [[1998]] |- | [[Power Macintosh 7300]] || Power Macintosh || [[10. nóvember]], [[1997]] |- | [[Power Macintosh 8600]] || Power Macintosh || [[17. febrúar]], [[1998]] |- | [[Power Macintosh 9600]] || Power Macintosh || [[17. mars]], [[1998]] |- | [[PowerBook 3400]] || PowerBook || [[14. mars]], [[1998]] |- | [[20. mars]] || [[Twentieth Anniversary Macintosh]] || Power Macintosh || [[14. mars]], [[1998]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="2" | [[21. apríl]] || [[Power Macintosh 7300|Workgroup Server 7350]] || Workgroup Server || [[2. mars]], [[1998]] |- | [[Power Macintosh 9600|Workgroup Server 9650]] || Workgroup Server || [[2. mars]], [[1998]] |- | [[8. maí]] || [[PowerBook 2400c]] || PowerBook || [[14. mars]], [[1998]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="3" | [[10. nóvember]] || [[Power Macintosh G3|Power Macintosh G3 desktop]] || Power Macintosh || [[5. janúar]] |- | [[Power Macintosh G3|Power Macintosh G3 minitower]] || Power Macintosh || [[5. janúar]], [[1999]] |- | [[PowerBook G3]] || [[PowerBook G3]] || [[14. mars]], [[1998]] |} [[Image:IMac Bondi Blue.jpg|100px|thumb|iMac G3]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="4" |'''1998''' || style="width:100px" | [[31. janúar]] || style="width:230px" | [[Power Macintosh G3|Power Macintosh G3 AIO]] || style="width:110px" | Power Macintosh || style="width:130px" | [[17. október]], [[1998]] |- | [[2. mars]] || [[Power Macintosh G3|Macintosh Server G3]] || [[Apple Workgroup Server|Macintosh Server]] || [[1. janúar]], [[1999]] |- | [[6. maí]] || [[PowerBook G3 series]] || [[PowerBook G3]] || [[10. maí]], [[1999]] |- | [[15. ágúst]] || [[iMac]] || [[iMac]] || [[10. maí]], [[1999]] |} {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="7" |'''1999''' || style="width:100px;vertical-align:top" rowspan="2" | [[5. janúar]] || style="width:230px" | [[Power Macintosh G3 (Blue & White)]] || style="width:110px" | Power Macintosh || style="width:130px" | [[13. október]], [[1999]] |- | [[Power Macintosh G3 (Blue & White)|Macintosh Server G3 (Blue & White)]] || Macintosh Server || [[31. ágúst]], [[1999]] |- | [[10. maí]] || [[PowerBook G3|PowerBook G3 ("Lombard")]] || PowerBook G3 || [[16. febrúar]], [[2000]] |- | [[21. júlí]] || [[iBook]] || [[iBook]] || [[13. september]], [[2000]] |- | [[31. ágúst]] || [[Apple Workgroup Server|Macintosh Server G4]] || Macintosh Server || [[19. júlí]], [[2000]] |- | [[5. október]] || [[iMac|iMac (slot loading)]] || iMac || [[7. janúar]], [[2002]] |- | [[13. október]] || [[Power Macintosh G4|Power Macintosh G4 Graphite]] || Power Macintosh || [[18. júlí]], [[2001]] |} [[Mynd:Apple PowerBook G3 500 Pismo-2763.jpg|thumb|100x100dp|"Pismo" PowerBook]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="3" |'''2000''' || style="width:100px" | [[16. febrúar]] || style="width:230px" | [[PowerBook G3|PowerBook ("Pismo")]] || style="width:110px" | PowerBook G3 || style="width:130px" | [[9. janúar]], [[2001]] |- | [[19. júlí]] || [[Power Macintosh G4 Cube]] || Power Macintosh || [[3. júlí]], [[2001]] |- | [[13. september]] || [[iBook|iBook (FireWire)]] || iBook || [[1. maí]], [[2001]] |} {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="4" |'''2001''' || style="width:100px" | janúar || style="width:230px" | [[PowerBook G4|PowerBook G4 Titanium]] || style="width:110px" | [[PowerBook G4]] || style="width:130px" | [[16. september]], [[2003]] |- | [[1. maí]] || [[iBook (white)]] || iBook || Október, [[2003]] |- | [[18. júlí]] || [[Power Macintosh G4|Power Macintosh G4 Quicksilver]] || Power Macintosh || [[13. ágúst]], [[2002]] |- | [[8. september]] || [[Apple Workgroup Server|Server G4 Quicksilver]] || Macintosh Server || [[14. maí]], [[2002]] |} [[Image:IMac.jpg|100px|thumb|iMac G4]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="7" |'''2002''' || style="width:100px;vertical-align:top" rowspan="2" | [[7. janúar]] || style="width:230px" | [[iMac|iMac G4 15"]] || style="width:110px" | iMac || style="width:130px" | [[31. ágúst]], [[2004]] |- | [[iBook|iBook (14")]] || iBook || [[22. október]], [[2003]] |- | [[29. apríl]] || [[eMac]] || [[eMac]] || [[5. júlí]], [[2006]] |- | [[14. maí]] || [[Xserve]] || [[Xserve]] || [[10. febrúar]], [[2003]] |- | [[17. júlí]] || [[iMac|iMac G4 17"]] || iMac || [[31. ágúst]], [[2004]] |- | [[13. ágúst]] || [[Power Macintosh G4|Power Macintosh G4 MDD]] || Power Macintosh || [[9. júní]], [[2004]] |- | [[27. ágúst]] || [[Apple Workgroup Server|Macintosh Server G4 MDD]] || Macintosh Server || [[28. janúar]], [[2003]] |} [[Image:PowerBook G4 12.jpeg|100px|thumb|PowerBook G4 12"]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="8" |'''2003''' || style="width:100px;vertical-align:top" rowspan="2" | [[7. janúar]] || style="width:230px" | [[Aluminum PowerBook G4|PowerBook G4 Aluminum (12")]] || style="width:110px" | PowerBook G4 || style="width:130px" | [[16. maí]], [[2006]] |- | [[Aluminum PowerBook G4|PowerBook G4 Aluminum (17")]] || style="width:110px" | PowerBook G4 || [[24. apríl]], [[2006]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="2" | [[10. febrúar]] || [[Xserve|Xserve slot loading]] || Xserve || [[6. janúar]], [[2004]] |- | [[Xserve|Xserve Cluster Node]] || Xserve || [[6. janúar]], [[2004]] |- | [[23. júní]] || [[Power Macintosh G5]] || Power Macintosh || [[9. júní]], [[2004]] |- | [[16. september]] || [[Aluminum PowerBook G4|PowerBook G4 Aluminum (15")]] || PowerBook G4 || [[14. febrúar]], [[2006]] |- | [[22. október]] || [[iBook G4|iBook G4 (12" / 14")]] || iBook || [[16. maí]], [[2006]] |- | [[18. nóvember]] || [[iMac|iMac G4 20"]] || iMac || [[31. ágúst]], [[2004]] |} [[Image:Xserve G5.jpg|100px|thumb|Xserve G5]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="5" |'''2004''' || style="width:100px;vertical-align:top" rowspan="2" | [[6. janúar]] || style="width:230px" | [[Xserve G5]] || style="width:110px" | Xserve || style="width:130px" | [[7. ágúst]], [[2006]] |- | [[Xserve G5|Xserve Cluster Node G5]] || Xserve || [[7. ágúst]], [[2006]] |- | [[9. júní]] || [[Power Macintosh G5|Power Macintosh G5 FX]] || Power Macintosh || [[19. október]], [[2005]] |- | style="vertical-align:top" rowspan="2" | [[31. ágúst]] || [[iMac|iMac G5 17"]] || iMac || [[10. janúar]], [[2006]] |- | [[iMac|iMac G5 20"]] || iMac || [[20. mars]], [[2006]] |} [[Image:MacminiWhiteBGSmall.jpg|100px|thumb|Mac mini]] {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="2" |'''2005''' || style="width:100px" | [[11. janúar]] || style="width:230px" | [[Mac mini]] || style="width:110px" | [[Mac mini]] || style="width:130px" | [[28. febrúar]], [[2006]] |- | [[19. október]] || [[Power Macintosh G5|Power Macintosh G5 dual core]] || Power Macintosh || [[7. ágúst]], [[2006]] |} {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="9" |'''2006''' || style="width:100px" | [[10. janúar]] || style="width:230px" | [[iMac|iMac Core Duo (17" / 20")]] || style="width:110px" | iMac || style="width:130px" | [[6. september]], [[2006]] |- | [[14. febrúar]] || [[MacBook Pro|MacBook Pro (15")]] || [[MacBook Pro]] || núverandi |- | [[28. febrúar]] || [[Mac mini|Mac mini Core Solo]] || Mac mini || [[6. september]], [[2006]] |- | [[28. febrúar]] || [[Mac mini|Mac mini Core Duo]] || Mac mini || [[7. ágúst]], [[2007]] |- | [[24. apríl]] || [[MacBook Pro|MacBook Pro (17")]] || MacBook Pro || núverandi |- | [[16. maí]] || [[MacBook]] || [[MacBook]] || núverandi |- | [[7. ágúst]] || [[Mac Pro]] || [[Mac Pro]] || núverandi |- | [[7. ágúst]] || [[Xserve (Intel)]] || [[Xserve]] || núverandi |- | [[6. september]] || [[iMac|iMac Core 2 Duo (17" / 20" / 24")]] || [[iMac]] || [[7. ágúst]], [[2007]] |} {| class="wikitable" | style="width:40px;vertical-align:top" rowspan="9" |'''2007''' || style="width:100px" | [[7. ágúst]] || style="width:230px" | [[iMac|iMac Core 2 (second generation)]] || style="width:110px" | [[iMac]] || style="width:130px" | núverandi |- | [[7. ágúst]] || [[Mac mini|Mac mini Core 2 Duo]] || Mac mini || núverandi |} <!--[[is:Tímalína yfir Macintosh-tölvur]]--> [[Flokkur:Apple]] 19cf8htgl96rbwk27qdimzwh2ogg45g 10 53179 1762510 1404548 2022-07-30T07:55:41Z Snævar 16586 uppfæra frá enwiki wikitext text/x-wiki <div style="width: 99%; height:670px; overflow: auto; padding: 3px;text-align: left; border: 1px solid silver"> {{#tag:timeline| DateFormat=mm/dd/yyyy Define $now = {{#time: m/d/Y}} Define $start = 09/01/1983 Define $later = {{#time:m/d/Y|+24 months}} Period = from:$start till:$later Define $skip = at:end # Force a blank line Define $dayunknown = 15 # what day to use if it's actually not known Define $newworldstartdate = 08/15/1998 Define $newworldstart = at:$newworldstartdate mark:(line,red) Define $intelstartdate = 01/10/2006 Define $intelstart = at:$intelstartdate mark:(line,red) Define $applesiliconstartdate = 11/17/2020 Define $applesiliconstart = at:$applesiliconstartdate mark:(line,red) ImageSize= width:1600 height:auto barincrement:18 TimeAxis = orientation:horizontal PlotArea = right:4 left:0 bottom:100 top:5 Colors = id:bg value:white id:compact value:rgb(1,0.5,0.5) legend:compact_models id:compact-b value:rgb(1,0.6,0.6) id:macii value:rgb(0.8,1,0.8) legend:Macintosh_II id:quadra value:rgb(1,0.6,0.4) legend:Macintosh_Quadra id:quadra-b value:rgb(1,0.7,0.5) id:portable value:rgb(0.8,0.6,0.6) legend:Mac_Portable_/_PB_100 id:portable-b value:rgb(0.9,0.6,0.6) id:pbook value:rgb(0.6,1,0.7) legend:PowerBook_ id:pbook-b value:rgb(0.7,1,0.8) id:LC value:rgb(1,0.8,0.8) legend:Macintosh_LC id:LC-b value:rgb(1,0.9,0.9) id:performa value:rgb(0.85,0.85,1) legend:Macintosh_Performa id:performa-b value:rgb(0.9,0.9,1) id:qwgs value:rgb(1,0.6,0.6) legend:Workgroup_Server_(68K) id:pserver value:rgb(0.8,0.4,0.9) legend:Workgroup_server_(PPC) id:pserver-b value:rgb(0.8,0.6,0.9) id:pbduo value:rgb(0.7,0.8,0.9) legend:PowerBook_Duo id:pbduo-b value:rgb(0.7,0.9,0.9) id:anserver value:rgb(1,1,0.5) legend:Network_Server_(non-Mac) id:pb500 value:rgb(0.8,0.6,0.7) legend:PowerBook_500 id:powermac value:rgb(0.9,0.4,1) legend:Power_Macintosh id:powermac-b value:rgb(0.9,0.6,1) id:pbppc value:rgb(0.9,0.6,0.8) legend:PowerBook_PPC id:pbppc-b value:rgb(0.9,0.6,0.8) id:G3 value:rgb(0.2,1,1) legend:Power_Macintosh_G3 id:G3-b value:rgb(0.4,1,1) id:g3server value:rgb(0.2,1,0.8) legend:Macintosh_Server_G3 id:g3server-b value:rgb(0.4,1,0.8) id:pbg3 value:rgb(0.2,0.8,0.8) legend:PowerBook_G3 id:pbg3-b value:rgb(0.4,0.8,0.8) id:iMac value:rgb(0.65,0.85,1) legend:iMac id:iMac-b value:rgb(0.7,0.9,1) id:eMac value:rgb(0.2,0.8,1) legend:eMac id:eMac-b value:rgb(0.7,0.75,0.8) legend:eMac_(ed_only) id:G4 value:rgb(0.2,0.9,0.9) legend:Power_Macintosh_G4 id:G4-b value:rgb(0.4,0.9,0.9) id:g4server value:rgb(0.2,0.9,0.7) legend:Macintosh_Server_G4 id:g4server-b value:rgb(0.4,0.9,0.7) id:ibook value:rgb(0.4,1,0.7) legend:iBook id:ibook-b value:rgb(0.4,1,0.8) id:rackmount value:rgb(0.8,0.9,0.8) legend:Xserve id:rackmount-b value:rgb(0.8,1,0.8) id:G5 value:rgb(0.2,0.8,0.8) legend:Power_Macintosh_G5 id:G5-b value:rgb(0.4,0.8,0.8) id:macpro value:rgb(0.9,0.3,0.1) legend:Mac_Pro id:macpro-b value:rgb(1,0.35,0.1) id:macbook value:rgb(0.9,0.6,0.1) legend:MacBook id:macbook-b value:rgb(0.8,0.6,0.1) id:mba value:rgb(0.862745,0.862745,0.862745) id:mbair value:rgb(0.7,0.8,1) legend:MacBook_Air id:mbair-b value:rgb(0.8,0.8,1) id:mbpro value:rgb(1,0.45,0.05) legend:MacBook_Pro id:mbpro-b value:rgb(0.9,0.45,0.05) id:mbpro-c value:rgb(0.8,0.45,0.05) id:mini value:rgb(1,0.7,0.7) legend:Mac_mini id:mini-b value:rgb(1,0.8,0.8) id:pbg4 value:rgb(0.2,0.7,0.7) legend:PowerBook_G4 id:pbg4-b value:rgb(0.4,0.7,0.7) id:macstudio value:rgb(1,1,0.55) legend:Mac_Studio id:special value:rgb(1,1,0.5) legend:special_models id:special-b value:rgb(0.7,1,0.7) id:line value:rgb(0.2,0.2,0.2) id:lightline value:rgb(0.9,0.9,0.9) id:header value:rgb(0.8,0.8,0.9) id:lighttext value:rgb(0.5,0.5,0.5) id:current value:rgb(0.9,0.9,0.9) legend:Currently_produced BackgroundColors = canvas:bg ScaleMajor = gridcolor:lighttext unit:year increment:1 start:01/01/1984 ScaleMinor = gridcolor:lightline unit:month increment:3 start:01/01/1984 Legend = orientation:vertical position:bottom columns:1 BarData = barset:oldnew barset:aio1 barset:aio2 barset:consumerdt barset:macii barset:powermac barset:gseries barset:ppcwgs barset:quadrawgs barset:portableconsumer barset:portablepro barset:apple2 PlotData= width:15 textcolor:black barset:oldnew color:header textcolor:white width:16 shift:(205,-5) fontsize:m from:start till:05/01/1998 text:"[[Old World ROM]]" barset:break $newworldstart barset:break color:header textcolor:white width:16 shift:(-50,-5) fontsize:m from:05/01/1998 till:01/10/2006 text:"[[New World ROM]]" barset:break $intelstart barset:break color:header textcolor:white width:16 shift:(-10,-5) fontsize:m from:01/10/2006 till:11/17/2020 text:"[[Extensible Firmware Interface|EFI]]" barset:break $applesiliconstart barset:break color:header textcolor:white width:16 shift:(-10,-5) fontsize:m from:11/17/2020 till:end text:"[[Apple-designed processors|ARM]]" barset:aio1 shift:(5,-5) anchor:from fontsize:s color:LC-b from:10/$dayunknown/1993 till:02/01/1995 text:"[[Macintosh TV|TV]]" barset:break $skip color:LC from:02/02/1994 till:04/03/1995 text:"[[Macintosh LC 575|LC 575]]" barset:break $skip color:LC-b from:04/03/1995 till:10/01/1995 text:"[[Macintosh LC 580|LC 580]]" barset:break color:performa from:04/03/1995 till:04/01/1996 text:"[[Power Macintosh 5200|5200]]" color:performa from:04/01/1996 till:02/17/1997 text:"[[Power Macintosh 5400|5400]]" barset:break color:performa-b from:03/10/1996 till:04/01/1997 text:"[[Power Macintosh 5260|5260 / 5300]]" color:powermac from:02/17/1997 till:03/31/1998 text:"[[Power Macintosh 5500|5500]]" barset:break $newworldstart $newworldstart barset:break color:iMac from:08/15/1998 till:10/05/1999 text:"[[iMac G3]]" barset:break color:iMac-b from:10/05/1999 till:01/07/2002 text:"[[iMac G3|Slot loading]]" color:iMac from:01/07/2002 till:08/31/2004 text:"[[iMac G4|iMac G4 15″]]" barset:break color:eMac-b from:04/29/2002 till:06/04/2002 text:"[[eMac]]" barset:break color:eMac from:06/04/2002 till:10/12/2005 barset:break color:eMac-b from:10/12/2005 till:07/05/2006 barset:break $intelstart $intelstart barset:break $applesiliconstart $applesiliconstart barset:aio2 shift:(5,-5) anchor:from fontsize:s $skip $skip barset:break $skip $skip barset:break color:compact from:01/24/1984 till:09/01/1984 text:"[[Macintosh 128K|128K]]" color:compact from:09/10/1984 till:04/14/1986 text:"[[Macintosh 512K|512K]]" color:compact from:01/01/1985 till:05/01/1985 text:"[[Macintosh XL|XL]]" barset:break color:compact-b from:09/01/1984 till:10/01/1985 color:compact-b from:04/14/1986 till:10/01/1987 text:"[[Macintosh 512Ke|512Ke]]" color:compact from:03/02/1987 till:08/$dayunknown/1989 text:"[[Macintosh SE|SE]]" barset:break color:compact from:01/16/1986 till:01/01/1987 text:"[[Macintosh Plus|Plus]]" $skip color:compact-b from:08/$dayunknown/1989 till:10/15/1990 text:"[[Macintosh SE FDHD|FDHD]]" barset:break color:compact from:12/01/1986 till:10/15/1990 text:"[[Macintosh Plus|(Platinum Plus)]]" color:compact from:01/19/1989 till:10/21/1991 text:"[[Macintosh SE/30|SE/30]]" color:compact from:10/15/1990 till:09/14/1992 text:"[[Macintosh Classic|Classic]]" barset:break color:LC from:06/28/1993 till:02/02/1994 text:"[[Macintosh LC 520|520]]" color:compact-b from:10/21/1991 till:09/13/1993 text:"[[Macintosh Classic II|Classic II]]" color:compact-b from:02/10/1993 till:05/16/1994 text:"[[Macintosh Color Classic|Color Classic]]" barset:break color:LC-b from:02/02/1994 till:03/23/1995 text:"[[Macintosh LC 550|550]]" color:compact-b from:10/01/1993 till:11/01/1995 text:"[[Macintosh Color Classic|Color Classic II]]" barset:break color:powermac-b from:03/20/1997 till:03/14/1998 text:"[[Twentieth Anniversary Macintosh|TAM]]" $newworldstart $newworldstart barset:break $newworldstart $skip $skip barset:break color:iMac from:07/17/2002 till:08/31/2004 text:"[[iMac G4|iMac G4 17″]]" color:iMac from:11/18/2003 till:08/31/2004 text:"[[iMac G4|G4 20″]]" barset:break color:iMac-b from:08/31/2004 till:$intelstartdate text:"[[iMac G5|G5]]" color:iMac-b from:08/31/2004 till:$intelstartdate text:"[[iMac G5|G5]]" barset:break $intelstart $intelstart $intelstart barset:break color:iMac-b from:$intelstartdate till:08/07/2007 text:"[[iMac (Intel-based)#1st generation: Polycarbonate iMac|Intel]]" color:iMac-b from:$intelstartdate till:08/07/2007 text:"[[iMac (Intel-based)#1st generation: Polycarbonate iMac|Intel]]" color:iMac-b from:09/06/2006 till:08/07/2007 text:"[[iMac (Intel-based)#1st generation: Polycarbonate iMac|24″]]" barset:break $skip color:iMac from:08/07/2007 till:10/20/2009 text:"[[iMac (Intel-based)#2nd generation: Aluminum iMac|Aluminum]]" color:iMac from:08/07/2007 till:10/20/2009 text:"[[iMac (Intel-based)#2nd generation: Aluminum iMac|Aluminum]]" barset:break $skip color:iMac-b from:10/20/2009 till:04/20/2021 text:"[[iMac (Intel-based)#3rd generation: Unibody iMac iMac|21.5″ Unibody]]" $skip barset:break $skip color:iMac from:11/30/2012 till:04/20/2021 text:"[[iMac (Intel-based)#4th generation: Slim Unibody iMac|Slim Unibody]]" $skip barset:break $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart barset:break $skip $skip color:iMac-b from:05/21/2021 till:$now text:"[[iMac (Apple silicon)|iMac (M1, 24″)]]" # iMac M1 future barset:break $skip $skip color:current from:$now till:end # iMac M1 future barset:consumerdt shift:(5,-5) anchor:from fontsize:s color:LC from:10/15/1990 till:03/23/1992 text:"[[Macintosh LC|LC]]" barset:break color:LC-b from:03/23/1992 till:03/15/1993 text:"[[Macintosh LC II|II]]" barset:break color:LC from:02/10/1993 till:02/14/1994 text:"[[Macintosh LC III|III / III+]]" barset:break color:powermac from:11/15/1996 till:10/11/1997 text:"[[Power Macintosh 4400|4400]]" barset:break $newworldstart barset:break $intelstart barset:break color:iMac-b from:10/20/2009 till:$now text:"[[iMac (Intel-based)#3rd generation: Unibody iMac iMac|iMac 27″ Unibody]]" barset:break color:iMac from:11/30/2012 till:10/01/2013 text:"[[iMac (Intel-based)#4th generation: Slim Unibody iMac|Slim Unibody]]" barset:break $applesiliconstart barset:macii shift:(5,-5) anchor:from fontsize:s color:macii from:03/02/1987 till:01/15/1990 text:"[[Macintosh II]]" color:macii from:09/19/1988 till:10/15/1990 text:"[[Macintosh IIx]]" color:macii from:03/07/1989 till:03/11/1991 text:"[[Macintosh IIcx]]" color:macii from:09/20/1989 till:02/20/1993 text:"[[Macintosh IIci]]" color:macii from:03/19/1990 till:04/15/1992 text:"[[Macintosh IIfx]]" color:macii from:10/15/1990 till:03/15/1993 text:"[[Macintosh IIsi]]" color:macii from:10/19/1992 till:02/10/1993 text:"[[Macintosh IIvi]]" color:macii from:10/19/1992 till:10/21/1993 text:"[[Macintosh IIvx]]" barset:break shift:(5,-5) anchor:from fontsize:s color:quadra from:10/21/1993 till:10/17/1994 text:"[[Quadra 605|605]]" color:quadra from:02/10/1993 till:10/21/1993 text:"[[Quadra 610|610]]" color:quadra from:02/10/1993 till:10/21/1993 text:"[[Quadra 650|650]]" color:quadra from:07/29/1993 till:10/21/1993 text:"[[Quadra 660AV|660AV]]" barset:break $skip color:quadra-b from:10/21/1993 till:07/18/1994 color:quadra-b from:10/21/1993 till:09/12/1994 color:quadra-b from:10/21/1993 till:09/12/1994 barset:break $skip color:quadra from:07/18/1994 till:04/17/1995 text:"[[Quadra 630|630]]" $skip $skip color:performa-b from:03/14/1994 till:05/18/1996 text:"[[Power Macintosh 6100|6100]]" color:performa from:01/28/1995 till:10/17/1996 text:"[[Power Macintosh 6200|6200 / 6300]]" $skip color:powermac from:02/17/1997 till:03/14/1998 text:"[[Power Macintosh 6500|6500]]" barset:break $skip $skip $skip $skip $skip $skip $skip color:G3 from:03/31/1998 till:10/17/1998 text:"[[Power Macintosh G3|G3 AIO]]" barset:break $skip $skip $skip $skip $skip color:performa-b from:10/17/1996 till:10/01/1997 text:"[[Power Macintosh 6200|6360]]" barset:break $skip $skip $skip $skip $skip $skip color:performa from:10/23/1996 till:05/01/1997 text:"[[Power Macintosh 6400|6400]]" barset:break $newworldstart $newworldstart $newworldstart $newworldstart $newworldstart $newworldstart $newworldstart $newworldstart barset:break $intelstart $intelstart $intelstart color:mini from:01/22/2005 till:02/28/2006 text:"[[Mac Mini|Mini]]" $intelstart $intelstart $intelstart $intelstart barset:break $skip $skip $skip $intelstart $skip $skip $skip barset:break $skip $skip $skip color:mini-b from:02/28/2006 till:06/15/2010 text:"[[Mac mini#Intel-based Mac Mini|Core Solo]]" $skip $skip $skip barset:break $skip $skip $skip $skip color:mini from:10/20/2009 till:10/16/2014 text:"[[Mac mini#Mac Mini Server|Mac Mini Server]]" $skip $skip color:macstudio from:03/08/2022 till:$now text:"[[Mac Studio]]" barset:break color:iMac from:12/14/2017 till:03/05/2021 text:"[[iMac Pro|iMac Pro 27″]]" $skip $skip color:mini from:06/15/2010 till:11/17/2020 text:"[[Mac Mini#Unibody Mac Mini|Unibody]]" $skip $skip $skip color:current from:$now till:end # Mac Studio future barset:break $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart barset:break $skip $skip $skip color:mini-b from:11/17/2020 till:$now text:"[[Mac Mini#Fifth generation (M1)|M1]]" $skip $skip $skip $skip barset:break $skip $skip $skip color:current from:$now till:end # Mac Mini future $skip $skip $skip $skip barset:powermac shift:(5,-5) anchor:from fontsize:s color:quadra from:10/21/1991 till:03/15/1993 text:"[[Quadra 700]]" $skip color:quadra from:02/10/1993 till:03/14/1994 text:"[[Quadra 800]]" color:quadra from:07/29/1993 till:07/18/1994 text:"[[Quadra 840AV]]" barset:break color:powermac from:03/14/1994 till:01/06/1996 text:"[[Power Macintosh 7100|7100]]" color:powermac from:08/07/1995 till:04/01/1996 text:"[[Power Macintosh 7500|7500]]" color:powermac from:03/14/1994 till:08/14/1995 text:"[[Power Macintosh 8100|8100]]" color:powermac from:06/19/1995 till:02/17/1997 text:"[[Power Macintosh 9500|9500]]" barset:break color:powermac-b from:08/07/1995 till:02/17/1997 text:"[[Power Macintosh 7200|7200]]" color:powermac-b from:04/01/1996 till:02/17/1997 text:"[[Power Macintosh 7600|7600]]" color:powermac-b from:08/07/1995 till:02/17/1997 text:"[[Power Macintosh 8500|8500]]" color:powermac-b from:02/17/1997 till:03/17/1998 text:"[[Power Macintosh 9600|9600]]" barset:break color:powermac from:02/17/1997 till:11/10/1997 text:"[[Power Macintosh 7300|7300]]" $skip color:powermac from:02/17/1997 till:02/17/1998 text:"[[Power Macintosh 8600|8600]]" barset:break color:G3 from:11/10/1997 till:01/05/1999 text:"[[Power Macintosh G3|G3 desktop]]" color:G3 from:11/10/1997 till:01/05/1999 text:"[[Power Macintosh G3|G3 MT]]" barset:break $newworldstart $newworldstart $newworldstart $newworldstart barset:break $skip color:G3-b from:01/05/1999 till:10/13/1999 text:"[[Power Macintosh G3 (Blue &amp; White)|B&amp;W]]" barset:break $skip $skip color:G4 from:10/13/1999 till:07/18/2001 text:"[[Power Macintosh G4|G4 Graphite]]" color:special from:07/19/2000 till:07/03/2001 text:"[[Power Mac G4 Cube|G4 Cube]]" barset:break $skip $skip color:G4-b from:07/18/2001 till:08/13/2002 text:"[[Power Macintosh G4|QS]]" barset:break $skip $skip color:G4 from:08/13/2002 till:06/09/2004 text:"[[Power Macintosh G4|MDD]]" barset:break $skip $skip $skip color:G5 from:06/23/2003 till:06/09/2004 text:"[[Power Mac G5|G5]]" barset:break $skip $skip $skip color:G5-b from:06/09/2004 till:10/19/2005 text:"[[Power Mac G5|FX]]" barset:break $skip $skip $skip color:G5 from:10/19/2005 till:08/07/2006 text:"[[Power Mac G5|DC]]" barset:break $intelstart $intelstart $intelstart $intelstart barset:break $skip $skip $skip color:macpro-b from:08/07/2006 till:10/22/2013 text:"[[Mac Pro]]" barset:break $skip $skip $skip color:macpro from:10/22/2013 till:12/10/2019 text:"[[Mac Pro#2nd generation|Cylinder]]" barset:break $skip $skip $skip color:macpro-b from:12/01/2019 till:$now text:"[[Mac Pro#3rd generation|Cheese grater]]" barset:break $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart color:current from:$now till:end # Mac Pro future barset:gseries shift:(5,-5) anchor:from fontsize:s color:quadra from:10/21/1991 till:05/18/1992 text:"[[Quadra 900|Q. 900]]" barset:break color:quadra-b from:05/18/1992 till:10/14/1995 text:"[[Quadra 950]]" barset:break $newworldstart barset:break $intelstart barset:break color:macpro-b from:11/05/2010 till:10/22/2013 text:"[[Mac Pro#Mac Pro Server|Mac Pro Server]]" barset:break $applesiliconstart barset:quadrawgs shift:(5,-5) anchor:from fontsize:s color:qwgs from:07/26/1993 till:10/17/1995 text:"[[Apple Workgroup Server|WGS 60]]" color:qwgs from:03/22/1993 till:10/17/1995 text:"[[Apple Workgroup Server|WGS 80]]" color:qwgs from:03/22/1993 till:04/03/1995 text:"[[Apple Workgroup Server|WGS 95]]" barset:break color:anserver from:02/15/1996 till:04/01/1997 text:"[[Apple Network Server|ANS 500]]" color:anserver from:02/15/1996 till:04/01/1997 text:"[[Apple Network Server|ANS 700/150]]" color:anserver from:10/16/1996 till:04/01/1997 text:"[[Apple Network Server|ANS 700/200]]" barset:break $newworldstart $newworldstart $newworldstart barset:break color:rackmount from:05/14/2002 till:01/06/2004 text:"[[Xserve#Xserve G4|Xserve G4]]" color:rackmount from:02/10/2003 till:01/06/2004 text:"[[Xserve#Xserve G4|(CN)]]" barset:break color:rackmount-b from:01/06/2004 till:10/$dayunknown/2006 text:"[[Xserve#Xserve G5|G5]]" color:rackmount-b from:01/06/2004 till:10/$dayunknown/2006 text:"[[Xserve#Xserve G5|G5]]" $intelstart barset:break $intelstart $intelstart barset:break color:rackmount from:10/$dayunknown/2006 till:01/31/2011 text:"[[Xserve#Intel Xserve|Intel]]" barset:break $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart barset:ppcwgs color:pserver from:04/26/1994 till:10/01/1995 text:"[[Apple Workgroup Server|WGS 6150]]" color:pserver from:04/26/1994 till:02/26/1996 text:"[[Apple Workgroup Server|WGS 8150]]" color:pserver from:04/26/1994 till:02/26/1996 text:"[[Apple Workgroup Server|WGS 9150]]" barset:break color:pserver-b from:02/26/1996 till:04/21/1997 text:"[[Apple Workgroup Server|WGS 7250]]" color:pserver-b from:02/26/1996 till:03/02/1998 text:"[[Apple Workgroup Server|8550]]" barset:break color:pserver from:04/21/1997 till:03/02/1998 text:"[[Apple Workgroup Server|7350]]" $skip color:pserver from:04/21/1997 till:03/02/1998 text:"[[Apple Workgroup Server|WGS 9650]]" barset:break $skip color:g3server from:03/$dayunknown/1998 till:08/$dayunknown/1999 text:"[[Apple Workgroup Server|Server G3]]" barset:break $newworldstart $newworldstart $newworldstart barset:break $skip color:g4server from:08/$dayunknown/1999 till:01/28/2003 text:"[[Apple Workgroup Server|G4]]" barset:break $intelstart $intelstart $intelstart barset:break $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart barset:portablepro shift:(5,-5) anchor:from fontsize:s color:pbook from:10/21/1991 till:08/03/1992 text:"[[PowerBook 140|140]]" $skip $skip color:pbook from:10/21/1991 till:10/19/1992 text:"[[PowerBook 170|170]]" barset:break color:pbook-b from:08/03/1992 till:06/07/1993 text:"[[PowerBook 145|145]]" color:pbook from:10/19/1992 till:08/16/1993 text:"[[PowerBook 160|160]]" color:pbook from:02/10/1993 till:12/13/1993 text:"[[PowerBook 165c|165c]]" color:pbook-b from:10/19/1992 till:05/16/1994 text:"[[PowerBook 180|180]]" barset:break color:pbook from:06/07/1993 till:07/18/1994 text:"[[PowerBook 145b|145b]]" color:pbook-b from:08/16/1993 till:07/18/1994 text:"[[PowerBook 165|165]]" $skip $skip color:pbook from:06/07/1993 till:03/14/1994 text:"[[PowerBook 180c|180c]]" barset:break color:pbook-b from:07/18/1994 till:10/14/1995 text:"[[PowerBook 150|150]]" $skip color:pb500 from:05/16/1994 till:09/16/1995 text:"[[PowerBook 500|520/c]]" color:pb500 from:05/16/1994 till:08/16/1995 text:"[[PowerBook 500|540/c]]" color:pb500 from:05/30/1995 till:04/01/1996 text:"[[PowerBook 500|550c]]" barset:break $skip color:pbppc from:08/28/1995 till:09/01/1996 text:"[[PowerBook 5300|5300]]" barset:break $skip color:pbppc from:02/17/1997 till:03/14/1998 text:"[[PowerBook 3400|3400c]]" color:pbg3 from:11/10/1997 till:05/06/1998 text:"[[PowerBook G3|PB G3]]" barset:break $skip $skip color:pbg3-b from:05/06/1998 till:05/10/1999 barset:break $skip $skip color:pbg3 from:05/10/1999 till:02/16/2000 text:"[[PowerBook G3|Lomb]]" barset:break $newworldstart $newworldstart $newworldstart $newworldstart $newworldstart $newworldstart $newworldstart barset:break $skip $skip color:pbg3-b from:02/16/2000 till:01/09/2001 text:"[[PowerBook G3|Pismo]]" $skip color:pbg4 from:01/$dayunknown/2001 till:09/16/2003 text:"[[PowerBook G4|PB G4 15″ Titanium]]" barset:break $skip color:pbg4 from:01/$dayunknown/2003 till:05/16/2006 text:"[[Aluminum PowerBook G4|PB G4 12″ Aluminum]]" $skip $skip color:pbg4-b from:09/16/2003 till:02/14/2006 text:"[[Aluminum PowerBook G4|Aluminum]]" $skip color:pbg4 from:01/$dayunknown/2003 till:04/24/2006 text:"[[Aluminum PowerBook G4|PB G4 17″ Aluminum]]" barset:break $intelstart $intelstart $intelstart $intelstart $intelstart $intelstart barset:break $skip $skip $skip $skip color:mbpro from:02/14/2006 till:10/14/2008 text:"[[MacBook Pro (Intel-based)#First generation (Aluminum), 2006–2008|MacBook Pro 15″]]" $skip color:mbpro from:04/24/2006 till:01/06/2009 text:"[[MacBook Pro (Intel-based)#First generation (Aluminum), 2006–2008|MacBook Pro 17″]]" barset:break $skip color:mbpro-c from:06/08/2009 till:$now text:"[[MacBook Pro (Intel-based)#Second generation (Unibody), 2008–2012|MacBook Pro 13″ Unibody]]" $skip $skip color:mbpro-c from:10/14/2008 till:10/23/2013 text:"[[MacBook Pro (Intel-based)#Second generation (Unibody), 2008–2012|Unibody]]" $skip color:mbpro-c from:01/06/2009 till:06/11/2012 text:"[[MacBook Pro (Intel-based)#Second generation (Unibody), 2008–2012|Unibody]]" barset:break $skip $skip color:mbpro from:10/23/2012 till:10/27/2016 text:"[[MacBook Pro (Intel-based)#Third generation (Retina), 2012–2016|MBP Retina]]" $skip color:mbpro from:06/11/2012 till:12/11/2016 text:"[[MacBook Pro (Intel-based)#Third generation (Retina), 2012–2016|Retina]]" barset:break color:mbair-b from:07/15/2022 till:$now text:"[[MacBook Air (Apple silicon)|MB Air 13″ M2]]" color:mbpro-c from:10/27/2016 till:11/17/2020 text:"[[MacBook Pro (Intel-based)#Fourth generation (Touch Bar), 2016–2020|Touch Bar 2 ports]]" color:mbpro-c from:12/11/2016 till:10/26/2021 text:"[[MacBook Pro (Intel-based)#Fourth generation (Touch Bar), 2016–2020|MBP 13″ Touch Bar, 4 ports]]" $skip color:mbpro-c from:12/11/2016 till:11/13/2019 text:"[[MacBook Pro (Intel-based)#Fourth generation (Touch Bar), 2016–2020|Touch Bar]]" barset:break $skip $skip $skip color:mbpro from:11/17/2020 till:06/06/2022 text:"[[MacBook Pro (Apple silicon)#4th generation (Touch Bar, Apple silicon)|MBP 13″ M1]]" $skip color:mbpro-c from:11/13/2019 till:10/26/2021 text:"[[MacBook Pro (Intel-based)#Fourth generation (Touch Bar), 2016–2020|MBP 16″]]" barset:break $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart barset:break $skip $skip $skip color:mbpro-c from:07/15/2022 till:$now text:"[[MacBook Pro (Apple silicon)|M2]]" color:mbpro from:10/26/2021 till:$now text:"[[MacBook Pro (Apple silicon)#5th generation (M1 Pro and M1 Max)|MBP 14″ M1]]" color:mbpro from:10/26/2021 till:$now text:"[[MacBook Pro (Apple silicon)#5th generation (M1 Pro and M1 Max)|M1]]" # MacBook Pro 16" $skip barset:break color:current from:$now till:end # MacBook Air 13″ M2 future $skip $skip color:current from:$now till:end # MacBook Pro 13″ M2 future color:current from:$now till:end # MacBook Pro 14" future color:current from:$now till:end # MacBook Pro 16" future barset:apple2 $skip $skip $skip $skip $skip barset:break $skip $skip $skip $skip color:current from:$start till:04/01/1984 text:"[[Apple III Plus]]" barset:break $skip $skip color:mba from:$start till:01/01/1987 text:"[[Apple IIe]]" color:current from:04/01/1984 till:04/01/1988 text:"[[Apple IIc]]" color:mba from:09/01/1986 till:12/01/1992 text:"[[Apple IIGS]]" barset:break $skip color:mba from:03/01/1991 till:05/01/1995 text:"[[Apple IIe Card|Apple IIe Card]]/[[Macintosh LC]]" color:mba from:01/01/1987 till:09/01/1993 text:"[[Apple IIe Platinum]]" color:mba from:04/01/1988 till:09/01/1990 text:"[[Apple IIc Plus]]" color:mba from:03/01/1993 till:01/01/1997 text:"[[PowerCD|Consumer A/V]]" barset:break $newworldstart $newworldstart $newworldstart color:current from:08/01/1993 till:02/01/1998 text:"[[Apple Newton]]" $newworldstart barset:break $intelstart $intelstart $intelstart $newworldstart $newworldstart barset:break $skip $skip $skip $intelstart $intelstart barset:break $skip color:mba from:04/24/2015 till:end text:"[[Apple Watch]]" # Watch future color:mba from:01/27/2010 till:end text:"[[Apple iPad]]" # iPad future color:mba from:07/01/2007 till:end text:"[[Apple iPhone]]" # iPhone future color:mba from:10/01/2001 till:09/01/2006 text:"[[Apple iPod]]" barset:break $skip $skip $skip $skip color:mba from:09/01/2006 till:end text:"[[Apple TV]]" barset:break $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart barset:portableconsumer $skip $skip $skip color:portable from:09/20/1989 till:02/11/1991 text:"[[Macintosh Portable|Portable]]" barset:break color:pbduo from:10/19/1992 till:10/21/1993 text:"[[PowerBook Duo|210]]" color:pbduo from:10/19/1992 till:07/27/1994 text:"[[PowerBook Duo|230]]" $skip color:portable-b from:02/11/1991 till:10/21/1991 text:"[[Macintosh Portable|PBL]]*" barset:break color:pbduo-b from:10/21/1993 till:05/16/1994 text:"[[PowerBook Duo|250]]" $skip color:pbduo from:10/21/1993 till:05/16/1994 text:"[[PowerBook Duo|270c]]" color:portable from:10/21/1991 till:08/03/1992 text:"[[PowerBook 100|100]]" barset:break color:pbduo from:05/16/1994 till:11/14/1994 text:"[[PowerBook Duo|280]]" color:pbduo from:08/28/1995 till:02/01/1997 text:"[[PowerBook Duo|2300c]]" color:pbduo-b from:05/16/1994 till:01/14/1996 text:"[[PowerBook Duo|280c]]" color:pbook from:08/28/1995 till:09/01/1996 text:"[[PowerBook 190|190/cs]]" barset:break $skip color:pbppc from:05/08/1997 till:03/14/1998 text:"[[PowerBook 2400|2400c]]" $skip color:pbppc from:11/20/1996 till:05/06/1998 text:"[[PowerBook 1400|1400c/cs]]" barset:break $newworldstart $newworldstart $newworldstart $newworldstart barset:break color:ibook from:07/$dayunknown/1999 till:05/$dayunknown/2001 text:"[[iBook#G3-Clamshell|iBook G3 12″]]" $skip barset:break color:ibook-b from:05/$dayunknown/2001 till:10/$dayunknown/2003 text:"[[iBook#G3-Snow|Snow]]" $skip color:ibook-b from:01/07/2002 till:10/$dayunknown/2003 text:"[[iBook#G3-Snow|iBook G3 14″]]" barset:break color:ibook from:10/22/2003 till:05/16/2006 text:"[[iBook#G4|G4]]" $skip color:ibook from:10/$dayunknown/2003 till:05/16/2006 text:"[[iBook#G4|G4]]" barset:break color:macbook from:10/14/2008 till:06/08/2009 text:"[[MacBook (2006-2012)#1st generation: Aluminum Unibody|MacBook 13″ Aluminum]]" color:macbook from:05/16/2006 till:10/20/2009 text:"[[MacBook (2006-2012)#1st generation: Polycarbonate|MacBook 13″ Poly]]" $skip color:mbair from:01/29/2008 till:10/20/2010 text:"[[MacBook Air (Intel-based)#1st generation (Unibody)|MacBook Air 13″]]" barset:break $intelstart $intelstart $intelstart $intelstart barset:break color:macbook from:04/10/2015 till:07/09/2019 text:"[[MacBook (2015–2019)|MacBook 12″ Retina]]" color:macbook-b from:10/20/2009 till:07/20/2011 text:"[[MacBook (2006-2012)#2nd generation: Polycarbonate Unibody|Unibody]]" color:mbair-b from:10/20/2010 till:10/27/2016 text:"[[MacBook Air (Intel-based)#2nd generation (Tapered Unibody)|MacBook Air 11″ Tapered Unibody]]" color:mbair-b from:10/20/2010 till:10/30/2018 text:"[[MacBook Air (Intel-based)#2nd generation (Tapered Unibody)|Tapered Unibody]]" barset:break $skip $skip $skip color:mbair from:10/30/2018 till:11/10/2020 text:"[[MacBook Air (Intel-based)#3rd generation (Retina)|Retina]]" barset:break $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart $applesiliconstart barset:break $skip $skip $skip color:mbair-b from:11/17/2020 till:$now text:"[[MacBook Air (Apple silicon)|M1]]" barset:break $skip $skip $skip color:current from:$now till:end # MacBook Air future TextData = fontsize:S textcolor:lighttext pos:(210,185) text:The following non-Macintosh Apple products are included for historical context only TextData = fontsize:S textcolor:lighttext pos:(1000,185) text:The following non-Macintosh Apple products are included for historical context only }}</div> [[Mynd:Tímalína yfir Macintosh tölvar.png|center|Legend]]<noinclude> === Heimildir === * [http://www.info.apple.com/support/applespec.html AppleSpec], Apple Computer's specification gagnasafn * [http://apple-history.com/ apple-history.com], Macintosh líkan gagnasafn * [http://lowendmac.com/profiles.htm Low End Mac], Macintosh vefslóð [[Flokkur:Grafískar tímalínur|{{PAGENAME}}]] [[Flokkur:Apple-snið]] </noinclude> jvyb4ebo4nff6cjqr1w25crfymm9q4e 0 54939 1762724 1697500 2022-07-30T09:54:28Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''.cc''' er [[þjóðarlén]] [[Kókoseyjar|Kókoseyja]]. == Tenglar == * [http://www.iana.org/root-whois/cc.htm Whois upplýsingar] hjá [[IANA]] * [http://cc-domains.ovh/ .CC lén með IP tölur]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} {{Þjóðarlén}} [[Flokkur:Þjóðarlén|cc]] [[he:סיומת אינטרנט#טבלת סיומות המדינות]] [[sv:Toppdomän#C]] 1h794c269binh16ix173toj2zaegfrq 0 55246 1762341 1520874 2022-07-29T18:33:50Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{staður á Íslandi|staður=Urðir (Flateyjardal)|vinstri=111|ofan=17}} '''Tóftir''' voru kot á [[Flateyjardalur|Flateyjardal]] sem getið er um í [[Finnboga saga ramma|Finnboga sögu ramma]], en þar bjuggu hjónin Gestur og Syrpa, sem fundu útburðinn sem í fyrstu hét Urðarköttur en nefndist seinna Finnbogi, og ólu hann upp þar á kotinu. Ekki er vitað hvar Tóftir voru staðsettar, ef þær þá hafa verið til. {{Stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] [[Flokkur:Eyðibýli]] hrra8yrbgt23noygm9mqik81y0r3733 1762344 1762341 2022-07-29T18:34:56Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{staður á Íslandi|staður=Urðir (Flateyjardal)|vinstri=111|ofan=17}} '''Tóftir''' voru kot á [[Flateyjardalur|Flateyjardal]] sem getið er um í [[Finnboga saga ramma|Finnboga sögu ramma]], en þar bjuggu hjónin Gestur og Syrpa, sem fundu útburðinn sem í fyrstu hét Urðarköttur en nefndist seinna Finnbogi, og ólu hann upp þar á kotinu. Ekki er vitað hvar Tóftir voru staðsettar, ef þær þá hafa verið til. {{Stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] [[Flokkur:Íslensk eyðibýli]] kqgfg9ehfd0yvndbt4tfa1v5q1dxjxw 0 55310 1762328 1702471 2022-07-29T18:22:04Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{staður á Íslandi|staður=Flateyjardalsheiði|vinstri=109|ofan=23}} [[Mynd:Flateyjardalsheiði.jpg|thumb|Á heiðinni, séð til norðurs]] [[Mynd:Kambsmýrarjökull.jpg|thumb|Á heiðinni má sjá nokkra smájökla, þar á meðal Kambsmýrarjökul.]] '''Flateyjardalsheiði''' er heiðardalur á skaganum milli [[Eyjafjörður|Eyjafjarðar]] og [[Skjálfandaflói|Skjálfandaflóa]], þar sem áður var nokkur byggð. Heiðin nær frá [[Fnjóskadalur|Fnjóskadal]] í suðri til [[Eyvindará]]r og [[Urðargil]]s í norðri, en þar fyrir norðan er [[Flateyjardalur]], sem heiðin dregur nafn sitt af. [[Á (landform)|Á]]in [[Dalsá (Suður-Þingeyjarsýslu)|Dalsá]] rennur um heiðina, en [[Fjall|fjöll]] girða hana austan- og vestanmegin. Fjallgarðurinn vestan heiðarinnar heitir ekki neitt, en meðal fjalla austan hennar má nefna [[Víknafjöll]] (sem er farið um til að komast í [[Náttfaravíkur]]), [[Háa-Þóra|Háu-Þóru]], [[Lága-Þóra|Lágu-Þóru]], tvo Bræður, tvo Stráka, [[Sigga (fjall)|Siggu]], [[Vigga (fjall)|Viggu]] og nyrst er fjall sem heitir [[Hágöngur]]. [[Kinnarfjöll]] eru suðaustan megin á heiðinni, þar er t.d. [[Kambsmýrarhnjúkur]]. Vestan ósa Skjálfandafljóts í botni flóans er fjall sem heitir ýmist Bakrangi, Ógöngufjall eða Galti, eftir sjónarhorninu. <ref>Það er fjall í Kinninni fyrir norðan, sem heitir Bakrángi ef maður sér austaná það, Ógaungufjall ef maður stendur fyrir vestan það, en utanaf Skjálfanda kalla sjófarendur það Galta. (Íslandsklukkan; Halldór Laxness)</ref> Norðurmörk Flateyjardalsheiðar eru um [[Eyvindará]] vestan Dalsár en [[Urðargil]] austan hennar. Þar fyrir norðan var [[Flateyjarhreppur (S-Þingeyjarsýslu)|Flateyjarhreppur]], en heiðin sjálf tilheyrði [[Hálshreppur|Hálshreppi]] og sóttu íbúarnir kirkju til Fnjóskadals, fyrir utan heimilismenn á Eyvindará, sem höfðu undanþágu til að sækja kirkju á [[Brettingsstaðir (Flateyjardal)|Brettingsstöðum]]. Eftir allri heiðinni liggur vegur (F899) sem er fær jeppum og sumum fólksbílum. Átta eyðibýli eru á Flateyjardalsheiði: * [[Eyvindará]], í eyði [[1872]] * [[Ófeigsá]], í eyði [[1870]] * [[Heiðarhús]], í eyði [[1904]] * [[Grímsland (Flateyjardalsheiði)|Grímsland]], í eyði [[1904]] * [[Kambsmýrar]], í eyði [[1929]] * [[Austari-Krókar]], í eyði [[1946]] * [[Vestari-Krókar]], í eyði [[1935]] * [[Þúfa (Flateyjardalsheiði)|Þúfa]], í eyði [[1935]] == Tengt efni == * [[Flateyjardalur]] * [[Flatey á Skjálfanda]] ==Heimildir== * [http://www.vip.is/fjordungar/eydibyggdin.htm Eyðibyggðin] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070819231903/http://www.vip.is/fjordungar/eydibyggdin.htm |date=2007-08-19 }} í Fjörðum og nærsveitum, á heimasíðu ferðafélagsins Fjörðunga; * Valgarður Egilsson: [http://www.ornefni.is/n-greinar2.php?ID=17 Örnefni við Eyjafjörð] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20070718232941/http://www.ornefni.is/n-greinar2.php?ID=17 |date=2007-07-18 }}, á heimasíðu Örnefnastofnunar. == Tilvísanir == <references/> [[Flokkur:Íslenskar eyðibyggðir]] [[Flokkur:Dalir á Íslandi]] [[Flokkur:Heiðar á Íslandi]] [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] [[Flokkur:Þingeyjarsveit]] 65jppqzlez6lrqc783nqtleb6vft8n0 0 55311 1762351 377267 2022-07-29T18:37:03Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Kambsmýrar''' eru eyðibýli á [[Flateyjardalsheiði]] í [[Suður-Þingeyjarsýsla|Suður-Þingeyjarsýslu]]. Þær voru í byggð til [[1929]]. [[Kambsmýrarhnjúkur]] og [[Kambsmýrarjökull]] eru kennd við bæinn. {{Stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Íslensk eyðibýli]] [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] b7b4x6hu7nnp1ym5osvjr5owypr1qwk 0 55318 1762334 1481809 2022-07-29T18:32:01Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Urðargil''' er lítið gil sem markar austanverð suðurmörk [[Flateyjardalur|Flateyjardals]] og austanverð norðurmörk [[Flateyjardalsheiði|Flateyjardalsheiðar]] í [[Suður-Þingeyjarsýsla|Suður-Þingeyjarsýslu]]. {{Stubbur|landafræði|Ísland}} [[Flokkur:Landafræði]] [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] [[Flokkur:Gil á Íslandi]] 8tkihspl8bkjkzz7vm6ze51uct47m69 1762335 1762334 2022-07-29T18:32:07Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Urðargil''' er lítið gil sem markar austanverð suðurmörk [[Flateyjardalur|Flateyjardals]] og austanverð norðurmörk [[Flateyjardalsheiði|Flateyjardalsheiðar]] í [[Suður-Þingeyjarsýsla|Suður-Þingeyjarsýslu]]. {{Stubbur|landafræði|Ísland}} [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] [[Flokkur:Gil á Íslandi]] svur6kv99xns273hhaivd0fs9vd9hzd 0 55319 1762338 1611155 2022-07-29T18:33:08Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Knarrareyri.jpg|thumb|Knarrareyri við Hágöng]] '''Hágöngur''' eru nyrsta [[fjall]] í fjallgarðinum austan við [[Flateyjardalsheiði]] á skaganum milli [[Eyjafjörður|Eyjafjarðar]] og [[Skjálfandaflói|Skjálfandaflóa]] í [[Suður-Þingeyjarsýsla|Suður-Þingeyjarsýslu]]. Undir fjallinu vestanverðu er eyðibýlið á [[Knarrareyri]] á [[Flateyjardalur|Flateyjardal]]. {{Stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Fjöll á Íslandi]] [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] [[Flokkur:Örnefni í Suður-Þingeyjarsýslu]] 1d3dl5z462ugzyixftpoup6lp9pz8xq 0 55320 1762336 1740313 2022-07-29T18:32:52Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Vaglaskógur Fnjóskadalur.jpg|thumb|right|Vaglaskógur í Fnjóskadal.]] '''Fnjóskadalur''' (stundum kallaður '''Hnjóskadalur''' áður fyrr) er mikill [[dalur (landslagsþáttur)|dalur]] í [[Suður-Þingeyjarsýsla|Suður-Þingeyjarsýslu]]. Hann dregur nafn af svokölluðum „fnjóskum“, sem eru „þurrir og feysknir trjábútar“.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.ornefni.is/d_skoda.php|titill=Örnefnastofnun Íslands - fyrirspurnir}}</ref> [[Dragá]]in [[Fnjóská]] rennur eftir honum. Í suðri endar hann í þrem eyðidölum, [[Bleiksmýrardalur|Bleiksmýrardal]], [[Hjaltadalur (S-Þing)|Hjaltadal]] og [[Timburvalladalur|Timburvalladal]], en nyrst sveigir dalurinn til vesturs og heitir þar [[Dalsmynni (Fnjóskadal)|Dalsmynni]]. Um það rennur Fnjóská til sjávar í Eyjafirði. Norður af dalnum er [[Flateyjardalsheiði]] og norðan við hana [[Flateyjardalur]]. Vestan dalsins er [[Vaðlaheiði]] og vestan hennar er [[Svalbarðsströnd]]. Austan dalsins eru einnig fjöll, að norðan milli hans og [[Kaldakinn|Köldukinnar]] og að sunnan milli Fnjóskadals og [[Bárðardalur|Bárðardals]]. Þar á milli er [[Ljósavatnsskarð]]. Hringvegurinn liggur um Fnjóskadal og til vesturs til Svalbarðsstrandar um [[Víkurskarð]], nokkru sunnan við Dalsmynni, en til austurs um Ljósavatnsskarð til Bárðardals. Áður lá vegurinn til Eyjafjarðar upp úr dalnum á móts við Ljósavatnsskarð yfir Vaðlaheiði, en nú hafa verið gerð [[jarðgöng]] undir heiðina, [[Vaðlaheiðargöng]]. ==Bæir== Í dalnum eru margir bæir, og má þar meðal annarra nefna [[Steinkirkja|Steinkirkju]], [[Þverá (Fnjóskadal)|Þverá]], [[Illugastaðir (Fnjóskadal)|Illugastaði]], Kotungsstaðir, [[Végeirsstaðir|Végeirsstaði]], [[Háls (Fnjóskadal)|Háls]], [[Reykir (Fnjóskadal)|Reyki]], [[Hallgilsstaðir|Hallgilsstaði]] og [[Sólvangur (Fnjóskadal)|Sólvang]]. ==Lífríki== Í Fnjóskadal er [[Vaglaskógur]], einn stærsti upprunalegi skógur á Íslandi þar sem er að finna fjölda sjaldgæfra lífverutegunda, en einnig eru þar [[Lundsskógur]] og [[Þórðarstaðaskógur]]. Eini þekkti fundarstaður sveppsins ''[[Neotapesia graddonii]]'' á Íslandi er í Fnjóskadal þar sem hann vex á [[fjalldrapi|fjalldrapa]].<ref name="HH&GGE2004">Helgi Hallgrímsson & Guðríður Gyða Eyjólfsdóttir (2004). [https://rafhladan.is/bitstream/handle/10802/4090/Fjolrit_45.pdf?sequence=1 ''Íslenskt sveppatal I - smásveppir.''] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20201017171141/https://rafhladan.is/bitstream/handle/10802/4090/Fjolrit_45.pdf?sequence=1 |date=2020-10-17 }} Fjölrit Náttúrufræðistofnunar. Náttúrufræðistofnun Íslands. ISSN 1027-832X</ref> ==Jarðfræði== Dalurinn er grafinn af vatnsföllum, einkum Fnjóská og [[skriðjökull|skriðjöklum]] á [[ísöld]]. Hann lá upphaflega beint norður og var þá [[Flateyjardalsheiði]] og [[Flateyjardalur]] hluti af honum og Fnjóská rann til sjávar í utanverðan Sklálfanda. Með tímanum grófu ár og jöklar skarð í fjöllin þar sem Dalsmynni er nú og svo fór að lokum að Fnjóska fann sér þar farveg og tók að renna til Eyjafjarðar. Í ísaldarlok, fyrir um 12.000 árum síðan, stífluðu jöklar Dalsmynni og Ljósavatnsskarð og þá myndaðist mikið [[jökullón]] í dalnum, um 40 kílómetra langt, og má enn sjá móta fyrir strandlínum þess hátt í hlíðum fjallanna. Lónið hvarf þegar jöklarnir hopuðu. Jarðhiti er við Reyki og þaðan liggur hitaveita allt til [[Grenivík]]ur.<ref>Guðni Axelsson, Árni Hjartarson, Ólafur G. Flóvenz, Bjarni Gautason (ritstj.)2006. Reykir í Fnjóskadal : jarðhitarannsóknir, jarðfræðikort, dæluprófun og mat á afkastagetu jarðhitakerfis. Íslenskar orkurannsóknir, ÍSOR-2006/033 </ref> ==Heimildir== {{reflist}} [[Flokkur:Dalir á Íslandi]] [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] [[Flokkur:Örnefni í Suður-Þingeyjarsýslu]] l1q8hham2vg3bur9ny5wprv8r2vbdsb 0 55347 1762292 1481785 2022-07-29T12:18:52Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{staður á Íslandi|staður=Leirdalsheiði|vinstri=107|ofan=20}} '''Leirdalsheiði''' er heiðardalur á skaganum milli [[Eyjafjörður|Eyjafjarðar]] og [[Skjálfandaflói|Skjálfandaflóa]]. Hún nær frá [[Höfðahverfi]] í suðri til [[Hvalvatnsfjörður|Hvalvatnsfjarðar]] í norðri. Eftir allri heiðinni liggur jeppavegur (F839). Suður eftir heiðinni fellur á sem heitir [[Gljúfurá (Suður-Þingeyjarsýslu)|Gljúfurá]], en norður eftir henni á sem heitir [[Austurá (Leirdalsheiði)|Austurá]]. Vestan við heiðina eru fjöllin [[Syðstihnjúkur]] og [[Sveigsfjall]], en handan við þau eru [[Trölladalur (Suður-Þingeyjarsýsla)|Trölladalur]] og [[Grenjárdalur]]. Norðar eru fjöllin [[Darri (fjall)|Darri]] og [[Lútur (fjall)|Lútur]]. Austur af heiðinni er dalverpi sem heitir [[Leirdalur]], og óslitinn fjallgarður suður frá honum, en norðar eru [[Hnausafjall]] og [[Bjarnarfjall]]. Þar sem áður stóð bærinn [[Gil (Leirdalsheiði)|Gil]] er nú [[gangnamannakofi]]. Fyrir neðan hann fellur [[Gilsá (Leirdalsheiði)|Gilsá]] í Austurá, og eftir það heitir áin [[Fjarðará (Hvalvatnsfirði)|Fjarðará]]. == Tengt efni == * [[Flateyjardalsheiði]] * [[Fjörður (Suður-Þingeyjarsýslu)]] [[Flokkur:Dalir á Íslandi]] [[Flokkur:Heiðar á Íslandi]] [[Flokkur:Landafræði]] [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] nvkqv3x59r6tjw190ilk7quxkmcfz8e 1762337 1762292 2022-07-29T18:33:00Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{staður á Íslandi|staður=Leirdalsheiði|vinstri=107|ofan=20}} '''Leirdalsheiði''' er heiðardalur á skaganum milli [[Eyjafjörður|Eyjafjarðar]] og [[Skjálfandaflói|Skjálfandaflóa]]. Hún nær frá [[Höfðahverfi]] í suðri til [[Hvalvatnsfjörður|Hvalvatnsfjarðar]] í norðri. Eftir allri heiðinni liggur jeppavegur (F839). Suður eftir heiðinni fellur á sem heitir [[Gljúfurá (Suður-Þingeyjarsýslu)|Gljúfurá]], en norður eftir henni á sem heitir [[Austurá (Leirdalsheiði)|Austurá]]. Vestan við heiðina eru fjöllin [[Syðstihnjúkur]] og [[Sveigsfjall]], en handan við þau eru [[Trölladalur (Suður-Þingeyjarsýsla)|Trölladalur]] og [[Grenjárdalur]]. Norðar eru fjöllin [[Darri (fjall)|Darri]] og [[Lútur (fjall)|Lútur]]. Austur af heiðinni er dalverpi sem heitir [[Leirdalur]], og óslitinn fjallgarður suður frá honum, en norðar eru [[Hnausafjall]] og [[Bjarnarfjall]]. Þar sem áður stóð bærinn [[Gil (Leirdalsheiði)|Gil]] er nú [[gangnamannakofi]]. Fyrir neðan hann fellur [[Gilsá (Leirdalsheiði)|Gilsá]] í Austurá, og eftir það heitir áin [[Fjarðará (Hvalvatnsfirði)|Fjarðará]]. == Tengt efni == * [[Flateyjardalsheiði]] * [[Fjörður (Suður-Þingeyjarsýslu)]] [[Flokkur:Dalir á Íslandi]] [[Flokkur:Heiðar á Íslandi]] [[Flokkur:Suður-Þingeyjarsýsla]] pqio6oij4r39yfst67y6giuhbx0e125 0 57709 1762712 1727793 2022-07-30T09:52:25Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Breiðskífa | Nafn = ( )| Nefni = svigaplatan| Gerð = [[Breiðskífa]] | Tónlistarmaður = [[Sigur Rós]] | Forsíða =| Bakgrunnur = Orange | Gefin út = [[28. október]] [[2002]] | Tekin upp = Í [[Sundlaugin]]ni | Tónlistarstefna = [[Síð-rokk]]| Lengd = 71:10| Útgáfufyrirtæki = [[Smekkleysa]], [[Fat Cat Records]], [[Play It Again Sam]] | Upptökustjóri = [[Sigur Rós]]| Gagnrýni = <nowiki></nowiki> *[[All Music Guide]] [[Mynd:4 stars.svg|55px]] [http://allmusic.com/album/--r608796 tengill] *''[[NME]]'' (7/10) [http://www.nme.com/reviews/sigur-ros/6814 tengill] *[[Pitchfork Media]] (7.6/10) [http://www.pitchforkmedia.com/article/record_review/21705-- tengill] *''[[Rolling Stone]]'' [[Mynd:4 stars.svg|55px]] [http://www.rollingstone.com/artists/sigurros/albums/album/258292/review/6068171/ tengill]| Síðasta breiðskífa = ''[[Ágætis byrjun]]''<br />(1999)| Þessi breiðskífa = '''''( )'''''<br />(2002)| Næsta breiðskífa = ''[[Takk...]]''<br />(2005)}} '''( )''' er þriðja plata [[Sigur Rós]]ar. Texta og titilslaus plata. Fékk góða dóma og seldist vel. Náði m.a. að komast upp í 52. sæti á The American Billboard Chart. Platan er á 76 sæti áratugalista Rolling Stone.<ref>[http://www.visir.is/article/20091211/LIFID01/195158336/1067 Þrjár íslenskar plötur á áratugalista Rolling Stone]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> == Lagalisti == # Untitled #1 (a.k.a. "Vaka") – 6:37 # Untitled #2 (a.k.a. "Fyrsta") – 7:34 # Untitled #3 (a.k.a. "Samskeyti") – 6:33 # Untitled #4 (a.k.a. "Njósnavélin") – 7:33 # Untitled #5 (a.k.a. "Álafoss") – 9:56 # Untitled #6 (a.k.a. "E-Bow") – 8:49 # Untitled #7 (a.k.a. "Dauðalagið") – 12:59 # Untitled #8 (a.k.a. "Popplagið) – 11:45 == Tilvísanir == <div class="references-small"><references/></div> {{Stubbur|tónlist}} [[Flokkur:Íslenskar breiðskífur]] [[Flokkur:Hljómplötur gefnar út árið 2002]] f2oedsit9z8fk4pevh3jgtyus9zgmuq 0 57711 1762302 1643234 2022-07-29T12:56:18Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Jórunn Viðar''' (f. [[7. desember]] [[1918]], d. [[27. febrúar]] [[2017]]) var íslenskt [[tónskáld]]. Hún var fædd og uppalin í [[Reykjavík]], dóttir hjónanna Einars ([[1887]] - [[1923]]) og Katrínar Viðar ([[1895]] - [[1989]]). [[Drífa Viðar]] ([[1920]]-[[1971]]) var systir hennar. Hún útskrifaðist úr Tónlistarskólanum í Reykjavík [[1936]] og varð stúdent frá [[Menntaskólinn í Reykjavík|Menntaskólanum í Reykjavík]] árið [[1937]]. Sama ár sigldi hún til [[Þýskaland]]s, þar sem hún nam tónsmiðar við Tónlistarakademíuna í Berlín í tvo vetur, en sneri heim til Íslands í júlímánuði [[1939]]. Hún giftist Lárusi Fjeldsted (1918 - [[1985]]), þá laganema, síðar forstjóra í Reykjavík og eignuðust þau þrjú börn: Lárus (f. [[1942]]), forstjóri í Reykjavík; [[Katrín Fjeldsted|Katrínu]], lækni og alþingismann (f. [[1946]]) og Lovísu (f. [[1951]]), sellóleikara. Árin [[1943]]-[[1946]] dvöldu Jórunn og Lárus með syni sínum í New York, þar sem hann leitaði sér lækninga og rak fyrirtæki eftir það, en hún lagði stund á frekara nám í tónsmíðum hjá Vittorio Giannini við [[Juilliard-tónlistarháskólinn|Juilliard-skólann]] þar í borg. Þegar þau fluttu heim eignuðust þau dætur sínar tvær og Jórunn stundaði tónsmíðar, auk þess að vera einleikari og undirleikari á píanó. Hún samdi tónlistina við kvikmyndina [[Síðasti bærinn í dalnum|Síðasta bæinn í dalnum]], og hefur samið fjölda annarra tónverka, oft við gamla eða nýja texta eftir ýmsa höfunda. Í tónsmíðum sínum hefur Jórunn sótt mikið í íslenskan tónlistararf, bæði sem innblástur og við útsetningar á íslenskum þjóðlögum. Hún var mjög lengi eina konan í [[Tónskáldafélag Íslands|Tónskáldafélagi Íslands]]. Meðal þekktra verka Jórunnar eru jólalögin ''Jól'' og ''Það á að gefa börnum brauð'', ''Kall sat undir kletti'', ''Únglíngurinn í skóginum'' við texta Halldórs Laxness og ballettinn ''Eldur''. Hún var frumkvöðull á sviði ballett- og kvikmyndatónlistar hér á landi auk þess sem hún samdi fjölmörg þjóðþekkt sönglög. Jórunn var sæmd [[fálkaorðan|heiðursmerki hinnar Íslensku fálkaorðu]] árið 1989. Hún var valin borgarlistamaður Reykjavíkur árið 1999, hlaut heiðursverðlaun Íslensku tónlistarverðlaunanna árið 2004 og Menningarverðlaun [[DV]] árið 2009. Um árabil hlaut hún heiðurslaun listamanna frá Alþingi.<ref>[http://www.ruv.is/frett/jorunn-vidar-latin Jórunn Viðar látin] Rúv, skoðað 28. feb, 2017</ref> ==Heimildamynd== *''Orðið tónlist: Jórunn Viðar'' (2008). ==Tilvísanir== {{fd|1918|2017}} [[Flokkur:Íslensk tónskáld]] [[Flokkur:Vídalínsætt]] [[Flokkur:Norðmannsætt]] [[Flokkur:Handhafar riddarakross Hinnar íslensku fálkaorðu]] <references /> [[Flokkur:Íslenskar konur]] kl3iayi7qcw3ngg9l2nyr7avyv6dtaw 0 57764 1762339 1640180 2022-07-29T18:33:17Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Haukadalsvegur.jpg|thumbnail|Haukadalsá]] '''Haukadalur''' er [[dalur (landslagsþáttur)|dalur]] í [[Dalasýsla|Dalasýslu]] á [[Ísland]]i. Í íslenskum fornritum segir um landnám Eiríks rauða í Haukadal: :Réðst Eiríkur þá norðan og ruddi land í Haukadal og bjó á [[Eiríksstaðir|Eiríksstöðum]] hjá Vatnshorni. Þá felldu þrælar Eiríks skriðu á bæ Valþjófs á Valþjófsstöðum. Eyjólfur saur frændi hans drap þrælana hjá Skeiðsbrekkum upp frá Vatnshorni. Fyrir það vó Eiríkur Eyjólf saur. Hann vó og Hólmgöngu-Hrafn að Leikskálum. (Íslensk fornrit, IV; 197-8) ==Bæir== ===Í byggð=== *[[Vatn]] *[[Núpur]] *[[Hamrar]] *[[Giljaland]] *[[Leikskálar]] *[[Litla-Vatnshorn]] *[[Stóra-Vatnshorn]] *[[Saurstaðir]] ===Í eyði=== *[[Kross (bær)|Kross]] *[[Skarð]] *[[Jörfi (Dalasýslu)|Jörfi]] *[[Mjóaból]] *[[Smyrlahóll]] *[[Eiríksstaðir í Haukadal|Eiríksstaðir]] {{commonscat|Haukadalur (Dalir)}} {{stubbur}} [[Flokkur:Dalasýsla]] [[Flokkur:Dalir á Íslandi]] d6lko3rxarkdc35mwwm5ekwlea7asu7 0 60475 1762392 1730190 2022-07-29T21:26:58Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{stríðsátök | conflict = Stríð Sovétmanna í Afganistan | partof = [[Kalda stríðið|kalda stríðinu]] |image=Mortar attack on Shigal Tarna garrison, Kunar Province, 87.jpg |image_size=250px |caption={{small|[[Mujahideen]]-liðar í [[Kunar]] í [[Afganistan]] árið 1987.}} |place=[[Afganistan]] |date=24. desember 1979 – 15. febrúar 1989 (9 ár, 1 mánuður, 3 vikur og 1 dagur) |result=Sigur Mujahideen-liða * Genfarsáttmálarnir (1988) * Brottflutningur sovéskra hermanna frá Afganistan * Afganska borgarastyrjöldin heldur áfram |combatant1={{SOV1980}} [[Sovétríkin]]<br>[[File:Flag of Afghanistan (1980–1987).svg|20px]] [[Afganistan|Alþýðulýðveldið Afganistan]] |combatant2=[[File:Flag of Jihad.svg|20px]] [[Mujahideen]] |commander1= {{small| * {{SOV1980}} [[Leoníd Brezhnev]] * {{SOV1980}} [[Júríj Andropov]] * {{SOV1980}} [[Konstantín Tsjernenkó]] * {{SOV1980}} [[Míkhaíl Gorbatsjov]] * [[File:Flag of Afghanistan (1980–1987).svg|20px]] [[Babrak Karmal]] * [[File:Flag of Afghanistan (1980–1987).svg|20px]] [[Mohammad Najibullah]]}} |commander2= {{small| * [[File:Flag of Jamiat-e Islami.svg|20px]] [[Burhanuddin Rabbani]] * [[File:Flag of Jamiat-e Islami.svg|20px]] [[Ahmad Shah Massoud]] * [[File:Flag of Hezbi Islami Gulbuddin.svg|20px]] [[Gulbuddin Hekmatyar]] * [[File:Flag of Jihad.svg|20px]] [[Osama bin Laden]] * [[File:Logo of Hezb-e Islami Khalis.svg|20px]] [[Múhameð Ómar]]}} |strength1={{small| * Sovéski herinn: 115.000 þegar hæst var<ref name="Nyrop1986">{{cite book|title=Afghanistan: A Country Study |last1=Nyrop |first1=Richard F. |first2=Donald M. |last2=Seekins |date=January 1986 |publisher=United States Government Printing Office |location=Washington, DC |pages=xviii–xxv|url=http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/Afghanistan-Chapter1.pdf |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20011103033024/http://www.gl.iit.edu/govdocs/afghanistan/Afghanistan-Chapter1.pdf |archive-date=3 November 2001 }}</ref>}} |strength2={{small| * Mujahideen: 200.000–250.000<ref>{{cite web|first=Maxime|last=Rischard|url=http://www.global-politics.co.uk/issue6/Stahl/|archive-url=https://web.archive.org/web/20111121131224/http://www.global-politics.co.uk/issue6/Stahl/|archive-date=21 November 2011|title=Al Qa'ida's American Connection|publisher=Global-Politics.co.uk|access-date=28 July 2011}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.armytimes.com/news/2010/11/ap-afghanistan-milestone-112610/|archive-url=https://archive.today/20120525095724/http://www.armytimes.com/news/2010/11/ap-afghanistan-milestone-112610/|url-status=dead|archive-date=25 May 2012|title=Afghanistan hits Soviet milestone – Army News|publisher=Armytimes.com|access-date=15 February 2012}}</ref>}} |casualties1={{small|Alls um 14.453 drepnir}} |casualties2={{small|Minnst 56.000 drepnir}} | casualties3='''Almennir borgarar drepnir:''' 562.000<ref name="562k">{{cite journal|last1=Lacina|first1=Bethany|last2=Gleditsch|first2=Nils Petter|url=http://www.bethanylacina.com/LacinaGleditsch_newdata.pdf|title=Monitoring Trends in Global Combat: A New Dataset of Battle Deaths|journal=European Journal of Population|volume=21|issue=2–3|year=2005|page=154|access-date=8 December 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20141006175909/http://www.bethanylacina.com/LacinaGleditsch_newdata.pdf|archive-date=6 October 2014|url-status=dead|doi=10.1007/s10680-005-6851-6|s2cid=14344770}}</ref>–2.000.000<ref>{{Cite book|last=Klass|first=Rosanne|chapter=Genocide in Afghanistan 1978—1992| chapter-url=https://books.google.com/books?id=I2chrSJCW54C&pg=PA129| year=2018| title=The Widening Circle of Genocide: Genocide – A Critical Bibliographic Review |editor-last=Charny|editor-first=Israel W.|publisher=Routledge|isbn=9781351294065|oclc=1032709528|p=129}}</ref> }} '''Stríð Sovétmanna í Afganistan''' var níu ára langt stríð sem hófst með innrás [[Sovétríkin|Sovétmanna]] í [[Afganistan]] til að styðja baráttu [[Marxismi|marxista]] sem voru við völd gegn andspyrnuhreyfingu [[íslam]]skra bókstafstrúarmanna sem háðu [[Jihad|heilagt stríð]] gegn yfirvöldum. Andspyrnuhreyfingin naut stuðnings ýmissa aðila, meðal annars [[Bandaríkin|bandarísku]] leyniþjónustunnar [[CIA]], [[Sádi-Arabía|Sádi-Arabíu]], [[Pakistan]]s og annarra múslímaríkja. Stríðið varð [[leppstríð]] í [[Kalda stríðið|kalda stríðinu]], þar sem [[Bandaríkin]] og [[Sovétríkin]] tókust á með óbeinum hætti í gegnum átök í öðrum ríkjum. 40. herdeild sovéska hersins hélt inn í Afganistan þann [[25. desember]] [[1979]] en síðustu hersveitir Sovétmanna yfirgáfu landið þann [[15. maí]] [[1988]] og stríðinu lauk [[15. febrúar]] [[1989]]. Stríði Sovétmanna í Afganistan hefur oft verið líkt við stríð Bandaríkjamanna í [[Víetnamstríðið|Víetnam]], vegna mikils kostnaðar beggja stórveldanna og árangursleysis hernaðarins. Áætlað er að um 15 þúsund Sovéskir hermenn hafi látið lífið og um ein milljón [[Afganar|Afgana]], óbreyttir borgarar og andspyrnumenn, auk þess sem 5,5 milljónir hafi misst heimili sín. == Tilvísanir== <references/> {{commonscat|Soviet–Afghan War|stríði Sovétmanna í Afganistan}} {{Kalda stríðið}} {{stubbur}} [[Flokkur:Stríð á 20. öld]] [[Flokkur:Stríð í Asíu]] [[Flokkur:Saga Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Saga Afganistans]] [[Flokkur:Leppstríð]] 99lsv7h8rxgpaaobrsat1m6jub3y9j1 0 62115 1762465 431474 2022-07-30T01:04:26Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Dmitri Mendelejev]] til [[Dmítríj Mendelejev]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Dmítríj Mendelejev]] tp0ny176ztiysg3fcixe2zjknv0ksd1 0 64487 1762489 1747424 2022-07-30T01:33:03Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Pjotr Kropotkin]] á [[Pjotr Kropotkín]] wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Pjotr Kropotkin<br>Пётр Кропо́ткин | búseta = | mynd = Peter Kropotkin circa 1900.jpg | myndastærð = 200px | myndatexti = | fæðingardagur = [[9. desember]] [[1842]] | fæðingarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dauðadagur = {{dauðadagur og aldur|1921|2|8|1842|12|9}} | dauðastaður = [[Dmitrov]], [[Sovétríkin|rússneska Sovétlýðveldinu]] | orsök_dauða = | starf = Aðgerðasinni, byltingarmaður, landfræðingur | maki = | þekkt_fyrir = | foreldrar = | undirskrift = Peter Kropotkin signature.svg }} '''Pjotr Alexejevitsj Kropotkin''' ([[rússneska]]: Пётр Алексе́евич Кропо́ткин) ([[9. desember]] [[1842]] – [[8. febrúar]] [[1921]]) var [[Rússland|rússneskur]] landfræðingur, vísindamaður og [[stjórnleysisstefna|anarkisti]]. Hann var einn fyrsti málsvari [[Anarkó-kommúnismi|anarkó-kommúnisma]]. Helstu ritverk hans um stjórnmál eru ''[[La Conquête du Pain]]'' (ísl. Hernám brauðsins) ''[[Fields, Factories and Workshops]]'' (ísl. ''Akrar, verksmiðjur og verkstæði'') og ''[[Mutual Aid: A Factor of Evolution]]'' (ísl. ''Samvinna: Þáttur í þróuninni''). Árið [[1942]] kom út á Íslandi bók hans: ''[[Krapotkín fursti: sjálfsævisaga byltingarmanns]]'' í þýðingu [[Kristín Ólafsdóttir|Kristínar Ólafsdóttur]]. ==Uppvaxtarár== Pjotr fæddist í aðalsfjöldskyldu [[Moskva|Moskvu]] árið 1842. Móðir hans var dóttir [[Kósakkar|kósakks]] herforingja og faðir hans var fursti í [[Smolensk|Smolensk]]. Faðir hans átti miklar landeignir í þremur mismunandi sýslum þar sem allt að 1200 [[Bændaánauð|ánauðugir bændur]] unnu í þjónustu hans. Pjotr hóf nám við herskóla í Sankti Pétursborg 14 ára gamall árið 1854. Skólinn samanstóð af 150 drengjum af aðalsættum sem nutu meiri réttinda en tíðkaðist í örum herskólum á þessum tíma. Á meðann náminu stóð fylgdist Pjotr grannt með þeim breytingum sem voru að eiga sér stað í rússnesku stjórnmála og menntalífi. Sem verðandi hermaður dró Pjotr frjálslyndislegan orðstýr [[Alexander_2._Rússakeisari|Alexanders 2. Rússakeisara]] í efa en gladdist þó þegar keisarinn batt enda á rússnesku [[bændaánauð]]ina árið 1861. Árið 1862 útskrifaðist Pjotr úr herskólanum með hæstu einkunn í sínum bekk og hóf strax ferli í Keisarahernum og valdi að ganga í hersveitir Kósakka í [[Síbería|Austur-Síberíu]]. {{DEFAULTSORT:Kropotkin, Pjotr}} {{Stubbur|Æviágrip}} {{fde|1842|1921|Kropotkin, Pjotr}} [[Flokkur:Rússneskir byltingarmenn]] [[Flokkur:Rússneskir furstar]] [[Flokkur:Rússneskir stjórnleysingjar|Kropotkin, Pjotr]] a6u2vepcefauyrylqoe8ix674cjsc49 0 65355 1762410 1753980 2022-07-30T00:03:54Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Dímítrí Medvedev]] á [[Dmítríj Medvedev]] yfir tilvísun: Skv. mannanafnatali sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar um umritanir. wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Dímítrí Medvedev<br>{{small|Дмитрий Медведев}} | búseta = | mynd = Dmitry Medvedev govru official photo 1.jpg | myndastærð = | myndatexti = | titill= [[Forseti Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[7. maí]] [[2008]] | stjórnartíð_end = [[7. maí]] [[2012]] | forsætisráðherra = [[Vladímír Pútín]] | forveri = Vladímír Pútín | eftirmaður = Vladímír Pútín | titill2= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start2 = [[8. maí]] [[2012]] | stjórnartíð_end2 = [[16. janúar]] [[2020]] | forseti2 = Vladímír Pútín | forveri2 = Vladímír Pútín | eftirmaður2 = [[Mikhaíl Misjústín]] | fæðingarnafn = Dímítrí Anatoljevitsj Medvedev | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1965|9|14}} | fæðingarstaður = [[Leníngrad]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | þekktur_fyrir = | starf = Stjórnmálamaður | laun = | trú = | maki = Svetlana Linnik (g. 1993) | börn = 1 | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = Signature of Dmitry Medvedev.svg }} '''Dímítrí Anatoljevitsj Medvedev''' (á [[Rússneska|rússnesku]]: Дмитрий Анатольевич Медведев), fæddur [[14. september]] [[1965]]) er rússneskur stjórnmálamaður og fyrrum forseti [[Rússland|Rússneska sambandsríkisins]]. Hann er jafnframt fyrrverandi [[forsætisráðherra Rússlands]]. Hann fæddist í [[Sankti Pétursborg]], þá nefnd Leningrad í fyrrum [[Ráðstjórnarríkin|Sovétríkjunum]]. Medvedev var sem óháður frambjóðandi (en þó studdur af [[Sameinað Rússland|Sameinuðu Rússlandi]], stærsta stjórnmálaflokki landsins), kjörinn þriðji forseti Rússlands þann 2. mars 2008 með 71,25% atkvæða í almennum kosningum, og tók embætti þann 7. maí 2008. Þar áður hafði hann gengt stöðu fyrsta aðstoðarforsætisráðherra rússnesku ríkisstjórnarinnar frá 14. nóvember 2005. Áður var hann starfsmannastjóri [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] forseta. Frá árinu 2000 gengdi hann einnig stjórnarformennsku í olíufyrirtækinu [[Gazprom]]. Framboð Medvedev var stutt af Pútín þáverandi forseta. Hann gerði efnahagslega nútímavæðingu Rússlands sem sitt meginviðfangsefni sem forseti. Á forsetatíð hans háði Rússland einnig [[Stríð Rússlands og Georgíu|stutt stríð gegn Georgíu]] árið 2008. Medvedev gaf ekki kost á sér til endurkjörs að loknu kjörtímabili hans árið 2012 og studdi þess í stað endurkomu Pútíns á forsetastól. Eftir að Pútín varð forseti á gerðist Medvedev forsætisráðherra landsins. Medvedev sagði af sér sem forsætisráðherra ásamt ríkisstjórn sinni í janúar 2020 eftir að Pútín tilkynnti fyrirhugaðar breytingar á stjórnarskrá landsins til að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. == Bakgrunnur == [[Mynd:Dmitry Medvedev baby photo.jpg|thumb|left|Dímítrí Medvedev tveggja ára árið 1967.]] Dímítrí Medvedev fæddist í [[Sankti Pétursborg]], þá nefnd Leningrad í fyrrum [[Ráðstjórnarríkin|Sovétríkjunum]]. Hann er sonur hjónanna Anatoly Afanasevich Medvedev (f. 19. Nóvember 1926, d. 2004) prófessor við Tækniháskólann í Leningrad, og móðir hans er Yulia Veniaminovna Medvedeva, (f. 21. nóvember 1939), fræðimaður og kennari við Kennaraskóla kenndan við AI Herzen, starfaði einnig sem leiðsögukona í Pavlovsk. Móðurleggur Medvedev eru Úkraínumenn frá [[Belgorodfylki]] við landamæri [[Úkraína|Úkraínu]]. Í föðurlegg er hann afkomandi smábænda í Kursk. == Námsár == Medvedev var framúrskarandi nemandi í framhaldsskóla. Hann var félagi í [[Komsomol]], ungliðahreyfingu [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|Kommúnistaflokks Ráðstjórnarríkjanna]], frá 1979 til 1991. Framtíðar eiginkona hans, Svetlana Linnik var bekkjarfélaga hans. Hann útskrifaðist frá lagadeild Ríkisháskólans í Leníngrad árið 1987. Á háskólaárunum gerðist hann flokksfélagi í kommúnistaflokknum, var áhugasamur um íþróttir, einkum lyftingar, og aðdáandi ensku rokksveitanna [[Black Sabbath]] og [[Deep Purple]]. Árið 1990 hlut hann gráðu í almennum lögum frá sama háskóla. Hann var nemandi [[Anatolín Sobtsjak|Anatolíns Alexandrovitsj Sobtsjak]], sem snemma varð í forystu fyrir lýðræðisumbætur í Ráðstjórnarríkjunum á níunda og tíunda áratug síðustu aldar. Medvedev gekk til liðs við lýðræðishreyfingu Sobtsjaks árið 1988 og stýrði í reynd kosningabaráttu Sobtsjaks á þing. Sobtsjak varð síðast fyrsti borgarstjóri Leníngrad og lét það verða eitt sitt fyrsta verk að endurnefna borgina Sankti Pétursborg. Hann var borgarstjóri 1991-1996. Hann var kennari og lærifaðir bæði Pútins og Medvedev. == Fyrstu starfsár og stjórnmálaþátttaka fyrir forsetakosningar == Á árunum 1991 og 1999 sinnti Medvedev í viðskiptum auk starfa við [[Sankti Pétursborg]]. Hann gegndi einnig stöðu dósents við fyrrum háskóla sinn sem nú hafði fengið nýtt nafn Ríkisháskólinn í Sankti Pétursborg. Á árunum 1991-1996 starfaði Medvedev sem lögfræðingur fyrir alþjóðanefnd borgarstjóraskrifstofu Sankti Pétursborgar sem [[Vladímír Pútín]] stýrði undir Sobchak borgarstjóra. Árið 1993 varð Medvedev lögmaður fyrirtækisin Ilim Pulp Enterprise, sem var timburfyrirtæki í Sankti Pétursborg. Síðar var fyrirtækið skráð undir nafninu Fincell, þá að helmingshlut í eigu Medvedev. Árið 1998 var hann einnig kjörinn í stjórn Bratskiy LPK sem var pappírsverksmiðja. Hann vann fyrir Ilim Pulp allt til 1999. [[Mynd:Vladimir Putin with Dmitry Medvedev-3.jpg |thumb|right|Kosningastjórinn Medvedev og forsetaframbjóðandinn Putin 27. mars 2000, daginn eftir kosningasigur Putins.]] Medvedev varð einn nokkurra frá Sankti Pétursborg sem í nóvember 1999 leiddu Vladímír Pútín til æðstu valda í Moskvu. Medvedev var kosningastjóri hans. Í desember árið 2000 varð hann næstráðandi í starfsmannastjórn forsetaskrifstofunnar. Medvedev varð einn þeirra stjórnmálamanna sem stóðu Pútín forseta næst. Sem hluta af herferð Putin gegn spillingu í Rússlandi, ólígarka og efnahagslegri óstjórn, skipaði hann Medvedev sem stjórnarformann hins valdamikla olíufyrirtækis [[Gazprom]] árið 2000. Þar var bundin endi á stórfelld skattsvik og eignamissi félagsins undir fyrrum spilltum stjórnendum. Medvedev starfaði síðar einnig sem varaformann stjórnar á árunum 2001-2002 og varð formaður í annað sinn í 2002. Í október 2003 varð hann síðan starfsmannastjóri forsetaskrifstofu Pútin. Í nóvember 2005 var hann skipaður af Pútín sem fyrsti aðstoðarforsætisráðherra og hlaut síðan ýmsar aðrar valdastöður. Medvedev hefur verið lýst sem prúðum manni, í meðallagi frjálslyndum pragmatista, færum stjórnanda og stuðningsmanni Putin. Hann hefur þótt gagnrýninn á alræðisstjórnun fyrrum Ráðstjórnarríkjanna. Hann er einnig þekktur sem leiðtogi „lögfræðinga Sankti Pétursborgar“, sem var einn af pólitískum hópum sem mynduðust í kringum Pútín forseta. Hefur sá hópur reynst valdamikill í Rússlandi. == Forsetakosningar 2008 == [[Mynd:Vladimir Putin 11 March 2008-1.jpg |thumb|left| Dímítrí Medvedev og Vladímír Pútín árið 2008.]] Eftir skipun hans sem fyrst aðstoðarforsætisráðherra, fóru margir stjórnmálaskýrendur að gera ráð fyrir því að Medvedev yrði tilnefndur sem arftaki Putins fyrir forsetakosningarnar 2008. Ýmsir aðrir voru nefndir en 10. desember 2007, tilkynnti Pútín forseti að hann styddi Medvedev sem eftirmann sinn. Það tilkynnti hann í kjölfar þess að fjórir stjórnmálaflokkar höfðu hvatt til framboðs Medvedev; Sameinað Rússland, Sanngjarnt Rússland, Landbúnaðarflokkur Rússlands og Borgaralegt Vald. Á flokksþingi stærsta flokks landsins, Sameinaðs Rússlands, 17. desember 2007 var kjörinn sem frambjóðandi þeirra. Hann skráði formlega forsetaframboð sitt 20. desember 2007 og tilkynnti að hann myndi stíga niður sem formaður Gazprom, þar sem samkvæmt lögum, sem forseti er ekki heimilt að halda önnur störf. aðra færslu. [[Mynd:Inauguration of Dmitry Medvedev, 7 May 2008-7.jpg|thumb|right| Medvedev sver forsetaeið í [[Kremlið í Moskvu|Kremlinu]] þann 7. maí 2008.]] Stjórnmálasérfræðingar sögðu val Pútín á eftirmanni myndi tryggja auðvelda kosningu, enda höfðu skoðanakannanir gefið til kynna að umtalsverður meirihluti kjósenda myndi velja þann er Pútín styddi. Fyrst verk Medvedev sem forsetaframjóðenda var tilkynna að hann myndi skipa Pútin í stöðu forsætisráðherra yrði hann kjörinn forseti. Samkvæmt stjórnarskránni gat Putin ekki gengt stöðu forseta í þriðja kjörtímabilið, en skipun hans í forsætisráðherrastöðu tryggði honum áfram mikil völd. Stjórnarskráin heimilar honum endurkjör síðar. Sumir töldu því að Medvedev yrði því einungis forseti til málamynda. Í forsetakosningunum birtust myndir af þeim Medvedev og Pútin undir slagorðinu „Saman vinnum við“ ("Вместе победим"). Landskjörstjórn Rússlands hafnað forsetaframboðum stjórnarandstöðuleiðtoganna Kasparov og Kasyanov. Þremur frambjóðendum sem var leyft að taka þátt sem ekki voru taldir ógna framboði Medvedev og gerði lítið til að ógna honum. Hann neitaði ma. að taka þátt í pólitískum umræðum við aðra frambjóðendur. Í framboðsræðum talaði Medvedev fyrir eignarrétti, afnámi reglugerðarhafta, lægri sköttum, óháðu dómskerfi, baráttu gegn spillingu, og talaði fyrir persónulegu frelsi manna í stað ánauðar. Hann er almennt talinn frjálslyndari en fyrirrennari hans Pútin. [[Mynd:Obama and Medvedev look at the menu.jpg|thumb|right| Medvedev forseti í heimsókn hjá [[Barack Obama]] forseta Bandaríkjanna árið 2010.]] Medvedev var kjörinn forseti Rússlands 2. mars 2008, með stuðningi 70,28% atkvæða. Kjörsókn var yfir 69,78%. Sanngirni forsetakosninganna hefur orðið ýmsum vestrænum eftirlits- og embættismönnum ágreiningsefni. Þannig sagði fulltrúi Evrópuráðsins, Andreas Gross, að kosningarnar hafi „hvorki verið frjálsar né sanngjarnar“. Vestrænir eftirlitsmenn sögðu ójafna skráningu frambjóðanda óeðlilega og að Medvedev hefði einokað alla sjónvarpumfjöllun. ==Forsetatíð (2008-2012) og forsætisráðherratíð (2012-2020)== Forsetatíð Medvedevs var óvenjuleg meðal rússneskra leiðtoga því forveri hans, Vladímír Pútín, hélt áfram að gegna mikilvægu hlutverki sem [[Forsætisráðherra Rússlands|forsætisráðherra]] í stjórn hans og naut mikilla valda sem slíkur. Fyrri forsætisráðherrar Rússlands höfðu jafnan verið algjörlega undirgefnir þjóðhöfðingjanum en valdatíð Medvedevs einkenndist þess í stað af nokkurs konar tvímenningabandalagi þeirra Pútíns. Haft var fyrir satt meðal flestra pólitískra áhorfenda að annaðhvort væru þeir Medvedev og Pútín báðir jafnvoldugir í stjórninni eða þá að Pútín væri í reynd enn æðsti valdsmaður Rússlands og Medvedev forseti væri lítið meira en undirmaður og leiksoppur hans. Snemma á forsetatíð Medvedevs árið 2008 háði Rússland [[Stríð Rússlands og Georgíu|stutt stríð]] við nágrannaríki sitt, [[Georgía|Georgíu]]. Stríðið hófst eftir að Georgíumenn sendu herlið inn í héraðið [[Suður-Ossetía|Suður-Ossetíu]], sem er talið til yfirráðasvæða Georgíu en hefur haldið fram sjálfstæði og í reynd ráðið sér sjálft frá tíunda áratugi síðustu aldar. Rússar brugðust við með því að senda eigin herafla inn í Suður-Ossetíu til að reka Georgíumenn burt og réðust síðan inn í Georgíu sjálfa í gegnum Suður-Ossetíu og [[Abkasía|Abkasíu]]. Á fimm dögum unnu Rússar sigur gegn Georgíumönnum og hertóku bæði Abkasíu og Suður-Ossetíu. Í kjölfar stríðsins átti Medvedev fund með forsetum Abkasíu og Suður-Ossetíu og viðurkenndi sjálfstæði beggja ríkjanna, fyrstur þjóðarleiðtoga.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Halldór Arnarson|titill=Enn hitnar í kolunum|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4196993|mánuður=27. ágúst|ár=2008|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=21. febrúar|útgefandi=''Morgunblaðið''}}</ref> Ríkin [[Níkaragva]], [[Venesúela]], [[Nárú]] og [[Sýrland]] hafa síðan fylgt fordæmi Medvedevs og viðurkennt sjálfstæði ríkjanna tveggja en annars hefur alþjóðasamfélagið enn haldið áfram að skilgreina þau sem hluta af Georgíu. Þegar kjörtímabili Medvedevs lauk árið 2012 sóttist hann ekki eftir endurkjöri. Þess í stað mælti hann með því á flokksþingi stjórnarflokksins, [[Sameinað Rússland|Sameinaðs Rússlands]], að Pútín yrði forsetaefni flokksins á ný. Pútín vann auðveldan sigur í kosningunum og skiptist á hlutverkum við Medvedev: Pútín varð forseti á ný og Medvedev varð forsætisráðherra. Rússar kölluðu þessi hlutverkaskipti „[[hrókering]]u“ innan ríkisstjórnarinnar. Medvedev baðst lausnar ásamt ríkisstjórn sinni þann 15. janúar árið 2020 eftir að Pútín tilkynnti fyrirhugaðar breytingar á stjórnarskrá landsins. Breytingarnar, sem áætlað er að verði lagðar í þjóðaratkvæðagreiðslu, eiga að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. Í stað Medvedevs útnefndi Pútín ríkisskattstjórann [[Mikhaíl Misjústín]] nýjan forsætisráðherra.<ref>{{Vefheimild |titill=Rík­is­stjórn Rúss­lands sagði af sér|mánuður=15. janúar|ár= 2020|mánuðurskoðað=15. janúar|árskoðað=2020|útgefandi=mbl.is|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/01/15/rikisstjorn_russlands_sagdi_af_ser/|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson}}</ref> == Einkahagir == [[Mynd:Dmitry Medvedev and his wife Svetlana Medvedeva.jpg |thumb|right|Dímítrí Medvedev með eiginkonu sinni Svetlönu Medvedevu.]] Nokkrum árum eftir útskrift úr framhaldsskóla kvæntist Medvedev æskuvinkonu sinni og kærustu úr framhaldsskóla, Svetlönu Vladimirovnu Medvedevu. Svetlana og hann eiga soninn Ilya (f. 1995). Medvedev er mikill aðdáandi ensks rokks. Uppáhaldshljómsveitirnar eru Led Zeppelin, Black Sabbath, Pink Floyd og Deep Purple. Hann þykir álitlegur safnari upprunalegra vinyl platna þeirra og ku eiga allar upptökur Deep Purple. Hann sótti Deep Purple tónleika í Moskvu í febrúar 2008. Þrátt fyrir þétta dagskrá tekur Medvedev alltaf klukkutíma á hverjum morgni og aftur að kvöldi í að synda 1.500 metra. Að auki lyftir hann lóðum. Hann skokkar, spilar skák og stundar jóga. Hann er líka aðdáandi fótboltaliðsins FC Zenit í Pétursborg. Og sem Moskvubúi styður hann fótboltaliðið PFC CSKA Moskva. Hann þykir liðtækur áhugaljósmyndari. Í janúar 2010, var ein ljósmynda hans seld á góðgerðaruppboði fyrir 51 milljón rúblur ($1.750.000 USD). Medvedev heldur fiskabúr á skrifstofu sinni og fóðrar fiskana sjálfur. Hann á fresskött af Siberíukyni sem heitir Dorofei. Sá stóð í slagsmálum við kött nágrannans, [[Mikhaíl Gorbatsjev|Mikhaíls Gorbatsjev]], þannig að gelda þurfti Dorofei. Medvedev talar ágæta ensku, en vegna siðareglna talar hann eingöngu rússnesku í viðtölum. Medvedev er 162 cm á hæð. == Útgáfa == Medvedev hefur ritað tvær stuttar greinar um efni doktorsritgerðar sinnar í rússnesk lagatímarit. Hann er einnig meðhöfundur kennslubókar um borgaraleg lög fyrir háskólaútgáfu árið 1991. Hann er höfundur kennslubókar fyrir háskóla sem heitir „Spurningar um þróun Rússlands“ og kom út árið 2007, og fjallar um hlutverk rússneska ríkisins í félagslegri stefnumótun og efnahagsþróun. Hann er einnig meðhöfundur bókarinnar „Athugasemd um alríkislög". Í október 2008, setti Medvedev af stað [http://kremlin.ru/eng/sdocs/vappears.shtml kremlin.ru enskt video-blogg] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090830235524/http://kremlin.ru/eng/sdocs/vappears.shtml |date=2009-08-30 }} á forsetavef sínum. Frá 21. apríl 2009 hafa vídeoblogg hans hafa einnig verið birt á [http://community.livejournal.com/blog_medvedev/ "blog_medvedev"] sem er opinbert „LiveJournal“ Kremlverja. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál = en|titill = Dmitry Medvedev|mánuðurskoðað = 3. mars |árskoðað = 2011}} * {{Wpheimild|tungumál = ru|titill = Медведев, Дмитрий Анатольевич|mánuðurskoðað = 3. mars |árskoðað = 2011}} == Íslenskar tilvísanir == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4177533 „Pútín krýnir Medvedev sem arftaka sinn á forsetastóli“], frétt í Morgunblaðinu, 338 tbl., 11. desember 2007, bls. 16. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3447787 „Slagur um yfirráð rússneskra orkurisa - Menn Pútíns tryggja sér undirtökin í Gazprom“], frétt í Morgunblaðinu, 150 tbl., 29. júní 2002, bls. 22. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3990952 „Stígur fram úr skugganum“], Frétt í Fréttablaðinu, 58. tbl. 28. febrúar 2008, bls. 16 * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3991376 „Medvedev lætur Pútín ráða stefnunni“], frétt í Fréttablaðinu, 63. tbl. 4. mars 2008, bls. 16. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3627710 „Sór embættiseið”], frétt í "24 stundum", 86 tbl. 8. maí 2008, bls. 8. * [http://forseti.is/media/PDF/2010_10_22_Russland.pdf „Forseti á fund með Medvedev, forseta Rússlands”] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140717014043/http://www.forseti.is/media/PDF/2010_10_22_Russland.pdf |date=2014-07-17 }}, fréttatilkynning frá skrifstofu forseta Íslands, 22.september 2010. Forsetinn átti fund með Dmitry Medvedev forseta Rússlands. Að honum loknum buðu forseti Rússlands og eiginkona hans, Svetlana Medvedeva, íslensku forsetahjónunum til síðdegisverðar í sumarsetri forseta Rússlands í útjaðri Moskvu. <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = 2008 | til = 2012 | fyrir = [[Vladímír Pútín]] | eftir = [[Vladímír Pútín]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = 2012 | til = 2020 | fyrir = [[Vladímír Pútín]] | eftir = [[Mikhaíl Misjústín]] }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Medvedev, Dimitri}} [[Flokkur:Forsetar Rússlands]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] {{f|1965}} ccbd40ghc0e1baw7ea4n0didphc803c 1762419 1762410 2022-07-30T00:06:18Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Dmítríj Medvedev<br>{{small|Дмитрий Медведев}} | búseta = | mynd = Dmitry Medvedev govru official photo 1.jpg | myndastærð = | myndatexti = | titill= [[Forseti Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[7. maí]] [[2008]] | stjórnartíð_end = [[7. maí]] [[2012]] | forsætisráðherra = [[Vladímír Pútín]] | forveri = Vladímír Pútín | eftirmaður = Vladímír Pútín | titill2= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start2 = [[8. maí]] [[2012]] | stjórnartíð_end2 = [[16. janúar]] [[2020]] | forseti2 = Vladímír Pútín | forveri2 = Vladímír Pútín | eftirmaður2 = [[Mikhaíl Misjústín]] | fæðingarnafn = Dmítríj Anatoljevitsj Medvedev | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1965|9|14}} | fæðingarstaður = [[Leníngrad]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | þekktur_fyrir = | starf = Stjórnmálamaður | laun = | trú = | maki = Svetlana Linnik (g. 1993) | börn = 1 | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = Signature of Dmitry Medvedev.svg }} '''Dmítríj Anatoljevitsj Medvedev''' (á [[Rússneska|rússnesku]]: Дмитрий Анатольевич Медведев), fæddur [[14. september]] [[1965]]) er rússneskur stjórnmálamaður og fyrrum forseti [[Rússland|Rússneska sambandsríkisins]]. Hann er jafnframt fyrrverandi [[forsætisráðherra Rússlands]]. Hann fæddist í [[Sankti Pétursborg]], þá nefnd Leningrad í fyrrum [[Ráðstjórnarríkin|Sovétríkjunum]]. Medvedev var sem óháður frambjóðandi (en þó studdur af [[Sameinað Rússland|Sameinuðu Rússlandi]], stærsta stjórnmálaflokki landsins), kjörinn þriðji forseti Rússlands þann 2. mars 2008 með 71,25% atkvæða í almennum kosningum, og tók embætti þann 7. maí 2008. Þar áður hafði hann gengt stöðu fyrsta aðstoðarforsætisráðherra rússnesku ríkisstjórnarinnar frá 14. nóvember 2005. Áður var hann starfsmannastjóri [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] forseta. Frá árinu 2000 gengdi hann einnig stjórnarformennsku í olíufyrirtækinu [[Gazprom]]. Framboð Medvedev var stutt af Pútín þáverandi forseta. Hann gerði efnahagslega nútímavæðingu Rússlands sem sitt meginviðfangsefni sem forseti. Á forsetatíð hans háði Rússland einnig [[Stríð Rússlands og Georgíu|stutt stríð gegn Georgíu]] árið 2008. Medvedev gaf ekki kost á sér til endurkjörs að loknu kjörtímabili hans árið 2012 og studdi þess í stað endurkomu Pútíns á forsetastól. Eftir að Pútín varð forseti á gerðist Medvedev forsætisráðherra landsins. Medvedev sagði af sér sem forsætisráðherra ásamt ríkisstjórn sinni í janúar 2020 eftir að Pútín tilkynnti fyrirhugaðar breytingar á stjórnarskrá landsins til að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. == Bakgrunnur == [[Mynd:Dmitry Medvedev baby photo.jpg|thumb|left|Dmítríj Medvedev tveggja ára árið 1967.]] Dmítríj Medvedev fæddist í [[Sankti Pétursborg]], þá nefnd Leningrad í fyrrum [[Ráðstjórnarríkin|Sovétríkjunum]]. Hann er sonur hjónanna Anatoly Afanasevich Medvedev (f. 19. Nóvember 1926, d. 2004) prófessor við Tækniháskólann í Leningrad, og móðir hans er Yulia Veniaminovna Medvedeva, (f. 21. nóvember 1939), fræðimaður og kennari við Kennaraskóla kenndan við AI Herzen, starfaði einnig sem leiðsögukona í Pavlovsk. Móðurleggur Medvedev eru Úkraínumenn frá [[Belgorodfylki]] við landamæri [[Úkraína|Úkraínu]]. Í föðurlegg er hann afkomandi smábænda í Kursk. == Námsár == Medvedev var framúrskarandi nemandi í framhaldsskóla. Hann var félagi í [[Komsomol]], ungliðahreyfingu [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|Kommúnistaflokks Ráðstjórnarríkjanna]], frá 1979 til 1991. Framtíðar eiginkona hans, Svetlana Linnik var bekkjarfélaga hans. Hann útskrifaðist frá lagadeild Ríkisháskólans í Leníngrad árið 1987. Á háskólaárunum gerðist hann flokksfélagi í kommúnistaflokknum, var áhugasamur um íþróttir, einkum lyftingar, og aðdáandi ensku rokksveitanna [[Black Sabbath]] og [[Deep Purple]]. Árið 1990 hlut hann gráðu í almennum lögum frá sama háskóla. Hann var nemandi [[Anatolín Sobtsjak|Anatolíns Alexandrovitsj Sobtsjak]], sem snemma varð í forystu fyrir lýðræðisumbætur í Ráðstjórnarríkjunum á níunda og tíunda áratug síðustu aldar. Medvedev gekk til liðs við lýðræðishreyfingu Sobtsjaks árið 1988 og stýrði í reynd kosningabaráttu Sobtsjaks á þing. Sobtsjak varð síðast fyrsti borgarstjóri Leníngrad og lét það verða eitt sitt fyrsta verk að endurnefna borgina Sankti Pétursborg. Hann var borgarstjóri 1991-1996. Hann var kennari og lærifaðir bæði Pútins og Medvedev. == Fyrstu starfsár og stjórnmálaþátttaka fyrir forsetakosningar == Á árunum 1991 og 1999 sinnti Medvedev í viðskiptum auk starfa við [[Sankti Pétursborg]]. Hann gegndi einnig stöðu dósents við fyrrum háskóla sinn sem nú hafði fengið nýtt nafn Ríkisháskólinn í Sankti Pétursborg. Á árunum 1991-1996 starfaði Medvedev sem lögfræðingur fyrir alþjóðanefnd borgarstjóraskrifstofu Sankti Pétursborgar sem [[Vladímír Pútín]] stýrði undir Sobchak borgarstjóra. Árið 1993 varð Medvedev lögmaður fyrirtækisin Ilim Pulp Enterprise, sem var timburfyrirtæki í Sankti Pétursborg. Síðar var fyrirtækið skráð undir nafninu Fincell, þá að helmingshlut í eigu Medvedev. Árið 1998 var hann einnig kjörinn í stjórn Bratskiy LPK sem var pappírsverksmiðja. Hann vann fyrir Ilim Pulp allt til 1999. [[Mynd:Vladimir Putin with Dmitry Medvedev-3.jpg |thumb|right|Kosningastjórinn Medvedev og forsetaframbjóðandinn Putin 27. mars 2000, daginn eftir kosningasigur Putins.]] Medvedev varð einn nokkurra frá Sankti Pétursborg sem í nóvember 1999 leiddu Vladímír Pútín til æðstu valda í Moskvu. Medvedev var kosningastjóri hans. Í desember árið 2000 varð hann næstráðandi í starfsmannastjórn forsetaskrifstofunnar. Medvedev varð einn þeirra stjórnmálamanna sem stóðu Pútín forseta næst. Sem hluta af herferð Putin gegn spillingu í Rússlandi, ólígarka og efnahagslegri óstjórn, skipaði hann Medvedev sem stjórnarformann hins valdamikla olíufyrirtækis [[Gazprom]] árið 2000. Þar var bundin endi á stórfelld skattsvik og eignamissi félagsins undir fyrrum spilltum stjórnendum. Medvedev starfaði síðar einnig sem varaformann stjórnar á árunum 2001-2002 og varð formaður í annað sinn í 2002. Í október 2003 varð hann síðan starfsmannastjóri forsetaskrifstofu Pútin. Í nóvember 2005 var hann skipaður af Pútín sem fyrsti aðstoðarforsætisráðherra og hlaut síðan ýmsar aðrar valdastöður. Medvedev hefur verið lýst sem prúðum manni, í meðallagi frjálslyndum pragmatista, færum stjórnanda og stuðningsmanni Putin. Hann hefur þótt gagnrýninn á alræðisstjórnun fyrrum Ráðstjórnarríkjanna. Hann er einnig þekktur sem leiðtogi „lögfræðinga Sankti Pétursborgar“, sem var einn af pólitískum hópum sem mynduðust í kringum Pútín forseta. Hefur sá hópur reynst valdamikill í Rússlandi. == Forsetakosningar 2008 == [[Mynd:Vladimir Putin 11 March 2008-1.jpg |thumb|left| Dmítríj Medvedev og Vladímír Pútín árið 2008.]] Eftir skipun hans sem fyrst aðstoðarforsætisráðherra, fóru margir stjórnmálaskýrendur að gera ráð fyrir því að Medvedev yrði tilnefndur sem arftaki Putins fyrir forsetakosningarnar 2008. Ýmsir aðrir voru nefndir en 10. desember 2007, tilkynnti Pútín forseti að hann styddi Medvedev sem eftirmann sinn. Það tilkynnti hann í kjölfar þess að fjórir stjórnmálaflokkar höfðu hvatt til framboðs Medvedev; Sameinað Rússland, Sanngjarnt Rússland, Landbúnaðarflokkur Rússlands og Borgaralegt Vald. Á flokksþingi stærsta flokks landsins, Sameinaðs Rússlands, 17. desember 2007 var kjörinn sem frambjóðandi þeirra. Hann skráði formlega forsetaframboð sitt 20. desember 2007 og tilkynnti að hann myndi stíga niður sem formaður Gazprom, þar sem samkvæmt lögum, sem forseti er ekki heimilt að halda önnur störf. aðra færslu. [[Mynd:Inauguration of Dmitry Medvedev, 7 May 2008-7.jpg|thumb|right| Medvedev sver forsetaeið í [[Kremlið í Moskvu|Kremlinu]] þann 7. maí 2008.]] Stjórnmálasérfræðingar sögðu val Pútín á eftirmanni myndi tryggja auðvelda kosningu, enda höfðu skoðanakannanir gefið til kynna að umtalsverður meirihluti kjósenda myndi velja þann er Pútín styddi. Fyrst verk Medvedev sem forsetaframjóðenda var tilkynna að hann myndi skipa Pútin í stöðu forsætisráðherra yrði hann kjörinn forseti. Samkvæmt stjórnarskránni gat Putin ekki gengt stöðu forseta í þriðja kjörtímabilið, en skipun hans í forsætisráðherrastöðu tryggði honum áfram mikil völd. Stjórnarskráin heimilar honum endurkjör síðar. Sumir töldu því að Medvedev yrði því einungis forseti til málamynda. Í forsetakosningunum birtust myndir af þeim Medvedev og Pútin undir slagorðinu „Saman vinnum við“ ("Вместе победим"). Landskjörstjórn Rússlands hafnað forsetaframboðum stjórnarandstöðuleiðtoganna Kasparov og Kasyanov. Þremur frambjóðendum sem var leyft að taka þátt sem ekki voru taldir ógna framboði Medvedev og gerði lítið til að ógna honum. Hann neitaði ma. að taka þátt í pólitískum umræðum við aðra frambjóðendur. Í framboðsræðum talaði Medvedev fyrir eignarrétti, afnámi reglugerðarhafta, lægri sköttum, óháðu dómskerfi, baráttu gegn spillingu, og talaði fyrir persónulegu frelsi manna í stað ánauðar. Hann er almennt talinn frjálslyndari en fyrirrennari hans Pútin. [[Mynd:Obama and Medvedev look at the menu.jpg|thumb|right| Medvedev forseti í heimsókn hjá [[Barack Obama]] forseta Bandaríkjanna árið 2010.]] Medvedev var kjörinn forseti Rússlands 2. mars 2008, með stuðningi 70,28% atkvæða. Kjörsókn var yfir 69,78%. Sanngirni forsetakosninganna hefur orðið ýmsum vestrænum eftirlits- og embættismönnum ágreiningsefni. Þannig sagði fulltrúi Evrópuráðsins, Andreas Gross, að kosningarnar hafi „hvorki verið frjálsar né sanngjarnar“. Vestrænir eftirlitsmenn sögðu ójafna skráningu frambjóðanda óeðlilega og að Medvedev hefði einokað alla sjónvarpumfjöllun. ==Forsetatíð (2008-2012) og forsætisráðherratíð (2012-2020)== Forsetatíð Medvedevs var óvenjuleg meðal rússneskra leiðtoga því forveri hans, Vladímír Pútín, hélt áfram að gegna mikilvægu hlutverki sem [[Forsætisráðherra Rússlands|forsætisráðherra]] í stjórn hans og naut mikilla valda sem slíkur. Fyrri forsætisráðherrar Rússlands höfðu jafnan verið algjörlega undirgefnir þjóðhöfðingjanum en valdatíð Medvedevs einkenndist þess í stað af nokkurs konar tvímenningabandalagi þeirra Pútíns. Haft var fyrir satt meðal flestra pólitískra áhorfenda að annaðhvort væru þeir Medvedev og Pútín báðir jafnvoldugir í stjórninni eða þá að Pútín væri í reynd enn æðsti valdsmaður Rússlands og Medvedev forseti væri lítið meira en undirmaður og leiksoppur hans. Snemma á forsetatíð Medvedevs árið 2008 háði Rússland [[Stríð Rússlands og Georgíu|stutt stríð]] við nágrannaríki sitt, [[Georgía|Georgíu]]. Stríðið hófst eftir að Georgíumenn sendu herlið inn í héraðið [[Suður-Ossetía|Suður-Ossetíu]], sem er talið til yfirráðasvæða Georgíu en hefur haldið fram sjálfstæði og í reynd ráðið sér sjálft frá tíunda áratugi síðustu aldar. Rússar brugðust við með því að senda eigin herafla inn í Suður-Ossetíu til að reka Georgíumenn burt og réðust síðan inn í Georgíu sjálfa í gegnum Suður-Ossetíu og [[Abkasía|Abkasíu]]. Á fimm dögum unnu Rússar sigur gegn Georgíumönnum og hertóku bæði Abkasíu og Suður-Ossetíu. Í kjölfar stríðsins átti Medvedev fund með forsetum Abkasíu og Suður-Ossetíu og viðurkenndi sjálfstæði beggja ríkjanna, fyrstur þjóðarleiðtoga.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Halldór Arnarson|titill=Enn hitnar í kolunum|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4196993|mánuður=27. ágúst|ár=2008|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=21. febrúar|útgefandi=''Morgunblaðið''}}</ref> Ríkin [[Níkaragva]], [[Venesúela]], [[Nárú]] og [[Sýrland]] hafa síðan fylgt fordæmi Medvedevs og viðurkennt sjálfstæði ríkjanna tveggja en annars hefur alþjóðasamfélagið enn haldið áfram að skilgreina þau sem hluta af Georgíu. Þegar kjörtímabili Medvedevs lauk árið 2012 sóttist hann ekki eftir endurkjöri. Þess í stað mælti hann með því á flokksþingi stjórnarflokksins, [[Sameinað Rússland|Sameinaðs Rússlands]], að Pútín yrði forsetaefni flokksins á ný. Pútín vann auðveldan sigur í kosningunum og skiptist á hlutverkum við Medvedev: Pútín varð forseti á ný og Medvedev varð forsætisráðherra. Rússar kölluðu þessi hlutverkaskipti „[[hrókering]]u“ innan ríkisstjórnarinnar. Medvedev baðst lausnar ásamt ríkisstjórn sinni þann 15. janúar árið 2020 eftir að Pútín tilkynnti fyrirhugaðar breytingar á stjórnarskrá landsins. Breytingarnar, sem áætlað er að verði lagðar í þjóðaratkvæðagreiðslu, eiga að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. Í stað Medvedevs útnefndi Pútín ríkisskattstjórann [[Mikhaíl Misjústín]] nýjan forsætisráðherra.<ref>{{Vefheimild |titill=Rík­is­stjórn Rúss­lands sagði af sér|mánuður=15. janúar|ár= 2020|mánuðurskoðað=15. janúar|árskoðað=2020|útgefandi=mbl.is|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/01/15/rikisstjorn_russlands_sagdi_af_ser/|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson}}</ref> == Einkahagir == [[Mynd:Dmitry Medvedev and his wife Svetlana Medvedeva.jpg |thumb|right|Dmítríj Medvedev með eiginkonu sinni Svetlönu Medvedevu.]] Nokkrum árum eftir útskrift úr framhaldsskóla kvæntist Medvedev æskuvinkonu sinni og kærustu úr framhaldsskóla, Svetlönu Vladimirovnu Medvedevu. Svetlana og hann eiga soninn Ilya (f. 1995). Medvedev er mikill aðdáandi ensks rokks. Uppáhaldshljómsveitirnar eru Led Zeppelin, Black Sabbath, Pink Floyd og Deep Purple. Hann þykir álitlegur safnari upprunalegra vinyl platna þeirra og ku eiga allar upptökur Deep Purple. Hann sótti Deep Purple tónleika í Moskvu í febrúar 2008. Þrátt fyrir þétta dagskrá tekur Medvedev alltaf klukkutíma á hverjum morgni og aftur að kvöldi í að synda 1.500 metra. Að auki lyftir hann lóðum. Hann skokkar, spilar skák og stundar jóga. Hann er líka aðdáandi fótboltaliðsins FC Zenit í Pétursborg. Og sem Moskvubúi styður hann fótboltaliðið PFC CSKA Moskva. Hann þykir liðtækur áhugaljósmyndari. Í janúar 2010, var ein ljósmynda hans seld á góðgerðaruppboði fyrir 51 milljón rúblur ($1.750.000 USD). Medvedev heldur fiskabúr á skrifstofu sinni og fóðrar fiskana sjálfur. Hann á fresskött af Siberíukyni sem heitir Dorofei. Sá stóð í slagsmálum við kött nágrannans, [[Mikhaíl Gorbatsjev|Mikhaíls Gorbatsjev]], þannig að gelda þurfti Dorofei. Medvedev talar ágæta ensku, en vegna siðareglna talar hann eingöngu rússnesku í viðtölum. Medvedev er 162 cm á hæð. == Útgáfa == Medvedev hefur ritað tvær stuttar greinar um efni doktorsritgerðar sinnar í rússnesk lagatímarit. Hann er einnig meðhöfundur kennslubókar um borgaraleg lög fyrir háskólaútgáfu árið 1991. Hann er höfundur kennslubókar fyrir háskóla sem heitir „Spurningar um þróun Rússlands“ og kom út árið 2007, og fjallar um hlutverk rússneska ríkisins í félagslegri stefnumótun og efnahagsþróun. Hann er einnig meðhöfundur bókarinnar „Athugasemd um alríkislög". Í október 2008, setti Medvedev af stað [http://kremlin.ru/eng/sdocs/vappears.shtml kremlin.ru enskt video-blogg] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090830235524/http://kremlin.ru/eng/sdocs/vappears.shtml |date=2009-08-30 }} á forsetavef sínum. Frá 21. apríl 2009 hafa vídeoblogg hans hafa einnig verið birt á [http://community.livejournal.com/blog_medvedev/ "blog_medvedev"] sem er opinbert „LiveJournal“ Kremlverja. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál = en|titill = Dmitry Medvedev|mánuðurskoðað = 3. mars |árskoðað = 2011}} * {{Wpheimild|tungumál = ru|titill = Медведев, Дмитрий Анатольевич|mánuðurskoðað = 3. mars |árskoðað = 2011}} == Íslenskar tilvísanir == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4177533 „Pútín krýnir Medvedev sem arftaka sinn á forsetastóli“], frétt í Morgunblaðinu, 338 tbl., 11. desember 2007, bls. 16. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3447787 „Slagur um yfirráð rússneskra orkurisa - Menn Pútíns tryggja sér undirtökin í Gazprom“], frétt í Morgunblaðinu, 150 tbl., 29. júní 2002, bls. 22. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3990952 „Stígur fram úr skugganum“], Frétt í Fréttablaðinu, 58. tbl. 28. febrúar 2008, bls. 16 * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3991376 „Medvedev lætur Pútín ráða stefnunni“], frétt í Fréttablaðinu, 63. tbl. 4. mars 2008, bls. 16. