Wikipedia hawiki https://ha.wikipedia.org/wiki/Babban_shafi MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Media Special Talk User User talk Wikipedia Wikipedia talk File File talk MediaWiki MediaWiki talk Template Template talk Help Help talk Category Category talk TimedText TimedText talk Module Module talk Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk Zariya 0 1766 164505 155869 2022-08-07T16:12:43Z Musa Namadi 18511 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Kanogate2.jpg|thumb|right|250px|Gidan sarkin Zazzau.]] [[File:Zaria Wall.jpg|thumb|ganuwar Zaria]] '''Zariya''' (ko kuma da [[turanci]] '''Zaria''', sai kuma '''Zazzau''' laƙabin ta kenan) Zaria gari ne dake cikin arewacin Najeriya, karamar hukuma ce a cikin jihar [[Kaduna]], tana da iyaka da [[Funtua|Funtuwa]], babban birnin [[Kaduna]] da kuma [[Igabi]], duka a ƙasar [[Najeriya]]. A bisa ga ƙidayar jama'a na shekarar ta 2006, jimillar mutane dubu ɗari bakwai da sittin ne a garin Zariya, amman daga bisani an ƙimanta yawan su a shekara ta 2017, ga jimillar mutane miliyan ɗaya. Birnin Zariya kilomita ɗari biyu da sittin ne daga [[Abuja]], kilomita tamanin ne daga [[Kaduna (birni)|Zariya,]] kilomita ɗari ɗaya da sittin ne daga [[Kano (birni)|Kano]].<ref>http://www.britannica.com/eb/article-9078266/Zaria</ref> garin Zazzau an saka masa suna ne daga [[Sarauniya Amina]].<ref>https://www.britannica.com/place/Zaria-Nigeria</ref> == Tarihi == Asalin zaria sarakunan Haɓe ne ke mulkin su, wanda su ka yi sarauta tun daga shekara ta 1505 zuwa 1802, A shekara ta 1804 ne Shehu Usman Ɗan Fodiyo yayi jihadi, inda ya yaƙi sarkin gobir mai suna [[Yunfa]], a [[Yaƙin Ƙwoto]], daga nan ne ya fara yaɗa sarautarsa da musulunci zuwa masarautun Hausawa, A garin zariya akwai [[Mallam Musa|Malam Musa]] wanda ya daɗe yana da’awar zuwa ga addinin musulunci, Malam Musa Bafillatani ne, Jin Jihadin Usman Ɗan Fodiyo yasa shima ya karɓa Tuta daga Usman Ɗan Fodiyo.Da Malam Musa da Yamusa mutumin fulani Barno suka doso Zariya suka yaƙi sarki Makau ɗan ƙabilar Haɓe, Makau sai ya gudu shi da mutanensa zuwa Zuba, wani gari ne na Gwari da Koro a yankin [[Abuja]] a yau, Malam Musa sai ya zama Sarkin zazzau na farko daga ƙabilar Fulani, bayan rasuwarsa sai aka naɗa Yamusa a shekarar ta 1821 a matsayin sarkin zazzau, shi kuma fulanin Barno ne, daga nan ne Bare-Bari da Fulanin Mallawa suka fara sarauta a kasar zazzau.<ref name=":0">professor lavers collection: zaria province.</ref> Birni ne a kasar [[Hausa]] wanda kuma yana ɗaya daga cikin garuruwan da Shehu Usman ya bada tuta kuma addinin [[musulunci]] ya tabbata. Birni ne mai dadin zama saboda yanayinsa gashi kuma cibiyar ilimin addini dana boko a arewacin [[Najeriya]].Wannan gari Allah ya albarkace shi da ƙasa ta noma da kuma ilimin addinin musulunci dana zamani wanda a dalilin haka ne baƙi daga maƙotan garin suke zuwa domin neman ilimi kai harma da na ƙasashen waje da kuma mutanen garin Zariya su kansu, Waɗannan garuruwa a wancen lokacin duka suna ƙarƙashin mulkin garin zazzau ne, inda Zariya take a matsayin babban birni, amman yanzu wasu daga cikin waɗannan garuruwan basa ƙarƙashin zazzau.<ref name=":0" /> {| class="wikitable sortable" |+ !s/n !Garuruwa !Garuruwa ! |- |1-2 |Anchau |Zaria | |- |3-4 | |Soba | |- |5-6 |Damo |Likoro | |- |7-8 |Ɗan Alhaji |Igabe/Igabi | |- |9-10 |Garu |Ikara | |- |11-12 |Gimba |Zuntu | |- |13-14 |Giwa |Richifa | |- |15-16 |Fatika |Kargi | |- |17-18 |Funkwi |Kauru | |- |19-20 |Ɗan Maliki |Lere | |- |21-22 |Durum |Kubau | |- |23-24 |Ɗan Lawal |Kudan | |- |25-26 |Faki |Kuadaru | |} === Mutane === Asalin mulkin Zariya yana ƙarƙashin Sarakunan [[haɓe]] ne, ana kiran garin da zazzau, zakzak ko zegzeg, dukkan waɗannan sunayen ana kiran garin zazzau da shi, amman daga bisani sunan zazzau ya canza zuwa Zariya, A inda kuma sarautar aka fi kiranta da zazzau, shiyasa sarkin garin ake kiran shi da sarkin zazzau, mutanen da suka fito daga garin ana kiransu da suna Bazazzagi, jam’i kuma Zazzagawa.<ref name=":0" />. == Sarauta == Asalin mulkin Zariya tana ƙarƙashin Sarakunan [[haɓe]] ne, wadanda ke mulkan masarautan Zazzau, amma daga baya sarakunan Mallawa da fulani suka haɗa hannu da Ƙarfi suka yaƙi sarakunan haɓe a shekarar 1804. Sarakunan Haɓe na farko sun rayu ne a Ƙarni na 15, wadanda a wannan lokacin ba'a iya tina shekarun da sukayi sarauta, amman sarakunan haɓe na biyu sunyi mulki ne a karni na 16, inda aka taskace shekarun mulkin su, har zuwa lokacin da sarakunan Fulani suka yake su, sarkin su na karshe shine [[Makau]] a Zariya, a Gobir kuma shine [[Yunfa]]. {| class="wikitable sortable" |+Sarakunan Haɓe na Farko !s/n !Sarakuna !Shekara |- |1 |Gunguma | |- |2 |Matazo | |- |3 |Tumsah | |- |4 |Tamusa | |- |5 |Suleimanu | |- |6 |Maswaza | |- |7 |Ɗinzaki | |- |8 |Nayoga | |- |9 |Kauchi | |- |10 |Nawainchi | |- |11 |Machikai | |- |12 |Kewo | |- |13 |Bahikarr | |- |14 |Majidada | |- |15 |Dahirahi | |} {| class="wikitable sortable" |+Sarakunan Haɓe na biyu !s/n !Sarakunan Haɓe !Shekara |- |1 |Moman Abdu |1505 – 1530 |- |2 |Gudan Dan Masukanan |1530 – 1532 |- |3 |Nohirr |1532 – 1535 |- |4 |Bakwa Turunku |1535 – 1536 |} <gallery> File:Kanogate2.jpg|Babbabn Kofar Fada na garin Zaria </gallery> == Arziki == === Masana'antu === Garin Zariya an san su da sana’o’i daban daban, Garin jere da kajuma suna ƙarƙashin Zariya, sun yi suna akan saƙa ta hannu.<ref>Maiwada, Salihu and Renne, Elisha P. (2007) "New Technologies of Embroidered Robe Production and Changing Gender Roles in Zaria, Nigeria, 1950–2005" ''Textile History'' 38(1): pp. 25-58, page 25</ref> Abu mai muhimmancin gaske a ƙasar Zariya shine Audiga, wanda ake ɗiba daga Zariya da kano zuwa ƙasashen turawa domin amfanin masana’antu, garin Zariya sun shahara da saƙan kayan sakawa, hula, da kuma rini.<ref>Gihring, Thomas (1984). "Intraurban Activity Patterns among Entrepreneurs in a West African Setting". ''Geografiska Annaler. Series B, Human Geography''. '''66''' (1): 19–20.</ref> === Kasuwanci === Zariya gari ne, na kasuwanci da harkar noma. === Noma === Allah ya ba Zariya kasar noma mai kyau.ana noma masara, doya, dawa, dauro, rake, barkono, shinkafa, dss. === Sufuri === Zariya suna da hanyar sufurin jirgin ƙasa da hada Zariya da garuruwan [[Lagos (birni)|Lagos]] , [[Kano (jiha)|Kano]], [[Abuja]] da kuma [[Kaduna (birni)]].<ref>https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-21364541</ref><ref>https://www.economist.com/news/middle-east-and-africa/21571481-renovated-railway-line-welcome-more-are-still-sorely-needed-slow</ref> == Ilimi == Zyaria cibiya ce ta ilimin addini da boko, a garin ne jami'ar Ahmadu Bello ta ke, bayan ABU akwai makarantun Ilimi kusan 9 a cikin garin Zariya.Kamar; 1. Federal College of Education ((F.c.e)). 2. Nuhu Bamalli Polytechnic. 3. Ameer Shehu Idris. 4. National Institute of transport Technology((Nitt)). 5. Leather Research. 6. Narict 7. National College of Aviation((Ncat)). 8. Napri 9. Institute of Animal research((I.A.R)). Akwai kuma malaman addinin Musulunci manya kaman; 1. Sheikh Mua'azu 2. Sheikh Abdulkadir 3. Sheikh Yahuza Da dai sauran su. == Addini == === Musulunci === Mutanen Zariya ma fi yawansu mabiya addinin Musulunci ne. === Kiristanci === Kasantuwar ma'aikatu na Gwamnatin tarayya a garin Zariya da kuma hanyoyin sufuri da yanayin kasuwanci a garin, hakan ya sa mabiya addinin Kiristiyaniti na ƙara yawa a garin. == Masana'antu == Akwai masana'antu kamar su "Sunseed", Pz, dasau ransu. == Garuruwa == Da a garin Zariya akwai [[Ganuwa]], amma daga baya duk an cire su.<ref>https://web.archive.org/web/20091027035909/http://www.abu.edu.ng/bsn/zaria.php</ref><ref>http://www.abu.edu.ng/bsn/zaria.php</ref><gallery> File:Nigeria-karte-politisch-kaduna.png|Taswiran dake nuna garin Kaduna da yankin Zaria </gallery> == Bibiliyo == * Professor lavers collection: Zaria Province, Arewa House. *Maiwada, Salihu and Renne, Elisha P. (2007) "New Technologies of Embroidered Robe Production and Changing Gender Roles in Zaria, Nigeria, 1950–2005" *Gihring, Thomas (1984). "Intraurban Activity Patterns among Entrepreneurs in a West African Setting". ''Geografiska Annaler. Series B, Human Geography''. *Smith, Michael G. (1960) ''Government in Zazzau 1800–1950'' International African Institute by the Oxford University Press, London, OCLC 293592; reprinted in 1964 and 1970. *Dan Isaacs (28 September 2010). "[https://www.bbc.co.uk/news/world-africa-11418542 Nigeria's emirs: Power behind the throne"]. [[BBC Hausa|BBC]] News. Retrieved 29 September 2010. == Diddigin bayanai na waje == * Fayal masu alaƙa da [[c:Category:Zaria|Zaria]] a [https://commons.wikimedia.org commons.wikimedia.org] *[https://web.archive.org/web/20051225223834/http://www.nigeriacongress.org/fgn/administrative/statedetails.asp?state=Kaduna Asalin tushe] == Manazarta == {{DEFAULTSORT:Zariya}} [[Category:Biranen Najeriya]] [[Category:Kananan hukumomin jihar Kaduna]] 9joixoawix0en3yf0mrpcb02z9hxd4v Sarauniya Amina 0 2490 164565 152749 2022-08-07T21:01:09Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Sarauniya Amina''' Sarauniyar Zazzau ce, ta rayu daga shekara ta alif 1533 zuwa shekara ta alif 1610, ɗaya ce daga cikin yara biyu da sarkin Zazzau Bakwa Turunku ya haifa. Wato ita Amina ɗin da kuma ƙanwarta mai suna Zariya. Ta yi sarautar Zazzau bayan rasuwar mahaifinta, daga shekara ta alif 1509 zuwa shekara ta alif 1522, wato shekarunta sha uku kenan akan karagar mulki. Kuma ita ce mace ta farko da ta mulki masarautar Zazzau, kuma ta shida a cikin sarakunan haɓe waɗanda sukai mulki bayan Addinin [[Musulunci]] ya fara bayyana a ƙasar Zazzau. Har ila yau a cikin jerin sarakunan Zazzau gaba ɗaya ita ce ta ashirin da uku. == Mulki == Ana kallon sarauniya Amina a matsayin mace ƴar siyasa kuma ma’abociya al’ada wacce tayi gagarumin mulki a ƙarni na sha shida a ƙasar hausa,<ref>Kabir, Hajara Muhammad.''Northern women development''. [Nigeria].p.110. <nowiki>ISBN 978-978-906-469-4</nowiki>. </ref> Sarauniya Amina ta shahara matuƙa a ƙasar Hausa da ma yankunan da daular Usmaniyya ta mulka. Ta yi kaiwa da komowa na yaƙe-yaƙe a wurare da dama. Idan aka ɗauki tun daga Zariya har zuwa jahar Abuja akwai ƙananan garuruwa da dama da sarauniya Amina ta kafa, sai dai ba masu girma ba ne, saboda kamar dai wurare ne da ta ci zango a wajen, Jarumtar ta da ƙwazon ta ya kasance abin jinjina ne a kasar Najeriya, Afirka da kuma duniya baki ɗaya. Dangane da batun waje ko kuma garin da Sarauniya Amina ta rasu, a gaskiya babu tabbas, to amma masana tahiri suna kyautata zaton cewa ta rasu ne a can ƙasar Gara, wato ƙasar Igala kenan, wadda ke cikin jihar Kogi a arewacin Najeriya a halin yanzu. Wannan dalili ne ma ya sa ba a san takamaiman inda kabarinta ya ke ba. == Nasaba == Idan aka koma ga maganar zuriyar sarauniya Amina, a gaskiya abu ne mai wuya ace ga waɗansu da suke zuriyarta ne, tun da a gaskiya yadda tarihi ya nuna, sarauniya Amina har ta mutu ba ta yi aure ba. Don haka babu wata shaida dake nuna cewa a ciki ko wajen zazzau akwai wasu da za a iya cewa zuriyarta ne. To sai dai duk da cewa, akwai bayanai masu sarƙaƙiya da kuma saɓani na masana tarihi a game da rayuwar sarauniya Amina, to amma dai magana mafi rinjaye ita ce, Sarauniya Amina ta taɓa wanzuwa a doron ƙasa a matsayin sarauniya a Zazzau. == Diddigin bayanai na waje == * [http://www.dw-world.de/dw/article/0,,4120377,00.html Sarauniya Amina] == Bibiliyo == * Kabir, Hajara Muhammad,. ''Northern women development''. [Nigeria]. [[ISBN]] 978-978-906-469-4. == Manazarta == [[Category:Hausawa]] <references /> [[Category:Sauniya]] [[Category:Ƴan Najeriya]] a0vhjg0b5g2uluasxuj4w78nplm0fdx Bauchi (jiha) 0 2725 164542 162360 2022-08-07T17:23:06Z Bashir Jafar 18514 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:Top view of bauchi state capital Nigeria.jpg|thumb|bauchi]] [[File:Durba banner carrier.jpg|thumb|Al'ummar bauchi a wajen bukukuwan al'ada]] '''Jihar Bauchi''' jiha ce da ke Arewa maso gabashin ƙasar [[Najeriya]]. Ta hada iyaka daga arewa da Kano da Jigawa, jihar Taraba da Plateau daga kudu, Gombe da Yobe daga Gabas, sai kuma Kaduna daga Yamma. Jihar ta samo asalin sunanta ne daga tarihin masarautar Bauchi, wacce itace babban birnin jihar a yau. An kafa Jihar Bauchi a shekarar alif 1976, a yayin da aka rarraba tsohuwar Jihar Arewa maso Gabacin Najeriya. A baya Jihar Bauchi ta mamaye yankin Jihar Gombe, wacce daga bisani ta zamo jiha mai zaman kanta a shekara ta 1996. Bauchi itace jiha ta biyar a fadin kasar, kuma ta bakwai a yawan jama'a. Ta na da yawan fili kimanin kilomita ar,ba’in (49,119) da yawan Jama’a (6,530,000) a bisa kidayar shekara ta 2016. Jihar ta rabu dangane da yanayin kasa zuwa kashi biyu, [[West Sudanian savanna]] daga kudu da kuma semi-desert sahel Savanna daga arewa, da kuma montane Jos Plateau daga kudu maso yammacin Jihar.<ref>"Bauchi | state, Nigeria | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 27 February 2022.</ref> Daga cikin kayatattun wurare a garin sun hada da, [[Yankari National Park]], wani katafaren wajen ajiye dabbobi ne dake kudancin jihar Bauchi inda akwai dabbobi kaman bijimai, burai, barewa zakuna, giwaye da dai sauransu.<ref>"Yankari Game Reserve". ''[[Wildlife Conservation Society|WCS]] Nigeria''. Retrieved 14 December 2021.</ref> Bauchi ne babban birnin jihar [[Bauchi (birni)|Bauchi]]. [[Bala Mohammed|Bala Abdulkadir Mohammed]] shi ne Gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2019 har zuwa yau. Wasu daga cikin dattijan Jihar sun hada da: [[Abubakar Tafawa Balewa]], [[Isa Yuguda]], [[Isah Hamma Misau]], [[Nazif Gamawa]], [[Haruna Ningi]] da [[Ali Wakili]]. Akwai yaruka da dama a yankuna daban daban na Jihar wadanda suka hada da: [[Bole language|Bolewa]], Butawa, da [[Warji language|Warji]] daga yankunan tsakiyar jihar; [[Fula people|Fulani]], [[Kanuri people|Kanuri]], da [[Karai-Karai (language)|Karai-Karai]] daga arewacin garin; Fulani da [[Gera language|Gerawa]] acikin birnin Bauchi da kewayen ta; [[Saya language|Zaar (Sayawa)]] daga kudu; [[Tangale language|Tangale]] daga kudu maso gabas; da kuma Jarawa daga kudu maso yamma. Mafi akasarin mutanen gari (kaso 85%) musulmai ne, da karamin kaso kiristoci 6% da maguzawa 9%.<ref>"Azare Town | Bauchi State". ''www.fmcazare.gov.ng''. Retrieved 27 February 2022.</ref> A farkon shekarun 1800s, Fulani Jihadi sun kwace mafi akasarin garin birnin Bauchi na yau, sannan suka kafa Masarautar Bauchi a karkashin Daular Masarautar Musulunci na Sokoto. A karni na 1900 ne Turawan mulkin mallaka suka mamaye Masarautar kuma suka hade ta a cikin [[Yankin Mulkin Mallaka na Arewacin Najeriya]] wacce daga bisani ta zamo Najeriya karkashin mulkin Turawa, kafin samun 'yanci a shekarar alif 1960. Tun asali, yankin Jihar Bauchi a yau tana cikin Yankin Arewa bayan samun 'yanci har zuwa alif 1967 lokacin da aka raba yankin kuma jihar ta fada karkashin [[Jihar Arewa ta Gabas]].<ref>"Bauchi State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 7 January 2019. Retrieved 27 February 2022.</ref> Bayan rarraba Jihar Arewa ta Gabas, an kafa Jihar Bauchi a ranar 3 ga watan Februrun 1976 tare da sauran jihohi goma. Shekaru ashirin kuma bayan kafata, an hade wasu kananan hukumomi daga yammacin Jihar inda suka samar da Jihar [[Gombe (jiha)|Gombe]]. A matsayinta na jihar da ta dogara da noma, tattalin arzkin Jihar sun ta'allaka ne akan dabbobi da hatsi, kamansu [[Auduga|auduga]], [[Gyaɗa|gyaɗa]], [[Dawa|dawa]], [[Tumatir|tumatiri]] da kuma [[Doya|doya]] tare da cigaba a fannin noman rani na kara habaka samar da abinci tun zamanta jiha. Sannan akwai masana'antu na sarrafa abinci da masana'antun sarrafa kayan abinci na gwan-gwani, da kuma hako ma'adanai kamar tin da columbite, da kuma wuraren bude idanu kamar [[Dajin shakatawa na Yankari]] da koramunta na ''Wikki Springs''.<ref>"Bauchi - state, Nigeria". ''britannica.com''. Archived from the original on 18 October 2014. Retrieved 14 December 2021.</ref> == Asalin Suna == Dangane da tarihi na gargajiya, garin ya samo asali ne daga wani mafarauci mai suna Baushe, wanda ya zauna a yankin kafin zuwan jagoran masarutar na farko wato Yakubu (wacce aka samar a tsakanin alif 1800–10).<ref>"Bauchi - state, Nigeria". ''britannica.com''. Archived from the original on 18 October 2014. Retrieved 30 April 2018.</ref> Jihohin Bauchi da Adamawa sun kasance kasashen 'yanci da kasuwanci ga mutanen Daular Fulani na Sokoto.<ref>Johnston, Hugh A.S. (1967). ''The Fulani Empire of Sokoto''. [[Oxford University Press]]. p. 161. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/0-19-215428-1|<bdi>0-19-215428-1</bdi>]].</ref> == Tarihi == Wurin da ake kira Bauchi ta kasance kafin shakarar alif 1976 gunduma a yankin [[Jihar Arewa ta Gabas]]. Danagne da kidayar shekara ta 2006, Jihar tana da mutane kimanin 4,653,066. Jihar Bauchi ta sama cigaba iri-iri a cikin 'yan shekarun nan. Akwai harshen [[Ajawa language|Ajawa]] da akayi amfani dashi a jihar Bauchi, amma daga bisani ya bace a tsakanin shekarun 1920 da 1940 inda asalin masu amfani da harshe suka sauya zuwa [[Hausa]].<ref>Ajawa language at ''Ethnologue''</ref> A lokacin mulkin Turawa har zuwa samun 'yanci, tana cikin yankin [[Plateau]] da Yankin Arewacin Najeriya, har zuwa 1967 lokacin da aka samar da jihohi, yayin da yankunan Bauchi, [[Borno|Borno]], da [[Adamawa|Adamawa]] suka hade wajen samar da [[Jihar Arewa ta Gabas]]. Bayan samar da Jihar Bauchi a 1976, a lokacin Jihohi biyu Bauchi da Gombe na hade, jihar nada kananan hukumomi 16. Daga bisani an kara yawan kananan hukumomin zuwa 20 sannan daga bisani 23. Haka zalika, a shekara ta 1997, an samar da Jihar Gombe, daga Jihar Bauchi inda aka samu karin kananan hukumomi a kasar, inda aka bar Jihar Bauchi da kananan hukumomi 20 kamar yadda aka zayyano a kasa: == Kananan Hukumomi == Jihar Bauchi nada adadin Kananan hukumomi ashirin (20). Sune: {| class="sortable wikitable" |- ! Karamar Hukuma ! Fadin kasa (km<sup>2</sup>) ! Adadin 2006<br> Mutane ! Cibiyar Karamar Hukuma ! Lambar aika<br>sako |- | [[Bauchi]] | align="right"|3,687 | align="right"|493,810 | [[Bauchi]] | 740 |- | [[Tafawa Balewa, Nigeria|Tafawa Balewa]] | align="right"|2,515 | align="right"|219,988 | [[Bununu, Nigeria|Bununu]] | 740 |- | [[Dass, Nigeria|Dass]] | align="right"|535 | align="right"|89,943 | [[Dass, Nigeria|Dass]] | 740 |- | [[Toro, Nigeria|Toro]] | align="right"|6,932 | align="right"|350,404 | [[Toro, Nigeria|Toro]] | 740 |- | [[Bogoro]] | align="right"|894 | align="right"|84,215 | [[Bogoro]] | 741 |- | [[Ningi, Nigeria|Ningi]] | align="right"|4,625 | align="right"|387,192 | [[Ningi, Nigeria|Ningi]] | 742 |- | [[Warji]] | align="right"|625 | align="right"|114,720 | [[Warji]] | 742 |- | [[Ganjuwa]] | align="right"|5,059 | align="right"|280,468 | [[Kafin Madaki]] | 742 |- | [[Kirfi]] | align="right"|2,371 | align="right"|147,618 | [[Kirfi]] | 743 |- | [[Alkaleri]] | align="right"|5,918 | align="right"|329,424 | [[Alkaleri]] | 743 |- | ''Southern region totals'' | align="right"|''33,161'' | align="right"|''2,497,782'' | | |- | [[Darazo]] | align="right"|3,015 | align="right"|251,597 | [[Darazo]] | 750 |- | [[Misau]] | align="right"|1,226 | align="right"|263,487 | [[Misau]] | 750 |- | [[Giade]] | align="right"|668 | align="right"|156,969 | [[Giade]] | 750 |- | [[Shira, Nigeria|Shira]] | align="right"|1,321 | align="right"|234,014 | [[Yana, Nigeria|Yana]] | 750 |- | [[Jama'are]] | align="right"|493 | align="right"|117,883 | [[Jama'are]] | 751 |- | [[Katagum]] | align="right"|1,436 | align="right"|295,970 | [[Azare]] | 751 |- | [[Itas/Gadau]] | align="right"|1,398 | align="right"|229,996 | [[Itas]] | 751 |- | [[Zaki, Nigeria|Zaki]] | align="right"|1,476 | align="right"|191,457 | [[Katagum]] | 752 |- | [[Gamawa]] | align="right"|2,925 | align="right"|286,388 | [[Gamawa]] | 752 |- | [[Damban]] | align="right"|1,077 | align="right"|150,922 | [[Damban]] | 752 |- | ''Northern region totals'' | align="right"|''15,035'' | align="right"|''2,178,683'' | | |} == Garuruwa == [[Kirfi]] Ta kasance Garine cikin Birnin Bauchi wanda keda aƙalla faɗin aƙalla 700 meters kewaye da gefenta ne rafin Gongola wanda ke isar da ruwa zuwa cikin garin. Wanda ya haɗe da babban kogin [[Benue]]. Gari ne mai tarin albarkoki, a ɓangaren [[Noma]] da [[Kiwo]].<ref name=":0">Haour, Anne., Rossi, Benedetta.p.165</ref> A al’adance ta kasance tana maraba ne kaɗai da mutanen da ake kira Kirfawa kuma ta faɗa ƙarƙashin gundumar [[Hausawa]]. Bincike akan garin Kirfi ya nuna cewa amsoshin da suka ƙunshi al’ada, da [[Addini]] da harkan [[Siyasa]] a ƙasar Hausa ana iya samun sa a garin Kirfi ta garin Bauchi.<ref name=":0" /> == Labarin kasa == Jihar Bauchi ta mamaye fadin kasa kimanin 49,119 km<sup>2</sup> (18,965 sq mi) inda ta mamaye kaso 5.3% na daukakin fadin Najeriya kuma tana zaune akan lambobin wuri na latitudes 9° 3' da 12° 3' arewa da kuma longitudes 8° 50' da [[11° gabas]]. Jihar tana da iyaka da jihohi bakwai, Kano da Jigawa daga arewa, Taraba da Plateau daga Kudu, Gombe da Yobe daga Gabas sai kuma Kaduna daga Yamma. Jihar Bauchi na daga cikin jihohin arewan Najeriya dake da yanayin tsirrai iri biyu, [[Sudan (region)|Sudan savannah]] da kuma [[Sahel|Sahel savannah]]. Haka zalika akwai tsaunuka a kudancin yankin garin, dangane da alakarta da tsaunukan [[Jos Plateau]]. == Adadin jama'a == Akwai yaruka daban daban har guda 55 a garin wanda suka hada da: Gerawa, Sayawa, [[Jarawa language (Nigeria)|Jarawa]], Kirfawa, Turawa [[Bolewa]], Karekare, [[Kanuri people|Kanuri]], Fa'awa, Butawa, Warjawa, Zulawa, Boyawa, Badawa. Amma Fulani ne asalin yaren garin. Hakan na nufin cewa suna da nasu asalin, al'adu, addinai da makamantansu. Akwai kamaiceceniya tsakanin harsunan garin, dangane da ayyuka, al'adu, sutura, da kuma cudanya a tsakaninsu musamman ta hanyar auratanya da kasuwanci. Wasu daga cikin harsunan na da ba'a a tsakaninsu. Misali a tsakanin Fulani da d [[Kanuri people|Kanuri]], [[Jarawa (Nigeria)|Jarawa]] da Sayawa da dai sauransu. Bikin hawan sallah na daya daga cikin muhimman bukukuwa da ke jawo 'yan kallo a duk shekara.<ref>"A 100-Year-Old Muslim Festival of Horse Riding". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Ilimi == [[Jami'ar Abubakar Tafawa Balewa]]<ref>keetu (8 March 2018). "List Of Accredited Courses Offered In ATBU Bauchi". Retrieved 6 August2021.</ref> na nan acikin babban birnin Bauchi.<ref>keetu (8 March 2018). "List Of Accredited Courses Offered In ATBU Bauchi". Retrieved 6 August2021.</ref> Wasu daga cikin wuraren koyarwa sun hada da; Jami'ar Jihar Bauchi,<ref>"List Of BASUG Courses and Programmes Offered - MySchoolGist". ''www.myschoolgist.com''. 9 October 2020. Retrieved 6 August 2021.</ref> [[Abubakar Tatari Ali Polytechnic]]<ref>"Bauchi poly secures accreditation for 53 courses". ''The Nation''. 16 January 2018. Retrieved 27 March 2019.</ref> da kuma [[Federal Polytechnic, Bauchi|Federal Polytechnic, Bauch]]<nowiki/>i.<ref>keetu (23 November 2017). "List Of Accredited Courses Offered In Federal Poly Bauchi". Retrieved 6 August 2021.</ref> == Yaruka == Ire-iren harsunan [[West Chadic language]] da ake amfani dasu a Bauchi sun hada da:<ref>Blench, Roger (2019). ''An Atlas of Nigerian Languages'' (4th ed.). Cambridge: Kay Williamson Educational Foundation.</ref> * [[North Bauchi languages]] * [[South Bauchi languages]] Yarukan Bauchi a jere da kananan hukumominsu.<ref>"Nigeria". ''Ethnologue'' (22 ed.). Retrieved 10 January 2020.</ref> {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Alkaleri || Dass; Bole; Duguri; Giiwo; Guruntum-Mbaaru; Labir; Tangale |- | Bauchi || Bankal; Duguri; Dulbu; Galambu; Gera; Geruma; Giiwo; Guruntum-Mbaaru; Ju; Kir-Balar; Labir; Luri; Mangas; Mbat; Pa'a; Polci; Shiki; Tala; Zangwal |- | Bogoro || Saya |- | Darazo || Bole; Deno; Diri; Giiwo; Mburku; Ngamo; Zumbun |- | Dass || Bankal; Dass; Gwak; Polci; Saya; Shall-Zwall; Zari |- | Dukku || Bole |- | Gamawa || Karekare |- | Ganjuwa || Ciwogai; Gera; Geruma; Jimi; Kariya; Kubi; Miya |- | Kirfi || Bure |- | Misau || Fulato/Borno; Shuwa; Kanuri; Hausa; Fulani |- | Ningi || Diri; Gamo-Ningi; Kudu-Camo; Pa'a; Siri; Warji; Geruma |- | Tafawa Balewa || Sur; Vaghat-Ya-Bijim-Legeri; Zari; Bankal; Gwak; Izere; Saya |- | Toro || Bankal; Dass; Geji; Geruma; Gwa; Gyem; Iguta; Izere; Jere; Lame; Lemoro; Mawa; Panawa; Polci; Sanga; Saya; Shau; Tunzuii; Zari; Zeem; Ziriya |- | Zaki || Bade |} Sauran harsunan Bauchi sun hada da: Ajawa, Beele, Berom, Kanuri, Kwaami, Manga, Pero, da kuma Piya-Kwonci. == Gwamnati == Gwamnan garin shine babban mai zartarwa, tare da fannin shari'a na garin na nan a birnin Bauchi.<ref>"Nigeria". ''Ethnologue'' (22 ed.). Retrieved 10 January 2020.</ref> === Gwamna === Gwamna Bauchi shine Mr. Bala AbdulKadir Mohammed, wanda ya lashe zabe a ranar 9 ga watan March, 2019 a karkashin jam'iyyar PDP. An rantsar dashi a ranar May 29, 2019, wanda hakan tasa ya zamo gwamna na shida a Bauchi a karkashin mulkin dimukradiyya sannan kuma gwamna na 16 gaba daya. Baba Tela ne mataimakin gwamnan Bauchi.<ref>"Huge Crowd Gather for Bala Mohammed's Inauguration in Bauchi". ''THISDAYLIVE''. 29 May 2019. Retrieved 1 April 2022.</ref><ref>"Nigerian States". ''www.worldstatesmen.org''. Retrieved 2 April 2022.</ref> == Sanannun Mutane == * [[Abubakar Tafawa Balewa]], first and only Prime Minister of Nigeria * [[Jude Rabo]], vice-chancellor of Federal University, Wukari == Bibiliyo == * Haour, Anne., Rossi, Benedetta (2010) ''Being and becoming Hausa : interdisciplinary perspectives.Leiden: Brill. [[ISBN]] 978-90-04-1854-25'' [[File:Sumu wildlife park 3.jpg|thumb|Gidan namun daji na bauchi]] [[File:Muhammed Abubakar.png|thumb|manyan mutane a bauchi, Tsohon gwamnan jihar Barr Muhammad Abubakar]] ==Manazarta== {{Reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bauchi}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4o2glu400nnf4t9d4s95mby4sxl9cpf Umaru Musa Yar'Adua 0 2798 164726 156085 2022-08-08T11:31:02Z BnHamid 12586 /* Siyasa */ wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:The Prime Minister, Dr. Manmohan Singh with the President of Nigeria, Mr. Umaru Musa Yar'Adua, at a Ceremonial Reception, at Abuja, Nigeria on October 15, 2007.jpg|thumb|Umaru Musa Yar'Adua a wani babban taro]] [[File:The Prime Minister, Dr. Manmohan Singh with the President of Nigeria, Mr. Umaru Musa Yar'Adua, in a group photo, at Abuja, Nigeria on October 15, 2007.jpg|thumb|Umaru Musa Yar'Adua a wani taro]] '''Umar Musa Yar'adua [[G.C.F.R]]''' (an haife shi a ranar 16 ga watan Agustan shekara ta 1951) a cikin birnin [[Katsina (birni)|Katsina]] da ke arewacin Najeriya.<ref name=":1">"Umaru Musa Yar'Adua | Profile | Africa Confidential". ''www.africa-confidential.com''. Retrieved 2021-04-10.</ref> <ref>"Umaru Yaradua | Encyclopedia.com". ''www.encyclopedia.com''. Retrieved 2021-04-10.</ref> Mahaifinsa ya kasance tsohon ministan birnin [[Lagos (birni)|Lagos]] na farko a jamhuriya ta farko, kuma kafin rasuwar sa shi ne Matawallen Katsina, sarautar da shi marigayin Umaru Musa 'Yar'adua ya gada daga wajen mahaifinsa wato Musa Yar'adua.<ref name=":0">https://www.bbc.com/hausa/mobile/news/2010/09/100922_umaru_yaradua.shtml</ref> Akwai dan uwansa (babban yayan sa) watau Shehu Musa Yar'adua, wanda shi ma shahararren ɗan siyasa ne a kasar Najeriya; kuma shi ya kafa jam'iyyar "PDM" (People's Democratic Movement), Shehu Musa Yar'adua ya rasu a gidan yari a shekarar 1997.<ref name=":1" />. == Ilimi == [[File:The Prime Minister, Dr. Manmohan Singh and the President of Nigeria, Mr. Alhaji Umaru Musa Yaradua with their senior officials, on the sidelines of G-8 Summit at Berlin in Germany on June 7, 2007.jpg|thumb|Shugaba Umaru Musa a wani babban taro a Abuja]] Marigayi Umaru Musa Yar'aduwa ya fara makarantar Firamarensa ne a Rafukka ne a shekara ta 1958, kafin a mayar da shi makarantar sakandare ta kwana da ke karamar hukumar [[Dutsinma]] a shekara ta 1962. Ya kuma halarci kwalejin gwamnati da ke [[Keffi]] daga shekarata 1965 zuwa shekarata 1969. Sai ya wuce kwalejin Barewa a shekarata 1971, inda ya samu takardar shedar karatunsa ta HSC.<ref name=":0" /> Tsohon shugaba 'Yar'aduwa ya halarci [[Jami'ar Ahmadu Bello]] da ke [[Zariya]] daga shekarata 1972 zuwa shekara ta 1978 inda ya samu takardar shedar [[Digiri|Digirinsa]] akan kimiyyar haɗa sinadirai (Chemistry) da Koyarwa, kafin ya koma domin samun babban digiri duk dai akan kimiyyar hada sinadarai (Chemistry). Marigayin yayi bautar ƙasarsa ne a Jihar [[Lagos]] inda ya koyar a makarantar Holy Trinity daga shekarar 1975 zuwa shekara ta 1976.<ref name=":0" /> Bayan da ya kammala aikin yiwa ƙasa hidima ya fara aikin koyarwa kadan-kadan a kwalejin share fagen shiga jami'a da ake kira CAST da ke Zariya a tsakanin shekara ta 1976 zuwa shekara ta 1979. A shekara ta 1983 marigayi Malam Umaru Musa 'Yar'aduwa ya bar aikin koyarwa ya fara aiki da Gonar Sambo Farms a Funtua, da ke a jihar Katsina inda ya zama GM daga shekarata 1983 zuwa shekara ta 1989. Daga shekara ta alif 1984 bayan da Sojoji suka yi juyin mulki, Malam Umaru Musa 'Yar'aduwa an kira shi domin zama wakili a hukumar gudanarwar kanfanoni da hukumomin gwamnati da dama da suka haɗa da hukumar samar da kayan Noma da kwalejin kimiyya da fasaha ta jihar katsina, Bankin Habib,Hamada Carpets,Madara Limited,da kuma kanfanin buga Jaridu da Mujallar The Nation wanda ke Kaduna wanda kuma wansa Marigayi Janar Shehu Musa 'Yar'aduwa ya mallaka. == Siyasa == A lokacin da marigayi Malam Umaru Musa 'Yar'aduwa ya shiga siyasa, ya samu sabani da mahaifinsa, wanda a wancan lokacin yake mataimakin shugaban Jam'iyar NPN, inda shi kuma ya zama wakili a jam'iyar PRP ta Malam [[Aminu Kano]] mai adawa da NPN. A lokacin da Janar Babangida ya kaɗa gangar siyasa ya zama sakataren jam'iyar SDP a jihar ta Katsina kuma ɗan takararta na gwamna, amma kuma ɗan takarar jam'iyar NRC na wancan lokaci Malam Saidu Barda ya kada shi a zaben. To sai dai duk da haka bai hakuri ba inda a shekara ta 1999 Malam Umaru Musa 'Yar'aduwa ya tsaya takarar muƙamin gwamnan jihar ta Katsina kuma ya samu nasara a ƙarƙashin jam'iyar PDP, Haka kuma ya sake samun nasara a zaɓen da aka yi a shekara ta 2003. [[File:The Prime Minister, Dr. Manmohan Singh with the President of Nigeria, Mr. Umaru Musa Yar'Adua, at a Ceremonial Reception, at Abuja, Nigeria on October 15, 2007.jpg|thumb|lokacin da Umaru Musa Yar'adua ya zama shugaban kasa]] A shekarar 2007 Umaru Musa 'Yar'aduwa ya zama ɗan takarar muƙamin shugaban ƙasa na Jam'iyar PDP bayan ya samu taimakon tsohon shugaban ƙasa Cif [[Olusegun Obasanjo]] ya zama shugaban ƙasa a ranar 29 ga watan Mayun shekarar 2007, wannan ya bashi daman sanya rigar siyasa na koli a shekarar. <ref>Kabir, Hajara Muhammad. ''Northern women development''. [Nigeria]. p. 138 <nowiki>ISBN 978-978-906-469-4</nowiki>.</ref> [[File:The Prime Minister, Dr. Manmohan Singh with the President of Nigeria, Mr. Umaru Musa Yar'Adua, in a group photo, at Abuja, Nigeria on October 15, 2007.jpg|thumb|Umaru Musa Yar'adua a wani taro]] To sai dai rashin lafiya da tsohon shugaban ya yi fama da ita, ta sanya bai samu sukunin gudanar da harkokin mulki kamar yadda ya yi fata ba, musanman ƙudirorinsa guda bakwai daya tsara na ciyar da ƙasar ta Najeriya gaba kafin nan da ƙarni na 2020.<ref>Lagos, Rasheedat Ola in. "Yar'Adua's Seven Point Agenda: any hope for the Nigerian people?". ''In Defence of Marxism''. Retrieved 2021-04-09.</ref> '''Kudurorinsa guda 7 (7 point Agenda)''' A lokacinda marigayi ya zama shugaban kasan Nijeriya ya zayyana kudurorinsa na mulki kyawawa guda bakwai da yake so ya cimma a matsayinsa na shugaba kafin shekara ta 2020<ref name=":1" />, wanda aka sanyawa laqabi da 'mahangar shekarata 2020' watau (Vision 2020),<ref>"Vision 2020, Nigeria - Google Search". ''www.google.com''. Retrieved 2021-04-09</ref>wanda suka hada da; # Samar da isasshiyar wutar lantarki a ko ina a fadin kasa. #Samar da isasshiyan lafiyayyen abinci a kowane sako da loko dake fadin kasar. #Samar da arziki a kasa musamman a harkokin noma, kere-kere da kuma haqe-haqen albarkatun kasa da karafa da kuma sarrafa su a cikin kasar ta Najeria. #Inganta fannin harkokin sufuri ta hanyar gyara hanyoyin da suka samu matsala da kuma ababan hawa zuwa na zamani. #inganta fannin filaye da samar da muhalli da filayen noma, da na manyan masana'antu ga yan Nageria. #SamardaTsaro - acewarsa tabbatar da tsaro wajibi ne don cigaban kasa, domin wanzuwar zaman lafiya kadai kan bunqasa harkokin kasuwancin kasa baki daya da kuma tabbatar da adalci tsakanin talakawa da [[Gwamnatin Tarayya]]. #Ilimi - zai inganta harkokin ilimi a kasa wacce zata riski tsarin ilimi na duniya. Wanda za'a iya cimma wannan buri ne kadai ta hanyar yin gyara managarci a fannin ilimi a Nijeriya. # == Rasuwar sa== Marigayi Malam Umaru Musa 'Yar'adua ya rasu ne a sanadiyar rashin lafiya da ya daɗe yana jinya, ya rasu a ranar 5 ga watan Mayun shekarata 2010 a fadar gwamnati da ke Abuja watanni biyu bayan komowarsa gida daga kasar [[Saudiya]] inda yake jinya. == Iyalin sa == [[File:Turai Yar'Adua.jpg|thumb|Turai 'Yar'adua uwar gidan Umar Musa 'Yar'Adua]] Umaru Musa ya rasu ne ya bar mahaifiyarsa da 'yan'uwansa da matan Aure guda biyu Hajiya [[Turai 'Yar'aduwa]] tare da 'ya'ya bakwai da ya haifa da ita da suka haɗa da mata biyar, da maza biyu. Haka kuma yana da wasu 'ya'ya biyu maza da matarsa ta biyu Hajiya [[Hauwa Umar Radda]]. <ref>https://www.britannica.com/biography/Umaru-Musa-YarAdua</ref> <ref>https://www.bbc.com/hausa/news/2010/09/100922_umaru_yaradua</ref> == Bibiliyo == * Adeniyi, Olusegun, 1965- (2011). ''Power, politics and death : a front-row account of Nigeria under the late President Umaru Musa Yar'Aduwa''. Lagos, Nigeria: Prestige. [[ISBN (identifier)|ISBN]]&nbsp;[[Special:BookSources/978-978-50726-0-0|<bdi>978-978-50726-0-0</bdi>]]. *Kabir, Hajara Muhammad. ''Northern women development''. [Nigeria]. [[ISBN]] 978-978-906-469-4. ==Manazarta== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Yar Adua, Umaru Musa}} [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] [[Category:Gwamnonin jihar Katsina]] [[Category:Shugabannin Nijeriya]] [[Category:Fulani]] 50787yl28uk08dkbm11j3xzy6u76v11 Gwarzo 0 3468 164534 162263 2022-08-07T16:39:17Z A Sulaiman Z 13085 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Gwarzo''' karamar [[Ƙananan hukumomin Najeriya|hukuma]] ce a [[Kano (jiha)|jihar Kano a]] [[Najeriya]] . Hedkwatarsa tana cikin garin Gwarzo. Tana da yanki 393&nbsp;km2 da yawan jama'a {{Sup|2}} kamar na ƙidayar 2006. Lambar gidan waya na yankin ita ce 704. Karamar hukumar Gwarzo tana da adadin gundumomi goma; * Getso * Gwarzo * Jama'a * Kara * Kutama * Lakwaya * Madadi * Mainika * Sabon Birni * Unguwar Tudu == Manazarta == {{Reflist}}{{Kananan Hukumomin Jihar Kano}} 9er0erl9p0dzrf36hbfpd9x2aky8orp Daura 0 5993 164501 149138 2022-08-07T16:10:25Z Bashir Hamza 18512 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:GDJSS Daura, Katsina state, Nigeria.jpg|thumb|ƴan makaranta a GDSS Daura]] [[File:Kofar Sarki Musa.jpg|thumb|Ƙofar sarki Musa]] '''Daura''' Gari ne kuma karamar hukuma ce a jihar Katsina, a Arewacin Najeriya. Masarautar Daura ta hada da wasu kananan hukumomi da suke kewaye da ita wadanda suka haɗa da Daura, Ɓaure, Zango, sandamu, dusti, Mai'aduwa da kuma daura. Daura tayi iyaka da nijar kuma tana daya daga cikin garuruwan hausa bakwai, wanda suka haɗa da Gobir, da Biram, Katsina, Kano, Zazzau da Rano, Wanda 'yayan Bayajidda da jikokin shi suka mulka. == Tarihi == Tarihin Daura ya fara ne daga lokacin da wasu mutane daga garin daura wanda take garin katsina a yanzu ƙarƙashin jagorancin wani Namangi, ya kasance mutum ne mai daraja wanda ya taɓa shan kayi a wajen takarar sarautar daura. Ya yanke shawara ya koma da zama a wani ƙaramin gari kusa da ƙaraye, wanda ake kira ƴardozama.<ref name=":0">G. Karaye, Ibrahim, J. Philip, Shae. History of karaye. p.p 168-169 ISBN 978-125-341</ref> Ya kasance yana zuwa bakin wani kogi a cikin garin inda ya gano cewa lallai wajen zai yi daɗin zama, ya samu fili a wajen kuma ya gina gida. Zai huta a gidan na wasu lokuta Sannan ya wuce ƙaraye. A haka ne har aka far kiran wajen da suna Daurawa. Wannan shine asalin tarihin ƙauyen Daura.<ref name=":0" /> Garin baida katanga da ta zagaye shi, saboda tayi kusa da ƙaraye sosai, kuma duk lokacin da za a buga tambarin sarauta, mutanen cikin garin daura zasu garzayo cikin ƙaraye saboda su samu tsaro. <ref name=":0" /> == Ƙauyuka == Ta haɗa iyaka da magajin gari da taurawa kafin ginin challawa gorge Dam, ƙauyen yola, ƙauyen ma, da kuma magajin hajj ta kudu, yamma, gabas da kuma arewa. Ƙauyen daura ya ƙunshi Gundumomi guda shida: 1-    Daura Cikin Gari 2-    Daura Mai Ruwa 3-    Gatarawa 4-    Alfawa 5-    Kwari 6- Daura Saƙo<ref name=":0" /> == Bibilyo == * G. Karaye, Ibrahim, J. Philip, Shae. History of karaye. [[ISBN]] 978-125-341 == Manazarta == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Daura}} [[Category:Katsina (jiha)]] [[Category:Garuruwan Hausawa]] {{Ƙananan Hukumomin Jihar Katsina}} rnrm4a4viackpmv3pqecsxu7r9fv361 Ciwon Huhun Daji 0 6155 164677 136533 2022-08-08T10:30:03Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:En Breast cancer illustrations.png|thumb|alamun Ciwon daji a nono]] '''Ciwon huhun daji''' ciwo ne na qarin huhu ana danganta shi da girmar tantani mara magani na fale-falen [[nama]] ta huhu. Idan ba a nemo magani ba, wannan qari zata yaɗu a sassan huhun ta hanyar metastasis zuwa fale-falen nama ko sassan jikin. Yawancin ciwon daji da ke faruwa a huhu ana ce da su ciwon huhun daji na farko, ''acrcinomas''. Ainihin waɗannan ire-ire biyu sune; karamin-tantanin huhun ''carcinoma'' (SCLC) da mara-karamin-tantanin huhun ''carcinoma'' (NSCLC). <ref>http://seer.cancer.gov/statfacts/html/lungb.html</ref>Yawan alamomin wannan ciwo sune; tari (da tarin jini), ramewa, kasawar numfashi da ciwon kirji. Kaso bisa darin jama'a tamanin da biyar (85%) na matsalolin ciwon huhun daji ya nuna cewa shan taba na tsawon lokaci na kawo ciwon. Sa'annan 10-15 bisa dari (10-15%) matsalolin wannan ciwo ya samu ne ta rashin shan taba/sigari. Wadannan matsalolin na sa haduwa matsalar kayyade da watsawa zuwa rado gas, asbestos, da wasu hayakin kone-kone da wasu gurbacewar iska. Za a iya ganin ciwon huhun daji kamar ciwon kirji ne idan an yi hoto aka kuma hada duba da na'ura (CT). Gwajin ta bayyanu ta bayosfsi wanda kullum ana yinta bronchoscopy ko na'ura mai kwakwalwwa. Rigakafin shi ne ta kiyaye hazarin kamuwa da ita, tare da shan hayaki da kuma gurvacewar iska. kula da wannan da sakamako na tsawon lokaci ya danganta ga irin ciwon huhun dajin, yanayinta (yadda ya ke yaxuwa), da kuma dukan lafiyar mutumin. 'yawancin matsalolin ba a iya magance su. Maganinsa na yau dakullum ya hada da fixa, da magangunan kimiya, da dauka hoton. Ana iya magance NSCLC da fixa wasu lokuta, sa'annan SCLC kuma qan ji magangunan kimiya da daukan hoton da sauri fiye da fixa. [[File:Clatterbridge Cancer Centre, Liverpool . 2.jpg|thumb|Babban Asibitin kula da Ciwon daji dake Liverpool]] A duniya gaba daya a shekara ta 2012, an same mutum miliyan daya da digo takwas (1.8 million) an gwada su da ciwon huhun daji, sa'annan mutum miliyan daya da digo shida sun mutu ta dalilin ciwon (1.6 million). Wannan ya zamma sanadiyyar mutuwa a maza na ciwon huhun daji gama gari da ya faru da na biyu cikin sanadiyyar mutuwar mata bayan ciwon-nono. 'yan shekaru saba'in ne an fi gwada su da wannan cutar. Mutane kashi sha bakwai da digo hudu cikin dari cikin Qasar Amurka an gwada su da wannan ciwon huhun daji, sun rayu da ciwon na shekaru biyar bayan gwajin, sa'annan sakamakon a Qaddarance a Qasashe masu tasowa.<ref>https://doi.org/10.1016%2Fj.gaceta.2021.04.001</ref> == Alamomi Da Alamun Bayyana Cututtuka == Alamomi da alamun bayyanar cututtuka da zasu iya ba da shawarar ciwon daji na huhu sun haɗa da:[1] Alamun numfashi: tari, tari na jini, shaƙatawa, ko ƙarancin numfashi Alamomin tsarin: asarar nauyi, rauni, zazzabi, ko kullun farce Alamun saboda yawan ciwon daji na latsawa akan sifofin da ke kusa: ciwon kirji, ciwon kashi, toshewar vena cava, ko wahalar haɗiye Idan ciwon daji ya girma a cikin hanyoyin iska, yana iya toshe kwararar iska yana haifar da wahalar numfashi. Haka kuma toshewar na iya haifar da tarin sinadarai a bayan toshewar, da kuma kara hadarin kamuwa da ciwon huhu[1].<ref>https://doi.org/10.3322%2Fcaac.21660</ref> Yawancin alamomin ciwon daji na huhu (rashin ci, rage kiba, zazzabi, gajiya) ba su takamaimai ba.[3] A cikin mutane da yawa, ciwon daji ya riga ya yadu fiye da asalin wurin lokacin da suke da alamun bayyanar cututtuka da kuma neman magani.[20] Alamomin da ke ba da shawarar kasancewar cutar ƙanƙara sun haɗa da asarar nauyi, ciwon kashi, da alamun jijiya (ciwon kai, suma, jijjiga, ko raunin hannuwa).[1] Wuraren yaɗuwar gama gari sun haɗa da kwakwalwa, ƙashi, glanden adrenal, kishiyar huhu, hanta, pericardium, da koda.[20] Kimanin kashi 10% na mutanen da ke fama da ciwon huhu ba su da alamun bayyanar cututtuka a ganewar asali; Ana samun waɗannan ciwon daji bisa ga radiyon ƙirji na yau da kullun.[15] Dangane da nau'in ƙari, abubuwan ban mamaki na paraneoplastic - alamun da ba saboda kasancewar ciwon daji ba - na iya fara jawo hankali ga cutar.[21] A cikin ciwon huhu na huhu, waɗannan abubuwan mamaki na iya haɗawa da hypercalcemia, ciwo na hormone antidiuretic da bai dace ba (fitsarin da ba a saba da shi ba da jini mai narkewa), samar da ACTH na ectopic, ko ciwo na Lambert-Eaton myasthenic (rauni na tsoka saboda autoantibodies). Ciwon daji a saman huhu, wanda aka sani da ciwace-ciwacen Pancoast, na iya mamaye yankin yankin na tsarin juyayi mai juyayi, wanda ke haifar da ciwon Horner (faɗin fatar ido da ƙaramin ɗalibi a wancan gefen), da kuma lalata plexus na brachial<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5055577</ref> == Dalilai == [[File:Cumulative_risk_of_death_from_lung_cancer_1990.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Cumulative_risk_of_death_from_lung_cancer_1990.svg|thumb|Risk of death from lung cancer is strongly correlated with smoking.]] [[File:Lung_Cancer_Incidece_vers_Cigarette_Consumption.svg|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Lung_Cancer_Incidece_vers_Cigarette_Consumption.svg|thumb|Dangantaka tsakanin shan taba sigari kowane mutum (blue) da namijin huhu ciwon daji (dark yellow) a Amurka sama da karni.]] Dalilai Dangantaka tsakanin shan taba sigari kowane mutum (blue) da namijin ciwon huhu na huhu (dark yellow) a Amurka sama da karni Haɗarin mutuwa daga ciwon huhu yana da alaƙa da shan taba.<ref>http://www.cancer.gov/types/lung/patient/non-small-cell-lung-treatment-pdq</ref> Ciwon daji yana tasowa bayan lalacewar kwayoyin halitta ga DNA da canje-canje na epigenetic. Wadancan canje-canjen suna shafar ayyukan al'ada na tantanin halitta, gami da yaɗuwar tantanin halitta, tsarin mutuwar kwayar halitta (apoptosis), da gyaran DNA. Yayin da ƙarin lalacewa ke taruwa, haɗarin ciwon daji yana ƙaruwa.[22].<ref>https://archive.org/details/lungcancer0000falk</ref> == Shan taba == shan taba shine babban abin da ke haifar da cutar kansar huhu.[4] Hayakin taba sigari ya ƙunshi aƙalla sanannun ƙwayoyin cuta na 73, [23] gami da benzo [a] pyrene, [24] NNK, 1,3-butadiene, da isotope na rediyoaktif na polonium - polonium-210.[23]. A duk kasashen da suka ci gaba, kashi 90% na mutuwar cutar kansar huhu a maza da kashi 70% na mata a shekarar 2000 ana danganta su da shan taba.<ref>https://archive.org/details/lungcancer0000falk/page/3</ref>[25] Shan taba yana da kusan kashi 85% na cututtukan daji na huhu.[14] Vaping na iya zama abin haɗari ga kansar huhu, amma ƙasa da na sigari, kuma ƙarin bincike ya zama dole saboda tsawon lokacin da zai iya ɗauka don cutar kansar huhu bayan kamuwa da cututtukan carcinogens.[26][27] Shan taba mai wucewa - shakar hayaki daga shan taba wani - shine sanadin cutar kansar huhu ga masu shan taba. Ana iya bayyana mai shan taba a matsayin wanda ko dai yana zaune ko yana aiki tare da mai shan taba. Nazarin daga Amurka, [28] [29] [30] Birtaniya [31] da sauran ƙasashen Turai[32] sun nuna ci gaba da haɓaka haɗari tsakanin waɗanda ke fuskantar shan taba.[33] Haɗarin kamuwa da kansar huhu yana ƙaruwa da kashi 25-28%.[34] Binciken hayaki na gefe (babban abin da ke haifar da hayaki na biyu; a kusa da 85%) yana nuna cewa yana da haɗari fiye da hayaƙi na yau da kullun.[35] Hayakin marijuana ya ƙunshi yawancin ƙwayoyin cuta iri ɗaya kamar waɗanda aka samu a cikin hayaƙin taba, [36] amma tasirin shan wiwi akan haɗarin kansar huhu bai bayyana ba.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK44324/</ref>[37][38] Binciken 2013 bai sami ƙarin haɗari daga haske zuwa amfani mai matsakaici ba.[39] Binciken da aka yi a shekara ta 2014 ya nuna cewa shan wiwi ya ninka haɗarin kansar huhu, kodayake cannabis yana cikin ƙasashe da yawa da aka haɗa da taba.]<ref>http://monographs.iarc.fr/ENG/Monographs/vol83/mono83.pdf</ref> == Radon Gas == Radon iskar gas ce mara launi da wari da ke haifarwa ta hanyar karyewar radium na rediyoaktif, wanda kuma shine rubewar samfurin uranium, wanda ake samu a cikin ɓawon ƙasa. Samfuran ruɓar raɗaɗi suna haɗar da kwayoyin halitta, suna haifar da maye gurbi wanda wani lokaci ya zama cutar kansa. Radon shine na biyu-mafi yawan sanadin cutar kansar huhu a cikin Amurka, [41] yana haifar da mutuwar kusan 21,000 kowace shekara.[42] Haɗarin yana ƙaruwa 8-16% na kowane 100 Bq/m³ karuwa a cikin radon maida hankali.[<ref>http://www.merck.com/mmpe/sec05/ch062/ch062b.html#sec05-ch062-ch062b-1405</ref>43] Matakan gas na Radon sun bambanta ta wurin zama da kuma abun da ke cikin ƙasa da duwatsu. Kusan ɗaya cikin gidaje 15 a Amurka yana da matakan radon sama da shawarar da aka ba da shawarar na 4 picocuries kowace lita (pCi/l) (148 Bq/m³).[44]<ref>http://www.cancer.gov/types/lung/patient/lung-prevention-pdq#section/_12</ref> == Asbestos == Asbestos na iya haifar da cututtukan huhu iri-iri kamar kansar huhu. Shan taba da kuma bayyanar da asbestos tare suna da tasirin haɗin gwiwa akan ci gaban ciwon huhu<ref>https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29790681/</ref>.[5] A cikin masu shan taba da ke aiki tare da asbestos, haɗarin ciwon daji na huhu yana ƙaruwa sau 45 idan aka kwatanta da yawan jama'a.