Википеди
inhwiki
https://inh.wikipedia.org/wiki/%D0%9A%D0%B5%D1%80%D1%82%D1%82%D0%B5%D1%80%D0%B0_%D0%BE%D0%B0%D0%B3%D3%80%D1%83%D0%B2
MediaWiki 1.39.0-wmf.23
first-letter
Медиа
Гӏулакха
Ювцар
Доакъашхо
Доакъашхочун дувцар
Википеди
Википеди ювцар
Файл
Файл ювцар
MediaWiki
MediaWiki ювцар
Ло
Ло бувцар
Новкъостал
Новкъостал дувцар
ОагӀат
ОагӀат ювцар
TimedText
TimedText talk
Модуль
Модуль ювцар
Гаджет
Гаджет ювцар
Гаджета къоастадар
Гаджета къоастадар дувцар
Чималх
0
840
54562
54016
2022-08-12T13:42:09Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
'''Чималх''' ({{lang-ru|Чемульга}}, {{lang-en|Chemulga}}) — эйла я [[ГIалгIайче|ГIалгIай Республика]] [[Шолжа шахьар|Шолжа шахьаре]].
== Географи ==
== Истори ==
== Баха нах ==
== ТIатовжамаш ==
[[ОагӀат:ГӀалгӀай юрташ]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
a3yx7mevudpg4rv8aiyaq716u548lzm
Эбарг-Юрт
0
892
54563
54548
2022-08-12T13:42:32Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{НП+Россия
| статус = Эйла
| ингушское название = Эбарг-Юрт
| русское название = Троицкая
| оригинальное название =
| изображение = Airport Magas 2.jpg
| описание изображения = [[Магас (аэропорт)|«Магас» аэропорт]], малхбоалехьара даьккха сурт. Лакхехьа аьрдача оагӀорахьа гуш я Эбарг-Юрт
| герб =
| флаг =
| lat_deg = 43.304701
| lon_deg = 45.000263
| CoordAddon = source:yandexmaps_type:city_region:RU-IN
| CoordScale = 10000
| регион = Ингушетия
| регион в таблице = ГӀалгӀайче
| вид района = Муниципальни шахьар
| район = Сунженский район
| район в таблице = Шолжа шахьар{{!}}Шолжа
| вид поселения = Юрт
| поселение = Эбарг-Юрт
| поселение в таблице = Троицкая (Ингушетия){{!}}Эбарг-Юрт
| C в регион = справа
| в регион = слева
| C в район = сверху
| в район = сверху
| внутреннее деление =
| вид главы = Юртда
| глава = Хоаной Дауда Ӏийса
| дата основания = 1845 шера
| первое упоминание =
| прежние имена =
| статус с =
| площадь =
| высота центра НП = 340<ref>[http://radiofanatic.ru/karta-vysot.html Определение высоты местности и профиля высот по маршруту]</ref>
| климат = [[Dfa|юкъара шийла тӀуна (Dfa)]]<ref>[https://ru.climate-data.org/азия/россииская-федерация/ингушетия/троицкая-658326/ Климат Троицкой // Climate-Data.org]</ref>
| население = {{ Население | Троицкая (Ингушетия) | тс }}
| год переписи = {{ Население | Троицкая (Ингушетия) | г }}
| плотность =
| агломерация =
| национальный состав = [[ингуши|гӀалгӀай]], [[русские|эрсий]]
| конфессиональный состав = [[сунний]] [[мусульмане|бусалба]], [[православные|православхой]]
| этнохороним =
| почтовый индекс = 386245
| телефонный код = 87341
| цифровой идентификатор = 26230845001
| категория в Commons =
| сайт =
}}
'''Эбарг-Юрт''' ({{lang-ru|Троицкая}}, {{lang-en|Troickaya}}) — [[ГIалгIайче|ГӀалгӀай мехка]] [[Шолжа шахьар]]е улла [[юрт]].
== ЦӀерах лаьца ==
Эбарг-Юрт яха цӀи хьахилара ши [[Версия|эрш]] я. Цхьанена тӀатайжача, Эбарг яхаш эйлан [[хьалххо]] хиннав (дукхагӀа эрсий Ӏаьдала хьалхашка [[хаьхо]] санна волаш), ишта цун цӀерах дӀаяхай юрта цӀи. Кхыча эрша хьаяхачох, Эбарг-Юрт уллача метте (хӀанз из [[Шолжа-Пхьа]]наца хотталуча метте гаргга) [[гечув]] хиннад. [[Шолж]] цхьа бӀаь, ши бӀаь шу хьалха селлара сихеи доккхеи долаш кхыметтел Ӏай ша бацар яха тешалаш а долаш да. ТӀаккха [[хьу|хьунагӀа]] лелача [[эбарг]]ий (хӀаьта цу хана Эбарг-Юрта лаьтта тӀа хьу хиннай) Шолжа гӀолла дехьавала йиш йолча кӀезигача меттех хиннай из. Из гечув ([[тӀий]]) хинналга белгало дукха ха йоацаш гучаяьннай: хиво тӀера тӀоа Ӏобахьарца къаьнарча тӀийна лардаш зувча айттай.
== Ула моттиг ==
Шолжа-Пхьенна [[малхбузе]]хьа ул Эбарг-Юрт из шийна чулоацаш мо. Наькъа тӀа гӀолла [[Илдарха-ГӀала]] тӀа водаш хилча [[малхбузе]]хьа ши километр никъ бе беза, [[Яндаре]] кӀезига зӀилбухехьа ул, из 3 километр гаьна ул, [[Магас]]е кхача 27 километр никъ бе беза [[къулбехье|зӀилбухен]]-малхбузехьа. ЗӀилбухен-малхбоалехьа [[ГӀажара-Юрт]] ул.
Юрта юкъе [[Шолжа]] дода. Эбарг-Юрта зӀилбухехьа «[[Кавказ (автодорога)|Кавказ]]» {{табличка-ru|Р|217}} яха [[Автомобильные дороги России федерального значения|федеральни трасса]] ба, гӀинбухехьа [[Беслан (станция)|Берса-Юртара]] [[Слепцовская (станция)|КӀури-Юрта]] бода [[Северо-Кавказская железная дорога|цӀермашена никъ]] ба. Юрта йисте, гӀинбухехьа [[Магас (аэропорт)|«Магас» яха аэропорт]] ул.
Эбарг-Юрта хьалхашка а тӀехьашка а [[дукъ|довкъаш]] да: гӀинбухехьа [[Сунженский хребет|АргӀа]] латт, зӀилбухехьа [[Лесистый хребет|орц дагӀа]]. Цу [[орц]]а улув да́ малхбузехьара [[ГӀажарий-Юрт]] йолчахьа додаш [[Эса]]—[[Шолж]] яха [[хьарсам]] да.
== Тархьар ==
Юрт йилла ха хӀанз а тешшаме къоастаяьеце а, [[1825|1825-ча шерарча]] карта тӀа а, цул тӀехьагӀа хиннача карташ тӀа а (1834, 1837, 1838, 1840) хӀанз Эбарг-Юрт улаш йолча метте '''СарӀали-Юрт''' ({{lang-ru|Сарали-юрт}}) аьнна белгалъяьккха а йолаш юрт хиннай [[КӀурий-Юрт]]а ({{lang-ru|Курей-юрт}}) йисте<ref name="Тангиева">''[[ТӀонганаькъан ЯсаӀий Марем|Тангиева Марьям]]''. [https://www.youtube.com/watch?v=bRCG1L7e7Cw&t=2s ИСТОРЕН ОАГ1ОНАШ, Эбарг Юрт Троицкое]// [[ГӀалгӀайче (телерадиокомпани)|ПТРК «ГӀалгӀайче»]], 28.08.13 (21.07.2016.)</ref>. Цигара Ӏаьдало 1843 шера гӀалгӀай дӀатоӀабаьб, юрт Ӏойоассаеш.
'''ЦӀечой Опе СарӀал-Хьажа''' гӀалгӀашта юкъе цӀихеза хинна саг ва. Цо йилландаь яхаш хиннай из юрт СарӀали-Юрт. Цун виӀий виӀий воӀ волча [[Опенаькъан Мухьмада Салмана]] хьаяхачох, СарӀал-Хьажа [[Кавказа тӀом]] болча хана [[Шамал]]а улув волаш, чӀоагӀа цунна оагӀув лоацаш белгалваьнна хиннав, дукха хӀама карагӀ а дийнад цун цунца. «Лоамарой аьла» ({{lang-ru|горский князь}}) аьнна цӀи яха́ хиннав. ТӀехьагӀа [[Оалкам]] а йилла цига ваха Ӏохайнав, цигга кхелхав<ref name="Тангиева"></ref>.
[[1845|1845 шера]] Эбарг-Юрт а СарӀали-Юрт а яь́да́ча метте эрсий Ӏаьдало ''«Троицкая»'' аьнна цӀи а тилла станица Ӏойиллалга да довзаш<ref>Россия. Военное министерство. Приказы по военному ведомству. 1843 год: № 1—148. — СПб., 1843. — 668 л. См. Приказ № 31 от 4-го марта 1843 года.</ref><ref>ЦГА РСО-Алания. Дело № 209 Начальника Терской области. С. 139—140.</ref>. Цига гаьна доацаш 1842 шера денз<ref name="Фелицын">{{cite web|url=http://etomesto.com/map-kuban_1899_kavkaz-sever/?x=45.000436&y=43.303036|title=Военно-историческая карта северо-западного и северо-восточного Кавказа. Масштаб: 20 вёрст в английском дюйме|author=[[Фелицын, Евгений Дмитриевич|Е. Д. Фелицын]]|date=1899|website=Etomesto.ru|publisher=Военно-исторический отдел при штабе [[Кавказский военный округ|Кавказского военного округа]] в [[Тифлис]]е|accessdate=2018-07-10}} Опубликована в книге «[[Исторический очерк кавказских войн|Исторический очерк кавказских войн от их начала до присоединения Грузии]]».</ref> «Волынское» яха эрсий Ӏаьдала тӀема чӀоагӀале хиннай<ref name="Татаринцев">П. Татаринцев. Станицам по 130 лет. Из истории возникновения первых поселений на Сунже // Знамя труда, 8.01.1976, С. 2.</ref> . Ишта 250 ков а долаш [[донские казаки|тана гӀазкхий]] ба́ха Ӏоховшабаьб Эбарг-Юрта. Уж хьабоалабаь хиннаб [[Кавказская область|Кавказа областереи]] ([[Краснодарский край|Краснодареи]] [[Ставропольский край|Ставрополеи краяшкара]]), [[Воронежская губерния|Воронежа губернереи]]. ТӀехьагӀа [[гӀазкхий|гӀазкхех]] дӀатеха хинна [[Мужече]]рча зовраш (постера салтий) а тӀабаьхкаб.
[[Кавказское линейное казачье войско|Кавказерча мугӀара бӀун]] цхьоалагӀча Шолжа [[сур]]а́ юкъейоагӀаш хиннай Эбарг-Юрт (1858 шу)<ref>[http://stavkomarchiv.ru/userfiles/file/АТУС/часть%20третья.pdf Административно-территориальное устройство Ставрополья с конца XVIII века по 1920 год. Справочник. Ч. 3. Основные сведения о населённых пунктах. С. 343.]</ref>. 1874 шера Эбарг-Юрта 2264 саг вахаш 306 ков хиннад йоах, православхой киназ а ишкол а хиннай юрта<ref>Сборник сведений о Кавказе. Том V / Списки населённых мест Кавказского края / Ч. 1. Губернии: Эриванская, Кутаисская, Бакинская и Ставропольская и Терская область / Сост. [[Зейдлиц, Николай Карлович|Н. Зейдлицем]]. — 1879. — C. 444.</ref>. 1892-ча шера йийла школа хиннай а аьнна хьоахадаьд<ref name="ВЕВ">[http://нэб.рф/catalog/000200_000018_RU_NLR_PER_B_2649727_1904_15/viewer/?page=9 Владикавказские епархиальные ведомости. Год 10-й. 1904, № 15. Владикавказская епархия 1903 г. Краткий статистический обзор. 9-й благочиннический округ, п. 134.]</ref>. 1882-ча шера Эбарг-Юрта чӀоагӀа цӀи яьнна хиннай — ах юрт йоагаяьй цо, хӀаьта 1900-ча шера — дикка хий тӀадаьнна хиннад<ref name="Татаринцев"/>.
[[1917|1917-ча шера]] [[Маьцхали]] бетта [[ингуши|гӀалгӀаштеи]] [[терские казаки|гӀазхкхаштеи]] юкъе довнаш хиннад: [[Карабулак (город)|Илдарха-ГӀалий]] тӀа, Эбарг-Юрта, [[Сипсой-ГӀала|Сипсой-ГӀалий]] тӀа. Къовсамий бахьан хиннад [[Эттинга 7]]—[[Эттинга 8|8]]-ча деношка [[Буро]] тӀа [[Первая мировая война|ЦхьоалагӀча дунен тӀема]] тӀара баьхкача [[салте|салташца]] гӀалгӀай дийна довнаш. [[Михий 15]]-ча дийнахьа довхошта юкъе тоам баь хинна бале а, [[Гражданская война в России|БӀорахой тӀом]] болабелча гӀалгӀаштеи гӀалгӀазкхаштеи юкъе цӀий мохкадара бахьанех хиннад цу ханара латараш<ref>[http://www.iriston.com/books/cuciev_-_oset-ing_konfl.htm Цуциев А. А. Осетино-ингушский конфликт (1992-…): его предыстория и факторы развития / Историко-социологический очерк. — М.: Росспэн, 1998. — 200 с. — С. 49.]</ref><ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/2004/0147/analit01.php Павел Полян. У истоков советской депортационной политики: выселения белых казаков и крупных землевладельцев (1918—1925)]</ref>.
1991-ча шера Тушол 27-29 деношка гӀазкхаштеи гӀалгӀаштеи юкъе къамий къовсам баьннаб. Бахьан — гӀазкхий хьоалчагӀа хинна латар (уж шоай чувха а беш). ШоллагӀча дийнахьа чувхабаьраш цигара гӀалгӀай хиннаб. Арахьара гӀалгӀай тӀабехарца «юхадекъаш» гӀалгӀазкхий боахамашта зулам даьд. Цига хиннача кегарах хила тарлуш хинначох 5 саг вийнав (ши гӀазкхеи кхо гӀалгӀаи, царех цаӀ — милисхо), хӀаьта юххера — 8 бархӀ саг вийнеи, 19 саг чов яьи<ref name="Асуев">[http://checheninfo.ru/58541-sherip-asuev-kak-eto-bylo-.html Ш. Асуев. Как это было… Часть 1: Так начиналось (май 1988 — август 1991)]</ref>.
Эбарг-Юрта ЮГӀМ (МВД) частеш Ӏочуйоалаяь хиннай, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]] Лакхерча гуллама Президиума доакъашхой ӀотӀабахаб. Мехка [[Первое мая (праздник)#СССР|Села хьалхарча ден цӀай]] дӀадаьккха хиннад, иштта еррига сакъердама кхетачеш а соцаяьй<ref name="Асуев"/>. ГӀазкхий активисташа хиннар бахьан долаш Шолжа гӀазкхий кӀалхарабахара Комитет вӀашагӀъеллай<ref>[http://www.apn.ru/publications/article23622.htm Э. Бурда. Терское казачество. 20 лет Возрождения], со ссылкой на: 10 лет возрождения. Хронология казачьего движения (1989—99). — «Казаки России», октябрь 1999. С. 39.</ref>. Цо комитето [[Президент СССР|СССР Президентага]] [[Михаил Горбачёв|Горбачёв Михаилагеи]]
[[Верховный Совет РСФСР|РСФСР Лакхерча Гуллама]] тхьамада [[Ельцин, Борис Николаевич|Ельцин Борисагеи]] кхайкарал даь хиннад:
{{начало цитаты}}
# Нохч-ГӀалгӀай республика Шолжа шахьарара гӀазкхийи славяной мотт бувцача бахархойи [[национализм|къамашта духьале]] еча гӀалгӀай экстремистех хьакъоастабара лаьрхӀа дола хьинаре гӀулакхаш де сихха, гӀазкхий тоабаш вӀашагӀ а ехкаш, царна герз Ӏалаш а деш.
# Ӏалама-лоаттама хьал Шолжа шахьарарчунна тара долча метте, Ставропола е Краснодара краяшка цхьан шахьаре, Шолжа гӀазкхий вӀаший гарга а буташ баха Ӏохувшабар тӀадожаду оаха.
# Къаьстта хьожадеш дола эскар чудаккхари, экстремистий болх соца ца беш, из чӀоагӀбеш бола 90 % гӀалгӀаехи нохчиехи латташ бола ЮГӀМ (МВД) салтий бӀу арабаккхари тӀадожаду оаха.
{{конец цитаты|источник=Шолжа гӀазкхий кӀалхарабахара Комитет, 1991 шера Тушола 30 ди}}
1991 шера Села бетта Эбарг-Юрта хиннар [[русскоязычные|эрсий мотт бувцараш]] ГӀалгӀай мохк бита а бита́ дӀабахар бахьан да аьнна хетараш да латташ<ref>[http://www.iriston.com/books/cuciev_-_oset-ing_konfl.htm Цуциев А. А. Осетино-ингушский конфликт (1992—…): его предыстория и факторы развития / Историко-социологический очерк. — М.: Росспэн, 1998. — 200 с. — Гл. 2.1. Историко-идеологические построения: содержание ингушского «радикализма» и осетинского «консерватизма»]</ref>.
== Бахархой ==
{{ Население | Троицкая (Ингушетия) }}
{{ Население | Троицкая (Ингушетия) | график }}
; Къамий лоаттам
{| border="1" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 10px 0 10px 25px; background: #f9f9f9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%;"
|- style="background: #E9E9E9"
|-
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''Шу'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>2010<ref>{{cite web|url=http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/том+4.+Национальный+состав+и+владение+языками%2C+гражданство+по+Республике+Ингушетия.rar|title=ВПН. Том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком Республики Ингушетия|accessdate=2019-06-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306015147/http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/%D1%82%D0%BE%D0%BC+4.+%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8%2C+%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B5+%D0%98%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F.rar|archivedate=2016-03-06|deadlink=yes}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>2002<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha02.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 2002 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1979<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha79.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1979 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1970<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha70.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1970 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1939<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha39.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1939 года}}</ref>'''
|-
|'''[[гӀалгӀай]]'''
|{{уменьшение}}15 274<br>(''94,14 %'')
|{{увеличение}}18 018<br>(''83,72 %'')
|{{уменьшение}}73<br>(''1,40 %'')
|{{увеличение}}85<br>(''1,42 %'')
|15<br>(''0,27 %'')
|-
|'''[[эрсий]]'''
|{{уменьшение}}561<br>(''3,46 %'')
|{{уменьшение}}1 089<br>(''5,06 %'')
|{{уменьшение}}4 677<br>(''89,60 %'')
|{{уменьшение}}5 304<br>(''88,70 %'')
|5 423<br>(''96,87 %'')
|-
|'''[[нохчий]]'''
|{{уменьшение}}268<br>(''1,65 %'')
|{{увеличение}}2 213<br>(''10,28 %'')
|{{увеличение}}243<br>(''4,66 %'')
|{{увеличение}}203<br>(''3,39 %'')
|39<br>(''0,70 %'')
|-
|'''кхыбараш'''
|122<br>(''0,75 %'')
|201<br>(''0,93 %'')
|227<br>(''4,35 %'')
|388<br>(''6,49 %'')
|121<br>(''2,16 %'')
|-
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''всего'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''16 225 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''21 521 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 220 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 980 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 598 (100 %)'''
|}
== Инфраструктура ==
* 4 юкъера юкъарча дешара [[ишкол]] (№ 1, 2, 3 и 4);
* берий беши (№ 1) берий беш-яслеши (№ 2);
* юртара культура цӀенош;
* боккхийчари кагийчари библиотекаш (библиотека-филиал № 14);
* [[амбулатория|амбулатори]];
* кхойкора духьала [[диспансер]];
* хьаькъала́ тӀехьадусача берий цӀенош-интернат;
* реабилитацен юкъарче;
* физкультура-магар айду комплекс (ФОК);
* юкъара шунче;
* почтамт<ref>[https://www.sunja-ri.ru/images/86565842621367.pdf Программа комплексного развития социальной инфраструктуры сельского поселения Троицкое Сунженского муниципального района Республики Ингушетия на 2017—2021 годы и на период до 2033 года]</ref>.
* футбола бай ба тоабаь бола, юртара шоай футбола тоаба а я
Юрта латташ мотогерзкхувса (мотострелкови) [[сур]]и 291-гӀа артиллере бригадеи я.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
[[ОагӀат:ГӀалгӀайчен Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
[[ОагӀат:Тийрка гӀазкхий бӀун станицаш]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара муниципальни кхолламаш]]
[[ОагӀат:ГӀалгӀайчен юрташ]]
[[ОагӀат:ГӀалгӀай юрташ]]
n0zhoaxc02dehn7de1b5teq1ixnpf38
54564
54563
2022-08-12T13:42:43Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{НП+Россия
| статус = Эйла
| ингушское название = Эбарг-Юрт
| русское название = Троицкая
| оригинальное название =
| изображение = Airport Magas 2.jpg
| описание изображения = [[Магас (аэропорт)|«Магас» аэропорт]], малхбоалехьара даьккха сурт. Лакхехьа аьрдача оагӀорахьа гуш я Эбарг-Юрт
| герб =
| флаг =
| lat_deg = 43.304701
| lon_deg = 45.000263
| CoordAddon = source:yandexmaps_type:city_region:RU-IN
| CoordScale = 10000
| регион = Ингушетия
| регион в таблице = ГӀалгӀайче
| вид района = Муниципальни шахьар
| район = Сунженский район
| район в таблице = Шолжа шахьар{{!}}Шолжа
| вид поселения = Юрт
| поселение = Эбарг-Юрт
| поселение в таблице = Троицкая (Ингушетия){{!}}Эбарг-Юрт
| C в регион = справа
| в регион = слева
| C в район = сверху
| в район = сверху
| внутреннее деление =
| вид главы = Юртда
| глава = Хоаной Дауда Ӏийса
| дата основания = 1845 шера
| первое упоминание =
| прежние имена =
| статус с =
| площадь =
| высота центра НП = 340<ref>[http://radiofanatic.ru/karta-vysot.html Определение высоты местности и профиля высот по маршруту]</ref>
| климат = [[Dfa|юкъара шийла тӀуна (Dfa)]]<ref>[https://ru.climate-data.org/азия/россииская-федерация/ингушетия/троицкая-658326/ Климат Троицкой // Climate-Data.org]</ref>
| население = {{ Население | Троицкая (Ингушетия) | тс }}
| год переписи = {{ Население | Троицкая (Ингушетия) | г }}
| плотность =
| агломерация =
| национальный состав = [[ингуши|гӀалгӀай]], [[русские|эрсий]]
| конфессиональный состав = [[сунний]] [[мусульмане|бусалба]], [[православные|православхой]]
| этнохороним =
| почтовый индекс = 386245
| телефонный код = 87341
| цифровой идентификатор = 26230845001
| категория в Commons =
| сайт =
}}
'''Эбарг-Юрт''' ({{lang-ru|Троицкая}}, {{lang-en|Troickaya}}) — [[ГIалгIайче|ГӀалгӀай мехка]] [[Шолжа шахьар]]е улла [[юрт]].
== ЦӀерах лаьца ==
Эбарг-Юрт яха цӀи хьахилара ши [[Версия|эрш]] я. Цхьанена тӀатайжача, Эбарг яхаш эйлан [[хьалххо]] хиннав (дукхагӀа эрсий Ӏаьдала хьалхашка [[хаьхо]] санна волаш), ишта цун цӀерах дӀаяхай юрта цӀи. Кхыча эрша хьаяхачох, Эбарг-Юрт уллача метте (хӀанз из [[Шолжа-Пхьа]]наца хотталуча метте гаргга) [[гечув]] хиннад. [[Шолж]] цхьа бӀаь, ши бӀаь шу хьалха селлара сихеи доккхеи долаш кхыметтел Ӏай ша бацар яха тешалаш а долаш да. ТӀаккха [[хьу|хьунагӀа]] лелача [[эбарг]]ий (хӀаьта цу хана Эбарг-Юрта лаьтта тӀа хьу хиннай) Шолжа гӀолла дехьавала йиш йолча кӀезигача меттех хиннай из. Из гечув ([[тӀий]]) хинналга белгало дукха ха йоацаш гучаяьннай: хиво тӀера тӀоа Ӏобахьарца къаьнарча тӀийна лардаш зувча айттай.
== Ула моттиг ==
Шолжа-Пхьенна [[малхбузе]]хьа ул Эбарг-Юрт из шийна чулоацаш мо. Наькъа тӀа гӀолла [[Илдарха-ГӀала]] тӀа водаш хилча [[малхбузе]]хьа ши километр никъ бе беза, [[Яндаре]] кӀезига зӀилбухехьа ул, из 3 километр гаьна ул, [[Магас]]е кхача 27 километр никъ бе беза [[къулбехье|зӀилбухен]]-малхбузехьа. ЗӀилбухен-малхбоалехьа [[ГӀажара-Юрт]] ул.
Юрта юкъе [[Шолжа]] дода. Эбарг-Юрта зӀилбухехьа «[[Кавказ (автодорога)|Кавказ]]» {{табличка-ru|Р|217}} яха [[Автомобильные дороги России федерального значения|федеральни трасса]] ба, гӀинбухехьа [[Беслан (станция)|Берса-Юртара]] [[Слепцовская (станция)|КӀури-Юрта]] бода [[Северо-Кавказская железная дорога|цӀермашена никъ]] ба. Юрта йисте, гӀинбухехьа [[Магас (аэропорт)|«Магас» яха аэропорт]] ул.
Эбарг-Юрта хьалхашка а тӀехьашка а [[дукъ|довкъаш]] да: гӀинбухехьа [[Сунженский хребет|АргӀа]] латт, зӀилбухехьа [[Лесистый хребет|орц дагӀа]]. Цу [[орц]]а улув да́ малхбузехьара [[ГӀажарий-Юрт]] йолчахьа додаш [[Эса]]—[[Шолж]] яха [[хьарсам]] да.
== Тархьар ==
Юрт йилла ха хӀанз а тешшаме къоастаяьеце а, [[1825|1825-ча шерарча]] карта тӀа а, цул тӀехьагӀа хиннача карташ тӀа а (1834, 1837, 1838, 1840) хӀанз Эбарг-Юрт улаш йолча метте '''СарӀали-Юрт''' ({{lang-ru|Сарали-юрт}}) аьнна белгалъяьккха а йолаш юрт хиннай [[КӀурий-Юрт]]а ({{lang-ru|Курей-юрт}}) йисте<ref name="Тангиева">''[[ТӀонганаькъан ЯсаӀий Марем|Тангиева Марьям]]''. [https://www.youtube.com/watch?v=bRCG1L7e7Cw&t=2s ИСТОРЕН ОАГ1ОНАШ, Эбарг Юрт Троицкое]// [[ГӀалгӀайче (телерадиокомпани)|ПТРК «ГӀалгӀайче»]], 28.08.13 (21.07.2016.)</ref>. Цигара Ӏаьдало 1843 шера гӀалгӀай дӀатоӀабаьб, юрт Ӏойоассаеш.
'''ЦӀечой Опе СарӀал-Хьажа''' гӀалгӀашта юкъе цӀихеза хинна саг ва. Цо йилландаь яхаш хиннай из юрт СарӀали-Юрт. Цун виӀий виӀий воӀ волча [[Опенаькъан Мухьмада Салмана]] хьаяхачох, СарӀал-Хьажа [[Кавказа тӀом]] болча хана [[Шамал]]а улув волаш, чӀоагӀа цунна оагӀув лоацаш белгалваьнна хиннав, дукха хӀама карагӀ а дийнад цун цунца. «Лоамарой аьла» ({{lang-ru|горский князь}}) аьнна цӀи яха́ хиннав. ТӀехьагӀа [[Оалкам]] а йилла цига ваха Ӏохайнав, цигга кхелхав<ref name="Тангиева"></ref>.