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3627710 „Sór embættiseið”], frétt í "24 stundum", 86 tbl. 8. maí 2008, bls. 8. * [http://forseti.is/media/PDF/2010_10_22_Russland.pdf „Forseti á fund með Medvedev, forseta Rússlands”] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140717014043/http://www.forseti.is/media/PDF/2010_10_22_Russland.pdf |date=2014-07-17 }}, fréttatilkynning frá skrifstofu forseta Íslands, 22.september 2010. Forsetinn átti fund með Dmitry Medvedev forseta Rússlands. Að honum loknum buðu forseti Rússlands og eiginkona hans, Svetlana Medvedeva, íslensku forsetahjónunum til síðdegisverðar í sumarsetri forseta Rússlands í útjaðri Moskvu. <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = 2008 | til = 2012 | fyrir = [[Vladímír Pútín]] | eftir = [[Vladímír Pútín]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = 2012 | til = 2020 | fyrir = [[Vladímír Pútín]] | eftir = [[Mikhaíl Misjústín]] }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Medvedev, Dimitri}} [[Flokkur:Forsetar Rússlands]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] {{f|1965}} 1525raayvv1f1uvc1avnl209jkh468q 1762421 1762419 2022-07-30T00:06:54Z TKSnaevarr 53243 /* Íslenskar tilvísanir */ wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Dmítríj Medvedev<br>{{small|Дмитрий Медведев}} | búseta = | mynd = Dmitry Medvedev govru official photo 1.jpg | myndastærð = | myndatexti = | titill= [[Forseti Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[7. maí]] [[2008]] | stjórnartíð_end = [[7. maí]] [[2012]] | forsætisráðherra = [[Vladímír Pútín]] | forveri = Vladímír Pútín | eftirmaður = Vladímír Pútín | titill2= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start2 = [[8. maí]] [[2012]] | stjórnartíð_end2 = [[16. janúar]] [[2020]] | forseti2 = Vladímír Pútín | forveri2 = Vladímír Pútín | eftirmaður2 = [[Mikhaíl Misjústín]] | fæðingarnafn = Dmítríj Anatoljevitsj Medvedev | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1965|9|14}} | fæðingarstaður = [[Leníngrad]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | þekktur_fyrir = | starf = Stjórnmálamaður | laun = | trú = | maki = Svetlana Linnik (g. 1993) | börn = 1 | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = Signature of Dmitry Medvedev.svg }} '''Dmítríj Anatoljevitsj Medvedev''' (á [[Rússneska|rússnesku]]: Дмитрий Анатольевич Медведев), fæddur [[14. september]] [[1965]]) er rússneskur stjórnmálamaður og fyrrum forseti [[Rússland|Rússneska sambandsríkisins]]. Hann er jafnframt fyrrverandi [[forsætisráðherra Rússlands]]. Hann fæddist í [[Sankti Pétursborg]], þá nefnd Leningrad í fyrrum [[Ráðstjórnarríkin|Sovétríkjunum]]. Medvedev var sem óháður frambjóðandi (en þó studdur af [[Sameinað Rússland|Sameinuðu Rússlandi]], stærsta stjórnmálaflokki landsins), kjörinn þriðji forseti Rússlands þann 2. mars 2008 með 71,25% atkvæða í almennum kosningum, og tók embætti þann 7. maí 2008. Þar áður hafði hann gengt stöðu fyrsta aðstoðarforsætisráðherra rússnesku ríkisstjórnarinnar frá 14. nóvember 2005. Áður var hann starfsmannastjóri [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] forseta. Frá árinu 2000 gengdi hann einnig stjórnarformennsku í olíufyrirtækinu [[Gazprom]]. Framboð Medvedev var stutt af Pútín þáverandi forseta. Hann gerði efnahagslega nútímavæðingu Rússlands sem sitt meginviðfangsefni sem forseti. Á forsetatíð hans háði Rússland einnig [[Stríð Rússlands og Georgíu|stutt stríð gegn Georgíu]] árið 2008. Medvedev gaf ekki kost á sér til endurkjörs að loknu kjörtímabili hans árið 2012 og studdi þess í stað endurkomu Pútíns á forsetastól. Eftir að Pútín varð forseti á gerðist Medvedev forsætisráðherra landsins. Medvedev sagði af sér sem forsætisráðherra ásamt ríkisstjórn sinni í janúar 2020 eftir að Pútín tilkynnti fyrirhugaðar breytingar á stjórnarskrá landsins til að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. == Bakgrunnur == [[Mynd:Dmitry Medvedev baby photo.jpg|thumb|left|Dmítríj Medvedev tveggja ára árið 1967.]] Dmítríj Medvedev fæddist í [[Sankti Pétursborg]], þá nefnd Leningrad í fyrrum [[Ráðstjórnarríkin|Sovétríkjunum]]. Hann er sonur hjónanna Anatoly Afanasevich Medvedev (f. 19. Nóvember 1926, d. 2004) prófessor við Tækniháskólann í Leningrad, og móðir hans er Yulia Veniaminovna Medvedeva, (f. 21. nóvember 1939), fræðimaður og kennari við Kennaraskóla kenndan við AI Herzen, starfaði einnig sem leiðsögukona í Pavlovsk. Móðurleggur Medvedev eru Úkraínumenn frá [[Belgorodfylki]] við landamæri [[Úkraína|Úkraínu]]. Í föðurlegg er hann afkomandi smábænda í Kursk. == Námsár == Medvedev var framúrskarandi nemandi í framhaldsskóla. Hann var félagi í [[Komsomol]], ungliðahreyfingu [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|Kommúnistaflokks Ráðstjórnarríkjanna]], frá 1979 til 1991. Framtíðar eiginkona hans, Svetlana Linnik var bekkjarfélaga hans. Hann útskrifaðist frá lagadeild Ríkisháskólans í Leníngrad árið 1987. Á háskólaárunum gerðist hann flokksfélagi í kommúnistaflokknum, var áhugasamur um íþróttir, einkum lyftingar, og aðdáandi ensku rokksveitanna [[Black Sabbath]] og [[Deep Purple]]. Árið 1990 hlut hann gráðu í almennum lögum frá sama háskóla. Hann var nemandi [[Anatolín Sobtsjak|Anatolíns Alexandrovitsj Sobtsjak]], sem snemma varð í forystu fyrir lýðræðisumbætur í Ráðstjórnarríkjunum á níunda og tíunda áratug síðustu aldar. Medvedev gekk til liðs við lýðræðishreyfingu Sobtsjaks árið 1988 og stýrði í reynd kosningabaráttu Sobtsjaks á þing. Sobtsjak varð síðast fyrsti borgarstjóri Leníngrad og lét það verða eitt sitt fyrsta verk að endurnefna borgina Sankti Pétursborg. Hann var borgarstjóri 1991-1996. Hann var kennari og lærifaðir bæði Pútins og Medvedev. == Fyrstu starfsár og stjórnmálaþátttaka fyrir forsetakosningar == Á árunum 1991 og 1999 sinnti Medvedev í viðskiptum auk starfa við [[Sankti Pétursborg]]. Hann gegndi einnig stöðu dósents við fyrrum háskóla sinn sem nú hafði fengið nýtt nafn Ríkisháskólinn í Sankti Pétursborg. Á árunum 1991-1996 starfaði Medvedev sem lögfræðingur fyrir alþjóðanefnd borgarstjóraskrifstofu Sankti Pétursborgar sem [[Vladímír Pútín]] stýrði undir Sobchak borgarstjóra. Árið 1993 varð Medvedev lögmaður fyrirtækisin Ilim Pulp Enterprise, sem var timburfyrirtæki í Sankti Pétursborg. Síðar var fyrirtækið skráð undir nafninu Fincell, þá að helmingshlut í eigu Medvedev. Árið 1998 var hann einnig kjörinn í stjórn Bratskiy LPK sem var pappírsverksmiðja. Hann vann fyrir Ilim Pulp allt til 1999. [[Mynd:Vladimir Putin with Dmitry Medvedev-3.jpg |thumb|right|Kosningastjórinn Medvedev og forsetaframbjóðandinn Putin 27. mars 2000, daginn eftir kosningasigur Putins.]] Medvedev varð einn nokkurra frá Sankti Pétursborg sem í nóvember 1999 leiddu Vladímír Pútín til æðstu valda í Moskvu. Medvedev var kosningastjóri hans. Í desember árið 2000 varð hann næstráðandi í starfsmannastjórn forsetaskrifstofunnar. Medvedev varð einn þeirra stjórnmálamanna sem stóðu Pútín forseta næst. Sem hluta af herferð Putin gegn spillingu í Rússlandi, ólígarka og efnahagslegri óstjórn, skipaði hann Medvedev sem stjórnarformann hins valdamikla olíufyrirtækis [[Gazprom]] árið 2000. Þar var bundin endi á stórfelld skattsvik og eignamissi félagsins undir fyrrum spilltum stjórnendum. Medvedev starfaði síðar einnig sem varaformann stjórnar á árunum 2001-2002 og varð formaður í annað sinn í 2002. Í október 2003 varð hann síðan starfsmannastjóri forsetaskrifstofu Pútin. Í nóvember 2005 var hann skipaður af Pútín sem fyrsti aðstoðarforsætisráðherra og hlaut síðan ýmsar aðrar valdastöður. Medvedev hefur verið lýst sem prúðum manni, í meðallagi frjálslyndum pragmatista, færum stjórnanda og stuðningsmanni Putin. Hann hefur þótt gagnrýninn á alræðisstjórnun fyrrum Ráðstjórnarríkjanna. Hann er einnig þekktur sem leiðtogi „lögfræðinga Sankti Pétursborgar“, sem var einn af pólitískum hópum sem mynduðust í kringum Pútín forseta. Hefur sá hópur reynst valdamikill í Rússlandi. == Forsetakosningar 2008 == [[Mynd:Vladimir Putin 11 March 2008-1.jpg |thumb|left| Dmítríj Medvedev og Vladímír Pútín árið 2008.]] Eftir skipun hans sem fyrst aðstoðarforsætisráðherra, fóru margir stjórnmálaskýrendur að gera ráð fyrir því að Medvedev yrði tilnefndur sem arftaki Putins fyrir forsetakosningarnar 2008. Ýmsir aðrir voru nefndir en 10. desember 2007, tilkynnti Pútín forseti að hann styddi Medvedev sem eftirmann sinn. Það tilkynnti hann í kjölfar þess að fjórir stjórnmálaflokkar höfðu hvatt til framboðs Medvedev; Sameinað Rússland, Sanngjarnt Rússland, Landbúnaðarflokkur Rússlands og Borgaralegt Vald. Á flokksþingi stærsta flokks landsins, Sameinaðs Rússlands, 17. desember 2007 var kjörinn sem frambjóðandi þeirra. Hann skráði formlega forsetaframboð sitt 20. desember 2007 og tilkynnti að hann myndi stíga niður sem formaður Gazprom, þar sem samkvæmt lögum, sem forseti er ekki heimilt að halda önnur störf. aðra færslu. [[Mynd:Inauguration of Dmitry Medvedev, 7 May 2008-7.jpg|thumb|right| Medvedev sver forsetaeið í [[Kremlið í Moskvu|Kremlinu]] þann 7. maí 2008.]] Stjórnmálasérfræðingar sögðu val Pútín á eftirmanni myndi tryggja auðvelda kosningu, enda höfðu skoðanakannanir gefið til kynna að umtalsverður meirihluti kjósenda myndi velja þann er Pútín styddi. Fyrst verk Medvedev sem forsetaframjóðenda var tilkynna að hann myndi skipa Pútin í stöðu forsætisráðherra yrði hann kjörinn forseti. Samkvæmt stjórnarskránni gat Putin ekki gengt stöðu forseta í þriðja kjörtímabilið, en skipun hans í forsætisráðherrastöðu tryggði honum áfram mikil völd. Stjórnarskráin heimilar honum endurkjör síðar. Sumir töldu því að Medvedev yrði því einungis forseti til málamynda. Í forsetakosningunum birtust myndir af þeim Medvedev og Pútin undir slagorðinu „Saman vinnum við“ ("Вместе победим"). Landskjörstjórn Rússlands hafnað forsetaframboðum stjórnarandstöðuleiðtoganna Kasparov og Kasyanov. Þremur frambjóðendum sem var leyft að taka þátt sem ekki voru taldir ógna framboði Medvedev og gerði lítið til að ógna honum. Hann neitaði ma. að taka þátt í pólitískum umræðum við aðra frambjóðendur. Í framboðsræðum talaði Medvedev fyrir eignarrétti, afnámi reglugerðarhafta, lægri sköttum, óháðu dómskerfi, baráttu gegn spillingu, og talaði fyrir persónulegu frelsi manna í stað ánauðar. Hann er almennt talinn frjálslyndari en fyrirrennari hans Pútin. [[Mynd:Obama and Medvedev look at the menu.jpg|thumb|right| Medvedev forseti í heimsókn hjá [[Barack Obama]] forseta Bandaríkjanna árið 2010.]] Medvedev var kjörinn forseti Rússlands 2. mars 2008, með stuðningi 70,28% atkvæða. Kjörsókn var yfir 69,78%. Sanngirni forsetakosninganna hefur orðið ýmsum vestrænum eftirlits- og embættismönnum ágreiningsefni. Þannig sagði fulltrúi Evrópuráðsins, Andreas Gross, að kosningarnar hafi „hvorki verið frjálsar né sanngjarnar“. Vestrænir eftirlitsmenn sögðu ójafna skráningu frambjóðanda óeðlilega og að Medvedev hefði einokað alla sjónvarpumfjöllun. ==Forsetatíð (2008-2012) og forsætisráðherratíð (2012-2020)== Forsetatíð Medvedevs var óvenjuleg meðal rússneskra leiðtoga því forveri hans, Vladímír Pútín, hélt áfram að gegna mikilvægu hlutverki sem [[Forsætisráðherra Rússlands|forsætisráðherra]] í stjórn hans og naut mikilla valda sem slíkur. Fyrri forsætisráðherrar Rússlands höfðu jafnan verið algjörlega undirgefnir þjóðhöfðingjanum en valdatíð Medvedevs einkenndist þess í stað af nokkurs konar tvímenningabandalagi þeirra Pútíns. Haft var fyrir satt meðal flestra pólitískra áhorfenda að annaðhvort væru þeir Medvedev og Pútín báðir jafnvoldugir í stjórninni eða þá að Pútín væri í reynd enn æðsti valdsmaður Rússlands og Medvedev forseti væri lítið meira en undirmaður og leiksoppur hans. Snemma á forsetatíð Medvedevs árið 2008 háði Rússland [[Stríð Rússlands og Georgíu|stutt stríð]] við nágrannaríki sitt, [[Georgía|Georgíu]]. Stríðið hófst eftir að Georgíumenn sendu herlið inn í héraðið [[Suður-Ossetía|Suður-Ossetíu]], sem er talið til yfirráðasvæða Georgíu en hefur haldið fram sjálfstæði og í reynd ráðið sér sjálft frá tíunda áratugi síðustu aldar. Rússar brugðust við með því að senda eigin herafla inn í Suður-Ossetíu til að reka Georgíumenn burt og réðust síðan inn í Georgíu sjálfa í gegnum Suður-Ossetíu og [[Abkasía|Abkasíu]]. Á fimm dögum unnu Rússar sigur gegn Georgíumönnum og hertóku bæði Abkasíu og Suður-Ossetíu. Í kjölfar stríðsins átti Medvedev fund með forsetum Abkasíu og Suður-Ossetíu og viðurkenndi sjálfstæði beggja ríkjanna, fyrstur þjóðarleiðtoga.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Halldór Arnarson|titill=Enn hitnar í kolunum|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4196993|mánuður=27. ágúst|ár=2008|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=21. febrúar|útgefandi=''Morgunblaðið''}}</ref> Ríkin [[Níkaragva]], [[Venesúela]], [[Nárú]] og [[Sýrland]] hafa síðan fylgt fordæmi Medvedevs og viðurkennt sjálfstæði ríkjanna tveggja en annars hefur alþjóðasamfélagið enn haldið áfram að skilgreina þau sem hluta af Georgíu. Þegar kjörtímabili Medvedevs lauk árið 2012 sóttist hann ekki eftir endurkjöri. Þess í stað mælti hann með því á flokksþingi stjórnarflokksins, [[Sameinað Rússland|Sameinaðs Rússlands]], að Pútín yrði forsetaefni flokksins á ný. Pútín vann auðveldan sigur í kosningunum og skiptist á hlutverkum við Medvedev: Pútín varð forseti á ný og Medvedev varð forsætisráðherra. Rússar kölluðu þessi hlutverkaskipti „[[hrókering]]u“ innan ríkisstjórnarinnar. Medvedev baðst lausnar ásamt ríkisstjórn sinni þann 15. janúar árið 2020 eftir að Pútín tilkynnti fyrirhugaðar breytingar á stjórnarskrá landsins. Breytingarnar, sem áætlað er að verði lagðar í þjóðaratkvæðagreiðslu, eiga að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. Í stað Medvedevs útnefndi Pútín ríkisskattstjórann [[Mikhaíl Misjústín]] nýjan forsætisráðherra.<ref>{{Vefheimild |titill=Rík­is­stjórn Rúss­lands sagði af sér|mánuður=15. janúar|ár= 2020|mánuðurskoðað=15. janúar|árskoðað=2020|útgefandi=mbl.is|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/01/15/rikisstjorn_russlands_sagdi_af_ser/|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson}}</ref> == Einkahagir == [[Mynd:Dmitry Medvedev and his wife Svetlana Medvedeva.jpg |thumb|right|Dmítríj Medvedev með eiginkonu sinni Svetlönu Medvedevu.]] Nokkrum árum eftir útskrift úr framhaldsskóla kvæntist Medvedev æskuvinkonu sinni og kærustu úr framhaldsskóla, Svetlönu Vladimirovnu Medvedevu. Svetlana og hann eiga soninn Ilya (f. 1995). Medvedev er mikill aðdáandi ensks rokks. Uppáhaldshljómsveitirnar eru Led Zeppelin, Black Sabbath, Pink Floyd og Deep Purple. Hann þykir álitlegur safnari upprunalegra vinyl platna þeirra og ku eiga allar upptökur Deep Purple. Hann sótti Deep Purple tónleika í Moskvu í febrúar 2008. Þrátt fyrir þétta dagskrá tekur Medvedev alltaf klukkutíma á hverjum morgni og aftur að kvöldi í að synda 1.500 metra. Að auki lyftir hann lóðum. Hann skokkar, spilar skák og stundar jóga. Hann er líka aðdáandi fótboltaliðsins FC Zenit í Pétursborg. Og sem Moskvubúi styður hann fótboltaliðið PFC CSKA Moskva. Hann þykir liðtækur áhugaljósmyndari. Í janúar 2010, var ein ljósmynda hans seld á góðgerðaruppboði fyrir 51 milljón rúblur ($1.750.000 USD). Medvedev heldur fiskabúr á skrifstofu sinni og fóðrar fiskana sjálfur. Hann á fresskött af Siberíukyni sem heitir Dorofei. Sá stóð í slagsmálum við kött nágrannans, [[Mikhaíl Gorbatsjev|Mikhaíls Gorbatsjev]], þannig að gelda þurfti Dorofei. Medvedev talar ágæta ensku, en vegna siðareglna talar hann eingöngu rússnesku í viðtölum. Medvedev er 162 cm á hæð. == Útgáfa == Medvedev hefur ritað tvær stuttar greinar um efni doktorsritgerðar sinnar í rússnesk lagatímarit. Hann er einnig meðhöfundur kennslubókar um borgaraleg lög fyrir háskólaútgáfu árið 1991. Hann er höfundur kennslubókar fyrir háskóla sem heitir „Spurningar um þróun Rússlands“ og kom út árið 2007, og fjallar um hlutverk rússneska ríkisins í félagslegri stefnumótun og efnahagsþróun. Hann er einnig meðhöfundur bókarinnar „Athugasemd um alríkislög". Í október 2008, setti Medvedev af stað [http://kremlin.ru/eng/sdocs/vappears.shtml kremlin.ru enskt video-blogg] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090830235524/http://kremlin.ru/eng/sdocs/vappears.shtml |date=2009-08-30 }} á forsetavef sínum. Frá 21. apríl 2009 hafa vídeoblogg hans hafa einnig verið birt á [http://community.livejournal.com/blog_medvedev/ "blog_medvedev"] sem er opinbert „LiveJournal“ Kremlverja. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál = en|titill = Dmitry Medvedev|mánuðurskoðað = 3. mars |árskoðað = 2011}} * {{Wpheimild|tungumál = ru|titill = Медведев, Дмитрий Анатольевич|mánuðurskoðað = 3. mars |árskoðað = 2011}} == Íslenskar tilvísanir == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4177533 „Pútín krýnir Medvedev sem arftaka sinn á forsetastóli“], frétt í Morgunblaðinu, 338 tbl., 11. desember 2007, bls. 16. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3447787 „Slagur um yfirráð rússneskra orkurisa - Menn Pútíns tryggja sér undirtökin í Gazprom“], frétt í Morgunblaðinu, 150 tbl., 29. júní 2002, bls. 22. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3990952 „Stígur fram úr skugganum“], Frétt í Fréttablaðinu, 58. tbl. 28. febrúar 2008, bls. 16 * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3991376 „Medvedev lætur Pútín ráða stefnunni“], frétt í Fréttablaðinu, 63. tbl. 4. mars 2008, bls. 16. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3627710 „Sór embættiseið”], frétt í "24 stundum", 86 tbl. 8. maí 2008, bls. 8. * [http://forseti.is/media/PDF/2010_10_22_Russland.pdf „Forseti á fund með Medvedev, forseta Rússlands”] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140717014043/http://www.forseti.is/media/PDF/2010_10_22_Russland.pdf |date=2014-07-17 }}, fréttatilkynning frá skrifstofu forseta Íslands, 22.september 2010. Forsetinn átti fund með Dmitry Medvedev forseta Rússlands. Að honum loknum buðu forseti Rússlands og eiginkona hans, Svetlana Medvedeva, íslensku forsetahjónunum til síðdegisverðar í sumarsetri forseta Rússlands í útjaðri Moskvu. <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = 2008 | til = 2012 | fyrir = [[Vladímír Pútín]] | eftir = [[Vladímír Pútín]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = 2012 | til = 2020 | fyrir = [[Vladímír Pútín]] | eftir = [[Míkhaíl Míshústín]] }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Medvedev, Dimitri}} [[Flokkur:Forsetar Rússlands]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] {{f|1965}} 2tljpmbfdqyav1ckyoriqlb0u6g520v 1762452 1762421 2022-07-30T00:42:03Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Dmítríj Medvedev<br>{{small|Дмитрий Медведев}} | búseta = | mynd = Dmitry Medvedev govru official photo 1.jpg | myndastærð = | myndatexti = | titill= [[Forseti Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[7. maí]] [[2008]] | stjórnartíð_end = [[7. maí]] [[2012]] | forsætisráðherra = [[Vladímír Pútín]] | forveri = Vladímír Pútín | eftirmaður = Vladímír Pútín | titill2= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start2 = [[8. maí]] [[2012]] | stjórnartíð_end2 = [[16. janúar]] [[2020]] | forseti2 = Vladímír Pútín | forveri2 = Vladímír Pútín | eftirmaður2 = [[Míkhaíl Míshústín]] | fæðingarnafn = Dmítríj Anatoljevitsj Medvedev | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1965|9|14}} | fæðingarstaður = [[Leníngrad]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | þekktur_fyrir = | starf = Stjórnmálamaður | laun = | trú = | maki = Svetlana Linnik (g. 1993) | börn = 1 | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = Signature of Dmitry Medvedev.svg }} '''Dmítríj Anatoljevitsj Medvedev''' (á [[Rússneska|rússnesku]]: Дмитрий Анатольевич Медведев), fæddur [[14. september]] [[1965]]) er rússneskur stjórnmálamaður og fyrrum forseti [[Rússland|Rússneska sambandsríkisins]]. Hann er jafnframt fyrrverandi [[forsætisráðherra Rússlands]]. Hann fæddist í [[Sankti Pétursborg]], þá nefnd Leningrad í fyrrum [[Ráðstjórnarríkin|Sovétríkjunum]]. Medvedev var sem óháður frambjóðandi (en þó studdur af [[Sameinað Rússland|Sameinuðu Rússlandi]], stærsta stjórnmálaflokki landsins), kjörinn þriðji forseti Rússlands þann 2. mars 2008 með 71,25% atkvæða í almennum kosningum, og tók embætti þann 7. maí 2008. Þar áður hafði hann gengt stöðu fyrsta aðstoðarforsætisráðherra rússnesku ríkisstjórnarinnar frá 14. nóvember 2005. Áður var hann starfsmannastjóri [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] forseta. Frá árinu 2000 gengdi hann einnig stjórnarformennsku í olíufyrirtækinu [[Gazprom]]. Framboð Medvedev var stutt af Pútín þáverandi forseta. Hann gerði efnahagslega nútímavæðingu Rússlands sem sitt meginviðfangsefni sem forseti. Á forsetatíð hans háði Rússland einnig [[Stríð Rússlands og Georgíu|stutt stríð gegn Georgíu]] árið 2008. Medvedev gaf ekki kost á sér til endurkjörs að loknu kjörtímabili hans árið 2012 og studdi þess í stað endurkomu Pútíns á forsetastól. Eftir að Pútín varð forseti á gerðist Medvedev forsætisráðherra landsins. Medvedev sagði af sér sem forsætisráðherra ásamt ríkisstjórn sinni í janúar 2020 eftir að Pútín tilkynnti fyrirhugaðar breytingar á stjórnarskrá landsins til að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. == Bakgrunnur == [[Mynd:Dmitry Medvedev baby photo.jpg|thumb|left|Dmítríj Medvedev tveggja ára árið 1967.]] Dmítríj Medvedev fæddist í [[Sankti Pétursborg]], þá nefnd Leningrad í fyrrum [[Ráðstjórnarríkin|Sovétríkjunum]]. Hann er sonur hjónanna Anatoly Afanasevich Medvedev (f. 19. Nóvember 1926, d. 2004) prófessor við Tækniháskólann í Leningrad, og móðir hans er Yulia Veniaminovna Medvedeva, (f. 21. nóvember 1939), fræðimaður og kennari við Kennaraskóla kenndan við AI Herzen, starfaði einnig sem leiðsögukona í Pavlovsk. Móðurleggur Medvedev eru Úkraínumenn frá [[Belgorodfylki]] við landamæri [[Úkraína|Úkraínu]]. Í föðurlegg er hann afkomandi smábænda í Kursk. == Námsár == Medvedev var framúrskarandi nemandi í framhaldsskóla. Hann var félagi í [[Komsomol]], ungliðahreyfingu [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|Kommúnistaflokks Ráðstjórnarríkjanna]], frá 1979 til 1991. Framtíðar eiginkona hans, Svetlana Linnik var bekkjarfélaga hans. Hann útskrifaðist frá lagadeild Ríkisháskólans í Leníngrad árið 1987. Á háskólaárunum gerðist hann flokksfélagi í kommúnistaflokknum, var áhugasamur um íþróttir, einkum lyftingar, og aðdáandi ensku rokksveitanna [[Black Sabbath]] og [[Deep Purple]]. Árið 1990 hlut hann gráðu í almennum lögum frá sama háskóla. Hann var nemandi [[Anatolín Sobtsjak|Anatolíns Alexandrovitsj Sobtsjak]], sem snemma varð í forystu fyrir lýðræðisumbætur í Ráðstjórnarríkjunum á níunda og tíunda áratug síðustu aldar. Medvedev gekk til liðs við lýðræðishreyfingu Sobtsjaks árið 1988 og stýrði í reynd kosningabaráttu Sobtsjaks á þing. Sobtsjak varð síðast fyrsti borgarstjóri Leníngrad og lét það verða eitt sitt fyrsta verk að endurnefna borgina Sankti Pétursborg. Hann var borgarstjóri 1991-1996. Hann var kennari og lærifaðir bæði Pútins og Medvedev. == Fyrstu starfsár og stjórnmálaþátttaka fyrir forsetakosningar == Á árunum 1991 og 1999 sinnti Medvedev í viðskiptum auk starfa við [[Sankti Pétursborg]]. Hann gegndi einnig stöðu dósents við fyrrum háskóla sinn sem nú hafði fengið nýtt nafn Ríkisháskólinn í Sankti Pétursborg. Á árunum 1991-1996 starfaði Medvedev sem lögfræðingur fyrir alþjóðanefnd borgarstjóraskrifstofu Sankti Pétursborgar sem [[Vladímír Pútín]] stýrði undir Sobchak borgarstjóra. Árið 1993 varð Medvedev lögmaður fyrirtækisin Ilim Pulp Enterprise, sem var timburfyrirtæki í Sankti Pétursborg. Síðar var fyrirtækið skráð undir nafninu Fincell, þá að helmingshlut í eigu Medvedev. Árið 1998 var hann einnig kjörinn í stjórn Bratskiy LPK sem var pappírsverksmiðja. Hann vann fyrir Ilim Pulp allt til 1999. [[Mynd:Vladimir Putin with Dmitry Medvedev-3.jpg |thumb|right|Kosningastjórinn Medvedev og forsetaframbjóðandinn Putin 27. mars 2000, daginn eftir kosningasigur Putins.]] Medvedev varð einn nokkurra frá Sankti Pétursborg sem í nóvember 1999 leiddu Vladímír Pútín til æðstu valda í Moskvu. Medvedev var kosningastjóri hans. Í desember árið 2000 varð hann næstráðandi í starfsmannastjórn forsetaskrifstofunnar. Medvedev varð einn þeirra stjórnmálamanna sem stóðu Pútín forseta næst. Sem hluta af herferð Putin gegn spillingu í Rússlandi, ólígarka og efnahagslegri óstjórn, skipaði hann Medvedev sem stjórnarformann hins valdamikla olíufyrirtækis [[Gazprom]] árið 2000. Þar var bundin endi á stórfelld skattsvik og eignamissi félagsins undir fyrrum spilltum stjórnendum. Medvedev starfaði síðar einnig sem varaformann stjórnar á árunum 2001-2002 og varð formaður í annað sinn í 2002. Í október 2003 varð hann síðan starfsmannastjóri forsetaskrifstofu Pútin. Í nóvember 2005 var hann skipaður af Pútín sem fyrsti aðstoðarforsætisráðherra og hlaut síðan ýmsar aðrar valdastöður. Medvedev hefur verið lýst sem prúðum manni, í meðallagi frjálslyndum pragmatista, færum stjórnanda og stuðningsmanni Putin. Hann hefur þótt gagnrýninn á alræðisstjórnun fyrrum Ráðstjórnarríkjanna. Hann er einnig þekktur sem leiðtogi „lögfræðinga Sankti Pétursborgar“, sem var einn af pólitískum hópum sem mynduðust í kringum Pútín forseta. Hefur sá hópur reynst valdamikill í Rússlandi. == Forsetakosningar 2008 == [[Mynd:Vladimir Putin 11 March 2008-1.jpg |thumb|left| Dmítríj Medvedev og Vladímír Pútín árið 2008.]] Eftir skipun hans sem fyrst aðstoðarforsætisráðherra, fóru margir stjórnmálaskýrendur að gera ráð fyrir því að Medvedev yrði tilnefndur sem arftaki Putins fyrir forsetakosningarnar 2008. Ýmsir aðrir voru nefndir en 10. desember 2007, tilkynnti Pútín forseti að hann styddi Medvedev sem eftirmann sinn. Það tilkynnti hann í kjölfar þess að fjórir stjórnmálaflokkar höfðu hvatt til framboðs Medvedev; Sameinað Rússland, Sanngjarnt Rússland, Landbúnaðarflokkur Rússlands og Borgaralegt Vald. Á flokksþingi stærsta flokks landsins, Sameinaðs Rússlands, 17. desember 2007 var kjörinn sem frambjóðandi þeirra. Hann skráði formlega forsetaframboð sitt 20. desember 2007 og tilkynnti að hann myndi stíga niður sem formaður Gazprom, þar sem samkvæmt lögum, sem forseti er ekki heimilt að halda önnur störf. aðra færslu. [[Mynd:Inauguration of Dmitry Medvedev, 7 May 2008-7.jpg|thumb|right| Medvedev sver forsetaeið í [[Kremlið í Moskvu|Kremlinu]] þann 7. maí 2008.]] Stjórnmálasérfræðingar sögðu val Pútín á eftirmanni myndi tryggja auðvelda kosningu, enda höfðu skoðanakannanir gefið til kynna að umtalsverður meirihluti kjósenda myndi velja þann er Pútín styddi. Fyrst verk Medvedev sem forsetaframjóðenda var tilkynna að hann myndi skipa Pútin í stöðu forsætisráðherra yrði hann kjörinn forseti. Samkvæmt stjórnarskránni gat Putin ekki gengt stöðu forseta í þriðja kjörtímabilið, en skipun hans í forsætisráðherrastöðu tryggði honum áfram mikil völd. Stjórnarskráin heimilar honum endurkjör síðar. Sumir töldu því að Medvedev yrði því einungis forseti til málamynda. Í forsetakosningunum birtust myndir af þeim Medvedev og Pútin undir slagorðinu „Saman vinnum við“ ("Вместе победим"). Landskjörstjórn Rússlands hafnað forsetaframboðum stjórnarandstöðuleiðtoganna Kasparov og Kasyanov. Þremur frambjóðendum sem var leyft að taka þátt sem ekki voru taldir ógna framboði Medvedev og gerði lítið til að ógna honum. Hann neitaði ma. að taka þátt í pólitískum umræðum við aðra frambjóðendur. Í framboðsræðum talaði Medvedev fyrir eignarrétti, afnámi reglugerðarhafta, lægri sköttum, óháðu dómskerfi, baráttu gegn spillingu, og talaði fyrir persónulegu frelsi manna í stað ánauðar. Hann er almennt talinn frjálslyndari en fyrirrennari hans Pútin. [[Mynd:Obama and Medvedev look at the menu.jpg|thumb|right| Medvedev forseti í heimsókn hjá [[Barack Obama]] forseta Bandaríkjanna árið 2010.]] Medvedev var kjörinn forseti Rússlands 2. mars 2008, með stuðningi 70,28% atkvæða. Kjörsókn var yfir 69,78%. Sanngirni forsetakosninganna hefur orðið ýmsum vestrænum eftirlits- og embættismönnum ágreiningsefni. Þannig sagði fulltrúi Evrópuráðsins, Andreas Gross, að kosningarnar hafi „hvorki verið frjálsar né sanngjarnar“. Vestrænir eftirlitsmenn sögðu ójafna skráningu frambjóðanda óeðlilega og að Medvedev hefði einokað alla sjónvarpumfjöllun. ==Forsetatíð (2008-2012) og forsætisráðherratíð (2012-2020)== Forsetatíð Medvedevs var óvenjuleg meðal rússneskra leiðtoga því forveri hans, Vladímír Pútín, hélt áfram að gegna mikilvægu hlutverki sem [[Forsætisráðherra Rússlands|forsætisráðherra]] í stjórn hans og naut mikilla valda sem slíkur. Fyrri forsætisráðherrar Rússlands höfðu jafnan verið algjörlega undirgefnir þjóðhöfðingjanum en valdatíð Medvedevs einkenndist þess í stað af nokkurs konar tvímenningabandalagi þeirra Pútíns. Haft var fyrir satt meðal flestra pólitískra áhorfenda að annaðhvort væru þeir Medvedev og Pútín báðir jafnvoldugir í stjórninni eða þá að Pútín væri í reynd enn æðsti valdsmaður Rússlands og Medvedev forseti væri lítið meira en undirmaður og leiksoppur hans. Snemma á forsetatíð Medvedevs árið 2008 háði Rússland [[Stríð Rússlands og Georgíu|stutt stríð]] við nágrannaríki sitt, [[Georgía|Georgíu]]. Stríðið hófst eftir að Georgíumenn sendu herlið inn í héraðið [[Suður-Ossetía|Suður-Ossetíu]], sem er talið til yfirráðasvæða Georgíu en hefur haldið fram sjálfstæði og í reynd ráðið sér sjálft frá tíunda áratugi síðustu aldar. Rússar brugðust við með því að senda eigin herafla inn í Suður-Ossetíu til að reka Georgíumenn burt og réðust síðan inn í Georgíu sjálfa í gegnum Suður-Ossetíu og [[Abkasía|Abkasíu]]. Á fimm dögum unnu Rússar sigur gegn Georgíumönnum og hertóku bæði Abkasíu og Suður-Ossetíu. Í kjölfar stríðsins átti Medvedev fund með forsetum Abkasíu og Suður-Ossetíu og viðurkenndi sjálfstæði beggja ríkjanna, fyrstur þjóðarleiðtoga.<ref>{{Vefheimild|höfundur=Halldór Arnarson|titill=Enn hitnar í kolunum|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4196993|mánuður=27. ágúst|ár=2008|árskoðað=2019|mánuðurskoðað=21. febrúar|útgefandi=''Morgunblaðið''}}</ref> Ríkin [[Níkaragva]], [[Venesúela]], [[Nárú]] og [[Sýrland]] hafa síðan fylgt fordæmi Medvedevs og viðurkennt sjálfstæði ríkjanna tveggja en annars hefur alþjóðasamfélagið enn haldið áfram að skilgreina þau sem hluta af Georgíu. Þegar kjörtímabili Medvedevs lauk árið 2012 sóttist hann ekki eftir endurkjöri. Þess í stað mælti hann með því á flokksþingi stjórnarflokksins, [[Sameinað Rússland|Sameinaðs Rússlands]], að Pútín yrði forsetaefni flokksins á ný. Pútín vann auðveldan sigur í kosningunum og skiptist á hlutverkum við Medvedev: Pútín varð forseti á ný og Medvedev varð forsætisráðherra. Rússar kölluðu þessi hlutverkaskipti „[[hrókering]]u“ innan ríkisstjórnarinnar. Medvedev baðst lausnar ásamt ríkisstjórn sinni þann 15. janúar árið 2020 eftir að Pútín tilkynnti fyrirhugaðar breytingar á stjórnarskrá landsins. Breytingarnar, sem áætlað er að verði lagðar í þjóðaratkvæðagreiðslu, eiga að færa völd frá forsetaembættinu til þings­ins og rík­is­ráðs lands­ins. Í stað Medvedevs útnefndi Pútín ríkisskattstjórann [[Míkhaíl Míshústín]] nýjan forsætisráðherra.<ref>{{Vefheimild |titill=Rík­is­stjórn Rúss­lands sagði af sér|mánuður=15. janúar|ár= 2020|mánuðurskoðað=15. janúar|árskoðað=2020|útgefandi=mbl.is|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/01/15/rikisstjorn_russlands_sagdi_af_ser/|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson}}</ref> == Einkahagir == [[Mynd:Dmitry Medvedev and his wife Svetlana Medvedeva.jpg |thumb|right|Dmítríj Medvedev með eiginkonu sinni Svetlönu Medvedevu.]] Nokkrum árum eftir útskrift úr framhaldsskóla kvæntist Medvedev æskuvinkonu sinni og kærustu úr framhaldsskóla, Svetlönu Vladimirovnu Medvedevu. Svetlana og hann eiga soninn Ilya (f. 1995). Medvedev er mikill aðdáandi ensks rokks. Uppáhaldshljómsveitirnar eru Led Zeppelin, Black Sabbath, Pink Floyd og Deep Purple. Hann þykir álitlegur safnari upprunalegra vinyl platna þeirra og ku eiga allar upptökur Deep Purple. Hann sótti Deep Purple tónleika í Moskvu í febrúar 2008. Þrátt fyrir þétta dagskrá tekur Medvedev alltaf klukkutíma á hverjum morgni og aftur að kvöldi í að synda 1.500 metra. Að auki lyftir hann lóðum. Hann skokkar, spilar skák og stundar jóga. Hann er líka aðdáandi fótboltaliðsins FC Zenit í Pétursborg. Og sem Moskvubúi styður hann fótboltaliðið PFC CSKA Moskva. Hann þykir liðtækur áhugaljósmyndari. Í janúar 2010, var ein ljósmynda hans seld á góðgerðaruppboði fyrir 51 milljón rúblur ($1.750.000 USD). Medvedev heldur fiskabúr á skrifstofu sinni og fóðrar fiskana sjálfur. Hann á fresskött af Siberíukyni sem heitir Dorofei. Sá stóð í slagsmálum við kött nágrannans, [[Míkhaíl Gorbatsjov|Míkhaíls Gorbatsjov]], þannig að gelda þurfti Dorofei. Medvedev talar ágæta ensku, en vegna siðareglna talar hann eingöngu rússnesku í viðtölum. Medvedev er 162 cm á hæð. == Útgáfa == Medvedev hefur ritað tvær stuttar greinar um efni doktorsritgerðar sinnar í rússnesk lagatímarit. Hann er einnig meðhöfundur kennslubókar um borgaraleg lög fyrir háskólaútgáfu árið 1991. Hann er höfundur kennslubókar fyrir háskóla sem heitir „Spurningar um þróun Rússlands“ og kom út árið 2007, og fjallar um hlutverk rússneska ríkisins í félagslegri stefnumótun og efnahagsþróun. Hann er einnig meðhöfundur bókarinnar „Athugasemd um alríkislög". Í október 2008, setti Medvedev af stað [http://kremlin.ru/eng/sdocs/vappears.shtml kremlin.ru enskt video-blogg] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20090830235524/http://kremlin.ru/eng/sdocs/vappears.shtml |date=2009-08-30 }} á forsetavef sínum. Frá 21. apríl 2009 hafa vídeoblogg hans hafa einnig verið birt á [http://community.livejournal.com/blog_medvedev/ "blog_medvedev"] sem er opinbert „LiveJournal“ Kremlverja. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál = en|titill = Dmitry Medvedev|mánuðurskoðað = 3. mars |árskoðað = 2011}} * {{Wpheimild|tungumál = ru|titill = Медведев, Дмитрий Анатольевич|mánuðurskoðað = 3. mars |árskoðað = 2011}} == Íslenskar tilvísanir == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4177533 „Pútín krýnir Medvedev sem arftaka sinn á forsetastóli“], frétt í Morgunblaðinu, 338 tbl., 11. desember 2007, bls. 16. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3447787 „Slagur um yfirráð rússneskra orkurisa - Menn Pútíns tryggja sér undirtökin í Gazprom“], frétt í Morgunblaðinu, 150 tbl., 29. júní 2002, bls. 22. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3990952 „Stígur fram úr skugganum“], Frétt í Fréttablaðinu, 58. tbl. 28. febrúar 2008, bls. 16 * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3991376 „Medvedev lætur Pútín ráða stefnunni“], frétt í Fréttablaðinu, 63. tbl. 4. mars 2008, bls. 16. * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3627710 „Sór embættiseið”], frétt í "24 stundum", 86 tbl. 8. maí 2008, bls. 8. * [http://forseti.is/media/PDF/2010_10_22_Russland.pdf „Forseti á fund með Medvedev, forseta Rússlands”] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140717014043/http://www.forseti.is/media/PDF/2010_10_22_Russland.pdf |date=2014-07-17 }}, fréttatilkynning frá skrifstofu forseta Íslands, 22.september 2010. Forsetinn átti fund með Dmitry Medvedev forseta Rússlands. Að honum loknum buðu forseti Rússlands og eiginkona hans, Svetlana Medvedeva, íslensku forsetahjónunum til síðdegisverðar í sumarsetri forseta Rússlands í útjaðri Moskvu. <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forseti Rússlands]] | frá = 2008 | til = 2012 | fyrir = [[Vladímír Pútín]] | eftir = [[Vladímír Pútín]] }} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = 2012 | til = 2020 | fyrir = [[Vladímír Pútín]] | eftir = [[Míkhaíl Míshústín]] }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Medvedev, Dmítríj}} [[Flokkur:Forsetar Rússlands]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] {{f|1965}} nefiig1r3q3mb5g9pl3m19e4t3dl9so 0 68122 1762345 1551802 2022-07-29T18:35:09Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Laxfoss''' er [[eyðibýli]] í [[Borgarfjörður|Borgarfirði]]. Það fór í eyði árið [[1981]] og var síðasti bærinn sem fór í eyði í [[Ysta-Tunga|Ystu-Tungu]]. Nálægt bænum, mitt á milli [[Grábrókarhraun|Grábrókarhrauns]] og [[Munaðarnes|Munaðarness]] er samnefndur [[foss]] og er við hann mikil [[laxaganga|laxagengd]]. Komast má að Laxfossi eftir afleggjara frá frá hringveginum og einnig má ganga þangað frá fossinum [[Glanni|Glanna]] og Munaðarnesi. Þar í grendinni finnast [[steingervingur|plöntusteingervingar]] og [[surtarbrandur]]. Húsið er í uppgerð og er nú notað sem sumarhús. == Heimildir == * {{bókaheimild|höfundur=Þorsteinn Jósepsson, Steindór Steindórsson og Páll Líndal|titill=Landið þitt Ísland, A-G|útgefandi=Örn og Örlygur|ár=1982|ISBN=}} * {{bókaheimild|höfundur=Björn Hróarsson|titill= Á ferð um landið, Borgarfjörður og Mýrar|útgefandi=Mál og menning|ár=1994|ISBN= 9979-3-0657-2}} {{stubbur|landafræði|Ísland}} [[Flokkur:Íslenskir bæir]] [[Flokkur:Íslensk eyðibýli]] k9yl91amgzv7kiy7njuxkgdj1ijm51r 0 69761 1762327 1675478 2022-07-29T18:15:15Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Júríj Andropov<br>{{small|Ю́рий Андро́пов}} | búseta = | mynd = Yuri Andropov - Soviet Life, August 1983.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti = | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[12. nóvember]] [[1982]] | stjórnartíð_end = [[9. febrúar]] [[1984]] | fæðingarnafn = Júríj Vladimíróvitsj Andropov | fæddur = [[15. júní]] [[1914]] | fæðingarstaður = [[Stanitsa Nagutskaja]], [[Stavrópolfylki|Stavrópol]], [[Rússneska keisaraveldið|rússneska keisaraveldinu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1984|2|9|1914|6|15}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | starf = | laun = | trúarbrögð = | maki = Tatíana Andropova | börn = Igor, Irina | foreldrar = | heimasíða = | háskóli = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | undirskrift = Yuri Andropov Signature.svg }} '''Júríj Vladímírovítsj Andropov''' ([[rússneska]]: Ю́рий Влади́мирович Андро́пов; [[15. júní]] [[1914]] – [[9. febrúar]] [[1984]]) var [[Sovétríkin|sovéskur]] stjórnmálamaður og [[aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] í fimmtán mánuði frá 1982 til dauðadags. Áður hafði hann verið [[sendiherra]] Sovétríkjanna í [[Ungverjaland]]i þegar [[uppreisnin í Ungverjalandi]] átti sér stað og yfirmaður sovésku leyniþjónustunnar [[KGB]] frá 1967 til 1982. ==Æviágrip== Andropov fæddist þann 15. júní árið 1914 og var sonur járnbrautarverkamanns. Andropov hóf verkamamannavinnu í [[Ossetía|Ossetíu]] þegar hann var 16 ára og gekk í ungliðahreyfingu [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|sovéska kommúnistaflokksins]] árið 1936.<ref name=réttur>{{Vefheimild|titill=Júrí Andropov kosinn aðalritari Kommúnistaflokks Sovétríkjanna|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4104869|útgefandi=''Réttur''|mánuður=1. október|ár=1982|mánuðurskoðað=21. desember|árskoðað=2018}}</ref> Eftir [[Vetrarstríðið]] árið 1940 var Andropov sendur til [[Karelía|Karelíu]] til þess að koma á skipulagi þar eftir að landið hafði verið hernumið frá [[Finnland]]i.<ref name=dv>{{Vefheimild|titill=Maðurinn sem lagaði ásjónu KGB-lögreglunnar í Sovétríkjunum|útgefandi=''[[Dagblaðið Vísir]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2469165|ár=1982|mánuður=17. nóvember|mánuðurskoðað=21. desember|árskoðað=2018}}</ref> Andropov vakti athygli stjórnvalda með frammistöðu sinni í Karelíu og kleif síðan upp metorðastigann í Sovétríkjunum á næstu árum. Árið 1951 hóf Andropov störf hjá miðstjórn kommúnistaflokksins.<ref name=réttur/> Þegar [[Nikita Krústsjov]] komst til valda árið 1953 var Andropov settur yfir fjórðu deild utanríkisráðuneytisins og hafði þar með umsjón yfir samskiptum við [[Austur-Þýskaland|Austur-]] og [[Vestur-Þýskaland]], [[Austurríki]], [[Pólland]] og [[Tékkóslóvakía|Tékkóslóvakíu]]. Hann varð sendiherra Sovétmanna í [[Ungverjaland]]i árið 1954. Á sendiherratíð Andropovs þar árið 1956 var gerð [[Uppreisnin í Ungverjalandi|uppreisn í Ungverjalandi]] og átti Andropov drjúgan þátt í því að kveða hana niður. Andropov fullvissaði [[Imre Nagy]], nýjan forsætisráðherra Ungverjalands, um að Sovétmenn myndu ekki gera innrás til þess að berja niður uppreisnina. Á bak við tjöldin sannfærði hann hins vegar Krústsjov um að senda herafla til Ungverjalands til þess að gera einmitt það.<ref name="Andrew">{{Bókaheimild|höfundur=Christopher Andrew|höfundur2=Vasili Mitrokhin|titill=The Mitrokhin Archive: The KGB in Europe and the West|útgefandi=Gardners Books|ár=2000|tungumál=enska}}</ref> Aðeins einum degi síðar voru skriðdrekar sovéska hersins komnir til Búdapest.<ref name=dv/> Eftir að uppreisnin var kveðin í kútinn tók Andropov þátt í því að gera lepp Sovétmanna, [[János Kádár]], að nýjum forsætisráðherra Ungverjalands.<ref name=dv/> Andropov var kjörinn í miðstjórn kommúnistaflokksins árið 1961 og varð næsta ár einn af riturum miðstjórnarinnar og síðar yfirmaður öryggisnefndar Sovétríkjanna.<ref name=réttur/> Helsta verkefni hans var að kveða niður uppreisnarhreyfingar í Austur-Evrópu.<ref name=dv/> Árið 1967 varð Andropov formaður sovésku leynilögreglunnar [[KGB]]. Stofnunin var á þessum tíma í niðurníðslu og hafði misst fleiri en 100 njósnara á alþjóðavísu.<ref name=dv/> Andropov var falið að koma á umbótum í starfsemi KGB og auka virðingu á stofnuninni. Þetta gerði hann meðal annars með því að fá sovéska rithöfunda til þess að skrifa glæpasögur þar sem starfsmann KGB voru settir í hlutverk aðalhetjunnar.<ref name=dv/> Hann viðhélt harkalegum aðgerðum KGB gagnvart andófsmönnum og átti þátt í því að gera andófsmenn á borð við [[Aleksandr Solzhenitsyn]] brottræka.<ref name=dv/> Undir stjórn Andropovs var starfsmönnum KGB fjölgað og urðu þeir um 500.000 talsins.<ref name=mbl/> Andropov var kjörinn í framkvæmdanefnd kommúnistaflokksins árið 1973,<ref name=réttur/> fyrstur KGB-manna frá því á stjórnartíð [[Jósef Stalín|Stalíns]].<ref name=dv/> Eftir að [[Leoníd Bresnjev]] lést árið 1982 var Andropov kjörinn nýr aðalritari sovéska kommúnistaflokksins og varð þar með æðsti stjórnandi Sovétríkjanna.<ref name=mbl>{{Vefheimild|titill=Stuttum leiðtogaferli Andropovs lokið: Skilur ekki eftir sig djúp spor í sögu Sovétríkjanna|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1588033|útgefandi=''Morgunblaðið''|ár=1984|mánuður=11. febrúar|mánuðurskoðað=21. desember|árskoðað=2018}}</ref> Sem aðalritari viðraði Andropov hugmyndir um róttækar umbætur til þess að koma á vinnubrögðum að vestrænni fyrirmynd í sovéskri stjórnsýslu.<ref>{{Vefheimild|titill=Getum ekki verið ánægðir með hve hægt hefur gengið: Andropov boðar víðtækar breytingar|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4025132|útgefandi=''Tíminn''|höfundur=Þórarinn Þórarinsson|ár=1983|mánuður=18. ágúst|mánuðurskoðað=21. desember|árskoðað=2018}}</ref> Andropov boðaði einnig afvopnunarstefnu í Austur-Evrópu.<ref>{{Vefheimild|titill=„Við berum sama kvíðbogann“|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2887160|útgefandi=''Þjóðviljinn''|ár=1983|mánuður=28. apríl|mánuðurskoðað=21. desember|árskoðað=2018}}</ref> Hann kom þó fáu af þessu í verk þar sem hann var heilsuveill þegar hann tók við stjórninni og lést síðan þann 9. febrúar 1984 eftir aðeins rúmt ár við stjórnvölinn. ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1982 | til = 1984 | fyrir = [[Leoníd Bresnjev]] | eftir = [[Konstantín Tsjernenkó]] }} {{Töfluendir}} {{stubbur|æviágrip}} {{DEFAULTSORT:Andropov, Júríj}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins|Andropov, Júríj]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] [[Flokkur:Starfsmenn KGB]] {{fde|1914|1984|Andropov, Júríj}} cymgwu9leysdoqaymvpxl3b6tmoqsut 1762397 1762327 2022-07-29T22:29:59Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Júríj Andropov<br>{{small|Ю́рий Андро́пов}} | búseta = | mynd = Yuri Andropov - Soviet Life, August 1983.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti = | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[12. nóvember]] [[1982]] | stjórnartíð_end = [[9. febrúar]] [[1984]] | fæðingarnafn = Júríj Vladimíróvitsj Andropov | fæddur = [[15. júní]] [[1914]] | fæðingarstaður = [[Stanitsa Nagutskaja]], [[Stavrópolfylki|Stavrópol]], [[Rússneska keisaraveldið|rússneska keisaraveldinu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1984|2|9|1914|6|15}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | starf = | laun = | trúarbrögð = | maki = Tatíana Andropova | börn = Igor, Irina | foreldrar = | heimasíða = | háskóli = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | undirskrift = Yuri Andropov Signature.svg }} '''Júríj Vladímírovítsj Andropov''' ([[rússneska]]: Ю́рий Влади́мирович Андро́пов; [[15. júní]] [[1914]] – [[9. febrúar]] [[1984]]) var [[Sovétríkin|sovéskur]] stjórnmálamaður og [[aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] í fimmtán mánuði frá 1982 til dauðadags. Áður hafði hann verið [[sendiherra]] Sovétríkjanna í [[Ungverjaland]]i þegar [[uppreisnin í Ungverjalandi]] átti sér stað og yfirmaður sovésku leyniþjónustunnar [[KGB]] frá 1967 til 1982. ==Æviágrip== Andropov fæddist þann 15. júní árið 1914 og var sonur járnbrautarverkamanns. Andropov hóf verkamamannavinnu í [[Ossetía|Ossetíu]] þegar hann var 16 ára og gekk í ungliðahreyfingu [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|sovéska kommúnistaflokksins]] árið 1936.<ref name=réttur>{{Vefheimild|titill=Júrí Andropov kosinn aðalritari Kommúnistaflokks Sovétríkjanna|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4104869|útgefandi=''Réttur''|mánuður=1. október|ár=1982|mánuðurskoðað=21. desember|árskoðað=2018}}</ref> Eftir [[Vetrarstríðið]] árið 1940 var Andropov sendur til [[Karelía|Karelíu]] til þess að koma á skipulagi þar eftir að landið hafði verið hernumið frá [[Finnland]]i.<ref name=dv>{{Vefheimild|titill=Maðurinn sem lagaði ásjónu KGB-lögreglunnar í Sovétríkjunum|útgefandi=''[[Dagblaðið Vísir]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2469165|ár=1982|mánuður=17. nóvember|mánuðurskoðað=21. desember|árskoðað=2018}}</ref> Andropov vakti athygli stjórnvalda með frammistöðu sinni í Karelíu og kleif síðan upp metorðastigann í Sovétríkjunum á næstu árum. Árið 1951 hóf Andropov störf hjá miðstjórn kommúnistaflokksins.<ref name=réttur/> Þegar [[Nikita Krústsjov]] komst til valda árið 1953 var Andropov settur yfir fjórðu deild utanríkisráðuneytisins og hafði þar með umsjón yfir samskiptum við [[Austur-Þýskaland|Austur-]] og [[Vestur-Þýskaland]], [[Austurríki]], [[Pólland]] og [[Tékkóslóvakía|Tékkóslóvakíu]]. Hann varð sendiherra Sovétmanna í [[Ungverjaland]]i árið 1954. Á sendiherratíð Andropovs þar árið 1956 var gerð [[Uppreisnin í Ungverjalandi|uppreisn í Ungverjalandi]] og átti Andropov drjúgan þátt í því að kveða hana niður. Andropov fullvissaði [[Imre Nagy]], nýjan forsætisráðherra Ungverjalands, um að Sovétmenn myndu ekki gera innrás til þess að berja niður uppreisnina. Á bak við tjöldin sannfærði hann hins vegar Krústsjov um að senda herafla til Ungverjalands til þess að gera einmitt það.<ref name="Andrew">{{Bókaheimild|höfundur=Christopher Andrew|höfundur2=Vasili Mitrokhin|titill=The Mitrokhin Archive: The KGB in Europe and the West|útgefandi=Gardners Books|ár=2000|tungumál=enska}}</ref> Aðeins einum degi síðar voru skriðdrekar sovéska hersins komnir til Búdapest.<ref name=dv/> Eftir að uppreisnin var kveðin í kútinn tók Andropov þátt í því að gera lepp Sovétmanna, [[János Kádár]], að nýjum forsætisráðherra Ungverjalands.<ref name=dv/> Andropov var kjörinn í miðstjórn kommúnistaflokksins árið 1961 og varð næsta ár einn af riturum miðstjórnarinnar og síðar yfirmaður öryggisnefndar Sovétríkjanna.<ref name=réttur/> Helsta verkefni hans var að kveða niður uppreisnarhreyfingar í Austur-Evrópu.<ref name=dv/> Árið 1967 varð Andropov formaður sovésku leynilögreglunnar [[KGB]]. Stofnunin var á þessum tíma í niðurníðslu og hafði misst fleiri en 100 njósnara á alþjóðavísu.<ref name=dv/> Andropov var falið að koma á umbótum í starfsemi KGB og auka virðingu á stofnuninni. Þetta gerði hann meðal annars með því að fá sovéska rithöfunda til þess að skrifa glæpasögur þar sem starfsmann KGB voru settir í hlutverk aðalhetjunnar.<ref name=dv/> Hann viðhélt harkalegum aðgerðum KGB gagnvart andófsmönnum og átti þátt í því að gera andófsmenn á borð við [[Aleksandr Solzhenitsyn]] brottræka.<ref name=dv/> Undir stjórn Andropovs var starfsmönnum KGB fjölgað og urðu þeir um 500.000 talsins.<ref name=mbl/> Andropov var kjörinn í framkvæmdanefnd kommúnistaflokksins árið 1973,<ref name=réttur/> fyrstur KGB-manna frá því á stjórnartíð [[Jósef Stalín|Stalíns]].<ref name=dv/> Eftir að [[Leoníd Brezhnev]] lést árið 1982 var Andropov kjörinn nýr aðalritari sovéska kommúnistaflokksins og varð þar með æðsti stjórnandi Sovétríkjanna.<ref name=mbl>{{Vefheimild|titill=Stuttum leiðtogaferli Andropovs lokið: Skilur ekki eftir sig djúp spor í sögu Sovétríkjanna|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1588033|útgefandi=''Morgunblaðið''|ár=1984|mánuður=11. febrúar|mánuðurskoðað=21. desember|árskoðað=2018}}</ref> Sem aðalritari viðraði Andropov hugmyndir um róttækar umbætur til þess að koma á vinnubrögðum að vestrænni fyrirmynd í sovéskri stjórnsýslu.<ref>{{Vefheimild|titill=Getum ekki verið ánægðir með hve hægt hefur gengið: Andropov boðar víðtækar breytingar|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4025132|útgefandi=''Tíminn''|höfundur=Þórarinn Þórarinsson|ár=1983|mánuður=18. ágúst|mánuðurskoðað=21. desember|árskoðað=2018}}</ref> Andropov boðaði einnig afvopnunarstefnu í Austur-Evrópu.<ref>{{Vefheimild|titill=„Við berum sama kvíðbogann“|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2887160|útgefandi=''Þjóðviljinn''|ár=1983|mánuður=28. apríl|mánuðurskoðað=21. desember|árskoðað=2018}}</ref> Hann kom þó fáu af þessu í verk þar sem hann var heilsuveill þegar hann tók við stjórninni og lést síðan þann 9. febrúar 1984 eftir aðeins rúmt ár við stjórnvölinn. ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1982 | til = 1984 | fyrir = [[Leoníd Brezhnev]] | eftir = [[Konstantín Tsjernenkó]] }} {{Töfluendir}} {{stubbur|æviágrip}} {{DEFAULTSORT:Andropov, Júríj}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins|Andropov, Júríj]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] [[Flokkur:Starfsmenn KGB]] {{fde|1914|1984|Andropov, Júríj}} s7qvdsnjjxgfpjqzz2yqa6vjwp4qyd0 0 70774 1762349 1429699 2022-07-29T18:35:51Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Grænumýrartunga''' er [[eyðibýli]] í [[Hrútafjörður|Hrútafirði]]. Grænumýrartunga var einu sinni helsta kennileiti norðan [[Holtavörðuheiði|Holtavörðuheiðar]] og viðkomustaður ferðamanna. Húsið í Grænumýrartungu var byggt árið [[1925]] og hafði heimarafstöð (eigin vatnsaflsvirkjun). Þetta var framúrstefnuleg bygging á sínum tíma. Jörðin hefur verið í eyði frá [[1967]], en síðast bjó sama ætt þarna samfellt í þrjá ættliði um hundrað ára skeið. Í garðinum var eitt elsta [[grenitré]] á íslandi. Grænumýrartunga var líka innsti byggði bær í Hrútafirði til [[1967]]. Þá urðu [[Óspaksstaðir]] innsti byggði bærinn. Árið [[2003]] fékk Slökkvilið [[Bæjarhreppur (Strandasýslu)|Bæjarhrepps]] í [[Strandasýsla|Strandasýslu]], gamla íbúðarhúsið í Grænumýrartungu fyrir brunaæfingu. Þakplötur höfðu losnað og einhverjir óprúttnir aðilar höfðu gengið berserksgang þar innan dyra með sleggjum, svo að varasamt gat verið að fara inn í húsið. Stuttu eftir brunaæfinguna var húsið í Grænumýrartungu svo rifið. Eina byggingin sem stendur ennþá er [[útihús]]. Þekktast var býlið Grænumýrartunga sem áfangastaður á leiðinni yfir heiðina og skjól norðan heiðar á árum áður. Sunnan heiðarinnar var [[Fornihvammur]] efsti bær í [[Norðurárdalur (Borgarfirði)|Norðurárdal]]. Þar var gistihús, sem er horfið fyrir alllöngu. Nú er Holtavörðuheiðin ekki lengur sá farartálmi sem áður var. Þessi tvö býli, hvort sínum megin heiðarinnar, voru eins konar [[gistihús]], viðkomustaðir ferðamanna og landpósta og öruggt skjól í vondum vetrarveðrum. == Tenglar == * [http://www.angelfire.com/ex/solheimar/langafi.html ''100 ára minning bónda og býlis''] [[Flokkur:Íslensk eyðibýli]] [[Flokkur:Íslenskir bæir]] ef73ml5y9kr4kijmfkp9bm6ssidq5kj 0 79535 1762355 1750748 2022-07-29T20:05:24Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Leoníd Bresnjev]] á [[Leoníd Brezhnev]]: Umritunartafla Árnastofnunar útfærir ж sem zh úr rússnesku, sbr. lista mannanafna hér: https://english.arnastofnun.is/page/umritunarreglur wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Leoníd Bresnjev<br>{{small|Леонид Брежнев}} | búseta = | mynd = Staatshoofden, portretten, Bestanddeelnr 925-6564.jpg | myndastærð = 230px | myndatexti = Bresnjev í Austur-Berlín árið 1967. | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[14. október]] [[1964]] | stjórnartíð_end = [[10. nóvember]] [[1982]] | fæðingarnafn = Leoníd Íljítsj Brezhnjev | fæddur = [[1. janúar]] [[1907]] | fæðingarstaður = [[Kamenskoje]], [[Úkraína|Úkraínu]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1982|11|10|1907|1|1}} | dánarstaður = [[Moskva]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | starf = Verkfræðingur, stjórnmálamaður | laun = | trúarbrögð = | maki = Viktoría Bresnjeva | börn = Galina Bresnjeva<br>Júrij Bresnjev | foreldrar = | heimasíða = | háskóli = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | undirskrift = Leonid Brezhnev Signature.svg }} '''Leoníd Iljitsj Bresnjev''' ([[rússneska]]: Леонид Ильич Брежнев; [[1. janúar]] [[1907]] – [[10. nóvember]] [[1982]]) var [[Sovétríkin|sovéskur]] stjórnmálamaður og [[aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]]. Hann sat við stjórn Sovétríkjanna í átján ár, næstlengst allra Sovétleiðtoga á eftir [[Jósef Stalín]]. Á valdatíð hans jukust áhrif Sovétríkjanna á alþjóðavettvangi verulega, meðal annars vegna aukinna útgjalda til sovéska hersins. Hins vegar hófst efnahagsleg og samfélagsleg stöðnun á valdatíð hans. ==Æviágrip== Bresnjev fæddist árið 1906 í Kamenskoje í [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] (þar sem nú er Kamianske í [[Úkraína|Úkraínu]]) til rússneskrar verkamannafjölskyldu. Hann útskrifaðist úr járnvinnsluskóla í Kamenskoje og gerðist járnverkfræðingur í úkraínska stáliðnaðinum. Hann gekk í ungliðahreyfingu [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|kommúnistaflokksins]] árið 1923 og var orðinn virkur meðlimur flokksins árið 1929. Þegar [[seinni heimsstyrjöldin]] hófst var hann kvaddur í herinn og gegndi herþjónustu til ársins 1946, en þá hafði hann náð tign majór-hershöfðingja. Árið 1952 var Bresnjev útnefndur í miðstjórnarráð sovéska kommúnistaflokksins og varð árið 1957 fullgildur meðlimur miðstjórnarinnar. Árið 1964 tók Bresnjev þátt í valdaráni gegn [[Nikita Krústsjov]], aðalritara flokksins, og tók við af honum sem leiðtogi Sovétríkjanna. ===Leiðtogi Sovétríkjanna=== Sem leiðtogi Sovétríkjanna jók Bresnjev pólitískan stöðugleika í ríkinu með íhaldssemi sinni, varkárni og viðleitni til að komast að sameiginlegum niðurstöðum með meðlimum miðstjórnarinnar. [[Spilling]] jókst hins vegar einnig vegna frændhygli hans og andstöðu við allar umbætur. Samfélagið og efnahagurinn leið fyrir það og tímabilið hefur í seinni tíð verið kennt við „stöðnun Bresnjevs“. Á alþjóðasviðinu ýtti Bresnjev á eftir svokallaðri [[Slökunarstefnan|slökunarstefnu]], eða ''détente''; viðleitni beggja heimsveldanna í [[Kalda stríðið|kalda stríðinu]] til að slaka á spennu í samskiptum sínum og auka efnahagssamstarf. Þrátt fyrir þetta rak Bresnjev einnig herskáa utanríkisstefnu og Sovétríkin gripu inn í fjölda hernaðardeila á valdatíð hans. Meðal þessara hernaðarinngripa var [[innrás Sovétmanna í Afganistan]]. Í desember árið 1981 ákvað hann hins vegar að senda sovéska herinn ekki til þess að kveða niður óeirðir í Póllandi og batt þar með enda á [[Bresnjev-kenningin|Bresnjev-kenninguna]], sem hafði gert ráð fyrir að Sovétmönnum bæri að beita hervaldi til þess að vernda kommúnismann ef honum væri ógnað á áhrifasvæði þeirra. Eftir að heilsu hans hafði farið hrakandi í mörg ár lést Bresnjev þann 10. nóvember 1982 og [[Júríj Andropov]] tók við embætti hans. Bresnjev hafði hvatt til foringjadýrkunar á sjálfum sér, en þó ekki í nærri sama mæli og Stalín hafði gert. [[Mikhaíl Gorbatsjev]], sem leiddi Sovétríkin frá 1985 til 1991, fordæmdi forystu og arfleifð Bresnjevtímans og hóf að gera Sovétríkin frjálslyndari. ==Ímynd og orðspor Bresnjevs== Á langri valdatíð sinni sem leiðtogi Sovétríkjanna varð Bresnjev nokkurs konar táknmynd hins litlausa og aldurhnigna [[skrifræði]]s sem var farið að einkenna kommúnismann. Bresnjev þótti mjög hégómafullur og glysgjarn og fór í seinni tíð að sæma sjálfan sig fjölmörgum heiðursmerkjum og æ háleitari heiðurstitlum. Hann hlaut fleiri en 100 heiðursmerki á stjórnmálaferli sínum. Hégómi Bresnjevs leiddi til þess að Sovétmenn fóru að gera gys að honum og segja fjölmarga brandara um hann, yfirleitt um óhóflegt dálæti hans á heiðursmerkjum: * „Leoníd Iljitsj fór í skurðaðgerð.“ / „Nú, út af hjartanu hans aftur?“ / „Nei, til að stækka bringuna á sér. Hann þarf pláss fyrir eina gullstjörnu í viðbót.“ * „Hvað myndi koma fyrir krókódíl ef hann æti Bresnjev?“ / „Hann myndi skíta heiðursmerkjum í viku.“<ref name=krókódíll>{{cite book|last=Raleigh|first=Donald J.|title=Soviet Baby Boomers|publisher=Oxford University Press|page=220|date=10. ágúst 2018}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1964 | til = 1982 | fyrir = [[Nikita Krústsjov]] | eftir = [[Júríj Andropov]] }} {{Töfluendir}} {{stubbur|æviágrip}} {{fde|1907|1982|Bresnjev, Leoníd}} {{DEFAULTSORT:Bresnjev, Leoníd}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] 8a0z59qfnro1e4j1c35fm5ds94woh3y 1762357 1762355 2022-07-29T20:07:39Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Leoníd Brezhnev<br>{{small|Леонид Брежнев}} | mynd = Staatshoofden, portretten, Bestanddeelnr 925-6564.jpg | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[14. október]] [[1964]] | stjórnartíð_end = [[10. nóvember]] [[1982]] | fæðingarnafn = Leoníd Íljítsj Brezhnjev | fæddur = [[1. janúar]] [[1907]] | fæðingarstaður = [[Kamenskoje]], [[Úkraína|Úkraínu]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1982|11|10|1907|1|1}} | dánarstaður = [[Moskva]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | starf = Verkfræðingur, stjórnmálamaður | maki = Viktoría Brezhneva | börn = Galina Brezhneva<br>Júríj Brezhnev | undirskrift = Leonid Brezhnev Signature.svg }} '''Leoníd Íljítsj Brezhnev''' ([[kyrillískt letur]]: Леонид Ильич Брежнев; [[1. janúar]] [[1907]] – [[10. nóvember]] [[1982]]) var [[Sovétríkin|sovéskur]] stjórnmálamaður og [[aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]]. Hann sat við stjórn Sovétríkjanna í átján ár, næstlengst allra Sovétleiðtoga á eftir [[Jósef Stalín]]. Á valdatíð hans jukust áhrif Sovétríkjanna á alþjóðavettvangi verulega, meðal annars vegna aukinna útgjalda til sovéska hersins. Hins vegar hófst efnahagsleg og samfélagsleg stöðnun á valdatíð hans. ==Æviágrip== Brezhnev fæddist árið 1906 í Kamenskoje í [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] (þar sem nú er Kamianske í [[Úkraína|Úkraínu]]) til rússneskrar verkamannafjölskyldu. Hann útskrifaðist úr járnvinnsluskóla í Kamenskoje og gerðist járnverkfræðingur í úkraínska stáliðnaðinum. Hann gekk í ungliðahreyfingu [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|kommúnistaflokksins]] árið 1923 og var orðinn virkur meðlimur flokksins árið 1929. Þegar [[seinni heimsstyrjöldin]] hófst var hann kvaddur í herinn og gegndi herþjónustu til ársins 1946, en þá hafði hann náð tign majór-hershöfðingja. Árið 1952 var Bresnjev útnefndur í miðstjórnarráð sovéska kommúnistaflokksins og varð árið 1957 fullgildur meðlimur miðstjórnarinnar. Árið 1964 tók Brezhnev þátt í valdaráni gegn [[Níkíta Khrústsjov]], aðalritara flokksins, og tók við af honum sem leiðtogi Sovétríkjanna. ===Leiðtogi Sovétríkjanna=== Sem leiðtogi Sovétríkjanna jók Brezhnev pólitískan stöðugleika í ríkinu með íhaldssemi sinni, varkárni og viðleitni til að komast að sameiginlegum niðurstöðum með meðlimum miðstjórnarinnar. [[Spilling]] jókst hins vegar einnig vegna frændhygli hans og andstöðu við allar umbætur. Samfélagið og efnahagurinn leið fyrir það og tímabilið hefur í seinni tíð verið kennt við „stöðnun Brezhnevs“. Á alþjóðasviðinu ýtti Bresnjev á eftir svokallaðri [[Slökunarstefnan|slökunarstefnu]], eða ''détente''; viðleitni beggja heimsveldanna í [[Kalda stríðið|kalda stríðinu]] til að slaka á spennu í samskiptum sínum og auka efnahagssamstarf. Þrátt fyrir þetta rak Bresnjev einnig herskáa utanríkisstefnu og Sovétríkin gripu inn í fjölda hernaðardeila á valdatíð hans. Meðal þessara hernaðarinngripa var [[innrás Sovétmanna í Afganistan]]. Í desember árið 1981 ákvað hann hins vegar að senda sovéska herinn ekki til þess að kveða niður óeirðir í Póllandi og batt þar með enda á [[Brezhnev-kenningin|Brezhnev-kenninguna]], sem hafði gert ráð fyrir að Sovétmönnum bæri að beita hervaldi til þess að vernda kommúnismann ef honum væri ógnað á áhrifasvæði þeirra. Eftir að heilsu hans hafði farið hrakandi í mörg ár lést Brezhnev þann 10. nóvember 1982 og [[Júríj Andropov]] tók við embætti hans. Brezhnev hafði hvatt til foringjadýrkunar á sjálfum sér, en þó ekki í nærri sama mæli og Stalín hafði gert. [[Mikhaíl Gorbatsjev]], sem leiddi Sovétríkin frá 1985 til 1991, fordæmdi forystu og arfleifð Bresnjevtímans og hóf að gera Sovétríkin frjálslyndari. ==Ímynd og orðspor Brezhnevs== Á langri valdatíð sinni sem leiðtogi Sovétríkjanna varð Brezhnev nokkurs konar táknmynd hins litlausa og aldurhnigna [[skrifræði]]s sem var farið að einkenna kommúnismann. Brezhnevs þótti mjög hégómafullur og glysgjarn og fór í seinni tíð að sæma sjálfan sig fjölmörgum heiðursmerkjum og æ háleitari heiðurstitlum. Hann hlaut fleiri en 100 heiðursmerki á stjórnmálaferli sínum. Hégómi Brezhnevs leiddi til þess að Sovétmenn fóru að gera gys að honum og segja fjölmarga brandara um hann, yfirleitt um óhóflegt dálæti hans á heiðursmerkjum: * „Leoníd Íljítsj fór í skurðaðgerð.“ / „Nú, út af hjartanu hans aftur?“ / „Nei, til að stækka bringuna á sér. Hann þarf pláss fyrir eina gullstjörnu í viðbót.“ * „Hvað myndi koma fyrir krókódíl ef hann æti Brezhnev?“ / „Hann myndi skíta heiðursmerkjum í viku.“<ref name=krókódíll>{{cite book|last=Raleigh|first=Donald J.|title=Soviet Baby Boomers|publisher=Oxford University Press|page=220|date=10. ágúst 2018}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1964 | til = 1982 | fyrir = [[Nikita Krústsjov]] | eftir = [[Júríj Andropov]] }} {{Töfluendir}} {{stubbur|æviágrip}} {{fde|1907|1982|Bresnjev, Leoníd}} {{DEFAULTSORT:Bresnjev, Leoníd}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] fkte8mek3l9k4bhklijrjc56fmqta6i 1762358 1762357 2022-07-29T20:14:37Z TKSnaevarr 53243 /* Tilvísanir */ wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Leoníd Brezhnev<br>{{small|Леонид Брежнев}} | mynd = Staatshoofden, portretten, Bestanddeelnr 925-6564.jpg | titill= [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | stjórnartíð_start = [[14. október]] [[1964]] | stjórnartíð_end = [[10. nóvember]] [[1982]] | fæðingarnafn = Leoníd Íljítsj Brezhnjev | fæddur = [[1. janúar]] [[1907]] | fæðingarstaður = [[Kamenskoje]], [[Úkraína|Úkraínu]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1982|11|10|1907|1|1}} | dánarstaður = [[Moskva]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | starf = Verkfræðingur, stjórnmálamaður | maki = Viktoría Brezhneva | börn = Galina Brezhneva<br>Júríj Brezhnev | undirskrift = Leonid Brezhnev Signature.svg }} '''Leoníd Íljítsj Brezhnev''' ([[kyrillískt letur]]: Леонид Ильич Брежнев; [[1. janúar]] [[1907]] – [[10. nóvember]] [[1982]]) var [[Sovétríkin|sovéskur]] stjórnmálamaður og [[aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]]. Hann sat við stjórn Sovétríkjanna í átján ár, næstlengst allra Sovétleiðtoga á eftir [[Jósef Stalín]]. Á valdatíð hans jukust áhrif Sovétríkjanna á alþjóðavettvangi verulega, meðal annars vegna aukinna útgjalda til sovéska hersins. Hins vegar hófst efnahagsleg og samfélagsleg stöðnun á valdatíð hans. ==Æviágrip== Brezhnev fæddist árið 1906 í Kamenskoje í [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] (þar sem nú er Kamianske í [[Úkraína|Úkraínu]]) til rússneskrar verkamannafjölskyldu. Hann útskrifaðist úr járnvinnsluskóla í Kamenskoje og gerðist járnverkfræðingur í úkraínska stáliðnaðinum. Hann gekk í ungliðahreyfingu [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|kommúnistaflokksins]] árið 1923 og var orðinn virkur meðlimur flokksins árið 1929. Þegar [[seinni heimsstyrjöldin]] hófst var hann kvaddur í herinn og gegndi herþjónustu til ársins 1946, en þá hafði hann náð tign majór-hershöfðingja. Árið 1952 var Bresnjev útnefndur í miðstjórnarráð sovéska kommúnistaflokksins og varð árið 1957 fullgildur meðlimur miðstjórnarinnar. Árið 1964 tók Brezhnev þátt í valdaráni gegn [[Níkíta Khrústsjov]], aðalritara flokksins, og tók við af honum sem leiðtogi Sovétríkjanna. ===Leiðtogi Sovétríkjanna=== Sem leiðtogi Sovétríkjanna jók Brezhnev pólitískan stöðugleika í ríkinu með íhaldssemi sinni, varkárni og viðleitni til að komast að sameiginlegum niðurstöðum með meðlimum miðstjórnarinnar. [[Spilling]] jókst hins vegar einnig vegna frændhygli hans og andstöðu við allar umbætur. Samfélagið og efnahagurinn leið fyrir það og tímabilið hefur í seinni tíð verið kennt við „stöðnun Brezhnevs“. Á alþjóðasviðinu ýtti Bresnjev á eftir svokallaðri [[Slökunarstefnan|slökunarstefnu]], eða ''détente''; viðleitni beggja heimsveldanna í [[Kalda stríðið|kalda stríðinu]] til að slaka á spennu í samskiptum sínum og auka efnahagssamstarf. Þrátt fyrir þetta rak Bresnjev einnig herskáa utanríkisstefnu og Sovétríkin gripu inn í fjölda hernaðardeila á valdatíð hans. Meðal þessara hernaðarinngripa var [[innrás Sovétmanna í Afganistan]]. Í desember árið 1981 ákvað hann hins vegar að senda sovéska herinn ekki til þess að kveða niður óeirðir í Póllandi og batt þar með enda á [[Brezhnev-kenningin|Brezhnev-kenninguna]], sem hafði gert ráð fyrir að Sovétmönnum bæri að beita hervaldi til þess að vernda kommúnismann ef honum væri ógnað á áhrifasvæði þeirra. Eftir að heilsu hans hafði farið hrakandi í mörg ár lést Brezhnev þann 10. nóvember 1982 og [[Júríj Andropov]] tók við embætti hans. Brezhnev hafði hvatt til foringjadýrkunar á sjálfum sér, en þó ekki í nærri sama mæli og Stalín hafði gert. [[Mikhaíl Gorbatsjev]], sem leiddi Sovétríkin frá 1985 til 1991, fordæmdi forystu og arfleifð Bresnjevtímans og hóf að gera Sovétríkin frjálslyndari. ==Ímynd og orðspor Brezhnevs== Á langri valdatíð sinni sem leiðtogi Sovétríkjanna varð Brezhnev nokkurs konar táknmynd hins litlausa og aldurhnigna [[skrifræði]]s sem var farið að einkenna kommúnismann. Brezhnevs þótti mjög hégómafullur og glysgjarn og fór í seinni tíð að sæma sjálfan sig fjölmörgum heiðursmerkjum og æ háleitari heiðurstitlum. Hann hlaut fleiri en 100 heiðursmerki á stjórnmálaferli sínum. Hégómi Brezhnevs leiddi til þess að Sovétmenn fóru að gera gys að honum og segja fjölmarga brandara um hann, yfirleitt um óhóflegt dálæti hans á heiðursmerkjum: * „Leoníd Íljítsj fór í skurðaðgerð.“ / „Nú, út af hjartanu hans aftur?“ / „Nei, til að stækka bringuna á sér. Hann þarf pláss fyrir eina gullstjörnu í viðbót.“ * „Hvað myndi koma fyrir krókódíl ef hann æti Brezhnev?“ / „Hann myndi skíta heiðursmerkjum í viku.“<ref name=krókódíll>{{cite book|last=Raleigh|first=Donald J.|title=Soviet Baby Boomers|publisher=Oxford University Press|page=220|date=10. ágúst 2018}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins]] | frá = 1964 | til = 1982 | fyrir = [[Níkíta Khrústsjov]] | eftir = [[Júríj Andropov]] }} {{Töfluendir}} {{stubbur|æviágrip}} {{fde|1907|1982|Bresnjev, Leoníd}} {{DEFAULTSORT:Bresnjev, Leoníd}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] ethksxf97xayy8yj5k92lgkp1xsbpmm 0 84707 1762343 1534858 2022-07-29T18:34:45Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Reykir''' eru eyðibýli á [[Reykjaströnd]] í [[Skagafjörður|Skagafirði]], ysti bærinn á Ströndinni. Mjótt nes teygist til norðurs frá bænum og kallast það Reykjadiskur. Í landi Reykja er [[Glerhallavík]] undir [[Tindastóll|Tindastóli]]. Þar var áður mikið af glerhöllum, hvítum kvartssteinum sem slípast höfðu í fjörunni en nú eru þeir að mestu horfnir þvi fólk hefur hirt þá þrátt fyrir bann. Í Sandfelli í landi Reykja var eitt sinn [[silfurberg]]snáma. Á Reykjum er nokkur [[jarðhiti]] eins og nafnið bendir til og þar fór [[Grettir sterki|Grettir Ásmundsson]] að sögn í laug rétt ofan við fjöruborðið og hlýjaði sér eftir [[Drangey]]jarsund sitt. Laug var þar sem kölluð var [[Grettislaug]] en árið [[1934]] eyðilagðist hún í hafróti og hvarf, en mjög hvasst og brimasamt getur orðið á Reykjum. Árið [[1992]] var hún svo endurgerð og hlaðinn skjólveggur við hana og hefur síðan verið vinsæll viðkomustaður ferðamanna. Þar rétt hjá er lítil höfn og þaðan er farið í Drangeyjarsiglingar. Í [[Grettis saga|Grettis sögu]] segir að kirkja sé á Reykjum en engar aðrar heimildir eru til um hana. [[Flokkur:Íslensk eyðibýli]] [[Flokkur:Skagafjörður]] r4ty7dbhqpvrabuckvfyfrgbrt319t9 10 87410 1762368 1758957 2022-07-29T20:36:40Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Navbox | name = Friðarverðlaun Nóbels | title = [[Friðarverðlaun Nóbels]] |state=collapsed | group1 = 1901 – 1925 | list1 = [[Henri Dunant]] og [[Frédéric Passy]] (1901) &nbsp;• [[Élie Ducommun]] og [[Charles Albert Gobat]] (1902) &nbsp;• [[Randal Cremer]] (1903) &nbsp;• [[Institut de droit international ]] (1904) &nbsp;• [[Bertha von Suttner]] (1905) &nbsp;• [[Theodore Roosevelt]] (1906) &nbsp;• [[Ernesto Teodoro Moneta]] og [[Louis Renault]] (1907) &nbsp;• [[Klas Pontus Arnoldson]] og [[Fredrik Bajer]] (1908) &nbsp;• [[Auguste Beernaert]] og [[Paul Henri Balluet d'Estournelles de Constant]] (1909) &nbsp;• [[Bureau international permanent de la Paix]] (1910) &nbsp;• [[Tobias Asser]] og [[Alfred Hermann Fried]] (1911) &nbsp;• [[Elihu Root]] (1912) &nbsp;• [[Henri La Fontaine]] (1913) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1914) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1915) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1916) &nbsp;• [[Alþjóðaráð Rauða krossins og Rauða hálfmánans]] (1917) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1918) &nbsp;• [[Woodrow Wilson]] (1919) &nbsp;• [[Léon Bourgeois]] (1920) &nbsp;• [[Hjalmar Branting]] og [[Christian Lous Lange]] (1921) &nbsp;• [[Fridtjof Nansen]] (1922) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1923) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1924) &nbsp;• [[Austen Chamberlain]] og [[Charles G. Dawes]] (1925) </div> | group2 = 1926-1950 | list2 = [[Aristide Briand]] og [[Gustav Stresemann]] (1926) &nbsp;• [[Ferdinand Buisson]] og [[Ludwig Quidde]] (1927) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1928) &nbsp;• [[Frank B. Kellogg]] (1929) &nbsp;• [[Nathan Söderblom]] (1930) &nbsp;• [[Jane Addams]] og [[Nicholas Murray Butler]] (1931) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1932) &nbsp;• [[Norman Angell]] (1933) &nbsp;• [[Arthur Henderson]] (1934) &nbsp;• [[Carl von Ossietzky]] (1935) &nbsp;• [[Carlos Saavedra Lamas]] (1936) &nbsp;• [[Robert Cecil, vísigreifi af Chelwood|Robert Cecil]] (1937) &nbsp;• [[Nansenskrifstofan]] (1938) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1939) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1940) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1941) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1942) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1943) &nbsp;• [[Alþjóðaráð Rauða krossins og Rauða hálfmánans]] (1944) &nbsp;• [[Cordell Hull]] (1945) &nbsp;• [[Emily Greene Balch]] og [[John Raleigh Mott]] (1946) &nbsp;• [[Quaker Peace and Social Witness|Friends Service Council]] og [[American Friends Service Committee]] (1947) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1948) &nbsp;• [[John Boyd Orr]] (1949) &nbsp;• [[Ralph Bunche]] (1950) </div> | group3 = 1951-1975 | list3 = [[Léon Jouhaux]] (1951) &nbsp;• [[Albert Schweitzer]] (1952) &nbsp;• [[George Marshall]] (1953) &nbsp;• [[Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna]] (1954) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1955) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1956) &nbsp;• [[Lester B. Pearson]] (1957) &nbsp;• [[Dominique Pire]] (1958) &nbsp;• [[Philip Noel-Baker]] (1959) &nbsp;• [[Albert Luthuli]] (1960) &nbsp;• [[Dag Hammarskjöld]] (1961) &nbsp;• [[Linus Pauling]] (1962) &nbsp;• [[Alþjóðaráð Rauða krossins og Rauða hálfmánans]] og [[Alþjóðasamband Rauða krossins og Rauða hálfmánans]] (1963) &nbsp;• [[Martin Luther King, Jr.|Martin Luther King yngri]] (1964) &nbsp;• [[Barnahjálp Sameinuðu þjóðanna]] (1965) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1966) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1967) &nbsp;• [[René Cassin]] (1968) &nbsp;• [[Alþjóðavinnumálastofnunin]] (1969) &nbsp;• [[Norman Borlaug]] (1970) &nbsp;• [[Willy Brandt]] (1971) &nbsp;• ''<small>Engin verðlaun voru veitt</small>'' (1972) &nbsp;• [[Henry Kissinger]] og [[Lê Đức Thọ]] ''<small>(afþakkaði verðlaunin)</small>'' (1973) &nbsp;• [[Seán MacBride]] og [[Eisaku Satō]] (1974) &nbsp;• [[Andrei Sakarov]] (1975) </div> | group4 = 1976-2000 | list4 = [[Betty Williams]] og [[Mairead Corrigan]] (1976) &nbsp;• [[Amnesty International]] (1977) &nbsp;• [[Anwar Sadat]] og [[Menachem Begin]] (1978) &nbsp;• [[Móðir Teresa]] (1979) &nbsp;• [[Adolfo Pérez Esquivel]] (1980) &nbsp;• [[Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna]] (1981) &nbsp;• [[Alva Myrdal]] og [[Alfonso García Robles]] (1982) &nbsp;• [[Lech Wałęsa]] (1983) &nbsp;• [[Desmond Tutu]] (1984) &nbsp;• [[Alþjóðasamtök lækna gegn kjarnorkuvá]] (1985) &nbsp;• [[Elie Wiesel]] (1986) &nbsp;• [[Óscar Arias Sánchez]] (1987) &nbsp;• [[Friðargæslusveitir Sameinuðu þjóðanna]] (1988) &nbsp;• [[Tenzin Gyatso]] (1989) &nbsp;• [[Míkhaíl Gorbatsjov]] (1990) &nbsp;• [[Aung San Suu Kyi]] (1991) &nbsp;• [[Rigoberta Menchú Tum]] (1992) &nbsp;• [[Nelson Mandela]] og [[Frederik Willem de Klerk]] (1993) &nbsp;• [[Yasser Arafat]], [[Shimon Peres]] og [[Yitzhak Rabin]] (1994) &nbsp;• [[Józef Rotblat]] og [[Pugwash-ráðstefnurnar]] (1995) &nbsp;• [[Carlos Filipe Ximenes Belo]] og [[José Ramos-Horta]] (1996) &nbsp;• [[Alþjóðleg herferð fyrir jarðsprengjubanni]] (ICBL) og [[Jody Williams]] (1997) &nbsp;• [[John Hume]] og [[David Trimble]] (1998) &nbsp;• [[Læknar án landamæra]] (1999) &nbsp;• [[Kim Dae-jung]] (2000) </div> | group5 = 2001- | list5 = [[Sameinuðu þjóðirnar]] og [[Kofi Annan]] (2001) &nbsp;• [[Jimmy Carter]] (2002) &nbsp;• [[Shirin Ebadi]] (2003) &nbsp;• [[Wangari Maathai]] (2004) &nbsp;• [[Alþjóðakjarnorkumálastofnunin]] og [[Mohamed ElBaradei]] (2005) &nbsp;• [[Muhammad Yunus]] og [[Grameen-banki]] (2006) &nbsp;• [[Milliríkjanefnd um loftslagsbreytingar]] og [[Al Gore]] (2007) &nbsp;• [[Martti Ahtisaari]] (2008) &nbsp;• [[Barack Obama]] (2009) &nbsp;• [[Liu Xiaobo]] (2010) &nbsp;• [[Ellen Johnson Sirleaf]], [[Leymah Gbowee]] og [[Tawakkol Karman]] (2011) &nbsp;• [[Evrópusambandið]] (2012) &nbsp;• [[Stofnunin um bann við efnavopnum]] (2013) &nbsp;• [[Kailash Satyarthi]] og [[Malala Yousafzai]] (2014) &nbsp;• [[Túniski þjóðarsamræðukvartettinn]] (2015) &nbsp;• [[Juan Manuel Santos]] (2016) &nbsp;• [[ICAN]] (2017) &nbsp;• [[Denis Mukwege]] og [[Nadia Murad]] (2018) &nbsp;• [[Abiy Ahmed]] (2019) &nbsp;• [[Matvælaáætlun Sameinuðu þjóðanna]] (2020) &nbsp;• [[Maria Ressa]] og [[Dmítríj Múratov]] (2021) </div> }}<noinclude> {{DEFAULTSORT:{{PAGENAME}}}} [[Flokkur:Þemasnið]]</noinclude> dpi2xv11rhbecgufsg6v7gio2amyo1f 0 87697 1762486 1492832 2022-07-30T01:30:58Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Vladimír Vísotskí]] á [[Vladímír Vísotskíj]] wikitext text/x-wiki [[Mynd:Russia stamp V.Vysotsky 1999 2r.jpg|thumb|100px|Rússneskt frímerki með mynd af Vladimí Vísotskí frá árinu 1999.]] '''Vladimír Vísotskí''' ([[25. janúar]] [[1938]] – [[25. júlí]] [[1980]]) var [[Rússland|rússneskur]] [[söngvari]], [[sönglagahöfundur]], [[ljóðskáld]] og [[leikari]]. Hann hafði gríðarmikil áhrif á rússneska menningu. == Translations == * [http://www.wysotsky.com/ Vladimir Vysotsky in different languages] {{stubbur|æviágrip}} {{fde|1938|1980|Vísotskí, Vladimír}} [[Flokkur:Rússnesk ljóskáld|Vísotskí, Vladimír]] [[Flokkur:Rússneskir leikarar|Vísotskí, Vladimír]] [[Flokkur:Rússneskir sönglagahöfundar|Vísotskí, Vladimír]] [[Flokkur:Rússneskir söngvarar|Vísotskí, Vladimír]] r1sm49y9y6zatma6wkrncfb25x9izlh 0 89718 1762472 915182 2022-07-30T01:15:00Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Dímítrí Medvedev]] til [[Dmítríj Medvedev]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Dmítríj Medvedev]] kexldoy0tnw5og0m2s0wgaavq67j0hf 0 90622 1762379 919275 2022-07-29T20:47:11Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #TILVÍSUN[[Míkhaíl Gorbatsjov]] rqdzuawszxw3oeosjozqzs29gt8r411 0 93959 1762747 1727799 2022-07-30T10:13:11Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki <includeonly></includeonly>{{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1994''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1994''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið Breiðablik}}''' | label3 = Féllu | data3 = '''{{Lið Höttur}}<br/>[[UMFS Dalvík|Dalvík]]''' | label4 = Spilaðir&nbsp;leikir | data4 = 56 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 252 (4.50 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''24 mörk'''<br>[[Olga Færseth]] [[Mynd:Breidablik.png|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1993|1993]] - [[Mizunodeild kvenna í knattspyrnu 1995|1995]] |}} Árið 1994 var [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] haldin undir nafninu 1. deild. Árið 1995 var [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] haldin undir merkjum styrktaraðilans [[Mizuno]]. {{clear}} ==Liðin== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=160| Lið !width=140| Bær !width=140| Leikvangur !width=240| Þjálfari !width=200| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1993|1993]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Breiðablik}} | [[Kópavogur]] | [[Kópavogsvöllur]] | [[Sveinn Ingvason]]<br/>(aðstoðarþjálfari) | 2. sæti |- |style="text-align: left;"|[[UMFS Dalvík|Dalvík]] | [[Dalvík]] | [[Dalvíkurvöllur]] | [[Sigurður Bjarnar Pálsson]]<br/>(aðstoðarþjálfari) | 1. s., [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1993#B riðill|2. deild B riðill]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Haukar}} | [[Hafnarfjörður]] | [[Ásvellir]] | [[Guðmundur Valur Sigurðsson]] | 1. s., [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1993#A riðill|2. deild A riðill]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Höttur}} | [[Egilsstaðir]] | [[Vilhjálmsvöllur]] | [[Sigurður Örn Ágústsson]] | 1. s., [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1993#C riðill|2. deild C riðill]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍA}} | [[Akranes]] | [[Akranesvöllur]] | [[Smári Viðar Guðjónsson]] | 5. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KR}} | [[Reykjavík]] | [[Alvogenvöllurinn|KR-völlur]] | [[Magnús Pálsson]]<br/>(aðstoðarþjálfari) | 1. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Stjarnan}} | [[Garðabær]] | [[Stjörnuvöllur]] | [[Ásgeir Heiðar Pálsson]] | 3. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Valur}} | [[Reykjavík]] | [[Valsvöllur|Hlíðarendi]] | [[Þorbjörn Helgi Þórðarson]] | 4. sæti |} == Staðan í deildinni == ===Stigatafla=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=40| !width=80|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=300|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||'''[[Breiðablik UBK|Breiðablik]]''' ||14||13||1||0||66||6||60||'''40''' | align="center" | '''Meistaradeild kvenna''' |- |2||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] ||14||10||2||2||69||13||56||'''32''' |- |3||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] ||14||10||1||3||52||18||34||'''31''' |- |4||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[ÍA Akranes|ÍA]] ||14||7||2||5||42||23||19||'''23''' |- |5||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Stjarnan]] ||14||5||2||7||44||25||-19||'''17''' |- |6||[[Mynd:Knattspyrnufélagið Haukar.png|20px]]||[[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] ||14||2||3||9||12||78||-66||'''9''' |-style="background:#FFCCCC;" |7||[[Mynd:Höttur.svg|15px]]||'''[[Höttur]]''' ||14||2||2||10||13||68||-55||'''8''' | align="center" rowspan="2"| '''Fall í''' [[1. deild kvenna í knattspyrnu|'''1. deild''']] |-style="background:#FFCCCC;" |8||||'''[[UMFS Dalvík|Dalvík]]''' ||14||0||1||13||10||77||-67||'''1''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> == Töfluyfirlit == ''Heimaliðið er vinstra megin''. {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Breidablik.png|20px]]!!DAL!![[Mynd:Knattspyrnufélagið Haukar.png|20px]]!![[Mynd:Höttur.svg|20px]]!![[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]!![[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]!![[Mynd:Stjarnan.png|20px]]!![[Mynd:Valur.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Breiðablik}} ||'''XXX'''||9-1||8-0||3-0||1-0||3-0||6-1||1-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|[[UMFS Dalvík|Dalvík]] ||0-10||'''XXX'''||1-3||2-3||0-5||1-6||1-7||1-7 |- |align="left"|{{Lið Haukar}} ||0-8||1-1||'''XXX'''||2-1||1-6||0-8||1-9||1-7 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Höttur}} ||0-6||4-1||1-1||'''XXX'''||0-4||0-7||2-2||1-5 |- |align="left"|{{Lið ÍA}} ||2-4||8-0||4-1||7-0||'''XXX'''||1-1||1-0||1-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið KR}} ||1-1||4-0||18-0||5-0||6-1||'''XXX'''||4-0||4-1 |- |align="left"|{{Lið Stjarnan}} ||0-2||4-0||0-0||15-1||4-1||2-3||'''XXX'''||0-2 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Valur}} ||1-4||6-1||6-1||8-0||4-1||3-2||1-0||'''XXX''' |} == Markahæstu leikmenn == {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=250|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |24||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Olga Færseth]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |19||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Ásthildur Helgadóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |18||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[Áslaug Ragna Ákadóttir]]||Bronsskór |- |16||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Helena Ólafsdóttir]] |- |13||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Guðlaug Jónsdóttir]] |} {| class="wikitable" style="text-align: center; mArgin: 0 auto;" |- !Sigurvegari 1. deildar 1994 |- |- |[[Mynd:Breidablik.png|100px|KR]]<br/>'''[[Breiðablik UBK|Breiðablik]]'''<br/>'''10. Titill''' |} == Heimild == * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/markahaestu-leikmenn/?Mot=22923 Markahæstu menn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305031907/http://www.ksi.is/mot/motalisti/markahaestu-leikmenn/?Mot=22923 |date=2016-03-05 }} KSÍ. * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=22923 Úrslit - staða] KSÍ. * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1994&kyn=0 Motalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. {{Leiktímabil í knattspyrnu kvenna}} {{röð | listi = [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu|Úrvalsdeild]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1993|1. deild kvenna 1993]] | eftir = [[Mizunodeild kvenna í knattspyrnu 1995|Mizunodeild&nbsp;kvenna&nbsp;1995]] }} ==Heimildaskrá== {{reflist}} {{Knattspyrna á Íslandi 1994}} [[Flokkur:Úrvalsdeildir kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] dlau5dx58y3q47n37elkdx492vlymqc 0 93960 1762746 1727798 2022-07-30T10:13:02Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1993''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1993''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið KR}}''' | label3 = Féllu | data3 = '''{{Lið ÍBA}}<br/>{{Lið Þróttur N.}}''' | label4 = Spilaðir&nbsp;leikir | data4 = 42 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 160 (3.81 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''12 mörk'''<br>[[Guðný Guðnadóttir]] [[Mynd:Stjarnan.png|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1992|1992]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1994|1994]] |}} Árið 1993 var [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] haldin undir nafninu 1. deild. {{clear}} ==Liðin== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=160| Lið !width=140| Bær !width=140| Leikvangur !width=240| Þjálfari !width=170| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1992|1992]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Breiðablik}} | [[Kópavogur]] | [[Kópavogsvöllur]] | [[Steinn Mar Helgason]] | 1. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍA}} | [[Akranes]] | [[Akranesvöllur]] | [[Áki Jónsson]] | 2. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍBA}} | [[Akureyri]] | [[Akureyrarvöllur]] | [[Sigurbjörn Viðarsson]] | 1. s., [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1992|2. deild B rið.]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið KR}} | [[Reykjavík]] | [[Alvogenvöllurinn|KR-völlur]] | [[Elísabet Tómasdóttir]]<br/>(aðstoðarþjálfari) | 1. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Stjarnan}} | [[Garðabær]] | [[Stjörnuvöllur]] | [[Þorbjörn Helgi Þórðarson]] | 4. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Valur}} | [[Reykjavík]] | [[Valsvöllur|Hlíðarendi]] | [[Hafsteinn Tómasson]] | 3. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Þróttur N.}} | [[Fjarðabyggð]] | [[Norðfjarðarvöllur]] | [[Ásgrímur Helgi Einarsson]] | 5. sæti |} == Staðan í deildinni == ===Stigatafla=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=40| !width=80|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=300|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||'''[[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]]''' ||12||9||3||0||35||12||23||'''30''' | align="center" | '''Meistaradeild kvenna''' |- |2||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Breiðablik UBK|Breiðablik]] ||12||8||2||2||32||15||18||'''26''' |- |3||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Stjarnan]] ||12||4||4||4||29||25||-4||'''16''' |- |4||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] ||12||5||1||6||18||22||-4||'''16''' |- |5||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[ÍA Akranes|ÍA]] ||12||3||5||4||20||25||-5||'''14''' |-style="background:#FFCCCC;" |6||[[Mynd:ÞrótturN.png|20px]]||'''[[Knattspyrnufélagið Þróttur|Þróttur]]''' ||12||2||2||8||13||32||-19||'''8''' | align="center" rowspan="2"| '''Fall í''' [[2. deild kvenna í knattspyrnu|'''2. deild''']] |-style="background:#FFCCCC;" |7||[[Mynd:IBA.png|20px]]||'''[[Íþróttabandalag Akureyrar|ÍBA]]''' ||12||2||1||9||13||29||-16||'''7''' |-style="background:#FFCCCC;" |<nowiki>-</nowiki>||[[Mynd:Tyr-logo.JPG|20px]]||'''[[Knattspyrnufélagið Týr|Týr]]''' || || || || || || || || | align="center" | '''Dró sig úr keppni''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> == Töfluyfirlit == ''Heimaliðið er vinstra megin''. {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Breidablik.png|20px]]!![[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]!![[Mynd:IBA.png|20px]]!![[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]!![[Mynd:Stjarnan.png|20px]]!![[Mynd:Valur.png|20px]]!![[Mynd:ÞrótturN.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Breiðablik}} ||'''XXX'''||3-0||4-2||0-2||3-2||6-1||4-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið ÍA}} ||1-1||'''XXX'''||3-1||2-2||2-2||1-4||1-1 |- |align="left"|{{Lið ÍBA}} ||1-3||1-2||'''XXX'''||0-5||1-1||0-2||3-4 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið KR}} ||2-2||2-2||3-0||'''XXX'''||3-2||3-0||3-0 |- |align="left"|{{Lið Stjarnan}} ||1-2||5-2||2-1||3-5||'''XXX'''||2-2||5-2 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Valur}} ||3-2||2-0||0-1||1-2||0-2||'''XXX'''||2-1 |- |align="left"|{{Lið Þróttur N.}} ||0-2||1-4||0-2||0-3||2-2||2-1||'''XXX''' |} == Markahæstu leikmenn == {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=250|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |12||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Guðný Guðnadóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |9||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Helena Ólafsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |8||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Olga Færseth]]||Bronsskór |- |7||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Ásta Breiðfjörð Gunnlaugsdóttir]] |- |7||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Guðrún Jóna Kristjánsdóttir]] |- |6||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Kristbjörg Helga Ingadóttir]] |} {| class="wikitable" style="text-align: center; mArgin: 0 auto;" |- !Sigurvegari 1. deildar 1993 |- |- |[[Mynd:KR Reykjavík.png|100px|KR]]<br/>'''[[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]]'''<br/>'''1. Titill''' |} == Heimild == * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/markahaestu-leikmenn/?Mot=17507 Markahæstu menn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160510134127/http://www.ksi.is/mot/motalisti/markahaestu-leikmenn/?Mot=17507 |date=2016-05-10 }} KSÍ * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=17507 Úrslit - staða] KSÍ * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1993&kyn=0 Motalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. {{Leiktímabil í knattspyrnu kvenna}} {{röð | listi = [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu|Úrvalsdeild]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1992|1. deild kvenna 1992]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1994|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;1994]] }} ==Heimildaskrá== {{reflist}} {{Knattspyrna á Íslandi 1993}} [[Flokkur:Úrvalsdeildir kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] k8lnzo8bn4l8is1noaokfmgp8phf31a 0 93961 1762745 1727797 2022-07-30T10:12:52Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1992''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1992''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið Breiðablik}}''' | label3 = Féllu | data3 = '''{{Lið Höttur}}<br/>[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]]''' | label4 = Spilaðir&nbsp;leikir | data4 = 56 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 212 (3.78 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''15 mörk'''<br>[[Guðný Guðnadóttir]] [[Mynd:Stjarnan.png|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1991|1991]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1993|1993]] |}} Árið 1992 var [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] haldin undir nafninu 1. deild. {{clear}} ==Liðin== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=160| Lið !width=140| Bær !width=140| Leikvangur !width=240| Þjálfari !width=170| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1992|1992]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Breiðablik}} | [[Kópavogur]] | [[Kópavogsvöllur]] | [[Guðjón Karl Reynisson]] | 1. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Höttur}} | [[Egilsstaðir]] | [[Vilhjálmsvöllur]] | [[Hilmar Gunnlaugsson]] | 1. s., [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1991|2. deild C rið.]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍA}} | [[Akranes]] | [[Akranesvöllur]] | [[Smári Viðar Guðjónsson]] | 3. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KR}} | [[Reykjavík]] | [[Alvogenvöllurinn|KR-völlur]] | [[Gísli Jón Magnússon]] | 4. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Stjarnan}} | [[Garðabær]] | [[Stjörnuvöllur]] | [[Þorbjörn Helgi Þórðarson]] | 1. s., [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1991|2. deild A rið.]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Valur}} | [[Reykjavík]] | [[Valsvöllur|Hlíðarendi]] | [[Sigurbergur Sigsteinsson]] | 2. sæti |- |style="text-align: left;"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] | [[Akureyri]] | [[Þórsvöllur]] | [[Guðmundur Svansson]] | 5. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Þróttur N.}} | [[Fjarðabyggð]] | [[Norðfjarðarvöllur]] | [[Halldóra Björk Sigurðardóttir]]<br/>(aðstoðarþjálfari) | 6. sæti |} == Staðan í deildinni == ===Stigatafla=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=40| !width=80|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=300|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||'''[[Breiðablik UBK|Breiðablik]]''' ||14||10||2||2||48||10||38||'''32''' | align="center" | '''Meistaradeild kvenna''' |- |2||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[ÍA Akranes|ÍA]] ||14||10||2||2||42||9||33||'''32''' |- |3||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] ||14||10||1||3||31||9||22||'''31''' |- |4||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Stjarnan]] ||14||9||1||4||37||14||23||'''28''' |- |5||[[Mynd:ÞrótturN.png|20px]]||[[Þróttur Neskaupsstað|Þróttur N.]] ||14||5||1||8||23||42||-19||'''16''' |- |6||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] ||14||4||1||9||16||29||-13||'''13''' |-style="background:#FFCCCC;" |7||[[Mynd:Þór.png|20px]]||'''[[Íþróttafélagið Þór|Þór]]''' ||14||2||1||11||8||49||-41||'''7''' | align="center" rowspan="2"| '''Fall í''' [[2. deild kvenna í knattspyrnu|'''2. deild''']] |-style="background:#FFCCCC;" |8||[[Mynd:Höttur.svg|20px]]||'''[[Höttur]]''' ||14||1||1||12||7||50||-43||'''4''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> == Töfluyfirlit == ''Heimaliðið er vinstra megin''. {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Breidablik.png|20px]]!![[Mynd:Höttur.svg|20px]]!![[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]!![[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]!![[Mynd:Stjarnan.png|20px]]!![[Mynd:Valur.png|20px]]!![[Mynd:Þór.png|20px]]!![[Mynd:ÞrótturN.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Breiðablik}} ||'''XXX'''||5-0||1-1||2-0||2-0||1-3||5-0||8-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Höttur}} ||1-2||'''XXX'''||0-6||3-0||4-0||0-8||0-2||1-2 |- |align="left"|{{Lið ÍA}} ||1-1||4-0||'''XXX'''||3-1||3-0||2-0||7-0||8-2 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið KR}} ||0-9||3-0||0-1||'''XXX'''||1-1||0-1||4-2||0-1 |- |align="left"|{{Lið Stjarnan}} ||1-0||9-0||2-1||0-1||'''XXX'''||8-1||7-1||3-2 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Valur}} ||2-3||2-0||1-0||1-0||0-1||'''XXX'''||3-0||1-1 |- |align="left"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||0-4||1-1||0-3||0-2||0-6||0-4||'''XXX'''||2-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Þróttur N.}} ||0-5||2-1||1-2||5-4||2-3||1-4||3-0||'''XXX''' |} == Markahæstu leikmenn == {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=250|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |15||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Guðný Guðnadóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |13||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Olga Færseth]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |12||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Bryndís Valsdóttir]]||Bronsskór |- |12||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Ásta Breiðfjörð Gunnlaugsdóttir]] |- |9||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Helena Ólafsdóttir]] |- |8||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||Ragnheiður Jónasdóttir |- |} {| class="wikitable" style="text-align: center; mArgin: 0 auto;" |- !Sigurvegari 1. deildar 1992 |- |- |[[Mynd:Breidablik.png|100px|KR]]<br/>'''[[Breiðablik UBK|Breiðablik]]'''<br/>'''9. Titill''' |} == Heimild == * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/markahaestu-leikmenn/?Mot=17501 Markahæstu menn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305031820/http://www.ksi.is/mot/motalisti/markahaestu-leikmenn/?Mot=17501 |date=2016-03-05 }} KSÍ * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=17501 Úrslit - staða] KSÍ * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1992&kyn=0 Motalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. {{Leiktímabil í knattspyrnu kvenna}} {{röð | listi = [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu|Úrvalsdeild]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1991|1. deild kvenna 1991]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1993|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;1993]] }} ==Heimildaskrá== {{reflist}} {{Knattspyrna á Íslandi 1992}} [[Flokkur:Úrvalsdeildir kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] mxd41evpqqosxfxotn60kq2mh9xnsh4 0 93966 1762744 1727796 2022-07-30T10:12:42Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1991''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1991''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið Breiðablik}}''' | label3 = Féllu | data3 = '''{{Lið KA}}<br/>[[Mynd:Tyr-logo.JPG|20px]] [[Knattspyrnufélagið Týr|Týr]]''' | label4 = Spilaðir&nbsp;leikir | data4 = 56 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 230 (4.11 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''16 mörk'''<br>[[Laufey Sigurðardóttir]] [[Mynd:Stjarnan.png|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1990|1990]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1992|1992]] |}} Árið 1991 var [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] haldin undir nafninu 1. deild. {{clear}} ==Liðin== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=160| Lið !width=140| Bær !width=140| Leikvangur !width=240| Þjálfari !width=170| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1990|1990]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Breiðablik}} | [[Kópavogur]] | [[Kópavogsvöllur]] | [[Guðjón Karl Reynisson]] | 1. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍA}} | [[Akranes]] | [[Akranesvöllur]] | [[Smári Viðar Guðjónsson]] | 2. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KA}} | [[Akureyri]] | [[Akureyrarvöllur|KA-völlur]] | [[Gunnar Níelsson]] | 6. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KR}} | [[Reykjavík]] | [[Alvogenvöllurinn|KR-völlur]] | [[Elísabet Tómasdóttir]] (a)<br/>[[Magnús Pálsson]] (a) | 4. sæti |- |style="text-align: left;"|[[Mynd:Tyr-logo.JPG|20px]] [[Knattspyrnufélagið Týr|Týr]] | [[Vestmannaeyjar]] | [[Týsvöllur]] | [[Þorsteinn Gunnarsson]] | 1. s., [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1990|2. deild A rið.]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Valur}} | [[Reykjavík]] | [[Valsvöllur|Hlíðarendi]] | [[Sigurbergur Sigsteinsson]] | 3. sæti |- |style="text-align: left;"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] | [[Akureyri]] | [[Þórsvöllur]] | [[Sigurður Bjarnar Pálsson]] | 5. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Þróttur N.}} | [[Fjarðabyggð]] | [[Norðfjarðarvöllur]] | [[Halldóra Björk Sigurðardóttir]] | 1. s., [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1990|2. deild C rið.]] |} == Staðan í deildinni == ===Stigatafla=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=40| !width=80|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=300|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||'''[[Breiðablik UBK|Breiðablik]]''' ||14||10||2||2||34||12||22||'''32''' | align="center" | '''Meistaradeild kvenna''' |- |2||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] ||14||9||4||1||39||10||29||'''31''' |- |3||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[ÍA Akranes|ÍA]] ||14||9||2||3||46||9||37||'''29''' |- |4||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] ||14||9||2||3||38||18||20||'''29''' |- |5||[[Mynd:Þór.png|20px]]||[[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||14||3||4||7||26||35||-9||'''13''' |- |6||[[Mynd:ÞrótturN.png|20px]]||[[Þróttur Neskaupsstað|Þróttur N.]] ||14||4||0||10||22||34||-12||'''12''' |-style="background:#FFCCCC;" |7||[[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]||'''[[Knattspyrnufélag Akureyrar|KA]]''' ||14||2||4||8||16||42||-26||'''10''' | align="center" rowspan="2"| '''Fall í''' [[2. deild kvenna í knattspyrnu|'''2. deild''']] |-style="background:#FFCCCC;" |8||[[Mynd:Tyr-logo.JPG|20px]]||'''[[Knattspyrnufélagið Týr|Týr]]''' ||14||0||2||12||9||70||-61||'''2''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> == Töfluyfirlit == ''Heimaliðið er vinstra megin''. {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Breidablik.png|20px]]!![[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]!![[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]!![[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]!![[Mynd:Tyr-logo.JPG|20px]]!![[Mynd:Valur.png|20px]]!![[Mynd:Þór.png|20px]]!![[Mynd:ÞrótturN.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Breiðablik}} ||'''XXX'''||1-0||4-0||1-2||6-0||1-0||1-1||4-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið ÍA}} ||0-1||'''XXX'''||6-0||1-1||5-0||2-2||7-0||5-0 |- |align="left"|{{Lið KA}} ||0-2||0-7||'''XXX'''||1-3||3-1||0-0||1-1||1-3 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið KR}} ||1-3||0-3||3-2||'''XXX'''||7-0||0-1||3-2||2-0 |- |align="left"|[[Mynd:Tyr-logo.JPG|20px]] [[Knattspyrnufélagið Týr|Týr]] ||2-2||1-4||2-2||0-6||'''XXX'''||0-2||2-6||1-10 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Valur}} ||3-0||2-0||7-2||2-2||8-0||'''XXX'''||3-0||3-0 |- |align="left"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||2-6||0-1||2-2||1-5||7-0||2-2||'''XXX'''||2-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Þróttur N.}} ||1-2||1-5||1-2||1-3||2-0||1-4||1-0||'''XXX''' |} == Markahæstu leikmenn == {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=250|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |16||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[Laufey Sigurðardóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |13||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Bryndís Valsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |11||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Helena Ólafsdóttir]]||Bronsskór |- |10||[[Mynd:ÞrótturN.png|20px]]||[[Inga Birna Hákonardóttir]] |- |9||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[Ragnheiður Jónasdóttir]] |- |9||[[Mynd:Þór.png|20px]]||[[Inga Huld Pálsdóttir]] |} {| class="wikitable" style="text-align: center; mArgin: 0 auto;" |- !Sigurvegari 1. deildar 1991 |- |- |[[Mynd:Breidablik.png|100px|KR]]<br/>'''[[Breiðablik UBK|Breiðablik]]'''<br/>'''8. Titill''' |} == Heimild == * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/markahaestu-leikmenn/?Mot=17495 Markahæstu menn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160510134123/http://www.ksi.is/mot/motalisti/markahaestu-leikmenn/?Mot=17495 |date=2016-05-10 }} KSÍ. * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=17495 Úrslit - staða] KSÍ. * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1991&kyn=0 Motalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. * [http://www.rsssf.com/tablesi/ijs-wom91.html Iceland - Women's Premier League 1991] Rsssf (en). {{Leiktímabil í knattspyrnu kvenna}} {{röð | listi = [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu|Úrvalsdeild]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1990|1. deild kvenna 1990]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1992|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;1992]] }} ==Heimildaskrá== {{reflist}} {{Knattspyrna á Íslandi 1991}} [[Flokkur:Úrvalsdeildir kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] 53pumkiquk01sspqcoj778ijfa9n4wk 0 93967 1762743 1727795 2022-07-30T10:12:31Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1990''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1990''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið Breiðablik}}''' | label3 = Féllu | data3 = | label4 = Spilaðir&nbsp;leikir | data4 = 30 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 94 (3.13 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''7 mörk'''<br>[[Helena Ólafsdóttir]] [[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1989|1989]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1991|1991]] |}} Árið 1990 var [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] haldin undir nafninu 1. deild. {{clear}} ==Liðin== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=160| Lið !width=140| Bær !width=140| Leikvangur !width=240| Þjálfari !width=170| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1989|1989]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Breiðablik}} | [[Kópavogur]] | [[Kópavogsvöllur]] | [[Héðinn Sveinbjörnsson]] | 4. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍA}} | [[Akranes]] | [[Akranesvöllur]] | | 2. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KA}} | [[Akureyri]] | [[Akureyrarvöllur|KA-völlur]] | | 5. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KR}} | [[Reykjavík]] | [[Alvogenvöllurinn|KR-völlur]] | [[Arna Katrín Steinsen]] | 3. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Valur}} | [[Reykjavík]] | [[Valsvöllur|Hlíðarendi]] | Guðbjörg B. Petersen<br/>[[Sigurjón Elíasson]] | 1. sæti |- |style="text-align: left;"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] | [[Akureyri]] | [[Þórsvöllur]] | [[Sigurður Bjarnar Pálsson]] | 6. sæti |} == Staðan í deildinni == ===Stigatafla=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=40| !width=80|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=300|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||'''[[Breiðablik UBK|Breiðablik]]''' ||10||8||0||2||19||5||14||'''24''' | align="center" | '''Meistaradeild kvenna''' |- |2||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[ÍA Akranes|ÍA]] ||10||7||1||2||20||9||11||'''22''' |- |3||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] ||10||4||2||4||21||12||9||'''14''' |- |4||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] ||10||3||3||4||17||19||-2||'''12''' |- |5||[[Mynd:Þór.png|20px]]||[[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||10||3||1||6||11||16||-5||'''10''' |- |6||[[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Akureyrar|KA]] ||10||1||1||8||6||33||-27||'''4''' |- style="background:#FFCCCC;" |<nowiki>-</nowiki>||[[Mynd:BÍBol.png|20px]]||'''[[BÍ/Bolungarvík]]''' || || || || || || || || | align="center" rowspan="2"| '''Dró sig úr keppni''' |- style="background:#FFCCCC;" |<nowiki>-</nowiki>||[[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]||'''[[Fimleikafélag Hafnarfjarðar|FH]]''' || || || || || || || || |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> == Töfluyfirlit == ''Heimaliðið er vinstra megin''. {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Breidablik.png|20px]]!![[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]!![[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]!![[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]!![[Mynd:Valur.png|20px]]!![[Mynd:Þór.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Breiðablik}} ||'''XXX'''||1-2||2-0||0-1||2-0||2-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið ÍA}} ||1-2||'''XXX'''||3-0||1-1||2-1||1-0 |- |align="left"|{{Lið KA}} ||0-5||1-7||'''XXX'''||1-1||0-3||0-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið KR}} ||1-3||3-1||1-2||'''XXX'''||3-3||4-1 |- |align="left"|{{Lið Valur}} ||0-1||0-1||5-1||4-1||'''XXX'''||4-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||0-1||0-1||5-1||3-1||1-1||'''XXX''' |} == Markahæstu leikmenn == {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=250|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |7||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Helena Ólafsdóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |6||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Sigrún Sigríður Óttarsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |6||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Guðrún Sæmundsdóttir]]||Bronsskór |- |5||[[Mynd:Þróttur R..png|20px]]||[[Ellen Óskarsdóttir]] |- |5||[[Mynd:Þór.png|20px]]||[[Júlía St Sigursteinsdóttir]] |- |5||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Bryndís Valsdóttir]] |- |} {| class="wikitable" style="text-align: center; mArgin: 0 auto;" |- !Sigurvegari 1. deildar 1990 |- |- |[[Mynd:Breidablik.png|100px|KR]]<br/>'''[[Breiðablik UBK|Breiðablik]]'''<br/>'''7. Titill''' |} == Heimild == * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/markahaestu-leikmenn/?Mot=17489 Markahæstu menn] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160305192914/http://www.ksi.is/mot/motalisti/markahaestu-leikmenn/?Mot=17489 |date=2016-03-05 }} KSÍ * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=17489 Úrslit - staða] KSÍ * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1990&kyn=0 Motalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. * [http://www.rsssf.com/tablesi/ijs-wom90.html Iceland - Women's Premier League 1990] Rsssf (en). {{Leiktímabil í knattspyrnu kvenna}} {{röð | listi = [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu|Úrvalsdeild]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1989|1. deild kvenna 1989]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1991|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;1991]] }} ==Heimildaskrá== {{reflist}} {{Knattspyrna á Íslandi 1990}} [[Flokkur:Úrvalsdeildir kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] ea9wka4ibfkm572f228weh37amsw6ty 0 93991 1762742 1701648 2022-07-30T10:12:19Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1989''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1989''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið Valur}}''' | label3 = Féllu | data3 = '''{{Lið Stjarnan}}''' | label4 = Spilaðir&nbsp;leikir | data4 = 42 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 153 (3.64 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''12 mörk'''<br>[[Ásta Benediktsdóttir]] [[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]<br/>[[Guðrún Sæmundsdóttir]] [[Mynd:Valur.png|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1988|1988]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1990|1990]] |}} Árið 1989 var [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] haldin undir nafninu 1. deild. {{clear}} ==Liðin== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=160| Lið !width=140| Bær !width=140| Leikvangur !width=240| Þjálfari !width=170| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1988|1988]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Breiðablik}} | [[Kópavogur]] | [[Smárahvammsvöllur]] | [[Jón Þórir Jónsson]] | 1. sæti, [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1988|2. deild]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍA}} | [[Akranes]] | [[Akranesvöllur]] | [[Steinn Mar Helgason]] | 4. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KA}} | [[Akureyri]] | [[Akureyrarvöllur|KA-völlur]] | [[Gunnlaugur Björnsson]] | 5. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KR}} | [[Reykjavík]] | [[Alvogenvöllurinn|KR-völlur]] | [[Jónas Kristinsson]] | 3. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Stjarnan}} | [[Garðabær]] | [[Stjörnuvöllur]] | [[Gunnar Ingvarsson]] | 2. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Valur}} | [[Reykjavík]] | [[Valsvöllur|Hlíðarendi]] | [[Logi Ólafsson]] | 1. sæti |- |style="text-align: left;"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] | [[Akureyri]] | [[Þórsvöllur]] | [[Gisli Bjarnason]] | 2. sæti, [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1988|2. deild]] |} == Staðan í deildinni == ===Stigatafla=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=40| !width=80|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=300|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Valur.png|20px]]||'''[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]]''' ||12||10||2||0||41||6||35||'''32''' | align="center" | '''Meistaradeild kvenna''' |- |2||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[ÍA Akranes|ÍA]] ||12||8||2||2||34||7||27||'''26''' |- |3||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] ||12||7||3||2||28||8||-20||'''24''' |- |4||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Breiðablik UBK|Breiðablik]] ||12||5||2||5||17||21||-4||'''17''' |- |5||[[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Akureyrar|KA]] ||12||1||4||7||12||32||-20||'''7''' |- |6||[[Mynd:Þór.png|20px]]||[[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||12||1||3||8||11||40||-29||'''6''' |-style="background:#FFCCCC;" |7||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||'''[[Stjarnan]]''' ||12||1||2||9||10||39||-29||'''5''' | align="center" | '''Fall í''' [[2. deild kvenna í knattspyrnu|'''2. deild''']] |- style="background:#FFCCCC;" |<nowiki>-</nowiki>||[[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]]||'''[[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]]''' || || || || || || || || | align="center" | '''Dró sig úr keppni''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> == Töfluyfirlit == ''Heimaliðið er vinstra megin''. {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Breidablik.png|20px]]!![[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]!![[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]!![[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]!![[Mynd:Stjarnan.png|20px]]!![[Mynd:Valur.png|20px]]!![[Mynd:Þór.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Breiðablik}} ||'''XXX'''||0-4||3-1||0-4||4-1||1-2||1-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið ÍA}} ||1-0||'''XXX'''||5-0||0-0||7-0||0-0||6-0 |- |align="left"|{{Lið KA}} ||2-2||1-2||'''XXX'''||0-3||2-2||0-3||2-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið KR}} ||1-2||3-0||4-1||'''XXX'''||5-1||0-2||0-0 |- |align="left"|{{Lið Stjarnan}} ||0-1||0-3||1-1||1-4||'''XXX'''||1-4||3-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Valur}} ||3-0||3-0||4-0||0-0||7-0||'''XXX'''||8-2 |- |align="left"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||1-3||0-6||2-2||1-4||1-0||2-5||'''XXX''' |} == Markahæstu leikmenn == {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=250|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |12||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[Ásta Benediktsdóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |12||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Guðrún Sæmundsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |9||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Helena Ólafsdóttir]]||Bronsskór |- |7||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Bryndís Valsdóttir]] |- |7||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Guðrún Jóna Kristjánsdóttir]] |- |6||[[Mynd:Þór.png|20px]]||[[Ellen Óskarsdóttir]] |- |6||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Kristrún Lilja Daðadóttir]] |} {| class="wikitable" style="text-align: center; mArgin: 0 auto;" |- !Sigurvegari 1. deildar 1989 |- |- |[[Mynd:Valur.png|100px|KR]]<br/>'''[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]]'''<br/>'''4. Titill''' |} == Heimild == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1708568 1. deild kvenna í knattspyrnu] Morgunblaðið B, 29. ágúst 1989. * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=17501 Úrslit - staða] KSÍ. * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1989&kyn=0 Motalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. * [http://www.rsssf.com/tablesi/ijs-wom89.html Iceland - Women's Premier League 1989] Rsssf (en). {{Leiktímabil í knattspyrnu kvenna}} {{röð | listi = [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu|Úrvalsdeild]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1988|1. deild kvenna 1988]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1990|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;1990]] }} ==Heimildaskrá== {{reflist}} {{Knattspyrna á Íslandi 1989}} [[Flokkur:Úrvalsdeildir kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] izywy0yuykd084wr0w9kkocjejgqlxq 0 93992 1762741 1701647 2022-07-30T10:12:13Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1988''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1988''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið Valur}}''' | label3 = Féllu | data3 = '''[[Mynd:BÍBol.png|20px]] [[BÍ/Bolungarvík|ÍBÍ]]'''<br/>'''{{Lið Fram}}''' | label4 = Spilaðir&nbsp;leikir | data4 = 56 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 214 (3.82 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''12 mörk'''<br>[[Bryndís Valsdóttir]] [[Mynd:Valur.png|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1987|1987]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1989|1989]] |}} Árið 1988 var [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] haldin undir nafninu 1. deild. {{clear}} ==Liðin== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=160| Lið !width=140| Bær !width=140| Leikvangur !width=240| Þjálfari !width=170| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1987|1987]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Fram}} | [[Reykjavík]] | [[Framvöllur]] | Magnús Jónsson | 1.s, [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1987#B riðill|2. d. B rið.]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍA}} | [[Akranes]] | [[Akranesvöllur]] | [[Steinn Mar Helgason]] | 1. sæti |- |style="text-align: left;"|[[Mynd:BÍBol.png|20px]] [[BÍ/Bolungarvík|ÍBÍ]] | [[Ísafjarðarbær]] | [[Torfnesvöllur]] | [[Örnólfur Oddsson]] | 1. s., [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1987#A riðill|2. d. A rið.]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið KA}} | [[Akureyri]] | [[Akureyrarvöllur|KA-völlur]] | [[Gunnlaugur Björnsson]] | 4. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Keflavík}} | [[Keflavík]] | [[Keflavíkurvöllur]] | [[Einvarður Jóhannsson]]<br/>[[Steinar Jóhannsson]] | 6. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KR}} | [[Reykjavík]] | [[Alvogenvöllurinn|KR-völlur]] | [[Haraldur Haraldsson]] | 5. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Stjarnan}} | [[Garðabær]] | [[Stjörnuvöllur]] | [[Gunnar Ingvarsson]] | 3. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Valur}} | [[Reykjavík]] | [[Valsvöllur|Hlíðarendi]] | [[Logi Ólafsson]] | 2. sæti |} == Staðan í deildinni == ===Stigatafla=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=40| !width=80|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=300|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Valur.png|20px]]||'''[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]]''' ||14||12||2||0||49||4||45||'''38''' | align="center" | '''Meistaradeild kvenna''' |- |2||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Stjarnan]] ||14||8||3||3||36||14||22||'''27''' |- |3||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] ||14||8||3||3||32||22||10||'''27''' |- |4||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[ÍA Akranes|ÍA]] ||14||7||4||3||34||11||23||'''25''' |- |5||[[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Akureyrar |KA]] ||14||7||1||6||34||24||10||'''22''' |- |6||[[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]]||[[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] ||14||4||2||8||17||33||-16||'''14''' |- style="background:#FFCCCC;" |7||[[Mynd:BÍBol.png|20px]]||'''[[BÍ/Bolungarvík|ÍBÍ]]''' ||14||1||1||12||6||53||-47||'''4''' | align="center" rowspan="2"| '''Fall í''' [[2. deild kvenna í knattspyrnu|'''2. deild''']] |- style="background:#FFCCCC;" |8||[[Mynd:Knattspyrnufélagið Fram.png|20px]]||'''[[Knattspyrnufélagið Fram|Fram]]''' ||14||1||0||13||6||53||-47||'''3''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> == Töfluyfirlit == ''Heimaliðið er vinstra megin''. {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Knattspyrnufélagið Fram.png|20px]]!![[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]!![[Mynd:BÍBol.png|20px]]!![[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]!![[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]]!![[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]!![[Mynd:Stjarnan.png|20px]]!![[Mynd:Valur.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Fram}} ||'''XXX'''||0-4||2-0||0-4||0-1||0-3||0-2||1-7 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið ÍA}} ||4-0||'''XXX'''||8-0||2-1||2-0||6-1||1-1||0-0 |- |align="left"|[[Mynd:BÍBol.png|20px]] [[BÍ/Bolungarvík|ÍBÍ]] ||2-1||0-0||'''XXX'''||0-6||0-2||3-5||0-4||0-5 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið KA}} ||1-0||2-1||5-1||'''XXX'''||2-2||1-3||0-3||0-2 |- |align="left"|{{Lið Keflavík}} ||4-1||0-5||3-0||2-6||'''XXX'''||0-5||2-2||0-3 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið KR}} ||4-1||1-1||3-0||2-3||1-0||'''XXX'''||2-1||0-0 |- |align="left"|{{Lið Stjarnan}} ||7-0||2-0||6-0||4-2||2-1||1-1||'''XXX'''||1-3 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Valur}} ||10-0||3-0||3-0||2-1||4-0||5-1||2-0||'''XXX''' |} == Markahæstu leikmenn == {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=250|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |12||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Bryndís Valsdóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |11||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Guðrún Kristinsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |11||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Helena Ólafsdóttir]]||Bronsskór |- |10||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[Halldóra Sigríður Gylfadóttir]] |- |10||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Laufey Sigurðardóttir]] |- |10||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Ragna Lóa Stefánsdóttir]] |- |10||[[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]||[[Inga Birna Hákonardóttir]] |- |9||[[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]||[[Hjördís Úlfarsdóttir]] |} {| class="wikitable" style="text-align: center; mArgin: 0 auto;" |- !Sigurvegari 1. deildar 1988 |- |- |[[Mynd:Valur.png|100px]]<br/>'''[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]]'''<br/>'''3. Titill''' |} == Heimild == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1688209 1. deild kvenna] Morgunblaðið B, 6. september 1989. * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=17453 Úrslit - staða] KSÍ. * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1988&kyn=0 Motalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. * [http://www.rsssf.com/tablesi/ijs-wom88.html Iceland - Women's Premier League 1988] Rsssf (en). {{Leiktímabil í knattspyrnu kvenna}} {{röð | listi = [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu|Úrvalsdeild]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1987|1. deild kvenna 1987]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1989|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;1989]] }} == Tilvísanir og heimildir == <div class="references-small"><references/></div> * {{bókaheimild|höfundur=Víðir Sigurðsson|titill=Íslensk knattspyrna 1988|útgefandi=Skjaldborg|ár=1988}} {{Knattspyrna á Íslandi 1988}} [[Flokkur:Úrvalsdeildir kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] enq5jijomk4dpbq7f8rp9e2l8bbpajm 0 93993 1762739 1701645 2022-07-30T10:11:58Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1986''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1986''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið Valur}}''' | label3 = Féllu | data3 = '''{{Lið Haukar}}'''<br/>'''[[Mynd:Knattspyrnufélagið Víkingur.png|20px]] [[Knattspyrnufélagið Víkingur|Víkingur]]''' | label4 = Spilaðir&nbsp;leikir | data4 = 42 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 186 (4.43 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''22 mörk'''<br>[[Kristín Anna Arnþórsdóttir]] [[Mynd:Valur.png|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1985|1985]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1987|1987]] |}} Árið 1986 var [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] haldin undir nafninu 1. deild. {{clear}} ==Liðin== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=160| Lið !width=140| Bær !width=140| Leikvangur !width=240| Þjálfari !width=170| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1985|1985]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Breiðablik}}<ref>[http://timarit.is/files/17421819.pdf#navpanes=1&view=FitH Morgunblaðið, 7 ágúst 1986, siða 54], timarit.is.</ref> | [[Kópavogur]] | [[Kópavogsvöllur]] | [[Aðalsteinn Örnólfsson]] | 2. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Haukar}} | [[Hafnarfjörður]] | [[Ásvellir]] | [[Loftur Eyjólfsson]] | 1. s., [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1985#B riðill|2. deild B rið.]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍA}} | [[Akranes]] | [[Akranesvöllur]] | [[Steinn Mar Helgason]] | 1. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Keflavík}} | [[Keflavík]] | [[Keflavíkurvöllur]] | [[Jón Halldórsson]] | 6. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KR}} | [[Reykjavík]] | [[Alvogenvöllurinn|KR-völlur]] | [[Kjartan Gunnar Kjartansson]] | 4. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Valur}} | [[Reykjavík]] | [[Valsvöllur|Hlíðarendi]] | [[Róbert Jónsson]] | 3. sæti |- |style="text-align: left;"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] | [[Akureyri]] | [[Þórsvöllur]] | [[Gunnlaugur Björnsson]] | 5. sæti |} == Staðan í deildinni == ===Stigatafla=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=40| !width=80|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=300|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Valur.png|20px]]||'''[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]]''' ||12||12||0||0||54||4||50||'''36''' | align="center" | '''Meistaradeild kvenna''' |- |2||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Breiðablik UBK|Breiðablik]] |12||10||0||2||42||12||30||'''30''' |- |3||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[ÍA Akranes|ÍA]] ||12||8||0||4||34||16||18||'''24''' |- |4||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] ||12||6||0||6||22||22||0||'''18''' |- |5||[[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]]||[[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] ||12||4||0||8||21||28||-7||'''12''' |- |6||[[Mynd:Þór.png|20px]]||[[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||12||2||0||10||13||34||-21||'''6''' |- style="background:#FFCCCC;" |7||[[Mynd:Knattspyrnufélagið Haukar.png|20px]]||'''[[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]]''' ||12||0||0||12||0||70||-70||'''0''' | align="center" | '''Fall í''' [[2. deild kvenna í knattspyrnu|'''2. deild''']] |- style="background:#FFCCCC;" |<nowiki>-</nowiki>||[[Mynd:Knattspyrnufélagið Víkingur.png|20px]]||'''[[Knattspyrnufélagið Víkingur|Víkingur]]''' || || || || || || || || | align="center" | '''Dró sig úr keppni''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> == Töfluyfirlit == ''Heimaliðið er vinstra megin''. {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Breidablik.png|20px]]!![[Mynd:Knattspyrnufélagið Haukar.png|20px]]!![[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]!![[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]]!![[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]!![[Mynd:Valur.png|20px]]!![[Mynd:Þór.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Breiðablik}} ||'''XXX'''||7-0||4-3||3-0||4-0||1-3||1-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Haukar}} ||0-7||'''XXX'''||0-4||0-8||0-8||0-6||0-5 |- |align="left"|{{Lið ÍA}} ||0-1||7-0||'''XXX'''||3-2||1-0||1-5||7-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Keflavík}} ||0-4||5-0||1-2||'''XXX'''||1-2||0-6||3-1 |- |align="left"|{{Lið KR}} ||1-5||3-0||1-3||1-0||'''XXX'''||0-5||3-2 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Valur}} ||3-2||8-0||1-0||6-0||1-0||'''XXX'''||2-0 |- |align="left"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||2-3||2-0||0-3||0-1||0-3||0-8||'''XXX''' |} == Markahæstu leikmenn == {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=250|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |22||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Kristín Anna Arnþórsdóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |18||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[Karítas Jónsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |13||[[Mynd:Valur.png|20px]]||Ingibjörg Jónsdóttir||Bronsskór |- |9||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Ásta María Reynisdóttir]] |- |8||[[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]]||[[Katrín María Eiríksdóttir]] |- |8||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Ásta Breiðfjörð Gunnlaugsdóttir]] |- |8||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Erla Þuríður Rafnsdóttir]] |} {| class="wikitable" style="text-align: center; mArgin: 0 auto;" |- !Sigurvegari 1. deildar 1986 |- |- |[[Mynd:Valur.png|100px]]<br/>'''[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]]'''<br/>'''2. Titill''' |} == Heimild == * [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=1639956 Ekkert jafntefli] Morgunblaðið B, 11. september 1986. * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=17443 Úrslit - staða] KSÍ. * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1986&kyn=0 Motalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. * [http://www.rsssf.com/tablesi/ijs-wom86.html Iceland - Women's Premier League 1986] Rsssf (en). {{Leiktímabil í knattspyrnu kvenna}} {{röð | listi = [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu|Úrvalsdeild]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1985|1. deild kvenna 1985]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1987|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;1987]] }} == Tilvísanir og heimildir == <div class="references-small"><references/></div> * {{bókaheimild|höfundur=Víðir Sigurðsson|titill=Íslensk knattspyrna 1986|útgefandi=Bókaútgáfan Skjaldborg, Reykjavík|ár=1986}} {{Knattspyrna á Íslandi 1986}} [[Flokkur:Úrvalsdeildir kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] 7psj2m3li4d3kp5znktb88oszuwxa6w 0 94000 1762740 1701646 2022-07-30T10:12:06Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1987''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1987''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið ÍA}}''' | label3 = Féllu | data3 = '''{{Lið Breiðablik}}'''<br/>'''[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]]''' | label4 = Spilaðir&nbsp;leikir | data4 = 56 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 172 (3.07 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''16 mörk'''<br>[[Bryndís Valsdóttir]] [[Mynd:Valur.png|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1986|1986]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1988|1988]] |}} Árið 1987 var [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] haldin undir nafninu 1. deild. {{clear}} ==Liðin== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=160| Lið !width=140| Bær !width=140| Leikvangur !width=240| Þjálfari !width=170| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1986|1986]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Breiðablik}} | [[Kópavogur]] | [[Kópavogsvöllur]] | [[Ómar Arason]] | 2. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍA}} | [[Akranes]] | [[Akranesvöllur]] | [[Björn Lárusson]] | 3. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KA}} | [[Akureyri]] | [[Akureyrarvöllur|KA-völlur]] | [[Þorvaldur Ísleifur Þorvaldsson]] | 1.s, [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1986#A riðill|2. d. A rið.]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Keflavík}} | [[Keflavík]] | [[Keflavíkurvöllur]] | [[Jón Halldórsson]] | 5. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið KR}} | [[Reykjavík]] | [[Alvogenvöllurinn|KR-völlur]] | [[Haraldur Haraldsson]] | 4. sæti |- |style="text-align: left;"|{{Lið Stjarnan}} | [[Garðabær]] | [[Stjörnuvöllur]] | [[Erla Þuríður Rafnsdóttir]] | 1.s, [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1986#B riðill|2. d. B rið.]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Valur}} | [[Reykjavík]] | [[Valsvöllur|Hlíðarendi]] | [[Logi Ólafsson]] | 1. sæti |- |style="text-align: left;"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] | [[Akureyri]] | [[Þórsvöllur]] | [[Algeir Palsson]] | 6. sæti |} == Staðan í deildinni == ===Stigatafla=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=40| !width=80|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=300|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||'''[[ÍA Akranes|ÍA]]''' ||14||12||1||1||32||8||24||'''37''' | align="center" | '''Meistaradeild kvenna''' |- |2||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] ||14||11||2||1||38||8||30||'''35''' |- |3||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Stjarnan]] ||14||9||1||4||26||21||5||'''28''' |- |4||[[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Akureyrar|KA]] ||14||5||4||5||15||18||-3||'''19''' |- |5||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] ||14||4||3||7||20||18||2||'''15''' |- |6||[[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]]||[[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] ||14||4||2||8||16||31||-15||'''14''' |- style="background:#FFCCCC;" |7||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||'''[[Breiðablik UBK|Breiðablik]]''' ||14||2||1||11||8||28||-20||'''7''' | align="center" rowspan="2"| '''Fall í''' [[2. deild kvenna í knattspyrnu|'''2. deild''']] |- style="background:#FFCCCC;" |8||[[Mynd:Þór.png|20px]]||'''[[Íþróttafélagið Þór|Þór]]''' ||14||2||0||12||17||40||-23||'''6''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> == Töfluyfirlit == ''Heimaliðið er vinstra megin''. {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Breidablik.png|20px]]!![[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]!![[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]!![[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]]!![[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]!![[Mynd:Stjarnan.png|20px]]!![[Mynd:Valur.png|20px]]!![[Mynd:Þór.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Breiðablik}} ||'''XXX'''||0-2||0-1||0-2||2-1||1-4||0-3||4-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið ÍA}} ||1-0||'''XXX'''||1-0||6-0||2-1||2-0||1-2||5-1 |- |align="left"|{{Lið KA}} ||1-0||1-1||'''XXX'''||3-1||0-3||0-0||0-4||3-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Keflavík}} ||2-1||0-2||2-1||'''XXX'''||0-2||0-2||1-1||2-5 |- |align="left"|{{Lið KR}} ||0-0||1-2||1-1||0-0||'''XXX'''||3-4||1-5||6-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Stjarnan}} ||3-0||1-4||3-1||4-1||1-0||'''XXX'''||0-5||3-1 |- |align="left"|{{Lið Valur}} ||4-0||0-1||1-1||2-1||1-0||3-0||'''XXX'''||4-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||3-0||1-2||1-2||2-4||0-1||0-1||2-5||'''XXX''' |} == Markahæstu leikmenn == {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=250|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |16||[[Mynd:Valur.png|20px]]||Ingibjörg Jónsdóttir||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |10||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Helena Ólafsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |9||[[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]||[[Hjördís Úlfarsdóttir]]||Bronsskór |- |8||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[Halldóra Sigríður Gylfadóttir]] |- |8||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Erla Þuríður Rafnsdóttir]] |- |8||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Guðný Guðnadóttir]] |- |7||[[Mynd:Stjarnan.png|20px]]||[[Gréta Hrund Grétarsdóttir]] |- |7||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Guðrún Sæmundsdóttir]] |} {| class="wikitable" style="text-align: center; mArgin: 0 auto;" |- !Sigurvegari 1. deildar 1987 |- |- |[[Mynd:ÍA-Akranes.png|100px]]<br/>'''[[ÍA Akranes|ÍA]]'''<br/>'''3. Titill''' |} == Heimild == * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=17448 Úrslit - staða] KSÍ. * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1987&kyn=0 Motalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. * [http://www.rsssf.com/tablesi/ijs-wom87.html Iceland - Women's Premier League 1987] Rsssf (en). {{Leiktímabil í knattspyrnu kvenna}} {{röð | listi = [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu|Úrvalsdeild]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1986|1. deild kvenna 1986]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1988|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;1988]] }} == Tilvísanir og heimildir == <div class="references-small"><references/></div> * {{bókaheimild|höfundur=Víðir Sigurðsson|titill=Íslensk knattspyrna 1987|útgefandi=Skjaldborg|ár=1987}} {{Knattspyrna á Íslandi 1987}} [[Flokkur:Úrvalsdeildir kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] mve92tkvetwnxfq7fatunjlt0nt3nk9 0 94001 1762737 1701644 2022-07-30T10:11:48Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1985''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1985''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið Valur}}''' | label3 = Féllu | data3 = '''{{Lið KA}}'''<br/>'''{{Lið ÍBÍ}}''' | label4 = Spilaðir&nbsp;leikir | data4 = 56 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 256 (4.57 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''23 mörk'''<br>Ragnheiður Jónasdóttir [[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1984|1984]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1986|1986]] |}} Árið 1985 var [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu]] haldin undir nafninu 1. deild. {{clear}} ==Liðin== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=160| Lið !width=140| Bær !width=140| Leikvangur !width=240| Þjálfari !width=170| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1984|1984]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Breiðablik}} | [[Kópavogur]] | [[Smárahvammsvöllur]] | [[Aðalsteinn Örnólfsson]] | 2. sæti, A riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍA}} | [[Akranes]] | [[Akranesvöllur]] | [[Steinn Mar Helgason]] | 1. sæti, A riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍBÍ}} | [[Ísafjarðarbær]] | [[Torfnesvöllur]] | [[Jóhann Torfason]] | 4. sæti, A riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið KA}} | [[Akureyri]] | [[Akureyrarvöllur|KA-völlur]] | [[Tómas Lárus Vilbergsson]] | 2. sæti, B riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Keflavík}} | [[Keflavík]] | [[Keflavíkurvöllur]] | [[Viðar Oddgeirsson]]<br/>[[Kári Gunnlaugsson]]<br/>[[Freyr Sverrisson]] | 1. s., [[2. deild kvenna í knattspyrnu 1984#B riðill|2. d. B riðill]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið KR}} | [[Reykjavík]] | [[Alvogenvöllurinn|KR-völlur]] | [[Kjartan Gunnar Kjartansson]] | 5. sæti, A riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Valur}} | [[Reykjavík]] | [[Valsvöllur|Hlíðarendi]] | [[Hafsteinn Tómasson]]<br/>[[Hörður Hilmarsson]] | 3. sæti, A riðill |- |style="text-align: left;"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] | [[Akureyri]] | [[Þórsvöllur]] | [[Guðmunður Svansson]] | 1. sæti, B riðill |} == Staðan í deildinni == ===Stigatafla=== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=40| !width=80|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=300|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||'''[[ÍA Akranes|ÍA]]''' ||14||13||1||0||62||11||51||'''40''' |- align="center" | |2||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Breiðablik UBK|Breiðablik]] ||14||10||2||2||68||11||57||'''32''' |- |3||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Knattspyrnufélagið Valur|Valur]] ||14||7||2||5||39||17||22||'''23''' |- |4||[[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]||[[Knattspyrnufélag Reykjavíkur|KR]] ||14||6||2||6||27||31||-4||'''20''' |- |5||[[Mynd:Þór.png|20px]]||[[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||14||6||1||7||22||33||-11||'''19''' |- |6||[[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]]||[[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|Keflavík]] ||14||5||1||8||19||57||-38||'''16''' |- style="background:#FFCCCC;" |7||[[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]||'''[[Knattspyrnufélag Akureyrar|KA]]''' ||14||4||1||9||12||48||-36||'''13''' | align="center" rowspan="2"| '''Fall í''' [[2. deild kvenna í knattspyrnu|'''2. deild''']] |- style="background:#FFCCCC;" |8|||[[Mynd:BÍBol.png|30px]]||'''[[Íþróttabandalag Ísafjarðar|ÍBÍ]]''' ||14||0||0||14||7||48||-41||'''0''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> == Töfluyfirlit == ''Heimaliðið er vinstra megin''. {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Breidablik.png|20px]]!![[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]!![[Mynd:BÍBol.png|20px]]!![[Mynd:Knattspyrnufélag Akureyrar.png|20px]]!![[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]]!![[Mynd:KR Reykjavík.png|20px]]!![[Mynd:Valur.png|20px]]!![[Mynd:Þór.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Breiðablik}} ||'''XXX'''||1-2||4-0||1-1||9-0||5-0||7-1||6-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið ÍA}} ||3-1||'''XXX'''||7-1||7-0||12-1||3-0||1-0||3-1 |- |align="left"|{{Lið ÍBÍ}} ||0-3||0-4||'''XXX'''||0-1||1-4||1-3||0-3||0-4 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið KA}} ||0-13||0-10||1-0||'''XXX'''||1-2||1-4||1-4||3-1 |- |align="left"|{{Lið Keflavík}} ||0-9||2-4||2-1||3-2||'''XXX'''||1-4||1-1||3-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið KR}} ||1-5||3-3||2-1||2-0||4-0||'''XXX'''||1-1||1-2 |- |align="left"|{{Lið Valur}} ||0-2||0-1||7-1||0-1||5-0||6-1||'''XXX'''||4-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|[[Mynd:Þór.png|20px]] [[Íþróttafélagið Þór|Þór]] ||2-2||1-2||3-1||1-0||4-0||2-1||0-7||'''XXX''' |} == Markahæstu leikmenn == {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=250|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |23||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||Ragnheiður Jónasdóttir||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |21||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Erla Þuríður Rafnsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |20||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Ásta Breiðfjörð Gunnlaugsdóttir]]||Bronsskór |- |14|||[[Mynd:Þór.png|20px]]||[[Anna Guðríður Einarsdóttir]] |- |13||[[Mynd:ÍA-Akranes.png|20px]]||[[Laufey Sigurðardóttir]] |- |13||[[Mynd:Breidablik.png|20px]]||[[Ásta María Reynisdóttir]] |- |8||[[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]]||[[Katrín María Eiríksdóttir]] |- |8||[[Mynd:Valur.png|20px]]||[[Ragnhildur Skúladóttir]] |} {| class="wikitable" style="text-align: center; mArgin: 0 auto;" |- !Sigurvegari 1. deildar 1985 |- |- |[[Mynd:ÍA-Akranes.png|100px]]<br/>'''[[ÍA Akranes|ÍA]]'''<br/>'''2. Titill''' |} == Heimild == * [http://www.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=17435 Úrslit - staða] KSÍ * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1985&kyn=0 Motalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. * [http://www.rsssf.com/tablesi/ijs-wom85.html Iceland - Women's Premier League 1985] Rsssf (en). * {{cite web|url=http://www.icelandfootball.net/ladies-1985.html|title=Ladies Competitions 1985 - Women's Second Division (2. Deild kvenna)|accessdate=12. ágúst 2019}} {{Leiktímabil í knattspyrnu kvenna}} {{röð | listi = [[Úrvalsdeild kvenna í knattspyrnu|Úrvalsdeild]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1984|1. deild kvenna 1984]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1986|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;1986]] }} == Tilvísanir og heimildir == <div class="references-small"><references/></div> * {{bókaheimild|höfundur=Víðir Sigurðsson|titill=Íslensk knattspyrna 1985|útgefandi=Bókaútgáfan Skjaldborg, Reykjavík|ár=1985}} {{Knattspyrna á Íslandi 1985}} [[Flokkur:Úrvalsdeildir kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] g28o1t9ium75uc5g9gs88s6pxuj1oge 1 95507 1762366 1001050 2022-07-29T20:32:48Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Mikhaíl Gorbatsjev]] á [[Spjall:Míkhaíl Gorbatsjov]]: Sbr. lista mannanafna hér: https://english.arnastofnun.is/page/umritunarreglur wikitext text/x-wiki {{æviágrip lifandi fólks}} m3ury9i6epl32g01dltssnpqfw06iwp 0 96453 1762478 1748085 2022-07-30T01:23:38Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Rustem Khamitov]] á [[Rústem Khamítov]] wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Rustem Khamitov<br>{{small|Рустэм Хамитов}}<br>{{small|Рөстәм Хәмитов}} | mynd = Hamitov.jpg | titill= Forseti sjálfstjórnarlýðveldisins [[Basjkortostan]] | stjórnartíð_start = [[19. júlí]] [[2010]] | stjórnartíð_end = [[11. október]] [[2018]] | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1954|8|15}} | fæðingarstaður = Dratsjenínó, [[Kemeróvofylki]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | starf = Verkfræðingur | maki = Anna Gafurovna Khamitova }} '''Rustem Zakievitsj Khamitov''' (á [[Rússneska|rússnesku]]: Рустэм Закиевич Хамитов; á baskísku: Рөстәм Зәки улы Хәмитов, fæddur [[18. ágúst]] [[1954]]) er rússneskur stjórnmálamaður og fyrrverandi forseti sjálfstjórnarlýðveldisins [[Basjkortostan]] í [[Rússland|Rússneska sambandsríkinu]]. Hann fæddist í þorpinu Dratsjenino í [[Kemeróvofylki]] Suð-Vestur Síberíu, þá í [[Ráðstjórnarríkin|Sovétríkjunum]]. == Starfsferill == Rustem Khamitov útskrifaðist frá menntaskóla í [[Ufa]]borg árið 1971 og lauk síðan [[vélaverkfræði]]námi árið 1977 frá Tækniháskólanum N E. Bauman Moskvu. Hann starfaði síðan í ýmsum verksmiðjum í Basjkortostan. Við fall Sovétríkjanna hóf Rustem pólitískan feril sinn. Frá 1994 til 1999 starfaði hann sem ráðherra umhverfismála og almannavarna í Basjkortostan. Árið 1999 starfaði hann við ráðuneyti neyðarástands Rússlands í Moskvu. Frá 2000 starfaði hann sem fulltrúi forseta Rússlands í [[Volgógradfylki]]. Khamitov sem félagi í [[Sameinað Rússland|Sameinuðu Rússlandi]], stjórnmálaflokki [[Dímítrí Medvedev|Dímítrís Medvedev]] þáverandi forseta og [[Vladimír Pútín|Vladimírs Pútín]] þáverandi forsætisráðherra, var skipaður 15. júlí 2010 forseti sjálfstjórnarlýðveldisins Basjkortostan. Hann tók formlega við völdum 19. júlí árið 2010 þegar þing lýðveldisins samþykkti skipun Dmitry Medvedevs á honum sem forseta. == Einkahagir == Rustem Khamitov er giftur Gulshat Khamitova og eiga þau tvö börn, son sem er verkfræðingur og dóttur sem er starfsmaður í ferðaþjónustufyrirtæki. Bæði búa þau í Moskvu. Auk þess að hafa bashjírsku að móðurmál talar hann reiprennandi í rússnesku og ensku. Hann er [[súnní]] [[íslam|múslimi]]. Áhugamál hans eru bækur, tónlist, skíði og siglingar á ám Basjkortostan. Khamitov er af þjóðarbroti Basjkíra. Faðir hans, Zaki Salimovich Khamitov (1930 – 1993), var prófessor. Móðir hans Raisa Siniyatulovna var stærðfræðikennari en nú komin á eftirlaun. Khamitov starfaði sem verkfræðingur í Basjkortostan. Hann var deildarforseti landbúnaðarvélvæðideildar í Bashkir ríkisháskólanum í Ufa. Hann starfaði einnig við Landbúnaðarháskólann í Ufa á árunum 1973-1980. Yngri bróðir hans, Rashid Khamitov, býr í Ufa og starfar sem bílstjóri. == Tengt efni == * [[Basjkortostan‎]] * [[Ufa]] == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál = en|titill = Rustem Khamitov|mánuðurskoðað = 1. mars |árskoðað = 2011}} * {{Wpheimild|tungumál = ru|titill = Хамитов, Рустэм Закиевич|mánuðurskoðað = 1. mars |árskoðað = 2011}} == Tenglar == * [http://www.presidentrb.ru/eng/ Opinber vefur forseta sjálfstjórnarlýðveldisins Basjkortostan - á ensku] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20141216003509/http://www.presidentrb.ru/eng/ |date=2014-12-16 }} * [http://community.livejournal.com/blog_rkhamitov Blogg Khamitov forseta - á rússnesku] * [http://www.bashkortostan.ru/ Opinber vefur sjálfstjórnarlýðveldisins Basjkortostan - á rússnesku] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110722013910/http://www.bashkortostan.ru/ |date=2011-07-22 }} {{fe|1954|Khamitov, Rustem Zakievich}} [[Flokkur:Rússneskir stjórnmálamenn|Khamitov, Rustem Zakievich]] 25i9npli9h61xx8jmhajbtsiyhfy94v 1 96454 1762480 1015462 2022-07-30T01:23:38Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Rustem Khamitov]] á [[Spjall:Rústem Khamítov]] wikitext text/x-wiki {{æviágrip lifandi fólks}} m3ury9i6epl32g01dltssnpqfw06iwp 1 96512 1762412 1016850 2022-07-30T00:03:55Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Dímítrí Medvedev]] á [[Spjall:Dmítríj Medvedev]]: Skv. mannanafnatali sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar um umritanir. wikitext text/x-wiki {{æviágrip lifandi fólks}} m3ury9i6epl32g01dltssnpqfw06iwp 0 97788 1762347 1681567 2022-07-29T18:35:32Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Jökulsstaðir''' í [[Vatnsdalur|Vatnsdal]], einnig þekkt sem Tunga eða Tunga hinn efri er fornt eyðibýli frá [[landnámsöld]]. Samkvæmt [[Vatnsdælasaga|Vatnsdælasögu]] byggði [[Jökull Ingimundarson]], sonur [[Ingimundur gamli Þorsteinsson|Ingimundar gamla]] þar bæ sinn. Bærinn liggur upp á meltagli sunnan ofan við bæinn í [[Þórormstunga|Þórormstungu]] og eru þar fornar bæjartóftir. Þaðan er víðsýnt um allan Vatnsdal og út í Þing. Á Jökulsstöðum er að finna tóftaleifar og garðlög í kring sem verið hafa utan um tún á bænum Má ætla að bæjarhóllinn geymi menjar fornbýlis en ljóst er að byggingar frá síðari öldum hafa staðið á hólnum. Í [[Jarðabók Árna Magnússonar og Páls Vídalíns|Jarðabók]] [[Árni Magnússon|Árna Magnússonar]] og [[Páll Vídalín|Páls Vídalín]] frá 1706 segir um Jökulsstaði að þar sé "fornt eyðiból [sem] hefur um langan aldur aldrei byggt verið. Þar er nú stundum stekkur, stundum fjárhús frá heimajörðinni". Haustið 2004 fór fram minni háttar [[Fornleifauppgröftur|fornleifakönnun]] á staðnum þegar snið var tekið í gegnum túngarðinn. Var markmiðið að greina aldur hans út frá [[gjóskulag|gjóskulögum]]. Virðist vera um tvö byggingarstig að ræða. Í torfi eldra lagsins var að finna hið svokallaða [[landnámslag]] frá 871 e.Kr. og er garðurinn því yngri en það. Í torfi yngra byggingarskeiðsins var gosaska úr [[Heklugos árið 1104|Heklu]] frá 1104 e.Kr. og hefur garðurinn því verið gildaður upp eftir það gos. Enga gosösku var að finna ofan við garðinn. Minjarnar voru [[friðlýsing|friðlýstar]] af þjóðminjaverði árið 1930. Söguskiltið er við veginn sem liggur inn í [[Kárdalstunga|Kárdalstungu]], innst í Vatnsdal. Stutt gönguleið er að rústunum sem eru upp á meltaglinu þar fyrir ofan. [[Flokkur:Íslensk eyðibýli]] [[Flokkur:Vatnsdalur]] 62sl8ianhuhknm8vdc3zy1yg4zfaxdf 0 102736 1762482 1621659 2022-07-30T01:25:34Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Faina Ranevskaya]] á [[Faína Ranevskaja]] wikitext text/x-wiki [[Mynd:Faina Ranevskaya.jpg|thumb|right|250px|Faina Ranevskaya]] '''Faina Ranevskaya''' ([[1896]] – [[1984]]) var rússnesk leikkona. {{DEFAULTSORT:Ranevskaya, Faina}} {{stubbur|æviágrip}} [[Flokkur:Rússneskir leikarar]] {{fe|1896|Ranevskaya, Faina}} 8lnk6f2kl0etcbw2rstu8iwxs0vuchq 14 104514 1762615 1172210 2022-07-30T09:21:35Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 4-stigs kunnáttu á baskneska [[Flokkur:Notandi eu|4]] i8pb4cm4upo50ntm4jlokba2vvhett3 14 104515 1762599 1172211 2022-07-30T09:18:33Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á astúríska [[Flokkur:Notandi ast|1]] mose28sl56txnlyysdpdu2stf5l88r0 14 104516 1762527 1172212 2022-07-30T08:50:47Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á gallegska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] nk8k46iovo1ibi9zi3k9bm91fks59il 14 104517 1762622 1172213 2022-07-30T09:22:58Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á gallegska [[Flokkur:Notandi gl|1]] i5glnj4ojyxtpjhk6el0bbx6do4a6i3 0 105522 1762414 1194636 2022-07-30T00:04:08Z EmausBot 13659 Vélmenni: Lagfæri tvöfalda tilvísun → [[Alla Púgatsjova]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Alla Púgatsjova]] 9bakmqykl7wzj3mb436ibp4iu5ndi36 0 106811 1762468 1752866 2022-07-30T01:06:08Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Raspútín]] á [[Grígoríj Raspútín]] yfir tilvísun wikitext text/x-wiki [[Mynd:G. Rasputin.JPG|thumb|right|250px|Raspútín]] '''Grígorí Jefemóvíts Raspútín''' (Grígorí Jefemóvíts Novykh, fæddur 1869, dáinn 30. desember 1916) var áhrifamaður í [[Rússland]]i snemma á [[20. öld]]. Hann fæddist í litlum bæ, [[Pokrovskoye]], nálægt Tyumen í [[Síbería|Síberíu]] árið 1869.<ref>Encylopædia Britannica 2012</ref> Það eru ekki til miklar heimildir um æsku hans eða uppvöxt og þær fáu sem til eru skipast mjög í tvennt, skrásetjarar eru annaðhvort mjög með eða á móti honum. En jafnvel hans hörðustu fjandmenn gátu ekki annað en viðurkennt að augnaráð Raspútíns hafi verið dáleiðandi. Hann fór til [[Sankti Pétursborg]]ar snemma á 20. öld og sagðist helgur maður. Fljótlega átti hann stóran aðdáendahóp sem samanstóð aðalega af konum sem mændu í töfrandi augu hans. Hann fékk síðar starf sem persónulegur græðari keisarafjölskyldunar. Þar varð hann valdamikill maður og hafði mikil áhrif í Rússlandi, hann var svo myrtur af rússneskum aðalsmönnum aðfaranótt 30. desember 1916.<ref>Encylopædia Britannica 2012</ref> == Æviágrip == === Yngri ár === [[Mynd:Village of Pokrovskoe on the Tura River.jpg|thumb|Pokrovskoye árið 1912. Áin Tura til vinstri.]] Lítið er vitað um æsku Raspútíns með vissu. Nítján ára gamall giftist hann Proskoviu Fyodorovnu, sem ól honum fjögur börn. En hjónabandið heillaði ekki Raspútín til lengdar og yfirgaf hann konu sína og börn, hann fór þá á flakk meðal annars til [[Grikkland]]s og [[Jerúsalem]]. Hann lifði af ölmusum og sagðist vera heilagur maður sem gæti læknað þá sjúku og séð í framtíðina. Þar sem svo lítið er um öruggar heimildir um æsku Raspútíns eru til margar goðsagnir um hana. Raspútín var auk þess afar umdeildur maður og bjuggu Rússar til sögur til að geta í eyðurnar, ýmist jákvæðar eða neikvæðar. Þeir sem tortyggðu Raspútín reyndu að sverta mannorð hans og andrúmsloftið í Rússlandi eftir [[Rússneska byltingin 1917|byltingu bolsévika]] árið 1917 ýtti undir slíkar kjaftasögur, þar sem Raspútín var sérstaklega óvinsæll hjá andstæðingum keisarafjölskyldunnar. Ein sagan er á þá leið að þó að Raspútín hafi gengið í skóla sýndi hann náminu lítinn áhuga en stóð í sífeldu svalli og leiddi þessi lífsstíll hans af sér nafnið Raspútín, sem á rússnesku þýðir sukkari, eða svallari.<ref name=":0">''Sagan öll'' 2010: 44.</ref> Þetta er þó ekki rétt, þar sem ættarnafnið Raspútín er eldra en Grígorí sjálfur og faðir hans og forferður báru það líka.<ref name=":1">Smith, 2016.</ref> Einnig er til saga um að átján ára gamall hafi hann gengið í klaustur, úrkynjað hugmyndir klaustursins og sagt að besta leiðin til að komast sem næst guði væri að drekka og hórast þangað til þú værir útkeyrður.<ref name=":0" /> Sú saga er einnig ósönn. Á þessum tíma voru margir sérstrúarsöfnuðir til staðar í Rússlandi sem stunduðu ýmsan ólifnað svo sem ofsadrykkju, kynsvall, geldingar og aðrar limlestingar í þeim tilgangi að komast nær guði, en Raspútín tilheyrði engum slíkum söfnuði. Hann reyndi þvert á móti að starfa innan rússnesku [[Rétttrúnaðarkirkjan|réttrúnaðarkirkjunnar]], en skoðanir á honum þar voru mjög skiptar eins og í samfélaginu öllu. Hann lifði þó engu munkalífi. Margar frásagnir eru til þar sem hann var sagður kyssa og þukla á konum á meðal fylgismanna sinna. Einnig svaf hann gjarnan í herbergi með konum sem komu að heimsækja hann á heimili hans í Pokrovskoye, auk þess sem hann bauð þeim gjarnan að baða sig með sér í ánni [[Tura]]. Þegar hann var spurður út í þessa hegðun sagði hann að ekkert kynferðislegt væri þar að baki. Hann vildi aðeins athuga hvort konurnar væru hreinar og móttækilegar fyrir trúarboðskap hans.<ref name=":1" /> === Græðari keisarans === Árið 1903 skaut Raspútín svo kollinum upp í Sankti Pétursborg, þar hélt hann predikum sínum áfram og var fljótt komin með hóp fylgdarmanna. Mikill meirihluti þeirra voru konur sem heilluðust af Raspútín og margar þeirra í efstu stétt samfélagsins. Það var því ekki að furða að nafn hans bærist keisarafjölskyldunni til eyrna. En á sama tíma var sonur hans, erfðaprins Rússlands, [[Aleksei Romanov|Aleksei]], haldinn [[dreyrarsýki]]. Sjúkdóminum var hins vegar haldið leyndum fyrir þegnum landsins og var keisarafjölskyldan haldin þungum áhyggjum. [[Nikulás 2.|Nikulás II]] keisari var þar að auki óöruggur í embætti og [[Alexandra romanov|Alexandra]] keisaraynja orðin hugsjúk af áhyggjum vegna Aleksei. Keisarahjónin voru því mjög móttækileg fyrir ráðum frá alls konar falsspámönnum og predikurum. Skömmu áður en þau kynntust Raspútin sóttu þau ráðgjöf hjá frönskum falsspámanni. Það vakti miklar deilur innan hirðarinnar og hann var að lokum rekinn frá Rússlandi. Árið 1907 var Raspútín kallaður á fund þeirra Nikulásar keisara og Alexöndru Fjodorovnu, fyrrum prinsessu af Hessen og keisaraynju Rússlands. Enginn efast um dáleiðslu hæfileika Raspútíns og hafði nærvera hans góð áhrif á Aleksei. Þegar Aleksei var illa haldinn af sjúkdóminum og læknar hans stóðu ráðalausir virtust bænir Raspútíns og handayfirlagningar hans hafa mjög góð áhrif á heilsu drengsins. Með þessu hændi Raspútín, Alexöndru keistarynju að sér en hún trúði því að hann væri í beinu sambandi við æðri máttarvöld og áleit hún hann öðrum mönnum merkari. Því var Raspútin gerður sérlegur ráðsmaður og græðari keisarafjölskyldunnar.<ref>''Encylopædia Britannica'' 2012.</ref> === Svall og ólifnaður === Raspútín naut lífsins næstu árin og var sídrukkinn og á einhverju siðlausu sukki. Hann átti fjöldann allan af kvenkyns aðdáendum sem fylgdu honum í einu og öllu. Hann sótti oft gufuböð borgarinnar í fylgd kvenna úr ýmsum stéttum samfélagsins. Raspútín svaraði því að konur þyrftu að þvo burt syndir sínar og oft væri eina leiðin til þess sú að sameinast hans heilaga líkama. Í [[Slúður|slúðurblöðum]] mátti lesa um hamslaust [[Svallveisla|svall]] hans kvöld eftir kvöld á einhverjum af nautnabúllum borgarinnar en þar dvaldi Raspútín iðulega næturlangt og fannst honum ekki síðra að stíga trylltan dans. Þó að þessir lifnaðarhættir hafi vissulega orðið Raspútín úti um óvini, þá voru það áhrif hans í innanlandsmálum Rússlands sem settu líf hans í hættu.<ref>''Sagan öll'' 2010:47</ref> == Ófriðartímar == [[Mynd:Rasputin listovka.jpg|thumb|Almenningur í Rússlandi taldi Rasputin hafa slæm áhrif á keisarafjölskylduna.]] Miklar breytingar höfðu orðið í Rússlandi á þessum árum og voru byltingarsinnar farnir að vera æ háværari. Nikulás II virtist vera að missa tökin og var löngum sagt að hann hlustaði ekki á neinn nema konu sína. Alexandra var undir áhrifum Raspútíns og varð hann því gífurlega áhrifamikill innan Rússlands.<ref>Einar Már Jónsson o.fl. 1981: 53.</ref><ref>''Sagan öll'' 2010: 44.</ref> Í eyra keisaraynjunar hvíslaði hann svo alls kyns glæfralegu ráðabruggi. Og þegar keisarafjölskyldan fór að sýna Þjóðverjum velvild þá var komið nóg<ref>''Sagan öll'' 2010: 48.</ref> Þessi völd Raspútíns urðu honum að falli. Hann eignaðist marga valdamikla óvini sem sáu sér þá einu leið færa að verða Raspútín að bana til þess að bjarga Rússlandi frá glötun.<ref>Einar Már Jónsson o.fl. 1981: 53.</ref> === Ráðabrugg og morð === Það voru aðalsmennirnir Felix Jussupov, Purisjkevits og Dimitrí Pavlovits sem hófu að skipuleggja morðið á Raspútín Rússlandi til bjargar, enda voru þeir miklir þjóðernissinnar. Þeir buðu Raspútín í veislu í Majkahöll að kvöldi 29. desember 1916, þar sem hann átti að hitta Írínu, eignkonu Jussupovs, en hún þótti mjög fögur. Raspútín gat ekki neitað slíku boði enda kvennamaður mikill og hélt því af stað. Þegar komið var til hallarinnar var hann leiddur inn í glæsilegan veislusal þar sem hann þáði vínglas og smákökur. Það sem hann ekki vissi var að þær voru stútfullar af eitri. Eitrið vann þó ekki á hinum heilaga manni og eftir margra tíma bið var ákveðið að nota áætlun B.<ref>''Sagan öll'' 2010: 48-49.</ref> Raspútín var þá beðinn að leggjast á bæn fyrir framan kross einn og skaut Jussupov hann þá í bakið. Rasspútín féll fram í grúfu og virtist allur en þegar Jussupov aðgætti líkið vaknaði Raspútín, stóð á fætur og tók Jussupov hálstaki. Hann reyndi síðan að flýja en í hallargarðinum beið Purisjkevits og lét rigna yfir hann kúlum. Síðan bundu þeir hendur hans og settu hann á sleða sem þeir drógu út að fljótinu. Þar höfðu þeir áður gert stórt gat á ísilagt fljótið og hentu þeir honum undir ísinn. Líkið fannst þremur dögum seinna, með lungun full af vatni. Það var ekki eitrið eða byssukúlurnar sem höfðu banað Raspútín, hann hafði drukknað.<ref>''Sagan öll'' 2010: 49.</ref> == Spádómur Raspútíns == Rétt fyrir dauða sinn skrifaði Raspútín bréf til keisarans og spáði fyrir að hann yrði allur áður en árið væri á enda: „Ef venjulegir rússneskir bændur ganga af mér dauðum þarf keisarinn ekkert að óttast, þá ríkja afkomendur hans yfir Rússlandi um aldir. Ef morðingjarnir eru hins vegar af aðalsættum verður öll keisarafjölskyldan tekin af lífi. Ef ættingjar keisarans drepa mig lifa meðlimir keisarafjölskyldunar í mesta lagi næstu tvö ár.“ Spádómurinn reyndist síðan réttur því að byltingasinnar tóku síðar alla keisarafjölskylduna af lífi.<ref>''Sagan öll'' 2010: 49.</ref> == Í dægurmenningu == * Þýska diskóhljómsveitin [[Boney M]] samdi lagið Raspútín sem var gefið út árið 1978. Söngvari hljómsveitarinnar lést á tónleikaferðalagi í [[Sankti Pétursborg]] 30. desember árið 2010 eftir að hafa lesið bók um Raspútín. == Tilvísanir == {{reflist}} == Heimildaskrá == * Einar Már Jónsson, Loftur Guttormsson og Skúli Þórðarsson. 1981. ''Mannkynssaga. Tuttugasta öldin''. Fyrra bindi (1914-1945). Hið íslenska bókmenntafélag, Reykjavík. * ''Encyclopædia Britannica Online'', s. v. „Grigory Yefimovich Rasputin“, skoðað 21. mars 2012, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/491776/Grigory-Yefimovich-Rasputin. * Smith, Douglas. 2016. ''Rasputin: The Biography.'' MacMillan. [[Flokkur:Dulspeki]] [[Flokkur:Rússar]] {{fd|1869|1916}} 3coggjgej5ajjegdlghc83etztn3xgi 1762470 1762468 2022-07-30T01:06:34Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki [[Mynd:G. Rasputin.JPG|thumb|right|250px|Raspútín]] '''Grígoríj Jefemovítsj Raspútín''' (Grígorí Jefemóvíts Novykh, fæddur 1869, dáinn 30. desember 1916) var áhrifamaður í [[Rússland]]i snemma á [[20. öld]]. Hann fæddist í litlum bæ, [[Pokrovskoye]], nálægt Tyumen í [[Síbería|Síberíu]] árið 1869.<ref>Encylopædia Britannica 2012</ref> Það eru ekki til miklar heimildir um æsku hans eða uppvöxt og þær fáu sem til eru skipast mjög í tvennt, skrásetjarar eru annaðhvort mjög með eða á móti honum. En jafnvel hans hörðustu fjandmenn gátu ekki annað en viðurkennt að augnaráð Raspútíns hafi verið dáleiðandi. Hann fór til [[Sankti Pétursborg]]ar snemma á 20. öld og sagðist helgur maður. Fljótlega átti hann stóran aðdáendahóp sem samanstóð aðalega af konum sem mændu í töfrandi augu hans. Hann fékk síðar starf sem persónulegur græðari keisarafjölskyldunar. Þar varð hann valdamikill maður og hafði mikil áhrif í Rússlandi, hann var svo myrtur af rússneskum aðalsmönnum aðfaranótt 30. desember 1916.<ref>Encylopædia Britannica 2012</ref> == Æviágrip == === Yngri ár === [[Mynd:Village of Pokrovskoe on the Tura River.jpg|thumb|Pokrovskoye árið 1912. Áin Tura til vinstri.]] Lítið er vitað um æsku Raspútíns með vissu. Nítján ára gamall giftist hann Proskoviu Fyodorovnu, sem ól honum fjögur börn. En hjónabandið heillaði ekki Raspútín til lengdar og yfirgaf hann konu sína og börn, hann fór þá á flakk meðal annars til [[Grikkland]]s og [[Jerúsalem]]. Hann lifði af ölmusum og sagðist vera heilagur maður sem gæti læknað þá sjúku og séð í framtíðina. Þar sem svo lítið er um öruggar heimildir um æsku Raspútíns eru til margar goðsagnir um hana. Raspútín var auk þess afar umdeildur maður og bjuggu Rússar til sögur til að geta í eyðurnar, ýmist jákvæðar eða neikvæðar. Þeir sem tortyggðu Raspútín reyndu að sverta mannorð hans og andrúmsloftið í Rússlandi eftir [[Rússneska byltingin 1917|byltingu bolsévika]] árið 1917 ýtti undir slíkar kjaftasögur, þar sem Raspútín var sérstaklega óvinsæll hjá andstæðingum keisarafjölskyldunnar. Ein sagan er á þá leið að þó að Raspútín hafi gengið í skóla sýndi hann náminu lítinn áhuga en stóð í sífeldu svalli og leiddi þessi lífsstíll hans af sér nafnið Raspútín, sem á rússnesku þýðir sukkari, eða svallari.<ref name=":0">''Sagan öll'' 2010: 44.</ref> Þetta er þó ekki rétt, þar sem ættarnafnið Raspútín er eldra en Grígorí sjálfur og faðir hans og forferður báru það líka.<ref name=":1">Smith, 2016.</ref> Einnig er til saga um að átján ára gamall hafi hann gengið í klaustur, úrkynjað hugmyndir klaustursins og sagt að besta leiðin til að komast sem næst guði væri að drekka og hórast þangað til þú værir útkeyrður.<ref name=":0" /> Sú saga er einnig ósönn. Á þessum tíma voru margir sérstrúarsöfnuðir til staðar í Rússlandi sem stunduðu ýmsan ólifnað svo sem ofsadrykkju, kynsvall, geldingar og aðrar limlestingar í þeim tilgangi að komast nær guði, en Raspútín tilheyrði engum slíkum söfnuði. Hann reyndi þvert á móti að starfa innan rússnesku [[Rétttrúnaðarkirkjan|réttrúnaðarkirkjunnar]], en skoðanir á honum þar voru mjög skiptar eins og í samfélaginu öllu. Hann lifði þó engu munkalífi. Margar frásagnir eru til þar sem hann var sagður kyssa og þukla á konum á meðal fylgismanna sinna. Einnig svaf hann gjarnan í herbergi með konum sem komu að heimsækja hann á heimili hans í Pokrovskoye, auk þess sem hann bauð þeim gjarnan að baða sig með sér í ánni [[Tura]]. Þegar hann var spurður út í þessa hegðun sagði hann að ekkert kynferðislegt væri þar að baki. Hann vildi aðeins athuga hvort konurnar væru hreinar og móttækilegar fyrir trúarboðskap hans.<ref name=":1" /> === Græðari keisarans === Árið 1903 skaut Raspútín svo kollinum upp í Sankti Pétursborg, þar hélt hann predikum sínum áfram og var fljótt komin með hóp fylgdarmanna. Mikill meirihluti þeirra voru konur sem heilluðust af Raspútín og margar þeirra í efstu stétt samfélagsins. Það var því ekki að furða að nafn hans bærist keisarafjölskyldunni til eyrna. En á sama tíma var sonur hans, erfðaprins Rússlands, [[Aleksei Romanov|Aleksei]], haldinn [[dreyrarsýki]]. Sjúkdóminum var hins vegar haldið leyndum fyrir þegnum landsins og var keisarafjölskyldan haldin þungum áhyggjum. [[Nikulás 2.|Nikulás II]] keisari var þar að auki óöruggur í embætti og [[Alexandra romanov|Alexandra]] keisaraynja orðin hugsjúk af áhyggjum vegna Aleksei. Keisarahjónin voru því mjög móttækileg fyrir ráðum frá alls konar falsspámönnum og predikurum. Skömmu áður en þau kynntust Raspútin sóttu þau ráðgjöf hjá frönskum falsspámanni. Það vakti miklar deilur innan hirðarinnar og hann var að lokum rekinn frá Rússlandi. Árið 1907 var Raspútín kallaður á fund þeirra Nikulásar keisara og Alexöndru Fjodorovnu, fyrrum prinsessu af Hessen og keisaraynju Rússlands. Enginn efast um dáleiðslu hæfileika Raspútíns og hafði nærvera hans góð áhrif á Aleksei. Þegar Aleksei var illa haldinn af sjúkdóminum og læknar hans stóðu ráðalausir virtust bænir Raspútíns og handayfirlagningar hans hafa mjög góð áhrif á heilsu drengsins. Með þessu hændi Raspútín, Alexöndru keistarynju að sér en hún trúði því að hann væri í beinu sambandi við æðri máttarvöld og áleit hún hann öðrum mönnum merkari. Því var Raspútin gerður sérlegur ráðsmaður og græðari keisarafjölskyldunnar.<ref>''Encylopædia Britannica'' 2012.</ref> === Svall og ólifnaður === Raspútín naut lífsins næstu árin og var sídrukkinn og á einhverju siðlausu sukki. Hann átti fjöldann allan af kvenkyns aðdáendum sem fylgdu honum í einu og öllu. Hann sótti oft gufuböð borgarinnar í fylgd kvenna úr ýmsum stéttum samfélagsins. Raspútín svaraði því að konur þyrftu að þvo burt syndir sínar og oft væri eina leiðin til þess sú að sameinast hans heilaga líkama. Í [[Slúður|slúðurblöðum]] mátti lesa um hamslaust [[Svallveisla|svall]] hans kvöld eftir kvöld á einhverjum af nautnabúllum borgarinnar en þar dvaldi Raspútín iðulega næturlangt og fannst honum ekki síðra að stíga trylltan dans. Þó að þessir lifnaðarhættir hafi vissulega orðið Raspútín úti um óvini, þá voru það áhrif hans í innanlandsmálum Rússlands sem settu líf hans í hættu.<ref>''Sagan öll'' 2010:47</ref> == Ófriðartímar == [[Mynd:Rasputin listovka.jpg|thumb|Almenningur í Rússlandi taldi Rasputin hafa slæm áhrif á keisarafjölskylduna.]] Miklar breytingar höfðu orðið í Rússlandi á þessum árum og voru byltingarsinnar farnir að vera æ háværari. Nikulás II virtist vera að missa tökin og var löngum sagt að hann hlustaði ekki á neinn nema konu sína. Alexandra var undir áhrifum Raspútíns og varð hann því gífurlega áhrifamikill innan Rússlands.<ref>Einar Már Jónsson o.fl. 1981: 53.</ref><ref>''Sagan öll'' 2010: 44.</ref> Í eyra keisaraynjunar hvíslaði hann svo alls kyns glæfralegu ráðabruggi. Og þegar keisarafjölskyldan fór að sýna Þjóðverjum velvild þá var komið nóg<ref>''Sagan öll'' 2010: 48.</ref> Þessi völd Raspútíns urðu honum að falli. Hann eignaðist marga valdamikla óvini sem sáu sér þá einu leið færa að verða Raspútín að bana til þess að bjarga Rússlandi frá glötun.<ref>Einar Már Jónsson o.fl. 1981: 53.</ref> === Ráðabrugg og morð === Það voru aðalsmennirnir Felix Jussupov, Purisjkevits og Dimitrí Pavlovits sem hófu að skipuleggja morðið á Raspútín Rússlandi til bjargar, enda voru þeir miklir þjóðernissinnar. Þeir buðu Raspútín í veislu í Majkahöll að kvöldi 29. desember 1916, þar sem hann átti að hitta Írínu, eignkonu Jussupovs, en hún þótti mjög fögur. Raspútín gat ekki neitað slíku boði enda kvennamaður mikill og hélt því af stað. Þegar komið var til hallarinnar var hann leiddur inn í glæsilegan veislusal þar sem hann þáði vínglas og smákökur. Það sem hann ekki vissi var að þær voru stútfullar af eitri. Eitrið vann þó ekki á hinum heilaga manni og eftir margra tíma bið var ákveðið að nota áætlun B.<ref>''Sagan öll'' 2010: 48-49.</ref> Raspútín var þá beðinn að leggjast á bæn fyrir framan kross einn og skaut Jussupov hann þá í bakið. Rasspútín féll fram í grúfu og virtist allur en þegar Jussupov aðgætti líkið vaknaði Raspútín, stóð á fætur og tók Jussupov hálstaki. Hann reyndi síðan að flýja en í hallargarðinum beið Purisjkevits og lét rigna yfir hann kúlum. Síðan bundu þeir hendur hans og settu hann á sleða sem þeir drógu út að fljótinu. Þar höfðu þeir áður gert stórt gat á ísilagt fljótið og hentu þeir honum undir ísinn. Líkið fannst þremur dögum seinna, með lungun full af vatni. Það var ekki eitrið eða byssukúlurnar sem höfðu banað Raspútín, hann hafði drukknað.<ref>''Sagan öll'' 2010: 49.</ref> == Spádómur Raspútíns == Rétt fyrir dauða sinn skrifaði Raspútín bréf til keisarans og spáði fyrir að hann yrði allur áður en árið væri á enda: „Ef venjulegir rússneskir bændur ganga af mér dauðum þarf keisarinn ekkert að óttast, þá ríkja afkomendur hans yfir Rússlandi um aldir. Ef morðingjarnir eru hins vegar af aðalsættum verður öll keisarafjölskyldan tekin af lífi. Ef ættingjar keisarans drepa mig lifa meðlimir keisarafjölskyldunar í mesta lagi næstu tvö ár.“ Spádómurinn reyndist síðan réttur því að byltingasinnar tóku síðar alla keisarafjölskylduna af lífi.<ref>''Sagan öll'' 2010: 49.</ref> == Í dægurmenningu == * Þýska diskóhljómsveitin [[Boney M]] samdi lagið Raspútín sem var gefið út árið 1978. Söngvari hljómsveitarinnar lést á tónleikaferðalagi í [[Sankti Pétursborg]] 30. desember árið 2010 eftir að hafa lesið bók um Raspútín. == Tilvísanir == {{reflist}} == Heimildaskrá == * Einar Már Jónsson, Loftur Guttormsson og Skúli Þórðarsson. 1981. ''Mannkynssaga. Tuttugasta öldin''. Fyrra bindi (1914-1945). Hið íslenska bókmenntafélag, Reykjavík. * ''Encyclopædia Britannica Online'', s. v. „Grigory Yefimovich Rasputin“, skoðað 21. mars 2012, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/491776/Grigory-Yefimovich-Rasputin. * Smith, Douglas. 2016. ''Rasputin: The Biography.'' MacMillan. [[Flokkur:Dulspeki]] [[Flokkur:Rússar]] {{fd|1869|1916}} qlz8pibqb1ml29woo31n1fcl4kvueix 1762471 1762470 2022-07-30T01:11:21Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki [[Mynd:G. Rasputin.JPG|thumb|right|250px|Raspútín]] '''Grígoríj Jefemovítsj Raspútín''' (Grígorí Jefemóvíts Novykh, fæddur 1869, dáinn 30. desember 1916) var áhrifamaður í [[Rússland]]i snemma á [[20. öld]]. Hann fæddist í litlum bæ, [[Pokrovskoye]], nálægt Tyumen í [[Síbería|Síberíu]] árið 1869.<ref>Encylopædia Britannica 2012</ref> Það eru ekki til miklar heimildir um æsku hans eða uppvöxt og þær fáu sem til eru skipast mjög í tvennt, skrásetjarar eru annaðhvort mjög með eða á móti honum. En jafnvel hans hörðustu fjandmenn gátu ekki annað en viðurkennt að augnaráð Raspútíns hafi verið dáleiðandi. Hann fór til [[Sankti Pétursborg]]ar snemma á 20. öld og sagðist helgur maður. Fljótlega átti hann stóran aðdáendahóp sem samanstóð aðalega af konum sem mændu í töfrandi augu hans. Hann fékk síðar starf sem persónulegur græðari keisarafjölskyldunar. Þar varð hann valdamikill maður og hafði mikil áhrif í Rússlandi, hann var svo myrtur af rússneskum aðalsmönnum aðfaranótt 30. desember 1916.<ref>Encylopædia Britannica 2012</ref> == Æviágrip == === Yngri ár === [[Mynd:Village of Pokrovskoe on the Tura River.jpg|thumb|Pokrovskoye árið 1912. Áin Tura til vinstri.]] Lítið er vitað um æsku Raspútíns með vissu. Nítján ára gamall giftist hann Proskoviu Fyodorovnu, sem ól honum fjögur börn. En hjónabandið heillaði ekki Raspútín til lengdar og yfirgaf hann konu sína og börn, hann fór þá á flakk meðal annars til [[Grikkland]]s og [[Jerúsalem]]. Hann lifði af ölmusum og sagðist vera heilagur maður sem gæti læknað þá sjúku og séð í framtíðina. Þar sem svo lítið er um öruggar heimildir um æsku Raspútíns eru til margar goðsagnir um hana. Raspútín var auk þess afar umdeildur maður og bjuggu Rússar til sögur til að geta í eyðurnar, ýmist jákvæðar eða neikvæðar. Þeir sem tortyggðu Raspútín reyndu að sverta mannorð hans og andrúmsloftið í Rússlandi eftir [[Rússneska byltingin 1917|byltingu bolsévika]] árið 1917 ýtti undir slíkar kjaftasögur, þar sem Raspútín var sérstaklega óvinsæll hjá andstæðingum keisarafjölskyldunnar. Ein sagan er á þá leið að þó að Raspútín hafi gengið í skóla sýndi hann náminu lítinn áhuga en stóð í sífeldu svalli og leiddi þessi lífsstíll hans af sér nafnið Raspútín, sem á rússnesku þýðir sukkari, eða svallari.<ref name=":0">''Sagan öll'' 2010: 44.</ref> Þetta er þó ekki rétt, þar sem ættarnafnið Raspútín er eldra en Grígorí sjálfur og faðir hans og forferður báru það líka.<ref name=":1">Smith, 2016.</ref> Einnig er til saga um að átján ára gamall hafi hann gengið í klaustur, úrkynjað hugmyndir klaustursins og sagt að besta leiðin til að komast sem næst guði væri að drekka og hórast þangað til þú værir útkeyrður.<ref name=":0" /> Sú saga er einnig ósönn. Á þessum tíma voru margir sérstrúarsöfnuðir til staðar í Rússlandi sem stunduðu ýmsan ólifnað svo sem ofsadrykkju, kynsvall, geldingar og aðrar limlestingar í þeim tilgangi að komast nær guði, en Raspútín tilheyrði engum slíkum söfnuði. Hann reyndi þvert á móti að starfa innan rússnesku [[Rétttrúnaðarkirkjan|réttrúnaðarkirkjunnar]], en skoðanir á honum þar voru mjög skiptar eins og í samfélaginu öllu. Hann lifði þó engu munkalífi. Margar frásagnir eru til þar sem hann var sagður kyssa og þukla á konum á meðal fylgismanna sinna. Einnig svaf hann gjarnan í herbergi með konum sem komu að heimsækja hann á heimili hans í Pokrovskoye, auk þess sem hann bauð þeim gjarnan að baða sig með sér í ánni [[Tura]]. Þegar hann var spurður út í þessa hegðun sagði hann að ekkert kynferðislegt væri þar að baki. Hann vildi aðeins athuga hvort konurnar væru hreinar og móttækilegar fyrir trúarboðskap hans.<ref name=":1" /> === Græðari keisarans === Árið 1903 skaut Raspútín svo kollinum upp í Sankti Pétursborg, þar hélt hann predikum sínum áfram og var fljótt komin með hóp fylgdarmanna. Mikill meirihluti þeirra voru konur sem heilluðust af Raspútín og margar þeirra í efstu stétt samfélagsins. Það var því ekki að furða að nafn hans bærist keisarafjölskyldunni til eyrna. En á sama tíma var sonur hans, erfðaprins Rússlands, [[Aleksei Romanov|Aleksei]], haldinn [[dreyrarsýki]]. Sjúkdóminum var hins vegar haldið leyndum fyrir þegnum landsins og var keisarafjölskyldan haldin þungum áhyggjum. [[Nikulás 2.|Nikulás II]] keisari var þar að auki óöruggur í embætti og [[Alexandra romanov|Alexandra]] keisaraynja orðin hugsjúk af áhyggjum vegna Aleksei. Keisarahjónin voru því mjög móttækileg fyrir ráðum frá alls konar falsspámönnum og predikurum. Skömmu áður en þau kynntust Raspútin sóttu þau ráðgjöf hjá frönskum falsspámanni. Það vakti miklar deilur innan hirðarinnar og hann var að lokum rekinn frá Rússlandi. Árið 1907 var Raspútín kallaður á fund þeirra Nikulásar keisara og Alexöndru Fjodorovnu, fyrrum prinsessu af Hessen og keisaraynju Rússlands. Enginn efast um dáleiðslu hæfileika Raspútíns og hafði nærvera hans góð áhrif á Aleksei. Þegar Aleksei var illa haldinn af sjúkdóminum og læknar hans stóðu ráðalausir virtust bænir Raspútíns og handayfirlagningar hans hafa mjög góð áhrif á heilsu drengsins. Með þessu hændi Raspútín, Alexöndru keistarynju að sér en hún trúði því að hann væri í beinu sambandi við æðri máttarvöld og áleit hún hann öðrum mönnum merkari. Því var Raspútin gerður sérlegur ráðsmaður og græðari keisarafjölskyldunnar.<ref>''Encylopædia Britannica'' 2012.</ref> === Svall og ólifnaður === Raspútín naut lífsins næstu árin og var sídrukkinn og á einhverju siðlausu sukki. Hann átti fjöldann allan af kvenkyns aðdáendum sem fylgdu honum í einu og öllu. Hann sótti oft gufuböð borgarinnar í fylgd kvenna úr ýmsum stéttum samfélagsins. Raspútín svaraði því að konur þyrftu að þvo burt syndir sínar og oft væri eina leiðin til þess sú að sameinast hans heilaga líkama. Í [[Slúður|slúðurblöðum]] mátti lesa um hamslaust [[Svallveisla|svall]] hans kvöld eftir kvöld á einhverjum af nautnabúllum borgarinnar en þar dvaldi Raspútín iðulega næturlangt og fannst honum ekki síðra að stíga trylltan dans. Þó að þessir lifnaðarhættir hafi vissulega orðið Raspútín úti um óvini, þá voru það áhrif hans í innanlandsmálum Rússlands sem settu líf hans í hættu.<ref>''Sagan öll'' 2010:47</ref> == Ófriðartímar == [[Mynd:Rasputin listovka.jpg|thumb|Almenningur í Rússlandi taldi Rasputin hafa slæm áhrif á keisarafjölskylduna.]] Miklar breytingar höfðu orðið í Rússlandi á þessum árum og voru byltingarsinnar farnir að vera æ háværari. Nikulás II virtist vera að missa tökin og var löngum sagt að hann hlustaði ekki á neinn nema konu sína. Alexandra var undir áhrifum Raspútíns og varð hann því gífurlega áhrifamikill innan Rússlands.<ref>Einar Már Jónsson o.fl. 1981: 53.</ref><ref>''Sagan öll'' 2010: 44.</ref> Í eyra keisaraynjunar hvíslaði hann svo alls kyns glæfralegu ráðabruggi. Og þegar keisarafjölskyldan fór að sýna Þjóðverjum velvild þá var komið nóg<ref>''Sagan öll'' 2010: 48.</ref> Þessi völd Raspútíns urðu honum að falli. Hann eignaðist marga valdamikla óvini sem sáu sér þá einu leið færa að verða Raspútín að bana til þess að bjarga Rússlandi frá glötun.<ref>Einar Már Jónsson o.fl. 1981: 53.</ref> === Ráðabrugg og morð === Það voru aðalsmennirnir Felix Jussupov, Purisjkevits og Dimitrí Pavlovits sem hófu að skipuleggja morðið á Raspútín Rússlandi til bjargar, enda voru þeir miklir þjóðernissinnar. Þeir buðu Raspútín í veislu í Majkahöll að kvöldi 29. desember 1916, þar sem hann átti að hitta Írínu, eignkonu Jussupovs, en hún þótti mjög fögur. Raspútín gat ekki neitað slíku boði enda kvennamaður mikill og hélt því af stað. Þegar komið var til hallarinnar var hann leiddur inn í glæsilegan veislusal þar sem hann þáði vínglas og smákökur. Það sem hann ekki vissi var að þær voru stútfullar af eitri. Eitrið vann þó ekki á hinum heilaga manni og eftir margra tíma bið var ákveðið að nota áætlun B.<ref>''Sagan öll'' 2010: 48-49.</ref> Raspútín var þá beðinn að leggjast á bæn fyrir framan kross einn og skaut Jussupov hann þá í bakið. Rasspútín féll fram í grúfu og virtist allur en þegar Jussupov aðgætti líkið vaknaði Raspútín, stóð á fætur og tók Jussupov hálstaki. Hann reyndi síðan að flýja en í hallargarðinum beið Purisjkevits og lét rigna yfir hann kúlum. Síðan bundu þeir hendur hans og settu hann á sleða sem þeir drógu út að fljótinu. Þar höfðu þeir áður gert stórt gat á ísilagt fljótið og hentu þeir honum undir ísinn. Líkið fannst þremur dögum seinna, með lungun full af vatni. Það var ekki eitrið eða byssukúlurnar sem höfðu banað Raspútín, hann hafði drukknað.<ref>''Sagan öll'' 2010: 49.</ref> == Spádómur Raspútíns == Rétt fyrir dauða sinn skrifaði Raspútín bréf til keisarans og spáði fyrir að hann yrði allur áður en árið væri á enda: „Ef venjulegir rússneskir bændur ganga af mér dauðum þarf keisarinn ekkert að óttast, þá ríkja afkomendur hans yfir Rússlandi um aldir. Ef morðingjarnir eru hins vegar af aðalsættum verður öll keisarafjölskyldan tekin af lífi. Ef ættingjar keisarans drepa mig lifa meðlimir keisarafjölskyldunar í mesta lagi næstu tvö ár.“ Spádómurinn reyndist síðan réttur því að byltingasinnar tóku síðar alla keisarafjölskylduna af lífi.<ref>''Sagan öll'' 2010: 49.</ref> == Í dægurmenningu == * Þýska diskóhljómsveitin [[Boney M]] samdi lagið Raspútín sem var gefið út árið 1978. Söngvari hljómsveitarinnar lést á tónleikaferðalagi í [[Sankti Pétursborg]] 30. desember árið 2010 eftir að hafa lesið bók um Raspútín. == Tilvísanir == {{reflist}} == Heimildaskrá == * Einar Már Jónsson, Loftur Guttormsson og Skúli Þórðarsson. 1981. ''Mannkynssaga. Tuttugasta öldin''. Fyrra bindi (1914-1945). Hið íslenska bókmenntafélag, Reykjavík. * ''Encyclopædia Britannica Online'', s. v. „Grigory Yefimovich Rasputin“, skoðað 21. mars 2012, http://www.britannica.com/EBchecked/topic/491776/Grigory-Yefimovich-Rasputin. * Smith, Douglas. 2016. ''Rasputin: The Biography.'' MacMillan. {{DEFAULTSORT:Raspútín, Grígoríj}} [[Flokkur:Dulspeki]] [[Flokkur:Rússar]] {{fd|1869|1916}} jh3qsfdi84sxs17y1z86ycikjbphlm4 0 107703 1762422 1660375 2022-07-30T00:07:25Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki '''Forsætisráðherra Rússlands''' ([[rússneska]]: ''Председатель Правительства Российской Федерации'' eða ''Премьер-министр России'') er leiðtogi ríkisstjórnar [[Rússland]]s og hefur það hlutverk með höndum að stýra og samræma vinnu annarra ráðherra ríkisstjórnarinnar. Núverandi forsætisráðherra Rússlands er [[Míkhaíl Míshústín]]. == Tengt efni == * [[Listi yfir forsætisráðherra Rússlands]] * [[Stjórnarskrá Rússlands]] * [[Forseti Rússlands]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands| ]] [[he:ראשי ממשלת רוסיה]] gwufnyeen9105v4ig0901zeayy4plwp 14 113605 1762623 1340767 2022-07-30T09:23:10Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á gallegska [[Flokkur:Notandi gl|2]] 3r9590xkkt6y81w8vm5s3bud6u8ivd6 14 113606 1762543 1340768 2022-07-30T08:53:51Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á mirandesíska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] dmgvugj5pxahzyndyr87ndf3iijdpzm 14 113607 1762652 1340769 2022-07-30T09:28:50Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á mirandesíska [[Flokkur:Notandi mwl|2]] 5i7ynr5oxioxl8poppqwosqta5jqyug 14 113682 1762556 1342921 2022-07-30T08:56:26Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á tamílska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] l9f1fb2637o5mc0vtdqaux8xpe5vjz1 14 113683 1762591 1342922 2022-07-30T09:12:33Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á tamílska [[Flokkur:Notandi ta|M]] 6vgtv2adhjre2i1t391muv7xwmemi9h 14 113694 1762547 1343179 2022-07-30T08:54:39Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á óría máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] iix8wyfvlayllzdhlactcoqc4p8cm4n 14 113695 1762585 1343180 2022-07-30T09:11:22Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á óría [[Flokkur:Notandi or|M]] 7vomoiyt9yfgqy4ghd16ur57s9030xo 14 113696 1762549 1343181 2022-07-30T08:55:03Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á palí máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 3mde28lfi5wqzmp5lpkpyxeenujbfao 14 113697 1762657 1343182 2022-07-30T09:29:49Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á palí [[Flokkur:Notandi pi|1]] 21g5k5zq2iapa9nh7txgwsc14318mh2 14 113698 1762536 1343183 2022-07-30T08:52:30Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á kannada máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] l625hpit8g1bdnaen7y4al2ztrtij0q 14 113699 1762636 1343184 2022-07-30T09:25:41Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á kannada [[Flokkur:Notandi kn|1]] 7a30dxdoh6gl3iqaua97s35nywwog5d 14 113707 1762544 1343512 2022-07-30T08:54:03Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Mazanderani máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] of8x9egkrx0ccalhi58l6yamo99kbfe 14 113708 1762654 1343513 2022-07-30T09:29:13Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á Mazanderani [[Flokkur:Notandi mzn|2]] llzbsjvztqxsw78n27901zcc9nhv9oi 14 113732 1762638 1343866 2022-07-30T09:26:05Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 5-stigs kunnáttu á limbúrgíska [[Flokkur:Notandi li|5]] 530njo6koocps43bgzbhqihc6ph0evz 14 113737 1762588 1343938 2022-07-30T09:11:57Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á serbókróatíska [[Flokkur:Notandi sh|M]] b4rzc1kr48xn6ygxzead7yjlklxecjg 14 113750 1762602 1344290 2022-07-30T09:19:07Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á hvítrússneska [[Flokkur:Notandi be|3]] 038wcq7axwzj28jhlzqv2cnxn4f10i3 14 113751 1762649 1344291 2022-07-30T09:28:14Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 0-stigs kunnáttu á makedónska [[Flokkur:Notandi mk|0]] 1q8y9rtf846vtk1g9219pm0ss2ky7d6 14 113768 1762583 1344422 2022-07-30T09:11:00Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á malaíska [[Flokkur:Notandi ms|M]] sa18amewn6vry8h3njmewsk5708ul86 14 113771 1762601 1344560 2022-07-30T09:18:56Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 4-stigs kunnáttu á aserska [[Flokkur:Notandi az|4]] 7giv9i7jnaqfor3z4tho8p2u9jmqa9x 14 113827 1762621 1345064 2022-07-30T09:22:46Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á frísneska [[Flokkur:Notandi fy|1]] 3995nuycm4av0bj37wa79fkidgholph 14 113838 1762521 1345133 2022-07-30T08:49:38Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á austurrísk þýska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] nuy8jlhe0g35t1l0b6d0z7xx1gmndio 14 113840 1762651 1345135 2022-07-30T09:28:38Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á mirandesíska [[Flokkur:Notandi mwl|1]] pzkm31vcm6frhuv4sbr5s8nmnii7i5r 14 113867 1762542 1345473 2022-07-30T08:53:40Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á malagasíska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] ssjz0eyjmt1igo1esb77icf02ptwnux 14 113868 1762582 1345474 2022-07-30T09:10:48Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á malagasíska [[Flokkur:Notandi mg|M]] hl37yt3txryc5zfb6qojgyzj4xowega 14 113946 1762574 1347145 2022-07-30T09:09:17Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á eistneska [[Flokkur:Notandi et|M]] 7ck1g4e3nyvrlzkka92iopewzgemewq 14 113972 1762540 1347306 2022-07-30T08:53:17Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á lettneska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] jqvcstqiko67uptkpndvjooylb2z3m2 14 113973 1762644 1347307 2022-07-30T09:27:15Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á lettneska [[Flokkur:Notandi lv|1]] 7kwft9iim20nwycjd0fkpdtm4qb14tm 14 113974 1762511 1347308 2022-07-30T08:47:43Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á abkasíska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 4ulxv9yh4ehytp73fd6dd1wf88zzzr5 14 113975 1762596 1347309 2022-07-30T09:17:59Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á abkasíska [[Flokkur:Notandi ab|3]] izb5v8colkcxp8rlirrhpb4i0sjql9s 14 113976 1762550 1347310 2022-07-30T08:55:15Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á rúndí máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] kchf6j6dakv05qnwrrnccug79z7msk1 14 113977 1762658 1347311 2022-07-30T09:30:01Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á rúndí [[Flokkur:Notandi rn|2]] 8xyet1t9iyx7he6qk278dxjg1fyxrse 14 113996 1762666 1347567 2022-07-30T09:31:33Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á svahílí [[Flokkur:Notandi sw|2]] ohprk1hnazemi7p5cyq1pkeqw8qtohf 14 114229 1762553 1351757 2022-07-30T08:55:50Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Simple English máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 994nulzq10yv1474r4c0i8ogfjoinfg 14 114230 1762589 1351758 2022-07-30T09:12:09Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á Simple English [[Flokkur:Notandi simple|M]] koknl9kfjbgm4mq5s1pq9tg7bxny8ty 14 114378 1762513 1353931 2022-07-30T08:48:05Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á assamska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] s5ts4wmqz1eh2czpplzb3jydf6irrdk 14 114379 1762568 1353932 2022-07-30T09:08:07Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á assamska [[Flokkur:Notandi as|M]] 09oesn5mk5w671ki0zh2blacy73eo9u 14 114380 1762515 1353933 2022-07-30T08:48:27Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á bengalska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 3fiynyqecx1ucu22qpd9fm3g5bmg7b2 14 114381 1762604 1353934 2022-07-30T09:19:31Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á bengalska [[Flokkur:Notandi bn|2]] oaia607yr4py8nn3olrlnidh55i5wn3 14 114401 1762531 1354399 2022-07-30T08:51:33Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Fiji Hindi máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] go9z0gsq35jp3hzefbyggu1l4a1gg77 14 114402 1762576 1354400 2022-07-30T09:09:40Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á Fiji Hindi [[Flokkur:Notandi hif|M]] ho6nvv299za3j794ql1iu39uzxva45p 14 114469 1762538 1356368 2022-07-30T08:52:53Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á lumbaart máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] adffp2vwd0p0liqaljzspzsqfj807ix 14 114470 1762640 1356369 2022-07-30T09:26:29Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á lumbaart [[Flokkur:Notandi lmo|1]] ok0y61mhvon21rkcztchnthu13pc841 14 114640 1762600 1361728 2022-07-30T09:18:44Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á astúríska [[Flokkur:Notandi ast|3]] 1tcogfzhthstobeumuebj5njzqz291c 14 114641 1762525 1361729 2022-07-30T08:50:24Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Extremaduran máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 7fvtmhuunzec369nwc7svcs96u7h53h 14 114642 1762616 1361730 2022-07-30T09:21:47Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á Extremaduran [[Flokkur:Notandi ext|1]] g0r3eb5sv5pgbbe8eiyqu9bi6x8g16o 14 114643 1762529 1361731 2022-07-30T08:51:10Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á gotneska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] cxro3yp6qr2zk7s5shl2nqtx116ay3v 14 114644 1762626 1361732 2022-07-30T09:23:46Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 0-stigs kunnáttu á gotneska [[Flokkur:Notandi got|0]] 0m4braqq6pv81pzhsk9kxqcfh2vtrvq 14 114682 1762664 1362714 2022-07-30T09:31:11Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á serbókróatíska [[Flokkur:Notandi sh|1]] aas86rxdvfkis7jw6980smhd0n6tk6o 14 114872 1762633 1366331 2022-07-30T09:25:07Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 0-stigs kunnáttu á javanska [[Flokkur:Notandi jv|0]] bu3o41i8042cxog637fd0bx91fazuqa 14 115556 1762551 1407778 2022-07-30T08:55:26Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á sikileyska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] muuxh51jswa2ceosy9yh9ey9l250g4o 14 115557 1762659 1407779 2022-07-30T09:30:13Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 4-stigs kunnáttu á sikileyska [[Flokkur:Notandi scn|4]] ehljus27gr0kj6dieh4oa3bqwxlxhvv 14 117084 1762586 1421657 2022-07-30T09:11:33Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á sikileyska [[Flokkur:Notandi scn|M]] pvxkiika8pw4ees8bo25l22kmgp7h1l 0 117230 1762473 1422902 2022-07-30T01:15:21Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Dímítrí Medvedev]] til [[Dmítríj Medvedev]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Dmítríj Medvedev]] kexldoy0tnw5og0m2s0wgaavq67j0hf 14 117773 1762647 1427776 2022-07-30T09:27:51Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 5-stigs kunnáttu á lettneska [[Flokkur:Notandi lv|5]] k64kyzw8rpdvslnnsm20dpqjq1cyy32 14 118335 1762533 1431063 2022-07-30T08:51:55Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Italian Sign Language máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] cpdypn4gunspl7y9jeouu5j9lqca2vt 14 118336 1762577 1431064 2022-07-30T09:09:51Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á Italian Sign Language [[Flokkur:Notandi ise|M]] cj35x8uul8tn17gan8hv3zbx8pton37 14 118337 1762514 1431065 2022-07-30T08:48:16Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á American Sign Language máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 90vyb12hqln5hst9jqtk0zvczlgxo8p 14 118338 1762569 1431066 2022-07-30T09:08:19Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á American Sign Language [[Flokkur:Notandi ase|M]] jj9sq74buqgw16xqxd9ovk6g3v7p85p 0 118461 1762346 1433300 2022-07-29T18:35:21Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{hnit|65|55|11|N|22|48|00|W|display=title|region:IS}} [[Mynd:Kálfavik.JPG|thumb|right|220px|Kálfavík]] '''Kálfavík''' er steinhús byggt [[1909]]. Það skiptist í eldhús og búr í kjallara eins og þá var siður, baðstofa, herbergi og stofa á miðhæð, tvö lítil herbergi og geymslurými í risi. Síðustu ábúendur í Kálfavík voru þau hjónin Guðröður Jónsson og Guðrún Guðmundsdóttir. == Sjósókn == Útræði var frá bænum, fisk hjallur niðri við sjó þar sem fiskur var þurrkaður. Guðröður átti að jafnaði einn til tvo báta, lítinn vélbát og árabát, veiddi á línu og seldi fisk útá Ísafjörð. == Heimildir == [http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=130089&pageId=1893093&lang=is&q=Gu%F0r%F6%F0i%20J%F3nssyni Morgunblaðið minningargrein 1997] [[Flokkur:Íslenskir bæir]] [[Flokkur:Íslensk eyðibýli]] ncbhplsju789pjcesaoqq8ic7lo4fqh 2 118462 1762348 1432473 2022-07-29T18:35:40Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki == Landfræðileg staðsetning == {{Nafn=Kálfavík |Nafn=Kálfavík |Skjaldarmerki= Kálfavik.JPG |Land=Ísland |lat_dir=N | lat_deg=65 | lat_min=55 |lon_dir=W | lon_deg=22 | lon_min=48 |Flatarmál=0 |GPS staðseting=N 65 55.118 W 22 48.708 |Street View=[https://www.google.com/maps/preview#!q=65.918631%2C-22.811792&data=!1m7!1m3!1d3!2d-22.809459!3d65.918179!2m1!2f90!4f75!2m7!1e1!2m2!1slXj-8tcmnhQpOlQTBGLAyg!2e0!5m2!1slXj-8tcmnhQpOlQTBGLAyg!2e0!4m15!2m14!1m13!1s0x4f2b2667d6cbee15%3A0x6fd5b469866360ac!3m8!1m3!1d32432202!2d-95.677068!3d37.0625!3m2!1i1680!2i955!4f13.1!4m2!3d65.918631!4d-22.811792&fid=5 tengill] |Web=http:/www.facebook.com/kalfavik/ }} GPS staðseting '''65.918631,-22.811792''' [https://www.google.com/maps/preview#!q=65.918631%2C-22.811792&data=!1m7!1m3!1d3!2d-22.809459!3d65.918179!2m1!2f90!4f75!2m7!1e1!2m2!1slXj-8tcmnhQpOlQTBGLAyg!2e0!5m2!1slXj-8tcmnhQpOlQTBGLAyg!2e0!4m15!2m14!1m13!1s0x4f2b2667d6cbee15%3A0x6fd5b469866360ac!3m8!1m3!1d32432202!2d-95.677068!3d37.0625!3m2!1i1680!2i955!4f13.1!4m2!3d65.918631!4d-22.811792&fid=5 tengill] === Um húsið === Steinhús byggt 1909. Eldhús og búr í kjallara eins og þá var siður, baðstofa, herbergi og stofa á miðhæð, tvö lítil herbergi og geymslurými í risi. == Síðustu ábúendur == Voru þau hjónin Guðröður Jónsson og Guðrún Guðmundsdóttir. == Sjósókn == Útræði var frá bænum, fisk hjallur niðri við sjó þar sem fiskur var þurrkaður. Guðröður átti að jafnaði einn til tvo báta, lítinn vélbát og árabát, veiddi á línu og seldi fisk útá Ísafjörð. == Heimildir == [http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=130089&pageId=1893093&lang=is&q=Gu%F0r%F6%F0i%20J%F3nssyni Morgunblaðið minningargrein 1997] ewqw1s8a74t80jytebf9z3gtftuprco 14 118567 1762620 1432201 2022-07-30T09:22:34Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 0-stigs kunnáttu á vesturfrísneska [[Flokkur:Notandi fy|0]] 9ajtfjfadu5pe4pypep7dfctnnj2a76 14 118664 1762523 1432843 2022-07-30T08:50:01Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Emiliano-Romagnolo máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] cp44rtoqs0hgr5ucho7as3rmc1tp6zx 14 118665 1762612 1432844 2022-07-30T09:21:01Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á Emiliano-Romagnolo [[Flokkur:Notandi eml|2]] cesd1oxd74277jv66m8neivbfp8uf2r 14 118666 1762641 1432845 2022-07-30T09:26:40Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á lumbaart [[Flokkur:Notandi lmo|2]] pabj6hzgypfy0dnv6p6o1ywndtlpi4l 14 118790 1762570 1433547 2022-07-30T09:08:31Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á bengalska [[Flokkur:Notandi bn|M]] l5sxajpm5rl7su5ao0w7xaebq5t3fdz 0 119333 1762466 1745859 2022-07-30T01:05:27Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Mikhail Kalashnikov]] á [[Míkhaíl Kalashníkov]] wikitext text/x-wiki [[Mynd:Michael Kalashnikov.jpg|thumb|Kalashikov, [[2009]]]] '''Mikhail Timofeyevich Kalashnikov''' ([[10. nóvember]] [[1919]] – [[23. desember]] [[2013]]) var [[Rússland|rússneskur]] [[vopn]]ahönnuður. Hann hannaði hríðskotabyssuna [[AK-47]] sem náði gríðarlegri útbreiðslu á síðari hluta 20. aldar. {{stubbur|æviágrip}} [[Flokkur:Rússar|Kalashnikov, Mikhail]] {{fde|1919|2013|Kalashnikov, Mikhail}} fc2t1zsteqquhjx7t8lvuy47ji7igdt 14 119399 1762617 1437073 2022-07-30T09:21:59Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á persneska [[Flokkur:Notandi fa|1]] 10jf29gm496eck0v4yo5fjupxi9vs0c 14 119703 1762545 1439285 2022-07-30T08:54:15Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á napólíska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] s1b2vqh4nlccr7jse6ew58qkvpohxfi 14 119704 1762584 1439286 2022-07-30T09:11:11Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á napólíska [[Flokkur:Notandi nap|M]] mxjehlr7z03nqc5v4qteyezu0xxhewk 14 119711 1762614 1439309 2022-07-30T09:21:23Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á baskneska [[Flokkur:Notandi eu|3]] 52moops3opvjv746pnc5rgc7pjh3qd9 14 119829 1762605 1440647 2022-07-30T09:19:42Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á bosníska [[Flokkur:Notandi bs|1]] qi9n8xnyoci2fweiciq6nfxzcx5hn5h 14 120480 1762665 1449877 2022-07-30T09:31:22Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 4-stigs kunnáttu á Simple English [[Flokkur:Notandi simple|4]] 2w9enioel7tkmivb6st527cvvl1mesj 14 120481 1762555 1449878 2022-07-30T08:56:14Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Silesian máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] s3uv0398rijm94z7cat2jmjv7eor1sx 14 120482 1762668 1449879 2022-07-30T09:31:57Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á Silesian [[Flokkur:Notandi szl|2]] qabvo7ot9z7wq17xwb8ilqs2mqlkdj1 14 120483 1762518 1449880 2022-07-30T08:49:02Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á kasúbíska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] qpg8t97zqhvqvd7jmakmyamvnsi0ylc 14 120484 1762609 1449881 2022-07-30T09:20:27Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á kasúbíska [[Flokkur:Notandi csb|1]] p704psdqb3zo0r62z8vcln2zsujtlpm 14 120853 1762578 1450626 2022-07-30T09:10:02Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á javanska [[Flokkur:Notandi jv|M]] h0iqbalk3x7u0zywuoc05gv7hmb2b5v 0 121294 1762474 1451505 2022-07-30T01:15:35Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Dímítrí Medvedev]] til [[Dmítríj Medvedev]] wikitext text/x-wiki #Redirect [[Dmítríj Medvedev]] dfool91bblnjkf7oib28brqe72qxv4y 0 121295 1762476 1451506 2022-07-30T01:16:21Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Dímítrí Medvedev]] til [[Dmítríj Medvedev]] wikitext text/x-wiki #Redirect [[Dmítríj Medvedev]] dfool91bblnjkf7oib28brqe72qxv4y 0 121659 1762350 1723332 2022-07-29T18:36:03Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Granastaðir í Eyjafjarðardal''' eru rústir [[Víkingaöld|víkingaaldar]]-bæjar í [[Eyjafjarðarsveit]] á Norðurlandi. Granastaðarústir eru á milli Tjarna og Hóla[[sel]]s í [[Eyjafjarðardalur|Eyjarfjarðardal]] og er um það bil 50 km. suður af [[Akureyri]]. == Umhverfi == [[Mynd:Impassable (4666376452).jpg|thumbnail|Frá Eyjafjarðardal á fallegum degi.]] Bæjarstæðið er um 250 metra yfir [[sjávarmál]]i og rúma 50 km. inn í landi. Rétt utan við [[Hálendi Íslands|hálendi]]smörkin. Rústir bæjarins eru á grónum malarási á austurbakka [[Eyjafjarðará|Eyjarfjarðará]]r. Beint upp af bæjarstæðinu er Glerárdalur og úr honum rennur áin [[Glerá]]. Yfir þúsund metra há fjöll umlykja dalinn á þessum stað. Austan megin er Hólafjall, og þar sunnar er Fellið. Vestan megin í dalnum er Torfufell og rétt sunnar er Kerlingarhnjúkur. == Fyrri heimildir um Granastaði == Nafnið Granastaðir koma sennilega einu sinni fyrir í Reykdælu. Þar er talað um Grana sem býr á Granastöðum í Eyjafjarðardölum en hugsanlega er þetta ruglingur við Arnarstaði sem eru nefndir í fyrri útgáfum Reykdælu. Í bók sinni Bidrag til en historisk-topografisk beskrivelse af Island (1882) segir [[Kristian Kaalund]] frá eyðibýli í Eyjafjarðardal með þessu nafni og hefur það eftir munnmælasögum úr sveitinni og telur hann það kunni að vera hinir sömu Granastaðir og koma fyrir í Reykdælu. Samkvæmt sömu munnmælasögum lagðist bærinn í eyði í kjölfar [[Svarti dauði á Íslandi|svarta dauða]] árið 1402.<ref>Bjarni F. Einarsson. 1995. bls. 72.</ref> [[Mynd:Kristian Kaalund by Laurberg.jpg|thumbnail|Kristian Kaalund skrifaði Bidrag til en historisk-topografisk beskrivelse af Island, eða Íslenskir sögustaðir 1–4. Má segja að það rit sé undirstöðurit um íslenskar fornleifar]] == Fornleifarannsóknir == Árið 1930 kannaði [[Matthías Þórðarson]] fyrsti þjóðminjavörður Íslands tóftarbrot við Granastaði og lét friða tóftirnar í kjölfarið. Rannsóknir stóðu yfir árin 1987 – 1991 og var verkefnisstjóri rannsóknanna Bjarni F. Einarsson. Rannsóknir þessar voru liður í doktorsverkefni Bjarna. The Settlement of Iceland; A Critical Approach. Granastaðir and the Ecological Heritage. [[Rúst]]irnar eru alls átján en fernar rústir sem taldar eru vera frá nútíma. Helst ber að nefna rústir [[Eldaskáli|skála]] með tvær viðbyggingar, tvenn jarðhýsi, túngarð, tvenn meint [[kuml]] og útihús. Aðeins eitt byggingarstig er að Granastöðum. === Skáli === Skálinn mældist 79 fermetrar að gólffleti. Lengd skálans innanveggja er rétt rúmir 13 m. og breidd hans nálægt miðju um 4,5 m. Skálinn er þrískiptur með langeldi fyrir miðju og setbekkjum meðfram veggjum. Grjót hefur ekki verið notað með torfi í vegghleðslur. Önnur viðbyggingin við skálann er niðurgrafið eldhús sem tengist norðurenda skálans og hefur verið innangegnt á milli. Hin viðbyggingin er reykhús norður á skálanum.<ref>Bjarni F. Einarsson. Súlur 29. 1989. bls. 36.</ref> === Jarðhýsi === Jarðhýsið er þrískipta, það er að segja eftir hluta af gólfinu, spölkorn frá vegg, hafa tvær samhliða stoðaraðir gengið, sem skipt hafa húsinu í þrjá hluta á lengdina. Þar sem stoðir eru ekki úti á gólfinu, er lagt hnefastórum steinum og hefur sá hluti hússins verið vinnustaður og matargerðastaður. Þar er ofn til staðar og dyr ganga inn í húsið. Þess má geta að jarðhýsin á Granastöðum eru tvö. Annað er órannsakað. === Gripir === [[Mynd:Arctica islandica.jpg|thumbnail|Mikið magn af kúskel eða kúfskel fundust að Granastöðum]] Yfir 300 gripir fundust við rannsóknina. Þar með talið stórt [[Bein|beina]]safn sem samanstendur meðal annars af [[Fiskur|fisk]], (bæði úr [[Sjór|sjó]] og [[ferskvatn]]i), fugli, kindum, hestum, hundum, svínum og nautgripum. Mikið fannst af [[kúskel]]. Einnig fundust [[Halasnælda|snældusnúðar]], taflmaður úr rauðum sandstein, eldsláttusteinn úr [[Hrafntinna|hrafntinnu]], tafla úr [[hnefatafl]]i, [[Hnífur|hnífar]], sörvistölur, skrautsteinar, glerperlur, kambar, brýni og [[Kljásteinn|kljástein]]ar. Allir þeir gripir sem fundust voru gerðir úr steintegundum sem fyrirfinnast í Eyjafjarðardal.<ref>Bjarni F. Einarsson. Súlur 29. 1989. bls. 37 - 3.</ref> Fyrir utan þá gripi úr steintegundum sem ekki finnast á Íslandi. === Aldursgreiningar === [[Gjóskulagafræði]] og [[C-14 aldursgreining|kolefnisaldursgreining]]ar, voru notaðar við rannsóknina. Einnig var hægt að rekja suma gripi til víkingaaldar eins og til dæmis perlur. Granastaðir voru eldri en [[Heklugos árið 1104|gjóskulagið H-1104]] (súrt gjóskulag úr [[Hekla|Heklu]]) en yngri en [[Eldgosaannáll Íslands|Landnámslagið]]. Allar þær kolefnisaldursgreiningarnar sem gerðar voru við rannsóknina voru greindar af A. Brathen í [[Trollhättan|Trollhattan]] í [[Svíþjóð]]. [[Viðarkol]]asýnin voru öll af [[birki]]. Niðurstöður greininganna sýndu aldur á bilinu 900-1200.<ref>Bjarni F. Einarsson. 1995, bls. 99 - 100.</ref> Greining beinaleifa og frjókorna var einnig beitt. == Rannsóknir Bjarna F. Einarssonar == Bjarni gerir grein fyrir því í tímaritinu Súlum árið 1989 að hann sé á móti óhóflegri notkun [[Íslendingasögur|Íslendingasagnanna]] í rannsóknum á upphafi byggðar á Íslandi og vill leyfa fornleifunum að vera sjálfstæður vitnisburður um landnámið. Þessi hugmyndafræði hentar ágætlega á rannsóknum á þessum bæjarleifum því eins og fyrr segir er aðeins til ein hugsanleg heimild um Granastaði.<ref>Bjarni F. Einarsson. Súlur 29. 1989. bls. 22-23.</ref> === Hið félagslega rými að Granastöðum === Að rannsókn lokinni birti Bjarni Einarsson hugmyndir sínar um félagslega hegðun fólks á Granastöðum. Hann lítur svo á að innan fornleifafræðinnar sé hægt að þróa „kenningar um félagsleg tengsl og skipulag samfélaga“, beita þeim svo á fornleifar og finna á þann hátt sjálfstæða vísindalega leið.<ref>Bjarni F. Einarsson. Árbók hins íslenzka fornleifafélags 1992, bls. 51-75.</ref> Þessi aðferðafræði við túlkun fornminja er ein sú frumlegasta sem hefur verið gerð á hér á landi. Reynt er að skýra félagslega hegðun út frá dreifingu gripa í húsakynnum. == Ályktanir == Búskapur á Granastöðum hefur byrjað snemma á [landnámsöld] og aldursgreiningar á sýnum benda til þess að bærinn hafi verið yfirgefinn á [10. öld].Fólkið hefur komið á staðin og byrjað á því að grafa fyrir jarðhýsum þar sem það hafði til á meðan skálinn var byggður. Út frá stærð og umfangi bæjarins má áætla að 10-50 manna fjölskylda hafi búið þar. Fólkið hefur borið hálsfestar og kembt hár sitt. Það kunni að búa til áhöld úr steini, bæði sköfur og skurðaráhöld úr hrafntinnu og jaspismolum, sem slegnir voru með járnhamri.<ref>Gísli Sigurðsson. 2000. Eyjarfjörður frá öndverðu bls.10</ref> Fólkið komst af með því að veiða sér til matar, halda húsdýr og hugsanlega átt í viðskiptum við aðra. En rannsókn á öskuhaugum leiddi í ljós töluvert magn beina úr sjávarfisktegundum. Miðað við vegalengd bæjarins frá sjó bendir þetta til þess að annaðhvort hafi menn verið sendir í ver eða stundað vöruskipti við fólk sem bjó við sjávarsíðuna.<ref>Ragnar Edvardsson. 2004. bls. 3-4.</ref> == Tilvísanir == {{Reflist}} == Heimildir == * Bjarni F. Einarsson. „Hið félagslega rými að Granastöðum“. ''Árbók hins íslenzka fornleifafélags'' 1992, bls. 51-75. * Bjarni F. Einarsson „Jaðarbyggð á Eyjafjarðardal. Víkingaraldarbærinn Granastaðir“. ''Súlur'' 29, 1989, bls. 22 – 77. * Bjarni F. Einarsson. ''The settlement of Iceland: A critical approach. Granastaðir and the Ecological Heritage''. Reykjavík: 1995 Hið íslenska bókmenntafélag * Gísli Sigurðsson. 2000. Eyjarfjörður frá öndverðu. ''Lesbók Morgunblaðsins'', 13. maí. Bls. 10. Sótt í gagnasafn Tímarit.is. Vefslóð:http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=242939&pageId=3315480&lang=is&q=Granast%F6%F0um -skoðað 12.03.14 * Íslendingasögur Vol. 9, 1947:203 * Kaalund, K. Íslenskir sögustaðir. Bd. III. Reykjavík 1985, bls. 88. * Ragnar Edvardsson, Verstöðvarnar á Sauratúni og Skálavík Fornleifarannsókn á verminjum á Vestfjörðum Áfangaskýrsla. NV nr. 03-04. 