[45]. Hakanan asbestos na iya haifar da ciwon daji na pleura, wanda ake kira mesothelioma - wanda a zahiri ya bambanta da kansar huhu.[46]<ref>https://books.google.com/books?id=HaErOupWnO0C&pg=PA193</ref> == Gurbatacciyar Iska == Gurbacewar iskar gurbacewar iska a waje, musamman sinadarai da ake fitarwa daga kona man kaburbura, na kara kamuwa da cutar kansar huhu.[4] Fine particulates (PM2.5) da sulfate aerosols, waɗanda za a iya saki a cikin hayaki sharar hanya, suna da alaƙa da ɗan ƙara haɗari.[4][<ref>https://archive.org/details/ajcccancerstagin0000unse</ref>47] Ga nitrogen dioxide, karuwar kashi 10 a kowace biliyan yana ƙara haɗarin cutar kansar huhu da kashi 14%.[48] An kiyasta gurɓacewar iska a waje yana haifar da kashi 1-2% na cututtukan daji na huhu.[4] Shaida ta asali tana goyan bayan ƙarin haɗarin cutar kansar huhu daga gurɓacewar iska a cikin gida dangane da ƙone itace, gawayi, taki, ko ragowar amfanin gona don dafawa da dumama.[49] Matan da hayaƙin kwal na cikin gida suna da kusan ninki biyu na haɗarin, <ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1868710</ref>kuma yawancin abubuwan da ake samu na konewar ƙwayoyin cuta an san su ko kuma waɗanda ake zargi da cutar sankarau.[50] Wannan hadarin ya shafi kusan mutane biliyan 2.4 a duk duniya, [49] kuma an yi imanin yana haifar da kashi 1.5% na mutuwar cutar kansar huhu.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3479369</ref> == Genetics == Kimanin kashi 8% na cututtukan daji na huhu suna faruwa ne ta hanyar abubuwan gado (genetic)[51]. A cikin dangin mutanen da aka gano suna da ciwon huhu na huhu, haɗarin yana ninka sau biyu, mai yiwuwa saboda haɗuwa da kwayoyin halitta.[52]. Polymorphisms akan chromosomes 5, 6, da 15 <ref>http://www.ctsu.ox.ac.uk/~tobacco/</ref>an gano su kuma suna da alaƙa da haɗarin cutar kansar huhu.[53] Single-nucleotide polymorphisms na kwayoyin halittar nicotinic acetylcholine receptor (nAChR) - CHRNA5, CHRNA3, da CHRNB4 - suna daga cikin waɗanda ke da alaƙa da haɗarin ciwon huhu na huhu, da RGS17 - kwayar halitta mai daidaita siginar G-protein.[53] ] Sabbin nazarin kwayoyin halitta, sun gano 18 masu rauni loci suna samun ma'anar kwayar halitta. Wadannan loci suna nuna nau'in nau'in nau'i a cikin raunin kwayoyin halitta a cikin nau'o'in histological subtypes na ciwon huhu, sake gano masu karɓar nicotinic cholinergic, misali. CHRNA2.<ref>https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5220510</ref> == Sauran Abubuwan Da Ke Haifarwa == da wasu abubuwa da yawa, sana'o'i, da bayyanar muhalli an danganta su da cutar kansar huhu. Hukumar Bincike kan Ciwon daji ta Duniya ta bayyana cewa "isasshen shaida" ya kasance don nuna cewa waɗannan suna da ciwon daji a cikin huhu:<ref>https://doi.org/10.1016%2Fj.lungcan.2020.12.030</ref> Wasu karafa (samar da aluminum, cadmium da cadmium mahadi, mahadi chromium (VI), mahadi na beryllium da beryllium mahadi. baƙin ƙarfe da karfe kafa, nickel mahadi, arsenic da inorganic arsenic mahadi, da kuma karkashin kasa hematite ma'adinai) Wasu kayayyakin na konewa (rashin cikakken konewa, kwal (a cikin gida hayaki daga gida kwal kona), kwal gasification, kwal-tar farar, coke samar, soot, da ingin dizal) Ionizing radiation (X-ray da gamma) Wasu gas masu guba (methyl ether (nau'in fasaha), da bis- (chloromethyl) ether, sulfur mustard, MOPP (vincristine-prednisone-nitrogen mustard-procarbazine cakuda) da hayaki. daga zanen) Samar da roba da ƙurar siliki na crystalline Ana ganin ƙananan haɓakar haɗarin cutar kansar huhu a cikin mutanen da ke fama da cutar sclerosis.<ref>http://www.druglibrary.org/schaffer/tobacco/caets/ets-main.htm</ref> == Pathogenesis == Pathogenesis Duba kuma: Ciwon daji kamar sauran cututtukan daji, ciwon huhu yana farawa ne ta hanyar kunna ƙwayoyin cuta ko rashin kunna ƙwayoyin ƙwayoyin cuta na ƙari.[56] Carcinogens yana haifar da maye gurbi a cikin waɗannan kwayoyin halitta waɗanda ke haifar da haɓakar ciwon daji [57]. Maye gurbi a cikin K-ras proto-oncogene yana ba da gudummawa ga kusan 10-30% na adenocarcinomas na huhu.[58][59] Kusan kashi 4% na cututtukan huhu marasa ƙananan ƙwayoyin cuta sun haɗa da EML4-ALK tyrosine kinase fusion gene.[60] Canje-canje na Epigenetic kamar canjin DNA methylation, gyaran wutsiya na histone, ko tsarin microRNA na iya haifar da rashin kunna ƙwayoyin ƙwayoyin cuta masu hana ƙari.[61] Mahimmanci, ƙwayoyin cutar kansa suna haɓaka juriya ga danniya na oxidative, wanda ke ba su damar jurewa da haɓaka yanayin kumburi wanda ke hana ayyukan tsarin rigakafi da ƙari.[62][63]. Mai karɓar haɓakar haɓakar epidermal (EGFR) yana daidaita haɓakar ƙwayoyin sel, apoptosis, angiogenesis, da mamayewa.[58]. Maye gurbi da haɓaka EGFR sun zama ruwan dare a cikin NSCLC, kuma suna ba da tushen jiyya tare da masu hana EGFR. Her2/neu ba shi da yawa sosai.[58] Sauran kwayoyin halittar da ake yawan canzawa ko inganta su sun hada da c-MET, NKX2-1, LKB1, PIK3CA, da BRAF.[58] Ba a cika fahimtar layukan tantanin halitta ba.[1] Na'urar na iya haɗawa da ƙarancin kunna sel masu tushe. A cikin hanyoyin iska na kusa, ƙananan ƙwayoyin da ke bayyana keratin 5 sun fi kamuwa da cutar, yawanci suna haifar da squamous-cell huhu carcinoma. A cikin hanyoyin iska na tsakiya, sel mai tushe sun haɗa da ƙwayoyin kulab da ƙwayoyin neuroepithelial waɗanda ke bayyana furotin sirrin kulab. SCLC na iya samo asali daga waɗannan layin salula [64] ko ƙwayoyin neuroendocrine, [1] kuma yana iya bayyana CD44.[64]. Metastasis na ciwon huhu yana buƙatar canzawa daga epithelial zuwa nau'in cell mesenchymal. Wannan na iya faruwa ta hanyar kunna hanyoyin sigina kamar Akt/GSK3Beta, MEK-ERK, Fas, da Par6 == Binciken CT == [[File:Thorax CT peripheres Brronchialcarcinom li OF.jpg|right|thumb|[[CT scan]] showing a cancerous tumor in the left lung]] [[File:Primary Pulmonary Sarcoma.jpg|right|thumb|Primary pulmonary [[sarcoma]] in an asymptomatic 72-year-old male]] Binciken CT scan yana nuna ciwon daji a cikin huhu na hagu Sarcoma na farko na huhu a cikin wani namiji mai shekaru 72 mai asymptomatic Yin rediyon kirji (x-ray) yana ɗaya daga cikin matakan bincike na farko idan mutum ya ba da rahoton alamun da ke iya zama alamar huhu. ciwon daji. X-ray na iya bayyana wani bayyanannen taro, faɗaɗawar mediastinum (mai ba da shawarar yaduwa zuwa nodes na lymph a can), atelectasis (ruɗuwar huhu), ƙarfafawa ( ciwon huhu), ko zubar da jini.[14]. Ana yawan amfani da hoton ƙirji na ƙirji (CT) don ganewar asali kuma yana iya bayyana wani ɗimbin ƙirƙira wanda ke da nuni da cutar kansar huhu. Hakanan ana amfani da hoton CT don samar da ƙarin bayani game da nau'in cuta da girman cutar. Bronchoscopic ko CT-guided biopsy ana amfani da shi sau da yawa don yin samfurin ƙwayar cuta don histopathology.[15] Ciwon daji na huhu na iya bayyana sau da yawa azaman nodule na huhu guda ɗaya akan gidan rediyon ƙirji. Duk da haka, bambance-bambancen ganewar asali yana da fadi kuma wasu cututtuka da yawa kuma na iya ba da wannan bayyanar, ciki har da ciwon daji na metastatic, hamartomas, da granuloma masu kamuwa da cutar tarin fuka, histoplasmosis, ko coccidioidomycosis.[66]. Ciwon daji na huhu kuma yana iya zama abin ganowa ba zato ba tsammani, a matsayin nodule na huhu guda ɗaya akan radiyon ƙirji ko CT scan wanda aka yi saboda wani dalili maras alaƙa.[67] Mahimmin ganewar cutar kansar huhu ya dogara ne akan binciken tarihi na naman da ake tuhuma a cikin mahallin sifofin asibiti da na rediyo.[1][3]. Sharuɗɗa na aikin asibiti suna ba da shawarar takamaiman mitoci (tsakanin tazarar lokaci tsakanin gwaje-gwaje) don kula da nodule na huhu.[68] Ba a ba da shawarar yin amfani da hoton CT na tsawon lokaci ko akai-akai fiye da yadda aka nuna a cikin jagororin asibiti ba, saboda duk wani ƙarin sa ido yana fallasa mutane zuwa ƙarar radiation kuma yana da tsada.[68] == Taswirar Rarrabawa == [[File:Pie chart of lung cancers.svg|thumb|upright=1.2|Taswirar kek yana nuna abubuwan da suka faru na NSCLCs idan aka kwatanta da SCLCs da aka nuna a dama, tare da ɓangarorin masu shan sigari da marasa shan taba da aka nuna ga kowane nau'in.<ref>Smokers defined as current or former smokers of more than 1 year of duration. See [[Commons:File:Pie chart of lung cancers.svg|image page in Commons]] for percentages in numbers. Reference: [https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3044470/table/T2/ Table 2] {{webarchive|url=https://web.archive.org/web/20170910181827/https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3044470/table/T2/ |date=10 September 2017 }} in: {{cite journal | vauthors = Kenfield SA, Wei EK, Stampfer MJ, Rosner BA, Colditz GA | title = Comparison of aspects of smoking among the four histological types of lung cancer | journal = Tobacco Control | volume = 17 | issue = 3 | pages = 198–204 | date = June 2008 | pmid = 18390646 | pmc = 3044470 | doi = 10.1136/tc.2007.022582 }}</ref>]] {| class="wikitable floatright" style="text-align:center;font-size:90%;width:25%;margin-left:1em" |+ style="background:#E5AFAA;"|''' Ciwon daji na huhu da ya daidaita shekaru ta nau'in tarihi'''<ref name="MurrayNadel52" /> |- style="background: #E5AFAA;text-align:center;font-size:90%;" ! abbr="Type" | Histological type ! abbr="Frequency" | Incidence per 100,000 per year |- | All types | 66.9 |- | Adenocarcinoma | 22.1 |- | Squamous-cell carcinoma | 14.4 |- | Small-cell carcinoma | 9.8 |} Taswirar Rarraba Pie wanda ke nuna abubuwan da suka faru na NSCLCs idan aka kwatanta da SCLCs da aka nuna a dama, tare da ɓangarorin masu shan taba da masu shan taba da aka nuna ga kowane nau'in[69] Daidaita yanayin ciwon huhu ta hanyar nau'in tarihin tarihi 66.9 Adenocarcinoma 22.1 Squamous-cell carcinoma 14.4 Karamin-cell carcinoma 9.8 An rarraba kansar huhu bisa ga nau'in tarihin tarihi.[3] Wannan rarrabuwa yana da mahimmanci don ƙayyade duka gudanarwa da tsinkayar sakamakon cutar. Ciwon daji na huhu shine carcinomas - malignancies da ke tasowa daga kwayoyin epithelial. An rarraba carcinomas na huhu ta hanyar girma da bayyanar mugayen ƙwayoyin cuta waɗanda masanin ilimin tarihi ya gani a ƙarƙashin na'urar hangen nesa. Don dalilai na warkewa, ana rarrabe manyan nau'ikan ma'auni ne da ake rarrabe su: carcinoma (NSCLC). Ciwon huhun da ba ƙaramin tantai ba Manyan nau'ikan nau'ikan NSCLC guda uku sune adenocarcinoma, squamous-cell carcinoma, da carcinoma babba-cell.[1] Nau'ukan da ba safai ba sun haɗa da adenocarcinoma na ciki na huhu.[71] Kusan kashi 40 cikin 100 na cututtukan daji na huhu sune adenocarcinomas, wanda yawanci ke fitowa daga nama na huhu.[3] Kodayake mafi yawan lokuta na adenocarcinoma suna da alaƙa da shan taba, kuma shine mafi yawan nau'in ciwon huhu na huhu a tsakanin mutanen da suka sha taba sigari kasa da 100 a rayuwarsu ("masu taba shan taba") [1] [72] da kuma masu shan taba tare da tsofaffi. tarihin shan taba.[1] Wani nau'i na adenocarcinoma, ciwon daji na bronchioloalveolar, ya fi kowa a cikin mata masu shan taba, kuma yana iya samun rayuwa mafi kyau na dogon lokaci.[73]. Squamous-cell carcinoma yana haifar da kusan kashi 30% na cututtukan huhu. Yawanci suna faruwa kusa da manyan hanyoyin iska. Ramin rami da mutuwar tantanin halitta yawanci ana samun su a tsakiyar ƙwayar cuta.[3] Kusan kashi 10 zuwa 15 cikin 100 na cututtukan daji na huhu sune carcinoma babba.[74] Ana kiran waɗannan suna saboda ƙwayoyin kansar suna da girma, tare da cytoplasm mai yawa, manyan tsakiya, da kuma nucleoli na fili.[3] Karamin-cell carcinoma huhu A cikin SCLC, sel sun ƙunshi ƙananan ƙwayoyin cuta na neurosecretory (vesicles dauke da hormones na neuroendocrine), waɗanda ke ba da wannan ƙwayar cuta ta endocrin ko ƙungiyar paraneoplastic syndrome.[75]. Yawancin lokuta suna tasowa a cikin manyan hanyoyin iska (na farko da na biyu).[15] Kimanin kashi 60-70% suna da cututtuka masu yawa (waɗanda ba za a iya yin niyya ba a cikin filin jiyya guda ɗaya) a lokacin gabatarwa.[1] Wasu manyan nau'ikan tarihin tarihi guda huɗu an san su, kodayake wasu cututtukan daji na iya ƙunsar haɗaɗɗun nau'ikan cututtukan daji na iya ƙunsar haɗuwa da nau'ikan nau'ikan nau'ikan nau'ikan nau'ikan nau'ikan nau'ikan nau'ikan nau'ikan nau'ikan halitta daban-daban, [70] kamar carcinoma adenosquamous.[3] Nau'ukan da ba safai ba sun haɗa da ciwace-ciwacen daji, ciwon daji na ƙwayar cuta, da sarcomatoid carcinomas.[3] == Metastasis == {| class="wikitable floatright" style="text-align:center;font-size:90%;width:25%;margin-left:1em" |+ style="background:#E5AFAA;"|''' Rubutun Napsin-A da TTF-1 na yau da kullun na rigakafi a cikin carcinoma na huhu na farko '''<ref name="Harrison" /> |- style="background: #E5AFAA;text-align:center;font-size:90%;" ! abbr="Type" | Histological type ! abbr="Nap=A" | Napsin-A ! TTF-1 |- | Squamous-cell carcinoma | Negative | Negative |- | Adenocarcinoma | Positive | Positive |- | Small-cell carcinoma | Negative | Positive |} Metastasis Napsin-A da TTF-1 Immunostaining a Primary huhu Carcinoma[1] Nau'in Histological Napsin-A TTF-1 Squamous-cell carcinoma mara kyau Adenocarcinoma Kyawun Kyawun-cell carcinoma mara kyau. ciwace-ciwace daga sauran sassan jiki. Wadannan ciwace-ciwace ana kiransu metastases ko ciwace-ciwacen ciwace-ciwace. Mafi yawan bayyanar da x-ray na ƙirji shine kasancewar nodules da yawa a cikin ƙananan lobes.[76] Ciwon daji na huhu na farko kuma yakan yi ƙaura zuwa kwakwalwa, ƙasusuwa, hanta, da glandar adrenal.[3] Immunostination na biopsy yawanci yana taimakawa wajen tantance asalin asalin.[77] Kasancewar Napsin-A, TTF-1, CK7, da CK20 suna taimakawa tabbatar da nau'in ciwon daji na huhu. SCLC wanda ya samo asali daga ƙwayoyin neuroendocrine na iya bayyana CD56, kwayoyin adhesion cell cell, synaptophysin, ko chromogranin.[1]. == Staging == Matsayin kansar huhu Matsayin kansar huhu shine kimanta girman yaduwar cutar kansa daga asalinsa.[3] Yana daya daga cikin abubuwan da suka shafi duka tsinkaye da yuwuwar maganin kansar huhu.[1][3] Ƙimar matakan NSCLC tana amfani da rarrabuwar TNM (tumor, node, metastasis). Wannan ya dogara ne akan girman ƙwayar ƙwayar cuta ta farko, shigar kumburin lymph, da metastasis mai nisa.[1] Rarraba TNM a cikin ciwon huhu na huhu[78][79] T: Tumor Primary TX Duk wani daga cikin: Tumor na farko ba za a iya tantance ƙwayoyin Tumor da ke cikin sputum ko wankewar buroshi ba, amma ƙari ba a gani tare da hoto ko bronchoscopy T0 Babu wata shaida ta farko Tis Carcinoma a ciki Situ T1 Tumor kasa da ko daidai da 3 cm a fadin, kewaye da huhu ko visceral pleura, ba tare da mamayewa kusa da lobar bronchus T1mi Karamin invasive adenocarcinoma T1a Tumor kasa da ko daidai 1 cm a fadin T1b Tumor Girman fiye da 1 cm amma kasa da ko daidai da 2 cm a fadin T1c Girman Tumor fiye da 2 cm amma ƙasa da ko daidai da 3 cm a fadin T2 Duk wani na: Girman Tumor fiye da 3 cm amma ƙasa da ko daidai da 5 cm a fadin Sa hannun babban bronchus amma a'a. Ciwon huhu na visceral pleura Atelectasis / obstructive pneumonitis wanda ya shimfiɗa zuwa girman T2a Tumor fiye da 3 cm amma ƙasa da ko daidai da 4 cm a fadin T2b Tumor girma fiye da 4 cm amma kasa ko daidai da 5 cm a fadin T3 Duk wani: Girman Tumor fiye da 5 cm amma kasa da ko daidai da 7 cm a fadin mamayewa a cikin bangon kirji, jijiyar phrenic, ko parietal pericardium Rarrabe nodule nodule a cikin lobe guda T4 Duk wani: Girman Tumor fiye da 7 cm mamaye diaphragm, mediastinum, zuciya, manyan tasoshin. , trachea, carina, jijiyar laryngeal na yau da kullum, esophagus, ko vertebral jiki Rarrabe nodule nodule a cikin wani nau'i daban-daban na huhu guda N: Lymph nodes NX Ƙwayoyin lymph na yanki ba za a iya tantance su ba hilar lymph nodes N1a Metastasis zuwa guda N1 nodal tashar N1b Metastasis zuwa biyu ko fiye N1 nodal tashoshi N2 Metastasis zuwa ipsilateral mediastinal da / ko subcarinal lymph nodes N2a1 Metastasis zuwa daya N2 nodal tashar ba tare da shigar da N1 nodes N2a2 Metastasis zuwa N2 nodes daya N2a2. Tasha kuma aƙalla tashar nodal N1 N2b Metastasis zuwa biyu ko fiye N2 nodal tashoshi N3 Kowane na: Metastasis zuwa sikelin ko supraclavicular lymph nodes Metastasis zuwa contralateral hilar o r mediastinal lymph nodes M: Metastasis MX Metastasis mai nisa ba za a iya tantancewa ba M0 Babu metastasis mai nisa M1a Kowanne daga cikin: Rarrabe nodule nodule a cikin sauran huhu Tumor tare da pleural ko pericardial nodules M Pleural ko pericardial effusion M1b A guda metastasis wajen kirji M1c Biyu ko fiye. metastases a waje da ƙirji Ta amfani da bayanan TNM, an ba da rukuni, kama daga ciwon daji na asiri, ta matakai 0, IA (daya-A), IB, IIA, IIB, IIIA, IIIB, da IV (hudu). Wannan rukunin matakin yana taimakawa tare da zaɓin jiyya da ƙiyasin tsinkaya.[80] Rukunin mataki bisa ga TNM <gallery widths="200px" heights="200px" perrow="4" caption="Diagrams of main features of staging"> File:Diagram showing stage 1A and 1B lung cancer CRUK 197.svg|Stage IA and IB lung cancer File:Diagram showing stage 2A lung cancer CRUK 213.svg|Stage IIA lung cancer File:Diagram showing one option for stage 2Ba lung cancer CRUK 176.svg|Stage IIB lung cancer File:Diagram showing one option for stage 2Bb lung cancer CRUK 177.svg|One option for stage IIB lung cancer, with T2b; but if tumor is within 2&nbsp;cm of the [[Carina of trachea|carina]], this is stage 3 File:Diagram 1 of 3 showing stage 3A lung cancer CRUK 008.svg|Stage IIIA lung cancer File:Diagram 2 of 3 showing stage 3A lung cancer CRUK 014.svg|Stage IIIA lung cancer, if there is one feature from the list on each side File:Diagram 3 of 3 showing stage 3A lung cancer CRUK 017.svg|Stage IIIA lung cancer File:Diagram 1 of 2 showing stage 3B lung cancer CRUK 005.svg|Stage IIIB lung cancer File:Diagram 2 of 2 showing stage 3B lung cancer CRUK 011.svg|Stage IIIB lung cancer File:Diagram showing stage 4 lung cancer CRUK 232.svg|Stage IV lung cancer </gallery> == Rikakafi Sashin Huhu Na Dan Adam == [[File:cancerous lung.jpg|thumb|.Sashin giciye na huhu na ɗan adam: Yankin farin da ke cikin lobe na sama shine ciwon daji; wuraren baƙar fata suna canzawa saboda shan taba.]] Rigakafi Sashin huhu na ɗan adam: Farin wurin da ke saman lobe shine ciwon daji; wuraren baƙar fata suna canzawa saboda shan taba. Rigakafin shan taba da daina shan sigari hanyoyi ne masu tasiri na rage haɗarin cutar kansar huhu.<ref name="Cruz">{{cite journal | vauthors = Dela Cruz CS, Tanoue LT, Matthay RA | title = Lung cancer: epidemiology, etiology, and prevention | journal = Clinics in Chest Medicine | volume = 32 | issue = 4 | pages = 605–44 | date = December 2011 | pmid = 22054876 | pmc = 3864624 | doi = 10.1016/j.ccm.2011.09.001 }}</ref> == Haramcin shan taba == Haramcin shan taba Yayin da a yawancin ƙasashe an gano cutar sankarau da na cikin gida kuma an hana su, shan taba yana yaɗuwa. Kawar da shan taba sigari shine manufa ta farko a cikin rigakafin cutar kansar huhu, kuma daina shan taba wani muhimmin kayan kariya ne a cikin wannan tsari.[81] Harkokin siyasa don rage shan taba a wuraren jama'a kamar gidajen abinci da wuraren aiki ya zama ruwan dare a yawancin kasashen yammacin Turai.[82]. Bhutan ta sami cikakkiyar dokar hana shan taba tun 2005[83] yayin da Indiya ta gabatar da dokar hana shan taba a bainar jama'a a cikin Oktoba 2008.[84] Hukumar lafiya ta duniya ta yi kira ga gwamnatoci da su kafa dokar hana tallar taba domin hana matasa shan taba.[85] Sun kiyasta cewa irin wannan haramcin ya rage shan taba da kashi 16% a inda aka kafa.[85] == Bincike == Binciken cutar daji na huhu Binciken ciwon daji yana amfani da gwaje-gwajen likita don gano cututtuka a cikin manyan rukunin mutanen da ba su da alamun cutar.[86] Ga mutanen da ke da hatsarin kamuwa da cutar kansar huhu, tantancewar lissafi (CT) na iya gano cutar kansa kuma ya ba mutum zaɓi don amsa ta ta hanyar da za ta tsawaita rayuwa.[68][87] Wannan nau'i na tantancewa yana rage yiwuwar mutuwa daga cutar kansa ta huhu da cikakkiyar adadin 0.3% (kwatankwacin adadin 20%).[88][89]. Mutanen da ke da haɗari su ne masu shekaru 55-74 waɗanda suka sha kwatankwacin adadin sigari kowace rana tsawon shekaru 30 ciki har da lokaci a cikin shekaru 15 da suka gabata.[68] Binciken CT yana da alaƙa da babban adadin gwaje-gwaje na gaskiya na ƙarya, wanda zai iya haifar da jiyya maras buƙata.[90] Ga kowane ingantacciyar siffa mai kyau akwai kusan 19 na binciken karya.[89] Sauran abubuwan da ke damun sun haɗa da hasarar radiation[90] da farashin gwaji tare da bin diddigin.[68] Bincike bai samo wasu gwaje-gwaje guda biyu da ake da su ba - sputum cytology ko gwaje-gwajen rediyo na kirji (CXR) - don samun fa'ida.[87][91] Sojojin masu kariya na Amurka suna ba da shawarar neman bayan da aka yi ta amfani da low-lokacin da ke da shekara 55 da 80 har zuwa mutum bai yi shan sigari fiye da shekaru 15 ba. [ 92] Shawarar tasu ta keɓance waɗanda ke da wasu matsalolin kiwon lafiya waɗanda za su yi maganin kansar huhu idan ba a sami zaɓi ba.[92] Ma'aikatar Lafiya ta Ingila ta kasance a cikin 2014 tana sake nazarin shaidun tantancewar. == Sauran Dabarun Rigakafi == Sauran dabarun rigakafi Amfani da dogon lokaci na ƙarin bitamin A, [94] bitamin B, [94] bitamin D[94] ko bitamin E[94] baya rage haɗarin ciwon huhu. Kariyar bitamin C na iya rage haɗarin cutar kansar huhu.[95][96] Wasu binciken sun gano bitamin A, B, da E na iya kara haɗarin kamuwa da cutar kansar huhu ga waɗanda ke da tarihin shan taba.[94] Wasu nazarin sun ba da shawarar cewa mutanen da ke cin abinci tare da mafi yawan kayan lambu da 'ya'yan itace suna da ƙarancin haɗari, [30][97] amma wannan yana iya zama saboda rikicewa - tare da ƙananan haɗari a zahiri saboda haɗin 'ya'yan itace mai girma. da abincin kayan lambu tare da rage shan taba[98]. Yawancin bincike da yawa ba su nuna cikakkiyar alaƙa tsakanin abinci da haɗarin cutar kansar huhu ba, [1] [97] ko da yake meta-bincike wanda ke lissafin matsayin shan taba na iya nuna fa'ida daga abinci mai kyau. == Gabatarwa == Gudanarwa: Maganin cutar kansar huhu Jiyya ga kansar huhu ya dogara da takamaiman nau'in tantanin halitta na kansa, yadda ya yaɗu, da matsayin aikin mutum. Jiyya na yau da kullun sun haɗa da kulawar jin daɗi, [100] tiyata, chemotherapy, da maganin radiation.[1] Maganin da aka yi niyya na kansar huhu yana girma cikin mahimmanci ga ci gaban kansar huhu.[101] Bugu da kari, ana ba da shawarar daina shan taba da motsa jiki.[102][103] == Tiyata == [[File:Lung cancer.jpg|thumb|Samfurin pneumonectomy wanda ke dauke da kwayar cutar sankara, wanda ake gani a matsayin farin wuri kusa da mashako. ]] Aikin tiyatar ciwon huhu na huhu samfurin pneumonectomy wanda ke ɗauke da ƙwayar ƙwayar ƙwayar cuta, ana gani a matsayin wuri mai farin kusa da bronchi Idan bincike ya tabbatar da NSCLC, ana tantance matakin don sanin ko cutar tana cikin gida kuma tana iya yin tiyata ko kuma idan ta yada zuwa ga. wurin da ba a iya warkewa ta hanyar tiyata. Za a iya amfani da CT scan da PET-CT, gwaje-gwajen da ba su da ƙarfi, don taimakawa wajen kawar da malignancy ko shigar da kumburin lymph na mediastinal.[1][104] Idan ana zargin shigar da kumburin lymph na mediastinal ta amfani da PET-CT, ana iya yin samfurin nodes (ta amfani da biopsy) don taimakawa tantancewa, gwajin PET-CT bai isa a yi amfani da shi kadai ba.[104] Dabarun da ake amfani da su don samun samfurin sun haɗa da buƙatun allura na transthoracic, buƙatun allurar transbronchial (tare da ko ba tare da duban dan tayi ba), endoscopic duban dan tayi tare da buƙatun allura, mediastinoscopy, da thoracoscopy.[105]. Ana amfani da gwajin jini da gwajin aikin huhu don tantance ko mutum ya isa aikin tiyata.[15] Idan gwaje-gwajen aikin huhu ya nuna rashin isasshen ajiyar numfashi, tiyata ba zai yiwu ba.[1] A mafi yawan lokuta na matakin farko na NSCLC, kawar da lobe na huhu (lobectomy) shine magani na zabi. A cikin mutanen da ba su dace da cikakken lobectomy ba, za a iya yin ƙaramin ɓarna na sublobar (ƙuƙwalwar fata). Duk da haka, ɓacin rai yana da haɗari mafi girma na sake dawowa fiye da lobectomy. Jiyya na aikin rediyoaktif na iodine a gefen ɓangarorin yanki na iya rage haɗarin sake dawowa. Da wuya, ana cire duk huhu (pneumonectomy) [106]. Bidiyo-taimakawa aikin tiyata na thoracoscopic (VATS) da VATS lobectomy suna amfani da hanya kaɗan ta mamaye aikin tiyatar ciwon huhu.[107] VATS lobectomy daidai yake da tasiri idan aka kwatanta da buɗaɗɗen lobectomy na al'ada, tare da ƙarancin rashin lafiya bayan tiyata.[108] A cikin SCLC, chemotherapy ko radiotherapy yawanci ana amfani da su, ko kuma wani lokacin duka biyu.[109] Koyaya, ana sake yin la'akari da rawar tiyata a cikin SCLC. Tiyata na iya inganta sakamako idan aka ƙara zuwa chemotherapy da radiation a farkon matakin SCLC.[110] Amfanin aikin tiyata na huhu na huhu (resection) ga mutanen da ke da mataki na I-IIA NSCLC ba a bayyana ba, amma shaidu masu rauni sun nuna cewa haɗin gwiwa na maganin ciwon huhu na huhu da kuma cire ƙwayoyin lymph na mediastinal (matsakaicin ƙwayar lymph node) na iya inganta rayuwa idan aka kwatanta da su. resection na huhu da samfurin mediastinal nodes (ba cikakkiyar rarrabawar kumburi ba). == Radiotherapy == [[File:Diagram showing how you have internal radiotherapy for lung cancer CRUK 160.svg|thumb|right|Brachytherapy (radiyo na ciki) don ciwon huhu da ake bayarwa ta hanyar iska]] Radiotherapy Brachytherapy (na cikin gida radiotherapy) don ciwon huhu da aka bayar ta hanyar iska Ana ba da Radiotherapy sau da yawa tare da chemotherapy, kuma ana iya amfani da shi da nufin warkarwa a cikin mutanen da ke da NSCLC waɗanda ba su cancanci yin tiyata ba.[112]. Wannan nau'i na babban aikin rediyo mai ƙarfi ana kiransa radical radiotherapy.[45] Gyaran wannan dabarar ita ce ci gaba da haɓaka haɓakar haɓakar rediyo (CHART), wanda ake ba da babban adadin maganin rediyo a cikin ɗan gajeren lokaci.[113]. Yin aikin rediyo yana nufin dabarar maganin rediyo na ba da madaidaicin adadin maganin rediyo wanda kwamfuta ke jagoranta.[114] Bayan tiyata (adjuvant) thoracic radiotherapy gabaɗaya ba a yi amfani da shi bayan tiyata-nufin tiyata don NSCLC.[115] Wasu mutanen da ke da kumburin kumburin lymph na mediastinal N2 na iya amfana daga aikin rediyo bayan tiyata.[116] Don abubuwan da za a iya warkewa na SCLC da aka yi da tiyata, ana ba da shawarar maganin rediyon ƙirji bayan tiyata.[3] Ba a san lokacin da ya dace na waɗannan hanyoyin kwantar da hankali ba (mafi kyawun lokacin da za a ba da maganin rediyo da chemotherapy don inganta rayuwa)[117]. Idan ciwon daji ya toshe wani ɗan gajeren sashe na bronchus, ana iya ba da brachytherapy (radiyo na gida) kai tsaye a cikin hanyar iska don buɗe hanyar. Idan aka kwatanta da rediyon katako na waje, brachytherapy yana ba da damar rage lokacin jiyya da rage tasirin radiation ga ma'aikatan kiwon lafiya.[118] Shaida don maganin brachytherapy, duk da haka, bai kai na na waje ba don maganin rediyo na waje.[119] Prophylactic cranial irradiation wani nau'i ne na radiotherapy zuwa kwakwalwa, wanda ake amfani dashi don rage haɗarin metastasis. Ana amfani da PCI a cikin SCLC.[45] A cikin ƙayyadaddun cututtuka, PCI yana ƙaruwa tsawon shekaru uku daga 15% zuwa 20%; A cikin manyan cututtuka, rayuwa na shekara guda yana ƙaruwa daga 13% zuwa 27% [120]. Ga mutanen da ke da NSCLC da ƙwayar ƙwayar cuta guda ɗaya, ba a bayyana ba idan tiyata ya fi tasiri fiye da aikin rediyo.[114] Ci gaban kwanan nan a cikin niyya da hoto sun haifar da haɓakar stereotactic radiation a cikin maganin ciwon huhu na farko. A cikin wannan nau'i na maganin rediyo, ana isar da allurai masu yawa a kan lokuta da yawa ta amfani da dabaru na niyya. Amfani da shi shine da farko a cikin marasa lafiya waɗanda ba masu neman aikin tiyata ba saboda cututtukan cututtuka.[121] Ga duka NSCLC da marasa lafiya na SCLC, ana iya amfani da ƙananan allurai na radiation zuwa ƙirji don sarrafa alamun (palliative radiotherapy).[122][123] Ba a nuna amfani da mafi girman allurai na rediyo don kula da jin daɗi don tsawaita rayuwa na. == Chemotherapy == Chemotherapy Tsarin chemotherapy ya dogara da nau'in ciwon daji.[3] SCLC, ko da ingantacciyar cuta ta farko, ana kula da ita da farko tare da chemotherapy da radiation.[124] A cikin SCLC, an fi amfani da cisplatin da etoposide.[125] Hakanan ana amfani da haɗe-haɗe tare da carboplatin, gemcitabine, paclitaxel, vinorelbine, topotecan, da irinotecan.[126] [127] A cikin ci gaba na NSCLC, chemotherapy yana inganta rayuwa kuma ana amfani dashi azaman jiyya na farko, muddin mutum ya isa maganin.[128] Yawanci, ana amfani da kwayoyi guda biyu, wanda ɗaya daga cikinsu yana da tushen platinum (ko dai cisplatin ko carboplatin). Sauran magungunan da aka saba amfani da su sune gemcitabine, paclitaxel, docetaxel, [129][130] pemetrexed, [131] etoposide ko vinorelbine.[130] Magunguna na tushen Platinum da haɗuwa waɗanda suka haɗa da maganin platinum ba su da alama sun fi fa'ida don tsawaita rayuwa idan aka kwatanta da sauran magungunan da ba platinum ba, kuma suna iya haifar da haɗarin haɗari mai haɗari, kamar tashin zuciya, amai, anemia, da thrombocytopenia, 132] musamman a cikin mutanen da suka haura shekaru 70.[133]. Shaidu ba su isa ba don sanin ko wace hanya ce ta chemotherapy ke da alaƙa da mafi ingancin rayuwa.[132] Har ila yau, babu shaidar da za ta iya tantance ko yin magani ga mutanen da ke da NSCLC a karo na biyu lokacin da zagaye na farko na chemotherapy bai yi nasara ba (chemotherapy na biyu) yana haifar da ƙarin fa'ida ko cutarwa.[134] Adjuvant chemotherapy yana nufin yin amfani da chemotherapy bayan aikin tiyata a fili don inganta sakamako. A cikin NSCLC, ana ɗaukar samfurori na nodes na lymph na kusa yayin tiyata don taimakawa tsarawa. Idan an tabbatar da cutar mataki-II ko -III, adjuvant chemotherapy (ciki har da ko a'a hada da radiotherapy bayan tiyata) yana inganta rayuwa da 4% a shekaru biyar.[135][136][137] Haɗin vinorelbine da cisplatin ya fi tasiri fiye da tsofaffin magunguna.[136] Adjuvant chemotherapy ga mutanen da ke da ciwon daji na IB yana da cece-kuce, saboda gwajin asibiti bai nuna fa'idar rayuwa a fili ba.[138] Chemotherapy kafin tiyata a cikin NSCLC wanda za'a iya cirewa ta hanyar tiyata na iya inganta sakamako.[139][140] Za a iya haɗa chemotherapy tare da kulawar jinya a cikin jiyya na NSCLC.[141] A cikin lamuran da suka ci gaba, maganin chemotherapy da ya dace yana inganta matsakaicin rayuwa akan kulawar tallafi kaɗai, da kuma inganta ingancin rayuwa.[141][142] Tare da isassun lafiyar jiki da ke kula da chemotherapy a lokacin maganin ciwon huhu na huhu yana ba da watanni 1.5 zuwa 3 na tsawaita rayuwa, taimako na bayyanar cututtuka, da inganta yanayin rayuwa, tare da kyakkyawan sakamako da aka gani tare da wakilai na zamani.[143][144] Ƙungiyar NSCLC Meta-Analyses Collaborative Group ta ba da shawarar idan mai karɓa yana so kuma zai iya jure wa jiyya, to ana iya la'akari da chemotherapy a cikin NSCLC mai ci gaba. == Niyya Da Rigakafi == [[File:Pharmaceuticals-13-00373-g002-550.jpg|alt=https://doi.org/10.3390/ph13110373|thumb| Babban makamai na magani na gwaji na asibiti na lokaci 3 da ke ba da rigakafi a cikin layi na farko don marasa lafiya tare da NSCLC https://doi.org/10.3390/ph13110373]] [[File:Monoclonal antibodies used in the treatment of non small cell lung cancer and their mechanism of action.webp|alt=https://doi.org/10.3390/ph13110373|thumb|Monoclonal rigakafi da aka yi amfani da su a cikin maganin NSCLC da tsarin aikin su https://doi.org/10.3390/ph13110373]] An yi niyya da rigakafin rigakafi Akwai magunguna da yawa waɗanda ke kaiwa ga hanyoyin ƙwayoyin cuta a cikin cutar kansar huhu, musamman don maganin cututtukan da suka ci gaba. Erlotinib, gefitinib, da afatinib sun hana tyrosine kinase a mai karɓar haɓakar girma na epidermal (EGFR). Wadannan masu hana EGFR na iya taimakawa wajen jinkirta yaduwar kwayoyin cutar kansa ga mutanen da ke fama da ciwon huhu na EGFR M+ kuma suna iya inganta rayuwar mutum.[146] Ba a nuna masu hana EGFR don taimakawa mutane su rayu tsawon lokaci ba.[146] Ga mutanen da ke da maye gurbi na EGFR, jiyya tare da gefitinib na iya haifar da ingantacciyar rayuwa idan aka kwatanta da jiyya tare da chemotherapy.[147] Denosumab, maganin rigakafi na monoclonal wanda aka yi wa mai karɓar mai kunnawa na kappa-B ligand, na iya zama da amfani wajen maganin metastases na kashi.[148] <nowiki>https://doi.org/10.3390/ph13110373</nowiki> Monoclonal antibodies amfani da maganin NSCLC da tsarin aikin su <nowiki>https://doi.org/10.3390/ph13110373</nowiki> Immunotherapy za a iya amfani da su duka biyu SCLC da NSCLC.[149][150] ] Kwayoyin NSCLC da ke bayyana tsarin mutuwa-ligand 1 (PD-L1) na iya yin hulɗa tare da shirin mai karɓar mai karɓar mutuwa 1 (PD-1) wanda aka bayyana a saman kwayoyin T, kuma yana haifar da raguwar ƙwayar ƙwayar cuta ta hanyar tsarin rigakafi.[151]. Atezolizumab shine maganin rigakafi na monoclonal na PD-L1. Nivolumab da Pembrolizumab su ne antibodies na PD-1 monoclonal. Ipilimumab wani maganin rigakafi ne na monoclonal wanda ke da alhakin gina jiki mai haɗin gwiwar Cytotoxic T-lymphocyte 4 (CTLA-4) akan saman ƙwayoyin T. Bevacizumab wani maganin rigakafi ne na monoclonal wanda ke da alhakin haɓakar haɓakar jijiyoyi a cikin wurare dabam dabam, kuma yana aiki azaman mai hana angiogenesis.[151]. Yawancin gwaje-gwaje na asibiti na 3 da ke amfani da immunotherapy a cikin layi na farko don maganin NSCLC an buga su, ciki har da Pembrolizumab a cikin KEYNOTE-024, KEYNOTE-042, KEYNOTE-189 da KEYNOTE-407; Nivolumab da Ipilimumab a cikin CHECKMATE-227 da CHECKMATE 9LA; da Atezolizumab a cikin IMpower110, IMpower130 da IMpower150.[151] <nowiki>https://doi.org/10.3390/ph13110373</nowiki> Babban makamai na magani na lokaci 3 gwaji na asibiti da ke ba da rigakafi a cikin layi na farko ga marasa lafiya tare da NSCLC bazai haifar da ingantacciyar rayuwa ga mutanen da ke da matakan I-III NSCLC ba. == Bronchoscopy == Bronchoscopy Ana iya ba da jiyya da yawa ta hanyar bronchoscopy don kula da toshewar iska ko zubar jini. Idan ci gaban ciwon daji ya toshe hanyar iska, zaɓuɓɓuka sun haɗa da m bronchoscopy, balloon bronchoplasty, stenting, da microdebridement.[153] Hoto na Laser ya ƙunshi isar da hasken laser a cikin hanyar iska ta hanyar bronchoscope don cire ƙwayar cuta mai toshewa.[154] == Kulawa D Jin Daɗi == Kulawar jin daɗi idan aka ƙara zuwa maganin kansa na yau da kullun yana amfanar mutane ko da har yanzu suna samun ilimin chemotherapy.[155] Waɗannan hanyoyin suna ba da damar ƙarin tattaunawa game da zaɓuɓɓukan magani kuma suna ba da damar isa ga yanke shawara da aka yi la'akari sosai[156][157]. Kulawa da jin daɗi na iya guje wa rashin amfani amma kulawa mai tsada ba kawai a ƙarshen rayuwa ba, har ma a duk tsawon lokacin rashin lafiya. Ga mutanen da ke da cututtukan da suka ci gaba, kulawar asibiti kuma na iya dacewa. == Hanyoyi Daba Na Cin Zarafi == Hanyoyin da ba na cin zarafi Mafi kyawun sa baki don guje wa mutuwa daga cutar kansar huhu shine a daina shan taba; hatta mutanen da suka riga sun kamu da cutar sankara ta huhu ana kwadaitar da su daina shan taba[103]. Babu wata bayyananniyar shaida wacce shirin daina shan taba ya fi tasiri ga mutanen da aka gano suna da ciwon huhu.[103] Wasu rarraunan shaida sun nuna cewa wasu hanyoyin kulawa na tallafi (marasa haɗari) waɗanda ke mai da hankali kan jin daɗin rayuwa ga mutanen da ke fama da ciwon huhu na iya inganta ingancin rayuwa.[158] Matsaloli kamar masu bin aikin jinya, ilimin halin ɗan adam, ilimin halayyar ɗan adam, da shirye-shiryen ilimi na iya zama masu fa'ida, duk da haka, shaidar ba ta da ƙarfi (ana buƙatar ƙarin bincike).[158]. Nasiha na iya taimaka wa mutane su jimre da alamun motsin rai da suka shafi kansar huhu.[158] Reflexology na iya yin tasiri a cikin ɗan gajeren lokaci, duk da haka ana buƙatar ƙarin bincike.[158] Ba a sami wata shaida da ta nuna cewa ayyukan abinci mai gina jiki ko shirye-shiryen motsa jiki ga mutumin da ke fama da cutar kansar huhu yana haifar da ingantuwar rayuwar da ta dace ko kuma ta daɗe.[158] Horon motsa jiki na iya amfanar mutanen da ke da NSCLC waɗanda ke murmurewa daga tiyatar huhu.[159] Bugu da ƙari, horar da motsa jiki na iya amfanar mutanen da ke da NSCLC waɗanda suka sami maganin rediyo, chemotherapy, chemoradiotherapy, ko kula da jin dadi.[160] Horon motsa jiki kafin tiyatar ciwon huhu na iya inganta sakamako.[102] Ba a sani ba ko horon motsa jiki ko shirye-shiryen motsa jiki suna da amfani ga mutanen da suka sami ci gaba da ciwon huhu.[161][158] Abun da ke tushen gida a cikin keɓaɓɓen shirin gyaran jiki na iya zama da amfani don murmurewa.[160] Ba a sani ba idan gyaran gida (kafin tiyata) yana haifar da ƙarancin abubuwan da ba su da kyau ko lokacin asibiti.[160] Gyaran jiki tare da sashin gida na iya inganta farfadowa bayan jiyya da lafiyar huhu gaba ɗaya. == Sakamakon Hasashen Ciwon Daji Na Huhu == {| class="wikitable floatright" style="text-align:center;font-size:90%;width:35%;margin-left:1em" |+ style="background:#E5AFAA;"|''' Sakamakon cutar kansar huhu bisa ga matakin asibiti'''<ref name="Rami-Porta" /> |- style="background: #E5AFAA;text-align:center;font-size:90%;" ! abbr="Type" rowspan="2" | Clinical stage ! abbr="5-year" colspan="2" | Five-year survival (%) |- style="background: #E5AFAA;text-align:center;font-size:90%;" ! abbr="NSCLC" | Non-small-cell lung carcinoma ! abbr="SCLC" | Small-cell lung carcinoma |- | IA | 50 | 38 |- | IB | 47 | 21 |- | IIA | 36 | 38 |- | IIB | 26 | 18 |- | IIIA | 19 | 13 |- | IIIB | 7 | 9 |- | IV | 2 | 1 |} [[File:Overall survival in non-small lung cancer patients treated with modern immunotherapy in the first line for advanced or metastatic disease.jpg|thumb|Gabaɗaya rayuwa a cikin marasa lafiya na NSCLC da aka bi da su tare da ka'idoji waɗanda ke haɗa maganin rigakafi a cikin layin farko don ci gaba ko cuta mai haɓakawa. Nasser NJ, Gorenberg M, Agbarya A. Pharmaceuticals 2020, ''13''(11), 373; <nowiki> https://doi.org/10.3390/ph13110373</nowiki>]] Sakamakon Hasashen a cikin ciwon daji na huhu bisa ga matakin asibiti[80] Matsayin asibiti Rayuwa na shekaru biyar (%) Carcinoma marasa ƙananan ƙwayoyin cuta IA 50 38 IB 47 21 IIA 36 38 IIB 26 18 IIIA 19 13 IIIB 9 IV 2 1 Daga cikin duk mutanen da ke da ciwon huhu a Amurka, kusan kashi 17% zuwa 20% suna rayuwa aƙalla shekaru biyar bayan ganewar asali.[162][2][163] A Ingila da Wales, tsakanin 2013 da 2017, an kiyasta tsawon shekaru biyar na rayuwa ga cutar kansar huhu a kashi 13.8%[164]. Sakamakon gabaɗaya ya fi muni a ƙasashe masu tasowa.[19] Sakamakon gano marigayi, matakin ciwon huhu yakan ci gaba a lokacin ganewar asali. A lokacin gabatarwa, kusan kashi ɗaya bisa uku na lokuta na NSCLC suna da cututtukan ƙwayar cuta, kuma 60-70% na SCLC suna da cututtuka masu yawa.[3] Rayuwa don ciwon huhu na huhu yana faɗuwa yayin da matakin gano cutar ya ƙara haɓaka; Bayanan Ingilishi sun nuna cewa kusan kashi 70% na marasa lafiya suna rayuwa aƙalla shekara guda idan aka gano su a farkon matakin, amma wannan ya faɗi zuwa 14% kawai ga waɗanda aka gano suna da cutar mafi girma (mataki IV).[165]. Abubuwan haɓakawa a cikin NSCLC sun haɗa da kasancewar alamun cututtukan huhu, girman ƙwayar ƙwayar cuta mai girma (> 3 cm), nau'in tantanin halitta mara kyau (histology), digiri na yaduwa (mataki) da metastases zuwa ƙwayoyin lymph da yawa, da mamayewar jijiyoyin jini. Ga mutanen da ke fama da rashin aiki, sakamakon ya fi muni a cikin waɗanda ke da rashin aikin yi da asarar nauyi fiye da 10%.[166] Abubuwan da ake iya ganowa a cikin ƙananan ciwon huhu na huhu sun haɗa da matsayi na aiki, jima'i na halitta, mataki na cututtuka, da kuma shiga cikin tsarin kulawa na tsakiya ko hanta a lokacin ganewar asali.[167]. Gabaɗaya rayuwa a cikin marasa lafiya na NSCLC da aka bi da su tare da ka'idoji waɗanda ke haɗa immunotherapy a cikin layin farko don ci gaba ko cuta mai haɓakawa. Nasser NJ, Gorenberg M, Agbarya A. Pharmaceuticals 2020, 13(11), 373; <nowiki>https://doi.org/10.3390/ph13110373</nowiki> Ga NSCLC, ana samun mafi kyawun tsinkaya tare da cikakken aikin tiyata na mataki-IA, tare da rayuwa har zuwa 70% na shekaru biyar.[168]. Mutanen da ke da babban matakin SCLC suna da matsakaicin ƙimar rayuwa na shekaru biyar ƙasa da 1%. Matsakaicin lokacin rayuwa don ƙayyadaddun cututtuka shine watanni 20, tare da adadin rayuwa na shekaru biyar na 20%.[14] Hasashen marasa lafiya tare da NSCLC sun inganta sosai a cikin shekaru na ƙarshe tare da gabatarwar rigakafi.[151] Marasa lafiya tare da ƙari PDL-1 da aka bayyana sama da rabin ko fiye na ƙwayoyin ƙari sun sami matsakaicin rayuwa na tsawon watanni 30 tare da pembrolizumab.[169] An buga gwaje-gwaje masu yawa na lokaci 3 da ke ba da rigakafi a cikin layi na farko ga marasa lafiya da ciwon huhu marasa ƙananan ƙwayoyin cuta.[151] Bisa ga bayanan da Cibiyar Ciwon daji ta Ƙasa ta bayar, matsakaicin shekarun da aka gano game da ciwon huhu a Amurka shine shekaru 70, [170] kuma matsakaicin shekarun mutuwa shine shekaru 72.[171]. A Amurka, mutanen da ke da inshorar likita sun fi samun sakamako mai kyau. == Epidemiology == [[File:Trachea, bronchus, lung cancers world map-Deaths per million persons-WHO2012.svg|upright=1.3|thumb|Trachea, bronchus, and lung cancers deaths per million persons in 2012 {{refbegin|2}}{{legend|#ffff20|0–7}}{{legend|#ffe820|8–12}}{{legend|#ffd820|13–32}}{{legend|#ffc020|33–53}}{{legend|#ffa020|54–81}}{{legend|#ff9a20|82–125}}{{legend|#f08015|126–286}}{{legend|#e06815|287–398}}{{legend|#d85010|399–527}}{{legend|#d02010|528–889}}{{refend}} ]] [[File:Lung cancer, incidence, mortality and survival, England 1971 - 2011.png|thumb|right|Ciwon daji na huhu, abin da ya faru, mace-mace, da rayuwa, Ingila 1971–2011]] Epidemiology Trachea, Bronchus, da huhu na ciwon daji na mutuwar mutum miliyan a cikin 2012 0-7 8-12 13-32 33-53 54-81 82-125 126-286 287-398 399-527 528-889 kamuwa da cutar kansa. , da kuma tsira, Ingila 1971-2011 A duk duniya, ciwon huhu shine mafi yawan ciwon daji a tsakanin maza don cututtuka da mace-mace, kuma a cikin mata suna da na uku mafi girma (bayan ciwon nono da launin fata) da mace-mace na biyu (bayan ciwon nono). ). A cikin 2020, an sami sabbin maganganu miliyan 2.2 a duk duniya, kuma miliyan 1.8 sun mutu sakamakon cutar kansar huhu, wanda ke wakiltar kashi 18.0% na duk mutuwar daga cutar kansa. Mafi girman farashi shine a Micronesia, Polynesia, Turai, Asiya, Arewacin Amurka da Turai. Ƙididdiga a Afirka da Amurka ta Tsakiya sun yi ƙasa sosai.[6] Mutanen da ke da tarihin shan taba suna da haɗari mafi girma na kamuwa da cutar sankarar huhu, tare da haɗarin karuwa tare da tsawon lokacin shan taba. Abubuwan da suka faru a cikin maza sun tashi har zuwa tsakiyar 1980s, kuma sun ragu tun lokacin. A cikin mata, lamarin ya karu har zuwa karshen shekarun 1990, kuma tun daga lokacin ya tsaya tsayin daka.[3] Ga kowane sigari miliyan 3-4 da aka sha, cutar kansar huhu ɗaya na iya faruwa.[173] Tasirin "Babban Taba" yana taka muhimmiyar rawa wajen shan taba.[174] Matasan da ba sa shan taba suna ganin tallace-tallacen taba sun fi shan taba.[175] Ana ƙara gane rawar da shan taba sigari ke haifarwa a matsayin haɗarin cutar kansar huhu, [33] wanda ke haifar da sa baki na siyasa don rage bayyanar da marasa shan taba ga hayaƙin taba.[176] Daga shekarun 1960, adadin adenocarcinoma na huhu ya fara karuwa dangane da wasu nau'in kansar huhu, wani bangare saboda shigar da sigari mai tacewa. Amfani da tacewa yana cire manyan barbashi daga hayakin taba, don haka rage ajiya a manyan hanyoyin iska. Duk da haka, mai shan sigari dole ne ya zurfafa zurfi don karɓar adadin nicotine iri ɗaya, yana ƙaruwa da ɓarna a cikin ƙananan hanyoyin iska inda adenocarcinoma ke tasowa.[177]. Yawan adenocarcinoma na huhu yana ci gaba da karuwa. == Amurka == Amurka A cikin Amurka, baƙar fata maza da mata baƙar fata suna da babban abin da ya faru.[179][180] Hadarin rayuwa na kamuwa da cutar kansar huhu shine kashi 8% a cikin maza da kashi 6% a cikin mata.[1] Har ila yau, a cikin Amurka, tsofaffin soja suna da kashi 25-50% mafi girma na ciwon huhu na huhu da farko saboda yawan shan taba.[181] A lokacin yakin duniya na biyu da yakin Koriya, asbestos ma ya taka rawa, kuma Agent Orange na iya haifar da wasu matsaloli a lokacin yakin Vietnam.[182] == Birtaniya == Ciwon daji na huhu na United Kingdom shine ciwon daji na uku mafi yawan jama'a a cikin Burtaniya (47,968 mutane sun kamu da cutar a cikin 2017), [183] ​​kuma shine mafi yawan sanadin mutuwar ciwon daji (kusan mutane 34,600 sun mutu a cikin 2018). == Sauran Kasashe == Sauran kasashe a halin yanzu adadin kansar huhu ya ragu a kasashe masu tasowa.[185] Tare da karuwar shan taba a kasashe masu tasowa, ana sa ran adadin zai karu a cikin 'yan shekaru masu zuwa, musamman a China[186] da Indiya. == Tarihi == Tarihi Ciwon daji na huhu ya kasance ba a sani ba kafin zuwan shan taba; Ba a ma gane ta a matsayin cuta dabam ba sai 1761.[188] An kara yin bayanin fannoni daban-daban na kansar huhu a cikin 1810.[189]. Ciwon daji na huhu yana da kashi 1 cikin 100 ne kawai na duk cututtukan da aka gani a lokacin autopsy a 1878, amma sun haura zuwa 10-15% a farkon shekarun 1900.[190]. Rahoton shari'a a cikin littattafan likitanci ya ƙidaya 374 kawai a duniya a cikin 1912, [191] amma nazarin binciken gawarwakin ya nuna cewa cutar sankarar huhu ta karu daga 0.3% a cikin 1852 zuwa 5.66% a 1952.[192]. A cikin Jamus a cikin 1929, likita Fritz Lickint ya gane alaƙar da ke tsakanin shan taba da kansar huhu, [190] wanda ya haifar da yaƙin yaƙi da shan taba.[193] Nazarin Likitoci na Biritaniya, wanda aka buga a cikin 1950s, shine tabbataccen shaidar annoba ta farko ta alaƙa tsakanin ciwon huhu da shan taba.[194] Sakamakon haka, a cikin 1964, babban Likitan Amurka ya ba da shawarar masu shan taba su daina shan taba[195]. An fara gane alaƙa da iskar radon tsakanin masu hakar ma'adinai a tsaunin Ore kusa da Schneeberg, Saxony. Ana hakar azurfa a can tun shekara ta 1470, kuma wadannan ma'adinan suna da wadatar Uranium, tare da radium da radon gas.[196] Masu hakar ma'adinai sun sami rashin daidaituwar adadin cututtukan huhu, daga ƙarshe an gane su da kansar huhu a cikin 1870s.[197]. Duk da wannan binciken, an ci gaba da hakar ma'adinan har zuwa shekarun 1950, saboda bukatar USSR ta neman uranium.[196] An tabbatar da Radon a matsayin sanadin cutar kansar huhu a cikin shekarun 1960.[198]. An yi nasarar farko na pneumonectomy na ciwon huhu a cikin 1933.[199]. An yi amfani da maganin radiyo mai cutarwa tun daga shekarun 1940.