[[1845|1845 шера]] Эбарг-Юрт а СарӀали-Юрт а яь́да́ча метте эрсий Ӏаьдало ''«Троицкая»'' аьнна цӀи а тилла станица Ӏойиллалга да довзаш<ref>Россия. Военное министерство. Приказы по военному ведомству. 1843 год: № 1—148. — СПб., 1843. — 668 л. См. Приказ № 31 от 4-го марта 1843 года.</ref><ref>ЦГА РСО-Алания. Дело № 209 Начальника Терской области. С. 139—140.</ref>. Цига гаьна доацаш 1842 шера денз<ref name="Фелицын">{{cite web|url=http://etomesto.com/map-kuban_1899_kavkaz-sever/?x=45.000436&y=43.303036|title=Военно-историческая карта северо-западного и северо-восточного Кавказа. Масштаб: 20 вёрст в английском дюйме|author=[[Фелицын, Евгений Дмитриевич|Е. Д. Фелицын]]|date=1899|website=Etomesto.ru|publisher=Военно-исторический отдел при штабе [[Кавказский военный округ|Кавказского военного округа]] в [[Тифлис]]е|accessdate=2018-07-10}} Опубликована в книге «[[Исторический очерк кавказских войн|Исторический очерк кавказских войн от их начала до присоединения Грузии]]».</ref> «Волынское» яха эрсий Ӏаьдала тӀема чӀоагӀале хиннай<ref name="Татаринцев">П. Татаринцев. Станицам по 130 лет. Из истории возникновения первых поселений на Сунже // Знамя труда, 8.01.1976, С. 2.</ref> . Ишта 250 ков а долаш [[донские казаки|тана гӀазкхий]] ба́ха Ӏоховшабаьб Эбарг-Юрта. Уж хьабоалабаь хиннаб [[Кавказская область|Кавказа областереи]] ([[Краснодарский край|Краснодареи]] [[Ставропольский край|Ставрополеи краяшкара]]), [[Воронежская губерния|Воронежа губернереи]]. ТӀехьагӀа [[гӀазкхий|гӀазкхех]] дӀатеха хинна [[Мужече]]рча зовраш (постера салтий) а тӀабаьхкаб.
[[Кавказское линейное казачье войско|Кавказерча мугӀара бӀун]] цхьоалагӀча Шолжа [[сур]]а́ юкъейоагӀаш хиннай Эбарг-Юрт (1858 шу)<ref>[http://stavkomarchiv.ru/userfiles/file/АТУС/часть%20третья.pdf Административно-территориальное устройство Ставрополья с конца XVIII века по 1920 год. Справочник. Ч. 3. Основные сведения о населённых пунктах. С. 343.]</ref>. 1874 шера Эбарг-Юрта 2264 саг вахаш 306 ков хиннад йоах, православхой киназ а ишкол а хиннай юрта<ref>Сборник сведений о Кавказе. Том V / Списки населённых мест Кавказского края / Ч. 1. Губернии: Эриванская, Кутаисская, Бакинская и Ставропольская и Терская область / Сост. [[Зейдлиц, Николай Карлович|Н. Зейдлицем]]. — 1879. — C. 444.</ref>. 1892-ча шера йийла школа хиннай а аьнна хьоахадаьд<ref name="ВЕВ">[http://нэб.рф/catalog/000200_000018_RU_NLR_PER_B_2649727_1904_15/viewer/?page=9 Владикавказские епархиальные ведомости. Год 10-й. 1904, № 15. Владикавказская епархия 1903 г. Краткий статистический обзор. 9-й благочиннический округ, п. 134.]</ref>. 1882-ча шера Эбарг-Юрта чӀоагӀа цӀи яьнна хиннай — ах юрт йоагаяьй цо, хӀаьта 1900-ча шера — дикка хий тӀадаьнна хиннад<ref name="Татаринцев"/>.
[[1917|1917-ча шера]] [[Маьцхали]] бетта [[ингуши|гӀалгӀаштеи]] [[терские казаки|гӀазхкхаштеи]] юкъе довнаш хиннад: [[Карабулак (город)|Илдарха-ГӀалий]] тӀа, Эбарг-Юрта, [[Сипсой-ГӀала|Сипсой-ГӀалий]] тӀа. Къовсамий бахьан хиннад [[Эттинга 7]]—[[Эттинга 8|8]]-ча деношка [[Буро]] тӀа [[Первая мировая война|ЦхьоалагӀча дунен тӀема]] тӀара баьхкача [[салте|салташца]] гӀалгӀай дийна довнаш. [[Михий 15]]-ча дийнахьа довхошта юкъе тоам баь хинна бале а, [[Гражданская война в России|БӀорахой тӀом]] болабелча гӀалгӀаштеи гӀалгӀазкхаштеи юкъе цӀий мохкадара бахьанех хиннад цу ханара латараш<ref>[http://www.iriston.com/books/cuciev_-_oset-ing_konfl.htm Цуциев А. А. Осетино-ингушский конфликт (1992-…): его предыстория и факторы развития / Историко-социологический очерк. — М.: Росспэн, 1998. — 200 с. — С. 49.]</ref><ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/2004/0147/analit01.php Павел Полян. У истоков советской депортационной политики: выселения белых казаков и крупных землевладельцев (1918—1925)]</ref>.
1991-ча шера Тушол 27-29 деношка гӀазкхаштеи гӀалгӀаштеи юкъе къамий къовсам баьннаб. Бахьан — гӀазкхий хьоалчагӀа хинна латар (уж шоай чувха а беш). ШоллагӀча дийнахьа чувхабаьраш цигара гӀалгӀай хиннаб. Арахьара гӀалгӀай тӀабехарца «юхадекъаш» гӀалгӀазкхий боахамашта зулам даьд. Цига хиннача кегарах хила тарлуш хинначох 5 саг вийнав (ши гӀазкхеи кхо гӀалгӀаи, царех цаӀ — милисхо), хӀаьта юххера — 8 бархӀ саг вийнеи, 19 саг чов яьи<ref name="Асуев">[http://checheninfo.ru/58541-sherip-asuev-kak-eto-bylo-.html Ш. Асуев. Как это было… Часть 1: Так начиналось (май 1988 — август 1991)]</ref>.
Эбарг-Юрта ЮГӀМ (МВД) частеш Ӏочуйоалаяь хиннай, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]] Лакхерча гуллама Президиума доакъашхой ӀотӀабахаб. Мехка [[Первое мая (праздник)#СССР|Села хьалхарча ден цӀай]] дӀадаьккха хиннад, иштта еррига сакъердама кхетачеш а соцаяьй<ref name="Асуев"/>. ГӀазкхий активисташа хиннар бахьан долаш Шолжа гӀазкхий кӀалхарабахара Комитет вӀашагӀъеллай<ref>[http://www.apn.ru/publications/article23622.htm Э. Бурда. Терское казачество. 20 лет Возрождения], со ссылкой на: 10 лет возрождения. Хронология казачьего движения (1989—99). — «Казаки России», октябрь 1999. С. 39.</ref>. Цо комитето [[Президент СССР|СССР Президентага]] [[Михаил Горбачёв|Горбачёв Михаилагеи]]
[[Верховный Совет РСФСР|РСФСР Лакхерча Гуллама]] тхьамада [[Ельцин, Борис Николаевич|Ельцин Борисагеи]] кхайкарал даь хиннад:
{{начало цитаты}}
# Нохч-ГӀалгӀай республика Шолжа шахьарара гӀазкхийи славяной мотт бувцача бахархойи [[национализм|къамашта духьале]] еча гӀалгӀай экстремистех хьакъоастабара лаьрхӀа дола хьинаре гӀулакхаш де сихха, гӀазкхий тоабаш вӀашагӀ а ехкаш, царна герз Ӏалаш а деш.
# Ӏалама-лоаттама хьал Шолжа шахьарарчунна тара долча метте, Ставропола е Краснодара краяшка цхьан шахьаре, Шолжа гӀазкхий вӀаший гарга а буташ баха Ӏохувшабар тӀадожаду оаха.
# Къаьстта хьожадеш дола эскар чудаккхари, экстремистий болх соца ца беш, из чӀоагӀбеш бола 90 % гӀалгӀаехи нохчиехи латташ бола ЮГӀМ (МВД) салтий бӀу арабаккхари тӀадожаду оаха.
{{конец цитаты|источник=Шолжа гӀазкхий кӀалхарабахара Комитет, 1991 шера Тушола 30 ди}}
1991 шера Села бетта Эбарг-Юрта хиннар [[русскоязычные|эрсий мотт бувцараш]] ГӀалгӀай мохк бита а бита́ дӀабахар бахьан да аьнна хетараш да латташ<ref>[http://www.iriston.com/books/cuciev_-_oset-ing_konfl.htm Цуциев А. А. Осетино-ингушский конфликт (1992—…): его предыстория и факторы развития / Историко-социологический очерк. — М.: Росспэн, 1998. — 200 с. — Гл. 2.1. Историко-идеологические построения: содержание ингушского «радикализма» и осетинского «консерватизма»]</ref>.
== Бахархой ==
{{ Население | Троицкая (Ингушетия) }}
{{ Население | Троицкая (Ингушетия) | график }}
; Къамий лоаттам
{| border="1" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 10px 0 10px 25px; background: #f9f9f9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%;"
|- style="background: #E9E9E9"
|-
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''Шу'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>2010<ref>{{cite web|url=http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/том+4.+Национальный+состав+и+владение+языками%2C+гражданство+по+Республике+Ингушетия.rar|title=ВПН. Том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком Республики Ингушетия|accessdate=2019-06-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306015147/http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/%D1%82%D0%BE%D0%BC+4.+%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8%2C+%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B5+%D0%98%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F.rar|archivedate=2016-03-06|deadlink=yes}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>2002<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha02.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 2002 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1979<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha79.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1979 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1970<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha70.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1970 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1939<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha39.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1939 года}}</ref>'''
|-
|'''[[гӀалгӀай]]'''
|{{уменьшение}}15 274<br>(''94,14 %'')
|{{увеличение}}18 018<br>(''83,72 %'')
|{{уменьшение}}73<br>(''1,40 %'')
|{{увеличение}}85<br>(''1,42 %'')
|15<br>(''0,27 %'')
|-
|'''[[эрсий]]'''
|{{уменьшение}}561<br>(''3,46 %'')
|{{уменьшение}}1 089<br>(''5,06 %'')
|{{уменьшение}}4 677<br>(''89,60 %'')
|{{уменьшение}}5 304<br>(''88,70 %'')
|5 423<br>(''96,87 %'')
|-
|'''[[нохчий]]'''
|{{уменьшение}}268<br>(''1,65 %'')
|{{увеличение}}2 213<br>(''10,28 %'')
|{{увеличение}}243<br>(''4,66 %'')
|{{увеличение}}203<br>(''3,39 %'')
|39<br>(''0,70 %'')
|-
|'''кхыбараш'''
|122<br>(''0,75 %'')
|201<br>(''0,93 %'')
|227<br>(''4,35 %'')
|388<br>(''6,49 %'')
|121<br>(''2,16 %'')
|-
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''всего'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''16 225 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''21 521 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 220 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 980 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 598 (100 %)'''
|}
== Инфраструктура ==
* 4 юкъера юкъарча дешара [[ишкол]] (№ 1, 2, 3 и 4);
* берий беши (№ 1) берий беш-яслеши (№ 2);
* юртара культура цӀенош;
* боккхийчари кагийчари библиотекаш (библиотека-филиал № 14);
* [[амбулатория|амбулатори]];
* кхойкора духьала [[диспансер]];
* хьаькъала́ тӀехьадусача берий цӀенош-интернат;
* реабилитацен юкъарче;
* физкультура-магар айду комплекс (ФОК);
* юкъара шунче;
* почтамт<ref>[https://www.sunja-ri.ru/images/86565842621367.pdf Программа комплексного развития социальной инфраструктуры сельского поселения Троицкое Сунженского муниципального района Республики Ингушетия на 2017—2021 годы и на период до 2033 года]</ref>.
* футбола бай ба тоабаь бола, юртара шоай футбола тоаба а я
Юрта латташ мотогерзкхувса (мотострелкови) [[сур]]и 291-гӀа артиллере бригадеи я.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
[[ОагӀат:ГӀалгӀайчен Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
[[ОагӀат:Тийрка гӀазкхий бӀун станицаш]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара муниципальни кхолламаш]]
[[ОагӀат:ГӀалгӀай юрташ]]
jisi9ayr8hcz7e4iw5nz9wjjrf6omgh
54566
54564
2022-08-12T13:43:47Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{НП+Россия
| статус = Эйла
| ингушское название = Эбарг-Юрт
| русское название = Троицкая
| оригинальное название =
| изображение = Airport Magas 2.jpg
| описание изображения = [[Магас (аэропорт)|«Магас» аэропорт]], малхбоалехьара даьккха сурт. Лакхехьа аьрдача оагӀорахьа гуш я Эбарг-Юрт
| герб =
| флаг =
| lat_deg = 43.304701
| lon_deg = 45.000263
| CoordAddon = source:yandexmaps_type:city_region:RU-IN
| CoordScale = 10000
| регион = Ингушетия
| регион в таблице = ГӀалгӀайче
| вид района = Муниципальни шахьар
| район = Сунженский район
| район в таблице = Шолжа шахьар{{!}}Шолжа
| вид поселения = Юрт
| поселение = Эбарг-Юрт
| поселение в таблице = Троицкая (Ингушетия){{!}}Эбарг-Юрт
| C в регион = справа
| в регион = слева
| C в район = сверху
| в район = сверху
| внутреннее деление =
| вид главы = Юртда
| глава = Хоаной Дауда Ӏийса
| дата основания = 1845 шера
| первое упоминание =
| прежние имена =
| статус с =
| площадь =
| высота центра НП = 340<ref>[http://radiofanatic.ru/karta-vysot.html Определение высоты местности и профиля высот по маршруту]</ref>
| климат = [[Dfa|юкъара шийла тӀуна (Dfa)]]<ref>[https://ru.climate-data.org/азия/россииская-федерация/ингушетия/троицкая-658326/ Климат Троицкой // Climate-Data.org]</ref>
| население = {{ Население | Троицкая (Ингушетия) | тс }}
| год переписи = {{ Население | Троицкая (Ингушетия) | г }}
| плотность =
| агломерация =
| национальный состав = [[ингуши|гӀалгӀай]], [[русские|эрсий]]
| конфессиональный состав = [[сунний]] [[мусульмане|бусалба]], [[православные|православхой]]
| этнохороним =
| почтовый индекс = 386245
| телефонный код = 87341
| цифровой идентификатор = 26230845001
| категория в Commons =
| сайт =
}}
'''Эбарг-Юрт''' ({{lang-ru|Троицкая}}, {{lang-en|Troickaya}}) — [[ГIалгIайче|ГӀалгӀай мехка]] [[Шолжа шахьар]]е улла [[юрт]].
== ЦӀерах лаьца ==
Эбарг-Юрт яха цӀи хьахилара ши [[Версия|эрш]] я. Цхьанена тӀатайжача, Эбарг яхаш эйлан [[хьалххо]] хиннав (дукхагӀа эрсий Ӏаьдала хьалхашка [[хаьхо]] санна волаш), ишта цун цӀерах дӀаяхай юрта цӀи. Кхыча эрша хьаяхачох, Эбарг-Юрт уллача метте (хӀанз из [[Шолжа-Пхьа]]наца хотталуча метте гаргга) [[гечув]] хиннад. [[Шолж]] цхьа бӀаь, ши бӀаь шу хьалха селлара сихеи доккхеи долаш кхыметтел Ӏай ша бацар яха тешалаш а долаш да. ТӀаккха [[хьу|хьунагӀа]] лелача [[эбарг]]ий (хӀаьта цу хана Эбарг-Юрта лаьтта тӀа хьу хиннай) Шолжа гӀолла дехьавала йиш йолча кӀезигача меттех хиннай из. Из гечув ([[тӀий]]) хинналга белгало дукха ха йоацаш гучаяьннай: хиво тӀера тӀоа Ӏобахьарца къаьнарча тӀийна лардаш зувча айттай.
== Ула моттиг ==
Шолжа-Пхьенна [[малхбузе]]хьа ул Эбарг-Юрт из шийна чулоацаш мо. Наькъа тӀа гӀолла [[Илдарха-ГӀала]] тӀа водаш хилча [[малхбузе]]хьа ши километр никъ бе беза, [[Яндаре]] кӀезига зӀилбухехьа ул, из 3 километр гаьна ул, [[Магас]]е кхача 27 километр никъ бе беза [[къулбехье|зӀилбухен]]-малхбузехьа. ЗӀилбухен-малхбоалехьа [[ГӀажара-Юрт]] ул.
Юрта юкъе [[Шолжа]] дода. Эбарг-Юрта зӀилбухехьа «[[Кавказ (автодорога)|Кавказ]]» {{табличка-ru|Р|217}} яха [[Автомобильные дороги России федерального значения|федеральни трасса]] ба, гӀинбухехьа [[Беслан (станция)|Берса-Юртара]] [[Слепцовская (станция)|КӀури-Юрта]] бода [[Северо-Кавказская железная дорога|цӀермашена никъ]] ба. Юрта йисте, гӀинбухехьа [[Магас (аэропорт)|«Магас» яха аэропорт]] ул.
Эбарг-Юрта хьалхашка а тӀехьашка а [[дукъ|довкъаш]] да: гӀинбухехьа [[Сунженский хребет|АргӀа]] латт, зӀилбухехьа [[Лесистый хребет|орц дагӀа]]. Цу [[орц]]а улув да́ малхбузехьара [[ГӀажарий-Юрт]] йолчахьа додаш [[Эса]]—[[Шолж]] яха [[хьарсам]] да.
== Тархьар ==
Юрт йилла ха хӀанз а тешшаме къоастаяьеце а, [[1825|1825-ча шерарча]] карта тӀа а, цул тӀехьагӀа хиннача карташ тӀа а (1834, 1837, 1838, 1840) хӀанз Эбарг-Юрт улаш йолча метте '''СарӀали-Юрт''' ({{lang-ru|Сарали-юрт}}) аьнна белгалъяьккха а йолаш юрт хиннай [[КӀурий-Юрт]]а ({{lang-ru|Курей-юрт}}) йисте<ref name="Тангиева">''[[ТӀонганаькъан ЯсаӀий Марем|Тангиева Марьям]]''. [https://www.youtube.com/watch?v=bRCG1L7e7Cw&t=2s ИСТОРЕН ОАГ1ОНАШ, Эбарг Юрт Троицкое]// [[ГӀалгӀайче (телерадиокомпани)|ПТРК «ГӀалгӀайче»]], 28.08.13 (21.07.2016.)</ref>. Цигара Ӏаьдало 1843 шера гӀалгӀай дӀатоӀабаьб, юрт Ӏойоассаеш.
'''ЦӀечой Опе СарӀал-Хьажа''' гӀалгӀашта юкъе цӀихеза хинна саг ва. Цо йилландаь яхаш хиннай из юрт СарӀали-Юрт. Цун виӀий виӀий воӀ волча [[Опенаькъан Мухьмада Салмана]] хьаяхачох, СарӀал-Хьажа [[Кавказа тӀом]] болча хана [[Шамал]]а улув волаш, чӀоагӀа цунна оагӀув лоацаш белгалваьнна хиннав, дукха хӀама карагӀ а дийнад цун цунца. «Лоамарой аьла» ({{lang-ru|горский князь}}) аьнна цӀи яха́ хиннав. ТӀехьагӀа [[Оалкам]] а йилла цига ваха Ӏохайнав, цигга кхелхав<ref name="Тангиева"></ref>.
[[1845|1845 шера]] Эбарг-Юрт а СарӀали-Юрт а яь́да́ча метте эрсий Ӏаьдало ''«Троицкая»'' аьнна цӀи а тилла станица Ӏойиллалга да довзаш<ref>Россия. Военное министерство. Приказы по военному ведомству. 1843 год: № 1—148. — СПб., 1843. — 668 л. См. Приказ № 31 от 4-го марта 1843 года.</ref><ref>ЦГА РСО-Алания. Дело № 209 Начальника Терской области. С. 139—140.</ref>. Цига гаьна доацаш 1842 шера денз<ref name="Фелицын">{{cite web|url=http://etomesto.com/map-kuban_1899_kavkaz-sever/?x=45.000436&y=43.303036|title=Военно-историческая карта северо-западного и северо-восточного Кавказа. Масштаб: 20 вёрст в английском дюйме|author=[[Фелицын, Евгений Дмитриевич|Е. Д. Фелицын]]|date=1899|website=Etomesto.ru|publisher=Военно-исторический отдел при штабе [[Кавказский военный округ|Кавказского военного округа]] в [[Тифлис]]е|accessdate=2018-07-10}} Опубликована в книге «[[Исторический очерк кавказских войн|Исторический очерк кавказских войн от их начала до присоединения Грузии]]».</ref> «Волынское» яха эрсий Ӏаьдала тӀема чӀоагӀале хиннай<ref name="Татаринцев">П. Татаринцев. Станицам по 130 лет. Из истории возникновения первых поселений на Сунже // Знамя труда, 8.01.1976, С. 2.</ref> . Ишта 250 ков а долаш [[донские казаки|тана гӀазкхий]] ба́ха Ӏоховшабаьб Эбарг-Юрта. Уж хьабоалабаь хиннаб [[Кавказская область|Кавказа областереи]] ([[Краснодарский край|Краснодареи]] [[Ставропольский край|Ставрополеи краяшкара]]), [[Воронежская губерния|Воронежа губернереи]]. ТӀехьагӀа [[гӀазкхий|гӀазкхех]] дӀатеха хинна [[Мужече]]рча зовраш (постера салтий) а тӀабаьхкаб.
[[Кавказское линейное казачье войско|Кавказерча мугӀара бӀун]] цхьоалагӀча Шолжа [[сур]]а́ юкъейоагӀаш хиннай Эбарг-Юрт (1858 шу)<ref>[http://stavkomarchiv.ru/userfiles/file/АТУС/часть%20третья.pdf Административно-территориальное устройство Ставрополья с конца XVIII века по 1920 год. Справочник. Ч. 3. Основные сведения о населённых пунктах. С. 343.]</ref>. 1874 шера Эбарг-Юрта 2264 саг вахаш 306 ков хиннад йоах, православхой киназ а ишкол а хиннай юрта<ref>Сборник сведений о Кавказе. Том V / Списки населённых мест Кавказского края / Ч. 1. Губернии: Эриванская, Кутаисская, Бакинская и Ставропольская и Терская область / Сост. [[Зейдлиц, Николай Карлович|Н. Зейдлицем]]. — 1879. — C. 444.</ref>. 1892-ча шера йийла школа хиннай а аьнна хьоахадаьд<ref name="ВЕВ">[http://нэб.рф/catalog/000200_000018_RU_NLR_PER_B_2649727_1904_15/viewer/?page=9 Владикавказские епархиальные ведомости. Год 10-й. 1904, № 15. Владикавказская епархия 1903 г. Краткий статистический обзор. 9-й благочиннический округ, п. 134.]</ref>. 1882-ча шера Эбарг-Юрта чӀоагӀа цӀи яьнна хиннай — ах юрт йоагаяьй цо, хӀаьта 1900-ча шера — дикка хий тӀадаьнна хиннад<ref name="Татаринцев"/>.
[[1917|1917-ча шера]] [[Маьцхали]] бетта [[ингуши|гӀалгӀаштеи]] [[терские казаки|гӀазхкхаштеи]] юкъе довнаш хиннад: [[Карабулак (город)|Илдарха-ГӀалий]] тӀа, Эбарг-Юрта, [[Сипсой-ГӀала|Сипсой-ГӀалий]] тӀа. Къовсамий бахьан хиннад [[Эттинга 7]]—[[Эттинга 8|8]]-ча деношка [[Буро]] тӀа [[Первая мировая война|ЦхьоалагӀча дунен тӀема]] тӀара баьхкача [[салте|салташца]] гӀалгӀай дийна довнаш. [[Михий 15]]-ча дийнахьа довхошта юкъе тоам баь хинна бале а, [[Гражданская война в России|БӀорахой тӀом]] болабелча гӀалгӀаштеи гӀалгӀазкхаштеи юкъе цӀий мохкадара бахьанех хиннад цу ханара латараш<ref>[http://www.iriston.com/books/cuciev_-_oset-ing_konfl.htm Цуциев А. А. Осетино-ингушский конфликт (1992-…): его предыстория и факторы развития / Историко-социологический очерк. — М.: Росспэн, 1998. — 200 с. — С. 49.]</ref><ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/2004/0147/analit01.php Павел Полян. У истоков советской депортационной политики: выселения белых казаков и крупных землевладельцев (1918—1925)]</ref>.
1991-ча шера Тушол 27-29 деношка гӀазкхаштеи гӀалгӀаштеи юкъе къамий къовсам баьннаб. Бахьан — гӀазкхий хьоалчагӀа хинна латар (уж шоай чувха а беш). ШоллагӀча дийнахьа чувхабаьраш цигара гӀалгӀай хиннаб. Арахьара гӀалгӀай тӀабехарца «юхадекъаш» гӀалгӀазкхий боахамашта зулам даьд. Цига хиннача кегарах хила тарлуш хинначох 5 саг вийнав (ши гӀазкхеи кхо гӀалгӀаи, царех цаӀ — милисхо), хӀаьта юххера — 8 бархӀ саг вийнеи, 19 саг чов яьи<ref name="Асуев">[http://checheninfo.ru/58541-sherip-asuev-kak-eto-bylo-.html Ш. Асуев. Как это было… Часть 1: Так начиналось (май 1988 — август 1991)]</ref>.
Эбарг-Юрта ЮГӀМ (МВД) частеш Ӏочуйоалаяь хиннай, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]] Лакхерча гуллама Президиума доакъашхой ӀотӀабахаб. Мехка [[Первое мая (праздник)#СССР|Села хьалхарча ден цӀай]] дӀадаьккха хиннад, иштта еррига сакъердама кхетачеш а соцаяьй<ref name="Асуев"/>. ГӀазкхий активисташа хиннар бахьан долаш Шолжа гӀазкхий кӀалхарабахара Комитет вӀашагӀъеллай<ref>[http://www.apn.ru/publications/article23622.htm Э. Бурда. Терское казачество. 20 лет Возрождения], со ссылкой на: 10 лет возрождения. Хронология казачьего движения (1989—99). — «Казаки России», октябрь 1999. С. 39.</ref>. Цо комитето [[Президент СССР|СССР Президентага]] [[Михаил Горбачёв|Горбачёв Михаилагеи]]
[[Верховный Совет РСФСР|РСФСР Лакхерча Гуллама]] тхьамада [[Ельцин, Борис Николаевич|Ельцин Борисагеи]] кхайкарал даь хиннад:
{{начало цитаты}}
# Нохч-ГӀалгӀай республика Шолжа шахьарара гӀазкхийи славяной мотт бувцача бахархойи [[национализм|къамашта духьале]] еча гӀалгӀай экстремистех хьакъоастабара лаьрхӀа дола хьинаре гӀулакхаш де сихха, гӀазкхий тоабаш вӀашагӀ а ехкаш, царна герз Ӏалаш а деш.
# Ӏалама-лоаттама хьал Шолжа шахьарарчунна тара долча метте, Ставропола е Краснодара краяшка цхьан шахьаре, Шолжа гӀазкхий вӀаший гарга а буташ баха Ӏохувшабар тӀадожаду оаха.
# Къаьстта хьожадеш дола эскар чудаккхари, экстремистий болх соца ца беш, из чӀоагӀбеш бола 90 % гӀалгӀаехи нохчиехи латташ бола ЮГӀМ (МВД) салтий бӀу арабаккхари тӀадожаду оаха.
{{конец цитаты|источник=Шолжа гӀазкхий кӀалхарабахара Комитет, 1991 шера Тушола 30 ди}}
1991 шера Села бетта Эбарг-Юрта хиннар [[русскоязычные|эрсий мотт бувцараш]] ГӀалгӀай мохк бита а бита́ дӀабахар бахьан да аьнна хетараш да латташ<ref>[http://www.iriston.com/books/cuciev_-_oset-ing_konfl.htm Цуциев А. А. Осетино-ингушский конфликт (1992—…): его предыстория и факторы развития / Историко-социологический очерк. — М.: Росспэн, 1998. — 200 с. — Гл. 2.1. Историко-идеологические построения: содержание ингушского «радикализма» и осетинского «консерватизма»]</ref>.