2004, bls. 4. vefslóð: http://nave.is/utgefid_efni/skra/139/ {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20150911051107/http://nave.is/utgefid_efni/skra/139/ |date=2015-09-11 }} - Skoðað 11.03.2014 == Tengt efni == * [[Eyðibýli]] * [[Fornleifafræði]] * [[Uppgröftur]] * [[Fornleifar]] [[Flokkur:Fornleifauppgröftur á Íslandi]] [[Flokkur:Íslensk eyðibýli]] [[Flokkur:Eyjafjörður]] ==Tenglar== [http://www.thjodminjasafn.is/ Þjóðminjasafn Íslands] [http://www.instarch.is/instarch/SearchResults/?search-string=1939 Fornleifastofnun]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} [http://www.felagfornleifafraedinga.is// Félag íslenskra fornleifafræðinga] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160310210559/http://www.felagfornleifafraedinga.is/ |date=2016-03-10 }} [http://www.fornleifavernd.is/ Fornleifavernd ríkisins] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20120213180044/http://www.fornleifavernd.is/ |date=2012-02-13 }} [http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2057432/ Hið félagslega rými að Granastöðum]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} [http://www.hi.is/sagnfraedi_og_heimspekideild/fornleifafraedi/ Fornleifafræðinám við Háskóla Íslands] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140814184835/http://www.hi.is/sagnfraedi_og_heimspekideild/fornleifafraedi |date=2014-08-14 }} fh59savrrbi7l1n15yjzs5ph2oj5641 14 122249 1762632 1455762 2022-07-30T09:24:55Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á indónesíska [[Flokkur:Notandi id|1]] jtr8kha9cgaxp9s9jkp9k3m4jec1ml2 14 122250 1762558 1455764 2022-07-30T08:56:49Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á taílenska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] ec8c0bzsz98r43agsuw63esa852o3zc 14 122251 1762671 1455765 2022-07-30T09:32:32Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 0-stigs kunnáttu á taílenska [[Flokkur:Notandi th|0]] dcpb65jbga9pfzw9s22bcvspovuwa31 14 122342 1762524 1456554 2022-07-30T08:50:12Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á bresk enska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] acsdq65ir4o87t40jxdaa24f6asitv1 14 122343 1762573 1456555 2022-07-30T09:09:05Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á bresk enska [[Flokkur:Notandi en-gb|M]] 7kj122ja2casyc3h0lvvw8thjg3t3f4 0 122548 1762484 1546666 2022-07-30T01:30:36Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Tatiana Samoilova]] á [[Tatjana Samojlova]] wikitext text/x-wiki '''Tatiana Yevgenyevna Samoilova''' (fædd [[4. maí]] [[1934]] í [[Sankti Pétursborg|Leníngrad]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]]; dáin [[4. maí]] [[2014]] í [[Moskva|Moskvu]], [[Rússland]]i) var rússnesk leikkona. == Kvikmyndir == * ''[[Trönurnar fljuga]]'' (rús. Letyat zhuravli) (1957) * ''[[The Unsent Letter]]'' (1959) * ''[[Vingt Mille Lieues sur la Terre]]'' (1960) * ''[[Alba Regia]]'' (1961) * ''[[Anna Karenina (kvikmynd)|Anna Karenina]]'' (1967) * ''[[Loin de Sunset Boulevard]]'' (2005) == Tenglar == * {{imdb|name/nm0759967}} {{stubbur|æviágrip|kvikmynd}} [[Flokkur:Rússneskir leikarar|Samoilova, Tatiana]] {{fde|1934|2014|Samoilova, Tatiana}} h5veae310duw539zf5cqb2njr77chis 14 123347 1762532 1462653 2022-07-30T08:51:44Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Icelandic Sign Language máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] k5cqu58s824s1xcmyqvslt4jix1fytp 14 123348 1762630 1462654 2022-07-30T09:24:31Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á Icelandic Sign Language [[Flokkur:Notandi icl|1]] c55jj484ztp2el1s4nfot26uvjbebgv 0 127030 1762475 1481861 2022-07-30T01:16:06Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Dímítrí Medvedev]] til [[Dmítríj Medvedev]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Dmítríj Medvedev]] kexldoy0tnw5og0m2s0wgaavq67j0hf 14 127147 1762650 1482557 2022-07-30T09:28:26Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á makedónska [[Flokkur:Notandi mk|3]] s6peghss1wo7srgu68japmzcy22fuk8 14 127148 1762646 1482558 2022-07-30T09:27:39Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á lettneska [[Flokkur:Notandi lv|3]] 1buq470s03ugc6qgie4vne4m20agt0o 0 127267 1762417 1483192 2022-07-30T00:04:38Z EmausBot 13659 Vélmenni: Lagfæri tvöfalda tilvísun → [[Petró Porosjenko]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Petró Porosjenko]] mod2nr808y9e6zqz1v9cy0jm7kqq8e3 1 127268 1762455 1762197 2022-07-30T00:46:57Z TKSnaevarr 53243 Nýr hluti: /* Petro eða Petró */ wikitext text/x-wiki {{Æviágrip lifandi fólks}} == Umritun Ó-> O ? == Ef O úr kyrillíska stafrófinu er umritað sem O á íslensku, ætti nafnið ekki að vera Porosjenko? https://english.arnastofnun.is/page/umritunarreglur --[[Notandi:Berserkur|Berserkur]] ([[Notandaspjall:Berserkur|spjall]]) 5. apríl 2022 kl. 20:38 (UTC) :Ef við viljum hafa þetta samkvæmt samhæfðum viðmiðum væri það líklega réttast. Á hinn bóginn virðist frekar algengt að nöfn sem enda á -o séu rituð -ó á íslensku, þannig að það er spurning hvort hefð vegi upp á móti því. En ef við tækjum tillit til þessa myndi það hafa áhrif á fleiri síður (t.d. Viktor Jústsjenkó og Júlíu Tímósjenkó), þannig að það ætti kannski að færa þetta í umræðuna um umritun almennt eða í Pottinn. [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] ([[Notandaspjall:TKSnaevarr|spjall]]) 5. apríl 2022 kl. 23:50 (UTC) == Petro eða Petró == Ég sé að kommurnar í Pórósjenkó hafa verið teknar út. Ætti þá ekki fornafnið Petro líka að vera skrifað án kommu? Það er ekki gert ráð fyrir neinni kommu í úkraínsku umritunartöflunni. [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] ([[Notandaspjall:TKSnaevarr|spjall]]) 30. júlí 2022 kl. 00:46 (UTC) fqtzt7u5fjdx7c3rgc1iyx7ux8of6gn 1762704 1762455 2022-07-30T09:50:18Z Berserkur 10188 /* Petro eða Petró */ wikitext text/x-wiki {{Æviágrip lifandi fólks}} == Umritun Ó-> O ? == Ef O úr kyrillíska stafrófinu er umritað sem O á íslensku, ætti nafnið ekki að vera Porosjenko? https://english.arnastofnun.is/page/umritunarreglur --[[Notandi:Berserkur|Berserkur]] ([[Notandaspjall:Berserkur|spjall]]) 5. apríl 2022 kl. 20:38 (UTC) :Ef við viljum hafa þetta samkvæmt samhæfðum viðmiðum væri það líklega réttast. Á hinn bóginn virðist frekar algengt að nöfn sem enda á -o séu rituð -ó á íslensku, þannig að það er spurning hvort hefð vegi upp á móti því. En ef við tækjum tillit til þessa myndi það hafa áhrif á fleiri síður (t.d. Viktor Jústsjenkó og Júlíu Tímósjenkó), þannig að það ætti kannski að færa þetta í umræðuna um umritun almennt eða í Pottinn. [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] ([[Notandaspjall:TKSnaevarr|spjall]]) 5. apríl 2022 kl. 23:50 (UTC) == Petro eða Petró == Ég sé að kommurnar í Pórósjenkó hafa verið teknar út. Ætti þá ekki fornafnið Petro líka að vera skrifað án kommu? Það er ekki gert ráð fyrir neinni kommu í úkraínsku umritunartöflunni. [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] ([[Notandaspjall:TKSnaevarr|spjall]]) 30. júlí 2022 kl. 00:46 (UTC) : Góður punktur, mér sýndist að Óið í Петро́ væri eins og ó, er komman áhersla frekar en aðgreining frá O? Kannski er taflan ófullkomin. --[[Notandi:Berserkur|Berserkur]] ([[Notandaspjall:Berserkur|spjall]]) 30. júlí 2022 kl. 09:50 (UTC) atysijwsl3zch2bcgmmc8egr10tin44 1762736 1762704 2022-07-30T10:09:07Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {{Æviágrip lifandi fólks}} == Umritun Ó-> O ? == Ef O úr kyrillíska stafrófinu er umritað sem O á íslensku, ætti nafnið ekki að vera Porosjenko? https://english.arnastofnun.is/page/umritunarreglur --[[Notandi:Berserkur|Berserkur]] ([[Notandaspjall:Berserkur|spjall]]) 5. apríl 2022 kl. 20:38 (UTC) :Ef við viljum hafa þetta samkvæmt samhæfðum viðmiðum væri það líklega réttast. Á hinn bóginn virðist frekar algengt að nöfn sem enda á -o séu rituð -ó á íslensku, þannig að það er spurning hvort hefð vegi upp á móti því. En ef við tækjum tillit til þessa myndi það hafa áhrif á fleiri síður (t.d. Viktor Jústsjenkó og Júlíu Tímósjenkó), þannig að það ætti kannski að færa þetta í umræðuna um umritun almennt eða í Pottinn. [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] ([[Notandaspjall:TKSnaevarr|spjall]]) 5. apríl 2022 kl. 23:50 (UTC) == Petro eða Petró == Ég sé að kommurnar í Pórósjenkó hafa verið teknar út. Ætti þá ekki fornafnið Petro líka að vera skrifað án kommu? Það er ekki gert ráð fyrir neinni kommu í úkraínsku umritunartöflunni. [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] ([[Notandaspjall:TKSnaevarr|spjall]]) 30. júlí 2022 kl. 00:46 (UTC) : Góður punktur, mér sýndist að Óið í Петро́ væri eins og ó, er komman áhersla frekar en aðgreining frá O? Kannski er taflan ófullkomin. --[[Notandi:Berserkur|Berserkur]] ([[Notandaspjall:Berserkur|spjall]]) 30. júlí 2022 kl. 09:50 (UTC) Annars sýnist mér engin regla með Ó, Ósló er borið hér fram með O en Ópera með Ó. myndband: https://m.youtube.com/watch?time_continue=4&v=gJFxRIPRZbI&feature=emb_title --[[Notandi:Berserkur|Berserkur]] ([[Notandaspjall:Berserkur|spjall]]) 30. júlí 2022 kl. 10:09 (UTC) 1c1y1fjdbl54qia8eu9reixt9rm5r0g 0 129616 1762380 1503456 2022-07-29T20:47:29Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #Redirect [[Míkhaíl Gorbatsjov]] 2r7qrf99yunw2b1jb6z9iohju5mipxq 0 129617 1762381 1503457 2022-07-29T20:47:50Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Mikhaíl Gorbatsjev]] til [[Míkhaíl Gorbatsjov]] wikitext text/x-wiki #Redirect [[Míkhaíl Gorbatsjov]] 2r7qrf99yunw2b1jb6z9iohju5mipxq 14 131044 1762516 1512556 2022-07-30T08:48:39Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á sorani-kúrdíska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] ld2ixdufsiz131xi9b2lw8iet7y1eo1 14 131045 1762571 1512557 2022-07-30T09:08:43Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á sorani-kúrdíska [[Flokkur:Notandi ckb|M]] 9v84dpk53b4a5s1uoaew8cyrjui7126 14 131046 1762552 1512558 2022-07-30T08:55:38Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á کوردی خوارگ máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 1ugwyv07csqi1gpzwzz82xj6jpn4hlm 14 131047 1762661 1512559 2022-07-30T09:30:36Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á کوردی خوارگ [[Flokkur:Notandi sdh|3]] nu5kk34yelwkev2tyr4gxg4yynv1fq0 14 131048 1762637 1512560 2022-07-30T09:25:53Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á kúrdíska [[Flokkur:Notandi ku|3]] 015urmrhwczvbefzfez466czoyk9jdq 14 131049 1762535 1512561 2022-07-30T08:52:18Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Northern Kurdish máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] tqu39c2s8i3hg9j90xopgj841yvuyer 14 131050 1762635 1512562 2022-07-30T09:25:30Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á Northern Kurdish [[Flokkur:Notandi kmr|2]] by9opzw2br9cmaoprgw8vz3pmnfc2l0 14 131051 1762557 1512563 2022-07-30T08:56:38Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á tadsjikska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 4tzdog3elpogzrg2u4ac1bto8mdf8yy 14 131052 1762669 1512564 2022-07-30T09:32:09Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á tadsjikska [[Flokkur:Notandi tg|2]] i4ct962i16ktr9aladhy75e8c4llo0p 14 131053 1762512 1512565 2022-07-30T08:47:54Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Egyptian Arabic máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] qh2t3isfboicv3svh9rdzo41ujdrvnu 14 131054 1762597 1512566 2022-07-30T09:18:11Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á Egyptian Arabic [[Flokkur:Notandi arz|1]] s1vksswh32e9kd2rnjlg7ww4ogdtkwh 14 131055 1762548 1512567 2022-07-30T08:54:51Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á tyrkneska, ottóman máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] p0fpz9tl9k01j1pkbkakqa5nts6xshp 14 131056 1762656 1512568 2022-07-30T09:29:37Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á tyrkneska, ottóman [[Flokkur:Notandi ota|1]] sc8baq7q63cxu9bycmzzv3glhs9satx 14 131059 1762539 1512571 2022-07-30T08:53:05Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Northern Luri máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] s9penicd49esb5ziyiuo0milyg4hdql 14 131060 1762642 1512572 2022-07-30T09:26:52Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á Northern Luri [[Flokkur:Notandi lrc|1]] cl9tgla3kyi7a4bn0cozd8v5mp0wfqd 14 131061 1762522 1512573 2022-07-30T08:49:50Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Zazaki máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 7lt1zv6rzky25kz138f752i36pmqmxb 14 131062 1762611 1512574 2022-07-30T09:20:50Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á Zazaki [[Flokkur:Notandi diq|1]] 03krdzcin6a86q57biptkuylnaam98r 14 131063 1762528 1512575 2022-07-30T08:50:58Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Gilaki máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] rlalio92u59bfb04cwocyrh4ho5y1ko 14 131064 1762624 1512576 2022-07-30T09:23:22Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á Gilaki [[Flokkur:Notandi glk|1]] phy2pemt6i9jny7q33uydudtrlh6ydl 14 131065 1762653 1512577 2022-07-30T09:29:01Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á Mazanderani [[Flokkur:Notandi mzn|1]] 8k0znbzmx84pdopuc04b06xmmuy9m3j 14 131081 1762579 1512714 2022-07-30T09:10:14Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á kasakska [[Flokkur:Notandi kk|M]] rt9htq90ot3k9i3eu9ylkgrlogwdtty 0 131426 1762394 1610595 2022-07-29T21:29:45Z Berserkur 10188 Kort wikitext text/x-wiki [[Mynd:Austrian Empire (1815).svg|thumb|Keisaradæmið árið 1815.]] '''Austurríska keisaradæmið''' var [[heimsveldi|keisaradæmi]] í [[Mið-Evrópa|Mið-Evrópu]], stofnað upp úr einveldi [[Habsborgarar|Habsborgara]] árið 1804. Það var fjölþjóðlegt keisaradæmi og eitt stærstu velda Evrópu. Landfræðilega var það næststærsta land í Evrópu á eftir [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] (621.538 ferkílómetrar). Það var einnig þriðja fjölmennasta landið á eftir Rússlandi og Frakklandi auk þess að vera stærsta landið í [[Þýska ríkjasambandið|þýska ríkjabandalaginu]]. Það var stofnað sem svar við [[Fyrra franska keisaraveldið|fyrsta keisaradæmi Frakklands]] og skaraðist við hið [[Heilaga rómverska ríkið|heilaga rómverska ríki]] þar til það síðarnefnda leystist upp árið 1806. Málamiðlunin 1867 jók réttindi [[Ungverjaland|Ungverjalands]]. Það varð sérstök eining innan keisaradæmisins, sameinað í hið tvöfalda konungs- og keisaradæmi [[Austurríki-Ungverjaland]]. {{stubbur|landafræði}} [[Flokkur:Keisaradæmi]] [[Flokkur:Fyrrum Evrópuríki]] [[Flokkur:Saga Austurríkis]] [[Flokkur:Stofnað 1804]] [[Flokkur:Lagt niður 1867]] a2soct6qg0fd1d7lp15yjvvc3tikhkn 14 132063 1762606 1519200 2022-07-30T09:19:53Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 0-stigs kunnáttu á katalónska [[Flokkur:Notandi ca|0]] fh5c1sg8w51hyn5e24v6wkirzycv7rv 14 132928 1762517 1525459 2022-07-30T08:48:50Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á koptíska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] ai4105d6lzprn3oo2jhv2gf6iifwgge 14 132929 1762608 1525460 2022-07-30T09:20:15Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á koptíska [[Flokkur:Notandi cop|2]] dvlhmbhooxo2aor7s7vc8p28pwk2dbd 14 132930 1762519 1525461 2022-07-30T08:49:14Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á kirkjuslavneska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 2fyf9orb65ufxsreytvqtc5dgtxw4jw 14 132931 1762610 1525462 2022-07-30T09:20:38Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á kirkjuslavneska [[Flokkur:Notandi cu|1]] q8wz6udhisnj6181uph23pvz3roo4ng 14 133417 1762587 1528773 2022-07-30T09:11:45Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á skoska [[Flokkur:Notandi sco|M]] kzx2gy7tqbektp49d6a4c5e9ly0tjos 14 133418 1762554 1528774 2022-07-30T08:56:02Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á Seko Tengah máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] h9iej9qnlld14zho704lb9htyezocrl 14 133419 1762590 1528775 2022-07-30T09:12:21Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á Seko Tengah [[Flokkur:Notandi sko|M]] q6qpjcsos79m5w95gcihrqrw4g0qwhb 14 133420 1762660 1528776 2022-07-30T09:30:24Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 0-stigs kunnáttu á skoska [[Flokkur:Notandi sco|0]] gcyxx4e9eif3vr1z6bu389fs7hninvw 0 133472 1762738 1761017 2022-07-30T10:11:58Z 89.160.233.104 /* Riðill H */ wikitext text/x-wiki {{hreingera}} '''Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 2002''' var í 17. sinn sem mótið var haldið. Keppnin var haldin í Suður-Kóreu og Japan, þetta var fyrsta HM sem var heldið í Asíu. Þetta var seinasta HM sem var með golden goal regluna, og eina HM sem var haldin í fleirru en einu landi. Brasilía vann keppnina en setti þá met aðð vinna hana 5 sinnum. Þeir tóku Þýskaland 2-0 í lokaleiknum. Þjóðverjar komu svo í 2.sæti Tyrkir í því 3, og Suður-Kórea í því 4. Mikið að skrítnum úrslitum voru í þessari keppni. Það að Frakkar sem voru ríkjandi meistarar komust ekki uppúr riðlinum, enduðu aðeins með 1. stig. Suður-Kórea komust í undanúrslitin með því að vinna Spán, Ítalíu og Portugal á leiðinni. Og að Brasilía unnu keppnina í 5 sinn. == Val á gestgjöfum == Þrjú lönd sóttust eftir að halda keppnuna: [[Mexíkó]], Japan og Suður-Kórea. Í ljósi þess að Mexíkó hafði áður haldið keppnina árin [[Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 1970|1970]] og [[Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 1986|1986]] var talið ólíklegt að landið hreppti hnossið, þess í stað háðu Asíulöndin tvö hatramma baráttu um gestgjafahlutverkið. [[João Havelange]], forseti [[FIFA]] var talinn á bandi Japana en [[Lennart Johansson]] forseti [[UEFA]] var á öðru máli. Hann beitti sér fyrir því að löndin tvö tækju saman höndum og héldu mótið í sameiningu. Sameiginlega framboðið vann auðveldlega á þingi FIFA vorið 1996. Með ákvörðuninni voru ýmis blöð brotin. Þetta yrði fyrsta keppnin í Asíu og sú fyrsta með tvo gestgjafa. Lega landanna gerði það einnig að verkum að evrópskir fótboltaáhugamenn máttu sætta sig við afar óvenjulega leiktíma á mótinu. ==Þátttökulið== 24 þjóðir mættu til leiks frá fimm heimsálfum. {{col-begin}} {{col-3}} * [[Mynd:Flag of China.svg|20px]] [[Kínverska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kína]] * [[Mynd:Flag of Japan.svg|20px]] [[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] (gestgjafar) * [[Mynd:Flag of Saudi Arabia.svg|20px]] [[Sádiarabíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Sádi-Arabía]] * [[Mynd:Flag of South Korea.svg|20px]] [[Suðurkóreska karlalandsliðið í knattspyrnu|Suður-Kórea]] (gestgjafar) * [[Mynd:Flag of Cameroon.svg|20px]] [[Kamerúnska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kamerún]] * [[Mynd:Flag of Nigeria.svg|20px]] [[Nígeríska karlalandsliðið í knattpyrnu|Nígería]] * [[Mynd:Flag of Senegal.svg|20px]] [[Senegalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Senegal]] * [[Mynd:Flag of South Africa.svg|20px]] [[Suður-afríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Suður-Afríka]] * [[Mynd:Flag of Tunisia.svg|20px]] [[Túniska karlalandsliðið í knattspyrnu|Túnis]] {{col-3}} * [[Mynd:Flag of Costa Rica.svg|20px]] [[Kostaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kosta Ríka]] * [[Mynd:Flag of United States.svg|20px]] [[Bandaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Bandaríkin]] * [[Mynd:Flag of Mexico.svg|20px]] [[Mexíkóska karlalandsliðið í knattspyrnu|Mexíkó]] * [[Mynd:Flag of Argentina.svg|20px]] [[Argentínska karlalandsliðið í knattspyrnu|Argentína]] * [[Mynd:Flag of Brazil.svg|20px]] [[Brasilíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Brasilía]] * [[Mynd:Flag of Ecuador.svg|20px]] [[Ekvadorska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ekvador]] * [[Mynd:Flag of Paraguay.svg|20px]] [[Paragvæska karlalandsliðið í knattspyrnu|Paragvæ]] * [[Mynd:Flag of Uruguay.svg|20px]] [[Úrúgvæska karlalandsliðið í knattspyrnu|Úrúgvæ]] {{col-3}} * [[Mynd:Flag of Belgium.svg|20px]] [[Belgíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Belgía]] * [[Mynd:Flag of Croatia.svg|20px]] [[Króatíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Króatía]] * [[Mynd:Flag of Denmark.svg|20px]] [[Danska karlalandsliðið í knattspyrnu|Danmörk]] * [[Mynd:Flag of England.svg|20px]] [[Enska karlalandsliðið í knattspyrnu|England]] * [[Mynd:Flag of France.svg|20px]] [[Franska karlalandsliðið í knattspyrnu|Frakkland]] * [[Mynd:Flag of Ireland.svg|20px]] [[Írska karlalandsliðið í knattspyrnu|Írland]] * [[Mynd:Flag of Italy.svg|20px]] [[Ítalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ítalía]] * [[Mynd:Flag of Poland.svg|20px]] [[Pólska karlalandsliðið í knattspyrnu|Pólland]] * [[Mynd:Flag of Portugal.svg|20px]] [[Portúgalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Portúgal]] * [[Mynd:Flag of Russia.svg|20px]] [[Rússneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Rússland]] * [[Mynd:Flag of Slovenia.svg|20px]] [[Slóvenska karlalandsliðið í knattspyrnu|Slóvenía]] * [[Mynd:Flag of Spain.svg|20px]] [[Spænska karlalandsliðið í knattspyrnu|Spánn]] * [[Mynd:Flag of Sweden.svg|20px]] [[Sænska karlalandsliðið í knattspyrnu|Svíþjóð]] * [[Mynd:Flag of Turkey.svg|20px]] [[Tyrkneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Tyrkland]] * [[Mynd:Flag of Germany.svg|20px]] [[Þýska karlalandsliðið í knattspyrnu|Þýskaland]] {{col-end}} == Keppnin == === Riðlakeppnin === Keppt var í átta riðlum, hverjum með fjórum keppnisliðum. Tvö efstu liðin fóru í 16-liða úrslit. ==== Riðill A ==== Óvænt úrslit urðu í opnunarleik heimsmeistaramótsins þegar Senegal, á sínu fyrsta móti, skellti heimsmeisturum Frakka. Þetta var bara byrjunin á hörmungarmóti Frakka sem gerðu næst markalaust jafntefli við Úrúgvæ eftir að hafa misst [[Thierry Henry]] af velli með rautt spjald á fyrsta hálftímanum. Til að bæta gráu oná svart töpuðu Frakkar fyrir Dönum, sem unnu riðilinn, í lokaleiknum 2:0. Senegal náði hinu sætinu í 16-liða úrslitunum á kostnað Úrúgvæ en liðið gerðu 3:3 jafntefli í lokaumferðinni þar sem Afríkumennirnir voru 3:0 yfir í hálfleik. {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Denmark.svg|20px]]||[[Danska karlalandsliðið í knattspyrnu|Danmörk]]||3||2||1||0||5||2||+3||'''7''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Senegal.svg|20px]]||[[Senegalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Senegal]]||3||1||2||0||5||4||+1||'''5''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Uruguay.svg|20px]]||[[Úrúgvæska karlalandsliðið í knattspyrnu|Úrúgvæ]]||3||0||2||1||4||5||-1||'''2''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_France.svg|20px]]||[[Franska karlalandsliðið í knattspyrnu|Frakkland]]||3||0||1||2||0||3||-3||'''1''' |- |} 31. maí - Seoul World Cup Stadium, Seoul * [[Mynd:Flag_of_France.svg|20px]] Frakkland 0 : 1 [[Mynd:Flag of Senegal.svg|20px]] Senegal 1. júní - Munsu Cup Stadium, Ulsan * [[Mynd:Flag of Uruguay.svg|20px]] Úrúgvæ 1 : 2 [[Mynd:Flag_of_Denmark.svg|20px]] Danmörk 6. júní - Daegu World Cup Stadium, Daegu * [[Mynd:Flag of Denmark.svg|20px]] Danmörk 1 : 1 [[Mynd:Flag_of_Senegal.svg|20px]] Senegal 6. júní - Asiad Main Stadium, Busan * [[Mynd:Flag_of_France.svg|20px]] Frakkland 0 : 0 [[Mynd:Flag of Uruguay.svg|20px]] Úrúgvæ 11. júní - Incheon Munhak Stadium, Incheon * [[Mynd:Flag_of_Denmark.svg|20px]] Danmörk 2 : 0 [[Mynd:Flag_of_France.svg|20px]] Frakkland 11. júní - Suwon World Cup Stadium, Suwon * [[Mynd:Flag of Senegal.svg|20px]] Senegal 3 : 3 [[Mynd:Flag of Uruguay.svg|20px]] Úrúgvæ ==== Riðill B ==== Árangur Evrópuliðanna tveggja í riðlinum var eins og svart og hvítt. Spánverjar unnu alla sína leiki og luku keppni með fullt hús á meðan Slóvenar töpuðu öllum þremur leikjunum. Hin tvö liðin, Paragvæ og Suður-Afríka gerðu jafntefli í upphafsleiknum og fjöldi skoraðra marka réð því að lokum hvor þjóðin kæmist áfram. Þar hafði Paragvæ vinninginn eftir að hafa skorað þrjú mörk á síðasta hálftímanum í lokaleiknum gegn Slóveníu. {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Spain.svg|20px]]||[[Spænska karlalandsliðið í knattspyrnu|Spánn]]||3||3||0||0||9||4||+5||'''9''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Paraguay.svg|20px]]||[[Paragvæska karlalandsliðið í knattspyrnu|Paragvæ]]||3||1||1||1||6||6||0||'''4''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_South Africa.svg|20px]]||[[Suður-afríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Suður-Afríka]]||3||1||1||1||5||5||0||'''4''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Slovenia.svg|20px]]||[[Slóvenska karlalandsliðið í knattspyrnu|Slóvenía]]||3||0||0||3||2||7||-5||'''0''' |- |} 2. júní - Asiad Main Stadium, Busan * [[Mynd:Flag_of_Paraguay.svg|20px]] Paragvæ 2 : 2 [[Mynd:Flag of South Africa.svg|20px]] Suður-Afríka 2. júní - Gwangju World Cup Stadium, Gwangju * [[Mynd:Flag of Spain.svg|20px]] Spánn 3 : 1 [[Mynd:Flag_of_Slovenia.svg|20px]] Slóvenía 7. júní - Jeonju World Cup Stadium, Jeonju * [[Mynd:Flag of Spain.svg|20px]] Spánn 3 : 1 [[Mynd:Flag_of_Paraguay.svg|20px]] Paragvæ 8. júní - Daegu World Cup Stadium, Daegu * [[Mynd:Flag_of_South Africa.svg|20px]] Suður-Afríka 1 : 0 [[Mynd:Flag of Slovenia.svg|20px]] Slóvenía 12. júní - Daejeon World Cup Stadium, Daejeon * [[Mynd:Flag_of_South Africa.svg|20px]] Suður-Afríka 2 : 3 [[Mynd:Flag_of_Spain.svg|20px]] Spánn 12. júní - Jeju World Cup Stadium, Seogwipo * [[Mynd:Flag of Slovenia.svg|20px]] Slóvenía 1 : 3 [[Mynd:Flag of Paraguay.svg|20px]] Paragvæ ==== Riðill C ==== Kína reið ekki feitum hesti frá sinni fyrstu lokakeppni. Tapaði öllum leikjunum og skoraði ekki mark. Brasilía var hins vegar annað tveggja liða til að klára sinn riðil á fullu húsi stiga. Jafntefli Kosta Ríka og Tyrklands í annarri umferð þýddi að í lokaleikjunum myndi markatalan ráða því hvort liðanna kæmist áfram. Tyrkir unnu Kínverja 3:0 á meðan Kosta Ríka tapaði með þriggja marka mun fyrir Brasilíu, sem reyndist of mikið. {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Brazil.svg|20px]]||[[Brasilíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Brasilía]]||3||3||0||0||11||3||+8||'''9''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Turkey.svg|20px]]||[[Tyrkneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Tyrkland]]||3||1||1||1||5||3||+2||'''4''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Costa Rica.svg|20px]]||[[Kostaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kosta Ríka]]||3||1||1||1||5||6||-1||'''4''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_China.svg|20px]]||[[Kínverska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kína]]||3||0||0||3||0||9||-9||'''0''' |- |} 3. júní - Munsu Cup Stadium, Ulsan * [[Mynd:Flag_of_Brazil.svg|20px]] Brasilía 2 : 1 [[Mynd:Flag of Turkey.svg|20px]] Tyrkland 4. júní - Gwangju World Cup Stadium, Gwangju * [[Mynd:Flag of China.svg|20px]] Kína 0 : 2 [[Mynd:Flag_of_Costa Rica.svg|20px]] Kosta Ríka 8. júní - Jeju World Cup Stadium, Seogwipo * [[Mynd:Flag of Brazil.svg|20px]] Brasilía 4 : 0 [[Mynd:Flag_of_China.svg|20px]] Kína 9. júní - Incheon Munhak Stadium, Incheon * [[Mynd:Flag_of_Costa Rica.svg|20px]] Kosta Ríka 1 : 1 [[Mynd:Flag of Turkey.svg|20px]] Tyrkland 13. júní - Suwon World Cup Stadium, Suwon * [[Mynd:Flag_of_Costa Rica.svg|20px]] Kosta Ríka 2 : 5 [[Mynd:Flag_of_Brazil.svg|20px]] Brasilía 13. júní - Seoul World Cup Stadium, Seoul * [[Mynd:Flag of Turkey.svg|20px]] Tyrkland 3 : 0 [[Mynd:Flag of China.svg|20px]] Kína ==== Riðill D ==== Heimamenn byrjuðu vel með sigri á Portúgal í fyrsta leik. Bandaríkin komust í 3:0 móti Portúgölum í hinni viðureigninni en voru næstum búin að missa leikinn niður í jafntefli. Portúgalir virtust vaknaðir til lífsins með stórsigri á Pólverjum á sama tíma og Suður-Kórea og Bandaríkin skildu jöfn. Pólverjar björguðu ærunni með sigri á Bandaríkjunum í lokaumferðinni en enduðu samt á botninum. Suður-Kórea nældi sér í toppsætið og skildi Portúgali eftir með sárt ennið. {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_South Korea.svg|20px]]||[[Suðurkóreska karlalandsliðið í knattspyrnu|Suður-Kórea]]||3||2||1||0||4||1||+3||'''7''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of United States.svg|20px]]||[[Bandaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Bandaríkin]]||3||1||1||1||5||6||-1||'''4''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Portugal.svg|20px]]||[[Portúgalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Portúgal]]||3||1||0||2||6||4||+2||'''3''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Poland.svg|20px]]||[[Pólska karlalandsliðið í knattspyrnu|Pólland]]||3||1||0||2||3||7||-4||'''3''' |- |} 4. júní - Asiad Main Stadium, Busan * [[Mynd:Flag_of_South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea 2 : 0 [[Mynd:Flag of Poland.svg|20px]] Pólland 5. júní - Suwon World Cup Stadium, Suwon * [[Mynd:Flag of United States.svg|20px]] Bandaríkin 3 : 2 [[Mynd:Flag_of_Portugal.svg|20px]] Portúgal 10. júní - Daegu World Cup Stadium, Daegu * [[Mynd:Flag_of_South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea 1 : 1 [[Mynd:Flag of United States.svg|20px]] Bandaríkin 10. júní - Jeonju World Cup Stadium, Jeonju * [[Mynd:Flag_of_Portugal.svg|20px]] Portúgal 4 : 0 [[Mynd:Flag of Poland.svg|20px]] Pólland 14. júní - Incheon Munhak Stadium, Incheon * [[Mynd:Flag_of_Portugal.svg|20px]] Kosta Ríka 0 : 1 [[Mynd:Flag_of_South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea 14. júní - Daejeon World Cup Stadium, Daejeon * [[Mynd:Flag of Poland.svg|20px]] Pólland 3 : 1 [[Mynd:Flag of United States.svg|20px]] Bandaríkin ==== Riðill E ==== Sádi Arabía fékk versta skellinn á mótinu gegn Þjóðverjum í fyrsta leik, 8:0. Sama dag skildu Írar og Kamerúnmenn jafnir. Jöfnunarmark [[Robbie Keane]] fyrir Íra í uppbótartíma gegn Þjóðverjum reyndist dýrmætt og þeir fylgdu þýska liðinu áfram í næstu umferð. Sádi Arabar töpuðu öllum sínum leikjum. {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Germany.svg|20px]]||[[Þýska karlalandsliðið í knattspyrnu|Þýskaland]]||3||2||1||0||11||1||+10||'''9''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Ireland.svg|20px]]||[[Írska karlalandsliðið í knattspyrnu|Írland]]||3||1||2||0||5||2||+3||'''5''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Cameroon.svg|20px]]||[[Kamerúnska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kamerún]]||3||1||1||1||2||3||-1||'''4''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Saudi Arabia.svg|20px]]||[[Sádiarabíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Sádi Arabía]]||3||0||0||3||0||12||-12||'''0''' |- |} 1. júní - Niigata Stadium, Niigata * [[Mynd:Flag_of_Ireland.svg|20px]] Írland 1 : 1 [[Mynd:Flag of Cameroon.svg|20px]] Kamerún 1. júní - Sapporo Dome, Sapporo * [[Mynd:Flag of Germany.svg|20px]] Þýskaland 8 : 0 [[Mynd:Flag_of_Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi Arabía 5. júní - Kashima Soccer Stadium, Ibaraki * [[Mynd:Flag of Germany.svg|20px]] Þýskaland 1 : 1 [[Mynd:Flag_of_Ireland.svg|20px]] Írland 6. júní - Saitama Stadium 2002, Saitama * [[Mynd:Flag of Cameroon.svg|20px]] Kamerún 1 : 0 [[Mynd:Flag_of_Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi Arabía 11. júní - Shizuoka Stadium, Shizuoka * [[Mynd:Flag of Cameroon.svg|20px]] Kamerún 0 : 2 [[Mynd:Flag of Germany.svg|20px]] Þýskaland 11. júní - International Stadium Yokohama, Yokohama * [[Mynd:Flag_of_Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi Arabía 0 : 3 [[Mynd:Flag_of_Ireland.svg|20px]] Írland ==== Riðill F ==== Dauðariðillinn svokallaði vakti mikla eftirvæntingu, ekki hvað síst vegna gamalla væringa Englendinga og Argentínumanna. Argentína byrjaði vel með sigri á Nígeríu á sama tíma og Evrópuþjóðirnar skildu jafnar. Tvö mörk [[Henrik Larsson|Henke Larsson]] gerðu HM-vonir Nígeríumanna að engu í annarri umferðinni og vítaspyrna [[David Beckham]] tryggði sigur Englands á argentínsku erkifjendunum. Báðum leikjum í lokaumferðinni lauk með jafntefli og Svíar og Englendingar komust því áfram. {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Sweden.svg|20px]]||[[Sænska karlalandsliðið í knattspyrnu|Svíþjóð]]||3||1||2||0||4||3||+1||'''5''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of England.svg|20px]]||[[Enska karlalandsliðið í knattspyrnu|England]]||3||1||2||0||2||1||+1||'''5''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]]||[[Argentínska karlalandsliðið í knattspyrnu|Argentína]]||3||1||1||1||2||2||0||'''4''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Nigeria.svg|20px]]||[[Nígeríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Nígería]]||3||0||1||2||1||3||-2||'''1''' |- |} 2. júní - Kashima Soccer Stadium, Ibaraki * [[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]] Argentína 1 : 0 [[Mynd:Flag of Nigeria.svg|20px]] Nígería 2. júní - Saitama Stadium 2002, Saitama * [[Mynd:Flag of England.svg|20px]] England 1 : 1 [[Mynd:Flag_of_Sweden.svg|20px]] Svíþjóð 7. júní - Kobe Wing Stadium, Kobe * [[Mynd:Flag of Sweden.svg|20px]] Svíþjóð 2 : 1 [[Mynd:Flag_of_Nigeria.svg|20px]] Nígería 7. júní - Sapporo Dome, Sapporo * [[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]] Argentína 0 : 1 [[Mynd:Flag of England.svg|20px]] England 12. júní - Miyagi Stadium, Miyagi * [[Mynd:Flag_of_Sweden.svg|20px]] Svíþjóð 1 : 1 [[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]] Argentína 12. júní - Nagai Stadium, Osaka * [[Mynd:Flag of Nigeria.svg|20px]] Nígería 0 : 0 [[Mynd:Flag of England.svg|20px]] England ==== Riðill G ==== G-riðillinn var talinn einn sá allra erfiðasti og liðin kepptust um að taka stigin hvert af öðru. Nýliðar Ekvador töpuðu tveimur fyrstu leikjum sínum og voru þar með úr leik. Þeir gerðu þó bronsliðinu frá fyrri heimsmeistarakeppni, Króötum, grikk með því að vinna þá í lokaleiknum. Þau úrslit þýddu að Ítalir skriðu áfram eftir að hafa jafnað á móti Mexíkó undir lok leiks en Norður-Ameríkuliðið náði nokkuð óvænt toppsætinu. {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Mexico.svg|20px]]||[[Mexíkóska karlalandsliðið í knattspyrnu|Mexíkó]]||3||2||1||0||4||2||+2||'''7''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Italy.svg|20px]]||[[Ítalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ítalía]]||3||1||1||1||4||3||+1||'''4''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Croatia.svg|20px]]||[[Króatíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Króatía]]||3||1||0||2||2||3||-1||'''3''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Ecuador.svg|20px]]||[[Ekvadorska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ekvador]]||3||1||0||2||2||4||-2||'''3''' |- |} 3. júní - Niigata Stadium, Niigata * [[Mynd:Flag_of_Croatia.svg|20px]] Króatía 0 : 1 [[Mynd:Flag of Mexico.svg|20px]] Mexíkó 3. júní - Sapporo Dome, Sapporo * [[Mynd:Flag of Italy.svg|20px]] Ítalía 2 : 0 [[Mynd:Flag_of_Ecuador.svg|20px]] Ekvador 8. júní - Kashima Soccer Stadium, Ibaraki * [[Mynd:Flag of Italy.svg|20px]] Ítalía 1 : 2 [[Mynd:Flag_of_Croatia.svg|20px]] Króatía 9. júní - SMiyagi Stadium, Miyagi * [[Mynd:Flag_of_Mexico.svg|20px]] Mexíkó 2 : 1 [[Mynd:Flag of Ecuador.svg|20px]] Ekvador 12. júní - Ōita Stadium, Ōita * [[Mynd:Flag_of_Mexico.svg|20px]] Mexíkó 1 : 1 [[Mynd:Flag_of_Croatia.svg|20px]] Króatía 12. júní - International Stadium Yokohama, Yokohama * [[Mynd:Flag of Ecuador.svg|20px]] Ekvador 1 : 0 [[Mynd:Flag of Croatia.svg|20px]] Króatía ==== Riðill H ==== Japanir hlutu sitt fyrsta stiga á heimsmeistaramóti með því að gera jafntefli við Belga í fyrsta leik. Fyrir keppnina höfðu japanskir stuðningsmenn haft áhyggjur af því að verða fyrsta gestgjafaliðið í sögunni til að komast ekki upp úr riðlakeppninni, en þær áhyggjur reyndust óþarfar og sigrar í seinni leikjunum tveimur tryggðu liðinu óvænt toppsæti. Jafntefli Belga og Túnisbúa gerði það að verkum belgíska liðið þurfti sigur gegn Rússum í lokaleiknum til að hreppa annað sætið. Belgar unnu 3:2 í fjörugum leik. Túnis lauk keppni án sigurs. {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Japan.svg|20px]]||[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]]||3||2||1||0||5||2||+3||'''7''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Belgium.svg|20px]]||[[Belgíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Belgía]]||3||1||2||0||6||5||+1||'''5''' |- |3||[[Mynd:Flag_of_Russia.svg|20px]]||[[Rússneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Rússland]]||3||1||0||2||4||4||0||'''3''' |- |4||[[Mynd:Flag_of_Tunisia.svg|20px]]||[[Túniska karlalandsliðið í knattspyrnu|Túnis]]||3||0||1||2||1||5||-4||'''1''' |- |} 4. júní - Saitama Stadium 2002, Saitama * [[Mynd:Flag_of_Japan.svg|20px]] Japan 2 : 2 [[Mynd:Flag of Belgium.svg|20px]] Belgía 5. júní - Kobe Wing Stadium, Kobe * [[Mynd:Flag of Russia.svg|20px]] Rússland 2 : 0 [[Mynd:Flag_of_Tunisia.svg|20px]] Túnis 9. júní - International Stadium Yokohama, Yokohama * [[Mynd:Flag of Japan.svg|20px]] Japan 1 : 0 [[Mynd:Flag_of_Russia.svg|20px]] Rússland 10. júní - Ōita Stadium, Ōita * [[Mynd:Flag of Tunisia.svg|20px]] Túnis 1 : 1 [[Mynd:Flag_of_Belgium.svg|20px]] Belgía 14. júní - Nagai Stadium, Osaka * [[Mynd:Flag of Tunisia.svg|20px]] Túnis 0 : 2 [[Mynd:Flag of Japan.svg|20px]] Japan 14. júní - Shizuoka Stadium, Shizuoka * [[Mynd:Flag_of_Belgium.svg|20px]] Belgía 3 : 2 [[Mynd:Flag_of_Russia.svg|20px]] Rússland == Útsláttarkeppnin == Tvö efstu liðin úr hverjum forriðli fóru áfram í 16-liða úrslit sem leikin voru með útsláttarfyrirkomulagi. === 16-liða úrslit === 15. júní - Jeju World Cup leikvangurinn, Seogwipo, áh. 25,176 * [[Mynd:Flag of Germany.svg|20px]] [[Þýska karlalandsliðið í knattspyrnu|Þýskaland]]| 1 : 0 [[Mynd:Flag_of_Paraguay.svg|20px]] [[Paragvæska karlalandsliðið í knattspyrnu|Paragvæ]] 15. júní - Big Swan leikvangurinn, Niigata, áh. 40,582 * [[Mynd:Flag of Denmark.svg|20px]] [[Danska karlalandsliðið í knattspyrnu|Danmörk]]| 0 : 3 [[Mynd:Flag_of_England.svg|20px]] [[Enska karlalandsliðið í knattspyrnu|England]] 16. júní - Big Eye leikvangurinn, Ōita, áh. 747 * [[Mynd:Flag of Sweden.svg|20px]] [[Sænska karlalandsliðið í knattspyrnu|Svíþjóð]]| 1 : 2 (e.framl.) [[Mynd:Flag_of_Senegal.svg|20px]] [[Senegalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Senegal]] 16. júní - Suwon World Cup leikvangurinn, Suwon, áh. 38.926 * [[Mynd:Flag of Spain.svg|20px]] [[Spænska karlalandsliðið í knattspyrnu|Spánn]] 1 : 1 (3:2 e.vítak.) [[Mynd:Flag_of_Republic of Ireland.svg|20px]] [[Írska karlalandsliðið í knattspyrnu|Írland]] 17. júní - Jeonju World Cup leikvangurinn, Jeonju, áh. 36.380 * [[Mynd:Flag of Mexico.svg|20px]] [[Mexíkóska karlalandsliðið í knattspyrnu|Mexíkó]] 0 : 2 [[Mynd:Flag_of_United States.svg|20px]] [[Bandaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Bandaríkin]] 17. júní - Kobe Wing leikvangurinn, Kobe, áh. 40.440 * [[Mynd:Flag of Brazil.svg|20px]] [[Brasilíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Brasilía]] 2 : 0 [[Mynd:Flag_of_Belgium.svg|20px]] [[Belgíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Belgía]] 18. júní - Miyagi leikvangurinn, Rifu, áh. 45.666 * [[Mynd:Flag of Japan.svg|20px]] [[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] 0 : 1 [[Mynd:Flag_of_Turkey.svg|20px]] [[Tyrkneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Tyrkland]] 18. júní - Daejeon World Cup leikvangurinn, Daejeon, áh. 38.588 * [[Mynd:Flag of South Korea.svg|20px]] [[Suðurkóreska karlalandsliðið í knattspyrnu|Suður-Kórea]] 2 : 1 (e.framl.) [[Mynd:Flag_of_Italy.svg|20px]] [[Ítalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ítalía]] '''Markahæstu menn''' Ronaldo ''(Brasilía)'' '''8''' mörk Rivaldo ''(Brasilía)'' '''5''' mörk Miroslav Klose ''(Þýskaland)'' '''5''' mörk '''Flestar stoðsendingar''' Michael Ballack ''(Þýskaland)'' '''5''' stoðsendingar David Beckham ''(England)'' '''3''' stoðsendingar Bernd Schneider ''(Þýskaland)'' '''3''' stoðsendingar Christian Ziege ''(Þýskaland)'' '''3''' stoðsendingar Javier de Pedro ''(Spánn)'' '''3''' stoðsendingar '''Loka niðurstaða''' '''1.''' Brasilía '''2.''' Þýskaland '''3.''' Tyrkland '''4.''' Suður-Kórea {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla]] [[Flokkur:2002]] m9qmux4lwxk3jrmo1elj2nqfvs1hrvq 14 134203 1762618 1534509 2022-07-30T09:22:10Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 5-stigs kunnáttu á persneska [[Flokkur:Notandi fa|5]] 87jn6hhk04obmfpem627nvnvhiehhut 14 134204 1762607 1534510 2022-07-30T09:20:04Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 5-stigs kunnáttu á sorani-kúrdíska [[Flokkur:Notandi ckb|5]] rifr1odzyie3bsbckyulxo45nmqkw6c 14 134205 1762662 1534511 2022-07-30T09:30:48Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 4-stigs kunnáttu á suðurkúrdíska [[Flokkur:Notandi sdh|4]] ii7z22zqf63n8jyp4s4cg8hi5vlrg8e 14 134206 1762670 1534512 2022-07-30T09:32:20Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á tadsjikska [[Flokkur:Notandi tg|3]] rj3g5bzuwxzbzugo8187bwcge0qxe6z 14 134207 1762625 1534513 2022-07-30T09:23:34Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á Gilaki [[Flokkur:Notandi glk|2]] 7mkew9750vhq9ue6a0a4bzjcs7mja3j 14 134208 1762643 1534514 2022-07-30T09:27:04Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á norðurlúrí [[Flokkur:Notandi lrc|2]] esoydo37yapfw5rfjy2ghqzf6qu3rii 14 134209 1762598 1534515 2022-07-30T09:18:22Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á Egyptian Arabic [[Flokkur:Notandi arz|2]] 37c7ypg0p1cgj6whdpogyefnoortbqy 14 134210 1762567 1534516 2022-07-30T08:58:32Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi kunnáttu á zázáíska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] inqv0o5f7qz8krz4ynses6wnvij6on9 14 134211 1762680 1534517 2022-07-30T09:34:19Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á zázáíska [[Flokkur:Notandi zza|1]] jggibnsi3qxs1279na7qgs26mthupp1 14 134661 1762563 1537748 2022-07-30T08:57:47Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] j0nvii9dmsqhgpx421n0aivpsvt2mqd 14 134662 1762595 1537749 2022-07-30T09:13:19Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á [[Flokkur:Notandi zh-Hant|M]] ojpnklb74174k3ml0ju7dzs1rpcybnk 14 134669 1762561 1537786 2022-07-30T08:57:23Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] j0nvii9dmsqhgpx421n0aivpsvt2mqd 14 134670 1762594 1537787 2022-07-30T09:13:08Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á [[Flokkur:Notandi zh-Hans|M]] 76x34523mtqyvftxtr7d0tvlywawzmm 14 134671 1762675 1537788 2022-07-30T09:33:18Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á [[Flokkur:Notandi zh-Hant|3]] s9u86l8r4qamcj567m94wdjjflj8h1a 14 134672 1762546 1537791 2022-07-30T08:54:27Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] j0nvii9dmsqhgpx421n0aivpsvt2mqd 14 134673 1762655 1537792 2022-07-30T09:29:25Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á [[Flokkur:Notandi nds-NL|1]] rot4i7x6h22v44xnz9rcw8e6wf5ytx1 14 134742 1762520 1538125 2022-07-30T08:49:26Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] j0nvii9dmsqhgpx421n0aivpsvt2mqd 14 134743 1762572 1538126 2022-07-30T09:08:54Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á [[Flokkur:Notandi de-AT|M]] flf5rgepmkswo7mh1edpd9xvhlod25v 0 135516 1762762 1727800 2022-07-30T10:31:34Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''10-11''' er verslunarkeðja á Íslandi sem rekur svokallaðar klukkubúðir sem eru opnar allan sólarhringinn. Fyrsta búðin var opnuð 10. nóvember (10.11) 1991 í Engihjalla í Kópavogi klukkan 10:11.<ref>{{vefheimild|url=http://www.visir.is/10-11-i-25-ar/article/2016161108842|titill=10-11 í 25 ár|mánuðurskoðað=september|árskoðað=2016}}</ref> Fyrirtækið var hluti af [[Hagar|Högum]] til 2011. 10-11 er í eigu [[Skeljungur|Skeljungs]] í gegnum [[Basko|Basko]]. == 10-11 sem sólarhringsverslun == '''10-11''' opnaði sína fyrstu [[sólarhringsverslun|sólarhringsverslun]] í Lágmúla 7 þann 28. ágúst 2000, <ref>{{vefheimild|url=https://timarit.is/page/1976811?iabr=on#page/n21/|titill=10-11 opnar 24 tíma verslun í Reykjavík|mánuðurskoðað=febrúar|árskoðað=2020}}</ref> og var það fyrsta sólarhringsverslunin sem opnaði á Íslandi. Þann 24. Nóvember árið 2000 opnaði '''10-11''' aðra [[sólarhringsverslun|sólarhringsverslun]] í Setbergi í [[Hafnarfjörður|Hafnarfirði]]<ref>{{vefheimild|url=https://timarit.is/page/1985437?iabr=on#page/n31/|titill=Önnur sólarhringsverslunin|mánuðurskoðað=febrúar|árskoðað=2020}}</ref> og fjölgaði svo [[sólarhringsverslun|sólarhringsverslunum]] þeirra svo flestar þeirra urðu að [[sólarhringsverslun|sólarhringsverslunum]]. <ref>{{vefheimild|url=http://wayback.vefsafn.is/wayback/20071210115733/http://www.10-11.is/?expand=111&i=111|titill=Dæmi um opnunartíma 10-11|mánuðurskoðað=febrúar|árskoðað=2020}} Hægt er að sjá að flestar en ekki allar verslanirnar voru opnar allan sólarhringinn á þessum tíma.</ref> == Fækkun verslana 10-11 == Árið 2018 seldi Basko, móðurfélag 10-11 fjórtán 10-11 verslanir til [[Samkaup|Samkaupa]].<ref>[https://www.ruv.is/frett/samkaup-kaupa-fjortan-10-11-verslanir| Samkaup kaupa fjórtán 10-11 verslanir]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> Þá hefur öllum 10-11 verslunum hjá bensínstöðvum verið breytt í [[Kvikk|Kvikk On The Go]].<ref>{{vefheimild|url=https://www.vb.is/frettir/kvikk-leysir-10-11-af-holmi/150506/?q=10-11|titill=Kvikk leysir 10-11 af hólmi|mánuðurskoðað=febrúar|árskoðað=2020}}</ref> Árið 2016 voru verslanir 10-11 alls 35 talsins en árið 2019 aðeins fjórar. Árið 2021 voru aðeins þrjár eftir. == Kaup Skeljungs á 10-11 == '''10-11''' er núna í eigu [[Skeljungur|Skeljungs]] í gegnum [[Basko|Basko]] eftir að [[Skeljungur|Skeljungur]] keypti allt hlutafé [[Basko|Basko]].<ref>{{vefheimild|url=https://www.mbl.is/vidskipti/frettir/2019/09/17/skeljungur_kaupir_allt_hlutafe_basko/|titill=Skeljungur kaupir allt hlutafé Basko|mánuðurskoðað=febrúar|árskoðað=2020}}</ref> == Heimildir == <references/> [[Flokkur:Íslenskar matvöruverslanir]] sbrioz1rvhhavpdvdq9hy25xtmov2kl 14 136052 1762667 1547314 2022-07-30T09:31:45Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á Silesian [[Flokkur:Notandi szl|1]] jee7rxokvq61shd6s2feq84eajnv42b 0 136381 1762764 1738754 2022-07-30T10:33:36Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 2 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki '''100 ára afmæli kosningaréttar kvenna á Íslandi''' var haldið þann 19.júní 2015 til að minnast þess áfanga að 100 árum fyrr undirritaði Kristján konungur X lög þess efnis sem áður höfðu verið til umræðu og staðfest á Alþingi Íslendinga, að konur og vinnumenn, 40 ára og eldri, fengu kosningarétt til Alþingis. Það aldurstakmark átti svo að minnka um eitt ár á ári þar til 25 ára aldurstakmarkinu yrði náð. Kosið var eftir þessum nýju lögum árið eftir eða 1916. == Framkvæmdarnefnd == 11. mars 2013 samþykkti Alþingi þingsályktunartillögu um hvernig minnast ætti 100 ára afmælis kosningaréttar og kjörgengis íslenskra kvenna 19. júní 2015. Forseti Alþingis boðaði til fundar þann 14. september 2013 með fulltrúum samtaka íslenskra kvenna og stofnana sem fást við jafnréttismál kynjanna. Á þeim fundi var kosið í framkvæmdarnefnd sem mótaði endanlegar tillögur og annaðist frekari undirbúning fyrir afmælisárið. <ref>http://www.althingi.is/altext/141/s/1223.html</ref><ref>{{Cite web |url=http://kosningarettur100ara.is/umbod-nefndarinnar/ |title=Geymd eintak |access-date=2017-01-25 |archive-date=2016-11-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20161103225146/http://kosningarettur100ara.is/umbod-nefndarinnar/ |dead-url=yes }}</ref> Auður Styrkásdóttir var valin formaður, [[Siv Friðleifsdóttir]] varaformaður og með þeim í nefndinni voru Drífa Hjartardóttir, Erla Karlsdóttir, Ingimar Karl Helgason, Ólafía B. Rafnsdóttir og Steinunn Stefánsdóttir þá var [[Ásta Ragnheiður Jóhannesdóttir]] ráðin sem framkvæmdarstjóri. <ref>http://kosningarettur100ara.is/afmaelisnefndin/{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> == Undirbúningur og hátíðarhöld == Vel var staðið að undirbúningi sem hófst opinberlega með kynningarfundi á Hallveigarstöðum þann 15.október 2014. Afmælisárið (stundum kallað byltingarárið 2015) voru svo margir viðburðir til að minnast þessara tímamóta um land allt, erindi og ráðstefnur m.a. í Skagafirði, Stykkishólmi, Hveragerði, á Dalvík, Eyrarbakka og Akureyri. Hátíðarhöldin teygðu sig meira að segja til Kaupmannahafnar. <ref>{{Cite web |url=http://kosningarettur100ara.is/vidburdir/ |title=Geymd eintak |access-date=2017-01-25 |archive-date=2017-03-03 |archive-url=https://web.archive.org/web/20170303062410/http://kosningarettur100ara.is/vidburdir/ |dead-url=yes }}</ref> Þá voru settir í sýningu örþættir í ríkissjónvarpinu, tileinkaður 100 ára afmæli kosningaréttar kvenna undir nafninu "Öldin hennar", þeir voru 52 talsins og sýndir á jafnmörgum vikum.<ref>http://www.ruv.is/thaettir/oldin-hennar</ref> Stærsti dagurinn er þó án efa afmælisdagurinn 19.júní þegar konur fögnuðu um land allt frá morgni til kvölds. Margir atvinnurekendur lögðu sitt til hátíðarhaldanna með því að gefa frí í tilefni dagsins.<ref>http://www.mbl.is/frettir/knippi/3443/</ref> Afmælisárinu lauk svo formlega þann 20.janúar 2016 með málþinginu "Byltingin 2015 – og hvað svo?" þar sem m.a. fulltrúar stjórnmálaflokka á Alþingi og einstaklingar sem tóku þátt í afmælisárinu fóru yfir stöðuna og framtíð feminískrar baráttu.<ref>http://kosningarettur100ara.is/vidburdir/byltingin-2015-og-hvad-svo/{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}</ref> == Tilvísanir == {{reflist}} [[Flokkur:Kvenréttindi]] bk1fr4jw7dqwxwzjig8vrh53v9qu1nj 0 137199 1762297 1761156 2022-07-29T12:41:39Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki <small>Listi þessi er ekki tæmandi og inniheldur yfirleitt þekktari fjöll:</small> #[[Hvannadalshnjúkur]] 2.110 m #[[Sveinstindur (Öræfajökli)|Sveinstindur]] (Öræfajökli) 2.044 m #[[Snæbreið]] (Öræfajökli) 2.041 m #[[Bárðarbunga]] 2.000 m #[[Kverkfjöll]] 1.920 m #[[Hrútfjallstindar]] 1.875 m #[[Snæfell]] 1.826 m #[[Hofsjökull]] 1.765 m #[[Þuríðartindur]] (Öræfajökli) 1.741 m #[[Grímsfjall]] 1.725 m #[[Herðubreið]] 1.686 m #[[Eiríksjökull]] 1.675 m #[[Eyjafjallajökull]] 1.640-1.650 m #[[Þórðarhyrna]] (Vatnajökli) 1.659 m #[[Hamarinn (fjall)|Hamarinn]] 1.573 m #[[Þverártindsegg]] 1.554 m #[[Tungnafellsjökull]] (Háhyrna) 1.540 m #[[Kerling]] í Eyjafirði 1.538 m #[[Grendill (Vatnajökli)|Grendill]] (Vatnajökli) 1.522 m #[[Þorvaldsfjall]] ([[Askja (fjall)|við Öskju]]) 1.510 m #[[Hekla]] 1.491 m #[[Mýrdalsjökull]] 1.480 m #[[Snækollur]] ([[Kerlingarfjöll]]) 1.477 m #[[Tindfjallajökull]] 1.462 m #[[Trölladyngja (Ódáðahrauni)|Trölladyngja]] (Ódáðahrauni) 1.460 m #[[Geirvörtur]] (Vatnajökli) 1.447 m #[[Snæfellsjökull]] 1.446 m #[[Dýjafjallshnjúkur]] í Skíðadal 1.445 m #[[Mávabyggðir]] (Vatnajökli) 1.442 m #[[Miðfellstindur]] 1.430 m #[[Loðmundur (fjall)|Loðmundur]] ([[Kerlingarfjöll]]) 1.429 m #[[Péturshnúkur]] ([[Tungnahryggsjökull]]) 1.406 m #[[Geitlandsjökull]] 1.400 m #[[Grjótbotnstindur]] (Vatnajökli) 1.397 m #[[Hrútfell]] 1.396 m #[[Skarðatindur]] (við Vatnajökul) 1.385 m #[[Rimar]] í Svarfaðardal 1371 m #[[Þórisjökull]] 1.350 m #[[Jökulgilstindar]] (Lónsöræfi) 1.337 m #[[Birnudalstindur]] (við Vatnajökul) 1.326 m #[[Sauðhamarstindur]] (Lónsöræfi) 1.319 m #[[Syðri-Háganga]] 1.284 m #[[Þumall, Skaftafellsfjöllum|Þumall]] (Vatnajökli) 1.279 m #[[Nyrðri-Háganga]] 1.278 m #[[Smjörfjöll]] 1.251 m #[[Þrándarjökull]] (Austurlandi) 1.248 m #[[Prestahnúkur]] (við Langjökul) 1.226 m #[[Súlur]] 1.213 m #[[Hnappadalstindur]] (Lónsöræfi) 1.212 m #[[Bláfell]] 1.204 m #[[Blámannshattur]] 1.198 m #[[Torfajökull]] 1.190 m #[[Hlöðufell]] 1.186 m #[[Ok]] 1.177 m #[[Kaldbakur]] (Eyjafjörður) 1.167 m #[[Arnarfell hið litla]] 1.143 m #[[Arnarfell hið mikla]] 1.137 m #[[Mælifellshnjúkur]] 1.138 m #[[Esjufjöll]] 1.138 m #[[Dyrfjöll]] 1.136 m #[[Kristínartindar]] 1.126 m #[https://www.fjallabyggd.is/is/mannlif/gestir-og-gangandi/gonguleidir/kerahnjukur Kerahnjúkur] 1.097 m #[[Syðsta-Súla]] ([[Botnssúlur]]) 1.093 m #[[Sveinstindur]] (við Langasjó) 1.090 m #[[Löðmundur]] 1.077 m #[[Hraundrangi]] 1.075 #[[Búlandstindur]] 1.069 #[[Hofsjökull (eystri)|Hofsjökull]] (eystri) #[[Blágnípa]] 1.068 m #[[Ljósufjöll]] 1.063 #[[Skjaldbreiður]] 1.060 m #[[Heiðarhorn]] ([[Skarðsheiði]]) 1.054 #[[Jarlhettur|Innsta-Jarlhetta]] 1.050 m #[[Miðtindur]] (Snæfellsnesi) 1.045 #[[Bleikur]] (Snæfellsnesi) 1.021 m #[[Högnhöfði]] 1.002 m #[[Gráni]] (Snæfellsnesi) 1.001 m #[[Tröllakirkja]] (vestur af Holtavörðuheiði) 1.001 m #[[Kaldbakur]] (Vestfirðir) 998 m #[[Tindastóll]] 989 m #[[Böðvarskúla]] ([[Helgrindur]]) 988 m #[[Skessuhorn]] 967 m #[[Ólafsfjarðarmúli]] 960 m #[[Tröllhetta]] ([[Jarlhettur]]) 943 m #[[Bláhnúkur]] 940 m #[[Strútur]] (Vesturlandi) 938 m #[[Drangajökull]] 925 m #[[Hafratindur]] (Dölum) 923 m #[[Baula]] 917 m #[[Esja]] 914 m #[[Vatnaöldur]] 896 m #[[Brennisteinsalda]] 855 m #[[Hvalfell]] 852 m #[[Hafnarfjall]] 844 m #[[Skeggi (fjall)|Skeggi]] 815 m #[[Hengill]] 803 m #[[Búrfell (Þingvallasveit)|Búrfell]] (Þingvallasveit) 783 m #[[Lómagnúpur]] 767 m #[[Hrafnabjörg]] 763 m #[[Eystrahorn]] 756 m #[[Bjarnarfjall]] 737 m #[[Gunnólfsvíkurfjall]] 719 m #[[Bláfjöll|Bláfjallahorn]] 702 m #[[Þríhyrningur (fjall)|Þríhyrningur]] 691 m #[[Fagraskógarfjall]] 684 m #[[Búrfell (Þjórsárdal)|Búrfell]] (Þjórsárdal) 672 m #[[Vífilsfell]] 665 m #[[Akrafjall]] 643 m #[[Bolafjall]] 638 m #[[Efstadalsfjall]] 627 m #[[Hafursey]] 582 m #[[Skálafell]] (vestur af Hveragerði) 574 m #[[Skarðsmýrarfjall]] 570 m #[[Hrómundartindur]] 552 m #[[Ingólfsfjall]] 551 m # [[Hestur (Hestfjörður)]] 540 m #[[Búrfell (Grímsnesi)|Búrfell]] (Grímsnesi) 534 m #[[Drápuhlíðarfjall]] 527 m #[[Stapafell]] 521 m #[[Hagafjall]] (Skeiða- og Gnúpverjahreppi) 473 m #[[Kirkjufell]] 469 m #[[Vestrahorn]] 454 m #[[Látrabjarg]] 441 m #[[Grænadyngja]] (Reykjanesi) 402 m #[[Vörðufell]] 392 m #[[Fagradalsfjall]] 390 m #[[Þyrill]] 388 m #[[Keilir]] 379 m #[[Trölladyngja (Reykjanesi)|Trölladyngja]] (Reykjanesi) 379 m #[[Reynisfjall]] 340 m #[[Skriðufell (fjall)|Skriðufell]] 337 m #[[Helgafell (Hafnarfirði)]] 338 m #[[Skarðsfjall]] (Landsveit) 336 m #[[Reynisfjall]] 326 m #[[Hestfjall]] (Árnessýslu) 317 m #[[Úlfarsfell (fjall)|Úlfarsfell]] 296 m #[[Húsfell]]: 285 m #[[Heimaklettur]] 283 m #[[Mosfell (Grímsnesi)|Mosfell]] (Grímsnesi) 254 m #[[Pétursey]] 274 m #[[Hjörleifshöfði]] 221 m #[[Eldfell]] 200 m #[[Grábrók]] 170 m #[[Skálafell]] á Reykjanesi 76 m #[[Helgafell (Snæfellsnesi)]] - 73 m ==Tenglar== [http://www.nat.is/travelguide/haestu_fjoll.htm Nat.is: Hæstu fjöll Íslands] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170424030510/http://www.nat.is/travelguide/haestu_fjoll.htm |date=2017-04-24 }} [[Flokkur:Fjöll á Íslandi]] bjzyih7xkt2bamgjzxt88yjbikoz4jg 1762395 1762297 2022-07-29T21:31:47Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki <small>Listi þessi er ekki tæmandi og inniheldur yfirleitt þekktari fjöll:</small> #[[Hvannadalshnjúkur]] 2.110 m #[[Sveinstindur (Öræfajökli)|Sveinstindur]] (Öræfajökli) 2.044 m #[[Snæbreið]] (Öræfajökli) 2.041 m #[[Bárðarbunga]] 2.000 m #[[Kverkfjöll]] 1.920 m #[[Hrútfjallstindar]] 1.875 m #[[Snæfell]] 1.826 m #[[Hofsjökull]] 1.765 m #[[Þuríðartindur]] (Öræfajökli) 1.741 m #[[Grímsfjall]] 1.725 m #[[Herðubreið]] 1.686 m #[[Eiríksjökull]] 1.675 m #[[Eyjafjallajökull]] 1.640-1.650 m #[[Þórðarhyrna]] (Vatnajökli) 1.659 m #[[Hamarinn (fjall)|Hamarinn]] 1.573 m #[[Þverártindsegg]] 1.554 m #[[Tungnafellsjökull]] (Háhyrna) 1.540 m #[[Kerling]] í Eyjafirði 1.538 m #[[Grendill (Vatnajökli)|Grendill]] (Vatnajökli) 1.522 m #[[Þorvaldsfjall]] ([[Askja (fjall)|við Öskju]]) 1.510 m #[[Hekla]] 1.491 m #[[Mýrdalsjökull]] 1.480 m #[[Snækollur]] ([[Kerlingarfjöll]]) 1.477 m #[[Tindfjallajökull]] 1.462 m #[[Trölladyngja (Ódáðahrauni)|Trölladyngja]] (Ódáðahrauni) 1.460 m #[[Geirvörtur]] (Vatnajökli) 1.447 m #[[Snæfellsjökull]] 1.446 m #[[Dýjafjallshnjúkur]] í Skíðadal 1.445 m #[[Mávabyggðir]] (Vatnajökli) 1.442 m #[[Miðfellstindur]] 1.430 m #[[Loðmundur (fjall)|Loðmundur]] ([[Kerlingarfjöll]]) 1.429 m #[[Péturshnúkur]] ([[Tungnahryggsjökull]]) 1.406 m #[[Geitlandsjökull]] 1.400 m #[[Grjótbotnstindur]] (Vatnajökli) 1.397 m #[[Hrútfell]] 1.396 m #[[Skarðatindur]] (við Vatnajökul) 1.385 m #[[Rimar]] í Svarfaðardal 1371 m #[[Þórisjökull]] 1.350 m #[[Jökulgilstindar]] (Lónsöræfi) 1.337 m #[[Birnudalstindur]] (við Vatnajökul) 1.326 m #[[Sauðhamarstindur]] (Lónsöræfi) 1.319 m #[[Syðri-Háganga]] 1.284 m #[[Þumall, Skaftafellsfjöllum|Þumall]] (Vatnajökli) 1.279 m #[[Nyrðri-Háganga]] 1.278 m #[[Smjörfjöll]] 1.251 m #[[Þrándarjökull]] (Austurlandi) 1.248 m #[[Prestahnúkur]] (við Langjökul) 1.226 m #[[Kambsmýrarhnjúkur]] 1.214 #[[Súlur]] 1.213 m #[[Hnappadalstindur]] (Lónsöræfi) 1.212 m #[[Bláfell]] 1.204 m #[[Blámannshattur]] 1.198 m #[[Torfajökull]] 1.190 m #[[Hlöðufell]] 1.186 m #[[Ok]] 1.177 m #[[Kaldbakur]] (Eyjafjörður) 1.167 m #[[Arnarfell hið litla]] 1.143 m #[[Arnarfell hið mikla]] 1.137 m #[[Mælifellshnjúkur]] 1.138 m #[[Esjufjöll]] 1.138 m #[[Dyrfjöll]] 1.136 m #[[Kristínartindar]] 1.126 m #[https://www.fjallabyggd.is/is/mannlif/gestir-og-gangandi/gonguleidir/kerahnjukur Kerahnjúkur] 1.097 m #[[Syðsta-Súla]] ([[Botnssúlur]]) 1.093 m #[[Sveinstindur]] (við Langasjó) 1.090 m #[[Löðmundur]] 1.077 m #[[Hraundrangi]] 1.075 #[[Búlandstindur]] 1.069 #[[Hofsjökull (eystri)|Hofsjökull]] (eystri) #[[Blágnípa]] 1.068 m #[[Ljósufjöll]] 1.063 #[[Skjaldbreiður]] 1.060 m #[[Heiðarhorn]] ([[Skarðsheiði]]) 1.054 #[[Jarlhettur|Innsta-Jarlhetta]] 1.050 m #[[Miðtindur]] (Snæfellsnesi) 1.045 #[[Bleikur]] (Snæfellsnesi) 1.021 m #[[Högnhöfði]] 1.002 m #[[Gráni]] (Snæfellsnesi) 1.001 m #[[Tröllakirkja]] (vestur af Holtavörðuheiði) 1.001 m #[[Kaldbakur]] (Vestfirðir) 998 m #[[Tindastóll]] 989 m #[[Böðvarskúla]] ([[Helgrindur]]) 988 m #[[Skessuhorn]] 967 m #[[Ólafsfjarðarmúli]] 960 m #[[Tröllhetta]] ([[Jarlhettur]]) 943 m #[[Bláhnúkur]] 940 m #[[Strútur]] (Vesturlandi) 938 m #[[Drangajökull]] 925 m #[[Hafratindur]] (Dölum) 923 m #[[Baula]] 917 m #[[Esja]] 914 m #[[Vatnaöldur]] 896 m #[[Brennisteinsalda]] 855 m #[[Hvalfell]] 852 m #[[Hafnarfjall]] 844 m #[[Skeggi (fjall)|Skeggi]] 815 m #[[Hengill]] 803 m #[[Búrfell (Þingvallasveit)|Búrfell]] (Þingvallasveit) 783 m #[[Lómagnúpur]] 767 m #[[Hrafnabjörg]] 763 m #[[Eystrahorn]] 756 m #[[Bjarnarfjall]] 737 m #[[Gunnólfsvíkurfjall]] 719 m #[[Bláfjöll|Bláfjallahorn]] 702 m #[[Þríhyrningur (fjall)|Þríhyrningur]] 691 m #[[Fagraskógarfjall]] 684 m #[[Búrfell (Þjórsárdal)|Búrfell]] (Þjórsárdal) 672 m #[[Vífilsfell]] 665 m #[[Akrafjall]] 643 m #[[Bolafjall]] 638 m #[[Efstadalsfjall]] 627 m #[[Hafursey]] 582 m #[[Skálafell]] (vestur af Hveragerði) 574 m #[[Skarðsmýrarfjall]] 570 m #[[Hrómundartindur]] 552 m #[[Ingólfsfjall]] 551 m # [[Hestur (Hestfjörður)]] 540 m #[[Búrfell (Grímsnesi)|Búrfell]] (Grímsnesi) 534 m #[[Drápuhlíðarfjall]] 527 m #[[Stapafell]] 521 m #[[Hagafjall]] (Skeiða- og Gnúpverjahreppi) 473 m #[[Kirkjufell]] 469 m #[[Vestrahorn]] 454 m #[[Látrabjarg]] 441 m #[[Grænadyngja]] (Reykjanesi) 402 m #[[Vörðufell]] 392 m #[[Fagradalsfjall]] 390 m #[[Þyrill]] 388 m #[[Keilir]] 379 m #[[Trölladyngja (Reykjanesi)|Trölladyngja]] (Reykjanesi) 379 m #[[Reynisfjall]] 340 m #[[Skriðufell (fjall)|Skriðufell]] 337 m #[[Helgafell (Hafnarfirði)]] 338 m #[[Skarðsfjall]] (Landsveit) 336 m #[[Reynisfjall]] 326 m #[[Hestfjall]] (Árnessýslu) 317 m #[[Úlfarsfell (fjall)|Úlfarsfell]] 296 m #[[Húsfell]]: 285 m #[[Heimaklettur]] 283 m #[[Mosfell (Grímsnesi)|Mosfell]] (Grímsnesi) 254 m #[[Pétursey]] 274 m #[[Hjörleifshöfði]] 221 m #[[Eldfell]] 200 m #[[Grábrók]] 170 m #[[Skálafell]] á Reykjanesi 76 m #[[Helgafell (Snæfellsnesi)]] - 73 m ==Tenglar== [http://www.nat.is/travelguide/haestu_fjoll.htm Nat.is: Hæstu fjöll Íslands] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170424030510/http://www.nat.is/travelguide/haestu_fjoll.htm |date=2017-04-24 }} [[Flokkur:Fjöll á Íslandi]] ks3g0rhldnxndy3wh0j1pn2r2scqf8g 1762396 1762395 2022-07-29T21:33:34Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki <small>Listi þessi er ekki tæmandi og inniheldur yfirleitt þekktari fjöll:</small> #[[Hvannadalshnjúkur]] 2.110 m #[[Sveinstindur (Öræfajökli)|Sveinstindur]] (Öræfajökli) 2.044 m #[[Snæbreið]] (Öræfajökli) 2.041 m #[[Bárðarbunga]] 2.000 m #[[Kverkfjöll]] 1.920 m #[[Hrútfjallstindar]] 1.875 m #[[Snæfell]] 1.826 m #[[Hofsjökull]] 1.765 m #[[Þuríðartindur]] (Öræfajökli) 1.741 m #[[Grímsfjall]] 1.725 m #[[Herðubreið]] 1.686 m #[[Eiríksjökull]] 1.675 m #[[Eyjafjallajökull]] 1.640-1.650 m #[[Þórðarhyrna]] (Vatnajökli) 1.659 m #[[Hamarinn (fjall)|Hamarinn]] 1.573 m #[[Þverártindsegg]] 1.554 m #[[Tungnafellsjökull]] (Háhyrna) 1.540 m #[[Kerling]] í Eyjafirði 1.538 m #[[Grendill (Vatnajökli)|Grendill]] (Vatnajökli) 1.522 m #[[Þorvaldsfjall]] ([[Askja (fjall)|við Öskju]]) 1.510 m #[[Hekla]] 1.491 m #[[Mýrdalsjökull]] 1.480 m #[[Snækollur]] ([[Kerlingarfjöll]]) 1.477 m #[[Tindfjallajökull]] 1.462 m #[[Trölladyngja (Ódáðahrauni)|Trölladyngja]] (Ódáðahrauni) 1.460 m #[[Geirvörtur]] (Vatnajökli) 1.447 m #[[Snæfellsjökull]] 1.446 m #[[Dýjafjallshnjúkur]] í Skíðadal 1.445 m #[[Mávabyggðir]] (Vatnajökli) 1.442 m #[[Miðfellstindur]] 1.430 m #[[Loðmundur (fjall)|Loðmundur]] ([[Kerlingarfjöll]]) 1.429 m #[[Péturshnúkur]] ([[Tungnahryggsjökull]]) 1.406 m #[[Geitlandsjökull]] 1.400 m #[[Grjótbotnstindur]] (Vatnajökli) 1.397 m #[[Hrútfell]] 1.396 m #[[Skarðatindur]] (við Vatnajökul) 1.385 m #[[Rimar]] í Svarfaðardal 1371 m #[[Þórisjökull]] 1.350 m #[[Jökulgilstindar]] (Lónsöræfi) 1.337 m #[[Birnudalstindur]] (við Vatnajökul) 1.326 m #[[Sauðhamarstindur]] (Lónsöræfi) 1.319 m #[[Syðri-Háganga]] 1.284 m #[[Þumall, Skaftafellsfjöllum|Þumall]] (Vatnajökli) 1.279 m #[[Nyrðri-Háganga]] 1.278 m #[[Smjörfjöll]] 1.251 m #[[Þrándarjökull]] (Austurlandi) 1.248 m #[[Prestahnúkur]] (við Langjökul) 1.226 m #[[Kambsmýrarhnjúkur]] 1.214 #[[Súlur]] 1.213 m #[[Blámannshattur]] 1.212 m #[[Hnappadalstindur]] (Lónsöræfi) 1.212 m #[[Bláfell]] 1.204 m #[[Torfajökull]] 1.190 m #[[Hlöðufell]] 1.186 m #[[Ok]] 1.177 m #[[Kaldbakur]] (Eyjafjörður) 1.167 m #[[Arnarfell hið litla]] 1.143 m #[[Arnarfell hið mikla]] 1.137 m #[[Mælifellshnjúkur]] 1.138 m #[[Esjufjöll]] 1.138 m #[[Dyrfjöll]] 1.136 m #[[Kristínartindar]] 1.126 m #[https://www.fjallabyggd.is/is/mannlif/gestir-og-gangandi/gonguleidir/kerahnjukur Kerahnjúkur] 1.097 m #[[Syðsta-Súla]] ([[Botnssúlur]]) 1.093 m #[[Sveinstindur]] (við Langasjó) 1.090 m #[[Löðmundur]] 1.077 m #[[Hraundrangi]] 1.075 #[[Búlandstindur]] 1.069 #[[Hofsjökull (eystri)|Hofsjökull]] (eystri) #[[Blágnípa]] 1.068 m #[[Ljósufjöll]] 1.063 #[[Skjaldbreiður]] 1.060 m #[[Heiðarhorn]] ([[Skarðsheiði]]) 1.054 #[[Jarlhettur|Innsta-Jarlhetta]] 1.050 m #[[Miðtindur]] (Snæfellsnesi) 1.045 #[[Bleikur]] (Snæfellsnesi) 1.021 m #[[Högnhöfði]] 1.002 m #[[Gráni]] (Snæfellsnesi) 1.001 m #[[Tröllakirkja]] (vestur af Holtavörðuheiði) 1.001 m #[[Kaldbakur]] (Vestfirðir) 998 m #[[Tindastóll]] 989 m #[[Böðvarskúla]] ([[Helgrindur]]) 988 m #[[Skessuhorn]] 967 m #[[Ólafsfjarðarmúli]] 960 m #[[Tröllhetta]] ([[Jarlhettur]]) 943 m #[[Bláhnúkur]] 940 m #[[Strútur]] (Vesturlandi) 938 m #[[Drangajökull]] 925 m #[[Hafratindur]] (Dölum) 923 m #[[Baula]] 917 m #[[Esja]] 914 m #[[Vatnaöldur]] 896 m #[[Brennisteinsalda]] 855 m #[[Hvalfell]] 852 m #[[Hafnarfjall]] 844 m #[[Skeggi (fjall)|Skeggi]] 815 m #[[Hengill]] 803 m #[[Búrfell (Þingvallasveit)|Búrfell]] (Þingvallasveit) 783 m #[[Lómagnúpur]] 767 m #[[Hrafnabjörg]] 763 m #[[Eystrahorn]] 756 m #[[Bjarnarfjall]] 737 m #[[Gunnólfsvíkurfjall]] 719 m #[[Bláfjöll|Bláfjallahorn]] 702 m #[[Þríhyrningur (fjall)|Þríhyrningur]] 691 m #[[Fagraskógarfjall]] 684 m #[[Búrfell (Þjórsárdal)|Búrfell]] (Þjórsárdal) 672 m #[[Vífilsfell]] 665 m #[[Akrafjall]] 643 m #[[Bolafjall]] 638 m #[[Efstadalsfjall]] 627 m #[[Hafursey]] 582 m #[[Skálafell]] (vestur af Hveragerði) 574 m #[[Skarðsmýrarfjall]] 570 m #[[Hrómundartindur]] 552 m #[[Ingólfsfjall]] 551 m # [[Hestur (Hestfjörður)]] 540 m #[[Búrfell (Grímsnesi)|Búrfell]] (Grímsnesi) 534 m #[[Drápuhlíðarfjall]] 527 m #[[Stapafell]] 521 m #[[Hagafjall]] (Skeiða- og Gnúpverjahreppi) 473 m #[[Kirkjufell]] 469 m #[[Vestrahorn]] 454 m #[[Látrabjarg]] 441 m #[[Grænadyngja]] (Reykjanesi) 402 m #[[Vörðufell]] 392 m #[[Fagradalsfjall]] 390 m #[[Þyrill]] 388 m #[[Keilir]] 379 m #[[Trölladyngja (Reykjanesi)|Trölladyngja]] (Reykjanesi) 379 m #[[Reynisfjall]] 340 m #[[Skriðufell (fjall)|Skriðufell]] 337 m #[[Helgafell (Hafnarfirði)]] 338 m #[[Skarðsfjall]] (Landsveit) 336 m #[[Reynisfjall]] 326 m #[[Hestfjall]] (Árnessýslu) 317 m #[[Úlfarsfell (fjall)|Úlfarsfell]] 296 m #[[Húsfell]]: 285 m #[[Heimaklettur]] 283 m #[[Mosfell (Grímsnesi)|Mosfell]] (Grímsnesi) 254 m #[[Pétursey]] 274 m #[[Hjörleifshöfði]] 221 m #[[Eldfell]] 200 m #[[Grábrók]] 170 m #[[Skálafell]] á Reykjanesi 76 m #[[Helgafell (Snæfellsnesi)]] - 73 m ==Tenglar== [http://www.nat.is/travelguide/haestu_fjoll.htm Nat.is: Hæstu fjöll Íslands] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170424030510/http://www.nat.is/travelguide/haestu_fjoll.htm |date=2017-04-24 }} [[Flokkur:Fjöll á Íslandi]] 83epaj8nolt9grzopuzhyrqbekoimt4 14 138201 1762575 1560575 2022-07-30T09:09:29Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á svissnesk þýska [[Flokkur:Notandi gsw|M]] qrwcoi6qsxr6ckd72ax9n4uuz09ojql 0 138320 1762760 1560987 2022-07-30T10:30:32Z Snævar 16586 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Naoemon Shimizu |mynd= |fullt nafn=Naoemon Shimizu |fæðingardagur= |fæðingarbær=[[Hiroshima-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur=[[6. ágúst]] [[1945]] |dánarbær=[[Hiroshima-hérað]] |dánarland=[[Japan]] |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Rijo Club]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (1) }} '''Naoemon Shimizu''' (? - [[6. ágúst]] [[1945]]) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki og skoraði 1 mörk með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||2||1 |- !Heild||2||1 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50114/Naoemon_Shimizu.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/6.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{d|1945}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 4q2pt82f88bnb3kgirlza5i2ut2uut3 0 138321 1762706 1560988 2022-07-30T09:51:21Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Ryuzo Shimizu |mynd= |fullt nafn=Ryuzo Shimizu |fæðingardagur={{fæðingardagur|1902|9|30}} |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Tokyo SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (1) }} '''Ryuzo Shimizu''' ([[30. september]] [[1902]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki og skoraði 1 mörk með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||2||1 |- !Heild||2||1 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50115/Ryuzo_Shimizu.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/shimizu_ryuzo.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f|1902}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 37keoxc0357a4qpu638xzaji4cws4c4 0 138322 1762682 1560989 2022-07-30T09:39:25Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Fukusaburo Harada |mynd= |fullt nafn=Fukusaburo Harada |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Markmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Fukusaburo Harada''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50018/Fukusaboru_Harada.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/1.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 5racom2x0owxutoaib1rgbxf7himmzu 0 138323 1762726 1560990 2022-07-30T09:54:43Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Usaburo Hidaka |mynd= |fullt nafn=Usaburo Hidaka |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Varnarmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Usaburo Hidaka''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50021/Usaburo_Hidaka.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/2.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 9gpr8s8epfuyxes3ox4i2ad4st5ie99 0 138324 1762714 1560991 2022-07-30T09:52:45Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Shizuo Miyama |mynd= |fullt nafn=Shizuo Miyama |fæðingardagur= |fæðingarbær=[[Hiroshima-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Varnarmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Rijo Club]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Shizuo Miyama''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50072/Shizuo_Miyama.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/miyama_shizuo.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] lp0yc6f0ih6qxzuxsospu218ec6e3fm 0 138325 1762723 1560992 2022-07-30T09:54:20Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Toshio Hirabayashi |mynd= |fullt nafn=Toshio Hirabayashi |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Toshio Hirabayashi''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50022/Toshio_Hirabayashi.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/3.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] jc0f68otoul027524wiq8gg75qnnuw7 0 138326 1762709 1560993 2022-07-30T09:51:57Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Setsu Sawagata |mynd= |fullt nafn=Setsu Sawagata |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Setsu Sawagata''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50109/Setsu_Sawagata.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/5.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] lt923bg5kfodl6rppo061au3vzdvgsu 0 138327 1762687 1560994 2022-07-30T09:40:24Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Kikuzo Kisaka |mynd= |fullt nafn=Kikuzo Kisaka |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Kikuzo Kisaka''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50049/Kikuzo_Kisaka.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/7.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] cwnfcbzy1lhqxem9t76xttccrqqdc6z 0 138328 1762733 1560995 2022-07-30T09:55:53Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Yoshio Fujiwara |mynd= |fullt nafn=Yoshio Fujiwara |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=1 (0) }} '''Yoshio Fujiwara''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 1 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||1||0 |- !Heild||1||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50014/Yoshio_Fujiwara.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/9.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] j7bpsd1re48kev3msm6v9enfngmlkd0 0 138329 1762715 1560996 2022-07-30T09:52:57Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Shumpei Inoue |mynd= |fullt nafn=Shumpei Inoue |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=1 (0) }} '''Shumpei Inoue''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 1 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||1||0 |- !Heild||1||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50028/Shumpei_Inoue.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/10.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] qh1n3nsodcd22xf1rnzjc7mmvgrb6ee 0 138330 1762690 1560997 2022-07-30T09:40:58Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Kiyoo Kanda |mynd= |fullt nafn=Kiyoo Kanda |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923-1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=4 (0) }} '''Kiyoo Kanda''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 4 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||2||0 |- |1924||0||0 |- |1925||2||0 |- !Heild||4||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50038/Kiyoo_Kanda.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/4.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] tv9cx449zz25zrd5vl894gokavprwk2 0 138331 1762711 1560998 2022-07-30T09:52:21Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Shiro Azumi |mynd= |fullt nafn=Shiro Azumi |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland=[[Japan]] |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1923-1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=3 (0) }} '''Shiro Azumi''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 3 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1923||2||0 |- |1924||0||0 |- |1925||1||0 |- !Heild||3||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50013/Shiro_Azumi.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/8.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] d2d3ukye6wj1l3vxywyizds6rhiwxgb 0 138332 1762728 1560999 2022-07-30T09:55:07Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Yanosuke Watanabe |mynd= |fullt nafn=Yanosuke Watanabe |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Markmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Yanosuke Watanabe''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1925||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50158/Yanosuke_Watanabe.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/11.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] fouv95foeyq53a87yn710sw5kgx7bv7 0 138333 1762731 1561000 2022-07-30T09:55:42Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Yoshimatsu Oyama |mynd= |fullt nafn=Yoshimatsu Oyama |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Varnarmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Yoshimatsu Oyama''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1925||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50102/Yoshimatsu_Oyama.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/12.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 9c3v14b7zlhv552q90d9vxvhn6isaj8 0 138334 1762725 1561001 2022-07-30T09:54:31Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Toshio Miyaji |mynd= |fullt nafn=Toshio Miyaji |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Toshio Miyaji''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1925||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50070/Toshio_Miyaji.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/13.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 89dj5jgl69e9v3m4vg3bu56j9ga2wuu 0 138336 1762695 1561003 2022-07-30T09:41:56Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Masuzo Madono |mynd= |fullt nafn=Masuzo Madono |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Masuzo Madono''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1925||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50061/Masuzo_Madono.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/15.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] ihrsj11iqfjc5jghbdi7y1ogwxhm4s0 0 138337 1762684 1561004 2022-07-30T09:39:49Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Hifuyo Uchida |mynd= |fullt nafn=Hifuyo Uchida |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Hifuyo Uchida''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1925||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50142/Hifuyo_Uchida.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/16.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] qwl2xgvg1197dki6ctrsrx2vx0hwnzy 0 138338 1762761 1561005 2022-07-30T10:31:07Z Snævar 16586 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Jiro Miyake |mynd= |fullt nafn=Jiro Miyake |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur=[[30. nóvember]] [[1984]] |dánarbær= |dánarland=[[Japan]] |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Jiro Miyake''' (? - [[30. nóvember]] [[1984]]) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1925||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50071/Jiro_Miyake.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/17.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{d|1984}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] jls71bq43o1susnf0l7fle932u08uy4 0 138339 1762707 1561006 2022-07-30T09:51:33Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Sachi Kagawa |mynd= |fullt nafn=Sachi Kagawa |fæðingardagur= |fæðingarbær=[[Hiroshima-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Sachi Kagawa''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1925||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50033/Sachi_Kagawa.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/18.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] ihr339k1ih3r0ad5moojm9g57m5czda 0 138340 1762693 1561007 2022-07-30T09:41:33Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Masao Takada |mynd= |fullt nafn=Masao Takada |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Masao Takada''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1925||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50125/Masao_Takada.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/19.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 6eh1vmyg0eoq9ii8e73q3c88frby06x 0 138341 1762708 1561008 2022-07-30T09:51:45Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Sakae Takahashi |mynd= |fullt nafn=Sakae Takahashi |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Varnarmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=1 (0) }} '''Sakae Takahashi''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 1 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1925||1||0 |- !Heild||1||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50126/Sakae_Takahashi.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/20.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] i8o8bb6tev8nxbaemopvef5lh1gjpo3 0 138342 1762689 1561009 2022-07-30T09:40:47Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Kiyonosuke Marutani |mynd= |fullt nafn=Kiyonosuke Marutani |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Osaka SC]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=1 (0) }} '''Kiyonosuke Marutani''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 1 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1925||1||0 |- !Heild||1||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50062/Kiyonosuke_Marutani.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/21.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] gvki0hz5ewedtjdldp5hm09tlww7xkb 0 138343 1762688 1561010 2022-07-30T09:40:36Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Kinjiro Shimizu |mynd= |fullt nafn=Kinjiro Shimizu |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1925 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=1 (0) }} '''Kinjiro Shimizu''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 1 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1925||1||0 |- !Heild||1||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50113/Kinjiro_Shimizu.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/22.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] biyymf0jo96oc1qxsxx5t52dp00ylnv 0 138346 1762686 1561013 2022-07-30T09:40:12Z Snaevar-bot 20904 /* top */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Junji Nishikawa |mynd= |fullt nafn=Junji Nishikawa |fæðingardagur={{fæðingardagur|1907|6|29}} |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Markmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1927 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Junji Nishikawa''' ([[29. júní]] [[1907]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1927||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50088/Junji_Nishikawa.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/29.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{fd|1907|}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 0sn3vjkm4qoszgwr4jstxn4zb0uh9vs 1762701 1762686 2022-07-30T09:48:20Z Snaevar-bot 20904 /* Tenglar */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Junji Nishikawa |mynd= |fullt nafn=Junji Nishikawa |fæðingardagur={{fæðingardagur|1907|6|29}} |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Markmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1927 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Junji Nishikawa''' ([[29. júní]] [[1907]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1927||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50088/Junji_Nishikawa.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/29.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{fd|1907}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] br3c2vygdez2dz8wojn0re8ynvtfcp1 1762749 1762701 2022-07-30T10:13:32Z Snaevar-bot 20904 /* Tenglar */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Junji Nishikawa |mynd= |fullt nafn=Junji Nishikawa |fæðingardagur={{fæðingardagur|1907|6|29}} |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Markmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1927 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Junji Nishikawa''' ([[29. júní]] [[1907]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1927||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50088/Junji_Nishikawa.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/29.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f||1907}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] i1xjo61g1391ccjpskja2xv5jbfmbej 1762757 1762749 2022-07-30T10:25:03Z Snævar 16586 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Junji Nishikawa |mynd= |fullt nafn=Junji Nishikawa |fæðingardagur={{fæðingardagur|1907|6|29}} |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Markmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1927 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Junji Nishikawa''' ([[29. júní]] [[1907]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1927||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50088/Junji_Nishikawa.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/29.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f|1907}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 0470zjpm22j11tb8xdio8cn5dq0axjl 0 138349 1762683 1561016 2022-07-30T09:39:37Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Haruo Arima |mynd= |fullt nafn=Haruo Arima |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1927 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Haruo Arima''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1927||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50010/Haruo_Arima.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/25.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] lbowmhvprruq962ppi72gt10tenvmsp 0 138350 1762719 1561017 2022-07-30T09:53:44Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Tamotsu Asakura |mynd= |fullt nafn=Tamotsu Asakura |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=192-1927 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Tamotsu Asakura''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1927||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50012/Tamotsu_Asakura.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/26.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 7lnszzm0yhga7w2hdh8822ewc40k7jv 0 138351 1762710 1561018 2022-07-30T09:52:09Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Shigeru Takahashi |mynd= |fullt nafn=Shigeru Takahashi |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1927 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Shigeru Takahashi''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1927||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50127/Shigeru_Takahashi.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/28.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] aq0g8tu990dhpsd9squkjnylbfvths9 0 138353 1762696 1561020 2022-07-30T09:42:08Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Michiyo Taki |mynd= |fullt nafn=Michiyo Taki |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1927 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=1 (0) }} '''Michiyo Taki''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 1 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1927||1||0 |- !Heild||1||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50133/Michiyo_Taki.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/30.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 1lcii1fl18zhf7rzl6fyvwbv1qrqbez 0 138355 1762698 1561022 2022-07-30T09:42:31Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Nagayasu Honda |mynd= |fullt nafn=Nagayasu Honda |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1927-1930 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=4 (0) }} '''Nagayasu Honda''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 4 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1927||2||0 |- |1928||0||0 |- |1929||0||0 |- |1930||2||0 |- !Heild||4||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50023/Nagayasu_Honda.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/23.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] i5cywyijeh7zhx57712g54iyhcj0fm9 0 138361 1762721 1561028 2022-07-30T09:54:08Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Tokizo Ichihashi |mynd= |fullt nafn=Tokizo Ichihashi |fæðingardagur={{fæðingardagur|1909|6|9}} |fæðingarbær=[[Hyogo-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1930 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (1) }} '''Tokizo Ichihashi''' ([[9. júní]] [[1909]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki og skoraði 1 mörk með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1930||2||1 |- !Heild||2||1 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50025/Tokizo_Ichihashi.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/32.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f|1909}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] focvhuq4oh4l0mf4g162q0k9ptvqfkf 0 138363 1762692 1561030 2022-07-30T09:41:21Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Masao Nozawa |mynd= |fullt nafn=Masao Nozawa |fæðingardagur= |fæðingarbær=[[Hiroshima-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1930 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Masao Nozawa''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1930||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50092/Masao_Nozawa.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/33.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 7p9mgn64t2f77nea6rkdso5hzy27x55 0 138365 1762759 1561032 2022-07-30T10:29:59Z Snævar 16586 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Yukio Goto |mynd= |fullt nafn=Yukio Goto |fæðingardagur= |fæðingarbær=[[Hyogo-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur=[[1976]] |dánarbær= |dánarland=[[Japan]] |hæð= |staða=[[Varnarmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1930-1934 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=4 (0) }} '''Yukio Goto''' (? - [[1976]]) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 4 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1930||2||0 |- |1931||0||0 |- |1932||0||0 |- |1933||0||0 |- |1934||2||0 |- !Heild||4||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50017/Yukio_Goto.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/goto_yukio.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{d|1976}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 5b7pemdc8is2e2a0624hzzcr28t3srz 0 138366 1762681 1561033 2022-07-30T09:39:12Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Akira Nozawa |mynd= |fullt nafn=Akira Nozawa |fæðingardagur= |fæðingarbær=[[Hiroshima-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1934 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=3 (3) }} '''Akira Nozawa''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 3 leiki og skoraði 3 mörk með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1934||3||3 |- !Heild||3||3 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50091/Akira_Nozawa.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/37.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] kvtbqh8tu9iatwlf3s03fwq1xtr2tow 0 138368 1762713 1561035 2022-07-30T09:52:33Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Shiro Misaki |mynd= |fullt nafn=Shiro Misaki |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1934 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=3 (0) }} '''Shiro Misaki''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 3 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1934||3||0 |- !Heild||3||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50069/Shiro_Misaki.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/39.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] h8jwyvl5g6vh5uodbolmtwqo89az5pg 0 138370 1762717 1561037 2022-07-30T09:53:21Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Takashi Kawanishi |mynd= |fullt nafn=Takashi Kawanishi |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1934 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=3 (0) }} '''Takashi Kawanishi''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 3 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1934||3||0 |- !Heild||3||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50043/Takashi_Kawanishi.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/36.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] i14jfs7v0x4lpjovg0a6c9p392pyjf7 0 138373 1762685 1561040 2022-07-30T09:40:00Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Hiroshi Kanazawa |mynd= |fullt nafn=Hiroshi Kanazawa |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Markmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1934 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Hiroshi Kanazawa''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1934||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50037/Hiroshi_Kanazawa.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/40.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] oll87ggi51ul6zg901dhs3kz5cft6kv 0 138374 1762720 1561041 2022-07-30T09:53:56Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Teruo Abe |mynd= |fullt nafn=Teruo Abe |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Varnarmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1934 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Teruo Abe''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1934||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50008/Teruo_Abe.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/35.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] nuv41je6erxodeg8fuz0ganb4igpeyl 0 138375 1762716 1561042 2022-07-30T09:53:09Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Shunichi Kumai |mynd= |fullt nafn=Shunichi Kumai |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Markmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1934 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Shunichi Kumai''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1934||2||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50058/Shunichi_Kumai.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/34.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] jmjaqlo1txv97vjd69igo1zm60r13hb 0 138376 1762718 1561043 2022-07-30T09:53:33Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Takeshi Natori |mynd= |fullt nafn=Takeshi Natori |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1934 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=1 (1) }} '''Takeshi Natori''' var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 1 leiki og skoraði 1 mörk með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1934||1||1 |- !Heild||1||1 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50085/Takeshi_Natori.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/41.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 0f4scb5ujkz28tgw9vdff26nrydkvbj 0 138378 1762697 1561045 2022-07-30T09:42:20Z Snaevar-bot 20904 /* top */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Motoo Tatsuhara |mynd= |fullt nafn=Motoo Tatsuhara |fæðingardagur={{fæðingardagur|1913|1|14}} |fæðingarbær=[[Tokyo]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Waseda WMW]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1934-1936 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=4 (0) }} '''Motoo Tatsuhara''' ([[14. janúar]] [[1913]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 4 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1934||2||0 |- |1935||0||0 |- |1936||2||0 |- !Heild||4||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50137/Motoo_Tatsuhara.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/tatsuhara_motoo.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{fd|1913|}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] olr37lw8z2yefplm4ifzxv2ogk76wl4 1762705 1762697 2022-07-30T09:51:08Z Snaevar-bot 20904 /* Tenglar */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Motoo Tatsuhara |mynd= |fullt nafn=Motoo Tatsuhara |fæðingardagur={{fæðingardagur|1913|1|14}} |fæðingarbær=[[Tokyo]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Waseda WMW]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1934-1936 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=4 (0) }} '''Motoo Tatsuhara''' ([[14. janúar]] [[1913]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 4 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1934||2||0 |- |1935||0||0 |- |1936||2||0 |- !Heild||4||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50137/Motoo_Tatsuhara.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/tatsuhara_motoo.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f|1913}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] ot4pixoexro8yucu10z4w87ozpzxct9 0 138380 1762729 1561047 2022-07-30T09:55:19Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Yasuo Suzuki |mynd= |fullt nafn=Yasuo Suzuki |fæðingardagur={{fæðingardagur|1913|4|30}} |fæðingarbær=[[Kanagawa-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Varnarmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Waseda WMW]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1934-1936 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=2 (0) }} '''Yasuo Suzuki''' ([[30. apríl]] [[1913]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 2 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1934||1||0 |- |1935||0||0 |- |1936||1||0 |- !Heild||2||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50123/Yasuo_Suzuki.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/suzuki_yasuo.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f|1913}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] r0nsldqqxjepcvi7cf7jvt3roxhtqn0 0 138391 1762763 1561058 2022-07-30T10:31:37Z Snævar 16586 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Saburo Shinosaki |mynd= |fullt nafn=Saburo Shinosaki |fæðingardagur= |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið= |leikir (mörk)= |landsliðsár=1940 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=1 (0) }} '''Saburo Shinosaki''' er [[japan]]skur fyrrverandi [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 1 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1940||1||0 |- !Heild||1||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50118/Saburo_Shinosaki.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players_unknown/44.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] gxz8n0ibx8xo3igx9ic5y95t7rp9n4c 0 138396 1762691 1561063 2022-07-30T09:41:10Z Snaevar-bot 20904 /* top */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Ko Arima |mynd= |fullt nafn=Ko Arima |fæðingardagur={{fæðingardagur|1917|8|22}} |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Sankyo Pharmaceutical SC|Sankyo Pharmaceutical]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1951 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=3 (0) }} '''Ko Arima''' ([[22. ágúst]] [[1917]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 3 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1951||3||0 |- !Heild||3||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50011/Ko_Arima.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/arima_ko.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{fd|1917|}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 3d67p8a7i0mbkpj1kupq4e4yqn0r6d3 1762702 1762691 2022-07-30T09:48:31Z Snaevar-bot 20904 /* Tenglar */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Ko Arima |mynd= |fullt nafn=Ko Arima |fæðingardagur={{fæðingardagur|1917|8|22}} |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Sankyo Pharmaceutical SC|Sankyo Pharmaceutical]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1951 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=3 (0) }} '''Ko Arima''' ([[22. ágúst]] [[1917]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 3 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1951||3||0 |- !Heild||3||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50011/Ko_Arima.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/arima_ko.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{fd|1917}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] s19aorzhntba83oej65w9dp0gm94nvb 1762750 1762702 2022-07-30T10:13:36Z Snaevar-bot 20904 /* Tenglar */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Ko Arima |mynd= |fullt nafn=Ko Arima |fæðingardagur={{fæðingardagur|1917|8|22}} |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Sankyo Pharmaceutical SC|Sankyo Pharmaceutical]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1951 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=3 (0) }} '''Ko Arima''' ([[22. ágúst]] [[1917]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 3 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1951||3||0 |- !Heild||3||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50011/Ko_Arima.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/arima_ko.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f||1917}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 59zr8wvhsrm0etbms1vwjqfmrm22xgy 1762758 1762750 2022-07-30T10:25:14Z Snævar 16586 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Ko Arima |mynd= |fullt nafn=Ko Arima |fæðingardagur={{fæðingardagur|1917|8|22}} |fæðingarbær= |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Sankyo Pharmaceutical SC|Sankyo Pharmaceutical]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1951 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=3 (0) }} '''Ko Arima''' ([[22. ágúst]] [[1917]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 3 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1951||3||0 |- !Heild||3||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50011/Ko_Arima.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/arima_ko.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f|1917}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] q1tw5lv57sjucfsp5ifl0ki1g1r4vd7 0 138428 1762727 1561101 2022-07-30T09:54:55Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Waichiro Omura |mynd= |fullt nafn=Waichiro Omura |fæðingardagur={{fæðingardagur|1933|1|1}} |fæðingarbær=[[Shizuoka-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Miðjumaður]] |núverandi lið= |númer= |ár= |lið=[[Tanabe Pharmaceutical SC|Tanabe Pharmaceutical]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1956-1958 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=5 (0) }} '''Waichiro Omura''' ([[1. janúar]] [[1933]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 5 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1956||3||0 |- |1957||0||0 |- |1958||2||0 |- !Heild||5||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50099/Waichiro_Omura.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/omura_waichiro.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f|1933}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 75bhk38jblnq8nw2r8lijlj3967f8gk 0 138444 1762694 1561117 2022-07-30T09:41:44Z Snaevar-bot 20904 /* top */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Masao Uchino |mynd= |fullt nafn=Masao Uchino |fæðingardagur={{fæðingardagur|1934|4|21}} |fæðingarbær=[[Kanagawa-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár=?-1969 |lið=[[JEF United Chiba|Furukawa Electric]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1955-1962 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=18 (3) }} '''Masao Uchino''' ([[21. apríl]] [[1934]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 18 leiki og skoraði 3 mörk með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1955||4||1 |- |1956||3||1 |- |1957||0||0 |- |1958||1||0 |- |1959||4||1 |- |1960||1||0 |- |1961||2||0 |- |1962||3||0 |- !Heild||18||3 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50143/Masao_Uchino.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/uchino_masao.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{fd|1934|}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] jwtme3n6v08a4fpxaq5vges78gp3dkb 1762703 1762694 2022-07-30T09:48:43Z Snaevar-bot 20904 /* Tenglar */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Masao Uchino |mynd= |fullt nafn=Masao Uchino |fæðingardagur={{fæðingardagur|1934|4|21}} |fæðingarbær=[[Kanagawa-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár=?-1969 |lið=[[JEF United Chiba|Furukawa Electric]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1955-1962 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=18 (3) }} '''Masao Uchino''' ([[21. apríl]] [[1934]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 18 leiki og skoraði 3 mörk með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1955||4||1 |- |1956||3||1 |- |1957||0||0 |- |1958||1||0 |- |1959||4||1 |- |1960||1||0 |- |1961||2||0 |- |1962||3||0 |- !Heild||18||3 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50143/Masao_Uchino.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/uchino_masao.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{fd|1934}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] gpntqxlmts2at7damyy0db2ulpapdcg 1762748 1762703 2022-07-30T10:13:16Z Snaevar-bot 20904 /* Tenglar */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Masao Uchino |mynd= |fullt nafn=Masao Uchino |fæðingardagur={{fæðingardagur|1934|4|21}} |fæðingarbær=[[Kanagawa-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár=?-1969 |lið=[[JEF United Chiba|Furukawa Electric]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1955-1962 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=18 (3) }} '''Masao Uchino''' ([[21. apríl]] [[1934]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 18 leiki og skoraði 3 mörk með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1955||4||1 |- |1956||3||1 |- |1957||0||0 |- |1958||1||0 |- |1959||4||1 |- |1960||1||0 |- |1961||2||0 |- |1962||3||0 |- !Heild||18||3 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50143/Masao_Uchino.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/uchino_masao.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f||1934}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] 0uvvkq4onz6wzsx8crd53o2adx5cj59 1762756 1762748 2022-07-30T10:24:52Z Snævar 16586 wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Masao Uchino |mynd= |fullt nafn=Masao Uchino |fæðingardagur={{fæðingardagur|1934|4|21}} |fæðingarbær=[[Kanagawa-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Framherji]] |núverandi lið= |númer= |ár=?-1969 |lið=[[JEF United Chiba|Furukawa Electric]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1955-1962 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=18 (3) }} '''Masao Uchino''' ([[21. apríl]] [[1934]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 18 leiki og skoraði 3 mörk með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1955||4||1 |- |1956||3||1 |- |1957||0||0 |- |1958||1||0 |- |1959||4||1 |- |1960||1||0 |- |1961||2||0 |- |1962||3||0 |- !Heild||18||3 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50143/Masao_Uchino.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/uchino_masao.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f|1934}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] fj7yeq8zv7v1tnc1l1lniw1clqgjh5c 0 138449 1762730 1561122 2022-07-30T09:55:30Z Snaevar-bot 20904 hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki {{Knattspyrnumaður |nafn=Yasuo Takamori |mynd= |fullt nafn=Yasuo Takamori |fæðingardagur={{fæðingardagur|1934|3|3}} |fæðingarbær=[[Okayama-hérað]] |fæðingarland=[[Japan]] |dánardagur= |dánarbær= |dánarland= |hæð= |staða=[[Varnarmaður]] |núverandi lið= |númer= |ár=1956-1968 |lið=[[NKK SC|Nippon Kokan]] |leikir (mörk)= |landsliðsár=1955-1963 |landslið=[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan]] |landsliðsleikir (mörk)=30 (0) }} '''Yasuo Takamori''' ([[3. mars]] [[1934]] - ?) var [[japan]]skur [[Knattspyrna|knattspyrnumaður]]. Hann spilaði 30 leiki með landsliðinu. ==Tölfræði== {| class="wikitable" style="text-align:center" !colspan=3|[[Japanska karlalandsliðið í knattspyrnu|Japan karlalandsliðið]] |- !Ár!!Leikir!!Mörk |- |1955||5||0 |- |1956||3||0 |- |1957||0||0 |- |1958||4||0 |- |1959||10||0 |- |1960||1||0 |- |1961||2||0 |- |1962||3||0 |- |1963||2||0 |- !Heild||30||0 |} ==Tenglar== *[http://www.national-football-teams.com/player/50128/Yasuo_Takamori.html National Football Teams] *[http://www.japannationalfootballteam.com/en/players/takamori_yasuo.html Japan National Football Team Database] {{stubbur|knattspyrna}} {{f|1934}} [[Flokkur:Japanskir knattspyrnumenn]] i31trfink77m0btflc3n6pihfzf2438 14 138836 1762541 1561642 2022-07-30T08:53:28Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á Literary Chinese máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] g62uoy6ue0lz7oalhfily8knm2w9jo4 14 138837 1762648 1561643 2022-07-30T09:28:02Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á Literary Chinese [[Flokkur:Notandi lzh|2]] 0y8i3g12p01gszd4q6yk9egk1pui41a 0 140300 1762361 1721950 2022-07-29T20:18:27Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Vjatsjeslav Molotov<br>Вячесла́в Мо́лотов | búseta = | mynd = Vyacheslav Molotov Anefo.jpg | myndastærð = 200px | myndatexti = | titill= Formaður þjóðfulltrúaráðs Sovétríkjanna | stjórnartíð_start = [[19. desember]] [[1930]] | stjórnartíð_end = [[6. maí]] [[1941]] | titill2= Utanríkisráðherra Sovétríkjanna | stjórnartíð_start2 = [[3. maí]] [[1939]] | stjórnartíð_end2 = [[4. mars]] [[1949]] | stjórnartíð_start3 = [[5. mars]] [[1953]] | stjórnartíð_end3 = [[1. júní]] [[1956]] | fæðingarnafn = Вячесла́в Миха́йлович Скря́бин (''Vjatseslav Mikhailovitsj Skrjabín'') | fæddur = [[9. mars]] [[1890]] | fæðingarstaður = [[Kúkarka]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1986|11|8|1890|3|9}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = | starf = Stjórnmálamaður, ríkiserindreki | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | laun = | trúarbrögð = | maki = Polina Zhemchuzhina | börn = | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | undirskrift = Vyacheslav Molotov Signature 1944.png }} '''Vjatseslav Míkhaílovítsj Molotov''' ([[kyrillískt letur]]: Вячесла́в Миха́йлович Мо́лотов)<ref>[http://dictionary.reference.com/browse/molotov "Molotov"]. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.</ref> fæddur undir nafninu '''Skrjabín''' (Скря́бин) (9. mars 1890 – 8. nóvember 1986)<ref>[https://books.google.com/books?id=hP7jJAkTd9MC&pg=PA480&dq=Vyacheslav+Molotov+9+march&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj__NzsvpjUAhVEjCwKHXTGA0gQ6AEIIjAB#v=onepage&q=Vyacheslav%20Molotov%209%20march&f=false Profile of Vyacheslav Molotov]</ref> var [[Sovétríkin|sovéskur]] stjórnmálamaður og erindreki úr flokki [[Bolsévikar|Bolsévika]]. Hann var einn af helstu valdamönnum Sovétríkjanna frá þriðja áratugnum en þá komst hann til metorða sem fylgismaður [[Jósef Stalín|Jósefs Stalín]]. Molotov varð formaður þjóðfulltrúaráðs (þ.e.a.s. forsætisráðherra) Sovétríkjanna frá 1930 til 1941 og utanríkisráðherra frá 1939 til 1941 og aftur 1953 til 1956. Hann var aðstoðarforsætisráðherra frá 1942 til 1957 en þá var hann leystur frá störfum af undirlagi [[Nikita Krústsjov]]. Molotov settist í helgan stein árið 1961 og hafði þá verið lítið sýnilegur í sovéskum stjórnmálum í nokkur ár. Molotov var fulltrúi Sovétríkjanna við undirritun griðasáttmála þeirra við [[Þriðja ríkið|Þýskaland nasismans]] árið 1939. Samningurinn var kallaður [[Molotov-Ribbentrop-sáttmálinn]] í höfuðið á Molotov og [[Joachim von Ribbentrop]] utanríkisráðherra Þjóðverja. Í leynilegum viðauka sáttmálans var samið um að [[Pólland|Póllandi]] yrði skipt á milli Þýskalands og Sovétríkjanna. Molotov vissi á þessum tíma um [[Katyn-fjöldamorðin|fjöldamorð Sovétmanna við Katyn]] sem framin voru eftir [[Innrásin í Pólland|innrásina í Pólland]] árið 1940. Eftir [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldina]] tók Molotov þátt í samningaviðræðum við [[Bandamenn (seinni heimsstyrjöldin)|bandamenn]] og varð þar rómaður fyrir samningahæfni sína. Hann varð áfram helsti ríkiserindreki Sovétmanna til ársins 1949 en þá féll hann úr náð Stalíns og var leystur frá störfum sem utanríkisráðherra. Samband hans við Stalín varð æ kaldara þegar Stalín gagnrýndi hann í ræðu á 19. flokksþingi sovéska kommúnistaflokksins. Eftir dauða Stalíns var Molotov þó svarinn andstæðingur af-Stalínvæðingar Krústsjovs. Molotov varði stefnumál og arfleifð Stalíntímans þar til hann lést árið 1986 og gagnrýndi eftirmenn Stalíns harkalega, sérstaklega Krústsjov. ==Tilvísanir== <references/> {{Commonscat|Vyacheslav Molotov|Vjatsjeslav Molotov}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins|Ábyrgðarritari rússneska kommúnistaflokksins]] | frá = [[16. apríl]] [[1921]]| til = [[3. apríl]] [[1922]]| fyrir = [[Nikolaj Krestinskij]] | eftir = [[Jósef Stalín]]<br>{{small|(sem aðalritari sovéska kommúnistaflokksins)}} | }} {{Erfðatafla | titill = Formaður þjóðfulltrúaráðs Sovétríkjanna | frá = [[19. desember]] [[1930]]| til = [[6. maí]] [[1941]]| fyrir = [[Alexei Rykov]] | eftir = [[Jósef Stalín]] | }} {{Töfluendir}} {{fde|1890|1986|Molotov, Vjatsjeslav}} {{DEFAULTSORT:Molotov, Vjatsjeslav}} [[Flokkur:Sovéskir stjórnmálamenn]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] [[Flokkur:Utanríkisráðherrar Sovétríkjanna]] jzy3xfv2q65uj5l98fjduxxoswv4exg 1762362 1762361 2022-07-29T20:20:46Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Vjatsjeslav Molotov<br>{{small|Вячесла́в Мо́лотов}} | búseta = | mynd = Vyacheslav Molotov Anefo.jpg | myndastærð = 200px | myndatexti = | titill= Formaður þjóðfulltrúaráðs Sovétríkjanna | stjórnartíð_start = [[19. desember]] [[1930]] | stjórnartíð_end = [[6. maí]] [[1941]] | titill2= Utanríkisráðherra Sovétríkjanna | stjórnartíð_start2 = [[3. maí]] [[1939]] | stjórnartíð_end2 = [[4. mars]] [[1949]] | stjórnartíð_start3 = [[5. mars]] [[1953]] | stjórnartíð_end3 = [[1. júní]] [[1956]] | fæðingarnafn = Вячесла́в Миха́йлович Скря́бин (''Vjatseslav Mikhailovitsj Skrjabín'') | fæddur = [[9. mars]] [[1890]] | fæðingarstaður = [[Kúkarka]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1986|11|8|1890|3|9}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | orsök_dauða = | þekktur_fyrir = | starf = Stjórnmálamaður, ríkiserindreki | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | laun = | trúarbrögð = | maki = Polína Zhemtsjúzhína | börn = | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | undirskrift = Vyacheslav Molotov Signature 1944.png }} '''Vjatseslav Míkhaílovítsj Molotov''' ([[kyrillískt letur]]: Вячесла́в Миха́йлович Мо́лотов)<ref>[http://dictionary.reference.com/browse/molotov "Molotov"]. ''[[Random House Webster's Unabridged Dictionary]]''.