[200]. Radical radiotherapy, da farko da aka yi amfani da shi a cikin 1950s, ƙoƙari ne na yin amfani da allurai masu girma na radiation a cikin marasa lafiya masu ciwon huhu na farko, amma waɗanda ba su dace da tiyata ba.[201] A cikin 1997, ana ganin CHART azaman haɓakawa akan tsarin rediyo na al'ada.[202] Tare da SCLC, yunƙurin farko a cikin 1960s a resection [203] da radical radiotherapy [204] ba su yi nasara ba. A cikin shekarun 1970s, an sami nasarar samar da tsarin maganin chemotherapy. == Umarnin Bincike == Umarnin bincike Ana ci gaba da neman sabbin zaɓuɓɓukan magani. Yawancin gwaje-gwaje na asibiti da suka haɗa da aikin rediyo, tiyata, masu hana EGFR, masu hana microtubule da immunotherapy suna gudana a halin yanzu.[206] Umarnin bincike don maganin ciwon huhu na huhu sun haɗa da immunotherapy, [207] [208] wanda ke ƙarfafa tsarin garkuwar jiki don kai hari ga ƙwayoyin tumo, epigenetics, da sabon haɗin chemotherapy da radiotherapy, duka a kan kansu kuma tare. Yawancin waɗannan sabbin jiyya suna aiki ta hanyar toshe wuraren bincike na rigakafi, suna ɓata ikon kansa na guje wa tsarin garkuwar jiki.[207][208] Ipilimumab yana toshe sigina ta hanyar mai karɓa akan ƙwayoyin T da aka sani da CTLA-4, wanda ke lalata tsarin rigakafi. Hukumar Abinci da Magunguna ta Amurka ta amince da ita don maganin cutar sankarau, kuma tana fuskantar gwaji na asibiti na NSCLC da SCLC.[207] Sauran jiyya na immunotherapy suna tsoma baki tare da ɗaure furotin da aka tsara na mutuwar kwayar halitta 1 (PD-1) tare da ligand PD-1 ligand 1 (PD-L1), kuma an yarda da su azaman jiyya na farko- da na gaba-gaba don ɓangarori daban-daban na cututtukan huhu. [208] Yin sigina ta hanyar PD-1 yana hana ƙwayoyin T. Wasu ƙwayoyin kansa suna bayyana suna amfani da wannan ta hanyar bayyana PD-L1 don kashe ƙwayoyin T waɗanda zasu iya gane su a matsayin barazana. Monoclonal rigakafi da ke niyya duka PD-1 da PD-L1, irin su pembrolizumab, nivolumab, [65] atezolizumab, da durvalumab[208] a halin yanzu suna cikin gwaji na asibiti don maganin ciwon huhu.[207][208] Epigenetics shine nazarin ƙananan gyare-gyaren kwayoyin halitta - ko "tags" - waɗanda ke ɗaure ga DNA kuma suna canza matakan bayyanar kwayoyin halitta. Yin niyya ga waɗannan alamun da kwayoyi na iya kashe ƙwayoyin cutar kansa. Binciken farko-farko a cikin NSCLC ta amfani da kwayoyi da ke nufin gyare-gyaren epigenetic ya nuna cewa toshe fiye da ɗaya daga cikin waɗannan alamun zai iya kashe kwayoyin cutar kansa tare da ƙananan sakamako masu illa.[209] Nazarin ya kuma nuna cewa ba wa mutane waɗannan magungunan kafin daidaitaccen magani na iya inganta tasirinsa. Ana gudanar da gwaje-gwaje na asibiti don tantance yadda waɗannan magungunan ke kashe ƙwayoyin cutar kansar huhu a cikin mutane.[209] Magunguna da yawa waɗanda ke da alaƙa da hanyoyin epigenetic suna cikin haɓakawa. Histone deacetylase inhibitors a cikin ci gaba sun haɗa da valproic acid, vorinostat, belinostat, panobinostat, entinostat, da romidepsin. Masu hana DNA methyltransferase a cikin haɓakawa sun haɗa da decitabine, azacytidine, da hydralazine.[61] Aikin TRACERx yana duban yadda NSCLC ke tasowa da haɓakawa, da kuma yadda waɗannan ciwace-ciwacen suka zama masu jure wa jiyya.[210] Aikin zai duba samfuran ƙari daga mutane 850 masu NSCLC a matakai daban-daban ciki har da ganewar asali, bayan jiyya na farko, bayan magani, da sake dawowa.[211]. Ta hanyar nazarin samfurori a wurare daban-daban na ci gaban ƙwayar cuta, masu binciken suna fatan gano canje-canjen da ke haifar da ci gaban ƙwayar cuta da juriya ga jiyya. Sakamakon wannan aikin zai taimaka wa masana kimiyya da likitoci su sami kyakkyawar fahimta game da NSCLC da yiwuwar haifar da ci gaba da sababbin magungunan cutar.[210]. Don cututtukan daji na huhu waɗanda ke haɓaka juriya ga mai karɓar haɓakar haɓakar epidermal (EGFR) da anaplastic lymphoma kinase (ALK) tyrosine kinase inhibitors, sabbin magunguna suna cikin haɓakawa. Masu hana EGFR sun haɗa da erlotinib, gefitinib, afatinib da icotinib (na ƙarshe yana samuwa a China kawai).[146] Madadin hanyar sigina, c-Met, na iya hana tivantinib da onartuzumab. Sabbin masu hana ALK sun haɗa da crizotinib da ceritinib.[212] Idan hanyar MAPK/ERK ta shiga, mai hana BRAF kinase dabrafenib da MAPK/MEK inhibitor trametinib na iya zama da amfani.[213] An bincika hanyar PI3K azaman manufa don maganin ciwon huhu. Mafi kyawun dabarun tunkarar wannan tafarki kamar hanawa ɗaya ko fiye da membobi na aji I PI3Ks ne, tare da hana wannan hanyar tare da wasu kamar MEK[214]. Kwayoyin ciwon daji na huhu galibi suna jure wa na al'ada. == Manazarta == {{reflist|refs= <ref name="Kumar&Clark">{{cite book |last1=White|first1=Veronica |last2=Ruperelia |first2=Prina |editor1-last=Feather |editor1-first=Adam |editor2-last=Randall |editor2-first=David |editor3-last=Waterhouse |editor3-first=Mona |title=Kumar and Clark's Clinical Medicine |date=2020 |publisher=Elsevier|isbn=978-0-7020-7870-5 |pages=975–982 |edition=10th |chapter-url=https://books.google.com/books?id=sl3sDwAAQBAJ&pg=PA975 |language=en |chapter=28.Respiratory disease}}</ref> <ref name="Merck">{{cite web | title=Lung Carcinoma: Tumors of the Lungs | publisher=Merck Manual Professional Edition, Online edition |url=http://www.merck.com/mmpe/sec05/ch062/ch062b.html#sec05-ch062-ch062b-1405 | access-date=21 July 2021 |date=July 2020 }}</ref> <ref name="Honnorat">{{cite journal | vauthors = Honnorat J, Antoine JC | title = Paraneoplastic neurological syndromes | journal = Orphanet Journal of Rare Diseases | volume = 2 | issue = 1 | pages = 22 | date = May 2007 | pmid = 17480225 | pmc = 1868710 | doi = 10.1186/1750-1172-2-22 }}</ref> <ref name="ajcc">{{Cite book | vauthors = Greene FL | title=AJCC cancer staging manual | publisher=Springer-Verlag | location=Berlin | year=2002 | isbn=978-0-387-95271-0 | url-access=registration | url=https://archive.org/details/ajcccancerstagin0000unse }}</ref> <ref name="Peto">{{Cite book | vauthors=Peto R, Lopez AD, Boreham J, et al | title=Mortality from smoking in developed countries 1950–2000: Indirect estimates from National Vital Statistics | publisher=Oxford University Press | year=2006 | url=http://www.ctsu.ox.ac.uk/~tobacco/ | isbn=978-0-19-262535-9 | url-status=live | archive-url=https://web.archive.org/web/20070905151935/http://www.ctsu.ox.ac.uk/~tobacco/ | archive-date=5 September 2007 }}</ref> <ref name="Schick">{{cite journal | vauthors = Schick S, Glantz S | title = Philip Morris toxicological experiments with fresh sidestream smoke: more toxic than mainstream smoke | journal = Tobacco Control | volume = 14 | issue = 6 | pages = 396–404 | date = December 2005 | pmid = 16319363 | pmc = 1748121 | doi = 10.1136/tc.2005.011288 }}</ref> <ref name="EPA radon">{{cite web | last=EPA | author-link=United States Environmental Protection Agency | title=Radiation information: radon | publisher=EPA | date=February 2013 | url=http://www.epa.gov/rpdweb00/radionuclides/radon.html | url-status=live | archive-url=https://web.archive.org/web/20090429130828/http://www.epa.gov/rpdweb00/radionuclides/radon.html | archive-date=29 April 2009 }}</ref> <ref name="NEJM-molecular">{{cite journal | vauthors = Herbst RS, Heymach JV, Lippman SM | title = Lung cancer | journal = The New England Journal of Medicine | volume = 359 | issue = 13 | pages = 1367–80 | date = September 2008 | pmid = 18815398 | doi = 10.1056/NEJMra0802714 }}</ref> <ref name="Aviel-Ronen">{{cite journal | vauthors = Aviel-Ronen S, Blackhall FH, Shepherd FA, Tsao MS | title = K-ras mutations in non-small-cell lung carcinoma: a review | journal = Clinical Lung Cancer | volume = 8 | issue = 1 | pages = 30–38 | date = July 2006 | pmid = 16870043 | doi = 10.3816/CLC.2006.n.030 }}</ref> <ref name="Rosti">{{cite journal | vauthors = Rosti G, Bevilacqua G, Bidoli P, Portalone L, Santo A, Genestreti G | title = Small cell lung cancer | journal = Annals of Oncology | volume = 17 | issue = Suppl. 2 | pages = ii5–10 | date = March 2006 | pmid = 16608983 | doi = 10.1093/annonc/mdj910 | doi-access = free }}</ref> <ref name="Raz">{{cite journal | vauthors = Raz DJ, He B, Rosell R, Jablons DM | title = Bronchioloalveolar carcinoma: a review | journal = Clinical Lung Cancer | volume = 7 | issue = 5 | pages = 313–22 | date = March 2006 | pmid = 16640802 | doi = 10.3816/CLC.2006.n.012 }}</ref> <ref name="Bhutan">{{cite news | vauthors = Pandey G | title=Bhutan's smokers face public ban | publisher=BBC | date=February 2005 | url=http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4305715.stm | access-date=7 September 2007 | url-status=live | archive-url=https://web.archive.org/web/20080407045728/http://news.bbc.co.uk/2/hi/south_asia/4305715.stm | archive-date=7 April 2008 }}</ref> <ref name="PORT Meta-analysis Trialists Group">{{cite journal | title = Postoperative radiotherapy for non-small cell lung cancer | journal = The Cochrane Database of Systematic Reviews | volume = 10 | issue = 2 | pages = CD002142 | date = April 2005 | pmid = 15846628 | doi = 10.1002/14651858.CD002142.pub2 | url = http://discovery.ucl.ac.uk/1520973/ | veditors = Rydzewska L | author1 = PORT Meta-analysis Trialists Group }}</ref> <ref name="Murray">{{cite journal | vauthors = Murray N, Turrisi AT | title = A review of first-line treatment for small-cell lung cancer | journal = Journal of Thoracic Oncology | volume = 1 | issue = 3 | pages = 270–78 | date = March 2006 | pmid = 17409868 | doi = 10.1016/s1556-0864(15)31579-3 | s2cid = 30651522 | doi-access = free }}</ref> <ref name="Azim">{{cite journal | vauthors = Azim HA, Ganti AK | title = Treatment options for relapsed small-cell lung cancer | journal = Anti-Cancer Drugs | volume = 18 | issue = 3 | pages = 255–61 | date = March 2007 | pmid = 17264756 | doi = 10.1097/CAD.0b013e328011a547 | s2cid = 37490814 }}</ref> <ref name="MacCallum">{{cite journal | vauthors = MacCallum C, Gillenwater HH | title = Second-line treatment of small-cell lung cancer | journal = Current Oncology Reports | volume = 8 | issue = 4 | pages = 258–64 | date = July 2006 | pmid = 17254525 | doi = 10.1007/s11912-006-0030-8 | s2cid = 3127080 }}</ref> <ref name="Clegg">{{cite journal | vauthors = Clegg A, Scott DA, Hewitson P, Sidhu M, Waugh N | title = Clinical and cost effectiveness of paclitaxel, docetaxel, gemcitabine, and vinorelbine in non-small cell lung cancer: a systematic review | journal = Thorax | volume = 57 | issue = 1 | pages = 20–28 | date = January 2002 | pmid = 11809985 | pmc = 1746188 | doi = 10.1136/thorax.57.1.20 }}</ref> <ref name="AUTOREF18">{{cite web |title=Small Cell Lung Cancer Treatment |publisher=National Cancer Institute |url=http://www.cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/small-cell-lung/healthprofessional |work=PDQ for Health Professionals |year=2012 |access-date=16 May 2012 |url-status=live |archive-url=https://web.archive.org/web/20120513015218/http://cancer.gov/cancertopics/pdq/treatment/small-cell-lung/healthprofessional |archive-date=13 May 2012 }}</ref> <ref name="Lum">{{cite journal | vauthors = Lum KL, Polansky JR, Jackler RK, Glantz SA | title = Signed, sealed and delivered: "big tobacco" in Hollywood, 1927-1951 | journal = Tobacco Control | volume = 17 | issue = 5 | pages = 313–23 | date = October 2008 | pmid = 18818225 | pmc = 2602591 | doi = 10.1136/tc.2008.025445 | url =http://tobaccocontrol.bmj.com/cgi/content/full/17/5/313| url-status = live | archive-url = https://web.archive.org/web/20090404085818/http://tobaccocontrol.bmj.com/cgi/content/full/17/5/313 | archive-date = 4 April 2009 }}</ref> <ref name="AUTOREF23">{{cite web | title=Gender in lung cancer and smoking research | publisher=[[World Health Organization]] | year=2004 | url=https://www.who.int/gender/documents/en/lungcancerlow.pdf | access-date=26 May 2007 | url-status=dead | archive-url=https://web.archive.org/web/20070614013951/http://www.who.int/gender/documents/en/lungcancerlow.pdf | archive-date=14 June 2007 }}</ref> <ref name="AUTOREF25">{{cite journal | vauthors = Behera D, Balamugesh T | title = Lung cancer in India | journal = The Indian Journal of Chest Diseases & Allied Sciences | volume = 46 | issue = 4 | pages = 269–81 | year = 2004 | pmid = 15515828 | url = http://www.vpci.org.in/upload/Journals/pic130.pdf#page=27 | url-status = live | archive-url = https://web.archive.org/web/20081217024508/http://www.vpci.org.in/upload/Journals/pic130.pdf#page=27 | archive-date = 17 December 2008 }}</ref> <ref name="Charloux">{{cite journal | vauthors = Charloux A, Quoix E, Wolkove N, Small D, Pauli G, Kreisman H | title = The increasing incidence of lung adenocarcinoma: reality or artefact? A review of the epidemiology of lung adenocarcinoma | journal = International Journal of Epidemiology | volume = 26 | issue = 1 | pages = 14–23 | date = February 1997 | pmid = 9126499 | doi = 10.1093/ije/26.1.14 | doi-access = free }}</ref> <ref name="AUTOREF27">{{Cite book | vauthors = Morgagni GB | title=De sedibus et causis morborum per anatomen indagatis | year=1761 |ol=24830495M }}</ref> <ref name="AUTOREF28">{{Cite book | vauthors = Bayle GL | title=Recherches sur la phthisie pulmonaire |place=Paris |language=fr | year=1810 |ol=15355651W }}</ref> <ref name="Witschi">{{cite journal | vauthors = Witschi H | title = A short history of lung cancer | journal = Toxicological Sciences | volume = 64 | issue = 1 | pages = 4–6 | date = November 2001 | pmid = 11606795 | doi = 10.1093/toxsci/64.1.4 | doi-access = free }}</ref> <ref name="AUTOREF29">{{Cite book | vauthors = Adler I | year=1912 | title=Primary Malignant Growths of the Lungs and Bronchi | place= New York | publisher=Longmans, Green, and Company | oclc=14783544 | ol=24396062M }}, cited in {{cite journal | vauthors = Spiro SG, Silvestri GA | title = One hundred years of lung cancer | journal = American Journal of Respiratory and Critical Care Medicine | volume = 172 | issue = 5 | pages = 523–29 | date = September 2005 | pmid = 15961694 | doi = 10.1164/rccm.200504-531OE }}</ref> <ref name="Grannis">{{cite web | vauthors = Grannis FW |title=History of cigarette smoking and lung cancer | publisher=smokinglungs.com | url=http://www.smokinglungs.com/cighist.htm | access-date=6 August 2007 | archive-url = https://web.archive.org/web/20070718174754/http://www.smokinglungs.com/cighist.htm| archive-date = 18 July 2007}}</ref> <ref name="Proctor">{{Cite book | vauthors=Proctor R | title=The Nazi War on Cancer | publisher=Princeton University Press | year=2000 | pages=[https://archive.org/details/naziwaroncancer00proc/page/173 173–246] | isbn=978-0-691-00196-8 | url=https://archive.org/details/naziwaroncancer00proc/page/173 }}</ref> <ref name="Doll">{{cite journal | vauthors = Doll R, Hill AB | title = Lung cancer and other causes of death in relation to smoking; a second report on the mortality of British doctors | journal = British Medical Journal | volume = 2 | issue = 5001 | pages = 1071–81 | date = November 1956 | pmid = 13364389 | pmc = 2035864 | doi = 10.1136/bmj.2.5001.1071 }}</ref> <ref name="AUTOREF30">{{cite web | author=US Department of Health Education and Welfare | title=Smoking and health: report of the advisory committee to the Surgeon General of the Public Health Service | location=Washington, DC | publisher=US Government Printing Office | year=1964 | url=http://profiles.nlm.nih.gov/NN/B/B/M/Q/_/nnbbmq.pdf | url-status=live | archive-url=https://web.archive.org/web/20081217024606/http://profiles.nlm.nih.gov/NN/B/B/M/Q/_/nnbbmq.pdf | archive-date=17 December 2008 }}</ref> <ref name="Greaves">{{Cite book | vauthors=Greaves M | title=Cancer: the Evolutionary Legacy | publisher=Oxford University Press | year=2000 | pages=[https://archive.org/details/cancerevolutiona00grea/page/196 196–97] | isbn=978-0-19-262835-0 | url=https://archive.org/details/cancerevolutiona00grea/page/196 }}</ref> <ref name="AUTOREF32">{{cite journal | vauthors = Horn L, Johnson DH | title = Evarts A. Graham and the first pneumonectomy for lung cancer | journal = Journal of Clinical Oncology | volume = 26 | issue = 19 | pages = 3268–75 | date = July 2008 | pmid = 18591561 | doi = 10.1200/JCO.2008.16.8260 | url = http://jco.ascopubs.org/cgi/pdf_extract/26/19/3268 }}</ref> <ref name="Edwards">{{cite journal | vauthors = Edwards AT | title = Carcinoma of the bronchus | journal = Thorax | volume = 1 | issue = 1 | pages = 1–25 | date = March 1946 | pmid = 20986395 | pmc = 1018207 | doi = 10.1136/thx.1.1.1 }}</ref> <ref name="AUTOREF33">{{cite journal | vauthors = Kabela M | title = [Experience with radical irradiation of bronchial cancer] | language = de | journal = Ceskoslovenska Onkologia | volume = 3 | issue = 2 | pages = 109–15 | year = 1956 | pmid = 13383622 | trans-title = Experience with radical irradiation of bronchial cancer }}</ref> <ref name="Saunders">{{cite journal | vauthors = Saunders M, Dische S, Barrett A, Harvey A, Gibson D, Parmar M | title = Continuous hyperfractionated accelerated radiotherapy (CHART) versus conventional radiotherapy in non-small-cell lung cancer: a randomised multicentre trial. CHART Steering Committee | journal = Lancet | volume = 350 | issue = 9072 | pages = 161–5 | date = July 1997 | pmid = 9250182 | doi = 10.1016/S0140-6736(97)06305-8 | s2cid = 6087156 }}</ref> <ref name="AUTOREF34">{{cite journal | vauthors = Lennox SC, Flavell G, Pollock DJ, Thompson VC, Wilkins JL | title = Results of resection for oat-cell carcinoma of the lung | journal = Lancet | volume = 2 | issue = 7575 | pages = 925–27 | date = November 1968 | pmid = 4176258 | doi = 10.1016/S0140-6736(68)91163-X }}</ref> <ref name="AUTOREF35">{{cite journal | vauthors = Miller AB, Fox W, Tall R | title = Five-year follow-up of the Medical Research Council comparative trial of surgery and radiotherapy for the primary treatment of small-celled or oat-celled carcinoma of the bronchus | journal = Lancet | volume = 2 | issue = 7619 | pages = 501–5 | date = September 1969 | pmid = 4184834 | doi = 10.1016/S0140-6736(69)90212-8 }}</ref> <ref name="AUTOREF36">{{cite journal | vauthors = Cohen MH, Creaven PJ, Fossieck BE, Broder LE, Selawry OS, Johnston AV, Williams CL, Minna JD | display-authors = 6 | title = Intensive chemotherapy of small cell bronchogenic carcinoma | journal = Cancer Treatment Reports | volume = 61 | issue = 3 | pages = 349–54 | year = 1977 | pmid = 194691 }}</ref> }} [[Category:Kiwon lafiya]] [[Category:Cutar daji]] r2ow3d6ld6i83bli3f1bo3phxdkhedj Sokoto 0 6177 164541 150910 2022-08-07T17:20:30Z Isa Magaji 18513 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Sokoto Sultanate.png|thumb|sokoto Sultan]] '''Sakkwato''' babban birni ne wanda ke yankin arewa maso yammacin [[Nijeriya|Najeriya]], kusa da [[Haduwa|mahadar]] [[Sokoto (kogi)|Kogin Sakkwato]] da Rima, Kamar yadda a 2006 jihar na da yawan jama'a 427,760. Sakkwato ita ce babban birnin [[Sokoto (jiha)|jihar Sakkwato ta zamani]] kuma a baya ita ce babban birnin jihar arewa maso yammah. Sunan Sakkwato (wanda shine asalin sunan yankin, ''Sakkwato'') na asalin larabawa ne, wanda yake wakiltar ''su,'' An kuma san shi da ''Sakkwato, Birnin [[Usman Dan Fodiyo|Shehu]] da [[Muhammadu Bello|Bello]]'' ko "Sokoto, Babban Birnin [[Usman Dan Fodiyo|Shehu]] da [[Muhammadu Bello|Bello]] " Bello Umar Maikaset. Kujerun tsohon [[Daular Sokoto|Sakkwato]], garin ne mafi yawan Musulmai kuma muhimmin wurin zama na karatun addinin Musulunci a Najeriya. Sarkin musulmi shine khalifa kuma shugaba ne wanda ke jagoran ruhaniyar Musulmin Najeriya. == Yanayi == Sakkwato tana da yanayi mai zafi saboda tana da rairayi. Tare da yawan zafin jiki na shekara {{Convert|28.3|°C|°F|1}}, Sakkwato na ɗaya daga cikin biranen da suka fi kowane zafi a Najeriya, duk da haka matsakaicin yanayin rana gaba ɗaya bai wuce {{Convert|40|°C|°F|1}} mafi yawan shekara, kuma bushewar tana sa a iya ɗaukar zafi.<ref name="sokoto-description">{{Cite web}}</ref> Watanni masu zafi sune Fabrairu zuwa Afrilu, inda zafin rana zai iya wuce 40 ° C. Mafi yawan zafin jiki da aka rubuta shine 45 ° C. Lokacin damina daga Yuni zuwa Oktoba ne, lokacin da shawa ke zama ruwan dare. Shawa ba safai ta daɗe ba kuma tayi nesa da ruwan sama na yau da kullun da aka sani a yankuna masu zafi da yawa. Daga ƙarshen Oktoba zuwa Fabrairu, a lokacin 'lokacin sanyi', sauyin yanayi yana mamaye iska mai [[Harmattan|lahani wanda]] ke busa ƙurar Sahara a kan ƙasar. Kurar na rage hasken rana, ta haka tana rage yanayin zafi sosai. [[File:Sokoto State Nigeria.png|thumb|map na jihar Sokoto a Nigeria ]][[File:Aminu WAziri Tambuwal.jpg|thumb|gomnar jihar Sokoto a yanzu. ]][[File:Sookoto Sultanate palace.jpg|thumb|fadar sarkin musulmin kenan dake Sokoto a Nigeria ]][[File:Front of Sokoto Sultan Palce.jpg|thumb|gaban fadar sarkin musulmin dake Sokoto a Nigeria ]][[File:Secretary Meets With Religious Leaders in Sokoto, Nigeria (29176258455).jpg|thumb|<nowiki>Sarkin Musulmin Na || da gomna aminu waziri Tambuwal Da secretary a jihar Sokoto. </nowiki>]] * [[Sokoto (birni)]] *[[Sokoto (jiha)]] *[[Sokoto (kogi)]] == Bibiliyo == * Bello, Ahmadu, Sir, 1910-1966. (1999). ''Alhaji Sir Ahmadu Bello, Sardauna of Sokoto : his thoughts and vision in his own words : selected speeches and letters of the great leader''. Nchi, Suleiman Ismaila., Mohammed, Samai̕la Abdullahi. Makurdi: Oracle. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-34637-2-1|978-34637-2-1]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 44137937. * ·Bello, Ahmadu, Sir, 1910-1966. (2009). ''Sir Ahmadu Bello, Sardauna of Sokoto, late Premier of Northern Nigeria : selected speeches and quotes, 1953-1966''. Kaduna, Nigeria: Sir Ahmadu Bello Memorial Foundation. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-978-49000-1-0|978-978-49000-1-0]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 696220895. *·        ''The Sokoto Caliphate : history and legacies, 1804-2004''. Bobboyi, H., Yakubu, Mahmood. (1st ed ed.). Kaduna, Nigeria: Arewa House. 2006. <nowiki>ISBN 978-135-166-7</nowiki>. OCLC 156890366. *·        ''Sardauna media coverage, 1950-1966 : His Excellency Sir Ahmadu Bello ... Sardauna of Sokoto, late Premier of Northern NigeriaISBN978-978-49000-2-7OCLC696110889'' *·        ''Warfare in the Sokoto Caliphate : historical and sociological perspectivesISBN0-521-21069-0OCLC2371710'' == Duba Kuma == * [[Daular Sokoto|Khalifancin Sakkwato]] * [[Usman Dan Fodiyo|Usman dan Fodio]] * [[Cement in Africa|Siminti a Africa]] * [[Makera Assada]] == Manazarta == [[Category: garuruwan Hausawa]] ky9bbjs8p4y5yh92lv4lka2mjchss2b Asuquo Ekpe 0 6660 164518 100845 2022-08-07T16:20:01Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Asuquo Ekpe''' (Haihuwa: 1950 - Rasuwa: 2016 a [[Calabar]]) shi ɗan wasan [[ƙwallon ƙafa]] ta ƙasar [[Nijeriya]] ne. Ya buga ma Ƙungiyar ƙwallon Ƙafar ƙasar Nijeriya wasa daga shekarar 1956 zuwa shekarar 1963. ==Mutuwa== 30 ga Janairu, 2016 {{Stub}} {{DEFAULTSORT:Ekpe, Asuquo}} [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Nijeriya]] iwv8huiizii59ecrnbyx74riupfqia8 Bayelsa 0 7482 164448 137713 2022-08-07T12:11:50Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]]. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hq3qc0hz7masn784ut9538lpeqce1v0 164449 164448 2022-08-07T12:12:28Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]]. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 23jd7vyvhqfi88lqo4o1fe74ruxj03n 164450 164449 2022-08-07T12:12:45Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref> Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] iiltftytudtmvmq0wzjh89jupnryczv 164451 164450 2022-08-07T12:13:04Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 5xs7ciz7yubk61dh3jc243s8szih54q 164452 164451 2022-08-07T12:13:40Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa ne a shekarar 1996. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] iwly4z4djwwr3l5a31hhqeg60sutqmw 164453 164452 2022-08-07T12:14:22Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]]. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] bre2q8g2fe0fvmb91o7zkurubpigpd3 164454 164453 2022-08-07T12:14:44Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]]. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 5cjf4gykdsh2iz6ykb8bndna63mvass 164455 164454 2022-08-07T12:14:59Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 0hazmrqfdh396b4t8yk9qui7s54ypg7 164456 164455 2022-08-07T12:15:58Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin kasar. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] rf51n0qjydrr6u4rfk5ptexnr8vxyg7 164457 164456 2022-08-07T12:16:23Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4e8sp3b8r0ggg3tyrq41jnk8oaeb6wv 164458 164457 2022-08-07T12:17:12Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers daga gabas, Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ah0sncuioniljnev5rklvof5tpscpqw 164459 164458 2022-08-07T12:17:34Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4y3jcah543fzklmwbffmx6z35u9hk5v 164460 164459 2022-08-07T12:18:02Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma jihar Delta daga yamma. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] p1n37gwdg09iqog9pxl5eqcedzhmj2f 164461 164460 2022-08-07T12:18:13Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 1aqne6hv85udwebl8llg6ut45np0s9w 164462 164461 2022-08-07T12:19:15Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]] ta mamaye yankin kudancin jihar. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] a8dxvrgtgaabbh6a50dxutt2u9uwsvb 164463 164462 2022-08-07T12:19:39Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar. Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hcv12l8oli1ktk1652hvmsgb3xaekvt 164464 164463 2022-08-07T12:20:08Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Tana da yawan fili kimani na kilomita arabba’i 10,773 da yawan jama’a miliyan ɗaya da dubu dari bakwai da huɗu da dari biyar da sha biyar (ƙidayar 2006). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] j51qhwaxr7tkh5twxpd1fpr4fnex2nn 164480 164464 2022-08-07T15:51:02Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Tana da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]].[[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]] Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 39i200qt3y1j8df59l0tf95nyftv8d9 164481 164480 2022-08-07T15:54:35Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Tana da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]].[[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]. Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] p8o91a6y2kdy1csriiueb6ww9bks6gi 164483 164481 2022-08-07T15:57:42Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Tana da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw]] a ko ina a jihar.[[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]. Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 9tmssoe476mau36uvumgduipyougsz8 164484 164483 2022-08-07T15:58:01Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Tana da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar.[[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]. Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ckt7r68o1wm297olqgkldyc120w4fpl 164485 164484 2022-08-07T15:59:33Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Tana da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar.[[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]. Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Jihar Bayelsa ta hada iyaka da jihohin biyu: [[Delta (jiha)|Delta]] da kuma [[Rivers]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] pxmkarzahdk17371e95o1q6jypt22nv 164490 164485 2022-08-07T16:03:47Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Tana da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]. Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]]. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] opb2klzeim7v70a50rtb08mccz5o642 164492 164490 2022-08-07T16:04:05Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Tana da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]. Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] j8wscxxdan713zwx8u9ushslduaq9mn 164494 164492 2022-08-07T16:06:38Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya. Tare da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] mypk3brekmk7bps37fqenwzroaafox2 164496 164494 2022-08-07T16:07:17Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Tare da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016). Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ifppy7de67a6hbmax2pbw3h1a3s1pg1 164497 164496 2022-08-07T16:08:16Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, shi ne [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], shi ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] j97twnbnvispfwqi9dqbxxip5vsf00v 164499 164497 2022-08-07T16:09:15Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Henry Dickson]], ne gwamnan jihar tun zaben shekara ta 2011 har zuwa yau. Mataimakin gwamnan shi ne [[Gboribiogha John Jonah]]. Dattijan jihar su hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] g9dxleqhov5dyrkxnxz1ejpzjhtmj46 164503 164499 2022-08-07T16:12:13Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]]. Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 8upe3f8geev9aslullw7sq8by55viod 164506 164503 2022-08-07T16:12:48Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ec9j45l2vouga4cupyq0xti9qzw6gyw 164514 164506 2022-08-07T16:17:22Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] n3g0xhv4stsevsaea5rrydgdki421yz 164515 164514 2022-08-07T16:17:40Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma a cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gpso9vfvg45p6avg1oez3ujxc9stzvu 164519 164515 2022-08-07T16:20:22Z Abdulbasid Rabiu 16820 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] c7vvsic4038zsrfr6zdql9si5jwrkmu 164522 164519 2022-08-07T16:23:36Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] mc75m6b0mpem1x2wm17qnle5viexu4j 164536 164522 2022-08-07T16:42:47Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur. Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gtafop7e1z0coatdrbo4nggus8pfal0 164594 164536 2022-08-07T23:21:08Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 67hir2stnbfoh7o5bb1sdcizgussw1b 164595 164594 2022-08-07T23:21:52Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hkwhm9m4cuog556yue8pkkown1gfkfy 164596 164595 2022-08-07T23:22:15Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 7hgs2kcehrk9i1yb6wlqrwzjbkplr74 164597 164596 2022-08-07T23:23:34Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 1smfmhifouhfxo9fwbddazhc4k4acb3 164598 164597 2022-08-07T23:23:54Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] dgh4g0rmbq8zji3hba7bjzw4xb1x5lp 164599 164598 2022-08-07T23:28:39Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet). == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hbfbwjdad6stvitvh2d2jpohgcixaf4 164600 164599 2022-08-07T23:28:57Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ow011p0dg9rsdj19v2enk2ljcq5xxom 164601 164600 2022-08-07T23:31:20Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli daga fesowar man fetur. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 07g6pxkn3za7t3miilmgqd9ovss9f6c 164602 164601 2022-08-07T23:31:36Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] lqnex0k1iu1lqhmafi2i4ib59mjwbk0 164603 164602 2022-08-07T23:31:51Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] p5ef8s63hl9yha4mi17m649iup6rqtc 164604 164603 2022-08-07T23:32:18Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] dyhj8hydqnrymj7qjtdtk2m8nu1ypw2 164605 164604 2022-08-07T23:33:08Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] fwresejg4yhzgh6mmut2gv4t3f0q1ep 164606 164605 2022-08-07T23:34:32Z Uncle Bash007 9891 /* Siyasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi. == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 0oex4u3l1equ55pt15afij6k579knbo 164607 164606 2022-08-07T23:34:54Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] mcepnd10tm44siayolponz7ksaq6f29 164608 164607 2022-08-07T23:35:37Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] re73iriclf9f0s8067l3xg82q4m8jlb 164609 164608 2022-08-07T23:37:27Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] susc415kcwy4wr3f0lv8sq27ztux2pb 164610 164609 2022-08-07T23:38:15Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 25zepps3mk963hudkqweh8m6we1mmu7 164611 164610 2022-08-07T23:40:16Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gl1gb5l8lvhnljq8je1tis2ftutgx3m 164612 164611 2022-08-07T23:40:32Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4ilvubgulv52w0yd22vv2lc5ahy0wnp 164613 164612 2022-08-07T23:44:46Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] iwuqlto35hhb1a38c5k5jkwd5ejpvn0 164614 164613 2022-08-07T23:46:23Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] h2r5mkuuvgclvf5h9s7hhka6umg4fi3 164615 164614 2022-08-07T23:46:46Z Uncle Bash007 9891 /* Wuri */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] sp9gkv7026q94p2noihzjnabdfe9njo 164617 164615 2022-08-07T23:59:10Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] nomi07kflfemyc2i12ya7qn19mt1tuv 164618 164617 2022-08-08T00:01:04Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]]. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gjbcu32r0tp5hf3ocnewtyzdhj4zgje 164619 164618 2022-08-08T00:01:32Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] lw4kv691vwah59f8m7u4d9ttoo6m3d6 164620 164619 2022-08-08T00:05:22Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 0fqfq8ugud4hqp8esnuazlkn4prfc0q 164621 164620 2022-08-08T00:05:53Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4ct2rygkr5uzkwc92memovfux6tdxxl 164622 164621 2022-08-08T00:06:17Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 3sofxkfnvdghosabo2lpyxqeqircn7l 164623 164622 2022-08-08T00:06:31Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] jgr1ihucgoimaj4uxrfwzql1hxz1v5g 164624 164623 2022-08-08T00:08:33Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ll31fsi3dei9kojrot5bhb9k70csqrm 164625 164624 2022-08-08T00:10:36Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966. An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA). ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] idj3f9w6fb8kjkzwp34xtzjgkm6oz0b 164626 164625 2022-08-08T00:14:58Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966. An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA). A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] tcud9iyid5tn7n0i5rlehty3cwsk2gx 164627 164626 2022-08-08T00:15:18Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966. An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA). A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] b5irlidiw64hrpi5riktmr2f40e4tnn 164628 164627 2022-08-08T00:15:44Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref>"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966. An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA). A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hnno0465vuway4pgzjvogf47h6123v2 164629 164628 2022-08-08T00:16:06Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966. An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 50z9jooea3jgpz625wzos5vj803q3nu 164630 164629 2022-08-08T00:16:37Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] jtwa12ncsazamvebt2628fynxv8w50i 164631 164630 2022-08-08T00:19:02Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] skcjom58muhnd4n0x0mrl5zjs56cphk 164632 164631 2022-08-08T00:21:06Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gsltbqbajcyxi7zt6fecm0hr1vflsyv 164633 164632 2022-08-08T00:21:25Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] f9itx6vr6lymkpt368s1k1vru2qgm65 164634 164633 2022-08-08T00:21:42Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 6ur8pnv606o1i02zi9m6gx87jorhppv 164635 164634 2022-08-08T00:21:58Z Uncle Bash007 9891 /* Tarihi */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] c2oxobqyjdrtfvjedabvz039d0w6da8 164650 164635 2022-08-08T10:00:41Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 3i9v94z29m0zt8ut3hxuzdjfs8ropds 164651 164650 2022-08-08T10:00:54Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 27gu5kpsimiycty1buwlwlbb1ysru26 164652 164651 2022-08-08T10:01:26Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ddmu9433ku85n5cc83co1fv8z5vl6fn 164653 164652 2022-08-08T10:02:01Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ceeuanbz0sohhpjgtrxx6c937o3ngry 164654 164653 2022-08-08T10:04:51Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin tarayya. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 0shnk0goav2v9xnzwqbxbuzoz4yafs2 164655 164654 2022-08-08T10:05:15Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] lh6fgl1buo0i1omr150mq5iceba07t3 164656 164655 2022-08-08T10:05:25Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 9hj64i8xs7eltrcs7f9bpdgvhp9get8 164657 164656 2022-08-08T10:05:41Z Uncle Bash007 9891 /* Tattalin arziki */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 38vebgo1iqn9y2ghcnuon3prykrm60q 164658 164657 2022-08-08T10:06:32Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 77sd3ff25x1jbzebju6ntoq3udc4od9 164659 164658 2022-08-08T10:07:49Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] kntfts8thpfv8a7gefuqqymebxualun 164660 164659 2022-08-08T10:08:30Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na [[Edumanom Forest Reserve]] a jihar. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] rpe5ndk495cux46e0eq1h3vg33wfreo 164661 164660 2022-08-08T10:10:11Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]]. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] avt8qssk6aznxpfmoqu52pin3eyphhb 164662 164661 2022-08-08T10:10:28Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 8c6ohp02gwwzt8eyu2s74hc12tmx0am 164663 164662 2022-08-08T10:11:38Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] s2y964t7vuf9d0egv1oh49evxt8g4a2 164664 164663 2022-08-08T10:12:21Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin Akassa Lighthouse wanda ke nan tun shekarar 1910. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ag24fe0te0rzajxn4ut8ggko5538m2b 164665 164664 2022-08-08T10:12:39Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin Akassa Lighthouse wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] nktsnab2lac68o5z4c1gwncqtkku2jl 164666 164665 2022-08-08T10:12:56Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 9448gcv7csalmkmpgkdeew6vyxv2xb1 164667 164666 2022-08-08T10:13:15Z Uncle Bash007 9891 /* Yanayin kasa */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] rhgvpf8m59v5ydriolbbs13eupj97yz 164668 164667 2022-08-08T10:14:26Z Uncle Bash007 9891 /* Harsuna */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin yaren da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw]]. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 5j97skpgjihj7tgl08qhb5eerern9vg 164669 164668 2022-08-08T10:15:01Z Uncle Bash007 9891 /* Harsuna */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]]. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 6w36j1zjvydsw3js52utp5gu8cauk99 164670 164669 2022-08-08T10:15:36Z Uncle Bash007 9891 /* Harsuna */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] hgk3kyfuipogjqto42r5qt0i7j4phds 164671 164670 2022-08-08T10:21:56Z Uncle Bash007 9891 /* Harsuna */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] r0i6808sqry8utqdriknl9waox39j9q 164672 164671 2022-08-08T10:23:53Z Uncle Bash007 9891 /* Harsuna */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 84plac6catddtam2gw6284pjd7ay3ju 164673 164672 2022-08-08T10:24:48Z Uncle Bash007 9891 /* Harsuna */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] euowbhw61v6jqwk8jm1ewuxomy9j5h9 164674 164673 2022-08-08T10:26:21Z Uncle Bash007 9891 /* Matsaloli na muhalli */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] fcmtl5vputjsaxdh4swj6x8z8a1kpfg 164675 164674 2022-08-08T10:28:04Z Uncle Bash007 9891 /* Gurbacewar iska */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo). ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] acdt1dpbppifyofor4t7b1x3vqs7plq 164676 164675 2022-08-08T10:28:22Z Uncle Bash007 9891 /* Gurbacewar iska */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 27h2jdfm0y405ylj2xdygv297eyzfw0 164678 164676 2022-08-08T10:34:50Z Uncle Bash007 9891 /* Gurbacewar iska */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar Ciwon huhu na daji ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 2h8vi8kpmqtp96px9j99r54u3apem1h 164679 164678 2022-08-08T10:37:27Z Uncle Bash007 9891 /* Matsaloli na muhalli */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]] ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 65cuclvthlbkkggl06oicay8e5qa018 164680 164679 2022-08-08T10:39:07Z Uncle Bash007 9891 /* Matsaloli na muhalli */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] j0yeml6idqhrohczzs9jrc65vpkt4nt 164681 164680 2022-08-08T10:40:42Z Uncle Bash007 9891 /* Gurbacewar iska */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 807hk7b93vr1tsp153lt2ef5kdy8jze 164682 164681 2022-08-08T10:41:01Z Uncle Bash007 9891 /* Gurbacewar iska */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] czzz2zmihp9tkdice22abojo0qfutky 164683 164682 2022-08-08T10:41:18Z Uncle Bash007 9891 /* Gurbacewar iska */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 3138m2ewbyuu0h8iem63untw0ecbdqy 164684 164683 2022-08-08T10:42:05Z Uncle Bash007 9891 /* Ambaliya */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa, ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] gjbcyxllb2896e0nn6njtabnci0uat6 164685 164684 2022-08-08T10:43:13Z Uncle Bash007 9891 /* Ambaliya */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] kmlo0ehz3e2kjyjrla30m1aoo08qf4o 164686 164685 2022-08-08T10:44:56Z Uncle Bash007 9891 /* Ambaliya */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] exnihrprbnf8crrxelwcu4h5yticlwe 164688 164686 2022-08-08T10:46:44Z Uncle Bash007 9891 /* Ambaliya */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 3ilz2ez10sowunug1mfxdnwozqjji0k 164691 164688 2022-08-08T10:49:05Z Uncle Bash007 9891 /* Ambaliya */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4irpldcff5jifyw6muee9652fvc9lay 164692 164691 2022-08-08T10:49:31Z Uncle Bash007 9891 /* Ambaliya */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] dl68m8wpmcggg5l99v4bdag31xqenjo 164693 164692 2022-08-08T10:50:25Z Uncle Bash007 9891 /* Ambaliya */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 2o41cim8n21upgyy3xi7ueqqr0nvdr2 164694 164693 2022-08-08T10:50:40Z Uncle Bash007 9891 /* Ambaliya */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 9lchavdnn384o26t897j5fnj51cblw6 164696 164694 2022-08-08T10:51:39Z Uncle Bash007 9891 /* Ambaliya */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ozf3d9c8rlsm6qxo3ls3jwbk5ajd4iz 164707 164696 2022-08-08T11:08:07Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] ntffnhbnedtu8cl23peoufrryqaa0vc 164708 164707 2022-08-08T11:09:31Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] n6r79zqc26ect6491ix87mjon5wf7b2 164709 164708 2022-08-08T11:10:26Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] rh74k4tu6xhydjkid2v5qok172ae5xh 164710 164709 2022-08-08T11:10:44Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] tlip6ven8e6cdx7ol9fs45v32kigmxh 164712 164710 2022-08-08T11:13:44Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> Kusan duk rana sanar da zubar mai a Jihar Bayelsa, Niger Delta. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] n6le90ociibi9d9l1ma84lfk7fbssw7 164714 164712 2022-08-08T11:14:36Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> Kusan duk rana ana sanarwa Udengs Eradiri labarin zubar mai a Jihar Bayelsa, Niger Delta. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] bd7lcldq4ivpjkjgsmxxpwzs4la1ihk 164715 164714 2022-08-08T11:15:44Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> Kusan duk rana ana sanarwa Udengs Eradiri labarin zubar mai a Jihar Bayelsa, Niger Delta. Kamar yadda yake fadi, a da zaki iya yin noma ka samu girbi mai kyau, ko kuma kaje kamun kifi ka kamo da yawa, amma yanzu zaka iya kwashe tsawon yini baka kama kifi ko guda ba. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] qzofe2y3afqy0o4ujbcap9ag21hcz85 164716 164715 2022-08-08T11:16:00Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> Kusan duk rana ana sanarwa Udengs Eradiri labarin zubar mai a Jihar Bayelsa, Niger Delta. Kamar yadda yake fadi, a da zaki iya yin noma ka samu girbi mai kyau, ko kuma kaje kamun kifi ka kamo da yawa, amma yanzu zaka iya kwashe tsawon yini baka kama kifi ko guda ba.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] osdd17g8gt7q4o0syl2wa4tfnj5yk0o 164717 164716 2022-08-08T11:17:05Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> Kusan duk rana ana sanarwa Udengs Eradiri labarin zubar mai a Jihar Bayelsa, Niger Delta. Kamar yadda yake fadi, a da zaki iya yin noma ka samu girbi mai kyau, ko kuma kaje kamun kifi ka kamo da yawa, amma yanzu zaka iya kwashe tsawon yini baka kama kifi ko guda ba.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wata matsala ta muhalli itace gurbacewar iska (Soot), wanda mafi akasarin mutanen Bayelsa na kukan cewa basu iya numfashi da kyau. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 4hs174hnnud6ndo9l7746tna9uvhjgn 164718 164717 2022-08-08T11:17:27Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> Kusan duk rana ana sanarwa Udengs Eradiri labarin zubar mai a Jihar Bayelsa, Niger Delta. Kamar yadda yake fadi, a da zaki iya yin noma ka samu girbi mai kyau, ko kuma kaje kamun kifi ka kamo da yawa, amma yanzu zaka iya kwashe tsawon yini baka kama kifi ko guda ba.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wata matsala ta muhalli itace gurbacewar iska (Soot), wanda mafi akasarin mutanen Bayelsa na kukan cewa basu iya numfashi da kyau.<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 6zf8acc6kb500xwljxf3jkyubvf4yox 164719 164718 2022-08-08T11:19:09Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> Kusan duk rana ana sanarwa Udengs Eradiri labarin zubar mai a Jihar Bayelsa, Niger Delta. Kamar yadda yake fadi, a da zaki iya yin noma ka samu girbi mai kyau, ko kuma kaje kamun kifi ka kamo da yawa, amma yanzu zaka iya kwashe tsawon yini baka kama kifi ko guda ba.