== Бахархой ==
{{ Население | Троицкая (Ингушетия) }}
{{ Население | Троицкая (Ингушетия) | график }}
; Къамий лоаттам
{| border="1" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 10px 0 10px 25px; background: #f9f9f9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%;"
|- style="background: #E9E9E9"
|-
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''Шу'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>2010<ref>{{cite web|url=http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/том+4.+Национальный+состав+и+владение+языками%2C+гражданство+по+Республике+Ингушетия.rar|title=ВПН. Том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком Республики Ингушетия|accessdate=2019-06-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306015147/http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/%D1%82%D0%BE%D0%BC+4.+%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8%2C+%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B5+%D0%98%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F.rar|archivedate=2016-03-06|deadlink=yes}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>2002<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha02.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 2002 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1979<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha79.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1979 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1970<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha70.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1970 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1939<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha39.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1939 года}}</ref>'''
|-
|'''[[гӀалгӀай]]'''
|{{уменьшение}}15 274<br>(''94,14 %'')
|{{увеличение}}18 018<br>(''83,72 %'')
|{{уменьшение}}73<br>(''1,40 %'')
|{{увеличение}}85<br>(''1,42 %'')
|15<br>(''0,27 %'')
|-
|'''[[эрсий]]'''
|{{уменьшение}}561<br>(''3,46 %'')
|{{уменьшение}}1 089<br>(''5,06 %'')
|{{уменьшение}}4 677<br>(''89,60 %'')
|{{уменьшение}}5 304<br>(''88,70 %'')
|5 423<br>(''96,87 %'')
|-
|'''[[нохчий]]'''
|{{уменьшение}}268<br>(''1,65 %'')
|{{увеличение}}2 213<br>(''10,28 %'')
|{{увеличение}}243<br>(''4,66 %'')
|{{увеличение}}203<br>(''3,39 %'')
|39<br>(''0,70 %'')
|-
|'''кхыбараш'''
|122<br>(''0,75 %'')
|201<br>(''0,93 %'')
|227<br>(''4,35 %'')
|388<br>(''6,49 %'')
|121<br>(''2,16 %'')
|-
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''всего'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''16 225 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''21 521 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 220 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 980 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 598 (100 %)'''
|}
== Инфраструктура ==
* 4 юкъера юкъарча дешара [[ишкол]] (№ 1, 2, 3 и 4);
* берий беши (№ 1) берий беш-яслеши (№ 2);
* юртара культура цӀенош;
* боккхийчари кагийчари библиотекаш (библиотека-филиал № 14);
* [[амбулатория|амбулатори]];
* кхойкора духьала [[диспансер]];
* хьаькъала́ тӀехьадусача берий цӀенош-интернат;
* реабилитацен юкъарче;
* физкультура-магар айду комплекс (ФОК);
* юкъара шунче;
* почтамт<ref>[https://www.sunja-ri.ru/images/86565842621367.pdf Программа комплексного развития социальной инфраструктуры сельского поселения Троицкое Сунженского муниципального района Республики Ингушетия на 2017—2021 годы и на период до 2033 года]</ref>.
* футбола бай ба тоабаь бола, юртара шоай футбола тоаба а я
Юрта латташ мотогерзкхувса (мотострелкови) [[сур]]и 291-гӀа артиллере бригадеи я.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
[[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
[[ОагӀат:Тийрка гӀазкхий бӀун станицаш]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара муниципальни кхолламаш]]
[[ОагӀат:ГӀалгӀай юрташ]]
pbt5srp9rexp5l3tmcyxnkwl8knirhq
54590
54566
2022-08-12T20:56:31Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
{{НП+Россия
| статус = Эйла
| ингушское название = Эбарг-Юрт
| русское название = Троицкая
| оригинальное название =
| изображение = Airport Magas 2.jpg
| описание изображения = [[Магас (аэропорт)|«Магас» аэропорт]], малхбоалехьара даьккха сурт. Лакхехьа аьрдача оагӀорахьа гуш я Эбарг-Юрт
| герб =
| флаг =
| lat_deg = 43.304701
| lon_deg = 45.000263
| CoordAddon = source:yandexmaps_type:city_region:RU-IN
| CoordScale = 10000
| регион = Ингушетия
| регион в таблице = ГӀалгӀайче
| вид района = Муниципальни шахьар
| район = Сунженский район
| район в таблице = Шолжа шахьар{{!}}Шолжа
| вид поселения = Юрт
| поселение = Эбарг-Юрт
| поселение в таблице = Троицкая (Ингушетия){{!}}Эбарг-Юрт
| C в регион = справа
| в регион = слева
| C в район = сверху
| в район = сверху
| внутреннее деление =
| вид главы = Юртда
| глава = Хоаной Дауда Ӏийса
| дата основания = 1845 шера
| первое упоминание =
| прежние имена =
| статус с =
| площадь =
| высота центра НП = 340<ref>[http://radiofanatic.ru/karta-vysot.html Определение высоты местности и профиля высот по маршруту]</ref>
| климат = [[Cfa|гӀаьхьа бӀайха тӀуна ба (Cfa)]]<ref>[https://ru.climate-data.org/азия/россииская-федерация/ингушетия/троицкая-658326/ Климат Троицкой // Climate-Data.org]</ref>
| население = {{ Население | Троицкая (Ингушетия) | тс }}
| год переписи = {{ Население | Троицкая (Ингушетия) | г }}
| плотность =
| агломерация =
| национальный состав = [[ингуши|гӀалгӀай]], [[русские|эрсий]]
| конфессиональный состав = [[сунний]] [[мусульмане|бусалба]], [[православные|православхой]]
| этнохороним =
| почтовый индекс = 386245
| телефонный код = 87341
| цифровой идентификатор = 26230845001
| категория в Commons =
| сайт =
}}
'''Эбарг-Юрт''' ({{lang-ru|Троицкая}}) — [[ГӀалгӀайче|ГӀалгӀай Мехка]] [[Шолжа шахьар]]а [[юрт]].
== ЦӀерах лаьца ==
Эбарг-Юрт яха цӀи хьахилара ши [[Версия|эрш]] я. Цхьанена тӀатайжача, Эбарг яхаш эйлан [[хьалххо]] хиннав (дукхагӀа эрсий Ӏаьдала хьалхашка [[хаьхо]] санна волаш), ишта цун цӀерах дӀаяхай юрта цӀи. Кхыча эрша хьаяхачох, Эбарг-Юрт уллача метте (хӀанз из [[Шолжа-Пхьа]]наца хотталуча метте гаргга) [[гечув]] хиннад. [[Шолж]] цхьа бӀаь, ши бӀаь шу хьалха селлара сихеи доккхеи долаш кхыметтел Ӏай ша бацар яха тешалаш а долаш да. ТӀаккха [[хьу|хьунагӀа]] лелача [[эбарг]]ий (хӀаьта цу хана Эбарг-Юрта лаьтта тӀа хьу хиннай) Шолжа гӀолла дехьавала йиш йолча кӀезигача меттех хиннай из. Из гечув ([[тӀий]]) хинналга белгало дукха ха йоацаш гучаяьннай: хиво тӀера тӀоа Ӏобахьарца къаьнарча тӀийна лардаш зувча айттай.
== Ула моттиг ==
Шолжа-Пхьенна [[малхбузе]]хьа ул Эбарг-Юрт из шийна чулоацаш мо. Наькъа тӀа гӀолла [[Илдарха-ГӀала]] тӀа водаш хилча [[малхбузе]]хьа ши километр никъ бе беза, [[Яндаре]] кӀезига зӀилбухехьа ул, из 3 километр гаьна ул, [[Магас]]е кхача 27 километр никъ бе беза [[къулбехье|зӀилбухен]]-малхбузехьа. ЗӀилбухен-малхбоалехьа [[ГӀажара-Юрт]] ул.
Юрта юкъе [[Шолжа]] дода. Эбарг-Юрта зӀилбухехьа «[[Кавказ (автодорога)|Кавказ]]» {{табличка-ru|Р|217}} яха [[Автомобильные дороги России федерального значения|федеральни трасса]] ба, гӀинбухехьа [[Беслан (станция)|Берса-Юртара]] [[Слепцовская (станция)|КӀури-Юрта]] бода [[Северо-Кавказская железная дорога|цӀермашена никъ]] ба. Юрта йисте, гӀинбухехьа [[Магас (аэропорт)|«Магас» яха аэропорт]] ул.
Эбарг-Юрта хьалхашка а тӀехьашка а [[дукъ|довкъаш]] да: гӀинбухехьа [[Сунженский хребет|АргӀа]] латт, зӀилбухехьа [[Лесистый хребет|орц дагӀа]]. Цу [[орц]]а улув да́ малхбузехьара [[ГӀажарий-Юрт]] йолчахьа додаш [[Эса]]—[[Шолж]] яха [[хьарсам]] да.
== Тархьар ==
Юрт йилла ха хӀанз а тешшаме къоастаяьеце а, [[1825|1825-ча шерарча]] карта тӀа а, цул тӀехьагӀа хиннача карташ тӀа а (1834, 1837, 1838, 1840) хӀанз Эбарг-Юрт улаш йолча метте '''СарӀали-Юрт''' ({{lang-ru|Сарали-юрт}}) аьнна белгалъяьккха а йолаш юрт хиннай [[КӀурий-Юрт]]а ({{lang-ru|Курей-юрт}}) йисте<ref name="Тангиева">''[[ТӀонганаькъан ЯсаӀий Марем|Тангиева Марьям]]''. [https://www.youtube.com/watch?v=bRCG1L7e7Cw&t=2s ИСТОРЕН ОАГ1ОНАШ, Эбарг Юрт Троицкое]// [[ГӀалгӀайче (телерадиокомпани)|ПТРК «ГӀалгӀайче»]], 28.08.13 (21.07.2016.)</ref>. Цигара Ӏаьдало 1843 шера гӀалгӀай дӀатоӀабаьб, юрт Ӏойоассаеш.
'''ЦӀечой Опе СарӀал-Хьажа''' гӀалгӀашта юкъе цӀихеза хинна саг ва. Цо йилландаь яхаш хиннай из юрт СарӀали-Юрт. Цун виӀий виӀий воӀ волча [[Опенаькъан Мухьмада Салмана]] хьаяхачох, СарӀал-Хьажа [[Кавказа тӀом]] болча хана [[Шамал]]а улув волаш, чӀоагӀа цунна оагӀув лоацаш белгалваьнна хиннав, дукха хӀама карагӀ а дийнад цун цунца. «Лоамарой аьла» ({{lang-ru|горский князь}}) аьнна цӀи яха́ хиннав. ТӀехьагӀа [[Оалкам]] а йилла цига ваха Ӏохайнав, цигга кхелхав<ref name="Тангиева"></ref>.
[[1845|1845 шера]] Эбарг-Юрт а СарӀали-Юрт а яь́да́ча метте эрсий Ӏаьдало ''«Троицкая»'' аьнна цӀи а тилла станица Ӏойиллалга да довзаш<ref>Россия. Военное министерство. Приказы по военному ведомству. 1843 год: № 1—148. — СПб., 1843. — 668 л. См. Приказ № 31 от 4-го марта 1843 года.</ref><ref>ЦГА РСО-Алания. Дело № 209 Начальника Терской области. С. 139—140.</ref>. Цига гаьна доацаш 1842 шера денз<ref name="Фелицын">{{cite web|url=http://etomesto.com/map-kuban_1899_kavkaz-sever/?x=45.000436&y=43.303036|title=Военно-историческая карта северо-западного и северо-восточного Кавказа. Масштаб: 20 вёрст в английском дюйме|author=[[Фелицын, Евгений Дмитриевич|Е. Д. Фелицын]]|date=1899|website=Etomesto.ru|publisher=Военно-исторический отдел при штабе [[Кавказский военный округ|Кавказского военного округа]] в [[Тифлис]]е|accessdate=2018-07-10}} Опубликована в книге «[[Исторический очерк кавказских войн|Исторический очерк кавказских войн от их начала до присоединения Грузии]]».</ref> «Волынское» яха эрсий Ӏаьдала тӀема чӀоагӀале хиннай<ref name="Татаринцев">П. Татаринцев. Станицам по 130 лет. Из истории возникновения первых поселений на Сунже // Знамя труда, 8.01.1976, С. 2.</ref> . Ишта 250 ков а долаш [[донские казаки|тана гӀазкхий]] ба́ха Ӏоховшабаьб Эбарг-Юрта. Уж хьабоалабаь хиннаб [[Кавказская область|Кавказа областереи]] ([[Краснодарский край|Краснодареи]] [[Ставропольский край|Ставрополеи краяшкара]]), [[Воронежская губерния|Воронежа губернереи]]. ТӀехьагӀа [[гӀазкхий|гӀазкхех]] дӀатеха хинна [[Мужече]]рча зовраш (постера салтий) а тӀабаьхкаб.
[[Кавказское линейное казачье войско|Кавказерча мугӀара бӀун]] цхьоалагӀча Шолжа [[сур]]а́ юкъейоагӀаш хиннай Эбарг-Юрт (1858 шу)<ref>[http://stavkomarchiv.ru/userfiles/file/АТУС/часть%20третья.pdf Административно-территориальное устройство Ставрополья с конца XVIII века по 1920 год. Справочник. Ч. 3. Основные сведения о населённых пунктах. С. 343.]</ref>. 1874 шера Эбарг-Юрта 2264 саг вахаш 306 ков хиннад йоах, православхой киназ а ишкол а хиннай юрта<ref>Сборник сведений о Кавказе. Том V / Списки населённых мест Кавказского края / Ч. 1. Губернии: Эриванская, Кутаисская, Бакинская и Ставропольская и Терская область / Сост. [[Зейдлиц, Николай Карлович|Н. Зейдлицем]]. — 1879. — C. 444.</ref>. 1892-ча шера йийла школа хиннай а аьнна хьоахадаьд<ref name="ВЕВ">[http://нэб.рф/catalog/000200_000018_RU_NLR_PER_B_2649727_1904_15/viewer/?page=9 Владикавказские епархиальные ведомости. Год 10-й. 1904, № 15. Владикавказская епархия 1903 г. Краткий статистический обзор. 9-й благочиннический округ, п. 134.]</ref>. 1882-ча шера Эбарг-Юрта чӀоагӀа цӀи яьнна хиннай — ах юрт йоагаяьй цо, хӀаьта 1900-ча шера — дикка хий тӀадаьнна хиннад<ref name="Татаринцев"/>.
[[1917|1917-ча шера]] [[Маьцхали]] бетта [[ингуши|гӀалгӀаштеи]] [[терские казаки|гӀазхкхаштеи]] юкъе довнаш хиннад: [[Карабулак (город)|Илдарха-ГӀалий]] тӀа, Эбарг-Юрта, [[Сипсой-ГӀала|Сипсой-ГӀалий]] тӀа. Къовсамий бахьан хиннад [[Эттинга 7]]—[[Эттинга 8|8]]-ча деношка [[Буро]] тӀа [[Первая мировая война|ЦхьоалагӀча дунен тӀема]] тӀара баьхкача [[салте|салташца]] гӀалгӀай дийна довнаш. [[Михий 15]]-ча дийнахьа довхошта юкъе тоам баь хинна бале а, [[Гражданская война в России|БӀорахой тӀом]] болабелча гӀалгӀаштеи гӀалгӀазкхаштеи юкъе цӀий мохкадара бахьанех хиннад цу ханара латараш<ref>[http://www.iriston.com/books/cuciev_-_oset-ing_konfl.htm Цуциев А. А. Осетино-ингушский конфликт (1992-…): его предыстория и факторы развития / Историко-социологический очерк. — М.: Росспэн, 1998. — 200 с. — С. 49.]</ref><ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/2004/0147/analit01.php Павел Полян. У истоков советской депортационной политики: выселения белых казаков и крупных землевладельцев (1918—1925)]</ref>.
1991-ча шера Тушол 27-29 деношка гӀазкхаштеи гӀалгӀаштеи юкъе къамий къовсам баьннаб. Бахьан — гӀазкхий хьоалчагӀа хинна латар (уж шоай чувха а беш). ШоллагӀча дийнахьа чувхабаьраш цигара гӀалгӀай хиннаб. Арахьара гӀалгӀай тӀабехарца «юхадекъаш» гӀалгӀазкхий боахамашта зулам даьд. Цига хиннача кегарах хила тарлуш хинначох 5 саг вийнав (ши гӀазкхеи кхо гӀалгӀаи, царех цаӀ — милисхо), хӀаьта юххера — 8 бархӀ саг вийнеи, 19 саг чов яьи<ref name="Асуев">[http://checheninfo.ru/58541-sherip-asuev-kak-eto-bylo-.html Ш. Асуев. Как это было… Часть 1: Так начиналось (май 1988 — август 1991)]</ref>.
Эбарг-Юрта ЮГӀМ (МВД) частеш Ӏочуйоалаяь хиннай, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]] Лакхерча гуллама Президиума доакъашхой ӀотӀабахаб. Мехка [[Первое мая (праздник)#СССР|Села хьалхарча ден цӀай]] дӀадаьккха хиннад, иштта еррига сакъердама кхетачеш а соцаяьй<ref name="Асуев"/>. ГӀазкхий активисташа хиннар бахьан долаш Шолжа гӀазкхий кӀалхарабахара Комитет вӀашагӀъеллай<ref>[http://www.apn.ru/publications/article23622.htm Э. Бурда. Терское казачество. 20 лет Возрождения], со ссылкой на: 10 лет возрождения. Хронология казачьего движения (1989—99). — «Казаки России», октябрь 1999. С. 39.</ref>. Цо комитето [[Президент СССР|СССР Президентага]] [[Михаил Горбачёв|Горбачёв Михаилагеи]]
[[Верховный Совет РСФСР|РСФСР Лакхерча Гуллама]] тхьамада [[Ельцин, Борис Николаевич|Ельцин Борисагеи]] кхайкарал даь хиннад:
{{начало цитаты}}
# Нохч-ГӀалгӀай республика Шолжа шахьарара гӀазкхийи славяной мотт бувцача бахархойи [[национализм|къамашта духьале]] еча гӀалгӀай экстремистех хьакъоастабара лаьрхӀа дола хьинаре гӀулакхаш де сихха, гӀазкхий тоабаш вӀашагӀ а ехкаш, царна герз Ӏалаш а деш.
# Ӏалама-лоаттама хьал Шолжа шахьарарчунна тара долча метте, Ставропола е Краснодара краяшка цхьан шахьаре, Шолжа гӀазкхий вӀаший гарга а буташ баха Ӏохувшабар тӀадожаду оаха.
# Къаьстта хьожадеш дола эскар чудаккхари, экстремистий болх соца ца беш, из чӀоагӀбеш бола 90 % гӀалгӀаехи нохчиехи латташ бола ЮГӀМ (МВД) салтий бӀу арабаккхари тӀадожаду оаха.
{{конец цитаты|источник=Шолжа гӀазкхий кӀалхарабахара Комитет, 1991 шера Тушола 30 ди}}
1991 шера Села бетта Эбарг-Юрта хиннар [[русскоязычные|эрсий мотт бувцараш]] ГӀалгӀай мохк бита а бита́ дӀабахар бахьан да аьнна хетараш да латташ<ref>[http://www.iriston.com/books/cuciev_-_oset-ing_konfl.htm Цуциев А. А. Осетино-ингушский конфликт (1992—…): его предыстория и факторы развития / Историко-социологический очерк. — М.: Росспэн, 1998. — 200 с. — Гл. 2.1. Историко-идеологические построения: содержание ингушского «радикализма» и осетинского «консерватизма»]</ref>.
== Бахархой ==
{{ Население | Троицкая (Ингушетия) }}
{{ Население | Троицкая (Ингушетия) | график }}
; Къамий лоаттам
{| border="1" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 10px 0 10px 25px; background: #f9f9f9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%;"
|- style="background: #E9E9E9"
|-
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''Шу'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>2010<ref>{{cite web|url=http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/том+4.+Национальный+состав+и+владение+языками%2C+гражданство+по+Республике+Ингушетия.rar|title=ВПН. Том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком Республики Ингушетия|accessdate=2019-06-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306015147/http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/%D1%82%D0%BE%D0%BC+4.+%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8%2C+%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B5+%D0%98%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F.rar|archivedate=2016-03-06|deadlink=yes}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>2002<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha02.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 2002 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1979<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha79.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1979 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1970<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha70.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1970 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1939<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha39.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1939 года}}</ref>'''
|-
|'''[[гӀалгӀай]]'''
|{{уменьшение}}15 274<br>(''94,14 %'')
|{{увеличение}}18 018<br>(''83,72 %'')
|{{уменьшение}}73<br>(''1,40 %'')
|{{увеличение}}85<br>(''1,42 %'')
|15<br>(''0,27 %'')
|-
|'''[[эрсий]]'''
|{{уменьшение}}561<br>(''3,46 %'')
|{{уменьшение}}1 089<br>(''5,06 %'')
|{{уменьшение}}4 677<br>(''89,60 %'')
|{{уменьшение}}5 304<br>(''88,70 %'')
|5 423<br>(''96,87 %'')
|-
|'''[[нохчий]]'''
|{{уменьшение}}268<br>(''1,65 %'')
|{{увеличение}}2 213<br>(''10,28 %'')
|{{увеличение}}243<br>(''4,66 %'')
|{{увеличение}}203<br>(''3,39 %'')
|39<br>(''0,70 %'')
|-
|'''кхыбараш'''
|122<br>(''0,75 %'')
|201<br>(''0,93 %'')
|227<br>(''4,35 %'')
|388<br>(''6,49 %'')
|121<br>(''2,16 %'')
|-
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''всего'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''16 225 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''21 521 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 220 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 980 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 598 (100 %)'''
|}
== Инфраструктура ==
* 4 юкъера юкъарча дешара [[ишкол]] (№ 1, 2, 3 и 4);
* берий беши (№ 1) берий беш-яслеши (№ 2);
* юртара культура цӀенош;
* боккхийчари кагийчари библиотекаш (библиотека-филиал № 14);
* [[амбулатория|амбулатори]];
* кхойкора духьала [[диспансер]];
* хьаькъала́ тӀехьадусача берий цӀенош-интернат;
* реабилитацен юкъарче;
* физкультура-магар айду комплекс (ФОК);
* юкъара шунче;
* почтамт<ref>[https://www.sunja-ri.ru/images/86565842621367.pdf Программа комплексного развития социальной инфраструктуры сельского поселения Троицкое Сунженского муниципального района Республики Ингушетия на 2017—2021 годы и на период до 2033 года]</ref>.
* футбола бай ба тоабаь бола, юртара шоай футбола тоаба а я
Юрта латташ мотогерзкхувса (мотострелкови) [[сур]]и 291-гӀа артиллере бригадеи я.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
[[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
[[ОагӀат:Тийрка гӀазкхий бӀун станицаш]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара муниципальни кхолламаш]]
[[ОагӀат:ГӀалгӀай юрташ]]
9m524y5af4ew822ui8t3f70mryyohhv
54591
54590
2022-08-12T21:41:41Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
{{НП+Россия
| статус = Эйла
| ингушское название = Эбарг-Юрт
| русское название = Троицкая
| оригинальное название =
| изображение = Airport Magas 2.jpg
| описание изображения = [[Магас (аэропорт)|«Магас» аэропорт]], малхбоалехьара даьккха сурт. Лакхехьа аьрдача оагӀорахьа гуш я Эбарг-Юрт
| герб =
| флаг =
| lat_deg = 43.304701
| lon_deg = 45.000263
| CoordScale = 10000
| регион = Ингушетия
| регион в таблице = ГӀалгӀайче
| вид района = Муниципальни шахьар
| район = Сунженский район
| район в таблице = Шолжа шахьар{{!}}Шолжа
| вид поселения = Юрт
| поселение = Эбарг-Юрт
| поселение в таблице = Троицкая (Ингушетия){{!}}Эбарг-Юрт
| C в регион = справа
| в регион = слева
| C в район = сверху
| в район = сверху
| внутреннее деление =
| вид главы = Юртда
| глава = Хоаной Дауда Ӏийса
| дата основания = 1845 шера
| первое упоминание =
| прежние имена =
| статус с =
| площадь =
| высота центра НП = 340<ref>[http://radiofanatic.ru/karta-vysot.html Определение высоты местности и профиля высот по маршруту]</ref>
| климат = [[Cfa|гӀаьхьа бӀайха тӀуна ба (Cfa)]]<ref>[https://ru.climate-data.org/азия/россииская-федерация/ингушетия/троицкая-658326/ Климат Троицкой // Climate-Data.org]</ref>
| население = {{ Население | Троицкая (Ингушетия) | тс }}
| год переписи = {{ Население | Троицкая (Ингушетия) | г }}
| плотность =
| агломерация =
| национальный состав = [[ингуши|гӀалгӀай]], [[русские|эрсий]]
| конфессиональный состав = [[сунний]] [[мусульмане|бусалба]], [[православные|православхой]]
| этнохороним =
| почтовый индекс = 386245
| телефонный код = 87341
| цифровой идентификатор = 26230845001
| категория в Commons =
| сайт =
}}
'''Эбарг-Юрт''' ({{lang-ru|Троицкая}}) — [[ГӀалгӀайче|ГӀалгӀай Мехка]] [[Шолжа шахьар]]а [[юрт]].
== ЦӀерах лаьца ==
Эбарг-Юрт яха цӀи хьахилара ши [[Версия|эрш]] я. Цхьанена тӀатайжача, Эбарг яхаш эйлан [[хьалххо]] хиннав (дукхагӀа эрсий Ӏаьдала хьалхашка [[хаьхо]] санна волаш), ишта цун цӀерах дӀаяхай юрта цӀи. Кхыча эрша хьаяхачох, Эбарг-Юрт уллача метте (хӀанз из [[Шолжа-Пхьа]]наца хотталуча метте гаргга) [[гечув]] хиннад. [[Шолж]] цхьа бӀаь, ши бӀаь шу хьалха селлара сихеи доккхеи долаш кхыметтел Ӏай ша бацар яха тешалаш а долаш да. ТӀаккха [[хьу|хьунагӀа]] лелача [[эбарг]]ий (хӀаьта цу хана Эбарг-Юрта лаьтта тӀа хьу хиннай) Шолжа гӀолла дехьавала йиш йолча кӀезигача меттех хиннай из. Из гечув ([[тӀий]]) хинналга белгало дукха ха йоацаш гучаяьннай: хиво тӀера тӀоа Ӏобахьарца къаьнарча тӀийна лардаш зувча айттай.
== Географи ==
[[Шолжа-Пхье]]нна [[малхбузе]]хьа ул Эбарг-Юрт. Наькъа тӀа гӀолла [[Илдарха-ГӀала|Илдарха-ГӀалий]] тӀа водаш хилча [[малхбузе]]хьа ши километр никъ бе беза, [[Яндаре]] кӀезига зӀилбухехьа ул, из 3 километр гаьна ул, [[Магас]]е кхача 27 километр никъ бе беза [[къулбехье|зӀилбухен]]-малхбузехьа. ЗӀилбухен-малхбоалехьа [[ГӀажара-Юрт]] ул.
Юрта юкъе [[Шолжа]] дода. Эбарг-Юрта зӀилбухехьа «[[Кавказ (автодорога)|Кавказ]]» {{табличка-ru|Р|217}} яха [[Автомобильные дороги России федерального значения|федеральни трасса]] ба, гӀинбухехьа [[Беслан (станция)|Берса-Юртара]] [[Слепцовская (станция)|КӀури-Юрта]] бода [[Северо-Кавказская железная дорога|цӀермашена никъ]] ба. Юрта йисте, гӀинбухехьа [[Магас (аэропорт)|«Магас» яха аэропорт]] ул.
Эбарг-Юрта хьалхашка а тӀехьашка а [[дукъ|довкъаш]] да: гӀинбухехьа [[Сунженский хребет|АргӀа]] латт, зӀилбухехьа [[Лесистый хребет|орц дагӀа]]. Цу [[орц]]а улув да́ малхбузехьара [[ГӀажарий-Юрт]] йолчахьа додаш [[Эса]]—[[Шолж]] яха [[хьарсам]] да.