</ref> fæddur undir nafninu '''Skrjabín''' (Скря́бин) (9. mars 1890 – 8. nóvember 1986)<ref>[https://books.google.com/books?id=hP7jJAkTd9MC&pg=PA480&dq=Vyacheslav+Molotov+9+march&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwj__NzsvpjUAhVEjCwKHXTGA0gQ6AEIIjAB#v=onepage&q=Vyacheslav%20Molotov%209%20march&f=false Profile of Vyacheslav Molotov]</ref> var [[Sovétríkin|sovéskur]] stjórnmálamaður og erindreki úr flokki [[Bolsévikar|Bolsévika]]. Hann var einn af helstu valdamönnum Sovétríkjanna frá þriðja áratugnum en þá komst hann til metorða sem fylgismaður [[Jósef Stalín|Jósefs Stalín]]. Molotov varð formaður þjóðfulltrúaráðs (þ.e.a.s. forsætisráðherra) Sovétríkjanna frá 1930 til 1941 og utanríkisráðherra frá 1939 til 1941 og aftur 1953 til 1956. Hann var aðstoðarforsætisráðherra frá 1942 til 1957 en þá var hann leystur frá störfum af undirlagi [[Níkíta Khrústsjov]]. Molotov settist í helgan stein árið 1961 og hafði þá verið lítið sýnilegur í sovéskum stjórnmálum í nokkur ár. Molotov var fulltrúi Sovétríkjanna við undirritun griðasáttmála þeirra við [[Þriðja ríkið|Þýskaland nasismans]] árið 1939. Samningurinn var kallaður [[Molotov-Ribbentrop-sáttmálinn]] í höfuðið á Molotov og [[Joachim von Ribbentrop]] utanríkisráðherra Þjóðverja. Í leynilegum viðauka sáttmálans var samið um að [[Pólland|Póllandi]] yrði skipt á milli Þýskalands og Sovétríkjanna. Molotov vissi á þessum tíma um [[Katyn-fjöldamorðin|fjöldamorð Sovétmanna við Katyn]] sem framin voru eftir [[Innrásin í Pólland|innrásina í Pólland]] árið 1940. Eftir [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldina]] tók Molotov þátt í samningaviðræðum við [[Bandamenn (seinni heimsstyrjöldin)|bandamenn]] og varð þar rómaður fyrir samningahæfni sína. Hann varð áfram helsti ríkiserindreki Sovétmanna til ársins 1949 en þá féll hann úr náð Stalíns og var leystur frá störfum sem utanríkisráðherra. Samband hans við Stalín varð æ kaldara þegar Stalín gagnrýndi hann í ræðu á 19. flokksþingi sovéska kommúnistaflokksins. Eftir dauða Stalíns var Molotov þó svarinn andstæðingur af-Stalínvæðingar Khrústsjovs. Molotov varði stefnumál og arfleifð Stalíntímans þar til hann lést árið 1986 og gagnrýndi eftirmenn Stalíns harkalega, sérstaklega Khrústsjov. ==Tilvísanir== <references/> {{Commonscat|Vyacheslav Molotov|Vjatsjeslav Molotov}} {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins|Ábyrgðarritari rússneska kommúnistaflokksins]] | frá = [[16. apríl]] [[1921]]| til = [[3. apríl]] [[1922]]| fyrir = [[Nikolaj Krestinskíj]] | eftir = [[Jósef Stalín]]<br>{{small|(sem aðalritari sovéska kommúnistaflokksins)}} | }} {{Erfðatafla | titill = Formaður þjóðfulltrúaráðs Sovétríkjanna | frá = [[19. desember]] [[1930]]| til = [[6. maí]] [[1941]]| fyrir = [[Alexei Rykov]] | eftir = [[Jósef Stalín]] | }} {{Töfluendir}} {{fde|1890|1986|Molotov, Vjatsjeslav}} {{DEFAULTSORT:Molotov, Vjatsjeslav}} [[Flokkur:Sovéskir stjórnmálamenn]] [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] [[Flokkur:Utanríkisráðherrar Sovétríkjanna]] ixvtyhwfl01vzefh3th2ewzuypsnsdo 14 141225 1762639 1576118 2022-07-30T09:26:17Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 0-stigs kunnáttu á Lombard [[Flokkur:Notandi lmo|0]] 3kvtml8d7z5erw1uykw5mcqq0a4fb9g 14 141581 1762627 1578663 2022-07-30T09:23:57Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á svissnesk þýska [[Flokkur:Notandi gsw|2]] 6qdeh19ef3y7xqra92f33178k5jgzh8 14 143007 1762534 1587204 2022-07-30T08:52:07Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á grænlenska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] hkkn6kh3fw7wwf4opdv99y6fp6bk0yt 14 143008 1762580 1587205 2022-07-30T09:10:26Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á grænlenska [[Flokkur:Notandi kl|M]] lwiorf2th1vkssx0tlcmyytnvrugteh 14 143104 1762672 1587817 2022-07-30T09:32:44Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á kantoneska [[Flokkur:Notandi yue|1]] c2wgdwy6m71cmt7o5zab086t3m93wxq 14 143193 1762559 1589286 2022-07-30T08:57:01Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á Chinese (China) máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 8dz9y9jn5fnodkfnm1cksreujd71w0z 14 143194 1762592 1589287 2022-07-30T09:12:45Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á Chinese (China) [[Flokkur:Notandi zh-CN|M]] 41swbbe4hqliwovy1tq8azj7l02lixd 14 143195 1762674 1589288 2022-07-30T09:33:07Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 5-stigs kunnáttu á kínverska (einfölduð) [[Flokkur:Notandi zh-Hans|5]] g94h4gr4yim1skq19ppfcb8enb6h42p 14 143196 1762676 1589289 2022-07-30T09:33:30Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 4-stigs kunnáttu á kínverska (hefðbundin) [[Flokkur:Notandi zh-Hant|4]] lzw2sajprulbt7dh61586b635eoi5cn 14 143197 1762566 1589290 2022-07-30T08:58:21Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á Chinese (Taiwan) máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] mq8s2z0dk06wvoqho4c6nnzfaaioo4i 14 143198 1762679 1589291 2022-07-30T09:34:07Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á Chinese (Taiwan) [[Flokkur:Notandi zh-TW|3]] 876s5qfh0ort2voti7xdkfwjxzrdpzz 14 143199 1762560 1589292 2022-07-30T08:57:12Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á Chinese (Hong Kong) máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] gwz2xokwse7md0z9a3gbxp2fqt9j83i 14 143200 1762673 1589293 2022-07-30T09:32:56Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á Chinese (Hong Kong) [[Flokkur:Notandi zh-HK|1]] 7jtzq8hbr7dmvuljaolp7edgofevgs8 0 143963 1762458 1760703 2022-07-30T00:49:35Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Pjotr Stolypin]] á [[Pjotr Stolypín]] wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Pjotr Stolypin</br>Пётр Столы́пин | búseta = | mynd = Pyotr Stolypin LOC 07327.jpg | myndastærð = 200px | myndatexti = | titill= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[21. júlí]] [[1906]] | stjórnartíð_end = [[18. september]] [[1911]] | fæðingarnafn = Pjotr Arkadjevitsj Stolypin | fæddur = [[14. apríl]] [[1862]] | fæðingarstaður = [[Dresden]], [[Saxland]]i, [[Þýska ríkjasambandið|þýska ríkjasambandinu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1911|9|18|1862|4|14}} | dánarstaður = [[Kænugarður|Kænugarði]], rússneska keisaradæminu (nú [[Úkraína|Úkraínu]]) | orsök_dauða = Myrtur | stjórnmálaflokkur = | þekktur_fyrir = | starf = Stjórnmálamaður | laun = | trú = | maki = Olga Borisovna Neidhardt | börn = | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = }} '''Pjotr Arkadjevitsj Stolypin''' ('''''Пётр Арка́дьевич Столы́пин''''' á kyrilísku letri) (14. apríl 1862 – 18. september 1911) var þriðji [[forsætisráðherra Rússlands]] og innanríkisráðherra [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæmisins]] frá 1906 til 1911, í valdatíð [[Nikulás 2.|Nikulásar 2.]] keisara. Valdatíð hans einkenndist af viðleitni til að sporna við starfsemi byltingarhópa og af umbótum á landbúnaði Rússlands. Stolypin var einveldissinni og vonaðist til þess að styrkja stöðu krúnunnar. Hann er talinn einn síðasti valdamikli stjórnmálamaður rússneska keisaratímans er rak skýra stefnu og reyndi að koma á stórtækum umbótum.<ref>[http://www.st-andrews.ac.uk/~pvteach/imprus/papers/09b.php Imperial Russia, 1815-1917 - Position Paper]</ref> Þótt Stolypin sé og hafi verið mjög umdeildur á sínum tíma er hann hátt skrifaður í Rússlandi í dag. Árið 2008 lenti Stolypin í öðru sæti í rússneskri netkosningu um mestu mikilmenni í sögu Rússlands.<ref name=fréttablaðið>{{Vefheimild|titill=Stalín í hópi mikilmenna |mánuður=30. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4016063}}</ref> ==Æviágrip== Pjotr Stolypin stundaði nám í landbúnaðarfræðum í Sankti Pétursborg, þar sem [[Dmitri Mendelejev]] var einn af kennurum hans.<ref>Bok, M.P. (1953). ''Vospominaniya o moem otse P.A. Stolypina''. New York: Chekhov publishers.</ref><ref name=austri>{{vefheimild|titill=Utan úr heimi: Rússland |mánuður=7. október|ár=1911 |mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Austri (tímarit)|Austri]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2217818}}</ref> Hann hóf ríkisstjórnarferil sinn í innanríkisráðuneytinu og síðar í landbúnaðarráðuneytinu. Hann varð landstjóri Grodno í maí árið 1902 og landstjóri Saratov í febrúar 1903. Stolypin gat sér orðstír sem eini landstjórinn sem tókst að hafa stjórn á fólki ríkis síns í [[Rússneska byltingin 1905|byltingunni árið 1905]]. Stolypin varð innanríkisráðherra í apríl árið 1906 og síðan forsætisráðherra 21. júlí. Stolypin gegndi þaðan af báðum ráðherraembættunum samtímis og var því voldugri en algengt var meðal stjórnmálamanna í rússneska keisaradæminu. ===Ráðherratíð=== Stolypin leysti upp [[rússneska þingið]] þann 8. júní 1907 og breytti reglugerðum þess til að auðvelda sér að fá samþykki fyrir lagafrumvörpum sínum.<ref>Orlando Figes, A People's Tragedy. The Russian Revolution 1891-1924, p. 225</ref><ref name=Oxley>{{cite book |last= Oxley |first= Peter|title= Russia, 1855 - 1991: from tsars to commissars |url= https://archive.org/details/russia18551991fr0000oxle |publisher= [[Oxford University Press]] |year= 2001}}</ref> Breytingarnar, eða „valdarán“ Stolypins, drógu úr atkvæðavægi rússnesku lágstéttanna og gerðu róttækum stjórnmálahópum erfiðara fyrir að komast á þing. Á ráðherratíð sinni beitti Stolypin sér fyrir umbótum í landbúnaði og jarðeignarrétti Rússlands. Í Rússlandi var við lýði óðalskerfi þar sem ræktarland tilheyrði yfirleitt stöku óðali þar í grenndinni. Stolypin vildi kæfa samfélagsóeirðir í fæðingu með því að skapa stétt smærri landeigenda sem gætu nýtt eigin jarðir.<ref>{{vefheimild|url=http://www.factmonster.com/ce6/people/A0846802.html|titill=Stolypin, Piotr Arkadevich|útgefandi=The Columbia Electronic Encyclopedia|mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018}}</ref> Þessar tilraunir Stolypins til markaðs- og nútímavæðingar gerðu hann lítt vinsælan meðal rússneskra íhaldsmanna; meðal annars varð [[Lev Tolstoj]] honum öskureiður og sagði honum í bréfi að „hætta þessum hræðilegu hlutum! Nú er nóg komið af því að líta upp til Evrópu, það er tímabært að Rússland þekki eigin hug!“<ref name="angelfire.com">{{vefheimild|url=http://www.angelfire.com/pa/ImperialRussian/blog/index.blog?topic_id=1069120|titill=ROYAL RUSSIA NEWS. THE ROMANOV DYNASTY & THEIR LEGACY, MONARCHY, HISTORY OF IMPERIAL & HOLY RUSSIA|útgefandi=Royal Russia News|mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018}}</ref> Rússneskir byltingarsinnar hötuðust við Stolypin og reyndu margsinnis að koma honum fyrir kattarnef. Árið 1906 sprakk sprengja við sumarbústað Stolypins og um 28 manns létu lífið.<ref name=austri/> Stolypin komst lífs af en dóttir hans missti báða fæturna í tilræðinu og sonur hans slasaðist alvarlega.<ref name=austri/><ref name=vestri>{{Vefheimild|titill=Frjettir frá útlöndum: Rússland |mánuður=6. október|ár=1906 |mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vestri (tímarit)|Vestri]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2336458}}</ref> Stolypin brást við árásum byltingarmanna með því að stofna nýtt réttarkerfi með [[herlög]]um sem leyfðu ríkisstjórninni að handtaka og rétta skjótt yfir meintum byltingarmönnum. Um 3.000 til 5.500 manns voru sakfelldir og teknir af lífi af þessum sérstöku dómstólum frá 1906 til 1909. Á þingfundi þann 17. nóvember 1907 kallaði þingmaður Kadet-flokksins, Fedor Roditsjev, [[Henging|gálgann]] „hið fljótvirka mánudagsbindi Stolypins“. Stolypin brást við með því að skora á Roditsjev í [[einvígi]] en þingmaðurinn ákvað að biðjast afsökunar frekar en að berjast við Stolypin. ===Morðið á Stolypin=== Stolypin var loks myrtur árið 1911. Hann var staddur ásamt Nikulási keisara í [[Kænugarður|Kænugarði]] við afhjúpun á minnisvarða til heiðurs [[Alexander 2. Rússakeisari|Alexander 2. Rússakeisara]].<ref name=austri/><ref name=ísafold>{{vefheimild|titill=Banatilræði við Stolypin, yfirráðherrann rússneska |mánuður=30. september|ár=1911 |mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Ísafold (1874)|Ísafold]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3950075}}</ref> Stolypin og keisarinn voru viðstaddir leiksýningu í óperuhúsi borgarinnar þann 14. september þegar Dmítrí Bogrov, rússneskur lögfræðingur í þjónustu leynilögreglu keisarans, gekk upp að Stolypin og skaut á hann tveimur skotum. Skotin hæfðu Stolypin í brjóstkassann og vinstri handlegginn. Stolypin lést fjórum dögum síðar. Bogrov var hengdur tíu dögum eftir morðtilræðið. Rannsókninni á morðinu var hætt af tilskipun keisarans. Þetta hefur leitt til samsæriskenninga um að Stolypin hafi ekki verið myrtur að undirlagi vinstrisinnaðra byltingarmanna, heldur hafi íhaldsmenn komið honum fyrir kattarnef af ótta við umbætur hans og áhrif hans á keisarann. Þetta hefur þó aldrei verið sannað. Stolypin var grafinn í Kænugarði.<ref>O. Figes (1996) ''A People's Tragedy. The Russian Revolution 1891-1924'', bls. 223.</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Stolypin, Pjotr}} {{fde|1862|1911|Stolypin, Pjotr}} [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] [[Flokkur:Myrtir ríkisstjórnarleiðtogar]] oqa80a3aen1zy8e6d7421ss1kb2nqqa 1762460 1762458 2022-07-30T00:57:13Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Pjotr Stolypín</br>{{small|Пётр Столы́пин}} | mynd = Pyotr Stolypin LOC 07327.jpg | titill= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[21. júlí]] [[1906]] | stjórnartíð_end = [[18. september]] [[1911]] | einvaldur = [[Nikulás 2.]] | forveri = [[Ívan Goremykín]] | eftirmaður = [[Vladímír Kokovtsov]] | fæðingarnafn = Pjotr Arkadjevitsj Stolypin | fæddur = [[14. apríl]] [[1862]] | fæðingarstaður = [[Dresden]], [[Saxland]]i, [[Þýska ríkjasambandið|þýska ríkjasambandinu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1911|9|18|1862|4|14}} | dánarstaður = [[Kænugarður|Kænugarði]], rússneska keisaradæminu (nú [[Úkraína|Úkraínu]]) | orsök_dauða = Myrtur | starf = Stjórnmálamaður | maki = Olga Borisovna Neidhardt }} '''Pjotr Arkadjevítsj Stolypín''' ([[kyrillískt letur]]: Пётр Арка́дьевич Столы́пин) (14. apríl 1862 – 18. september 1911) var þriðji [[forsætisráðherra Rússlands]] og innanríkisráðherra [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæmisins]] frá 1906 til 1911, í valdatíð [[Nikulás 2.|Nikulásar 2.]] keisara. Valdatíð hans einkenndist af viðleitni til að sporna við starfsemi byltingarhópa og af umbótum á landbúnaði Rússlands. Stolypín var einveldissinni og vonaðist til þess að styrkja stöðu krúnunnar. Hann er talinn einn síðasti valdamikli stjórnmálamaður rússneska keisaratímans er rak skýra stefnu og reyndi að koma á stórtækum umbótum.<ref>[http://www.st-andrews.ac.uk/~pvteach/imprus/papers/09b.php Imperial Russia, 1815-1917 - Position Paper]</ref> Þótt Stolypín sé og hafi verið mjög umdeildur á sínum tíma er hann hátt skrifaður í Rússlandi í dag. Árið 2008 lenti Stolypín í öðru sæti í rússneskri netkosningu um mestu mikilmenni í sögu Rússlands.<ref name=fréttablaðið>{{Vefheimild|titill=Stalín í hópi mikilmenna |mánuður=30. desember|ár=2008|mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4016063}}</ref> ==Æviágrip== Pjotr Stolypín stundaði nám í landbúnaðarfræðum í Sankti Pétursborg, þar sem [[Dmítríj Mendelejev]] var einn af kennurum hans.<ref>Bok, M.P. (1953). ''Vospominaniya o moem otse P.A. Stolypina''. New York: Chekhov publishers.</ref><ref name=austri>{{vefheimild|titill=Utan úr heimi: Rússland |mánuður=7. október|ár=1911 |mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Austri (tímarit)|Austri]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2217818}}</ref> Hann hóf ríkisstjórnarferil sinn í innanríkisráðuneytinu og síðar í landbúnaðarráðuneytinu. Hann varð landstjóri Grodno í maí árið 1902 og landstjóri Saratov í febrúar 1903. Stolypín gat sér orðstír sem eini landstjórinn sem tókst að hafa stjórn á fólki ríkis síns í [[Rússneska byltingin 1905|byltingunni árið 1905]]. Stolypín varð innanríkisráðherra í apríl árið 1906 og síðan forsætisráðherra 21. júlí. Stolypín gegndi þaðan af báðum ráðherraembættunum samtímis og var því voldugri en algengt var meðal stjórnmálamanna í rússneska keisaradæminu. ===Ráðherratíð=== Stolypin leysti upp [[rússneska þingið]] þann 8. júní 1907 og breytti reglugerðum þess til að auðvelda sér að fá samþykki fyrir lagafrumvörpum sínum.<ref>Orlando Figes, A People's Tragedy. The Russian Revolution 1891-1924, p. 225</ref><ref name=Oxley>{{cite book |last= Oxley |first= Peter|title= Russia, 1855 - 1991: from tsars to commissars |url= https://archive.org/details/russia18551991fr0000oxle |publisher= [[Oxford University Press]] |year= 2001}}</ref> Breytingarnar, eða „valdarán“ Stolypins, drógu úr atkvæðavægi rússnesku lágstéttanna og gerðu róttækum stjórnmálahópum erfiðara fyrir að komast á þing. Á ráðherratíð sinni beitti Stolypín sér fyrir umbótum í landbúnaði og jarðeignarrétti Rússlands. Í Rússlandi var við lýði óðalskerfi þar sem ræktarland tilheyrði yfirleitt stöku óðali þar í grenndinni. Stolypín vildi kæfa samfélagsóeirðir í fæðingu með því að skapa stétt smærri landeigenda sem gætu nýtt eigin jarðir.<ref>{{vefheimild|url=http://www.factmonster.com/ce6/people/A0846802.html|titill=Stolypin, Piotr Arkadevich|útgefandi=The Columbia Electronic Encyclopedia|mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018}}</ref> Þessar tilraunir Stolypíns til markaðs- og nútímavæðingar gerðu hann lítt vinsælan meðal rússneskra íhaldsmanna; meðal annars varð [[Lev Tolstoj]] honum öskureiður og sagði honum í bréfi að „hætta þessum hræðilegu hlutum! Nú er nóg komið af því að líta upp til Evrópu, það er tímabært að Rússland þekki eigin hug!“<ref name="angelfire.com">{{vefheimild|url=http://www.angelfire.com/pa/ImperialRussian/blog/index.blog?topic_id=1069120|titill=ROYAL RUSSIA NEWS. THE ROMANOV DYNASTY & THEIR LEGACY, MONARCHY, HISTORY OF IMPERIAL & HOLY RUSSIA|útgefandi=Royal Russia News|mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018}}</ref> Rússneskir byltingarsinnar hötuðust við Stolypín og reyndu margsinnis að koma honum fyrir kattarnef. Árið 1906 sprakk sprengja við sumarbústað Stolypíns og um 28 manns létu lífið.<ref name=austri/> Stolypín komst lífs af en dóttir hans missti báða fæturna í tilræðinu og sonur hans slasaðist alvarlega.<ref name=austri/><ref name=vestri>{{Vefheimild|titill=Frjettir frá útlöndum: Rússland |mánuður=6. október|ár=1906 |mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Vestri (tímarit)|Vestri]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=2336458}}</ref> Stolypín brást við árásum byltingarmanna með því að stofna nýtt réttarkerfi með [[herlög]]um sem leyfðu ríkisstjórninni að handtaka og rétta skjótt yfir meintum byltingarmönnum. Um 3.000 til 5.500 manns voru sakfelldir og teknir af lífi af þessum sérstöku dómstólum frá 1906 til 1909. Á þingfundi þann 17. nóvember 1907 kallaði þingmaður Kadet-flokksins, Fedor Roditsjev, [[Henging|gálgann]] „hið fljótvirka mánudagsbindi Stolypíns“. Stolypín brást við með því að skora á Roditsjev í [[einvígi]] en þingmaðurinn ákvað að biðjast afsökunar frekar en að berjast við Stolypín. ===Morðið á Stolypín=== Stolypín var loks myrtur árið 1911. Hann var staddur ásamt Nikulási keisara í [[Kænugarður|Kænugarði]] við afhjúpun á minnisvarða til heiðurs [[Alexander 2. Rússakeisari|Alexander 2. Rússakeisara]].<ref name=austri/><ref name=ísafold>{{vefheimild|titill=Banatilræði við Stolypin, yfirráðherrann rússneska |mánuður=30. september|ár=1911 |mánuðurskoðað=8. maí|árskoðað=2018|útgefandi=''[[Ísafold (1874)|Ísafold]]''|url=http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=3950075}}</ref> Stolypín og keisarinn voru viðstaddir leiksýningu í óperuhúsi borgarinnar þann 14. september þegar Dmítríj Bogrov, rússneskur lögfræðingur í þjónustu leynilögreglu keisarans, gekk upp að Stolypín og skaut á hann tveimur skotum. Skotin hæfðu Stolypín í brjóstkassann og vinstri handlegginn. Stolypin lést fjórum dögum síðar. Bogrov var hengdur tíu dögum eftir morðtilræðið. Rannsókninni á morðinu var hætt af tilskipun keisarans. Þetta hefur leitt til samsæriskenninga um að Stolypín hafi ekki verið myrtur að undirlagi vinstrisinnaðra byltingarmanna, heldur hafi íhaldsmenn komið honum fyrir kattarnef af ótta við umbætur hans og áhrif hans á keisarann. Þetta hefur þó aldrei verið sannað. Stolypín var grafinn í Kænugarði.<ref>O. Figes (1996) ''A People's Tragedy. The Russian Revolution 1891-1924'', bls. 223.</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Stolypín, Pjotr}} {{fde|1862|1911|Stolypín, Pjotr}} [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] [[Flokkur:Myrtir ríkisstjórnarleiðtogar]] m952koh11eaiujw11b6xu6k8uhaw170 0 144232 1762326 1751619 2022-07-29T18:13:35Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Georgíj Malenkov<br>{{small|Гео́ргий Маленко́в}} | mynd = Георгий Максимилианович Маленков.jpg | titill= Forsætisráðherra Sovétríkjanna | stjórnartíð_start = [[6. mars]] [[1953]] | stjórnartíð_end = [[8. febrúar]] [[1955]] | fæðingarnafn = Georgíj Maximilianovitsj Malenkov (''Гео́ргий Максимилиа́нович Маленко́в'') | fæddur = [[8. janúar]] [[1902]] | fæðingarstaður = [[Orenburg]], [[Rússneska keisaradæmið|rússneska keisaradæminu]] | dánardagur = {{dauðadagur og aldur|1988|1|14|1902|1|8}} | dánarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | starf = Verkfræðingur, stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur = [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna]] | maki = Valerija A. Golubtsova (1901–1987) | börn = 3 | háskóli = Bauman-tækniskólinn í Moskvu }} '''Georgíj Maximilianovitsj Malenkov''' (''Гео́ргий Максимилиа́нович Маленко́в'' á kyrillísku letri) (8. janúar 1902 – 14. janúar 1988)<ref>{{cite web|url=https://books.google.com/books?id=nxNnAAAAMAAJ&q=Georgy+Malenkov+14+jan&dq=Georgy+Malenkov+14+jan&hl=en&sa=X&ved=0ahUKEwju9IW_nJ3WAhXiPZoKHVoGAtsQ6AEIJTAC|title=The Cold War, 1945-1991: Leaders and other important figures in the Soviet Union, Eastern Europe, China, and the Third World|first=Benjamin|last=Frankel|date=6 March 1992|publisher=Gale Research|via=Google Books}}</ref> var sovéskur stjórnmálamaður sem tók við af [[Jósef Stalín]] sem leiðtogi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] og sat við völd frá 1953 til 1955. ==Æviágrip== Malenkov fæddist í iðnaðarbænum Orenburg.<ref name=falkinn>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4369796 „Georgij Malenkov“], ''Fálkinn'', 37. tölublað (02.10.1953), bls. 4.</ref> Faðir hans var embættismaður [[Rússneska keisaradæmið|rússnesku keisarastjórnarinnar]].<ref name=falkinn/> Hann lauk stúdentsprófi þegar hann var 17 ára og gekk síðan í verkfræðiskólann í Sankti Pétursborg. Þegar Malenkov var á aldri til að byrja herþjónustu árið 1917 braust [[októberbyltingin]] á og Malenkov gekk í lið með Bolsévikum þegar ljóst var að [[Bolsévikar]] myndu sigra. Árið 1920 gekk Malenkov í [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|sovéska kommúnistaflokkinn]]. Eftir að hafa gegnt tveggja ára þjónustu í [[Rauði herinn|rauða hernum]] á meðan á [[Rússneska borgarastyrjöldin|rússnesku borgarastyrjöldinni]] stóð lauk Malenkov við verkfræðipróf í verkfræðiskólanum í Moskvu.<ref name=falkinn>[http://timarit.is/view_page_init.jsp?pageId=4369796 „Georgij Malenkov“], ''Fálkinn'', 37. tölublað (02.10.1953), bls. 4.</ref> Malenkov komst til áhrifa innan sovésku stjórnarinnar þökk sé persónusambandi sínu við [[Vladímír Lenín]]. Árið 1925 var honum falin umsjá yfir skjalasafni sovéska kommúnistaflokksins. Í því embætti kynntist hann Stalín, sem var þá orðinn eiginlegur leiðtogi Sovétríkjanna. Vegna kynna sinna við Stalín tók Malenkov þátt í [[Hreinsanirnar miklu|hreinsununum miklu]]. Í [[Seinni heimsstyrjöldin|seinni heimsstyrjöldinni]] var Malenkov gerður ábyrgur fyrir þróun sovéskra eldflauga. Hann var jafnframt ábyrgur fyrir því að flytja sovésku hergagnaframleiðsluna á öruggari staði austan við Úralfjöll þegar Þjóðverjar sóttu fram inn í Rússland.<ref name=falkinn/> Hann fór jafnframt fyrir framleiðslu á skriðdrekum, flugvélum, skotfærum og öðrum vopnum.<ref name=falkinn/> Frá 1946 til 1947 var hann formaður sérstakrar nefndar um eldflaugatækni. Malenkov komst síðar í náðir hjá Stalín með því að draga úr áhrifum marskálksins [[Georgíj Zhúkov]] og tala niður hróður borgarinnar [[Sankti Pétursborg|Leningrad]] svo [[Moskva]] héldi ímynd sinni sem hin eina menningarlega og pólitíska höfuðborg Sovétríkjanna.<ref>[http://www.bbc.co.uk/history/worldwars/wwtwo/leningrad_betrayal_01.shtml Stalin and the Betrayal of Leningrad]</ref> Eftir að Stalín lést þann 5. mars 1953 tók Malenkov tímabundið við af honum bæði sem flokksleiðtogi og sem formaður ráðherraráðsins (þ.e.a.s. forsætisráðherra). Miðstjórn flokksins vildi ekki að of mikil völd söfnuðust í höndum neins eins manns eftir dauða Stalíns og því neyddist Malenkov til þess að láta af stjórn flokksins þann 14. mars. Hann var þó áfram forsætisráðherra og réði þar með mestu um stefnumál ríkisins þar til honum var bolað frá völdum af [[Níkíta Khrústsjov]], sem var þá orðinn aðalritari flokksins. Malenkov skipulagði misheppnað valdarán gegn Khrústsjov árið 1957 og var í kjölfarið rekinn úr miðstjórn flokksins, sendur í útlegð til [[Kasakstan]] og síðan alfarið rekinn úr flokknum í nóvember árið 1961. Malenkov settist formlega í helgan stein stuttu síðar. Eftir stutta dvöl í Kasakstan sneri hann aftur til Moskvu og lét lítið fyrir sér fara það sem hann átti eftir ólifað. ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = Aðalritari sovéska kommúnistaflokksins | frá = 5. mars 1953| til = 14. mars 1953| fyrir = [[Jósef Stalín]] | eftir = [[Níkíta Khrústsjov]] | }} {{Erfðatafla | titill = Forsætisráðherra Sovétríkjanna | frá = 6. mars 1953| til = 8. febrúar 1955| fyrir = [[Jósef Stalín]] | eftir = [[Nikolaj Búlganín]] | }} {{Töfluendir}} {{DEFAULTSORT:Malenkov, Georgíj}} {{fde|1902|1988|Malenkov, Georgíj}} [[Flokkur:Forsætisráðherrar Sovétríkjanna]] [[Flokkur:Leiðtogar Kalda stríðsins]] pbehv4v9wmw4yyf4arzo4t05wd0jh6n 0 144784 1762402 1762258 2022-07-29T23:47:33Z 89.160.233.104 /* Riðlakeppnin */ wikitext text/x-wiki {{hreingera}} '''Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 1994''' var í 15. sinn sem heimsmeistaramótið var haldið. Keppnin var haldin í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] 17. júní til 17. júlí árið 1994. == Val á gestgjöfum == Auk Bandaríkjanna sóttust [[Brasilía]] og [[Marokkó]] eftir að halda keppnina. Þegar atkvæði voru greidd þann 4. júlí 1988 þurfti einungis eina umferð þar sem Bandaríkin fengu rétt rúmlega helming atkvæða. Á þeim tímapunkti höfðu Bandaríkin ekki komist í úrlsitakeppni HM frá því í [[Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 1950|Brasilíu 1950]], en FIFA batt miklar vonir við að keppnin gæti aukið áhuga á íþróttinni í landinu. Jákvæðar undirtektir Bandaríkjamanna við knattspyrnu á [[Sumarólympíuleikarnir 1984|ÓL 1984]] höfðu einnig áhrif á ákvörðunina. Meðal skilyrða Alþjóðaknattspyrnusambandsins fyrir því að mótið færi fram í Bandaríkjunum var að komið yrði á laggirnar atvinnudeildarkeppni. [[Major League Soccer|Bandaríska úrvalsdeildin]] hóf göngu sína árið 1996. Öllum hugmyndum um að gera breytingar á reglunum til að auka áhuga bandarískra áhorfenda, s.s. að stækka mörkin eða taka upp aukaleikhlé var sópað út af borðinu. == Lukkudýr == [[Hundur|Hundurinn]] ''Striker'' var valinn sem lukkudýr keppninnar. Það var hundur með mannlega eiginleika í knattspyrnubúningi í bandarísku fánalitunum. Striker var hannaður af teiknurum [[Warner Bros.]] == Keppnin == === Riðlakeppnin === Keppt var í sex riðlum, hverjum með fjórum keppnisliðum. Tvö efstu liðin fóru í 16-liða úrslit, auk þeirra fjögurra liða í þriðja sæti sem bestum árangri náðu. ==== Riðill A ==== Þrjú lið komust áfram úr A-riðlinum, en ekki þó kólumbíska landsliðið sem talið hafði verið líklegt til stórafreka í keppninni. 2:0 sigur þeirra á Svisslendingum í lokaleiknum dugði ekki til þar sem Rúmenar unu heimamenn á sama tíma og skutust þannig af botninum og upp í efsta sætið. Það varpaði skugga á mótið að Kólumbíumaðurinn [[Andrés Escobar]] sem skoraði sjálfsmark í fyrsta leik var myrtur í heimalandi sínu þegar heim var komið. {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Romania.svg|20px]]||[[Rúmenska karlalandsliðið í knattspyrnu|Rúmenía]]||3||2||0||1||5||5||0||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Switzerland.svg|20px]]||[[Svissneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Sviss]]||3||1||1||1||5||4||+1||'''4''' |- ! style="background:#00FF00;" |3||[[Mynd:Flag_of_United States.svg|20px]]||[[Bandaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Bandaríkin]]||3||1||1||1||3||3||0||'''4''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Colombia.svg|20px]]||[[Kólumbíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kólumbía]]||3||1||0||2||4||5||-1||'''3''' |- |} 18. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] Bandaríkin 1 : 1 [[Mynd:Flag_of_Switzerland.svg|20px]] Sviss 18. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of Colombia.svg|20px]] Kólumbía 1 : 3 [[Mynd:Flag of Romania.svg|20px]] Rúmenía 22. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Romania.svg|20px]] Rúmenía 1 : 4 [[Mynd:Flag_of Switzerland.svg|20px]] Sviss 22. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] Bandaríkin 2 : 1 [[Mynd:Flag of Colombia.svg|20px]] Kólumbía 26. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Switzerland.svg|20px]] Sviss 0 : 2 [[Mynd:Flag of Colombia.svg|20px]] Kólumbía 26. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] Bandaríkin 0 : 1 [[Mynd:Flag_of Romania.svg|20px]] Rúmenía ==== Riðill B ==== 19. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of Cameroon.svg|20px]] Bandaríkin 2 : 2 [[Mynd:Flag_of Sweden.svg|20px]] Svíþjóð 20. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] Kólumbía 2 : 0 [[Mynd:Flag of Russia.svg|20px]] Rússland 24. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] Rúmenía 3 : 0 [[Mynd:Flag_of Cameroon.svg|20px]] Kamerún 24. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Sweden.svg|20px]] Bandaríkin 3 : 1 [[Mynd:Flag of Russia.svg|20px]] Rússland 28. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Russia.svg|20px]] Rússland 6 : 1 [[Mynd:Flag of Cameroon.svg|20px]] Kamerún 28. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] Brasilía 1 : 1 [[Mynd:Flag_of Sweden.svg|20px]] Svíþjóð ==== Riðill C ==== 17. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] Þýskaland 1 : 0 [[Mynd:Flag_of Bolivia.svg|20px]] Bólivía 17. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] Spánn 2 : 2 [[Mynd:Flag of South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea 21. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] Þýskaland 1 : 1 [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] Spánn 23. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea 0 : 0 [[Mynd:Flag of Bolivia.svg|20px]] Bólivía 27. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Bolivia.svg|20px]] Bólivía 1 : 3 [[Mynd:Flag of Spain.svg|20px]] Spánn 27. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] Þýskaland 3 : 2 [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea ==== Riðill D ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Nigeria.svg|20px]]||[[Nígeríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Nígería]]||3||2||0||1||6||2||+4||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Bulgaria.svg|20px]]||[[Búlgarska karlalandsliðið í knattspyrnu|Búlgaría]]||3||2||0||1||6||3||+3||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |3||[[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]]||[[Argentínska karlalandsliðið í knattspyrnu|Argentína]]||3||2||0||1||6||3||+3||'''6''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Greece.svg|20px]]||[[Gríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Grikkland]]||3||0||0||3||0||10||-10||'''0''' |- |} 21. júní - Foxboro Stadium, Foxborough * [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] Argentína 4 : 0 [[Mynd:Flag_of Greece.svg|20px]] Grikkland 21. júní - Cotton Bowl, Dallas * [[Mynd:Flag_of Nigeria.svg|20px]] Nígería 3 : 0 [[Mynd:Flag of Bulgaria.svg|20px]] Búlgaría 25. júní - Foxboro Stadium, Foxborough * [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] Argentína 2 : 1 [[Mynd:Flag_of Nigeria.svg|20px]] Nígería 26. júní - Soldier Field, Chicago * [[Mynd:Flag_of Bulgaria.svg|20px]] Búlgaría 4 : 0 [[Mynd:Flag of Greece.svg|20px]] Grikkland 30. júní - Cotton Bowl, Dallas * [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] Argentína 0 : 2 [[Mynd:Flag of Bulgaria.svg|20px]] Búlgaría 30. júní - Foxboro Stadium, Foxborough * [[Mynd:Flag_of Greece.svg|20px]] Grikklands 0 : 2 [[Mynd:Flag_of Nigeria.svg|20px]] Nígería ==== Riðill E ==== 18. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] Ítalía 0 : 1 [[Mynd:Flag_of Republic of Ireland.svg|20px]] Írland 19. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Norway.svg|20px]] Noregur 1 : 0 [[Mynd:Flag of Mexico.svg|20px]] Mexíkó 23. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] Ítalía 1 : 0 [[Mynd:Flag_of Norway.svg|20px]] Noregur 24. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] Mexíkó 2 : 1 [[Mynd:Flag of Republic of Ireland.svg|20px]] Írland 28. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] Ítalía 1 : 1 [[Mynd:Flag of Mexico.svg|20px]] Mexíkó 28. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Republic of Ireland.svg|20px]] Írland 0 : 0 [[Mynd:Flag_of Norway.svg|20px]] Noregur ==== Riðill F ==== 19. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Belgium.svg|20px]] Belgía 0 : 1 [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] Marokkó 20. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Netherlands.svg|20px]] Holland 1 : 0 [[Mynd:Flag of Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía 25. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía 1 : 0 [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] Marokkó 25. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Belgium.svg|20px]] Belgía 2 : 1 [[Mynd:Flag of Netherlands.svg|20px]] Holland 29. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Belgium.svg|20px]] Belgía 1 : 1 [[Mynd:Flag of Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía 29. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] Marokkó 0 : 0 [[Mynd:Flag_of Netherlands.svg|20px]] Holland [[Flokkur:Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla]] [[Flokkur:1994]] tsm3pde44sh3vla23f84dgbadicilge 1762403 1762402 2022-07-29T23:58:11Z 89.160.233.104 /* Riðill F */ wikitext text/x-wiki {{hreingera}} '''Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 1994''' var í 15. sinn sem heimsmeistaramótið var haldið. Keppnin var haldin í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] 17. júní til 17. júlí árið 1994. == Val á gestgjöfum == Auk Bandaríkjanna sóttust [[Brasilía]] og [[Marokkó]] eftir að halda keppnina. Þegar atkvæði voru greidd þann 4. júlí 1988 þurfti einungis eina umferð þar sem Bandaríkin fengu rétt rúmlega helming atkvæða. Á þeim tímapunkti höfðu Bandaríkin ekki komist í úrlsitakeppni HM frá því í [[Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 1950|Brasilíu 1950]], en FIFA batt miklar vonir við að keppnin gæti aukið áhuga á íþróttinni í landinu. Jákvæðar undirtektir Bandaríkjamanna við knattspyrnu á [[Sumarólympíuleikarnir 1984|ÓL 1984]] höfðu einnig áhrif á ákvörðunina. Meðal skilyrða Alþjóðaknattspyrnusambandsins fyrir því að mótið færi fram í Bandaríkjunum var að komið yrði á laggirnar atvinnudeildarkeppni. [[Major League Soccer|Bandaríska úrvalsdeildin]] hóf göngu sína árið 1996. Öllum hugmyndum um að gera breytingar á reglunum til að auka áhuga bandarískra áhorfenda, s.s. að stækka mörkin eða taka upp aukaleikhlé var sópað út af borðinu. == Lukkudýr == [[Hundur|Hundurinn]] ''Striker'' var valinn sem lukkudýr keppninnar. Það var hundur með mannlega eiginleika í knattspyrnubúningi í bandarísku fánalitunum. Striker var hannaður af teiknurum [[Warner Bros.]] == Keppnin == === Riðlakeppnin === Keppt var í sex riðlum, hverjum með fjórum keppnisliðum. Tvö efstu liðin fóru í 16-liða úrslit, auk þeirra fjögurra liða í þriðja sæti sem bestum árangri náðu. ==== Riðill A ==== Þrjú lið komust áfram úr A-riðlinum, en ekki þó kólumbíska landsliðið sem talið hafði verið líklegt til stórafreka í keppninni. 2:0 sigur þeirra á Svisslendingum í lokaleiknum dugði ekki til þar sem Rúmenar unu heimamenn á sama tíma og skutust þannig af botninum og upp í efsta sætið. Það varpaði skugga á mótið að Kólumbíumaðurinn [[Andrés Escobar]] sem skoraði sjálfsmark í fyrsta leik var myrtur í heimalandi sínu þegar heim var komið. {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Romania.svg|20px]]||[[Rúmenska karlalandsliðið í knattspyrnu|Rúmenía]]||3||2||0||1||5||5||0||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Switzerland.svg|20px]]||[[Svissneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Sviss]]||3||1||1||1||5||4||+1||'''4''' |- ! style="background:#00FF00;" |3||[[Mynd:Flag_of_United States.svg|20px]]||[[Bandaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Bandaríkin]]||3||1||1||1||3||3||0||'''4''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Colombia.svg|20px]]||[[Kólumbíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kólumbía]]||3||1||0||2||4||5||-1||'''3''' |- |} 18. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] Bandaríkin 1 : 1 [[Mynd:Flag_of_Switzerland.svg|20px]] Sviss 18. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of Colombia.svg|20px]] Kólumbía 1 : 3 [[Mynd:Flag of Romania.svg|20px]] Rúmenía 22. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Romania.svg|20px]] Rúmenía 1 : 4 [[Mynd:Flag_of Switzerland.svg|20px]] Sviss 22. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] Bandaríkin 2 : 1 [[Mynd:Flag of Colombia.svg|20px]] Kólumbía 26. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Switzerland.svg|20px]] Sviss 0 : 2 [[Mynd:Flag of Colombia.svg|20px]] Kólumbía 26. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] Bandaríkin 0 : 1 [[Mynd:Flag_of Romania.svg|20px]] Rúmenía ==== Riðill B ==== 19. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of Cameroon.svg|20px]] Bandaríkin 2 : 2 [[Mynd:Flag_of Sweden.svg|20px]] Svíþjóð 20. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] Kólumbía 2 : 0 [[Mynd:Flag of Russia.svg|20px]] Rússland 24. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] Rúmenía 3 : 0 [[Mynd:Flag_of Cameroon.svg|20px]] Kamerún 24. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Sweden.svg|20px]] Bandaríkin 3 : 1 [[Mynd:Flag of Russia.svg|20px]] Rússland 28. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Russia.svg|20px]] Rússland 6 : 1 [[Mynd:Flag of Cameroon.svg|20px]] Kamerún 28. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] Brasilía 1 : 1 [[Mynd:Flag_of Sweden.svg|20px]] Svíþjóð ==== Riðill C ==== 17. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] Þýskaland 1 : 0 [[Mynd:Flag_of Bolivia.svg|20px]] Bólivía 17. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] Spánn 2 : 2 [[Mynd:Flag of South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea 21. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] Þýskaland 1 : 1 [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] Spánn 23. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea 0 : 0 [[Mynd:Flag of Bolivia.svg|20px]] Bólivía 27. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Bolivia.svg|20px]] Bólivía 1 : 3 [[Mynd:Flag of Spain.svg|20px]] Spánn 27. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] Þýskaland 3 : 2 [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea ==== Riðill D ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Nigeria.svg|20px]]||[[Nígeríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Nígería]]||3||2||0||1||6||2||+4||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Bulgaria.svg|20px]]||[[Búlgarska karlalandsliðið í knattspyrnu|Búlgaría]]||3||2||0||1||6||3||+3||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |3||[[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]]||[[Argentínska karlalandsliðið í knattspyrnu|Argentína]]||3||2||0||1||6||3||+3||'''6''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Greece.svg|20px]]||[[Gríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Grikkland]]||3||0||0||3||0||10||-10||'''0''' |- |} 21. júní - Foxboro Stadium, Foxborough * [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] Argentína 4 : 0 [[Mynd:Flag_of Greece.svg|20px]] Grikkland 21. júní - Cotton Bowl, Dallas * [[Mynd:Flag_of Nigeria.svg|20px]] Nígería 3 : 0 [[Mynd:Flag of Bulgaria.svg|20px]] Búlgaría 25. júní - Foxboro Stadium, Foxborough * [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] Argentína 2 : 1 [[Mynd:Flag_of Nigeria.svg|20px]] Nígería 26. júní - Soldier Field, Chicago * [[Mynd:Flag_of Bulgaria.svg|20px]] Búlgaría 4 : 0 [[Mynd:Flag of Greece.svg|20px]] Grikkland 30. júní - Cotton Bowl, Dallas * [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] Argentína 0 : 2 [[Mynd:Flag of Bulgaria.svg|20px]] Búlgaría 30. júní - Foxboro Stadium, Foxborough * [[Mynd:Flag_of Greece.svg|20px]] Grikklands 0 : 2 [[Mynd:Flag_of Nigeria.svg|20px]] Nígería ==== Riðill E ==== 18. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] Ítalía 0 : 1 [[Mynd:Flag_of Republic of Ireland.svg|20px]] Írland 19. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Norway.svg|20px]] Noregur 1 : 0 [[Mynd:Flag of Mexico.svg|20px]] Mexíkó 23. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] Ítalía 1 : 0 [[Mynd:Flag_of Norway.svg|20px]] Noregur 24. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] Mexíkó 2 : 1 [[Mynd:Flag of Republic of Ireland.svg|20px]] Írland 28. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] Ítalía 1 : 1 [[Mynd:Flag of Mexico.svg|20px]] Mexíkó 28. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Republic of Ireland.svg|20px]] Írland 0 : 0 [[Mynd:Flag_of Norway.svg|20px]] Noregur ==== Riðill F ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Netherlands.svg|20px]]||[[Hollenska karlalandsliðið í knattspyrnu|Holland]]||3||2||0||1||4||3||+1||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Saudi Arabia.svg|20px]]||[[Sádiarabíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Sádi-Arabía]]||3||2||0||1||4||3||+1||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |3||[[Mynd:Flag_of_Belgium.svg|20px]]||[[Belgíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Belgía]]||3||2||0||1||2||1||+1||'''6''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]]||[[Marokkóska karlalandsliðið í knattspyrnu|Marokkó]]||3||0||0||3||2||5||-3||'''0''' |- |} 19. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Belgium.svg|20px]] Belgía 0 : 1 [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] Marokkó 20. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Netherlands.svg|20px]] Holland 1 : 0 [[Mynd:Flag of Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía 25. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía 1 : 0 [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] Marokkó 25. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Belgium.svg|20px]] Belgía 2 : 1 [[Mynd:Flag of Netherlands.svg|20px]] Holland 29. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Belgium.svg|20px]] Belgía 1 : 1 [[Mynd:Flag of Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía 29. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] Marokkó 0 : 0 [[Mynd:Flag_of Netherlands.svg|20px]] Holland [[Flokkur:Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla]] [[Flokkur:1994]] nwt2r3ifp2a3vqhahi7bxdnyb82gxd1 1762722 1762403 2022-07-30T09:54:11Z 89.160.233.104 /* Riðlakeppnin */ wikitext text/x-wiki {{hreingera}} '''Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 1994''' var í 15. sinn sem heimsmeistaramótið var haldið. Keppnin var haldin í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] 17. júní til 17. júlí árið 1994. == Val á gestgjöfum == Auk Bandaríkjanna sóttust [[Brasilía]] og [[Marokkó]] eftir að halda keppnina. Þegar atkvæði voru greidd þann 4. júlí 1988 þurfti einungis eina umferð þar sem Bandaríkin fengu rétt rúmlega helming atkvæða. Á þeim tímapunkti höfðu Bandaríkin ekki komist í úrlsitakeppni HM frá því í [[Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla 1950|Brasilíu 1950]], en FIFA batt miklar vonir við að keppnin gæti aukið áhuga á íþróttinni í landinu. Jákvæðar undirtektir Bandaríkjamanna við knattspyrnu á [[Sumarólympíuleikarnir 1984|ÓL 1984]] höfðu einnig áhrif á ákvörðunina. Meðal skilyrða Alþjóðaknattspyrnusambandsins fyrir því að mótið færi fram í Bandaríkjunum var að komið yrði á laggirnar atvinnudeildarkeppni. [[Major League Soccer|Bandaríska úrvalsdeildin]] hóf göngu sína árið 1996. Öllum hugmyndum um að gera breytingar á reglunum til að auka áhuga bandarískra áhorfenda, s.s. að stækka mörkin eða taka upp aukaleikhlé var sópað út af borðinu. == Lukkudýr == [[Hundur|Hundurinn]] ''Striker'' var valinn sem lukkudýr keppninnar. Það var hundur með mannlega eiginleika í knattspyrnubúningi í bandarísku fánalitunum. Striker var hannaður af teiknurum [[Warner Bros.]] == Keppnin == === Riðlakeppnin === Keppt var í sex riðlum, hverjum með fjórum keppnisliðum. Tvö efstu liðin fóru í 16-liða úrslit, auk þeirra fjögurra liða í þriðja sæti sem bestum árangri náðu. ==== Riðill A ==== Þrjú lið komust áfram úr A-riðlinum, en ekki þó kólumbíska landsliðið sem talið hafði verið líklegt til stórafreka í keppninni. 2:0 sigur þeirra á Svisslendingum í lokaleiknum dugði ekki til þar sem Rúmenar unu heimamenn á sama tíma og skutust þannig af botninum og upp í efsta sætið. Það varpaði skugga á mótið að Kólumbíumaðurinn [[Andrés Escobar]] sem skoraði sjálfsmark í fyrsta leik var myrtur í heimalandi sínu þegar heim var komið. {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Romania.svg|20px]]||[[Rúmenska karlalandsliðið í knattspyrnu|Rúmenía]]||3||2||0||1||5||5||0||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Switzerland.svg|20px]]||[[Svissneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Sviss]]||3||1||1||1||5||4||+1||'''4''' |- ! style="background:#00FF00;" |3||[[Mynd:Flag_of_United States.svg|20px]]||[[Bandaríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Bandaríkin]]||3||1||1||1||3||3||0||'''4''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Colombia.svg|20px]]||[[Kólumbíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kólumbía]]||3||1||0||2||4||5||-1||'''3''' |- |} 18. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] Bandaríkin 1 : 1 [[Mynd:Flag_of_Switzerland.svg|20px]] Sviss 18. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of Colombia.svg|20px]] Kólumbía 1 : 3 [[Mynd:Flag of Romania.svg|20px]] Rúmenía 22. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Romania.svg|20px]] Rúmenía 1 : 4 [[Mynd:Flag_of Switzerland.svg|20px]] Sviss 22. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] Bandaríkin 2 : 1 [[Mynd:Flag of Colombia.svg|20px]] Kólumbía 26. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Switzerland.svg|20px]] Sviss 0 : 2 [[Mynd:Flag of Colombia.svg|20px]] Kólumbía 26. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of United States.svg|20px]] Bandaríkin 0 : 1 [[Mynd:Flag_of Romania.svg|20px]] Rúmenía ==== Riðill B ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]]||[[Brasilíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Brasilía]]||3||2||1||0||6||1||+5||'''7''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Sweden.svg|20px]]||[[Sænska karlalandsliðið í knattspyrnu|Svíþjóð]]||3||1||2||0||6||4||+2||'''5''' |- |3||[[Mynd:Flag_of Russia.svg|20px]]||[[Rússneska karlalandsliðið í knattspyrnu|Rússland]]||3||1||0||2||7||6||+1||'''3''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Cameroon.svg|20px]]||[[Kamerúnska karlalandsliðið í knattspyrnu|Kamerún]]||3||0||1||2||3||11||-8||'''1''' |- |} 19. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of Cameroon.svg|20px]] Bandaríkin 2 : 2 [[Mynd:Flag_of Sweden.svg|20px]] Svíþjóð 20. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] Kólumbía 2 : 0 [[Mynd:Flag of Russia.svg|20px]] Rússland 24. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] Rúmenía 3 : 0 [[Mynd:Flag_of Cameroon.svg|20px]] Kamerún 24. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Sweden.svg|20px]] Bandaríkin 3 : 1 [[Mynd:Flag of Russia.svg|20px]] Rússland 28. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Russia.svg|20px]] Rússland 6 : 1 [[Mynd:Flag of Cameroon.svg|20px]] Kamerún 28. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Brazil.svg|20px]] Brasilía 1 : 1 [[Mynd:Flag_of Sweden.svg|20px]] Svíþjóð ==== Riðill C ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag of Germany.svg|20px]]||[[Þýska karlalandsliðið í knattspyrnu|Þýskaland]]||3||2||1||0||5||3||+2||'''7''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Spain.svg|20px]]||[[Spænska karlalandsliðið í knattspyrnu|Spánn]]||3||1||2||0||6||4||+2||'''5''' |- |3||[[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]]||[[Suðurkóreska karlalandsliðið í knattspyrnu|Suður-Kórea]]||3||0||2||1||4||5||-1||'''2''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Bolivia.svg|20px]]||[[Bólivíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Bólivía]]||3||0||1||2||1||4||-3||'''1''' |- |} 17. júní - Rose Bowl, Pasadena * [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] Þýskaland 1 : 0 [[Mynd:Flag_of Bolivia.svg|20px]] Bólivía 17. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] Spánn 2 : 2 [[Mynd:Flag of South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea 21. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] Þýskaland 1 : 1 [[Mynd:Flag_of Spain.svg|20px]] Spánn 23. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea 0 : 0 [[Mynd:Flag of Bolivia.svg|20px]] Bólivía 27. júní - Stanford Stadium, Stanford * [[Mynd:Flag_of Bolivia.svg|20px]] Bólivía 1 : 3 [[Mynd:Flag of Spain.svg|20px]] Spánn 27. júní - Pontiac Silverdome, Pontiac * [[Mynd:Flag_of Germany.svg|20px]] Þýskaland 3 : 2 [[Mynd:Flag_of South Korea.svg|20px]] Suður-Kórea ==== Riðill D ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Nigeria.svg|20px]]||[[Nígeríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Nígería]]||3||2||0||1||6||2||+4||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Bulgaria.svg|20px]]||[[Búlgarska karlalandsliðið í knattspyrnu|Búlgaría]]||3||2||0||1||6||3||+3||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |3||[[Mynd:Flag_of_Argentina.svg|20px]]||[[Argentínska karlalandsliðið í knattspyrnu|Argentína]]||3||2||0||1||6||3||+3||'''6''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Greece.svg|20px]]||[[Gríska karlalandsliðið í knattspyrnu|Grikkland]]||3||0||0||3||0||10||-10||'''0''' |- |} 21. júní - Foxboro Stadium, Foxborough * [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] Argentína 4 : 0 [[Mynd:Flag_of Greece.svg|20px]] Grikkland 21. júní - Cotton Bowl, Dallas * [[Mynd:Flag_of Nigeria.svg|20px]] Nígería 3 : 0 [[Mynd:Flag of Bulgaria.svg|20px]] Búlgaría 25. júní - Foxboro Stadium, Foxborough * [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] Argentína 2 : 1 [[Mynd:Flag_of Nigeria.svg|20px]] Nígería 26. júní - Soldier Field, Chicago * [[Mynd:Flag_of Bulgaria.svg|20px]] Búlgaría 4 : 0 [[Mynd:Flag of Greece.svg|20px]] Grikkland 30. júní - Cotton Bowl, Dallas * [[Mynd:Flag_of Argentina.svg|20px]] Argentína 0 : 2 [[Mynd:Flag of Bulgaria.svg|20px]] Búlgaría 30. júní - Foxboro Stadium, Foxborough * [[Mynd:Flag_of Greece.svg|20px]] Grikklands 0 : 2 [[Mynd:Flag_of Nigeria.svg|20px]] Nígería ==== Riðill E ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag of Mexico.svg|20px]]||[[Mexíkóska karlalandsliðið í knattspyrnu|Mexíkó]]||3||1||1||1||3||3||0||'''4''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Republic of Ireland.svg|20px]]||[[Írska karlalandsliðið í knattspyrnu|Írland]]||3||1||1||1||2||2||0||'''4''' |- ! style="background:#00FF00;" |3||[[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]]||[[Ítalska karlalandsliðið í knattspyrnu|Ítalía]]||3||1||1||1||2||0||+2||'''4''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Norway.svg|20px]]||[[Norska karlalandsliðið í knattspyrnu|Noregur]]||3||1||1||1||1||1||0||'''4''' |- |} 18. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] Ítalía 0 : 1 [[Mynd:Flag_of Republic of Ireland.svg|20px]] Írland 19. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Norway.svg|20px]] Noregur 1 : 0 [[Mynd:Flag of Mexico.svg|20px]] Mexíkó 23. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] Ítalía 1 : 0 [[Mynd:Flag_of Norway.svg|20px]] Noregur 24. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Mexico.svg|20px]] Mexíkó 2 : 1 [[Mynd:Flag of Republic of Ireland.svg|20px]] Írland 28. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Italy.svg|20px]] Ítalía 1 : 1 [[Mynd:Flag of Mexico.svg|20px]] Mexíkó 28. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Republic of Ireland.svg|20px]] Írland 0 : 0 [[Mynd:Flag_of Norway.svg|20px]] Noregur ==== Riðill F ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Sæti !width=25| !width=80|Lið !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|M.munur !width=30|Stig |- |- ! style="background:#00FF00;" |1||[[Mynd:Flag_of_Netherlands.svg|20px]]||[[Hollenska karlalandsliðið í knattspyrnu|Holland]]||3||2||0||1||4||3||+1||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |2||[[Mynd:Flag of Saudi Arabia.svg|20px]]||[[Sádiarabíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Sádi-Arabía]]||3||2||0||1||4||3||+1||'''6''' |- ! style="background:#00FF00;" |3||[[Mynd:Flag_of_Belgium.svg|20px]]||[[Belgíska karlalandsliðið í knattspyrnu|Belgía]]||3||2||0||1||2||1||+1||'''6''' |- |4||[[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]]||[[Marokkóska karlalandsliðið í knattspyrnu|Marokkó]]||3||0||0||3||2||5||-3||'''0''' |- |} 19. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Belgium.svg|20px]] Belgía 0 : 1 [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] Marokkó 20. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Netherlands.svg|20px]] Holland 1 : 0 [[Mynd:Flag of Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía 25. júní - Giants Stadium, East Rutherford * [[Mynd:Flag_of Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía 1 : 0 [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] Marokkó 25. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Belgium.svg|20px]] Belgía 2 : 1 [[Mynd:Flag of Netherlands.svg|20px]] Holland 29. júní - RFK Stadium, Washington * [[Mynd:Flag_of Belgium.svg|20px]] Belgía 1 : 1 [[Mynd:Flag of Saudi Arabia.svg|20px]] Sádi-Arabía 29. júní - Citrus Bowl, Orlando * [[Mynd:Flag_of Morocco.svg|20px]] Marokkó 0 : 0 [[Mynd:Flag_of Netherlands.svg|20px]] Holland [[Flokkur:Heimsmeistaramót landsliða í knattspyrnu karla]] [[Flokkur:1994]] 3zfiy3s84zj718zkkyxpncievngtulq 0 145181 1762496 1600405 2022-07-30T01:49:35Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Pjotr Stolypin]] til [[Pjotr Stolypín]] wikitext text/x-wiki #TILVÍSUN[[Pjotr Stolypín]] qktcsi2c4ph27gjr1eqjzeo4b15w6vt 14 146266 1762634 1606324 2022-07-30T09:25:18Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á grænlenska [[Flokkur:Notandi kl|2]] 7bgi3icbb12a9645evj53rlozslylv5 0 146603 1762416 1608655 2022-07-30T00:04:28Z EmausBot 13659 Vélmenni: Lagfæri tvöfalda tilvísun → [[Míkhaíl Bakúnín]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Bakúnín]] qnbczra1cs981t0cqnxmagz8wfwlf5u 14 147051 1762645 1611693 2022-07-30T09:27:27Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á lettneska [[Flokkur:Notandi lv|2]] eonyhn828do6a5ylkedgpi5awn8ornw 14 147363 1762562 1613565 2022-07-30T08:57:34Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á Chinese (China) máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 8dz9y9jn5fnodkfnm1cksreujd71w0z 14 147364 1762593 1613566 2022-07-30T09:12:57Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á Chinese (China) [[Flokkur:Notandi zh-Hans-CN|M]] euo494x15hofowmm6a7aardlep3f0by 14 147365 1762565 1613567 2022-07-30T08:58:10Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á Chinese (Taiwan) máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] mq8s2z0dk06wvoqho4c6nnzfaaioo4i 14 147366 1762678 1613568 2022-07-30T09:33:53Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á Chinese (Taiwan) [[Flokkur:Notandi zh-Hant-TW|3]] 06g5lal8guy4wdz2f5ce6fz1dpb1ty4 14 147367 1762564 1613569 2022-07-30T08:57:58Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á Chinese (Hong Kong) máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] gwz2xokwse7md0z9a3gbxp2fqt9j83i 14 147368 1762677 1613570 2022-07-30T09:33:41Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á Chinese (Hong Kong) [[Flokkur:Notandi zh-Hant-HK|1]] hojh90eojqstk8kyvlpydtfo1fa4vkr 0 147550 1762751 1701657 2022-07-30T10:18:54Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1998''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1998''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið Grindavík}}''' | label3 = Upp um deild | data3 = '''{{Lið Grindavík}}''' | label4 = Spilaðir leikir | data4 = 78 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 323 (4.14 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''16 mörk'''<br>[[Þorbjörg Jóhannsdóttir]] [[Mynd:IBA.png|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1997|1997]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999|1999]] |}} Leikar í '''1. deild kvenna í knattspyrnu''' hófust í 17. sinn árið '''1998'''. {{clear}} == A riðill == ===Liðin === {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=120| Lið !width=120| Bær !width=120| Leikvangur !width=320| Þjálfari !width=180| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1997|1997]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið FH}} | [[Hafnarfjörður]] | [[Kaplakriki|Kaplakrikavöllur]] | [[Arnar Ægisson]] | 6. sæti, A riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Fylkir}} | [[Reykjavík]] | [[Fylkisvöllur]] | [[Kjartan Stefánsson]] | Ný tengsl |- |style="text-align: left;"|{{Lið Grindavík}} | [[Grindavík]] | [[Grindavíkurvöllur]] | [[Pálmi Hafþór Ingólfsson]] | 4. sæti, A riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Grótta}} | [[Seltjarnarnes]] | [[Valhúsavöllur]] | | Ný tengsl |- |style="text-align: left;"|{{Lið Selfoss}} | [[Selfoss]] | [[Selfossvöllur]] | | 3. sæti, A riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Víkingur Ó.}} | [[Ólafsvík]] | [[Ólafsvíkurvöllur]] | | Ný tengsl |} === Staðan í deildinni === ==== Stigatafla ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30| Sæti !width=50| !width=140|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=160|Athugasem |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Grótta.png|20px]]||'''[[Íþróttafélagið Grótta|Grótta]]''' ||8||6||1||1||28||10||18||'''19''' |align="center" rowspan=2|'''[[1. deild kvenna í knattspyrnu 1998#Úrslitakeppnin|Úrslitakeppnin]]''' |-style="background:#D0F0C0;" |2||[[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]||'''[[Fimleikafélag Hafnarfjarðar|FH]]''' ||8||4||2||2||17||11||6||'''14''' |- |3||[[Mynd:UMFG, Grindavík.png|20px]]||[[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]] ||8||3||3||2||20||15||5||'''12''' |- |4||[[Mynd:UMFS.png|20px]]||[[Ungmennafélag Selfoss|Selfoss]] ||8||1||2||5||12||21||-9||'''5''' |- |5|||[[Mynd:Fylkir.png|20px]]||[[Íþróttafélagið Fylkir|Fylkir]] ||8||1||2||5||14||34||-20||'''5''' |- |<nowiki>-</nowiki>||[[Mynd:VíkÓl.png|20px]]||[[Víkingur Ólafsvík|Víkingur Ó.]] || || || || || || || || | align="center" | '''Hætti við þátttöku''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> ==== Töfluyfirlit ==== {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]!![[Mynd:Fylkir.png|20px]]!![[Mynd:UMFG, Grindavík.png|20px]]!![[Mynd:Grótta.png|20px]]!![[Mynd:UMFS.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið FH}} ||'''XXX'''||6-2||1-0||2-2||2-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Fylkir}} ||0-4||'''XXX'''||3-3||0-4||5-1 |- |align="left"|{{Lið Grindavík}} ||1-1||5-1||'''XXX'''||3-2||4-2 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Grótta}} ||2-1||8-0||4-3||'''XXX'''||4-1 |- |align="left"|{{Lið Selfoss}} ||3-0||3-3||1-1||0-2||'''XXX''' |} === Markahæstu leikmenn === <ref name="leit"/> {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=280|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |7||[[Mynd:Fylkir.png|20px]]||[[Sigrún Bjarnadóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |6||[[Mynd:UMFG, Grindavík.png|20px]]||[[Rósa Ragnarsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |5||[[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]||[[Ásta Edda Stefánsdóttir]]||Bronsskór |- |4||[[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]||[[Sigríður Guðmundsdóttir]] |- |4||[[Mynd:UMFS.png|20px]]||[[Elísa Björk Jónsdóttir]] |- |4||[[Mynd:Grótta.png|20px]]||[[Ragnheiður Víkingsdóttir]] |} == B riðill == ===Liðin === {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=140| Lið !width=120| Bær !width=120| Leikvangur !width=260| Þjálfari !width=200| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1997|1997]] |- |style="text-align: left;"|[[Ungmennafélagið Hvöt (Blönduósi)|Hvöt]] | [[Blönduós]] | [[Blönduósvöllur]] | [[Stefán Örn Bang Pétursson]] | 1. sæti, B riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið ÍBA}} | [[Akureyri]] | [[Akureyrarvöllur]] | [[Jónas Leifur Sigursteinsson]] | 8. sæti, [[Stofndeild kvenna í knattspyrnu 1997#Stigatafla|Mizunodeild]] |- |style="text-align: left;"| [[Mynd:Leiftur.png|20px]] [[Leiftur Ólafsfirði|Leiftur]]/[[UMFS Dalvík|Dalvík]] | [[Ólafsfjörður]] | [[Ólafsfjarðarvöllur]] | | 2. sæti, B riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Tindastóll}} | [[Sauðárkrókur|Sauðárkróki]] | [[Sauðárkróksvöllur]] | | 2. sæti, B riðill |} === Staðan í deildinni === ==== Stigatafla ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30| Sæti !width=50| !width=160|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=160|Athugasem |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:IBA.png|20px]]||'''[[Íþróttabandalag Akureyrar|ÍBA]]''' ||12||9||2||1||36||10||26||'''29''' |align="center" |'''[[1. deild kvenna í knattspyrnu 1998#Úrslitakeppnin|Úrslitakeppnin]]''' |- |2|| ||[[Ungmennafélagið Hvöt (Blönduósi)|Hvöt]] ||12||4||4||4||19||21||-2||'''16''' |- |3||[[Mynd:Leiftur.png|20px]]||[[Leiftur Ólafsfirði|Leiftur]]/[[UMFS Dalvík|Dalvík]] ||12||3||5||4||18||20||-2||'''14''' |- |4||[[Mynd:UMF_Tindastóll.png|20px]]||[[Ungmennafélagið Tindastóll|Tindastóll]] ||12||2||1||9||15||37||-22||'''7''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> ==== Töfluyfirlit ==== {| |valign="top" width="48%"| {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!!HVÖ!![[Mynd:IBA.png|20px]]!![[Mynd:Leiftur.png|20px]]!![[Mynd:UMF_Tindastóll.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|[[Ungmennafélagið Hvöt (Blönduósi)|Hvöt]] ||'''XXX'''||1-2||2-2||2-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið ÍBA}} ||1-1||'''XXX'''||1-2||6-2 |- |align="left"|[[Leiftur Ólafsfirði|Leiftur]]/[[UMFS Dalvík|Dalvík]] ||1-1||0-2||'''XXX'''||1-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Tindastóll}} ||2-1||1-7||4-3||'''XXX''' |} |valign="top" width="4%"| &nbsp;&nbsp; |valign="top" width="47%"| {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" !align="left"|&nbsp;!!HVÖ!![[Mynd:IBA.png|20px]]!![[Mynd:Leiftur.png|20px]]!![[Mynd:UMF_Tindastóll.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|[[Ungmennafélagið Hvöt (Blönduósi)|Hvöt]] ||'''XXX'''||1-2||3-1||2-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið ÍBA}} ||5-0||'''XXX'''||0-0||4-0 |- |align="left"|[[Leiftur Ólafsfirði|Leiftur]]/[[UMFS Dalvík|Dalvík]] ||2-2||1-3||'''XXX'''||3-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Tindastóll}} ||2-3||1-3||1-2||'''XXX''' |} |} === Markahæstu leikmenn === <ref name="leit"/> {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=280|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |8||[[Mynd:IBA.png|20px]]||[[Þorbjörg Jóhannsdóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |6||[[Mynd:Leiftur.png|20px]]||[[Rakel Friðriksdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |5||[[Mynd:IBA.png|20px]]||[[Erna Lind Rögnvaldsdóttir]]||Bronsskór |- |4||[[Mynd:IBA.png|20px]]||[[Rósa María Sigbjörnsdóttir]] |- |4||[[Mynd:Leiftur.png|20px]]||[[Þórunn Selma Bjarnadóttir]] |- |4||[[Mynd:IBA.png|20px]]||[[Einarína Einarsdóttir]] |- |4||[[Mynd:IBA.png|20px]]||[[Harpa Mjöll Hermannsdóttir]] |- |4||[[Mynd:IBA.png|20px]]||[[Þóra Pétursdóttir (leikmaður)|Þóra Pétursdóttir]] |} == C riðill == ===Liðin === {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=100| Lið !width=200| Bær !width=120| Leikvangur !width=240| Þjálfari !width=160| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1997|1997]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Einherji}} | [[Vopnafjörður|Vopnafirði]] | [[Vopnafjarðarvöllur]] | | Ný tengsl |- |style="text-align: left;"|{{Lið Höttur}} | [[Egilsstaðir]] | [[Vilhjálmsvöllur]] | | 4. sæti, C riðill |- |style="text-align: left;"|[[Knattspyrnufélagið Valur Austri|KVA]] | [[Stöðvarfjörður]] | [[Grænafellsvöllur]] | [[Dragoslav Stojanović]] | 2. sæti, C riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Leiknir F.}} | [[Fáskrúðsfjörður]] | [[Fjarðabyggðarhöllin]] | [[Bergþór Ólafsson]] | 3. sæti, C riðill |} === Staðan í deildinni === ==== Stigatafla ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30| Sæti !width=50| !width=160|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=160|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1|| ||'''[[Knattspyrnufélagið Valur Austri|KVA]]''' ||12||9||2||1||41||14||27||'''29''' |align="center" |'''[[1. deild kvenna í knattspyrnu 1998#Úrslitakeppnin|Úrslitakeppnin]]''' |- |2||[[Mynd:Einherji.png|20px]]||[[Ungmennafélagið Einherji|Einherji]] ||12||8||1||3||47||11||36||'''27''' |- |3||[[Mynd:Höttur.svg|15px]]||[[Höttur]] ||12||3||1||8||13||36||-23||'''10''' |- |4||[[Mynd:Leiknirf.jpg|20px]]|||[[Ungmennafélagið Leiknir Fáskrúðsfirði|Leiknir F.]] ||12||2||0||10||10||50||-40||'''6''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> ==== Töfluyfirlit ==== {| |valign="top" width="48%"| {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Einherji.png|20px]]!![[Mynd:Höttur.svg|15px]]!!KVA!![[Mynd:Leiknirf.jpg|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Einherji}} ||'''XXX'''||9-0||3-0||9-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Höttur}} ||0-3||'''XXX'''||1-1||2-1 |- |align="left"|[[Knattspyrnufélagið Valur Austri|KVA]] ||4-3||3-0||'''XXX'''||11-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Leiknir F.}} ||1-6||2-1||0-4||'''XXX''' |} |valign="top" width="4%"| &nbsp;&nbsp; |valign="top" width="47%"| {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Einherji.png|20px]]!![[Mynd:Höttur.svg|15px]]!!KVA!![[Mynd:Leiknirf.jpg|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Einherji}} ||'''XXX'''||9-0||2-2||9-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Höttur}} ||2-1||'''XXX'''||0-1||5-0 |- |align="left"|[[Knattspyrnufélagið Valur Austri|KVA]] ||2-1||4-2||'''XXX'''||4-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Leiknir F.}} ||0-1||4-0||0-1||'''XXX''' |} |} === Markahæstu leikmenn === <ref name="leit">[https://www.ksi.is/leit Fyrsta og síðasta nöfn hafa verið staðfest hér], Leit KSÍ (Knattspyrnusamband Íslands).</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=280|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |13||[[Mynd:Einherji.png|20px]]||[[Helga Kristjana Geirsdóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |13||KVA||[[Hjálmdís Zoéga]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |12||[[Mynd:Einherji.png|20px]]||[[Linda Björk Stefánsdóttir]]||Bronsskór |- |6||KVA||[[Þóra Jóna Árbjörnsdóttir]] |- |6||KVA||[[Sonja Gísladóttir]] |- |6||[[Mynd:Einherji.png|20px]]||[[Kolbrún Sveinsdóttir]] |- |5||KVA||[[Guðrún Rúnarsdóttir]] |- |5||[[Mynd:Einherji.png|20px]]||[[Eydís Ósk Hafþórsdóttir]] |} == Úrslitakeppnin == === Stigatafla === {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30| Sæti !width=50| !width=120|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=270|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:UMFG, Grindavík.png|20px]]||'''[[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]]''' ||3||2||1||0||6||3||3||'''7''' |align="center" |'''Upp um deild''' |- |2||[[Mynd:IBA.png|20px]]||'''[[Íþróttabandalag Akureyrar|ÍBA]]''' ||3||2||0||1||13||6||7||'''6''' |align="center" |'''[[1. deild kvenna í knattspyrnu 1998#Aukakeppni|Aukakeppni]]''' |- |3||[[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]||[[Fimleikafélag Hafnarfjarðar|FH]] ||3||1||1||1||5||4||1||'''4''' |- |4|| ||[[Knattspyrnufélagið Valur Austri|KVA]] ||3||0||0||3||4||15||-11||'''0''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> === Töfluyfirlit === {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]!![[Mynd:UMFG, Grindavík.png|20px]]!![[Mynd:IBA.png|20px]]!!KVA |- |list2 = |align="left"|{{Lið FH}} ||'''XXX'''||x||x||3-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Grindavík}} ||1-1||'''XXX'''||3-1||x |- |align="left"|{{Lið ÍBA}} ||2-1||x||'''XXX'''||10-2 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|[[Knattspyrnufélagið Valur Austri|KVA]] ||x||1-2||x||'''XXX''' |} == Aukakeppni == {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 12. september 1998<br />14:00 [[GMT]] |lið1= {{Lið ÍBA}} |úrslit= 0 – 1 |lið2= {{Lið Haukar}} |skýrsla= [http://timarit.is/files/33320207.jpg Leikskýrsla] |mörk1= |mörk2= <br>[[Ásdis Petra Oddsdóttir]] |leikvangur= [[Akureyrarvöllur]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 15. september 1998<br />14:00 [[GMT]] |lið1= {{Lið Haukar}} |úrslit= 3 – 1 |lið2= {{Lið ÍBA}} |skýrsla= [http://timarit.is/view_page_init.jsp?issId=197001 Leikskýrsla] |mörk1= <br>[[Hildur Sævarsdóttir]]<nowiki></nowiki><br />[[Hildur Sævarsdóttir]]<br /><ref>[https://www.ksi.is/mot/leikmadur/?leikmadur=6509 Leikmaður Ragnhildur Ágústsdóttir] KSÍ (Knattspyrnusamband Íslands).</ref>[[Ragnhildur Ágústsdóttir]] |mörk2= <br>[[Þorbjörg Jóhannsdóttir]] |leikvangur= [[Ásvellir]] |áhorfendur= |dómari= |}} === Markahæstu leikmenn === <ref name="leit"/> {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=280|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |8||[[Mynd:IBA.png|20px]]||[[Þorbjörg Jóhannsdóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |3||[[Mynd:IBA.png|20px]]||[[Erna Lind Rögnvaldsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;"||Bronsskór |2||[[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]||[[Sigríður Guðmundsdóttir]]||Bronsskór |- |1||KVA||[[Þóra Jóna Árbjörnsdóttir]] |- |1||[[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]||[[Ásta Edda Stefánsdóttir]] |} == Heimild == * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1998&kyn=0 Mótalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. Skoðað 16. nóvember 2018. * {{cite web|url=http://www.icelandfootball.net/ladies-1998.html|title=Ladies Competitions 1998 - Women's Second Division (1. Deild kvenna)|accessdate=16. nóvember 2018}} {{1. deild kvenna í knattspyrnu}} {{röð | listi = [[1. deild kvenna í knattspyrnu|1. deild kvenna]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1997|1. deild kvenna 1997]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;1999]] }} == Tilvísanir og heimildir == <div class="references-small"><references/></div> * {{bókaheimild|höfundur=Víðir Sigurðsson|titill=Íslensk knattspyrna 1998|útgefandi=Bókaútgáfan Skjaldborg, Reykjavík, siða 99|ár=1998}} {{Knattspyrna á Íslandi 1998}} [[Flokkur:1. deild kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] [[Flokkur:Knattspyrna á Íslandi]] pf21gpe8nmxh4t6f5xsm362xczikkab 0 147600 1762752 1701658 2022-07-30T10:20:21Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 1 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 1999''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''1999''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið Þór/KA}}''' | label3 = Upp um deild | data3 = '''{{Lið Þór/KA}}'''<br />'''{{Lið FH}}''' | label4 = Spilaðir leikir | data4 = 104 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 465 (4.47 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''20 mörk'''<br>[[Lóa Björg Gestsdóttir]] [[Mynd:Þór-KA.png|30px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1998|1998]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 2000|2000]] |}} Leikar í '''1. deild kvenna í knattspyrnu''' hófust í 18. sinn árið '''1999'''. {{clear}} == A riðill == ===Liðin === {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=140| Lið !width=120| Bær !width=120| Leikvangur !width=280| Þjálfari !width=180| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1998|1998]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið FH}} | [[Hafnarfjörður]] | [[Kaplakriki|Kaplakrikavöllur]] | [[Arnar Ægisson]]<br/>[[Jónas Guðmundsson]] | 2. sæti, A riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Fylkir}} | [[Reykjavík]] | [[Fylkisvöllur]] | [[Kjartan Stefánsson]] | 5. sæti, A riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Grótta}} | [[Seltjarnarnes]] | [[Valhúsavöllur]] | | 1. sæti, A riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Haukar}} | [[Hafnarfjörður]] | [[Ásvellir]] | [[Brynja Guðjónsdóttir]] | 7. sæti, [[Meistaradeild kvenna í knattspyrnu 1998|Meistaradeild]] |- |style="text-align: left;"|[[Mynd:Reynir.png|20px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|20px]][[Mynd:Víðir.png|20px]] [[Reynir Sandgerði|R]][[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|K]][[Knattspyrnufélagið Víðir Garði|V]] | [[Sandgerði]],<br/>[[Keflavík]], [[Garði]] | [[Sandgerðisvöllur]]<br/>[[Sparisjóðsvöllurinn]]<br/>[[Nesfisk-völlurinn]] | [[Pétur Rúðrik Guðmundsson]] | Ný tengsl |- |style="text-align: left;"|{{Lið Selfoss}} | [[Selfoss]] | [[Selfossvöllur]] | [[Sverrir Geir Ingibjartsson]] | 4. sæti, A riðill |} === Staðan í deildinni === ==== Stigatafla ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30| Sæti !width=50| !width=140|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=160|Athugasem |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Reynir.png|15px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|15px]][[Mynd:Víðir.png|15px]]||'''[[Reynir Sandgerði|R]][[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|K]][[Knattspyrnufélagið Víðir Garði|V]]''' ||15||13||1||1||65||16||49||'''40''' |align="center" rowspan=2|'''[[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999#Úrslitakeppnin|Úrslitakeppnin]]''' |-style="background:#D0F0C0;" |2||[[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]||'''[[Fimleikafélag Hafnarfjarðar|FH]]''' ||15||11||1||3||61||17||44||'''34''' |- |3||[[Mynd:Grótta.png|20px]]||[[Íþróttafélagið Grótta|Grótta]] ||15||8||1||6||44||29||15||'''25''' |- |4|||[[Mynd:Fylkir.png|20px]]||[[Íþróttafélagið Fylkir|Fylkir]] ||15||4||2||9||32||42||-10||'''14''' |- |5||[[Mynd:UMFS.png|20px]]||[[Ungmennafélag Selfoss|Selfoss]] ||15||4||1||10||15||59||-44||'''13''' |- |6||[[Mynd:Knattspyrnufélagið Haukar.png|20px]]||[[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] ||15||1||2||12||15||69||-54||'''5''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> ==== Töfluyfirlit ==== {| |valign="top" width="48%"| {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" !align="left"|&nbsp;&nbsp;!![[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]!![[Mynd:Fylkir.png|20px]]!![[Mynd:Grótta.png|20px]]!![[Mynd:Knattspyrnufélagið Haukar.png|20px]]!![[Mynd:Reynir.png|10px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|10px]][[Mynd:Víðir.png|10px]]!![[Mynd:UMFS.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið FH}} ||'''XXX'''||6-0||3-0||5-0||4-1||8-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Fylkir}} ||1-4||'''XXX'''||0-3||4-1||2-2||0-1 |- |align="left"|{{Lið Grótta}} ||2-4||2-2||'''XXX'''||10-0||0-3||3-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Haukar}} ||3-3||5-3||0-5||'''XXX'''||0-3||1-3 |- |align="left"|[[Mynd:Reynir.png|15px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|15px]][[Mynd:Víðir.png|15px]] [[Reynir Sandgerði|R]][[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|K]][[Knattspyrnufélagið Víðir Garði|V]] ||4-1||5-1||4-0||5-1||'''XXX'''||7-1 |- |align="left"|{{Lið Selfoss}} ||0-3||1-2||1-0||1-1||2-6||'''XXX''' |} |valign="top" width="4%"| &nbsp;&nbsp; |valign="top" width="47%"| {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" !align="left"|&nbsp;&nbsp;!![[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]!![[Mynd:Fylkir.png|20px]]!![[Mynd:Grótta.png|20px]]!![[Mynd:Knattspyrnufélagið Haukar.png|20px]]!![[Mynd:Reynir.png|10px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|10px]][[Mynd:Víðir.png|10px]]!![[Mynd:UMFS.png|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið FH}} ||'''XXX'''||x||0-2||x||2-3||9-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Fylkir}} ||1-4||'''XXX'''||x||9-0||1-2||x |- |align="left"|{{Lið Grótta}} ||x||6-3||'''XXX'''||x||x||6-2 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Haukar}} ||0-5||x||2-5||'''XXX'''||x||x |- |align="left"|[[Mynd:Reynir.png|15px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|15px]][[Mynd:Víðir.png|15px]]&nbsp;[[Reynir Sandgerði|R]][[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|K]][[Knattspyrnufélagið Víðir Garði|V]] ||x||x||5-0||6-0||'''XXX'''||x |- |align="left"|{{Lið Selfoss}} ||x||0-3||x||2-1||1-9||'''XXX''' |} |} === Markahæstu leikmenn === <ref name="leit"/> {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=50| !width=280|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |17||[[Mynd:Grótta.png|20px]]||[[Hjördís Guðmundsdóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |17||[[Mynd:Reynir.png|15px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|15px]][[Mynd:Víðir.png|15px]]||[[Heiða Sólveig Haraldsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |17||[[Mynd:Reynir.png|15px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|15px]][[Mynd:Víðir.png|15px]]||[[Lóa Björg Gestsdóttir]]||Bronsskór |- |12||[[Mynd:Fylkir.png|20px]]||[[Anna Björg Björnsdóttir]] |- |11||[[Mynd:Reynir.png|15px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|15px]][[Mynd:Víðir.png|15px]]||[[Lilja Íris Gunnarsdóttir]] |- |10||[[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]||[[Sigríður Guðmundsdóttir]] |} == B riðill == ===Liðin === {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=140| Lið !width=120| Bær !width=120| Leikvangur !width=280| Þjálfari !width=180| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1998|1998]] |- |style="text-align: left;"|[[Ungmennafélagið Hvöt (Blönduósi)|Hvöt]] | [[Blönduós]] | [[Blönduósvöllur]] | [[Hörður Heiðar Guðbjörnsson]] | 2. sæti, B riðill |- |style="text-align: left;"| [[Mynd:Leiftur.png|20px]] [[Leiftur Ólafsfirði|Leiftur]]/[[UMFS Dalvík|Dalvík]] | [[Ólafsfjörður]] | [[Ólafsfjarðarvöllur]] | | 3. sæti, B riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Tindastóll}} | [[Sauðárkrókur|Sauðárkróki]] | [[Sauðárkróksvöllur]] | | 4. sæti, B riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Þór/KA}} | [[Akureyri]] | [[Þórsvöllur]]<br/>[[Akureyrarvöllur]] | [[Jónas Leifur Sigursteinsson]] | Ný tengsl |} === Staðan í deildinni === ==== Stigatafla ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30| Sæti !width=50| !width=160|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=160|Athugasem |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Þór-KA.png|30px]]||'''[[Íþróttafélagið Þór|Þór]]/[[Knattspyrnufélag Akureyrar|KA]]''' ||12||11||1||0||68||8||60||'''34''' |align="center" |'''[[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999#Úrslitakeppnin|Úrslitakeppnin]]''' |- |2||[[Mynd:UMF_Tindastóll.png|20px]]||[[Ungmennafélagið Tindastóll|Tindastóll]] ||12||6||0||6||23||39||-16||'''18''' |- |3||[[Mynd:Leiftur.png|20px]]||[[Leiftur Ólafsfirði|Leiftur]]/[[UMFS Dalvík|Dalvík]] ||12||3||1||8||21||47||-26||'''10''' |- |4|| ||[[Ungmennafélagið Hvöt (Blönduósi)|Hvöt]] ||12||2||2||8||16||34||-18||'''8''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> ==== Töfluyfirlit ==== {| |valign="top" width="48%"| {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!!HVÖ!![[Mynd:Leiftur.png|20px]]!![[Mynd:UMF_Tindastóll.png|20px]]!![[Mynd:Þór-KA.png|30px]] |- |list2 = |align="left"|[[Ungmennafélagið Hvöt (Blönduósi)|Hvöt]] ||'''XXX'''||1-2||0-1||1-6 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|[[Leiftur Ólafsfirði|Leiftur]]/[[UMFS Dalvík|Dalvík]] ||0-0||'''XXX'''||3-4||1-8 |- |align="left"|{{Lið Tindastóll}} ||3-2||4-2||'''XXX'''||2-3 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Þór/KA}} ||2-2||1-0||5-0||'''XXX''' |} |valign="top" width="4%"| &nbsp;&nbsp; |valign="top" width="47%"| {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!!HVÖ!![[Mynd:Leiftur.png|20px]]!![[Mynd:UMF_Tindastóll.png|20px]]!![[Mynd:Þór-KA.png|30px]] |- |list2 = |align="left"|[[Ungmennafélagið Hvöt (Blönduósi)|Hvöt]] ||'''XXX'''||3-0||2-3||0-7 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|[[Leiftur Ólafsfirði|Leiftur]]/[[UMFS Dalvík|Dalvík]] ||5-2||'''XXX'''||6-1||0-10 |- |align="left"|{{Lið Tindastóll}} ||0-3||3-2||'''XXX'''||0-6 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Þór/KA}} ||5-0||10-0||5-2||'''XXX''' |} |} === Markahæstu leikmenn === <ref name="leit"/> {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=280|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |16||[[Mynd:Þór-KA.png|30px]]||[[Þorbjörg Jóhannsdóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |6||[[Mynd:Þór-KA.png|30px]]||[[Hulda Frímannsdóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |5||[[Mynd:UMF_Tindastóll.png|20px]]||[[Sólborg Björg Hermundsdóttir]]||Bronsskór |- |4||[[Mynd:Þór-KA.png|30px]]||[[Kolbrún Sveinsdóttir]] |- |4||[[Mynd:Leiftur.png|20px]]||[[Sunna Björk Bragadóttir]] |} == C riðill == ===Liðin === {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=180| Lið !width=140| Bær !width=120| Leikvangur !width=280| Þjálfari !width=160| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1998|1998]] |- |style="text-align: left;"|{{Lið Einherji}} | [[Vopnafjörður|Vopnafirði]] | [[Vopnafjarðarvöllur]] | | 2. sæti, C riðill |- |style="text-align: left;"|[[Mynd:Íþróttafélagið Huginn.gif|20px]][[Mynd:Höttur.svg|15px]] [[Íþróttafélagið Huginn|Huginn]]/[[Höttur]] | [[Seyðisfjörður]]<br/>[[Egilsstaðir]] | [[Seyðisfjarðarvöllur]]<br/>[[Vilhjálmsvöllur]] | | 3. sæti, C riðill |- |style="text-align: left;"|[[Knattspyrnufélagið Valur Austri|KVA]] | [[Stöðvarfjörður]] | [[Grænafellsvöllur]] | [[Róbert Jóhann Haraldsson]] | 1. sæti, C riðill |- |style="text-align: left;"|{{Lið Sindri}} | [[Höfn]] | [[Sindravellir]] | | Ný tengsl |} === Staðan í deildinni === ==== Stigatafla ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30| Sæti !width=50| !width=160|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=160|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:UMF Sindri.jpg|20px]]||'''[[UMF Sindri|Sindri]]''' ||12||6||3||3||18||11||7||'''21''' |align="center" |'''[[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999#Úrslitakeppnin|Úrslitakeppnin]]''' |- |2||[[Mynd:Einherji.png|20px]]||[[Ungmennafélagið Einherji|Einherji]] ||12||6||2||4||27||18||9||'''20''' |- |3||[[Mynd:Íþróttafélagið Huginn.gif|20px]][[Mynd:Höttur.svg|15px]]||[[Íþróttafélagið Huginn|Huginn]]/[[Höttur]] ||12||3||4||5||17||19||-2||'''13''' |- |4|| ||[[Knattspyrnufélagið Valur Austri|KVA]] ||12||3||3||6||15||29||-14||'''12''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> ==== Töfluyfirlit ==== {| |valign="top" width="48%"| {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Einherji.png|20px]]!![[Mynd:Íþróttafélagið Huginn.gif|15px]][[Mynd:Höttur.svg|15px]]!!KVA!![[Mynd:UMF Sindri.jpg|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Einherji}} ||'''XXX'''||1-3||3-1||4-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|[[Mynd:Íþróttafélagið Huginn.gif|20px]][[Mynd:Höttur.svg|15px]] [[Íþróttafélagið Huginn|Huginn]]/[[Höttur]] ||2-1||'''XXX'''||0-0||0-1 |- |align="left"|KVA ||3-2||1-1||'''XXX'''||1-1 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Sindri}} ||0-0||1-1||3-0||'''XXX''' |} |valign="top" width="4%"| &nbsp;&nbsp; |valign="top" width="47%"| {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Einherji.png|20px]]!![[Mynd:Íþróttafélagið Huginn.gif|15px]][[Mynd:Höttur.svg|15px]]!!KVA!![[Mynd:UMF Sindri.jpg|20px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið Einherji}} ||'''XXX'''||5-1||4-3||2-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|[[Mynd:Íþróttafélagið Huginn.gif|20px]][[Mynd:Höttur.svg|15px]] [[Íþróttafélagið Huginn|Huginn]]/[[Höttur]] ||1-1||'''XXX'''||6-0||0-4 |- |align="left"|KVA ||2-4||2-1||'''XXX'''||2-0 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Sindri}} ||2-0||2-1||4-0||'''XXX''' |} |} === Markahæstu leikmenn === <ref name="leit">[https://www.ksi.is/leit Fyrsta og síðasta nöfn hafa verið staðfest hér], Leit KSÍ (Knattspyrnusamband Íslands).</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30|Mörk !width=25| !width=280|Leikmaður !width=180|Athugasemd |- |- ! style="background:gold;" |7||[[Mynd:Einherji.png|20px]]||[[Linda Björk Stefánsdóttir]]||Gullskór |- |- ! style="background:silver;" |5||[[Mynd:Einherji.png|20px]]||[[Þórunn Sigríður Sigurðardóttir]]||Silfurskór |- |- ! style="background:#D2B48C;" |5||[[Mynd:UMF Sindri.jpg|20px]]||[[Jóna Benny Kristjánsdóttir]]||Bronsskór |- |4||[[Mynd:Íþróttafélagið Huginn.gif|15px]][[Mynd:Höttur.svg|15px]]||[[Helga Jóna Jónasdóttir]] |- |4||[[Knattspyrnufélagið Valur Austri|KVA]]||[[Hjálmdís Zoéga]] |- |4||[[Mynd:UMF Sindri.jpg|20px]]||[[Guðný Guðleif Einarsdóttir]] |} == Úrslitakeppnin == === Stigatafla === {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30| Sæti !width=50| !width=120|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=270|Athugasemdir |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Þór-KA.png|30px]]||'''[[Íþróttafélagið Þór|Þór]]/[[Knattspyrnufélag Akureyrar|KA]]''' ||3||1||2||0||6||5||1||'''5''' |align="center" |'''Upp um deild''' |- |2||[[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]||'''[[Fimleikafélag Hafnarfjarðar|FH]]''' ||3||1||1||1||6||7||-1||'''4''' |align="center" |'''[[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999#Aukakeppni|Aukakeppni]]''' |- |3||[[Mynd:UMF Sindri.jpg|20px]]||[[UMF Sindri|Sindri]] ||3||1||1||1||4||5||-1||'''4''' |- |4||[[Mynd:Reynir.png|15px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|15px]][[Mynd:Víðir.png|15px]]||[[Reynir Sandgerði|R]][[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|K]][[Knattspyrnufélagið Víðir Garði|V]] ||3||1||0||2||6||5||1||'''3''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> === Töfluyfirlit === {| align="center" cellspacing="0" cellpadding="3" style="background-color: #f9f9f9; font-size: 90%; text-align: center" class="wikitable" |-style="background:#F0F0F0;" !align="left"|&nbsp;!![[Mynd:Fimleikafelag hafnafjordur.png|20px]]!![[Mynd:Reynir.png|10px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|10px]][[Mynd:Víðir.png|10px]]!![[Mynd:UMF Sindri.jpg|20px]]!![[Mynd:Þór-KA.png|30px]] |- |list2 = |align="left"|{{Lið FH}} ||'''XXX'''||x||x||3-3 |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|[[Mynd:Reynir.png|15px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|15px]][[Mynd:Víðir.png|15px]] [[Reynir Sandgerði|R]][[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|K]][[Knattspyrnufélagið Víðir Garði|V]] ||1-3||'''XXX'''||4-0||x |- |align="left"|{{Lið Sindri}} ||3-0||x||'''XXX'''||x |-! style="background:#F0F0F0;" |align="left"|{{Lið Þór/KA}} ||x||2-1||1-1||'''XXX''' |} == Aukakeppni == {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 11. september 1999<br />14:00 [[GMT]] |lið1= {{Lið Grindavík}} |úrslit= 1 – 1 |lið2= {{Lið FH}} |skýrsla= [http://timarit.is/files/33467505.jpg Leikskýrsla] |mörk1= <br>[[Margrét Kristín Pétursdóttir]] |mörk2= <br>[[Arna Katrín Steinsen]] |leikvangur= [[Grindavíkurvöllur]] |áhorfendur= |dómari= |}} {{Knattspyrnuleikur |dagsetning= 14. september 1999<br />17:30 [[GMT]] |lið1= {{Lið FH}} |úrslit= 3 – 1 |lið2= {{Lið Grindavík}} |skýrsla= [http://timarit.is/files/12830589.pdf#navpanes=1&view=FitH Leikskýrsla] |mörk1= <br>[[Bryndís Sighvatsdóttir]]<nowiki></nowiki><br />[[Hlín Pétursdóttir]]<br />[[Sigríður Guðmundsdóttir]] |mörk2= <br>[[Bára Karlsdóttir]] |leikvangur= [[Kaplakriki|Kaplakrikavöllur]] |áhorfendur= |dómari= |}} == Heimild == * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=1999&kyn=0 Mótalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. Skoðað 20. nóvember 2018. * {{cite web|url=http://www.icelandfootball.net/ladies-1999.html|title=Ladies Competitions 1999 - Women's Second Division (1. Deild kvenna)|accessdate=20. nóvember 2018}} * {{cite web|url=http://www.rsssf.com/tablesi/ijs-wom99.html|title=Iceland (Women) 1999|accessdate=20. nóvember 2018}} {{1. deild kvenna í knattspyrnu}} {{röð | listi = [[1. deild kvenna í knattspyrnu|1. deild kvenna]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1998|1. deild kvenna 1998]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 2000|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;2000]] }} == Tilvísanir og heimildir == <div class="references-small"><references/></div> {{Knattspyrna á Íslandi 1999}} [[Flokkur:1. deild kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] [[Flokkur:Knattspyrna á Íslandi]] n4yablume7fznscveq91l9ocfdedv2g 0 147841 1762753 1701659 2022-07-30T10:20:42Z InternetArchiveBot 75347 Bjarga 0 heimildum og merki 4 sem dauðar.) #IABot (v2.0.8.9 wikitext text/x-wiki {{Infobox | title = '''1. deild kvenna 2000''' | image = | label1 = Ár | data1 = '''2000''' | label2 = Meistarar | data2 = '''{{Lið Grindavík}}''' | label3 = Upp um deild | data3 = '''{{Lið Grindavík}}''' | label4 = Spilaðir leikir | data4 = 56 | label5 = Mörk skoruð | data5 = 299 (5.34 m/leik) | label6 = Markahæst | data6 = '''18 mörk'''<br>[[Jóna Benny Kristjánsdóttir]] [[Mynd:UMF Sindri.jpg|20px]] | label7 = Haldið hreinu | data7 = | label8 = Stærsti heimasigur | data8 = | label9 = Stærsti útisigur | data9 = | label10 = Tímabil | data10 = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999|1999]] - [[1. deild kvenna í knattspyrnu 2001|2001]] |}} Leikar í '''1. deild kvenna í knattspyrnu''' hófust í 19. sinn árið '''2000'''. {{clear}} == A riðill == ===Liðin === {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=140| Lið !width=120| Bær !width=120| Leikvangur !width=280| Þjálfari !width=180| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999|1999]] |- |} === Staðan í deildinni === ==== Stigatafla ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30| Sæti !width=50| !width=140|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=160|Athugasem |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:Þróttur_R..png|20px]]||'''[[Knattspyrnufélagið Þróttur|Þróttur]]''' ||10||9||0||1||41||19||22||'''27''' |align="center" rowspan=2|'''[[1. deild kvenna í knattspyrnu 2000#Úrslitakeppnin|Úrslitakeppnin]]''' |-style="background:#D0F0C0;" |2||[[Mynd:UMFG, Grindavík.png|20px]]||'''[[Ungmennafélag Grindavíkur|Grindavík]]''' ||10||7||2||1||42||14||28||'''23''' |- |3||[[Mynd:Reynir.png|15px]][[Mynd:Keflavik ÍF.gif|15px]][[Mynd:Víðir.png|15px]]||[[Reynir Sandgerði|R]][[Íþrótta- og ungmennafélag Keflavíkur|K]][[Knattspyrnufélagið Víðir Garði|V]] ||10||6||1||3||39||16||23||'''19''' |- |4||[[Mynd:Knattspyrnufélagið Haukar.png|20px]]||[[Knattspyrnufélagið Haukar|Haukar]] ||10||3||0||7||12||42||-30||'''9''' |- |5||[[Mynd:UMFA.png|20px]][[Mynd:Fjölnir.png|20px]]||[[Ungmennafélagið Afturelding|Afturelding]]/[[Ungmennafélagið Fjölnir|Fjölnir]] ||10||2||0||8||11||30||-19||'''6''' |- |6||[[Mynd:BÍBol.png|30px]]||[[Íþróttabandalag Ísafjarðar|ÍBÍ]] ||10||1||1||8||12||36||-24||'''4''' |- |<nowiki>-</nowiki>||[[Mynd:UMFS.png|20px]]||[[Ungmennafélag Selfoss|Selfoss]] || || || || || || || || | align="center" | '''Hætti við þátttöku''' |- |<nowiki>-</nowiki>||[[Mynd:Grótta.png|20px]]||[[Íþróttafélagið Grótta|Grótta]] || || || || || || || || | align="center" | '''Dró sig úr keppni''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> ==== Töfluyfirlit ==== == B riðill == ===Liðin === {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=140| Lið !width=120| Bær !width=120| Leikvangur !width=280| Þjálfari !width=180| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999|1999]] |- |} === Staðan í deildinni === ==== Stigatafla ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30| Sæti !width=50| !width=140|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=160|Athugasem |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:UMF_Tindastóll.png|20px]]||'''[[Ungmennafélagið Tindastóll|Tindastóll]]''' ||4||3||0||1||13||5||8||'''9''' |align="center" |'''[[1. deild kvenna í knattspyrnu 2000#Úrslitakeppnin|Úrslitakeppnin]]''' |- |2|| ||[[Ungmennafélagið Hvöt (Blönduósi)|Hvöt]] ||4||1||0||3||5||13||-8||'''3''' |- |<nowiki>-</nowiki>||[[Mynd:Völsungur.gif|21px]]||[[Íþróttafélagið Völsungur|Völsungur]] || || || || || || || || | align="center" | '''Dró sig úr keppni''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> ==== Töfluyfirlit ==== == C riðill == ===Liðin === {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=140| Lið !width=120| Bær !width=120| Leikvangur !width=280| Þjálfari !width=180| Staðan [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999|1999]] |- |} === Staðan í deildinni === ==== Stigatafla ==== {| class="wikitable" style="text-align: center;" !width=30| Sæti !width=50| !width=140|Félag !width=30|L !width=30|U !width=30|J !width=30|T !width=30|Sk !width=30|Fe !width=30|Mm !width=30|Stig !width=160|Athugasem |-style="background:#D0F0C0;" |1||[[Mynd:UMF Sindri.jpg|20px]]||'''[[UMF Sindri|Sindri]]''' ||8||5||3||0||35||15||20||'''18''' |align="center" |'''[[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999#Úrslitakeppnin|Úrslitakeppnin]]''' |- |2|| ||[[Knattspyrnufélagið Valur Austri|KVA]] ||8||2||4||2||23||18||5||'''10''' |- |3||[[Mynd:Íþróttafélagið Huginn.gif|20px]][[Mynd:Höttur.svg|15px]]||[[Íþróttafélagið Huginn|Huginn]]/[[Höttur]] ||8||1||1||6||12||37||-25||'''4''' |- |<nowiki>-</nowiki>||[[Mynd:Einherji.png|20px]]||[[Ungmennafélagið Einherji|Einherji]] || || || || || || || || | align="center" | '''Dró sig úr keppni''' |} <small> ''Útskýringar: L = Leikir spilaðir, U = Leikir sigraðir, J = Leikir sem lauk með jafntefli, T = Tapaðir leikir, Sk = Mörk skorðuð, Fe = Mörk fengin á sig, Mm = Markamunur'' </small> ==== Töfluyfirlit ==== == Úrslitakeppnin == === Stigatafla === == Aukakeppni == == Heimild == * [http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/?flokkur=%25&tegund=%25&AR=2000&kyn=0 Mótalisti]{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} KSÍ. Skoðað 4. desember 2018. * {{cite web|url=https://www.ksi.is/mot/stakt-mot/$TournamentDetails/Table/?motnumer=33225|title=1. deild kvenna 2000 A riðill|work=KSÍ|accessdate=4. desember 2018}} * {{cite web|url=http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=33224|title=1. deild kvenna 2000 B riðill|work=KSÍ|accessdate=4. desember 2018}}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} * {{cite web|url=http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=33226|title=1. deild kvenna 2000 C riðill|work=KSÍ|accessdate=4. desember 2018}}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} * {{cite web|url=http://gamli.ksi.is/mot/motalisti/urslit-stada/?MotNumer=33226|title=1. deild kvenna 2000 Úrslit|work=KSÍ|accessdate=4. desember 2018}}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }}{{Óvirkur hlekkur|bot=InternetArchiveBot }} * {{cite web|url=https://www.ksi.is/mot/stakt-mot/$TournamentDetails/Table/?motnumer=33343|title=1. deild kvenna 2000 - Aukakeppni kvenna|work=KSÍ|accessdate=4. desember 2018}} * {{cite web|url=http://www.icelandfootball.net/ladies-2000.html|title=Ladies Competitions 2000 - Women's Second Division (1. Deild kvenna)|accessdate=4. 4. desember 2018}} * {{cite web|url=http://www.rsssf.com/tablesi/ijs-wom00.html|title=Iceland (Women) 2000|accessdate=4. desember 2018}} {{1. deild kvenna í knattspyrnu}} {{röð | listi = [[1. deild kvenna í knattspyrnu|1. deild kvenna]] | fyrir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 1999|1. deild kvenna 1999]] | eftir = [[1. deild kvenna í knattspyrnu 2001|1.&nbsp;deild&nbsp;kvenna&nbsp;2001]] }} == Tilvísanir og heimildir == <div class="references-small"><references/></div> {{Knattspyrna á Íslandi 2000}} [[Flokkur:1. deild kvenna í knattspyrnu á Íslandi]] [[Flokkur:Knattspyrna á Íslandi]] 9blzrx3t0uz2gp0sg4tfcy3oxidu5ml 0 147888 1762296 1617070 2022-07-29T12:37:45Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki {| cellpadding="2" style="float: right; width: 307px; background: #e3e3e3; margin-left: 1em; border-spacing: 1px;" ! Fáni ! Skjaldarmerki |---- | align="center" bgcolor="#EFEFEF" | <div>{{border|[[Mynd:Flag of Groningen City.svg|150px|none]]}}</div> | align="center" bgcolor="#FFFFFF" | [[Mynd:Groningen stad wapen.svg|150px]] |- style="background: #ffffff;" align="center" |---- | colspan=2 align=center | |----- ! colspan="2" | Upplýsingar |---- bgcolor="#FFFFFF" | Hérað:|| [[Groningen (fylki)|Groningen]] |---- bgcolor="#FFFFFF" | Flatarmál: || 83,75 km² |---- bgcolor="#FFFFFF" | Mannfjöldi: || 235.287 <small>(2021)</small> |---- bgcolor="#FFFFFF" | Þéttleiki byggðar: || 2.592/km² |---- bgcolor="#FFFFFF" | Vefsíða: || [http://gemeente.groningen.nl www.gemeente.groningen.nl] |----- ! colspan="2" | Lega |---- bgcolor="#FFFFFF" | colspan=2 align=center | [[Mynd:NL - locator map municipality code GM0014 (2016).png|300px| Staðsetning Groningen í Hollandi]] |} [[Mynd:GroningenCity Montage.jpg|thumb|Groningen.]] '''Groningen''' er höfuðborg héraðsins [[Groningen (fylki)|Groningen]] í [[Holland]]i og er með 235.000 íbúa ''(2021)''. Groningen er háskólaborg og eru námsmenn um fjórðungur íbúa. Groningen-háskóli (Rijksuniversiteit Groningen) var stofnaður árið 1614 og er annar elsti háskóli Hollands. Borgin á sér langa sögu og var hún meðlimur [[Hansasambandið|Hansasambandsins]]. Knattspyrnulið borgarinnar er [[Groningen FC]]. Besti árangur liðsins er 3. sæti í efstu deild, [[Eredivisie]]. [[Flokkur:Borgir í Hollandi]] f2a2tlvh7wpfi188ncep1hag8awp2v5 0 148310 1762363 1762210 2022-07-29T20:22:51Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki '''Aðalritari miðstjórnar Kommúnistaflokks Sovétríkjanna''' var embætti í [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|sovéska kommúnistaflokknum]] sem varð valdamesta embætti miðstjórnar hans á síðustu árum [[1921–1930|þriðja áratugarins]]. Frá árinu 1929 var handhafi embættisins jafnan einnig hinn eiginlegi leiðtogi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] í ljósi þess að embættið stýrði bæði Kommúnistaflokknum og ríkisstjórn Sovétríkjanna. Það var [[Jósef Stalín]], sem varð aðalritari árið 1922, sem gerði embættið að þeirri valdastöðu sem það varð. Eftirmaður hans, [[Níkíta Khrústsjov]], breytti nafni embættisins árið 1953 og kallaði sig '''fyrsta ritara''' flokksins en nafnbreytingin var dregin til baka árið 1966. Embættið þróaðist út frá valdaminni stöðum innan flokksins. Þau embætti voru: '''Tæknilegur ritari''' (1917–1918), '''formaður ritararáðsins''' (1918–1919) og '''ábyrgðarritari''' (1919–1922). Á tíma þessara embætta var [[Vladímír Lenín]] leiðtogi flokksins en hann gegndi engu þessara embætta. ==Saga embættisins== Í upphafi gegndi handhafi embættisins aðallega ritarastörfum. Embætti „ábyrgðarritara“ var síðan stofnað árið 1919 til þess að gegna stjórnar- og skipulagsstörfum. Árið 1922 var aðalritara Kommúnistaflokksins eingöngu ætlað að sjá um skipulags- og agamál innan flokksins og hafa yfirlit með flokksmeðlimum. Þegar [[Jósef Stalín|Stalín]] tók við embættinu notfærði hann sér reglur flokksins til þess að breyta embættinu í embætti flokksleiðtoga og síðar leiðtoga Sovétríkjanna allra. Á 17. flokksþingi Kommúnistaflokksins árið 1934 forðuðust flokksmenn að kjósa Stalín formlega til annars kjörtímabils sem aðalritara. Stalín var þó endurkjörinn í öll önnur embætti sín og var áfram óumdeildur leiðtogi flokksins. Á sjötta áratugnum hætti Stalín smám saman afskiptum af störfum ritararáðsins og lét [[Georgíj Malenkov]] að mestu um að stýra hópnum. Á 19. flokksþingi Kommúnistaflokksins árið 1952 endurskipulagði Stalín stjórn flokksins. Með milligöngu Malenkovs bað hann flokkinn um að létta af sér skyldum gagnvart ritararáðinu sökum aldurs. Flokksþingið hafnaði kröfu hans þar sem meðlimirnir voru ekki vissir um hvað Stalín gekk til. Að endingu leysti flokksþingið þó upp embætti aðalritarans, en Stalín var áfram einn af flokksriturunum og viðhélt æðstu stjórn flokksins. Þegar Stalín lést þann 5. mars 1953 var Malenkov valdamesti meðlimur ritararáðsins. Hann stofnaði þremenningabandalag ásamt [[Vjatsjeslav Molotov]] og [[Lavrentíj Bería]] og var þannig kjörinn forsætisráðherra Sovétríkjanna. Aðeins níu dögum síðar neyddist Malenkov hins vegar til að segja upp sæti sínu í ritararáðinu og varð því einungis ríkisstjórnarleiðtogi en ekki flokksleiðtogi. [[Níkíta Khrústsjov]] varð valdamesti meðlimur ritararáðsins og var þann 14. september kjörinn í embætti „fyrsta ritara“ Kommúnistaflokksins. Á næstu árum ruddi Khrústsjov keppinautum sínum úr vegi og ritaraembættið varð aftur valdamesta embætti Sovétríkjanna. Árið 1964 leiddi andstaða stjórnmálaráðsins og miðstjórnarinnar til þess að Khrústsjov var bolað úr embætti. [[Leoníd Brezhnev]] tók við Khrústsjov sem fyrsti ritarinn og kom á sameiginlegri stjórn flokksforystunnar ásamt [[Alexei Kosygin]] forsætisráðherra. Embættið var aftur kallað aðalritari frá árinu 1966. Á stjórnartíð Brezhnevs voru völd aðalritarans verulega skert vegna aukinna valda sameiginlegrar flokksforystu. Brezhnev hélt stuðningi flokksforystunnar með því að forðast allar róttækar umbætur. Eftirmenn hans, [[Júríj Andropov]] og [[Konstantín Tsjernenkó]], gegndu embættinu á svipaðan hátt og Brezhnev. [[Mikhaíl Gorbatsjev]] réð Sovétríkjunum sem aðalritari flokksins til ársins 1990, en þá glataði Kommúnistaflokkurinn einokunarstöðu sinni í sovéskum stjórnmálum og [[Forseti Sovétríkjanna|sérstakt forsetaembætti]] var stofnað svo Gorbatsjev gæti áfram verið leiðtogi Sovétríkjanna. Eftir [[Sovéska valdaránstilraunin 1991|misheppnaða valdaránstilraun]] árið 1991 sagði Gorbatsjev af sér sem aðalritari og varamaður hans, [[Vladímír Ívasjkó]], tók við embættinu. Ívasjkó var aðeins aðalritari í fimm daga áður en [[Boris Jeltsín]], nýr [[forseti Rússlands]], leysti upp Kommúnistaflokkinn. ==Listi yfir aðalritara sovéska kommúnistaflokksins== ===Tæknilegir ritarar (1917–1918)=== * [[Elena Stasova]] (apríl 1917 – 1918) ===Formenn ritararáðsins (1918–1919)=== * [[Jakov Sverdlov]] (1918 – 16. mars 1919) * [[Elena Stasova]] (mars 1919 – desember 1919) ===Ábyrgðarritarar (1919–1922)=== * [[Nikolaj Krestinskij]] (desember 1919 – mars 1921) * [[Vjatsjeslav Molotov]] (16. mars 1921 – 3. apríl 1922) ===Aðalritarar (1922–1952)=== * [[Jósef Stalín]] (3. apríl 1922 – 16. október 1952) ===Fyrstu ritarar (1953–1966)=== * [[Níkíta Khrústsjov]] (14. september 1953 – 14. október 1964) * [[Leoníd Brezhnev]] (14. október 1964 – 8. apríl 1966) ===Aðalritarar (1966–1991)=== * [[Leoníd Brezhnev]] (8. apríl 1966 – 10. nóvember 1982) * [[Júríj Andropov]] (12. nóvember 1982 – 9. febrúar 1984) * [[Konstantín Tsjernenkó]] (13. febrúar 1984 – 10. mars 1985) * [[Mikhaíl Gorbatsjev]] (11. mars 1985 – 24. ágúst 1991) * [[Vladímír Ívasjkó]] (24. ágúst 1991 – 29. ágúst 1991) == Heimild == * {{wpheimild | tungumál = En | titill = General Secretary of the Communist Party of the Soviet Union | mánuðurskoðað = 7. janúar | árskoðað = 2019}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins| ]] 4z8nuk14mr32rqld7mmbraftcmapmqt 1762385 1762363 2022-07-29T21:01:49Z TKSnaevarr 53243 /* Aðalritarar (1966–1991) */ wikitext text/x-wiki '''Aðalritari miðstjórnar Kommúnistaflokks Sovétríkjanna''' var embætti í [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|sovéska kommúnistaflokknum]] sem varð valdamesta embætti miðstjórnar hans á síðustu árum [[1921–1930|þriðja áratugarins]]. Frá árinu 1929 var handhafi embættisins jafnan einnig hinn eiginlegi leiðtogi [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] í ljósi þess að embættið stýrði bæði Kommúnistaflokknum og ríkisstjórn Sovétríkjanna. Það var [[Jósef Stalín]], sem varð aðalritari árið 1922, sem gerði embættið að þeirri valdastöðu sem það varð. Eftirmaður hans, [[Níkíta Khrústsjov]], breytti nafni embættisins árið 1953 og kallaði sig '''fyrsta ritara''' flokksins en nafnbreytingin var dregin til baka árið 1966. Embættið þróaðist út frá valdaminni stöðum innan flokksins. Þau embætti voru: '''Tæknilegur ritari''' (1917–1918), '''formaður ritararáðsins''' (1918–1919) og '''ábyrgðarritari''' (1919–1922). Á tíma þessara embætta var [[Vladímír Lenín]] leiðtogi flokksins en hann gegndi engu þessara embætta. ==Saga embættisins== Í upphafi gegndi handhafi embættisins aðallega ritarastörfum. Embætti „ábyrgðarritara“ var síðan stofnað árið 1919 til þess að gegna stjórnar- og skipulagsstörfum. Árið 1922 var aðalritara Kommúnistaflokksins eingöngu ætlað að sjá um skipulags- og agamál innan flokksins og hafa yfirlit með flokksmeðlimum. Þegar [[Jósef Stalín|Stalín]] tók við embættinu notfærði hann sér reglur flokksins til þess að breyta embættinu í embætti flokksleiðtoga og síðar leiðtoga Sovétríkjanna allra. Á 17. flokksþingi Kommúnistaflokksins árið 1934 forðuðust flokksmenn að kjósa Stalín formlega til annars kjörtímabils sem aðalritara. Stalín var þó endurkjörinn í öll önnur embætti sín og var áfram óumdeildur leiðtogi flokksins. Á sjötta áratugnum hætti Stalín smám saman afskiptum af störfum ritararáðsins og lét [[Georgíj Malenkov]] að mestu um að stýra hópnum. Á 19. flokksþingi Kommúnistaflokksins árið 1952 endurskipulagði Stalín stjórn flokksins. Með milligöngu Malenkovs bað hann flokkinn um að létta af sér skyldum gagnvart ritararáðinu sökum aldurs. Flokksþingið hafnaði kröfu hans þar sem meðlimirnir voru ekki vissir um hvað Stalín gekk til. Að endingu leysti flokksþingið þó upp embætti aðalritarans, en Stalín var áfram einn af flokksriturunum og viðhélt æðstu stjórn flokksins. Þegar Stalín lést þann 5. mars 1953 var Malenkov valdamesti meðlimur ritararáðsins. Hann stofnaði þremenningabandalag ásamt [[Vjatsjeslav Molotov]] og [[Lavrentíj Bería]] og var þannig kjörinn forsætisráðherra Sovétríkjanna. Aðeins níu dögum síðar neyddist Malenkov hins vegar til að segja upp sæti sínu í ritararáðinu og varð því einungis ríkisstjórnarleiðtogi en ekki flokksleiðtogi. [[Níkíta Khrústsjov]] varð valdamesti meðlimur ritararáðsins og var þann 14. september kjörinn í embætti „fyrsta ritara“ Kommúnistaflokksins. Á næstu árum ruddi Khrústsjov keppinautum sínum úr vegi og ritaraembættið varð aftur valdamesta embætti Sovétríkjanna. Árið 1964 leiddi andstaða stjórnmálaráðsins og miðstjórnarinnar til þess að Khrústsjov var bolað úr embætti. [[Leoníd Brezhnev]] tók við Khrústsjov sem fyrsti ritarinn og kom á sameiginlegri stjórn flokksforystunnar ásamt [[Alexei Kosygin]] forsætisráðherra. Embættið var aftur kallað aðalritari frá árinu 1966. Á stjórnartíð Brezhnevs voru völd aðalritarans verulega skert vegna aukinna valda sameiginlegrar flokksforystu. Brezhnev hélt stuðningi flokksforystunnar með því að forðast allar róttækar umbætur. Eftirmenn hans, [[Júríj Andropov]] og [[Konstantín Tsjernenkó]], gegndu embættinu á svipaðan hátt og Brezhnev. [[Mikhaíl Gorbatsjev]] réð Sovétríkjunum sem aðalritari flokksins til ársins 1990, en þá glataði Kommúnistaflokkurinn einokunarstöðu sinni í sovéskum stjórnmálum og [[Forseti Sovétríkjanna|sérstakt forsetaembætti]] var stofnað svo Gorbatsjev gæti áfram verið leiðtogi Sovétríkjanna. Eftir [[Sovéska valdaránstilraunin 1991|misheppnaða valdaránstilraun]] árið 1991 sagði Gorbatsjev af sér sem aðalritari og varamaður hans, [[Vladímír Ívasjkó]], tók við embættinu. Ívasjkó var aðeins aðalritari í fimm daga áður en [[Boris Jeltsín]], nýr [[forseti Rússlands]], leysti upp Kommúnistaflokkinn. ==Listi yfir aðalritara sovéska kommúnistaflokksins== ===Tæknilegir ritarar (1917–1918)=== * [[Elena Stasova]] (apríl 1917 – 1918) ===Formenn ritararáðsins (1918–1919)=== * [[Jakov Sverdlov]] (1918 – 16. mars 1919) * [[Elena Stasova]] (mars 1919 – desember 1919) ===Ábyrgðarritarar (1919–1922)=== * [[Nikolaj Krestinskij]] (desember 1919 – mars 1921) * [[Vjatsjeslav Molotov]] (16. mars 1921 – 3. apríl 1922) ===Aðalritarar (1922–1952)=== * [[Jósef Stalín]] (3. apríl 1922 – 16. október 1952) ===Fyrstu ritarar (1953–1966)=== * [[Níkíta Khrústsjov]] (14. september 1953 – 14. október 1964) * [[Leoníd Brezhnev]] (14. október 1964 – 8. apríl 1966) ===Aðalritarar (1966–1991)=== * [[Leoníd Brezhnev]] (8. apríl 1966 – 10. nóvember 1982) * [[Júríj Andropov]] (12. nóvember 1982 – 9. febrúar 1984) * [[Konstantín Tsjernenkó]] (13. febrúar 1984 – 10. mars 1985) * [[Míkhaíl Gorbatsjov]] (11. mars 1985 – 24. ágúst 1991) * [[Vladímír Ívasjkó]] (24. ágúst 1991 – 29. ágúst 1991) == Heimild == * {{wpheimild | tungumál = En | titill = General Secretary of the Communist Party of the Soviet Union | mánuðurskoðað = 7. janúar | árskoðað = 2019}} [[Flokkur:Aðalritarar sovéska kommúnistaflokksins| ]] pscybr4rkvo999si3tegfxeengks122 14 148482 1762663 1621501 2022-07-30T09:31:00Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á norðursamíska [[Flokkur:Notandi se|3]] ojurzau2cptmxd7eg8jtwkgqt6peejz 14 148512 1762603 1621640 2022-07-30T09:19:19Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 3-stigs kunnáttu á búlgarska [[Flokkur:Notandi bg|3]] n6ylblg2shayium278630lteufhaq46 1 150756 1762497 1749766 2022-07-30T01:55:37Z TKSnaevarr 53243 Nýr hluti: /* Umritun skv. umritunartöflu Árnastofnunar */ wikitext text/x-wiki {{Æviágrip lifandi fólks}} == Selenskíj eða Zelenskíj == Ég sé að [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] hefur fært síðuna af Zelenskíj á Selenskíj og vísar í rithátt fjölmiðla. Samkvæmt umritunarreglum sem finna má á vef Árnastofnunar (https://english.arnastofnun.is/page/umritunarreglur) er rétt umritun ''Volodímír Oleksandrovitsj Zelenskíj'' (sé notuð sama umritun og úr rússnesku), en skv. [[Wikipedia:Umritun erlendra nafna]] skal nota akademískt kerfi, til að mynda [[en:Scientific transliteration of Cyrillic]] eða [[en:ISO 9]], og væri umritunin þá ''Volodymyr Oleksandrovič Zelenskyj''. Ég vildi ekki lýsa yfir breytingastríði heldur komast að niðurstöðu hér á spjallinu. Ég legg til að síðan verði færð aftur á Zelenskíj, óháð því hvaða rithátt íslenskir fjölmiðlar nota. Ég hef lengi veitt því athygli að íslenskir fjölmiðlar virðast sjaldan styðjast við samræmdar eða viðurkenndar umritunarreglur úr kýrillísku letri. Þótt zetan hafi verið felld úr íslensku stafrófi tel ég óhætt að nota hana í erlendum nöfnum, sbr. [[Zürich]] og [[Zagreb]]. Sjá [[Wikipediaspjall:Umritun erlendra nafna]] fyrir frekari umræðu.