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wata matsala ta muhalli itace gurbacewar iska (Soot), wanda mafi akasarin mutanen Bayelsa na kukan cewa basu iya numfashi da kyau.<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Amma a shekara ta 2018, masu hanu da shuni sunyi kamfe mai taken "Save Rivers from this soot of death" wato a kiyaye koguna daga mutuwar Soot, a yankunan dake kewaye da ruwa. ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] kqrr83mo13hb7xj1l5p3qldthvbyn4x 164720 164719 2022-08-08T11:19:24Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> Kusan duk rana ana sanarwa Udengs Eradiri labarin zubar mai a Jihar Bayelsa, Niger Delta. Kamar yadda yake fadi, a da zaki iya yin noma ka samu girbi mai kyau, ko kuma kaje kamun kifi ka kamo da yawa, amma yanzu zaka iya kwashe tsawon yini baka kama kifi ko guda ba.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wata matsala ta muhalli itace gurbacewar iska (Soot), wanda mafi akasarin mutanen Bayelsa na kukan cewa basu iya numfashi da kyau.<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Amma a shekara ta 2018, masu hanu da shuni sunyi kamfe mai taken "Save Rivers from this soot of death" wato a kiyaye koguna daga mutuwar Soot, a yankunan dake kewaye da ruwa.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 1p4mlw701nug3p7qsgpnjef9gl392zo 164721 164720 2022-08-08T11:19:40Z Uncle Bash007 9891 /* Zubewar mai */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> Kusan duk rana ana sanarwa Udengs Eradiri labarin zubar mai a Jihar Bayelsa, Niger Delta. Kamar yadda yake fadi, a da zaki iya yin noma ka samu girbi mai kyau, ko kuma kaje kamun kifi ka kamo da yawa, amma yanzu zaka iya kwashe tsawon yini baka kama kifi ko guda ba.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wata matsala ta muhalli itace gurbacewar iska (Soot), wanda mafi akasarin mutanen Bayelsa na kukan cewa basu iya numfashi da kyau.<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Amma a shekara ta 2018, masu hanu da shuni sunyi kamfe mai taken "Save Rivers from this soot of death" wato a kiyaye koguna daga mutuwar Soot, a yankunan dake kewaye da ruwa.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> == Sanannun Mutane == ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] soi0298zb596qvxzmjiuxljno78rkxc 164722 164721 2022-08-08T11:23:38Z Uncle Bash007 9891 /* Sanannun Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> Kusan duk rana ana sanarwa Udengs Eradiri labarin zubar mai a Jihar Bayelsa, Niger Delta. Kamar yadda yake fadi, a da zaki iya yin noma ka samu girbi mai kyau, ko kuma kaje kamun kifi ka kamo da yawa, amma yanzu zaka iya kwashe tsawon yini baka kama kifi ko guda ba.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wata matsala ta muhalli itace gurbacewar iska (Soot), wanda mafi akasarin mutanen Bayelsa na kukan cewa basu iya numfashi da kyau.<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Amma a shekara ta 2018, masu hanu da shuni sunyi kamfe mai taken "Save Rivers from this soot of death" wato a kiyaye koguna daga mutuwar Soot, a yankunan dake kewaye da ruwa.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> == Sanannun Mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> * [[Diepreye Alamieyeseigha]], Tsohon dan siyasa a Najeriya kuma tsohon gwamnan Jihar Bayelsa. * [[Diezani Alison-Madueke]],Ministan Ma'adanai, Sufuri da Albarkatun Man-fetur<ref>{{Cite news|url=https://www.vanguardngr.com/2014/12/diezani-alison-madueke-scored-another-firs/amp/|title=Diezani Alison-Madueke scored another firs - Vanguard News|date=2014-12-02|work=Vanguard News|access-date=2018-07-30|language=en-US}}</ref> * [[MC Aproko]], stand-up comedian *[[Owoye Andrew Azazi]], Chief of Army Staff na (Nigeria), Chief of Defense Staff a lokacin mulkin shugaba [[Olusegun Obasanjo]] sannan kuma Mai ba wa shugaban kasa shawara akan harkar tsaron na shugaban kasa [[Goodluck Jonathan]]. *[[Noah Sarenren Bazee]] a professional footballer who plays for [[Bundesliga]] side [[Hannover 96]].<ref>{{Cite web|title=Noah Bazee biography, net worth, age, family, contact & picture|url=https://www.manpower.com.ng/people/15766/noah-bazee|access-date=2021-09-12|website=www.manpower.com.ng}}</ref> * [[Isaac Adaka Boro]], Jarumi a yakin basasar Najeriya (Nigerian Army)<ref>{{Cite web|url=http://www.gamji.com/article4000/news4657.htm|title=Who Killed Adaka Boro|website=www.gamji.com|access-date=2018-07-30}}</ref> * [[Timi Dakolo]], mawaki<ref>{{Cite news|url=https://praisemama.com/artists/timi-dakolo/|title=TIMI DAKOLO|work=PraiseMaMa.com|access-date=2018-07-30|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20180730110833/https://praisemama.com/artists/timi-dakolo/|archive-date=2018-07-30|url-status=dead}}</ref> * [[Edmund Daukoru]], Nigerian Minister of State for Energy and was Secretary General of the Organization of the Petroleum Exporting Countries in 2006, HRM<ref>{{Cite web|url=http://www.gamji.com/article6000/NEWS6840.htm|title=Edmund Daukoru|website=www.gamji.com|access-date=2018-07-30}}</ref> *[[Henry Seriake Dickson]], former governor and politician * [[Alfred Diete-Spiff]], former governor of Rivers State, [[Style (manner of address)#Monarchies|HRM]]<ref>{{Cite web|url=http://www.waado.org/Environment/FedGovt_NigerDelta/BayelsaInvasion/IjawsReactToInvasion/DieteSpiffReflectsOnInvasion.html|title=Former Military Governor Diete-Spiff Reflects On Background Problems of the Invasion|last=Society|first=Urhobo Historical|website=www.waado.org|access-date=2018-07-30}}</ref> *Honourable [[Douye Diri]] is a businessman, politician and lawmaker currently representing [[Yenagoa]]/Kolokuna/Opokuma Constituency in the Federal House of Representatives.<ref>{{Cite web|title=Hon. Douye Diri biography, net worth, age, family, contact & picture|url=https://www.manpower.com.ng/people/16700/hon-douye-diri|access-date=2021-09-12|website=www.manpower.com.ng}}</ref> *[[Tamara Eteimo]] also known by her stage name Tamara from Angiama, Southern Ijaw local government of Bayelsa state. She is a Nigerian R&B singer-songwriter and actress.<ref>{{Cite web|title=Tamara Eteimo biography, net worth, age, family, contact & picture|url=https://www.manpower.com.ng/people/15992/tamara-eteimo|access-date=2021-09-12|website=www.manpower.com.ng}}</ref> * [[Dan Etete]] Minister Minister Petroleum resources<ref>{{Cite news|url=https://blerf.org/index.php/biography/etete-chief-dan-lauzia/|title=ETETE, Chief Dan Lauzia|date=2017-02-03|work=Biographical Legacy and Research Foundation|access-date=2018-07-30|language=en-US}}</ref> * [[Finidi George]], Super Eagles player<ref>{{Cite news|url=https://allafrica.com/stories/201003240473.html|title=Nigeria: Eagles, Black Stars Will Survive Group Stage -Finidi|date=2010-03-24|work=This Day (Lagos)|access-date=2018-07-30}}</ref> * [[Daniel Igali]], [[Canadians|Canadian]] Olympic gold medalist and world wrestling champion<ref>{{Cite news|url=http://thenationonlineng.net/daniel-igali-obscurity-wrestling-stardom/|title=DANIEL IGALI - From obscurity to wrestling stardom - The Nation Nigeria|date=2016-07-03|work=The Nation Nigeria|access-date=2018-07-30|language=en-US}}</ref> * [[Ernest Ikoli]], journalist and pre-independence freedom fighter<ref>{{Cite news|url=http://thenationonlineng.net/unsung-heroes-of-independence-2/|title=Unsung heroes of independence - The Nation Nigeria|date=2015-10-02|work=The Nation Nigeria|access-date=2018-07-30|language=en-US}}</ref> * [[Goodluck Jonathan]], former President of Nigeria<ref>{{Cite web|url=http://www.gej.ng/biography|title=Biography {{!}} The Office of Goodluck Ebele Jonathan|website=www.gej.ng|language=en-US|access-date=2018-07-30}}</ref> *[[Heineken Lokpobiri]], Minister of State for Agriculture<ref>{{cite web|url=https://www.legit.ng/1091118-present-nigerian-ministers-portfolios.html|title=Present Nigerian Ministers and their portfolios|author=Falae, Vivian|website=legit.ng}}</ref> *Senator [[Ben Murray-Bruce]] represents Bayelsa East Senatorial District at the National Assembly. From Akassa in Bayelsa State of Nigeria.<ref>{{Cite web|title=Ben Murray-Bruce biography, net worth, age, family, contact & picture|url=https://www.manpower.com.ng/people/15496/ben-murray-bruce|access-date=2021-09-12|website=www.manpower.com.ng}}</ref> * [[Ebikibina Ogborodi]], acting registrar of NECO<ref>{{Cite web|url=https://www.channelstv.com/2021/06/03/neco-appoints-ebikibina-ogborodi-as-acting-registrar|title=Ogborodi Appointed Acting NECO Registrar After Obioma's Death|last=Egba|first=Abdullahi|work=[[Channels TV]]|date=3 June 2021|accessdate=3 June 2021}}</ref> * [[Gabriel Okara]], novelist and poet<ref>{{Cite news|url=https://www.britannica.com/biography/Gabriel-Okara|title=Gabriel Okara {{!}} Nigerian author|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2018-07-30|language=en}}</ref> * [[Melford Okilo]], governor of Rivers State<ref>{{Cite news|url=https://www.brandcampaign.com.ng/governor-melford-okilo-discovered-olumba-olumba/|title=How Governor Melford Okilo Discovered Olumba Olumba Brotherhood - Brand Campaign|date=2016-09-14|work=Brand Campaign|access-date=2018-07-30|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20180730110918/https://www.brandcampaign.com.ng/governor-melford-okilo-discovered-olumba-olumba/|archive-date=2018-07-30|url-status=dead}}</ref> *[[Kemebradikumo Pondei]], acting managing director of [[Niger Delta Development Commission]] *[[Ebinabo Potts-Johnson]] was born in Bayelsa state, she is a model and actress.<ref>{{Cite web|title=Ebinabo Potts-Johnson biography, net worth, age, family, contact & picture|url=https://www.manpower.com.ng/people/16130/ebinabo-potts-johnson|access-date=2021-09-12|website=www.manpower.com.ng}}</ref> * [[Samson Siasia]], Super Eagles player and Coach<ref>{{Cite news|url=https://www.premiumtimesng.com/news/268855-268855.html|title=Bayelsa honours Samson SIasia, others|date=2018-05-18|work=Premium Times Nigeria|access-date=2018-07-30|language=en-GB}}</ref> * [[Timipre Sylva]], former governor of Bayelsa state, current Nigeria Minister of State for Petroleum Resources.<ref>{{Cite web|url=http://www.gamji.com/article6000/news7604.htm|title=Masquerades and Jokers as Governors in Bayelsa State|website=www.gamji.com|access-date=2018-07-30}}</ref> * [[Timaya]], musical artist<ref>{{Cite journal|date=2011-09-28|title=Afrotainment-Museke Online African Music Awards 2011|url=http://www.3-mob.com/?p=1870|journal=3-mob.com}}</ref> *[[Patience Torlowei]], fashion designer and artist <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] mjy1phiercwbo4o6urtpotw4za117te 164730 164722 2022-08-08T11:36:50Z Uncle Bash007 9891 /* Sanannun Mutane */ wikitext text/x-wiki {| border="1" cellspacing="0" cellpadding="2" width="240" style="margin: 1em 1em 1em 0; border: 1px #aaa solid; border-collapse: collapse; font-size: 95%;" align="right" |align="center" colspan="3" bgcolor="#d3d3d3"|<font size="4">'''Jihar Bayelsa'''</font><br><font size="1">[[Jerin jihohin Nijeriya|Sunan barkwancin jiha]]: Daukakar duka ƙasashe.</font> |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Wuri |- !align="center" colspan="3"|[[Image:Nigeria_Bayelsa_State_map.png|200px|Wurin Jihar Bayelsa cikin Nijeriya.]] |- !align="center" bgcolor="#efefef" colspan="3"|Ƙidaya |- |Harsuna|| [[Ijaw]], [[Igbo]] [[Turanci]] da dai sauransu |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin gwamnonin jihohin Nijeriya|Gwamna]]''' |colspan="2" valign="top"|[[Henry Dickson]] ([[People's Democratic Party|PDP]]) |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|An kirkiro ta]] |colspan="2" valign="top"|[[1996]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Baban birnin jiha]] |colspan="2" valign="top"|[[Yenagoa]] |- !align="left" valign="top"|[[Jerin jihohin Nijeriya|Iyaka]] |colspan="2" valign="top"|10,773 km² |- |align="left" valign="top"|'''[[Jerin jihohin Nijeriya|Mutunci]]''' <br /> 2006 (ƙidayar yawan jama'a) |align="left" valign="top"| <br /> 1,704,515 |- !align="left" valign="top"|'''ISO 3166-2''' |colspan="2" valign="top"| NG-BY |} [[File:Targa automobilistiche Nigeria Bayelsa 1992.jpg|thumb|Lambar Bayelsa]] [[File:Bayelsa state contingent.jpg|thumb|al'ummar Bayelsa]] [[File:Swali Market, Swali. Bayelsa, Nigeria.jpg|thumb|Cikin kasuwar Swali a birnin Bayelsa]] '''Jihar Bayelsa''' jiha ce dake kudu maso kudancin [[Najeriya]], tana nan a tsakiyar yankin [[Niger Delta]].<ref>"Yenagoa | Location, Facts, & Population". ''Encyclopedia Britannica''. Retrieved 2021-09-11.</ref><ref name=":0">"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2021-09-11.</ref> An kirkiri Jihar Bayelsa<ref>"Bayelsa State". ''BBC News Pidgin''. Retrieved 2022-03-06.</ref> ne a shekarar 1996, kuma an cire ta ne daga [[Jihar Rivers]].<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> Hakan yasa ta zamo daya daga cikin sabbin jihohin [[Najeriya|kasar]]. Ta hada iyaka da Jihar Rivers<ref>"Rivers state Archives". ''The Guardian Nigeria News - Nigeria and World News''. Retrieved 2022-03-06.</ref> daga gabas, da kuma Jihar Delta daga yamma, inda tekun [[Tekun Atalanta]]<ref>"The Atlantic Ocean—facts and information". ''Environment''. 2019-03-18. Retrieved 2022-03-05.</ref> ta mamaye yankin kudancin jihar.<ref name=":0" /> Jihar Bayelsa da fadin fili na kimani na kilomita 10,773kmaq, wanda yasa ta zamo jiha mafi karancin fili a Najeriya.<ref>"Central Bank of Nigeria | Home". ''www.cbn.gov.ng''. Retrieved 2022-03-09.</ref> Kuma tana da yawan jama’a kimanin mutum 2,394,725 (ƙiyasin shekara ta 2016), wanda ya sanya ta jiha mai mafi karancin mutane. Babban birnin jihar, itace [[Yenagoa]]. [[Douye Diri]] ne gwamnan jihar a shekara ta 2022, mataimakin shi kuma shine [[Gboribiogha John Jonah|Lawrence Ewhrudjakpo]].<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> Dattijan jihar sun hada da: [[Goodluck Jonathan]], [[David Clark]], [[Ben Murray Bruce]], [[Emmanuel Paulker Izibefien]] da [[Evan Foster Ogola]]. A sanadiyyar kasancewarta a yankin [[Niger Delta]], Jihar Bayelsa mamaye take da kogi da koramu, kuma kusan duka garin cikin ruwa yake, hakan ya jawo rashin cigaba ta hanyar gina hanyoyi.<ref>"Bayelsa". ''Nigeria''. 2020-09-15. Retrieved 2021-09-10.</ref> Ana amfani da harshen [[Mutanen Ijaw|Ijaw]] a ko ina a jihar, tare da sauran harsuna kamar [[Isoko language|Isoko]] da [[Urhobo language|Urhobo]] a tsaffin kyaukan jihar. [[File:Festival.ogv|thumb|Bukukuwan bayelsa]]Tana da kanan hukumomi 8: Ekeremor, Kolokuma/Opokuma, Yenagoa, Nembe, Ogbia, Sagbama, hi Brass da kuma Ijaw kudu. Bayelsa ta kasance gida ga [[Mutanen Urhobo]] a karamar hukumar [[Sagbama]].<ref>"Our Story". ''Indigenous People of Biafra USA''. Retrieved 2021-03-07.</ref> A dalilin kasancewarta a yanki mai arkin man-fetur wato [[Niger Delta]], tattalin arzikin Jihar Bayelsa sun ta'allaka ne akan aka man-fetur da ma'aikatun tace su. Yankin [[Oloibiri Oilfield]] inda aka fara hako man fetur a Najeriya.<ref>"Industry History". ''nnpcgroup.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Sannan zuwa shekara ta 2015, an kiyasta cewa tana samar da kusan kashi 30-40% na man fetur din Najeriya.<ref>"Conflict Bulletin: Bayelsa State – Patterns and Trends, 2012-2014 | The Fund for Peace". ''fundforpeace.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref> Ana yiwa jihar lakabi da “Glory of all Lands” sannan ita ke da tafkin gas mafi girma a Najeriya (18 trillion cubic feet).<ref>"Bayelsa State". ''Nigerian Investment Promotion Commission''. 2019-01-07. Retrieved 2021-09-11.</ref> Duk da cewa jihar ta mallaki manyan rijiyoyin mai kuma tana taka muhimmiyar rawa wajen cigaban tattalin arzikin kasa, talauci yayi wa jihar katutu, hadi da gurbacewar muhalli<ref>"pollution | Definition, History, Types, & Facts | Britannica". ''www.britannica.com''. Retrieved 2022-03-09.</ref> daga fesowar man fetur.<ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-07.</ref><ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2021-03-07.</ref> == Siyasa == Ya zuwa shekara ta 2022, 2022 Douye Diri ne gwamnan jihar, a yayinda Lawrence Ewhrudjakpo ke matsayin mataimakinshi.<ref>"Governor Diri, Odi School alumni raise funds for science laboratory project". ''Tribune Online''. 2022-03-16. Retrieved 2022-03-23.</ref> == Kananan Hukumomi == Jihar Bayelsa nada [[Kananan hukumomin Nijeriya| Kananan hukumomi]] guda takwas, Sune: # [[Brass, Nigeria|Brass]] # [[Ekeremor]] # [[Kolokuma/Opokuma]] # [[Nembe]] # [[Ogbia]] # [[Sagbama]] #[[Southern Ijaw]] #[[Yenagoa]] == Wuri == Bayelsa na daga cikin jihohin kudancin Najeriya, jihar na nan a tsakiyar yanki [[Niger Delta]]. An cire Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]], kuma tana daga cikin sabbin jihohin Najeriya.<ref>"Référence rapide des codes de la CITE-P et de la CITE-A dans la CITE 2011", ''Guide opérationnel CITE 2011'', OECD, pp. 117–118, 2016-01-25, [[Doi (identifier)|doi]]:10.1787/9789264248823-16-fr, [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/9789264248830|<bdi>9789264248830</bdi>]], retrieved 2021-09-10</ref> Jihar Bayelsa ta hada iyaka da [[Jihar Rivers]] daga gabas, Jihar [[Delta (jiha)]] daga yamma, a yayin da ruwan [[Tekun Atalanta]] ya mamaye yankin kudancin Jihar.<ref name=":1">"Learn About Bayelsa State, Nigeria | People, Local Government and Business Opportunities in Bayelsa". ''Overview of Nigeria |NgEX''. Retrieved 2018-07-29.</ref> == Tarihi == A karni na 20th, bukata na samar da sabuwar jiha da harshen Ijaw ke da rinjaye a yankin [[Niger Delta]] ya zamo sanannen abu. A tsakanin shekarun 1941 da 1956, an kafa kungiyoyi da dama dake goyon bayan samar da jiha na [[Mutanen Ijaw]] a yankin Kudancin Najeriya. [[Isaac Adaka Boro]], wani shahararren dan gwagwarmayar Ijaw a 1960s wanda aka haifa a [[Oloibiri]] yayi yinkurin ikirarin "Jimhoriyar Mutanen Niger Delta ("Niger Delta Peoples Republic") a 1966.<ref>T., Akinyele, R. (2006). ''Isaac Adaka Boro : patriarch of minority activism in the Niger Delta''. University of Lagos, Faculty of Arts. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Special:BookSources/978-075-054-1|<bdi>978-075-054-1</bdi>]]. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 752210539.</ref><ref>"Overview of Bayelsa State". ''Niger Delta Budget Monitoring Group''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>Organ., Thomson Reuters Herausgebendes. ''Social sciences citation index''. [[OCLC (identifier)|OCLC]] 946102050.</ref> Shugaban kasa na mulkin mallaka ya [[Sani Abacha]] ne ya kirkiri Jihar Bayelsa daga [[Jihar Rivers]] a ranar 1 ga watan Oktoban, 1966.<ref>"Bayelsa – History & Culture – Bayelsa State Government". Retrieved 2022-02-11.</ref> An samo asalin sunan ne daga haruffan farko na sunayen kananan hukumomin ta: [[Brass, Nigeria|Brass]] LGA ('''BA'''LGA), [[Yenagoa|Yenagoa LGA]] ('''YEL'''GA) da kuma [[Sagbama|Sagbama LGA]] ('''SA'''LGA).<ref name=":1" /> A ranar 20 ga watan Disamban 1999 ne sojojin Najeriya suka kaddamar da abinda aka fi sani da [[Kisan Kiyashin Odi]]. Ana kokanta akan ainihin yawan mutanen da aka kashe, duk da cewa, [[Nnimmo Bassey]], Babban Darekta na Hakkin Harkokin Muhalli, ya sanar cewa farar hula mutum 2500 ne suka rasa rayukansu.<ref>"Trade and human rights in the Niger Delta | Pambazuka News". ''www.pambazuka.org''. Retrieved 2021-03-09.</ref><ref>"Odi massacre: Anyone with tribal marks on their chest was slaughtered, corpses littered everywhere –Bolou, former Bayelsa commissioner". ''Punch Newspapers''. 2017-12-16. Retrieved 2021-09-10.</ref> Dangane da zaizayar kasa a jihar a dalilin ma'aikatun man fetur, anyi zanga-zanga da dama kamar "Rise for Bayelsa" da akayi don inganta samar da ruwan sha a kananan yankuna. A cikin shekara ta 2019 ne, gwamnatin jihar Bayelsa ta fara neman gwagwarmayar samar da mafita dangane da matsalolin gurbacewar muhalli a jihar.<ref>"Nigeria: Bayelsa state launches new inquiry into the environmental and human damage caused by oil spills in the Niger Delta". ''Business & Human Rights Resource Centre''. Retrieved 2021-09-10.</ref><ref>"Nigeria's oil-rich Bayelsa State opens inquiry on spills". ''www.worldoil.com''. Retrieved 2021-03-09.</ref> == Tattalin arziki == Jihar na daya daga cikin jiha mafi albarkatun man fetur a Najeriya.<ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-17.</ref><ref>"Bayelsa woos oil, gas, other investors". ''Vanguard News''. 2019-04-23. Retrieved 2021-09-11.</ref> A dalilin haka, akwai yawaitar man fetur a jihar. Duk da cewa jihar tana da arziki mai, jihar na samun karancin kudi daga kasafin man fetur a dalilin rashin daidaituwa a tsarin kasafi daga gwamnatin kasar.<ref>Ikein, Augustine (2004). "Economic Development Agenda for Bayelsa State of Nigeria: An Advisor's Opinion" (PDF). ''Journal of Sustainable Development in Africa''. Archived (PDF) from the original on 2009-01-07.</ref> == Yanayin kasa == Bayelsa na zagaye da ruwan kogi da kuma koramu. Yankunan jihar da dama suna kewaye ne da ruwa wanda haka yasa ba iya riskar su ta tituna. Akwai gandun daji na "Edumanom Forest Reserve" a jihar. Tun watan Yunin 2008, inda aka ga birin chimpanzee na karshe itace [[Niger Delta]].<ref>"Nigeria Biodiversity and Tropical Forestry Assessment" (PDF). USAID. June 2008. p. 76. Retrieved 2010-09-18.</ref> Sauran muhimman birane bayan [[Yenagoa]] sun hada da; [[Akassa]], [[Lobia]], Amassoma (the home of the [[Niger Delta University]]), Eniwari, [[Ekeremor]], Aliebiri, Peretoru, [[Twon-Brass]], Egwema-Brass, [[Kaiama]], [[Nembe]], Odi, [[Ogbia]], Okpoama, [[Brass, Nigeria|Brass]], Oporoma, Korokorosei, Otuan, Koroama, Okolobiri, Obunagha, Ogboloma, [[Sagbama]], Olugbobiri, Peremabiri, Ekowe, da kuma Swali. Akwai kuma ginin ''Akassa Lighthouse'' wanda ke nan tun shekarar 1910.<ref>"Since 1910, a Lighthouse in the Creeks". ''Folio Nigeria''. Retrieved 17 August 2020.</ref> == Harsuna == Asalin harshen da ake amfani dashi shin [[Mutanen Ijaw|harshen Ijaw]], tare da yaruka kaman [[Kolokuma/Opokuma|Kolukuma]], Mein, Bomu, [[Southeast Ijo|Nembe]], Epie-Atisa, da kuma [[Ogbia language|Ogbia]]. Kamar dai a sauran jihohin Najeriya, Turanci ne harshen gwamnatin jihar. Jerin harsunan Jihar Bayelsa dangane da kananan hukumomin LGA da ake amfani dasu:<ref name="e22">{{Cite news|url=https://www.ethnologue.com/country/NG|title=Nigeria|work=Ethnologue|edition=22|access-date=2020-01-10}}</ref> [[File:Izon-tubos.jpg|300px|thumb|Ekeremor, Bayelsa State]] {| class="wikitable" ! LGA !! Languages |- | Brass || Abureni; Southeast Ijo; Ogbia; Kugbo |- | Ekeremor || Izon |- | Kolokuma Opokuma || Izon |- | Nembe || Abureni; Southeast Ijo. Izon (Ijaw) |- | Ogbia || Abureni; Southeast Ijo; Odual; Ogbia; Oruma |- | Sagbama || Biseni; Isoko; Izon; Ogbah; Okodia; Urhobo |- | Ijaw ta Kudu || Southeast Ijo; Izon |- | Yenagoa || Engenni; Epie; Izon; Ekpeye |} == Matsaloli na muhalli == === Gurbacewar iska === Wannan wani bakin hayaki ne da ke tashi a dalilin kona man fetur ba tare da ka'ida ba (ana kiransu a gargajiyance "wutan Kpo).<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wadannan mugayen sinadirai kan jawo rashin lafiya kamar [[Ciwon Huhun Daji|Ciwon huhu na daji]], matsalolin fata, matsala ta mashakar iska da dai sauransu. Ana iya ganin sauran illolinta kamar gurbacewar iska, ruwa da kasa wanda hakan sun jawo mutuwan tsirrrai, mutane da kuma dabbobi.<ref>"Anxiety as strange black soot envelops Yenagoa". ''Vanguard News''. 2021-12-28. Retrieved 2022-04-01.</ref> === Ambaliya === Wannan sanannen matsala ne a Jihar Bayelsa saboda tana kan gabar [[Tekun Atalanta]]. Hauhawar igiyar ruwan teku ne muhimmin dalili na ambaliyar. Ambaliyar ta haifar da matsaloli ga al'ummomi da dama, dukiyoyi da kuma mutane. Kusan ko ina a Bayelsa na fuskantar matsalolin ambaliya, amma ambaliyar tafi tasiri a yankuna kamar Ekeremor, Ijaw ta kudu, Sagbama, Kolokuma/Opokuma da kuma Yenagoa wanda suke fuskantar barazanar duk shekara.<ref>"Diri faults NEMA's report, insists entire Bayelsa is flood prone". ''Vanguard News''. 2020-09-09. Retrieved 2022-04-04.</ref> Rashin bin tsarin gine-gine na daga cikin dalilan dake assasa ambaliya a Jihar Bayelsa.<ref>News Express. "Environmentalists identify cause of flooding in Yenagoa". ''News Express''.</ref> === Zubewar mai === Wannan wani muhimmin al'amari ne dake kawo matsalar muhalli a Jihar Bayelsa a dalilin ayyukan kamfanonin man fetur a jihar. Zubewar mai na jwo illa ga gonaki, halittun ruwa da kuma mutane.<ref>"Oil spill: We can't breathe, we're dying of hunger — Bayelsa communities lament". ''Vanguard News''. 2021-11-27. Retrieved 2022-03-25.</ref> Kusan duk rana ana sanarwa Udengs Eradiri labarin zubar mai a Jihar Bayelsa, Niger Delta. Kamar yadda yake fadi, a da zaki iya yin noma ka samu girbi mai kyau, ko kuma kaje kamun kifi ka kamo da yawa, amma yanzu zaka iya kwashe tsawon yini baka kama kifi ko guda ba.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> Wata matsala ta muhalli itace gurbacewar iska (Soot), wanda mafi akasarin mutanen Bayelsa na kukan cewa basu iya numfashi da kyau.<ref>"Soot pollution in Rivers, Bayelsa: All hands must be on deck". ''Vanguard News''. 2022-01-05. Retrieved 2022-03-25.</ref> Amma a shekara ta 2018, masu hanu da shuni sunyi kamfe mai taken "Save Rivers from this soot of death" wato a kiyaye koguna daga mutuwar Soot, a yankunan dake kewaye da ruwa.<ref>"'This place used to be green': the brutal impact of oil in the Niger Delta". ''the Guardian''. 2019-12-06. Retrieved 2022-03-25.</ref> == Sanannun Mutane == <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> * [[Diepreye Alamieyeseigha]], Tsohon dan siyasa a Najeriya kuma tsohon gwamnan Jihar Bayelsa. * [[Diezani Alison-Madueke]],Ministan Ma'adanai, Sufuri da Albarkatun Man-fetur<ref>{{Cite news|url=https://www.vanguardngr.com/2014/12/diezani-alison-madueke-scored-another-firs/amp/|title=Diezani Alison-Madueke scored another firs - Vanguard News|date=2014-12-02|work=Vanguard News|access-date=2018-07-30|language=en-US}}</ref> * [[MC Aproko]], stand-up comedian *[[Owoye Andrew Azazi]], Chief of Army Staff na (Nigeria), Chief of Defense Staff a lokacin mulkin shugaba [[Olusegun Obasanjo]] sannan kuma Mai ba wa shugaban kasa shawara akan harkar tsaron na shugaban kasa [[Goodluck Jonathan]]. *[[Noah Sarenren Bazee]] a professional footballer who plays for [[Bundesliga]] side [[Hannover 96]].<ref>{{Cite web|title=Noah Bazee biography, net worth, age, family, contact & picture|url=https://www.manpower.com.ng/people/15766/noah-bazee|access-date=2021-09-12|website=www.manpower.com.ng}}</ref> * [[Isaac Adaka Boro]], Jarumi a yakin basasar Najeriya (Nigerian Army)<ref>{{Cite web|url=http://www.gamji.com/article4000/news4657.htm|title=Who Killed Adaka Boro|website=www.gamji.com|access-date=2018-07-30}}</ref> * [[Timi Dakolo]], mawaki<ref>{{Cite news|url=https://praisemama.com/artists/timi-dakolo/|title=TIMI DAKOLO|work=PraiseMaMa.com|access-date=2018-07-30|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20180730110833/https://praisemama.com/artists/timi-dakolo/|archive-date=2018-07-30|url-status=dead}}</ref> * [[Edmund Daukoru]], Ministan Najeriya na Jiha akan Makamashi kuma ya kasance Secretary General na Kungiyar Kasashe masu Fitar da Man Fetur a shekara ta 2006, HRM<ref>{{Cite web|url=http://www.gamji.com/article6000/NEWS6840.htm|title=Edmund Daukoru|website=www.gamji.com|access-date=2018-07-30}}</ref> *[[Henry Seriake Dickson]], tsohon gwamna kuma dan siyasa * [[Alfred Diete-Spiff]], tsohon gwamnan Jihar Rivers, [[Style (manner of address)#Monarchies|HRM]]<ref>{{Cite web|url=http://www.waado.org/Environment/FedGovt_NigerDelta/BayelsaInvasion/IjawsReactToInvasion/DieteSpiffReflectsOnInvasion.html|title=Former Military Governor Diete-Spiff Reflects On Background Problems of the Invasion|last=Society|first=Urhobo Historical|website=www.waado.org|access-date=2018-07-30}}</ref> *Honourable [[Douye Diri]] dan kasuwa, dan siyasa kuma mai zartarwa wanda ke wakiltar mazabar [[Yenagoa]]/Kolokuna/Opokuma na 'yan majalisu.<ref>{{Cite web|title=Hon. Douye Diri biography, net worth, age, family, contact & picture|url=https://www.manpower.com.ng/people/16700/hon-douye-diri|access-date=2021-09-12|website=www.manpower.com.ng}}</ref> *[[Tamara Eteimo]] wacce akafi sani da suna Tamara daga Angiama, karamar hukumar Ijaw ta kudu na Jihar Bayelsa. Mawakiyar R&B a Najeriya, marubuciyar waka kuma jaruma.<ref>{{Cite web|title=Tamara Eteimo biography, net worth, age, family, contact & picture|url=https://www.manpower.com.ng/people/15992/tamara-eteimo|access-date=2021-09-12|website=www.manpower.com.ng}}</ref> * [[Dan Etete]] Ministan Man Fetur<ref>{{Cite news|url=https://blerf.org/index.php/biography/etete-chief-dan-lauzia/|title=ETETE, Chief Dan Lauzia|date=2017-02-03|work=Biographical Legacy and Research Foundation|access-date=2018-07-30|language=en-US}}</ref> * [[Finidi George]], Dan wasan kwallon kafa na Super Easgles<ref>{{Cite news|url=https://allafrica.com/stories/201003240473.html|title=Nigeria: Eagles, Black Stars Will Survive Group Stage -Finidi|date=2010-03-24|work=This Day (Lagos)|access-date=2018-07-30}}</ref> * [[Daniel Igali]], [[Canadians|Canadian]] wanda ya lashe kyautar zinare a gasar Olympic gold kuma jarumin duniya na dambe<ref>{{Cite news|url=http://thenationonlineng.net/daniel-igali-obscurity-wrestling-stardom/|title=DANIEL IGALI - From obscurity to wrestling stardom - The Nation Nigeria|date=2016-07-03|work=The Nation Nigeria|access-date=2018-07-30|language=en-US}}</ref> * [[Ernest Ikoli]], dan jarida kuma dan fafutukar neman 'yanci a lokacin mulkin mallaka.<ref>{{Cite news|url=http://thenationonlineng.net/unsung-heroes-of-independence-2/|title=Unsung heroes of independence - The Nation Nigeria|date=2015-10-02|work=The Nation Nigeria|access-date=2018-07-30|language=en-US}}</ref> * [[Goodluck Jonathan]], Tsohon shugaban kasan Najeriya<ref>{{Cite web|url=http://www.gej.ng/biography|title=Biography {{!}} The Office of Goodluck Ebele Jonathan|website=www.gej.ng|language=en-US|access-date=2018-07-30}}</ref> *[[Heineken Lokpobiri]], Ministan Jiha akan harkokin Noma<ref>{{cite web|url=https://www.legit.ng/1091118-present-nigerian-ministers-portfolios.html|title=Present Nigerian Ministers and their portfolios|author=Falae, Vivian|website=legit.ng}}</ref> *Senator [[Ben Murray-Bruce]] mai wakiltar mazabar Bayelsa East Senatorial District a Majalisar Dokoki ta Kasa. daga Akassa na Jihar Bayelsa, Nigeria.<ref>{{Cite web|title=Ben Murray-Bruce biography, net worth, age, family, contact & picture|url=https://www.manpower.com.ng/people/15496/ben-murray-bruce|access-date=2021-09-12|website=www.manpower.com.ng}}</ref> * [[Ebikibina Ogborodi]], rijistran NECO na rikon kwarya<ref>{{Cite web|url=https://www.channelstv.com/2021/06/03/neco-appoints-ebikibina-ogborodi-as-acting-registrar|title=Ogborodi Appointed Acting NECO Registrar After Obioma's Death|last=Egba|first=Abdullahi|work=[[Channels TV]]|date=3 June 2021|accessdate=3 June 2021}}</ref> * [[Gabriel Okara]], marubucin littafai kuma mahikayanci<ref>{{Cite news|url=https://www.britannica.com/biography/Gabriel-Okara|title=Gabriel Okara {{!}} Nigerian author|work=Encyclopedia Britannica|access-date=2018-07-30|language=en}}</ref> * [[Melford Okilo]], gwamanan Jihar Rivers<ref>{{Cite news|url=https://www.brandcampaign.com.ng/governor-melford-okilo-discovered-olumba-olumba/|title=How Governor Melford Okilo Discovered Olumba Olumba Brotherhood - Brand Campaign|date=2016-09-14|work=Brand Campaign|access-date=2018-07-30|language=en-US|archive-url=https://web.archive.org/web/20180730110918/https://www.brandcampaign.com.ng/governor-melford-okilo-discovered-olumba-olumba/|archive-date=2018-07-30|url-status=dead}}</ref> *[[Kemebradikumo Pondei]], managing director na rikon kwarya a [[Niger Delta Development Commission]] *[[Ebinabo Potts-Johnson]] haifaffiyar Jihar Bayelsa, 'yar talla kuma 'yar wasan kwaikwayo.<ref>{{Cite web|title=Ebinabo Potts-Johnson biography, net worth, age, family, contact & picture|url=https://www.manpower.com.ng/people/16130/ebinabo-potts-johnson|access-date=2021-09-12|website=www.manpower.com.ng}}</ref> * [[Samson Siasia]], dan wasan kwallon kafa na Eagles kuma Coach<ref>{{Cite news|url=https://www.premiumtimesng.com/news/268855-268855.html|title=Bayelsa honours Samson SIasia, others|date=2018-05-18|work=Premium Times Nigeria|access-date=2018-07-30|language=en-GB}}</ref> * [[Timipre Sylva]], tsohon gwamnan Jihar Bayelsa, Ministan Najeriya mai ci na Jiha akan harkokin man fetur.<ref>{{Cite web|url=http://www.gamji.com/article6000/news7604.htm|title=Masquerades and Jokers as Governors in Bayelsa State|website=www.gamji.com|access-date=2018-07-30}}</ref> * [[Timaya]], mawaki<ref>{{Cite journal|date=2011-09-28|title=Afrotainment-Museke Online African Music Awards 2011|url=http://www.3-mob.com/?p=1870|journal=3-mob.com}}</ref> *[[Patience Torlowei]], mai tsara kwalliya kuma mawakiya <!---♦♦♦ Only add a person to this list if they already have their own article on the English Wikipedia ♦♦♦---> <!---♦♦♦ Please keep the list in alphabetical order by LAST NAME ♦♦♦---> ==Manazarta== {{reflist}} {{Jihohin Najeriya}} {{DEFAULTSORT:Bayelsa}} [[Category:Jihohin Nijeriya]] 9uas2ngl285xx5lqliohfucrous4nmb Kajuru 0 9037 164466 160709 2022-08-07T12:34:06Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Kajuru''' ( Adara: Ajure) [[Ƙananan hukumomin Najeriya|karamar hukuma ce]] a kudancin [[Kaduna (jiha)|jihar Kaduna]], [[Najeriya]] . Hedkwatarta tana cikin garin '''Kajuru''' . Karamar hukumar tana kan Longitude 9° 59'N da 10° 55'N da latitude 7° 34'E da 8° 13'E, mai fadin 2,229&nbsp;<sup>km2</sup> . == Tarihi == An sassaka ta ne daga karamar hukumar [[Chikun]] a watan Maris 1997 da gwamnatin mulkin soja ta Gen. Gwamnatin [[Sani Abacha]] . A lokacin halitta, ta ƙunshi gundumomi biyu na gargajiya, Kajuru da Kufana. An ƙirƙiri ƙarin gundumomi, wanda ya kawo adadin zuwa gundumomi 14 (Toro 2001), yanzu 10. == Iyakoki == Karamar hukumar Kajuru tana da iyaka da karamar hukumar [[Igabi]] a arewa, [[Chikun|karamar hukumar Chikun]] daga yamma, karamar hukumar [[Kauru]] a gabas, [[Zangon Kataf|karamar hukumar Zangon Kataf]] da karamar hukumar [[Kachia]] a kudu maso yamma da kudu. == Ƙungiyoyin gudanarwa == Karamar hukumar Kajuru ta kunshi sassa 10 (bangaren gudanarwa na biyu), wato: # Afogo # Buda # Idon # Kajuru # Kallah # Kasuwan Magani # Kufana # Maro # Rimau # Tantattu == Yawan jama'a == Karamar Hukumar Kajuru ( ''Ajure'' ) tana da yawan jama'a 109,810 bisa ga kidayar jama'ar kasa ta shekarar 2006. [https://citypopulation.de/php/nigeria-admin.php?adm1id=NGA019, ''Hukumar Kididdiga ta Najeriya da Hukumar Kididdiga ta Kasa''] ta yi hasashen yawanta zai kai 148,200 nan da 21 ga Maris, 2016. == Mutane == Babbar kabilar ita ce [[Adarawa|Adara]] . Bahaushe na kiran mutanen Adara da ''Kadara'' . Sauran sun hada da [[Hausawa]] da mazauna yankin kamar [[Hausawa]], [[Fulani]], [[Yarbawa]], da [[Inyamurai|Igbo]], da dai sauransu daga sassa daban-daban na jiha da kasa. == Addini == Manyan addinai guda uku a kasar, [[Kiristanci]], [[Musulunci]] da kuma Addinin Afirka na gargajiya, ana yin su a yankin. == Yanayi == Bisa ga rabe-raben yanayi na Köppen, karamar hukumar Kajuru na yankin Aw ne da ke dauke da damina da rani daban-daban. Mafi mahimmancin sauyin yanayi a yankin binciken sun haɗa da yanayin zafi, ruwan sama da ɗanɗano zafi. === Zazzabi === Yankin binciken yana fuskantar babban zafin jiki a duk shekara, wanda shine yanayin yanayin zafi. Matsakaicin zafin rana a yankin na iya kaiwa sama da 34&nbsp;°C tsakanin watannin Maris da Mayu. Zazzabi zai iya zama ƙasa da 20&nbsp;°C tsakanin Disamba zuwa Janairu. Wannan ƙananan zafin jiki yana ƙaruwa da zafi saboda bushewar iskar harmattan. === Ruwan sama da yanayin zafi === Yankin binciken yana da yanayi guda biyu kamar yadda aka ambata a baya. Wadannan yanayi guda biyu an ƙaddara su ta hanyar iska guda biyu masu rinjaye da ke kadawa a yankin a lokuta daban-daban a cikin shekara. Daya daga cikin yawan iska shine arewa maso gabas, wanda shine yawan iskar nahiyoyin da ke tashi daga watan Nuwamba zuwa farkon Maris. A wannan lokacin, hazo yana da ƙasa sosai ko ba ya nan. Yawan iska ya bushe kuma yana ɗauke da ƙura. Yawan iska na biyu shine kudu maso yamma, wanda ke farawa daga ƙarshen Maris kuma ya ƙare a kusa da watan Oktoba. A wannan lokacin, hazo da zafi suna da yawa sosai kuma ruwan sama ya wuce 1,300mm a shekara. Ana samun mafi yawan ruwan sama a cikin watan Agusta; a wannan lokacin, ruwan sama yakan yi yawa sosai tare da tsawa. Dangantakar zafi tana tsakanin kashi 65 zuwa 70% a lokacin damina da tsakanin 18% zuwa 38% a lokacin rani. == Taimako da magudanar ruwa == Yankin na daga cikin filayen fadada arewacin Najeriya. Gabaɗaya taimako na yankin yana da kyau a sarari, tare da keɓantattun ɓangarorin dutse na inselbergs da aka samu a yankin, don haka haifar da rashin daidaituwa. Inselbergs asalinsu granitic ne, waɗanda aka samo su daga rikitattun duwatsun ginshiƙan ƙasa. Ana samun damuwa tare da darussan ruwa inda koguna ke faruwa. Yankin binciken yana gudana ta hanyar hanyar sadarwa na koguna waɗanda ke samun tushen su galibi a cikin keɓantattun wurare masu tuddai da aka samu a kusa da su. R. Rimau, R. Iri, R. kKutura. == Geology da ƙasa == An gano yankin da ake binciken a kan katafaren ginin kasa na kristal na arewacin Najeriya. Duwatsun ginshiƙan ƙaƙƙarfan duwatsu ne masu katsalandan da suka kasance tun zamanin Precambrian. A cewar Hukumar Abinci da Aikin Noma ta FAO, karamar hukumar Kajuru tana kunshe da kasa mai zafi mai zafi wacce ta samo asali daga yanayin yanayi mai tsanani da kuma granitisation na ginshiki, wanda ita kanta ta kunshi migmatites, gneiss, granite da schist. Gabaɗaya waɗannan ƙasa suna da magudanar ruwa da yawa kuma galibi yashi-loam da ƙasa mai laushi a cikin filayen, yayin da a cikin kwaruruka akwai wuraren da ke da ƙasa mai ruwa, waɗanda ke mamaye filayen koguna. Ƙasar da ke yankin na da ma'adinan ma'adinai don haka tana goyon bayan yawan amfanin gona a yankin. == Tsire-tsire == Karamar hukumar Kajuru tana yankin savannah na arewacin Najeriya-Guinea bisa la'akari da ciyayi. Tsire-tsire a nan suna fama da rikice-rikice na ɗan adam ta hanyar sare bishiyoyi don itacen mai, noma, da ayyukan gine-gine. Haka nan kiwo na dabbobi yana da yawa, hade da kona daji na yanayi wanda ya shahara a lokacin rani. An rage ciyayi zuwa ciyawa, shrubs da filin shakatawa; Ana samun 'yan dogayen bishiyu, galibi a kan hanyoyin ruwa. Ana samun bishiyoyin wuraren shakatawa a fili da ake noma, inda kusan ko'ina ake samun ciyayi sai wuraren da ake noman. Bishiyoyin gama gari da aka samu a yankin sun hada da ''Isoberlinia doka'', [[Corawa|African locust bean]], [[Gao (itace)|gao tree]], [[Maɗaci|African mahogany]], mango, da dai sauransu. Haka kuma ana kashe ciyayi masu yawa musamman a lokacin damina. Wannan yana tallafawa yawancin shanu da sauran dabbobi masu ciyawa a lokacin damina. Nau'in ciyawa na kowa shine ''Albazia zygia'', ''Tridax procumbens'', da ''Landolphia spp'' da sauransu. A lokacin damina ciyayi suna koraye amma suna yin launin ruwan kasa a lokacin rani. == Ayyukan tattalin arziki == Kajuru tattalin arzikin noma ne mai tushen noma tare da noma a matsayin babban aikinsa na tattalin arziki, wanda ke zama tushen sauran ayyukan. Wadannan ayyuka sun hada da noman abinci da tsabar kudi, kiwon dabbobi, cinikin kaji da sana'o'in hannu. Babban tsarin noma da ake yi shi ne noman da manoma ke nomawa, inda mutane kalilan ne suka saka hannun jarin noma na kasuwanci wanda ke samar da dimbin kayan amfanin gona. Ana yin noman rani kadan a yankin ta mutanen da ke kusa da koguna. Ana noman tumatir, barkono, kayan lambu, albasa, okra da rake a yankin Fadama. Waɗannan ƙarin samfuran suna jawo hankalin 'yan kasuwa daga garuruwan da ke kewaye kamar Kachia, Kafanchan da garin Kaduna, wanda hakan ya zama babbar hanyar samun kuɗi. Kiwon Dabbobi kuma sana’a ce mai matukar muhimmanci wacce ake gudanar da ita ta hanyar hada-hadar noma, baya ga Fulanin yankin da suka dogara da kiwon shanu. Wadannan dabbobin suna ba da taki ga gonaki, suna ba da kudin shiga kuma ana amfani da su don amfani. Dabbobi irin su shanu, awaki, alade, tumaki da kaji su ne manyan dabbobin da ake kiwo a yankin. Har ila yau, ayyukan ciniki sun zama wata muhimmiyar sana'a wadda ta haɗa duka kayan aikin noma da na noma da aka yi daga sana'a. == Abubuwan jan hankali da gine-gine == [[Gidan Sarautar Kajuru|Kajuru Castle]] is a Kajuru LGA. == Daban-daban == Lambar gidan waya na yankin ita ce 800. == Duba kuma == * 2019 Jihar Kaduna * [[Gidan Sarautar Kajuru|Kajuru Castle]] == Nassoshi == {{Reflist}}{{Kaduna State}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 3wpx6mdle9z27j0041pt8i00l2s55ju 164467 164466 2022-08-07T12:36:25Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Kajuru''' ( Adara: Ajure) [[Ƙananan hukumomin Najeriya|karamar hukuma ce]] a kudancin [[Kaduna (jiha)|jihar Kaduna]], [[Najeriya]] . Hedkwatarta tana cikin garin '''Kajuru''' . Karamar hukumar tana kan Longitude 9° 59'N da 10° 55'N da latitude 7° 34'E da 8° 13'E, mai fadin 2,229&nbsp;<sup>km2</sup> . == Tarihi == An sassaka ta ne daga karamar hukumar [[Chikun]] a watan Maris 1997 da gwamnatin mulkin soja ta Gen. Gwamnatin [[Sani Abacha]] . A lokacin halitta, ta ƙunshi gundumomi biyu na gargajiya, Kajuru da Kufana. An ƙirƙiri ƙarin gundumomi, wanda ya kawo adadin zuwa gundumomi 14 (Toro 2001), yanzu 10. == Iyakoki == Karamar hukumar Kajuru tana da iyaka da karamar hukumar [[Igabi]] a [[Arewacin Najeriya|arewa,]] [[Chikun|karamar hukumar Chikun]] daga yamma, karamar hukumar [[Kauru]] a gabas, [[Zangon Kataf|karamar hukumar Zangon Kataf]] da karamar hukumar [[Kachia]] a kudu maso yamma da kudu. == Ƙungiyoyin gudanarwa == Karamar hukumar Kajuru ta kunshi sassa 10 (bangaren gudanarwa na biyu), wato: # Afogo # Buda # Idon # Kajuru # Kallah # Kasuwan Magani # Kufana # Maro # Rimau # Tantattu == Yawan jama'a == Karamar Hukumar Kajuru ( ''Ajure'' ) tana da yawan jama'a 109,810 bisa ga kidayar jama'ar kasa ta shekarar 2006. [https://citypopulation.de/php/nigeria-admin.php?adm1id=NGA019, ''Hukumar Kididdiga ta Najeriya da Hukumar Kididdiga ta Kasa''] ta yi hasashen yawanta zai kai 148,200 nan da 21 ga Maris, 2016. == Mutane == Babbar kabilar ita ce [[Adarawa|Adara]] . Bahaushe na kiran mutanen Adara da ''Kadara'' . Sauran sun hada da [[Hausawa]] da mazauna yankin kamar [[Hausawa]], [[Fulani]], [[Yarbawa]], da [[Inyamurai|Igbo]], da dai sauransu daga sassa daban-daban na jiha da kasa. == Addini == Manyan addinai guda uku a kasar, [[Kiristanci]], [[Musulunci]] da kuma Addinin Afirka na gargajiya, ana yin su a yankin. == Yanayi == Bisa ga rabe-raben yanayi na Köppen, karamar hukumar Kajuru na yankin Aw ne da ke dauke da damina da rani daban-daban. Mafi mahimmancin sauyin yanayi a yankin binciken sun haɗa da yanayin zafi, ruwan sama da ɗanɗano zafi. === Zazzabi === Yankin binciken yana fuskantar babban zafin jiki a duk shekara, wanda shine yanayin yanayin zafi. Matsakaicin zafin rana a yankin na iya kaiwa sama da 34&nbsp;°C tsakanin watannin Maris da Mayu. Zazzabi zai iya zama ƙasa da 20&nbsp;°C tsakanin Disamba zuwa Janairu. Wannan ƙananan zafin jiki yana ƙaruwa da zafi saboda bushewar iskar harmattan. === Ruwan sama da yanayin zafi === Yankin binciken yana da yanayi guda biyu kamar yadda aka ambata a baya. Wadannan yanayi guda biyu an ƙaddara su ta hanyar iska guda biyu masu rinjaye da ke kadawa a yankin a lokuta daban-daban a cikin shekara. Daya daga cikin yawan iska shine arewa maso gabas, wanda shine yawan iskar nahiyoyin da ke tashi daga watan Nuwamba zuwa farkon Maris. A wannan lokacin, hazo yana da ƙasa sosai ko ba ya nan. Yawan iska ya bushe kuma yana ɗauke da ƙura. Yawan iska na biyu shine kudu maso yamma, wanda ke farawa daga ƙarshen Maris kuma ya ƙare a kusa da watan Oktoba. A wannan lokacin, hazo da zafi suna da yawa sosai kuma ruwan sama ya wuce 1,300mm a shekara. Ana samun mafi yawan ruwan sama a cikin watan Agusta; a wannan lokacin, ruwan sama yakan yi yawa sosai tare da tsawa. Dangantakar zafi tana tsakanin kashi 65 zuwa 70% a lokacin damina da tsakanin 18% zuwa 38% a lokacin rani. == Taimako da magudanar ruwa == Yankin na daga cikin filayen fadada arewacin Najeriya. Gabaɗaya taimako na yankin yana da kyau a sarari, tare da keɓantattun ɓangarorin dutse na inselbergs da aka samu a yankin, don haka haifar da rashin daidaituwa. Inselbergs asalinsu granitic ne, waɗanda aka samo su daga rikitattun duwatsun ginshiƙan ƙasa. Ana samun damuwa tare da darussan ruwa inda koguna ke faruwa. Yankin binciken yana gudana ta hanyar hanyar sadarwa na koguna waɗanda ke samun tushen su galibi a cikin keɓantattun wurare masu tuddai da aka samu a kusa da su. R. Rimau, R. Iri, R. kKutura. == Geology da ƙasa == An gano yankin da ake binciken a kan katafaren ginin kasa na kristal na arewacin Najeriya. Duwatsun ginshiƙan ƙaƙƙarfan duwatsu ne masu katsalandan da suka kasance tun zamanin Precambrian. A cewar Hukumar Abinci da Aikin Noma ta FAO, karamar hukumar Kajuru tana kunshe da kasa mai zafi mai zafi wacce ta samo asali daga yanayin yanayi mai tsanani da kuma granitisation na ginshiki, wanda ita kanta ta kunshi migmatites, gneiss, granite da schist. Gabaɗaya waɗannan ƙasa suna da magudanar ruwa da yawa kuma galibi yashi-loam da ƙasa mai laushi a cikin filayen, yayin da a cikin kwaruruka akwai wuraren da ke da ƙasa mai ruwa, waɗanda ke mamaye filayen koguna. Ƙasar da ke yankin na da ma'adinan ma'adinai don haka tana goyon bayan yawan amfanin gona a yankin. == Tsire-tsire == Karamar hukumar Kajuru tana yankin savannah na arewacin Najeriya-Guinea bisa la'akari da ciyayi. Tsire-tsire a nan suna fama da rikice-rikice na ɗan adam ta hanyar sare bishiyoyi don itacen mai, noma, da ayyukan gine-gine. Haka nan kiwo na dabbobi yana da yawa, hade da kona daji na yanayi wanda ya shahara a lokacin rani. An rage ciyayi zuwa ciyawa, shrubs da filin shakatawa; Ana samun 'yan dogayen bishiyu, galibi a kan hanyoyin ruwa. Ana samun bishiyoyin wuraren shakatawa a fili da ake noma, inda kusan ko'ina ake samun ciyayi sai wuraren da ake noman. Bishiyoyin gama gari da aka samu a yankin sun hada da ''Isoberlinia doka'', [[Corawa|African locust bean]], [[Gao (itace)|gao