== Тархьар ==
ХӀанзара Эбарг-Юрт хьахилале цу метте «Эбарг-Юрт»-и «СарӀала-Юрт»-и яха цӀераш йолаш зӀамига ши юрт хиннай. Эбарг-Юрт йиллар Леймой Эбарг яхаш саг хиннав (КӀурий-Юрт йилла волча Леймой КӀурий даь-да), хӀаьта СарӀала-Юрт йиллар ЦӀечой Опий СарӀал-Хьажа хиннав. [[1825|1825 шерарча]] карта тӀа а, цул тӀехьагӀа хиннача карташ тӀа а (1834, 1837, 1838, 1840) хӀанзара Эбарг-Юрт улаш йолча метте ''СарӀала-Юрт'' аьнна белгалъяьккха латт ([[КӀурий-Юрт]]а йисте)<ref name="Тангиева">''[[ТӀонганаькъан ЯсаӀий Марем|Тангиева Марьям]]''. [https://www.youtube.com/watch?v=bRCG1L7e7Cw&t=2s Исторен оагӀонаш, Эбарг Юрт Троицкое] // [[ГӀалгӀайче (телерадиокомпани)|ПТРК «ГӀалгӀайче»]], 28.08.13 (21.07.2016.)</ref>. Цу моттигашкара Ӏаьдало 1843 шера гӀалгӀай дӀатоӀабаьб, юрташ Ӏойоассаеш. Лакхе хьоахаваь вола ЦӀечой Опий СарӀал-Хьажа гӀалгӀашта юкъе цӀихеза саг хиннав. Цун виӀий-виӀий-воӀ волча [[Опийнаькъан Мухьмада Салмана]] хьаяхачох, СарӀал-Хьажа [[Кавказа тӀом]] болча хана [[Шамал]]а улув волаш, чӀоагӀа цунна оагӀув лоацаш белгалваьнна хиннав, дукха хӀама карагӀ а дийнад цун цунца. «Лоамарой аьла» ({{lang-ru|горский князь}}) аьнна наха цӀи яха́ хиннав. ТӀехьагӀа [[Оалкам]] а йилла, цига ваха Ӏохайнав, цигга кхелхав<ref name="Тангиева"></ref>.
[[1845|1845 шера]] Эбарг-Юрт а СарӀала-Юрт а я́ьда́ча метте эрсий Ӏаьдало ''«Троицкая»'' аьнна цӀи а тилла станица йиллай<ref>Россия. Военное министерство. Приказы по военному ведомству. 1843 год: № 1—148. — СПб., 1843. — 668 л. См. Приказ № 31 от 4-го марта 1843 года.</ref><ref>ЦГА РСО-Алания. Дело № 209 Начальника Терской области. С. 139—140.</ref>. Цига гаьна доацаш 1842 шера денз<ref name="Фелицын">{{cite web|url=http://etomesto.com/map-kuban_1899_kavkaz-sever/?x=45.000436&y=43.303036|title=Военно-историческая карта северо-западного и северо-восточного Кавказа. Масштаб: 20 вёрст в английском дюйме|author=[[Фелицын, Евгений Дмитриевич|Е. Д. Фелицын]]|date=1899|website=Etomesto.ru|publisher=Военно-исторический отдел при штабе [[Кавказский военный округ|Кавказского военного округа]] в [[Тифлис]]е|accessdate=2018-07-10}} Опубликована в книге «[[Исторический очерк кавказских войн|Исторический очерк кавказских войн от их начала до присоединения Грузии]]».</ref> «Волынское» яха эрсий Ӏаьдала тӀема чӀоагӀале хиннай<ref name="Татаринцев">П. Татаринцев. Станицам по 130 лет. Из истории возникновения первых поселений на Сунже // Знамя труда, 8.01.1976, С. 2.</ref> . Ишта 250 ков а долаш [[донские казаки|тана гӀазкхий]] ба́ха Ӏоховшабаьб Эбарг-Юрта. Уж хьабоалабаь хиннаб [[Кавказская область|Кавказа областереи]] ([[Краснодарский край|Краснодареи]] [[Ставропольский край|Ставрополеи краяшкара]]), [[Воронежская губерния|Воронежа губернереи]]. ТӀехьагӀа [[гӀазкхий|гӀазкхех]] дӀатеха хинна [[Мужече]]рча зовраш (постера салтий) а тӀабаьхкаб.
[[Кавказское линейное казачье войско|Кавказерча мугӀара бӀун]] цхьоалагӀча Шолжа [[сур]]а́ юкъейоагӀаш хиннай Эбарг-Юрт (1858 шу)<ref>[http://stavkomarchiv.ru/userfiles/file/АТУС/часть%20третья.pdf Административно-территориальное устройство Ставрополья с конца XVIII века по 1920 год. Справочник. Ч. 3. Основные сведения о населённых пунктах. С. 343.]</ref>. 1874 шера Эбарг-Юрта 2264 саг вахаш 306 ков хиннад йоах, православхой киназ а ишкол а хиннай юрта<ref>Сборник сведений о Кавказе. Том V / Списки населённых мест Кавказского края / Ч. 1. Губернии: Эриванская, Кутаисская, Бакинская и Ставропольская и Терская область / Сост. [[Зейдлиц, Николай Карлович|Н. Зейдлицем]]. — 1879. — C. 444.</ref>. 1892 шера йийла школа хиннай а аьнна хьоахадаьд<ref name="ВЕВ">[http://нэб.рф/catalog/000200_000018_RU_NLR_PER_B_2649727_1904_15/viewer/?page=9 Владикавказские епархиальные ведомости. Год 10-й. 1904, № 15. Владикавказская епархия 1903 г. Краткий статистический обзор. 9-й благочиннический округ, п. 134.]</ref>. 1882 шера Эбарг-Юрта чӀоагӀа цӀи яьнна хиннай — ах юрт йоагаяьй цо, хӀаьта 1900 шера — дикка хий тӀадаьнна хиннад<ref name="Татаринцев"/>.
[[1917|1917 шера]] [[Маьцхали]] бетта [[ингуши|гӀалгӀаштеи]] [[терские казаки|гӀазхкхаштеи]] юкъе довнаш хиннад: [[Карабулак (город)|Илдарха-ГӀалий]] тӀа, Эбарг-Юрта, [[Сипсой-ГӀала|Сипсой-ГӀалий]] тӀа. Къовсамий бахьан хиннад [[Эттинга 7]]—[[Эттинга 8|8]] деношка [[Буро]] тӀа [[Первая мировая война|ЦхьоалагӀча дунен тӀема]] тӀара баьхкача [[салте|салташца]] гӀалгӀай дийна довнаш. [[Михий 15]] дийнахьа довхошта юкъе тоам баь хинна бале а, [[Гражданская война в России|БӀорахой тӀом]] болабелча гӀалгӀаштеи гӀалгӀазкхаштеи юкъе цӀий мохкадара бахьанех хиннад цу ханара латараш<ref>[http://www.iriston.com/books/cuciev_-_oset-ing_konfl.htm Цуциев А. А. Осетино-ингушский конфликт (1992-…): его предыстория и факторы развития / Историко-социологический очерк. — М.: Росспэн, 1998. — 200 с. — С. 49.]</ref><ref>[http://www.demoscope.ru/weekly/2004/0147/analit01.php Павел Полян. У истоков советской депортационной политики: выселения белых казаков и крупных землевладельцев (1918—1925)]</ref>.
1991 шера Тушол 27-29 деношка гӀазкхаштеи гӀалгӀаштеи юкъе къамий къовсам баьннаб. Бахьан — гӀазкхий хьоалчагӀа хинна латар (уж шоай чувха а беш). ШоллагӀча дийнахьа чувхабаьраш цигара гӀалгӀай хиннаб. Арахьара гӀалгӀай тӀабехарца «юхадекъаш» гӀалгӀазкхий боахамашта зулам даьд. Цига хиннача кегарах хила тарлуш хинначох 5 саг вийнав (ши гӀазкхеи кхо гӀалгӀаи, царех цаӀ — милисхо), хӀаьта юххера — 8 бархӀ саг вийнеи, 19 саг чов яьи<ref name="Асуев">[http://checheninfo.ru/58541-sherip-asuev-kak-eto-bylo-.html Ш. Асуев. Как это было… Часть 1: Так начиналось (май 1988 — август 1991)]</ref>.
Эбарг-Юрта ЮГӀМ (МВД) частеш Ӏочуйоалаяь хиннай, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]] Лакхерча гуллама Президиума доакъашхой ӀотӀабахаб. Мехка [[Первое мая (праздник)#СССР|Села хьалхарча ден цӀай]] дӀадаьккха хиннад, иштта еррига сакъердама кхетачеш а соцаяьй<ref name="Асуев"/>. ГӀазкхий активисташа хиннар бахьан долаш Шолжа гӀазкхий кӀалхарабахара Комитет вӀашагӀъеллай<ref>[http://www.apn.ru/publications/article23622.htm Э. Бурда. Терское казачество. 20 лет Возрождения], со ссылкой на: 10 лет возрождения. Хронология казачьего движения (1989—99). — «Казаки России», октябрь 1999. С. 39.</ref>. Цо комитето [[Президент СССР|СССР Президентага]] [[Михаил Горбачёв|Горбачёв Михаилагеи]]
[[Верховный Совет РСФСР|РСФСР Лакхерча Гуллама]] тхьамада [[Ельцин, Борис Николаевич|Ельцин Борисагеи]] кхайкарал даь хиннад:
{{начало цитаты}}
# Нохч-ГӀалгӀай республика Шолжа шахьарара гӀазкхийи славяной мотт бувцача бахархойи [[национализм|къамашта духьале]] еча гӀалгӀай экстремистех хьакъоастабара лаьрхӀа дола хьинаре гӀулакхаш де сихха, гӀазкхий тоабаш вӀашагӀ а ехкаш, царна герз Ӏалаш а деш.
# Ӏалама-лоаттама хьал Шолжа шахьарарчунна тара долча метте, Ставропола е Краснодара краяшка цхьан шахьаре, Шолжа гӀазкхий вӀаший гарга а буташ баха Ӏохувшабар тӀадожаду оаха.
# Къаьстта хьожадеш дола эскар чудаккхари, экстремистий болх соца ца беш, из чӀоагӀбеш бола 90 % гӀалгӀаехи нохчиехи латташ бола ЮГӀМ (МВД) салтий бӀу арабаккхари тӀадожаду оаха.
{{конец цитаты|источник=Шолжа гӀазкхий кӀалхарабахара Комитет, 1991 шера Тушола 30 ди}}
1991 шера Села бетта Эбарг-Юрта хиннар [[русскоязычные|эрсий мотт бувцараш]] ГӀалгӀай мохк бита а бита́ дӀабахар бахьан да аьнна хетараш да латташ<ref>[http://www.iriston.com/books/cuciev_-_oset-ing_konfl.htm Цуциев А. А. Осетино-ингушский конфликт (1992—…): его предыстория и факторы развития / Историко-социологический очерк. — М.: Росспэн, 1998. — 200 с. — Гл. 2.1. Историко-идеологические построения: содержание ингушского «радикализма» и осетинского «консерватизма»]</ref>.
== Бахархой ==
{{ Население | Троицкая (Ингушетия) }}
{{ Население | Троицкая (Ингушетия) | график }}
; Къамий лоаттам
{| border="1" cellpadding="7" cellspacing="0" style="margin: 10px 0 10px 25px; background: #f9f9f9; border: 1px #AAA solid; border-collapse: collapse; font-size: 85%;"
|- style="background: #E9E9E9"
|-
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''Шу'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>2010<ref>{{cite web|url=http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/том+4.+Национальный+состав+и+владение+языками%2C+гражданство+по+Республике+Ингушетия.rar|title=ВПН. Том 4. Таблица 4. Население по национальности и владению русским языком Республики Ингушетия|accessdate=2019-06-20|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306015147/http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/%D1%82%D0%BE%D0%BC+4.+%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8%2C+%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B5+%D0%98%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F.rar|archivedate=2016-03-06|deadlink=yes}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>2002<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha02.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 2002 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1979<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha79.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1979 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1970<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha70.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1970 года}}</ref>'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" | '''<center>1939<ref>{{cite web|url=http://www.ethno-kavkaz.narod.ru/sunzha39.html|title=Этнокавказ. Национальный состав населения Сунженского района по переписи 1939 года}}</ref>'''
|-
|'''[[гӀалгӀай]]'''
|{{уменьшение}}15 274<br>(''94,14 %'')
|{{увеличение}}18 018<br>(''83,72 %'')
|{{уменьшение}}73<br>(''1,40 %'')
|{{увеличение}}85<br>(''1,42 %'')
|15<br>(''0,27 %'')
|-
|'''[[эрсий]]'''
|{{уменьшение}}561<br>(''3,46 %'')
|{{уменьшение}}1 089<br>(''5,06 %'')
|{{уменьшение}}4 677<br>(''89,60 %'')
|{{уменьшение}}5 304<br>(''88,70 %'')
|5 423<br>(''96,87 %'')
|-
|'''[[нохчий]]'''
|{{уменьшение}}268<br>(''1,65 %'')
|{{увеличение}}2 213<br>(''10,28 %'')
|{{увеличение}}243<br>(''4,66 %'')
|{{увеличение}}203<br>(''3,39 %'')
|39<br>(''0,70 %'')
|-
|'''кхыбараш'''
|122<br>(''0,75 %'')
|201<br>(''0,93 %'')
|227<br>(''4,35 %'')
|388<br>(''6,49 %'')
|121<br>(''2,16 %'')
|-
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''всего'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''16 225 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''21 521 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 220 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 980 (100 %)'''
|'''style="background: bgcolor="#DEB887" |'''5 598 (100 %)'''
|}
== Инфраструктура ==
* 4 юкъера юкъарча дешара [[ишкол]] (№ 1, 2, 3 и 4);
* берий беши (№ 1) берий беш-яслеши (№ 2);
* юртара культура цӀенош;
* боккхийчари кагийчари библиотекаш (библиотека-филиал № 14);
* [[амбулатория|амбулатори]];
* кхойкора духьала [[диспансер]];
* хьаькъала́ тӀехьадусача берий цӀенош-интернат;
* реабилитацен юкъарче;
* физкультура-магар айду комплекс (ФОК);
* юкъара шунче;
* почтамт<ref>[https://www.sunja-ri.ru/images/86565842621367.pdf Программа комплексного развития социальной инфраструктуры сельского поселения Троицкое Сунженского муниципального района Республики Ингушетия на 2017—2021 годы и на период до 2033 года]</ref>.
* футбола бай ба тоабаь бола, юртара шоай футбола тоаба а я
Юрта латташ мотогерзкхувса (мотострелкови) [[сур]]и 291-гӀа артиллере бригадеи я.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
[[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
[[ОагӀат:Тийрка гӀазкхий бӀун станицаш]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара муниципальни кхолламаш]]
[[ОагӀат:ГӀалгӀай юрташ]]
0vgd4gok4mn66qjayqt4v61kk7mtne4
Мужече
0
1300
54561
54025
2022-08-12T13:41:32Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{НП+Россия
| статус = Село
| русское название = Мужичи
| оригинальное название =
| изображение =
| описание изображения =
| герб =
| флаг =
| lat_deg = 43.026712
| lon_deg = 44.994647
| CoordAddon = source:yandexmaps_type:city_region:RU-IN
| CoordScale =
| регион = Ингушетия
| регион в таблице = ГӀалгӀайче
| вид района = Муниципальный район
| район = Сунженский район
| район в таблице = Сунженский район (Ингушетия){{!}}Шолжа
| вид поселения = Сельское поселение
| поселение = Сельское поселение Мужичи
| поселение в таблице = Мужече
| внутреннее деление =
| вид главы =
| глава = Далинаькъан Хьусейна Ӏийса
| дата основания = 1865 шера
| прежние имена = {{НП-ПН|1944|Мужече|1958|Баь-Юрт (Луговое)}}
| статус с =
| площадь =
| высота центра НП = 718
| климат = юккъера
| население = {{ Население | Мужичи | тс }}
| год переписи = {{ Население | Мужичи | г }}
| плотность =
| агломерация =
| национальный состав = [[гӀалгӀай]]
| конфессиональный состав = [[сунний]] [[бусалбаш]]
| этнохороним =
| часовой пояс = +3
| почтовый индекс = 386243
| телефонный код = 87241
| цифровой идентификатор = 26230825001
| категория в Commons =
| сайт =
}}
'''Мужече''' ({{lang-ru|Мужичи}}, {{lang-en|Muzhychi}}) — [[ГIалгIайче|ГIалгIай Республика]] [[Шолжа шахьар|Шолжа шахьаре]] эйла.
== Географи ==
Юрт [[Асса (приток Сунжи)|Эса]] аьрдача берда тӀа улл, шахьара юкъ йолча [[Сунжа (Ингушетия)|Шолжа-Пхьанах]] 36 км гаьнеи, [[Магас]]ах 40 км гаьнеи. Шолжа-Пхьан а, Магаса а зӀилбухе-малхбузехьа улл Мужече.
ГаргагӀа ядача юртех гӀинбухехьа улла [[Галашке]]и, малхбоалехьа улла [[ДаьттагӀа|ДаьттагӀеи]], [[къулбехье]] улла [[Комгарон|Товзан-Юхеи]] я<ref>{{cite web|url=http://artofwar.ru/img/z/zagorulxko_w_a/text_0330-1/|title=Карта Чечни и Ингушетии|format=rar|date=не ранее 1995|accessdate=2010-01-02|archiveurl=|archivedate=}} Объём 8 МБ.</ref>.
== Тархьар ==
Эйла цӀи, хьаяхачох, [[Мужухоевы|Мужухой]] тайпа доладенначун цӀерагӀа я<ref>''Сулейманов А. С.'' IV часть // Топонимия Чечено-Ингушетии: в IV частях (1976—1985 гг.) / Рецензент Я. У. Эсхаджиев, ред. И. А. Ирисханов. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное изд-во, 1985</ref>.
В 1859 году [[орстхойцы]] были выселены из села Мужичи. В 1860—1861 годах на месте бывших орстхойских горных селений были основаны казачьи станицы, в том числе хутор — Мужичинский, однако постоянные атаки ингушей заставили жителей хутора уйти на север, под прикрытие «[[Сунженская линия|Сунженской казачьей линии]]».
В 1872 году хутор был заселен горцами в числе 300 дворов из [[Хамхинский шахар|Хамхинского]] и [[Цоринский шахар|Цоринского]] обществ, во главе переселенцев стоял выходец из галгайского селения Озиг Котиев Мейли-Хаджи Эспиевич который арендовал земли у царской администрации и фактически восстановил и возродил древнее село. В своё время он служил в Сунженском полку и имел хорошие отношения с властями Терской области. В течение нескольких десятилетий село заселили новые поселенцы из Хамхинского общества и уже в начале XX века, в Мужичах проживало около сотни дворов. Среди первых переселенцев были — Котиевы, Баркинхоевы, Богатыревы, Аушевы, Гандаровы, Костоевы, Балаевы, Далаковы, Хакиевы, Гайтукиевы и другие.
С 1940 года в селе функционирует музей [[Орджоникидзе, Серго|Серго Орджоникидзе]], который в 1919 году несколько месяцев прятался здесь<ref>[https://хранителиродины.рф/Article/?id=34097 Дом в школе. За что ингуши уважают Серго Орджоникидзе] // Хранители Родины. 2020. 10 сентября.</ref>. Также в музее хранятся экспонаты из раскопок известного в научном мире «Лугового могильника» I тысячелетия до н. э. — очага «кобанской культуры» бронзового века.
С 1944 по 1958 год, в период [[Депортация чеченцев и ингушей|депортации чеченцев и ингушей]], и упразднения Чечено-Ингушской АССР, село носило название — ''Луговое''<ref>{{Cite web |url=http://chechenorg.zama.fm/?p=598 |title=Краткая историческая справка об административно-территориальном делении Чечено-Ингушетии |accessdate=2019-03-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181108184414/http://chechenorg.zama.fm/?p=598 |archivedate=2018-11-08 |deadlink=yes }}</ref><ref>Ведомости Верховного Совета РСФСР № 5 1958</ref>.
На территории села сосредоточены исторические места древней ингушской истории: долина ''БIу-латт-Аре'' («долина сбора войска»); вершина ''Хаь-хольге'' («Место стражей»); замковая вершины ''Ира-Буро-корт'' («Острая вершина крепости»), ''Йиъсаьна-Буро-Корт'' («четырехугольная вершина крепости»); хребет ''Сай-вийн-дукъ'' («Хребет, где пал Сай»); курган ''Амаш-гу''; курганный хребет ''Боарз-дукъ'' («могильных холмов хребет»); поляна ''Маьлха-ардаш'' («солнечные наделы»); высоты ''Ха-керте'' («вершина стражи») и ''Тов-зен-корт'' («вершина, показанная для наблюдений») и т. д.
== Инфраструктура ==
Юрта тӀехьарча шерашка йийла школа я 60 болхлочоа лаьрхӀа йола. 2021-ча шера 200 бӀаь саг чулоаца [[Дом культуры|Культура цӀенош]] дотта чакхдаьхад, цига 20 саг ва балха. Цунца цхьана шера йийла 120 саг совгӀа чуэца йиш йола берий беши, 35-40 саг болх беш вола, Россе дикагӀчарех я ала йиш йола хӀанзара спорта тренировочни юкъарчеи.
=== Хьу яккхара комбинат ===
2021-ча шера хьу яккхара комбината ({{lang-ru|Лесоперерабатывающий комбинат}}) йиллай. Комбинате ламаз эца, лувча моттигаш я, болхлошта даар лоаттаду. Укх хана вагонка, евроуй деш цхьа цех я, тӀехьагӀа заготовкаш, балясинаш, щиташ дергдолаш керда ши цех хургйолаш я. Болхбеш 15 саг ва Мужечереи йистерча [[Оалкам]]ареи, [[Галашке|Галашкареи]]. Моттигера [[попа]] хенаш ийду ГӀалгӀай мехкара Ӏалашдеш дола, иштта цкъаза арахьара [[дийхк]]а [[ардакх]]аш чукхухь. Хьу йоаккхача юкъа цхьаккха хӀама йовц, кхыметтала [[шолхаш|шолхех]] пайда эца.
== Бахархой ==
{{ Население | Мужичи }}
; Къамай лоаттам
[[Всероссийская перепись населения (2010)|Ерригача Россе 2010-ча бахархой дӀаязбарах]]<ref>{{cite web|url=http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/том+4.+Национальный+состав+и+владение+языками%2C+гражданство+по+Республике+Ингушетия.rar|title=Том 4. Таблица 04-04. Население Ингушетии по национальности и владению русским языком|accessdate=2019-05-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306015147/http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/%D1%82%D0%BE%D0%BC+4.+%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8,+%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B5+%D0%98%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F.rar|archivedate=2016-03-06|deadlink=yes}}</ref>:
{{Автонумерация
| Столбцов = 4
| Заголовок2 = Къам
| Заголовок3 = Дукхал, саг.
| Заголовок4 = Дакъа
|| [[гӀалгӀай]] | 1 958 | 97,90 % |
| [[нохчий]] | 32 | 1,60 % |
| кхыбараш | 10 | 0,50 %
}}
==Кхоачамбоацараш==
[[Доахан]] [[Эса]] дехьа даккха [[тӀий]] цахилар бахьан долаш, из лерттӀа доажаде а, юрт-юкъе цӀена лоаттае а аьттув хилац. Цул совгӀа бахархой бебарга хьежжа, хьалха увттаяь хинна трансформатораш а пайдан йоацаш айттай. Цкъа дале, тиша хилар бахьан долаш. ШозлагӀа дале, наха керда техника чукхухьаш дӀаозаш йола ток цатаар бахьан долаш.
Цхьан юкъа хицара гӀулакх ледардаьннадар, хӀаьта юртахой тоха а бенна, лоаман хьасташкара хий чудиллад юрта, ишта моллагӀча хана [[Эса]]ра хий хьахеца йиш хургйолаш а тоадаьд хӀама.
В селе имеется средняя школа, библиотека и другие социально-культурные учреждения.
== Тайпаш ==
[[Файл:Девушка из селения Мужичи.jpg|300px|мини|Мужечера йоӀ.]]
{|
| valign=top |
* [[Овшанаькъан]]
* [[Баркинхой]]
* [[Балаевы|Баланаькъан]]
* [[Бисаевы|Бисанаькъан]]
* [[Хашиевы|Хашанаькъан]]
* [[Богатыревы|Бохтаранаькъан]]
* [[Гандаровы|Гандаранаькъан]]
| valign=top |
* [[Далиевы|Далинаькъан]]
* [[Котиевы|Котанаькъан]]
* [[Костоевы|Къоастой]]
|}
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТIатовжамаш ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=NifE87GmC24&list=PLrfXElRtEvqBDFi62EMIimrZYtxSKj1JF&index=74 [[Юртара вахар (хьокхаче)]], 22.12.21 автор, [[Хоаной Мухьмад]]]
{{Населённые пункты Сунженского района Ингушетии}}
{{Муниципальные образования Сунженского района Ингушетии}}
[[ОагӀат:ГӀалгӀай юрташ]]
[[ОагӀат:ГӀалгӀайчен Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара муниципальни кхолламаш]]
a67znvsxzlso86m6swl2058pnx0yg0l
54565
54561
2022-08-12T13:43:21Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{НП+Россия
| статус = Село
| русское название = Мужичи
| оригинальное название =
| изображение =
| описание изображения =
| герб =
| флаг =
| lat_deg = 43.026712
| lon_deg = 44.994647
| CoordAddon = source:yandexmaps_type:city_region:RU-IN
| CoordScale =
| регион = Ингушетия
| регион в таблице = ГӀалгӀайче
| вид района = Муниципальный район
| район = Сунженский район
| район в таблице = Сунженский район (Ингушетия){{!}}Шолжа
| вид поселения = Сельское поселение
| поселение = Сельское поселение Мужичи
| поселение в таблице = Мужече
| внутреннее деление =
| вид главы =
| глава = Далинаькъан Хьусейна Ӏийса
| дата основания = 1865 шера
| прежние имена = {{НП-ПН|1944|Мужече|1958|Баь-Юрт (Луговое)}}
| статус с =
| площадь =
| высота центра НП = 718
| климат = юккъера
| население = {{ Население | Мужичи | тс }}
| год переписи = {{ Население | Мужичи | г }}
| плотность =
| агломерация =
| национальный состав = [[гӀалгӀай]]
| конфессиональный состав = [[сунний]] [[бусалбаш]]
| этнохороним =
| часовой пояс = +3
| почтовый индекс = 386243
| телефонный код = 87241
| цифровой идентификатор = 26230825001
| категория в Commons =
| сайт =
}}
'''Мужече''' ({{lang-ru|Мужичи}}, {{lang-en|Muzhychi}}) — [[ГIалгIайче|ГIалгIай Республика]] [[Шолжа шахьар|Шолжа шахьаре]] эйла.
== Географи ==
Юрт [[Асса (приток Сунжи)|Эса]] аьрдача берда тӀа улл, шахьара юкъ йолча [[Сунжа (Ингушетия)|Шолжа-Пхьанах]] 36 км гаьнеи, [[Магас]]ах 40 км гаьнеи. Шолжа-Пхьан а, Магаса а зӀилбухе-малхбузехьа улл Мужече.
ГаргагӀа ядача юртех гӀинбухехьа улла [[Галашке]]и, малхбоалехьа улла [[ДаьттагӀа|ДаьттагӀеи]], [[къулбехье]] улла [[Комгарон|Товзан-Юхеи]] я<ref>{{cite web|url=http://artofwar.ru/img/z/zagorulxko_w_a/text_0330-1/|title=Карта Чечни и Ингушетии|format=rar|date=не ранее 1995|accessdate=2010-01-02|archiveurl=|archivedate=}} Объём 8 МБ.</ref>.
== Тархьар ==
Эйла цӀи, хьаяхачох, [[Мужухоевы|Мужухой]] тайпа доладенначун цӀерагӀа я<ref>''Сулейманов А. С.'' IV часть // Топонимия Чечено-Ингушетии: в IV частях (1976—1985 гг.) / Рецензент Я. У. Эсхаджиев, ред. И. А. Ирисханов. — Грозный: Чечено-Ингушское книжное изд-во, 1985</ref>.
В 1859 году [[орстхойцы]] были выселены из села Мужичи. В 1860—1861 годах на месте бывших орстхойских горных селений были основаны казачьи станицы, в том числе хутор — Мужичинский, однако постоянные атаки ингушей заставили жителей хутора уйти на север, под прикрытие «[[Сунженская линия|Сунженской казачьей линии]]».