--[[Notandi:Holtseti|Holtseti]] ([[Notandaspjall:Holtseti|spjall]]) 31. mars 2022 kl. 03:52 (UTC) :Takk fyrir þátttökuna. Nú sé ég bara í morgun að RÚV notar Zelensky og Vísir Selenskí. --[[Notandi:Berserkur|Berserkur]] ([[Notandaspjall:Berserkur|spjall]]) 31. mars 2022 kl. 07:30 (UTC) : Ég hef ekkert á móti því að skrifa þetta með Z. Ég bara veit að samkvæmt sumum viðmiðum er z breytt í s á íslensku í seinni tíð, t.d. hefur verið mælt með því á mínum vinnustað. Ég breytti titlinum til að endurspegla það (hafði reyndar upphaflega stofnað síðuna með S-stöfun en hafði breytt í Z eftir fyrri ábendingar). En það væri kannski ráð að heyra í einhverjum rússnesku/úkraínskufræðingi eða þýðanda um það hvort tíðkast fremur og/eða þykir réttara? [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] ([[Notandaspjall:TKSnaevarr|spjall]]) 31. mars 2022 kl. 08:59 (UTC) == Umritun skv. umritunartöflu Árnastofnunar == Ef farið væri eftir umritunartöflu Árnastofnunar sem nú er fáanleg (https://arnastofnun.is/is/umritunartafla-milli-ukrainsku-og-islensku) væri rétt umritun á nafni forsetans Volodymyr Zelenskyj. Þeir mæla sérstaklega með notkun y og z. Ég hef verið í smá yfirferð yfir greinar til að koma á samhæfðum umritunarrithætti í úkraínskum og rússneskum greinum, þannig að það væri ef til vill ráð að færa þessa grein á það heiti. Hins vegar er þessi aðili áberandi í fjölmiðlum og ég hef aldrei séð íslenska fjölmiðla nota stöfunina Zelenskyj, þannig að ég er örlítið efins um hvort það væri sniðugt. Hvað finnst ykkur? [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] ([[Notandaspjall:TKSnaevarr|spjall]]) 30. júlí 2022 kl. 01:55 (UTC) dpxwyjondieznpcu0csufw1ezm9vii7 1762699 1762497 2022-07-30T09:43:44Z Berserkur 10188 /* Umritun skv. umritunartöflu Árnastofnunar */ wikitext text/x-wiki {{Æviágrip lifandi fólks}} == Selenskíj eða Zelenskíj == Ég sé að [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] hefur fært síðuna af Zelenskíj á Selenskíj og vísar í rithátt fjölmiðla. Samkvæmt umritunarreglum sem finna má á vef Árnastofnunar (https://english.arnastofnun.is/page/umritunarreglur) er rétt umritun ''Volodímír Oleksandrovitsj Zelenskíj'' (sé notuð sama umritun og úr rússnesku), en skv. [[Wikipedia:Umritun erlendra nafna]] skal nota akademískt kerfi, til að mynda [[en:Scientific transliteration of Cyrillic]] eða [[en:ISO 9]], og væri umritunin þá ''Volodymyr Oleksandrovič Zelenskyj''. Ég vildi ekki lýsa yfir breytingastríði heldur komast að niðurstöðu hér á spjallinu. Ég legg til að síðan verði færð aftur á Zelenskíj, óháð því hvaða rithátt íslenskir fjölmiðlar nota. Ég hef lengi veitt því athygli að íslenskir fjölmiðlar virðast sjaldan styðjast við samræmdar eða viðurkenndar umritunarreglur úr kýrillísku letri. Þótt zetan hafi verið felld úr íslensku stafrófi tel ég óhætt að nota hana í erlendum nöfnum, sbr. [[Zürich]] og [[Zagreb]]. Sjá [[Wikipediaspjall:Umritun erlendra nafna]] fyrir frekari umræðu.--[[Notandi:Holtseti|Holtseti]] ([[Notandaspjall:Holtseti|spjall]]) 31. mars 2022 kl. 03:52 (UTC) :Takk fyrir þátttökuna. Nú sé ég bara í morgun að RÚV notar Zelensky og Vísir Selenskí. --[[Notandi:Berserkur|Berserkur]] ([[Notandaspjall:Berserkur|spjall]]) 31. mars 2022 kl. 07:30 (UTC) : Ég hef ekkert á móti því að skrifa þetta með Z. Ég bara veit að samkvæmt sumum viðmiðum er z breytt í s á íslensku í seinni tíð, t.d. hefur verið mælt með því á mínum vinnustað. Ég breytti titlinum til að endurspegla það (hafði reyndar upphaflega stofnað síðuna með S-stöfun en hafði breytt í Z eftir fyrri ábendingar). En það væri kannski ráð að heyra í einhverjum rússnesku/úkraínskufræðingi eða þýðanda um það hvort tíðkast fremur og/eða þykir réttara? [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] ([[Notandaspjall:TKSnaevarr|spjall]]) 31. mars 2022 kl. 08:59 (UTC) == Umritun skv. umritunartöflu Árnastofnunar == Ef farið væri eftir umritunartöflu Árnastofnunar sem nú er fáanleg (https://arnastofnun.is/is/umritunartafla-milli-ukrainsku-og-islensku) væri rétt umritun á nafni forsetans Volodymyr Zelenskyj. Þeir mæla sérstaklega með notkun y og z. Ég hef verið í smá yfirferð yfir greinar til að koma á samhæfðum umritunarrithætti í úkraínskum og rússneskum greinum, þannig að það væri ef til vill ráð að færa þessa grein á það heiti. Hins vegar er þessi aðili áberandi í fjölmiðlum og ég hef aldrei séð íslenska fjölmiðla nota stöfunina Zelenskyj, þannig að ég er örlítið efins um hvort það væri sniðugt. Hvað finnst ykkur? [[Notandi:TKSnaevarr|TKSnaevarr]] ([[Notandaspjall:TKSnaevarr|spjall]]) 30. júlí 2022 kl. 01:55 (UTC) :Ég myndi fara eftir umritunartöflunni. Fjölmiðlar eru ekki heilagir og virðast nýlega farnir að átta sig á umrituninni, aðallega Rúv. Vísir gerir bara eitthvað og afritar oft úr ensku.--[[Notandi:Berserkur|Berserkur]] ([[Notandaspjall:Berserkur|spjall]]) 30. júlí 2022 kl. 09:43 (UTC) kl4vdvm0lwwdl531fa6rj95jtv4f9zw 14 151225 1762613 1635387 2022-07-30T09:21:12Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á baskneska [[Flokkur:Notandi eu|1]] b0lgti7q0otxwfdlky38f8ceq37b61h 14 152440 1762526 1641078 2022-07-30T08:50:35Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á Arpitan máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] n5wwqr5h9ficdl9kx7j2vagjhz02hrc 14 152442 1762619 1641080 2022-07-30T09:22:22Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á Arpitan [[Flokkur:Notandi frp|2]] riqtpnq17ksdx9wfzschyvxc7k6tn3c 0 155568 1762404 1749331 2022-07-30T00:01:57Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Mikhaíl Misjústín]] á [[Míkhaíl Míshústín]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Mikhaíl Misjústín<br>{{small|Михаил Мишустин}} | búseta = | mynd = Mikhail Mishustin (2020-07-09).jpg | myndastærð = | myndatexti = | titill= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[16. janúar]] [[2020]] | stjórnartíð_end = | forseti = [[Vladímír Pútín]] | forveri = [[Dímítrí Medvedev]] | fæðingarnafn = Mikhaíl Vladímírovítsj Misjústín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1966|3|3}} | fæðingarstaður = [[Lobnja]], [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]]<ref>{{Cite web |url=https://er.ru/person/de29fde9-cd19-4b83-82e6-9412bdc4ba94 |title=Мишустин Михаил Владимирович |access-date=12 January 2022 |archive-date=31 December 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211231185816/https://er.ru/person/de29fde9-cd19-4b83-82e6-9412bdc4ba94 |url-status=live }}</ref> | háskóli = [[STANKIN]] | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | þekktur_fyrir = | starf = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = }} '''Mikhaíl Vladímírovítsj Misjústín''' (f. 3. mars 1966) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og núverandi [[forsætisráðherra Rússlands]]. Misjústín hefur starfað í rússneska stjórnarráðinu frá árinu 1998.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín velur nýjan forsætisráðherra|url=http://vardberg.is/frettir/putin-velur-nyjan-forsaetisradherra/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2020|mánuður=15. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar}}</ref> Hann varð ríkisskattstjóri árið 2010 og gegndi því embætti þar til [[Vladímír Pútín]] Rússlandsforseti útnefndi Misjústín í embætti forsætisráðherra 16. janúar 2020. Útnefning Misjústíns kom í kjölfar þess að [[Dímítrí Medvedev]] forsætisráðherra sagði af sér ásamt stjórn sinni til að gefa Pútín meira svigrúm til að gera stjórnarskrárbreytingar sem eiga að færa völd frá forsetaembættinu til forsætisráðherrans og ríkisráðsins.<ref>{{Vefheimild|titill=Stefnir í að Mishustin verði næsti for­sætis­ráð­herra Rúss­lands|url=https://www.visir.is/g/2020200119350|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2020|mánuður=16. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar|höfundur=Atli Ísleifsson}}</ref> Rússneska dúman samþykkti útnefningu Misjústíns með öllum greiddum atkvæðum þann 16. janúar.<ref>{{Vefheimild|titill=Rússar fá nýjan forsætisráðherra|url=https://www.visir.is/g/2020200119249/russar-fa-nyjan-forsaetisradherra|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2020|mánuður=16. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[16. janúar]] [[2020]] | til = | fyrir = [[Dímítrí Medvedev]] | eftir = Enn í embætti }} {{Töfluendir}} {{stubbur|æviágrip|Rússland|stjórnmál}} {{f|1966}} {{DEFAULTSORT:Misjústín, Mikhaíl}} [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] 5mx2i737u50womclrwndnxdzg9qlrhp 1762408 1762404 2022-07-30T00:02:41Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Míkhaíl Míshústín<br>{{small|Михаил Мишустин}} | búseta = | mynd = Mikhail Mishustin (2020-07-09).jpg | myndastærð = | myndatexti = | titill= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[16. janúar]] [[2020]] | stjórnartíð_end = | forseti = [[Vladímír Pútín]] | forveri = [[Dímítrí Medvedev]] | fæðingarnafn = Míkhaíl Vladímírovítsj Míshústín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1966|3|3}} | fæðingarstaður = [[Lobnja]], [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]]<ref>{{Cite web |url=https://er.ru/person/de29fde9-cd19-4b83-82e6-9412bdc4ba94 |title=Мишустин Михаил Владимирович |access-date=12 January 2022 |archive-date=31 December 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211231185816/https://er.ru/person/de29fde9-cd19-4b83-82e6-9412bdc4ba94 |url-status=live }}</ref> | háskóli = [[STANKIN]] | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | þekktur_fyrir = | starf = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = }} '''Míkhaíl Vladímírovítsj Míshústín''' (f. 3. mars 1966) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og núverandi [[forsætisráðherra Rússlands]]. Míshústín hefur starfað í rússneska stjórnarráðinu frá árinu 1998.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín velur nýjan forsætisráðherra|url=http://vardberg.is/frettir/putin-velur-nyjan-forsaetisradherra/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2020|mánuður=15. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar}}</ref> Hann varð ríkisskattstjóri árið 2010 og gegndi því embætti þar til [[Vladímír Pútín]] Rússlandsforseti útnefndi Míshústín í embætti forsætisráðherra 16. janúar 2020. Útnefning Míshústíns kom í kjölfar þess að [[Dímítrí Medvedev]] forsætisráðherra sagði af sér ásamt stjórn sinni til að gefa Pútín meira svigrúm til að gera stjórnarskrárbreytingar sem eiga að færa völd frá forsetaembættinu til forsætisráðherrans og ríkisráðsins.<ref>{{Vefheimild|titill=Stefnir í að Mishustin verði næsti for­sætis­ráð­herra Rúss­lands|url=https://www.visir.is/g/2020200119350|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2020|mánuður=16. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar|höfundur=Atli Ísleifsson}}</ref> Rússneska dúman samþykkti útnefningu Míshústíns með öllum greiddum atkvæðum þann 16. janúar.<ref>{{Vefheimild|titill=Rússar fá nýjan forsætisráðherra|url=https://www.visir.is/g/2020200119249/russar-fa-nyjan-forsaetisradherra|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2020|mánuður=16. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[16. janúar]] [[2020]] | til = | fyrir = [[Dímítrí Medvedev]] | eftir = Enn í embætti }} {{Töfluendir}} {{stubbur|æviágrip|Rússland|stjórnmál}} {{f|1966}} {{DEFAULTSORT:Misjústín, Mikhaíl}} [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] pendv72iuawhejg5rau1dmeexsg9lj1 1762423 1762408 2022-07-30T00:07:41Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Míkhaíl Míshústín<br>{{small|Михаил Мишустин}} | búseta = | mynd = Mikhail Mishustin (2020-07-09).jpg | myndastærð = | myndatexti = | titill= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[16. janúar]] [[2020]] | stjórnartíð_end = | forseti = [[Vladímír Pútín]] | forveri = [[Dímítrí Medvedev]] | fæðingarnafn = Míkhaíl Vladímírovítsj Míshústín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1966|3|3}} | fæðingarstaður = [[Lobnja]], [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]]<ref>{{Cite web |url=https://er.ru/person/de29fde9-cd19-4b83-82e6-9412bdc4ba94 |title=Мишустин Михаил Владимирович |access-date=12 January 2022 |archive-date=31 December 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211231185816/https://er.ru/person/de29fde9-cd19-4b83-82e6-9412bdc4ba94 |url-status=live }}</ref> | háskóli = [[STANKIN]] | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | þekktur_fyrir = | starf = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = }} '''Míkhaíl Vladímírovítsj Míshústín''' (f. 3. mars 1966) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og núverandi [[forsætisráðherra Rússlands]]. Míshústín hefur starfað í rússneska stjórnarráðinu frá árinu 1998.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín velur nýjan forsætisráðherra|url=http://vardberg.is/frettir/putin-velur-nyjan-forsaetisradherra/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2020|mánuður=15. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar}}</ref> Hann varð ríkisskattstjóri árið 2010 og gegndi því embætti þar til [[Vladímír Pútín]] Rússlandsforseti útnefndi Míshústín í embætti forsætisráðherra 16. janúar 2020. Útnefning Míshústíns kom í kjölfar þess að [[Dímítrí Medvedev]] forsætisráðherra sagði af sér ásamt stjórn sinni til að gefa Pútín meira svigrúm til að gera stjórnarskrárbreytingar sem eiga að færa völd frá forsetaembættinu til forsætisráðherrans og ríkisráðsins.<ref>{{Vefheimild|titill=Stefnir í að Mishustin verði næsti for­sætis­ráð­herra Rúss­lands|url=https://www.visir.is/g/2020200119350|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2020|mánuður=16. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar|höfundur=Atli Ísleifsson}}</ref> Rússneska dúman samþykkti útnefningu Míshústíns með öllum greiddum atkvæðum þann 16. janúar.<ref>{{Vefheimild|titill=Rússar fá nýjan forsætisráðherra|url=https://www.visir.is/g/2020200119249/russar-fa-nyjan-forsaetisradherra|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2020|mánuður=16. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[16. janúar]] [[2020]] | til = | fyrir = [[Dmítríj Medvedev]] | eftir = Enn í embætti }} {{Töfluendir}} {{stubbur|æviágrip|Rússland|stjórnmál}} {{f|1966}} {{DEFAULTSORT:Misjústín, Mikhaíl}} [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] o86yh54dly1foyseyy51jhqtrmm3b59 1762453 1762423 2022-07-30T00:42:47Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Míkhaíl Míshústín<br>{{small|Михаил Мишустин}} | búseta = | mynd = Mikhail Mishustin (2020-07-09).jpg | myndastærð = | myndatexti = | titill= [[Forsætisráðherra Rússlands]] | stjórnartíð_start = [[16. janúar]] [[2020]] | stjórnartíð_end = | forseti = [[Vladímír Pútín]] | forveri = [[Dmítríj Medvedev]] | fæðingarnafn = Míkhaíl Vladímírovítsj Míshústín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1966|3|3}} | fæðingarstaður = [[Lobnja]], [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]]<ref>{{Cite web |url=https://er.ru/person/de29fde9-cd19-4b83-82e6-9412bdc4ba94 |title=Мишустин Михаил Владимирович |access-date=12 January 2022 |archive-date=31 December 2021 |archive-url=https://web.archive.org/web/20211231185816/https://er.ru/person/de29fde9-cd19-4b83-82e6-9412bdc4ba94 |url-status=live }}</ref> | háskóli = [[STANKIN]] | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | þekktur_fyrir = | starf = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = }} '''Míkhaíl Vladímírovítsj Míshústín''' (f. 3. mars 1966) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og núverandi [[forsætisráðherra Rússlands]]. Míshústín hefur starfað í rússneska stjórnarráðinu frá árinu 1998.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín velur nýjan forsætisráðherra|url=http://vardberg.is/frettir/putin-velur-nyjan-forsaetisradherra/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2020|mánuður=15. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar}}</ref> Hann varð ríkisskattstjóri árið 2010 og gegndi því embætti þar til [[Vladímír Pútín]] Rússlandsforseti útnefndi Míshústín í embætti forsætisráðherra 16. janúar 2020. Útnefning Míshústíns kom í kjölfar þess að [[Dmítríj Medvedev]] forsætisráðherra sagði af sér ásamt stjórn sinni til að gefa Pútín meira svigrúm til að gera stjórnarskrárbreytingar sem eiga að færa völd frá forsetaembættinu til forsætisráðherrans og ríkisráðsins.<ref>{{Vefheimild|titill=Stefnir í að Mishustin verði næsti for­sætis­ráð­herra Rúss­lands|url=https://www.visir.is/g/2020200119350|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2020|mánuður=16. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar|höfundur=Atli Ísleifsson}}</ref> Rússneska dúman samþykkti útnefningu Míshústíns með öllum greiddum atkvæðum þann 16. janúar.<ref>{{Vefheimild|titill=Rússar fá nýjan forsætisráðherra|url=https://www.visir.is/g/2020200119249/russar-fa-nyjan-forsaetisradherra|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2020|mánuður=16. janúar|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=18. janúar|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> ==Tilvísanir== <references/> {{Töflubyrjun}} {{Erfðatafla | titill = [[Forsætisráðherra Rússlands]] | frá = [[16. janúar]] [[2020]] | til = | fyrir = [[Dmítríj Medvedev]] | eftir = Enn í embætti }} {{Töfluendir}} {{stubbur|æviágrip|Rússland|stjórnmál}} {{f|1966}} {{DEFAULTSORT:Misjústín, Mikhaíl}} [[Flokkur:Forsætisráðherrar Rússlands]] 5k4tsmfery9idk480xc1ugyr0eym07l 1 155569 1762406 1660521 2022-07-30T00:01:58Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Mikhaíl Misjústín]] á [[Spjall:Míkhaíl Míshústín]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki {{Æviágrip lifandi fólks}} b75xrfi0grej1bw61lv8tkm8pd648up 0 155802 1762765 1745610 2022-07-30T10:34:09Z Snævar 16586 wikitext text/x-wiki {{Rithöfundur | nafn = Philip Pullman | mynd = Philip_Pullman_2005-04-16.png | myndastærð = 200px | myndalýsing = | fæðingardagur = {{Fæðingardagur|1946|10|19}} | fæðingarstaður = [[Norwich]], England | dauðadagur = | dauðastaður = | þjóðerni = Enskur | starf = Skáldsagnahöfundur<br /> | tegund = Skopskáldsögur | dulnefni = | umfangsefni = | stefna = | frumraun = | maki = Judith Speller (m. 1970) | börn = | undiráhrifumfrá = | varáhrifavaldur = | undirskrift = | viðurkenningar = | vefsíða = https://www.philip-pullman.com }} '''Philip Pullman''' OBE (''Order of the British Empire'') (f. [[19. október]] [[1946]]) er [[England|enskur]] [[Rithöfundur|ævintýrarithöfundur]], líklega þekktastur fyrir [[His Dark Materials]] bókaröðina. == Útgefin rit == === Young adult novels === ;His Dark Materials series: His Dark Materials trilogy: # ''[[Northern Lights (novel)|Northern Lights]]'' — in [[US]], ''The Golden Compass'' (1995) # ''[[The Subtle Knife]]'' (1997) # ''[[The Amber Spyglass]]'' (2000) Companion books: * ''[[Lyra's Oxford]]'' (2003), novella, sequel of ''The Amber Spyglass'' * ''[[Once Upon a Time in the North]]'' (2008), novella, prequel of ''Northern Lights'' * "The Collectors" (2014), short story, audiobook & Kindle The Book of Dust trilogy: # ''[[La Belle Sauvage]]'' (2017) # ''[[The Secret Commonwealth]]'' (2019) # Third book (not yet published) ;Sally Lockhart series: # ''[[The Ruby in the Smoke]]'' (1985) # ''[[The Shadow in the North]]'', first published as ''The Shadow in the Plate'' (1986) # ''[[The Tiger in the Well]]'' (1990) # ''[[The Tin Princess]]'' (1994) ;Stand-alones: * ''[[How to Be Cool]]'' (1987) * ''[[The Broken Bridge]]'' (1990) * ''[[The White Mercedes]]'' (1992), re-issue as ''[[The Butterfly Tattoo]]'' (1998) === Children's novels === The New-Cut Gang series: # ''Thunderbolt's Waxwork'' (1994) # ''The Gas-Fitters' Ball'' (1995) Stand-alones: * ''[[Count Karlstein]]'' (1982) * ''[[I was a Rat! or The Scarlet Slippers]]'' (1999) * ''[[The Scarecrow and his Servant]]'' (2004) === Other novels === * ''[[The Haunted Storm]]'' (1972) * ''[[Galatea (novel)|Galatea]]'' (1976) * ''[[The Good Man Jesus and the Scoundrel Christ]]'' (2010), novella, part of the [[Canongate Myth Series]] === Children's short stories === Collections: * ''Fairy Tales From The Brothers Grimm'' (2012), collection of 50 short stories Uncollected short stories: * ''[[Clockwork (novel)|Clockwork]], or, All Wound Up'' (1995), novella * ''[[The Firework-Maker's Daughter]]'' (1995), novella === Children's books === * ''[[Spring-Heeled Jack (novel)|Spring-Heeled Jack]]'' (1989) * ''The Wonderful Story of Aladdin and the Enchanted Lamp'' (1993), picture book * ''[[Mossycoat]]'' (1998), picture book * ''Puss in Boots: The Adventures of That Most Enterprising Feline'' (2000), picture book === Comics === * ''The Adventures of John Blake'' (2008), in ''[[The DFC]]'' and ''[[The Phoenix (comics)|The Phoenix]]''<ref>{{cite web |url=https://thephoenixcomic.co.uk/product/the-phoenix-issue-228/ |title=The Phoenix Issue 228: the weekly story comic |website=[[The Phoenix (comics)|The Phoenix]] online shop |publisher=David Fickling Comics Ltd |archive-url=https://web.archive.org/web/20170114025822/https://thephoenixcomic.co.uk/product/the-phoenix-issue-228/ |archive-date=2017-01-14 |url-status=live |access-date=16 December 2017 }}</ref> Mystery of the Ghost Ship storyline collected by David Fickling Books<ref>{{cite web |url=https://thephoenixcomic.co.uk/product/the-adventures-of-john-blake/ |title=The Adventures of John Blake: Mystery of the Ghost Ship |website=[[The Phoenix (comics)|The Phoenix]] online shop |publisher=David Fickling Comics Ltd |archive-url=https://web.archive.org/web/20171216222137/https://thephoenixcomic.co.uk/product/the-adventures-of-john-blake/ |archive-date=2017-12-16 |url-status=live |access-date=16 December 2017 }}</ref> and in hardcover by [[Scholastic Inc.]]<ref>{{cite web |url=https://shop.scholastic.com/parent-ecommerce/product-detail-page.html?isbn=9781338149128 |title=The Adventures of John Blake: Mystery of the Ghost Ship |website=[[Scholastic Corporation]] |archive-url=https://web.archive.org/web/20171216223044/https://shop.scholastic.com/parent-ecommerce/product-detail-page.html?isbn=9781338149128 |archive-date=2017-12-16 |url-status=live |access-date=16 December 2017 }}</ref> === Plays === * ''The Gas-Fitters' Ball'' (1987) {{citation needed|date=September 2018}} * ''Frankenstein'' (1990) * ''Sherlock Holmes and the Limehouse Horror'' (1992) === Non-fiction === * ''Ancient Civilizations'' (1978), history * ''Using the Oxford Junior Dictionary'' (1978), guide * ''Daemon Voices: Essays on Storytelling'' (2017), autobiography == Heimildir == {{Reflist}} * Hugh Rayment-Pickard, ''The Devil's Account: Philip Pullman and Christianity'' (London, Darton, Longman and Todd, 2004). *{{cite book |last=Lenz |first=Millicent |year=2005 |title=His Dark Materials Illuminated: Critical Essays on Phillip Pullman's Trilogy |url=https://archive.org/details/hisdarkmaterials0000unse |publisher=Wayne State University Press |isbn=0-8143-3207-2}} * Wheat, Leonard F. ''Philip Pullman's His Dark Materials – A Multiple Allegory: Attacking Religious Superstition in The Lion, the Witch and the Wardrobe and Paradise Lost''. * Robert Darby: ''Intercision-Circumcision: His Dark Materials, a disturbing allegory of genital mutilation'' [http://www.historyofcircumcision.net/index.php?option=com_content&task=view&id=82&Itemid=0]. * Gerald O’Collins SJ., ''Philip Pullman's Jesus'' (London, Darton, Longman and Todd, 2010). ==Tenglar== * {{imdb name|1099514}} {{fe|1946|Pullman, Philip}} [[Flokkur:Enskir ævintýrarithöfundar]] id631vm18h987vhh9vkrlq8s02rkv8w 0 156399 1762386 1666848 2022-07-29T21:04:16Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Vísindamaður | svæði = Efnafræði| tímabil = 20. öld| color = #B0C4DE | image_name = Linus Pauling 1962.jpg| nafn = Linus Carl Pauling| fæddur = [[28. febrúar]] [[1901]]<br>[[Portland (Oregon)|Portland]], [[Oregon]], [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]| látinn = {{dauðadagur og aldur|1994|8|19|1901|2|28}}<br>[[Big Sur]], [[Kalifornía|Kaliforníu]], [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]]| svið = [[Efnafræði]], [[lífefnafræði]], [[efnaverkfræði]]| helstu_viðfangsefni = | markverðar_kenningar = | helstu_ritverk = ''Um eðli efnatengisins''| alma mater = [[Ríkisháskólinn í Oregon]] ([[Baccalaureus Scientiarum|BS]])<br>[[Tækniháskólinn í Kaliforníu]] ([[Philosophiae Doctor|PhD]])| stofnun = [[Tækniháskólinn í Kaliforníu]]<br>[[Kaliforníuháskóli í San Diego]]<br>[[Stanford-háskóli]]<br>[[Cornell-háskóli]]<br>[[Oxford-háskóli]]| verðlaun_nafnbætur = [[File:Nobel prize medal.svg|15px]] [[Nóbelsverðlaunin í efnafræði]] (1954)<br>[[File:Nobel prize medal.svg|15px]] [[Friðarverðlaun Nóbels]] (1962)| undirskrift = Linus Pauling signature.svg | }} '''Linus Carl Pauling''' (28. febrúar 1901 – 19. ágúst 1994) var [[Bandaríkin|bandarískur]] [[efnafræði]]ngur, [[lífefnafræði]]ngur, [[efnaverkfræði]]ngur, [[friðarsinni]] og kennari. Pauling var frumkvöðull á sviði [[skammtaefnafræði]] og hlaut [[Nóbelsverðlaunin í efnafræði]] árið 1954 fyrir að lýsa eðli [[efnatengi]]sins í verkum sínum. Hann gaf árið 1939 út ritgerðina ''Um eðli efnatengisins'' (e. ''The Nature of the Chemical Bond''), sem er meðal áhrifamestu fræðirita sem gefin hafa verið út. Pauling hlaut jafnframt [[friðarverðlaun Nóbels]] árið 1962 fyrir herferð sína gegn kjarnorkutilraunum. Hann varð þar með annar maðurinn til þess að vinna tvenn Nóbelsverðlaun í ólíkum flokkum (á eftir [[Marie Curie]]) og sá fyrsti og eini til þess að vera verðlaunaður einsamall í tveimur flokkum.<ref>{{Vísindavefurinn|3354|Hefur einhver hlotið Nóbelsverðlaun tvisvar sinnum?}}</ref> ==Æviágrip== Linus Pauling fæddist í borginni [[Portland (Oregon)|Portland]] í [[Oregon]]-fylki í [[Bandaríkin|Bandaríkjunum]] árið 1901. Pauling hóf nám í [[Ríkisháskólinn í Oregon|Ríkisháskólanum í Oregon]] árið 1917 og útskrifaðist þaðan með [[Baccalaureus Scientiarum|BS-gráðu]] í [[efnaverkfræði]] árið 1922. Á námsárum sínum í skólanum vann Pauling sem kennari við [[efnagreining]]u samhliða námi en varð síðan aðstoðarkennari í [[efnafræði]] við [[Tækniháskólinn í Kaliforníu|Tækniháskólann í Kaliforníu]] (Caltech) á meðan hann stundaði doktorsnám þar.<ref name=vísindavefur>{{Vísindavefurinn|59050|Hver var Linus Pauling og hvert var hans framlag til fræðanna?}}</ref> Á námsárum sínum í Caltech kenndi Pauling jafnframt námskeið í [[hússtjórnarfræði]] og kynntist þar [[Ava Helen Pauling|Övu Helen Miller]], sem hann kvæntist síðan árið 1923. Hjónin áttu eftir að eignast fjögur börn.<ref name=vísindavefur/> Í Caltech kynntist Pauling jafnframt og vingaðist við eðlisfræðinginn [[Robert Oppenheimer]], sem vann við [[Kaliforníuháskóli í Berkeley|Kaliforníuháskóla í Berkeley]] en sinnti einnig kennslu og rannsóknum við Caltech. Pauling og Oppenheimer hugðust vinna saman að rannsóknum á [[Efnatengi|efnatengjum]] en samstarf þeirra og vinskapur liðu undir lok eftir að Pauling fór að gruna að Oppenheimer væri að stíga í væng við eiginkonu hans.<ref name=vísindavefur/> Pauling lauk doktorsprófi frá Caltech árið 1925. Næsta ár hlaut hann [[Guggenheim-styrkur|Guggenheim-styrk]] sem hann nýtti sér til að ferðast til Evrópu og kynna sér nýjungar í [[eðlisfræði]] og [[skammtafræði]]. Pauling fræddist um byggingu [[frumeind]]a og [[sameind]]a og skrifaði fjölda greina um eðli [[efnatengi]]s. Eftir heimkomuna frá Evrópu varð Pauling fastakennari við Caltech-háskólann.<ref name=svipmynd>{{Vefheimild|titill=Linus Pauling|url=https://timarit.is/page/3288740|útgefandi=Lesbók ''Morgunblaðsins''|ár=1964|mánuður=12. júlí|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=17. mars}}</ref> Hann gaf út bókina ''The Nature of the Chemical Bond'' árið 1939 og hún varð eitt áhrifamesta fræðirit efnafræðinnar fyrr og síðar. Á fyrstu þrjátíu árunum eftir útgáfu hennar voru tilvitnanir í hana fleiri en 16.000.<ref name=vísindavefur/> Pauling varð fyrstur til að setja fram kenningu um [[svigrúmablöndun]] til þess að skýra lögun sameinda eins og [[metan]]s.<ref>{{Vísindavefurinn|23558|Hvað er sp3-, sp2- og sp-svigrúmablöndun kolefnis?}}</ref> Umfjöllun Pauling í þessu riti varð til þess að hann hlaut [[Nóbelsverðlaunin í efnafræði]] árið 1954.<ref name=svipmynd/> Eitt af fyrstu verkefnum Pauling á sviði [[lífefnafræði]] fólst í rannsóknum á [[Blóðrauði|blóðrauða]]. Með rannsóknum sínum sýndi Pauling fram á að blóðrauðasameindir, sem finnast í [[Rauð blóðkorn|rauðum blóðkornum]], breyta um lögun þegar þær binda eða losa súrefni.<ref name=vísindavefur/> Ásamt [[Robert Corey]] og [[Herman Branson]] sýndi Pauling árið 1951 fram á að byggingarform [[prótín]]a væru [[alfagormur]] og [[betaplötur]].<ref name=vísindavefur/> Fyrir [[seinni heimsstyrjöldin]]a þótti Pauling ópólitískur í hugsun, en fyrir tilstilli eiginkonu sinnar, sem var virk í friðarhreyfingum, varð Pauling á eftirstríðsárunum mikill friðarsinni og andstæðingur [[kjarnorkuvopn]]a. Árið 1958 afhentu Linus og Ava Helen [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]] áskorun með undirritun 11.000 vísindamanna þar sem farið var fram á að tilraunum með kjarnorkusprengjur yrði hætt. Áskorunin stuðlaði að því að [[John F. Kennedy]] og [[Níkíta Khrústsjov]] undirrituðu árið 1963 [[Samningur um bann gegn tilraunum með kjarnorkuvopn í gufuhvolfinu, himingeimnum og neðan sjávar|samning um bann gegn tilraunum með kjarnorkuvopn í gufuhvolfinu, himingeimnum og neðan sjávar]].<ref name=vísindavefur/> Pauling var sæmdur [[Friðarverðlaun Nóbels|friðarverðlaunum Nóbels]] sama ár.<ref>{{Vefheimild|titill=Vísindamaður og friðarpostuli|url=https://timarit.is/page/2800686|útgefandi=''Þjóðviljinn''|ár=1963|mánuður=11. október|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=17. mars}}</ref> Á tíma [[McCarthyismi|McCarthyismans]] í Bandaríkjunum leiddi andstaða Paulings gegn kjarnorkutilraunum til þess að hann var stimplaður sem handbendi [[Kommúnismi|kommúnista]]. Árið 1952 var Pauling neitað um vegabréfsáritun til þess að ferðast frá Bandaríkjunum vegna stjórnmálaskoðana sinna. Árið 1960 var Pauling stefnt fyrir öryggisnefnd öldungadeildar Bandaríkjaþings, en neitaði þar að gefa upp nöfn vísindamannanna sem höfðu hjálpað honum við undirskriftasöfnunina fyrir áskorunina til Sameinuðu þjóðanna.<ref name=svipmynd/> Pauling var virkur forsvarsmaður þess að [[C-vítamín]] væru notuð sem heilsubótarefni. Hann taldi að regluleg innbyrðing C-vítamína gæti lengt líftíma fólks um 12 til 18 ár.<ref>{{Vefheimild|titill=C-vítamín eykur mótstöðuafl, segir Nóbelsverðlaunahafinn Linus Pauling|url=https://timarit.is/page/3966076|útgefandi=''Tíminn''|ár=1980|mánuður=30. nóvember|árskoðað=2020|mánuðurskoðað=17. mars|höfundur=Geir Viðar Vilhjálmsson}}</ref> Pauling mælti með stórum skömmtum af C-vítamíni til þess að fyrirbyggja kvef og í meðferð á [[krabbamein]]um. Rannsóknir gátu ekki staðfest að C-vítamínin gerðu gagn til að vinna bug á krabbameini og stuðningur Pauling við slíkar meðferðir leiddu til þess að hann bað nokkurn álitshnekki.<ref name=vísindavefur/> Pauling lést árið 1994 vegna [[krabbamein]]s í [[Blöðruhálskirtill|blöðruhálskirtli]].<ref name=vísindavefur/> ==Tilvísanir== <references/> {{Nóbelsverðlaun í efnafræði}} {{Friðarverðlaun Nóbels}} {{DEFAULTSORT:Pauling, Linus}} {{fd|1901|1994}} [[Flokkur:Bandarískir aðgerðasinnar]] [[Flokkur:Bandarískir efnafræðingar]] [[Flokkur:Bandarískir efnaverkfræðingar]] [[Flokkur:Bandarískir lífefnafræðingar]] [[Flokkur:Handhafar friðarverðlauna Nóbels]] [[Flokkur:Nóbelsverðlaunahafar í efnafræði]] f3sv51rasyrp3a00z4ygdo0l5ycjifi 14 157278 1762631 1672882 2022-07-30T09:24:43Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 2-stigs kunnáttu á Icelandic Sign Language [[Flokkur:Notandi icl|2]] fld2vpewyyh8k92qdfo6w5ke4iv9f8b 0 157695 1762700 1675319 2022-07-30T09:48:07Z Snaevar-bot 20904 /* top */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Mynd:Christian_Nodal_invitación.jpg|thumb|Christian Nodal.]] '''Christian Jesús González Nodal''' (f. Caborca, Sonora, [[11. janúar]] [[1999]]) er mexíkóskur söngvari og lagasmiður. {{stub}} {{fd|1999}} njjzkp8dy4gpqpawu3bijkkkyume2yd 1762734 1762700 2022-07-30T10:04:10Z Snaevar-bot 20904 /* top */hreingerning: nafn og flokkar using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki [[Mynd:Christian_Nodal_invitación.jpg|thumb|Christian Nodal.]] '''Christian Jesús González Nodal''' (f. Caborca, Sonora, [[11. janúar]] [[1999]]) er mexíkóskur söngvari og lagasmiður. {{stub}} {{f||1999}} lcj1hkingxt0txgjtvojxa57j7xliq5 1762755 1762734 2022-07-30T10:24:41Z Snævar 16586 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Christian_Nodal_invitación.jpg|thumb|Christian Nodal.]] '''Christian Jesús González Nodal''' (f. Caborca, Sonora, [[11. janúar]] [[1999]]) er mexíkóskur söngvari og lagasmiður. {{stub}} {{f|1999}} 9kt9c90b453c64g9uu85ll5ov2icy5k 0 157812 1762342 1675981 2022-07-29T18:34:34Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Steindyr''' eru eyðibýli á miðri [[Látraströnd]] við norðanverðan og austanverðan [[Eyjafjörður|Eyjafjörð]]. Bærinn fór í eyði 1930. [[Flokkur:Íslensk eyðibýli]] [[Flokkur:Látraströnd]] {{stubbur}} 3ptv0w96c8vi4kzopn7owgrepz95lx2 0 157816 1762340 1676002 2022-07-29T18:33:26Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Lón''' er sveit við samnefndan flóa á suðaustanverðu Íslandi. Í suðvestri markast sveitin af [[Vestrahorn]]i en í norðaustri af [[Eystrahorn]]i. I flóanum eru tveir minni firðir sem heitra [[Papafjörður]] og [[Lónsfjörður]]. Papafjörður er fær litlum skipum, og við hann er [[Papós]] þar sem var rekin verslun á ofanverðri 19. öld. Þar fyrir sunnan eru [[Papatættur]], sem sagðar eru vera leifar keltneskrar byggðar. ==Þórisdalur, Lónsöræfi og önnur víðerni== Upp af sveitinni gengur [[Þórisdalur í Lóni|Þórisdalur]], þar bjó [[Þórður Þorkelsson Vídalín]] (1661 – 1742), frægur lærdómsmaður. Um Þórisdal rennur [[Jökulsá í Lóni|Jökulsá]], frá jöklum til hafs, ósinn í víkinni milli fjarðanna tveggja. Fyrir ofan dalinn og umhverfis hann eru mikil víðerni, dalir, fjöll og jöklar, meðal annars [[Lónsöræfi]], vinsæll meðal ferðamanna. ==Forsæla== Bærinn Syðri-Fjörður í Lóni stendur beint norður undir háum og bröttum hlíðum Vestrahorns, sem skyggja á sólina svo stóran hluta vetrar að bærinn er sagður vera eitt þriggja bæjarstæða á landinu þar sem sólar nýtur minnst (ásamt [[Baugasel]]i í [[Barkárdalur|Barkárdal]] og Birkihlíð í [[Súgandafjörður|Súgandafirði]]). Um þennan bæ orti einhver:<blockquote>Mikaels frá messudegi miðrar góu til í Syðra Firði sólin eigi sést það tímabil.</blockquote>Eiríkur Guðmundsson, sem var bóndi á Syðri-Firði snemma á 20. öld, orti um bæinn sinn:<blockquote>Lengi að þreyja í þessum skugga þykir mörgum hart. Samt er á mínum sálarglugga sæmilega bjart.</blockquote> [[Flokkur:Austur-Skaftafellssýsla]] 5dxi29zvh4svirappjcgw6j059buz14 14 157957 1762530 1676810 2022-07-30T08:51:22Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á havaíska máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] dzvfwxvq50dm4ic22mrvynvosr32lgd 14 157958 1762628 1676811 2022-07-30T09:24:09Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 1-stigs kunnáttu á havaíska [[Flokkur:Notandi haw|1]] 3g7kzr3luntjcdnzccs764nsr0qjjws 0 158857 1762431 1757308 2022-07-30T00:25:12Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Alexei Navalní]] á [[Aleksej Navalníj]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Alexei Navalní<br>{{small|Алексе́й Нава́льный}} | mynd = Alexei Navalny marching in 2017 (cropped 2).jpg | fæðingardagur = {{fæðingardagur og aldur|1976|6|4}} | fæðingarstaður = [[Bútín]], [[Moskvufylki]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | þjóðerni = [[Rússland|Rússneskur]] | starf = Stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur =[[Rússland framtíðarinnar]] | trú = [[Rússneska rétttrúnaðarkirkjan]] | maki = Júlía Navalníja | börn = 2 | verðlaun = [[Sakharov-verðlaunin]] (2021) | undirskrift = Signature of Alexei Navalny.svg | heimasíða = [https://navalny.com/ navalny.com] }} '''Alexei Anatólíjevitsj Navalní''' (f. 4. júní 1976) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og aðgerðasinni gegn [[spilling]]u. Hann er einn af helstu leiðtogum stjórnarandstöðunnar gegn ríkisstjórn [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta. Rússnesk stjórnvöld hafa margsinnis handtekið Navalní og bannað honum að gefa kost á sér í kosningum. Í ágúst árið 2020 var eitrað fyrir Navalní með taugaeitrinu [[Novítsjok]]. Navalní var fluttur á sjúkrahús í Þýskalandi en sneri aftur til Rússlands í janúar 2021 og var handtekinn. ==Æviágrip== Navalní kom fram á sjónarsviðið sem baráttumaður gegn spillingu í Rússlandi árið 2007 þegar hann keypti hlutabréf í fyrirtækjum í meirihlutaeigu ríkisins og fór að mæta á ársfundi þeirra til að yfirheyra stjórnendur þeirra. Hann stofnaði [[blogg]]síðu þar sem hann skrifaði um fjársvik og spillingu sem viðgekkst innan rússneskra stórfyrirtækja.<ref name=mbl2013>{{Tímarit.is|6052673|Erkióvinur Pútíns í svartholið|útgáfudagsetning=19. júlí 2013|blað=[[Morgunblaðið]]|skoðað=6. september 2020|höfundur=Bogi Þór Arason|blaðsíða=20}}</ref> Navalní varð þjóðþekktur í Rússlandi sem einn af skipuleggjendum mótmæla sem fóru fram veturinn 2011-2012 gegn kjöri [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] til síns þriðja kjörtímabils í forsetaembætti. Um var að ræða fjölmennustu mótmæli frá valdatöku Pútíns við upphaf aldarinnar.<ref name=mbl2013/> Eftir þátttöku Navalní í mótmælunum var hann ákærður fyrir fjárdrátt í embætti sem ráðgjafi rússneskra stjórnvalda varðandi timburkaup í borginni [[Kírov]] árið 2009. Navalní sagðist saklaus af ásökununum og vændi stjórnvöld um að reyna að sverta mannorð hans til að koma í veg fyrir að hann gæti boðið sig fram til pólitísks embættis.<ref name=blöndal>{{Tímarit.is|6044873|Stjórnarandstæðingur dreginn fyrir dóm|útgáfudagsetning=7. apríl 2013|blað=[[Morgunblaðið]]|skoðað=6. september 2020|höfundur=Karl Blöndal|blaðsíða=6}}</ref> Navalní var dæmdur í fimm ára fangelsi en samherjar hans vændu stjórnvöld um að standa að [[sýndarréttarhöld]]um gegn honum.<ref name=mbl2013/> Vegna mótmæla gegn dómnum var Navalní leystur úr haldi innan við sólarhring eftir að hann var felldur. Á meðan dómstólar tóku mál hans til endurskoðunar var honum leyft að gefa kost á sér í borgarstjórakosningum í [[Moskva|Moskvu]] sem fóru fram í september 2013 á móti samherja Pútíns, sitjandi borgarstjóranum [[Sergei Sobjanín]]. Navalní bað ósigur en hlaut um þrjátíu prósent atkvæða, sem þótti mjög góður árangur fyrir stjórnarandstæðing í Rússlandi. Í október 2013 komst áfrýjunardómstóll að þeirri niðurstöðu að Navalní væri sekur um þjófnað en dómurinn var gerður skilorðsbundinn. Navalní var því frjáls ferða sinna en honum meinað að bjóða sig aftur fram til opinbers embættis.<ref>{{Tímarit.is|5917000|Kremlarklönin|útgáfudagsetning=31. október 2013|blað=[[Kjarninn]]|skoðað=6. september 2020|höfundur=Þórunn Elísabet Bogadóttir}}</ref> Mál Navalní var síðar tekið upp að nýju vegna athugasemda sem [[Mannréttindadómstóll Evrópu]] gerði við málsmeðferð hans. Niðurstaðan var hins vegar sú að rússneskir dómstólar felldu nákvæmlega sama dóm og áður yfir Navalní með sömu sönnunargögnum án þess að taka tillit til athugasemda MDE.<ref>{{Vefheimild |titill=Væntanlegur forsetaframbjóðandi dæmdur í annað sinn |mánuður=9. febrúar|ár= 2017|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2017-02-09-vaentanlegur-forsetaframbjodandi-daemdur-i-annad-sinn/|höfundur=Þórunn Elísabet Bogadóttir}}</ref> Navalní hafði haft hug á að bjóða sig fram til [[Forseti Rússlands|forseta Rússlands]] gegn Pútín árið 2018 en honum var meinað að gefa kost á sér vegna dómsins.<ref name=kosning2018>{{Vefheimild |titill=Pútín fagnaði í Moskvu |mánuður=18. mars|ár= 2018|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/putin_fagnadi_i_moskvu/}}</ref> Navalní hefur nokkrum sinnum verið fangelsaður fyrir að skipuleggja mótmæli gegn rússneskum stjórnvöldum án þess að fá formlegt leyfi fyrir því.<ref>{{Vefheimild |titill=Heilsa Navalní sögð ásættanleg |mánuður=29. júlí|ár= 2019|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2019190728919|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Navalny handtekinn aftur í kjölfar mótmæla |mánuður=12. júní|ár= 2017|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2017-06-12-navalny-handtekinn-aftur-i-kjolfar-motmaela/|höfundur=Jónas Atli Gunnarsson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Navalny handtekinn enn á ný|mánuður=24. september|ár= 2018|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/navalny-handtekinn-enn-a-ny|höfundur=Jóhann Hlíðar Harðarson}}</ref> ===Eitrun og fangelsun=== Þann 20. ágúst 2020 féll Navalní í dá og var lagður inn á gjörgæslu í [[Omsk]] í [[Síbería|Síberíu]]. Upplýsingafulltrúi hans sagðist telja að eitrað hefði verið fyrir Navalní í tebolla sem hann keypti á flugvellinum í [[Tomsk]].<ref>{{Vefheimild |titill=Grunur um morðtilraun gegn helsta andstæðingi Pútins|mánuður=20. ágúst|ár= 2020|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[Varðberg]]|url=http://vardberg.is/frettir/grunur-um-mordtilraun-gegn-helsta-andstaedingi-putins/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Eitrað fyr­ir Navalní?|mánuður=20. ágúst|ár= 2020|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/08/20/eitrad_fyrir_navalni/}}</ref> Flogið var með Navalní meðvitundarlausan til [[Berlín]]ar og hann lagður inn á Charité-sjúkrahúsið í borginni. Þýskir læknar komust að þeirri niðurstöðu að Navalní hefði verið byrlað taugaeitrið [[Novítsjok]]. Eitrað hafði verið fyrir rússneska fyrrum njósnaranum [[Sergei Skripal]] og dóttur hans, [[Júlía Skripal|Júlíu Skripal]], með sama eitri í [[Salisbury]] á [[England]]i árið 2018.<ref>{{Vefheimild |titill=Eitrað fyrir Naval­ny með tauga­eitrinu No­vichok|mánuður=2. september|ár= 2020|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20202007410d/eitrad-fyrir-naval-ny-med-tauga-eitrinu-no-vichok|höfundur=Atli Ísleifsson}}</ref> Navalní vaknaði úr dáinu þann 7. september.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní vaknaður úr dáinu|mánuður=7. september|ár= 2020|mánuðurskoðað=8. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20202009328d|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> Navalní sneri aftur til Rússlands þann 17. janúar 2021 en var umsvifalaust handtekinn þegar þangað var komið.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní handtekinn við komuna til Rússlands|mánuður=17. janúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=18. janúar|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212061844d|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir}}</ref> Hann var dæmdur í 30 daga gæsluvarðhald fyrir að rjúfa skilorð sitt með ferðinni til Þýskalands<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní úr­sk­urðaður í 30 daga varðhald|mánuður=18. janúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=18. janúar|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2021/01/18/navalni_urskurdadur_i_30_daga_vardhald/}}</ref> og síðan dæmdur til tveggja og hálfs árs fangelsisvistar.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní sakfelldur í Moskvu|mánuður=2. febrúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=2. febrúar|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212068710d/navalni-sakfelldur-i-moskvu|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> Handtaka Navalní leiddi til fjöldamótmæla í Rússlandi þar sem þúsundir voru handteknir.<ref>{{Vefheimild |titill=Hafa hand­tekið yfir þúsund manns í fjöl­mennum mót­mælum í Rúss­landi|mánuður=31. janúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=31. janúar|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212067656d/hafa-hand-tekid-yfir-thusund-manns-i-fjol-mennum-mot-maelum-i-russ-landi|höfundur=Vésteinn Örn Pétursson}}</ref> Í lok febrúar var Navalní fluttur til fanganýlendu í [[Vladimírfylki]] til þess að afplána fangelsisdóminn.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalníj fluttur til langdvalar í fanganýlendu|mánuður=28. febrúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=23. mars|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Varðberg]]''|url=http://vardberg.is/frettir/navalnij-fluttur-til-langdvalar-i-fanganylendu/}}</ref> Pólitísk samtök Navalní voru úrskurðuð öfgasamtök af rússneskum stjórnvöldum og starfsemi þeirra bönnuð með lögum þann 10. júní 2021.<ref>{{Vefheimild |titill=Samtök Navalnís úrskurðuð öfgafull|mánuður=10. júní|ár= 2021|mánuðurskoðað=11. júní|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2021/06/10/samtok_navalnis_urskurdud_ofgafull/}}</ref> Fangelsismálayfirvöld í Rússlandi veittu Navalní stöðu hryðjuverkamanns í október sama ár.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní fær stöðu hryðjuverkamanns|mánuður=11. október|ár= 2021|mánuðurskoðað=21. október|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212168031d|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> [[Evrópuþingið]] veitti Navalní [[Sakharov-verðlaunin]] í október 2021. Vegna fangelsisdóms síns gat Navalní ekki veitt verðlaununum viðtöku. [[David Sassoli]], forseti Evrópuþingsins, sagði við tilkynninguna á veitingu verðlaunanna að Navalní hefði „barist ötullega gegn hinni spilltu stjórn Vladímírs Pútín“ og hefði „fyrir það hefur goldið með frelsi, og næstum lífi sínu.“ Verðlaunin væru viðurkenning á hugrekki hans og ítrekun á kröfu um lausn hans úr fangelsinu.<ref>{{Vefheimild |titill=Naval­ní hlýtur Sak­harov-verðla­unin|mánuður=20. október|ár= 2021|mánuðurskoðað=21. október|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212171993d/naval-ni-hlytur-sak-harov-verda-lunin|höfundur=Þorgils Jónsson}}</ref> Navalní var dæmdur til þrettán ára fangelsisvistar í viðbót fyrir fjársvik þann 22. mars 2022.<ref>{{Vefheimild |titill=Naval­ny dæmdur fyrir fjár­svik|mánuður=22. mars|ár= 2022|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/navalny-daemdur-fyrir-fjarsvik/|höfundur=Urður Ýrr Brynjólfsdóttir}}</ref> ==Tengt efni== * [[Alexander Litvinenko]] * [[Anna Politkovskaja]] * [[Boris Nemtsov]] * [[Sergei Skripal]] ==Tilvísanir== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Navalní, Alexei}} {{f|1976}} [[Flokkur:Handhafar Sakharov-verðlaunanna]] [[Flokkur:Rússneskir stjórnmálamenn]] 7gvjn5hidu56uy63oqj8o95cz281sg9 1762435 1762431 2022-07-30T00:29:07Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Aleksej Navalníj<br>{{small|Алексе́й Нава́льный}} | mynd = Alexei Navalny marching in 2017 (cropped 2).jpg | fæðingardagur = {{fæðingardagur og aldur|1976|6|4}} | fæðingarstaður = [[Bútín]], [[Moskvufylki]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | þjóðerni = [[Rússland|Rússneskur]] | starf = Stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur =[[Rússland framtíðarinnar]] | trú = [[Rússneska rétttrúnaðarkirkjan]] | maki = Júlía Navalníja | börn = 2 | verðlaun = [[Sakharov-verðlaunin]] (2021) | undirskrift = Signature of Alexei Navalny.svg | heimasíða = [https://navalny.com/ navalny.com] }} '''Aleksej Anatólíjevitsj Navalníj''' (f. 4. júní 1976) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og aðgerðasinni gegn [[spilling]]u. Hann er einn af helstu leiðtogum stjórnarandstöðunnar gegn ríkisstjórn [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta. Rússnesk stjórnvöld hafa margsinnis handtekið Navalní og bannað honum að gefa kost á sér í kosningum. Í ágúst árið 2020 var eitrað fyrir Navalní með taugaeitrinu [[Novítsjok]]. Navalní var fluttur á sjúkrahús í Þýskalandi en sneri aftur til Rússlands í janúar 2021 og var handtekinn. ==Æviágrip== Navalníj kom fram á sjónarsviðið sem baráttumaður gegn spillingu í Rússlandi árið 2007 þegar hann keypti hlutabréf í fyrirtækjum í meirihlutaeigu ríkisins og fór að mæta á ársfundi þeirra til að yfirheyra stjórnendur þeirra. Hann stofnaði [[blogg]]síðu þar sem hann skrifaði um fjársvik og spillingu sem viðgekkst innan rússneskra stórfyrirtækja.<ref name=mbl2013>{{Tímarit.is|6052673|Erkióvinur Pútíns í svartholið|útgáfudagsetning=19. júlí 2013|blað=[[Morgunblaðið]]|skoðað=6. september 2020|höfundur=Bogi Þór Arason|blaðsíða=20}}</ref> Navalníj varð þjóðþekktur í Rússlandi sem einn af skipuleggjendum mótmæla sem fóru fram veturinn 2011-2012 gegn kjöri [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] til síns þriðja kjörtímabils í forsetaembætti. Um var að ræða fjölmennustu mótmæli frá valdatöku Pútíns við upphaf aldarinnar.<ref name=mbl2013/> Eftir þátttöku Navalníj í mótmælunum var hann ákærður fyrir fjárdrátt í embætti sem ráðgjafi rússneskra stjórnvalda varðandi timburkaup í borginni [[Kírov]] árið 2009. Navalníj sagðist saklaus af ásökununum og vændi stjórnvöld um að reyna að sverta mannorð hans til að koma í veg fyrir að hann gæti boðið sig fram til pólitísks embættis.<ref name=blöndal>{{Tímarit.is|6044873|Stjórnarandstæðingur dreginn fyrir dóm|útgáfudagsetning=7. apríl 2013|blað=[[Morgunblaðið]]|skoðað=6. september 2020|höfundur=Karl Blöndal|blaðsíða=6}}</ref> Navalníj var dæmdur í fimm ára fangelsi en samherjar hans vændu stjórnvöld um að standa að [[sýndarréttarhöld]]um gegn honum.<ref name=mbl2013/> Vegna mótmæla gegn dómnum var Navalníj leystur úr haldi innan við sólarhring eftir að hann var felldur. Á meðan dómstólar tóku mál hans til endurskoðunar var honum leyft að gefa kost á sér í borgarstjórakosningum í [[Moskva|Moskvu]] sem fóru fram í september 2013 á móti samherja Pútíns, sitjandi borgarstjóranum [[Sergej Sobjanín]]. Navalníj bað ósigur en hlaut um þrjátíu prósent atkvæða, sem þótti mjög góður árangur fyrir stjórnarandstæðing í Rússlandi. Í október 2013 komst áfrýjunardómstóll að þeirri niðurstöðu að Navalníj væri sekur um þjófnað en dómurinn var gerður skilorðsbundinn. Navalníj var því frjáls ferða sinna en honum meinað að bjóða sig aftur fram til opinbers embættis.<ref>{{Tímarit.is|5917000|Kremlarklönin|útgáfudagsetning=31. október 2013|blað=[[Kjarninn]]|skoðað=6. september 2020|höfundur=Þórunn Elísabet Bogadóttir}}</ref> Mál Navalníj var síðar tekið upp að nýju vegna athugasemda sem [[Mannréttindadómstóll Evrópu]] gerði við málsmeðferð hans. Niðurstaðan var hins vegar sú að rússneskir dómstólar felldu nákvæmlega sama dóm og áður yfir Navalníj með sömu sönnunargögnum án þess að taka tillit til athugasemda MDE.<ref>{{Vefheimild |titill=Væntanlegur forsetaframbjóðandi dæmdur í annað sinn |mánuður=9. febrúar|ár= 2017|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2017-02-09-vaentanlegur-forsetaframbjodandi-daemdur-i-annad-sinn/|höfundur=Þórunn Elísabet Bogadóttir}}</ref> Navalníj hafði haft hug á að bjóða sig fram til [[Forseti Rússlands|forseta Rússlands]] gegn Pútín árið 2018 en honum var meinað að gefa kost á sér vegna dómsins.<ref name=kosning2018>{{Vefheimild |titill=Pútín fagnaði í Moskvu |mánuður=18. mars|ár= 2018|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/putin_fagnadi_i_moskvu/}}</ref> Navalníj hefur nokkrum sinnum verið fangelsaður fyrir að skipuleggja mótmæli gegn rússneskum stjórnvöldum án þess að fá formlegt leyfi fyrir því.<ref>{{Vefheimild |titill=Heilsa Navalní sögð ásættanleg |mánuður=29. júlí|ár= 2019|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2019190728919|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Navalny handtekinn aftur í kjölfar mótmæla |mánuður=12. júní|ár= 2017|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2017-06-12-navalny-handtekinn-aftur-i-kjolfar-motmaela/|höfundur=Jónas Atli Gunnarsson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Navalny handtekinn enn á ný|mánuður=24. september|ár= 2018|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/navalny-handtekinn-enn-a-ny|höfundur=Jóhann Hlíðar Harðarson}}</ref> ===Eitrun og fangelsun=== Þann 20. ágúst 2020 féll Navalníj í dá og var lagður inn á gjörgæslu í [[Omsk]] í [[Síbería|Síberíu]]. Upplýsingafulltrúi hans sagðist telja að eitrað hefði verið fyrir Navalníj í tebolla sem hann keypti á flugvellinum í [[Tomsk]].<ref>{{Vefheimild |titill=Grunur um morðtilraun gegn helsta andstæðingi Pútins|mánuður=20. ágúst|ár= 2020|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[Varðberg]]|url=http://vardberg.is/frettir/grunur-um-mordtilraun-gegn-helsta-andstaedingi-putins/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Eitrað fyr­ir Navalní?|mánuður=20. ágúst|ár= 2020|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/08/20/eitrad_fyrir_navalni/}}</ref> Flogið var með Navalníj meðvitundarlausan til [[Berlín]]ar og hann lagður inn á Charité-sjúkrahúsið í borginni. Þýskir læknar komust að þeirri niðurstöðu að Navalníj hefði verið byrlað taugaeitrið [[Novítsjok]]. Eitrað hafði verið fyrir rússneska fyrrum njósnaranum [[Sergej Skrípal]] og dóttur hans, [[Júlía Skrípal|Júlíu Skrípal]], með sama eitri í [[Salisbury]] á [[England]]i árið 2018.<ref>{{Vefheimild |titill=Eitrað fyrir Naval­ny með tauga­eitrinu No­vichok|mánuður=2. september|ár= 2020|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20202007410d/eitrad-fyrir-naval-ny-med-tauga-eitrinu-no-vichok|höfundur=Atli Ísleifsson}}</ref> Navalníj vaknaði úr dáinu þann 7. september.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní vaknaður úr dáinu|mánuður=7. september|ár= 2020|mánuðurskoðað=8. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20202009328d|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> Navalníj sneri aftur til Rússlands þann 17. janúar 2021 en var umsvifalaust handtekinn þegar þangað var komið.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní handtekinn við komuna til Rússlands|mánuður=17. janúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=18. janúar|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212061844d|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir}}</ref> Hann var dæmdur í 30 daga gæsluvarðhald fyrir að rjúfa skilorð sitt með ferðinni til Þýskalands<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní úr­sk­urðaður í 30 daga varðhald|mánuður=18. janúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=18. janúar|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2021/01/18/navalni_urskurdadur_i_30_daga_vardhald/}}</ref> og síðan dæmdur til tveggja og hálfs árs fangelsisvistar.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní sakfelldur í Moskvu|mánuður=2. febrúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=2. febrúar|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212068710d/navalni-sakfelldur-i-moskvu|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> Handtaka Navalníj leiddi til fjöldamótmæla í Rússlandi þar sem þúsundir voru handteknir.<ref>{{Vefheimild |titill=Hafa hand­tekið yfir þúsund manns í fjöl­mennum mót­mælum í Rúss­landi|mánuður=31. janúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=31. janúar|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212067656d/hafa-hand-tekid-yfir-thusund-manns-i-fjol-mennum-mot-maelum-i-russ-landi|höfundur=Vésteinn Örn Pétursson}}</ref> Í lok febrúar var Navalníj fluttur til fanganýlendu í [[Vladimírfylki]] til þess að afplána fangelsisdóminn.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalníj fluttur til langdvalar í fanganýlendu|mánuður=28. febrúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=23. mars|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Varðberg]]''|url=http://vardberg.is/frettir/navalnij-fluttur-til-langdvalar-i-fanganylendu/}}</ref> Pólitísk samtök Navalníj voru úrskurðuð öfgasamtök af rússneskum stjórnvöldum og starfsemi þeirra bönnuð með lögum þann 10. júní 2021.<ref>{{Vefheimild |titill=Samtök Navalnís úrskurðuð öfgafull|mánuður=10. júní|ár= 2021|mánuðurskoðað=11. júní|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2021/06/10/samtok_navalnis_urskurdud_ofgafull/}}</ref> Fangelsismálayfirvöld í Rússlandi veittu Navalní stöðu hryðjuverkamanns í október sama ár.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní fær stöðu hryðjuverkamanns|mánuður=11. október|ár= 2021|mánuðurskoðað=21. október|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212168031d|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> [[Evrópuþingið]] veitti Navalníj [[Sakharov-verðlaunin]] í október 2021. Vegna fangelsisdóms síns gat Navalní ekki veitt verðlaununum viðtöku. [[David Sassoli]], forseti Evrópuþingsins, sagði við tilkynninguna á veitingu verðlaunanna að Navalníj hefði „barist ötullega gegn hinni spilltu stjórn Vladímírs Pútín“ og hefði „fyrir það hefur goldið með frelsi, og næstum lífi sínu.“ Verðlaunin væru viðurkenning á hugrekki hans og ítrekun á kröfu um lausn hans úr fangelsinu.<ref>{{Vefheimild |titill=Naval­ní hlýtur Sak­harov-verðla­unin|mánuður=20. október|ár= 2021|mánuðurskoðað=21. október|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212171993d/naval-ni-hlytur-sak-harov-verda-lunin|höfundur=Þorgils Jónsson}}</ref> Navalníj var dæmdur til þrettán ára fangelsisvistar í viðbót fyrir fjársvik þann 22. mars 2022.<ref>{{Vefheimild |titill=Naval­ny dæmdur fyrir fjár­svik|mánuður=22. mars|ár= 2022|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/navalny-daemdur-fyrir-fjarsvik/|höfundur=Urður Ýrr Brynjólfsdóttir}}</ref> ==Tengt efni== * [[Alexander Litvinenko]] * [[Anna Politkovskaja]] * [[Boris Nemtsov]] * [[Sergej Skrípal]] ==Tilvísanir== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Navalníj, Aleksej}} {{f|1976}} [[Flokkur:Handhafar Sakharov-verðlaunanna]] [[Flokkur:Rússneskir stjórnmálamenn]] ri5iydyowfoiip7rrmlowu7g3fnxbs0 1762436 1762435 2022-07-30T00:29:32Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Aleksej Navalníj<br>{{small|Алексе́й Нава́льный}} | mynd = Alexei Navalny marching in 2017 (cropped 2).jpg | fæðingardagur = {{fæðingardagur og aldur|1976|6|4}} | fæðingarstaður = [[Bútín]], [[Moskvufylki]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] | þjóðerni = [[Rússland|Rússneskur]] | starf = Stjórnmálamaður | stjórnmálaflokkur =[[Rússland framtíðarinnar]] | trú = [[Rússneska rétttrúnaðarkirkjan]] | maki = Júlía Navalníja | börn = 2 | verðlaun = [[Sakharov-verðlaunin]] (2021) | undirskrift = Signature of Alexei Navalny.svg | heimasíða = [https://navalny.com/ navalny.com] }} '''Aleksej Anatolíjevítsj Navalníj''' (f. 4. júní 1976) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og aðgerðasinni gegn [[spilling]]u. Hann er einn af helstu leiðtogum stjórnarandstöðunnar gegn ríkisstjórn [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta. Rússnesk stjórnvöld hafa margsinnis handtekið Navalní og bannað honum að gefa kost á sér í kosningum. Í ágúst árið 2020 var eitrað fyrir Navalní með taugaeitrinu [[Novítsjok]]. Navalní var fluttur á sjúkrahús í Þýskalandi en sneri aftur til Rússlands í janúar 2021 og var handtekinn. ==Æviágrip== Navalníj kom fram á sjónarsviðið sem baráttumaður gegn spillingu í Rússlandi árið 2007 þegar hann keypti hlutabréf í fyrirtækjum í meirihlutaeigu ríkisins og fór að mæta á ársfundi þeirra til að yfirheyra stjórnendur þeirra. Hann stofnaði [[blogg]]síðu þar sem hann skrifaði um fjársvik og spillingu sem viðgekkst innan rússneskra stórfyrirtækja.<ref name=mbl2013>{{Tímarit.is|6052673|Erkióvinur Pútíns í svartholið|útgáfudagsetning=19. júlí 2013|blað=[[Morgunblaðið]]|skoðað=6. september 2020|höfundur=Bogi Þór Arason|blaðsíða=20}}</ref> Navalníj varð þjóðþekktur í Rússlandi sem einn af skipuleggjendum mótmæla sem fóru fram veturinn 2011-2012 gegn kjöri [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] til síns þriðja kjörtímabils í forsetaembætti. Um var að ræða fjölmennustu mótmæli frá valdatöku Pútíns við upphaf aldarinnar.<ref name=mbl2013/> Eftir þátttöku Navalníj í mótmælunum var hann ákærður fyrir fjárdrátt í embætti sem ráðgjafi rússneskra stjórnvalda varðandi timburkaup í borginni [[Kírov]] árið 2009. Navalníj sagðist saklaus af ásökununum og vændi stjórnvöld um að reyna að sverta mannorð hans til að koma í veg fyrir að hann gæti boðið sig fram til pólitísks embættis.<ref name=blöndal>{{Tímarit.is|6044873|Stjórnarandstæðingur dreginn fyrir dóm|útgáfudagsetning=7. apríl 2013|blað=[[Morgunblaðið]]|skoðað=6. september 2020|höfundur=Karl Blöndal|blaðsíða=6}}</ref> Navalníj var dæmdur í fimm ára fangelsi en samherjar hans vændu stjórnvöld um að standa að [[sýndarréttarhöld]]um gegn honum.<ref name=mbl2013/> Vegna mótmæla gegn dómnum var Navalníj leystur úr haldi innan við sólarhring eftir að hann var felldur. Á meðan dómstólar tóku mál hans til endurskoðunar var honum leyft að gefa kost á sér í borgarstjórakosningum í [[Moskva|Moskvu]] sem fóru fram í september 2013 á móti samherja Pútíns, sitjandi borgarstjóranum [[Sergej Sobjanín]]. Navalníj bað ósigur en hlaut um þrjátíu prósent atkvæða, sem þótti mjög góður árangur fyrir stjórnarandstæðing í Rússlandi. Í október 2013 komst áfrýjunardómstóll að þeirri niðurstöðu að Navalníj væri sekur um þjófnað en dómurinn var gerður skilorðsbundinn. Navalníj var því frjáls ferða sinna en honum meinað að bjóða sig aftur fram til opinbers embættis.<ref>{{Tímarit.is|5917000|Kremlarklönin|útgáfudagsetning=31. október 2013|blað=[[Kjarninn]]|skoðað=6. september 2020|höfundur=Þórunn Elísabet Bogadóttir}}</ref> Mál Navalníj var síðar tekið upp að nýju vegna athugasemda sem [[Mannréttindadómstóll Evrópu]] gerði við málsmeðferð hans. Niðurstaðan var hins vegar sú að rússneskir dómstólar felldu nákvæmlega sama dóm og áður yfir Navalníj með sömu sönnunargögnum án þess að taka tillit til athugasemda MDE.<ref>{{Vefheimild |titill=Væntanlegur forsetaframbjóðandi dæmdur í annað sinn |mánuður=9. febrúar|ár= 2017|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2017-02-09-vaentanlegur-forsetaframbjodandi-daemdur-i-annad-sinn/|höfundur=Þórunn Elísabet Bogadóttir}}</ref> Navalníj hafði haft hug á að bjóða sig fram til [[Forseti Rússlands|forseta Rússlands]] gegn Pútín árið 2018 en honum var meinað að gefa kost á sér vegna dómsins.<ref name=kosning2018>{{Vefheimild |titill=Pútín fagnaði í Moskvu |mánuður=18. mars|ár= 2018|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2018/03/18/putin_fagnadi_i_moskvu/}}</ref> Navalníj hefur nokkrum sinnum verið fangelsaður fyrir að skipuleggja mótmæli gegn rússneskum stjórnvöldum án þess að fá formlegt leyfi fyrir því.<ref>{{Vefheimild |titill=Heilsa Navalní sögð ásættanleg |mánuður=29. júlí|ár= 2019|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/2019190728919|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Navalny handtekinn aftur í kjölfar mótmæla |mánuður=12. júní|ár= 2017|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|url=https://kjarninn.is/frettir/2017-06-12-navalny-handtekinn-aftur-i-kjolfar-motmaela/|höfundur=Jónas Atli Gunnarsson}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Navalny handtekinn enn á ný|mánuður=24. september|ár= 2018|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[RÚV]]|url=https://www.ruv.is/frett/navalny-handtekinn-enn-a-ny|höfundur=Jóhann Hlíðar Harðarson}}</ref> ===Eitrun og fangelsun=== Þann 20. ágúst 2020 féll Navalníj í dá og var lagður inn á gjörgæslu í [[Omsk]] í [[Síbería|Síberíu]]. Upplýsingafulltrúi hans sagðist telja að eitrað hefði verið fyrir Navalníj í tebolla sem hann keypti á flugvellinum í [[Tomsk]].<ref>{{Vefheimild |titill=Grunur um morðtilraun gegn helsta andstæðingi Pútins|mánuður=20. ágúst|ár= 2020|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[Varðberg]]|url=http://vardberg.is/frettir/grunur-um-mordtilraun-gegn-helsta-andstaedingi-putins/}}</ref><ref>{{Vefheimild |titill=Eitrað fyr­ir Navalní?|mánuður=20. ágúst|ár= 2020|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2020/08/20/eitrad_fyrir_navalni/}}</ref> Flogið var með Navalníj meðvitundarlausan til [[Berlín]]ar og hann lagður inn á Charité-sjúkrahúsið í borginni. Þýskir læknar komust að þeirri niðurstöðu að Navalníj hefði verið byrlað taugaeitrið [[Novítsjok]]. Eitrað hafði verið fyrir rússneska fyrrum njósnaranum [[Sergej Skrípal]] og dóttur hans, [[Júlía Skrípal|Júlíu Skrípal]], með sama eitri í [[Salisbury]] á [[England]]i árið 2018.<ref>{{Vefheimild |titill=Eitrað fyrir Naval­ny með tauga­eitrinu No­vichok|mánuður=2. september|ár= 2020|mánuðurskoðað=6. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20202007410d/eitrad-fyrir-naval-ny-med-tauga-eitrinu-no-vichok|höfundur=Atli Ísleifsson}}</ref> Navalníj vaknaði úr dáinu þann 7. september.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní vaknaður úr dáinu|mánuður=7. september|ár= 2020|mánuðurskoðað=8. september|árskoðað=2020|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20202009328d|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> Navalníj sneri aftur til Rússlands þann 17. janúar 2021 en var umsvifalaust handtekinn þegar þangað var komið.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní handtekinn við komuna til Rússlands|mánuður=17. janúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=18. janúar|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212061844d|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir}}</ref> Hann var dæmdur í 30 daga gæsluvarðhald fyrir að rjúfa skilorð sitt með ferðinni til Þýskalands<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní úr­sk­urðaður í 30 daga varðhald|mánuður=18. janúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=18. janúar|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2021/01/18/navalni_urskurdadur_i_30_daga_vardhald/}}</ref> og síðan dæmdur til tveggja og hálfs árs fangelsisvistar.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní sakfelldur í Moskvu|mánuður=2. febrúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=2. febrúar|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212068710d/navalni-sakfelldur-i-moskvu|höfundur=Þórgnýr Einar Albertsson}}</ref> Handtaka Navalníj leiddi til fjöldamótmæla í Rússlandi þar sem þúsundir voru handteknir.<ref>{{Vefheimild |titill=Hafa hand­tekið yfir þúsund manns í fjöl­mennum mót­mælum í Rúss­landi|mánuður=31. janúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=31. janúar|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212067656d/hafa-hand-tekid-yfir-thusund-manns-i-fjol-mennum-mot-maelum-i-russ-landi|höfundur=Vésteinn Örn Pétursson}}</ref> Í lok febrúar var Navalníj fluttur til fanganýlendu í [[Vladimírfylki]] til þess að afplána fangelsisdóminn.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalníj fluttur til langdvalar í fanganýlendu|mánuður=28. febrúar|ár= 2021|mánuðurskoðað=23. mars|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Varðberg]]''|url=http://vardberg.is/frettir/navalnij-fluttur-til-langdvalar-i-fanganylendu/}}</ref> Pólitísk samtök Navalníj voru úrskurðuð öfgasamtök af rússneskum stjórnvöldum og starfsemi þeirra bönnuð með lögum þann 10. júní 2021.<ref>{{Vefheimild |titill=Samtök Navalnís úrskurðuð öfgafull|mánuður=10. júní|ár= 2021|mánuðurskoðað=11. júní|árskoðað=2021|útgefandi=[[mbl.is]]|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2021/06/10/samtok_navalnis_urskurdud_ofgafull/}}</ref> Fangelsismálayfirvöld í Rússlandi veittu Navalní stöðu hryðjuverkamanns í október sama ár.<ref>{{Vefheimild |titill=Navalní fær stöðu hryðjuverkamanns|mánuður=11. október|ár= 2021|mánuðurskoðað=21. október|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212168031d|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> [[Evrópuþingið]] veitti Navalníj [[Sakharov-verðlaunin]] í október 2021. Vegna fangelsisdóms síns gat Navalní ekki veitt verðlaununum viðtöku. [[David Sassoli]], forseti Evrópuþingsins, sagði við tilkynninguna á veitingu verðlaunanna að Navalníj hefði „barist ötullega gegn hinni spilltu stjórn Vladímírs Pútín“ og hefði „fyrir það hefur goldið með frelsi, og næstum lífi sínu.“ Verðlaunin væru viðurkenning á hugrekki hans og ítrekun á kröfu um lausn hans úr fangelsinu.<ref>{{Vefheimild |titill=Naval­ní hlýtur Sak­harov-verðla­unin|mánuður=20. október|ár= 2021|mánuðurskoðað=21. október|árskoðað=2021|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|url=https://www.visir.is/g/20212171993d/naval-ni-hlytur-sak-harov-verda-lunin|höfundur=Þorgils Jónsson}}</ref> Navalníj var dæmdur til þrettán ára fangelsisvistar í viðbót fyrir fjársvik þann 22. mars 2022.<ref>{{Vefheimild |titill=Naval­ny dæmdur fyrir fjár­svik|mánuður=22. mars|ár= 2022|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|url=https://www.frettabladid.is/frettir/navalny-daemdur-fyrir-fjarsvik/|höfundur=Urður Ýrr Brynjólfsdóttir}}</ref> ==Tengt efni== * [[Alexander Litvinenko]] * [[Anna Politkovskaja]] * [[Boris Nemtsov]] * [[Sergej Skrípal]] ==Tilvísanir== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Navalníj, Aleksej}} {{f|1976}} [[Flokkur:Handhafar Sakharov-verðlaunanna]] [[Flokkur:Rússneskir stjórnmálamenn]] n5pw9dzgah1zp2vdakyqxbik72v3n5g 1 158858 1762433 1682378 2022-07-30T00:25:12Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Alexei Navalní]] á [[Spjall:Aleksej Navalníj]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki {{Æviágrip lifandi fólks}} b75xrfi0grej1bw61lv8tkm8pd648up 0 158859 1762491 1682379 2022-07-30T01:33:52Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Alexei Navalní]] til [[Aleksej Navalníj]] wikitext text/x-wiki #TILVÍSUN[[Aleksej Navalníj]] qytqesuywqp2htp95xdvkuobv3ucwnp 0 158861 1762492 1682395 2022-07-30T01:34:11Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Alexei Navalní]] til [[Aleksej Navalníj]] wikitext text/x-wiki #TILVÍSUN[[Aleksej Navalníj]] qytqesuywqp2htp95xdvkuobv3ucwnp 14 159452 1762629 1686814 2022-07-30T09:24:20Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi 0-stigs kunnáttu á króatíska [[Flokkur:Notandi hr|0]] 3vc2x4c5sdi0owdvwuq80n9ujqzhvvu 0 162675 1762311 1729712 2022-07-29T15:04:30Z Amherst99 10334 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Map_of_the_Legal_systems_of_the_world_(en).png|thumb|Á þessu korti eru lönd með fordæmisréttarkerfi merkt með bleiku litbrigði.]] '''Fordæmisréttur''' (enska: ''common law'') er réttarkerfi sem upprunnið er á [[England]]i og byggir á [[dómafordæmi]] sem megin [[réttarheimild]] þannig að fyrri ákvarðanir dómstóla hafa lagagildi. Þetta kerfi er skilgreint andspænis [[meginlandsréttur|meginlandsréttinum]] þar sem vægi dómafordæma er almennt minna. Í fordæmisréttarkerfi gildir að ef skorið hefur verið úr svipuðu máli með tilteknum hætti áður er dómstóllinn yfirleitt bundinn við þá ákvörðun (þetta nefnist ''stare decisis''). Hins vegar ef málið er talið í eðli sínu frábrugðið eldri málum, og ekki er kveðið á um hvernig eigi að fara með slíkt mál í lögum, hefur dómarinn vald og skyldu til að skera úr málinu. Dómstóllinn leggur frá sér álit þar sem færð eru rök fyrir ákvörðuninni, sem er til þess valdandi að dómararar séu bundnir við það fordæmi í framtíðarmálum. Með þessum hætti er sköpuð venja sem hefur sama vægi og gildi og [[lög]] sem lögð eru fram af [[Löggjafarvald|löggjafarvaldinu]] og [[reglugerðum|reglugerðir]] sem lagðar eru fram af [[Framkvæmdarvald|framkvæmdarvaldinu]]. Dordæmisréttarkerfið á rætur sínar að rekja til þess að [[Englandskonungar]] á miðöldum beittu sér fyrir samræmdri löggjöf og réttarfari á Englandi sem skyldi koma í stað ótal staðbundinna alþýðudómstóla og réttarregla. Með [[Breska heimsveldið|breska heimsveldinu]] dreifðist fordæmisréttur víðar um heim, en lagakerfi margra landa sem áður voru undir yfirráðum Bretar byggjast á fordæmisrétti ennþá daginn í dag. Í dag býr um það bil þriðjungur heimsbúa í fordæmisréttarumdæmi, eða umdæmi þar sem notast er við fordæmisrétt í bland við önnur lagakerfi. Á meðal þessara landa eru Antígva og Barbúda, Ástralía, Bahamas, Bandaríkin (nema [[Louisiana]]), Bangladess, Barbados, Belís, Botsvana, Bretland (og hjálendur þess eins og [[Gíbraltar]], í Skotlandi er þó notast við blandað kerfi), Dóminíka, Fijieyjar, Filippseyjar, Gana, Grenada, Gvæjana, Hong Kong, Indland, Ísrael, Jamaíka, Kamerún, Kanada (nema [[Québec]]), Kenýa, Kýpur, Líbería, Malasía, Malta, Mjanmar, Míkrónesía, Namibía, Nárú, Nýja-Sjáland, Nígería, Pakistan, Palá, Papúa Nýja-Gínea, Simbabve, Singapúr, Síerra Leóne, Suður-Afríka, Srí Lanka og Trínidad og Tóbagó. == Tengt efni == * [[Meginlandsréttur]] == Heimild == * {{wpheimild|tungumál=en|titill=Common law|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=22. mars}} {{stubbur|lögfræði}} [[Flokkur:Réttur]] kdic60ipltklhs8430oxxyo2juydonj 1762312 1762311 2022-07-29T15:42:02Z Akigka 183 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Map_of_the_Legal_systems_of_the_world_(en).png|thumb|Á þessu korti eru lönd með fordæmisréttarkerfi merkt með bleiku litbrigði.]] '''Fordæmisréttur''' (enska: ''common law'') er réttarkerfi sem upprunnið er á [[England]]i og byggir á [[dómafordæmi]] sem megin [[réttarheimild]] þannig að fyrri ákvarðanir dómstóla hafa lagagildi. Þetta kerfi er skilgreint andspænis [[meginlandsréttur|meginlandsréttinum]] þar sem vægi dómafordæma er almennt minna. Í fordæmisréttarkerfi gildir að ef skorið hefur verið úr svipuðu máli með tilteknum hætti áður er dómstóllinn yfirleitt bundinn við þá ákvörðun (þetta nefnist ''stare decisis''). Hins vegar ef málið er talið í eðli sínu frábrugðið eldri málum, og ekki er kveðið á um hvernig eigi að fara með slíkt mál í lögum, hefur dómarinn vald og skyldu til að skera úr málinu. Dómstóllinn leggur frá sér álit þar sem færð eru rök fyrir ákvörðuninni, sem er til þess valdandi að dómararar séu bundnir við það fordæmi í framtíðarmálum. Með þessum hætti er sköpuð venja sem hefur sama vægi og gildi og [[lög]] sem lögð eru fram af [[Löggjafarvald]]inu og [[reglugerð]]ir sem lagðar eru fram af [[Framkvæmdarvald|framkvæmdarvaldinu]]. Fordæmisréttarkerfið á rætur sínar að rekja til þess að [[Englandskonungar]] á miðöldum beittu sér fyrir samræmdri löggjöf og réttarfari á Englandi sem skyldi koma í stað ótal staðbundinna alþýðudómstóla og réttarregla. Með [[Breska heimsveldið|breska heimsveldinu]] dreifðist fordæmisréttur víðar um heim, en lagakerfi margra landa sem áður voru undir yfirráðum Bretar byggjast á fordæmisrétti ennþá daginn í dag. Í dag býr um það bil þriðjungur heimsbúa í fordæmisréttarumdæmi, eða umdæmi þar sem notast er við fordæmisrétt í bland við önnur lagakerfi. Á meðal þessara landa eru Antígva og Barbúda, Ástralía, Bahamas, Bandaríkin (nema [[Louisiana]]), Bangladess, Barbados, Belís, Botsvana, Bretland (og hjálendur þess eins og [[Gíbraltar]], í Skotlandi er þó notast við blandað kerfi), Dóminíka, Fijieyjar, Filippseyjar, Gana, Grenada, Gvæjana, Hong Kong, Indland, Ísrael, Jamaíka, Kamerún, Kanada (nema [[Québec]]), Kenýa, Kýpur, Líbería, Malasía, Malta, Mjanmar, Míkrónesía, Namibía, Nárú, Nýja-Sjáland, Nígería, Pakistan, Palá, Papúa Nýja-Gínea, Simbabve, Singapúr, Síerra Leóne, Suður-Afríka, Srí Lanka og Trínidad og Tóbagó. == Tengt efni == * [[Meginlandsréttur]] == Heimild == * {{wpheimild|tungumál=en|titill=Common law|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=22. mars}} {{stubbur|lögfræði}} [[Flokkur:Réttur]] dm6zujdld2cqj0uwjhjg9ptvw09hilm 0 163752 1762437 1748452 2022-07-30T00:30:06Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Sergei Lavrov]] á [[Sergej Lavrov]] wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Sergei Lavrov<br>{{small|Сергей Лавров}} | mynd = (Sergey Lavrov) 2019 Comprehensive Test-Ban Treaty Article XIV Conference (48832045357) (cropped).jpg | myndatexti1 = {{small|Sergei Lavrov árið 2019}} | titill= Utanríkisráðherra Rússlands | stjórnartíð_start = [[9. mars]] [[2004]] | forseti = [[Vladímír Pútín]]<br>[[Dímítrí Medvedev]]<br>[[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra = [[Mikhaíl Fradkov]]<br>[[Viktor Zubkov]]<br>[[Vladímír Pútín]]<br>[[Dímítrí Medvedev]]<br>[[Mikhaíl Misjústín]] | forveri = [[Ígor Ívanov]] | fæddur= {{Fæðingardagur og aldur|1950|3|21}} | fæðingarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] (nú [[Rússland]]i) | maki = María Lavrova | börn = 1 | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | háskóli = [[Alþjóðastofnun Moskvuháskóla]] | undirskrift = Signature of Sergey Lavrov.png }} '''Sergei Viktorovitsj Lavrov''' ([[kyrillískt letur]]: Серге́й Ви́кторович Лавро́в; f. 21. mars 1950) er rússneskur erindreki og stjórnmálamaður sem hefur verið utanríkisráðherra [[Rússland|Rússneska sambandsríkisins]] frá árinu 2004.<ref>{{cite web|title=Lavrov Sergei Viktorovitsj|url=http://www.mid.ru/bdomp/nsite-sv.nsf/f52f8031a8e7330d4325696c00322313/ea87493fb1ef95f8c3256e050047d1b2/$FILE/S.V.%20Lavrov%20(ENG).doc|publisher=Utanríkisráðuneyti rússneska sambandsríkisins|access-date=20. maí 2021}}</ref> Hann er meðlimur í stjórnmálaflokknum [[Sameinað Rússland|Sameinuðu Rússlandi]] og var áður fastafulltrúi Rússa hjá [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]] frá 1994 til 2004. ==Æviágrip== === Uppvöxtur og menntun === Lavrov er fæddur í [[Moskva|Moskvu]]. Faðir hans var [[Armenar|Armeni]] frá [[Tíblisi]] í Georgíu.<ref name="a">Isabelle Lasserre, [http://www.lefigaro.fr/mon-figaro/2014/04/16/10001-20140416ARTFIG00307-serguei-lavrov-le-talleyrand-de-la-diplomatie-russe.php Sergeï Lavrov, le Tayllerand de la diplomatie russe], ''[[Le Figaro]]'', 17. apríl 2014, bls. 8.</ref> Móðir hans '''Kaleria Borisovna Lavrova''' (Larova) var rússnesk, fædd í Noginsk, Noginsky við [[Moskva|Moskvu]]. Lavrov notar fjölskyldunafn móðurinnar en ekki föður sem er ekki algengt í Rússlandi. Larova móðir hans var forstöðumaður í utanríkisviðskiptaráðuneyti [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] og lykilmanneskja í viðskiptasamstarfi Íslands og Rússa um áratugaskeið. Hún fékk Riddarakross árið 2006 hinnar íslensku fálkaorðu.<ref>{{Vefheimild|url=https://is.wikipedia.org/wiki/Or%C3%B0uveitingar_Hinnar_%C3%ADslensku_f%C3%A1lkaor%C3%B0u_2001-2010#Riddarakross_4|titill=Orðuveitingar Hinnar íslensku fálkaorðu 2001-2010|höfundur=Wikipedia|útgefandi=Wikipedia|mánuðurskoðað=maí|árskoðað=2021}}</ref> Lavrov gekk í framhaldsskóla í [[Noginsk]] og útskrifaðist með silfurverðlaun úr menntaskóla. Árið 1972 útskrifaðist Lavrov úr [[Alþjóðastofnun Moskvuháskóla]] sem er elítuháskóli Rússa og diplómataháskóli innan rússneska utanríkisráðuneytisins. Auk [[Rússneska|rússnesku]] talar Lavrov [[Singalíska|singalísku]], [[Maldívska|maldívsku]], [[Enska|ensku]] og er viðræðuhæfur á [[Franska|frönsku]].<ref>[http://www.lexpress.fr/actualite/monde/europe/la-fabrique-des-diplomates-de-poutine_1771355.html La fabrique des diplomates de Poutine], www.lexpress.fr, 11. mars 2016</ref> ===Starfsferill=== Árið 1972 hóf Lavrov störf hjá sendiráði Sovétríkjanna í [[Srí Lanka]]. Frá 1976 til 1981 starfaði hann hjá ýmsum alþjóðadeildum sovéska utanríkisráðuneutisins. Frá 1981 til 1988 var hann ritari og síðan ráðgjafi fastanefndar Sovétríkjanna hjá [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]]. Hann fór fyrir alþjóðaverslunardeild innan rússneska utanríkisráðuneytisins frá 1988 til 1990 og var framkvæmdastjóri alþjóðastofnanadeildar ráðuneytisins frá 1990 til 1992. Frá 1992 til 1994 var Lavrov varautanríkisráðherra rússneska sambandsríkisins, á forsetatíð [[Boris Jeltsín|Borisar Jeltsín]]. Hann var síðan fastafulltrúi Rússlands hjá Sameinuðu þjóðunum frá 1994 til 2004. Á þessum tíma kynntist hann vel innri störfum [[Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna|öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna]] og var forseti þess á nokkrum tímabilum.<ref name="a"/> ===Utanríkisráðherra Rússlands=== Lavrov tók við af [[Ígor Ívanov]] sem utanríkisráðherra Rússlands þann 9. mars 2004. Hann varð jafnframt fastameðlimur í öryggisráði Rússlands. Lavrov átti í slæmu sambandi við bandaríska utanríkisráðherrann [[Condoleezza Rice|Condoleezzu Rice]].<ref name="Pons">Sergueï Lavrov, pilier géopolitique de Poutine, [[Frédéric Pons]], ''Conflits'', nr. 10, júlí-ágúst-september 2016, bls. 16-19</ref> Dagblaðið ''[[The Daily Telegraph]]'' greindi þann 12. september 2008 frá símtali milli Lavrovs og breska utanríkisráðherrans [[David Miliband|Davids Miliband]] um [[Stríð Rússlands og Georgíu|stríð Rússa í Georgíu]] í ágúst sama ár. Haft var eftir Lavrov: „Af hverju í andskotanum heldur þú að þú getir predikað yfir mér?“ (e. „Who are you to fucking lecture me?“).<ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/article-1054850/Who-f--lecture--Russian-ministers-extraordinary-rant-David-Miliband.html 'Who the f*** are you to lecture me?': Russian minister's extraordinary rant at David Miliband], dailymail.co.uk, 13. september 2008</ref> Þegar [[Dímítrí Medvedev]] varð forseti á árunum 2008 til 2012 mildaði Lavrov nokkuð framkomu sína á alþjóðavettvangi. Hann forðaðist að gagnrýna [[Hernaðarinngrip NATÓ í Líbíu|hernaðarinngrip Breta og Frakka í Líbíu]] og mótmælti and-bandarískum lagafrumvörpum á rússneska þinginu.<ref name="Fig">Pierre Avril, „[https://www.lefigaro.fr/international/2016/12/16/01003-20161216ARTFIG00059-serguei-lavrov-diplomate-charmeur-et-intransigeant.php Sergueï Lavrov, diplomate charmeur et intransigeant]“, ''[[Le Figaro]]'', 16. desember 2016, bls. 24.</ref> Frá árinu 2013 hefur Lavrov talað fyrir óbreyttu ástandi í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldinni]] og hefur mótmælt hugsanlegu hernaðarinngripi Sameinuðu þjóðanna í átökin.<ref>Pierre Avril, [http://www.lefigaro.fr/international/2013/09/12/01003-20130912ARTFIG00578-lavrov-le-nouveau-mniet-russe.php Lavrov, le nouveau "M. Niet" russe], ''[[Le Figaro]]'', 13. september 2013, bls. 6.</ref> Hann fundaði með bandaríska utanríkisráðherranum [[John Kerry]] í [[Genf]] og undirritaði með honum sameiginlega yfirlýsingu um eftirlit með beitingu [[efnavopn]]a sýrlensku stjórnarinnar í stríðinu. Milliganga Lavrovs og inngrip Rússa í sýrlensku borgarastyrjöldinna hefur gjarnan verið talið diplómatískur sigur fyrir Rússland.<ref name="Pons"/> Lavrov var þó talinn ósamvinnuþýður ríkisstjórn [[Barack Obama|Baracks Obama]], sem vildi í upphafi reyna að bæta samskipti Bandaríkjanna við Rússland.<ref name="Fig"/> Árið 2014 fundaði Lavrov nokkrum sinnum með John Kerry til að ræða um [[Krímskagakreppan 2014|Krímskagakreppuna]] og afleiðingar [[Úkraínska byltingin 2014|byltingarinnar í Úkraínu]]. Lavrov kom til Íslands í maí 2021 til að sækja ráðstefnu [[Norðurskautsráðið|Norðurskautsráðsins]]. Hann fundaði þar með [[Antony Blinken]], utanríkisráðherra Bandaríkjanna.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.frettabladid.is/frettir/lavrov-og-blinken-hafa-samthykkt-ad-hittast-i-reykjavik/|titill=Lavrov og Blin­ken hafa samþykkt að hittast í Reykja­vík|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|mánuður=12. maí|ár=2021|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=18. maí|höfundur=Lovísa Arnardóttir}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://www.frettabladid.is/frettir/ekkert-leyndarmal-ad-vid-eigum-okkar-agreining/|titill=„Ekkert leyndar­mál að við eigum okkar á­greining“|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|mánuður=19. maí|ár=2021|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=20. maí|höfundur=Magnús H. Jónasson}}</ref> Lavrov er meðal þeirra rússnesku ráðamanna sem hafa sætt persónulegum efnahagsþvingunum vegna hlutverks hans í [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás Rússa í Úkraínu]] árið 2022.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/02/25/frysta_eignir_putins_og_lavrovs/|titill=Frysta eignir Pútíns og Lavrovs|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=25. febrúar|ár=2022|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=19. mars}}</ref> ==Stjórnmálaskoðanir== Sergei Lavrov hefur bent á [[Alexander Gortsjakov]], utanríkisráðherra á ríkisárum [[Alexander 2. Rússakeisari|Alexanders 2. Rússakeisara]], sem fyrirmynd sína í utanríkismálum. Hann hefur bent á að Gortsjakov hafi tekist að koma Rússlandi aftur til vegs og virðingar meðal Evrópuveldanna eftir ósigur landsins í [[Krímstríðið|Krímstríðinu]].<ref name="Pons"/> Lavrov telur að inngrip Bandaríkjanna í [[Kósovóstríðið]] hafi staðfest hnignandi áhrif Rússa á alþjóðasviðinu á tíunda áratugnum.<ref name="Pons"/> Einhliða sjálfstæðisyfirlýsing [[Kósovó]] árið 2008 segir Lavrov að hafi skapað fordæmi fyrir innlimun Rússa á [[Krímskagi|Krímskaga]] árið 2014.<ref>[http://tass.ru/en/politics/854422 Lavrov reminds of Kosovo recognition in connection with Crimea's reunification with Russia], tass.ru, 4 février 2015</ref><ref>[http://archive.mid.ru//brp_4.nsf/0/FD8AF549D728FB9844257CBB002BEDD4 Interview by the Russian Foreign Minister, Sergey Lavrov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160816163301/http://archive.mid.ru//brp_4.nsf/0/FD8AF549D728FB9844257CBB002BEDD4 |date=2016-08-16 }}, in a special edition of the programme “Voskresny vecher s Vladimirom Solovyovim” on the “Russia 1” TV channel, Moskva, 11. apríl 2014</ref> Lavrov er einn valdamesti meðlimur í ríkisstjórn [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] forseta og er einn fárra sem hafa gegnt áhrifastöðu í Rússlandi allt frá byrjun valdatíðar Pútíns.<ref name="Pons"/> Hann hefur fimm sinnum beitt neitunarvaldi gegn ályktunum til að heimila hernaðarinngrip í sýrlensku borgarastyrjöldina á vegum Sameinuðu þjóðanna. Þetta hefur leitt til þess að vestrænir erindrekar kalla hann „Njet-ráðherrann“.<ref>{{Vefheimild|tungumál=fr|titill=Lavrov, minister niet|url=https://www.huffpostmaghreb.com/rene-naba/lavrov-minister-niet_b_13278714.html|vefsíða=huffpostmaghreb.com|mánuður=28. nóvember|ár=2016}}</ref> Líkt og Pútín hefur Lavrov lagt áherslu á friðhelgi landamæra, sér í lagi í borgarastyrjöldunum í Líbíu og Sýrlandi, sem setti hann þó í erfiða stöðu eftir [[Krímskagakreppan 2014|Krímskagakreppuna 2014]].<ref name="a"/> Lavrov hefur gagnrýnt útþenslu [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalagsins]] austur á bóginn, „sífellt nær landamærum Rússlands.“ Hann hefur lýst því yfir að útþensla bandalagsins sé „orsök allra kerfislægra vandamála sem hafa spillt sambandi Rússlands við Bandaríkin og Evrópusambandið.“<ref name="Pons"/> ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Lavrov, Sergei}} {{f|1950}} [[Flokkur:Utanríkisráðherrar Rússlands]] 0wr5f3l0aarvyfy2fsoigzfxva23y6e 1762441 1762437 2022-07-30T00:30:49Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Sergej Lavrov<br>{{small|Сергей Лавров}} | mynd = (Sergey Lavrov) 2019 Comprehensive Test-Ban Treaty Article XIV Conference (48832045357) (cropped).jpg | myndatexti1 = {{small|Sergej Lavrov árið 2019}} | titill= Utanríkisráðherra Rússlands | stjórnartíð_start = [[9. mars]] [[2004]] | forseti = [[Vladímír Pútín]]<br>[[Dímítrí Medvedev]]<br>[[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra = [[Mikhaíl Fradkov]]<br>[[Viktor Zubkov]]<br>[[Vladímír Pútín]]<br>[[Dímítrí Medvedev]]<br>[[Mikhaíl Misjústín]] | forveri = [[Ígor Ívanov]] | fæddur= {{Fæðingardagur og aldur|1950|3|21}} | fæðingarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] (nú [[Rússland]]i) | maki = María Lavrova | börn = 1 | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | háskóli = [[Alþjóðastofnun Moskvuháskóla]] | undirskrift = Signature of Sergey Lavrov.png }} '''Sergej Víktorovítsj Lavrov''' ([[kyrillískt letur]]: Серге́й Ви́кторович Лавро́в; f. 21. mars 1950) er rússneskur erindreki og stjórnmálamaður sem hefur verið utanríkisráðherra [[Rússland|Rússneska sambandsríkisins]] frá árinu 2004.<ref>{{cite web|title=Lavrov Sergei Viktorovitsj|url=http://www.mid.ru/bdomp/nsite-sv.nsf/f52f8031a8e7330d4325696c00322313/ea87493fb1ef95f8c3256e050047d1b2/$FILE/S.V.%20Lavrov%20(ENG).doc|publisher=Utanríkisráðuneyti rússneska sambandsríkisins|access-date=20. maí 2021}}</ref> Hann er meðlimur í stjórnmálaflokknum [[Sameinað Rússland|Sameinuðu Rússlandi]] og var áður fastafulltrúi Rússa hjá [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]] frá 1994 til 2004. ==Æviágrip== === Uppvöxtur og menntun === Lavrov er fæddur í [[Moskva|Moskvu]]. Faðir hans var [[Armenar|Armeni]] frá [[Tíblisi]] í Georgíu.<ref name="a">Isabelle Lasserre, [http://www.lefigaro.fr/mon-figaro/2014/04/16/10001-20140416ARTFIG00307-serguei-lavrov-le-talleyrand-de-la-diplomatie-russe.php Sergeï Lavrov, le Tayllerand de la diplomatie russe], ''[[Le Figaro]]'', 17. apríl 2014, bls. 8.</ref> Móðir hans '''Kaleria Borisovna Lavrova''' (Larova) var rússnesk, fædd í Noginsk, Noginsky við [[Moskva|Moskvu]]. Lavrov notar fjölskyldunafn móðurinnar en ekki föður sem er ekki algengt í Rússlandi. Larova móðir hans var forstöðumaður í utanríkisviðskiptaráðuneyti [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] og lykilmanneskja í viðskiptasamstarfi Íslands og Rússa um áratugaskeið. Hún fékk Riddarakross árið 2006 hinnar íslensku fálkaorðu.<ref>{{Vefheimild|url=https://is.wikipedia.org/wiki/Or%C3%B0uveitingar_Hinnar_%C3%ADslensku_f%C3%A1lkaor%C3%B0u_2001-2010#Riddarakross_4|titill=Orðuveitingar Hinnar íslensku fálkaorðu 2001-2010|höfundur=Wikipedia|útgefandi=Wikipedia|mánuðurskoðað=maí|árskoðað=2021}}</ref> Lavrov gekk í framhaldsskóla í [[Noginsk]] og útskrifaðist með silfurverðlaun úr menntaskóla. Árið 1972 útskrifaðist Lavrov úr [[Alþjóðastofnun Moskvuháskóla]] sem er elítuháskóli Rússa og diplómataháskóli innan rússneska utanríkisráðuneytisins. Auk [[Rússneska|rússnesku]] talar Lavrov [[Singalíska|singalísku]], [[Maldívska|maldívsku]], [[Enska|ensku]] og er viðræðuhæfur á [[Franska|frönsku]].<ref>[http://www.lexpress.fr/actualite/monde/europe/la-fabrique-des-diplomates-de-poutine_1771355.html La fabrique des diplomates de Poutine], www.lexpress.fr, 11. mars 2016</ref> ===Starfsferill=== Árið 1972 hóf Lavrov störf hjá sendiráði Sovétríkjanna í [[Srí Lanka]]. Frá 1976 til 1981 starfaði hann hjá ýmsum alþjóðadeildum sovéska utanríkisráðuneutisins. Frá 1981 til 1988 var hann ritari og síðan ráðgjafi fastanefndar Sovétríkjanna hjá [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]]. Hann fór fyrir alþjóðaverslunardeild innan rússneska utanríkisráðuneytisins frá 1988 til 1990 og var framkvæmdastjóri alþjóðastofnanadeildar ráðuneytisins frá 1990 til 1992. Frá 1992 til 1994 var Lavrov varautanríkisráðherra rússneska sambandsríkisins, á forsetatíð [[Boris Jeltsín|Borisar Jeltsín]]. Hann var síðan fastafulltrúi Rússlands hjá Sameinuðu þjóðunum frá 1994 til 2004. Á þessum tíma kynntist hann vel innri störfum [[Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna|öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna]] og var forseti þess á nokkrum tímabilum.<ref name="a"/> ===Utanríkisráðherra Rússlands=== Lavrov tók við af [[Ígor Ívanov]] sem utanríkisráðherra Rússlands þann 9. mars 2004. Hann varð jafnframt fastameðlimur í öryggisráði Rússlands. Lavrov átti í slæmu sambandi við bandaríska utanríkisráðherrann [[Condoleezza Rice|Condoleezzu Rice]].<ref name="Pons">Sergueï Lavrov, pilier géopolitique de Poutine, [[Frédéric Pons]], ''Conflits'', nr. 10, júlí-ágúst-september 2016, bls. 16-19</ref> Dagblaðið ''[[The Daily Telegraph]]'' greindi þann 12. september 2008 frá símtali milli Lavrovs og breska utanríkisráðherrans [[David Miliband|Davids Miliband]] um [[Stríð Rússlands og Georgíu|stríð Rússa í Georgíu]] í ágúst sama ár. Haft var eftir Lavrov: „Af hverju í andskotanum heldur þú að þú getir predikað yfir mér?“ (e. „Who are you to fucking lecture me?“).<ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/article-1054850/Who-f--lecture--Russian-ministers-extraordinary-rant-David-Miliband.html 'Who the f*** are you to lecture me?': Russian minister's extraordinary rant at David Miliband], dailymail.co.uk, 13. september 2008</ref> Þegar [[Dímítrí Medvedev]] varð forseti á árunum 2008 til 2012 mildaði Lavrov nokkuð framkomu sína á alþjóðavettvangi. Hann forðaðist að gagnrýna [[Hernaðarinngrip NATÓ í Líbíu|hernaðarinngrip Breta og Frakka í Líbíu]] og mótmælti and-bandarískum lagafrumvörpum á rússneska þinginu.<ref name="Fig">Pierre Avril, „[https://www.lefigaro.fr/international/2016/12/16/01003-20161216ARTFIG00059-serguei-lavrov-diplomate-charmeur-et-intransigeant.php Sergueï Lavrov, diplomate charmeur et intransigeant]“, ''[[Le Figaro]]'', 16. desember 2016, bls. 24.</ref> Frá árinu 2013 hefur Lavrov talað fyrir óbreyttu ástandi í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldinni]] og hefur mótmælt hugsanlegu hernaðarinngripi Sameinuðu þjóðanna í átökin.<ref>Pierre Avril, [http://www.lefigaro.fr/international/2013/09/12/01003-20130912ARTFIG00578-lavrov-le-nouveau-mniet-russe.php Lavrov, le nouveau "M. Niet" russe], ''[[Le Figaro]]'', 13. september 2013, bls. 6.</ref> Hann fundaði með bandaríska utanríkisráðherranum [[John Kerry]] í [[Genf]] og undirritaði með honum sameiginlega yfirlýsingu um eftirlit með beitingu [[efnavopn]]a sýrlensku stjórnarinnar í stríðinu. Milliganga Lavrovs og inngrip Rússa í sýrlensku borgarastyrjöldinna hefur gjarnan verið talið diplómatískur sigur fyrir Rússland.<ref name="Pons"/> Lavrov var þó talinn ósamvinnuþýður ríkisstjórn [[Barack Obama|Baracks Obama]], sem vildi í upphafi reyna að bæta samskipti Bandaríkjanna við Rússland.<ref name="Fig"/> Árið 2014 fundaði Lavrov nokkrum sinnum með John Kerry til að ræða um [[Krímskagakreppan 2014|Krímskagakreppuna]] og afleiðingar [[Úkraínska byltingin 2014|byltingarinnar í Úkraínu]]. Lavrov kom til Íslands í maí 2021 til að sækja ráðstefnu [[Norðurskautsráðið|Norðurskautsráðsins]]. Hann fundaði þar með [[Antony Blinken]], utanríkisráðherra Bandaríkjanna.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.frettabladid.is/frettir/lavrov-og-blinken-hafa-samthykkt-ad-hittast-i-reykjavik/|titill=Lavrov og Blin­ken hafa samþykkt að hittast í Reykja­vík|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|mánuður=12. maí|ár=2021|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=18. maí|höfundur=Lovísa Arnardóttir}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://www.frettabladid.is/frettir/ekkert-leyndarmal-ad-vid-eigum-okkar-agreining/|titill=„Ekkert leyndar­mál að við eigum okkar á­greining“|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|mánuður=19. maí|ár=2021|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=20. maí|höfundur=Magnús H. Jónasson}}</ref> Lavrov er meðal þeirra rússnesku ráðamanna sem hafa sætt persónulegum efnahagsþvingunum vegna hlutverks hans í [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás Rússa í Úkraínu]] árið 2022.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/02/25/frysta_eignir_putins_og_lavrovs/|titill=Frysta eignir Pútíns og Lavrovs|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=25. febrúar|ár=2022|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=19. mars}}</ref> ==Stjórnmálaskoðanir== Sergej Lavrov hefur bent á [[Alexander Gortsjakov]], utanríkisráðherra á ríkisárum [[Alexander 2. Rússakeisari|Alexanders 2. Rússakeisara]], sem fyrirmynd sína í utanríkismálum. Hann hefur bent á að Gortsjakov hafi tekist að koma Rússlandi aftur til vegs og virðingar meðal Evrópuveldanna eftir ósigur landsins í [[Krímstríðið|Krímstríðinu]].<ref name="Pons"/> Lavrov telur að inngrip Bandaríkjanna í [[Kósovóstríðið]] hafi staðfest hnignandi áhrif Rússa á alþjóðasviðinu á tíunda áratugnum.<ref name="Pons"/> Einhliða sjálfstæðisyfirlýsing [[Kósovó]] árið 2008 segir Lavrov að hafi skapað fordæmi fyrir innlimun Rússa á [[Krímskagi|Krímskaga]] árið 2014.<ref>[http://tass.ru/en/politics/854422 Lavrov reminds of Kosovo recognition in connection with Crimea's reunification with Russia], tass.ru, 4 février 2015</ref><ref>[http://archive.mid.ru//brp_4.nsf/0/FD8AF549D728FB9844257CBB002BEDD4 Interview by the Russian Foreign Minister, Sergey Lavrov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160816163301/http://archive.mid.ru//brp_4.nsf/0/FD8AF549D728FB9844257CBB002BEDD4 |date=2016-08-16 }}, in a special edition of the programme “Voskresny vecher s Vladimirom Solovyovim” on the “Russia 1” TV channel, Moskva, 11. apríl 2014</ref> Lavrov er einn valdamesti meðlimur í ríkisstjórn [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] forseta og er einn fárra sem hafa gegnt áhrifastöðu í Rússlandi allt frá byrjun valdatíðar Pútíns.<ref name="Pons"/> Hann hefur fimm sinnum beitt neitunarvaldi gegn ályktunum til að heimila hernaðarinngrip í sýrlensku borgarastyrjöldina á vegum Sameinuðu þjóðanna. Þetta hefur leitt til þess að vestrænir erindrekar kalla hann „Njet-ráðherrann“.<ref>{{Vefheimild|tungumál=fr|titill=Lavrov, minister niet|url=https://www.huffpostmaghreb.com/rene-naba/lavrov-minister-niet_b_13278714.html|vefsíða=huffpostmaghreb.com|mánuður=28. nóvember|ár=2016}}</ref> Líkt og Pútín hefur Lavrov lagt áherslu á friðhelgi landamæra, sér í lagi í borgarastyrjöldunum í Líbíu og Sýrlandi, sem setti hann þó í erfiða stöðu eftir [[Krímskagakreppan 2014|Krímskagakreppuna 2014]].<ref name="a"/> Lavrov hefur gagnrýnt útþenslu [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalagsins]] austur á bóginn, „sífellt nær landamærum Rússlands.“ Hann hefur lýst því yfir að útþensla bandalagsins sé „orsök allra kerfislægra vandamála sem hafa spillt sambandi Rússlands við Bandaríkin og Evrópusambandið.