tree]], [[Maɗaci|African mahogany]], mango, da dai sauransu. Haka kuma ana kashe ciyayi masu yawa musamman a lokacin damina. Wannan yana tallafawa yawancin shanu da sauran dabbobi masu ciyawa a lokacin damina. Nau'in ciyawa na kowa shine ''Albazia zygia'', ''Tridax procumbens'', da ''Landolphia spp'' da sauransu. A lokacin damina ciyayi suna koraye amma suna yin launin ruwan kasa a lokacin rani. == Ayyukan tattalin arziki == Kajuru tattalin arzikin noma ne mai tushen noma tare da noma a matsayin babban aikinsa na tattalin arziki, wanda ke zama tushen sauran ayyukan. Wadannan ayyuka sun hada da noman abinci da tsabar kudi, kiwon dabbobi, cinikin kaji da sana'o'in hannu. Babban tsarin noma da ake yi shi ne noman da manoma ke nomawa, inda mutane kalilan ne suka saka hannun jarin noma na kasuwanci wanda ke samar da dimbin kayan amfanin gona. Ana yin noman rani kadan a yankin ta mutanen da ke kusa da koguna. Ana noman tumatir, barkono, kayan lambu, albasa, okra da rake a yankin Fadama. Waɗannan ƙarin samfuran suna jawo hankalin 'yan kasuwa daga garuruwan da ke kewaye kamar Kachia, Kafanchan da garin Kaduna, wanda hakan ya zama babbar hanyar samun kuɗi. Kiwon Dabbobi kuma sana’a ce mai matukar muhimmanci wacce ake gudanar da ita ta hanyar hada-hadar noma, baya ga Fulanin yankin da suka dogara da kiwon shanu. Wadannan dabbobin suna ba da taki ga gonaki, suna ba da kudin shiga kuma ana amfani da su don amfani. Dabbobi irin su shanu, awaki, alade, tumaki da kaji su ne manyan dabbobin da ake kiwo a yankin. Har ila yau, ayyukan ciniki sun zama wata muhimmiyar sana'a wadda ta haɗa duka kayan aikin noma da na noma da aka yi daga sana'a. == Abubuwan jan hankali da gine-gine == [[Gidan Sarautar Kajuru|Kajuru Castle]] is a Kajuru LGA. == Daban-daban == Lambar gidan waya na yankin ita ce 800. == Duba kuma == * 2019 Jihar Kaduna * [[Gidan Sarautar Kajuru|Kajuru Castle]] == Nassoshi == {{Reflist}}{{Kaduna State}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 5e5m15h044y6t9la4yylblnt9do80pd Lere 0 9045 164507 149142 2022-08-07T16:13:17Z Musa Namadi 18511 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Lere ''' ƙaramar hukuma ce dake a [[Jihar Kaduna]], [[Nijeriya|Najeriya]]. Tana da hedkwatar ta ne acikin garin Saminaka. Tanada iyakoki da jahohi irinsu Plato, Kano da Bauchi, karamar hukumar Lere ta shahara fannin noma da kuma kiyo ==KAFUWA== garin lere ya kafune tun a shekara ta alif dubu ɗaya da ɗari takwas da saba'in (1870) FAƊIN ƘASA fadin kasar lere yana da 2158km² cunkoso da yawan jama'a kimanin 331161 bisa ga lissafin kidaya na (2006 census) {{Stub}} {{DEFAULTSORT:Lere}} [[Category:Kananan hukumomin jihar Kaduna]] bpldq0o30zj7db6730uvs0be2o5oh46 Gumel 0 9274 164638 164203 2022-08-08T07:54:25Z M Bash Ne 12403 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Gumel|other_name=Birnin Lautai|native_name=gumal|nickname=birnin mamman|settlement_type=[[Local Government Areas of Nigeria|LGA]] and city|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|pushpin_map=Nigeria|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=|pushpin_map_caption=|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Nigeria}}|subdivision_type1=[[States of Nigeria|State]]|subdivision_name1=[[Jigawa State]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=Emir|leader_name=Ahmad Muhammad Sani II|leader_title1=Local Government Chairman|leader_name1=Rufai Sanusi ([[All Progressives Congress|APC]])|established_title=Founded|established_date=1700|area_magnitude=|unit_pref=Imperial|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=|population_as_of=2006|population_footnotes=|population_note=|population_total=|population_density_km2=|timezone=[[West Africa Time|WAT]]|utc_offset=+1|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|12|37|42|N|9|23|23|E|region:NG|display=inline}}|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|website=[http://gumel.com gumel.com]|footnotes=}} '''Gumel''' ko '''Gumal''' (kamar yadda ƴan asalin ƙasar ke kiran sa) birni ne kuma masarautun gargajiya a [[Jigawa|jihar Jigawa]], [[Najeriya|Nijeriya]] . [[File:Gumel.jpg|thumb|garin Gumel]] == Geography == Gumel yana 120&nbsp;km arewa maso gabas da [[Kano (birni)|kano]], kuma yana da kusan 20&nbsp;kilomita kudu da iyakar arewacin [[Najeriya]] da [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] . A shekarar 2007 an kiyasta yawan mutanen Gumel ya kai 44,158. Gumel, ita ma ta zama Gummel, birni da masarautun gargajiya, arewacin jihar Jigawa, arewacin Najeriya. Dan Juma na birnin Kano (kilomita 121 kudu maso yamma) da mabiyansa na kabilar Manga (Mangawa) ne suka kafa Masarautar kimanin shekara ta 1750. Jim kadan bayan mutuwarsa a shekara ta 1754, ta zama jihar da ta kasance abar gadar daular Bornu. Masarautar ta tsira daga hare-haren Fulani na jihadin Usman dan Fodio (“Yakin tsarki”) a farkon karni na 19 kuma ba ta taba shiga cikin daular Fulani ta Sakkwato ba. A shekarar 1845 aka mayar da babban birnin Gumel daga Tumbi (kilomita 20 a arewa a Nijar a yau) zuwa wannan wuri. Yaki da Hadejia da ke kusa da Kano, da Zinder (Damagaram) ya addabi masarautu tun daga 1828; An ci gaba da yakin da Hadejia har zuwa lokacin da aka kashe Sarkin Gumel Abdullahi a yakin a shekarar 1872. Hare-haren bayi a karshen karni da Damagaram ya kara lalata Gumel. Sarki Ahmadu ya mika wuya ga Turawan Ingila a shekarar 1903, sannan aka shigar da masarautar Gumel cikin lardin Kano. A 1976 ta zama jihar Kano, kuma tun 1991 tana cikin jihar Jigawa. Garin Gumel ya kasance babbar cibiyar kasuwan yankin - gero da dawa sune manyan abinci - kuma ya zama wurin tattara gyada ( gyada), wanda ake jigilar su zuwa cikin birnin Kano don fitar da su ta jirgin kasa. Ana amfani da ma'auni na farar ƙasa da diatomaceous a cikin gida a wurare masu warwatse. Garin yana da cibiyar horar da gonaki da babbar kwalejin horar da malamai. Gumel dai yana kan babbar hanyar da ta hada shi da Kano da Hadejia, kuma cibiya ce ta hanyoyin kananan hukumomin jihar Jigawa. Pop. (2006) karamar hukuma, 107,161. == Tarihi == [[File:A.A RANO PETROL IN GUMEL.jpg|thumb|Cikin garin Gumel]] An kafa Masarautar kimanin shekara ta 1750 da Dan Juma na [[Kano (birni)|Kano]] da mabiyansa na kabilar Mangawa . Jim kadan bayan mutuwarsa a shekara ta 1754, ta zama jihar da ta kasance abar gadar daular [[Daular Kanem-Bornu|Bornu]] . Masarautar ta tsira daga hare-haren Fulani na [[Jihadi|jihadin]] Usman dan Fodio a farkon karni na 19, ba ta taba shiga cikin daular Fulani ta Sakkwato ba. Wurin da Gumel yake a halin yanzu ya samo asali ne sakamakon ƙaura daga garin Tumbi a shekara ta 1845 da ke cikin ƙasar Nijar a yanzu. Masarautar ta sha fama da yaki da garuruwan [[Haɗejiya|Hadejia]], Danzomo, [[Kano (birni)|Kano]], da [[Zinder]] tun 1828. An ci gaba da yakin da Hadejia har zuwa rasuwar Sarkin Gumel, Abdullahi, a shekarar 1872. Kafin sarki Ahmadu ya karbi mulkin [[Birtaniya]] a shekarar 1903, ana yawan kai hare-haren bayi daga garin Zinder. A 1976 Gumel ta zama [[Kano (jiha)|jihar Kano]], kuma tun 1991 tana cikin [[Jigawa|jihar Jigawa]] kusa da Danzomo, [[Gagarawa]], [[Sule Tankarkar]], da [[Maigatari]] . Mai Martaba Sarkin Gumel na yanzu, HRH Alh. Ahmed Mohammed Sani II (CON) shine sarkin Gumel na 16. Sarkin dai ya kammala karatunsa ne, a fannin kimiyyar siyasa, a Jami’ar Jihar Ohio ta kasar Amurka. Yana da kane mai suna Abdullahi Muhammad Sani II, wanda ya kammala karatunsa na digiri a jami’ar jihar Michigan ta kasar Amurka, inda ya yi digiri a fannin injiniyan lantarki. Tun a shekarar 1981 ne Sarkin ya hau karagar mulki. Fadar sarki ba ta isa ga wadanda sarki ya gayyata a wurin, da ‘yan gidan sarauta, da jami’an fadar sarki (majalisar masarauta, wacce ake kira Majlis). === Jerin Sarakunan Gumel === Sarakuna * 1749 - 1754 Dan Juma I dan Musa * 1754 - 1760 Adamu Karro dan Digadiga Karro (d. 1760). * 1760 - 1777 Dan Juma II dan Digadiga Karro * 1777 - 1804 Maikota dan Adam Karro (d. 1804) * 1804 - 1811 Kalgo dan Maikota (d. 1811) * 1811 - 1828 Dan Auwa dan Maikota (d. 1828) * 1828 - 1851 Muhamman Dan Tanoma dan Maikota (d. 1851) * 1851 - 1853 Ceri dan Muhamman Dan Tanoma (lokaci na farko) * 1853 - 1855 Muhamman Atu dan Dan Auwa * 1855 - 1861 Ceri dan Muhamman Dan Tanoma (lokaci na biyu) * 1861 - 1872 `Abd Allahi dan Muhamman Dan Tanoma (d. 1872) * 1872 - 18 Abu Bakar dan Muhamman Dan Tanoma (d. 1896). * 1896 - 1915 Ahmadu dan Abi Bakar * 1915 - 1944 Muhamman na Kota dan Ahmadu (d. 1944). * May 1944 - 1981 Maina Muhammad Sani II dan Muhamman na Kota (b. 1912). * 1981 - Ahmad Muhammad Sani II dan Maina Muhammad Sani II == Tattalin Arziki == Gumel tana matsayin cibiyar tattalin arzikin yankin farko. Ana tattara dawa, [[gero]], da gyada a nan ana jigilar su zuwa [[Kano (birni)|Kano]] a kan babbar hanya ta sakandare inda ake fitar da su ta jirgin kasa. == Nassoshi == <references /> {{Coord|12|37|42|N|9|23|23|E|region:NG_type:city(44158)}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|12|37|42|N|9|23|23|E|region:NG_type:city(44158)}} fg7xdyxoxdx0u8qjl5crkf13gcph691 164639 164638 2022-08-08T07:56:37Z M Bash Ne 12403 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Gumel''' ko '''Gumal''' (kamar yadda ƴan asalin ƙasar ke kiran sa) birni ne kuma masarautun gargajiya a [[Jigawa|jihar Jigawa]], [[Najeriya|Nijeriya]] . [[File:Gumel.jpg|thumb|garin Gumel]] == Geography == Gumel yana 120&nbsp;km arewa maso gabas da [[Kano (birni)|kano]], kuma yana da kusan 20&nbsp;kilomita kudu da iyakar arewacin [[Najeriya]] da [[Nijar (ƙasa)|Nijar]] . A shekarar 2007 an kiyasta yawan mutanen Gumel ya kai 44,158. Gumel, ita ma ta zama Gummel, birni da masarautun gargajiya, arewacin jihar Jigawa, arewacin Najeriya. Dan Juma na birnin Kano (kilomita 121 kudu maso yamma) da mabiyansa na kabilar Manga (Mangawa) ne suka kafa Masarautar kimanin shekara ta 1750. Jim kadan bayan mutuwarsa a shekara ta 1754, ta zama jihar da ta kasance abar gadar daular Bornu. Masarautar ta tsira daga hare-haren Fulani na jihadin Usman dan Fodio (“Yakin tsarki”) a farkon karni na 19 kuma ba ta taba shiga cikin daular Fulani ta Sakkwato ba. A shekarar 1845 aka mayar da babban birnin Gumel daga Tumbi (kilomita 20 a arewa a Nijar a yau) zuwa wannan wuri. Yaki da Hadejia da ke kusa da Kano, da Zinder (Damagaram) ya addabi masarautu tun daga 1828; An ci gaba da yakin da Hadejia har zuwa lokacin da aka kashe Sarkin Gumel Abdullahi a yakin a shekarar 1872. Hare-haren bayi a karshen karni da Damagaram ya kara lalata Gumel. Sarki Ahmadu ya mika wuya ga Turawan Ingila a shekarar 1903, sannan aka shigar da masarautar Gumel cikin lardin Kano. A 1976 ta zama jihar Kano, kuma tun 1991 tana cikin jihar Jigawa. Garin Gumel ya kasance babbar cibiyar kasuwan yankin - gero da dawa sune manyan abinci - kuma ya zama wurin tattara gyada ( gyada), wanda ake jigilar su zuwa cikin birnin Kano don fitar da su ta jirgin kasa. Ana amfani da ma'auni na farar ƙasa da diatomaceous a cikin gida a wurare masu warwatse. Garin yana da cibiyar horar da gonaki da babbar kwalejin horar da malamai. Gumel dai yana kan babbar hanyar da ta hada shi da Kano da Hadejia, kuma cibiya ce ta hanyoyin kananan hukumomin jihar Jigawa. Pop. (2006) karamar hukuma, 107,161. == Tarihi == [[File:A.A RANO PETROL IN GUMEL.jpg|thumb|Cikin garin Gumel]] An kafa Masarautar kimanin shekara ta 1750 da Dan Juma na [[Kano (birni)|Kano]] da mabiyansa na kabilar Mangawa . Jim kadan bayan mutuwarsa a shekara ta 1754, ta zama jihar da ta kasance abar gadar daular [[Daular Kanem-Bornu|Bornu]] . Masarautar ta tsira daga hare-haren Fulani na [[Jihadi|jihadin]] Usman dan Fodio a farkon karni na 19, ba ta taba shiga cikin daular Fulani ta Sakkwato ba. Wurin da Gumel yake a halin yanzu ya samo asali ne sakamakon ƙaura daga garin Tumbi a shekara ta 1845 da ke cikin ƙasar Nijar a yanzu. Masarautar ta sha fama da yaki da garuruwan [[Haɗejiya|Hadejia]], Danzomo, [[Kano (birni)|Kano]], da [[Zinder]] tun 1828. An ci gaba da yakin da Hadejia har zuwa rasuwar Sarkin Gumel, Abdullahi, a shekarar 1872. Kafin sarki Ahmadu ya karbi mulkin [[Birtaniya]] a shekarar 1903, ana yawan kai hare-haren bayi daga garin Zinder. A 1976 Gumel ta zama [[Kano (jiha)|jihar Kano]], kuma tun 1991 tana cikin [[Jigawa|jihar Jigawa]] kusa da Danzomo, [[Gagarawa]], [[Sule Tankarkar]], da [[Maigatari]] . Mai Martaba Sarkin Gumel na yanzu, HRH Alh. Ahmed Mohammed Sani II (CON) shine sarkin Gumel na 16. Sarkin dai ya kammala karatunsa ne, a fannin kimiyyar siyasa, a Jami’ar Jihar Ohio ta kasar Amurka. Yana da kane mai suna Abdullahi Muhammad Sani II, wanda ya kammala karatunsa na digiri a jami’ar jihar Michigan ta kasar Amurka, inda ya yi digiri a fannin injiniyan lantarki. Tun a shekarar 1981 ne Sarkin ya hau karagar mulki. Fadar sarki ba ta isa ga wadanda sarki ya gayyata a wurin, da ‘yan gidan sarauta, da jami’an fadar sarki (majalisar masarauta, wacce ake kira Majlis). === Jerin Sarakunan Gumel === Sarakuna * 1749 - 1754 Dan Juma I dan Musa * 1754 - 1760 Adamu Karro dan Digadiga Karro (d. 1760). * 1760 - 1777 Dan Juma II dan Digadiga Karro * 1777 - 1804 Maikota dan Adam Karro (d. 1804) * 1804 - 1811 Kalgo dan Maikota (d. 1811) * 1811 - 1828 Dan Auwa dan Maikota (d. 1828) * 1828 - 1851 Muhamman Dan Tanoma dan Maikota (d. 1851) * 1851 - 1853 Ceri dan Muhamman Dan Tanoma (lokaci na farko) * 1853 - 1855 Muhamman Atu dan Dan Auwa * 1855 - 1861 Ceri dan Muhamman Dan Tanoma (lokaci na biyu) * 1861 - 1872 `Abd Allahi dan Muhamman Dan Tanoma (d. 1872) * 1872 - 18 Abu Bakar dan Muhamman Dan Tanoma (d. 1896). * 1896 - 1915 Ahmadu dan Abi Bakar * 1915 - 1944 Muhamman na Kota dan Ahmadu (d. 1944). * May 1944 - 1981 Maina Muhammad Sani II dan Muhamman na Kota (b. 1912). * 1981 - Ahmad Muhammad Sani II dan Maina Muhammad Sani II == Tattalin Arziki == Gumel tana matsayin cibiyar tattalin arzikin yankin farko. Ana tattara dawa, [[gero]], da gyada a nan ana jigilar su zuwa [[Kano (birni)|Kano]] a kan babbar hanya ta sakandare inda ake fitar da su ta jirgin kasa. == Nassoshi == <references /> {{Coord|12|37|42|N|9|23|23|E|region:NG_type:city(44158)}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|12|37|42|N|9|23|23|E|region:NG_type:city(44158)}} 3zcga7rbefnl2fuj7j6759uyzsk850t Kazaure 0 9289 164502 159725 2022-08-07T16:11:04Z Bashir Hamza 18512 wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Kazaure Emirate|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=Emirate, [[Local Government Areas of Nigeria|LGA]], and city|motto=|image_skyline=Kazaure3.jpg|imagesize=|image_caption=Kazaure|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|pushpin_map=Nigeria|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=|pushpin_map_caption=|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Nigeria}}|subdivision_type1=[[States of Nigeria|State]]|subdivision_name1=[[Jigawa State]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=Emir|leader_name=Najib Hussaini Adamu|leader_title1=Local Government Chairman|leader_name1=Muhammad Muktar ([[All Progressives Congress|APC]])|established_title=|established_date=1819|area_magnitude=|unit_pref=Imperial|area_footnotes=|area_total_km2=1780|area_land_km2=|population_as_of=2006|population_footnotes=|population_note=|population_total=161,494 (Note: Kazaure LGA Only. Kazaure Emirate has approx. 500,000)|population_density_km2=|timezone=[[West Africa Time|WAT]]|utc_offset=+1|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|12|39|10|N|8|24|43|E|region:NG|display=inline,title}}|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=705|area_code=|blank_name=|blank_info=|website=http://www.kazaure.net|footnotes=}} '''Kazaure Masarautar''' ce kuma [[Ƙananan hukumomin Najeriya|Karamar Hukuma]] ce a [[Jigawa|Jihar Jigawa ta]] [[Najeriya]] . Hedkwatarsa tana cikin tsohon birnin garin Kazaure. == Tarihin farko == Kwarin da zai zama zamani Kazaure yana da dogon tarihi. An ce an fara zama ne da wata gungun mafarautan Hausawa (wacce aka fi sani da Habe) karkashin jagorancin wani jarumi mai suna Kutumbi. Ya kasance kusan shekara ta 1300 CE. Bisa ga al'adar Baka da Griots ya yi a cikin shekaru aru-aru, an ce Kutumbi da jama'arsa sun yi hijira ne daga matsugunin maƙeran da ke zaune a tsaunin Dala, masana tarihi sun gaskata cewa su ne mutanen farko a ƙasar da aka fi sani da [[Kano (birni)|Kano]] . Labarin kafuwar Kazaure ya ba da labarin yadda Kutumbi a daya daga cikin balaguron farautarsa ya samu wani kwari da ke kewaye da shi da katafaren tudun tsaro da ke cike da koguna da kananan koguna. Ya dade a unguwar har sai da danginsa suka damu da rashin zuwansa na tsawon lokaci wanda ya sabawa dabi'ar farauta da ya saba, suka bi sawunsa na tsawon kwanaki. Bayan tafiya mai nisa da wahala, sai suka tarar da Kutumbi a cikin wani kyakkyawan kwari. Daya daga cikin wadanda suka shigo ya kalli yanayin kasar ya ce da wani "Wannan Wajen '''Kamar Zaure''' !" ( Fassarar kalmar [[Harshen Hausa|Hausa]] ita ce "Wannan wuri kamar daki ne na ciki"). Wannan furci na " '''Kamar Zaure''' " ya koma '''Kazaure''' tsawon shekaru aru-aru don haka ya zama sunan mazauni da mafarautan Habe suka kafa a wurin. Kabilar Kutumbi sun zauna a yankin na tsawon ɗaruruwan shekaru, sun bar shaidar archaeological na al'adar Hunter/Gatherer. Sun kuma yi noma kanana. Mafi dadewar abubuwan da suka samu na kasancewarsu shi ne addininsu; sun bauta wa wata baiwar Allah da ake kira Tsumburbura wadda suke yi mata hadaya ta dabba a saman tsaunin Kazaure. Ayyukansu suna rayuwa a yau a cikin waƙoƙin ruhaniya da raye-raye na Bori . Sai da zuwan Fulanin Yarimawan aka kafa tsarin gudanar da mulki a yankin. Birnin Kazaure ya kasance hedikwatar masarautar tun 1819. Dan Tunku, jarumin Bafulatani ne ya assasa shi, wanda yana daya daga cikin masu rike da tuta guda 14 na shugaban [[Jihadin Fulani|Fulanin jihadi]] [[Usman Dan Fodiyo|Usman dan Fodio]] . Dan Tunku ya zo ne daga garin [[Dambatta]] da ke kusa a wani kauye mai tarin yawa wanda ya sanya wa suna Kazaure ya kafa masarauta wadda aka sassaka daga masarautun [[Masarautar Kano|Kano]] da [[Katsina (birni)|Katsina]] da [[Masarautar Daura|Daura]] . Dan Tunku, shi ne shugaban Fulani, wanda tun a farkon jihadi ya hana hadin gwiwa tsakanin sojojin Sarakunan Hausawan Kano, Katsina, da Daura. Don wannan bajinta ya samu tuta daga Shehu. Daga baya ya taimaka wajen kafa daular Fulani a Daura, amma daga baya bai taka rawar gani ba a jihadi, kuma bai bayar da gudumawa kadan ba wajen cin nasarar Kano. A karshen yakin matsayinsa a arewacin Kano yana da karfi amma ba a bayyana shi ba. A matsayinsa na mai rike da tuta yana da ‘yancin yin mubaya’a kai tsaye ga Shehu, daga baya kuma ga Bello, amma duk da haka an gane cewa ya kasance a karkashin Kano. Da dai har Sulaimanu marar duniya ya zama Sarkin Kano wannan sako-sako da ga dukkan alamu ya yi aiki mai gamsarwa, amma lokacin da Ibrahim Dabo mai karfi ya gaje shi sai ya lalace. Ibrahim ya bukaci Dan Tunku ya yi masa mubaya’a aka ki. Daga nan sai ya ba wa daya daga cikin hadimansa, Sarkin Bai na kabilar [[Dambazawa|Dambazawa fulani]], wanda ya kunshi daukacin Arewacin Kano ciki har da yankunan da Dan Tunku da mabiyansa suka samu a jihadi. Wannan matakin ya haifar da tashin hankali a fili. Fadan, ko da yake ba a kai ga cimma ruwa ba, ya kai kimanin shekaru biyar. Da farko Dan Tunku. yana da mafi kyawunsa kuma ya kai hari har ga bangon birnin. Sannu a hankali majin Kano ya fara bayyani aka danne shi. Amma duk da haka, ya ci gaba da yi wa duk yankin Arewacin Masarautar Kano hari. Lokacin da Clapperton ya ratsa kasar a shekarar 1824 ya tarar da sarki Ibrahim a sansanin yakinsa, yana shirin gudanar da yakin neman zabe na shekara-shekara, kuma a kauyuka da dama da suka lalace da babu kowa, ya ga shaida irin barnar da Dan Tunku ya yi a baya. A wannan shekarar ne Ibrahim Dabo ya yi yunƙurin kawo Dan Tunku, a dunƙule. Ya dauki runduna har zuwa tudun Kazaure, ya mamaye sansanin da Dan Tunku ya yi hedkwatarsa. Sai dai ba da jimawa ba Dan Tunku ya kai wani harin ba-zata inda ya sake fatattakar sojojin Kano. Yayin da fadan ya kare ba tare da tsangwama ba, bangarorin biyu sun amince a mayar da rikicin zuwa ga sulhu na [[Muhammadu Bello|Sarkin Musulmi]] . Da aka kawo masa shari’ar Bello ya yanke hukunci a kan Dan Tunku, ya kuma tabbatar da ‘yancin Dan Tunku ga Sarkin Kano. Da haka aka gane Kazaure a matsayin masarauta daban kuma aka shata iyakokinta. Wannan shawarar ta kawo karshen tashin hankalin, bayan haka Kano da Kazaure suka zauna tare a matsayin makwabta nagari. Amma gaskiyar magana ita ce, ko a zamanin Sultan Bello Fulani sun fara fada da Fulani. Abin takaici, yayin da karni ya ci gaba, wannan al'amari ya zama ruwan dare gama gari. == Sarautar Ibrahim Dambo == A zamanin Sarki Dambo (1824-57) dan Dan Tunku kuma magajinsa, masarautar ta kara girma (wani bangare na kudin makwabta, wadanda akasarinsu sun yarda da cewa ya wuce gona da iri kuma suka yarda da zama karkashin kulawar masarautarsa). . Dambo shi ne kila shi ne basarake mafi girma da masarautar ta taba samu, duk saboda hikima da jagoranci mai karfi ya sa masarautar ta samu ‘yancin kai da karfinta, a lokacin da ake yawan mamayewa). Sai dai an kashe sarkin yaki ne a wata arangama da rundunar Damagarawa karkashin jagorancin sarkinsu Tanimu. Ya kasance a cikin 1857. Mutuwar Dambo ta kasance wani abin takaici ga sabuwar masarauta da aka kafa. An shafe kusan shekaru 50 kafin a dauki fansa a kan mutuwarsa. Amma ya rama, daga hannun jikansa Yarima Gagarau- fitaccen basaraken da ya yi kaca-kaca daga kofar Kazaure zuwa garuruwan da ke kan iyaka da Daular Damagaram a Jamhuriyar Nijar ta wannan zamani. Wani rikici da ya dace a ba da labari shi ne harin da Sarkin Damagaram Yakudima ya yi - wanda ba a taba ganin irinsa ba wanda ya kai wa Kazaure hari a zamanin Sarki Mayaki, jikan Sarki Dambo. Aka kwashe kwanaki 9 ana gwabza fada, daga karshe dai Yakudima ya yi murabus a wulakance. Bayan wannan arangama, an rattaba hannu kan wata yarjejeniya tare da amincewa da masarautun biyu ya haifar da zaman lafiya da wadata ga masarautun biyu. A zamanin Sarki Mayaki ne aka fara wani babi na tarihin Kazaure, shi ne ya kawo zaman lafiya na zamani da mutanen Kazaure suke ciki. == Zuwan Turawan Mulkin Mallaka na Burtaniya == A taron Berlin na 1884, an raba Afirka tsakanin manyan masu mulkin mallaka. Kudanci da Arewacin Najeriya na zamani sun fada karkashin mulkin turawan Ingila. A shekarar 1906, akasarin arewacin Najeriya aka hade da kuma sanya shi karkashin wata kariyar tsaro, amma sai a shekarar 1912 turawan Ingila suka isa Kazaure. An riga an kori Sakkwato da Kano duka kuma daular ta ruguje, an raba ta tsakanin Faransa da Ingila. Don haka Sarkin Kazaure Muhammad Mayaki cikin hikima ya mika wuya ga Turawa, Kazaure ya zama wani bangare na sabuwar Najeriya ba tare da zubar da jini ba. Mayaki shine na ƙarshe na sarakunan jarumai. Babban jikansa (marubuci) ne ya mutu a cikin wani gagarumin wasan kwaikwayo game da mamayewar Damagaram (Mayaki: The Warrior King, Anwar Hussaini Adamu, UCP Press Nigeria). Babi na gaba a cikin labarin wannan masarauta ba wani tarihi ne na musamman ba, labari ne da akasarin masarautun Arewacin Najeriya ke yadawa. Vis; Mulkin Kai tsaye, Gudanar da Hukumomin Ƙasa, 'Yancin Nijeriya da sake fasalin ƙananan hukumomi na 1976. == Sarakuna == [[File:Three_Emirs_of_Kazaure's_Yarimawan_Fulani_Dynasty.jpg|thumb| Sarakunan Fulani na Yarimawan Kazaure na 7,9 da 10]] [[File:HRH_Dr._Najib_Hussaini_Adamu,_CON.jpg|thumb| Alhaji Dr. Najib Hussaini Adamu, Sarkin Kazaure na yanzu.]] # Ibrahim Dantunku 1819/1824- Ya rasu ne sakamakon raunukan da ya samu a lokacin da yake aikin bindiga. # Dambo dan Dantunku 1824/1857, kashe a 1857. # Muhamman Zangi dan Dambo 1857/1886, ya rasu 1886. # Muhamman Mayaki dan Dambo 1886/1914, yayi ritaya a 1914 saboda tsufa. # Muhammadu Tura dan Muhamman Mayaki 1914/1922, yayi aure kuma ya samu fitowa. Ya mutu a shekara ta 1922. # Ummaru Na'uka dan Muhammadu Tura 1922/1941, ya rasu 1941. # Adamu dan Abdul-Mumini 1941/1968, Hakimin Roni -/1941 # Ibrahim dan Adamu 1968/1994 # Hussaini Adamu 1994/ 3 Oktoba 1998. Ya auri mata 3, ya haifi ‘ya’ya 16 (2 daga cikinsu an haife su ‘yan watanni bayan rasuwarsa) da jikoki 25 a lokacin rasuwarsa. # Najib Hussaini Adamu- 1998- zuwa yau. == Zamani Kazaure == Kazaure dai har yanzu masarautar ce a jihar Jigawa ta Najeriya. Kasa ce mai fadin kilomita murabba'i 1780, kuma tana da yawan jama'a kusan dubu dari biyar.(kimanin. ) Masarautar ta kunshi kananan hukumomi hudu, wato; Kazaure, Roni, Gwiwa da Yankwashi. Tsohuwar birnin Kazaure, kasa ce mai tsaunuka masu yawa, da tsaunuka da kuma madatsar ruwa ta Ayuba. Gada ta zamani ta hade sassan birnin biyu wuri guda. A Kazaure na zamani, hakimai da hakimai da masu unguwanni da masu unguwanni ne ke taimaka wa sarki. Sarakuna da hakimai, ba kamar sauran masu rike da madafun iko ba, ba sa amfani da karfin siyasa sai dai su kasance masu kula da al’adu da masu ba gwamnati shawara kan al’amuran gargajiya. Suna da tasiri sosai wajen tara jama'a a masarautu da gundumomi daban-daban. Tattalin Arzikin Kazaure yana da alaƙa da ayyukan sassa na yau da kullun tare da aikin noma a matsayin babban aikin tattalin arziki. Sama da kashi 80% na al'ummar kasar suna yin noma na rayuwa da kuma kiwon dabbobi. Ana gudanar da ciniki da kasuwanci a masarautar kanana da matsakaita, musamman a harkar noma, kiwo da sauran kayayyakin masarufi. A halin yanzu akwai kananan masana'antu da yawa da suka warwatse ko'ina cikin masarautu kamar ayyukan fata, masana'antun masaku, masu sarrafa shinkafa da gidajen burodi. Bisa la'akari da sha'awar jihar na hanzarta ci gaban masana'antu, an gabatar da wani cikakken tsarin samar da masana'antu. Abubuwan ma'adinai da ake samu a Kazaure sun hada da kaolin, tourmaline, marl stones, potash, white quartz, yumbu mai hana ruwa da kuma antimony. Ci gaban hanyoyin mota, wutar lantarki, sadarwa da fasahar sadarwa sun sami ci gaba mai yawa a baya-bayan nan ta hanyar gyare-gyare da fadada ayyukan. Wadannan tsare-tsare suna ba Kazaure kyakkyawan hangen nesa na saka hannun jari. A shafin Instagram, wani mutum dan Dabaza, wani karamin kauye a Kazaure, mai suna Yahaya Abdullahi (Wanda aka fi sani da "Yahaya Abdullahi Dabaza"), ya samu gagarumar karbuwa a shekarar 2021, inda ya samu mabiya 13,000 a yau. Shafin sa na Instagram sune kawai sanannun hotuna da bayanai da suka fito daga wannan karamin kauye. <ref>https://www.instagram.com/yahayaabdullahidabaza87/?hl=en</ref> == Nassoshi == {{Reflist}} == Kara karantawa == *   * Anwar Hussaini Adamu (2004), The Hilly Land, Kano [Nigeria]. {{LGAs and communities of Jigawa State}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] inq2jlk6junb0ue1slqxs9njqchbpb2 Tafawa Balewa (Nijeriya) 0 9371 164447 160637 2022-08-07T11:59:13Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Tafawa Balewa|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=[[Local Government Areas of Nigeria|LGA]] and town|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|pushpin_map=|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=|pushpin_map_caption=|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Nigeria}}|subdivision_type1=[[States of Nigeria|State]]|subdivision_name1=[[Bauchi State]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|established_title=|established_date=|area_magnitude=|unit_pref=Imperial|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=|population_as_of=2006|population_footnotes=|population_note=|population_total=|population_density_km2=|timezone=[[West Africa Time|WAT]]|utc_offset=+1|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates=|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|website=|footnotes=}} '''Tafawa Balewa''' karamar hukuma ce a Kudancin [[Bauchi (jiha)|jihar Bauchi]] a arewacin [[Najeriya]] . Hedkwatarta tana cikin garin Tafawa Balewa. == Tarihi == "Kauyen Tafawa Balewa ya samo sunansa daga gurbatattun kalmomi guda biyu na [[Fillanci|Fulani]] : "Tafari" (dutse) da Baleri (baki)." An san yankin da rikicin addini da na kabilanci tsawon shekaru. Manyan kabilun su ne [[Sayanci|Sayawa]] da Hausa/Fulani. Wani labarin da kamfanin dillancin labarai na Associated Press ya fitar ya bayyana cewa, ‘yan kabilar Sayawa sun fi yawa a garin da kauyukan da ke kewaye, amma sarakunan gargajiyar nasu na kabilar Fulani ne mafi yawansu [[musulmi]]. Mutanen Sayawa sun bukaci wani basaraken gargajiya na daban, wanda ya kai ga kai hare-hare da kuma tunkarar a shekaru ashirin da suka gabata.” <blockquote>Garin Tafawa Balewa na da kabilun Jarawa, Fulani, Hausawa, Sayawa, Kanuri, Tapshinawa (angas) da sauran kabilu. Garin ya kasance wuri mai zafi na rikice-rikicen kabilanci da suka shafe sama da shekaru 50; kamar yadda aka shaida a shekarun 1948, 1959, 1977, 1991, 1995, 2001, 2005, 2010, 2011 da 2012, tare da asarar daruruwan rayuka da asarar dukiyoyi na miliyoyin naira. Kashin bayan fadan da ake yawan samu a yankin yana da nasaba da sarauta da mallakar garin Tafawa Balewa. </blockquote>A shekara ta 2011, mutane 38 ne suka mutu a tashin hankalin da ya faro bayan wata gardama a wani dakin taro na snooker, sannan an kona kauyukan Kutaru, Malanchi, Gongo, Gumel, da Gital a wani harin ramuwar gayya. A shekarar 2011, jihar Bauchi, Gwamna [[Isa Yuguda]] ya yi barazanar ruguza garin Tafawa Balewa, ban da cibiyoyin gwamnati kamar asibitoci da makarantu, inda ya shaida wa mazauna garin cewa, “Ko dai ku rungumi zaman lafiya ko kuma ku fuskanci hadarin fitar da garin Tafawa Balewa gaba daya. Zan ba da umarnin rusa garin gaba daya domin zaman lafiya ya yi mulki.” An gudanar da taron gaggawa na hadin guiwar masu ruwa da tsaki na musulmi da kiristoci wakilan kananan hukumomin Tafawa Balewa da [[Bogoro]], kuma an cimma matsaya. A shekarar 2012, "gwamnatin jihar ta hannun majalisar dokoki daga karshe ta yanke shawarar mayar da hedikwatar karamar hukumar zuwa garin Bununu." An koma hedikwatar karamar hukumar Tafawa Balewa zuwa gundumar Bununu. An kai Hakimin gundumar zuwa kauyen Zwal. Majalisar Dattawa da Sarakunan Gargajiya ta Sayawa a kananan hukumomin Tafawa Balewa da Bogoro na Jihar Bauchi sun yi Allah-wadai da wannan kaura. Hon. Rifkatu Samson Danna mai wakiltar mazabar Bogoro kuma mace daya tilo a majalisar dokokin [[Majalisar Dokokin Jihar Bauchi|jihar Bauchi]], an dakatar da ita daga mukaminta bayan ta nuna rashin amincewarta da matakin. Ya zuwa ranar 8 ga watan Mayun 2012, Bununu ya rasa “abun more rayuwa da dama kamar ruwa, wutar lantarki, wurin kwana na ofis, kayan aiki, wurin kwana na ma’aikata da kuma rashin ingantaccen hanyoyin shiga sakatariyar karamar hukumar ta wucin gadi. A shekarar 2013, Hon. Yakubu Dogara (PDP/Bauchi) Shugaban kwamitin majalisar wakilai mai kula da ayyukan majalisar, ya ce “yunkurin mayar da hedikwatar karamar hukumar daga garin Tafawa Balewa zuwa Bunu, ba wai kawai ya saba wa kundin tsarin mulkin kasa ba ne, amma wani mataki ne da aka tsara don haifar da hakan. rashin jituwa tsakanin al'ummar jihar." Ana [[Sayanci|jin yaren Sayawa]] a karamar hukumar Tafawa Balewa. == Sanannen mazauna == An haifi [[Abubakar Tafawa Balewa]] a watan Disamba 1912 a kauyen Tafawa Balewa. == Nassoshi == {{Reflist}}{{Bauchi State}} i62ilksyabhq9uoeqa2hvoz84wz29y7 164469 164447 2022-08-07T12:41:58Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Tafawa Balewa|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=[[Local Government Areas of Nigeria|LGA]] and town|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|pushpin_map=|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=|pushpin_map_caption=|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Nigeria}}|subdivision_type1=[[States of Nigeria|State]]|subdivision_name1=[[Bauchi State]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|established_title=|established_date=|area_magnitude=|unit_pref=Imperial|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=|population_as_of=2006|population_footnotes=|population_note=|population_total=|population_density_km2=|timezone=[[West Africa Time|WAT]]|utc_offset=+1|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates=|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|website=|footnotes=}} '''Tafawa Balewa''' karamar hukuma ce a Kudancin [[Bauchi (jiha)|jihar Bauchi]] a arewacin [[Najeriya]] . Hedkwatarta tana cikin garin Tafawa Balewa. == Tarihi == "Kauyen Tafawa Balewa ya samo sunansa daga gurbatattun kalmomi guda biyu na [[Fillanci|Fulani]] : "Tafari" (dutse) da Baleri (baki)." An san yankin da rikicin addini da na kabilanci tsawon shekaru. Manyan kabilun su ne [[Sayanci|Sayawa]] da Hausa/Fulani. Wani labarin da kamfanin dillancin labarai na Associated Press ya fitar ya bayyana cewa, ‘yan kabilar Sayawa sun fi yawa a garin da kauyukan da ke kewaye, amma sarakunan gargajiyar nasu na kabilar Fulani ne mafi yawansu [[musulmi]]. Mutanen Sayawa sun bukaci wani basaraken gargajiya na daban, wanda ya kai ga kai hare-hare da kuma tunkarar a shekaru ashirin da suka gabata.” <blockquote>Garin Tafawa Balewa na da kabilun Jarawa, Fulani, Hausawa, Sayawa, Kanuri, Tapshinawa (angas) da sauran kabilu. Garin ya kasance wuri mai zafi na rikice-rikicen kabilanci da suka shafe sama da shekaru 50; kamar yadda aka shaida a shekarun 1948, 1959, 1977, 1991, 1995, 2001, 2005, 2010, 2011 da 2012, tare da asarar daruruwan rayuka da asarar dukiyoyi na miliyoyin naira. Kashin bayan fadan da ake yawan samu a yankin yana da nasaba da sarauta da mallakar garin Tafawa Balewa. </blockquote>A shekara ta 2011, mutane 38 ne suka mutu a tashin hankalin da ya faro bayan wata gardama a wani dakin taro na snooker, sannan an kona kauyukan Kutaru, Malanchi, Gongo, [[Gumel]], da Gital a wani harin ramuwar gayya. A shekarar 2011, jihar Bauchi, Gwamna [[Isa Yuguda]] ya yi barazanar ruguza garin Tafawa Balewa, ban da cibiyoyin gwamnati kamar asibitoci da makarantu, inda ya shaida wa mazauna garin cewa, “Ko dai ku rungumi zaman lafiya ko kuma ku fuskanci hadarin fitar da garin Tafawa Balewa gaba daya. Zan ba da umarnin rusa garin gaba daya domin zaman lafiya ya yi mulki.” An gudanar da taron gaggawa na hadin guiwar masu ruwa da tsaki na musulmi da kiristoci wakilan kananan hukumomin Tafawa Balewa da [[Bogoro]], kuma an cimma matsaya. A shekarar 2012, "gwamnatin jihar ta hannun majalisar dokoki daga karshe ta yanke shawarar mayar da hedikwatar karamar hukumar zuwa garin Bununu." An koma hedikwatar karamar hukumar Tafawa Balewa zuwa gundumar Bununu. An kai Hakimin gundumar zuwa kauyen Zwal. Majalisar Dattawa da Sarakunan Gargajiya ta Sayawa a kananan hukumomin Tafawa Balewa da Bogoro na Jihar Bauchi sun yi Allah-wadai da wannan kaura. Hon. Rifkatu Samson Danna mai wakiltar mazabar Bogoro kuma mace daya tilo a majalisar dokokin [[Majalisar Dokokin Jihar Bauchi|jihar Bauchi]], an dakatar da ita daga mukaminta bayan ta nuna rashin amincewarta da matakin. Ya zuwa ranar 8 ga watan Mayun 2012, Bununu ya rasa “abun more rayuwa da dama kamar ruwa, wutar lantarki, wurin kwana na ofis, kayan aiki, wurin kwana na ma’aikata da kuma rashin ingantaccen hanyoyin shiga sakatariyar karamar hukumar ta wucin gadi. A shekarar 2013, Hon. Yakubu Dogara (PDP/Bauchi) Shugaban kwamitin majalisar wakilai mai kula da ayyukan majalisar, ya ce “yunkurin mayar da hedikwatar karamar hukumar daga garin Tafawa Balewa zuwa Bunu, ba wai kawai ya saba wa kundin tsarin mulkin kasa ba ne, amma wani mataki ne da aka tsara don haifar da hakan. rashin jituwa tsakanin al'ummar jihar." Ana [[Sayanci|jin yaren Sayawa]] a karamar hukumar Tafawa Balewa. == Sanannen mazauna == An haifi [[Abubakar Tafawa Balewa]] a watan Disamba 1912 a kauyen Tafawa Balewa. == Nassoshi == {{Reflist}}{{Bauchi State}} oq7zxwglln75u6rqthzvz7prw1o0l95 164470 164469 2022-08-07T12:44:02Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Tafawa Balewa|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=[[Local Government Areas of Nigeria|LGA]] and town|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|pushpin_map=|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=|pushpin_map_caption=|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Nigeria}}|subdivision_type1=[[States of Nigeria|State]]|subdivision_name1=[[Bauchi State]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|established_title=|established_date=|area_magnitude=|unit_pref=Imperial|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=|population_as_of=2006|population_footnotes=|population_note=|population_total=|population_density_km2=|timezone=[[West Africa Time|WAT]]|utc_offset=+1|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates=|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|website=|footnotes=}} '''Tafawa Balewa''' karamar hukuma ce a Kudancin [[Bauchi (jiha)|jihar Bauchi]] a arewacin [[Najeriya]] . Hedkwatarta tana cikin garin Tafawa Balewa. == Tarihi == "Kauyen Tafawa Balewa ya samo sunansa daga gurbatattun kalmomi guda biyu na [[Fillanci|Fulani]] : "Tafari" (dutse) da Baleri (baki)." An san yankin da rikicin addini da na kabilanci tsawon shekaru. Manyan kabilun su ne [[Sayanci|Sayawa]] da Hausa/Fulani. Wani labarin da kamfanin dillancin labarai na Associated Press ya fitar ya bayyana cewa, ‘yan kabilar Sayawa sun fi yawa a garin da kauyukan da ke kewaye, amma sarakunan gargajiyar nasu na kabilar Fulani ne mafi yawansu [[musulmi]]. Mutanen Sayawa sun bukaci wani basaraken gargajiya na daban, wanda ya kai ga kai hare-hare da kuma tunkarar a shekaru ashirin da suka gabata.” <blockquote>Garin Tafawa Balewa na da kabilun Jarawa, [[Fulani]], Hausawa, Sayawa, Kanuri, Tapshinawa (angas) da sauran kabilu. Garin ya kasance wuri mai zafi na rikice-rikicen kabilanci da suka shafe sama da shekaru 50; kamar yadda aka shaida a shekarun 1948, 1959, 1977, 1991, 1995, 2001, 2005, 2010, 2011 da 2012, tare da asarar daruruwan rayuka da asarar dukiyoyi na miliyoyin naira. Kashin bayan fadan da ake yawan samu a yankin yana da nasaba da sarauta da mallakar garin Tafawa Balewa. </blockquote>A shekara ta 2011, mutane 38 ne suka mutu a tashin hankalin da ya faro bayan wata gardama a wani dakin taro na snooker, sannan an kona kauyukan Kutaru, Malanchi, Gongo, [[Gumel]], da Gital a wani harin ramuwar gayya. A shekarar 2011, jihar Bauchi, Gwamna [[Isa Yuguda]] ya yi barazanar ruguza garin Tafawa Balewa, ban da cibiyoyin gwamnati kamar asibitoci da makarantu, inda ya shaida wa mazauna garin cewa, “Ko dai ku rungumi zaman lafiya ko kuma ku fuskanci hadarin fitar da garin Tafawa Balewa gaba daya. Zan ba da umarnin rusa garin gaba daya domin zaman lafiya ya yi mulki.” An gudanar da taron gaggawa na hadin guiwar masu ruwa da tsaki na musulmi da kiristoci wakilan kananan hukumomin Tafawa Balewa da [[Bogoro]], kuma an cimma matsaya. A shekarar 2012, "gwamnatin jihar ta hannun majalisar dokoki daga karshe ta yanke shawarar mayar da hedikwatar karamar hukumar zuwa garin Bununu." An koma hedikwatar karamar hukumar Tafawa Balewa zuwa gundumar Bununu. An kai Hakimin gundumar zuwa kauyen Zwal. Majalisar Dattawa da Sarakunan Gargajiya ta Sayawa a kananan hukumomin Tafawa Balewa da Bogoro na Jihar Bauchi sun yi Allah-wadai da wannan kaura. Hon. Rifkatu Samson Danna mai wakiltar mazabar Bogoro kuma mace daya tilo a majalisar dokokin [[Majalisar Dokokin Jihar Bauchi|jihar Bauchi]], an dakatar da ita daga mukaminta bayan ta nuna rashin amincewarta da matakin. Ya zuwa ranar 8 ga watan Mayun 2012, Bununu ya rasa “abun more rayuwa da dama kamar ruwa, wutar lantarki, wurin kwana na ofis, kayan aiki, wurin kwana na ma’aikata da kuma rashin ingantaccen hanyoyin shiga sakatariyar karamar hukumar ta wucin gadi. A shekarar 2013, Hon. Yakubu Dogara (PDP/Bauchi) Shugaban kwamitin majalisar wakilai mai kula da ayyukan majalisar, ya ce “yunkurin mayar da hedikwatar karamar hukumar daga garin Tafawa Balewa zuwa Bunu, ba wai kawai ya saba wa kundin tsarin mulkin kasa ba ne, amma wani mataki ne da aka tsara don haifar da hakan. rashin jituwa tsakanin al'ummar jihar." Ana [[Sayanci|jin yaren Sayawa]] a karamar hukumar Tafawa Balewa. == Sanannen mazauna == An haifi [[Abubakar Tafawa Balewa]] a watan Disamba 1912 a kauyen Tafawa Balewa. == Nassoshi == {{Reflist}}{{Bauchi State}} mm956j5whq3gyfb7225y7ke8wq55gzr 164471 164470 2022-08-07T12:45:29Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Tafawa Balewa|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=[[Local Government Areas of Nigeria|LGA]] and town|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|pushpin_map=|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=|pushpin_map_caption=|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Nigeria}}|subdivision_type1=[[States of Nigeria|State]]|subdivision_name1=[[Bauchi State]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|established_title=|established_date=|area_magnitude=|unit_pref=Imperial|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=|population_as_of=2006|population_footnotes=|population_note=|population_total=|population_density_km2=|timezone=[[West Africa Time|WAT]]|utc_offset=+1|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates=|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|website=|footnotes=}} '''Tafawa Balewa''' karamar hukuma ce a Kudancin [[Bauchi (jiha)|jihar Bauchi]] a arewacin [[Najeriya]] . Hedkwatarta tana cikin garin Tafawa Balewa. == Tarihi == "Kauyen Tafawa Balewa ya samo sunansa daga gurbatattun kalmomi guda biyu na [[Fillanci|Fulani]] : "Tafari" (dutse) da Baleri (baki)." An san yankin da rikicin addini da na kabilanci tsawon shekaru. Manyan kabilun su ne [[Sayanci|Sayawa]] da [[Hausa–Fulani|Hausa/Fulani]]. Wani labarin da kamfanin dillancin labarai na Associated Press ya fitar ya bayyana cewa, ‘yan kabilar Sayawa sun fi yawa a garin da kauyukan da ke kewaye, amma sarakunan gargajiyar nasu na kabilar Fulani ne mafi yawansu [[musulmi]]. Mutanen Sayawa sun bukaci wani basaraken gargajiya na daban, wanda ya kai ga kai hare-hare da kuma tunkarar a shekaru ashirin da suka gabata.” <blockquote>Garin Tafawa Balewa na da kabilun Jarawa, [[Fulani]], Hausawa, Sayawa, Kanuri, Tapshinawa (angas) da sauran kabilu. Garin ya kasance wuri mai zafi na rikice-rikicen kabilanci da suka shafe sama da shekaru 50; kamar yadda aka shaida a shekarun 1948, 1959, 1977, 1991, 1995, 2001, 2005, 2010, 2011 da 2012, tare da asarar daruruwan rayuka da asarar dukiyoyi na miliyoyin naira. Kashin bayan fadan da ake yawan samu a yankin yana da nasaba da sarauta da mallakar garin Tafawa Balewa. </blockquote>A shekara ta 2011, mutane 38 ne suka mutu a tashin hankalin da ya faro bayan wata gardama a wani dakin taro na snooker, sannan an kona kauyukan Kutaru, Malanchi, Gongo, [[Gumel]], da Gital a wani harin ramuwar gayya. A shekarar 2011, jihar Bauchi, Gwamna [[Isa Yuguda]] ya yi barazanar ruguza garin Tafawa Balewa, ban da cibiyoyin gwamnati kamar asibitoci da makarantu, inda ya shaida wa mazauna garin cewa, “Ko dai ku rungumi zaman lafiya ko kuma ku fuskanci hadarin fitar da garin Tafawa Balewa gaba daya. Zan ba da umarnin rusa garin gaba daya domin zaman lafiya ya yi mulki.” An gudanar da taron gaggawa na hadin guiwar masu ruwa da tsaki na musulmi da kiristoci wakilan kananan hukumomin Tafawa Balewa da [[Bogoro]], kuma an cimma matsaya. A shekarar 2012, "gwamnatin jihar ta hannun majalisar dokoki daga karshe ta yanke shawarar mayar da hedikwatar karamar hukumar zuwa garin Bununu." An koma hedikwatar karamar hukumar Tafawa Balewa zuwa gundumar Bununu. An kai Hakimin gundumar zuwa kauyen Zwal. Majalisar Dattawa da Sarakunan Gargajiya ta Sayawa a kananan hukumomin Tafawa Balewa da Bogoro na Jihar Bauchi sun yi Allah-wadai da wannan kaura. Hon. Rifkatu Samson Danna mai wakiltar mazabar Bogoro kuma mace daya tilo a majalisar dokokin [[Majalisar Dokokin Jihar Bauchi|jihar Bauchi]], an dakatar da ita daga mukaminta bayan ta nuna rashin amincewarta da matakin. Ya zuwa ranar 8 ga watan Mayun 2012, Bununu ya rasa “abun more rayuwa da dama kamar ruwa, wutar lantarki, wurin kwana na ofis, kayan aiki, wurin kwana na ma’aikata da kuma rashin ingantaccen hanyoyin shiga sakatariyar karamar hukumar ta wucin gadi. A shekarar 2013, Hon. Yakubu Dogara (PDP/Bauchi) Shugaban kwamitin majalisar wakilai mai kula da ayyukan majalisar, ya ce “yunkurin mayar da hedikwatar karamar hukumar daga garin Tafawa Balewa zuwa Bunu, ba wai kawai ya saba wa kundin tsarin mulkin kasa ba ne, amma wani mataki ne da aka tsara don haifar da hakan. rashin jituwa tsakanin al'ummar jihar." Ana [[Sayanci|jin yaren Sayawa]] a karamar hukumar Tafawa Balewa. == Sanannen mazauna == An haifi [[Abubakar Tafawa Balewa]] a watan Disamba 1912 a kauyen Tafawa Balewa. == Nassoshi == {{Reflist}}{{Bauchi State}} rf76s17dfnwytesflmfdsbc47yrfxqz 164472 164471 2022-08-07T12:47:17Z Iliyasu Umar 14037 Gyara makala wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|official_name=Tafawa Balewa|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=[[Local Government Areas of Nigeria|LGA]] and town|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|pushpin_map=|pushpin_label_position=|pushpin_mapsize=|pushpin_map_caption=|subdivision_type=Country|subdivision_name={{flag|Nigeria}}|subdivision_type1=[[States of Nigeria|State]]|subdivision_name1=[[Bauchi State]]|subdivision_type2=|subdivision_name2=|subdivision_type3=|subdivision_name3=|government_footnotes=|government_type=|leader_title=|leader_name=|established_title=|established_date=|area_magnitude=|unit_pref=Imperial|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=|population_as_of=2006|population_footnotes=|population_note=|population_total=|population_density_km2=|timezone=[[West Africa Time|WAT]]|utc_offset=+1|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates=|elevation_footnotes=|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=|postal_code=|area_code=|blank_name=|blank_info=|website=|footnotes=}} '''Tafawa Balewa''' karamar hukuma ce a Kudancin [[Bauchi (jiha)|jihar Bauchi]] a arewacin [[Najeriya]] . Hedkwatarta tana cikin garin Tafawa Balewa. == Tarihi == "Kauyen Tafawa Balewa ya samo sunansa daga gurbatattun kalmomi guda biyu na [[Fillanci|Fulani]] : "Tafari" (dutse) da Baleri (baki)." An san yankin da rikicin addini da na kabilanci tsawon shekaru. Manyan kabilun su ne [[Sayanci|Sayawa]] da [[Hausa–Fulani|Hausa/Fulani]]. Wani labarin da kamfanin dillancin labarai na Associated Press ya fitar ya bayyana cewa, ‘yan kabilar Sayawa sun fi yawa a garin da kauyukan da ke kewaye, amma sarakunan gargajiyar nasu na kabilar Fulani ne mafi yawansu [[musulmi]]. Mutanen Sayawa sun bukaci wani basaraken gargajiya na daban, wanda ya kai ga kai hare-hare da kuma tunkarar a shekaru ashirin da suka gabata.” <blockquote>Garin Tafawa Balewa na da kabilun Jarawa, [[Fulani]], Hausawa, Sayawa, Kanuri, Tapshinawa (angas) da sauran kabilu. Garin ya kasance wuri mai zafi na rikice-rikicen kabilanci da suka shafe sama da shekaru 50; kamar yadda aka shaida a shekarun 1948, 1959, 1977, 1991, 1995, 2001, 2005, 2010, 2011 da 2012, tare da asarar daruruwan rayuka da asarar dukiyoyi na miliyoyin naira. Kashin bayan fadan da ake yawan samu a yankin yana da nasaba da sarauta da mallakar garin Tafawa Balewa. </blockquote>A shekara ta 2011, mutane 38 ne suka mutu a tashin hankalin da ya faro bayan wata gardama a wani dakin taro na snooker, sannan an kona kauyukan Kutaru, Malanchi, Gongo, [[Gumel]], da Gital a wani harin ramuwar gayya. A shekarar 2011, jihar Bauchi, Gwamna [[Isa Yuguda]] ya yi barazanar ruguza garin Tafawa Balewa, ban da cibiyoyin gwamnati kamar asibitoci da makarantu, inda ya shaida wa mazauna garin cewa, “Ko dai ku rungumi zaman lafiya ko kuma ku fuskanci hadarin fitar da garin Tafawa Balewa gaba daya. Zan ba da umarnin rusa garin gaba daya domin zaman lafiya ya yi mulki.” An gudanar da taron gaggawa na hadin guiwar masu ruwa da tsaki na musulmi da kiristoci wakilan kananan hukumomin Tafawa Balewa da [[Bogoro]], kuma an cimma matsaya. A shekarar 2012, "gwamnatin jihar ta hannun majalisar dokoki daga karshe ta yanke shawarar mayar da hedikwatar karamar hukumar zuwa garin [[Bununu]]." An koma hedikwatar karamar hukumar Tafawa Balewa zuwa gundumar Bununu. An kai Hakimin gundumar zuwa kauyen Zwal. Majalisar Dattawa da Sarakunan Gargajiya ta Sayawa a kananan hukumomin Tafawa Balewa da Bogoro na Jihar Bauchi sun yi Allah-wadai da wannan kaura. Hon. Rifkatu Samson Danna mai wakiltar mazabar Bogoro kuma mace daya tilo a majalisar dokokin [[Majalisar Dokokin Jihar Bauchi|jihar Bauchi]], an dakatar da ita daga mukaminta bayan ta nuna rashin amincewarta da matakin. Ya zuwa ranar 8 ga watan Mayun 2012, Bununu ya rasa “abun more rayuwa da dama kamar ruwa, wutar lantarki, wurin kwana na ofis, kayan aiki, wurin kwana na ma’aikata da kuma rashin ingantaccen hanyoyin shiga sakatariyar karamar hukumar ta wucin gadi. A shekarar 2013, Hon. Yakubu Dogara (PDP/Bauchi) Shugaban kwamitin majalisar wakilai mai kula da ayyukan majalisar, ya ce “yunkurin mayar da hedikwatar karamar hukumar daga garin Tafawa Balewa zuwa Bunu, ba wai kawai ya saba wa kundin tsarin mulkin kasa ba ne, amma wani mataki ne da aka tsara don haifar da hakan. rashin jituwa tsakanin al'ummar jihar." Ana [[Sayanci|jin yaren Sayawa]] a karamar hukumar Tafawa Balewa. == Sanannen mazauna == An haifi [[Abubakar Tafawa Balewa]] a watan Disamba 1912 a kauyen Tafawa Balewa. == Nassoshi == {{Reflist}}{{Bauchi State}} p2h9d5xs2f185kzzzs2g4z4cp9dqmxa Darazo 0 9380 164532 160476 2022-08-07T16:35:06Z A Sulaiman Z 13085 #YUMSUK wikitext text/x-wiki '''Darazo karamar''' [[Ƙananan hukumomin Najeriya|hukuma]] ce a [[Bauchi (jiha)|jihar Bauchi]], Najeriya . Hedkwatarta tana cikin garin Darazo. [[Fulani]] da dama na zaune a karamar hukumar. Tana da yanki na 3,015 km2 da yawan jama'a {{Sup|2}} a ƙidayar 2006. Lambar gidan waya na yankin ita ce 750. Ana [[Jimbinanci|amfani da yaren Zumbun]] a unguwar Jimbim da ke karamar hukumar Darazo. == Manazarta == {{Reflist}} {{LGAs and communities of Bauchi State}} fc8s67jhe9zxn2x74fwjg2v46w5elu5 Aminu Abdullahi Shagali 0 10726 164584 130528 2022-08-07T21:08:53Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Aminu Abdullahi Shagali''' shi ne kakakin majalisar wakilan [[Jihar Kaduna]], [[Najeriya]]. Ya kasance shahararren dan kasuwa ne shi. ==Farkon Rayuwa Da Karatu== Aminu Abdullahi Shagali, an haife shi ne a ranar 13 ga watan Fabrairun shekara ta alif 1980, shi ne yaro na biyar (5) a wurin mahaifinsa Alhaji Abdullahi Shagali kuma daga wurin mahaifiyarsa Hajiya Zulaihat Shagali. Ya yi karatun firamare a Bako Zuntu Nursery and Primary School, da ke Zariya a shekara ta alif (1986–1993), ya yi sakandare a Federal Government College, Daura a [[jihar Katsina]] a shekara ta alif (1993–1999), da kuma Kaduna State Polytechnic, Zariya (a yanzu ita ce Nuhu Bamalli Polytechnic) inda ya yi jarabawar Interim Joint Matriculation Board examamination a 2000. Shagali ya karanta Political Science a [[Jami'ar Usmanu Danfodiyo]], da ke [[Sokoto]], da yin master's degree a bangaren public administration a [[Jami'ar Ahmadu Bello]] [[Zaria]] a shekara ta 2008. Ya kasance dan kasuwa ne shi gabanin tsundumarsa fagen siyasa a shekarar 2010. Bayan haka ya yi karatun digiri na uku wato (PhD) a bangaren rural development a [[Jami'ar Bakhtalruda]], da ke [[Sudan]]. ==Manazarta== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Shagali, Aminu Abdullahi}} [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] [[Category:Mutanen Najeriya]] [[Category:Kakakin majalisar Jihar Kaduna]] 2nw91z3j0bd72mai78wg5uzfxv5xbrt Aisha 0 11559 164558 109313 2022-08-07T20:42:17Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 #YUMSUK wikitext text/x-wiki Aisha yar [[Abubakar dan saddiku|Abubakar saddiku]] kuma mata ga [[Annabi Muhammad ]]. kuma itace wacce tafi kowa soyuwa a gunsa, ana mata lakabi da [[Uwar Abdullahi]] duk da cewar bata taba haihuwa ba. <ref>Denise Aigle ''The Mongol Empire between Myth and Reality: Studies in Anthropological History'' BRILL, 28 October 2014 {{ISBN|978-9-0042-8064-9}} p. 110.