В 1872 году хутор был заселен горцами в числе 300 дворов из [[Хамхинский шахар|Хамхинского]] и [[Цоринский шахар|Цоринского]] обществ, во главе переселенцев стоял выходец из галгайского селения Озиг Котиев Мейли-Хаджи Эспиевич который арендовал земли у царской администрации и фактически восстановил и возродил древнее село. В своё время он служил в Сунженском полку и имел хорошие отношения с властями Терской области. В течение нескольких десятилетий село заселили новые поселенцы из Хамхинского общества и уже в начале XX века, в Мужичах проживало около сотни дворов. Среди первых переселенцев были — Котиевы, Баркинхоевы, Богатыревы, Аушевы, Гандаровы, Костоевы, Балаевы, Далаковы, Хакиевы, Гайтукиевы и другие.
С 1940 года в селе функционирует музей [[Орджоникидзе, Серго|Серго Орджоникидзе]], который в 1919 году несколько месяцев прятался здесь<ref>[https://хранителиродины.рф/Article/?id=34097 Дом в школе. За что ингуши уважают Серго Орджоникидзе] // Хранители Родины. 2020. 10 сентября.</ref>. Также в музее хранятся экспонаты из раскопок известного в научном мире «Лугового могильника» I тысячелетия до н. э. — очага «кобанской культуры» бронзового века.
С 1944 по 1958 год, в период [[Депортация чеченцев и ингушей|депортации чеченцев и ингушей]], и упразднения Чечено-Ингушской АССР, село носило название — ''Луговое''<ref>{{Cite web |url=http://chechenorg.zama.fm/?p=598 |title=Краткая историческая справка об административно-территориальном делении Чечено-Ингушетии |accessdate=2019-03-03 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20181108184414/http://chechenorg.zama.fm/?p=598 |archivedate=2018-11-08 |deadlink=yes }}</ref><ref>Ведомости Верховного Совета РСФСР № 5 1958</ref>.
На территории села сосредоточены исторические места древней ингушской истории: долина ''БIу-латт-Аре'' («долина сбора войска»); вершина ''Хаь-хольге'' («Место стражей»); замковая вершины ''Ира-Буро-корт'' («Острая вершина крепости»), ''Йиъсаьна-Буро-Корт'' («четырехугольная вершина крепости»); хребет ''Сай-вийн-дукъ'' («Хребет, где пал Сай»); курган ''Амаш-гу''; курганный хребет ''Боарз-дукъ'' («могильных холмов хребет»); поляна ''Маьлха-ардаш'' («солнечные наделы»); высоты ''Ха-керте'' («вершина стражи») и ''Тов-зен-корт'' («вершина, показанная для наблюдений») и т. д.
== Инфраструктура ==
Юрта тӀехьарча шерашка йийла школа я 60 болхлочоа лаьрхӀа йола. 2021-ча шера 200 бӀаь саг чулоаца [[Дом культуры|Культура цӀенош]] дотта чакхдаьхад, цига 20 саг ва балха. Цунца цхьана шера йийла 120 саг совгӀа чуэца йиш йола берий беши, 35-40 саг болх беш вола, Россе дикагӀчарех я ала йиш йола хӀанзара спорта тренировочни юкъарчеи.
=== Хьу яккхара комбинат ===
2021-ча шера хьу яккхара комбината ({{lang-ru|Лесоперерабатывающий комбинат}}) йиллай. Комбинате ламаз эца, лувча моттигаш я, болхлошта даар лоаттаду. Укх хана вагонка, евроуй деш цхьа цех я, тӀехьагӀа заготовкаш, балясинаш, щиташ дергдолаш керда ши цех хургйолаш я. Болхбеш 15 саг ва Мужечереи йистерча [[Оалкам]]ареи, [[Галашке|Галашкареи]]. Моттигера [[попа]] хенаш ийду ГӀалгӀай мехкара Ӏалашдеш дола, иштта цкъаза арахьара [[дийхк]]а [[ардакх]]аш чукхухь. Хьу йоаккхача юкъа цхьаккха хӀама йовц, кхыметтала [[шолхаш|шолхех]] пайда эца.
== Бахархой ==
{{ Население | Мужичи }}
; Къамай лоаттам
[[Всероссийская перепись населения (2010)|Ерригача Россе 2010-ча бахархой дӀаязбарах]]<ref>{{cite web|url=http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/том+4.+Национальный+состав+и+владение+языками%2C+гражданство+по+Республике+Ингушетия.rar|title=Том 4. Таблица 04-04. Население Ингушетии по национальности и владению русским языком|accessdate=2019-05-18|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306015147/http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/%D1%82%D0%BE%D0%BC+4.+%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8,+%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B5+%D0%98%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F.rar|archivedate=2016-03-06|deadlink=yes}}</ref>:
{{Автонумерация
| Столбцов = 4
| Заголовок2 = Къам
| Заголовок3 = Дукхал, саг.
| Заголовок4 = Дакъа
|| [[гӀалгӀай]] | 1 958 | 97,90 % |
| [[нохчий]] | 32 | 1,60 % |
| кхыбараш | 10 | 0,50 %
}}
==Кхоачамбоацараш==
[[Доахан]] [[Эса]] дехьа даккха [[тӀий]] цахилар бахьан долаш, из лерттӀа доажаде а, юрт-юкъе цӀена лоаттае а аьттув хилац. Цул совгӀа бахархой бебарга хьежжа, хьалха увттаяь хинна трансформатораш а пайдан йоацаш айттай. Цкъа дале, тиша хилар бахьан долаш. ШозлагӀа дале, наха керда техника чукхухьаш дӀаозаш йола ток цатаар бахьан долаш.
Цхьан юкъа хицара гӀулакх ледардаьннадар, хӀаьта юртахой тоха а бенна, лоаман хьасташкара хий чудиллад юрта, ишта моллагӀча хана [[Эса]]ра хий хьахеца йиш хургйолаш а тоадаьд хӀама.
В селе имеется средняя школа, библиотека и другие социально-культурные учреждения.
== Тайпаш ==
[[Файл:Девушка из селения Мужичи.jpg|300px|мини|Мужечера йоӀ.]]
{|
| valign=top |
* [[Овшанаькъан]]
* [[Баркинхой]]
* [[Балаевы|Баланаькъан]]
* [[Бисаевы|Бисанаькъан]]
* [[Хашиевы|Хашанаькъан]]
* [[Богатыревы|Бохтаранаькъан]]
* [[Гандаровы|Гандаранаькъан]]
| valign=top |
* [[Далиевы|Далинаькъан]]
* [[Котиевы|Котанаькъан]]
* [[Костоевы|Къоастой]]
|}
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТIатовжамаш ==
* [https://www.youtube.com/watch?v=NifE87GmC24&list=PLrfXElRtEvqBDFi62EMIimrZYtxSKj1JF&index=74 [[Юртара вахар (хьокхаче)]], 22.12.21 автор, [[Хоаной Мухьмад]]]
{{Населённые пункты Сунженского района Ингушетии}}
{{Муниципальные образования Сунженского района Ингушетии}}
[[ОагӀат:ГӀалгӀай юрташ]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара муниципальни кхолламаш]]
hg3kics9bbqomkkbvgm39eakyrdpil4
Оалкам
0
1362
54558
54158
2022-08-12T13:39:00Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{НП+Россия
| статус = Юрт
| русское название = Оалкам
| оригинальное название =
| изображение =
| описание изображения =
| герб =
| флаг =
| lat_deg = 42.970937
| lon_deg = 45.021958
| CoordAddon = source:yandexmaps_type:city_region:RU-IN
| CoordScale =
| регион = ГӀалгӀайче
| регион в таблице = ГӀалгӀайче
| район = Шолжа шахьар
| район в таблице = Шолжа шахьар{{!}}Шолжа
| вид поселения =
| поселение =
| поселение в таблице = Оалкам
| внутреннее деление =
| вид главы = юрт-да
| глава = Йовлой Мухарбика Ӏалихан
| дата основания =
| прежние имена = Алкунская, <br> {{НП-ПН|1944|МагӀара Оалкам, ЭгӀара оалкам|1958|Дачное, Лесогорье}}
| статус с =
| площадь =
| высота центра НП = 781
| климат = юккъера
| население = {{ Население | Алкун | тс }}
| год переписи = {{ Население | Алкун | г }}
| плотность =
| агломерация =
| национальный состав = [[гӀалгӀай]]
| конфессиональный состав = [[сунний]] [[бусалбаш]]
| этнохороним =
| почтовые индексы = 386243
| телефонный код = 87341
| цифровой идентификатор = 26230802001
| категория в Commons =
| сайт =
}}
'''Оалкам''' ({{lang-ru|Алкун}}, {{lang-en|Alkun}}) — [[ГIалгIайче|ГIалгIай Мехка]] [[Шолжа шахьар|Шолжа шахьаре]] улла [[юрт]].
== Географи ==
Оалкам улл [[Эс]]а берда тIа, [[Шолжа]]гара зIилбухен-малхбоалехьа.
== Тархьар ==
== Баха нах ==
{{ Население | Алкун }}
; Национальный состав
По данным [[Всероссийская перепись населения (2010)|Всероссийской переписи населения 2010 года]]<ref>{{cite web|url=http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/том+4.+Национальный+состав+и+владение+языками%2C+гражданство+по+Республике+Ингушетия.rar|title=Том 4. Таблица 04-04. Население Ингушетии по национальности и владению русским языком|accessdate=2019-07-16|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306015147/http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/%D1%82%D0%BE%D0%BC+4.+%D0%9D%D0%B0%D1%86%D0%B8%D0%BE%D0%BD%D0%B0%D0%BB%D1%8C%D0%BD%D1%8B%D0%B9+%D1%81%D0%BE%D1%81%D1%82%D0%B0%D0%B2+%D0%B8+%D0%B2%D0%BB%D0%B0%D0%B4%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5+%D1%8F%D0%B7%D1%8B%D0%BA%D0%B0%D0%BC%D0%B8%2C+%D0%B3%D1%80%D0%B0%D0%B6%D0%B4%D0%B0%D0%BD%D1%81%D1%82%D0%B2%D0%BE+%D0%BF%D0%BE+%D0%A0%D0%B5%D1%81%D0%BF%D1%83%D0%B1%D0%BB%D0%B8%D0%BA%D0%B5+%D0%98%D0%BD%D0%B3%D1%83%D1%88%D0%B5%D1%82%D0%B8%D1%8F.rar|archivedate=2016-03-06|deadlink=yes}}</ref>:
{{Автонумерация
| Столбцов = 4
| Заголовок2 = Къам
| Заголовок3 = Наьха дукхал
| Заголовок4 = Дáкъа
|| [[гӀалгӀай]] | 1 020 | 95,15 % |
| кхыбараш | 52 | 4,85 %
}}
==ТIатовжамаш==
[[ОагӀат:ГӀалгӀай юрташ]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
ev04r8o3q5b1g5dh3n2ldj89ivpphp7
Галашке
0
1773
54560
54005
2022-08-12T13:41:01Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
'''Галашке''' ({{lang-ru|Галашки}}, {{lang-en|Galashki}}) — [[ГIалгIайче|ГIалгIай Республика]] [[Шолжа шахьар|Шолжа шахьарера]] [[эйла]].
== Географи ==
Юрт [[эс]]са аьрдача берда тӀа улл. Шахьара юкъарчен — [[Шолжа-Пхьа]]н 30 (ткъаь итт) км. зӀилбухе-малхбоалехьа я, 32 км [[ГӀалгӀайче]]н [[нанагӀала]]— [[Магас]]ах 32 зӀилбухе малхбоалехьа я (наькъаца юсташ хилча).
Гарга яьда нах баха эйлаш: гӀинбухе — [[Алхасте]], гӀинбухе-малхбоалехьа — [[Даттых|ДаьттагӀа]], зӀилбухе — [[Мужече]], зӀилбухе-малхбузехьа — [[Товзан-юхе]]<ref>{{cite web |url = http://artofwar.ru/img/z/zagorulxko_w_a/text_0330-1/ |title = Карта Чечни и Ингушетии |format = rar |date = не ранее 1995 |accessdate = 2010-01-02 |archiveurl = |archivedate = }} Объём 8 МБ.</ref>.
== Тархьар ==
== Баха нах ==
== ТӀатовжамаш ==
[[ОагӀат:ГӀалгӀай юрташ]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
fzpb3bne7x5hdd2296vu6ouvccaq95o
Берд-Юрт
0
2127
54557
52130
2022-08-12T13:37:59Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{НП+Россия
| статус = юрт
| ингушское название = Берд-юрт
| русское название = Берд-юрт
| оригинальное название =
| изображение =
| описание изображения =
| герб =
| флаг =
| lat_deg = 43.215862
| lon_deg = 45.110379
| CoordAddon = source:yandexmaps_type:city_region:RU-IN
| CoordScale =
| регион = ГӀалгӀайче
| регион в таблице = ГӀалгӀайче
| вид района = Муниципальни шахьар
| район = Шолжа шахьар
| район в таблице = Шолжа шахьар{{!}}Шолжа
| вид поселения = эйла
| поселение =
| поселение в таблице = Берд-Юрт
| B в регион = лакхагӀа
| внутреннее деление =
| вид главы =
| глава = Гадаборшанаькъан Салмана Мухьмад
| дата основания = 1999 шера
| первое упоминание =
| прежние имена =
| статус с =
| площадь =
| высота центра НП = 393
| климат = юккъера
| население = {{ Население | Берд-Юрт | тс }}
| год переписи = {{ Население | Берд-Юрт | г }}
| плотность =
| агломерация =
| национальный состав = [[гӀалгӀай]]
| конфессиональный состав = [[сунний]] [[бусалба ди|бусалба]]
| этнохороним = берд-юртхо, берд-юртхой
| почтовый индекс = 366237
| телефонный код = 87341
| цифровой идентификатор = 96225808001
| категория в Commons =
| сайт =
}}
'''Берд-Юрт''' — ({{lang-ru|Берд-Юрт}}, {{lang-en|Berd-Jurt}}) — [[ГIалгIайче|ГIалгIай Мехка]] [[Шолжа шахьар]]е ула [[юрт]].
== Географи ==
Берд-Юрт [[Эс|Эсеи]] [[Чемульга (река|Чималхийи]] яхача хишта юкъе шаьрача мотте ул. Юрта лакхе аьрдехьа гобаьккха [[орц]] да, лохегӀа дода Эса. Берд-Юрта доазув да ГIалгIай юрташца: [[къулбехье]]хьа [[Чималх|Чималхацеи]], [[малхбузе]]хьа [[ГIажара-Юрт|ГIажара-Юртацеи]], гӀинбухе-малхбузехьа [[Шолжа-Пхьа]]нацеи, цул совгӀа, цу юрта доазув да [[Нохчиче|Нохчий мехка]] улача [[Асиновское|АгӀа-Боарзеца]] а.
Юрта 17 [[урам]] ба, царех 15
«линия» ({{lang-inh|така}}) оалаш ба, цӀи тилла́ цахилар бахьан долаш.
== Тархьар ==
Берд-Юрт Россе паччахьалкхен къонагӀча юртех я. Юххьанца юрт Ӏоюллача хана, тхьовра хьалха Совета Ӏаьдала хана денз [[ГӀажарий-Юрт]]арча колхозо дӀадувш леладу лаьтташ мара, кхы хӀама дацар Берд-Юрта. 1999 шера апрель бетта 24 дийнахьа, «Поселок Южный», аьнна, цӀи а йолаш, юрт Ӏойилла хиннай. Из йиллай [[Вторая чеченская война|Нохчий мехка лаьтта́ча тӀемах]] байдда, бе́ха́ Ӏобаьхка, ГӀалгӀай мехка ба́ха Ӏоховша лаьрхӀа́ хиннача на́ха́. Цу хана [[мехкда]] хиннача [[Овшанаькъан Султана Руслан]]а амарца хинна хӀама да из, хӀаьта из доацаш йоттара программа иштта массехк халкъашта юкъерча организаце хьаллаьца хиннай. [[Дания|Даний]] [[беженец|аьккхех]] йолча (бе́ха Ӏобаьхка́рий) кхетачен ({{lang-ru|Датский Совет по беженцам}}) гӀонца 70 кирпишках цӀенош деттад юрта. Беха Ӏобаьхкараш цкъахьалха вагончикашка а баьха, цул тӀехьагӀа итт-итт соте лаьтташ дӀа-хьа дийкъачул тӀехьагӀа дӀа-хьа хайшаб.
2001 шера, цӀихеза [[борец|бугӀа]] хиннача [[Йовлой Берд|Йовлой Берда]] цӀерагӀа, '''''«Берд-Юрт»''''' аьнна, хийцай юрта цӀи. Цхьабакъда хӀанзарча Берд-Юрта́ 9 км гаьна улаш а хиннай цхьаькха '''Берд-Юрт'''. Из йиллар [[милиция|милице]] [[эпсар]] хинна {{таржам дац|Коригов}} Маме Берда XIX бӀаьшу долалуш<ref>РГВИА. Ф. 386. Оп. 1. Д. 2971</ref>.
== Баха нах ==
{{ Население | Берд-Юрт }}
; Къамаш
[[Всероссийская перепись населения (2010)|Ерригача Россе 2010 шерарча нах дӀаязбарах]]<ref>{{cite web|url=http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/том+4.+Национальный+состав+и+владение+языками,+гражданство+по+Республике+Ингушетия.rar|title=Том 4. Таблица 04-04. Население Ингушетии по национальности и владению русским языком|accessdate=2019-07-19|archiveurl=https://web.archive.org/web/20160306015147/http://ingstat.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_ts/ingstat/resources/88de168040471b769f8bdf0fa8517bb1/том+4.+Национальный+состав+и+владение+языками,+гражданство+по+Республике+Ингушетия.rar|archivedate=2016-03-06|deadlink=yes}}</ref>:
{{Автонумерация
| Столбцов = 4
| Заголовок2 = Къам
| Заголовок3 = Дукхал, саг
| Заголовок4 = Дакъа
|| [[гӀалгӀай]] | 281 | 85,67 % |
| [[нохчий]] | 45 | 13,72 % |
| кхыбараш | 2 | 0,61 %
}}
1999-ча шера ер юрт Ӏойиллалца, нах а бахаш, укхаза цхьаь цхьа цӀа хиннадац.
Таханарча дийнахьа Берда-Юрта – воккха а, зӀамига а – 530 саг вах, хӀаьта деррига укхаза дагӀа нах бахаш дола цӀенош 115 цӀа да. Баха нах, ши саг волаш а, итт саг волаш а ба укхаза, вешта, юккъера дӀалаьрхӀача хӀара дезала виъ, ялх саг хул. Юрт ше къона яле а, 80 шерага кхаьча боккхий нах баха укхаза. Из да, юрт къонача тӀехьенна лаьрхӀа йилла ца хилар. Нохчашкахьа тӀом латтача хана цигара беха хьалбаьхка дукха нах ба укхаза.
== Инфраструктура ==
2007 шера керттера маьждиг хьалдаьд. Болхбеш юххьанцара школеи, лорий пункти, администрации я, иштта культура цӀенош а даьд. Цкъахьалха юрта е хий е газ е [[электричество|ток]] хиннаяц. ТӀехьагӀа хий чулиллад, мала хий арахьара хьатӀакхихьад, хӀаьта коа леладе [[Чемульга (река)|Чималх хий]] эдаш хиннад. Ши шу даьннача гӀолла [[бурув]] а теха, массанена даь деце а, хий Ӏалашдаьд. {{Таржам дац|Водонапорные башни}} харцахьа етта хилар бахьан долаш хӀанз а Берд-Юрта кхоалагӀа дола дакъа аьхки хий доацаш дагӀ.
Юрт ше къона яле а, къаьнарча юрта санна баха Берд-Юртара нах. Цхьа доккхий вӀаштӀардаь шиъ, кхоъ [[этаж|гӀат]] йолаш цӀенош дац бахача наьх. Деррига цӀенош да, вахача сага кхоачам болаш, миско хьалдаь.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТIатовжамаш ==
* ''Матенаькъан Илез''. [http://serdalo.ru/1217-berda-yurt.html Берда-Юрт]. Газет [[Сердало (газет)|«Сердало»]].
{{Населённые пункты Сунженского района Ингушетии}}
{{Муниципальные образования Сунженского района Ингушетии}}
[[ОагӀат:Населённые пункты Сунженского района Ингушетии]]
[[ОагӀат:Муниципальные образования Сунженского района Ингушетии]]
[[ОагӀат:Сельские поселения Ингушетии]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
iyvdpf9x8fqfm3fd52bzlwo880zhm2y
MediaWiki:Gadgets-definition
8
2208
54592
54552
2022-08-12T21:57:55Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
== default ==
* edittop[ResourceLoader|default|dependencies=site,mediawiki.util]|edittop.js
== others ==
* markblocked[ResourceLoader|dependencies=mediawiki.util,mediawiki.page.ready]|markblocked.js
* HotCat[ResourceLoader]|HotCat.js
__NOTOC__
dzcx0rie5q8mu6kviogl4ertqixfwno
Ло:Тувла ма де
10
3655
54604
42293
2022-08-13T08:09:37Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
{{другое значение|Тувла ма де {{#if: {{yesno|{{{со|}}}}} | | {{#invoke: Ru | s | {{#if: {{{2|}}} | {{{2}}} | {{{1}}} }} }} }} <!--
-->{{в 2 кв. скобках|{{{1}}}|{{{2|}}}|все=1}}<!--
-->{{#if: {{{3|}}} | — {{{3}}} }}{{#if: {{{4|}}}
| {{#if: {{{7|}}} | ,  | , иштта }} {{в 2 кв. скобках|{{{4}}}|{{{5|}}}|все=1}}<!--
-->{{#if: {{{6|}}} | — {{{6}}} }}{{#if: {{{7|}}}
|  иштта {{в 2 кв. скобках|{{{7}}}|{{{8|}}}|все=1}}<!--
-->{{#if: {{{9|}}} | — {{{9}}} }}
}}}}.}}<noinclude>{{doc}}</noinclude>
22ie44938yxhfyb30oc7v5mk6t2setn
54612
54604
2022-08-13T08:43:07Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
{{другое значение|Тувла ма де <!--
-->{{в 2 кв. скобках|{{{1}}}|{{{2|}}}|все=1}}<!--
-->{{#if: {{{3|}}} | — {{{3}}} }}{{#if: {{{4|}}}
| {{#if: {{{7|}}} | ,  | , иштта }} {{в 2 кв. скобках|{{{4}}}|{{{5|}}}|все=1}}<!--
-->{{#if: {{{6|}}} | — {{{6}}} }}{{#if: {{{7|}}}
|  иштта {{в 2 кв. скобках|{{{7}}}|{{{8|}}}|все=1}}<!--
-->{{#if: {{{9|}}} | — {{{9}}} }}
}}}}.}}<noinclude>{{doc}}</noinclude>
mf32bzb77p1hranhwcwf3dvnqzkaurn
Ло:Тувла ма де/doc
10
3657
54613
42295
2022-08-13T08:50:58Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
{{docpage}}
<templatedata>{
"description": "Применяется в вводной секции статей с обманчиво сходными названиями, которые нежелательно путать.",
"params": {
"1": {
"label": "Название страницы",
"description": "Название страницы, с которой можно спутать статью",
"type": "string/wiki-page-name",
"required": true
},
"2": {
"label": "Ссылка на страницу",
"description": "Текст ссылки на страницу, с которой можно спутать статью",
"type": "string",
"required": false
},
"3": {
"label": "Пояснение",
"description": "Пояснение к термину",
"type": "string",
"required": false
},
"4": {
"label": "Название страницы 2",
"description": "Название второй страницы, с которой можно спутать статью",
"type": "string/wiki-page-name",
"required": false
},
"5": {
"label": "Ссылка на страницу 2",
"description": "Текст ссылки на вторую страницу, с которой можно спутать статью",
"type": "string",
"required": false
},
"6": {
"label": "Пояснение 2",
"description": "Пояснение ко второму термину",
"type": "string",
"required": false
},
"со": {
"label": "Применить предлог «со»?",
"description": "В случае если шаблон неверно подбирает предлог «с» или «со», заполните его значением типа «1» или «да»",
"type": "string",
"required": false
}
}
}</templatedata>
== Пайда эцар ==
{{tpre|не путать|''название страницы''{{optp|''текст ссылки на страницу''|''пояснение''}}}}
{{optp/comment}}
{{^|1em}}
Шаблон автоматически выбирает предлог «с» или «со» перед словом. Если результат автоматического подбора неверен, нужно присвоить параметру <code>со</code> (кириллицей) значение типа «1» или «да»:
{{tpre|не путать|''название страницы''|''текст ссылки на страницу''|''пояснение'''''|со=1'''}}
== Масалаш ==
{{стопка примеров|style=*pre
|гигантозавр\гигантозавраца
|Эльбурс\Эльб'''ур'''саца\ХӀиране латтача лоамашца
|Мю Цефея\μ Цефея седкъаца\«Гершела гранатови седкъаца»
|Либертинизм\либертинизмаца а\\Свобода воли#Метафизический либертарианизм\метафизически либертарианизмаца а
}}
{{Другие значения (см. также)}}
<includeonly>
[[ОагӀат:Лераш:Чура тӀатовжамаш]]
</includeonly>
ofk7313azrigpn9i6hjs5hsfw25exb7
Ӏарамхий
0
6276
54584
53147
2022-08-12T20:05:10Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий (маӀанаш)}}
{{тувла ма де|Мохте|эрсий меттала «Армхи» яхача юртаца}}
{{Река
|Название = Iарамхий (Кистихий)
|Национальное название =
|Изображение = Армхи.jpg
|Подпись изображения =
|Длина = 28
|Площадь водосбора = 298
|Бассейн = Тийрк/Къаспий форд
|Расход воды =
|Место измерения =
|Исток =
|Местоположение истока =
|Высота истока =
|Координаты истока = 42.7146/44.8445
|Устье = Тийрк
|Местоположение устья =
|Высота устья =
|Координаты устья = 42.8593/44.6452
|Уклон реки =
|Страна = Россия
|Регион = ГIалгIайче
|Район = Лоаман шахьар
|Позиционная карта = Россия Ингушетия
}}
{{о|дóдача хих я, нах ба́хача моттигах де́ша — [[МохтӀе]]}}
'''Iарамхий''', е '''Кистихий''' ''(да)''<ref>{{статья|автор= Сампиев И.М.|заглавие = Гидронимы Кистетии (Кистинского общества Ингушетии)|ссылка = http://dzurdzuki.com/2019/11/12/gidronimy-kistetii-kistinskogo-obshhestva-ingushetii/#more-1387|язык=|издание= Сборник научных статей института социальных исследований|тип= |год= 2019|месяц= |число= |том= |номер= |страницы = 176-185|issn= }}</ref> ({{lang-ru|Армхи́}}<ref>{{ГКГН|Ингушетия|22.04.2019|0155288|Армхи}}</ref><ref name="K-38-42">{{карта|K-38-42}}</ref>, {{lang-ru2|Кистинка}}<ref>{{статья|автор= Сампиев И.М.|заглавие = Гидронимы Кистетии (Кистинского общества Ингушетии)|ссылка = http://dzurdzuki.com/2019/11/12/gidronimy-kistetii-kistinskogo-obshhestva-ingushetii/#more-1387|язык=|издание= Сборник научных статей института социальных исследований|тип= |год= 2019|месяц= |число= |том= |номер= |страницы = 176-185|issn= }}</ref>) — [[ГӀалгӀайче|ГIалгIай Мехка]] [[ЖӀайраха шахьар]]е [[дода хий]]. [[Тийрк|Тийрках]] дIакхеташ да. 28 км дӀаьха да<ref name="ГВР"/>. Хий хьагулалуча бассейна майда 298 км² я<ref name="ГВР"/>.
Iарамхий, [[Шолжа|Шолжеи]], [[Эса|Эсеи]], [[Форта|Фортеи]] санна [[Ингушетия|ГIалгIай Мехка]] керттерча до́дача хих да. Цар юкъара бассейна майда 3073 км² я<ref>{{cite web |url = http://www.regionalprojects.ru/up_menu/regiony_rossii/ingushetiya_resp |title = Информация о Ингушетии |accessdate = 2010-01-30 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20100711081821/http://www.regionalprojects.ru/up_menu/regiony_rossii/ingushetiya_resp |archivedate = 2010-07-11 |deadlink = yes }}</ref>.