“<ref name="Pons"/> ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Lavrov, Sergej}} {{f|1950}} [[Flokkur:Utanríkisráðherrar Rússlands]] l5fxsxj1zu9yhivwb3pc72mxty2x3xu 1762442 1762441 2022-07-30T00:31:35Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálamaður | nafn = Sergej Lavrov<br>{{small|Сергей Лавров}} | mynd = (Sergey Lavrov) 2019 Comprehensive Test-Ban Treaty Article XIV Conference (48832045357) (cropped).jpg | myndatexti1 = {{small|Sergej Lavrov árið 2019}} | titill= Utanríkisráðherra Rússlands | stjórnartíð_start = [[9. mars]] [[2004]] | forseti = [[Vladímír Pútín]]<br>[[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra = [[Mikhaíl Fradkov]]<br>[[Viktor Zubkov]]<br>[[Vladímír Pútín]]<br>[[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Míkhaíl Míshústín]] | forveri = [[Ígor Ívanov]] | fæddur= {{Fæðingardagur og aldur|1950|3|21}} | fæðingarstaður = [[Moskva|Moskvu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] (nú [[Rússland]]i) | maki = María Lavrova | börn = 1 | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | háskóli = [[Alþjóðastofnun Moskvuháskóla]] | undirskrift = Signature of Sergey Lavrov.png }} '''Sergej Víktorovítsj Lavrov''' ([[kyrillískt letur]]: Серге́й Ви́кторович Лавро́в; f. 21. mars 1950) er rússneskur erindreki og stjórnmálamaður sem hefur verið utanríkisráðherra [[Rússland|Rússneska sambandsríkisins]] frá árinu 2004.<ref>{{cite web|title=Lavrov Sergei Viktorovitsj|url=http://www.mid.ru/bdomp/nsite-sv.nsf/f52f8031a8e7330d4325696c00322313/ea87493fb1ef95f8c3256e050047d1b2/$FILE/S.V.%20Lavrov%20(ENG).doc|publisher=Utanríkisráðuneyti rússneska sambandsríkisins|access-date=20. maí 2021}}</ref> Hann er meðlimur í stjórnmálaflokknum [[Sameinað Rússland|Sameinuðu Rússlandi]] og var áður fastafulltrúi Rússa hjá [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]] frá 1994 til 2004. ==Æviágrip== === Uppvöxtur og menntun === Lavrov er fæddur í [[Moskva|Moskvu]]. Faðir hans var [[Armenar|Armeni]] frá [[Tíblisi]] í Georgíu.<ref name="a">Isabelle Lasserre, [http://www.lefigaro.fr/mon-figaro/2014/04/16/10001-20140416ARTFIG00307-serguei-lavrov-le-talleyrand-de-la-diplomatie-russe.php Sergeï Lavrov, le Tayllerand de la diplomatie russe], ''[[Le Figaro]]'', 17. apríl 2014, bls. 8.</ref> Móðir hans '''Kaleria Borisovna Lavrova''' (Larova) var rússnesk, fædd í Noginsk, Noginsky við [[Moskva|Moskvu]]. Lavrov notar fjölskyldunafn móðurinnar en ekki föður sem er ekki algengt í Rússlandi. Larova móðir hans var forstöðumaður í utanríkisviðskiptaráðuneyti [[Sovétríkin|Sovétríkjanna]] og lykilmanneskja í viðskiptasamstarfi Íslands og Rússa um áratugaskeið. Hún fékk Riddarakross árið 2006 hinnar íslensku fálkaorðu.<ref>{{Vefheimild|url=https://is.wikipedia.org/wiki/Or%C3%B0uveitingar_Hinnar_%C3%ADslensku_f%C3%A1lkaor%C3%B0u_2001-2010#Riddarakross_4|titill=Orðuveitingar Hinnar íslensku fálkaorðu 2001-2010|höfundur=Wikipedia|útgefandi=Wikipedia|mánuðurskoðað=maí|árskoðað=2021}}</ref> Lavrov gekk í framhaldsskóla í [[Noginsk]] og útskrifaðist með silfurverðlaun úr menntaskóla. Árið 1972 útskrifaðist Lavrov úr [[Alþjóðastofnun Moskvuháskóla]] sem er elítuháskóli Rússa og diplómataháskóli innan rússneska utanríkisráðuneytisins. Auk [[Rússneska|rússnesku]] talar Lavrov [[Singalíska|singalísku]], [[Maldívska|maldívsku]], [[Enska|ensku]] og er viðræðuhæfur á [[Franska|frönsku]].<ref>[http://www.lexpress.fr/actualite/monde/europe/la-fabrique-des-diplomates-de-poutine_1771355.html La fabrique des diplomates de Poutine], www.lexpress.fr, 11. mars 2016</ref> ===Starfsferill=== Árið 1972 hóf Lavrov störf hjá sendiráði Sovétríkjanna í [[Srí Lanka]]. Frá 1976 til 1981 starfaði hann hjá ýmsum alþjóðadeildum sovéska utanríkisráðuneutisins. Frá 1981 til 1988 var hann ritari og síðan ráðgjafi fastanefndar Sovétríkjanna hjá [[Sameinuðu þjóðirnar|Sameinuðu þjóðunum]]. Hann fór fyrir alþjóðaverslunardeild innan rússneska utanríkisráðuneytisins frá 1988 til 1990 og var framkvæmdastjóri alþjóðastofnanadeildar ráðuneytisins frá 1990 til 1992. Frá 1992 til 1994 var Lavrov varautanríkisráðherra rússneska sambandsríkisins, á forsetatíð [[Boris Jeltsín|Borisar Jeltsín]]. Hann var síðan fastafulltrúi Rússlands hjá Sameinuðu þjóðunum frá 1994 til 2004. Á þessum tíma kynntist hann vel innri störfum [[Öryggisráð Sameinuðu þjóðanna|öryggisráðs Sameinuðu þjóðanna]] og var forseti þess á nokkrum tímabilum.<ref name="a"/> ===Utanríkisráðherra Rússlands=== Lavrov tók við af [[Ígor Ívanov]] sem utanríkisráðherra Rússlands þann 9. mars 2004. Hann varð jafnframt fastameðlimur í öryggisráði Rússlands. Lavrov átti í slæmu sambandi við bandaríska utanríkisráðherrann [[Condoleezza Rice|Condoleezzu Rice]].<ref name="Pons">Sergueï Lavrov, pilier géopolitique de Poutine, [[Frédéric Pons]], ''Conflits'', nr. 10, júlí-ágúst-september 2016, bls. 16-19</ref> Dagblaðið ''[[The Daily Telegraph]]'' greindi þann 12. september 2008 frá símtali milli Lavrovs og breska utanríkisráðherrans [[David Miliband|Davids Miliband]] um [[Stríð Rússlands og Georgíu|stríð Rússa í Georgíu]] í ágúst sama ár. Haft var eftir Lavrov: „Af hverju í andskotanum heldur þú að þú getir predikað yfir mér?“ (e. „Who are you to fucking lecture me?“).<ref>[http://www.dailymail.co.uk/news/article-1054850/Who-f--lecture--Russian-ministers-extraordinary-rant-David-Miliband.html 'Who the f*** are you to lecture me?': Russian minister's extraordinary rant at David Miliband], dailymail.co.uk, 13. september 2008</ref> Þegar [[Dmítríj Medvedev]] varð forseti á árunum 2008 til 2012 mildaði Lavrov nokkuð framkomu sína á alþjóðavettvangi. Hann forðaðist að gagnrýna [[Hernaðarinngrip NATÓ í Líbíu|hernaðarinngrip Breta og Frakka í Líbíu]] og mótmælti and-bandarískum lagafrumvörpum á rússneska þinginu.<ref name="Fig">Pierre Avril, „[https://www.lefigaro.fr/international/2016/12/16/01003-20161216ARTFIG00059-serguei-lavrov-diplomate-charmeur-et-intransigeant.php Sergueï Lavrov, diplomate charmeur et intransigeant]“, ''[[Le Figaro]]'', 16. desember 2016, bls. 24.</ref> Frá árinu 2013 hefur Lavrov talað fyrir óbreyttu ástandi í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldinni]] og hefur mótmælt hugsanlegu hernaðarinngripi Sameinuðu þjóðanna í átökin.<ref>Pierre Avril, [http://www.lefigaro.fr/international/2013/09/12/01003-20130912ARTFIG00578-lavrov-le-nouveau-mniet-russe.php Lavrov, le nouveau "M. Niet" russe], ''[[Le Figaro]]'', 13. september 2013, bls. 6.</ref> Hann fundaði með bandaríska utanríkisráðherranum [[John Kerry]] í [[Genf]] og undirritaði með honum sameiginlega yfirlýsingu um eftirlit með beitingu [[efnavopn]]a sýrlensku stjórnarinnar í stríðinu. Milliganga Lavrovs og inngrip Rússa í sýrlensku borgarastyrjöldinna hefur gjarnan verið talið diplómatískur sigur fyrir Rússland.<ref name="Pons"/> Lavrov var þó talinn ósamvinnuþýður ríkisstjórn [[Barack Obama|Baracks Obama]], sem vildi í upphafi reyna að bæta samskipti Bandaríkjanna við Rússland.<ref name="Fig"/> Árið 2014 fundaði Lavrov nokkrum sinnum með John Kerry til að ræða um [[Krímskagakreppan 2014|Krímskagakreppuna]] og afleiðingar [[Úkraínska byltingin 2014|byltingarinnar í Úkraínu]]. Lavrov kom til Íslands í maí 2021 til að sækja ráðstefnu [[Norðurskautsráðið|Norðurskautsráðsins]]. Hann fundaði þar með [[Antony Blinken]], utanríkisráðherra Bandaríkjanna.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.frettabladid.is/frettir/lavrov-og-blinken-hafa-samthykkt-ad-hittast-i-reykjavik/|titill=Lavrov og Blin­ken hafa samþykkt að hittast í Reykja­vík|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|mánuður=12. maí|ár=2021|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=18. maí|höfundur=Lovísa Arnardóttir}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://www.frettabladid.is/frettir/ekkert-leyndarmal-ad-vid-eigum-okkar-agreining/|titill=„Ekkert leyndar­mál að við eigum okkar á­greining“|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|mánuður=19. maí|ár=2021|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=20. maí|höfundur=Magnús H. Jónasson}}</ref> Lavrov er meðal þeirra rússnesku ráðamanna sem hafa sætt persónulegum efnahagsþvingunum vegna hlutverks hans í [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás Rússa í Úkraínu]] árið 2022.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/02/25/frysta_eignir_putins_og_lavrovs/|titill=Frysta eignir Pútíns og Lavrovs|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=25. febrúar|ár=2022|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=19. mars}}</ref> ==Stjórnmálaskoðanir== Sergej Lavrov hefur bent á [[Alexander Gortsjakov]], utanríkisráðherra á ríkisárum [[Alexander 2. Rússakeisari|Alexanders 2. Rússakeisara]], sem fyrirmynd sína í utanríkismálum. Hann hefur bent á að Gortsjakov hafi tekist að koma Rússlandi aftur til vegs og virðingar meðal Evrópuveldanna eftir ósigur landsins í [[Krímstríðið|Krímstríðinu]].<ref name="Pons"/> Lavrov telur að inngrip Bandaríkjanna í [[Kósovóstríðið]] hafi staðfest hnignandi áhrif Rússa á alþjóðasviðinu á tíunda áratugnum.<ref name="Pons"/> Einhliða sjálfstæðisyfirlýsing [[Kósovó]] árið 2008 segir Lavrov að hafi skapað fordæmi fyrir innlimun Rússa á [[Krímskagi|Krímskaga]] árið 2014.<ref>[http://tass.ru/en/politics/854422 Lavrov reminds of Kosovo recognition in connection with Crimea's reunification with Russia], tass.ru, 4 février 2015</ref><ref>[http://archive.mid.ru//brp_4.nsf/0/FD8AF549D728FB9844257CBB002BEDD4 Interview by the Russian Foreign Minister, Sergey Lavrov] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160816163301/http://archive.mid.ru//brp_4.nsf/0/FD8AF549D728FB9844257CBB002BEDD4 |date=2016-08-16 }}, in a special edition of the programme “Voskresny vecher s Vladimirom Solovyovim” on the “Russia 1” TV channel, Moskva, 11. apríl 2014</ref> Lavrov er einn valdamesti meðlimur í ríkisstjórn [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] forseta og er einn fárra sem hafa gegnt áhrifastöðu í Rússlandi allt frá byrjun valdatíðar Pútíns.<ref name="Pons"/> Hann hefur fimm sinnum beitt neitunarvaldi gegn ályktunum til að heimila hernaðarinngrip í sýrlensku borgarastyrjöldina á vegum Sameinuðu þjóðanna. Þetta hefur leitt til þess að vestrænir erindrekar kalla hann „Njet-ráðherrann“.<ref>{{Vefheimild|tungumál=fr|titill=Lavrov, minister niet|url=https://www.huffpostmaghreb.com/rene-naba/lavrov-minister-niet_b_13278714.html|vefsíða=huffpostmaghreb.com|mánuður=28. nóvember|ár=2016}}</ref> Líkt og Pútín hefur Lavrov lagt áherslu á friðhelgi landamæra, sér í lagi í borgarastyrjöldunum í Líbíu og Sýrlandi, sem setti hann þó í erfiða stöðu eftir [[Krímskagakreppan 2014|Krímskagakreppuna 2014]].<ref name="a"/> Lavrov hefur gagnrýnt útþenslu [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalagsins]] austur á bóginn, „sífellt nær landamærum Rússlands.“ Hann hefur lýst því yfir að útþensla bandalagsins sé „orsök allra kerfislægra vandamála sem hafa spillt sambandi Rússlands við Bandaríkin og Evrópusambandið.“<ref name="Pons"/> ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Lavrov, Sergej}} {{f|1950}} [[Flokkur:Utanríkisráðherrar Rússlands]] h9k14txn8i9026tng29v0d5p6nm5hol 1 163753 1762439 1719782 2022-07-30T00:30:06Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Sergei Lavrov]] á [[Spjall:Sergej Lavrov]] wikitext text/x-wiki {{Æviágrip lifandi fólks}} {{Þýðing |titill=Sergueï Lavrov |tungumál=fr |id=182716887 }} 1uwn1lw0p1cp36mnbfw597xl0tgirfx 0 163757 1762477 1750052 2022-07-30T01:22:38Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Stjórnmálaflokkur |flokksnafn_íslenska = Sameinað Rússland |flokksnafn_formlegt=Единая Россия |mynd = [[Mynd:ЕдРо (лог).svg|150px|center|]] |litur = #2E4EA4 |leiðtogi = [[Vladímír Pútín]] (óformlega) |formaður = [[Dmítríj Medvedev]] |aðalritari = [[Andrej Túrtsjak]] |þingflokksformaður = [[Sergej Neverov]] |frkvstjr = |stofnendur = [[Sergej Shojgú]], [[Júríj Lúzhkov]], [[Míntímer Shajmíev]] |stofnár = {{start date and age|2001|12|1}} |höfuðstöðvar = 39. byggingin, Kútúsovskíj-götu, [[Moskva|Moskvu]], [[Rússland]]i, 121170<ref>{{cite web|url=http://er.ru/press/society/|title=Единая Россия официальный сайт Партии / Пресс-служба / Контакты|website=er.ru|access-date=2021-05-20|archive-date=2020-09-17|archive-url=https://web.archive.org/web/20200917025315/https://er.ru/press/society/|dead-url=yes}}</ref> |félagatal = 2.073.772 (2013)<ref name="Membership">{{cite web|url=http://www.minjust.ru/common/img/uploaded/docs/2011.02.01_Edinaya_Rossiya_perechen.doc|script-title=ru:ИНФОРМАЦИЯ о численности членов Всероссийской политической партии "ЕДИНАЯ РОССИЯ" в каждом из ее региональных отделений (по состоянию на 1 января 2011 года)|language=ru|format=DOC|publisher=minjust.ru|date=1. febrúar 2011|access-date=20. maí 2021|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20121025025351/http://www.minjust.ru/common/img/uploaded/docs/2011.02.01_Edinaya_Rossiya_perechen.doc|archive-date=25. október 2012}}</ref> |hugmyndafræði = [[Ríkishyggja]], [[íhaldsstefna]], [[Rússland|rússnesk]] [[þjóðernishyggja]] |einkennislitur = Hvítur, blár og rauður {{Colorbox|#2E4EA4}} |vettvangur1 = Sæti á sambandsráðinu |sæti1 = 142 |sæti1alls = 170 |vettvangur2 = Sæti á ríkisdúmunni |sæti2 = 335 |sæti2alls = 450 |vefsíða = [https://er.ru/ er.ru/] |bestu kosningaúrslit = |verstu kosningaúrslit = }} '''Sameinað Rússland''' ([[kyrillískt letur]]: Единая Россия; ''Jedinaja Rossija'') er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálaflokkur. Flokkurinn er sá stærsti í Rússlandi og telur til sín um þrjá fjórðu þingsætanna á rússnesku ríkisdúmunni. Sameinað Rússland hefur haft þingmeirihluta frá árinu 2007. Sameinað Rússland var stofnað í desember 2001 með samruna flokkanna [[Eining (Rússland)|Einingar]] og [[Föðurlandið/Allt Rússland|Föðurlandsins/Alls Rússlands]].<ref>{{Tímarit.is|3501628|Kremlverjar hafa bæði tögl og hagldir|blað=[[Morgunblaðið]]|útgáfudagsetning=13. desember 2003|höfundur=Vjatsjeslav Níkonov|blaðsíða=50-51}}</ref> Flokkurinn styður stefnumál [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta, sem er eiginlegur en óformlegur leiðtogi flokksins.<ref>{{Cite web|url=https://www.rline.tv/news/2018-12-07-peskov-putin-lider-edinoy-rossii/|title=Песков: Путин – лидер "Единой России"|website=Телеканал «Красная Линия»}}</ref> Bestu kosningaúrslit Sameinaðs Rússlands voru í þingkosningum árið 2007, en þá fékk flokkurinn 64,4% atkvæðanna. Fylgi flokkurins dalaði niður í 49,32% árið 2011 en hann var áfram stærsti þingflokkurinn, á undan [[Kommúnistaflokkur rússneska sambandsríkisins|Kommúnistaflokki Rússlands]], sem hlaut 19,19% atkvæða. Í kosningunum 2016 hlaut flokkurinn 54,2% atkvæða en Kommúnistaflokkurinn 13,3%. Sameinað Rússland fylgir engri einsleitri hugmyndafræði en flokkurinn styður fjölbreyttan hóp stjórnmálamanna og embættismanna<ref>{{cite book|last=Roberts|first=S. P.|title=Putin's United Russia Party|url=https://books.google.com/books?id=3QLJBQAAQBAJ&pg=PT189|series=Routledge Series on Russian and East European Studies|year=2012|publisher=Routledge|isbn=9781136588334|page=189}}</ref> sem styðja ríkisstjórn Pútíns.<ref>{{citation|first=Lucan|last=Way|title=Resistance to Contagion: Sources of Authoritarian Stability in the Former Soviet Union|work=Democracy and Authoritarianism in the Postcommunist World|publisher=Cambridge University Press|year=2010|pages=246–247}}</ref> Flokkurinn höfðar síður til hugmyndafræðilegra kjósenda<ref>{{cite book|first=Derek S.|last=Hutcheson|title=Political marketing techniques in Russia|work=Global Political Marketing|publisher=Routledge|year=2010|page=225}}</ref> og því er gjarnan litið á Sameinað Rússland sem „breiðfylkingu“<ref>{{cite book|first=Richard|last=Sakwa|title=The Crisis of Russian Democracy: The Dual State, Factionalism and the Medvedev Succession|publisher=Cambridge University Press|year=2011|pages=217–218}}</ref><ref>{{cite book|first1=Svetlana S.|last1=Bodrunova|first2=Anna A.|last2=Litvinenko|title=New media and political protest: The formation of a public counter-sphere in Russia, 2008–12|work=Russia's Changing Economic and Political Regimes: The Putin years and afterwards|publisher=Routledge|year=2013|pages=29–65, at p. 35}}</ref><ref>{{cite book|first=Richard|last=Rose|title=Understanding Post-Communist Transformation: A bottom up approach|publisher=Routledge|year=2009|page=131}}</ref> eða „valdaflokk“.<ref>{{cite book|first=Thomas|last=Remington|title=Patronage and the Party of Power: President—Parliament Relations under Vladimir Putin|work=Power and Policy in Putin's Russia|publisher=Routledge|year=2013|page=106|access-date=22 August 2016|url=https://books.google.com/books?id=6QjcAAAAQBAJ|isbn=9781317989943}}</ref><ref>{{cite book|first=Bryon J.|last=Moraski|title=The Duma's electoral system: Lessons in endogeneity|work=Routledge Handbook of Russian Politics and Society|publisher=Routledge|year=2013|page=109|access-date=22 August 2016|url=https://books.google.com/books?id=yGOpAgAAQBAJ|isbn=9781136641022}}</ref> Árið 2009 lýsti flokkurinn yfir að hugmyndafræði sín væri „rússnesk íhaldsstefna“.<ref name="Mezhuev115">{{cite book|first=Boris V.|last=Mezhuev|title=Democracy in Russia: Problems of Legitimacy|work=Power and Legitimacy—Challenges from Russia|publisher=Routledge|year=2013|page=115}}</ref><ref name="White2011_362">{{cite book|first=Stephen|last=White|title=Understanding Russian Politics|url=https://archive.org/details/understandingrus00whit|url-access=limited|publisher=Cambridge University Press|year=2011|page=[https://archive.org/details/understandingrus00whit/page/n379 362]}}</ref> Sameinað Rússland hlaut um helming atkvæða í þingkosningum ársins 2021 samkvæmt opinberum talningum en talið er að kosningasvindl hafi verið útbreitt og hart var sótt að fjölmiðlum og stjórnarandstæðingum í aðdraganda þeirra.<ref>{{Vefheimild|titill=Ásakanir um eitt mesta kosningasvindl síðari tíma|url=https://www.ruv.is/frett/2021/09/21/asakanir-um-eitt-mesta-kosningasvindl-sidari-tima|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Dagný Hulda Erlendsdóttir|ár=2021|mánuður=21. september|árskoðað=2021|mánuðurskoðað=21. september}}</ref> ==Ásakanir um spillingu== Stjórnarandstaðan hefur ítrekað sakað Sameinað Rússland um að standa fyrir kerfislægri [[spilling]]u og hefur gjarnan kallað það „flokk bófa og ræningja“ (rússneska: ''партия жуликов и воров''; uppnefnið er upprunnið hjá aðgerðasinnanum [[Alexei Navalní]]).<ref>{{Vefheimild |tungumál=rússneska|titill=Большинство тех, кто голосовал против ПЖиВ, не читали Навального, не ужасались происшествию на Ленинском проспекте. У каждого из них случился какой-то свой персональный Ленинский проспект|url=https://www.novayagazeta.ru/articles/2011/12/06/47195-bolshinstvo-teh-kto-golosoval-protiv-pzhiv-ne-chitali-navalnogo-ne-uzhasalis-proisshestviyu-na-leninskom-prospekte-u-kazhdogo-iz-nih-sluchilsya-kakoy-to-svoy-personalnyy-leninskiy-prospekt|útgefandi=''[[Novaja Gazeta]]''|mánuður=7. desember|ár=2011|mánuðurskoðað=3. apríl|árskoðað=2022}}</ref> Í október 2011 birti ''[[Novaja Gazeta]]'' grein sem fjallaði um fólk sem hafði skrifað slagorðið „flokkur bófa og ræningja“ á peningaseðla í mótmælaskyni.<ref>{{Vefheimild|tungumál=rússneska|titill=«Жулики и воры» пошли по рукам |url=https://www.novayagazeta.ru/articles/2011/10/12/46273-171-zhuliki-i-vory-187-poshli-po-rukam |útgefandi=''[[Novaja Gazeta]]'' |mánuður=12. október|ár=2011 |mánuðurskoðað=3. apríl|árskoðað=2022}}</ref> Þann 24. nóvember 2011 sagði ríkisþingmaðurinn [[Aleksandr Khínshtejn]], sem er meðlimur í Sameinuðu Rússlandi, í sjónvarpsumræðum á stöðinni ''Russia-1'': {{Tilvitnun2|Sameinað Rússland virkar. Það gerir allt til að bæta lífsskilyrði í landinu okkar. Þeir tala við okkur um „flokk bófa og ræninga.“ Ég skal svara þeim. Það er betra að vera í „flokki bófa og ræningja“ en í „flokki morðingja, nauðgara og ruplara.“<ref>[http://www.ura.ru/content/svrd/25-11-2011/news/1052137155.html «Партия жуликов и воров» схлестнулась в прямом эфире с «Партией убийц и насильников». Жириновский двум уральским единороссам из ФСБ: «Нам с вами срать на одном поле противно» // УРА.ru: 25.11.2011]</ref>}} ==Tilvísanir== <references/> {{stubbur|Rússland|stjórnmál}} {{s|2001}} [[Flokkur:Rússneskir stjórnmálaflokkar]] rxdgekhcdvu5iwljvrg5it0n921vxav 0 164040 1762313 1729708 2022-07-29T15:43:08Z Akigka 183 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Map_of_the_Legal_systems_of_the_world_(en).png|thumb| Réttarkerfi heimsins. Meginlandsréttur gildir í grænbláu löndunum.]] '''Meginlandsréttur''' (einnig kallaður '''rómversk-germanskur réttur'''<ref name=":0">Davíð Þór Björgvinsson. (1990). Samanburðarlögfræði. ''Tímarit Lögfræðinga'' 40(4) [https://timarit.is/page/4901099#page/n13/mode/2up Greinin á timarit.is]</ref>) er [[réttarkerfi]] sem upprunið er á [[Meginland Evrópu|meginlandi Evrópu]] og hefur síðan verið tekið upp í mörgum löndum víða um heim. Meginlandsréttur á rætur að rekja til [[Rómarréttur|Rómarréttar]] og byggir fyrst og fremst á [[Settur réttur|skráðum réttarreglum]] sem [[réttarheimild]]. Meginlandsréttur er gjarnan skilgreindur í andstöðu við hinn [[England|enska]] [[fordæmisréttur|fordæmisrétt]] sem þróaðist á [[Miðaldir|miðöldum]] og byggir á [[Dómafordæmi|dómafordæmum]] sem helstu réttarheimild.<ref>{{Cite book|url=http://oxfordhandbooks.com/view/10.1093/oxfordhb/9780199935352.001.0001/oxfordhb-9780199935352-e-26|title=The Future of Legal Families|last=Husa|first=Jaakko|date=2016-05-02|publisher=Oxford University Press|volume=1|language=en|doi=10.1093/oxfordhb/9780199935352.013.26}}</ref> Meginlandsréttur er í grunninn sóttur í lagabálk [[Austrómverska keisaradæmið|Býsansríkis]], ''[[Corpus Iuris Civilis]]'' en hefur orðið fyrir áhrifum frá [[lögbók Napóleons]], [[Germanskur venjuréttur|germönskum venjurétti]], [[Kirkjuréttur|kirkjurétti]] og ýmsum staðbundnum réttarvenjum. Auk þess hafa seinni tíma stefnur og straumar haft áhrif, t.d. [[náttúruréttur]] og [[vildarréttur]].<ref>Charles Arnold Baker, ''The Companion to British History'', s.v. "Civilian" (London: Routledge, 2001), 308.</ref> Bent hefur verið á að vafasamt sé að líta á meginlandsrétt sem eitt réttarkerfi, heldur sé hægt að skipta honum í þrjá meginstrauma sem hafa hver sín sérkenni, þ.e. Napóleonsrétt, þýskan rétt og norrænan rétt (sem m.a. gildir á [[Ísland|Íslandi]]).<ref name=":0" /> Munurinn þarna á milli felst t.d. í því hvernig löggjöf er sett fram og hvernig [[Dómstóll|dómstólar]] starfa. == Tilvísanir == {{reflist}} {{stubbur|lögfræði}}  [[Flokkur:Réttarkerfi]] ea9h9ysply1yikvv0n8iahtdbp635bw 14 164364 1762537 1724223 2022-07-30T08:52:41Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp þeirra kunnáttu á Kulere máli. [[Flokkur:Notendur eftir tungumáli]] 0w8tzxyujds01foyfeo7ubh06v7luer 14 164365 1762581 1724224 2022-07-30T09:10:37Z Snaevar-bot 20904 /* top */flokka notendaflokka using [[Project:AWB|AWB]] wikitext text/x-wiki Notendur í þessum flokk hafa gefið upp að þeir hafi N-stigs kunnáttu á Kulere [[Flokkur:Notandi kul|M]] rw7r21zk3kvwnb50kyi528mk0ejdj4w 0 166852 1762498 1761764 2022-07-30T01:59:46Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{líðandi stund}} {{stríðsátök | conflict = Innrás Rússa í Úkraínu 2022 | partof = [[Stríð Rússlands og Úkraínu|stríði Rússlands og Úkraínu]] |image=2022 Russian invasion of Ukraine.svg |image_size=250px |caption= Árásir á Úkraínu |place=[[Úkraína]] |date=[[24. febrúar]] [[2022]] – |combatant1={{RUS}} [[Rússland]]<br>[[File:Flag of Donetsk People's Republic.svg|20px]] [[Alþýðulýðveldið Donetsk]]<br>[[File:Flag of the Luhansk People's Republic.svg|20px]] [[Alþýðulýðveldið Luhansk]]<br>'''Stuðningur:'''<br>{{BLR}} [[Hvíta-Rússland]] |combatant2={{UKR}} [[Úkraína]] |commander1= {{RUS}} [[Vladímír Pútín]]<br>{{RUS}} [[Míkhaíl Míshústín]]<br>{{RUS}} [[Sergej Shojgú]]<br>{{RUS}} [[Sergej Lavrov]]<br>{{RUS}} [[Aleksandr Dvorníkov]]<br>{{RUS}} [[Ramzan Kadyrov]]<br>{{BLR}} [[Alexander Lúkasjenkó]] |commander2= {{UKR}} [[Volodímír Selenskíj]]<br>{{UKR}} [[Denys Sjmyhal]]<br>{{UKR}} [[Vitalí Klitsjkó]]<br>{{UKR}} [[Dmítró Kúleba]]<br>{{UKR}} [[Írýna Vereshjúk]]<br>{{UKR}} [[Oleksíj Rezníkov]] |strength1={{Collapsible list|title=Sjá lista|'''{{RUS}} Rússland:''' * 900.000 (fastaher) * 554.000 (hernaðarhreyfingar) * 2.000.000 (varalið)<ref name="The Military Balance2021">{{cite book |title=The military balance 2021 |date=2021 |publisher=[[International Institute for Strategic Studies]] |location=Abingdon, Oxon |isbn=978-1032012278}}</ref> * Þ. á m. 175.000<ref>{{cite news|url=https://www.nytimes.com/2022/01/10/us/politics/russia-ukraine-helicopters.html |author-last1=Julian E. |author-first1=Barnes |author-last2=Michael |author-first2=Crowley |author-last3=Eric |author-first3=Schmitt |title=Russia Positioning Helicopters, in Possible Sign of Ukraine Plans|date=10 January 2022|website=[[The New York Times]] |access-date=20 January 2022 |archive-date=22 January 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220122100818/https://www.nytimes.com/2022/01/10/us/politics/russia-ukraine-helicopters.html |url-status=live |url-access=subscription |language=en |quote=American officials had expected additional Russian troops to stream toward the Ukrainian border in December and early January, building toward a force of 175,000.}}</ref>–190.000<ref>{{cite news|author-last=Bengali |author-first=Shashank |date=18 February 2022|title=The U.S. says Russia's troop buildup could be as high as 190,000 in and near Ukraine. |language=en-US |work=The New York Times |url=https://www.nytimes.com/live/2022/02/18/world/ukraine-russia-news|access-date=18 February 2022 |url-access=subscription |archive-date=18 February 2022 |archive-url=https://web.archive.org/web/20220218063637/https://www.nytimes.com/live/2022/02/18/world/ukraine-russia-news |url-status=live}}</ref> við úkraínsku landamærin}} |strength2={{Collapsible list|title=Sjá lista| * '''{{UKR}} Úkraína:''' * 209.000 (fastaher) * 102.000 (hernaðarhreyfingar) * 900.000 (varalið)<ref name="The Military Balance2021" />}} |casualties1={{small|Alls um 16.000+ drepnir (skv. BNA)<br>39.000 drepnir (skv. Úkraínumönnum)<br>Um 1.300 drepnir (skv. Rússum)}} |casualties2={{small|Alls um 2.000-4.000 (skv. BNA)<br> 2.500-3.000 drepnir (skv. Úkraínumönnum)<br> 23.000 skv. Rússum}} | casualties3='''Almennir borgarar drepnir: Um 12.000-28.000 (skv. Úkraínu) }} Þann 24. febrúar 2022 gerðu [[Rússland|Rússar]] '''innrás í [[Úkraína|Úkraínu]]'''. Innrásin er hluti af [[Stríð Rússlands og Úkraínu|hernaðardeilum á milli ríkjanna]] sem hafa staðið yfir frá árinu 2014. Stríðið skapaði milljóna manna flóttamannastraum sem var sá mesti frá [[seinni heimsstyrjöld]]. ==Aðdragandi== {{aðalgrein|Evrómajdan|Úkraínska byltingin 2014|Krímskagakreppan 2014}} Átök Rússlands og Úkraínu má rekja aftur til ársins 2014, til [[Evrómajdan]]-mótmælanna og [[Úkraínska byltingin 2014|úkraínsku byltingarinnar]] þar sem forsetanum [[Viktor Janúkóvitsj]] var steypt af stóli. Janúkóvitsj hafði verið náinn bandamaður ríkisstjórnar Rússlands og [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta, og hafði í aðdraganda mótmælanna hætt við fyrirhugað samkomulag um nánara samband Úkraínu við [[Evrópusambandið]].<ref>{{Vefheimild|titill=Enn mótmælt í Kænugarði|url=https://www.ruv.is/frett/enn-motmaelt-i-kaenugardi-0|útgefandi=[[RÚV]]|ár=2013|mánuður=13. desember|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar}}</ref> Eftir að Janúkóvitsj var steypt af stóli sendu Rússar herlið á [[Krímskagi|Krímskaga]] og héldu þar atkvæðagreiðslu sem leiddi til þess að Krímskagi var formlega innlimaður inn í rússneska sambandsríkið.<ref>{{Vefheimild |titill=Krímskagi formlega orðinn hluti af Rússlandi |mánuður=21. mars|ár=2014|mánuðurskoðað=24. febrúar|árskoðað=2022|útgefandi=''[[Vísir|Vísir]]''|url=http://www.visir.is/g/2014140329782}}</ref> Árið 2014 hófust jafnframt uppreisnir í austurhluta Úkraínu, þar sem meirihluti íbúa er [[Rússneska|rússneskumælandi]].<ref>{{Tímarit.is|6161282|Fasistar og hryðjuverkamenn|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Guðsteinn Bjarnason|útgáfudagsetning=30. ágúst 2014|blaðsíða=28}}</ref> Aðskilnaðarsinnarnir í austurhluta Úkraínu lýstu yfir stofnun sjálfstæðra „alþýðulýðvelda“ í [[Donetsk]] og [[Luhansk]]. Rússar veittu aðskilnaðarsinnunum aðstoð en stjórnvöld í Rússlandi neituðu því jafnan að um væri að ræða rússneska stjórnarhermenn.<ref>{{Tímarit.is|6916370|Hyggjast stofna Litla Rússland|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Bogi Þór Arason|útgáfudagsetning=1. ágúst 2017|blaðsíða=17}}</ref><ref>{{Tímarit.is|6334764|Efast um að friður komist á|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Bogi Þór Arason|útgáfudagsetning=13. febrúar 2015|blaðsíða=24}}</ref> ==Innrásin== [[Mynd:Житловий будинок на вул. Лобановського, 6-А після обстрілу.jpg|thumb|left|Þann 26. febrúar hæfði rússnesk eldflaug blokk í Kænugarði.]] Undir lok ársins 2021 og í byrjun ársins 2022 söfnuðu Rússar tæplega 200.000 manna herliði við landamæri Úkraínu, sem vakti ótta í Úkraínu og á Vesturlöndum um að Pútín hygðist fyrirskipa innrás í landið.<ref>{{Vefheimild|titill=Óttinn við innrás Rússa í Úkraínu magnast enn|url=https://www.ruv.is/frett/2021/12/04/ottinn-vid-innras-russa-i-ukrainu-magnast-enn|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson|ár=2021|mánuður=4. desember|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Rússnesk stjórnvöld þvertóku ítrekað fyrir að innrás væri yfirvofandi en ráðamenn þar lögðu jafnframt fram kröfur um að Úkraínu yrði meinaður aðgangur að [[Atlantshafsbandalagið|Atlantshafsbandalaginu]] um alla framtíð og að bandalagið fjarlægði alla hermenn og öll vopn sín úr [[Austur-Evrópa|Austur-Evrópu]].<ref>{{Vefheimild|titill=Segja Rússa nær því að gera innrás í Úkraínu|url=https://www.visir.is/g/20222224189d/segja-russa-naer-thvi-ad-gera-innras-i-ukrainu|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Samúel Karl Ólason|ár=2022|mánuður=17. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> ===Febrúar=== Þann 21. febrúar viðurkenndi Pútín sjálfstæði [[Alþýðulýðveldið Donetsk|Alþýðulýðveldanna Donetsk]] og [[Alþýðuýðveldið Luhansk|Luhansk]], héraða rússneskumælandi aðskilnaðarsinna sem höfðu klofið sig frá Úkraínu árið 2014 með stuðningi Rússa.<ref>{{Vefheimild|titill=Pútín viðurkennir sjálfstæði Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/putin-vidurkennir-sjalfstaedi-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=22. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Pútín sendi í kjölfarið rússneska hermenn yfir úkraínsku landamærin til að gegna „friðargæslu“ í Donetsk og Luhansk.<ref>{{Vefheimild|titill=Hefur þegar skipað hernum inn í Donetsk og Luhansk|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/21/hefur-thegar-skipad-hernum-inn-i-donetsk-og-luhansk|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Ólöf Ragnarsdóttir|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Í ræðu sem Pútín hélt við viðurkenningu sína á sjálfstæði héraðanna efaðist hann um sögulegar forsendur fyrir Úkraínu sem sjálfstæðu ríki og sakaði stjórnvöld þar um að fremja þjóðarmorð.<ref>{{Vefheimild|titill=Eldræða Pútíns réttlætir innrás Rússa í Úkraínu - herlið sent af stað|url=https://stundin.is/grein/14821/eldmessa-putins-rettlaetir-innras-russa-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Stundin]]''|höfundur=Jón Trausti Reynisson|ár=2022|mánuður=21. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=22. febrúar}}</ref> Morguninn 24. febrúar 2022 hófu Rússar allsherjarinnrás í Úkraínu. Innrásin fór fram bæði frá héruðunum í austurhluta landsins, frá Krímskaga og frá [[Hvíta-Rússland]]i með stuðningi stjórnar [[Alexander Lúkasjenkó|Alexanders Lúkasjenkó]].<ref>{{Vefheimild|titill=Bein lýsing - Innrás í Úkraínu|url=https://www.frettabladid.is/frettir/bein-lysinginnras-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Vakt­in: Alls­herj­ar­inn­rás Rúss­a í Úkra­ín­u|url=https://www.visir.is/g/20222226904d/sprengjum-rignir-yfir-kaenugard|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=24. febrúar|höfundur= Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir, Atli Ísleifsson og Samúel Karl Ólason}}</ref> Rússneski herinn gerði árás á olíubirgðastöð suður af Kýiv.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/27/oliubirgdastod-og-oliuleidsla-standa-i-ljosum-logum|titill=Olíubirgðastöð og olíuleiðsla standa í ljósum logum|útgefandi=[[RÚV]]|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=2. mars|mánuður=27. febrúar|ár=2022|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson}}</ref> Í yfirlýsingu sinni um innrásina sagði Pútín markmið hennar vera að brjóta niður hernaðarmátt Úkraínu og „afmá [[Nasismi|nasisma]]“ úr stjórn ríkisins.<ref>{{Vefheimild|titill=Mark­miðið að brjóta niður hernaðar­mátt Úkraínu og „afmá nas­ismann“|url=https://www.visir.is/g/20222226950d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Atli Ísleifsson|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars}}</ref> Hugmyndin um að Úkraínu sé stýrt af [[Nýnasismi|nýnasistum]] hefur verið áberandi í rússneskum áróðri til réttlætingar innrásinni. Hún styðst sumpart við starfsemi nýnasískra öfgaþjóðernishreyfinga á borð við [[Azovsveitin]]a, sem hefur stöðu undirliðs í úkraínska þjóðvarðliðinu og hefur barist í [[Stríð Rússlands og Úkraínu|stríðinu í austurhluta Úkraínu]] frá 2014.<ref>{{Vefheimild|titill=Öfgahægrivandinn ekki meiri í Úkraínu en í nágrannaríkjunum|url=https://kjarninn.is/skyring/ofgahaegrivandinn-ekki-meiri-i-ukrainu-en-i-nagrannarikjunum/|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Arnar Þór Ingólfsson |ár=2022|mánuður=6. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars}}</ref> Hreyfingin situr hins vegar ekki í ríkisstjórn Úkraínu og framboð tengt henni fékk enga kjörna fulltrúa í síðustu þingkosningum landsins. Úkraínumenn hafa þvertekið fyrir ásakanir Pútíns um nasisma og hafa bent á að forseti landsins, [[Volodímír Selenskíj]], sé sjálfur [[Gyðingar|Gyðingur]] og hafi misst ættingja í [[Helförin]]ni.<ref>{{Vefheimild|titill=Rússar og Úkraínumenn skiptast á nasistaásökunum|url=https://www.frettabladid.is/frettir/russar-og-ukrainumenn-skiptast-a-nasistaasokunum/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|höfundur=Þorgrímur Kári Snævarr |ár=2022|mánuður=26. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars}}</ref> Rússnesk stjórnvöld hafna því að um innrás sé að ræða og kalla átökin í Úkraínu ávallt „sérstaka hernaðaraðgerð.“<ref>{{Vefheimild|titill=Sprengjuárásir hafnar í Úkraínu|url=https://kjarninn.is/frettir/sprengjuarasir-hafnar-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Sunna Ósk Logadóttir|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=19. mars}}</ref> Umfjöllun um innrásina hefur verið stranglega ritskoðuð innan Rússlands og þungar refsingar hafa verið lagðar við því að nota hugtökin stríð eða innrás um atburðina.<ref>{{Vefheimild|titill=Andóf í Rússlandi undir ægivaldi Pútíns|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/03/andof-i-russlandi-undir-aegivaldi-putins|útgefandi=[[RÚV]]|höfundur=Anna Kristín Jónsdóttir|ár=2022|mánuður=3. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=19. mars}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Rússar loka á erlenda fjölmiðla|url=https://www.visir.is/g/20222230648d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir|meðhöfundur=Samúel Karl Ólason |ár=2022|mánuður=4. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=19. mars}}</ref> ===Mars=== [[Mynd:Russian bombardment on the outskirts of Kharkiv.jpg|thumb|right|Sprengjum er varpað á útjaðra [[Karkív]] þann 1. mars.]] Rússar sátu um [[Karkív]], aðra stærstu borg landsins en mættu harðri mótstöðu. Ráðist var m.a. á ráðhúsið, hersjúkrahús og skóla. <ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/02/russneskir-fallhlifarhermenn-lentir-i-kharkiv|titill=Rússneskir fallhlífarhermenn lentir í Kharkiv|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=2. mars|árskoðað=2022|ár=2022|mánuður=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> Harðar árásir voru á borgir í suðri, [[Kherson]] og [[Mariupol]], með eldflaugum og stórskotaliði.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.visir.is/g/20222229781d/versti-dagur-stridsins-hingad-til|titill=Versti dagur stríðsins hingað til|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|mánuðurskoðað=2. mars|árskoðað=2022|mánuður=2. mars|höfundur=Hallgerður Kolbrún E. Jónsdóttir}}</ref> Í Kýiv var fjarskiptaturn sprengdur.<ref>{{Vefheimild|titill= Sjónvarpsturninn sprengdur og útsendingar rofnar|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/03/01/sjonvarpsturninn_sprengdur_og_utsendingar_rofnar/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=2. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=3. mars}}</ref> Kherson féll í hendur rússneskra hermanna þann 3. mars, á áttunda degi innrásarinnar, og var þá fyrsta úkraínska stórborgin sem var hernumin.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/03/russar-hafa-hertekid-ukrainsku-hafnarborgina-kherson|titill=Rússar hafa hertekið úkraínsku hafnarborgina Kherson|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=3. mars|árskoðað=2022|mánuður=3. mars|ár=2022|höfundur=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> Flóttafólk streymdi til Evrópulanda frá Úkraínu, aðallega Póllands, voru þeir orðnir tæpar 2 milljónir 8. mars.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/08/yfir-1700000-hafa-fluid-ukrainu|titill=Yfir 1.700.000 hafa flúið Úkraínu|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=8. mars|árskoðað=2022|mánuður=8. mars|ár=2022|höfundur=Ævar Örn Jósepsson}}</ref> Þann 11. mars voru gerðar loftárásir í borgum í norðvestri; [[Lútsk]] og [[Ívanó-Frankívsk]]. Einnig í [[Dnípró]] í miðhlutanum. Loftárás var gerð 13. mars á herflugvöll nærri [[Lviv]] við pólsku landamærin þar sem tugir létust. Úkraínumenn hófu gagnsókn á ýmsum stöðum t.d. vestur af Kýiv og tóku landsvæði aftur.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-60847188 Ukraine war: Ukrainian fightback gains ground west of Kyiv] BBC, sótt 24. mars 2022</ref> Loftárás var gerð á rússneskt herskip við Berdjansk við Azovhaf.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-60859337 Russian warship destroyed in occupied port of Berdyansk, says Ukraine] BBC skoðað 24. mars 2022</ref> Mariupol var eyðilögð að mestu og flestir íbúanna flúðu. Rússar gerðu m.a. árás á leikhús þar sem borgarar höfðu flúið. Um 300 létust.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/25/ottast-ad-300-hafi-latist-i-aras-a-leikhus-i-mariupol|titill=Óttast að 300 hafi látist í árás á leikhús í Mariupol|útgefandi=[[RÚV]]|mánuður=25. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=25. mars|árskoðað=2022|höfundur=Bogi Ágústsson}}</ref> Flestir íbúanna höfðu flúið í lok mars og um 5.000 látist. 29. mars var gerð loftárás á stjórnarbyggingu í borginni [[Mykolaiv]] í suðri. Daginn eftir voru gerðar árásir á [[Tsjernihív]] í norðri.<ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-60925713 War in Ukraine: Russia launches new attacks after peace promise] BBC, sótt 30. mars 2022.</ref> Undir lok marsmánaðar hófu rússneskar hersveitir undir stjórn hershöfðingjans [[Alexander Tsjaíjkó|Alexanders Tsjaíjkó]] að hörfa frá Kænugarði, sem hafði verið umsetinn frá því stuttu eftir að innrásin hófst.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.frettabladid.is/frettir/russar-horfa-til-baka-til-ad-reyna-aftur-sidar-ad-umkringja-kaenugard/|titill=Rússar hörfa til baka til að umkringja Kænugarð síðar|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|mánuðurskoðað=4. apríl|árskoðað=2022|mánuður=29. mars|ár=2022|höfundur=Ari Brynjólfsson}}</ref> Þrátt fyrir að hafa ekki náð að hertaka höfuðborgina sögðust Rússar hafa náð upphaflegum markmiðum sínum og að þeir myndu nú einbeita sér að frelsun [[Donbas]]-héraðanna í austurhluta Úkraínu.<ref>{{Vefheimild|titill=Rússar segjast ætla að draga úr árásum við Kyiv |url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/29/russar-segjast-aetla-ad-draga-ur-arasum-vid-kyiv|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=4. apríl|árskoðað=2022|mánuður=30. mars|ár=2022|höfundur=Ólöf Rún Erlendsdóttir}}</ref><ref>{{Vefheimild|url=https://www.visir.is/g/20222240094d|titill=Rússar segjast hafa náð markmiðum sínum og einbeita sér að Donbas|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|mánuðurskoðað=4. apríl|árskoðað=2022|mánuður=25. mars|ár=2022|höfundur=Samúel Karl Ólason}}</ref> Vegna undanhalds Rússa endurheimtu Úkraínumenn mikið landsvæði í kringum Kænugarð, allt að 35 kílómetra austan við borgina.<ref>{{Vefheimild|titill= Úkraínumenn spyrna til baka|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/03/25/ukrainumenn_spyrna_til_baka/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=25. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=4. mars}}</ref> Meðal annars endurheimtu úkraínskir hermenn bæinn [[Irpín]] þann 28. mars.<ref>{{Vefheimild|titill= Úkraínski herinn endur­heimtir Irpin|url=https://www.frettabladid.is/frettir/ukrainski-herinn-endurheimtir-irpin/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=28. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=3. apríl|höfundur= Ingunn Lára Kristjánsdóttir}}</ref> ===Apríl=== Árás var gerð á hafnarborgina [[Ódesa]] í suðvesturhlutanum. Eftir að Rússar hörfuðu frá úthverfum Kænugarðs tilkynnti úkraínski ríkissaksóknarinn [[Irína Venediktóva]] að lík 410 almennra borgara hefðu fundist á svæðunum sem Rússar höfðu haft umráð yfir. Einnig tilkynntu Úkraínumenn að 280 lík hefðu fundist í fjöldagröfum í borginni [[Bútsja]], sem Rússar höfðu hernumið en svo hörfað frá.<ref>{{Vefheimild|titill= „410 lík finnast á víð og dreif við Kænugarð|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/04/03/410_lik_finnast_a_vid_og_dreif_vid_kaenugard/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=3. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=3. mars}}</ref> Úkraínumenn sökuðu Rússa um að standa fyrir úthugsuðum fjöldamorðum á almennum borgurum á meðan þeir réðu yfir borginni en Rússar höfnuðu ásökununum.<ref>{{Vefheimild|titill= „Úthugsuð fjöldamorð“ |url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/04/03/uthugsud_fjoldamord/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=3. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=3. mars}}</ref> Rússar hófu sókn í austurhéruðunum eða [[Donbas]] og gerðu þar loftárásir eftir að hafa hörfað úr svæðum í norðri. Fólksflótti varð úr austurhéruðunum.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/04/06/arasir-hardna-i-austurherudum-ukrainu Árásir harðna í austurhéruðum Úkraínu] RÚV, sótt 6. apríl 2022.</ref> Loftárás var gerð á almenna borgara á lestarstöð í borginni [[Kramatorsk]]. Tugir létust. <ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/04/08/tugir-letust-i-loftaras-a-jarnbrautarstod-i-donetsk Tugir létust í loftárás á járnbrautarstöð í Donetsk] RÚV, sótt 8/4 2022.</ref> [[Ursula von der Leyen]] forseti framkvæmdastjórnar Evrópusambandsins kom til fundar við Selenskí í Kýiv. Hún lofaði skjótri afgreiðslu ef Úkraína sækti um aðild að Evrópusambandinu og aukinni fjárhagsaðstoð við landið. <ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/04/09/ukraina-a-heima-i-evropufjolskyldunni Úkraína á heima í Evrópufjölskyldunni] RÚV, sótt 9/4 2022</ref> [[Mynd:Russian cruiser Moskva.jpg|thumb|left|Rússneska beitiskipinu ''Moskvu'' var sökkt á Svartahafi af úkraínskum loftskeytum þann 14. apríl.]] Þann 14. apríl gerði Úkraínuher loftárás á þriðja stærsta skip rússneska flotans, [[beitiskip]]ið ''Moskvu'', á Svartahafi.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61103927 Russian warship Moskva: What do we know?] BBC sótt 14. apríl 2022</ref> Staðfest var síðar sama dag að skipinu hefði verið sökkt.<ref>{{Vefheimild|titill= Flaggskip Rússa í Svartahafi sokkið|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/04/14/flaggskip_russa_i_svartahafi_sokkid/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=14. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=14. mars}}</ref> Rússar sögðu að kviknað hafi í vopnageymslu skipsins og minntust ekki á loftárás. Rússar hófu nýja stórsókn í austurhéruðum Úkraínu þann 19. apríl.<ref>{{Vefheimild|titill=Stórsókn Rússa í Donbas hafin|url=https://www.mbl.is/frettir/burdargrein/2022/04/18/storsokn_russa_i_donbas_hafin/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=19. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=19. mars}}</ref> Maríupol var umkringd af Rússum fyrir utan Azovstal-járnvinnsluverið þar sem úkraínskir hermenn og borgarar héldu til.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61175675 Mariupol steelworks: 'Block it so a fly can't pass,' Putin orders] BBC, sótt 23/4 2022</ref> Árásir á lestarstöðvar 25. apríl í vestur-Úkraínu var liður í því að stöðva vopnaflutninga til landsins að sögn Rússa. 26. apríl bárust fregnir af sprengingum í héraðinu [[Transnistría]] sem er innan [[Moldóva|Moldóvu]]. Leiðtogi rússneska þjóðarbrotsins þar sagði að Úkraínumenn hefðu staðið fyrir þeim en Úkraínumenn sögðu þetta vera átyllu fyrir árás í héraðið.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/04/27/asakanir-ganga-a-vixl-vegna-sprenginga-i-moldovu Ásakanir ganga á víxl vegna sprenginga í Moldóvu] RÚV, sótt 27/4</ref> [[António Guterres]], aðalritari Sameinuðu þjóðanna, fór til fundar í Moskvu og Kænugarði til friðarumleitanna og ræddi við Pútín og Selenskíj. Á meðan Guterres var í Kænugarði voru loftárásir gerðar á borgina. ===Maí=== Byrjað var að hleypa borgurum frá Azovstal-verksmiðjunni en samningar um björgun hafa reynst erfiðir. Þann 7. maí bárust fregnir um að öllum almennum borgurum verið bjargað úr verksmiðjunni.<ref>{{Vefheimild|titill=Allir al­­mennir borgarar farnir frá Azovs­­tal verk­smiðjunni|url=https://www.frettabladid.is/frettir/allir-almennir-borgarar-farnir-fra-azovstal-verksmidjunni/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|höfundur=Sigurjón Björn Torfason|ár=2022|mánuður=7. maí|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. maí}}</ref> Bardagar héldu áfram í Donbas og var skóli þar sem 90 héldu til sprengdur í bænum Bilohorivka með þeim afleiðingum að 60 létust<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61369229 Ukraine war: 60 people killed after bomb hits school, Zelensky says] BBC, sótt 9. maí 2022</ref>. Einnig voru gerðar loftárásir á Odesa meðal annars á íbúðablokkir og hótel. Pútín hélt ræðu í Moskvu á sigurdeginum 9. maí þar sem minnst var sigurs á Nasistum í [[seinni heimsstyrjöld]]. Þar gagnrýndi hann Nató og Bandaríkin fyrir að stofna Rússlandi í hættu og réttlæti árásina á Úkraínu. Líkti hann enn fremur átökunum við seinni heimsstyrjöldina.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61380727 Ukraine War: Putin gives few clues in Victory Day speech] BBC, sótt 9. maí 2022</ref> Úkraínumenn sögðust hafa hrakið Rússa frá Karkív, annarri stærstu borginni, 11. maí.<ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61378196 Russia pushed back from Kharkiv]BBC, sótt 12/5 2022</ref> Rússar lýstu yfir sigri í Maríupol þegar síðustu úkraínsku hermennirnir voru handsamaðir í Azovstal-járnverinu. Árásir voru gerðar á vestræna vopnasendingu vestur af Kænugarði að sögn Rússa. 25. maí voru Rússar komnir nálægt borginni [[Sjevjerodonetsk]] í vestur-Luhansk og gerðu harðar árásir á hana. <ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/05/25/barist-vid-borgarmork-severodonetsk Barist við borgarmörk í Severodonetsk] RÚV, sótt 25. maí 2022</ref> ===Júní=== Miðpunktur bardaga var í kringum Sjevjerodonetsk í byrjun júní og sögðust Úkraínumenn hafa hrakið Rússa frá borginni. Rússar voru með sókn í átt að annarri borg í Donbas, Slovjansk. Loftárásir voru gerðar á austur-Kænugarð, í fyrsta sinn síðan í apríl, og sögðust Rússar hafa gert árás á skriðdrekasendingu frá Vesturlöndum. <ref>[https://www.bbc.com/news/world-europe-61695244 Ukraine: Explosions shake Kyiv while battles rage in east] BBC, sótt 6/6 2022</ref> Um miðjan júní höfðu Rússar náð yfirráðum yfir 80% af Sjevjerodonetsk og eyðilagt brýr sem voru flóttaleiðir úr borginni. <ref>[https://apnews.com/article/russia-ukraine-business-government-and-politics-01f6d1c027ce68791667ffaafb61e30c] AP, sótt 19/6 2022</ref> Í lok mánaðarins var úkraínskum hermönnum skipað að yfirgefa borgina. <ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-61920708 Severodonetsk: Ukrainian forces told to retreat from key eastern city] BBC NEWS, sótt 24/6 2022</ref> Þann 27. júní gerðu Rússar loftskeytaárás á verslunarmiðstöð í borginni [[Krementsjúk]] í miðhluta landsins þar sem nálægt 1000 manns voru. 20 manns létust og tugir særðust. Rússar sögðust hafa gert árás á vopnageymslu við hliðina á verslunarmiðstöðinni. Íbúum í nálægri borg, [[Lysytsjansk]], var gert að flýja hana. <ref>[https://edition.cnn.com/europe/live-news/russia-ukraine-war-news-06-27-22/h_1ccdc77f65fccf9560551846ef07d664 Civilians in Lysychansk urged to evacuate as Russian forces close in] CNN, sótt 27. júní 2022</ref> Síðustu dagana í júní voru gerðar miklar loftárásir á borgina. <ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/06/30/innikroud-i-lysytsjansk-vegna-linnulausra-loftarasa Innikróuð í Lysytsjansk vegna linnulausra loftárása] RÚV, sótt 30/6 2022</ref> 30. júní lýstu Úkraínumenn yfir að þeir hefðu náð Snákaeyju í Svartahafi af Rússum. <ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/06/30/russneski-herinn-yfirgefur-snakaeyju Rússneski herinn yfirgefur Snákaeyju] Rúv, sótt 30/6 2022</ref> ===Júlí=== Þann 1. júlí var gerð loftárás á íbúðabyggð og tómstundasvæði í Odesa þar sem um 20 manns létust. Rússar hófu að flytja korn sem þeir sölsuðu undir sig frá herteknum svæðum, þ.e. höfninni í Berdyansk. Rússar sögðust hafa náð Lysytsjansk 3. júlí en Úkraínumenn neituðu því fyrst. Síðar sagði talsmaður úkraínska hersins að herinn hefði hörfað. <ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62030051 BBC News - Ukraine confirms Russia captured eastern city Lysychansk] BBC, sótt 3/7 2022</ref> Þrír létust í sprengingum í rússnesku borginni Belgorod nálægt landamærum Úkraínu. Rússar sögðu Úkraínumenn hafa gert árásina. <ref>[https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62025541 BBC News - Ukraine blamed by Russia for deadly blast in border city of Belgorod] BBC, sótt 3/7 2022</ref> Borgirnar [[Slovjansk]] og [[Kramatorsk]] voru þær einu af stærri borgum í Donetsk sem voru í höndum Úkraínumanna eftir 3. júlí. Rússar gerðu árásir á smærri þéttbýlisstaði, 35 létust í loftárás á fjölbýlishúsi í Tsjasív Jar 9. júlí. Iryna Veresjtjuk, aðstoðarráðherra, hvatti íbúa vestur af Donbas í borgunum [[Kherson]] og [[Zaporízjzja]] til forða sér. <ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/07/10/15-forust-i-flugskeytaaras-a-fjolbylishus 15 fórust í flugskeytaárás á fjölbýlishús]RÚV, sótt 10/7 2022</ref> Úkraínumenn gerðu loftárás 12. júlí á vöruhús austur af Kherson, í borginni Nova Kakhovka, þar sem þeir sögðu Rússa geyma skotfæri. <ref>https://www.bbc.com/news/world-europe-62132441 Ukraine claims arms depot attack in occupied Kherson with Himars rockets] BBC, skoðað 12/7 2022</ref> Loftskeytaárásir á borgina [[Vínnytsja]] í vesturhluta landsins voru gerðar um miðjan júlí þar sem tugir létust. Þrátt fyrir að hafa gert samning um kornútflutning við Úkraínu í lok júlí gerðu Rússar árásir á höfnina í Odesa þar sem útflutningur fór fram.<ref> [https://www.bbc.co.uk/news/world-europe-62276392 BBC News - Ukraine war: Explosions rock Ukrainian port hours after grain deal] BBC, sótt 23/7 2022</ref> Úkraínumenn hófu gagnsókn að borginni Kherson í suðri. <ref>[https://www.visir.is/g/20222289995d/ukrainski-herinn-saekir-fram-i-hernuminni-borg Úkraínski herinn sækir fram í hernuminni borg] Vísir, sótt 24/7 2022</ref> ==Friðarumleitanir== Sendinefndir Rússa og Úkraínumanna hafa rætt mögulegt vopnahlé eða friðarsamninga með hléum frá 27. febrúar. Fyrsti fundur sendinefndanna fór fram nærri landamærum Úkraínu og Hvíta-Rússlands við [[Pripjat]].<ref>{{Vefheimild|titill=Fallast á viðræður við hvítrússnesku landamærin|url=https://www.frettabladid.is/frettir/fallast-a-vidraedur-vid-hvitrussnesku-landamaerin/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=27. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars|höfundur=Þorgrímur Kári Snævarr}}</ref> Í mars funduðu sendinefndir ríkjanna í [[Istanbúl]] í [[Tyrkland]]i. Úkraínumenn hafa sagst viljugir til að ganga að sumum kröfum Rússa eins og að gerast ekki aðilar að Atlantshafsbandalaginu og að Úkraína verði hlutlaust ríki með tilliti til öryggissjónarmiða.<ref>{{Vefheimild|titill=„Raun­særri“ friðar­við­ræður milli Úkraínu og Rúss­lands|url=https://www.frettabladid.is/frettir/raunsaerri-fridarvidraedur-milli-ukrainu-og-russlands/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=16. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. apríl|höfundur=Urður Ýrr Brynjólfsdóttir}}</ref><ref>{{Vefheimild|titill=Friðar­við­ræður hefjast á ný: Segir Úkraínu til í hlut­leysi|url=https://www.frettabladid.is/frettir/fridarvidraedur-hefjast-a-ny-segir-ukrainu-til-i-hlutleysi/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=28. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. apríl|höfundur=Oddur Ævar Gunnarsson}}</ref> Úkraínumenn hafa hins vegar hafnað því að gefa eftir landsvæði innan alþjóðlega viðurkenndra landamæra sinna sem Rússar eða alþýðulýðveldin í Donbas gera tilkall til.<ref>{{Vefheimild|titill=Gefur ekki eftir metra af landi|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/03/31/gefur_ekki_eftir_metra_af_landi/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=31. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. apríl}}</ref> ==Viðbrögð== [[Mynd:We Stand with Ukraine 2022 Helsinki - Finland (51906116955).jpg|thumb|right|Mótmæli gegn innrásinni í [[Helsinki]].]] [[Mynd:Z symbol flash mob at Platinum Arena in Khabarovsk.jpg|thumb|right|Meðlimir í ungliðahreyfingu [[Sameinað Rússland|Sameinaðs Rússlands]] í [[Kabarovsk]] stilla sér upp í Z til að lýsa yfir stuðningi við innrásina.]] ===Fordæmingar og efnahagsrefsingar=== Evrópusambandið tilkynnti að það myndi setja á hörðustu efnahagslegu refsingar í sögu sambandsins. Úrslitaleikur [[Meistaradeild Evrópu|Meistaradeildar Evrópu]] var færður frá [[Sankti Pétursborg]], [[Formúla 1]] frá [[Sotsjí]] og Rússum meinuð þátttaka í íþróttakeppnum og í söngvakeppninni [[Eurovision]]. Flugfélaginu [[Aeroflot]] var bannað að fljúga til Bretlands og önnur Evrópulönd fylgdu í kjölfarið og bönnuðu Rússum að fljúga um evrópska lofthelgi. Eignir og bankareikningar rússneskra auðkýfinga voru fryst. Rússneskum bönkum var meinað af ESB, Kanada, Bretlandi og Bandaríkjunum að notast við [[SWIFT]]-millifærslukerfið.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.bbc.com/news/world-60542433|titill=West to cut some Russian banks off from Swift|útgefandi=[[BBC]]|mánuðurskoðað=27. febrúar|árskoðað=2022|ár=2022|tungumál=enska}}</ref> [[Visa]] og [[Mastercard]] hættu starfsemi í Rússlandi og mörg fjölþjóðafyrirtæki eins og [[IKEA]] og [[Samsung]]. Rússlandi var vikið úr [[Evrópuráðið|Evrópuráðinu]] vegna innrásarinnar þann 25. febrúar 2022.<ref>{{Vefheimild|titill= Þórdís Kolbrún fagnar brottvikningu Rússa úr Evrópuráðinu|url=https://www.frettabladid.is/frettir/russlandi-vikid-ur-evropuradinu/|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|ár=2022|mánuður=25. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=26. febrúar|höfundur= Ingunn Lára Kristjánsdóttir}}</ref> Þann 2. mars samþykkti [[allsherjarþing Sameinuðu þjóðanna]] á sérstökum neyðarfundi ályktun þar sem innrás Rússa í Úkraínu var „hörmuð“ og stríðsaðilar hvattir til að leggja niður vopnin. [[Kína]] og [[Indland]] sátu hjá og Rússland, [[Hvíta-Rússland]], [[Eritrea]], [[Norður-Kórea]] og [[Sýrland]] greiddu atkvæði á móti. [[António Guterres]], aðalritari Sameinuðu þjóðanna, lýsti því yfir að innrásin væri brot á [[Stofnsáttmáli Sameinuðu þjóðanna|stofnsáttmála Sameinuðu þjóðanna]].<ref>{{Vefheimild|titill= Allsherjarþingið gagnrýnir innrás Rússa í Úkraínu|url=https://unric.org/is/allsherjarthingid-gagnrynir-innras-russa-i-ukrainu/|útgefandi=Upplýsingaskrifstofa Sameinuðu þjóðanna fyrir Vestur-Evrópu|ár=2022|mánuður=2. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=2. mars|vefsíða=unric.org}}</ref> Þann 7. apríl var Rússland jafnframt rekið úr [[Mannréttindaráð Sameinuðu þjóðanna|mannréttindaráði Sameinuðu þjóðanna]].<ref>{{Vefheimild|titill= Rússland rekið úr mannréttindaráði Sameinuðu þjóðanna|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2022/04/07/russland_rekid_ur_mannrettindaradi_sameinudu_thjoda/|útgefandi=[[mbl.is]]|ár=2022|mánuður=7. apríl|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=4. apríl}}</ref> Fjöldi sendiráðsstarfsmanna hefur verið rekinn úr Evrópulöndum. ===Mótmæli=== Mótmæli voru víða um heim og við sendiráðsbústað Rússlands við [[Túngata|Túngötu]] þann 24. febrúar, næstu daga og reglulega eftir það.<ref>{{Vefheimild|titill= Mótmæltu „ofbeldi og yfirgangi“ við rússneska sendiráðið|url=https://stundin.is/grein/14857/motmaeltu-vid-sendirad-russlands/|útgefandi=''[[Stundin]]''|ár=2022|mánuður=24. febrúar|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=26. febrúar|höfundur=Bjartmar Oddur Þeyr Alexandersson|höfundur2=Jón Trausti Reynisson}}</ref> ===Flóttamenn og mannúðaraðstoð=== Nálægt 10 milljónir hafa farið yfir landamærin frá Úkraínu frá því að innrásin hófst, flestir til [[Pólland]]s. Um 6 milljónir hafa sótt um flóttamannastöðu í Evrópu. <ref>[http://data2.unhcr.org/en/situations/ukraine Ukraine refugee situation] Flóttamannastofnun Sameinuðu þjóðanna </ref> Einnig hafa yfir 8 milljónir flúið innan Úkraínu. Flóttafólkið var mestmegnis konur og börn en 18-60 ára karlmenn voru skyldugir til að vera eftir í landinu því til varnar. Við landamæri Pólland, Rúmeníu, Ungverjalands, Slóvakíu og Moldóvu var flóttamannastraumur. Evrópusambandið sagðist ætla að taka á móti flóttamönnum næstu 3 ár án þess að þeir þyrftu að sækja um vernd. Á Íslandi höfðu rúm 1.200 sótt um vernd í júní 2022.<ref>[https://www.ruv.is/frett/2022/06/22/aldrei-fleira-flottafolk-komid-til-landsins Aldrei fleira flóttafólk til landsins] ruv.is, sótt 23. júní 2022.</ref> ===Hernaðarstuðningur=== Evrópusambandið fjármagnar kaup á vopnum og flutning þeirra til Úkraínu.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.ruv.is/frett/2022/02/27/esb-fjarmagnar-vopnaflutning-til-ukrainu|titill=ESB fjármagnar vopnaflutning til Úkraínu|útgefandi=[[RÚV]]|mánuðurskoðað=2. mars|árskoðað=2022|mánuður=27. febrúar|höfundur=Alexander Kristjánsson}}</ref> Bandaríkin hafa einnig séð Úkraínu fyrir vopnum, jafnvel 2 mánuðum fyrir stríðið. <ref>[https://www.reuters.com/world/us/biden-authorizes-200-mln-new-weapons-military-training-ukraine-2022-03-12/ US rushing $200 in weapons for Ukraines defense] Reuters, 16. mars 2022</ref> NATÓ ákvað að auka viðbúnað sinn í Austur-Evrópu og senda þangað 40.000 hermenn. Í byrjun apríl sendi [[Tékkland]] skriðdreka til Úkraínu.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.frettabladid.is/frettir/fyrsta-nato-rikid-sendir-skriddreka-til-ukrainu/|titill=Fyrsta NATÓ-ríkið sendir skriðdreka til Úkraínu|útgefandi=''[[Fréttablaðið]]''|höfundur=Oddur Ævar Gunnarsson|ár=2022|mánuður=6. apríl|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=6. apríl}}</ref> ===Stuðningur við innrásina=== Á vikunum eftir að innrásin hófst varð bókstafurinn [[Z]] stuðningstákn við innrásina og við Vladímír Pútín. Ástæðan er sú að stafurinn var ritaður á marga af skriðdrekum og herbílum Rússa í Úkraínu sem myndir náðust af í aðdraganda innrásarinnar. Uppruni þessarar notkunar Z, sem ekki er til í [[Kýrillískt stafróf|kyrillíska stafrófinu]], er óljós, en stafurinn hefur verið notaður til að merkja rússnesk herfarartæki ásamt öðrum bókstöfum eins og O, X, A og V. Herbílar og skriðdrekar sem merktir eru með Z tilheyra eystri herdeild rússneska hersins.<ref>{{Vefheimild|titill=Hvernig „Z“ varð að yfirlýstu stuðningstákni við innrásina í Úkraínu |url=https://kjarninn.is/skyring/hvernig-z-vard-ad-yfirlystu-studningstakni-vid-innrasina-i-ukrainu/|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Erla María Markúsdóttir|ár=2022|mánuður=15. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars}}</ref> Rússneska varnarmálaráðuneytið segir bókstafinn standa fyrir „za pobedij“ (til sigurs), „za mir“ (fyrir frið), „za nashikh“ (fyrir þjóð okkar) og fleira.<ref>{{Vefheimild|titill=Áróðursbókstafnum Z dreift til stuðnings Úkraínustríðinu|url=https://vardberg.is/frettir/arodursbokstafnum-z-dreift-til-studnings-ukrainustridinu/|útgefandi=[[Varðberg]]|ár=2022|mánuður=8. mars|árskoðað=2022|mánuðurskoðað=7. mars}}</ref> ==Tilvísanir== <references responsive="" /> [[Flokkur:Innrásir]] [[Flokkur:Stríð Rússlands og Úkraínu]] [[Flokkur:2022]] [[Flokkur:Saga Rússlands]] [[Flokkur:Saga Úkraínu]] [[Flokkur:Stríð á 21. öld]] 9grjobfl0utiebe16cpvebl8pzwf00v 0 166964 1762443 1750736 2022-07-30T00:32:47Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Sergei Sjoígú]] á [[Sergej Shojgú]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Sergei Sjojgú<br>{{small|Сергей Шойгу}} | mynd = Official portrait of Sergey Shoigu.jpg | myndatexti1 = {{small|Sergei Sjojgú árið 2014.}} | titill= Varnarmálaráðherra Rússlands | stjórnartíð_start = [[6. nóvember]] [[2012]] | stjórnartíð_end = | forseti = [[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra = [[Dmítrí Medvedev]]<br>[[Mikhaíl Misjústín]] | forveri = [[Anatólí Serdjúkov]] | titill2= Ráðherra neyðarástandsmála | stjórnartíð_start2 = [[17. apríl]] [[1991]] | stjórnartíð_end2 = [[11. maí]] [[2012]] | forseti2 = [[Boris Jeltsín]]<br>[[Vladímír Pútín]]<br>[[Dímítrí Medvedev]]<br>[[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra2 = {{Collapsible list|title = Listi|1=[[Ívan Sílajev]]<br />[[Oleg Lobov]] (starfandi)<br />[[Borís Jeltsín]] (sem forseti)<br />[[Jegor Gajdar]] (starfandi)<br />[[Víktor Tsjernomyrdín]]<br />[[Sergei Kíríjenkó]]<br />[[Viktor Tsjernomyrdín]] (starfandi)<br />[[Jevgeníj Prímakov]]<br />[[Sergei Stepasjín]]<br />[[Vladímír Pútín]]<br />[[Mikhaíl Kasjanov]]<br />[[Viktor Krístenkó]] (starfandi)<br />[[Mikhaíl Fradkov]]<br />[[Viktor Zubkov]]<br />[[Vladímír Pútín]]<br />[[Viktor Zubkov]] (starfandi)<br />[[Dímítrí Medvedev]]}} | forveri2 = Fyrstur í embætti | eftirmaður2 = [[Vladímír Pútsjkov]] | fæðingarnafn = Mikhaíl Vladímírovítsj Mísjústín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1955|5|21}} | fæðingarstaður = [[Tsjadan]], [[Túva]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] (nú [[Rússland]]i) | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | háskóli = Fjöltækniháskólinn í Krasnojarsk | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | þekktur_fyrir = | starf = | laun = | trú = | maki = Írína Sjojgú | börn = 2 | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = Signature of Sergey Shoygu.png }} '''Sergei Kúzhúgetovítsj Sjojgú''' (rússneska: ''Сергей Кужугетович Шойгу''; f. 21. maí 1955) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og hershöfðingi. Hann hefur verið varnarmálaráðherra Rússlands frá árinu 2012. Sjojgú var áður ráðherra neyðarástandsmála frá 1991 til 2012 og sveitarstjóri [[Moskvufylki]]s í stuttan tíma árið 2012. Sjojgú er einn af nánustu bandamönnum [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta og hefur verið nefndur sem hugsanlegur eftirmaður hans. ==Æviágrip== Faðir Sergei Sjojgú, Kúsjúget Sjojgú (1921-2010) var [[Túvanar|Túvani]] en móðir hans, Alexandra Jakovlevna (1924-2011) var Rússi af úkraínskum ættum.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.tuvaonline.ru/2011/10/23/pervoy-shkole-kyzyla-95-let.html|titill=Первой школе Кызыла - 95 лет|vefsíða=Tuvaonline.ru|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Árið 1977 útskrifaðist Sergei úr Fjöltækniháskólanum í [[Krasnojarsk]]. Næsta áratuginn vann hann við byggingaframkvæmdir og hlaut smám saman stjórnunarstöður. Árið 1988 varð hann embættismaður hjá [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|Kommúnistaflokknum]] í [[Abakan]] og síðan hjá ungliðahreyfingunni [[Komsomol]]. Árið 1990 flutti Sjojgú frá [[Síbería|Síberíu]] til [[Moskva|Moskvu]]. Sjojgú vakti athygli stjórnvalda í byrjun tíunda áratugarins með hæfni sinni við að stilla til sátta og varð árið 1991 ráðherra neyðarástandsmála, sem var embætti sem hann hafði sjálfur fundið upp.<ref name="MurmureOreille">{{Vefheimild|höfundur=Andrei Soldatov|höfundur2=Irina Borogan|titill=Sergueï Choïgou, le militaire qui murmure à l’oreille de Poutine |url=https://www.courrierinternational.com/article/portrait-serguei-choigou-le-militaire-qui-murmure-loreille-de-poutine |mánuður=2. mars|ár=2022|vefsíða=courrierinternational.com |mánuðurskoðað=6 mars|árskoðað=2022|útgefandi=''Courrier International''|tungumál=franska}}</ref> Í þessu embætti mætti Sjojgú oft á vettvangi náttúruhamfara og hryðjuverkaárása með teymi öryggissérfræðinga og hafði umsjón með ýmsum öryggisaðgerðum.<ref name="MurmureOreille"/> Hann varð á þessum tíma hátt skrifaður bæði meðal rússneskra valdsmanna og meðal almennra borgara.<ref name="MurmureOreille"/> Sjojgú var álitinn hugsanlegur arftaki [[Borís Jeltsín|Borísar Jeltsín]] á forsetastól.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> Frá 1999 til 2001 var Sjojgú leiðtogi stjórnmálaflokksins [[Eining (Rússland)|Einingar]]. Eftir að Eining rann inn í nýja stjórnmálaflokkinn [[Sameinað Rússland]] undir forystu [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] árið 2001 varð Sjojgú einn af þremur leiðtogum flokksins.<ref name="MurmureOreille"/> Sjojgú hefur átt sæti í æðstaráði Sameinaðs Rússlands síðan þá. Árið 1999 var Sjojgú sæmdur æðstu heiðursorðu Rússlands, [[Hetja rússneska sambandsríkisins|Hetju rússneska sambandsríkisins]]. Sjojgú var sveitarstjóri [[Moskvufylki]]s í nokkra mánuði árið 2012. ===Varnarmálaráðherra Rússlands (2012–)=== [[Mynd:Military exercises Center-2019-03.jpg|left|thumb|Sergei Sjojgú ásamt [[Vladímír Pútín]] forseta og [[Valerí Gerasímov]], yfirmanni rússneska herráðsins, við hernaðaræfingar árið 2019.]] Þann 6. nóvember 2012 var Sjojgú útnefndur varnarmálaráðherra<ref>[http://www.lefigaro.fr/flash-actu/2012/11/06/97001-20121106FILWWW00417-russieserguei-choigou-nomme-a-la-defense.php « Russie : M. Choïgou nommé à la Défense »], ''[[Le Figaro]]'', 6. nóvember 2012.</ref> eftir afsögn [[Anatólí Serdjúkov]].<ref>[https://www.lemonde.fr/europe/article/2012/11/06/russie-poutine-limoge-son-ministre-de-la-defense_1786237_3214.html#ens_id=1760475& « Russie : Poutine limoge son ministre de la défense »], ''[[Le Monde]]'', 6. nóvember 2012.</ref> Greint var frá þessari uppstokkun í rússneskum fréttablöðum í nóvember 2012.<ref>[http://russoscopie.com/2013/04/03/smi20-key-people-mentioned-in-russian-media-monthly-review-november-2012/ « SMI20 : Key people mentioned in Russian media - ''Monthly Review'' – November 2012 »], ''[[RussoScopie]]'', 3. desember 2012.</ref> Útnefningin kom á óvart þar sem Sjojgú hafði aldrei gegnt herþjónustu, átti ekkert bakland innan rússneska hersins og forystuaðferðir hans höfðu fallið í grýttan jarðveg hjá gömlum herforingjum.<ref name="MurmureOreille"/> Útnefning Sjojgú kom innan fárra vikna frá því að [[Valerí Gerasimov]] var útnefndur yfirmaður rússneska herráðsins og var því álitin tengd henni.<ref name="ChoïgouGuerassimov">{{Vefheimild|höfundur=Sébastian Seibt |titill=Sergueï Choïgou et Valéri Guerassimov, les maîtres de guerre de Vladimir Poutine |url=https://www.france24.com/fr/europe/20220303-sergue%C3%AF-cho%C3%AFgou-et-val%C3%A9ri-guerassimov-les-ma%C3%AEtres-de-guerre-de-vladimir-poutine |mánuður=3. mars 2022 |vefsíða=france24.com|útgefandi=''France 24''|mánuðurskoðað=6 mars|árskoðað=2022}}</ref> Eftir [[Úkraínska byltingin 2014|úkraínsku byltinguna árið 2014]] og misheppnaðar aðgerðir [[Alríkislögregla Rússneska Sambandsríkisins|rússnesku alríkislögreglunnar]] (FSB) til að binda á hana enda skipaði [[Vladímír Pútín]] rússneska hernum undir stjórn SjoJgú að [[Krímskagakreppan 2014|hernema og innlima Krímskaga]] í Rússland.<ref name="MurmureOreille"/> Í kjölfar þessara atburða var Sjojgú sóttur til saka í [[Úkraína|Úkraínu]] fyrir að „stofna vopnaðar vígasveitir.“ Í desember 2015 stýrði Sjojgú hernaðarinngripi Rússa í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldina]] sem gerði [[Bashar al-Assad]] Sýrlandsforseta kleift að ná yfirhöndinni gagnvart uppreisnarmönnum.<ref name="MurmureOreille"/> Sjojgú hefur farið ásamt Vladímír Pútín í opinberar heimsóknir til ýmissa ríkja, þar á meðal [[Sýrland]]s, [[Katar]] og [[Ísrael]]s. Þar sem slíkar ferðir teljast almennt á verksviði utanríkismála fremur en varnarmála hafa stjórnmálaskýrendur túlkað þetta sem staðfestingu á auknu mikilvægi hersins í rússneskum stjórnmálum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.businessinsider.com/russia-military-putin-foreign-policy-2017-12?IR=T|vefsíða=businessinsider.com|titill=Russia's defense minister has been showing up in unexpected places as the military increases its influence under Putin|tungumál=en|höfundur= Andrew Osborn|höfundur2=Jack Stubbs|útgefandi=''Business Insider''|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> [[Mynd:Military exercises Center-2019-04.jpg|left|thumb|Sergei Sjojgú við hernaðaræfingar árið 2019.]] Sem varnarmálaráðherra lét Sjojgú stofna nýja netvarnadeild og sameina rússneska flug- og geimherinn í nýjar loftvarnadeildir.<ref name="MurmureOreille"/> Hann hefur búið svo um hnútana að erfiðara sé fyrir unga Rússa að sleppa við herþjónustu.<ref name="MurmureOreille"/> Árið 2017 lét hann breyta einkennisbúningum rússneska hersins til að gera þá líkari sovéskum einkennisbúningum frá árinu 1945, sem kallaðir eru „búningar sigurvegarans.“<ref name="MurmureOreille"/> Sjojgú hefur umsjón með [[GRU]], leyniþjónustu rússneska hersins. Stofnunin er grunuð um að hafa á öðrum áratugi 21. aldar framið fjölda pólitískra morða í Evrópu.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> Sjojgú náði fram hækkun á fjárframlögum til rússneska hersins og jók áhrif sín og vinsældir í [[Kreml (Moskva)|Kreml]].<ref name="MurmureOreille"/> Hann hefur verið kallaður „maðurinn sem kom hernum aftur til æðstu metorða í Kreml á kostnað leyniþjónustunnar“<ref name="MurmureOreille"/> eða „táknmynd hervæðingarinnar í Rússlandi.“<ref>{{Vefheimild|höfundur=Julian Colling |titill=Isolé dans sa tour d’ivoire : comment Poutine en est arrivé à lancer l’invasion de l’Ukraine |url=https://www.mediapart.fr/journal/international/040322/isole-dans-sa-tour-d-ivoire-comment-poutine-en-est-arrive-lancer-l-invasion-de-l-ukraine |mánuður=4. mars|ár=2022|vefsíða=mediapart.fr |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Rússneskir ríkisfjölmiðlar hafa gert mikið úr vináttu Sjojgú og Vladímírs Pútín frá lokum annars áratugar 21. aldar.<ref name="Après2024">{{Vefheimild|höfundur=François Bonnet|titill=Russie : Poutine s’aménage une place au premier rang pour l’après-2024 |url=https://www.mediapart.fr/journal/international/150120/russie-poutine-s-amenage-une-place-au-premier-rang-pour-l-apres-2024 |útgefandi=[[Mediapart]] |mánuður=15. janúar|ár=2020|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Því hefur verið bent á Sjojgú sem mögulegan eftirmann Pútíns.<ref name="Après2024"/><ref>{{Vefheimild|höfundur=Marc Nexon avec Katia Swarovskaya |titill=Sergueï Choïgou, le grognard de Poutine |url=https://www.lepoint.fr/monde/serguei-choigou-le-grognard-de-poutine-20-05-2016-2040858_24.php |mánuður=20. maí|ár=2016|vefsíða=lepoint.fr |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Þann 25. febrúar var Sjojgú settur á lista bandaríska fjármálaráðuneytisins yfir rússneskra ráðamenn sem sæta persónulegum refsiaðgerðum í Bandaríkjunum.<ref>{{Vefheimild|tungumál=en |titill=Russia-related Designations |url=https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20220225_33 |útgefandi=[[Fjármálaráðuneyti Bandaríkjanna]] |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Hann hefur verið skilgreindur sem ógn við bandarískt þjóðaröryggi vegna hlutverks hans við [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás Rússa í Úkraínu]]. Sjojgú er einn fárra á æðstu stöðum í Rússlandi sem hafa verið í áhrifastöðu bæði á valdatíð Borísar Jeltsín og Vladímírs Pútín.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> ==Einkahagir== Sjojgú á tvær dætur, Júlíu (f. 1977) og Kseníu (f. 1991). ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Sjoígú, Sergei}} {{f|1955}} [[Flokkur:Varnarmálaráðherrar Rússlands]] 5xlqo1cqmtgweroyjg37lc7zyc4ze2m 1762447 1762443 2022-07-30T00:36:31Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Sergej Shojgú<br>{{small|Сергей Шойгу}} | mynd = Official portrait of Sergey Shoigu.jpg | myndatexti1 = {{small|Sergej Shojgú árið 2014.}} | titill= Varnarmálaráðherra Rússlands | stjórnartíð_start = [[6. nóvember]] [[2012]] | stjórnartíð_end = | forseti = [[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra = [[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Míkhaíl Míshústín]] | forveri = [[Anatolíj Serdjúkov]] | titill2= Ráðherra neyðarástandsmála | stjórnartíð_start2 = [[17. apríl]] [[1991]] | stjórnartíð_end2 = [[11. maí]] [[2012]] | forseti2 = [[Boris Jeltsín]]<br>[[Vladímír Pútín]]<br>[[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra2 = {{Collapsible list|title = Listi|1=[[Ívan Sílajev]]<br />[[Oleg Lobov]] (starfandi)<br />[[Borís Jeltsín]] (sem forseti)<br />[[Jegor Gajdar]] (starfandi)<br />[[Víktor Tsjernomyrdín]]<br />[[Sergej Kíríjenko]]<br />[[Viktor Tsjernomyrdín]] (starfandi)<br />[[Jevgeníj Prímakov]]<br />[[Sergej Stepasjín]]<br />[[Vladímír Pútín]]<br />[[Míkhaíl Kasjanov]]<br />[[Viktor Krístenko]] (starfandi)<br />[[Míkhaíl Fradkov]]<br />[[Viktor Zubkov]]<br />[[Vladímír Pútín]]<br />[[Viktor Zubkov]] (starfandi)<br />[[Dmítríj Medvedev]]}} | forveri2 = Fyrstur í embætti | eftirmaður2 = [[Vladímír Pútsjkov]] | fæðingarnafn = Mikhaíl Vladímírovítsj Mísjústín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1955|5|21}} | fæðingarstaður = [[Tsjadan]], [[Túva]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] (nú [[Rússland]]i) | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | háskóli = Fjöltækniháskólinn í Krasnojarsk | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | þekktur_fyrir = | starf = | laun = | trú = | maki = Írína Shojgú | börn = 2 | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = Signature of Sergey Shoygu.png }} '''Sergej Kúzhúgetovítsj Shojgú''' (rússneska: ''Сергей Кужугетович Шойгу''; f. 21. maí 1955) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og hershöfðingi. Hann hefur verið varnarmálaráðherra Rússlands frá árinu 2012. Sjojgú var áður ráðherra neyðarástandsmála frá 1991 til 2012 og sveitarstjóri [[Moskvufylki]]s í stuttan tíma árið 2012. Sjojgú er einn af nánustu bandamönnum [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta og hefur verið nefndur sem hugsanlegur eftirmaður hans. ==Æviágrip== Faðir Sergej Shojgú, Kúzhúget Shojgú (1921-2010) var [[Túvanar|Túvani]] en móðir hans, Alexandra Jakovlevna (1924-2011) var Rússi af úkraínskum ættum.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.tuvaonline.ru/2011/10/23/pervoy-shkole-kyzyla-95-let.html|titill=Первой школе Кызыла - 95 лет|vefsíða=Tuvaonline.ru|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Árið 1977 útskrifaðist Sergei úr Fjöltækniháskólanum í [[Krasnojarsk]]. Næsta áratuginn vann hann við byggingaframkvæmdir og hlaut smám saman stjórnunarstöður. Árið 1988 varð hann embættismaður hjá [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|Kommúnistaflokknum]] í [[Abakan]] og síðan hjá ungliðahreyfingunni [[Komsomol]]. Árið 1990 flutti Sjojgú frá [[Síbería|Síberíu]] til [[Moskva|Moskvu]]. Shojgú vakti athygli stjórnvalda í byrjun tíunda áratugarins með hæfni sinni við að stilla til sátta og varð árið 1991 ráðherra neyðarástandsmála, sem var embætti sem hann hafði sjálfur fundið upp.<ref name="MurmureOreille">{{Vefheimild|höfundur=Andrei Soldatov|höfundur2=Irina Borogan|titill=Sergueï Choïgou, le militaire qui murmure à l’oreille de Poutine |url=https://www.courrierinternational.com/article/portrait-serguei-choigou-le-militaire-qui-murmure-loreille-de-poutine |mánuður=2. mars|ár=2022|vefsíða=courrierinternational.com |mánuðurskoðað=6 mars|árskoðað=2022|útgefandi=''Courrier International''|tungumál=franska}}</ref> Í þessu embætti mætti Shojgú oft á vettvangi náttúruhamfara og hryðjuverkaárása með teymi öryggissérfræðinga og hafði umsjón með ýmsum öryggisaðgerðum.<ref name="MurmureOreille"/> Hann varð á þessum tíma hátt skrifaður bæði meðal rússneskra valdsmanna og meðal almennra borgara.<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú var álitinn hugsanlegur arftaki [[Borís Jeltsín|Borísar Jeltsín]] á forsetastól.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> Frá 1999 til 2001 var Shojgú leiðtogi stjórnmálaflokksins [[Eining (Rússland)|Einingar]]. Eftir að Eining rann inn í nýja stjórnmálaflokkinn [[Sameinað Rússland]] undir forystu [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] árið 2001 varð Shojgú einn af þremur leiðtogum flokksins.<ref name="MurmureOreille"/> Sjojgú hefur átt sæti í æðstaráði Sameinaðs Rússlands síðan þá. Árið 1999 var Shojgú sæmdur æðstu heiðursorðu Rússlands, [[Hetja rússneska sambandsríkisins|Hetju rússneska sambandsríkisins]]. Shojgú var sveitarstjóri [[Moskvufylki]]s í nokkra mánuði árið 2012. ===Varnarmálaráðherra Rússlands (2012–)=== [[Mynd:Military exercises Center-2019-03.jpg|left|thumb|Sergei Shojgú ásamt [[Vladímír Pútín]] forseta og [[Valeríj Gerasímov]], yfirmanni rússneska herráðsins, við hernaðaræfingar árið 2019.]] Þann 6. nóvember 2012 var Shojgú útnefndur varnarmálaráðherra<ref>[http://www.lefigaro.fr/flash-actu/2012/11/06/97001-20121106FILWWW00417-russieserguei-choigou-nomme-a-la-defense.php « Russie : M. Choïgou nommé à la Défense »], ''[[Le Figaro]]'', 6. nóvember 2012.</ref> eftir afsögn [[Anatólí Serdjúkov]].<ref>[https://www.lemonde.fr/europe/article/2012/11/06/russie-poutine-limoge-son-ministre-de-la-defense_1786237_3214.html#ens_id=1760475& « Russie : Poutine limoge son ministre de la défense »], ''[[Le Monde]]'', 6. nóvember 2012.</ref> Greint var frá þessari uppstokkun í rússneskum fréttablöðum í nóvember 2012.<ref>[http://russoscopie.com/2013/04/03/smi20-key-people-mentioned-in-russian-media-monthly-review-november-2012/ « SMI20 : Key people mentioned in Russian media - ''Monthly Review'' – November 2012 »], ''[[RussoScopie]]'', 3. desember 2012.</ref> Útnefningin kom á óvart þar sem Shojgú hafði aldrei gegnt herþjónustu, átti ekkert bakland innan rússneska hersins og forystuaðferðir hans höfðu fallið í grýttan jarðveg hjá gömlum herforingjum.<ref name="MurmureOreille"/> Útnefning Shojgú kom innan fárra vikna frá því að [[Valerí Gerasimov]] var útnefndur yfirmaður rússneska herráðsins og var því álitin tengd henni.<ref name="ChoïgouGuerassimov">{{Vefheimild|höfundur=Sébastian Seibt |titill=Sergueï Choïgou et Valéri Guerassimov, les maîtres de guerre de Vladimir Poutine |url=https://www.france24.com/fr/europe/20220303-sergue%C3%AF-cho%C3%AFgou-et-val%C3%A9ri-guerassimov-les-ma%C3%AEtres-de-guerre-de-vladimir-poutine |mánuður=3. mars 2022 |vefsíða=france24.com|útgefandi=''France 24''|mánuðurskoðað=6 mars|árskoðað=2022}}</ref> Eftir [[Úkraínska byltingin 2014|úkraínsku byltinguna árið 2014]] og misheppnaðar aðgerðir [[Alríkislögregla Rússneska Sambandsríkisins|rússnesku alríkislögreglunnar]] (FSB) til að binda á hana enda skipaði [[Vladímír Pútín]] rússneska hernum undir stjórn Shojgú að [[Krímskagakreppan 2014|hernema og innlima Krímskaga]] í Rússland.<ref name="MurmureOreille"/> Í kjölfar þessara atburða var Shojgú sóttur til saka í [[Úkraína|Úkraínu]] fyrir að „stofna vopnaðar vígasveitir.“ Í desember 2015 stýrði Shojgú hernaðarinngripi Rússa í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldina]] sem gerði [[Bashar al-Assad]] Sýrlandsforseta kleift að ná yfirhöndinni gagnvart uppreisnarmönnum.<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú hefur farið ásamt Vladímír Pútín í opinberar heimsóknir til ýmissa ríkja, þar á meðal [[Sýrland]]s, [[Katar]] og [[Ísrael]]s. Þar sem slíkar ferðir teljast almennt á verksviði utanríkismála fremur en varnarmála hafa stjórnmálaskýrendur túlkað þetta sem staðfestingu á auknu mikilvægi hersins í rússneskum stjórnmálum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.businessinsider.com/russia-military-putin-foreign-policy-2017-12?IR=T|vefsíða=businessinsider.com|titill=Russia's defense minister has been showing up in unexpected places as the military increases its influence under Putin|tungumál=en|höfundur= Andrew Osborn|höfundur2=Jack Stubbs|útgefandi=''Business Insider''|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> [[Mynd:Military exercises Center-2019-04.jpg|left|thumb|Sergej Shojgú við hernaðaræfingar árið 2019.]] Sem varnarmálaráðherra lét Shojgú stofna nýja netvarnadeild og sameina rússneska flug- og geimherinn í nýjar loftvarnadeildir.<ref name="MurmureOreille"/> Hann hefur búið svo um hnútana að erfiðara sé fyrir unga Rússa að sleppa við herþjónustu.<ref name="MurmureOreille"/> Árið 2017 lét hann breyta einkennisbúningum rússneska hersins til að gera þá líkari sovéskum einkennisbúningum frá árinu 1945, sem kallaðir eru „búningar sigurvegarans.“<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú hefur umsjón með [[GRU]], leyniþjónustu rússneska hersins. Stofnunin er grunuð um að hafa á öðrum áratugi 21. aldar framið fjölda pólitískra morða í Evrópu.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> Shojgú náði fram hækkun á fjárframlögum til rússneska hersins og jók áhrif sín og vinsældir í [[Kreml (Moskva)|Kreml]].<ref name="MurmureOreille"/> Hann hefur verið kallaður „maðurinn sem kom hernum aftur til æðstu metorða í Kreml á kostnað leyniþjónustunnar“<ref name="MurmureOreille"/> eða „táknmynd hervæðingarinnar í Rússlandi.“<ref>{{Vefheimild|höfundur=Julian Colling |titill=Isolé dans sa tour d’ivoire : comment Poutine en est arrivé à lancer l’invasion de l’Ukraine |url=https://www.mediapart.fr/journal/international/040322/isole-dans-sa-tour-d-ivoire-comment-poutine-en-est-arrive-lancer-l-invasion-de-l-ukraine |mánuður=4. mars|ár=2022|vefsíða=mediapart.fr |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Rússneskir ríkisfjölmiðlar hafa gert mikið úr vináttu Shojgú og Vladímírs Pútín frá lokum annars áratugar 21. aldar.<ref name="Après2024">{{Vefheimild|höfundur=François Bonnet|titill=Russie : Poutine s’aménage une place au premier rang pour l’après-2024 |url=https://www.mediapart.fr/journal/international/150120/russie-poutine-s-amenage-une-place-au-premier-rang-pour-l-apres-2024 |útgefandi=[[Mediapart]] |mánuður=15. janúar|ár=2020|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Því hefur verið bent á Shojgú sem mögulegan eftirmann Pútíns.<ref name="Après2024"/><ref>{{Vefheimild|höfundur=Marc Nexon avec Katia Swarovskaya |titill=Sergueï Choïgou, le grognard de Poutine |url=https://www.lepoint.fr/monde/serguei-choigou-le-grognard-de-poutine-20-05-2016-2040858_24.php |mánuður=20. maí|ár=2016|vefsíða=lepoint.fr |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Þann 25. febrúar var Shojgú settur á lista bandaríska fjármálaráðuneytisins yfir rússneskra ráðamenn sem sæta persónulegum refsiaðgerðum í Bandaríkjunum.<ref>{{Vefheimild|tungumál=en |titill=Russia-related Designations |url=https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20220225_33 |útgefandi=[[Fjármálaráðuneyti Bandaríkjanna]] |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Hann hefur verið skilgreindur sem ógn við bandarískt þjóðaröryggi vegna hlutverks hans við [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás Rússa í Úkraínu]]. Shojgú er einn fárra á æðstu stöðum í Rússlandi sem hafa verið í áhrifastöðu bæði á valdatíð Borísar Jeltsín og Vladímírs Pútín.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> ==Einkahagir== Shojgú á tvær dætur, Júlíu (f. 1977) og Kseníu (f. 1991). ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Shojgú, Sergej}} {{f|1955}} [[Flokkur:Varnarmálaráðherrar Rússlands]] rlmr5g2ig0u258aceqhrn13khmt13b8 1762448 1762447 2022-07-30T00:36:55Z TKSnaevarr 53243 /* Varnarmálaráðherra Rússlands (2012–) */ wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Sergej Shojgú<br>{{small|Сергей Шойгу}} | mynd = Official portrait of Sergey Shoigu.jpg | myndatexti1 = {{small|Sergej Shojgú árið 2014.}} | titill= Varnarmálaráðherra Rússlands | stjórnartíð_start = [[6. nóvember]] [[2012]] | stjórnartíð_end = | forseti = [[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra = [[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Míkhaíl Míshústín]] | forveri = [[Anatolíj Serdjúkov]] | titill2= Ráðherra neyðarástandsmála | stjórnartíð_start2 = [[17. apríl]] [[1991]] | stjórnartíð_end2 = [[11. maí]] [[2012]] | forseti2 = [[Boris Jeltsín]]<br>[[Vladímír Pútín]]<br>[[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra2 = {{Collapsible list|title = Listi|1=[[Ívan Sílajev]]<br />[[Oleg Lobov]] (starfandi)<br />[[Borís Jeltsín]] (sem forseti)<br />[[Jegor Gajdar]] (starfandi)<br />[[Víktor Tsjernomyrdín]]<br />[[Sergej Kíríjenko]]<br />[[Viktor Tsjernomyrdín]] (starfandi)<br />[[Jevgeníj Prímakov]]<br />[[Sergej Stepasjín]]<br />[[Vladímír Pútín]]<br />[[Míkhaíl Kasjanov]]<br />[[Viktor Krístenko]] (starfandi)<br />[[Míkhaíl Fradkov]]<br />[[Viktor Zubkov]]<br />[[Vladímír Pútín]]<br />[[Viktor Zubkov]] (starfandi)<br />[[Dmítríj Medvedev]]}} | forveri2 = Fyrstur í embætti | eftirmaður2 = [[Vladímír Pútsjkov]] | fæðingarnafn = Mikhaíl Vladímírovítsj Mísjústín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1955|5|21}} | fæðingarstaður = [[Tsjadan]], [[Túva]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] (nú [[Rússland]]i) | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | háskóli = Fjöltækniháskólinn í Krasnojarsk | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | þekktur_fyrir = | starf = | laun = | trú = | maki = Írína Shojgú | börn = 2 | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = Signature of Sergey Shoygu.png }} '''Sergej Kúzhúgetovítsj Shojgú''' (rússneska: ''Сергей Кужугетович Шойгу''; f. 21. maí 1955) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og hershöfðingi. Hann hefur verið varnarmálaráðherra Rússlands frá árinu 2012. Sjojgú var áður ráðherra neyðarástandsmála frá 1991 til 2012 og sveitarstjóri [[Moskvufylki]]s í stuttan tíma árið 2012. Sjojgú er einn af nánustu bandamönnum [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta og hefur verið nefndur sem hugsanlegur eftirmaður hans. ==Æviágrip== Faðir Sergej Shojgú, Kúzhúget Shojgú (1921-2010) var [[Túvanar|Túvani]] en móðir hans, Alexandra Jakovlevna (1924-2011) var Rússi af úkraínskum ættum.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.tuvaonline.ru/2011/10/23/pervoy-shkole-kyzyla-95-let.html|titill=Первой школе Кызыла - 95 лет|vefsíða=Tuvaonline.ru|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Árið 1977 útskrifaðist Sergei úr Fjöltækniháskólanum í [[Krasnojarsk]]. Næsta áratuginn vann hann við byggingaframkvæmdir og hlaut smám saman stjórnunarstöður. Árið 1988 varð hann embættismaður hjá [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|Kommúnistaflokknum]] í [[Abakan]] og síðan hjá ungliðahreyfingunni [[Komsomol]]. Árið 1990 flutti Sjojgú frá [[Síbería|Síberíu]] til [[Moskva|Moskvu]]. Shojgú vakti athygli stjórnvalda í byrjun tíunda áratugarins með hæfni sinni við að stilla til sátta og varð árið 1991 ráðherra neyðarástandsmála, sem var embætti sem hann hafði sjálfur fundið upp.<ref name="MurmureOreille">{{Vefheimild|höfundur=Andrei Soldatov|höfundur2=Irina Borogan|titill=Sergueï Choïgou, le militaire qui murmure à l’oreille de Poutine |url=https://www.courrierinternational.com/article/portrait-serguei-choigou-le-militaire-qui-murmure-loreille-de-poutine |mánuður=2. mars|ár=2022|vefsíða=courrierinternational.com |mánuðurskoðað=6 mars|árskoðað=2022|útgefandi=''Courrier International''|tungumál=franska}}</ref> Í þessu embætti mætti Shojgú oft á vettvangi náttúruhamfara og hryðjuverkaárása með teymi öryggissérfræðinga og hafði umsjón með ýmsum öryggisaðgerðum.<ref name="MurmureOreille"/> Hann varð á þessum tíma hátt skrifaður bæði meðal rússneskra valdsmanna og meðal almennra borgara.<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú var álitinn hugsanlegur arftaki [[Borís Jeltsín|Borísar Jeltsín]] á forsetastól.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> Frá 1999 til 2001 var Shojgú leiðtogi stjórnmálaflokksins [[Eining (Rússland)|Einingar]]. Eftir að Eining rann inn í nýja stjórnmálaflokkinn [[Sameinað Rússland]] undir forystu [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] árið 2001 varð Shojgú einn af þremur leiðtogum flokksins.<ref name="MurmureOreille"/> Sjojgú hefur átt sæti í æðstaráði Sameinaðs Rússlands síðan þá. Árið 1999 var Shojgú sæmdur æðstu heiðursorðu Rússlands, [[Hetja rússneska sambandsríkisins|Hetju rússneska sambandsríkisins]]. Shojgú var sveitarstjóri [[Moskvufylki]]s í nokkra mánuði árið 2012. ===Varnarmálaráðherra Rússlands (2012–)=== [[Mynd:Military exercises Center-2019-03.jpg|left|thumb|Sergei Shojgú ásamt [[Vladímír Pútín]] forseta og [[Valeríj Gerasímov]], yfirmanni rússneska herráðsins, við hernaðaræfingar árið 2019.]] Þann 6. nóvember 2012 var Shojgú útnefndur varnarmálaráðherra<ref>[http://www.lefigaro.fr/flash-actu/2012/11/06/97001-20121106FILWWW00417-russieserguei-choigou-nomme-a-la-defense.php « Russie : M. Choïgou nommé à la Défense »], ''[[Le Figaro]]'', 6. nóvember 2012.</ref> eftir afsögn [[Anatolíj Serdjúkov]].<ref>[https://www.lemonde.fr/europe/article/2012/11/06/russie-poutine-limoge-son-ministre-de-la-defense_1786237_3214.html#ens_id=1760475& « Russie : Poutine limoge son ministre de la défense »], ''[[Le Monde]]'', 6. nóvember 2012.</ref> Greint var frá þessari uppstokkun í rússneskum fréttablöðum í nóvember 2012.<ref>[http://russoscopie.com/2013/04/03/smi20-key-people-mentioned-in-russian-media-monthly-review-november-2012/ « SMI20 : Key people mentioned in Russian media - ''Monthly Review'' – November 2012 »], ''[[RussoScopie]]'', 3. desember 2012.</ref> Útnefningin kom á óvart þar sem Shojgú hafði aldrei gegnt herþjónustu, átti ekkert bakland innan rússneska hersins og forystuaðferðir hans höfðu fallið í grýttan jarðveg hjá gömlum herforingjum.<ref name="MurmureOreille"/> Útnefning Shojgú kom innan fárra vikna frá því að [[Valerí Gerasimov]] var útnefndur yfirmaður rússneska herráðsins og var því álitin tengd henni.<ref name="ChoïgouGuerassimov">{{Vefheimild|höfundur=Sébastian Seibt |titill=Sergueï Choïgou et Valéri Guerassimov, les maîtres de guerre de Vladimir Poutine |url=https://www.france24.com/fr/europe/20220303-sergue%C3%AF-cho%C3%AFgou-et-val%C3%A9ri-guerassimov-les-ma%C3%AEtres-de-guerre-de-vladimir-poutine |mánuður=3. mars 2022 |vefsíða=france24.com|útgefandi=''France 24''|mánuðurskoðað=6 mars|árskoðað=2022}}</ref> Eftir [[Úkraínska byltingin 2014|úkraínsku byltinguna árið 2014]] og misheppnaðar aðgerðir [[Alríkislögregla Rússneska Sambandsríkisins|rússnesku alríkislögreglunnar]] (FSB) til að binda á hana enda skipaði [[Vladímír Pútín]] rússneska hernum undir stjórn Shojgú að [[Krímskagakreppan 2014|hernema og innlima Krímskaga]] í Rússland.<ref name="MurmureOreille"/> Í kjölfar þessara atburða var Shojgú sóttur til saka í [[Úkraína|Úkraínu]] fyrir að „stofna vopnaðar vígasveitir.“ Í desember 2015 stýrði Shojgú hernaðarinngripi Rússa í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldina]] sem gerði [[Bashar al-Assad]] Sýrlandsforseta kleift að ná yfirhöndinni gagnvart uppreisnarmönnum.<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú hefur farið ásamt Vladímír Pútín í opinberar heimsóknir til ýmissa ríkja, þar á meðal [[Sýrland]]s, [[Katar]] og [[Ísrael]]s. Þar sem slíkar ferðir teljast almennt á verksviði utanríkismála fremur en varnarmála hafa stjórnmálaskýrendur túlkað þetta sem staðfestingu á auknu mikilvægi hersins í rússneskum stjórnmálum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.businessinsider.com/russia-military-putin-foreign-policy-2017-12?IR=T|vefsíða=businessinsider.com|titill=Russia's defense minister has been showing up in unexpected places as the military increases its influence under Putin|tungumál=en|höfundur= Andrew Osborn|höfundur2=Jack Stubbs|útgefandi=''Business Insider''|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> [[Mynd:Military exercises Center-2019-04.jpg|left|thumb|Sergej Shojgú við hernaðaræfingar árið 2019.]] Sem varnarmálaráðherra lét Shojgú stofna nýja netvarnadeild og sameina rússneska flug- og geimherinn í nýjar loftvarnadeildir.<ref name="MurmureOreille"/> Hann hefur búið svo um hnútana að erfiðara sé fyrir unga Rússa að sleppa við herþjónustu.<ref name="MurmureOreille"/> Árið 2017 lét hann breyta einkennisbúningum rússneska hersins til að gera þá líkari sovéskum einkennisbúningum frá árinu 1945, sem kallaðir eru „búningar sigurvegarans.“<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú hefur umsjón með [[GRU]], leyniþjónustu rússneska hersins. Stofnunin er grunuð um að hafa á öðrum áratugi 21. aldar framið fjölda pólitískra morða í Evrópu.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> Shojgú náði fram hækkun á fjárframlögum til rússneska hersins og jók áhrif sín og vinsældir í [[Kreml (Moskva)|Kreml]].<ref name="MurmureOreille"/> Hann hefur verið kallaður „maðurinn sem kom hernum aftur til æðstu metorða í Kreml á kostnað leyniþjónustunnar“<ref name="MurmureOreille"/> eða „táknmynd hervæðingarinnar í Rússlandi.“<ref>{{Vefheimild|höfundur=Julian Colling |titill=Isolé dans sa tour d’ivoire : comment Poutine en est arrivé à lancer l’invasion de l’Ukraine |url=https://www.mediapart.fr/journal/international/040322/isole-dans-sa-tour-d-ivoire-comment-poutine-en-est-arrive-lancer-l-invasion-de-l-ukraine |mánuður=4. mars|ár=2022|vefsíða=mediapart.fr |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Rússneskir ríkisfjölmiðlar hafa gert mikið úr vináttu Shojgú og Vladímírs Pútín frá lokum annars áratugar 21. aldar.<ref name="Après2024">{{Vefheimild|höfundur=François Bonnet|titill=Russie : Poutine s’aménage une place au premier rang pour l’après-2024 |url=https://www.mediapart.fr/journal/international/150120/russie-poutine-s-amenage-une-place-au-premier-rang-pour-l-apres-2024 |útgefandi=[[Mediapart]] |mánuður=15. janúar|ár=2020|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Því hefur verið bent á Shojgú sem mögulegan eftirmann Pútíns.<ref name="Après2024"/><ref>{{Vefheimild|höfundur=Marc Nexon avec Katia Swarovskaya |titill=Sergueï Choïgou, le grognard de Poutine |url=https://www.lepoint.fr/monde/serguei-choigou-le-grognard-de-poutine-20-05-2016-2040858_24.php |mánuður=20. maí|ár=2016|vefsíða=lepoint.fr |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Þann 25. febrúar var Shojgú settur á lista bandaríska fjármálaráðuneytisins yfir rússneskra ráðamenn sem sæta persónulegum refsiaðgerðum í Bandaríkjunum.<ref>{{Vefheimild|tungumál=en |titill=Russia-related Designations |url=https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20220225_33 |útgefandi=[[Fjármálaráðuneyti Bandaríkjanna]] |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Hann hefur verið skilgreindur sem ógn við bandarískt þjóðaröryggi vegna hlutverks hans við [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás Rússa í Úkraínu]]. Shojgú er einn fárra á æðstu stöðum í Rússlandi sem hafa verið í áhrifastöðu bæði á valdatíð Borísar Jeltsín og Vladímírs Pútín.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> ==Einkahagir== Shojgú á tvær dætur, Júlíu (f. 1977) og Kseníu (f. 1991). ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Shojgú, Sergej}} {{f|1955}} [[Flokkur:Varnarmálaráðherrar Rússlands]] 3nkyhg45inigtzrzxur6epnin5omnnz 1762456 1762448 2022-07-30T00:47:24Z TKSnaevarr 53243 wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Sergej Shojgú<br>{{small|Сергей Шойгу}} | mynd = Official portrait of Sergey Shoigu.jpg | myndatexti1 = {{small|Sergej Shojgú árið 2014.}} | titill= Varnarmálaráðherra Rússlands | stjórnartíð_start = [[6. nóvember]] [[2012]] | stjórnartíð_end = | forseti = [[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra = [[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Míkhaíl Míshústín]] | forveri = [[Anatolíj Serdjúkov]] | titill2= Ráðherra neyðarástandsmála | stjórnartíð_start2 = [[17. apríl]] [[1991]] | stjórnartíð_end2 = [[11. maí]] [[2012]] | forseti2 = [[Boris Jeltsín]]<br>[[Vladímír Pútín]]<br>[[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra2 = {{Collapsible list|title = Listi|1=[[Ívan Sílajev]]<br />[[Oleg Lobov]] (starfandi)<br />[[Borís Jeltsín]] (sem forseti)<br />[[Jegor Gajdar]] (starfandi)<br />[[Víktor Tsjernomyrdín]]<br />[[Sergej Kíríjenko]]<br />[[Viktor Tsjernomyrdín]] (starfandi)<br />[[Jevgeníj Prímakov]]<br />[[Sergej Stepasjín]]<br />[[Vladímír Pútín]]<br />[[Míkhaíl Kasjanov]]<br />[[Viktor Krístenko]] (starfandi)<br />[[Míkhaíl Fradkov]]<br />[[Viktor Zubkov]]<br />[[Vladímír Pútín]]<br />[[Viktor Zubkov]] (starfandi)<br />[[Dmítríj Medvedev]]}} | forveri2 = Fyrstur í embætti | eftirmaður2 = [[Vladímír Pútsjkov]] | fæðingarnafn = Mikhaíl Vladímírovítsj Mísjústín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1955|5|21}} | fæðingarstaður = [[Tsjadan]], [[Túva]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] (nú [[Rússland]]i) | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | háskóli = Fjöltækniháskólinn í Krasnojarsk | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | þekktur_fyrir = | starf = | laun = | trú = | maki = Írína Shojgú | börn = 2 | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = Signature of Sergey Shoygu.png }} '''Sergej Kúzhúgetovítsj Shojgú''' (rússneska: ''Сергей Кужугетович Шойгу''; f. 21. maí 1955) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og hershöfðingi. Hann hefur verið varnarmálaráðherra Rússlands frá árinu 2012. Shojgú var áður ráðherra neyðarástandsmála frá 1991 til 2012 og sveitarstjóri [[Moskvufylki]]s í stuttan tíma árið 2012. Shojgú er einn af nánustu bandamönnum [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta og hefur verið nefndur sem hugsanlegur eftirmaður hans. ==Æviágrip== Faðir Sergej Shojgú, Kúzhúget Shojgú (1921-2010) var [[Túvanar|Túvani]] en móðir hans, Alexandra Jakovlevna (1924-2011) var Rússi af úkraínskum ættum.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.tuvaonline.ru/2011/10/23/pervoy-shkole-kyzyla-95-let.html|titill=Первой школе Кызыла - 95 лет|vefsíða=Tuvaonline.ru|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Árið 1977 útskrifaðist Sergei úr Fjöltækniháskólanum í [[Krasnojarsk]]. Næsta áratuginn vann hann við byggingaframkvæmdir og hlaut smám saman stjórnunarstöður. Árið 1988 varð hann embættismaður hjá [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|Kommúnistaflokknum]] í [[Abakan]] og síðan hjá ungliðahreyfingunni [[Komsomol]]. Árið 1990 flutti Sjojgú frá [[Síbería|Síberíu]] til [[Moskva|Moskvu]]. Shojgú vakti athygli stjórnvalda í byrjun tíunda áratugarins með hæfni sinni við að stilla til sátta og varð árið 1991 ráðherra neyðarástandsmála, sem var embætti sem hann hafði sjálfur fundið upp.<ref name="MurmureOreille">{{Vefheimild|höfundur=Andrei Soldatov|höfundur2=Irina Borogan|titill=Sergueï Choïgou, le militaire qui murmure à l’oreille de Poutine |url=https://www.courrierinternational.com/article/portrait-serguei-choigou-le-militaire-qui-murmure-loreille-de-poutine |mánuður=2. mars|ár=2022|vefsíða=courrierinternational.com |mánuðurskoðað=6 mars|árskoðað=2022|útgefandi=''Courrier International''|tungumál=franska}}</ref> Í þessu embætti mætti Shojgú oft á vettvangi náttúruhamfara og hryðjuverkaárása með teymi öryggissérfræðinga og hafði umsjón með ýmsum öryggisaðgerðum.<ref name="MurmureOreille"/> Hann varð á þessum tíma hátt skrifaður bæði meðal rússneskra valdsmanna og meðal almennra borgara.<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú var álitinn hugsanlegur arftaki [[Borís Jeltsín|Borísar Jeltsín]] á forsetastól.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> Frá 1999 til 2001 var Shojgú leiðtogi stjórnmálaflokksins [[Eining (Rússland)|Einingar]]. Eftir að Eining rann inn í nýja stjórnmálaflokkinn [[Sameinað Rússland]] undir forystu [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] árið 2001 varð Shojgú einn af þremur leiðtogum flokksins.<ref name="MurmureOreille"/> Sjojgú hefur átt sæti í æðstaráði Sameinaðs Rússlands síðan þá. Árið 1999 var Shojgú sæmdur æðstu heiðursorðu Rússlands, [[Hetja rússneska sambandsríkisins|Hetju rússneska sambandsríkisins]]. Shojgú var sveitarstjóri [[Moskvufylki]]s í nokkra mánuði árið 2012. ===Varnarmálaráðherra Rússlands (2012–)=== [[Mynd:Military exercises Center-2019-03.jpg|left|thumb|Sergei Shojgú ásamt [[Vladímír Pútín]] forseta og [[Valeríj Gerasímov]], yfirmanni rússneska herráðsins, við hernaðaræfingar árið 2019.]] Þann 6. nóvember 2012 var Shojgú útnefndur varnarmálaráðherra<ref>[http://www.lefigaro.fr/flash-actu/2012/11/06/97001-20121106FILWWW00417-russieserguei-choigou-nomme-a-la-defense.php « Russie : M. Choïgou nommé à la Défense »], ''[[Le Figaro]]'', 6. nóvember 2012.</ref> eftir afsögn [[Anatolíj Serdjúkov]].<ref>[https://www.lemonde.fr/europe/article/2012/11/06/russie-poutine-limoge-son-ministre-de-la-defense_1786237_3214.html#ens_id=1760475& « Russie : Poutine limoge son ministre de la défense »], ''[[Le Monde]]'', 6. nóvember 2012.</ref> Greint var frá þessari uppstokkun í rússneskum fréttablöðum í nóvember 2012.<ref>[http://russoscopie.com/2013/04/03/smi20-key-people-mentioned-in-russian-media-monthly-review-november-2012/ « SMI20 : Key people mentioned in Russian media - ''Monthly Review'' – November 2012 »], ''[[RussoScopie]]'', 3. desember 2012.</ref> Útnefningin kom á óvart þar sem Shojgú hafði aldrei gegnt herþjónustu, átti ekkert bakland innan rússneska hersins og forystuaðferðir hans höfðu fallið í grýttan jarðveg hjá gömlum herforingjum.<ref name="MurmureOreille"/> Útnefning Shojgú kom innan fárra vikna frá því að [[Valerí Gerasimov]] var útnefndur yfirmaður rússneska herráðsins og var því álitin tengd henni.<ref name="ChoïgouGuerassimov">{{Vefheimild|höfundur=Sébastian Seibt |titill=Sergueï Choïgou et Valéri Guerassimov, les maîtres de guerre de Vladimir Poutine |url=https://www.france24.com/fr/europe/20220303-sergue%C3%AF-cho%C3%AFgou-et-val%C3%A9ri-guerassimov-les-ma%C3%AEtres-de-guerre-de-vladimir-poutine |mánuður=3. mars 2022 |vefsíða=france24.com|útgefandi=''France 24''|mánuðurskoðað=6 mars|árskoðað=2022}}</ref> Eftir [[Úkraínska byltingin 2014|úkraínsku byltinguna árið 2014]] og misheppnaðar aðgerðir [[Alríkislögregla Rússneska Sambandsríkisins|rússnesku alríkislögreglunnar]] (FSB) til að binda á hana enda skipaði [[Vladímír Pútín]] rússneska hernum undir stjórn Shojgú að [[Krímskagakreppan 2014|hernema og innlima Krímskaga]] í Rússland.<ref name="MurmureOreille"/> Í kjölfar þessara atburða var Shojgú sóttur til saka í [[Úkraína|Úkraínu]] fyrir að „stofna vopnaðar vígasveitir.“ Í desember 2015 stýrði Shojgú hernaðarinngripi Rússa í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldina]] sem gerði [[Bashar al-Assad]] Sýrlandsforseta kleift að ná yfirhöndinni gagnvart uppreisnarmönnum.<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú hefur farið ásamt Vladímír Pútín í opinberar heimsóknir til ýmissa ríkja, þar á meðal [[Sýrland]]s, [[Katar]] og [[Ísrael]]s. Þar sem slíkar ferðir teljast almennt á verksviði utanríkismála fremur en varnarmála hafa stjórnmálaskýrendur túlkað þetta sem staðfestingu á auknu mikilvægi hersins í rússneskum stjórnmálum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.businessinsider.com/russia-military-putin-foreign-policy-2017-12?IR=T|vefsíða=businessinsider.com|titill=Russia's defense minister has been showing up in unexpected places as the military increases its influence under Putin|tungumál=en|höfundur= Andrew Osborn|höfundur2=Jack Stubbs|útgefandi=''Business Insider''|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> [[Mynd:Military exercises Center-2019-04.jpg|left|thumb|Sergej Shojgú við hernaðaræfingar árið 2019.]] Sem varnarmálaráðherra lét Shojgú stofna nýja netvarnadeild og sameina rússneska flug- og geimherinn í nýjar loftvarnadeildir.<ref name="MurmureOreille"/> Hann hefur búið svo um hnútana að erfiðara sé fyrir unga Rússa að sleppa við herþjónustu.