</ref><ref>A.C.S. Peacock ''Early Seljuq History: A New Interpretation'' Routledge 2013 {{ISBN|9781135153694}} p. 123.</ref><<ref name="Arab-Israeli Conflict Page 917">''The Encyclopedia of the Arab-Israeli Conflict: A Political, Social and Military History'' edited by Spencer C. Tucker, Priscilla Mary Roberts p. 917 [https://books.google.com/books?id=YAd8efHdVzIC&pg=PA917&dq=Zaydis+use+hanafi#v=onepage&q=Zaydis%20use%20hanafi]</ref><ref name="The Iraq Effect Page 91">''The Iraq Effect: The Middle East After the Iraq War'' By Frederic M. Wehrey p. 91 [https://books.google.com/books?id=i-3LAlfW7DIC&pg=PA91&dq=Zaydis+use+hanafi#v=onepage&q=Zaydis%20use%20hanafi]</ref><ref>Jonathan Brown ''The Canonization of al-Bukhārī and Muslim: The Formation and Function of the Sunnī Ḥadīth Canon'' Brill 2007 {{ISBN|9789047420347}} p. 313</ref><ref>Ahmed, Imad-ad-Dean. Signs in the heavens. 2. Amana Publications, 2006. p. 170. Print. {{ISBN|1-59008-040-8}}</ref><ref>Nicolas Laos ''The Metaphysics of World Order: A Synthesis of Philosophy, Theology, and Politics'' Wipf and Stock Publishers 2015 {{ISBN|9781498201025}} p. 177</ref><ref name="ReferenceG">Robert Rabil ''Salafism in Lebanon: From Apoliticism to Transnational Jihadism'' Georgetown University Press 2014 {{ISBN|9781626161184}} chapter: "Doctrine"</ref><ref>[http://journals.cambridge.org/action/displayFulltext?type=1&fid=69415&jid=ASS&volumeId=32&issueId=03&aid=69414 Generational Changes in the Leadership of the Ahl-e Sunnat Movement in North India during the Twentieth Century]</ref> ==Manazarta== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Aisha}} [[Category:Sallah]] [[Category:Faruk]] [[Category:Abubakar]] [[Category:Daular khalifofi shiryayyu]] [[Category:Mu`awiya dan Abi-sufyan]] [[Category:Umar dan Abdul-azeez]] [[Category:Aliyu dan Abi-dalib]] [[Category:Usman dan Affan]] [[Category:Allah]] [[Category:Khalifa]] [[Category:Gadanga kusan Yaki]] [[Category:Annabi]] [[Category:Abubakar dan siddiku]] a9pv4vmzu12s8t2qedfsg0pb1nmx1e4 Abubakar Kyari 0 12734 164637 110325 2022-08-08T07:50:28Z M Bash Ne 12403 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Abubakar Kyari''' dan majalisar dattijan Najeriya ne da ke wakiltar mazabar Borno ta Arewa a Majalisar Tarayya, kuma memba a cikin Jam’iyyar All Progressives Congress.[[File:Abubakar kyari.png|thumb|Abubakar kyari]] Kyari an haifeshi ne a jihar Borno. Ya yi karatu a Najeriya da Amurka. Ya halarci Makarantar Kasuwanci ta Kaduna a 1974. Daga nan ya ci gaba zuwa Kwalejin Barewa ta Zariya inda ya samu WASSCE A 1979. Ya halarci Jami’ar Tennessee Martin a Amurka, inda ya samu digiri na farko a 1986 Bayan haka a 1989, ya halarci Webster University St. .Louis Missouri Amurka don Masters a cikin Kasuwancin Kasuwanci (MBA).<ref>https://web.archive.org/web/20160922183654/http://www.dailytrust.com.ng/news/politics/political-will-is-key-to-rebuilding-northeast-sen-kyari/105765.html</ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:'Yan siyasan Najeriya]] [[category:Mutanen Najeriya]] t5r9u7cv8v1hb8mb15huqb4c9yuwu0h Bilkisu Yusuf 0 13274 164556 159236 2022-08-07T20:37:02Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Bilkisu Yusuf''', wacce aka fi sani da Hajiya Bilkisu Yusuf,an haife ta a ranar 2 ga watan Disamban, shekarar alif 1952, yar jaridar [[Najeriya]] ce, marubuciya kuma edita ga manyan jaridu a [[Abuja]], [[Kano#Tarihin Kano|Kano]] da [[Kaduna (birni)|Kaduna]], [[Nijeriya|Najeriya]]. An san ta a Najeriya da kasancewa mace ta farko da ta jagoranci aikin jaridar kasa kuma ta zama edita don ƙarin mutane biyu. Ta kasance Bahaushiya ce, musulma, mai fafutukar kare hakkin mata, kuma mai ba da shawara ga al'ummomin addinai, wanda aka san ta da kasancewa mai ba da shawara ga Shugaban Najeriya a kan Harkokin Kasa da kafa kungiyoyi masu zaman kansu, kamar Mata A Najeriya (WIN) da kungiyar Matan Musulmai (FOMWAN). Bilkisu Yusuf ta rasu a shekara ta 2015 yayin da take kan aikin [[Aikin Hajji|Hajjji]] a [[Makkah|Makkah]], [[Saudi Arebiya|Saudi Arabiya]].<ref name=pri>{{cite web|url=http://www.pri.org/stories/2015-09-29/lost-hajj-stampede-was-pioneering-journalist-who-united-christians-and-muslims|title=Lost in the Hajj stampede was a pioneering journalist who united Christians and Muslims|work=Public Radio International |date=September 29, 2015}}</ref><ref name=dailyindependentnig>{{cite web |url=http://dailyindependentnig.com/2015/09/female-editor-bilikisu-el-miskeen-4-others-die-in-hajj-stampede/ |first1=Chesa |last1=Chesa |first2=Juliet |last2=Oyoyo |first3=Gbenga |last3=Faturoti |title=Female Editor, Bilikisu; El-Miskeen, 4 Others Die In Hajj Stampede |website=Dailyindependentnig.com |access-date=2015-10-28 |archive-url=https://web.archive.org/web/20150930023056/http://dailyindependentnig.com/2015/09/female-editor-bilikisu-el-miskeen-4-others-die-in-hajj-stampede/ |archive-date=2015-09-30 |url-status=dead |df= }}</ref> == Tarihin Rayuwa == [[File:Ahmadu_bello_university_senate.jpg|left|thumb|200x200px| Yusuf ya halarci Jami’ar Ahmadu Bello kuma ya kafa kungiyar Mata a Najeriya a farkon shekarun alif 1980. ]].<ref name=nationalassignment>{{cite web|url=http://www.dailytrust.com.ng/news/general/bilkisu-died-on-national-assignment-husband/112511.html|title=Bilkisu died on national assignment – Husband|website=Dailytrust.com.ng|access-date=2015-11-26|archive-url=https://web.archive.org/web/20151208180533/http://www.dailytrust.com.ng/news/general/bilkisu-died-on-national-assignment-husband/112511.html|archive-date=2015-12-08|url-status=dead}}</ref> An haifi Bilkisu Yusuf a ranar 2 ga watan Disamban shekara ta alif 1952. Ta yi karatun sakandare a makarantar firamare ta Ansar, [[Kano#Tarihin Kano|Kano]] a shekarar 1964 zuwa makarantar sakandare a Kwalejin 'Yan Matan Gwamnati, [[Dala]], Kano.<ref name=toogoodtobetrue>{{cite web|url=http://thenationonlineng.net/hajiya-bilkisu-she-was-too-good-and-true/|title=Hajiya Bilkisu: She was too good and true|work=The Nation Nigeria}}</ref> Babban ilimin Bilkisu Yusuf ta kasance ne a bangaren kimiyyar siyasa da aikin jarida. Ta yi karatun digirin digirgir a cikin ilimin kimiyyar siyasa a [[Jami'ar Ahmadu Bello|Jami’ar Ahmadu Bello da]] ke [[Zariya]], Nijeriya; digiri na biyu (2) a cikin ilimin kimiyyar siyasa da dangantakar kasa da kasa daga Jami'ar Wisconsin – Madison a Madison, [[Wisconsin]], [[Tarayyar Amurka|Amurka]] ; da kuma babban digiri a aikin jarida daga Makarantar Jarida ta Kasa da Kasa a Cibiyar Nazarin Harkokin Kasa da Kasa ta Moscow a [[Moscow]], [[Rasha]], a cikin 1986.<ref name=toogoodtobetrue /><ref name=wisemuslimwomen>{{cite web|url=http://www.wisemuslimwomen.org/muslimwomen/bio/hajiya_bilkisu/|archive-url=https://web.archive.org/web/20130406061541/http://www.wisemuslimwomen.org/muslimwomen/bio/hajiya_bilkisu|url-status=dead|archive-date=2013-04-06|title=Bilkisu Yusuf|work=wisemuslimwomen.org}}</ref><ref name=dailytrustobit>{{cite web|url=http://www.dailytrust.com.ng/news/opinion/obituary-hajiya-bilkisu-mni-1952-2015/114026.html|title=Obituary: Hajiya Bilkisu, mni (1952-2015)|website=Dailytrust.com.ng|access-date=2015-11-04|archive-url=https://web.archive.org/web/20151015232101/http://www.dailytrust.com.ng/news/opinion/obituary-hajiya-bilkisu-mni-1952-2015/114026.html|archive-date=2015-10-15|url-status=dead}}</ref> Ta fara aure da Alhaji Sanusi Ciroma Yusuf, wanda daga karshe ya zama Babban Alkalin jihar. Ma’auratan sunada ‘ya’ya biyu, daya Moshood Sanusi Yusuf da‘ yarsa Nana Fatima. Daga baya suka sake shi. Mijinta na farko ya mutu yana da shekara 73. Ta auri mijinta na biyu, Mustapha Bintube. An baiwa Hajiya Bilkisu Yusuf lakabi mai daraja ta Hajiya bayan kammala aikin hajji a [[Makkah|Makka]] (Haji ita ce siffar maza). Ta mutu yayin da take shugabar mata a madadin Hukumar Kula da Aikin Hajji ta Najeriya.<ref name=nationalassignment /><ref name=toogoodtobetrue /> They later divorced.<ref name=toogoodtobetrue /> Her first husband died at the age of 73.<ref>{{cite web|url=https://libertyradiokaduna.wordpress.com/2012/04/16/kano-emirate-kingmaker-madaki-passes-on-at-73/|title=Kano Emirate Kingmaker, Madaki Passes On At 73.|work=Liberty Radio 91.7fm Kaduna}}</ref> == Aiki == Bilkisu Yusuf yar Jarida ce ga ''Aminiya'' da ''Leadership'' jaridu a Abuja, Nigeria.<ref name=berkleycenter>{{cite web|url=http://berkleycenter.georgetown.edu/people/hajiya-bilkisu-yusuf|title=Hajiya Bilkisu Yusuf|website=Georgetown.edu}}</ref> Bayan da ta dawo daga Jami’ar Wisconsin-Madison,<ref name=dailytrustobit /><ref name=freemedia>{{cite web|url=http://www.freemedia.at/newssview/article/ipi-mourns-former-board-member-hajiya-bilkisu-yusuf.html|title=International Press Institute: IPI mourns former board member Hajiya Bilkisu Yusuf|author=|website=Freemedia.at|date=September 28, 2015|access-date=2015-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20151008115100/http://www.freemedia.at/newssview/article/ipi-mourns-former-board-member-hajiya-bilkisu-yusuf.html|archive-date=2015-10-08|url-status=dead|df=}}</ref> sai ta zama editan mace ta farko a Jaridar ''Sunday'', Kano, daga shekara ta alif 1983-zuwa alif 1987. Ta kuma rike mukamin edita a ''New Nigerian'', Kaduna, a cikin shekara ta alif 1987 da ''Citizen Magazine'', Kaduna, a cikin shekarar 1990. An santa da sashin layi na "Civil Society Watch". Ta kasance mai aiki a kungiyar 'Yan Jarida ta Najeriya (NAWOJ), wacce ke ba da jagoranci ga matasa mata' yan jarida a Najeriya.<ref name=dailytrust>{{cite web|url=http://www.dailytrust.com.ng/news/columns/late-bilkisu-yusuf-mni-a-tribute/112568.html|title=Late Bilkisu Yusuf|website=Dailytrust.com.ng|access-date=2015-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20151015041212/http://www.dailytrust.com.ng/news/columns/late-bilkisu-yusuf-mni-a-tribute/112568.html|archive-date=2015-10-15|url-status=dead}}</ref><ref name=thetrentonline>{{cite web|url=http://www.thetrentonline.com/nawoj-mourns-bilkisu-yusuf-who-died-in-tragic-mecca-stampede/|title=NAWOJ Mourns Bilkisu Yusuf Who Died In Tragic Mecca Stampede|author=|work=The Trent |date= September 27, 2015}}</ref> Yusuf ta zama mai bada shawara ga shugaban Nigeria akan harkokin waje.Kuma shahararriyar yar kare hakkin mata ce.<ref>{{cite web|url=http://www.pri.org/stories/2015-09-29/lost-hajj-stampede-was-pioneering-journalist-who-united-christians-and-muslims|title=Lost in the Hajj stampede was a pioneering journalist who united Christians and Muslims|work=Public Radio International}}</ref> Ta kafa kungiyoyin da dama na NGO, kamar su, Women In Nigeria (WIN), which was one of the earliest feminist organizations in Nigeria, Federation of Muslim Women's Associations in Nigeria (FOMWAN), the Nigerian Interfaith Action Association Against Malaria (NIFAAM), and Health Reform Foundation of Nigeria (HERFON),<ref name=uncova>{{cite web|url=http://uncova.com/my-tribute-to-bilkisu-yusuf|title=My tribute to Bilkisu Yusuf|website=Uncova.com|access-date=2015-10-28|archive-url=https://web.archive.org/web/20170424003655/http://uncova.com/my-tribute-to-bilkisu-yusuf|archive-date=2017-04-24|url-status=dead|df=}}</ref><ref name=newsdiaryonline>{{cite web|url=http://newsdiaryonline.com/bilkisu-yusuf-legacies-of-a-history-of-winningby-jibrin-ibrahim/|title=Investigations of mega looting must continue, but must be lawful|author=Jibrin Ibrahim|date=20 July alib 2015|website=Newsdiaryonline.com|accessdate=4 August 2018|archive-url=https://web.archive.org/web/20150926111536/http://newsdiaryonline.com/bilkisu-yusuf-legacies-of-a-history-of-winningby-jibrin-ibrahim/|archive-date=26 September 2015|url-status=dead}}</ref> Ta zama babbar darekta na Advocacy Nigeria. Kuma ta taka rawa sosai a fafutukar Bring Back Our Girls, which was aimed at the safe return of the Chibok girls.,<ref name=uncova /><ref name=dailypost>{{cite web|url=http://dailypost.ng/2015/09/26/mecca-stampede-fomwan-mourns-norths-first-female-editor-bilkisu-yusuf/|title=Mecca stampede: FOMWAN mourns North's first female editor, Bilkisu Yusuf – DailyPost Nigeria|work=DailyPost Nigeria |date=September 26, alib 2015}}</ref> == Mutuwa == {{Location map+|Saudi Arabia|AlternativeMap=|float=left|position=left|width=280|caption=Mecca and Medina are shown within Saudi Arabia relative to the capital Riyadh.|alt=Mecca and Medina are located in Saudi Arabia.|places={{Location map~ | Saudi Arabia |lat_deg=21 |lat_min=41 |lat_sec=16.8054 |lat_dir=N |lon_deg=46 |lon_min=43 |lon_sec=20.7599 |lon_dir=E |position=left |background=#FFFFFF |label=Riyadh }} {{Location map~ | Saudi Arabia |lat_deg=21 |lat_min=25 |lat_sec=38.5604 |lat_dir=N |lon_deg=39 |lon_min=48 |lon_sec=53.4179 |lon_dir=E |position=left |background=#FFFFFF |label=Mecca }} {{Location map~ | Saudi Arabia |lat_deg=24 |lat_min=27 |lat_sec=39.2364 |lat_dir=N |lon_deg=39 |lon_min=37 |lon_sec=12.684 |lon_dir=E |position=left |background=#FFFFFF |label=Medina }}}} Wani tambarin ya faru ne a wani shinge a Mina, Saudi Arabia a ranar 24 ga watan Satumba, shekarar 2015, da misalin karfe 9 na safe Jama'ar suna kan hanyarsu ne daga Muzdalifah zuwa Jaramat, inda mahajjata ke jifa da duwatsu a jikin ginshiƙi domin nuna alamar jifan shaidan a lokacin aikin hajji. Daga nan za su nufi Babban Masallaci a Makka. Fiye da mahajjata 2,000 ne aka tattake yayin turmutsutsu kuma kusan an tantance su 200 a matsayin 'yan Najeriya. An gano Bilkisu Yusuf daga cikin wadanda tambarin ya kashe. Sauran manyan 'yan Najeriya da aka tattake su cikin turbar sun hada da Farfesa Tijjani El-Miskin. [[File:The_way_to_Jamarat_Bridge_3.JPG|right|thumb|250x250px| Mahajjata daga aikin hajji a Mina suna kan hanyarsu zuwa gadar Jamarat tare da wasu hanyoyin da suke alama. ]] Saudi Arabia kasa ce ta Gabas ta Tsakiya wacce ke da yawan jama'a 27,752,316. Gida ne zuwa ga masallatai biyu masu tsarki a cikin addinin musulinci. Ofaya daga cikin waɗannan shi ne [[Masjid al-Haram|Masallacin Harami]] a cikin Makkah , wanda shine makasudin aikin hajji. Dayan kuma shi ne [[Masallacin Annabi|Masallacin An-Nabawi]], [[Masallacin Annabi|Masallacin]] [[Muhammad|Annabi Muhammad]] . Aikin hajji a Makkah shi ne rukuni na biyar na Musulunci kuma bisa ga imaninsa yakamata a gudanar da shi a kalla sau daya a rayuwar kowane musulmi. Dubun-dubatar mutane ne ke yin wannan aikin hajji a kowace shekara daga duk fadin duniya. Najeriya kasa ce da ke Yammacin Afirka. Al’ummarsu tana da alaƙa mai ƙarfi na shugabanci, wanda ke haifar da wariya da yawa ga mata. Suna kuma da matsala da matsanancin talauci da magunguna. Kungiyar Boko Haram a shekarar alib 2014 ta sace ‘ yan matan makarantar Chibok 219, lamarin da ya jawo hankalin duniya a kokarin da ake na kubutar da‘ yan matan. Koyaya, an sami kusan 100 a cikin watan Afrilu – Mayu alib 2017. == Yanayin aiki == Ofishin Shugaban Najeriya [[Muhammadu Buhari|Muhammadu Buhari ya]] fitar da wannan sanarwa sakamakon tambarin: “Shugaba Buhari ya yi hadin gwiwa da kungiyar‘ Guild of Editors na Najeriya da kungiyar ’Yan Jaridu ta Najeriya game da rasuwar Hajiya Bilkisu, abin misali, sadaukarwa, masani, mai sahihanci, sosai wanda ake tsammani, fitaccen edita kuma jadawalin labarai, wanda har ma ya mutu, zai ci gaba da zama abin koyi ga 'yan jaridu, a ciki da wajen Najeriya. " Jibrin Ibrahim, darektan Cibiyar Demokradiyya da ci gaba ya bayyana Yusuf a matsayin "babban mutum, mai bayar da shawarwari, dan jarida, cibiyar sadarwa da fifikon musulinci mai kishin kasa, wanda ya mutu a lokacin bautar Allah." Dr Oby Ezekwesili, darektan kamfanin ' Bring Back Our Girls' kuma tsohuwar ministar ilimi a Najeriya, ta ce, "Bilkisu ta yi yakinin rayuwarta gaba daya a kan ilimin yara. Ta kasance mai dacewa kan shawarwarin da ta bayar. Ba ta gajiya ba har lokaci ya yi. Muna murnar manyan hanyoyin 'yar uwanmu. Mun yi farin ciki da kasancewar ta a danginmu na dangi. Aliyu Muktar, tsohuwar edita a jaridar Triumph wanda ya yi aiki tare da Yusuf, ya ce, "Ta kasance ta kasance abin koyi gare ni; kyakkyawar mace mai aiki, mai kwazo da kwazo. Ka sani, jarunta ce, mai gaskiya kuma koyaushe tana gwagwarmayar raunana. Ka san sane da cewa; Hajia wani da ba zai yarda da zalunci a ko ina ba. " == Bayyanannun al'adu == Bilkisu Yusuf na ɗaya daga cikin ƴan jaridar 42 da aka yi hira da su don nazarin ƙungiyar yan jarida''<nowiki/>'Yan Jarida ta Najeriya'' wacce Mike Awoyinfa da Dimgba Igwe suka rubuta. == Dubi kuma == * [[Hausawa|Mutanen Hausawa]] * Abunda ke faruwa yayin aikin Hajji * Mata a Najeriya == Manazarta == {{reflist}} [[Category:Hausawa]] [[Category:Pages with unreviewed translations]] 86mg4tjvz23o1zcai7zgurwc5yn7hj7 Zainab yar Muhammad 0 13436 164555 145471 2022-08-07T20:27:26Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Zainab Diyar ANNABI Muhammad s a w ''' ( Arabic زينب بنت محمد) (599-629 AD) Ita ce babbar 'yar [[Annabawa a Musulunci|Annabin Musulunci]] [[Muhammad|Muhammadu]] Ta wurin matarsa ta farko [[Khadija Yar Khuwailid|Khadija diyar Khuwaylid]] . == Aure == Ta auri dan uwan mahaifiyarta, [[Abu al-Aas ɗan al-Rabiah|Abu al-As ibn al-Rabi ']], kafin Disamba 610, <ref name="Ishaq">Muhammad ibn Ishaq. ''Sirat Rasul Allah''. Translated by Guillaume, A. (1955). ''The Life of Muhammad''. Oxford: Oxford University Press.</ref> : 313-314 <ref name="Saad8">Muhammad ibn Saad. ''Kitab al-Tabaqat al-Kabir'' vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). ''The Women of Madina''. London: Ta-Ha Publishers.</ref> : 21 <ref name="Tabari39">Muhammad ibn Jarir al-Tabari. ''Tarikh al-Rusul wa'l-Muluk''. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998). ''Volume 39: Biographies of the Prophet's Companions and Their Successors''. Albany: State University of New York Press.</ref> : 162 kuma Khadija ta ba da ita bikin aure da abun ado onyx. : 22 Suna da yara biyu, Ali, wanda ya mutu tun yana yara, da kuma 'yarsa [[Umamah Yar Zainab|Umama]] . : 21 : 162 . Zainab ta zama [[Musulmi|musulma]] jim kadan bayan Muhammadu ya fara bayyana kansa a matsayin annabi. Kuraishawa sun matsa wa Abu al-As ya sake su Zainab, suna cewa za su ba shi duk macen da yake so a musaya, amma Abu al-As ya ce baya son wata mace, matsayin da Muhammad yaba masa. Muhammadu bashi da iko a [[Makkah|Makka]] sabili da haka ba zai iya tilasta musu su raba ba, don haka suka ci gaba da zama tare duk da cewa Abu al-As ya ƙi ya musulunta. Zainab ta ci gaba da zama a Makka lokacin da sauran musulmin da ke bin Muhammad suka yi hijira zuwa Madina. == Hijira zuwa Madina == Abu al-As ya kasance daga cikin mushrikai wadanda aka kama a [[Badar|yakin Badar]] . Zainab ta aiko da kudin ne don fansar sa, gami da dutsen onyx. Lokacin da Muhammad ya ga abin wuya, ya ƙi karɓar kowane fansa na kuɗi don surukin surukinsa. Ya tura Abu al-As gida, shi kuma Abu al-As yayi alkawarin tura Zainab zuwa Madina. <ref name="Ishaq">Muhammad ibn Ishaq. ''Sirat Rasul Allah''. Translated by Guillaume, A. (1955). ''The Life of Muhammad''. Oxford: Oxford University Press.</ref> Ni : 314 <ref name="Saad8">Muhammad ibn Saad. ''Kitab al-Tabaqat al-Kabir'' vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). ''The Women of Madina''. London: Ta-Ha Publishers.</ref> : 22 Zainab ta yarda da wannan koyarwar. Kimanin wata guda bayan yaƙin, ɗan'uwan Zainab, Zayd, ya isa Makka don raka ta zuwa Madina. Ta shiga ''hawdaj'' ita da ''surukawanta'', Kinana, suka jagoranci rakumi zuwa Zayd da wayewar gari. Kuraishawa sun fahimci wannan a matsayin rashin bayyana alama ta cin nasarar Muhammadu a Badr. Wasu gungunsu suka runtume Zainab suka ci mata a Dhu Tuwa. Wani mutum mai suna Habbar bn Al-Aswad ya yi mata barazanar da mashin <ref name="Ishaq">Muhammad ibn Ishaq. ''Sirat Rasul Allah''. Translated by Guillaume, A. (1955). ''The Life of Muhammad''. Oxford: Oxford University Press.</ref> : 314-315 ya tura ta. Ta fadi daga hawdaj a wani dutse. <ref name="Tabari39">Muhammad ibn Jarir al-Tabari. ''Tarikh al-Rusul wa'l-Muluk''. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998). ''Volume 39: Biographies of the Prophet's Companions and Their Successors''. Albany: State University of New York Press.</ref> : 4 Kinana ya nuna kibiyoyi a cikin kwarin sa yana barazanar zai kashe duk wanda ya kusanta. Sa'an nan Abu Sufyan ya isa, yana gaya wa Kinana ya ajiye baka don su iya tattauna batun hankali. Ya ce, ba su da niyyar da za ta sa mace daga mahaifinta don ɗaukar fansa na Badar, amma kuskure ne Kinana ta wulaƙanta Quraishawa ta hanyar ba da labarin cire ta a bainar jama'a; Dole ne ya yi shi a hankali, lokacin da "mai tattaunawar" ya mutu. Kinana ta sake karbar Zainab gida. A nan ne ta yi asara, ta zubar da jini mai yawa, wanda ta danganta da cewa Habbar ce ta same shi. : 314-315 Bayan 'yan dare daga baya, Kinana dauki ta zare jiki ka sadu Zayd, kuma ya rako ta ta Madina. <ref name="Ishaq">Muhammad ibn Ishaq. ''Sirat Rasul Allah''. Translated by Guillaume, A. (1955). ''The Life of Muhammad''. Oxford: Oxford University Press.</ref> : 315 Anas ibn Malik ya tuno da ganin Zainab a Madina sanye da mayafin siliki. <ref name="Saad8">Muhammad ibn Saad. ''Kitab al-Tabaqat al-Kabir'' vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). ''The Women of Madina''. London: Ta-Ha Publishers.</ref> : 24 == Haduwa da Abu al-As == Zainab ba ta sake ganin mijinta ba har watan Satumba ko Oktoba na shekara ta 627, <ref name="Saad8">Muhammad ibn Saad. ''Kitab al-Tabaqat al-Kabir'' vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). ''The Women of Madina''. London: Ta-Ha Publishers.</ref> : 23 lokacin da ya shiga gidanta a Madina da daddare, yana neman kariya. Mayakan musulmi sun sace wasu kayayyaki da ya kasance mai dogaro ga sauran Quraishawa, kuma yana so ya yi kokarin dawo da shi. <ref name="Ishaq">Muhammad ibn Ishaq. ''Sirat Rasul Allah''. Translated by Guillaume, A. (1955). ''The Life of Muhammad''. Oxford: Oxford University Press.</ref> : 316 Washegari, Zainab ta zauna a cikin matan a sallar asuba, ta yi ihu: "Na ba da kariya ga Abu al-As ibn al-Rabi!" Da zaran an gama addu'o'i, Muhammad ya tabbatar da cewa bai san komai game da hakan ba, amma "Muna kiyaye duk wanda ta kiyaye." : 317 : 22-23 Ya gaya wa Zainab ta yi wa Abu al-As kamar bako. Sannan ya shirya yadda za a mayar da Kasuwancin Kuraishawa, sai Abu al-As ya karbe shi ga masu shi a cikin Makka. : 317 Abu al-As sannan ya musulunta kuma ya koma Madina. Muhammadu ya maido da Zainab diyar sa, kuma sun dawo da rayuwar aure. <ref name="Ishaq">Muhammad ibn Ishaq. ''Sirat Rasul Allah''. Translated by Guillaume, A. (1955). ''The Life of Muhammad''. Oxford: Oxford University Press.</ref> : 317 <ref name="Saad8">Muhammad ibn Saad. ''Kitab al-Tabaqat al-Kabir'' vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). ''The Women of Madina''. London: Ta-Ha Publishers.</ref> : 23 == Mutuwa == Sulhun su ba gajeru bane, saboda Zainab ta mutu a watan Mayu ko 6 ga watan Yuni. An danganta mutuwan ta ne sakamakon rikice rikicen da ta sha wahala a shekarar 624. <ref name="Tabari39">Muhammad ibn Jarir al-Tabari. ''Tarikh al-Rusul wa'l-Muluk''. Translated by Landau-Tasseron, E. (1998). ''Volume 39: Biographies of the Prophet's Companions and Their Successors''. Albany: State University of New York Press.</ref> : 4 Matan da suka wanke gawarta sun hada da [[Ummu Ayman|Baraka]], Sauda da [[Ummu Salama|Umm Salama]] . <ref name="Saad8">Muhammad ibn Saad. ''Kitab al-Tabaqat al-Kabir'' vol. 8. Translated by Bewley, A. (1995). ''The Women of Madina''. London: Ta-Ha Publishers.</ref> : 24 == A ganin Shia == Wata majiya ta ce: <nowiki>''</nowiki>A wani lokaci akwai yara mata uku dake rayuwa a gidan Khadija. Sunayensu;Zainab, Rukayya da Ummu Khulthum. Zainab itace babbarsu, an aurar da ita ga Abul As ibn Er-Rabi na Makkah. Mutumin ya yaki manzon Allah a yakin badar, sai musulmai suka kama shi, dan ya karbi yancin sa, sai ya tura matarsa zuwa ga manzon Allah wata sarka wanda yakasance na Khadija ne amma taba ta lokacin aurenta amatsayin kyauta. An kyale Abul-As yakoma Makkah sai ya maida Zainab Madina kamar yadda ya yi alkawari. Daga baya sai ta rasu bayan dawowarta Madina, sai ya musulunta ya rayu tare da musulmai. == Duba kuma == * Muhammad a Islama * [[Yaran Annabi|'Ya'yan Muhammadu]] * [[Ayobami Adebayo|Fatimah]] * Asalin 'Ya'yan Khadijah * [[Sahabban Annabi|Sahabah]] == Manazarta == {{Reflist}} == Haɗin waje == * [http://freepages.family.rootsweb.com/~naqobatulasyrof/prophet/news_prophet_04.html Itace dangin Quraysh] 8hl2o4gsc5b6uwe3eue3gdvtrzywbxo Sadiya Umar Farouq 0 13689 164586 141087 2022-08-07T22:37:13Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Sadiya Umar Farouk''' (an haife ta a ranar 5 ga watan Nuwamba shekara ta alif 1974), [[Najeriya|’yar siyasa ce a Nijeriya]] kuma ita ce ministar harkokin agaji, kula da bala’i da ci gaban al’umma a Najeriya.<ref>"Who be Sadiya Umar Farouq". ''BBC News Pidgin''. 10 October 2019. Retrieved 15 February 2020.</ref><ref>"editor (12 October 2019). "Sadiya Umar-Farouq: The New Super Minister". ''THISDAYLIVE''. Retrieved 16 February 2020.</ref><ref>NorthWindProject. "Hon. Minister Sadia Umar Farouq | NASSCO". Retrieved 4 June 2021.</ref><ref>Hajiya "Sadiya Umar Farouq" biography: Buhari youngest cabinet minister profile". ''BBC News Pidgin''. 10 October 2019. Retrieved 22 September 2021.</ref> == Siyasa == Shugaba [[Muhammadu Buhari|Muhammadu Buhari ya]] nada ta minista a watan Yulin shekarar 2019,<ref>"Sadiya Farouq: Group lauds Buhari's appointment of Minister". ''Vanguard News''. 11 June 2020. Retrieved 22 March 2022.</ref> Farouk a shekaru ta zama mai mafi i karancin shekaru a cikin ministocin gwamnatin tarayya. Dangantakar ta da Shugaba Buhari ta samo asali ne tun zamanin Buhari a matsayin jagora kuma dan takarar shugaban kasa na rusasshiyar Congress for Progressive Change lokacin da Farouk ya kasance ma'ajin jam'iyyar CPC na kasa sannan daga baya ya kasance ma'ajin jam'iyyar [[All Progressives Congress]].<ref>"EXCLUSIVE: Presidency Chides Humanitarian Minister For Excessive Use Of Power, Ministry Placed Under Strict Monitoring". ''Sahara Reporters''. 25 December 2019. Retrieved 16 February 201.</ref> A watan Disamba na shekara ta 2019, ofishin shugaban kasa ta tuhumi Sadiya don yin amfani da karfin da ya wuce ikon matsayinta na aiki ta hanyar daukar karin mataimaka fiye da yadda hukuma ta amince da shi da kuma jinkirta kudaden wata-wata na masu sa kai na N-Power, shirin tsoma bakin jama’a na gwamnatin tarayya. Bikin auren Sadiya-Sadique: Shugaban Sojan Sama, Ministan Jin kai Aure ya daɗe yana zuwa - majiyoyin dangi Duk da kalubalen kasafin kudin Najeriya tare da karancin kudaden shiga, Ministan, yayin da yake fuskantar dumbin munanan manufofin yakin neman zabe, da karfin hali aiwatar da ayyukan Covid-19 da Shirye-shiryen saka hannun jari na gwamnatin tarayya.<ref>"EXCLUSIVE: Presidency Chides Humanitarian Minister For Excessive Use Of Power, Ministry Placed Under Strict Monitoring". ''Sahara Reporters''. 25 December 2019. Retrieved 16 February 2020.</ref> == Ilimi == * FGGC, Gusau [https://www.bbc.com/pidgin/tori-50003638] * Jami'ar Ahmadu Bello, Zariya == Kara Karantawa == Karanta nan: <nowiki>https://prnigeria.com/2020/09/24/sadiya-sadique-wedding</nowiki> == Manazarta == {{reflist}} {{DEFAULTSORT:Farouk, Sadiya Umar}} [[Category:'Yan korar Buhari]] [[Category:Haifaffun 1974]] [[Category:Ƴan Siyasa Mata a Najeriya]] [[Category:Mutane daga Jihar Zamfara]] [[Category:Ƴan Siyasan APC]] [[Category:Daliban Jami'ar Ahmadu Bello]] [[Category:Rayayyun mutane]] fzkjxz3ckask3cce4nlrtlsnpnbm5hh Osman Nuhu Sharubutu 0 14528 164589 68608 2022-08-07T22:52:00Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/958898296|Osman Nuhu Sharubutu]]" wikitext text/x-wiki '''Osmanu Nuhu Sharubutu''' malamin addinin Islama ne, Babban Limamin Ghana, memba na Majalisar Zaman Lafiya ta Kasa kuma wanda ya kafa kamfanin SONSETFund da IPASEC.<ref>{{Cite web|title=Give us violent-free elections - Chief Imam urges EC|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-give-us-violent-free-elections-chief-imam-urges-ec.html|website=Graphic Online|language=en-gb|access-date=2020-05-26}}</ref><ref>{{Cite web|title=National Chief Imam urges Muslims to adhere to ban on religious gathering during Ramadan|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/National-Chief-Imam-urges-Muslims-to-adhere-to-ban-on-religious-gathering-during-Ramadan-933670|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref><ref>{{cite web|url=http://vibeghana.com/2013/08/08/lets-emulate-the-life-of-the-paragon-of-virtue-sheikh-dr-usman-nuhu-sharubutu-national-chief-imam-of-ghana/|title=Lets Emulate The Life of The Paragon of Virtue -Sheikh Dr Usman Nuhu Sharubutu National Chief Imam of Ghana|author=Alhaji alhasan abdulai (abdulai.alhasan@gmail.com)|publisher=VibeGhana|date=August 8, 2013|accessdate=20 January 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.spyghana.com/chief-imam-sheikh-osman-nuhu-sharubutu-mourns-mills/|title=Chief Imam Sheikh Osman Nuhu Sharubutu mourns Mills|author=|publisher=SpyGhana|date=July 27, 2012|accessdate=20 January 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.modernghana.com/news/317869/1/press-release-by-his-eminence-the-national-chief-i.html|title=PRESS RELEASE BY HIS EMINENCE THE NATIONAL CHIEF IMAM OF GAHNA, SHEIKH DR. OSMANU NUHU SHARUBUTU|author=Muhammed Suraj Jawando|publisher=ModernGhana|date=February 24, 2011|accessdate=20 January 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=245943|title=Protect the principles of Islam – Sheikh Nuhu Sharubutu|author=Ghana News Agency|publisher=GhanaWeb|date=July 26, 2012|accessdate=20 January 2014}}</ref> == Rayuwa == Osmanu Nuhu Sharubutu haifaffen Nuhu Sharubutu da Hajja Ayishatu Abbass a Accra Cow-lane a cikin Afrilu 1919.<ref>{{Cite web|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-news-biography-of-sheikh-dr-osmanu-nuhu-sharubutu-the-national-chief-imam-and-grand-mufti-of-the-republic-of-ghana.html|title=Biography of the National Chief Imam Sheikh Dr Osmanu Nuhu Sharubutu|last=122108447901948|date=2019-06-04|website=Graphic Online|language=en-gb|access-date=2020-01-11}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> == Ilimi == Osmanu ya fara karatunshi a gida daga mahaifinsa da rana sannan tare da mahaifiyarsa da daddare.<ref>{{Cite web|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-news-biography-of-sheikh-dr-osmanu-nuhu-sharubutu-the-national-chief-imam-and-grand-mufti-of-the-republic-of-ghana.html|title=Biography of the National Chief Imam Sheikh Dr Osmanu Nuhu Sharubutu|last=122108447901948|date=2019-06-04|website=Graphic Online|language=en-gb|access-date=2020-01-11}}</ref> Osman mahaifinsa ne ya tura shi zuwa wani sabon yanayin ilmantarwa bayan ya ga sadaukarwa ga littattafai da ilmi. An dauke shi zuwa Kumasi kuma can ya zama wurin karatun sa. Abdullah Dan Tano ne ya karantar dashi. Ya shiga cikin Nahawun Larabci, Adabin Larabci da Rubutu, Fikihun Musulunci da Hadisai.<ref name=":1">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> Bayan karatunsa a Kumasi, ya ba da lokacinsa wajen koyar da matasa musulmai masu son zama masu tunani da masaniya ta Musulunci. Osman ya ci gaba da neman ilimi har ma a matsayinsa na malami kansa.<ref name=":0">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> == Alkawari == A cikin 1974, an nada Osman a matsayin Mataimakin Babban Limamin yankin na Ghana bayan tattaunawar tsakanin masanan Musulunci da sauransu.<ref name=":0">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> Nadin nasa anyi shi ne duba da irin kwazo da yake da shi wajen karantar da addinin Musulunci. Ya yi watsi da tayin da aka yi masa amma wasu shugabannin Musulmai suka tilasta shi ba shi tunani.<ref name=":1">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> A shekarar 1993, an nada shi Babban Limamin kasar Ghana na Al'ummomin Musulmai a kasar ta Ghana.<ref name=":1">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> == Manazarta == [[Category:Hausawa]] [[Category:Rayayyun mutane]] d2wppg1oynizwxbdmj8eaikgctopiap 164593 164589 2022-08-07T23:16:59Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q16089789}} '''Osmanu Nuhu Sharubutu''' malamin addinin Islama ne, Babban Limamin Ghana, memba na Majalisar Zaman Lafiya ta Kasa kuma wanda ya kafa kamfanin SONSETFund da IPASEC.<ref>{{Cite web|title=Give us violent-free elections - Chief Imam urges EC|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/ghana-news-give-us-violent-free-elections-chief-imam-urges-ec.html|website=Graphic Online|language=en-gb|access-date=2020-05-26}}</ref><ref>{{Cite web|title=National Chief Imam urges Muslims to adhere to ban on religious gathering during Ramadan|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/National-Chief-Imam-urges-Muslims-to-adhere-to-ban-on-religious-gathering-during-Ramadan-933670|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref><ref>{{cite web|url=http://vibeghana.com/2013/08/08/lets-emulate-the-life-of-the-paragon-of-virtue-sheikh-dr-usman-nuhu-sharubutu-national-chief-imam-of-ghana/|title=Lets Emulate The Life of The Paragon of Virtue -Sheikh Dr Usman Nuhu Sharubutu National Chief Imam of Ghana|author=Alhaji alhasan abdulai (abdulai.alhasan@gmail.com)|publisher=VibeGhana|date=August 8, 2013|accessdate=20 January 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.spyghana.com/chief-imam-sheikh-osman-nuhu-sharubutu-mourns-mills/|title=Chief Imam Sheikh Osman Nuhu Sharubutu mourns Mills|author=|publisher=SpyGhana|date=July 27, 2012|accessdate=20 January 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.modernghana.com/news/317869/1/press-release-by-his-eminence-the-national-chief-i.html|title=PRESS RELEASE BY HIS EMINENCE THE NATIONAL CHIEF IMAM OF GAHNA, SHEIKH DR. OSMANU NUHU SHARUBUTU|author=Muhammed Suraj Jawando|publisher=ModernGhana|date=February 24, 2011|accessdate=20 January 2014}}</ref><ref>{{cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=245943|title=Protect the principles of Islam – Sheikh Nuhu Sharubutu|author=Ghana News Agency|publisher=GhanaWeb|date=July 26, 2012|accessdate=20 January 2014}}</ref> == Rayuwa == Osmanu Nuhu Sharubutu haifaffen Nuhu Sharubutu da Hajja Ayishatu Abbass a Accra Cow-lane a cikin Afrilu 1919.<ref>{{Cite web|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-news-biography-of-sheikh-dr-osmanu-nuhu-sharubutu-the-national-chief-imam-and-grand-mufti-of-the-republic-of-ghana.html|title=Biography of the National Chief Imam Sheikh Dr Osmanu Nuhu Sharubutu|last=122108447901948|date=2019-06-04|website=Graphic Online|language=en-gb|access-date=2020-01-11}}</ref><ref name=":0">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> == Ilimi == Osmanu ya fara karatunshi a gida daga mahaifinsa da rana sannan tare da mahaifiyarsa da daddare.<ref>{{Cite web|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/ghana-news-biography-of-sheikh-dr-osmanu-nuhu-sharubutu-the-national-chief-imam-and-grand-mufti-of-the-republic-of-ghana.html|title=Biography of the National Chief Imam Sheikh Dr Osmanu Nuhu Sharubutu|last=122108447901948|date=2019-06-04|website=Graphic Online|language=en-gb|access-date=2020-01-11}}</ref> Osman mahaifinsa ne ya tura shi zuwa wani sabon yanayin ilmantarwa bayan ya ga sadaukarwa ga littattafai da ilmi. An dauke shi zuwa Kumasi kuma can ya zama wurin karatun sa. Abdullah Dan Tano ne ya karantar dashi. Ya shiga cikin Nahawun Larabci, Adabin Larabci da Rubutu, Fikihun Musulunci da Hadisai.<ref name=":1">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> Bayan karatunsa a Kumasi, ya ba da lokacinsa wajen koyar da matasa musulmai masu son zama masu tunani da masaniya ta Musulunci. Osman ya ci gaba da neman ilimi har ma a matsayinsa na malami kansa.<ref name=":0">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> == Alkawari == A cikin 1974, an nada Osman a matsayin Mataimakin Babban Limamin yankin na Ghana bayan tattaunawar tsakanin masanan Musulunci da sauransu.<ref name=":0">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> Nadin nasa anyi shi ne duba da irin kwazo da yake da shi wajen karantar da addinin Musulunci. Ya yi watsi da tayin da aka yi masa amma wasu shugabannin Musulmai suka tilasta shi ba shi tunani.<ref name=":1">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> A shekarar 1993, an nada shi Babban Limamin kasar Ghana na Al'ummomin Musulmai a kasar ta Ghana.<ref name=":1">{{Cite web|title=Chief Imam turns 101 today|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Chief-Imam-turns-101-today-932155|website=www.ghanaweb.com|language=en|access-date=2020-05-26}}</ref> == Manazarta == [[Category:Hausawa]] [[Category:Rayayyun mutane]] jab91gl3xcxo0kkphf7q72ud1ilysqf Askia Muhammad 0 14718 164504 65758 2022-08-07T16:12:26Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Askia Muhammad''' marubuci ne, [[Ɗan jarida]], furodusa, mai sharhi, kuma Ɗan jaridar ne mai daukar hoto. A Ƙungiyar Ƴan Jaridu ta baƙaƙen fata saboda aikin da ya yi a Rediyon Jama'a na ƙasa, tare da farko "Kyauta ga ƙwarai" don kyaututtukan da ya yi game da "Mississippi da Tunawa da Ni" da "Mike Tyson: Duba Kanku" da na uku sanya lambar "Jinjina ga Kyau" ga "Ethel Payne Postage Stamp". Ya yi aiki a matsayin editan ''Muhammad Speaks'' kuma a matsayin shugaban ofishin Washington na ''The Final Call'', manyan jaridu na Ƙasashen Musulmi . Ya yi aiki a matsayin mai sharhi ga Rediyon Jama'a na kasa da kuma marubucin jaridar ''Washington Informer'' . Shi ne mawallafin littafin ''Bayan Layin Abokai''. == Ƙara karantawa == * Villa, Mariama; Todd Steven Burroughs (2001-07-04). "The cycle of Askia Muhammad: Long-time black journalist has proven to be a quiet, humble leader". Sacramento Observer. Archived from the original on 2012-10-22.(subscription required) == Manazarta == {{Reflist}} irt916qi18zlhnr8l6b4e50lfvvgbu8 164508 164504 2022-08-07T16:13:22Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Askia Muhammad''' marubuci ne, [[Ɗan jarida]], furodusa, mai sharhi, kuma Ɗan jaridar ne mai daukar hoto. A Ƙungiyar Ƴan Jaridu ta baƙaƙen fata saboda aikin da ya yi a Rediyon Jama'a na ƙasa, tare da farko "Kyauta ga ƙwarai" don kyaututtukan da ya yi game da "Mississippi da Tunawa da Ni" da "Mike Tyson: Duba Kanku" da na uku sanya lambar "Jinjina ga Kyau" ga "Ethel Payne Postage Stamp". Ya yi aiki a matsayin editan ''Muhammad Speaks'' kuma a matsayin shugaban ofishin Washington na ''The Final Call'', manyan jaridu na Ƙasashen Musulmi . Ya yi aiki a matsayin mai sharhi ga Rediyon Jama'a na kasa da kuma marubucin jaridar ''Washington Informer'' . Shi ne mawallafin littafin ''Bayan Layin Abokai''. ==Mutuwa== Ya rasu ranar 17 ga watan Faburairu, 2022. == Ƙara karantawa == * Villa, Mariama; Todd Steven Burroughs (2001-07-04). "The cycle of Askia Muhammad: Long-time black journalist has proven to be a quiet, humble leader". Sacramento Observer. Archived from the original on 2012-10-22.(subscription required) == Manazarta == {{Reflist}} qmvbbqk5y3nh4hpdh8oaed5eq5td2im 164521 164508 2022-08-07T16:22:57Z Abdulbasid Rabiu 16820 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Askia Muhammad''' marubuci ne, [[Ɗan jarida]], furodusa, mai sharhi, kuma Ɗan jarida ne mai daukar hoto. A Ƙungiyar Ƴan Jaridu ta baƙaƙen fata saboda aikin da ya yi a Rediyon Jama'a na ƙasa, tare da farko "Kyauta ga ƙwarai" don kyaututtukan da ya yi game da "Mississippi da Tunawa da Ni" da "Mike Tyson: Duba Kanku" da na uku sanya lambar "Jinjina ga Kyau" ga "Ethel Payne Postage Stamp". Ya yi aiki a matsayin editan ''Muhammad Speaks'' kuma a matsayin shugaban ofishin Washington na ''The Final Call'', manyan jaridu na Ƙasashen Musulmi . Ya yi aiki a matsayin mai sharhi ga Rediyon Jama'a na kasa da kuma marubucin jaridar ''Washington Informer'' . Shi ne mawallafin littafin ''Bayan Layin Abokai''. ==Mutuwa== Ya rasu ranar 17 ga watan Faburairu, 2022. == Ƙara karantawa == * Villa, Mariama; Todd Steven Burroughs (2001-07-04). "The cycle of Askia Muhammad: Long-time black journalist has proven to be a quiet, humble leader". Sacramento Observer. Archived from the original on 2012-10-22.