== Географи ==
Ӏарамхий [[Лоаман шахьар|ЖӀайрах]]а [[чӀож]]е гӀолла дода. «Арджел», «[[Юкуруломдук|Юкъера лоаман дукъ]]» яхача довкъашта юкъерча шанашкара доагӀ<ref name="K-38-42"/>. ГӀинбухе-малхбузехьа [[Дийхк (гаьний ваьр)|дийхка]]-[[дакх]]а [[орц]]а́ гӀолла додаш<ref name="K-38-42"/>, [[хи-тоатал]]аша дуз. Хин даьрже 551 км гаьна улл Тийрка аьттача бердаца<ref name="ГВР"/>. Ӏарамхин керттера [[приток|га]] — [[Шондон|Шанхий]] — аьрдехьара кхет<ref name="K-38-42"/>.
Ӏарамхи тӀа [[Ольгети|ОлгатӀеи]], [[Ляжги|Лаьжгии]], шахьар юкъ йола [[ЖӀайрах]]и я́д<ref name="K-38-42"/>.
== Хин реестра дараш ==
[[Государственный водный реестр|Россе паччахьалкхен хин реестра]] дарашта тӀатайжача Ӏарамхий [[Западно-Каспийский бассейновый округ|Малхбузерча-Къаспий бассейний гома]] юкъедо́д, [[водохозяйственный участок|хин-боахаман дакъа]] — [[Эрсече]]н [[Гуржехье]]цара гӀайнашта тӀара дола а денна «Урсдон» яхача додача хих кхетталца дола [[Тийрк]] ([[Ардон]] ца лоархӀаш). Хин додача хин бассейн — [[Идал]]еи [[Тийрк]]еи юкъера Къаспий форда бассейна дода хиш.
Паччахьалкхен хин реестра чура объекта код — 07020000212108200003039<ref name="ГВР">{{ГВР|173156|Армхи (Кистинка)}}</ref>.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
[[ОагӀат:ГӀалгӀайчен хин объекташ]]
koamb5dr8zb8a2yycernx8lo2facsbn
54585
54584
2022-08-12T20:05:23Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий (маӀанаш)}}
{{тувла ма де|МохтӀе|эрсий меттала «Армхи» яхача юртаца}}
{{Река
|Название = Iарамхий (Кистихий)
|Национальное название =
|Изображение = Армхи.jpg
|Подпись изображения =
|Длина = 28
|Площадь водосбора = 298
|Бассейн = Тийрк/Къаспий форд
|Расход воды =
|Место измерения =
|Исток =
|Местоположение истока =
|Высота истока =
|Координаты истока = 42.7146/44.8445
|Устье = Тийрк
|Местоположение устья =
|Высота устья =
|Координаты устья = 42.8593/44.6452
|Уклон реки =
|Страна = Россия
|Регион = ГIалгIайче
|Район = Лоаман шахьар
|Позиционная карта = Россия Ингушетия
}}
{{о|дóдача хих я, нах ба́хача моттигах де́ша — [[МохтӀе]]}}
'''Iарамхий''', е '''Кистихий''' ''(да)''<ref>{{статья|автор= Сампиев И.М.|заглавие = Гидронимы Кистетии (Кистинского общества Ингушетии)|ссылка = http://dzurdzuki.com/2019/11/12/gidronimy-kistetii-kistinskogo-obshhestva-ingushetii/#more-1387|язык=|издание= Сборник научных статей института социальных исследований|тип= |год= 2019|месяц= |число= |том= |номер= |страницы = 176-185|issn= }}</ref> ({{lang-ru|Армхи́}}<ref>{{ГКГН|Ингушетия|22.04.2019|0155288|Армхи}}</ref><ref name="K-38-42">{{карта|K-38-42}}</ref>, {{lang-ru2|Кистинка}}<ref>{{статья|автор= Сампиев И.М.|заглавие = Гидронимы Кистетии (Кистинского общества Ингушетии)|ссылка = http://dzurdzuki.com/2019/11/12/gidronimy-kistetii-kistinskogo-obshhestva-ingushetii/#more-1387|язык=|издание= Сборник научных статей института социальных исследований|тип= |год= 2019|месяц= |число= |том= |номер= |страницы = 176-185|issn= }}</ref>) — [[ГӀалгӀайче|ГIалгIай Мехка]] [[ЖӀайраха шахьар]]е [[дода хий]]. [[Тийрк|Тийрках]] дIакхеташ да. 28 км дӀаьха да<ref name="ГВР"/>. Хий хьагулалуча бассейна майда 298 км² я<ref name="ГВР"/>.
Iарамхий, [[Шолжа|Шолжеи]], [[Эса|Эсеи]], [[Форта|Фортеи]] санна [[Ингушетия|ГIалгIай Мехка]] керттерча до́дача хих да. Цар юкъара бассейна майда 3073 км² я<ref>{{cite web |url = http://www.regionalprojects.ru/up_menu/regiony_rossii/ingushetiya_resp |title = Информация о Ингушетии |accessdate = 2010-01-30 |archiveurl = https://web.archive.org/web/20100711081821/http://www.regionalprojects.ru/up_menu/regiony_rossii/ingushetiya_resp |archivedate = 2010-07-11 |deadlink = yes }}</ref>.
== Географи ==
Ӏарамхий [[Лоаман шахьар|ЖӀайрах]]а [[чӀож]]е гӀолла дода. «Арджел», «[[Юкуруломдук|Юкъера лоаман дукъ]]» яхача довкъашта юкъерча шанашкара доагӀ<ref name="K-38-42"/>. ГӀинбухе-малхбузехьа [[Дийхк (гаьний ваьр)|дийхка]]-[[дакх]]а [[орц]]а́ гӀолла додаш<ref name="K-38-42"/>, [[хи-тоатал]]аша дуз. Хин даьрже 551 км гаьна улл Тийрка аьттача бердаца<ref name="ГВР"/>. Ӏарамхин керттера [[приток|га]] — [[Шондон|Шанхий]] — аьрдехьара кхет<ref name="K-38-42"/>.
Ӏарамхи тӀа [[Ольгети|ОлгатӀеи]], [[Ляжги|Лаьжгии]], шахьар юкъ йола [[ЖӀайрах]]и я́д<ref name="K-38-42"/>.
== Хин реестра дараш ==
[[Государственный водный реестр|Россе паччахьалкхен хин реестра]] дарашта тӀатайжача Ӏарамхий [[Западно-Каспийский бассейновый округ|Малхбузерча-Къаспий бассейний гома]] юкъедо́д, [[водохозяйственный участок|хин-боахаман дакъа]] — [[Эрсече]]н [[Гуржехье]]цара гӀайнашта тӀара дола а денна «Урсдон» яхача додача хих кхетталца дола [[Тийрк]] ([[Ардон]] ца лоархӀаш). Хин додача хин бассейн — [[Идал]]еи [[Тийрк]]еи юкъера Къаспий форда бассейна дода хиш.
Паччахьалкхен хин реестра чура объекта код — 07020000212108200003039<ref name="ГВР">{{ГВР|173156|Армхи (Кистинка)}}</ref>.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
[[ОагӀат:ГӀалгӀайчен хин объекташ]]
qnj3q9t83kssbgej4zdvaxd4a7ktaiv
ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш
14
9533
54567
43457
2022-08-12T13:44:56Z
Ӏабдуррашид
1210
[[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]] яхача оагIонгахьа дола ластар
wikitext
text/x-wiki
#ластар [[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
eti6didvbw3sj9sy2igesb34ujwj76e
54573
54567
2022-08-12T18:55:22Z
Adam-Yourist
33
Доакъашхочо Adam-Yourist «[[ОагӀат:ГӀалгӀайчен Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]» яхача оагӀон цӀи хийцай [[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]] аьнна, амма из керда цIи йолча оагӀонгахьа дола ластар дитадац.
wikitext
text/x-wiki
#ластар [[ОагӀат:Шолжа шахьара нах баха моттигаш]]
eti6didvbw3sj9sy2igesb34ujwj76e
54574
54573
2022-08-12T18:56:07Z
Adam-Yourist
33
Полностью удалено содержимое страницы
wikitext
text/x-wiki
phoiac9h4m842xq45sp7s6u21eteeq1
54575
54574
2022-08-12T19:00:26Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
[[ОагӀат:ГӀалгӀайчен нах баха моттигаш|Шолжа]]
[[ОагӀат:Шолжа шахьар]]
e7dd04hkk704a4itojrs2au8ep97c4s
ЛОК Армхи
0
12758
54568
2022-08-12T18:34:47Z
Ӏабдуррашид
1210
[[Ӏарамхий (курорт)]] яхача оагIонгахьа дола ластар
wikitext
text/x-wiki
#ластар [[Ӏарамхий (курорт)]]
osyg7sbhq45feandnmwnehinq04p4qx
Ӏарамхий (курорт)
0
12759
54569
2022-08-12T18:37:16Z
Ӏабдуррашид
1210
Керда оагIув: «== ТӀатовжамаш == * Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [История курорта Армхи https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/]»
wikitext
text/x-wiki
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [История курорта Армхи https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/]
f07ozwbbrihqrclrnyqs14uzer9c2cx
54570
54569
2022-08-12T18:43:14Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [История курорта Армхи https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/]
kt4t5nlt56r875fvnuczvkzutmfoiqv
54571
54570
2022-08-12T18:44:46Z
Ӏабдуррашид
1210
/* Белгалдаккхар */
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [История курорта Армхи https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/]
inf83j04ckc6hasl5q377fe137jlvol
54572
54571
2022-08-12T18:45:23Z
Ӏабдуррашид
1210
/* ТӀатовжамаш */
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
tqseidwl80i4c80svz591pbn3f9sovx
54576
54572
2022-08-12T19:04:44Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀено лораяр]]а ралса кулгалхо хиннача [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Курорт эшаш хиннай хӀана аьлча, курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц. 1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа [[унахцӀено лораяра]] наркома амар даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта хиннай, шийна чу
лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а, Даькъастен Курортий [[урхале]]н хьаким а болаш. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачулкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ ехкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш.
1926 шера [[ВЦИК СССР|СССРа ВЦИКа]] доакъашхой бехка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннача хьакимаш, хьоашал даьлча, [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьт-Лоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцара аре» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а Микоян, Рыков, Чичерин и остальные члены правительства были приняты в доме Дидиговых. После приема гостей, Абдул-Хамид Тангиев показал наркому иностранных дел Георгию Чичерину на Столовую гору и сказал, что за ней начинается горная Ингушетия, где планируется построить «русскую Швейцарию». Чичерин заверил Тангиева, что Совет народных комиссаров поддержит идею и пригласил его в Москву.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
qtv2dr1fpyv1igiezfms6vr9cqlff1j
54577
54576
2022-08-12T19:10:56Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Из цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀено лораяр]]а ралса кулгалхо хиннав. Курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц.
1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа [[унахцӀено лораяра]] наркома амар а даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта́ хиннай. Экспедиценна юкъе баха́ хиннаб [[Даькъасте]]н Курортий [[урхале]]н [[хьаким]] а, лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачулкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ ехкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш.
1926 шера [[ВЦИК СССР|СССРа ВЦИКа]] доакъашхой бехка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннача хьакимаш, хьоашал даьлча, [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьт-Лоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцара аре» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а. Чечерина халкъа комиссарий совета цунна дагадехар тешшаме тӀаэцаргда а аьнна, [[Москва|Москве]] хьалви́ха́ хиннав Ӏабдул-Хьамид.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
jioz1yrr2qeoafyomyih0j5to9325eu
54578
54577
2022-08-12T19:11:24Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Из цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀено лораяр]]а ралса кулгалхо хиннав. Курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц.
1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа [[унахцӀено лораяра]] наркома амар а даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта́ хиннай. Экспедиценна юкъе баха́ хиннаб [[Даькъасте]]н Курортий [[урхале]]н [[хьаким]] а, лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачалкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ ехкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш.
1926 шера [[ВЦИК СССР|СССРа ВЦИКа]] доакъашхой бехка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннача хьакимаш, хьоашал даьлча, [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьт-Лоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцара аре» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а. Чечерина халкъа комиссарий совета цунна дагадехар тешшаме тӀаэцаргда а аьнна, [[Москва|Москве]] хьалви́ха́ хиннав Ӏабдул-Хьамид.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
jwpab98z5bxftxarlo3ppzq4n7lg4l1
54583
54578
2022-08-12T20:02:34Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий (маӀанаш)}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Из цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀено лораяр]]а ралса кулгалхо хиннав. Курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц.
1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа [[унахцӀено лораяра]] наркома амар а даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта́ хиннай. Экспедиценна юкъе баха́ хиннаб [[Даькъасте]]н Курортий [[урхале]]н [[хьаким]] а, лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачалкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ ехкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш.
1926 шера [[ВЦИК СССР|СССРа ВЦИКа]] доакъашхой бехка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннача хьакимаш, хьоашал даьлча, [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьт-Лоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцара аре» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а. Чечерина халкъа комиссарий совета цунна дагадехар тешшаме тӀаэцаргда а аьнна, [[Москва|Москве]] хьалви́ха́ хиннав Ӏабдул-Хьамид.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
gyu9s60xqb84z8xs5thl3mc9ksxv5it
54586
54583
2022-08-12T20:07:35Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий (маӀанаш)}}
{{тувла ма де|из курорт улла моттигаца}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Из цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀено лораяр]]а ралса кулгалхо хиннав. Курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц.
1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа [[унахцӀено лораяра]] наркома амар а даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта́ хиннай. Экспедиценна юкъе баха́ хиннаб [[Даькъасте]]н Курортий [[урхале]]н [[хьаким]] а, лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачалкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ ехкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш.
1926 шера [[ВЦИК СССР|СССРа ВЦИКа]] доакъашхой бехка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннача хьакимаш, хьоашал даьлча, [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьт-Лоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцара аре» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а. Чечерина халкъа комиссарий совета цунна дагадехар тешшаме тӀаэцаргда а аьнна, [[Москва|Москве]] хьалви́ха́ хиннав Ӏабдул-Хьамид.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
ko6agd6f920vgmxup5rz1xyf48apdvb
54587
54586
2022-08-12T20:07:44Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий (маӀанаш)}}
{{тувла ма де|МохтӀе|из курорт улла моттигаца}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Из цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀено лораяр]]а ралса кулгалхо хиннав. Курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц.
1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа [[унахцӀено лораяра]] наркома амар а даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта́ хиннай. Экспедиценна юкъе баха́ хиннаб [[Даькъасте]]н Курортий [[урхале]]н [[хьаким]] а, лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачалкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ ехкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш.
1926 шера [[ВЦИК СССР|СССРа ВЦИКа]] доакъашхой бехка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннача хьакимаш, хьоашал даьлча, [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьт-Лоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцара аре» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а. Чечерина халкъа комиссарий совета цунна дагадехар тешшаме тӀаэцаргда а аьнна, [[Москва|Москве]] хьалви́ха́ хиннав Ӏабдул-Хьамид.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
9lerzgpbxf8s6zpr5vspyo0sjyh396r
54588
54587
2022-08-12T20:07:59Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий (маӀанаш)}}
{{тувла ма де|МохтӀе|из курорт уллача моттигаца}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Из цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀено лораяр]]а ралса кулгалхо хиннав. Курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц.
1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа [[унахцӀено лораяра]] наркома амар а даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта́ хиннай. Экспедиценна юкъе баха́ хиннаб [[Даькъасте]]н Курортий [[урхале]]н [[хьаким]] а, лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачалкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ ехкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш.
1926 шера [[ВЦИК СССР|СССРа ВЦИКа]] доакъашхой бехка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннача хьакимаш, хьоашал даьлча, [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьт-Лоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцара аре» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а. Чечерина халкъа комиссарий совета цунна дагадехар тешшаме тӀаэцаргда а аьнна, [[Москва|Москве]] хьалви́ха́ хиннав Ӏабдул-Хьамид.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
steht8vvty6zpkp1e8rwxb7z0exktys
54593
54588
2022-08-13T01:50:29Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий (маӀанаш)}}
{{тувла ма де|МохтӀе|из курорт уллача моттигаца}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Из цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀено лораяр]]а ралса кулгалхо хиннав. Курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц.
1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа [[унахцӀено лораяра]] наркома амар а даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта́ хиннай. Экспедиценна юкъе баха́ хиннаб [[Даькъасте]]н Курортий [[урхале]]н [[хьаким]] а, лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачалкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ ехкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш.
1926 шера [[ВЦИК СССР|СССРа ВЦИКа]] доакъашхой бехка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннача хьакимаш, хьоашал даьлча, [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьт-Лоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцара аре» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а. Ӏабдул-Хьамида́ дагаде́ха́р халкъа комиссарий совета тӀаэцаргда аьнна хиннад Чечерина, цига [[Москва|Москве]] хьалви́ха́ хиннав цо из. Москве кхаьчача, бокъонца ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида дийца́р чакх а далийтад: ССемашкочунца вӀашагӀкхийттача, цо 100 бӀаь тума́ лаьрхӀа дола ассигнаце каьхат деннад цунна курорт йотта. Цул совгӀа ГӀалгӀайченна иштта лорала болхлой а, лорий оборудовани а, [[молхаш]] а, хӀаьта лоамарча юрташка болх беча лорашта [[алапи|а́лапи]] айдаь хиннад.
Ӏарамхий йоттал [[подрядчик]] Лаьнанаькъан Ӏамархан оттаваь хиннав, проект оттаяьр — Байсаранаькъан ИбрахӀим яха инженер. Курорт йоттача хана лоам 7 км никъ хьалчубилла безаш а хиннаб [[чхар]]аш лелхаеш, цхьа [[гӀат]] йола санаторе гӀишло йотта езаш а хиннай. Санаторий йотташ дукхагӀа моттигерча [[строительный материал|кечал]]ца кхоачам беш хиннаб, масала, лоамара [[дийхк]]а [[хьу]] я техар, цхьабакъда [[Буро]] тӀара а кхахьа езаш хиннай цхьайола хӀама говрашта а варашта тӀа ехкаш.
1926 шу чакхда́ла доаллача хана никъ Ӏобилла́ баьннабар. 1927 шу долалуш санаторий а кийча яр. Цу ханара санатори хиннай 4 корпус юкъейодаш, хӀаьта санаторенна йисте Калинин чуӀеш хинна пхелагӀа корпус хиннай. Тийрка́ тӀа доккха аьшках-тӀох детта [[моартал]]аш дола тӀий даьд, хӀаьта
[[Ӏарамхий|Ӏарамхи]] тӀа ши [[дахча]]н тӀий даьд.
«Ӏарамхий» курорт официально йийлай 1928 шера июнь 15 дийнахьа. Цигга хьахиннай хьалхара лоаман-климатически станци а. Хьалхарча сезонах цига хиннав 30 саг дарба деши, 123 саг салоӀаши.
1928 шу даьлча [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]] деша а этта́, [[Ленинград]]е дӀавахав, хӀаьта курорта директоралла Малсаганаькъан И. оттаваьв.
[[ГӀалгӀай мехках бахар|ГӀалгӀай мехках баьхачул тӀехьагӀа]], курорт [[Гуржий ССР]]а́ дӀа а енна, цун цӀий хийцай «Даьра аьле» ({{Lang-ru|Дарьял}}) аьнна. Директор Георгий Бачиашвилм яхаш гуржий лор хиннав. Цу хана дӀахо болх а беш, сезона́ 600 сагал совгӀа чуэйаш хиннай курорт.
1958 шера, гӀалгӀай цӀабехкача, курорта цӀи метта а оттаяь, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]]ага юха кхаьчай. СибарегӀа хиннача вайнаьх магар чӀоагӀа хӀалакьхинна хилар бахьан долаш, цу хана кхайкора́ духьалара диспансер мо болх беш хиннай. Директор Дебаранаькъан С. хиннав.
Курорт Нохч-ГӀалгӀай АССРага кхаьчача, Ӏаьдало ахча хьожадеш хиннадац цунна кхы, цудухьа цун хьал чӀоагӀа йиша хиннад. 1980 шера «Уренгойгаз» яхача предприятенна дӀаеннай из, цига из йохае йолаяьй.
20
«БӀаьшерий боадонгара» яха ший роман Калилина корпусе язъяьй [[Байсаранаькъан Идрис]]а.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
oy6atrhcch4u6k22muwee2kuhq5i7nj
54614
54593
2022-08-13T09:12:17Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий (маӀанаш)}}
{{тувла ма де|МохтӀе|из курорт уллача моттигаца}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Из цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀенал лораяр]]а ралса кулгалхо хиннав. Курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц.
1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа унахцӀенал лораяра наркома амар а даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта́ хиннай. Экспедиценна юкъе баха́ хиннаб [[Даькъасте]]н курортий [[урхале]]н [[хьаким]] а, лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачалкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ яхкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш. 1926 шера [[ВЦИК СССР|СССР ВЦИК]] доакъашхой баьхка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннаб хьакимаш, тӀаккха хьоашал йистедаьннача хана [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьтлоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцарехье» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а. Ӏабдул-Хьамида́ дагаде́ха́р халкъа комиссарий совета тӀаэцаргда аьнна хиннад Чечерина, цига [[Москва|Москве]] хьалви́йха́ хиннав цо из. Москве кхаьчача, бокъонца ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида дийца́р чакх а далийтад: Семашкочунца вӀашагӀкхийттача, цо 100 бӀаь тума́ лаьрхӀа дола ассигнаце каьхат деннад цунна курорт йотта. Цул совгӀа ГӀалгӀайченна иштта лорала болхлой а, лорий оборудовани а, [[молхаш]] а, хӀаьта лоамарча юрташка болх беча лорашта [[алапи|а́лапи]] айдаь а хиннад.
Ӏарамхий йоттал [[подрядчик]] Лаьнанаькъан Ӏамархан оттаваь хиннав, проект оттаяьр — Байсаранаькъан ИбрахӀим яха инженер. Курорт йоттача хана лоам 7 км никъ хьалчубилла безаш а хиннаб [[чхар]]аш лелхаеш, цхьа [[гӀат]] йола санаторе гӀишло йотта езаш а хиннай. Санаторий йотташ дукхагӀа моттигерча [[строительный материал|кечалца]] кхоачам беш хиннаб, масала, лоамара [[дийхк]]а [[хьу]] я техар, цхьабакъда [[Буро]] тӀара а кхахьа езаш хиннай цхьайола хӀама говрашта а варашта тӀа ехкаш.
1926 шу чакхда́ла доаллача хана никъ Ӏобилла́ баьннабар. 1927 шу долалуш санаторий а кийча яр. Цу ханара санатори хиннай 4 корпус юкъейодаш, хӀаьта санаторенна йисте Калинин чуӀеш хинна пхелагӀа корпус хиннай. Тийрка́ тӀа доккха аьшках-тӀох детта [[моартал]]аш дола тӀий даьд, хӀаьта
[[Ӏарамхий|Ӏарамхи]] тӀа ши [[дахча]]н тӀий даьд.
«Ӏарамхий» курорт официально йийлай 1928 шера июнь 15 дийнахьа. Цигга хьахиннай хьалхара лоаман-климатически станци а. Хьалхарча сезонах цига хиннав 30 саг дарба деши, 123 саг салоӀаши.
1928 шу даьлча [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]] деша а этта́, [[Ленинград]]е дӀавахав, хӀаьта курорта директоралла Малсаганаькъан И. оттаваьв.
[[ГӀалгӀай мехках бахар|ГӀалгӀай мехках баьхачул тӀехьагӀа]], курорт [[Гуржий ССР]]а́ дӀа а енна, цун цӀий хийцай «Даьра аьле» ({{Lang-ru|Дарьял}}) аьнна. Директор Георгий Бачиашвилм яхаш гуржий лор хиннав. Цу хана дӀахо болх а беш, сезона́ 600 сагал совгӀа чуэйаш хиннай курорт.
1958 шера, гӀалгӀай цӀабехкача, курорта цӀи метта а оттаяь, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]]ага юха кхаьчай. СибарегӀа хиннача вайнаьх магар чӀоагӀа хӀалакьхинна хилар бахьан долаш, цу хана кхайкора́ духьалара диспансер мо болх беш хиннай. Директор Дебаранаькъан С. хиннав.
Курорт Нохч-ГӀалгӀай АССРага кхаьчача, Ӏаьдало ахча хьожадеш хиннадац цунна кхы, цудухьа цун хьал чӀоагӀа йиша хиннад. 1980 шера «Уренгойгаз» яхача предприятенна дӀаеннай из, цига из йохае йолаяьй.
«БӀаьшерий боадонгара» яха ший роман Калилина корпусе язъяьй [[Байсаранаькъан Идрис]]а.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
ekcy6jrkpo6mul8lpmrxlww9jdb4mc1
54615
54614
2022-08-13T09:23:36Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий (маӀанаш)}}
{{тувла ма де|МохтӀе|из курорт уллача моттигаца}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Из цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀенал лораяр]]а ралса кулгалхо хиннав. Курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц.
1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа унахцӀенал лораяра наркома амар а даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта́ хиннай. Экспедиценна юкъе баха́ хиннаб [[Даькъасте]]н курортий [[урхале]]н [[хьаким]] а, лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачалкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ яхкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш. 1926 шера [[ВЦИК СССР|СССР ВЦИК]] доакъашхой баьхка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннаб хьакимаш, тӀаккха хьоашал йистедаьннача хана [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьтлоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцарехье» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а. Ӏабдул-Хьамида́ дагаде́ха́р халкъа комиссарий совета тӀаэцаргда аьнна хиннад Чечерина, цига [[Москва|Москве]] хьалви́йха́ хиннав цо из. Москве кхаьчача, бокъонца ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида дийца́р чакх а далийтад: Семашкочунца вӀашагӀкхийттача, цо 100 бӀаь тума́ лаьрхӀа дола ассигнаце каьхат деннад цунна курорт йотта. Цул совгӀа ГӀалгӀайченна иштта лорала болхлой а, лорий оборудовани а, [[молхаш]] а, хӀаьта лоамарча юрташка болх беча лорашта [[алапи|а́лапи]] айдаь а хиннад.
Ӏарамхий йотта [[подрядчик]] Лаьнанаькъан Ӏамархан оттаваь хиннав, проект оттаяьр — Байсаранаькъан ИбрахӀим яха инженер. Курорт йоттача хана лоам 7 км никъ хьалчубилла безаш а хиннаб [[чхар]]аш лелхаеш, цхьа [[гӀат]] йола санаторе гӀишло йотта езаш а хиннай. Санаторий йотташ дукхагӀа моттигерча [[строительный материал|кечалца]] кхоачам беш хиннаб, масала, лоамара [[дийхк]]а [[хьу]] я техар, цхьабакъда [[Буро]] тӀара а кхахьа езаш хиннай цхьайола хӀама говраш тӀа а варашта тӀа а ехкаш.
1926 шу чакхда́ла доаллача хана никъ Ӏобилла́ баьннабар. 1927 шу долалуш санатори а кийча яр. Цу ханара санатори хиннай 4 корпус юкъейодаш, хӀаьта санаторенна йисте Калинин чуӀеш хинна пхелагӀа корпус хиннай. Тийрка́ тӀа доккха аьшках-тӀох детта [[моартал]]аш дола тӀий даьд, хӀаьта [[Ӏарамхий|Ӏарамхи]] тӀа ши [[дахча]]н тӀий даьд.
«Ӏарамхий» курорт официально йийлай 1928 шера июнь 15 дийнахьа. Цигга хьахиннай хьалхара лоаман-климатически станци а. Хьалхарча сезонах цига хиннав 30 саг дарба деши, 123 саг салоӀаши.
1928 шу даьлча [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]] деша а этта́, [[Ленинград]]е дӀавахав, хӀаьта курорта директоралла Малсаганаькъан И. оттаваьв.
[[ГӀалгӀай мехках бахар|ГӀалгӀай мехках баьхачул тӀехьагӀа]], курорт [[Гуржий ССР]]а́ дӀа а енна, цун цӀи хийцай «Даьра аьле» ({{Lang-ru|Дарьял}}) аьнна. Директор Георгий Бачиашвилм яхаш гуржий лор хиннав. Цу хана дӀахо болх а беш, сезона́ 600 сагал совгӀа чуэцаш хиннай курорт.