<ref name="MurmureOreille"/> Árið 2017 lét hann breyta einkennisbúningum rússneska hersins til að gera þá líkari sovéskum einkennisbúningum frá árinu 1945, sem kallaðir eru „búningar sigurvegarans.“<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú hefur umsjón með [[GRU]], leyniþjónustu rússneska hersins. Stofnunin er grunuð um að hafa á öðrum áratugi 21. aldar framið fjölda pólitískra morða í Evrópu.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> Shojgú náði fram hækkun á fjárframlögum til rússneska hersins og jók áhrif sín og vinsældir í [[Kreml (Moskva)|Kreml]].<ref name="MurmureOreille"/> Hann hefur verið kallaður „maðurinn sem kom hernum aftur til æðstu metorða í Kreml á kostnað leyniþjónustunnar“<ref name="MurmureOreille"/> eða „táknmynd hervæðingarinnar í Rússlandi.“<ref>{{Vefheimild|höfundur=Julian Colling |titill=Isolé dans sa tour d’ivoire : comment Poutine en est arrivé à lancer l’invasion de l’Ukraine |url=https://www.mediapart.fr/journal/international/040322/isole-dans-sa-tour-d-ivoire-comment-poutine-en-est-arrive-lancer-l-invasion-de-l-ukraine |mánuður=4. mars|ár=2022|vefsíða=mediapart.fr |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Rússneskir ríkisfjölmiðlar hafa gert mikið úr vináttu Shojgú og Vladímírs Pútín frá lokum annars áratugar 21. aldar.<ref name="Après2024">{{Vefheimild|höfundur=François Bonnet|titill=Russie : Poutine s’aménage une place au premier rang pour l’après-2024 |url=https://www.mediapart.fr/journal/international/150120/russie-poutine-s-amenage-une-place-au-premier-rang-pour-l-apres-2024 |útgefandi=[[Mediapart]] |mánuður=15. janúar|ár=2020|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Því hefur verið bent á Shojgú sem mögulegan eftirmann Pútíns.<ref name="Après2024"/><ref>{{Vefheimild|höfundur=Marc Nexon avec Katia Swarovskaya |titill=Sergueï Choïgou, le grognard de Poutine |url=https://www.lepoint.fr/monde/serguei-choigou-le-grognard-de-poutine-20-05-2016-2040858_24.php |mánuður=20. maí|ár=2016|vefsíða=lepoint.fr |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Þann 25. febrúar var Shojgú settur á lista bandaríska fjármálaráðuneytisins yfir rússneskra ráðamenn sem sæta persónulegum refsiaðgerðum í Bandaríkjunum.<ref>{{Vefheimild|tungumál=en |titill=Russia-related Designations |url=https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20220225_33 |útgefandi=[[Fjármálaráðuneyti Bandaríkjanna]] |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Hann hefur verið skilgreindur sem ógn við bandarískt þjóðaröryggi vegna hlutverks hans við [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás Rússa í Úkraínu]]. Shojgú er einn fárra á æðstu stöðum í Rússlandi sem hafa verið í áhrifastöðu bæði á valdatíð Borísar Jeltsín og Vladímírs Pútín.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> ==Einkahagir== Shojgú á tvær dætur, Júlíu (f. 1977) og Kseníu (f. 1991). ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Shojgú, Sergej}} {{f|1955}} [[Flokkur:Varnarmálaráðherrar Rússlands]] q7s17q46xoy83jccg4wskfjo5gri4nl 1762457 1762456 2022-07-30T00:48:00Z TKSnaevarr 53243 /* Varnarmálaráðherra Rússlands (2012–) */ wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Sergej Shojgú<br>{{small|Сергей Шойгу}} | mynd = Official portrait of Sergey Shoigu.jpg | myndatexti1 = {{small|Sergej Shojgú árið 2014.}} | titill= Varnarmálaráðherra Rússlands | stjórnartíð_start = [[6. nóvember]] [[2012]] | stjórnartíð_end = | forseti = [[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra = [[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Míkhaíl Míshústín]] | forveri = [[Anatolíj Serdjúkov]] | titill2= Ráðherra neyðarástandsmála | stjórnartíð_start2 = [[17. apríl]] [[1991]] | stjórnartíð_end2 = [[11. maí]] [[2012]] | forseti2 = [[Boris Jeltsín]]<br>[[Vladímír Pútín]]<br>[[Dmítríj Medvedev]]<br>[[Vladímír Pútín]] | forsætisráðherra2 = {{Collapsible list|title = Listi|1=[[Ívan Sílajev]]<br />[[Oleg Lobov]] (starfandi)<br />[[Borís Jeltsín]] (sem forseti)<br />[[Jegor Gajdar]] (starfandi)<br />[[Víktor Tsjernomyrdín]]<br />[[Sergej Kíríjenko]]<br />[[Viktor Tsjernomyrdín]] (starfandi)<br />[[Jevgeníj Prímakov]]<br />[[Sergej Stepasjín]]<br />[[Vladímír Pútín]]<br />[[Míkhaíl Kasjanov]]<br />[[Viktor Krístenko]] (starfandi)<br />[[Míkhaíl Fradkov]]<br />[[Viktor Zubkov]]<br />[[Vladímír Pútín]]<br />[[Viktor Zubkov]] (starfandi)<br />[[Dmítríj Medvedev]]}} | forveri2 = Fyrstur í embætti | eftirmaður2 = [[Vladímír Pútsjkov]] | fæðingarnafn = Mikhaíl Vladímírovítsj Mísjústín | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1955|5|21}} | fæðingarstaður = [[Tsjadan]], [[Túva]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] (nú [[Rússland]]i) | dánardagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | háskóli = Fjöltækniháskólinn í Krasnojarsk | þjóderni = [[Rússland|Rússneskur]] | þekktur_fyrir = | starf = | laun = | trú = | maki = Írína Shojgú | börn = 2 | foreldrar = | heimasíða = | niðurmál = | hæð = | þyngd = |undirskrift = Signature of Sergey Shoygu.png }} '''Sergej Kúzhúgetovítsj Shojgú''' (rússneska: ''Сергей Кужугетович Шойгу''; f. 21. maí 1955) er [[Rússland|rússneskur]] stjórnmálamaður og hershöfðingi. Hann hefur verið varnarmálaráðherra Rússlands frá árinu 2012. Shojgú var áður ráðherra neyðarástandsmála frá 1991 til 2012 og sveitarstjóri [[Moskvufylki]]s í stuttan tíma árið 2012. Shojgú er einn af nánustu bandamönnum [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta og hefur verið nefndur sem hugsanlegur eftirmaður hans. ==Æviágrip== Faðir Sergej Shojgú, Kúzhúget Shojgú (1921-2010) var [[Túvanar|Túvani]] en móðir hans, Alexandra Jakovlevna (1924-2011) var Rússi af úkraínskum ættum.<ref>{{Vefheimild|url=http://www.tuvaonline.ru/2011/10/23/pervoy-shkole-kyzyla-95-let.html|titill=Первой школе Кызыла - 95 лет|vefsíða=Tuvaonline.ru|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Árið 1977 útskrifaðist Sergei úr Fjöltækniháskólanum í [[Krasnojarsk]]. Næsta áratuginn vann hann við byggingaframkvæmdir og hlaut smám saman stjórnunarstöður. Árið 1988 varð hann embættismaður hjá [[Kommúnistaflokkur Sovétríkjanna|Kommúnistaflokknum]] í [[Abakan]] og síðan hjá ungliðahreyfingunni [[Komsomol]]. Árið 1990 flutti Sjojgú frá [[Síbería|Síberíu]] til [[Moskva|Moskvu]]. Shojgú vakti athygli stjórnvalda í byrjun tíunda áratugarins með hæfni sinni við að stilla til sátta og varð árið 1991 ráðherra neyðarástandsmála, sem var embætti sem hann hafði sjálfur fundið upp.<ref name="MurmureOreille">{{Vefheimild|höfundur=Andrei Soldatov|höfundur2=Irina Borogan|titill=Sergueï Choïgou, le militaire qui murmure à l’oreille de Poutine |url=https://www.courrierinternational.com/article/portrait-serguei-choigou-le-militaire-qui-murmure-loreille-de-poutine |mánuður=2. mars|ár=2022|vefsíða=courrierinternational.com |mánuðurskoðað=6 mars|árskoðað=2022|útgefandi=''Courrier International''|tungumál=franska}}</ref> Í þessu embætti mætti Shojgú oft á vettvangi náttúruhamfara og hryðjuverkaárása með teymi öryggissérfræðinga og hafði umsjón með ýmsum öryggisaðgerðum.<ref name="MurmureOreille"/> Hann varð á þessum tíma hátt skrifaður bæði meðal rússneskra valdsmanna og meðal almennra borgara.<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú var álitinn hugsanlegur arftaki [[Borís Jeltsín|Borísar Jeltsín]] á forsetastól.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> Frá 1999 til 2001 var Shojgú leiðtogi stjórnmálaflokksins [[Eining (Rússland)|Einingar]]. Eftir að Eining rann inn í nýja stjórnmálaflokkinn [[Sameinað Rússland]] undir forystu [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] árið 2001 varð Shojgú einn af þremur leiðtogum flokksins.<ref name="MurmureOreille"/> Sjojgú hefur átt sæti í æðstaráði Sameinaðs Rússlands síðan þá. Árið 1999 var Shojgú sæmdur æðstu heiðursorðu Rússlands, [[Hetja rússneska sambandsríkisins|Hetju rússneska sambandsríkisins]]. Shojgú var sveitarstjóri [[Moskvufylki]]s í nokkra mánuði árið 2012. ===Varnarmálaráðherra Rússlands (2012–)=== [[Mynd:Military exercises Center-2019-03.jpg|left|thumb|Sergei Shojgú ásamt [[Vladímír Pútín]] forseta og [[Valeríj Gerasímov]], yfirmanni rússneska herráðsins, við hernaðaræfingar árið 2019.]] Þann 6. nóvember 2012 var Shojgú útnefndur varnarmálaráðherra<ref>[http://www.lefigaro.fr/flash-actu/2012/11/06/97001-20121106FILWWW00417-russieserguei-choigou-nomme-a-la-defense.php « Russie : M. Choïgou nommé à la Défense »], ''[[Le Figaro]]'', 6. nóvember 2012.</ref> eftir afsögn [[Anatolíj Serdjúkov]].<ref>[https://www.lemonde.fr/europe/article/2012/11/06/russie-poutine-limoge-son-ministre-de-la-defense_1786237_3214.html#ens_id=1760475& « Russie : Poutine limoge son ministre de la défense »], ''[[Le Monde]]'', 6. nóvember 2012.</ref> Greint var frá þessari uppstokkun í rússneskum fréttablöðum í nóvember 2012.<ref>[http://russoscopie.com/2013/04/03/smi20-key-people-mentioned-in-russian-media-monthly-review-november-2012/ « SMI20 : Key people mentioned in Russian media - ''Monthly Review'' – November 2012 »], ''[[RussoScopie]]'', 3. desember 2012.</ref> Útnefningin kom á óvart þar sem Shojgú hafði aldrei gegnt herþjónustu, átti ekkert bakland innan rússneska hersins og forystuaðferðir hans höfðu fallið í grýttan jarðveg hjá gömlum herforingjum.<ref name="MurmureOreille"/> Útnefning Shojgú kom innan fárra vikna frá því að [[Valeríj Gerasímov]] var útnefndur yfirmaður rússneska herráðsins og var því álitin tengd henni.<ref name="ChoïgouGuerassimov">{{Vefheimild|höfundur=Sébastian Seibt |titill=Sergueï Choïgou et Valéri Guerassimov, les maîtres de guerre de Vladimir Poutine |url=https://www.france24.com/fr/europe/20220303-sergue%C3%AF-cho%C3%AFgou-et-val%C3%A9ri-guerassimov-les-ma%C3%AEtres-de-guerre-de-vladimir-poutine |mánuður=3. mars 2022 |vefsíða=france24.com|útgefandi=''France 24''|mánuðurskoðað=6 mars|árskoðað=2022}}</ref> Eftir [[Úkraínska byltingin 2014|úkraínsku byltinguna árið 2014]] og misheppnaðar aðgerðir [[Alríkislögregla Rússneska Sambandsríkisins|rússnesku alríkislögreglunnar]] (FSB) til að binda á hana enda skipaði [[Vladímír Pútín]] rússneska hernum undir stjórn Shojgú að [[Krímskagakreppan 2014|hernema og innlima Krímskaga]] í Rússland.<ref name="MurmureOreille"/> Í kjölfar þessara atburða var Shojgú sóttur til saka í [[Úkraína|Úkraínu]] fyrir að „stofna vopnaðar vígasveitir.“ Í desember 2015 stýrði Shojgú hernaðarinngripi Rússa í [[Sýrlenska borgarastyrjöldin|sýrlensku borgarastyrjöldina]] sem gerði [[Bashar al-Assad]] Sýrlandsforseta kleift að ná yfirhöndinni gagnvart uppreisnarmönnum.<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú hefur farið ásamt Vladímír Pútín í opinberar heimsóknir til ýmissa ríkja, þar á meðal [[Sýrland]]s, [[Katar]] og [[Ísrael]]s. Þar sem slíkar ferðir teljast almennt á verksviði utanríkismála fremur en varnarmála hafa stjórnmálaskýrendur túlkað þetta sem staðfestingu á auknu mikilvægi hersins í rússneskum stjórnmálum.<ref>{{Vefheimild|url=https://www.businessinsider.com/russia-military-putin-foreign-policy-2017-12?IR=T|vefsíða=businessinsider.com|titill=Russia's defense minister has been showing up in unexpected places as the military increases its influence under Putin|tungumál=en|höfundur= Andrew Osborn|höfundur2=Jack Stubbs|útgefandi=''Business Insider''|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> [[Mynd:Military exercises Center-2019-04.jpg|left|thumb|Sergej Shojgú við hernaðaræfingar árið 2019.]] Sem varnarmálaráðherra lét Shojgú stofna nýja netvarnadeild og sameina rússneska flug- og geimherinn í nýjar loftvarnadeildir.<ref name="MurmureOreille"/> Hann hefur búið svo um hnútana að erfiðara sé fyrir unga Rússa að sleppa við herþjónustu.<ref name="MurmureOreille"/> Árið 2017 lét hann breyta einkennisbúningum rússneska hersins til að gera þá líkari sovéskum einkennisbúningum frá árinu 1945, sem kallaðir eru „búningar sigurvegarans.“<ref name="MurmureOreille"/> Shojgú hefur umsjón með [[GRU]], leyniþjónustu rússneska hersins. Stofnunin er grunuð um að hafa á öðrum áratugi 21. aldar framið fjölda pólitískra morða í Evrópu.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> Shojgú náði fram hækkun á fjárframlögum til rússneska hersins og jók áhrif sín og vinsældir í [[Kreml (Moskva)|Kreml]].<ref name="MurmureOreille"/> Hann hefur verið kallaður „maðurinn sem kom hernum aftur til æðstu metorða í Kreml á kostnað leyniþjónustunnar“<ref name="MurmureOreille"/> eða „táknmynd hervæðingarinnar í Rússlandi.“<ref>{{Vefheimild|höfundur=Julian Colling |titill=Isolé dans sa tour d’ivoire : comment Poutine en est arrivé à lancer l’invasion de l’Ukraine |url=https://www.mediapart.fr/journal/international/040322/isole-dans-sa-tour-d-ivoire-comment-poutine-en-est-arrive-lancer-l-invasion-de-l-ukraine |mánuður=4. mars|ár=2022|vefsíða=mediapart.fr |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Rússneskir ríkisfjölmiðlar hafa gert mikið úr vináttu Shojgú og Vladímírs Pútín frá lokum annars áratugar 21. aldar.<ref name="Après2024">{{Vefheimild|höfundur=François Bonnet|titill=Russie : Poutine s’aménage une place au premier rang pour l’après-2024 |url=https://www.mediapart.fr/journal/international/150120/russie-poutine-s-amenage-une-place-au-premier-rang-pour-l-apres-2024 |útgefandi=[[Mediapart]] |mánuður=15. janúar|ár=2020|mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Því hefur verið bent á Shojgú sem mögulegan eftirmann Pútíns.<ref name="Après2024"/><ref>{{Vefheimild|höfundur=Marc Nexon avec Katia Swarovskaya |titill=Sergueï Choïgou, le grognard de Poutine |url=https://www.lepoint.fr/monde/serguei-choigou-le-grognard-de-poutine-20-05-2016-2040858_24.php |mánuður=20. maí|ár=2016|vefsíða=lepoint.fr |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Þann 25. febrúar var Shojgú settur á lista bandaríska fjármálaráðuneytisins yfir rússneskra ráðamenn sem sæta persónulegum refsiaðgerðum í Bandaríkjunum.<ref>{{Vefheimild|tungumál=en |titill=Russia-related Designations |url=https://home.treasury.gov/policy-issues/financial-sanctions/recent-actions/20220225_33 |útgefandi=[[Fjármálaráðuneyti Bandaríkjanna]] |mánuðurskoðað=6. mars|árskoðað=2022}}</ref> Hann hefur verið skilgreindur sem ógn við bandarískt þjóðaröryggi vegna hlutverks hans við [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás Rússa í Úkraínu]]. Shojgú er einn fárra á æðstu stöðum í Rússlandi sem hafa verið í áhrifastöðu bæði á valdatíð Borísar Jeltsín og Vladímírs Pútín.<ref name="ChoïgouGuerassimov"/> ==Einkahagir== Shojgú á tvær dætur, Júlíu (f. 1977) og Kseníu (f. 1991). ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Shojgú, Sergej}} {{f|1955}} [[Flokkur:Varnarmálaráðherrar Rússlands]] t0mwc8kluwgo9eqh06gi8vsn42jjmu1 1 166965 1762445 1747128 2022-07-30T00:32:48Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Sergei Sjoígú]] á [[Spjall:Sergej Shojgú]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki {{Æviágrip lifandi fólks}} {{Þýðing |titill=Sergueï Choïgou |tungumál=fr |id=191646616 }} qsip429wxinu89ig5ahtxeuf91nrzu0 0 166966 1762449 1747129 2022-07-30T00:37:13Z TKSnaevarr 53243 Breytti tilvísun frá [[Sergei Sjoígú]] til [[Sergej Shojgú]] wikitext text/x-wiki #TILVÍSUN[[Sergej Shojgú]] briw4k2zvwca8p1jrgr7q4uo9hg76qq 0 167157 1762494 1759525 2022-07-30T01:39:13Z TKSnaevarr 53243 /* Ímynd Kadyrovs */ wikitext text/x-wiki {{Forsætisráðherra | nafn = Ramzan Kadyrov<br>{{small|Рамзан Кадыров}}<br>{{small|Къадар Рамзан}} | mynd = Ramzan Kadyrov (2018-06-15) 02.jpg | myndatexti1 = {{small|Kadyrov árið 2018.}} | titill= Forseti sjálfstjórnarlýðveldisins [[Téténía|Téténíu]] | stjórnartíð_start = [[5. apríl]] [[2007]] | stjórnartíð_end = | titill2= Forsætisráðherra sjálfstjórnarlýðveldisins [[Téténía|Téténíu]] | stjórnartíð_start2 = [[18. nóvember]] [[2005]] | stjórnartíð_end2 = [[10. apríl]] [[2007]] | fæddur = {{Fæðingardagur og aldur|1976|10|5}} | fæðingarstaður = [[Akhmat-Júrt|Tsentaroj]], [[Téténía-Ingúsetía|Téténíu-Ingúsetíu]], [[Sovétlýðveldið Rússland|rússneska sovétlýðveldinu]], [[Sovétríkin|Sovétríkjunum]] (nú Akhmat-Júrt, [[Téténía|Téténíu]], [[Rússland]]i) | stjórnmálaflokkur = [[Sameinað Rússland]] | trúarbrögð = [[Súnní]]-íslam | maki = Medni Musaevna Kadyrova (g. 1996)<br>Fatima Khazujeva<br>Aminat Akhmadova | börn = 12 | þjóderni = [[Téténía|Téténskur]] | háskóli = Viðskipta- og lagaskólinn í Makhatsjkala<br>Ríkistækniháskólinn í Dagestan<br>Ríkisháskólinn í Dagestan | undirskrift = Signature of Ramzan Kadyrov.png }} '''Ramzan Akhmadóvitsj Kadyrov''' ([[rússneska]]: Рамзан Ахматович Кадыров; [[téténska]]: Къадар Ахьмат-кӏант Рамзан; f. 5. október 1976) er [[Rússland|rússneskur]] og [[Téténía|téténskur]] stjórnmálamaður sem hefur verið leiðtogi sjálfstjórnarlýðveldisins Téténíu innan Rússlands frá árinu 2005. Kadyrov var áður meðlimur í vopnaðri sjálfstæðishreyfingu Téténa. Faðir hans, [[Akhmad Kadyrov]], gekk í lið með Rússum í [[Seinna Téténíustríðið|seinna Téténíustríðinu]] og var útnefndur forseti téténska sjálfstjórnarlýðveldisins eftir sigur Rússa í stríðinu. Ramzan komst til valda eftir að faðir hans var myrtur árið 2004. Kadyrov fer með [[einræði]]svald innan Téténíu og stýrir sjálfstjórnarlýðveldinu með íhaldssamri túlkun á [[sjaríalög]]um. Stjórn hans hefur verið sökuð um fjölda mannréttindabrota, pólitískra morða og mannrána á andstæðingum sínum. ==Æviágrip== Ramzan Kadyrov er fæddur árið 1976 og er sonur stjórnmálamannsins [[Akhmad Kadyrov|Akhmads Kadyrov]]. Þegar [[Sovétríkin]] liðuðust í sundur árið 1991 leiddi Akhmad hernaðarhreyfingu sem barðist fyrir sjálfstæði [[Téténía|Téténíu]] undan Rússlandi. Þótt Ramzan Kadyrov hafi aðeins verið táningur þegar [[fyrra Téténíustríðið]] braust út barðist hann með her föður síns og fór fyrir hóp skæruliða sem þótti sérlega ofbeldisfullur.<ref name=stalín>{{Tímarit.is|6377756|Kadyrov er hinn tsjetsjenski Stalín|blað=[[Dagblaðið Vísir]]|höfundur=Björn Teitsson|útgáfudagsetning=10. október 2010|blaðsíða=20}}</ref> Þegar [[seinna Téténíustríðið]] braust út árið 1999 ákváðu Kadyrov-feðgarnir að ganga til liðs við Rússa gegn því að þeir fengju að stýra Téténíu þegar sigur hefði verið unninn gegn aðskilnaðarsinnum. Við lok stríðsins var Akhmad Kadyrov því skipaður forseti téténska sjálfstjórnarlýðveldisins og var studdur af rússnesku leyniþjónustunni [[FSB]].<ref name=stalín/> ==Stjórnartíð í Téténíu== Akhmad Kadyrov var myrtur árið 2004 á hersýningu í [[Grosní]].<ref>{{Vefheimild|titill=Forseti Tétsníu myrtur|url=https://www.mbl.is/greinasafn/grein/797164/|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=10. maí|ár=2004|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022}}</ref> Í kjölfarið var Ramzan fljótur að komast til áhrifa í Téténíu þrátt fyrir ungan aldur. Með stuðningi [[Vladímír Pútín|Vladímírs Pútín]] Rússlandsforseta var Ramzan Kadyrov skipaður aðstoðarforsætisráðherra Téténíu strax eftir morðið. Hann varð síðan forsætisráðherra Téténíu ári síðar, aðeins 29 ára gamall.<ref name=stalín/> Kadyrov var formlega skipaður forseti Téténíu árið 2007, stuttu eftir að hann varð þrjátíu ára gamall. Pútín veitti Kadyrov umboð til að „hreinsa til“ í Téténíu og fleytti til hans gríðarlegum fjármunum svo hann gæti barið niður aðskilnaðarsinna sem enn börðust gegn rússnesku stjórninni.<ref name=stríðsherra>{{Vefheimild|titill=Stríðsherra með sérstakt dálæti á samfélagsmiðlum|url=https://kjarninn.is/skyring/2016-03-20-stridsherra-med-serstakt-dalaeti-samfelagsmidlum/|útgefandi=''[[Kjarninn]]''|höfundur=Ómar Þorgeirsson|mánuður=20. mars|ár=2016|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022}}</ref> Auk þess að hafa tögl og hagldir á téténska hernum hefur Kadyrov áfram haldið uppi eigin einkaher, Kadyrovtskíj-hersveitinni eða Kadyrovítum. Sveitin var stofnuð á tíma fyrra Téténíustríðsins á tíunda áratugnum.<ref name=stríðsherra/> Stuttu eftir að Kadyrov komst til valda hóf hann að innleiða [[sjaríalög]] í löggjöf Téténíu. Meðal annars lét hann banna fjárhættuspil og áfengisneyslu og hvatti karla til að stunda [[fjölkvæni]].<ref name=stalín/> Fjölkvæni er bannað samkvæmt rússneskum lögum en stjórn Pútíns hefur látið það óátalið að það tíðkist undir stjórn Kadyrovs í Téténíu.<ref name=égræð>{{Tímarit.is|6764051|„Ég ræð og enginn annar. Skilið?“|blað=[[Morgunblaðið]]|höfundur=Kristján Jónsson|útgáfudagsetning=3. apríl 2014|blaðsíða=6}}</ref> Á stjórnartíð sinni hefur Kadyrov viðhaldið nánu bandalagi við Vladímír Pútín og hefur gert mikið úr vinskap sínum við hann. Líkt og Pútín hefur Kadyrov sætt ásökunum um að brjóta gegn mannréttindum og tjáningarfrelsi, auk þess sem hersveitir hans hafa verið vændar um pyntingar og ólöglegar handtökur og aftökur á pólitískum andstæðingum. Meðal helstu gagnrýnenda Kadyrovs var úkraínska blaðakonan [[Anna Politkovskaja]] hjá dagblaðinu ''[[Novaja Gazeta]]'', sem fannst skotin til bana í íbúðablokk sinni þann 6. október 2006. Eftir morð hennar lét ritstjóri ''Novaja Gazeta'', [[Dimitrí Múratov]], hafa eftir sér að hún hefði verið að vinna að grein um pyntingar, aftökur og önnur illvirki Kadyrovíta þegar hún var drepin.<ref name=stríðsherra/> Kadyrov hefur einnig verið sakaður um að standa fyrir morðinu á [[Natalía Estemirova|Natalíu Estemirovu]], meðlimi mannréttindasamtakanna [[Memorial]], sem var rænt af heimili sínu í Grosní í júní 2009 og fannst síðan drepin í [[Ingúsetía|Ingúsetíu]].<ref>{{Tímarit.is|6368787|Mannréttindafólk myrt|blað=[[Dagblaðið Vísir]]|útgáfudagsetning=21. júlí 2009|höfundur=Kolbeinn Þorsteinsson|blaðsíða=12}}</ref> Þá var Kadyrov bendlaður við morðið á rússneska stjórnarandstæðingnum [[Boris Nemtsov]] árið 2015, en einn þeirra sem voru ákærðir fyrir morðið var fyrrum háttsettur liðsmaður í einni af hersveitum Kadyrovs.<ref name=stríðsherra/> Á síðari árum hefur stjórn Kadyrovs hafið markvissar fjöldahandtökur og pyntingar á [[samkynhneigð]]um mönnum í Téténíu.<ref>{{Vefheimild|titill=Gætu verið í lífsháska sökum kynhneigðar sinnar|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2021/02/06/gaetu_verid_i_lifshaska_sokum_kynhneigdar_sinnar/|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=6. febrúar|ár=2021|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022}}</ref> [[Öryggis- og samvinnustofnun Evrópu]] gaf út skýrslu í desember 2018 þar sem staðhæft var að „mjög alvarleg mannréttindabrot“ væru að eiga sér stað í sjálfsstjórnarlýðveldinu. Kadyrov hafnaði því fyrir sitt leyti að handtökurnar hefðu átt sér stað og staðhæfði að samkynhneigð þekktist einfaldlega ekki í Téténíu.<ref>{{Vefheimild|titill=Tugum samkynhneigðra smalað saman og haldið í Téténíu|url=https://www.visir.is/g/20191189042d|útgefandi=''[[Vísir (vefmiðill)|Vísir]]''|mánuður=15. febrúar|ár=2019|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022|höfundur=Kjartan Kjartansson}}</ref> Frá því að herferð Kadyrovs gegn samkynhneigðum hófst hafa samkynhneigðir Téténar sem hafa flúið til annarra hluta Rússlands verið sakaðir um hryðjuverkastarfsemi, handteknir og fluttir nauðugir aftur til Téténíu.<ref>{{Vefheimild|titill=Samkynhneigðir sakaðir um hryðjuverk|url=https://www.mbl.is/frettir/erlent/2021/02/08/samkynhneigdir_sakadir_um_hrydjuverk/|útgefandi=[[mbl.is]]|mánuður=8. febrúar|ár=2021|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022}}</ref> Árið 2022 studdi Kadyrov [[Innrás Rússa í Úkraínu 2022|innrás Rússa í Úkraínu]] og sendi téténska hermenn til að berjast með rússeska hernum. Hann kvaðst sjálfur hafa farið til Úkraínu til að taka þátt í innrásinni en ekki hefur verið staðfest með óyggjandi hætti að hann hafi farið þangað.<ref>{{Vefheimild|titill=Leiðtogi Téténa kveðst berjast við hlið innrásarhersins|url=https://www.ruv.is/frett/2022/03/14/leidtogi-tetena-kvedst-berjast-vid-hlid-innrasarhersins|útgefandi=[[RÚV]]|mánuður=14. mars|ár=2022|mánuðurskoðað=22. mars|árskoðað=2022|höfundur=Markús Þ. Þórhallsson}}</ref> ==Ímynd Kadyrovs== Líkt og Vladímír Pútín hefur Kadyrov lagt mikla áherslu á að rækta karlmennskuímynd sína. Hann er virkur á ýmsum [[Samfélagsmiðill|samfélagsmiðlum]] og birtir gjarnan færslur af sjálfum sér með villidýrum, við hernaðarathafnir eða að iðka bardagaíþróttir. Kadyrov leggur einnig áherslu á [[íslam]]ska trúrækni sína og á tryggð sína við Vladímír Pútín og rússnesk stjórnvöld. Hann hefur oft beitt samfélagsmiðlum til að gagnrýna og ógna stjórnarandstæðingum, sem hann hefur nefnt „sjakala“ og „óvini þjóðarinnar.“ Meðal annars hefur hann birt myndskeið af stjórnarandstæðingnum [[Míkhaíl Kasjanov]] þar sem fylgst er með Kasjanov í gegnum riffilsigti leyniskyttu.<ref name=égræð/> Kadyrov naut lengi mikillar alþýðuhylli í Rússlandi fyrir þátt sinn við að koma á friði, lögum og reglu í Téténíu eftir stríðin á tíunda áratugnum. Hann hefur hins vegar orðið æ umdeildari í seinni tíð og árið 2016 sögðust aðeins 17 prósent Rússa hafa jákvæða skoðun á honum.<ref name=égræð/> ==Tilvísanir== <references/> {{DEFAULTSORT:Kadyrov, Ramzan}} {{f|1976}} [[Flokkur:Rússneskir stjórnmálamenn]] q28o0zfp7bthoib2d3jfsxeijjmkavk 0 168630 1762415 1761991 2022-07-30T00:04:18Z EmausBot 13659 Vélmenni: Lagfæri tvöfalda tilvísun → [[Hippi]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Hippi]] kdvs7m843s0lqh5g7gr0sqy65kul4p5 0 168655 1762295 1762229 2022-07-29T12:32:53Z Dagvidur 4656 Bætti við mynd wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Mikliskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] q0i9cbsv64qrtmk6844i0iwe6newcp3 1762315 1762295 2022-07-29T15:56:07Z Dagvidur 4656 Bætti við mynd til að sýna staðsetningu borgarinnar wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Mikliskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] 8ychftxvw4jdrei012g1ay4s04195y1 1762316 1762315 2022-07-29T15:56:43Z Dagvidur 4656 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Mikliskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] kv71tyuv0smv93jazn0icl63xzvdpjy 1762317 1762316 2022-07-29T16:01:44Z Dagvidur 4656 Bætti við mynd wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Mikliskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] hilzv1uk7wgrlk93itpuit7vegh2d7t 1762354 1762317 2022-07-29T20:01:14Z Dagvidur 4656 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] 3coy3lk4sr373jubskbokso4pvszvo3 1762398 1762354 2022-07-29T22:39:38Z Dagvidur 4656 Bætti við um sögu borgarinnar wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === Suzhou er vagga Wu menningar, er einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr..<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr., var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr., var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum Songveldisins (960–1279) og Júanveldisins (1206–1368) hélt Suzhou áfram að blómstra. Árið 1356 verði Zhang Shicheng (1354 – 1367), konungur Wu-ríkisins Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsti keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti feneyski ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Þá varð borgin varð miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Það þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og fjármála- og bankamiðstöð. Árið 1880, er talið að íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. Borgin var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnuð nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var sett upp en lítið var um nútíma iðnað. Alveg fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en þeir voru rifnir lágu borgarmúrarnir í um 16 kílómetra hring þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 hernámu allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðingar stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og merkilegra garða borgarinnar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === Silki- og bómullariðnaðurinn, sem var lengi meginstoð í hagkerfi borgarinnar, hefur verið nútímavæddur verulega. Að auki hafa verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli verið settar upp síðan á níunda áratugnum. Nýr hátækniiðnaðargarður, með sameiginlegum innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið settur upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut borgarinnar, sem tengir Suzhou við [[Sjanghæ]] og við [[Nanjing]] í norðvestur, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný lína er tengir þessa brautarlínu við aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á óshólmasvæðinu, auk Nanjing, Sjanghæ og Hangzhou. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Suzhou School of Fine Arts voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum: Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru sameiginlega tilnefndir á heimsminjaskrá [[UNESCO]] árið 1997. Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] 4h20ozsiohbni4utrnvd2hk3p6m0cu4 1762400 1762398 2022-07-29T23:00:48Z Dagvidur 4656 /* Saga */ Laga stafsetningu wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. Borgin var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] e88vb53d67sjqdd450fhsj8l3gx3wui 1762420 1762400 2022-07-30T00:06:51Z Dagvidur 4656 /* Saga */ Bætti við myndarollu Hsu Yang (1712–1777), hirðmálara Qianlong Kínakeisara sem skóp 12 metra langa málverkakrollu árið 1759. wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou boargar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þetta 12 metra langa bókrollu-málverk árið 1759. Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand landsins og borgar, ásamt lýsing daglegs kínversks lífs þess tíma. Bókrolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessari öld voru kínverskir málarar þegar farnir að nota vestræna sjónarhornsmynd, þannig að smáatriði myndarinnar sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli trúmennsku. Í heild sýnir málverkið meira en 4.800 manneskjur, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.</small>)}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti á vatninu</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] ey3nix3713iiuescnd58t8auzhm4wz1 1762425 1762420 2022-07-30T00:12:27Z Dagvidur 4656 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou boragar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759. Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.</small>)}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] kz92ud2znygfsoo172ja5kkxt1csios 1762428 1762425 2022-07-30T00:15:46Z Dagvidur 4656 /* Velmegunarár Ming- og Tjingveldanna */ wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou boragar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759. Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.</small>)}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] oq2ltcajjkss984qnumajbrezom9gib 1762429 1762428 2022-07-30T00:16:39Z Dagvidur 4656 /* Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna */ wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759. Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.</small>)}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] lu3smbrm63bqxrwge70t0aac5z2d9ru 1762430 1762429 2022-07-30T00:23:02Z Dagvidur 4656 Bætti við heimild wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>)}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] amb81l3bacf8b9x7ivhpd23r7hh0ebc 1762450 1762430 2022-07-30T00:40:07Z Dagvidur 4656 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] is88ujmd6n25f8p91krz3vhppwsr3s0 1762461 1762450 2022-07-30T00:57:50Z Dagvidur 4656 /* Vagga Wu menningar */ Bætti við mynd wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === [[Mynd:史记.jpg|thumb|right |<small>„'''Skrásetning hins mikla sagnfræðings'''“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.</small>|alt=„Skrásetning hins mikla sagnfræðings“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.]] Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] ttha4qlw40uww2x063dkdp48hdfk753 1762493 1762461 2022-07-30T01:36:48Z Dagvidur 4656 /* Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna */ Bætti við mynd af "Garði hins auðmjúka embættismanns." wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === [[Mynd:史记.jpg|thumb|right |<small>„'''Skrásetning hins mikla sagnfræðings'''“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.</small>|alt=„Skrásetning hins mikla sagnfræðings“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.]] Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === [[Mynd:Humble Administrator's Garden1.jpg |thumb|right |<small>'''Garður hins auðmjúka embættismanns'''. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins hógvær starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á [[heimsminjaskrá UNESCO]].</small>|alt= Garður hins auðmjúka embættismanns. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á heimsminjaskrá UNESCO.]] Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] cp5usimlcn7toxup75lkb3qc3gygltw 1762500 1762493 2022-07-30T02:22:10Z Dagvidur 4656 /* 19. og 20 öldin */ Bætti við mynd wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === [[Mynd:史记.jpg|thumb|right |<small>„'''Skrásetning hins mikla sagnfræðings'''“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.</small>|alt=„Skrásetning hins mikla sagnfræðings“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.]] Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === [[Mynd:Humble Administrator's Garden1.jpg |thumb|right |<small>'''Garður hins auðmjúka embættismanns'''. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins hógvær starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á [[heimsminjaskrá UNESCO]].</small>|alt= Garður hins auðmjúka embættismanns. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á heimsminjaskrá UNESCO.]] Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === [[Mynd:River-Pingjiang-Road.JPG|thumb|right |<small>Siglt á vatnaleið í '''Gusu hverfi'''. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, og skipgengir skurðir áberandi.</small>|alt= Siglt á vatnaleið í Gusu hverfi borgarinnar. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, skipaleiðir og skurðir áberandi.]] Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] fp2gr7ddnmny3qh29gep70mtw3xdia2 1762501 1762500 2022-07-30T02:29:41Z Dagvidur 4656 /* Samtímaborgin */ Bætti við mynd wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === [[Mynd:史记.jpg|thumb|right |<small>„'''Skrásetning hins mikla sagnfræðings'''“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.</small>|alt=„Skrásetning hins mikla sagnfræðings“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.]] Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === [[Mynd:Humble Administrator's Garden1.jpg |thumb|right |<small>'''Garður hins auðmjúka embættismanns'''. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins hógvær starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á [[heimsminjaskrá UNESCO]].</small>|alt= Garður hins auðmjúka embættismanns. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á heimsminjaskrá UNESCO.]] Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === [[Mynd:River-Pingjiang-Road.JPG|thumb|right |<small>Siglt á vatnaleið í '''Gusu hverfi'''. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, og skipgengir skurðir áberandi.</small>|alt= Siglt á vatnaleið í Gusu hverfi borgarinnar. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, skipaleiðir og skurðir áberandi.]] Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === [[Mynd:Silk production 02.jpg|thumb|right |<small>'''Silkiiðnaður í Suzhou'''. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.</small>|alt=Silkiiðnaður í Suzhou. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.]] Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] 2xsz146bhktsi4c5avhi18ent8jpo9g 1762502 1762501 2022-07-30T02:55:48Z Dagvidur 4656 Bætti við yfirliti yfir stjórnsýsluskiptingu borgarinnar wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === [[Mynd:史记.jpg|thumb|right |<small>„'''Skrásetning hins mikla sagnfræðings'''“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.</small>|alt=„Skrásetning hins mikla sagnfræðings“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.]] Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === [[Mynd:Humble Administrator's Garden1.jpg |thumb|right |<small>'''Garður hins auðmjúka embættismanns'''. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins hógvær starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á [[heimsminjaskrá UNESCO]].</small>|alt= Garður hins auðmjúka embættismanns. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á heimsminjaskrá UNESCO.]] Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === [[Mynd:River-Pingjiang-Road.JPG|thumb|right |<small>Siglt á vatnaleið í '''Gusu hverfi'''. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, og skipgengir skurðir áberandi.</small>|alt= Siglt á vatnaleið í Gusu hverfi borgarinnar. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, skipaleiðir og skurðir áberandi.]] Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === [[Mynd:Silk production 02.jpg|thumb|right |<small>'''Silkiiðnaður í Suzhou'''. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.</small>|alt=Silkiiðnaður í Suzhou. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.]] Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Stjórnsýsla == {|class="wikitable" |- ! colspan="4" | Stjórnsýslukort Suzhou |- |- ! style="text-align:left;"| Undirskipting ! style="text-align:left;"| Kínverska ! style="text-align:left;" | Fólksfjöldi 2020 ! style="text-align:left;" | Stærð {{small|(km²)}} |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Miðborg''' |- | align=left | Gusu | align=left | {{lang|zh-hans|姑苏区}} | align=right| 2,058,010 | align=right| 372 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Hverfi''' |- | align=left | Huqiu hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|虎丘区}} | align=right| 832,499 | align=right| 258 |- | align=left | Wuzhong hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴中区}} | align=right| 1,388,972 | align=right| 672 |- | align=left | Xiangcheng hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|相城区}} | align=right| 891,055 | align=right| 416 |- | align=left | Wujiang hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴江区}} | align=right| 1,545,023 | align=right| 1,093 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " |'''Undirborgir''' |- | align=left | Changshu borg | align=left | {{lang|zh-hans|常熟市}} | align=right| 1,677,050 | align=right| 1,094 |- | align=left | Taicang borg | align=left | {{lang|zh-hans|太仓市}} | align=right| 831,113 | align=right| 620 |- | align=left | Kunshan borg | align=left | {{lang|zh-hans|昆山市}} | align=right| 2,092,496 | align=right| 865 |- | align=left | Zhangjiagang borg | align=left | {{lang|zh-hans|张家港市}} | align=right| 1,432,044 | align=right| 772 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="2" style="text-align:center; " |'''Total''' | align=right|'''12,748,252''' | align=right|'''8,488''' |- | colspan="4" style="text-align:center; " | <small>Óformlegar stjórnsýsludeildir – Suzhou iðngarðurinn & Suzhou Nýhverfið</small> |} == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] a2ecxepja57gm030h5h23xu32u9y5im 1762504 1762502 2022-07-30T03:40:45Z Dagvidur 4656 /* Stjórnsýsla */ bætti við mynd wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === [[Mynd:史记.jpg|thumb|right |<small>„'''Skrásetning hins mikla sagnfræðings'''“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.</small>|alt=„Skrásetning hins mikla sagnfræðings“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.]] Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === [[Mynd:Humble Administrator's Garden1.jpg |thumb|right |<small>'''Garður hins auðmjúka embættismanns'''. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins hógvær starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á [[heimsminjaskrá UNESCO]].</small>|alt= Garður hins auðmjúka embættismanns. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á heimsminjaskrá UNESCO.]] Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === [[Mynd:River-Pingjiang-Road.JPG|thumb|right |<small>Siglt á vatnaleið í '''Gusu hverfi'''. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, og skipgengir skurðir áberandi.</small>|alt= Siglt á vatnaleið í Gusu hverfi borgarinnar. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, skipaleiðir og skurðir áberandi.]] Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === [[Mynd:Silk production 02.jpg|thumb|right |<small>'''Silkiiðnaður í Suzhou'''. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.</small>|alt=Silkiiðnaður í Suzhou. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.]] Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Stjórnsýsla == [[Mynd:Administrative Division Suzhou-2022-Icelandic-1013px.png|thumb|<small>Stjórnsýsluskipting Suzhou-borgar í hverfi og undirborgir</small> ]] {|class="wikitable" |- ! colspan="4" | Stjórnsýslukort Suzhou |- |- ! style="text-align:left;"| Undirskipting ! style="text-align:left;"| Kínverska ! style="text-align:left;" | Fólksfjöldi 2020 ! style="text-align:left;" | Stærð {{small|(km²)}} |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Miðborg''' |- | align=left | Gusu | align=left | {{lang|zh-hans|姑苏区}} | align=right| 2,058,010 | align=right| 372 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Hverfi''' |- | align=left | Huqiu hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|虎丘区}} | align=right| 832,499 | align=right| 258 |- | align=left | Wuzhong hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴中区}} | align=right| 1,388,972 | align=right| 672 |- | align=left | Xiangcheng hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|相城区}} | align=right| 891,055 | align=right| 416 |- | align=left | Wujiang hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴江区}} | align=right| 1,545,023 | align=right| 1,093 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " |'''Undirborgir''' |- | align=left | Changshu borg | align=left | {{lang|zh-hans|常熟市}} | align=right| 1,677,050 | align=right| 1,094 |- | align=left | Taicang borg | align=left | {{lang|zh-hans|太仓市}} | align=right| 831,113 | align=right| 620 |- | align=left | Kunshan borg | align=left | {{lang|zh-hans|昆山市}} | align=right| 2,092,496 | align=right| 865 |- | align=left | Zhangjiagang borg | align=left | {{lang|zh-hans|张家港市}} | align=right| 1,432,044 | align=right| 772 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="2" style="text-align:center; " |'''Total''' | align=right|'''12,748,252''' | align=right|'''8,488''' |- | colspan="4" style="text-align:center; " | <small>Óformlegar stjórnsýsludeildir – Suzhou iðngarðurinn & Suzhou Nýhverfið</small> |} == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] srtlcibo5cpqfet5167e61rqs7kref3 1762505 1762504 2022-07-30T03:42:18Z Dagvidur 4656 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === [[Mynd:史记.jpg|thumb|right |<small>„'''Skrásetning hins mikla sagnfræðings'''“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.</small>|alt=„Skrásetning hins mikla sagnfræðings“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.]] Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === [[Mynd:Humble Administrator's Garden1.jpg |thumb|right |<small>'''Garður hins auðmjúka embættismanns'''. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins hógvær starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á [[heimsminjaskrá UNESCO]].</small>|alt= Garður hins auðmjúka embættismanns. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á heimsminjaskrá UNESCO.]] Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === [[Mynd:River-Pingjiang-Road.JPG|thumb|right |<small>Siglt á vatnaleið í '''Gusu hverfi'''. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, og skipgengir skurðir áberandi.</small>|alt= Siglt á vatnaleið í Gusu hverfi borgarinnar. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, skipaleiðir og skurðir áberandi.]] Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === [[Mynd:Silk production 02.jpg|thumb|right |<small>'''Silkiiðnaður í Suzhou'''. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.</small>|alt=Silkiiðnaður í Suzhou. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.]] Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Stjórnsýsla == [[Mynd:Administrative Division Suzhou-2022-Icelandic-1013px.png|thumb|400px|<small>Stjórnsýsluskipting Suzhou-borgar í hverfi og undirborgir</small> ]] {|class="wikitable" |- ! colspan="4" | Stjórnsýslukort Suzhou |- |- ! style="text-align:left;"| Undirskipting ! style="text-align:left;"| Kínverska ! style="text-align:left;" | Fólksfjöldi 2020 ! style="text-align:left;" | Stærð {{small|(km²)}} |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Miðborg''' |- | align=left | Gusu | align=left | {{lang|zh-hans|姑苏区}} | align=right| 2,058,010 | align=right| 372 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Hverfi''' |- | align=left | Huqiu hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|虎丘区}} | align=right| 832,499 | align=right| 258 |- | align=left | Wuzhong hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴中区}} | align=right| 1,388,972 | align=right| 672 |- | align=left | Xiangcheng hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|相城区}} | align=right| 891,055 | align=right| 416 |- | align=left | Wujiang hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴江区}} | align=right| 1,545,023 | align=right| 1,093 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " |'''Undirborgir''' |- | align=left | Changshu borg | align=left | {{lang|zh-hans|常熟市}} | align=right| 1,677,050 | align=right| 1,094 |- | align=left | Taicang borg | align=left | {{lang|zh-hans|太仓市}} | align=right| 831,113 | align=right| 620 |- | align=left | Kunshan borg | align=left | {{lang|zh-hans|昆山市}} | align=right| 2,092,496 | align=right| 865 |- | align=left | Zhangjiagang borg | align=left | {{lang|zh-hans|张家港市}} | align=right| 1,432,044 | align=right| 772 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="2" style="text-align:center; " |'''Total''' | align=right|'''12,748,252''' | align=right|'''8,488''' |- | colspan="4" style="text-align:center; " | <small>Óformlegar stjórnsýsludeildir – Suzhou iðngarðurinn & Suzhou Nýhverfið</small> |} == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] ozdvbw5k1boo4dj4l9v508vxpjw1q99 1762506 1762505 2022-07-30T03:43:22Z Dagvidur 4656 /* Stjórnsýsla */ wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === [[Mynd:史记.jpg|thumb|right |<small>„'''Skrásetning hins mikla sagnfræðings'''“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.</small>|alt=„Skrásetning hins mikla sagnfræðings“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.]] Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === [[Mynd:Humble Administrator's Garden1.jpg |thumb|right |<small>'''Garður hins auðmjúka embættismanns'''. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins hógvær starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á [[heimsminjaskrá UNESCO]].</small>|alt= Garður hins auðmjúka embættismanns. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á heimsminjaskrá UNESCO.]] Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === [[Mynd:River-Pingjiang-Road.JPG|thumb|right |<small>Siglt á vatnaleið í '''Gusu hverfi'''. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, og skipgengir skurðir áberandi.</small>|alt= Siglt á vatnaleið í Gusu hverfi borgarinnar. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, skipaleiðir og skurðir áberandi.]] Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === [[Mynd:Silk production 02.jpg|thumb|right |<small>'''Silkiiðnaður í Suzhou'''. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.</small>|alt=Silkiiðnaður í Suzhou. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.]] Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Stjórnsýsla == [[Mynd:Administrative Division Suzhou-2022-Icelandic-1013px.png|thumb|500px|<small>Stjórnsýsluskipting Suzhou-borgar í hverfi og undirborgir</small> ]] {|class="wikitable" |- ! colspan="4" | Stjórnsýslukort Suzhou |- |- ! style="text-align:left;"| Undirskipting ! style="text-align:left;"| Kínverska ! style="text-align:left;" | Fólksfjöldi 2020 ! style="text-align:left;" | Stærð {{small|(km²)}} |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Miðborg''' |- | align=left | Gusu | align=left | {{lang|zh-hans|姑苏区}} | align=right| 2,058,010 | align=right| 372 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Hverfi''' |- | align=left | Huqiu hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|虎丘区}} | align=right| 832,499 | align=right| 258 |- | align=left | Wuzhong hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴中区}} | align=right| 1,388,972 | align=right| 672 |- | align=left | Xiangcheng hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|相城区}} | align=right| 891,055 | align=right| 416 |- | align=left | Wujiang hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴江区}} | align=right| 1,545,023 | align=right| 1,093 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " |'''Undirborgir''' |- | align=left | Changshu borg | align=left | {{lang|zh-hans|常熟市}} | align=right| 1,677,050 | align=right| 1,094 |- | align=left | Taicang borg | align=left | {{lang|zh-hans|太仓市}} | align=right| 831,113 | align=right| 620 |- | align=left | Kunshan borg | align=left | {{lang|zh-hans|昆山市}} | align=right| 2,092,496 | align=right| 865 |- | align=left | Zhangjiagang borg | align=left | {{lang|zh-hans|张家港市}} | align=right| 1,432,044 | align=right| 772 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="2" style="text-align:center; " |'''Total''' | align=right|'''12,748,252''' | align=right|'''8,488''' |- | colspan="4" style="text-align:center; " | <small>Óformlegar stjórnsýsludeildir – Suzhou iðngarðurinn & Suzhou Nýhverfið</small> |} == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] 550gu1opx5dppdb859a3zrdkfrd2nk4 1762507 1762506 2022-07-30T03:51:38Z Dagvidur 4656 /* Stjórnsýsla */ wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === [[Mynd:史记.jpg|thumb|right |<small>„'''Skrásetning hins mikla sagnfræðings'''“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.</small>|alt=„Skrásetning hins mikla sagnfræðings“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.]] Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === [[Mynd:Humble Administrator's Garden1.jpg |thumb|right |<small>'''Garður hins auðmjúka embættismanns'''. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins hógvær starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á [[heimsminjaskrá UNESCO]].</small>|alt= Garður hins auðmjúka embættismanns. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á heimsminjaskrá UNESCO.]] Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === [[Mynd:River-Pingjiang-Road.JPG|thumb|right |<small>Siglt á vatnaleið í '''Gusu hverfi'''. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, og skipgengir skurðir áberandi.</small>|alt= Siglt á vatnaleið í Gusu hverfi borgarinnar. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, skipaleiðir og skurðir áberandi.]] Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === [[Mynd:Silk production 02.jpg|thumb|right |<small>'''Silkiiðnaður í Suzhou'''. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.</small>|alt=Silkiiðnaður í Suzhou. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.]] Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Stjórnsýsla == [[Mynd:Administrative Division Suzhou-2022-Icelandic-1013px.png|thumb|right|500px|<small>Stjórnsýsluskipting Suzhou-borgar í hverfi og undirborgir</small> ]] {|class="wikitable" |- ! colspan="4" | Stjórnsýslukort Suzhou |- |- ! style="text-align:left;"| Undirskipting ! style="text-align:left;"| Kínverska ! style="text-align:left;" | Fólksfjöldi 2020 ! style="text-align:left;" | Stærð {{small|(km²)}} |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Miðborg''' |- | align=left | Gusu | align=left | {{lang|zh-hans|姑苏区}} | align=right| 2,058,010 | align=right| 372 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Hverfi''' |- | align=left | Huqiu hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|虎丘区}} | align=right| 832,499 | align=right| 258 |- | align=left | Wuzhong hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴中区}} | align=right| 1,388,972 | align=right| 672 |- | align=left | Xiangcheng hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|相城区}} | align=right| 891,055 | align=right| 416 |- | align=left | Wujiang hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴江区}} | align=right| 1,545,023 | align=right| 1,093 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " |'''Undirborgir''' |- | align=left | Changshu borg | align=left | {{lang|zh-hans|常熟市}} | align=right| 1,677,050 | align=right| 1,094 |- | align=left | Taicang borg | align=left | {{lang|zh-hans|太仓市}} | align=right| 831,113 | align=right| 620 |- | align=left | Kunshan borg | align=left | {{lang|zh-hans|昆山市}} | align=right| 2,092,496 | align=right| 865 |- | align=left | Zhangjiagang borg | align=left | {{lang|zh-hans|张家港市}} | align=right| 1,432,044 | align=right| 772 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="2" style="text-align:center; " |'''Total''' | align=right|'''12,748,252''' | align=right|'''8,488''' |- | colspan="4" style="text-align:center; " | <small>Óformlegar stjórnsýsludeildir – Suzhou iðngarðurinn & Suzhou Nýhverfið</small> |} == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] a7x3kbx3fwtmiwgg80cefxbqkxqaqlw 1762508 1762507 2022-07-30T03:52:15Z Dagvidur 4656 /* Stjórnsýsla */ wikitext text/x-wiki [[Mynd:Jinji Lake Suzhou November 2017 002.jpg|thumb|right|500px|<small>'''Suzhou við Jinji vatn''' í [[Jiangsu]]<nowiki/>-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.</small>|alt=Suzhou við Jinji vatn í Jiangsu-héraði Kína. Árið 2020 bjuggu í vatnaborginni 7,4 milljónir manna, en um 12.7 milljónir á öllu stjórnsýslusvæði borgarinnar.]] [[Mynd:Suzhou-location-in-China edcp location map.jpg|thumb|right |<small>Landakort er sýnir '''staðsetningu Suzhou borgar''' í [[Jiangsu]] héraði í Kína.</small>|alt=Landakort er sýnir staðsetningu Suzhou borgar í [[Jiangsu]] héraði í Kína.]] [[Mynd:Suzhou_locator_map_in_Jiangsu.svg|thumb|right |<small>Kort af [[Jiangsu]] héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar (rauðmerkt).</small>|alt=Kort af Jiangsu héraði er sýnir staðsetningu Suzhou borgar.]] '''Suzhou''' ''([[kínverska]]:苏州; [[Pinyin|rómönskun:]] Sūzhōu; einnig þekkt sem Soo-chow)'' er stórborg á austurhluta [[Jiangsu|Jiangsu-héraðs]] í suðurhluta [[Kína|Alþýðulýðveldisins Kína]]. Í þessari vatnaborg við suðurhluta [[Jangtse|Jangtse-fljóts]] voru 7,4 milljónir íbúar í borginni sjálfri í lok árs 2020, en íbúafjöldi á stjórnsýslusvæðinu öllu voru þó mun fleiri eða um 12.7 milljónir.<ref>{{Vefheimild|url=http://tj.jiangsu.gov.cn/art/2021/5/18/art_80066_9819836.html|titill=Seventh National Population Census of the People's Republic of China|höfundur=Bulletin of the Seventh National Population Census of Jiangsu Province|útgefandi=Jiangsu Provincial Bureau of Statistics|mánuður=18. maí|ár=2021|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}}</ref> Suzhou situr á fremur flatri, láglendri sléttu milli hins fræga Tai-vatns í vestri og hinnar víðáttumiklu stórborgar [[Sjanghæ]] í austri. Borgin þekur 8.657 ferkílómetra svæði með ám, vötnum og sjávarföllum sem eru 36,6% af heildarflatarmálinu. Hún er staðsett á suðurhluta [[Mikliskurður|Miklaskurðar]], manngerðra skipa- og áveituskurða í Austur Kína; er tengir saman tvö helstu fljót Kína: [[Gulafljót]] og [[Jangtse]], auk annarra fljóta og vatna. Umkringd skurðum á öllum fjórum hliðum og skorin þvert með minni síkjum, stjórnar borgin Jangtse óshólmasvæðinu norðan og norðaustur af Tai-vatni. Suzhou er staður mikillar fegurðar, með vötnum, ám, tjörnum, frægum görðum og röð fallegra hæða meðfram austurströnd vatnsins. Borgin liggur einnig í miðju eins gjöfulasta landbúnaðarhéraðs Kína. Allt frá 10. öld hefur Suzhou verið mikilvæg miðstöð iðnaðar og utanríkisviðskipta. Síðan efnahagsumbætur hófust í Kína árið 1978, hefur Suzhou verið ört vaxandi stórborg hagsvaxtar og aukinni velmegun borgarbúa. == Nafn == Á tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr) var byggð þekkt sem „'''Gusu'''“ nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli, höfuðborg Wu-ríkis. Það var líka kallað '''Wu'''. Árið 514 f.Kr. stofnaði Helü konungur af Wu nýja höfuðborg skammt frá Helü borg. Á tímabili stríðsríkjanna hélt Helü-borg áfram að þjóna sem staðbundið aðsetur ríkisstjórnarinnar. Frá þeim svæðum sem það stjórnaði varð staðurinn þekktur sem '''Wuxian''' ( „Wu sýsla“) og Wujun („Wu stjórnsetrið“). Á valdatíma Qin (221 f.Kr.–206 e.Kr.) var staðurinn þekktur sem Kuaiji. Nafnið „'''Suzhou'''“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. á tíma Sui-veldisins (581–618). Su (蘇 eða 苏) í nafni þess eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“. Nafnið Zhou (州) vísar til héraðs eða sýslu (sbr. Guizhou), en var oft notað sem samheiti yfir höfuðborg slíks svæðis (sbr. Guang'''zhou''', Hang'''zhou''' o.s.frv.). == Saga == === Vagga Wu menningar === [[Mynd:史记.jpg|thumb|right |<small>„'''Skrásetning hins mikla sagnfræðings'''“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.</small>|alt=„Skrásetning hins mikla sagnfræðings“ eftir Sima Qian (145 f.Kr.- 91 f.Kr.) geymir mikilvægar heimildir um stofnun Wu-ríkisins á 11. öld f.Kr.]] Suzhou er vagga Wu menningar, og einn af elstu þéttbýlisstöðum við [[Jangtse|Jangtse-fljót]]. Wu vísar til þess svæðis í Kína sem miðast við Tai-vatn í Jiangnan svæðinu er liggur suður af Jantse.<small><ref>{{Citation|title=Wu (region)|date=2022-01-21|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(region)&oldid=1067075704|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu vor- og hausttímabili í sögu Kína (770–476 f.Kr.) svæðinu bjuggu staðbundnir Baiyue ættbálkar sem nefndir voru „Gou Wu“ á því svæði sem nú er nútímaborgin Suzhou. Þessir ættbálkar mynduðu þorp við hæðirnar fyrir ofan votlendið umhverfis Tai-vatn. Í fornum sagnfræðiritum Sima Qian sagnfræðings (145 f.Kr.- 91 f.Kr.)<small><ref>{{Citation|title=Records of the Grand Historian|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Records_of_the_Grand_Historian&oldid=1099964113|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> eru frásagnir um að Taibo frændi konungs Zhouveldisins hafi stofnað Wu-ríkið í nærliggjandi Wuxi á 11. öld f.Kr.<small><ref>{{Citation|title=Wu (state)|date=2021-12-16|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_(state)&oldid=1060598437|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Taibo siðað heimamenn og bætt landbúnað þeirra og áveitustjórn. Wu hirðin flutti síðar til Gusu innan þess svæðis er nútíma Suzhou liggur. Árið 514 f.Kr. flutti Helü konungur af Wu hirð sína í grennd og nefni byggðina Helü eftir sjálfum sér. Ráðherra hans Wu Zixu (og nú kínversk goðsögn) tók þátt í skipulagningu þess sem síðar varð grunnur að Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Wu Zixu|date=2022-07-25|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Wu_Zixu&oldid=1100310428|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 473 f.Kr. var Wu ríki sigrað og innlimað inn í Yue-ríki er lá í suðaustri. Árið 306 f.Kr. var Yue-ríki innlimað af Chu-lénsríki Zhouveldisins.<small><ref>{{Citation|title=Chu (state)|date=2022-07-29|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Chu_(state)&oldid=1101218924|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Leifar hins forna konungsríkis má sjá í dag í hinum 2.500 ára gamla borgarmúr og Pan-hliði hans í Suzhou borg.<small><ref>{{Citation|title=Pan Gate|date=2020-10-31|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Pan_Gate&oldid=986349646|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Á svokölluðu „tímabili stríðsríkjanna“ (475–221 f.Kr.) var Suzhou aðsetur Wu-sýslu. Eftir landvinninga Qin-veldisins (221–206 f.Kr.) árið 222 f.Kr. var staðurinn höfuðstaður Kuaiji stjórnarsetursins. === Á tíma Sui-veldisins === [[Mynd:Humble Administrator's Garden1.jpg |thumb|right |<small>'''Garður hins auðmjúka embættismanns'''. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins hógvær starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á [[heimsminjaskrá UNESCO]].</small>|alt= Garður hins auðmjúka embættismanns. Þar var fyrst garður á tíma Suður-Songveldisins (1131-1162) en honum var ýmist eytt eða breytt. Árið 1513, ákvað Wang Xiancheng, sendiherra og skáld Mingveldisins starfslok sín og byggði upp garðinn. Sonur hans tapaði honum síðar í veðmáli. Garðurinn er á heimsminjaskrá UNESCO.]] Nafnið „Suzhou“ var fyrst opinberlega notað fyrir borgina árið 589 e.Kr. þegar Sui-veldið (581–618) lagði undir sig suðurhluta Kína. Borgarnafnið eru nafnhvörf frá gamla þéttbýlisnafninu „Gusu“ frá tíma Zhouveldisins (9. öld f.Kr.– 207 e.Kr), nefnd eftir nærliggjandi Gusu-fjalli. Með byggingu Miklaskurðar (umfagsmiklir manngerðir skipa- og áveituskurðir í Austur Kína) varð Suzhou stjórnsýslu- og viðskiptamiðstöð fyrir svæði sem þróaðist hratt yfir í stærsta hrísgrjónafgangssvæði Kína. Að sama skapi jókst hernaðarlegt mikilvægi borgarinnar. Áframhaldandi uppbygging Miklaskurðar á tímum [[Songveldið|Songveldisins]] (960–1279) og [[Júanveldið|Júanveldisins]] (1206–1368) ýtti enn undir framþróun Suzhou. Árið 1356 gerði Zhang Shicheng (1354 – 1367) konungur Wu-ríkisins, Suzhou að höfuðborg sinni.<small><ref>{{Citation|title=Zhang Shicheng|date=2022-04-02|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Zhang_Shicheng&oldid=1080685038|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Árið 1367 tók keppinautur hans, Zhu Yuanzhang, borgina eftir 10 mánaða umsátur.<small><ref>{{Citation|title=Hongwu Emperor|date=2022-07-23|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Hongwu_Emperor&oldid=1099911087|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Zhu, sem síðar lýsti sjálfan sig sem fyrsta keisara [[Mingveldið|Mingveldisins]], reif gömlu borgarmúrana í miðri Suzhou borg og lagði á þunga skatta á volduga fjölskyldur borgarinnar og héraðsins. En þrátt fyrir skattaáþján og útlegð margra þekktra borgara, varð Suzhou fljótt aftur borg velmegunar. Á 13. öld heimsótti [[Feneyjar|feneyski]] ferðamaðurinn [[Marco Polo]] það og tjáði sig um glæsileika borgarinnar. Wusong-fljót og Suzhou-skurðurinn veittu borginni beinan aðgang að sjónum og um tíma var Suzhou höfn fyrir erlendar siglingar, þar til framburður [[Jangtse|Jangtse-fljótsins]] og áveitu- og uppgræðsluframkvæmdir hindruðu aðgengi. === Velmegunarár á tíma Ming- og Tjingveldanna === Á tímum [[Mingveldið|Mingveldisins]] (1368–1644) og fyrri hluta [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] (1644–1912) náði Suzhou borg hámarki velmegunar sinnar. Borgin var efnahagslega sterk og uppspretta mikilla skatttekna. Þar voru heimili margra auðugra landeigendafjölskyldna sem byggðu marga merka einkagarða í borginni. Borgin varð einnig miðstöð fræða og lista. Uppsprettur auðs borgarinnar voru silkiiðnaður og útsaumur. Hann þjónaði einnig sem mikilvæg uppspretta viðskiptafjármagns og undirstaða fjármála- og bankamiðstöðvar. talið er að árið 1880 hafi íbúafjöldi Suzhou hafi verið um hálf milljón. {{Breið mynd|Prosperous Suzhou.jpg|10000px|<small>'''Velmegun Suzhou borgar'''. Hsu Yang (1712–1777), fæddur í Suzhou og síðar hirðmálari Qianlong Kínakeisara (1733–1735), skóp þessa 12 metra löngu málverkarollu árið 1759.<small><ref>{{Citation|title=Xu Yang (Qing dynasty)|date=2021-01-07|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Xu_Yang_(Qing_dynasty)&oldid=998790665|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small> Það er auk listræns gildis, talið ómetanlegt skjal um ástand lands og borgar, ásamt lýsingu daglegs kínversks lífs þess tíma. Myndarolluna má skoða með því að setja hana á borð og byrja frá hægri hlið, líkt og þú værir á ferð um borgina og umhverfi hennar. Á þessum tíma voru kínverskir listamenn þegar farnir að móta vestræna víðmynd, þannig að smáatriði mynda sýna ákveðnar senur lífsins í kínverskum borgum af mikilli nákvæmni. Í heild sýnir málverk Hsu Yang meira en 4.800 manns, 2.000 byggingar og 400 skip og báta.<small><ref>{{Citation|title=Prosperous Suzhou|date=2020-12-17|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Prosperous_Suzhou&oldid=994761952|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-30}}</ref></small></small>}}'''<small>Hlutar úr myndarollu Hsu Yang:</small>'''<gallery class="center" widths="200"> Mynd:Xu Yang - Women of the village working.jpg|<small>Þorpskonur að störfum</small> Mynd:Xu Yang - Theatre play.jpg|<small>Leikhús</small> Mynd:Xu Yang - Commerce on the water.jpg|<small>Viðskipti við vatnið</small> Mynd:Xu Yang - Examination hall.jpg|<small>Salur keisaraprófsins</small> Mynd:Xu Yang - Marriage.jpg|<small>Brúðkaup</small> Mynd:Xu Yang - Tiger Hill in Suzhou.jpg|<small>Tígrisfjall</small> </gallery> === 19. og 20 öldin === [[Mynd:River-Pingjiang-Road.JPG|thumb|right |<small>Siglt á vatnaleið í '''Gusu hverfi'''. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, og skipgengir skurðir áberandi.</small>|alt= Siglt á vatnaleið í Gusu hverfi borgarinnar. Í Suzhou eru vötn, ár, tjarnir, skipaleiðir og skurðir áberandi.]] Suzhou borg var fyrst opnuð fyrir utanríkisviðskipti með svokölluðum ''Shimonoseki-sáttmála'' sem undirritaður var árið 1895 milli [[Japanska keisaradæmið|Japanska keisaradæmisins]] og [[Tjingveldið|Tjingveldisins]] í Kína, friðarsamnings er batt enda á fyrra kínverska-japanska stríðið og veitti erlendum ríkjum bestu viðskiptakjör.<small><ref>{{Citation|title=Treaty of Shimonoseki|date=2022-07-08|url=https://en.wikipedia.org/w/index.php?title=Treaty_of_Shimonoseki&oldid=1097043477|work=Wikipedia|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Þetta var þó án teljandi árangurs fyrir utanríkisviðskiptin.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Útlendingar opnuðu evrópskan og kínverskan skóla árið 1900 og Suzhou járnbrautarstöðin, með tengingu [[Sjanghæ]] opnaði árið 1906. Rétt fyrir fyrri heimsstyrjöldina voru 7000 silkivefstólar í notkun í borginni. Efnahagur varð þó fyrir neikvæðum áhrifum af erlendri samkeppni og silkiiðnaðurinn, sem að mestu byggði á litlum handverksstæðum, fór mjög hallorka. Um það leyti voru stofnaðar nokkrar nútímaverksmiðjur sem framleiddu satín og bómullarefni. Stórt raforkuver var byggt en lítið var um nútímaiðnað í borginni. Allt fram á upphaf 20. aldar var stór hluti borgarinnar myndaður af eyjum tengdum með ám, lækjum og skurðum við nærliggjandi sveitir. Áður en borgarmúrarnir voru rifnir lágu þeir í um 16 kílómetra hring, þar sem fjögur stór úthverfi stóðu utan þeirra. Japanir réðust inn í borgina árið 1937 og hernámu hana allt til stríðsloka árið 1945. Afleiðing stríðsins var mikil eyðilegging borgarinnar og hinna merkilegu garða hennar. Endurreisn þeirra hófst snemma á fimmta áratug síðustu aldar. === Samtímaborgin === [[Mynd:Silk production 02.jpg|thumb|right |<small>'''Silkiiðnaður í Suzhou'''. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.</small>|alt=Silkiiðnaður í Suzhou. Silki hefur verið borginni mikilvægt í gegnum söguna.]] Silki- og bómullariðnaðurinn, sem lengi var meginstoð hagkerfis borgarinnar, hefur nú verið nútímavæddur verulega. Eftir níunda áratug síðustu aldar hafa verið byggðar verksmiðjur sem framleiða málmvinnsluvörur, vélar, efni, lyf, rafeindatækni og unnin matvæli. Nýr mikilvægur hátækniiðnaðargarður fjármagnaður af innlendum fjárfestum og frá [[Singapúr]], hefur verið byggður upp í austurútjaðri borgarinnar.<small><ref>{{Cite web|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|title=Suzhou {{!}} China {{!}} Britannica|website=www.britannica.com|language=en|access-date=2022-07-29}}</ref></small> Fyrsta járnbraut Suzhou sem tengir borgina við [[Sjanghæ]] og [[Nanjing]] í norðvestri, var opnuð árið 1908. Árið 1936 var byggð ný járnbrautarlína er tengir aðaljárnbrautina milli [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]] við Jiaxing (í norðurhluta [[Zhejiang]]). Einnig eru hraðbrautir og hraðbrautir til Kunshan og Changshu á [[Jangtse]] óshólmasvæðinu, auk [[Nanjing]], [[Sjanghæ]] og [[Hangzhou]]. Að auki er enn mikil umferð um vatnaleiðir svæðisins. Suzhou borg er miðstöð fræða; Suzhou háskóli (áður Dongwu háskóli) og Listaskóli Suzhou voru stofnaðir snemma á 20. öld og síðar voru fleiri háskólar og framhaldsskólar stofnaðir. Borgin státar af um 150 stórkostlegum görðum með hofum, skálum og klettaskúlptúrum. Fjöldi þeirra sem eru frá 11. til 19. aldar voru árið 1997 tilnefndir sameiginlega á [[Heimsminjaskrá UNESCO|heimsminjaskrá]] [[UNESCO]] . Þessi merkilegu og fallegu garðar, ásamt öðrum menningar- og sögustöðum Suzhou og nærliggjandi Tai-vatn gera svæðið að vinsælum ferðamannastað. == Stjórnsýsla == [[Mynd:Administrative Division Suzhou-2022-Icelandic-1013px.png|thumb|right|450px|<small>Stjórnsýsluskipting Suzhou-borgar í hverfi og undirborgir</small> ]] {|class="wikitable" |- ! colspan="4" | Stjórnsýslukort Suzhou |- |- ! style="text-align:left;"| Undirskipting ! style="text-align:left;"| Kínverska ! style="text-align:left;" | Fólksfjöldi 2020 ! style="text-align:left;" | Stærð {{small|(km²)}} |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Miðborg''' |- | align=left | Gusu | align=left | {{lang|zh-hans|姑苏区}} | align=right| 2,058,010 | align=right| 372 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " | '''Hverfi''' |- | align=left | Huqiu hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|虎丘区}} | align=right| 832,499 | align=right| 258 |- | align=left | Wuzhong hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴中区}} | align=right| 1,388,972 | align=right| 672 |- | align=left | Xiangcheng hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|相城区}} | align=right| 891,055 | align=right| 416 |- | align=left | Wujiang hverfi | align=left | {{lang|zh-hans|吴江区}} | align=right| 1,545,023 | align=right| 1,093 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="4" style="text-align:center; " |'''Undirborgir''' |- | align=left | Changshu borg | align=left | {{lang|zh-hans|常熟市}} | align=right| 1,677,050 | align=right| 1,094 |- | align=left | Taicang borg | align=left | {{lang|zh-hans|太仓市}} | align=right| 831,113 | align=right| 620 |- | align=left | Kunshan borg | align=left | {{lang|zh-hans|昆山市}} | align=right| 2,092,496 | align=right| 865 |- | align=left | Zhangjiagang borg | align=left | {{lang|zh-hans|张家港市}} | align=right| 1,432,044 | align=right| 772 |- style="background:#d3d3d3;" | colspan="2" style="text-align:center; " |'''Total''' | align=right|'''12,748,252''' | align=right|'''8,488''' |- | colspan="4" style="text-align:center; " | <small>Óformlegar stjórnsýsludeildir – Suzhou iðngarðurinn & Suzhou Nýhverfið</small> |} == Heimildir == * {{Wpheimild|tungumál=en|titill=Suzhou|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022}} * {{Vefheimild|url=https://www.britannica.com/place/Suzhou|titill=Britannica: Suzhou|útgefandi=The Editors of Encyclopaedia|mánuður=29. ágúst|ár=2013|mánuðurskoðað=27. júlí|árskoðað=2022|Britannica}} * Vefur ''borgarstjórnar Suzhou'' [http://www.suzhou.gov.cn/szsenglish/index.shtml Almennar upplýsingar um borgina], sögu, skipulag, áhugaverða ferðamannastaði, samgöngur o.fl.á ensku og kínversku. * Vefsíða ''Travel China Guide'' [https://www.travelchinaguide.com/cityguides/suzhou.htm Almennar upplýsingar um borgina], áhugaverðustu ferðamannastaði, samgöngur o.fl. == Tilvísanir == {{Reflist|3}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] [[Flokkur:Borgir í Kína]] {{Stærstu þéttbýlissvæði í heimi}} [[Flokkur:Borgir í Kína]] qtivt76a2dstq0jbpuomz886jo52tgb 0 168682 1762304 2022-07-29T13:38:29Z Yungkleina 64195 Stofna Bergþór Másson wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Bergþór Másson | búseta = Reykjavík | mynd = | myndastærð = | myndatexti = | alt = | fæðingarnafn = Bergþór Másson | fæðingardagur = {{Fæðingardagur og aldur|1995|3|7}} | fæðingarstaður = | dauðadagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | virkur = 2014 - | þekktur_fyrir = 12:00, Skoðanabræður, Kraftbirtingarhljómur guðdómsins | þekkt_fyrir = | þjóðerni = Íslenskur | starf = Umboðsmaður, hlaðvarpsstjórnandi | titill = | verðlaun = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = Már Jónsson, prófessor í sagnfræði Margrét Jónsdóttir Njarðvík, eigandi [[Mundo]] | háskóli = | stjórnmálaflokkur = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | tilvitnun = | undirskrift = | heimasíða = | kyn = kk }} '''Bergþór Másson''', fæddur [[3. júlí]] [[1995]], er íslenskur umboðsmaður og hlaðvarpsstjórnandi. Bergþór hefur um árabil starfað sem umboðsmaður fyrir fræga tónlistarmenn á Íslandi, þar má meðal annars nefna rapparann [[Birnir]] og tónlistar dúó-ið [[ClubDub]]. ==Hlaðvörp== ===Skoðanabræður=== Bergþór er annar helmingur hlaðvarpsins Skoðanabræður sem er eitt vinsælasta hlaðvarp á Íslandi og hefur verið í loftinu síðan apríl 2019. Hann stjórnar því ásamt Jóhanni Kristófer, betur þekktur sem Joey Christ en áður hafði Snorri Másson, bróðir Bergþórs stjórnað því með honum. Þeir hafa gefið út yfir 200 þætti bæði inná öllum helstu streymisveitum en einnig inná Patreon þar sem hægt er að gerast áskrifandi og fá ennþá fleiri þætti eða "ganga í bræðralagið" eins og þeir segja í hlaðvarpinu. Í þáttunum er farið yfir öll helstu mál í heiminum og oft fengið gesti og rýnt í skoðanir þeirra um allt á milli himins og jarðar. <ref>https://www.frettabladid.is/lifid/snorri-haettir-i-skodanabraedrum-eg-stig-bara-til-hlidar-eins-og-sigridur-andersen/</ref> ===Kraftbirtingarhljómur guðdómsins=== Frá febrúar 2020 til júlí 2021 gaf Bergþór út hlaðvarpið Kraftbirtingarhljómur guðdómsins sem hann hlaut verðlaun fyrir sem framlag sitt til íslenska tónlistargeirans.<ref>https://www.ruv.is/frett/2021/09/08/hljota-vidurkenningu-fyrir-framlag-til-tonlistargeirans</ref> Kraftbirtingarhljómur guðdómsins er nokkurskonar heimild um sögu rapp á Íslandi en gefið út í formi hlaðvarps og finnst á öllum helstu streymisveitum. Gefnir voru út 38 þættir þar sem rætt er við mismunandi rappara í hverjum þætti.<ref>https://www.visir.is/g/20212129935d</ref> ==Einkalíf== Bergþór ólst upp í Reykjavík og gekk í Hagaskóla. Seinna gekk hann í [[Verzlunarskóli Íslands|Verzlunarskóla Íslands]] og tók virkan þátt í félagslífinu þar og starfaði í 12:00 sem er nefnd innan [[Verzlunarskóli Íslands|Versló]]. Vert er að nefna að Bergþór er bróðir [[Snorra Másson|Snorra Mássonar]], fréttamanns á [[Stöð 2]]. ==Heimildir== {{reflist}} {{f|1985}} fspbdyxz55g7k0w60s82vcru2pu67w4 1762310 1762304 2022-07-29T14:31:33Z Yungkleina 64195 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Bergþór Másson | búseta = Reykjavík | mynd = | myndastærð = | myndatexti = | alt = | fæðingarnafn = Bergþór Másson | fæðingardagur = {{Fæðingardagur og aldur|1995|3|7}} | fæðingarstaður = | dauðadagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | virkur = 2014 - | þekktur_fyrir = 12:00, Skoðanabræður, Kraftbirtingarhljómur guðdómsins | þekkt_fyrir = | þjóðerni = Íslenskur | starf = Umboðsmaður, hlaðvarpsstjórnandi | titill = | verðlaun = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = Már Jónsson, prófessor í sagnfræði Margrét Jónsdóttir Njarðvík, eigandi [[Mundo]] | háskóli = | stjórnmálaflokkur = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | tilvitnun = | undirskrift = | heimasíða = | kyn = kk }} '''Bergþór Másson''', fæddur [[3. júlí]] [[1995]], er íslenskur umboðsmaður og hlaðvarpsstjórnandi. Bergþór hefur um árabil starfað sem umboðsmaður fyrir fræga tónlistarmenn á Íslandi, þar má meðal annars nefna rapparann [[Birnir]] og tónlistar dúó-ið [[ClubDub]]. ==Hlaðvörp== ===Skoðanabræður=== Bergþór er annar helmingur hlaðvarpsins Skoðanabræður sem er eitt vinsælasta hlaðvarp á Íslandi og hefur verið í loftinu síðan apríl 2019. Hann stjórnar því ásamt Jóhanni Kristófer, betur þekktur sem Joey Christ en áður hafði Snorri Másson, bróðir Bergþórs stjórnað því með honum. Þeir hafa gefið út yfir 200 þætti bæði inná öllum helstu streymisveitum en einnig inná Patreon þar sem hægt er að gerast áskrifandi og fá ennþá fleiri þætti eða "ganga í bræðralagið" eins og þeir segja í hlaðvarpinu. Í þáttunum er farið yfir öll helstu mál í heiminum og oft fengið gesti og rýnt í skoðanir þeirra um allt á milli himins og jarðar. <ref>https://www.frettabladid.is/lifid/snorri-haettir-i-skodanabraedrum-eg-stig-bara-til-hlidar-eins-og-sigridur-andersen/</ref> ===Kraftbirtingarhljómur guðdómsins=== Frá febrúar 2020 til júlí 2021 gaf Bergþór út hlaðvarpið Kraftbirtingarhljómur guðdómsins sem hann hlaut verðlaun fyrir sem framlag sitt til íslenska tónlistargeirans.<ref>https://www.ruv.is/frett/2021/09/08/hljota-vidurkenningu-fyrir-framlag-til-tonlistargeirans</ref> Kraftbirtingarhljómur guðdómsins er nokkurskonar heimild um sögu rapp á Íslandi en gefið út í formi hlaðvarps og finnst á öllum helstu streymisveitum. Gefnir voru út 38 þættir þar sem rætt er við mismunandi rappara í hverjum þætti.<ref>https://www.visir.is/g/20212129935d</ref> ==Einkalíf== Bergþór ólst upp í Reykjavík og gekk í Hagaskóla. Seinna gekk hann í [[Verzlunarskóli Íslands|Verzlunarskóla Íslands]] og tók virkan þátt í félagslífinu þar og starfaði í 12:00 sem er nefnd innan [[Verzlunarskóli Íslands|Versló]]. Vert er að nefna að Bergþór er bróðir [[Snorra Másson|Snorra Mássonar]], fréttamanns á [[Stöð 2]]. ==Heimildir== {{reflist}} {{f|1985}} [[Flokkur:Umboðsmenn]] [[Flokkur:Stúdentar úr Verslunarskóla Íslands]] 2gn2b07co7cvowhvmfzl9yt203ywful 1762320 1762310 2022-07-29T17:29:49Z Berserkur 10188 auglýsingastíll lagaður, orðalag wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Bergþór Másson | búseta = Reykjavík | mynd = | myndastærð = | myndatexti = | alt = | fæðingarnafn = Bergþór Másson | fæðingardagur = {{Fæðingardagur og aldur|1995|3|7}} | fæðingarstaður = | dauðadagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | virkur = 2014 - | þekktur_fyrir = 12:00, Skoðanabræður, Kraftbirtingarhljómur guðdómsins | þekkt_fyrir = | þjóðerni = Íslenskur | starf = Umboðsmaður, hlaðvarpsstjórnandi | titill = | verðlaun = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = Már Jónsson, prófessor í sagnfræði Margrét Jónsdóttir Njarðvík, eigandi [[Mundo]] | háskóli = | stjórnmálaflokkur = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | tilvitnun = | undirskrift = | heimasíða = | kyn = kk }} '''Bergþór Másson''' (fæddur [[3. júlí]] [[1995]]) er íslenskur umboðsmaður og hlaðvarpsstjórnandi. Bergþór hefur um árabil starfað sem umboðsmaður fyrir fræga tónlistarmenn á Íslandi, þar má meðal annars nefna rapparann [[Birnir|Birni]] og tónlistar dúó-ið [[ClubDub]]. ==Hlaðvörp== ===Skoðanabræður=== Bergþór er annar helmingur hlaðvarpsins Skoðanabræður sem er eitt vinsælasta hlaðvarp á Íslandi {{heimild vantar}} og hefur verið í loftinu síðan apríl 2019. Hann stjórnar því ásamt Jóhanni Kristófer, betur þekktur sem Joey Christ en áður hafði Snorri Másson, bróðir Bergþórs stjórnað því með honum. Þeir hafa gefið út yfir 200 þætti. Í þáttunum er farið yfir öll helstu mál í heiminum og oft fengið gesti og rýnt í skoðanir þeirra. <ref>https://www.frettabladid.is/lifid/snorri-haettir-i-skodanabraedrum-eg-stig-bara-til-hlidar-eins-og-sigridur-andersen/</ref> ===Kraftbirtingarhljómur guðdómsins=== Frá febrúar 2020 til júlí 2021 gaf Bergþór út hlaðvarpið Kraftbirtingarhljómur guðdómsins. Hann hlaut verðlaun fyrir þá sem framlag til íslenska tónlistargeirans.<ref>https://www.ruv.is/frett/2021/09/08/hljota-vidurkenningu-fyrir-framlag-til-tonlistargeirans</ref> Kraftbirtingarhljómur guðdómsins er nokkurs konar heimild um sögu [[rapp]]s á Íslandi en gefið út í formi hlaðvarps og finnst á öllum helstu streymisveitum. Gefnir voru út 38 þættir þar sem rætt er við mismunandi rappara í hverjum þætti.<ref>https://www.visir.is/g/20212129935d</ref> ==Einkalíf== Bergþór ólst upp í Reykjavík og gekk í Hagaskóla. Seinna gekk hann í [[Verzlunarskóli Íslands|Verzlunarskóla Íslands]] og tók virkan þátt í félagslífinu þar og starfaði í 12:00 sem er nefnd innan [[Verzlunarskóli Íslands|Versló]]. .Bergþór er bróðir [[Snorra Másson|Snorra Mássonar]], fréttamanns á [[Stöð 2]]. ==Heimildir== {{reflist}} {{f|1985}} [[Flokkur:Umboðsmenn]] [[Flokkur:Stúdentar úr Verslunarskóla Íslands]] h7e4p7vbyugfajnceq8sy3n3jz38ye3 1762323 1762320 2022-07-29T17:58:49Z Yungkleina 64195 wikitext text/x-wiki {{Persóna | nafn = Bergþór Másson | búseta = Reykjavík | mynd = | myndastærð = | myndatexti = | alt = | fæðingarnafn = Bergþór Másson | fæðingardagur = {{Fæðingardagur og aldur|1995|3|7}} | fæðingarstaður = | dauðadagur = | dauðastaður = | orsök_dauða = | virkur = 2014 - | þekktur_fyrir = 12:00, Skoðanabræður, Kraftbirtingarhljómur guðdómsins | þekkt_fyrir = | þjóðerni = Íslenskur | starf = Umboðsmaður, hlaðvarpsstjórnandi | titill = | verðlaun = | laun = | trú = | maki = | börn = | foreldrar = Már Jónsson, prófessor í sagnfræði Margrét Jónsdóttir Njarðvík, eigandi [[Mundo]] | háskóli = | stjórnmálaflokkur = | niðurmál = | hæð = | þyngd = | tilvitnun = | undirskrift = | heimasíða = | kyn = kk }} '''Bergþór Másson''' (fæddur [[3. júlí]] [[1995]]) er íslenskur umboðsmaður og hlaðvarpsstjórnandi. Bergþór hefur um árabil starfað sem umboðsmaður fyrir fræga tónlistarmenn á Íslandi, þar má meðal annars nefna rapparann [[Birnir|Birni]] og tónlistar dúó-ið [[ClubDub]]. ==Hlaðvörp== ===Skoðanabræður=== Bergþór er annar helmingur hlaðvarpsins Skoðanabræður sem hef notið vinsælda á Íslandi seinustu ár eða alveg frá því að það byrjaði í apríl 2019.<ref>https://www.frettabladid.is/lifid/snorri-haettir-i-skodanabraedrum-eg-stig-bara-til-hlidar-eins-og-sigridur-andersen/</ref> Hann stjórnar því ásamt Jóhanni Kristófer, betur þekktur sem Joey Christ en áður hafði Snorri Másson, bróðir Bergþórs stjórnað því með honum. Þeir hafa gefið út yfir 200 þætti. Í þáttunum er farið yfir öll helstu mál í heiminum og oft fengið gesti og rýnt í skoðanir þeirra. <ref>https://www.frettabladid.is/lifid/snorri-haettir-i-skodanabraedrum-eg-stig-bara-til-hlidar-eins-og-sigridur-andersen/</ref> ===Kraftbirtingarhljómur guðdómsins=== Frá febrúar 2020 til júlí 2021 gaf Bergþór út hlaðvarpið Kraftbirtingarhljómur guðdómsins. Hann hlaut verðlaun fyrir þá sem framlag til íslenska tónlistargeirans.<ref>https://www.ruv.is/frett/2021/09/08/hljota-vidurkenningu-fyrir-framlag-til-tonlistargeirans</ref> Kraftbirtingarhljómur guðdómsins er nokkurs konar heimild um sögu [[rapp]]s á Íslandi en gefið út í formi hlaðvarps og finnst á öllum helstu streymisveitum. Gefnir voru út 38 þættir þar sem rætt er við mismunandi rappara í hverjum þætti.<ref>https://www.visir.is/g/20212129935d</ref> ==Einkalíf== Bergþór ólst upp í Reykjavík og gekk í Hagaskóla. Seinna gekk hann í [[Verzlunarskóli Íslands|Verzlunarskóla Íslands]] og tók virkan þátt í félagslífinu þar og starfaði í 12:00 sem er nefnd innan [[Verzlunarskóli Íslands|Versló]]. .Bergþór er bróðir [[Snorra Másson|Snorra Mássonar]], fréttamanns á [[Stöð 2]]. ==Heimildir== {{reflist}} {{f|1985}} [[Flokkur:Umboðsmenn]] [[Flokkur:Stúdentar úr Verslunarskóla Íslands]] 4pyt8auiuf0pcxojvn2uzf8e9o8uaq4 0 168683 1762306 2022-07-29T14:16:38Z TKSnaevarr 53243 Tilvísun á [[Akasía]] wikitext text/x-wiki #TILVÍSUN[[Akasía]] 6qjf6eyncamu3i79fb0omfxkb16kbde 0 168684 1762329 2022-07-29T18:22:51Z Berserkur 10188 Ný síða: [[Mynd:Kambsmýrarjökull.jpg|thumb|Kambsmýrarhnjúkur til hægri á mynd, [[Kambsmýrarjökull]] í miðju.]] '''Kambsmýrarhnjúkur''' er 1214 metra hátt fjall í [[Kinnarfjöll]]um við austanverða [[Flateyjardalsheiði]]. Norðan hans er [[Kambsmýrarjökull]]. [[Flokkur:Fjöll á Íslandi]] [[Flokkur:Flateyjardalsheiði]] wikitext text/x-wiki [[Mynd:Kambsmýrarjökull.jpg|thumb|Kambsmýrarhnjúkur til hægri á mynd, [[Kambsmýrarjökull]] í miðju.]] '''Kambsmýrarhnjúkur''' er 1214 metra hátt fjall í [[Kinnarfjöll]]um við austanverða [[Flateyjardalsheiði]]. Norðan hans er [[Kambsmýrarjökull]]. [[Flokkur:Fjöll á Íslandi]] [[Flokkur:Flateyjardalsheiði]] 2yuj4ymu2drw1sd19r42fuj7ndspwct 1762332 1762329 2022-07-29T18:28:21Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Kambsmýrarjökull.jpg|thumb|Kambsmýrarhnjúkur til hægri á mynd, [[Kambsmýrarjökull]] í miðju.]] '''Kambsmýrarhnjúkur''' er 1214 metra hátt fjall í [[Kinnarfjöll]]um við austanverða [[Flateyjardalsheiði]]. Norðan hans er [[Kambsmýrarjökull]]. Hvort tveggja er kennt við bæinn [[Kambsmýrar]] sem fór í eyði 1929. [[Flokkur:Fjöll á Íslandi]] [[Flokkur:Flateyjardalsheiði]] ap1w3ais49tra1lh4sk04q3djt4rftk 0 168685 1762330 2022-07-29T18:25:58Z Berserkur 10188 Ný síða: [[Mynd:Kambsmýrarjökull.jpg|thumb|Kambsmýrarjökull og Kambsmýrarhnjúkur.]] '''Kambsmýrarjökull''' er smá[[jökull]] í [[Kinnarfjöll]]um við [[Kambsmýrarhnjúkur|Kambsmýrarhnjúk]]. Hann sést vel af [[Flateyjardalsheiði]]. [[Flokkur:Jöklar á Íslandi]] [[Flokkur:Flateyjardalsheiði]] wikitext text/x-wiki [[Mynd:Kambsmýrarjökull.jpg|thumb|Kambsmýrarjökull og Kambsmýrarhnjúkur.]] '''Kambsmýrarjökull''' er smá[[jökull]] í [[Kinnarfjöll]]um við [[Kambsmýrarhnjúkur|Kambsmýrarhnjúk]]. Hann sést vel af [[Flateyjardalsheiði]]. [[Flokkur:Jöklar á Íslandi]] [[Flokkur:Flateyjardalsheiði]] 9it8j5p37yyfvn0k1c0c9h6kqlwymq5 1762333 1762330 2022-07-29T18:28:49Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki [[Mynd:Kambsmýrarjökull.jpg|thumb|Kambsmýrarjökull og Kambsmýrarhnjúkur.]] '''Kambsmýrarjökull''' er smá[[jökull]] í [[Kinnarfjöll]]um við [[Kambsmýrarhnjúkur|Kambsmýrarhnjúk]]. Hann sést vel af [[Flateyjardalsheiði]]. Kenndur við bæinn [[Kambsmýrar]] sem fór í eyði 1929. [[Flokkur:Jöklar á Íslandi]] [[Flokkur:Flateyjardalsheiði]] 1cn7j0kc0ms5lvtci0vmvc6mhgdwmht 0 168686 1762356 2022-07-29T20:05:24Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Leoníd Bresnjev]] á [[Leoníd Brezhnev]]: Umritunartafla Árnastofnunar útfærir ж sem zh úr rússnesku, sbr. lista mannanafna hér: https://english.arnastofnun.is/page/umritunarreglur wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Leoníd Brezhnev]] s87mvmivozsnd2eszp3erm058tris54 0 168687 1762365 2022-07-29T20:32:48Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Mikhaíl Gorbatsjev]] á [[Míkhaíl Gorbatsjov]]: Sbr. lista mannanafna hér: https://english.arnastofnun.is/page/umritunarreglur wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Gorbatsjov]] o25497qf4vjddw1pvxyupwvta6fstwp 1 168688 1762367 2022-07-29T20:32:48Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Mikhaíl Gorbatsjev]] á [[Spjall:Míkhaíl Gorbatsjov]]: Sbr. lista mannanafna hér: https://english.arnastofnun.is/page/umritunarreglur wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Spjall:Míkhaíl Gorbatsjov]] a02p5hlu6gqpplq3g4uut2h4p0t7roq 0 168689 1762387 2022-07-29T21:06:28Z Íslenski Frjálsi Vefurinn 84453 Bjó til síðu wikitext text/x-wiki {{Land | nafn = Keisaradæmið Austurríki | nafn_á_frummáli = Kaiserthum Oesterreich<br />Kaisertum Österreich | nafn_í_eignarfalli = Keisaradæmis Austurríkis | fáni = Flag of the Habsburg Monarchy.svg | skjaldarmerki = Imperial Coat of Arms of the Empire of Austria (1815).svg | höfuðborg = [[Vín]] | staðsetningarkort = Austrian Empire (1815).svg | tungumál = | þjóðsöngur = [[Gott erhalte Franz den Kaiser]]<br />[[Mynd: HaydnGottErhalteFranzDenKaiserQuartetVersionPianoReduction.ogg]] | stjórnarfar = [[Keisaradæmi]] | gjaldmiðill = [[Austurrískur Thaler|Thaler]] (1804–1857)<br /> [[Austurrískur Vereinsthaler|Vereinsthaler]] (1857–1867) | fólksfjöldi = | mannfjöldaár = | íbúar_á_ferkílómetra = | flatarmál = | staða = Stofnun | atburður1 = Yfirlýsing | dagsetning1 = 11. ágúst 1804 | atburður2 = [[Upplausn Heilaga rómverska keisaradæmis]] | dagsetning2 = 6. ágúst 1806 | atburður3 = [[Vínarþing]] | dagsetning3 = 8. júní 1815 | atburður4 = [[Stjórnarskrá samþykkt]] | dagsetning4 = 20. október 1860 | atburður5 = [[Stríð Prússlands og Austurríkis]] | dagsetning5 = 14. júní 1866 | atburður6 = [[Ausgleich]] | dagsetning6 = 30. mars 1867 }} '''Keisaradæmið Austurríki''' ([[þýska]] ''Kaiserthum Oesterreich'' eða ''Kaisertum Österreich'') var [[Evrópa|miðaustur-evrópskt]] fjölþjóðlegt stórveldi frá [[1804]] til [[1867]], stofnað með boðun frá ríkjum [[Habsborgarar|Habsborgara]]. {{stubbur}} nmuv2o5zfrjr7pgedb2q7431qcztpuf 1762391 1762387 2022-07-29T21:17:37Z TKSnaevarr 53243 Tilvísun á [[Austurríska keisaradæmið]] wikitext text/x-wiki #TILVÍSUN[[Austurríska keisaradæmið]] 71lyqroq4ra9m4yxqqnwlhmhtph6czo 0 168690 1762405 2022-07-30T00:01:57Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Mikhaíl Misjústín]] á [[Míkhaíl Míshústín]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Míshústín]] 2gnw6n7qbai3ylaos31cigcnzbf10eh 1 168691 1762407 2022-07-30T00:01:58Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Mikhaíl Misjústín]] á [[Spjall:Míkhaíl Míshústín]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Spjall:Míkhaíl Míshústín]] 4uxke87zkzf2jbwcqulawtgxhgebxx2 0 168692 1762411 2022-07-30T00:03:55Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Dímítrí Medvedev]] á [[Dmítríj Medvedev]] yfir tilvísun: Skv. mannanafnatali sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar um umritanir. wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Dmítríj Medvedev]] kexldoy0tnw5og0m2s0wgaavq67j0hf 1 168693 1762413 2022-07-30T00:03:55Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Dímítrí Medvedev]] á [[Spjall:Dmítríj Medvedev]]: Skv. mannanafnatali sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar um umritanir. wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Spjall:Dmítríj Medvedev]] ppdms6kcee5u3ive6r1fta5v67kytpz 0 168694 1762432 2022-07-30T00:25:12Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Alexei Navalní]] á [[Aleksej Navalníj]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Aleksej Navalníj]] 8trnxby3zv2yyafpg613gwtmwypoe03 1 168695 1762434 2022-07-30T00:25:12Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Alexei Navalní]] á [[Spjall:Aleksej Navalníj]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Spjall:Aleksej Navalníj]] 5lkxpjk6yuzpyeeklyizcf73xiw2yk0 0 168696 1762438 2022-07-30T00:30:06Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Sergei Lavrov]] á [[Sergej Lavrov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Sergej Lavrov]] sxjli2ysyf83zuqtvpipi73eyabeo0t 1 168697 1762440 2022-07-30T00:30:07Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Sergei Lavrov]] á [[Spjall:Sergej Lavrov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Spjall:Sergej Lavrov]] kx9klndf6n792f9b89xyu6dg54562q1 0 168698 1762444 2022-07-30T00:32:48Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Sergei Sjoígú]] á [[Sergej Shojgú]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Sergej Shojgú]] n4rec3se8mb18w4rwyu9z945mjq65wq 1 168699 1762446 2022-07-30T00:32:48Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Sergei Sjoígú]] á [[Spjall:Sergej Shojgú]]: Skv. umritunartöflu Máltíðinda sem vitnað er til á síðu Árnastofnunar. wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Spjall:Sergej Shojgú]] qb92593tofsul531311qv7tmghe12a1 0 168700 1762459 2022-07-30T00:49:36Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Pjotr Stolypin]] á [[Pjotr Stolypín]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Pjotr Stolypín]] lif2wv7ceec8skzstfsjmk4abov1157 0 168701 1762463 2022-07-30T01:01:49Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Dmitri Mendelejev]] á [[Dmítríj Mendelejev]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Dmítríj Mendelejev]] tp0ny176ztiysg3fcixe2zjknv0ksd1 0 168702 1762467 2022-07-30T01:05:27Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Mikhail Kalashnikov]] á [[Míkhaíl Kalashníkov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Míkhaíl Kalashníkov]] p1lttfyre7lhdz4qz3ph992cy6bz3yl 0 168703 1762469 2022-07-30T01:06:08Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Raspútín]] á [[Grígoríj Raspútín]] yfir tilvísun wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Grígoríj Raspútín]] l3uw7ngflcspshmu0lnq6sr0sxpurnn 0 168704 1762479 2022-07-30T01:23:38Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Rustem Khamitov]] á [[Rústem Khamítov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Rústem Khamítov]] 9eh17q8flxa54d1xwrm9n8gxf9pd77e 1 168705 1762481 2022-07-30T01:23:38Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Spjall:Rustem Khamitov]] á [[Spjall:Rústem Khamítov]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Spjall:Rústem Khamítov]] c8t74h20h3izfsa49ff362ffxu8je3x 0 168706 1762483 2022-07-30T01:25:34Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Faina Ranevskaya]] á [[Faína Ranevskaja]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Faína Ranevskaja]] 0slqq40301c48w8f7rf6qgah3pnq1h0 0 168707 1762485 2022-07-30T01:30:36Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Tatiana Samoilova]] á [[Tatjana Samojlova]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Tatjana Samojlova]] 3fr07zgooby0tx5m06bq0823plzbmig 0 168708 1762487 2022-07-30T01:30:59Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Vladimír Vísotskí]] á [[Vladímír Vísotskíj]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Vladímír Vísotskíj]] kg81swvb523yyjfoqc63gutt73w05uj 0 168709 1762490 2022-07-30T01:33:03Z TKSnaevarr 53243 TKSnaevarr færði [[Pjotr Kropotkin]] á [[Pjotr Kropotkín]] wikitext text/x-wiki #tilvísun [[Pjotr Kropotkín]] f3575bbhbpe1mmc6i4kx9m6opmbzi8m 1 168710 1762495 2022-07-30T01:45:53Z TKSnaevarr 53243 Ný síða: {{Æviágrip lifandi fólks}} wikitext text/x-wiki {{Æviágrip lifandi fólks}} b75xrfi0grej1bw61lv8tkm8pd648up 0 168711 1762499 2022-07-30T02:08:14Z Virðar 86739 Ný síða: Hin fjögur fræknu er nafn á teiknimyndasöguflokki á íslensku sem á frönsku heitir Les 4 as, fjórir ásar (í spilum), alslemma. Höfundarnir voru Georges Chaulet handritshöfundur og François Craenhals teiknari. Upphaflega voru þetta 6 barnabækur eftir Georges Chaulet í stíl við bækur Enid Blyton, og komu út frá 1957 til 1962 hjá Casterman útgáfunni. Árið 1964 komu út fyrstu þrjár myndasögubækurnar, og urðu vinsældir þeirra meiri en rituðu barn... wikitext text/x-wiki Hin fjögur fræknu er nafn á teiknimyndasöguflokki á íslensku sem á frönsku heitir Les 4 as, fjórir ásar (í spilum), alslemma. Höfundarnir voru Georges Chaulet handritshöfundur og François Craenhals teiknari. Upphaflega voru þetta 6 barnabækur eftir Georges Chaulet í stíl við bækur Enid Blyton, og komu út frá 1957 til 1962 hjá Casterman útgáfunni. Árið 1964 komu út fyrstu þrjár myndasögubækurnar, og urðu vinsældir þeirra meiri en rituðu barnabókanna. Þá var ákveðið að halda áfram að gefa þær út. Frá árinu 1988 til 2005 aðstoðaði Jacques Debruyne François Craenhals við teikningarnar, og tvær bækur teiknaði Debuyne alveg einn, Hin fjögur fræknu og stóridómur 2004 og Marsförin 2005. Bókina um Tasmaníuúlfinn gerði teiknarinn François Craenhals alveg einn 2003, handrit og myndir, og handritið að næstu bók, um stóradóm árið 2004. Síðustu bókina, Söguljóðið um hin 4 fræknu árið 2007 gerðu nýir höfundar, Sergio Salma og Alain Maury, en þær urðu ekki fleiri. Persónur: Lastík (Marco nefndur í bók nr. 43), dökkhærður, sterklegur, með áhuga á vélum og tækni. Hann er samkvæmt staðalímynd um hetju sjötta og sjöunda áratugarins. Dína, lagleg, rauðhærð, henni er lýst sem staðalímynd stúlkna þess tímabils, stöðugt að hugsa um tísku og snyrtivörur, hégómleg, yfirborðskennd, tíð óttaköst hennar láta hana enda í fangi félaga sinna margsinnis. Doksi, (nefndur Theo í bók nr. 43), menntamaður í jakkafötum með bindi, sífellt að vitna í latneska texta í bókunum eða aðrar bókmenntir. Búffi, (nefndur Jean-Louis í bók nr. 43), feitlaginn, mikill matmaður, og margir brandarar snúast um hann. Óskar, hundurinn sem í gjörvallri sögu teiknimyndasagnanna tapar sjaldnast. Öfugt við Tobba og Krílrík hjálpar hann ekki félögum sínum en kemur með snjallar athugasemdir í staðinn. Aukapersónur: Loftur, lágvaxinn lögreglumaður, montinn og sjálfhælinn, eignar sér heiðurinn af því sem aðrir gera eða uppgötva. Lárus, aðstoðarmaður hans, dáist stöðugt að yfirmanni sínum og hrósar honum í stað þess að einbeita sér að verkefnum. Minna á Skapta og Skafta í Tinnabókunum. Prófessor Gaukalín, aldraður vísindamaður sem getur fundið upp hvað sem er, og ævintýrin snúast oft um hans uppgötvanir. Líkist prófessor Vandráði, en er síður trúverðugur, ævintýralegri og ótrúlegri. Vilhjálmur Bankmann, bandarískur milljarðarmæringur og vinur þeirra. Oft kemur hann hreyfingu á söguþræði bókanna með vandræðum sínum, en hjálpar þeim einnig. Hin fjögur frökku, uppreisnarunglingar og andstæða hinna fjögurra fræknu. Full af skemmdarverkafýsn. Doktor Harðalín, ævinlega nálægur prófessor Gaukalín, reynir að stela uppfinningum hans og nýta í glæpsamlegum tilgangi. Gautrekur höfuðsmaður, hægri hönd doktor Harðalíns. Bækurnar í útgáfuröð 1. Hin fjögur fræknu og sæslangan, 1964, 2. Hin fjögur fræknu og loftfarið, 1964 3. Hin fjögur fræknu og búkolla, 1964 4. Hin fjögur fræknu og vofan, 1965 5. Hin fjögur fræknu og þrumugaukurinn, 1966 6. Hin fjögur fræknu og gullbikarinn, 1967 7. Hin fjögur fræknu og snjódrekinn, 1968 8. Hin fjögur fræknu og kappaksturinn mikli, 1969 9. Hin fjögur fræknu og Róbinson, 1970 10. Hin fjögur fræknu og harðstjórinn, 1971 11. Hin fjögur fræknu og gullæðið, 1973 12. Hin fjögur fræknu og Picasso málverkið, 1974 13. Hin fjögur fræknu og F-sprengjan, 1975 14. Hin fjögur fræknu og pylsan fljúgandi, 1976 15. Hin fjögur fræknu og hvíthattaklíkan, 1977 16. Hin fjögur fræknu og draugaskipið, 1978 17. Hin fjögur fræknu og blái demanturinn, 1979 18. Hin fjögur fræknu og bankaránið, 1980 19. Hin fjögur fræknu og ísjakinn, 1981 20. Hin fjögur fræknu og hryllingshöllin, 1982 21. Hin fjögur fræknu og kóróna keisarans, 1983 22. Hin fjögur fræknu og bankaránið, 1984 23. Hin fjögur fræknu og tímavélin, 1985 24. Hin fjögur fræknu og illfyglið, 1987 25. Hin fjögur fræknu og sjávargyðjan, 1988 26. Hin fjögur fræknu og geimflaugin, 1989 27. Hin fjögur fræknu og risahákarlinn, 1990 28. Hin fjögur fræknu og skýstrókurinn, 1991 29. Hin fjögur fræknu og frumskógarleyndarmálið, 1992 30. Hin fjögur fræknu og geimverurnar, 1993 31. Hin fjögur fræknu og leyndardómur fjallsetursins, 1994 32. Hin fjögur fræknu og vélmennið, 1995 33. Hin fjögur fræknu og Atlantis, 1996 34. Hin fjögur fræknu og galdranornirnar, 1997 35. Hin fjögur fræknu og risaeðlurnar, 1998 36. Hin fjögur fræknu og múmían, 1999 37. Hin fjögur fræknu og draugarnir, 2000 38. Hin fjögur fræknu og sjávarskrímslið, 2001 39. Hin fjögur fræknu og hrekkjavakan, 2002 40. Hin fjögur fræknu og Tasmaníuúlfurinn, 2003 41. Hin fjögur fræknu og stóridómur, 2004 42. Marsförin, 2005 43. Söguljóðið um hin fjögur fræknu, 2007 Bækur 1 til 26 komu út hjá bókaforlaginu Iðunni frá 1977 til 1989. Hinar bækurnar hafa ekki verið gefnar út á Íslandi. Georges Chaulet samdi einnig aðrar bækur, eins og Fantômette (smádraugurinn), Le petit Lion, (smáljónið), og fleiri. François Craenhals kom að fjölmörgum teiknimyndasögum bæði sem teiknari og handritshöfundur, til dæmis Chevalier Ardent, (Ákafi riddarinn), Pom og Teddy og fleiri. rz28qchsj7b7qs9jijxs0ajyvimohrj 1762766 1762499 2022-07-30T11:20:31Z Berserkur 10188 wikitext text/x-wiki '''Hin fjögur fræknu''' er nafn á teiknimyndasöguflokki á íslensku sem á frönsku heitir Les 4 as, fjórir ásar (í spilum), alslemma. Höfundarnir voru Georges Chaulet handritshöfundur og François Craenhals teiknari. Upphaflega voru þetta 6 barnabækur eftir Georges Chaulet í stíl við bækur Enid Blyton, og komu út frá 1957 til 1962 hjá Casterman útgáfunni. Árið 1964 komu út fyrstu þrjár myndasögubækurnar, og urðu vinsældir þeirra meiri en rituðu barnabókanna. Þá var ákveðið að halda áfram að gefa þær út. Frá árinu 1988 til 2005 aðstoðaði Jacques Debruyne François Craenhals við teikningarnar, og tvær bækur teiknaði Debuyne alveg einn, Hin fjögur fræknu og stóridómur 2004 og Marsförin 2005. Bókina um Tasmaníuúlfinn gerði teiknarinn François Craenhals alveg einn 2003, handrit og myndir, og handritið að næstu bók, um stóradóm árið 2004. Síðustu bókina, Söguljóðið um hin 4 fræknu árið 2007 gerðu nýir höfundar, Sergio Salma og Alain Maury, en þær urðu ekki fleiri. ==Persónur== *Lastík (Marco nefndur í bók nr. 43), dökkhærður, sterklegur, með áhuga á vélum og tækni. Hann er samkvæmt staðalímynd um hetju sjötta og sjöunda áratugarins. *Dína, lagleg, rauðhærð, henni er lýst sem staðalímynd stúlkna þess tímabils, stöðugt að hugsa um tísku og snyrtivörur, hégómleg, yfirborðskennd, tíð óttaköst hennar láta hana enda í fangi félaga sinna margsinnis. *Doksi, (nefndur Theo í bók nr. 43), menntamaður í jakkafötum með bindi, sífellt að vitna í latneska texta í bókunum eða aðrar bókmenntir. *Búffi, (nefndur Jean-Louis í bók nr. 43), feitlaginn, mikill matmaður, og margir brandarar snúast um hann. *Óskar, hundurinn sem í gjörvallri sögu teiknimyndasagnanna tapar sjaldnast. Öfugt við Tobba og Krílrík hjálpar hann ekki félögum sínum en kemur með snjallar athugasemdir í staðinn. ===Aukapersónur=== *Loftur, lágvaxinn lögreglumaður, montinn og sjálfhælinn, eignar sér heiðurinn af því sem aðrir gera eða uppgötva. *Lárus, aðstoðarmaður hans, dáist stöðugt að yfirmanni sínum og hrósar honum í stað þess að einbeita sér að verkefnum. Minna á Skapta og Skafta í Tinnabókunum. *Prófessor Gaukalín, aldraður vísindamaður sem getur fundið upp hvað sem er, og ævintýrin snúast oft um hans uppgötvanir. Líkist prófessor Vandráði, en er síður trúverðugur, ævintýralegri og ótrúlegri. *Vilhjálmur Bankmann, bandarískur milljarðarmæringur og vinur þeirra. Oft kemur hann hreyfingu á söguþræði bókanna með vandræðum sínum, en hjálpar þeim einnig. *Hin fjögur frökku, uppreisnarunglingar og andstæða hinna fjögurra fræknu. Full af skemmdarverkafýsn. *Doktor Harðalín, ævinlega nálægur prófessor Gaukalín, reynir að stela uppfinningum hans og nýta í glæpsamlegum tilgangi. *Gautrekur höfuðsmaður, hægri hönd doktor Harðalíns. ==Bækurnar í útgáfuröð== 1. Hin fjögur fræknu og sæslangan, 1964, 2. Hin fjögur fræknu og loftfarið, 1964 3. Hin fjögur fræknu og búkolla, 1964 4. Hin fjögur fræknu og vofan, 1965 5. Hin fjögur fræknu og þrumugaukurinn, 1966 6. Hin fjögur fræknu og gullbikarinn, 1967 7. Hin fjögur fræknu og snjódrekinn, 1968 8. Hin fjögur fræknu og kappaksturinn mikli, 1969 9. Hin fjögur fræknu og Róbinson, 1970 10. Hin fjögur fræknu og harðstjórinn, 1971 11. Hin fjögur fræknu og gullæðið, 1973 12. Hin fjögur fræknu og Picasso málverkið, 1974 13. Hin fjögur fræknu og F-sprengjan, 1975 14. Hin fjögur fræknu og pylsan fljúgandi, 1976 15. Hin fjögur fræknu og hvíthattaklíkan, 1977 16. Hin fjögur fræknu og draugaskipið, 1978 17. Hin fjögur fræknu og blái demanturinn, 1979 18. Hin fjögur fræknu og bankaránið, 1980 19. Hin fjögur fræknu og ísjakinn, 1981 20. Hin fjögur fræknu og hryllingshöllin, 1982 21. Hin fjögur fræknu og kóróna keisarans, 1983 22. Hin fjögur fræknu og bankaránið, 1984 23. Hin fjögur fræknu og tímavélin, 1985 24. Hin fjögur fræknu og illfyglið, 1987 25. Hin fjögur fræknu og sjávargyðjan, 1988 26. Hin fjögur fræknu og geimflaugin, 1989 27. Hin fjögur fræknu og risahákarlinn, 1990 28. Hin fjögur fræknu og skýstrókurinn, 1991 29. Hin fjögur fræknu og frumskógarleyndarmálið, 1992 30. Hin fjögur fræknu og geimverurnar, 1993 31. Hin fjögur fræknu og leyndardómur fjallsetursins, 1994 32. Hin fjögur fræknu og vélmennið, 1995 33. Hin fjögur fræknu og Atlantis, 1996 34. Hin fjögur fræknu og galdranornirnar, 1997 35. Hin fjögur fræknu og risaeðlurnar, 1998 36. Hin fjögur fræknu og múmían, 1999 37. Hin fjögur fræknu og draugarnir, 2000 38. Hin fjögur fræknu og sjávarskrímslið, 2001 39. Hin fjögur fræknu og hrekkjavakan, 2002 40. Hin fjögur fræknu og Tasmaníuúlfurinn, 2003 41. Hin fjögur fræknu og stóridómur, 2004 42. Marsförin, 2005 43. Söguljóðið um hin fjögur fræknu, 2007 *Bækur 1 til 26 komu út hjá bókaforlaginu Iðunni frá 1977 til 1989. Hinar bækurnar hafa ekki verið gefnar út á Íslandi. Georges Chaulet samdi einnig aðrar bækur, eins og Fantômette (smádraugurinn), Le petit Lion, (smáljónið), og fleiri. *François Craenhals kom að fjölmörgum teiknimyndasögum bæði sem teiknari og handritshöfundur, til dæmis Chevalier Ardent, (Ákafi riddarinn), Pom og Teddy og fleiri.[[Flokkur:Myndasögur]] ljngw8v42x7h06pyk8tz9b089pzb61t