(subscription required) == Manazarta == {{Reflist}} eru5o834yx2vnsbdf4ukuk75ohhv2wm 164523 164521 2022-08-07T16:24:14Z Abdulbasid Rabiu 16820 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Askia Muhammad''' marubuci ne, [[Ɗan jarida]], furodusa, mai sharhi, kuma Ɗan jarida ne mai daukar hoto. A Ƙungiyar Ƴan Jaridu ta baƙaƙen fata saboda aikin da ya yi a gidan Rediyon Jama'a na ƙasa, tare da farko "Kyauta ga ƙwarai" don kyaututtukan da ya yi game da "Mississippi da Tunawa da Ni" da "Mike Tyson: Duba Kanku" da na uku sanya lambar "Jinjina ga Kyau" ga "Ethel Payne Postage Stamp". Ya yi aiki a matsayin editan ''Muhammad Speaks'' kuma a matsayin shugaban ofishin Washington na ''The Final Call'', manyan jaridu na Ƙasashen Musulmi . Ya yi aiki a matsayin mai sharhi ga Rediyon Jama'a na kasa da kuma marubucin jaridar ''Washington Informer'' . Shi ne mawallafin littafin ''Bayan Layin Abokai''. ==Mutuwa== Ya rasu ranar 17 ga watan Faburairu, 2022. == Ƙara karantawa == * Villa, Mariama; Todd Steven Burroughs (2001-07-04). "The cycle of Askia Muhammad: Long-time black journalist has proven to be a quiet, humble leader". Sacramento Observer. Archived from the original on 2012-10-22.(subscription required) == Manazarta == {{Reflist}} tvk8jd86sc8voc35wt0jlwe731uy4hf Atonye Nyingifa 0 15563 164520 93161 2022-08-07T16:21:52Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Atonye Nyingifa''' (an haife ta a ranar 8 ga watan Disamba shekarar 1990) haifaffiyar Amurika ce mai asali da Najeriya kuma ƴar wasan ƙwallon kwando a ƙungiyar ƙwallon kwallon kwando ta Porta XI Ensino da ƙungiyar ƙwallon kafa ta Najeriya . <ref>[http://archive.fiba.com/pages/eng/fa/p/rpp//q/Atonye_Nyingifa/pid//_//players.html FIBA profile]</ref> ==Gasa== Ta shiga cikin Gwanin Afrobasket na mata na 2017.<ref>[http://www.fiba.basketball/womensafrobasket/2017/Atonye-Nyingifa 2017 Women's Afrobasket profile]</ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Mata]] [[Category:Ƴan Ƙwallon Kwando a Najeriya]] 8riqj71ouyoqxjlhb2a9026054j4u2p Ayo Ayoola-Amale 0 15658 164697 70134 2022-08-08T10:53:16Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Ayo Ayoola-Amale mawakiya''' (An haife ta ranar 21 ga watan Mayu, 1970) a birnin jos. yar Afirkace kuma lauya. == Tarihin rayuwa == === Rayuwar farko === An haifi Ayo Ayoola-Amale ne '''Adebisi Ayo Adekeye''' a [[Jos]], [[Nijeriya|Najeriya]] .<ref>https://www.womeninpeace.org/a-names/2017/4/19/ayo-ayoola-amale</ref> Ta shiga cikin ƙungiyar zaman lafiya tun tana ƙarama kuma ta zama Jagoran ƙungiyar Rotaract da Jagorar Girlsan mata a lokacin da take saurayi lokacin da aka kafa ƙungiyoyin Gudanar da Girlan mata tare da mai da hankali kan yin aiki a kan batutuwan adalci na zamantakewa, kamar tashin hankali ga mata da girlsan mata . Ta kasance mamba a kungiyar Rotary da kuma Women in Nigeria (WIN).  Mahaifinta lauya ne kuma ya kammala karatunsa a Jami’ar London kuma ya kasance jami’in tsaro na Jiha wanda ya bauta wa Najeriya ba tare da sadaukar da kai ba a matsayin mai ba da Shawara kan Harkokin Tsaro, Mai ba Mataimakin Shugaban Kasa Shawara kan Harkokin Tsaro da Daraktan Hukumar Tsaron Jiha . An karrama shi da lambobin yabo da dama, ciki har da lambobin yabo daga Amurka.  A halin yanzu shi ne Shugaba na babban kayan tsaro kuma shugaban wasu kamfanoni; mahaifiyarta wata Gimbiya yar kasuwa. Tana da shekara goma, ta koma Arewacin Najeriya sakamakon aikin da mahaifinta ya yi a hukumance, inda ta girma a keɓantaccen yanki na keɓewar gwamnati na Kano. Saurayi Ayo yana son littattafai kuma tana karantawa ba daɗi ba kuma a ko'ina. Ta kasance daliba a makarantar St Louis Secondary School, Bompai, [[Kano#Tarihin Kano|Kano]]. Ta yi karatun lauya a Jami'ar Obafemi Awolowo, kuma an kira ta zuwa mashaya a 1993. Daga baya ta halarci Jami'ar Legas, inda ta samu digiri na farko na LLM da Jami'ar Ghana ta kammala da LLM (ADR). Ta dauki sunan suna Amale lokacin da tayi aure. A halin yanzu, tana zaune a [[Accra]] kuma galibi tana yawo a duniya a kan ayyukan salama na duniya da ke isar da saƙonni masu motsa rai na zaman lafiya da haɗin kan duniya. === Ayyuka === Ayo lauya ce, kwararriya ne mai sasanta rikici, mai kula da yadda ake rikici, amintaccen malama kuma jagora, ayyukan sasanta rikici na farko, Inc. Ta kasance memba na rtungiyar rtwararrun Maɗaukaki, Burtaniya. Ayo tana da takaddun takaddun gida da na duniya da dama na sauƙaƙawa, gudanar da ƙungiyoyi masu zaman kansu, da kuma rubuce-rubucen kirkire-kirkire kuma ya halarci bita daban-daban na gida, na ƙasa da na duniya da kuma taron karawa juna sani kan rubuce-rubuce da gabatarwa. Ta kasance Babban Malami kuma Shugabar Sashin Shari'a, Kwalejin Shari'a, Kwalejin Jami'ar Kings, Jami'ar Wisconsin da Kwalejin Fasaha ta Ghana, Accra, Ghana ==== A matsayina na lauya kuma masanin sasanta rikici ==== Ayo tana da sama da shekaru 18 na aikin lauya a cikin kamfanonin lauyoyi masu daraja da kuma sama da shekaru 15 a matsayin malamin Lauya, a Dokar Kasuwanci, Dokar Kasuwanci da Aiki, Dokar Kamfani, ADR, Ka'idodin Shari'a da sauransu, a Nijeriya, [[Ghana]] da [[Senegal]] . Ta kasance abokiyar aiki kuma Shugabar sashen Shari'a ta Kasuwanci a Ayo, Ajibulu da Co., Kwararrun Kwararru da Sanarwa, Lagos da Bayo Ayorinde da Co., Kwararrun Lauyoyi, Lagos. Ayo Ombudsman ce kuma mai shiga tsakani don masu shiga tsakani bayan Border International, USA Ta gabatar da takardu a tarurruka daban-daban na cikin gida da na kasa da kasa kan warware rikice-rikice, Dokoki na Kasuwanci da Kasuwanci da kuma aiki, Ilimin Zaman Lafiya, Mata Salama da Tsaro, da dai sauransu. Ta kasance mai ba da shawara kan harkokin shari'a na kungiyar marubutan Ghana (GAW), Accra. ==== A matsayinsa na mai ilimi ==== Ayo ta tabo rayuka da yawa a matsayin Malama, mai son zaman lafiya da ba tashin hankali, mai ba da shawara game da zaman lafiya da kuma mai da'awar kawo sauyi cikin zamantakewar al'umma. Ta sanya murmushi ga waɗanda aka zalunta, masu ƙarancin gata a cikin al'umma. Ta hanyar Gidauniyar ta, tana da ayyukan jin kai da aka sani da ''Sun Ilmin Ilimi don Makarantu'', ''Hasken Haske don sadaka da nasiha'' da kuma ''Kungiyar Wakoki na Splendors Performance'' tun daga matakin farko har zuwa Makarantar Firamare. Wadannan ayyukan sun yi tasiri sosai ga rayuwar yara da matasa da yawa a cikin al'umma. == Kyauta == * Ambasada na Duniya don Aminci (Kyauta daga Peaceungiyar Peaceasashen Duniya ta Duniya)  * 2013 - An ba da lambar girmamawa ga Mai shiga tsakani na Duniya (Kungiyar sasantawa ta Duniya) Berlin, Jamus, saboda girmamawar da take yi wa bil'adama da kuma sadaukar da kai ga zaman lafiya. * Cibiyar Kwalejin 2016 ta Zaman Lafiya ta Duniya, Birnin New York, Doctor na Falsafa (Amincin Duniya). * IAEWP Jakadan Duniya na Duniya, IAEWP - Mai karɓar lambar yabo ta Peace Messenger ta Majalisar Dinkin Duniya a 1987  * Ambasada, Gidauniyar Soyayya, Burtaniya - 2011  * Academy of Universal Global Peace, New York City- Ambasada a Babban don Amincin Duniya  * Musa na Yarjejeniyar Mawaka, 2011  * Jakadan zaman lafiya da jituwa, Global Harmony International, 2010  * Mai karɓar kyautar kyautar Mawaki ta Pentasi B Universal, 2017  == Manazarta == {{Reflist|30em}} [[Category:Mata]] [[Category:Ƴan Najeriya]] of8lpnnk40p95pmdp9v2eb289hcmvcw 164698 164697 2022-08-08T10:55:30Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Ayo Ayoola-Amale mawakiya''' (An haife ta ranar 21 ga watan Mayu, 1970) a jos babban birnin jihar [[Plateau (jiha)]] a tarayyar nijeriya. yar Afirkace kuma lauya. == Tarihin rayuwa == === Rayuwar farko === An haifi Ayo Ayoola-Amale ne '''Adebisi Ayo Adekeye''' a [[Jos]], [[Nijeriya|Najeriya]] .<ref>https://www.womeninpeace.org/a-names/2017/4/19/ayo-ayoola-amale</ref> Ta shiga cikin ƙungiyar zaman lafiya tun tana ƙarama kuma ta zama Jagoran ƙungiyar Rotaract da Jagorar Girlsan mata a lokacin da take saurayi lokacin da aka kafa ƙungiyoyin Gudanar da Girlan mata tare da mai da hankali kan yin aiki a kan batutuwan adalci na zamantakewa, kamar tashin hankali ga mata da girlsan mata . Ta kasance mamba a kungiyar Rotary da kuma Women in Nigeria (WIN).  Mahaifinta lauya ne kuma ya kammala karatunsa a Jami’ar London kuma ya kasance jami’in tsaro na Jiha wanda ya bauta wa Najeriya ba tare da sadaukar da kai ba a matsayin mai ba da Shawara kan Harkokin Tsaro, Mai ba Mataimakin Shugaban Kasa Shawara kan Harkokin Tsaro da Daraktan Hukumar Tsaron Jiha . An karrama shi da lambobin yabo da dama, ciki har da lambobin yabo daga Amurka.  A halin yanzu shi ne Shugaba na babban kayan tsaro kuma shugaban wasu kamfanoni; mahaifiyarta wata Gimbiya yar kasuwa. Tana da shekara goma, ta koma Arewacin Najeriya sakamakon aikin da mahaifinta ya yi a hukumance, inda ta girma a keɓantaccen yanki na keɓewar gwamnati na Kano. Saurayi Ayo yana son littattafai kuma tana karantawa ba daɗi ba kuma a ko'ina. Ta kasance daliba a makarantar St Louis Secondary School, Bompai, [[Kano#Tarihin Kano|Kano]]. Ta yi karatun lauya a Jami'ar Obafemi Awolowo, kuma an kira ta zuwa mashaya a 1993. Daga baya ta halarci Jami'ar Legas, inda ta samu digiri na farko na LLM da Jami'ar Ghana ta kammala da LLM (ADR). Ta dauki sunan suna Amale lokacin da tayi aure. A halin yanzu, tana zaune a [[Accra]] kuma galibi tana yawo a duniya a kan ayyukan salama na duniya da ke isar da saƙonni masu motsa rai na zaman lafiya da haɗin kan duniya. === Ayyuka === Ayo lauya ce, kwararriya ne mai sasanta rikici, mai kula da yadda ake rikici, amintaccen malama kuma jagora, ayyukan sasanta rikici na farko, Inc. Ta kasance memba na rtungiyar rtwararrun Maɗaukaki, Burtaniya. Ayo tana da takaddun takaddun gida da na duniya da dama na sauƙaƙawa, gudanar da ƙungiyoyi masu zaman kansu, da kuma rubuce-rubucen kirkire-kirkire kuma ya halarci bita daban-daban na gida, na ƙasa da na duniya da kuma taron karawa juna sani kan rubuce-rubuce da gabatarwa. Ta kasance Babban Malami kuma Shugabar Sashin Shari'a, Kwalejin Shari'a, Kwalejin Jami'ar Kings, Jami'ar Wisconsin da Kwalejin Fasaha ta Ghana, Accra, Ghana ==== A matsayina na lauya kuma masanin sasanta rikici ==== Ayo tana da sama da shekaru 18 na aikin lauya a cikin kamfanonin lauyoyi masu daraja da kuma sama da shekaru 15 a matsayin malamin Lauya, a Dokar Kasuwanci, Dokar Kasuwanci da Aiki, Dokar Kamfani, ADR, Ka'idodin Shari'a da sauransu, a Nijeriya, [[Ghana]] da [[Senegal]] . Ta kasance abokiyar aiki kuma Shugabar sashen Shari'a ta Kasuwanci a Ayo, Ajibulu da Co., Kwararrun Kwararru da Sanarwa, Lagos da Bayo Ayorinde da Co., Kwararrun Lauyoyi, Lagos. Ayo Ombudsman ce kuma mai shiga tsakani don masu shiga tsakani bayan Border International, USA Ta gabatar da takardu a tarurruka daban-daban na cikin gida da na kasa da kasa kan warware rikice-rikice, Dokoki na Kasuwanci da Kasuwanci da kuma aiki, Ilimin Zaman Lafiya, Mata Salama da Tsaro, da dai sauransu. Ta kasance mai ba da shawara kan harkokin shari'a na kungiyar marubutan Ghana (GAW), Accra. ==== A matsayinsa na mai ilimi ==== Ayo ta tabo rayuka da yawa a matsayin Malama, mai son zaman lafiya da ba tashin hankali, mai ba da shawara game da zaman lafiya da kuma mai da'awar kawo sauyi cikin zamantakewar al'umma. Ta sanya murmushi ga waɗanda aka zalunta, masu ƙarancin gata a cikin al'umma. Ta hanyar Gidauniyar ta, tana da ayyukan jin kai da aka sani da ''Sun Ilmin Ilimi don Makarantu'', ''Hasken Haske don sadaka da nasiha'' da kuma ''Kungiyar Wakoki na Splendors Performance'' tun daga matakin farko har zuwa Makarantar Firamare. Wadannan ayyukan sun yi tasiri sosai ga rayuwar yara da matasa da yawa a cikin al'umma. == Kyauta == * Ambasada na Duniya don Aminci (Kyauta daga Peaceungiyar Peaceasashen Duniya ta Duniya)  * 2013 - An ba da lambar girmamawa ga Mai shiga tsakani na Duniya (Kungiyar sasantawa ta Duniya) Berlin, Jamus, saboda girmamawar da take yi wa bil'adama da kuma sadaukar da kai ga zaman lafiya. * Cibiyar Kwalejin 2016 ta Zaman Lafiya ta Duniya, Birnin New York, Doctor na Falsafa (Amincin Duniya). * IAEWP Jakadan Duniya na Duniya, IAEWP - Mai karɓar lambar yabo ta Peace Messenger ta Majalisar Dinkin Duniya a 1987  * Ambasada, Gidauniyar Soyayya, Burtaniya - 2011  * Academy of Universal Global Peace, New York City- Ambasada a Babban don Amincin Duniya  * Musa na Yarjejeniyar Mawaka, 2011  * Jakadan zaman lafiya da jituwa, Global Harmony International, 2010  * Mai karɓar kyautar kyautar Mawaki ta Pentasi B Universal, 2017  == Manazarta == {{Reflist|30em}} [[Category:Mata]] [[Category:Ƴan Najeriya]] tasfitqjetxvzmfoz67cewbpldcsk8v 164699 164698 2022-08-08T10:55:51Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Ayo Ayoola-Amale mawakiya''' (An haife ta ranar 21 ga watan Mayu, 1970) a jos babban birnin jihar [[Plateau]] a tarayyar nijeriya. yar Afirkace kuma lauya. == Tarihin rayuwa == === Rayuwar farko === An haifi Ayo Ayoola-Amale ne '''Adebisi Ayo Adekeye''' a [[Jos]], [[Nijeriya|Najeriya]] .<ref>https://www.womeninpeace.org/a-names/2017/4/19/ayo-ayoola-amale</ref> Ta shiga cikin ƙungiyar zaman lafiya tun tana ƙarama kuma ta zama Jagoran ƙungiyar Rotaract da Jagorar Girlsan mata a lokacin da take saurayi lokacin da aka kafa ƙungiyoyin Gudanar da Girlan mata tare da mai da hankali kan yin aiki a kan batutuwan adalci na zamantakewa, kamar tashin hankali ga mata da girlsan mata . Ta kasance mamba a kungiyar Rotary da kuma Women in Nigeria (WIN).  Mahaifinta lauya ne kuma ya kammala karatunsa a Jami’ar London kuma ya kasance jami’in tsaro na Jiha wanda ya bauta wa Najeriya ba tare da sadaukar da kai ba a matsayin mai ba da Shawara kan Harkokin Tsaro, Mai ba Mataimakin Shugaban Kasa Shawara kan Harkokin Tsaro da Daraktan Hukumar Tsaron Jiha . An karrama shi da lambobin yabo da dama, ciki har da lambobin yabo daga Amurka.  A halin yanzu shi ne Shugaba na babban kayan tsaro kuma shugaban wasu kamfanoni; mahaifiyarta wata Gimbiya yar kasuwa. Tana da shekara goma, ta koma Arewacin Najeriya sakamakon aikin da mahaifinta ya yi a hukumance, inda ta girma a keɓantaccen yanki na keɓewar gwamnati na Kano. Saurayi Ayo yana son littattafai kuma tana karantawa ba daɗi ba kuma a ko'ina. Ta kasance daliba a makarantar St Louis Secondary School, Bompai, [[Kano#Tarihin Kano|Kano]]. Ta yi karatun lauya a Jami'ar Obafemi Awolowo, kuma an kira ta zuwa mashaya a 1993. Daga baya ta halarci Jami'ar Legas, inda ta samu digiri na farko na LLM da Jami'ar Ghana ta kammala da LLM (ADR). Ta dauki sunan suna Amale lokacin da tayi aure. A halin yanzu, tana zaune a [[Accra]] kuma galibi tana yawo a duniya a kan ayyukan salama na duniya da ke isar da saƙonni masu motsa rai na zaman lafiya da haɗin kan duniya. === Ayyuka === Ayo lauya ce, kwararriya ne mai sasanta rikici, mai kula da yadda ake rikici, amintaccen malama kuma jagora, ayyukan sasanta rikici na farko, Inc. Ta kasance memba na rtungiyar rtwararrun Maɗaukaki, Burtaniya. Ayo tana da takaddun takaddun gida da na duniya da dama na sauƙaƙawa, gudanar da ƙungiyoyi masu zaman kansu, da kuma rubuce-rubucen kirkire-kirkire kuma ya halarci bita daban-daban na gida, na ƙasa da na duniya da kuma taron karawa juna sani kan rubuce-rubuce da gabatarwa. Ta kasance Babban Malami kuma Shugabar Sashin Shari'a, Kwalejin Shari'a, Kwalejin Jami'ar Kings, Jami'ar Wisconsin da Kwalejin Fasaha ta Ghana, Accra, Ghana ==== A matsayina na lauya kuma masanin sasanta rikici ==== Ayo tana da sama da shekaru 18 na aikin lauya a cikin kamfanonin lauyoyi masu daraja da kuma sama da shekaru 15 a matsayin malamin Lauya, a Dokar Kasuwanci, Dokar Kasuwanci da Aiki, Dokar Kamfani, ADR, Ka'idodin Shari'a da sauransu, a Nijeriya, [[Ghana]] da [[Senegal]] . Ta kasance abokiyar aiki kuma Shugabar sashen Shari'a ta Kasuwanci a Ayo, Ajibulu da Co., Kwararrun Kwararru da Sanarwa, Lagos da Bayo Ayorinde da Co., Kwararrun Lauyoyi, Lagos. Ayo Ombudsman ce kuma mai shiga tsakani don masu shiga tsakani bayan Border International, USA Ta gabatar da takardu a tarurruka daban-daban na cikin gida da na kasa da kasa kan warware rikice-rikice, Dokoki na Kasuwanci da Kasuwanci da kuma aiki, Ilimin Zaman Lafiya, Mata Salama da Tsaro, da dai sauransu. Ta kasance mai ba da shawara kan harkokin shari'a na kungiyar marubutan Ghana (GAW), Accra. ==== A matsayinsa na mai ilimi ==== Ayo ta tabo rayuka da yawa a matsayin Malama, mai son zaman lafiya da ba tashin hankali, mai ba da shawara game da zaman lafiya da kuma mai da'awar kawo sauyi cikin zamantakewar al'umma. Ta sanya murmushi ga waɗanda aka zalunta, masu ƙarancin gata a cikin al'umma. Ta hanyar Gidauniyar ta, tana da ayyukan jin kai da aka sani da ''Sun Ilmin Ilimi don Makarantu'', ''Hasken Haske don sadaka da nasiha'' da kuma ''Kungiyar Wakoki na Splendors Performance'' tun daga matakin farko har zuwa Makarantar Firamare. Wadannan ayyukan sun yi tasiri sosai ga rayuwar yara da matasa da yawa a cikin al'umma. == Kyauta == * Ambasada na Duniya don Aminci (Kyauta daga Peaceungiyar Peaceasashen Duniya ta Duniya)  * 2013 - An ba da lambar girmamawa ga Mai shiga tsakani na Duniya (Kungiyar sasantawa ta Duniya) Berlin, Jamus, saboda girmamawar da take yi wa bil'adama da kuma sadaukar da kai ga zaman lafiya. * Cibiyar Kwalejin 2016 ta Zaman Lafiya ta Duniya, Birnin New York, Doctor na Falsafa (Amincin Duniya). * IAEWP Jakadan Duniya na Duniya, IAEWP - Mai karɓar lambar yabo ta Peace Messenger ta Majalisar Dinkin Duniya a 1987  * Ambasada, Gidauniyar Soyayya, Burtaniya - 2011  * Academy of Universal Global Peace, New York City- Ambasada a Babban don Amincin Duniya  * Musa na Yarjejeniyar Mawaka, 2011  * Jakadan zaman lafiya da jituwa, Global Harmony International, 2010  * Mai karɓar kyautar kyautar Mawaki ta Pentasi B Universal, 2017  == Manazarta == {{Reflist|30em}} [[Category:Mata]] [[Category:Ƴan Najeriya]] mmt7kla2u0x57967iblivqkv3v13qdu Ayodele Olofintuade 0 15681 164701 70054 2022-08-08T11:00:23Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Ayodele Olofintuade''' (An haife ta a shekarar 1970). marubuciya ce 'yar Najeriya, kuma' yar jarida ce, kuma mai '''son ilimin''' mata.<ref>https://cassavarepublic.biz/ayodele-olofintuade/</ref> == Tarihin rayuwa == An haife ta a [[Ibadan|garin Ibadan, Nijeriya]] a cikin shekarun 1970, Ayodele Olofintuade ta girma tsakanin [[Lagos (birni)|Lagos]], Ibadan da [[Abeokuta]] . Tana aiki a matsayin marubuciya, malami da edita. Olofintuade ta yi aure kuma suna da yara biyu (Alexander da Kisha). Ta bayyana a matsayin mai son, kuma jinsi ba na binary ba. Olofintuade tana rubutawa ga manya da yara musamman yara daga yankunan da ke cikin wahala. Ita ma 'yar gwagwarmaya ce. Littafinta na farko, a shekarar 2011, ya shiga cikin jerin sunayen wadanda za a baiwa kyautar Adabin Najeriyar . Ta kasance an buga aikinta a cikin mujallu da mujallu da yawa a Najeriya ciki har da 'yan ''NijeriyaTalk'' da ''Anathema'' . Olofintuade kuma manajan darakta ne na wani gidan yanar gizo game da mummunan tasirin rashin daidaito. Olofintuade zurfin ilmi game da '''[[Yarbawa|ɗabi'a]]''' da al'adun '''[[Yarbawa|Yorùbá]]''', ita ce muhimmiyar tafiya-zuwa ga matasa masu fasaha. Tare da Laipo Read, tana ba da tallafi na ilimi ga yara tun daga matakin farko har zuwa matakin sakandare. == Bibliography == * ''Labari na Eno'' (Jamhuriyar Cassava, 2010) * ''Lakiriboto Tarihi'' * ''Guguwar iska'' * ''Adunni: Kyakkyawan bai Taba Mutu ba'' * ''Sarkin tsibi'' * ''Sarkin Tsibi Ya Koyi Karatu'' * ''<nowiki/>'Ya'yan Bakan gizo'' == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Mata]] [[Category:Ƴan Najeriya]] 16hc5jmkls6pnfn0519gi9hjlypf9e2 Mabel Oboh 0 15848 164585 70290 2022-08-07T21:14:46Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Mabel Akomu Oboh''' wanda aka fi sani da '''Mabel Oboh''' (an haife ta a ranar 18 ga watan Afrilu, shekara ta alif 1964) itace Mai Gabatar da Talabijin na Najeriya, Jaruma, Furodusa kuma mai kafa Mabel Oboh Center for Save our Stars (MOCSOS). Ita ce Fim ta farko mai Furodusa / Darakta kuma mace ta biyu mai shirya fina-finai a Najeriya tare da wasan kwaikwayonta mai taken wadanda aka ci zarafinsu wadanda daga baya suka zama hanyar sadarwa a cikin '80s a Hukumar Talabijin ta Najeriya . <ref>https://www.vanguardngr.com/2017/09/27-years-afterveteran-actress-mabel-oboh-plans-return-nollywood</ref> == Rayuwar Farko == Mabel ta fito ne daga [[Edo|jihar Edo ta]] [[Nijeriya|Najeriya]] an haife ta ne a garin [[Lagos (birni)|Legas]] a ranar 18 ga watan Afrilun shekara ta alif 1964, cikin dangin Marigayi Manjo Humphrey Etafo Oboh da kuma marigayiya Misis Comfort Oboh. Ita tsohuwar kwaleji ce ta Jami'ar New Buckinghamshire inda take da digirinta a fannin binciken laifuka. == Ayyuka == Ta fara aikinta a masana'antar Nishaɗi a farkon 80s bayan ta sami horo kan silima, fasahar zane, magana da wasan kwaikwayo. Ta zama mace ta biyu mai zaman kanta da kuma furodusa a kasar Najeriya tare da wasan kwaikwayonta mai taken wadanda aka cutar wanda daga baya ta zama hanyar sadarwa a cikin '80s kuma aka watsa ta a Gidan Talabijin na Najeriya (NTA). A shekara ta 2000, ta zama uwar gida ta farko mai nuna 'Chat tare da Mabel' akan Sabis ɗin Hanyar Sadarwa na NTA. Ta shiga NTA a shekara ta alif 1990 a matsayin Wakiliyar Labarai a gidan [[Lagos (jiha)|Legas]], kafin ta yi aiki tare da [[Majalisar Ɗinkin Duniya|United Nation]] sannan daga baya ta bar UN ta koma Ofishin Jakadancin Burtaniya da ke [[Poland]] a bangaren kasuwanci da Visa. Mabel ya ba da gidan studio na farko a Agegunle; Mallakar ɗan'uwanta John oboh, wanda ya fi ƙarfin linzamin kwamfuta wanda ya kirkiro nau'in Ajegunle a 1991. Taimakon ta ya taimaka wajen ganowa da kuma samar da Daddy Showkey, Daddy Fresh, Baba Fryo, china na Afirka, direbobin danfo da kuma ban mamaki Benji. An ba ta lambar yabo a cikin 2017 ta AJ ga duniya. == Siyasa == Mabel a yanzu haka kakakin jama'a ne na African Democratic Congress (ADC). Ta kasance mace mai neman tsayawa takara a karkashin jam'iyyar African Democratic Congress a zaben gwamnan jihar Edo na 2020 . == Mocsos == Ta kafa Mabel Oboh Center for Save our Stars (MOCSOS), da niyyar kawai ta kula da bukatun masu nishaɗin Najeriya kuma gidauniyar ta taimaka wa Yellow banton, Sadiq Daba, da sauransu == Rayuwar Kai == Tana da yara maza 3 kuma ta auri Michael Ini Udoh. == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Mata]] [[Category:Ƴan Najeriya]] n5wuyuwc1sga1syhrbpiynsxlzny8l6 Asele Woy 0 16100 164489 69572 2022-08-07T16:02:40Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Asele Disep Woy''' (An haife ta ranar 3 ga watan Janairu, 1959). ƴar tseren Nigeria ce. Ta shiga gasar tseren mita 4 × 400 na mata a wasannin bazara na 1980.<ref>https://web.archive.org/web/20200418102418/</ref><ref>https://www.sports-reference.com/olympics/athletes/wo/asele-woy-1.html</ref> == Manazarta == [[Category:Mata a Najeriya]] [[Category:Ƴan tsere a Najeriya]] [[Category:Mata]] 5wvap71hi37cgqz6374onfodumvllre Ayo Omidiran 0 16204 164700 158884 2022-08-08T10:58:36Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Ayo Hulayat Omidiran''', (An haife ta ranar 10 ga watan Nuwamban, 1965). 'yar siyasan [[Ɗan Najeriya|Najeriya]] ce kuma 'yar majalisar tarayya mai wakiltar mazabar tarayya ta Ayedaade/Irewole/Isokan na [[Osun|jihar Osun]]. Ita memba ce ta jam'iyyar [[All Progressives Congress|All Progressive Congress]]. Ta kasance ‘yar asalin Ikire ce a cikin [[Irewole|karamar hukumar Irewole ta]] jihar Osun.<ref>"Hon (Mrs) Ayo Omidiran - The Official Website Of The State Of Osun". Archived from the originalon 2018-07-09. Retrieved 2018-07-03.</ref> == Ilimi == Ta halarci makarantar Ayedaade Grammar School Ikire, a jihar Osun sannan ta samu takardar shedar kammala karatun ta na yankin [[Afirka]] ta Yamma (WAEC) a 1980. Daga nan ta wuce [[Jami'ar Ahmadu Bello|Jami’ar Ahmadu Bello zaria]] sannan ta kammala karatun digiri na farko a fannin Biochemistry a shekarar 1985. == Ayyuka == === Siyasa === Ta tsaya takarar majalisar wakilai ta tarayya mai wakiltar mazabar tarayya ta Ayedaade / Irewole / Isokan a shekarar 2011 kuma tayi nasarar lashe zaben. Ta sake tsayawa takara a shekara ta 2015 kuma an sake zaben ta a karkashin inuwar [[All Progressives Congress|jam’iyyar APC]]. Ta rike mukamai da dama a majalisa ciki har da Mataimakiyar Shugaban, Kwamitin Majalisar kan Wasanni; memba na Kwamitin Majalisar kan Shari'a, Sadarwa, Cikin Gida, Abubuwan Ma'adanai Masu Kauri, Harkokin Mata da Mata a Majalisar.<ref>"National Assembly | Federal Republic of Nigeria". Nass.gov.ng. Archived from the original on 2018-07-03. Retrieved 2018-07-03.</ref> === Gudanar da Wasanni === A shekarar 2002, ta zama memba a Hukumar Kwallon Kafa ta Najeriya kuma ta ci gaba da zama a can har zuwa 2005. Tun daga 2006, ta kasance mamba a kwamitin mata na [[FIFA]] . Ta zama mai mallakar Omidiran Babe, wata kungiyar kwallon kafa ta mata a Osogbo, jihar Osun a shekarar 1997. A 2017, an nada ta shugabar Hukumar Kwallon Kafa ta Mata ta NFF (NFF).<ref>"Akpodonor, Gowon (7 November 2017). "Omidiran's return will stabilize Nigerian women football, says Mabo". Retrieved 3 July 2018.</ref> == Rayuwa == Ta kasance mai sha'awar kwallon kafa. Ta dauki nauyin gasar Kwallan Kafa ta Mazabar Tarayya ta Ayedaade-Irewole-Isokan a farkon shekarar 2018 wacce ta kammala da wasan karshe a Ayedaade High School, Ikire, Jihar Osun.<ref>Anonymous (29 March 2018). "Omidiran football fiesta thrills Osun community". The Guardian Nigeria (online). Retrieved 3 July 2018.</ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Mata]] [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Ƴan Najeriya]] dslaquyv42lhus9n30trhxp5qwer89s Azziad Nasenya 0 16303 164711 70646 2022-08-08T11:10:44Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Azziad Nasenya''' (An haife ta ranar 16 ga watan Yuni, 2000), `yar'wasan kwaikwayo ce daga ƙasar Kenya, mahalicciyar shirye-shiryen telebiji, mai watsa labarai da kuma halin kafofin watsa labaru. An san ta da yawa amatsayin Sarauniyar TikTok ta [[Kenya]]. Tana aiki tun daga 2019. == Rayuwar farko == Haihuwar Mumias, Azziad Nasenya ya girma a Kakamega da [[Nairobi]]. Azziad ta yi karatu a Makarantar Firamare ta Central, Mumias, Cathsam School, Nairobi sannan daga karshe ta yi karatun firamare a Lugulu Girls Boarding Primary School. Daga nan ta tafi makarantar sakandaren 'yan mata ta St. Cecilia Misikhu, Misikhu kuma ta kammala karatun sakandare a 2017. Azziad ta fara wasan kwaikwayo da rawa a kwarewar makaranta a Class 2 (yana da shekara 7) kuma ta ci gaba da yin hakan yayin da yake makarantar sakandare. RAzziad ta yi baitikan waka ne kawai yayin da take makarantar sakandare, tana fafatawa zuwa matakin Nationalasa na Makarantun Kwalejin Koleji na Kenya . A watan Disambar 2017, bayan ta kammala karatunta na sakandare, Azziad ta shiga Kungiyar Masu Ra'ayin zane-zane ta Zuciya a [[Nairobi|Nairobi, Kenya]] . Matsayinta na farko a cikin Rukunin ya kasance matsayin mai tallata rawa a cikin wasan ''Gyara Zuciyata'' a cikin Maris 2018. Tsakanin 2018 da 2019, an jefa Azziad a cikin wasannin kwaikwayo 7 na Zuciya na fasaha. A yayin da take yi wa kungiyar wasa, Azziad ta hadu da manajan ta na yanzu, Peter Kawa, wanda dan wasa ne, darekta, furodusa kuma mai shirya fim. === TikTok === Azziad ta shiga Tiktok ne a cikin watan Agusta 2019 inda ta baje kolin rawa, lebba da wasan kwaikwayo. Asusun ta na TikTok ya fifita wasu daga cikin kalubalen Tiktok kuma an tabbatar da shi a watan Fabrairun 2020, wanda ya ba ta Sarauniyar Gabashin Afirka TikTok. A watan Afrilu na shekarar 2020, bidiyon Azziad yana rawa ga Femi One da Mejja ta waƙar Utawezana ta bazu. === Talabijan === A farkon 2020, an sanya Azziad a matsayin jagorar mata cikin jerin shirye-shiryen TV. Sakamakon yaduwar cutar coronavirus, an jinkirta samarwa. A watan Yunin 2020, Azziad ta fito a matsayin Chichi a cikin Selina Telenovela akan Maisha Magic East ta M-Net da MultiChoice . Ta kuma taka rawa amatsayin Bianca da Fatuma a cikin jerin shirye-shiryen. A watan Yulin 2020, Azziad da Mwaniki Mageria sun dauki bakuncin Concert Nyumbani, wani shiri na Talabijin na bikin jarumai COVID-19. == Fina-finai == {| class="wikitable sortable" !Shekara ! Take ! Matsayi ! Bayanan kula |- | 2019 | Iyaye | 'Yar | Gajeren Fim |- | 2020 | Selina Telenovela | Chichi / Banca / Fatuma | Jerin talabijan |- |- | 2020 | Wakar Nyumbani | Kanta | Mai shiri - Nunin TV |} == Informationarin Bayani == Azziad ta samu bakuncin ''wasan takalmi tare da Azziad'' a ''tasharta'' ta YouTube, inda take binciko labaran da ke bayan takalman baƙunta. A watan Satumbar 2020, an nada Azziad a matsayin Jakadan Duniya na Duniya don yakin Ceton Rayuwarmu . == Haɗin waje == * Azziad Nasenya on IMDb == Manazarta == {{Reflist}} qyg8glh6pjlbv4z666atd8e75lpark8 Azubuike Okechukwu 0 17377 164705 74796 2022-08-08T11:07:32Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Azubuike Godson Okechukwu''' (An haife shi ranar 19 ga watan Afrilu, 1997). ɗan wasan ƙwallon [[Kwallan Kwando|ƙafa ta ƙasar Najeriya]] da ke buga ƙwallo a ƙungiyar clubstanbul Başakşehir ta [[Turkiyya]] a matsayin ɗan wasan tsakiya. == Tashe== An [[Katsina (birni)|haifeshi]] a [[Katsina (birni)|Katsina]], Okechukwu ya bugawa ƙungiyoyin Bayelsa United da Yeni Malatyaspor ƙwallon ƙafa. A ranar 19 ga watan Agusta 2018, Okechukwu ya koma ƙungiyar Pyramids FC ta Premier ta Masar.<ref name="SW">{{Soccerway|azubuike-godson-okechukwu/413706|accessdate=11 March 2019}}</ref><ref name="NFT">{{NFT|63736|accessdate=11 March 2019}}</ref> A watan Janairun 2019, ya koma Çaykur Rizespor a matsayin aro har zuwa karshen kakar wasa ta bana. A ranar 10 ga Yulin 2019, İstanbul Başakşehir ya tabbatar, cewa sun sanya hannu kan Okechukwu kan yarjejeniyar aro na tsawon lokaci. <ref>[https://turkish-football.com/video-basaksehir-dedicate-video-to-teach-teammates-fans-how-to-pronounce-new-transfer-azubuike-okechukwus-name/ Basaksehir Dedicate Video To Teach Teammates & Fans How to Pronounce New Transfer Azubuike Okechukwu’s Name], turkish-football.com, 10 July 2019</ref> Ya lashe gasar ta Turkiyya tare da kulab din. A watan Agusta na 2020, Okechukwu ya sanya hannu kan kwangilar dindindin tare da İstanbul Başakşehir. == Ƙungiyoyin Duniya == Okechukwu ya fara buga wa ƙasar wasa ne a ƙungiyar [[Ƙungiyar ƙwallon ƙafar Najeriya|kwallon kafa ta kasa]] a shekarar 2016, kuma Najeriya ce ta zabe shi a cikin jerin 'yan wasa 35 na wucin gadi da za su buga gasar Olympics ta bazara ta 2016. == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Nijeriya]] [[Category:Ƴan Najeriya]] [[Category:Mutane daga Jihar Katsina]] 4bcshnbq8d8r07hd9fopkgqh63pmt8k 164706 164705 2022-08-08T11:07:56Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Azubuike Godson Okechukwu''' (An haife shi ranar 19 ga watan Afrilu, 1997). ɗan wasan ƙwallon [[Kwallan Kwando|ƙafa ta ƙasar Najeriya]] da ke buga ƙwallo a ƙungiyar clubstanbul Başakşehir ta kasar [[Turkiyya]] a matsayin ɗan wasan tsakiya. == Tashe== An [[Katsina (birni)|haifeshi]] a [[Katsina (birni)|Katsina]], Okechukwu ya bugawa ƙungiyoyin Bayelsa United da Yeni Malatyaspor ƙwallon ƙafa. A ranar 19 ga watan Agusta 2018, Okechukwu ya koma ƙungiyar Pyramids FC ta Premier ta Masar.<ref name="SW">{{Soccerway|azubuike-godson-okechukwu/413706|accessdate=11 March 2019}}</ref><ref name="NFT">{{NFT|63736|accessdate=11 March 2019}}</ref> A watan Janairun 2019, ya koma Çaykur Rizespor a matsayin aro har zuwa karshen kakar wasa ta bana. A ranar 10 ga Yulin 2019, İstanbul Başakşehir ya tabbatar, cewa sun sanya hannu kan Okechukwu kan yarjejeniyar aro na tsawon lokaci. <ref>[https://turkish-football.com/video-basaksehir-dedicate-video-to-teach-teammates-fans-how-to-pronounce-new-transfer-azubuike-okechukwus-name/ Basaksehir Dedicate Video To Teach Teammates & Fans How to Pronounce New Transfer Azubuike Okechukwu’s Name], turkish-football.com, 10 July 2019</ref> Ya lashe gasar ta Turkiyya tare da kulab din. A watan Agusta na 2020, Okechukwu ya sanya hannu kan kwangilar dindindin tare da İstanbul Başakşehir. == Ƙungiyoyin Duniya == Okechukwu ya fara buga wa ƙasar wasa ne a ƙungiyar [[Ƙungiyar ƙwallon ƙafar Najeriya|kwallon kafa ta kasa]] a shekarar 2016, kuma Najeriya ce ta zabe shi a cikin jerin 'yan wasa 35 na wucin gadi da za su buga gasar Olympics ta bazara ta 2016. == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Nijeriya]] [[Category:Ƴan Najeriya]] [[Category:Mutane daga Jihar Katsina]] 7x2d1uv7u139n2wl9qfjf937jmxvtia Salima Pasha 0 18220 164649 77296 2022-08-08T09:40:49Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Salima Mourad''' ko '''Salima Murad''' ( {{Lang-ar|سليمة مراد}} ; {{lrm}} a Fabrairu na shekara ta alif 1905 - zuwa ranar 28 ga watan Janairu shekara ta alif 1974) ya sanannun Iraqi Yahudawa singer da aka kyau da aka sani da sosai girmamawa a cikin duniyar Larabawa . Firayim Ministan Iraki Nuri al-Said ya ba ta sunan " Pasha ". Ummu Kulthum ce ta rada wa Salima a matsayin shahararriyar mawakiyar mata, tun a farkon 1930s. Ta kuma kasance matar shahararren mawaƙin Iraqi kuma ɗan wasan kwaikwayo Nazem Al-Ghazali . Ko da bayan yawancin yahudawan Iraki sun bar Iraki, Salima ta ci gaba da zama a can har zuwa mutuwarta a alif 1974. Duk da farin jinin da wakarta ta yi a kasashen Larabawa{{Ana bukatan hujja|date=March 2019}}, wakar ta kawai ta sami yan mabiya ne a Isra’ila, kamar yadda rediyon Isra’ila da ke aiki da gwamnati ba kasafai yake yin kida da salon larabci ba saboda fifikon jagorancin siyasa ga kidan Yammacin Turai{{Ana bukatan hujja|date=January 2020}} . == Manazarta == == Hanyoyin haɗin waje == * [http://www.dangoor.com/72page42.html] * [http://cjtm.icaap.org/content/20/v20art3.html] kf3rwrqjtkec8nc0ftmq2vdzwbbml0x Niger Delta 0 19939 164510 101816 2022-08-07T16:14:36Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:NigerDeltaStates.png|thumb|375x375px| Taswirar Nijeriya yawan lambobi da ke nuna jihohi galibi ana ɗaukar su wani yanki na yankin Niger Delta: 1. [[Abiya|Abia]], 2. [[Akwa Ibom]], 3. [[Bayelsa]], 4. [[Cross River|Kuros Riba]], 5. [[Delta (jiha)|Delta]], 6. [[Edo]], 7. [[Imo]], 8. [[Ondo (jiha)|Ondo]], 9. [[Rivers|Koguna]]]] [[File:Nigerdelta_NASA.jpg|thumb|384x384px| Duba yankin '''Neja Delta''' daga sararin samaniya (arewa / ƙasa a sama).]] '''Yankin Neja Delta''' ne [[Delta]] na [[Neja (kogi)]] wanda ke zaune a kan Gulf na Guinea na [[Tekun Atalanta|tekun Atlantic]] a [[Najeriya]]. Yawanci ana la'akari da cewa yana cikin jihohin tara kudu maso kudancin Najeriya, wadanda suka hada da: dukkan jihohi shida daga yankin kudu maso kudu, da jiha daya ( [[Ondo (jiha)|Ondo]] ) daga yankin kudu maso yamma da kuma jihohi biyu ( [[Abiya|Abia]] da [[Imo]] ) daga yankin kudu maso gabas na yankin geopolitical zone . A duk jihohin da yankin ya kunsa, [[Cross River|Kuros Riba]] ne kawai ba jihar da ake samar da mai ba. Yankin Neja Delta yanki ne mai matukar yawan jama'a wani lokacin ana kiran shi '''Kogin Mai''' saboda ya taba kasancewa babban mai samar da dabino . Yankin ya kasance Garkuwan Kogin Burtaniya daga shekara ta 1885 har zuwa shekara ta 1893, lokacin da aka fadada shi ya zama Neja-Delta ta kare yankin . Yankin delta yanki ne mai arzikin mai kuma ya kasance cibiyar damuwar duniya dangane da gurbatar yanayi wanda hakan ya haifar da asali daga manyan malalar mai na manyan kamfanoni na kamfanonin mai . == Labarin kasa == Yankin Neja Delta, kamar yadda yanzu gwamnatin Najeriya ta ayyana a hukumance, ya ƙaru sama da {{Convert|70000|km2|sqmi}} kuma ya kai kaso 7.5% na yawan filayen Najeriya. A cikin tarihi da zane-zane, ya ƙunshi [[Bayelsa|Jihohin Bayelsa]], [[Delta (jiha)|Delta]], da [[Rivers|Ribas na yau]] . Amma a 2000, mulkin Obasanjo ya hada da [[Abiya|Abia]], [[Akwa Ibom|Akwa-Ibom]], [[Cross River|Kuros Riba]], [[Edo]], [[Imo]] da [[Ondo (jiha)|Ondo]] a yankin. Yankin Neja Delta, da yankin Kudu maso Kudu (wanda ya kunshi jihohi shida a Neja Delta) bangarori ne daban-daban. Yankin Neja Delta ya raba Gwanin Benin da na Bonny a cikin babban yankin Gulf of Guinea . == Yawan jama'a == Kusan mutane miliyan 31 <ref>CRS Report for Congress, Nigeria: Current Issues. Updated 30 January 2008.</ref> na kabilu sama da guda 40 da suka hada da Bini, Itsekiri, Efik, Esan, Ibibio, Annang, Oron, Ijaw, Igbo, Isoko, Urhobo, Kalabari, [[Yarbawa|Yoruba]], [[Okrika]], Ogoni, Epie-Atissa Mutanen Obolo, suna daga cikin mazauna yankin Neja Delta na siyasa, suna magana game da yaruka daban-daban guda 250. Harshe kungiyoyin magana a yankin Neja Delta sun hada da Ijaw harsuna, Itsekiri harshe, Central Delta harsuna, Edoid harsuna, Yoruboid Harsuna, kuma Igboid harsuna. == Tarihi == === Lokacin mulkin mallaka === Yankin ya kasance Garkuwan Kogin Burtaniya daga shekara ta 1885 har zuwa shekara ta 1893, lokacin da aka fadada shi ya zama Neja-Delta ta kare yankin . Babban yankin Neja Delta daga baya ya zama wani yanki na yankin gabashin Najeriya, wanda ya fara samuwa a cikin shekara ta 1951 (ɗayan yankuna ukun, sannan daga baya ya zama ɗayan yankuna huɗu). Mafi yawan mutanen sun kasance daga yankin mulkin mallaka na Calabar, Itsekiri da Ogoja, na yanzu [[Ogoja]], Itsekiri, Annang, Ibibio, Oron, Efik, Ijaw da Ogoni . Majalisar kasa ta Najeriya da Kamaru (NCNC) ita ce jam'iyya mai mulkin yankin. NCNC daga baya ta zama Taron ofan ƙasa na Citizan ƙasa, bayan da yammacin Kamaru ya yanke shawarar ballewa daga Najeriya. Jam’iyya mai mulki a gabashin Najeriya ba ta nemi hana raba ba har ma ta karfafa shi. Yankin Gabas na lokacin yana da na uku, na huɗu da na biyar mafi yawan ƙabilun ƙasar waɗanda suka haɗa da Igbo, Efik-Ibibio da Ijaw . A shekara ta 1953, tsohuwar yankin gabas ta sami babbar matsala saboda korar farfesa Eyo Ita daga mukamin da kabilar Ibo mafi rinjaye ta tsohon yankin gabas. Ita, mutumin Efik ne daga Calabar, yana daya daga cikin masu kishin kasa na samun ‘yancin kan Najeriya. 'Yan tsirarun yankin, Ibibio, Annang, Efik, Ijaw da [[Ogoja]], sun kasance a bakin gabar kudu maso gabas da kuma yankin delta kuma sun nemi a samar da nasu jihar, Calabar-Ogoja-Rivers (COR). Gwagwarmayar ƙirƙirar ƙasar COR ta ci gaba kuma ta kasance babban batun da ya shafi matsayin 'yan tsiraru a Nijeriya yayin muhawara a Turai game da' yancin kan Najeriya. Sakamakon wannan rikicin, Farfesa Eyo Ita ya bar NCNC ya kafa wata sabuwar kungiyar siyasa da ake kira National Independence Party (NIP) wacce ta kasance daya daga cikin jam’iyyun siyasa biyar na Najeriya da suka samu wakilci a taruka kan Tsarin Mulkin Najeriya da ‘Yancin kai. === Lokacin mulkin mallaka === A shekara ta 1961, wani babban rikicin ya sake faruwa yayin da yankin gabashin kasar na wancan lokacin ya bar kasar Kamaru ta Kudu maso Yammacin yau ta balle daga Najeriya (daga yankin da yanzu yake [[Akwa Ibom|jihohin Akwa Ibom]] da [[Cross River|Kuros Riba]] ) ta hanyar gamsuwa yayin da shugabancin yankin Arewa na wancan lokacin. sun dauki matakan da suka dace domin kiyaye yankin Arewa maso Yammacin Kamaru a cikin Najeriya, a [[Adamawa|jihohin Adamawa]] da [[Taraba|Taraba na yanzu]] . Abinda ya biyo bayan yarda da juna a shekara ta 1961 ya haifar da takaddama tsakanin Kamaru da Najeriya kan karamin yankin [[Bakassi]] . Wani sabon fasalin gwagwarmaya ya ga ayyana Jamhuriyar Niger Delta mai zaman kanta da Isaac Adaka Boro ya yi lokacin mulkin shugaban Najeriya Ironsi, gab da yakin basasar Najeriya. Hakanan kafin yakin basasar Najeriya, an kirkiro Jihar Kudu maso Gabashin Najeriya (wanda kuma ake kira Kudu Maso Gabashin Najeriya ko Yankin Kudu Maso Gabashin Najeriya ), wanda yake da yankin Calabar na mulkin mallaka, da kuma yankin [[Ogoja|Ogoja na]] mulkin mallaka. An kuma kirkiro [[Rivers|jihar Ribas.]] Jihohin kudu maso gabas da kuma jihar Kogi sun zama jihohi biyu don yan tsiraru na tsohuwar yankin gabas, kuma mafi akasarin Igbo na tsoffin yankin gabas suna da jihar da ake kira East Central state. An sauyawa jihar kudu maso gabas suna zuwa jihar Cross River sannan daga baya aka raba ta zuwa jihar Cross River da kuma [[Akwa Ibom|jihar Akwa Ibom]] . Daga baya an raba [[Rivers|jihar Ribas]] zuwa jihar Ribas da [[Bayelsa]] . === Yakin basasar Najeriya === Mutanen yankin gabas sun sha wahala kwarai da gaske kuma sun sami asarar rayuka da yawa a lokacin yakin basasar Najeriya, wanda aka fi sani da yakin Biyafara, wanda yankin gabashin ya ayyana wata kasa mai cin gashin kanta mai suna Biafra wanda daga baya aka ci ta, ta haka ne aka kiyaye ikon mallaka da rashin rarrabuwa. ƙasar Nijeriya, wanda ya haifar da asarar rayuka da yawa. === Rashin tashin hankali === A lokacin kashi na gaba na tsayin daka a yankin Neja Delta, al'ummomin yankin sun bukaci gwamnatin tarayya da ta tabbatar da adalci a muhalli da zamantakewar al'umma, tare da [[Ken Saro-Wiwa|Ken Saro Wiwa]] da kabilar Ogoni a matsayin manyan jigogin wannan bangare na gwagwarmayar. Zanga-zangar mai game da mai ya zama sananne sosai a cikin shekara ta 1990 tare da buga Yarjejeniyar haƙƙin haƙƙin Ogoni. Marasa galihu sun yi zanga-zangar rashin ci gaban tattalin arziki, misali makarantu, hanyoyi masu kyau, da asibitoci, a yankin, duk da dimbin arzikin mai da aka samu. Sun kuma koka game da gurbatar muhalli da lalata musu filaye da kogunan da kamfanonin mai na kasashen waje ke yi. An kama Ken Saro Wiwa tare da wasu masu fafutukar neman mai a karkashin kungiyar 'Movement for the Survival of the Ogoni People (MOSOP)' a karkashin jagorancin Sani Abacha a 1995 Kodayake zanga-zangar ba ta taba yin karfi kamar yadda ta kasance a karkashin Saro-Wiwa ba, har yanzu akwai wani yunkuri na sake fasalin mai dangane da zanga-zangar lumana a yau kamar yadda gwagwarmayar Ogoni ta kasance a matsayin bude ido ta yau ga Al’ummomin yankin. <ref>Strutton, Laine (2015). The New Mobilization from Below: Women's Oil Protests in the Niger Delta, Nigeria (Ph.D.). New York University.</ref> === Rikici na kwanan nan === Abun takaici, gwagwarmayar tayi karfi, kuma halin da ake ciki yanzu ya zama mai gwagwarmaya. Lokacin da damuwar da aka dade ana yi game da rasa ikon mallakar albarkatun kamfanin mai da 'yan kabilar Ijaw suka yi a cikin sanarwar Kaiama a shekara ta 1998, gwamnatin Najeriya ta tura sojoji don mamaye jihohin Bayelsa da Delta. Sojoji sun bude wuta da bindigogi, da hayaki mai sa hawaye, inda suka kashe akalla masu zanga-zanga uku tare da kame wasu ashirin da biyar. Tun daga wannan lokacin, ayyukan 'yan asalin yankin game da matatun mai na kasuwanci da bututun mai a yankin ya karu da yawa da faɗa. Ba da jimawa ba ma'abuta baƙi na [[Shell|kamfanin Shell]], babban kamfani na farko da ke aiki a yankin, mutanen garin da suka fusata suka yi garkuwa da su. Irin waɗannan ayyukan sun haifar da sa hannun gwamnati mafi girma a yankin, da kuma tara sojojin Najeriya da Hukumar Tsaro ta Jiha zuwa yankin, wanda ya haifar da tashin hankali da cin zarafin ɗan adam. A watan Afrilun shekara ta 2006, wani bam ya fashe kusa da matatar mai a yankin Niger Delta, gargadi kan fadada kasar China a yankin. [[MEND|MEND ta]] ce: "Muna so mu gargadi gwamnatin China da kamfanonin ta na mai da su nisanci yankin Neja Delta. Gwamnatin China, ta hanyar saka jari a danyen man da aka sata, tana sanya 'yan kasarta cikin layinmu na wuta. ” An gabatar da shirye-shiryen gwamnati da masu zaman kansu don bunkasa yankin Neja Delta kwanan nan. Wadannan sun hada da Hukumar Raya Yankin Neja Delta (NDDC), wani shiri na gwamnati, da kuma Development Initiative (DEVIN), wata kungiya mai zaman kanta wacce ba ta gwamnati ba (NGO) da ke Fatakwal a yankin Neja Delta. Kamfanin Uz da Uz Transnational, wani kamfani mai karfin gwiwa ga yankin Neja Delta, ya bullo da hanyoyin bunkasa talakawa a yankin Neja Delta, musamman a jihar Ribas. A watan Satumban shekara ta 2008, kungiyar MEND ta fitar da wata sanarwa da ke shelar cewa mayakansu sun kaddamar da "yakin mai" a duk yankin Neja Delta kan duka, bututun mai da wuraren samar da mai, da sojojin Najeriya da ke ba su kariya. Duka MEND da Gwamnatin Najeriya suna ikirarin yiwa juna mummunan rauni. A watan Agustan shekara ta 2009, gwamnatin Nijeriya ta yi afuwa ga mayakan; da yawa daga cikin mayakan sun mika makamansu daga baya domin neman afuwar shugaban kasa, shirin gyara rayuwa, da ilimi. == Kananan yankuna == === Yankin Neja Delta === Yammacin Neja Delta ya ƙunshi ɓangaren yamma na yankin Kudu Maso Kudancin Najeriya da ke gabar teku wanda ya haɗa da [[Delta (jiha)|Delta]], da kuma ɓangarorin kudu na ƙarshen [[Edo]], da [[Ondo (jiha)|Ondo]] . Yankin Neja Delta na yamma (ko na Arewacin) yanki ne mai bambancin addini tare da kabilu da dama wadanda suka hada da Itsekiri, Urhobo, Isoko, Ijaw (ko Izon) da kungiyoyin Ukwuani a jihar Delta wadanda ake daukar su a matsayin karamar kungiyar kabilun Ibo; da Bini, Esan, Auchi, Esako, na baka, igara da kuma Afenmai a jihar Edo; da Yarbawan Ilaje a Jihar Ondo. Abin da suka dogara da shi ya ta'allaka ne akan kamun kifi da [[noma]] . Tarihi ya nuna cewa Yammacin Nijar na karkashin ikon shugabannin manyan ƙabilu huɗu na Itsekiri, Isoko, Ijaw, da Urhobo waɗanda dole ne gwamnatin Burtaniya ta sanya hannu a kan "Yarjejeniyar Kariya" a cikin ƙirƙirar su ta "Protectorates" wanda daga baya ya zama kudancin Najeriya. === Yankin Neja Delta === Yankin Neja Delta na tsakiya ya kunshi yankin Kudu maso Kudancin Najeriya da ke gabar teku wanda ya hada da [[Bayelsa]], [[:Category:Koguna|Ribas]], [[Abiya|Abia]] da [[Imo]] . Yankin Neja Delta ta Tsakiya tana da Ijaw (gami da Nembe-Brass, Ogbia, mutanen Kalabari, Ibani na Opobo & Bonny, Abua, [[Okrika]], Engenni da Andoni), mutanen Ogoni (Khana, Gokana, Tai da Eleme), Etche, Egbema, Omuma, Ogba, Ikwerre, Ndoni, Ekpeye da Ndoki a jihar Ribas, jihar Abia da jihar Imo, wadanda ake musu kallon kananan kabilun Ibo. === Yankin Neja Delta === Gabashin Neja Delta ya kunshi jihar [[Cross River|Kuros Riba]] da [[Akwa Ibom]] . == Man Najeriya == Najeriya ta zama kasar da ta fi kowacce kasa arzikin Afirka ta Yamma. Kimanin {{Convert|2|Moilbbl|m3}} ana fitar da rana a yankin Niger Delta. An kiyasta cewa ganga biliyan 38 na danyen mai har yanzu yana zaune a karkashin yankin ne daga farkon shekara ta 2012. Ayyukan mai na farko a yankin sun fara ne a cikin shekara ta 1950 kuma manyan kamfanoni ne suka gudanar da su, waɗanda suka ba Nijeriya albarkatun fasaha da na kuɗi masu mahimmanci don hako mai. Tun daga shekara ta 1975, yankin ya samar da sama da kashi 75% na kudaden shigar Najeriya zuwa kasashen waje. {{Ana bukatan hujja|date=May 2009}} Tare da man fetur da kuma iskar gas hakar dauki kashi "97% na Najeriya ta kasashen waje musayar kudaden shiga". <ref>''Nigeria: Petroleum Pollution and Poverty in the Niger Delta''. United Kingdom: Amnesty International Publications International Secretariat, 2009, p. 10.</ref> Da yawa daga cikin iskar gas cirewa a rijiyoyin man fetur a Delta ne nan da nan ya ƙone, ko flared, a cikin iska a wani kudi na kimanin miliyan 70 m³per rana. Wannan yayi dai-dai da kashi 41% na amfani da iskar gas na Afirka kuma shine mafi girman tushen samar da iskar gas mai guba a duniya.