1958 шера гӀалгӀай цӀабаьхкача курорта цӀи метта а оттаяь, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]]ага юха кхаьчай. СибарегӀа хиннача вайнаьх магар чӀоагӀа хӀалакьхинна хилар бахьан долаш, цу хана кхайкора́ духьалара диспансер мо болх беш хиннай. Директор Дебаранаькъан С. хиннав.
Курорт Нохч-ГӀалгӀай АССРага кхаьчача, Ӏаьдало ахча хьожадеш хиннадац цунна кхы, цудухьа цун хьал чӀоагӀа йиша хиннад. 1980 шера «Уренгойгаз» яхача предприятенна дӀаеннай из, цига из йохае йолаяьй.
«БӀаьшерий боадонгара» яха ший роман Калилина корпусе язъяьй [[Байсаранаькъан Идрис]]а.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
q2v435i7uay2ttcg6s0zk6icftoi8ph
54616
54615
2022-08-13T09:24:45Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий (маӀанаш)}}
{{тувла ма де|МохтӀе|из курорт уллача моттигаца}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Из цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀенал лораяр]]а ралса кулгалхо хиннав. Курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц.
1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа унахцӀенал лораяра наркома амар а даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта́ хиннай. Экспедиценна юкъе баха́ хиннаб [[Даькъасте]]н курортий [[урхале]]н [[хьаким]] а, лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачалкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ яхкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш. 1926 шера [[ВЦИК СССР|СССР ВЦИК]] доакъашхой баьхка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннаб хьакимаш, тӀаккха хьоашал йистедаьннача хана [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьтлоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцарехье» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а. Ӏабдул-Хьамида́ дагаде́ха́р халкъа комиссарий совета тӀаэцаргда аьнна хиннад Чечерина, цига [[Москва|Москве]] хьалви́йха́ хиннав цо из. Москве кхаьчача, бокъонца ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида дийца́р чакх а далийтад: Семашкочунца вӀашагӀкхийттача, цо 100 бӀаь тума́ лаьрхӀа дола ассигнаце каьхат деннад цунна курорт йотта. Цул совгӀа ГӀалгӀайченна иштта лорала болхлой а, лорий оборудовани а, [[молхаш]] а, хӀаьта лоамарча юрташка болх беча лорашта [[алапи|а́лапи]] айдаь а хиннад.
Ӏарамхий йотта [[подрядчик]] Лаьнанаькъан Ӏамархан оттаваь хиннав, проект оттаяьр — Байсаранаькъан ИбрахӀим яха инженер. Курорт йоттача хана лоам 7 км никъ хьалчубилла безаш а хиннаб [[чхар]]аш лелхаеш, цхьа [[гӀат]] йола санаторе гӀишло йотта езаш а хиннай. Санаторий йотташ дукхагӀа моттигерча [[строительный материал|кечалца]] кхоачам беш хиннаб, масала, лоамара [[дийхк]]а [[хьу]] я техар, цхьабакъда [[Буро]] тӀара а кхахьа езаш хиннай цхьайола хӀама говраш тӀа а варашта тӀа а ехкаш.
1926 шу чакхда́ла доаллача хана никъ Ӏобилла́ баьннабар. 1927 шу долалуш санатори а кийча яр. Цу ханара санатори хиннай 4 корпус юкъейодаш, хӀаьта санаторенна йисте Калинин чуӀеш хинна пхелагӀа корпус хиннай. Тийрка́ тӀа доккха аьшках-тӀох детта [[моартал]]аш дола тӀий даьд, хӀаьта [[Ӏарамхий|Ӏарамхи]] тӀа ши [[дахча]]н тӀий даьд.
«Ӏарамхий» курорт официально йийлай 1928 шера июнь 15 дийнахьа. Цигга хьахиннай хьалхара лоаман-климатически станци а. Хьалхарча сезонах цига хиннав 30 саг дарба деши, 123 саг салоӀаши.
1928 шу даьлча [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]] деша а этта́, [[Ленинград]]е дӀавахав, хӀаьта курорта директоралла Малсаганаькъан И. оттаваьв.
[[ГӀалгӀай мехках бахар|ГӀалгӀай мехках баьхачул тӀехьагӀа]], курорт [[Гуржий ССР]]а́ дӀа а енна, цун цӀи хийцай «Даьра аьле» ({{Lang-ru|Дарьял}}) аьнна. Директор Георгий Бачиашвилм яхаш гуржий лор хиннав. Цу хана дӀахо болх а беш, сезона́ 600 сагал совгӀа чуэцаш хиннай курорт.
1958 шера гӀалгӀай цӀабаьхкача курорта цӀи метта а оттаяь, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]]ага юха кхаьчай. СибарегӀа хиннача вайнаьх магар чӀоагӀа хӀалакьхинна хилар бахьан долаш, цу хана кхайкора́ духьалара диспансер мо болх беш хиннай. Директор Дебаранаькъан С. хиннав.
Курорт Нохч-ГӀалгӀай АССРага кхаьчача, Ӏаьдало ахча хьожадеш хиннадац цунна кхы, цудухьа цун хьал чӀоагӀа ийша хиннад. 1980 шера «Уренгойгаз» яхача предприятенна дӀаеннай из, цига из йохае йолаяьй.
«БӀаьшерий боадонгара» яха ший роман Калилина корпусе язъяьй [[Байсаранаькъан Идрис]]а.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
putnoxs8mgo20mywr8hlr3xrgoknvvj
54617
54616
2022-08-13T09:28:51Z
Adam-Yourist
33
added [[Category:ГӀалгӀайчен курорташ]] using [[Help:Gadget-HotCat|HotCat]]
wikitext
text/x-wiki
{{кхыдола маӀанаш|Ӏарамхий (маӀанаш)}}
{{тувла ма де|МохтӀе|из курорт уллача моттигаца}}
'''Ӏарамхий''' — [[МохтӀе|МохтӀа]] йоалла гӀалгӀай [[курорт]]. Болх беш я 1928 шера денз{{sfn|Ӏарамхин мазаоагӀув}}
== Тархьар ==
Курорт йиллар хиннад [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]]а къахьегар бахьан долаш. Из цу хана ГӀалгӀай Мехка [[унахцӀенал лораяр]]а ралса кулгалхо хиннав. Курортел совгӀа лерттӀа дарба деш моттигаш а хиннаяц ГӀалгӀайче цу хана, хӀаьта цу мо йолча, ишттал лакхача метте йоаллаш бӀарчча шера болх беш курорт цу хана ерригача СССРе а хиннаяц.
1925 шера Николай Семашко яхача РСФСРа унахцӀенал лораяра наркома амар а даь [[МохтӀа]] экспедици яхийта́ хиннай. Экспедиценна юкъе баха́ хиннаб [[Даькъасте]]н курортий [[урхале]]н [[хьаким]] а, лорала профессораш а, лораш а, физикаш а, климатологаш а. Массехк ди цига даьккхача, цар соцам баьб [[пехкаш|пехкийи]], [[тӀехк]]ийи, бе́рийи [[кхайкор]]ах дарба дайта [[ЖӀайраха шахьар]] геттара дика моттиг йолга. Цар баь соцам бахьан долаш [[Ачалкхе]] а, [[МохтӀе|МохтӀа]] а курорташ яхкар доладаьд.
Ӏабдул-Хьамида чӀоагӀа къахьийга хиннад из курорт йотта ахча доаккхаш. 1926 шера [[ВЦИК СССР|СССР ВЦИК]] доакъашхой баьхка хиннаб ГӀалгӀай Мехка. [[Дидиганаькъан]] цӀагӀа чуийца хиннаб хьакимаш, тӀаккха хьоашал йистедаьннача хана [[Георгий Чечерин]]ага [[Маьтлоам]] дӀа а хьекха ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида аьннад цунна тӀехьашка [[ГӀалгӀай Лоаме]] йолга а, цига ше «эрсий Шувцарехье» ({{lang-ru|русская Швейцария}}) хьае безам болга а. Ӏабдул-Хьамида́ дагаде́ха́р халкъа комиссарий совета тӀаэцаргда аьнна хиннад Чечерина, цига [[Москва|Москве]] хьалви́йха́ хиннав цо из. Москве кхаьчача, бокъонца ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамида дийца́р чакх а далийтад: Семашкочунца вӀашагӀкхийттача, цо 100 бӀаь тума́ лаьрхӀа дола ассигнаце каьхат деннад цунна курорт йотта. Цул совгӀа ГӀалгӀайченна иштта лорала болхлой а, лорий оборудовани а, [[молхаш]] а, хӀаьта лоамарча юрташка болх беча лорашта [[алапи|а́лапи]] айдаь а хиннад.
Ӏарамхий йотта [[подрядчик]] Лаьнанаькъан Ӏамархан оттаваь хиннав, проект оттаяьр — Байсаранаькъан ИбрахӀим яха инженер. Курорт йоттача хана лоам 7 км никъ хьалчубилла безаш а хиннаб [[чхар]]аш лелхаеш, цхьа [[гӀат]] йола санаторе гӀишло йотта езаш а хиннай. Санаторий йотташ дукхагӀа моттигерча [[строительный материал|кечалца]] кхоачам беш хиннаб, масала, лоамара [[дийхк]]а [[хьу]] я техар, цхьабакъда [[Буро]] тӀара а кхахьа езаш хиннай цхьайола хӀама говраш тӀа а варашта тӀа а ехкаш.
1926 шу чакхда́ла доаллача хана никъ Ӏобилла́ баьннабар. 1927 шу долалуш санатори а кийча яр. Цу ханара санатори хиннай 4 корпус юкъейодаш, хӀаьта санаторенна йисте Калинин чуӀеш хинна пхелагӀа корпус хиннай. Тийрка́ тӀа доккха аьшках-тӀох детта [[моартал]]аш дола тӀий даьд, хӀаьта [[Ӏарамхий|Ӏарамхи]] тӀа ши [[дахча]]н тӀий даьд.
«Ӏарамхий» курорт официально йийлай 1928 шера июнь 15 дийнахьа. Цигга хьахиннай хьалхара лоаман-климатически станци а. Хьалхарча сезонах цига хиннав 30 саг дарба деши, 123 саг салоӀаши.
1928 шу даьлча [[ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид]] деша а этта́, [[Ленинград]]е дӀавахав, хӀаьта курорта директоралла Малсаганаькъан И. оттаваьв.
[[ГӀалгӀай мехках бахар|ГӀалгӀай мехках баьхачул тӀехьагӀа]], курорт [[Гуржий ССР]]а́ дӀа а енна, цун цӀи хийцай «Даьра аьле» ({{Lang-ru|Дарьял}}) аьнна. Директор Георгий Бачиашвилм яхаш гуржий лор хиннав. Цу хана дӀахо болх а беш, сезона́ 600 сагал совгӀа чуэцаш хиннай курорт.
1958 шера гӀалгӀай цӀабаьхкача курорта цӀи метта а оттаяь, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]]ага юха кхаьчай. СибарегӀа хиннача вайнаьх магар чӀоагӀа хӀалакьхинна хилар бахьан долаш, цу хана кхайкора́ духьалара диспансер мо болх беш хиннай. Директор Дебаранаькъан С. хиннав.
Курорт Нохч-ГӀалгӀай АССРага кхаьчача, Ӏаьдало ахча хьожадеш хиннадац цунна кхы, цудухьа цун хьал чӀоагӀа ийша хиннад. 1980 шера «Уренгойгаз» яхача предприятенна дӀаеннай из, цига из йохае йолаяьй.
«БӀаьшерий боадонгара» яха ший роман Калилина корпусе язъяьй [[Байсаранаькъан Идрис]]а.
== Белгалдаккхар ==
{{белгалдаккхар}}
== ТӀатовжамаш ==
* Ӏарамхий курорта [[мазаоагӀув]] // [https://ingkurort.ru/history-of-armkhi/ История курорта Армхи]
[[ОагӀат:ГӀалгӀайчен курорташ]]
5p8zhb6hl9rqjp31n5m8nehdzb3887u
Ло:Potd/2022-08-13
10
12760
54579
2022-08-12T19:39:53Z
Frhdkazan
139
Керда оагIув: «Lesser yellowlegs at JBWR (30664).jpg»
wikitext
text/x-wiki
Lesser yellowlegs at JBWR (30664).jpg
p3b5ujj8p763ot1emcfda6w9ln5qdsy
Ло:Motd/2022-08-13
10
12761
54580
2022-08-12T19:42:39Z
Frhdkazan
139
Керда оагIув: «Tianjin Blast Aftermath Resembles War Zone.webm»
wikitext
text/x-wiki
Tianjin Blast Aftermath Resembles War Zone.webm
tafsqzage2rea0z7zyc16rlihay98kp
Википеди:Гаджеташ
4
12762
54581
2022-08-12T19:45:42Z
Adam-Yourist
33
Керда оагIув: «== МугӀам == * [[MediaWiki:Common.css]] * [[MediaWiki:Wikibugs.js]] * [[MediaWiki:Editpage.js]] * [[MediaWiki:Monobook.css]] * [[MediaWiki:Edittools]] * [[MediaWiki:Vector.css]] * [[MediaWiki:Monobook.css]] * [[MediaWiki:Wikificator.js]] * [[MediaWiki:Filepage.js]] * [[MediaWiki:Newarticletext]] * [[MediaWiki:Gadget-collapserefs.js]]»
wikitext
text/x-wiki
== МугӀам ==
* [[MediaWiki:Common.css]]
* [[MediaWiki:Wikibugs.js]]
* [[MediaWiki:Editpage.js]]
* [[MediaWiki:Monobook.css]]
* [[MediaWiki:Edittools]]
* [[MediaWiki:Vector.css]]
* [[MediaWiki:Monobook.css]]
* [[MediaWiki:Wikificator.js]]
* [[MediaWiki:Filepage.js]]
* [[MediaWiki:Newarticletext]]
* [[MediaWiki:Gadget-collapserefs.js]]
8gkh1f6p4501d6hr0diydr7wm951c4h
54582
54581
2022-08-12T19:47:22Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
== МугӀам ==
* [[MediaWiki:Common.css]]
* [[MediaWiki:Wikibugs.js]]
* [[MediaWiki:Editpage.js]]
* [[MediaWiki:Monobook.css]]
* [[MediaWiki:Edittools]]
* [[MediaWiki:Vector.css]]
* [[MediaWiki:Monobook.css]]
* [[MediaWiki:Wikificator.js]]
* [[MediaWiki:Filepage.js]]
* [[MediaWiki:Newarticletext]]
* [[MediaWiki:Gadget-collapserefs.js]]
[[ОагӀат:Википеди:Гаджеташ|*]]
[[ОагӀат:Википеди:ГӀирсаш]]
f581timphl7gd0wqacmvbm5o2o8zs7i
MediaWiki:Gadget-edittop
8
12763
54589
2022-08-12T20:53:30Z
Adam-Yourist
33
Керда оагIув: «Add an [edit] link for the lead section of a page»
wikitext
text/x-wiki
Add an [edit] link for the lead section of a page
r9sr1u4ccawxzi86apa3god1lfmn6n1
ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид
0
12764
54594
2022-08-13T03:42:31Z
Ӏабдуррашид
1210
[[ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид]] яхача оагIонгахьа дола ластар
wikitext
text/x-wiki
#ластар [[ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид]]
kcmb430scg825dq07agvvog78um9i1y
ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид
0
12765
54595
2022-08-13T03:59:42Z
Ӏабдуррашид
1210
Керда оагIув: «'''ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид''' (Lang-ru|Тангиев Абдул-Гамид Джамбулатович}} == Вахар == ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид ваьв 1902 шера [[Мочкъий-Юрт]]а ТӀонганаькъан Жамбулата дезале. ЗӀамига волча хана [[хьужера]] ихав. 1910 шера эрсий мотт Ӏомабе вола а венна...»
wikitext
text/x-wiki
'''ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид''' (Lang-ru|Тангиев Абдул-Гамид Джамбулатович}}
== Вахар ==
ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид ваьв 1902 шера [[Мочкъий-Юрт]]а ТӀонганаькъан Жамбулата дезале. ЗӀамига волча хана [[хьужера]] ихав. 1910 шера эрсий мотт Ӏомабе вола а венна, [[Владикавказское реальное училище|Буро тӀарча боккъонца йолча дешарче]] деша хайнав Ӏабдул-Хьамид.
Жамбулат [[купец|купче]] хиннав, цо 1915 шера [[Буро]] тӀа, тахан Такоева яхача [[урам]]а тӀа шозза вӀаштӀардаь, 63 цӀа дола цӀенош даь хиннад. Лохерча гӀата тӀа [[гостиница|гостиницеи]], [[торговый дом|таьрга фусами]] хиннад, хӀаьта лакхехьа нах баха цӀенче хиннай. 1916 шера кхелхав.
Да дӀаваьлча, дешар дитад Ӏабдул-Хьамида. [[Февральская революция 1917 года|ГӀовттам хилалехь]] Буро тӀа баьхача ТӀонганаькъан дезала юха Мочкъий-Юрта Ӏобаха бийзаб, хӀана аьлча гӀазкхашеи хӀирашеи зулам дара кхерам хиннаб царна.
15-летнего возраста (с 1917 по 1920 г.) Абдул-Гамид Тангиев участвовал в гражданской войне в Терской области в составе ингушских партизанских повстанческих сил на стороне большевиков.
В 1920 г. вступил в РКП (б), добровольцем вступил в Красную Армию и принимал участие в боях в различных регионах России. Являлся сотрудником ЧК. Демобилизовался в 1924 г.
После образования Ингушской автономной области в 1924-1928 гг. являлся членом Президиума Исполкома Ингушской АО. Одновременно возглавлял Ингушскую страховую кассу, а затем – областной отдел здравоохранения.
Находясь на этом посту, Абдул-Гамид Джамбулатович приложил много усилий, чтобы выбить финансирование под строительство курорта «Армхи». Санаторий был построен в 1927 г. на месте, именуемом Мохде (МохтIе), на высоте 1200 м над уровнем моря, где в более ранние времена ингуши-язычники устраивали всенародные праздники. Его труду благодарны многие, кто лечился в санатории Армхи от различных заболеваний. Абдул-Гамид Джамбулатович очень гордился этим санаторием. В день закладки фундамента санатория на плите была высечена надпись с его именем.
Под его руководством была построена подъездная дорога к курорту, железобетонный арочный мост через р. Терек и два деревянных моста через р. Армхи. По его предложению была построена лечебница в с. Средние Ачалуки и Ачалукский завод минеральных вод.
qro1gd6iittymsiy2p6n38eqc7p6os6
54596
54595
2022-08-13T03:59:55Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
'''ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид''' ({{Lang-ru|Тангиев Абдул-Гамид Джамбулатович}})
== Вахар ==
ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид ваьв 1902 шера [[Мочкъий-Юрт]]а ТӀонганаькъан Жамбулата дезале. ЗӀамига волча хана [[хьужера]] ихав. 1910 шера эрсий мотт Ӏомабе вола а венна, [[Владикавказское реальное училище|Буро тӀарча боккъонца йолча дешарче]] деша хайнав Ӏабдул-Хьамид.
Жамбулат [[купец|купче]] хиннав, цо 1915 шера [[Буро]] тӀа, тахан Такоева яхача [[урам]]а тӀа шозза вӀаштӀардаь, 63 цӀа дола цӀенош даь хиннад. Лохерча гӀата тӀа [[гостиница|гостиницеи]], [[торговый дом|таьрга фусами]] хиннад, хӀаьта лакхехьа нах баха цӀенче хиннай. 1916 шера кхелхав.
Да дӀаваьлча, дешар дитад Ӏабдул-Хьамида. [[Февральская революция 1917 года|ГӀовттам хилалехь]] Буро тӀа баьхача ТӀонганаькъан дезала юха Мочкъий-Юрта Ӏобаха бийзаб, хӀана аьлча гӀазкхашеи хӀирашеи зулам дара кхерам хиннаб царна.
15-летнего возраста (с 1917 по 1920 г.) Абдул-Гамид Тангиев участвовал в гражданской войне в Терской области в составе ингушских партизанских повстанческих сил на стороне большевиков.
В 1920 г. вступил в РКП (б), добровольцем вступил в Красную Армию и принимал участие в боях в различных регионах России. Являлся сотрудником ЧК. Демобилизовался в 1924 г.
После образования Ингушской автономной области в 1924-1928 гг. являлся членом Президиума Исполкома Ингушской АО. Одновременно возглавлял Ингушскую страховую кассу, а затем – областной отдел здравоохранения.
Находясь на этом посту, Абдул-Гамид Джамбулатович приложил много усилий, чтобы выбить финансирование под строительство курорта «Армхи». Санаторий был построен в 1927 г. на месте, именуемом Мохде (МохтIе), на высоте 1200 м над уровнем моря, где в более ранние времена ингуши-язычники устраивали всенародные праздники. Его труду благодарны многие, кто лечился в санатории Армхи от различных заболеваний. Абдул-Гамид Джамбулатович очень гордился этим санаторием. В день закладки фундамента санатория на плите была высечена надпись с его именем.
Под его руководством была построена подъездная дорога к курорту, железобетонный арочный мост через р. Терек и два деревянных моста через р. Армхи. По его предложению была построена лечебница в с. Средние Ачалуки и Ачалукский завод минеральных вод.
7ld97lgs8lzah5jz9my6xdkvxcxxijv
54597
54596
2022-08-13T04:00:08Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
'''ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид''' ({{Lang-ru|Тангиев Абдул-Гамид Джамбулатович}})
== Вахар ==
ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид ваьв 1902 шера [[Мочкъий-Юрт]]а ТӀонганаькъан Жамбулата дезале. ЗӀамига волча хана [[хьужаре]] ихав. 1910 шера эрсий мотт Ӏомабе вола а венна, [[Владикавказское реальное училище|Буро тӀарча боккъонца йолча дешарче]] деша хайнав Ӏабдул-Хьамид.
Жамбулат [[купец|купче]] хиннав, цо 1915 шера [[Буро]] тӀа, тахан Такоева яхача [[урам]]а тӀа шозза вӀаштӀардаь, 63 цӀа дола цӀенош даь хиннад. Лохерча гӀата тӀа [[гостиница|гостиницеи]], [[торговый дом|таьрга фусами]] хиннад, хӀаьта лакхехьа нах баха цӀенче хиннай. 1916 шера кхелхав.
Да дӀаваьлча, дешар дитад Ӏабдул-Хьамида. [[Февральская революция 1917 года|ГӀовттам хилалехь]] Буро тӀа баьхача ТӀонганаькъан дезала юха Мочкъий-Юрта Ӏобаха бийзаб, хӀана аьлча гӀазкхашеи хӀирашеи зулам дара кхерам хиннаб царна.
15-летнего возраста (с 1917 по 1920 г.) Абдул-Гамид Тангиев участвовал в гражданской войне в Терской области в составе ингушских партизанских повстанческих сил на стороне большевиков.
В 1920 г. вступил в РКП (б), добровольцем вступил в Красную Армию и принимал участие в боях в различных регионах России. Являлся сотрудником ЧК. Демобилизовался в 1924 г.
После образования Ингушской автономной области в 1924-1928 гг. являлся членом Президиума Исполкома Ингушской АО. Одновременно возглавлял Ингушскую страховую кассу, а затем – областной отдел здравоохранения.
Находясь на этом посту, Абдул-Гамид Джамбулатович приложил много усилий, чтобы выбить финансирование под строительство курорта «Армхи». Санаторий был построен в 1927 г. на месте, именуемом Мохде (МохтIе), на высоте 1200 м над уровнем моря, где в более ранние времена ингуши-язычники устраивали всенародные праздники. Его труду благодарны многие, кто лечился в санатории Армхи от различных заболеваний. Абдул-Гамид Джамбулатович очень гордился этим санаторием. В день закладки фундамента санатория на плите была высечена надпись с его именем.
Под его руководством была построена подъездная дорога к курорту, железобетонный арочный мост через р. Терек и два деревянных моста через р. Армхи. По его предложению была построена лечебница в с. Средние Ачалуки и Ачалукский завод минеральных вод.
nv3rvq4t88z829cq840w7pxvp1xj75n
54598
54597
2022-08-13T04:01:50Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{цхьа тайпанцӀи яраш|ТӀонганаькъан}}
'''ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид''' ({{Lang-ru|Тангиев Абдул-Гамид Джамбулатович}})
== Вахар ==
ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид ваьв 1902 шера [[Мочкъий-Юрт]]а ТӀонганаькъан Жамбулата дезале. ЗӀамига волча хана [[хьужаре]] ихав. 1910 шера эрсий мотт Ӏомабе вола а венна, [[Владикавказское реальное училище|Буро тӀарча боккъонца йолча дешарче]] деша хайнав Ӏабдул-Хьамид.
Жамбулат [[купец|купче]] хиннав, цо 1915 шера [[Буро]] тӀа, тахан Такоева яхача [[урам]]а тӀа шозза вӀаштӀардаь, 63 цӀа дола цӀенош даь хиннад. Лохерча гӀата тӀа [[гостиница|гостиницеи]], [[торговый дом|таьрга фусами]] хиннад, хӀаьта лакхехьа нах баха цӀенче хиннай. 1916 шера кхелхав.
Да дӀаваьлча, дешар дитад Ӏабдул-Хьамида. [[Февральская революция 1917 года|ГӀовттам хилалехь]] Буро тӀа баьхача ТӀонганаькъан дезала юха Мочкъий-Юрта Ӏобаха бийзаб, хӀана аьлча гӀазкхашеи хӀирашеи зулам дара кхерам хиннаб царна.
15-летнего возраста (с 1917 по 1920 г.) Абдул-Гамид Тангиев участвовал в гражданской войне в Терской области в составе ингушских партизанских повстанческих сил на стороне большевиков.
В 1920 г. вступил в РКП (б), добровольцем вступил в Красную Армию и принимал участие в боях в различных регионах России. Являлся сотрудником ЧК. Демобилизовался в 1924 г.
После образования Ингушской автономной области в 1924-1928 гг. являлся членом Президиума Исполкома Ингушской АО. Одновременно возглавлял Ингушскую страховую кассу, а затем – областной отдел здравоохранения.
Находясь на этом посту, Абдул-Гамид Джамбулатович приложил много усилий, чтобы выбить финансирование под строительство курорта «Армхи». Санаторий был построен в 1927 г. на месте, именуемом Мохде (МохтIе), на высоте 1200 м над уровнем моря, где в более ранние времена ингуши-язычники устраивали всенародные праздники. Его труду благодарны многие, кто лечился в санатории Армхи от различных заболеваний. Абдул-Гамид Джамбулатович очень гордился этим санаторием. В день закладки фундамента санатория на плите была высечена надпись с его именем.
Под его руководством была построена подъездная дорога к курорту, железобетонный арочный мост через р. Терек и два деревянных моста через р. Армхи. По его предложению была построена лечебница в с. Средние Ачалуки и Ачалукский завод минеральных вод.
s5endg846t27xccnq2xnz30iq1o36gu
54599
54598
2022-08-13T04:01:59Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{цхьа тайпанцӀи яраш|ТӀонганаькъан (нах)}}
'''ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид''' ({{Lang-ru|Тангиев Абдул-Гамид Джамбулатович}})
== Вахар ==
ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид ваьв 1902 шера [[Мочкъий-Юрт]]а ТӀонганаькъан Жамбулата дезале. ЗӀамига волча хана [[хьужаре]] ихав. 1910 шера эрсий мотт Ӏомабе вола а венна, [[Владикавказское реальное училище|Буро тӀарча боккъонца йолча дешарче]] деша хайнав Ӏабдул-Хьамид.
Жамбулат [[купец|купче]] хиннав, цо 1915 шера [[Буро]] тӀа, тахан Такоева яхача [[урам]]а тӀа шозза вӀаштӀардаь, 63 цӀа дола цӀенош даь хиннад. Лохерча гӀата тӀа [[гостиница|гостиницеи]], [[торговый дом|таьрга фусами]] хиннад, хӀаьта лакхехьа нах баха цӀенче хиннай. 1916 шера кхелхав.
Да дӀаваьлча, дешар дитад Ӏабдул-Хьамида. [[Февральская революция 1917 года|ГӀовттам хилалехь]] Буро тӀа баьхача ТӀонганаькъан дезала юха Мочкъий-Юрта Ӏобаха бийзаб, хӀана аьлча гӀазкхашеи хӀирашеи зулам дара кхерам хиннаб царна.
15-летнего возраста (с 1917 по 1920 г.) Абдул-Гамид Тангиев участвовал в гражданской войне в Терской области в составе ингушских партизанских повстанческих сил на стороне большевиков.
В 1920 г. вступил в РКП (б), добровольцем вступил в Красную Армию и принимал участие в боях в различных регионах России. Являлся сотрудником ЧК. Демобилизовался в 1924 г.
После образования Ингушской автономной области в 1924-1928 гг. являлся членом Президиума Исполкома Ингушской АО. Одновременно возглавлял Ингушскую страховую кассу, а затем – областной отдел здравоохранения.
Находясь на этом посту, Абдул-Гамид Джамбулатович приложил много усилий, чтобы выбить финансирование под строительство курорта «Армхи». Санаторий был построен в 1927 г. на месте, именуемом Мохде (МохтIе), на высоте 1200 м над уровнем моря, где в более ранние времена ингуши-язычники устраивали всенародные праздники. Его труду благодарны многие, кто лечился в санатории Армхи от различных заболеваний. Абдул-Гамид Джамбулатович очень гордился этим санаторием. В день закладки фундамента санатория на плите была высечена надпись с его именем.
Под его руководством была построена подъездная дорога к курорту, железобетонный арочный мост через р. Терек и два деревянных моста через р. Армхи. По его предложению была построена лечебница в с. Средние Ачалуки и Ачалукский завод минеральных вод.
2yw6u9x2cu1295gr9h8dmsh7avl7x2z
54600
54599
2022-08-13T04:02:12Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{цхьа тайпанцӀи яраш|ТӀонганаькъан}}
'''ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид''' ({{Lang-ru|Тангиев Абдул-Гамид Джамбулатович}})
== Вахар ==
ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид ваьв 1902 шера [[Мочкъий-Юрт]]а ТӀонганаькъан Жамбулата дезале. ЗӀамига волча хана [[хьужаре]] ихав. 1910 шера эрсий мотт Ӏомабе вола а венна, [[Владикавказское реальное училище|Буро тӀарча боккъонца йолча дешарче]] деша хайнав Ӏабдул-Хьамид.
Жамбулат [[купец|купче]] хиннав, цо 1915 шера [[Буро]] тӀа, тахан Такоева яхача [[урам]]а тӀа шозза вӀаштӀардаь, 63 цӀа дола цӀенош даь хиннад. Лохерча гӀата тӀа [[гостиница|гостиницеи]], [[торговый дом|таьрга фусами]] хиннад, хӀаьта лакхехьа нах баха цӀенче хиннай. 1916 шера кхелхав.
Да дӀаваьлча, дешар дитад Ӏабдул-Хьамида. [[Февральская революция 1917 года|ГӀовттам хилалехь]] Буро тӀа баьхача ТӀонганаькъан дезала юха Мочкъий-Юрта Ӏобаха бийзаб, хӀана аьлча гӀазкхашеи хӀирашеи зулам дара кхерам хиннаб царна.
15-летнего возраста (с 1917 по 1920 г.) Абдул-Гамид Тангиев участвовал в гражданской войне в Терской области в составе ингушских партизанских повстанческих сил на стороне большевиков.
В 1920 г. вступил в РКП (б), добровольцем вступил в Красную Армию и принимал участие в боях в различных регионах России. Являлся сотрудником ЧК. Демобилизовался в 1924 г.
После образования Ингушской автономной области в 1924-1928 гг. являлся членом Президиума Исполкома Ингушской АО. Одновременно возглавлял Ингушскую страховую кассу, а затем – областной отдел здравоохранения.
Находясь на этом посту, Абдул-Гамид Джамбулатович приложил много усилий, чтобы выбить финансирование под строительство курорта «Армхи». Санаторий был построен в 1927 г. на месте, именуемом Мохде (МохтIе), на высоте 1200 м над уровнем моря, где в более ранние времена ингуши-язычники устраивали всенародные праздники. Его труду благодарны многие, кто лечился в санатории Армхи от различных заболеваний. Абдул-Гамид Джамбулатович очень гордился этим санаторием. В день закладки фундамента санатория на плите была высечена надпись с его именем.
Под его руководством была построена подъездная дорога к курорту, железобетонный арочный мост через р. Терек и два деревянных моста через р. Армхи. По его предложению была построена лечебница в с. Средние Ачалуки и Ачалукский завод минеральных вод.
s5endg846t27xccnq2xnz30iq1o36gu
54602
54600
2022-08-13T04:11:51Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{цхьа тайпанцӀи яраш|ТӀонганаькъан}}
'''ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид''' ({{Lang-ru|Тангиев Абдул-Гамид Джамбулатович}})
== Вахар ==
ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид ваьв 1902 шера [[Мочкъий-Юрт]]а ТӀонганаькъан Жамбулата дезале. ЗӀамига волча хана [[хьужаре]] ихав. 1910 шера эрсий мотт Ӏомабе вола а венна, [[Владикавказское реальное училище|Буро тӀарча боккъонца йолча дешарче]] деша хайнав Ӏабдул-Хьамид.
Жамбулат [[купец|купче]] хиннав, цо 1915 шера [[Буро]] тӀа, тахан Такоева яхача [[урам]]а тӀа шозза вӀаштӀардаь, 63 цӀа дола цӀенош даь хиннад. Лохерча гӀата тӀа [[гостиница|гостиницеи]], [[торговый дом|таьрга фусами]] хиннад, хӀаьта лакхехьа нах баха цӀенче хиннай. 1916 шера кхелхав.
Да дӀаваьлча, дешар дитад Ӏабдул-Хьамида. [[Февральская революция 1917 года|ГӀовттам хилалехь]] Буро тӀа баьхача ТӀонганаькъан дезала юха Мочкъий-Юрта Ӏобаха бийзаб, хӀана аьлча гӀазкхашеи хӀирашеи зулам дара кхерам хиннаб царна.
15-летнего возраста (с 1917 по 1920 г.) Абдул-Гамид Тангиев участвовал в гражданской войне в Терской области в составе ингушских партизанских повстанческих сил на стороне большевиков.
В 1920 г. вступил в РКП (б), добровольцем вступил в Красную Армию и принимал участие в боях в различных регионах России. Являлся сотрудником ЧК. Демобилизовался в 1924 г.
После образования Ингушской автономной области в 1924-1928 гг. являлся членом Президиума Исполкома Ингушской АО. Одновременно возглавлял Ингушскую страховую кассу, а затем – областной отдел здравоохранения.
Находясь на этом посту, Абдул-Гамид Джамбулатович приложил много усилий, чтобы выбить финансирование под строительство курорта «Армхи». Санаторий был построен в 1927 г. на месте, именуемом Мохде (МохтIе), на высоте 1200 м над уровнем моря, где в более ранние времена ингуши-язычники устраивали всенародные праздники. Его труду благодарны многие, кто лечился в санатории Армхи от различных заболеваний. Абдул-Гамид Джамбулатович очень гордился этим санаторием. В день закладки фундамента санатория на плите была высечена надпись с его именем.
Под его руководством была построена подъездная дорога к курорту, железобетонный арочный мост через р. Терек и два деревянных моста через р. Армхи. По его предложению была построена лечебница в с. Средние Ачалуки и Ачалукский завод минеральных вод.
== ТӀатовжамаш ==
* [[Коазой Дауда Нурдин]] // [http://23021944.ru/load/zorba/zhizn_abdul_gamida_dzhambulatovicha_tangieva/2-1-0-415 Жизнь Абдул-Гамида Джамбулатовича Тангиева]
1w95lp9y6wkrbp52doyw06on1lgeahf
54603
54602
2022-08-13T05:15:08Z
Ӏабдуррашид
1210
wikitext
text/x-wiki
{{цхьа тайпанцӀи яраш|ТӀонганаькъан}}
'''ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид''' ({{Lang-ru|Тангиев Абдул-Гамид Джамбулатович}})
{{Персона
|имя =
|оригинал имени =
|имя при рождении =
|полное имя =
|изображение =
|ширина =
|описание изображения =
|дата рождения = 1902
|место рождения = {{МестоРождения|Мочкъий-Юрт|Мочкъий-Юрта}}, [[Шолжа ралс]], [[Тийрка область]]
|дата смерти = 1984
|место смерти = {{МестоСмерти|}}<!-- Не используйте флаги для указания мест рождения и смерти -->
|гражданство =
|подданство =
|род деятельности =
|отец =
|мать =
|супруга =
|дети =
|награды и премии =
|автограф =
|сайт =
|викисклад =
}}
== Вахар ==
ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид ваьв 1902 шера [[Мочкъий-Юрт]]а ТӀонганаькъан Жамбулата дезале. ЗӀамига волча хана [[хьужаре]] ихав. 1910 шера эрсий мотт Ӏомабе вола а венна, [[Владикавказское реальное училище|Буро тӀарча боккъонца йолча дешарче]] деша хайнав Ӏабдул-Хьамид.
Жамбулат [[купец|купче]] хиннав, цо 1915 шера [[Буро]] тӀа, тахан Такоева яхача [[урам]]а тӀа шозза вӀаштӀардаь, 63 цӀа дола цӀенош даь хиннад. Лохерча гӀата тӀа [[гостиница|гостиницеи]], [[торговый дом|таьрга фусами]] хиннад, хӀаьта лакхехьа нах баха цӀенче хиннай. 1916 шера кхелхав.
Да дӀаваьлча, дешар дитад Ӏабдул-Хьамида. [[Февральская революция 1917 года|ГӀовттам хилалехь]] Буро тӀа баьхача ТӀонганаькъан дезала юха Мочкъий-Юрта Ӏобаха бийзаб, хӀана аьлча гӀазкхашеи хӀирашеи зулам дара кхерам хиннаб царна.
15-летнего возраста (с 1917 по 1920 г.) Абдул-Гамид Тангиев участвовал в гражданской войне в Терской области в составе ингушских партизанских повстанческих сил на стороне большевиков.
В 1920 г. вступил в РКП (б), добровольцем вступил в Красную Армию и принимал участие в боях в различных регионах России. Являлся сотрудником ЧК. Демобилизовался в 1924 г.
После образования Ингушской автономной области в 1924-1928 гг. являлся членом Президиума Исполкома Ингушской АО. Одновременно возглавлял Ингушскую страховую кассу, а затем – областной отдел здравоохранения.
Находясь на этом посту, Абдул-Гамид Джамбулатович приложил много усилий, чтобы выбить финансирование под строительство курорта «Армхи». Санаторий был построен в 1927 г. на месте, именуемом Мохде (МохтIе), на высоте 1200 м над уровнем моря, где в более ранние времена ингуши-язычники устраивали всенародные праздники. Его труду благодарны многие, кто лечился в санатории Армхи от различных заболеваний. Абдул-Гамид Джамбулатович очень гордился этим санаторием. В день закладки фундамента санатория на плите была высечена надпись с его именем.
Под его руководством была построена подъездная дорога к курорту, железобетонный арочный мост через р. Терек и два деревянных моста через р. Армхи. По его предложению была построена лечебница в с. Средние Ачалуки и Ачалукский завод минеральных вод.
== ТӀатовжамаш ==
* [[Коазой Дауда Нурдин]] // [http://23021944.ru/load/zorba/zhizn_abdul_gamida_dzhambulatovicha_tangieva/2-1-0-415 Жизнь Абдул-Гамида Джамбулатовича Тангиева]
5wbuojdvbzzqkuoq3kastuvshhgzs3j
54620
54603
2022-08-13T09:56:30Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
{{цхьа тайпанцӀи яраш|ТӀонганаькъан}}
{{Персона
|имя =
|оригинал имени =
|имя при рождении =
|полное имя =
|изображение =
|ширина =
|описание изображения =
|дата рождения = 1902
|место рождения = {{МестоРождения|Мочкъий-Юрт|Мочкъий-Юрта}}, [[Шолжа ралс]], [[Тийрка область]]
|дата смерти = 1984
|место смерти = {{МестоСмерти|}}
|гражданство = {{Флагификация|Россе импери}}
|подданство =
|род деятельности =
|отец =
|мать =
|супруга =
|дети =
|награды и премии =
|автограф =
|сайт =
|викисклад =
}}
'''ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид''' ({{Lang-ru|Тангиев Абдул-Гамид Джамбулатович}})
== Биографи ==
ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид ваьв 1902 шера [[Мочкъий-Юрт]]а ТӀонганаькъан Жамбулата дезале. ЗӀамига волча хана [[хьужаре]] ихав. 1910 шера эрсий мотт Ӏомабе вола а венна, [[Владикавказское реальное училище|Буро тӀарча боккъонца йолча дешарче]] деша хайнав Ӏабдул-Хьамид.
Жамбулат [[купец|базархо]] хиннав, цо 1915 шера [[Буро]] тӀа, тахан Такоева яхача [[урам]]а тӀа шозза вӀаштӀардаь, 63 цӀа дола цӀенош даь хиннад. Лохерча гӀата тӀа [[гостиница|гостиницеи]], [[торговый дом|таьрга фусами]] хиннад, хӀаьта лакхахьа нах баха цӀенче хиннай. 1916 шера кхелхав.
Да дӀаваьлча, дешар дитад Ӏабдул-Хьамида. [[Февральская революция 1917 года|ГӀовттам хилалехь]] Буро тӀа баьхача ТӀонганаькъан дезала юха Мочкъий-Юрта Ӏобаха бийзаб, хӀана аьлча гӀазкхашеи хӀирашеи зулам дара кхерам хиннаб царна.
15-летнего возраста (с 1917 по 1920 г.) Абдул-Гамид Тангиев участвовал в гражданской войне в Терской области в составе ингушских партизанских повстанческих сил на стороне большевиков.
В 1920 г. вступил в РКП (б), добровольцем вступил в Красную Армию и принимал участие в боях в различных регионах России. Являлся сотрудником ЧК. Демобилизовался в 1924 г.
После образования Ингушской автономной области в 1924-1928 гг. являлся членом Президиума Исполкома Ингушской АО. Одновременно возглавлял Ингушскую страховую кассу, а затем – областной отдел здравоохранения.
Находясь на этом посту, Абдул-Гамид Джамбулатович приложил много усилий, чтобы выбить финансирование под строительство курорта «Армхи». Санаторий был построен в 1927 г. на месте, именуемом Мохде (МохтIе), на высоте 1200 м над уровнем моря, где в более ранние времена ингуши-язычники устраивали всенародные праздники. Его труду благодарны многие, кто лечился в санатории Армхи от различных заболеваний. Абдул-Гамид Джамбулатович очень гордился этим санаторием. В день закладки фундамента санатория на плите была высечена надпись с его именем.
Под его руководством была построена подъездная дорога к курорту, железобетонный арочный мост через р. Терек и два деревянных моста через р. Армхи. По его предложению была построена лечебница в с. Средние Ачалуки и Ачалукский завод минеральных вод.
== ТӀатовжамаш ==
* [[Коазой Дауда Нурдин]] // [http://23021944.ru/load/zorba/zhizn_abdul_gamida_dzhambulatovicha_tangieva/2-1-0-415 Жизнь Абдул-Гамида Джамбулатовича Тангиева]
f8yyhvywa99baa9wynd3msvrmyxqjor
54621
54620
2022-08-13T10:30:42Z
Adam-Yourist
33
/* ТӀатовжамаш */
wikitext
text/x-wiki
{{цхьа тайпанцӀи яраш|ТӀонганаькъан}}
{{Персона
|имя =
|оригинал имени =
|имя при рождении =
|полное имя =
|изображение =
|ширина =
|описание изображения =
|дата рождения = 1902
|место рождения = {{МестоРождения|Мочкъий-Юрт|Мочкъий-Юрта}}, [[Шолжа ралс]], [[Тийрка область]]
|дата смерти = 1984
|место смерти = {{МестоСмерти|}}
|гражданство = {{Флагификация|Россе импери}}
|подданство =
|род деятельности =
|отец =
|мать =
|супруга =
|дети =
|награды и премии =
|автограф =
|сайт =
|викисклад =
}}
'''ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид''' ({{Lang-ru|Тангиев Абдул-Гамид Джамбулатович}})
== Биографи ==
ТӀонганаькъан Ӏабдул-Хьамид ваьв 1902 шера [[Мочкъий-Юрт]]а ТӀонганаькъан Жамбулата дезале. ЗӀамига волча хана [[хьужаре]] ихав. 1910 шера эрсий мотт Ӏомабе вола а венна, [[Владикавказское реальное училище|Буро тӀарча боккъонца йолча дешарче]] деша хайнав Ӏабдул-Хьамид.
Жамбулат [[купец|базархо]] хиннав, цо 1915 шера [[Буро]] тӀа, тахан Такоева яхача [[урам]]а тӀа шозза вӀаштӀардаь, 63 цӀа дола цӀенош даь хиннад. Лохерча гӀата тӀа [[гостиница|гостиницеи]], [[торговый дом|таьрга фусами]] хиннад, хӀаьта лакхахьа нах баха цӀенче хиннай. 1916 шера кхелхав.
Да дӀаваьлча, дешар дитад Ӏабдул-Хьамида. [[Февральская революция 1917 года|ГӀовттам хилалехь]] Буро тӀа баьхача ТӀонганаькъан дезала юха Мочкъий-Юрта Ӏобаха бийзаб, хӀана аьлча гӀазкхашеи хӀирашеи зулам дара кхерам хиннаб царна.
15-летнего возраста (с 1917 по 1920 г.) Абдул-Гамид Тангиев участвовал в гражданской войне в Терской области в составе ингушских партизанских повстанческих сил на стороне большевиков.
В 1920 г. вступил в РКП (б), добровольцем вступил в Красную Армию и принимал участие в боях в различных регионах России. Являлся сотрудником ЧК. Демобилизовался в 1924 г.
После образования Ингушской автономной области в 1924-1928 гг. являлся членом Президиума Исполкома Ингушской АО. Одновременно возглавлял Ингушскую страховую кассу, а затем – областной отдел здравоохранения.
Находясь на этом посту, Абдул-Гамид Джамбулатович приложил много усилий, чтобы выбить финансирование под строительство курорта «Армхи». Санаторий был построен в 1927 г. на месте, именуемом Мохде (МохтIе), на высоте 1200 м над уровнем моря, где в более ранние времена ингуши-язычники устраивали всенародные праздники. Его труду благодарны многие, кто лечился в санатории Армхи от различных заболеваний. Абдул-Гамид Джамбулатович очень гордился этим санаторием. В день закладки фундамента санатория на плите была высечена надпись с его именем.
Под его руководством была построена подъездная дорога к курорту, железобетонный арочный мост через р. Терек и два деревянных моста через р. Армхи. По его предложению была построена лечебница в с. Средние Ачалуки и Ачалукский завод минеральных вод.
== ТӀатовжамаш ==
* {{cite web|url= http://23021944.ru/load/zorba/zhizn_abdul_gamida_dzhambulatovicha_tangieva/2-1-0-415|title= Жизнь Абдул-Гамида Джамбулатовича Тангиева|author= [[Коазой Дауда Нурдин|Коазой Н.]]|date= |website= 23021944.ru|publisher= |accessdate=2022-08-12 |lang=ru}}
n5353tl1j1exirowkcym7hexv630mtb
ТӀонганаькъан (нах)
0
12766
54601
2022-08-13T04:09:40Z
Ӏабдуррашид
1210
Керда оагIув: «[[ТӀонганаькъан]] тайпах бола цӀихеза нах. * [[ТӀонганаькъан ЯсаӀий Хьамзат]] — гӀалгӀай [[Ӏаламсаг]], [[Сийдолча КъорӀан Тафсир]] оттадаьрех ва. * [[ТӀонганаькъан ЯсаӀий Марем]] — [[ГӀалгӀайче (телекомпани)|ПТРК]] болхло, массехк гӀалгӀай меттала йола [[хьокхаче]]...»
wikitext
text/x-wiki
[[ТӀонганаькъан]] тайпах бола цӀихеза нах.
* [[ТӀонганаькъан ЯсаӀий Хьамзат]] — гӀалгӀай [[Ӏаламсаг]], [[Сийдолча КъорӀан Тафсир]] оттадаьрех ва.
* [[ТӀонганаькъан ЯсаӀий Марем]] — [[ГӀалгӀайче (телекомпани)|ПТРК]] болхло, массехк гӀалгӀай меттала йола [[хьокхаче]] дӀахьош я.
* [[ТӀонганаькъан Жамбулата Ӏабдул-Хьамид]] — гӀалгӀай юкъарлен а политика а къахьегамхо, [[Нохч-ГӀалгӀай АССР]] меттаоттаеш кхеллача Оргкомитета доакъашхо, [[Ӏарамхий (курорт|«Ӏарамхий» курорт]] хьайийла́р.
[[ОагӀат:ТӀонганаькъан]]
2htbhrdbuw9b9y644zuxucuskbbumja
Ло:Шин нийссаьнилга къовлорга чу
10
12767
54605
2022-08-13T08:10:51Z
Adam-Yourist
33
Керда оагIув: «{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#if: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#if: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>yesno|{{{все|}}}}} | {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#ifeq: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#invoke:String|find|source={{{1|}}}|target=[%[%]]|plain=false}} | 0 || x }} | {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#ifeq: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>Str left|{{{1|}}}|2}} | {{<includeonly>safesubst:</includeo...»
wikitext
text/x-wiki
{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#if:
{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#if: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>yesno|{{{все|}}}}}
| {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#ifeq: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#invoke:String|find|source={{{1|}}}|target=[%[%]]|plain=false}} | 0 || x }}
| {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#ifeq: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>Str left|{{{1|}}}|2}} | {{<includeonly>safesubst:</includeonly>хх}} | x }}
}}
| {{{1|}}} | [[{{{1|}}}{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#if: {{{2|}}} | {{<includeonly>safesubst:</includeonly>!}}{{{2}}} }}]]
}}<noinclude>{{doc}}</noinclude>
jtw0tjv3aiiflc8boy3gn8uekwl9e7i
54606
54605
2022-08-13T08:11:59Z
Adam-Yourist
33
Adam-Yourist доакъашхочо [[Ло:В 2 кв. скобках]] яхача оагӏон цӀи хийцай укх цӏерах → [[Ло:Шин къовлорга чу]]
wikitext
text/x-wiki
{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#if:
{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#if: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>yesno|{{{все|}}}}}
| {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#ifeq: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#invoke:String|find|source={{{1|}}}|target=[%[%]]|plain=false}} | 0 || x }}
| {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#ifeq: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>Str left|{{{1|}}}|2}} | {{<includeonly>safesubst:</includeonly>хх}} | x }}
}}
| {{{1|}}} | [[{{{1|}}}{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#if: {{{2|}}} | {{<includeonly>safesubst:</includeonly>!}}{{{2}}} }}]]
}}<noinclude>{{doc}}</noinclude>
jtw0tjv3aiiflc8boy3gn8uekwl9e7i
54608
54606
2022-08-13T08:22:05Z
Adam-Yourist
33
Adam-Yourist доакъашхочо [[Ло:Шин къовлорга чу]] яхача оагӏон цӀи хийцай укх цӏерах → [[Ло:Шин нийссаьнилга къовлорга чу]]
wikitext
text/x-wiki
{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#if:
{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#if: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>yesno|{{{все|}}}}}
| {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#ifeq: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#invoke:String|find|source={{{1|}}}|target=[%[%]]|plain=false}} | 0 || x }}
| {{<includeonly>safesubst:</includeonly>#ifeq: {{<includeonly>safesubst:</includeonly>Str left|{{{1|}}}|2}} | {{<includeonly>safesubst:</includeonly>хх}} | x }}
}}
| {{{1|}}} | [[{{{1|}}}{{<includeonly>safesubst:</includeonly>#if: {{{2|}}} | {{<includeonly>safesubst:</includeonly>!}}{{{2}}} }}]]
}}<noinclude>{{doc}}</noinclude>
jtw0tjv3aiiflc8boy3gn8uekwl9e7i
Ло:В 2 кв. скобках
10
12768
54607
2022-08-13T08:11:59Z
Adam-Yourist
33
Adam-Yourist доакъашхочо [[Ло:В 2 кв. скобках]] яхача оагӏон цӀи хийцай укх цӏерах → [[Ло:Шин къовлорга чу]]
wikitext
text/x-wiki
#ластар [[Ло:Шин къовлорга чу]]
evfexjbvzuefuwyb3lxyd447lgvphrx
54610
54607
2022-08-13T08:22:49Z
Adam-Yourist
33
Перенаправление изменено с [[Ло:Шин къовлорга чу]] на [[Ло:Шин нийссаьнилга къовлорга чу]]
wikitext
text/x-wiki
#ластар [[Ло:Шин нийссаьнилга къовлорга чу]]
rbx01zav8pohaalm09juuotxz4fy6yu
Ло:Шин къовлорга чу
10
12769
54609
2022-08-13T08:22:05Z
Adam-Yourist
33
Adam-Yourist доакъашхочо [[Ло:Шин къовлорга чу]] яхача оагӏон цӀи хийцай укх цӏерах → [[Ло:Шин нийссаьнилга къовлорга чу]]
wikitext
text/x-wiki
#ластар [[Ло:Шин нийссаьнилга къовлорга чу]]
rbx01zav8pohaalm09juuotxz4fy6yu
Ло:Шин нийссаьнилга къовлорга чу/doc
10
12770
54611
2022-08-13T08:23:12Z
Adam-Yourist
33
Керда оагIув: «{{docpage}} Шаблон викифицирует первый параметр, если он еще не викифицирован. По умолчанию проверяется только наличие {{code|{{хх}}}} в начале строки. Параметр {{para|все}} позволяет проверять всю строку. == Примеры == * {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|[[2009 год]]}}</nowiki>}} * {{demo|<nowiki>{{в...»
wikitext
text/x-wiki
{{docpage}}
Шаблон викифицирует первый параметр, если он еще не викифицирован. По умолчанию проверяется только наличие {{code|{{хх}}}} в начале строки. Параметр {{para|все}} позволяет проверять всю строку.
== Примеры ==
* {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|[[2009 год]]}}</nowiki>}}
* {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|2009 год}}</nowiki>}}
* {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|2009 год|2009}}</nowiki>}}
Сравнение работы с параметром {{para|все|1}}:
{| class="wikitable"
|-
! colspan="2" | По умолчанию
! colspan="2" | {{para|все|1}}
|-
! Вики-текст !! Результат !! Вики-текст !! Результат
|-
| {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|2009 [[год]]}}</nowiki>|br=<td>}}
| {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|2009 [[год]]|все=1}}</nowiki>|br=<td>}}
|-
| {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|{{iw|20009 год}}}}</nowiki>|br=<td>}}
| {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|{{iw|20009 год}}|все=1}}</nowiki>|br=<td>}}
|-
| {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|[[2009 год]]}}</nowiki>|br=<td>}}
| {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|[[2009 год]]|все=1}}</nowiki>|br=<td>}}
|-
| {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|2009 год}}</nowiki>|br=<td>}}
| {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|2009 год|все=1}}</nowiki>|br=<td>}}
|-
| {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|2009 год|2009}}</nowiki>|br=<td>}}
| {{demo|<nowiki>{{в 2 кв. скобках|2009 год|2009|все=1}}</nowiki>|br=<td>}}
|}
== См. также ==
* {{t|Автоссылка}}
{{шаблоны обработки строк|вставка и замена}}
ftnbrk5kntu5m0cd76dkd52q3tpw2fk
ОагӀат:ГӀалгӀайчен курорташ
14
12771
54618
2022-08-13T09:29:26Z
Adam-Yourist
33
Керда оагIув: «[[ОагӀат:Эрсечен курорташ]]»
wikitext
text/x-wiki
[[ОагӀат:Эрсечен курорташ]]
aljazfy89g9ah9xccvmtcxtgr94vsz1
54619
54618
2022-08-13T09:48:12Z
Adam-Yourist
33
wikitext
text/x-wiki
[[ОагӀат:Эрсечен курорташ|ГӀалгӀайче]]
[[ОагӀат:ГӀалгӀайчен географи]]
[[ОагӀат:ГӀалгӀайче йола туризм]]
[[ОагӀат:ГӀалгӀайче дола унахцӀенал лораяр]]
66dw4cjcjm2v7ustydeuxu2f2r8ms1f