{{Ana bukatan hujja|date=October 2013}} A shekara ta 2003, kimanin kashi 99% na yawan iskar gas ya tashi a yankin Neja Delta, koda yake wannan darajar ta fadi zuwa 11% a shekara ta 2010. (Duba kuma adadin gas ). Babban kamfani mai rajin iskar gas shine Shell Petroleum Debelopment Company of Nigeria Ltd, haɗin gwiwa wanda mafi yawan mallakin gwamnatin Najeriya ne. A Najeriya, "... duk da ka'idojin da aka bullo da su shekaru 20 da suka gabata don hana yin hakan, yawancin gas din da ke hade da shi yana da iska, yana haifar da gurbacewar gida kuma yana taimakawa ga canjin yanayi." Lalacewar muhalli da ke da alaƙa da masana'antu da kuma rashin rabon arzikin mai sun kasance tushe da / ko mabuɗan abubuwan da ke haifar da rikice-rikicen muhalli da rikice-rikicen ƙabilanci a yankin, gami da ayyukan 'yan daba na baya-bayan nan da forungiyar ta [[MEND|manaddamar da Neja Delta]] (MEND). A watan Satumbar 2012 kamfanin Eland Oil &amp;amp; Gas ya sayi ribar kashi 45% na OML 40, tare da takwaransa Starcrest Energy Nigeria Limited, daga Kamfanin Shell. Suna da niyyar ba da kayan aikin da suke ciki sannan su sake gina rijiyoyin da ke yanzu don sake fara hakar su a kan farashin da ya kai {{Convert|2500|oilbbl|m3}} na mai a kowace rana tare da niyyar habaka yawan kayan da ake samarwa zuwa {{Convert|50,000|oilbbl|m3}} na mai kowace rana a cikin shekaru hudu. === Tushen kudaden shiga na mai === Raba kudaden shigar mai ya kasance abin tattaunawa tun kafin Najeriya ta samu 'yencin kai. Wurare sun banbanta daga kusan 50%, saboda babban matakin Jamhuriya ta farko na ikon cin gashin kai, kuma ƙasa da 10% yayin mulkin kama karya na soja. Wannan teburin da ke ƙasa. {| class="wikitable" |+Tsarin raba kudaden shiga na mai ! Shekara ! Tarayya ! Jiha * ! Na gari ! Ayyuka na Musamman ! Fassara Tsarin ** |- | 1958 | 40% | 60% | 0% | 0% | 50% |- | 1968 | 80% | 20% | 0% | 0% | 10% |- | 1977 | 75% | 22% | 3% | 0% | 10% |- | 1982 | 55% | 32.5% | 10% | 2.5% | 10% |- | 1989 | 50% | 24% | 15% | 11% | 10% |- | 1995 | 48.5% | 24% | 20% | 7.5% | 13% |- | 2001 | 48.5% | 24% | 20% | 7.5% | 13% |- |} ''* Rabe-raben jihar an kafa su ne bisa ka'idoji 5: daidaito (daidai wa daida a kowace jiha), yawan jama'a, ci gaban jama'a, yawan filaye, da samar da kudaden shiga.'' ''** Tsarin samarda kayan yana nuni da kaso mai tsoka na jihohin dake samar da mai daga haraji akan mai da sauran albarkatun kasa da ake samarwa a jihar.'' [http://info.worldbank.org/etools/docs/library/5783/State_and_Governance_Nigeria.htm Rahoton Bankin Duniya] == Mai jarida == Fim din ''Sweet Crude'', wanda aka fara shi a watan Afrilu na shekara ta 2009 a bikin baje kolin fina-finai cikakke, ya ba da labarin Neja Delta ta Najeriya. == Al'amuran muhalli == Illar mai a cikin lamuran yankuna Neja Delta masu rauni da muhalli sun yi yawa. 'Yan asalin ƙasar ba su ga komai ba in har suka sami cigaba a rayuwarsu yayin da suke fama da mummunar lahani ga muhallinsu. Dangane da alkalumman gwamnatin tarayyar Nijeriya, an samu malalar mai sama da 7,000 tsakanin shekara ta 1970 zuwa shekara ta 2000. An kiyasta cewa tsabtace yankin, gami da sake maido da dausayi, kogunan ruwa, wuraren kamun kifi da mangwaro, na iya ɗaukar shekaru 25. == Duba kuma == == Manazarta == {{reflist}} == Majiya == * [https://web.archive.org/web/20090805174150/http://nigerdeltavine.com/ Neja Delta-Taskar Labarai, Tattaunawa, Labari, Tattaunawa daga 1999 zuwa Yau] * ''Shari'ar Tarayyar Ibibio 1928-1937'' . Wanda Litinin Efiong Noah ta shirya. Kamfanin Kasuwanci na Zamani Ltd, Uyo. * Urhobo Tarihin Tarihi (4 Agusta 2003). Kungiyar Tarihin Urhobo Ta Amsa Da'awar Itsekiri Akan Garin Wari da Yammacin Neja Delta. * [https://www.theguardian.com/world/2010/may/30/oil-spills-nigeria-niger-delta-shell/ "Wahalar da Najeriya ke ciki na dusar da malalar mai.] [https://www.theguardian.com/world/2010/may/30/oil-spills-nigeria-niger-delta-shell/ Amurka da Turai sun yi biris da shi "] == Hanyoyin haɗin waje == * [http://ngm.nationalgeographic.com/2007/02/nigerian-oil/oneill-text Mujallar National Geographic: "La'anar Bakar Zinare, Fata, da cin amana a kan Neja Delta"] - ''fitowar Fabrairu 2007'' . * [http://nigerdeltaforum.com/index.php/topic,158.0.html, Nigerdeltaforum.com: dandali kan yankin Neja Delta da jama'arta] * Hukumar Raya Yankin Neja-Delta, [https://web.archive.org/web/20051025160835/http://www.nddconline.org/The_Niger_Delta/ Neja Delta: Takaitaccen Tarihi] * Americanungiyar Amurka don Ci gaban Kimiyya, [https://web.archive.org/web/20051119105233/http://www.aaas.org/international/ssd/nigerdelta/ Neja Delta] * [http://www.eraction.org/ Aikin Kare Muhalli] * [http://www.my-nigeria.com/?tag=niger-delta Labarai kan yankin Neja Delta] {{Authority control}} [[Category:Kogunan Najeriya]] [[Category:Koguna]] [[Category:Pages with unreviewed translations]] 2u4aujx3per36skq1xcfe8i1yz9ahsr Mutanen Ijaw 0 20121 164482 88194 2022-08-07T15:57:09Z Uncle Bash007 9891 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Mutanen Ijaw''' '''(waɗanda kuma ƙananan''' ƙungiyoyi suka sani "Ijo" ko " '''Izon''' ") mutane ne a [[Niger Delta|yankin Niger Delta]] a [[Najeriya]], suna zaune ne a jihohin [[Akwa Ibom]], [[Bayelsa]] (asalin Kasar su ta asali), [[Delta (jiha)|Delta]], [[Edo]], [[Ondo (jiha)|Ondo]], da kuma [[Rivers|jihar Ribas]]. Yawancinsu ana samun su masunta ne a sansanoni har zuwa yammacin [[Saliyo]] har zuwa [[Gabon]] . Adadin mutanen Ijaws ya banbanta matuka, miliyan 3.7. Sun daɗe suna rayuwa a wurare kusa da yawancin hanyoyin kasuwancin teku, kuma suna da alaƙa da sauran yankuna a sanadiyyar kasuwanci tun farkon ƙarni na 15.<ref name="Oxford 2010" /><ref>{{Cite web |title=Ijo People – Ijo Information |url=http://www.uiowa.edu/~africart/toc/people/Ijo.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20060206090831/http://www.uiowa.edu/~africart/toc/people/Ijo.html |archive-date=February 6, 2006 |access-date=April 15, 2006 |website=Arts & Life in Africa Online}}</ref> == Harshe == [[File:IjawHistory.jpeg|thumb|240x240px| Taswirar da ke nuna yankin Ijaw (Ijo) a Najeriya]] Ijaw suna magana ne da yarukan Niger-Congo masu alaƙa da tara, dukansu na reshen Ijoid na itacen Niger-Congo. Bangaren farko tsakanin yarukan Ijo shine tsakanin Gabas Ijo da Yammacin Ijo, mafi mahimmancin tsoffin rukunin harsunan shine Izon, wanda kusan mutane miliyan biyar ke magana dashi. Akwai manyan rukuni biyu na yaren Izon. Na farko, wanda ake kira da Yammacin ko Izon (Ijaw) ya ƙunshi masu magana da Yammacin Ijaw: Tuomo Clan, Egbema, Ekeremor, Sagbama (Mein), Bassan, Apoi, Arogbo, Boma (Bumo), Kabo (Kabuowei), Ogboin, Tarakiri, da Kolokuma-Opokuma.{{Ana bukatan hujja|date=December 2008}} Yarukan Nembe, Brass da Akassa (Akaha) suna wakiltar Kudu maso gabashin Ijo (Izon). Yarukan Buseni da Okordia ana daukar su Inland Ijo.<ref>{{Cite web |title=Our Story |url=https://www.ipobinusa.org/ourstory |access-date=2019-06-28 |website=Indigenous People of Biafra USA}}</ref> Sauran manyan rukunin yaren Ijaw sune Kalabari. Ana ɗaukar Kalabari a matsayin yare na Ijaw na Gabas amma kalmar "Ijaw ta Gabas" ba ita ce sabawa doka ba. Kalabari sunan daya daga cikin kabilun Ijaw ne da ke zaune a gabashin yankin Neja-Delta (Abonnema, Buguma, Bakana, Degema da sauransu) wadanda suka kafa wata kungiya a jihar Ribas, Sauran kabilun Ijaw na "Gabas" su ne Abua, Andoni, [[Okrika]], Ibani (yan asalin Bonny, Finima da Opobo), da Nkoroo . Makwabta ne ga mutanen Kalabari a cikin [[Rivers|jihar Ribas ta yanzu]], [[Najeriya]] . Sauran ƙungiyoyin masu alaƙa da Ijaw waɗanda suke da yarurruka daban daban amma dangi na kud da kud, alakar gargajiya da yankuna tare da sauran Ijaw sune Epie-Atissa, Engenni (wanda ake kira da ggɛnè), da Degema (wanda ake kira Udekama ko Udekaama). <ref>Kari 2004</ref> [[Ogbia|Dangin Ogbia]], da mazaunan Bukuma da Abuloma ( [[Yaren Obulom|Obulom]] ). == Ƙabilu == Ƙabilar Ijaw ta ƙunshi dangogin dangi 51. Kasancewa daga cikin wadannan dangin ya dogara ne da layin dangi, al'adun gargajiya da na addini, da kuma tarbiyya.<ref name="Oxford 2010">{{Cite book |last1=Appiah |first1=Anthony |url=https://books.google.com/books?id=A0XNvklcqbwC&q=ijaw+population&pg=PA596 |title=Encyclopedia of Africa |last2=Gates |first2=Henry Louis |date=2010 |publisher=Oxford University Press |isbn=9780195337709 |pages=596}}</ref> {| class="wikitable" ! style="width:120px;" |Name ! style="width:120px;" |State ! style="width:120px;" |Alternate Names |- |'''Abua''' |[[Rivers]] | |- |'''Akassa''' |[[Bayelsa]] |Akaha, Akasa |- |'''Andoni''' |[[Rivers]]/[[Akwa Ibom]] |Obolo |- |'''Apoi (Eastern)''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Apoi (Western)''' |[[Ondo (jiha)|Ondo]] | |- |'''Arogbo''' |[[Ondo (jiha)|Ondo]] | |- |'''Bassan''' |[[Bayelsa]] |Basan |- |'''Bille''' |[[Rivers]] |Bile, Bili |- |'''Bumo''' |[[Bayelsa]] |Boma, Bomo |- |'''Bonny''' |[[Rivers]] |Ibani, Ubani |- |'''Buseni''' |[[Bayelsa]] |Biseni |- |'''Egbema''' |[[Delta (jiha)|Delta]]/[[Edo]] | |- |'''Operemor''' |[[Delta (jiha)|Delta]]/[[Bayelsa]] |Operemor, Ekeremo,Ojobo |- |'''Ekpetiama''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Engenni''' |[[Rivers]] |Ngeni |- |'''Epie-Atissa''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Furupagha''' |[[Edo]]/ [[Ondo (jiha)|Ondo]] | |- |'''Gbaramatu''' |[[Delta (jiha)|Delta]] |Gbaramatu |- |'''Gbaran''' |[[Bayelsa]] |Gbarain |- |'''Iduwini''' |[[Bayelsa]]/[[Delta (jiha)|Delta]] | |- |'''Isaba''' |[[Delta (jiha)|Delta]] | |- |'''Kabo''' |[[Delta (jiha)|Delta]] |Kabowei, Kabou |- |'''Kalabari''' |[[Rivers]] | |- |- |'''Ke''' |[[Rivers]] |Obiansoama, Kenan City |- |'''Kolokuma''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Kou''' |[[Bayelsa]] | |- |'''[[Kula tribe (Nigeria)|Kula]]''' |[[Rivers State|Rivers]] | |- |'''Kumbo''' |[[Delta (jiha)|Delta]] |Kumbowei |- |'''Mein''' |[[Delta (jiha)|Delta]]/[[Bayelsa]] | |- |'''Nembe''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Nkoro''' |[[Rivers]] |Kala Kirika |- |'''Obotebe''' |[[Delta (jiha)|Delta]] | |- |'''Odimodi''' |[[Delta (jiha)|Delta]] | |- |'''Ogbe''' |[[Delta (jiha)|Delta]] |Ogbe-Ijoh |- |'''Ogbia''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Ogboin''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Ogulagha''' |[[Delta (jiha)|Delta]] |Ogula |- |'''Okordia''' |[[Bayelsa]] |Okodia, Akita |- |'''[[Okrika]]''' |[[Rivers]] |Wakirike |- |'''Olodiama (East)''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Olodiama (West)''' |[[Edo]] | |- |'''Opobo''' |[[Rivers]] | |- |'''[[Kolokuma/Opokuma|Opokuma]]''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Oporoma''' |[[Bayelsa]] |Oporomo |- |'''Oruma''' |[[Bayelsa]] |Tugbene |- |'''Oyakiri''' |[[Bayelsa]] |Beni |- |'''Seimbiri''' |[[Delta (jiha)|Delta]] | |- |'''Tarakiri (East)''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Tarakiri (West)''' |[[Delta (jiha)|Delta]] | |- |'''Tungbo''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Tuomo''' |[[Delta (jiha)|Delta]] / [[Bayelsa]] | T.T Clan |- |'''Ukomu''' |[[Edo]] | |- |'''Zarama''' |[[Bayelsa]] | |- |'''Anindokarie Kingdom''' |[[Anambra]] |Ndoki |} == Ayyukan gargajiya == [[File:IjoMask1.jpg|thumb|332x332px| Wani abin rufe fuska na Ijaw]] Ijaws na datya daga cikin mutanen Najeriya na farko da suka fara cudanya da Turawan Yamma, kuma sun kasance masu fafutuka ta cinikin bayi tsakanin Turawa masu ziyara da al'umman cikin gida, musamman a zamanin da aka gano quinine, lokacin da Afirka ta Yamma. har yanzu ana kiranta da "Makabartar Farin Mutum" saboda kasancewar [[Cutar zazzaɓin cizon sauro|cutar zazzabin cizon sauro]] . Wasu daga cikin layin dangin dangi da suka samo asali tsakanin Ijaws sun haɓaka zuwa manyan kamfanoni waɗanda aka san su da "gidaje"; kowane gida yana da zaɓaɓɓen shugaba da kuma jiragen ruwa na jiragen ruwa don amfani da su wajen kare kasuwanci da yaƙi da abokan hamayya. Sauran sana'o'in da suka fi yawa a tsakanin 'yan kabilar Ijaws sun kasance masunta da noma. Kasancewar mu mutane ne na tekun, Ijawa da yawa sun kasance cikin aikin jigilar jigilar kayayyaki a farkon da tsakiyar karni na 20 (kafin samun yancin kan Najeriya). Tare da fara binciken mai da iskar gas a yankin su, wasu suna aiki a wannan ɓangaren. Sauran manyan sana'o'in suna cikin ma'aikatun gwamnati na jihohin [[Bayelsa]] da [[:Category:Koguna|Ribas]] inda suka fi yawa. Yankunan Gwamnatin Jiha wadanda suka dauki nauyin karatun kasashen waje a cikin shekarun 1970 da 1980 sun kuma haifar da kasancewar kwararrun kwararrun Ijaw a Turai da Arewacin Amurka (waɗanda ake kira Ijaw yan kasashen waje). Wani abin da ke taimakawa ga wannan jirgi na ɗan adam shi ne mummunan talaucin da ake fama da shi a ƙasarsu ta [[Niger Delta|Neja Delta]], sakamakon rashin kulawa da gwamnatin Nijeriya da kamfanonin mai ke yi shekaru da dama duk da ci gaba da haƙo man fetur a wannan yankin tun daga shekarun 1950.<ref>{{Cite book |last=Gedicks |first=Al |url=https://archive.org/details/resourcerebelsna00alge |title=Resource Rebels: Native Challenges to Mining and Oil Corporations |date=2001 |publisher=South End Press |isbn=9780896086401 |pages=[https://archive.org/details/resourcerebelsna00alge/page/50 50] |quote=ijaw million. |url-access=registration}}</ref> == Rayuwa == A Ijaw mutane ne masu rayuwa ta kama kifi suna goyon bayan da noma Paddy - [[shinkafa]], plantains, [[Rogo]], [[Doya|yams]], cocoyams, [[ayaba]] da sauran kayan lambu, kazalika da wurare masu zafi da 'ya'yan itatuwa kamar [[Gweba|guava]], [[Mangoro|mangoes]] da pineapples . da ciniki. Smoke-bushe kifi, katako, dabino mai da dabino kernels ake sarrafa don fitarwa. Yayin da wasu dangi (wadanda suke gabas - Akassa, [[Nembe]], Kalabari, [[Okrika]] da Bonny ) suke da sarakuna masu karfi da kuma rarrabuwar al'umma, ana jin cewa sauran dangi ba su da wata kungiyar hadin kai har zuwa lokacin da Turawan Ingila suka zo. Koyaya, saboda tasirin masarautar da ke makwabtaka da kowane yanki na yankin [[Niger Delta|Neja Delta]] har ila yau yana da shugabanni da gwamnatoci a matakin kauye. Ana kammala aure ne ta hanyar biyan kuɗin sadakin amarya, wanda ke ƙara girma idan amaryar ta kasance daga wani kauye (don biyan diyyar wannan kauye na 'ya'yanta). Bukukuwan jana'iza, musamman ga waɗanda suka tara dukiya da girmamawa, galibi abin ban mamaki ne. Ayyukan addini na gargajiya sun kasance a kusa da "Ruhun ruwa" a cikin kogin Neja, kuma don girmama magabata . == Addini da al'adu == Duk da cewa yanzu Ijaw mabiya [[Kirista|addinin kirista ne]] (65% suna ikirarin su ne), tare da Katolika na Roman Katolika, Anglikan da Pentikostal sune ire-iren Kiristanci da suka fi yawa a tsakanin su, amma kuma sun bayyana al'adun gargajiya na gargajiya da nasu. Bautar kakanni tana da muhimmiyar rawa a addinin gargajiya na Ijaw, yayin da ruhun ruhohi, wanda aka fi sani da ''Owuamapu ya'' shahara sosai a cikin yankin Ijaw. Bugu da kari, Ijaw suna yin wani sihiri da ake kira ''Igbadai'', wanda a kwanan nan ake yiwa mutanen da suka mutu tambayoyi kan musabbabin mutuwarsu. Akidun addinan Ijaw sun yarda cewa ruhohin ruwa kamar mutane suke da samun ƙarfi da gazawarsu, kuma mutane suna zama tare da ruhohin ruwa kafin a haifesu. Matsayin addua a tsarin imani na gargajiya na Ijaw shine kula da rayuwa cikin kyawawan ruhohin ruwansu wanda suka zauna tsakanin su kafin a haife su cikin wannan duniyar, kuma kowace shekara Ijaw suna gudanar da bukukuwa don girmama ruhohin da ke tsawan kwanaki. . Babban abin da ke cikin bikin shi ne rawar kwalliya, inda maza ke sanye da kayan aiki masu kyau da maski wanda aka sassaka rawa suna ta rawa don buga ganguna da kuma nuna tasirin ruhun ruwa ta hanyar inganci da tsananin rawar su. Musamman masu ban mamaki masu daukar hoto ana daukar su don kasancewa a hannun wasu ruhohin da suke rawa a madadin su. A Ijaw suna kuma aka sani gudanar da aiki na al'ada acculturation ( enculturation ), inda wani mutum daga wani daban-daban, da alaqa kungiyar shigarsu ayyukan hajji zama Ijaw. Misalin wannan shi ne Jaja na Opobo, bawan Ibo wanda ya tashi ya zama babban sarki Ibani a cikin karni na 19. Hakanan akwai wasu adadi kalilan na waɗanda suka musulunta, wadanda suka fi shahara shi ne wanda ya kafa kungiyar Delta Delta Volunteer Force, [[Asari-Dokubo|Mujahid Dokubo-Asari]] . Jeremiah Omoto Fufeyin da Edwin K. Clarke sun fito ne daga kabilar Ijaw. Sauran fitattun shugabanni daga ƙabilar Ijaw sun hada da tsohon shugaban ƙasar Najeriya, [[Goodluck Jonathan]] da Heineken Lokpobiri da sauransu. == Kwastomomin abinci == Kamar yawancin kabilun Najeriya, Ijaws suna da abinci na gida da yawa wadanda basu yadu a Najeriya ba. Yawancin waɗannan abinci sun haɗa da kifi da sauran kayan cin abinci. Wasu daga cikin waɗannan abincin sune: * '''Polofiyai - Miya ce''' mai arziki wacce aka yi ta da dawa da kuma dabino * '''Kekefiyai - Tukunya ce da''' aka yi da yankakken baƙin kore (kifi), kifi, sauran abincin kifi ko [[Nama|naman]] [[Wasa|farauta]] (" bushmeat ") da man dabino * '''Soyayyen ko gasasshen kifi da plantain''' - Kifin da aka soya shi a cikin man dabino aka yi amfani da shi da soyayyen plantain * '''Gbe''' - Gwargwadon ƙwaro na raffia-dabino wanda aka ci ɗanyensa, bushe shi, soyayyen a cikin man gyada ko aka ɗauka a cikin man dabino * '''Kalabari "girbin-teku" fulo''' - Miyar tataccen miya ko abincin da aka dafa tare da foofoo, shinkafa ko dawa * '''Owafiya (Gidan Wake)''' - Tuwon tuya da aka yi da [[wake]], man dabino, kifi ko naman daji, Yam ko Plantain. Sannan a ɗauke da rogon da aka sarrafa ko sitaci. * '''Miyar Geisha''' - Wannan irin kayan miyan da aka dafa ne daga kifin geisha; ana yin sa da barkono, gishiri, ruwa sannan a tafasa shi na tsawan wasu mintuna. * '''Opuru-fulou''' - Wanda kuma ake kira da miyar laushi, wacce aka shirya musamman da prawn, Ogbono ( Irvingia gabonensis tsaba ), busasshen kifi, gishirin tebur, kifin kifi, albasa, ɗanyen barkono, da jan man dabino. * '''Onunu - wanda aka yi da andwar daɗawa da boiledan itacen ɓauren''' bishiyoyi da aka dafa shi. Okrikans galibi suna jin daɗinsa * '''Kiri-igina''' - An shirya ba tare da dafa wuta a kan Ogbono ba ( Irvingia gabonensis tsaba ), busasshen kifi, gishirin tebur, kifin kifi. * '''Ignabeni - Miyar ruwa ce wacce aka shiryata da yama''' ko plantain wanda aka hada da ganyen teabush, barkono, naman akuya, da kifi. == Asalin ƙabila == Da shirya zuwa dama sako-sako da gungu na kauyuka ( confederacies ) wanda hadin guiwa don kare kansu bare, Ijaw ƙara duba kansu kamar yadda na ga guda jiwuwa al'umma, ciri daidai da dangantaka da harshen da al'adu. Wannan halayyar an karfafa ta da yawa daga abin da ake ganin gurbacewar muhalli ne wadanda suka hada da amfani da mai a yankin Neja Delta wanda 'yan kabilar Ijaw ke kira gida, da kuma tsarin raba kudaden shiga da Gwamnatin Tarayyar Najeriya da ake kallo. ta Ijaw a matsayin rashin adalci. Abin da ya haifar da korafin ya haifar da rikice-rikice da dama da manyan hukumomin Tarayyar Najeriya, ciki har da sace-sacen mutane kuma a yayin da aka rasa rayuka da dama. Mutanen Ijaw suna da juriya da girman kai. Tun da daɗewa bayan zamanin mulkin mallaka, mutanen Ijaw sun yi balaguro ta jiragen ruwa da kwale-kwale zuwa Kamaru, Ghana da wasu ƙasashen Afirka ta Yamma. Sunyi tafiya zuwa Kogin Niger daga Kogin Nun.<ref>{{Cite book|url=https://books.google.com/books?id=bkRn6pl2fcwC&q=ijaw+13+million&pg=PA55|title=The Marketing of Rebellion: Insurgents, Media, and International Activism|last=Bob|first=Clifford|date=2005-06-06|publisher=Cambridge University Press|isbn=9780521607865|pages=55|language=en}}</ref> == Rikicin Ijaw-Itsekiri == Ɗaya daga cikin rikice-rikicen ƙabilanci daga bangaren Ijaw shi ne karuwar adadi da tsananin rikici tsakanin tsagerun Ijaw da waɗanda suka fito daga garin Itsekiri, musamman a garin [[Warri]] . Mummunan rikice-rikice sun girgiza yankin Kudu maso Kudu, musamman a Jihar Delta, inda kashe-kashen ƙabilanci ya yi sanadiyyar mutuwar bangarorin biyu. A watan Yulin 2013, ‘yan sandan yankin sun gano gawarwakin mutane 13 na Itsekiris da Ijaws suka kashe, kan takaddama a kan dan takarar shugaban karamar hukumar. Yawancin kauyukan Itsekiri, da suka hada da Gbokoda, Udo, Ajamita, Obaghoro da Ayerode-Zion da ke kusa da kogin Benin, sun kone yayin da wasu Itsekiris da dama suka rasa rayukansu. == Rikicin mai == Taron Dukan Matasan Ijaw na Disamba 1998 ya faɗiɗa gwagwarmaya tare da kafa Movementungiyar Matasan Ijaw (IYM) da kuma bayar da sanarwar Kaiama . A ciki, damuwar da aka dade ana yi a Ijaw game da rasa ikon mallakar mahaifarsu da rayukansu ga kamfanonin mai sun kasance tare da sadaukar da kai tsaye. A cikin sanarwar, da kuma a wata wasika ga kamfanonin, Ijaws sun yi kira ga kamfanonin mai su dakatar da ayyukansu kuma su fice daga yankin Ijaw. IYM ta yi alkawarin “gwagwarmaya cikin lumana don‘ yanci, cin gashin kai da adalci na muhalli, ”kuma sun shirya kamfen na biki, addu’a, da aiki kai tsaye‘ Canjin Canjin Yanayi ’daga 28 ga Disamba, 1998. A watan Disambar 1998, jiragen ruwan yaki guda biyu da sojojin Najeriya dubu 10 zuwa 15,000 suka mamaye jihohin Bayelsa da Delta yayin da kungiyar Ijaw Youth Movement (IYM) ke shirin yin canjin yanayi. Sojoji da ke shiga babban birnin jihar Bayelsa na Yenagoa sun sanar da cewa sun zo ne domin su far wa matasan da ke kokarin tsayar da kamfanonin mai. A safiyar ranar 30 ga Disamba, 1998, matasa dubu biyu suka yi aiki a cikin Yenagoa, sanye da baƙar fata, suna waƙa da rawa. Sojoji sun bude wuta da bindigogi, da bindigogi, da hayaki mai sa hawaye, inda suka kashe akalla masu zanga-zanga uku tare da kame wasu ashirin da biyar. Bayan wata zanga-zangar neman a saki wadanda aka tsare sojoji sun juya baya, an sake kashe wasu masu zanga-zangar uku. An kona shugaban 'yan tawayen Yenagoa - Cif Oweikuro Ibe- da ransa a gidansa da ke 28 ga Disamba, 1998. Daga cikin danginsa da suka tsere daga harabar kafin a gama lalata shi har da dansa, Desmond Ibe. Sojoji sun ayyana dokar ta baci a duk fadin jihar Bayelsa, sun sanya dokar hana fita zuwa wayewar gari, da kuma hana tarurruka. A shingen shingen sojoji, an buge mazaunan yankin da ƙarfi ko tsare su. Da dare, sojoji sun mamaye gidajen mutane, suna tsoratar da mazauna garin da duka da mata da 'yan mata da fyaɗe. A ranar 4 ga Janairu, 1999 kimanin sojoji dari daga sansanin soja da ke [[Chevron]] ’s Escravos sun kai hari kan Opia da Ikiyan, al’ummomin Ijaw biyu a Jihar Delta. Bright Pablogba, shugaban gargajiyar Ikiyan, wanda ya zo kogin don tattaunawa da sojoji, an harbe shi tare da yarinya 'yar shekara bakwai da kuma wasu da dama. Daga cikin kimanin mutane 1,000 da ke zaune a kauyukan biyu, an gano mutane hudu sun mutu kuma sittin da biyu sun bata wasu watanni bayan harin. Haka nan sojoji suka banka wa kauyukan wuta, suka lalata kwale-kwale da kayayyakin kamun kifi, suka kashe dabbobi, suka lalata majami'u da wuraren bautar addini. Duk da haka, Canjin Canjin Yanayi ya ci gaba, kuma ya katse samar da mai a Nijeriya ta hanyar yawancin 1999 ta hanyar kashe bawuloli ta yankin Ijaw. Dangane da babban rikici tsakanin Ijaw da Gwamnatin Tarayyar Najeriya (da ‘yan sanda da sojoji), sojoji sun aiwatar da kisan gillar Odi, inda suka kashe da yawa idan ba daruruwan Ijawa ba. Ayyukan baya-bayan nan da Ijaws suka yi game da masana'antar mai sun haɗa da sabon ƙoƙari na aiwatar da tashin hankali da kai hare-hare kan wuraren shigar da mai amma ba tare da asarar rayukan ɗan adam ga ma'aikatan mai na waje ba duk da kame-kamen. Waɗannan hare-haren galibi martani ne ga rashin cika su daga kamfanonin mai na yarjejeniyar fahimtar juna tare da al'ummomin da suka ƙarni baƙuncinsu.<ref name="Shoup III">{{Cite book |last=Shoup III |first=John A. |url=https://books.google.com/books?id=GN5yv3-U6goC&q=ijaw+14+million&pg=PA130 |title=Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia: An Encyclopedia |date=2011 |publisher=ABC-CLIO |isbn=9781598843637 |pages=130}}</ref> == Sanannun mutanen Ijaw == * [[Goodluck Jonathan|GoodƊank Jonathan]], Dan Siyasa Kuma Tsohon Shugaban Kasa * JP Clark, Mawaki da kuma wan wasan kwaikwayo * Gabriel Okara, Mawaki da Mawallafi * [[Owoye Andrew Azazi]], Tsohon janar din soja kuma mai ba da shawara kan tsaro * Timi Dakolo, marubucin waƙoƙin Najeriya * [[Ibinabo Fiberesima]], yar wasan Nollywood ta Najeriya * Ben Murray-Bruce, fitaccen attajirin nan na yada labarai a Najeriya kuma Sanata * [[Patience Torlowei]], Mai Zane da Zane * Finidi George, fitaccen dan wasan kwallon kafar Najeriya * Samson Siasia, tsohon dan kwallon Najeriya kuma mai horarwa * Timaya, mawaƙin Najeriya * Harrysong, mawaƙin Nijeriya-mai rairayi * [[Brown Ideye|Ideye Brown]], dan kwallon Najeriya * Alrlfred Diete-Spiff, tsohon Gwamnan Soja na Jihar Ribas == Ƙungiyoyin Ijaw == * Ƙungiyar Andoni ta Amurka (AFUSA) * Majalisar Matasan Ijaw * Majalisar Ijaw ta ƙasa * Kungiyar Dattawan Ijaw * Majalisar Ijaw ta matasa * Taron Matasan Neja Delta * Ungiyar ƙasashen Izon-Ebe * Omoungiyar Matasa ta Tuomo * Agbungiyar Matasan Sagbama * Ekine Sekiapu Ogbo * Bomadi Ya Yanke Shawara * Majalisar Matasan Bayelsa * 'Yan uwan Ogbia * Izon Ci gaban Majalisar (IPC) * Ogbinbiri Progressive Movement * Egbema Matasan Ci gaban Ajanda * Cigaban Gidauniyar Shugabancin Matasa (ND-PYLF) * Kungiyar Ijaw Nation Development Group (Ijaw Peoples Assembly) * Zonungiyar Matan Izon. == Sauran kafofin == * Human Rights Watch, "Delta Crackdown," Mayu 1999 * Jawungiyar Matasan Ijaw, wasiƙa zuwa "Duk Manajan Daraktoci da Manyan Daraktocin kamfanonin mai na ƙetare waɗanda ke aiki a Ijawland," Disamba 18, 1998 * Aikin Karkashin Kasa, "Ziyarci Duniyar Chevron: Neja Delta", 1999 * Kari, Ethelbert Emmanuel. 2004. Nahawu ma'anar Degema. Köln: Rüdiger Köppe Verlag. * Hlaváčová, Anna: Ra'ayoyi Uku game da Masquerades tsakanin Ijo na Kogin Neja Delta. A cikin: Masu Yin Raɗa: Masquerades Yara na Afirka. Ottenberg, S.- Binkley, D. (Eds. )<ref name="Shoup III">{{Cite book |last=Shoup III |first=John A. |url=https://books.google.com/books?id=GN5yv3-U6goC&q=ijaw+14+million&pg=PA130 |title=Ethnic Groups of Africa and the Middle East: An Encyclopedia: An Encyclopedia |date=2011 |publisher=ABC-CLIO |isbn=9781598843637 |pages=130}}</ref> == Hanyoyin haɗin waje == * [http://www.ijawworldstudies.com/ Ijaw Duniya Nazarin] * [https://web.archive.org/web/20180419154911/http://www.ijawdictionaryonline.com/ Kamus Na Yar Ijaw Akan Layi] * [[ethnologuefamily:2430|Kabilar Ino: Itace Harshen Ijaw]] * [https://web.archive.org/web/20060206090831/http://www.uiowa.edu/~africart/toc/people/Ijo.html Mutanen Ijo] * [https://web.archive.org/web/20040515163556/http://www.amnh.org/exhibitions/sokari/ Gidan Tarihi na Tarihi na Tarihi na Tarihi na Amurka: Art na Kalabari Masquerade] * [https://www.hrw.org/reports/2003/nigeria1103/index.htm Rikicin Warri: Rikicin Rikicin - Rahoton Kare Hakkin Dan-Adam, Nuwamba 2003] * [http://www.adakaboro.org Cibiyar Adaka Boro] * [http://www.vanityfair.com/politics/features/2007/02/junger200702 "Mai na Jini"] na Sebastian Junger a cikin ''Banza na Gaskiya'', Fabrairu 2007 (an shiga ta 28/1/2007), ya ɗan yi hulɗa da Ijaw {{Coord|5|21|00|N|5|30|30|E|region:NG-DE_type:city}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|5|21|00|N|5|30|30|E|region:NG-DE_type:city}} == Manazarta == [[Category:Al'adun Najeriya]] [[Category:Al'ummomin Nijeriya]] [[Category:Al'ummomi]] [[Category:Harsunan Nijeriya]] [[Category:Kabila]] hilzotf92aapta6ce1mzc3pnsxt3891 Ayad Rahim 0 21634 164687 113507 2022-08-08T10:46:40Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ayad Rahim''' (An haife shi ranar 16 ga watan fabrairu, 1962). ɗan jaridar [[Iraƙi|Iraki ne]] - [[Tarayyar Amurka|Ba’amurke]]. Ya yi rubuce-rubuce da yawa game da al'amuran Gabas ta Tsakiya, gami da jerin labarai kan Takaddun Takardar 'Yancin Iraki tare da marubuciya Laurie Mylroie . Kari akan haka, yana gabatar da shirin rediyo a tashar WJCU a Cleveland. Nunin nasa ya kunshi masana da baki daga Gabas ta Tsakiya kuma ya tattauna kan yaki, ta’addanci da Iraki. Jami'ar John Carroll ce ke gudanar da gidan rediyon.<ref>[http://ayadrahimtriptoiraq.blogspot.com/ Kai tsaye daga Baghdad]</ref> == Rayuwar farko == An haifi Rahim a Landan a ranar 16 ga watan Fabrairu, shekarar 1962. Ya zauna a Baghdad tare da iyalinsa daga 1965-1971. Mahaifinsa likita ne wanda ya yi ƙaura zuwa Amurka a cikin shekara ta 1970. A cikin shekarar 1971, danginsa suka haɗu da mahaifinsa a Cleveland, Ohio. A kwaleji, Rahim ya karanci tarihi, kimiyyar siyasa da aikin jarida. == Ayyuka == A cikin shekarar 1983-84, Rahim yayi aiki a yakin neman zaben shugaban kasa na Gary Hart. Daga shekarar 1989-1991, Rahim yayi aiki na tsawon watanni 18 a matsayin dan jarida a Kudus . Yayin da Falasdinawa da yawa suka goyi bayan [[Saddam Hussein]], Rahim bai goyi ba. Lokacin da Saddam ya mamaye Kuwaiti, Rahim ya yi fatan Falasdinawa ne kawai za su ci gajiyar mamayar kuma sojojin Amurka da yawa za su mutu kamar yadda ya kamata. Rahim ya bayyana wannan a matsayin wani lokaci mai matukar daure kai. Yayinda yake Urushalima a watan Oktoba, shekarar 1990, Rahim ya sadu da Kanan Makiya, marubucin ''Jamhuriyar Tsoro,'' muhimmin littafi kan Baathist Iraq, wanda aka buga a ƙarƙashin sunan ɓoye a shekara ta 1989. Rahim da Makiya daga baya zasu yi aiki tare. Rahim ya koma gida Cleveland a cikin watan Janairu, shekara ta 1991, a farkon yaƙin Amurka don cire Iraq daga Kuwait. A watan Maris, shekarar 1991, boren da aka yi a Iraki kan Saddam ya sauya yanayin siyasa. 'Yan Iraki a duk duniya sun daina jin tsoron yin magana game da Saddam. A watan Yuni, shekarar 1991, Rahim ya fara aiki tare da Kanan Makiya. Rahim da Makiya daga baya sun yi aiki tare da haɗin gwiwar aikin Bincike da Takaddun Bayanai na Iraki, lokacin da aka ƙaddamar da shi, a Harvard a shekarar 1993. Wannan aikin daga baya ya girma ya zama Gidauniyar Memory Iraq, wani shiri ne na Baghdad wanda ke neman haɓaka cibiyar koyo kwatankwacin gidan kayan tarihin Holocaust. == Blogging a Baghdad == Daga watan Afrilu zuwa watan Yulin shekarar 2004, Rahim ya yi karatun abubuwan da ke faruwa a Iraki sannan ya rubuta wani shafi a kullum daga ofishin Baghdad na Gidauniyar Iraki Rahim shi ma ya ziyarci danginsa ya yi rubutu game da abubuwan da suka lura da su da kuma yadda suke.<ref>[http://ayadrahimtriptoiraq.blogspot.com/] </ref> == Tambayoyi == Rahim ya yi hira da wasu baƙi masu ban sha'awa a cikin shirin rediyon sa game da Yaki da ta'addanci, kasashen Larabawa, Musulunci, ta'addanci da Iraki.<ref>[https://web.archive.org/web/20060615215830/http://www.wjcu.org/media/]</ref> Baƙi sun haɗa da: : • Dr. Fouad Ajami - Ba'amurke ɗan ƙasar Ba'amurke kuma marubuci ya tattauna kan tarihin larabawa, siyasa, al'adu da halayyar mutum. : • Christopher Hitchens - sun tattauna a gefen hagu, sansanonin “yaƙi da yaƙi” na yau, ƙiyayya da Yahudawa da sauran batutuwa. : • Adeed Dawisha - haifaffen kasar Iraki kuma farfesa a kimiyyar siyasa a Jami'ar Miami sun tattauna kan asalin Iraki, matsayinta da kuma damar rayuwa. Ya kuma tattauna kan kwarewar demokradiyya a Iraki a karkashin masarauta, zabukan Iraki da aka yi kwanan nan da kuma kafa sabuwar gwamnati. : • Michael Scharf - farfesa a fannin shari'a a Makarantar Shari'a ta Case Western Reserve University Law wanda ya taba yin aiki a Majalisar Dinkin Duniya da horar da mambobin Kotun Musamman ta Iraki sun tattauna batun shari'ar Saddam, adalci da 'yancin cin gashin kai na kotun da kuma ba da rahoto kan kotun. : • Dokta Laurie Mylroie - ta tattauna game da harin bam na Cibiyar Kasuwanci ta Duniya a 1993. : • George Will - sun tattauna koyarwar preemption. == Manazarta == hl7x461ur78csb86dakthmds04t1efm Jerin ƙauyuka a jihar Borno 0 21708 164533 136202 2022-08-07T16:36:49Z A Sulaiman Z 13085 #YUMSUK wikitext text/x-wiki È{{databox}} Wannan shi ne jerin garuruwa da ƙauyuka a cikin [[Borno|jihar Borno]], [[Najeriya|Nijeriya]] da [[Ƙananan hukumomin Nijeriya|ƙaramar hukuma]] (LGA) da gundumar / yanki suka tsara (tare da lambobin gidan waya kuma an bayar). <ref>http://www.postcodes.ng/</ref> <ref>https://www.inecnigeria.org/elections/polling-units/</ref> <ref>http://www.nigeriapostcode.com.ng/</ref> == Ta lambar akwatin gidan waya == {| class="wikitable sortable" !LGA !District / Area !Postal code !Villages |- |Abadam |Abadam |602103 |Abadam; Arege; Banuwa; Bisku; Bisogana; Dareche; Fuguwa; Jabulani; Karinowa; Kudokurgu; Lariski; Mallamfatori; Metele; Yau; Yawa-Kura; Yituwa |- |Askira/Uba |Askira |601103 |Bagiau; Chul; Dum Bam; Giwa Kir Koma; Jimbulumu; Kauthlama; Njoma; Uba; Uwotaku; Yimirali,Ngulde,gwahi,yimurgo. |- |Askira/Uba |Lassa |601107 |Dille; Gegombi; Huyum; Kuhi; Lassa; Malka Dini |- |Bama |Amchaka |610110 |Amchaka; Chachile; Dara; Malge; Marka; Ndire; Wnilibari |- |Bama |Bama |610101 |Alhajiri; Bama; Burari; Dipchari; Goniri; Hausari; Iza; Jeree; Kasugula; M. Mastari; Mairi; Malum Mustari; Ndobe; Ngurosoye; Said; Shehuri; Sir Ajaa; Tandari |- |Bama |Dar-eljamal |610107 |Borwashe; Bulongu; Dar-el Jamal; Dipchari; Jere; Kotenbe; Mbuliya |- |Bama |Gulumba |610102 |Bagumari; Bakara; Batra; Bulamanga; Burguma; Guluma; Gulumba; Gulumba-Gana; Jaburi; Jakkure; Kash-kash; Kashimiri; Kutila; Malam-Koriri; Ndoria; Ngureri; Walasa; Zangeri |- |Bama |Soye |610108 |Abbaram; Jandiri; Kajeri; Mala Ajiri; Nguro Soye |- |Bama |Woloji |610103 |Barki; Bula Umar; Darai; Dusuwa; Jinner; Jumeili; Kote; Kumshe; Maksomari; Modileyegoru; Yarwa |- |Bama |Ya biri |610109 |Banki; Buduwa; Ghongolo; Tarmuwa Kura; Yabiri Gana; Yabiri Kura; Yawe |- |Bayo |Briyel |603104 |Balbaya; Bera Fulani; Bulama Kabi; Chamgum; Dagon Zaga; Dawal; Fikayah; Gadaba; Gaidam; Gama dadi; Garun Gado; Gedaba; Gubeli; Guburunde; Gumjara; Hara-Guwal; Jara Bah; Jara Guwal; Jauro Garga; Kabara; Kanawa; Karko; Kukal; Laro; Limanti; Maduya; Maina Baba; Nyawi; Sakdiya; Tale; Tashan Itashe; Tashan tsamiya; Tenteni; Tundun Wada; Wuyo; Yababa; Yarda; Zange; Zara |- |Biu |Biu central |603101 |Biu; Diwar; Filin Jirgi; Garu Pirsina; Garwashina; Gashua; Ghuma; Jalingo; Kabura; Kenken; Manda Fumwa; Mandara Abdu II; Mbula Kivi; Mbulamel; Piku; Pompamari; Sulumithla; Tashan Danfulani; Vinkuthla; Waka; Yawi; Zara Kwara; Zara Wuyaku |- |Biu |Biu east |603108 |B. C. G.; Birma Jugwal; Brikuthi; Dugja; Galdimari; Guma; Gwaram; Kampala; Mainahari; Mandara Abdu I; Nassarawa; Ntzukuku; Shuwari; Tabra; Tum; Yamarkumi; Yamir Pilasar; Zara Diza; Zara Minnga |- |Biu |Dadinkowa |603109 |Bam; Berum; Buratai; Chara; Dam; Duzuma; Galabinda; Gunda; Kamuya; Kurnari; Maiduguri; Njibi; Palma; Panana; Yarda |- |Biu |Miringa |603102 |Alagarno; Bowa; Burashika; Chukwarzir; Garubula; Gur; Gur Lawan; Helma Jibir; Kimba; Mandaragrau; Mangada; Miringa; Ngrum; Warawara; Ya Adam; Zira |- |Chibok |Chibok |601102 |Bwalagyang; Chibok; Forfor; Garu; Gatamwarwa; Kautikare; Kautikari; Korogillum; Korogillum A; Kuburmbula; Mbalala A; Mbalala B; Mboa-Kura; Piyemi; Shikarikir B; Shikarkir A; Whuntaku |- |Damboa |Ajigin |601106 |Ajigi Bulabulin; Ajigin Mairi; Auma; Chiralia; Gorgore; Malumti; Ndoksa; Shettima - Abogu; Talala - Buba-Modu; Talala-Buba-Ali |- |Damboa |Damboa |601101 |Abulam; Adika; Azur; Ba' ale; Bego; Burum; Burun kauji; Damboa; Dusula; Forfor; Garjang; Gazama Bori; Gazama kura; Golgi; Gorgube; Gumsuri; Gwange; Izzge; Jamyeri; Kachallaburari; Kafa; Kalla; Kauji; Kaushirowa; Kawaram; Kaya; Kinzagiraji; Kobchi; Koljiri; Korede; Kuboa; Kuburivu; Ma tangile; Mafi; Maisaimar; Malaharam; Malemiri; Mangubum; Misa-Kurbudu; Molgoi; Mugula; Multe; Ngirnn; Ngwalimiri; Njaba; Nzuda; Sabon Gari; Shiwari-Kura; Wajirako; Wawa; Wovi; Wuyaram; Yazza; Yerwa |- |Dikwa |Dikwa |611101 |Antiau; Azgajita; Bajangawa; Dikwa; Dudure; Durba; Gajibo; Jemuri; Kaza; Kuduge; Kulehe; Malumaja; Maula; Mudu; Muktala; Sawa; Sunabaya |- |Dikwa |Gumsu |611106 |Afuye; Aubre; Boboshe; Durbel; Jemuri; Kaza; Kudeye; Magarta; Mallam Mafa; Mudu; Mujigete; Mukeye; Mulye |- |Gubio |Gubio |602102 |Doili; Fulatami; Gazabure; Gubio; Gubio I; Gubio II; Jilili; Kanguri; Karaguwa; Karauwa; Kareto Kanguri; Moleram; Musari |- |Guzamala |Guzamala |612104 |Adua; Gudumbali; Guworam; Guzamala; Kangarwa; Mairari; Moduri; Wamiri |- |Gwoza |Gwoza |610106 |Agapa Lama; Alau; Amdaga; Arce; Ashigashia; Balangaje; Balazala; Barawa; Bokko; Bulabulin; Duma; Falagwe; Gadful Bubayawa; Gudul; Gwoza; Gyomuyi; Hambagda; Isge; Jaye; Kina; Kinawa; Kurana Bassa; Kwatara; Limankara; Lokodisa; Luva; Matakum; Ngabura; Rita; Sasawa; Timir; Tokombana; Valangai; Yinagu |- |Hawul |Kwajjafa |603106 |Azare; Bamjikil; Bwala; Chacdamari; Dagora; Dangola; Dibarmi; Dikir; Dira; Funwa; Gala; Gauza; Ghung; Gwadzahar; Gwallam; Gwamagira; Harang; Hizhi; Hyera Central; Hyeraki; Hyerea South; Hzalama; Jibhuhuwi; Kirmi; Kumba; Kunar; Kurkurupu; Kwagu; Kwagu Shar; Kwajjafa; Mbokva; Pela Chiroma; Pela Thlabu; Puba; Saboda Allah; Sabon Gari; Shaffa; Shiduffu; Subwang; Sura; Tabomsha; Tarfa; Tashan Alade; Tawasu; Timpil; Traku; Uba; Wakdang; Walama; Yelwa; Yimana |- |Hawul |Kwaya bura |603112 |Agula Tulari; Billa; Buta Kayamda; Diralang; Domchaba; Durkwa; Dusu; Hurra; Kuba; Kwaya Bura; Minta; Mularam; Ndiragana; Pirtha; Shikthaku; Shiti kam; Taga-Ramta; Tashan Gauta; Tila; Vina Dam |- |Hawul |Sakwa |603105 |Agga Bura; Azare Piti; Azare Tasha; Bantali; Barki Sakwa; Batabwa; Bayu; Bilatum; Bokokatau; Bubalkwi; Bukin; Bwala Katsina; Chata; Dagiza; Damudanaka; Dikira; Dim; Dlirim; Dulmi; Duthlalang; Dzaku; Funwa; Galdimare; Garkwi; Ghuma; Giraba; Girassa; Gum; Gumbar; Gumshim; Gwandzang; Gwanga; Gwaski; Gyeraha; Hema; Huba; Humsu; Hyentira; Jara; Kida; Kidang; Kingging; Kirkidang; Labu; Lakshari; Laraski; Lokoja; Malang; Marama; Mbirti; Mbulatawiwi; Mbuma; Mimithiu; Mindi; Ndirim; Ndirsha; Nduraku; Ngassam; Ngilangshimtu; Ngwa; Pakilama; Pama; Pela Ola; Pelakitsa; Pirkisu; Pirkutum; Pizumbin; Posira; Pusda; Sabon Gari; Sakwa; Sakwa-Bura; Samari; Shaffa Wuyaku; Tanga Rahi; Tawakari; Thlakwa; Tong; Tsahuyam; Turkuta; Wabar; Wabara; Warni; Whitambaya; Wida; Wuyaku; Yalmatata; Yaulan; Yelwa; Yimirshika; Zabu; Zali; Zange; Zham |- |Jere |Jere |600104 |Addamari; Alau; Bale-Galtimari; Dala-Lawanti; Dusuman; Gamboru; Gongulong; Jere; Koshebe; Lawanti; Maimusari; Mashamari; Masu; Ngudda; Tuba |- |Kaga |Kaga |601105 |Afe; Amindole; Barwa; Benisheik; Bokwori; Bulamuri; Buma'a; Bunguji; Burgumma; Dapchi; Didiri; Digimari; Dogoma; Dongo; Dongozo; Gabchani; Galangi; Gangawa; Ganidia; Girgimor; Gubturo; Guno; Jallori; Karagawan; Koyomi; Koyori; Kuruno-Kayar; Lawani; Mainok; Maintagujeri; Maintakurururi; Malam Mustani; Marguba; Mida Koyemi; Modu Koyamri; Mordori; Mulum-Kumuriri; Ngamdu; Tamsu; Tobolo; Umarari; Warsala; Wasaram; Wasaram Lawan; Wugiru; Wujure; Yelemari; Yewal |- |Kala/Balge |Rann |611103 |Balile; Bombo; Diama; Dogilai; Duguma; Dusum; Gilgil; Gilgo; Gulgum; Jarawa; Kabel; Kala; Kalam; Kulakula; Kulakura; Kulkaraka; Kutilar; Mada; Masana; Meleri; Mokholo; Ran; Rann; Sabba; Sigal; Tilam |- |Konduga |Auno |610111 |Ajiri; Bulabulin Ngaburawa; Dalwa West; Ghabbol; Jajel Auno; Jakana; Jweu; Lambia; Masba Abbari; Nguro Nguro; Njimtilo; Nyaleri; Sandia; Sojbri; Yajiwa |- |Konduga |Konduga |610104 |Bazamri; Dalori; Dalwa East; Kaigamari; Kawuiri; Kellumiri; Konduga; Mairamri; Malari; Ngalimari; Wanori; Yabal; Yale Garu; Yaleri |- |Kukawa |Kanembu |612102 |Adua; Ajiri; Alagama; Barwati; Bongoa; Borgoa; Bundur; Da'awao; Dabu; Degagu; Dogoshi; Garanda; Gudunbali; Kangarwa; Kauwa; Kekeho; Kukawa; Moduwari; Ngurtuwa; Toyo; Yoyo, Alagarno,baga, |Kwaya Kusar |Kwaya Kusar |603103 |Algarno; Balba; Bargu; Bila; Bilazi; Bima; Charangi; Chikwi; Dayar; Dema; Dlashu; Duchi; Dunkur; Durum; Fesingo; Gadam; Gaidam; Gamsama; Gashina; Giba; Guba; Gubai; Guburde; Gudula; Gujba; Gusi; Guwal; Gwandi; Hema; Hutayankwar; Jagali; Jaki; Jalingo; Juga; Jugual; Kenzuwa; Keri; Kopala; Kuam Sheng; Kubuku; Kullankasan; Kurba Gayi; Kuthi Dika; Kwagu; Kwardun; Kwathaung; Kwaya Kusar; Lafiya; Lesga; Magaba; Maiba; Mbula; Midla; Minta; Moku; Paka; Pankilang; Pela Tsuigi; Peta; Pika; Pukuma Miyim; Salahu; Saura; Tawasu; Wada; Wandali; Wara; Wawa; Yangwam; Yimbu; Yimirdlalang; Zobi |- |Mafa |Mafa |611104 |Anadua; Gawa; Kajari; Koshebe; Limanti; Loslari; Ma' afa; Mafa - Nguranna; Mafa Abbari; Masa; Mbuta; Mijigine; Siguabuya; Tamsugu Ngandua; Umarari; Zannari |- |Magumeri |Magumeri |602104 |Abagoderi; Ambolu; Ardoram; Borno Yesu; Dandalmai; Dusugua; Furram; Gabchari; Gabtaru; Gajiganna; Ganan; Ganijia; Garmiri; Geske; Gultaru; Jakkana; Ka'ajia; Kalizoram; Kupti; Layratti; Magumeri; Magumeri A.; Magumeri B.; Mallum-Busariri; Malum Mustari; Monoram-Gonimiri; Ngamma; Ngubola; Ngura's; Risugua; Umarari; Yasku; Zumtur |- |Marte |Marte |611105 |Ajiri; Ala; Alla; Bodairi; Burahutube; Fage; Garadia; Gumma; Kabula; Kaje; Kajekura; Kirenowa; Kulli; Majadukuri; Marte; Masaba; Mawulli; Mugum; Musune; Ngalori; Njine; Saba; Saula; Wubsa; Yedi; Zaga |- |Mobbar |Mobbar |602101 |Abadam; Ajiri; Arege; Asagar; Asar; Bamuwa; Barmuwa; Bisigu; Bisku; Bisogana; Bisua; Buram; Camba; Dailo; Damasak; Dankalia; Dansalia; Daregelewa; Dawram; Derechewa; Duji; Duri; Faguwa; Galai; Garege; Garuwa; Gashagor; Gashigar; Gashiwar; Gir; Gonigiro; Goniri; Gugawa; Gumaram; Jabulam; Kabela; Kabewa; Kaleri; Kalinowa; Kareto; Karibia; Karimbori; Karinboa; Karinbowa; Kaririwa; Kashiniguri; Kauwa; Kaya; Korikutila; Kwari-Nonori; Ladari; Lamlam; Lariski; Lavaski; Layi; Limbur; Maiduri; Malam Fatori; Malamsuri; Mallam Kwanori; Mamti; Masakai; Masaki; Meleri; Metele; Mobbar; Monor; Nagajia; Ngaji; Ngam; Ngamakayale; Nwainowa; Tingiri; Tororam; Uran; Yarumiri; Yau; Yauma Wango; Zari |- |Monguno |Monguno |612101 |Aburaku; Aliyu; Asadu; Bida; Damakuli; Das'a; Dasama; Dedela; Difinowa; Kabal-Balum; Kabulawa; Kaganam; Kalwa; Kaworil; Kumalia; Mandala; Mashilia; Miutar; Mongal; Monguno; Musari; Ngalram; Ngarannam; Ngollam; Wulo; Zulim; Zulum |- |Ngala |Ngala |611102 |Adari; Dagala; Fim; Gamboru; Jegerawaji; Logamani; Manawaji; Meleri; Ndusu; Ngala; Nissini; Samboru; Tunukalia Shelim; Wulgo Momodu; Wulgo-Nagirari; Wurge; Wushelia |- |Ngala |Ranna |611107 |Amsabura; Balammbe; Balila; Bombe; Daima; Dogilai; Duguma; Dusum; Galgum; Gangaya Saokara; Gilego; Gilgil; Jarawa; Jarawa Tatakura; Kabel; Kala; Kalakura; Kalam; Karche; Kulakula; Kulakura; Kulkaraka; Kumega; Kurana; Kutilar; Mada; Masana; Meleri; Mokhelo; Ran; Sabba; Sangaya; Sigal; Tilam; Tumishe; Wumbi |- |Nganzai |Nganzai |612103 |Alarge; Badu; Bubabulin; Damakara; Daram; Felo; Gadai; Gadayi; Gajiram; Kingoe; Kuda; Kurnawa; Maiwa; Miye; Sababuwa; Sahsawa; Shattam; Sugundure; Zigalta |- |Shani |Kubo |603110 |Bargu; Burashika; Dalhat; Dumbuku; Gwalasho; Jalingo; Kashime; Kubo |- |Shani |Lakundum |603111 |Gasi; Gora; Kombo; Kubodemo; Kurnglung; Lakundum; Yabe |- |Shani |Shani |603107 |Bakaima; Burgulok; Ghari; Guldugurung; Gwaskara; Kabara; Kimtin; Kurje; Lajada; Pela; Walama |} == Mazaɓu == A jihar akwai jerin rumfunan zaɓe, gami da ƙauyuka da makarantu, waɗanda mazaɓun zaɓe suka shirya. {| class="wikitable sortable" !LGA !Ward !Polling Unit Name |- |Abadam |Arege |Arege Pri. Sch.; Dogon Chuku; Metele Pri. Sch. I; Metele Pri. Sch. II; Kannama; Tumbun Mari I; Tumbun Mari II; Tumbun Gini I; Tumbun Gini II |- |Abadam |Banowa |Banowa Pri. Sch.; Garere Pri. Sch.; Limbari |- |Abadam |Fuguwa |Alla; Bulangila; Foguwa; Gawasa I; Lariski; Minare; Musugun; Nga'Am Pri. Sch.; Tallam |- |Abadam |Jabullam |Daya Primary School; Jabullam East; Jabullam Pri. Sch. I; Jabullam Pri. Sch. II; Yauma Wango |- |Abadam |Kudokurgu |Anguwan Modu; Anguwan Sulemam; Comm. Viewing Centre; Duguri Pri. Sch.; G. S. S M/Fatori; Kudokurgu H/Centre; Kudokurgu Barracks; Limanti, Mobbarti |- |Abadam |Mallamfatori Kessa |Anguwan Dinkima; Budumari; Doro Pri. Sch.; Kessa'A Lawanti; Limanti I; Limanti II; Market West; Tumbun Dan Kastina; Yashinnam |- |Abadam |Malam Kaunari |Afunori Pri. Sch. I; Afunori Pri. Sch. II; Busuguna Lawanti; Busuguna Gana; Kaniram |- |Abadam |Yau |Ngamma; Ngauro; Ngariska Pri. Sch.; Yau Pri. Sch. |- |Abadam |Yawa Kura |Abadam Pri. Sch. I; Abadam Pri. Sch. II; Abadam Pri. Sch. III; Bosso Kyari; Bula Gana; Yawa Kura |- |Abadam |Yituwa |Bazzam Balleri I; G. J. D. S. S Abadam; Njara A; Shettima Ganari; Yituwa Pri. Sch.; Bazzam Balleri II |- |Askira / Uba |Askira East |Askira Central; Kofar Audu Babur; Sadiq Askira I; Sadiq Askira II; Kofar Ladan I; Kofar Ladan II; Bulama Kwagi I; Bulama Kwagi II; C / Bulguma; Njoma Pri. Sch.; Bello Gajere; Yimir Ali Pri. Sch; Ibrahim Nkeki I; Ibrahim Nkeki II; Wachira Kabai; Tabang; Kofar Ladan III |- |Askira / Uba |Chul / Rumirgo |Ribadu Pri. Sch.; Chul Pri. Sch. I; Chul Pri. Sch. II; Kidlindila Pri. Sch I; Kidlindila Pri. Sch II; Rumirgo Pri. Sch. I; Rumirgo Pri. Sch. II; Rumirgo Pri. Sch. III; Rumirgo Pri. Sch. IV; Viewing Centre I; Viewing Centre II; Adamu Gaji; Wacthirakabi; Pubagu Pri. Sch.; Bakin Kasuwa |- |Askira / Uba |Dille / Huyum |Dille Pri. Sch. I; Dille Pri. Sch. II; Bulama Kwang; Kelle Pri. Sch.; Pumpum Pri. Sch. I; Pumpum Pri. School II; Yamue Pri. Sch. I; Yamue Pri. Sch. II; Shishiwa Pri. Sch. I; Shishiwa Pri. Sch. II; Giwa Lita; Apagu Ngida; Wasada Pri. Sch. I; Wasada Pri. Sch. II; Karagama; Sabon Gari Pri. Sch.; Kasuwa I; Kasuwa II; Bulama I; Bulama II; Kofar Sarkin Kasuwa |- |Askira / Uba |Husara / Tampul |Dispensary I; Dispensary II; Tampul Pri. Sch. I; Tampul Pri. Sch. II; Sabon Gari Pri. Sch.; Wada Uwa; Nangu Pri. Sch.; Daura Pri. Sch.; Kofar Tambaya; Para Pri. Sch. I; Para Pri. Sch. II; Kofar Hamidu I; Kofar Hamidu II; Kofarf Jibril; Kasuwa; Husara Pri. Sch.; Kofar Audu I; Kofar Audu II; Mubula |- |Askira / Uba |Kopa / Multhafu |Kopa Pri. Sch. I; Kopa Pri. Sch. II; Buba Dogo I; Buba Dogo II; Yaffa Pri. Sch.; Bulama Wankari; Multhafu Pri. Sch.; Lawan Gambo I; Lawan Gambo II; Antikin Ya I; Antikin Ya II; Badagu Pri. Sch.; Ngurhyengwal; Giwa Higi |- |Askira / Uba |Lassa |Motor Park I; Motor Park II; Mala Thlawur; Kofar Katsalla I; Kofar Katsalla II; Mallam Wampana I; Mallam Wampana II; U. P. E. Pri. Sch. I; U. P. E. Pri. Sch. II; G. D. S. S Lassa; Samuwa Pri. Sch.; Kofar Lawan |- |Askira / Uba |Mussa |Mussa Pri. Sch. I; Mussa Pri. Sch. II; Mussa Pri. Sch. III; Mussa Pri. Sch. IV; Burda Pri. Sch. I; Burda Pri. Sch. II; Alhaji Patali; Kasuwa I; Kasuwa II; Gwagumdi; Kofar Bulama; L / Nasara Pri. Sch.; Gwandang Pri. Sch. I; Gwandang Pri. Sch. II; Dembo Pri. Sch.; Pogu Wapa; Kofar Fatiyanda |- |Askira / Uba |Ngohi |Yahi Chiroma; Bulama Ali; Leho Pri. Sch.; Bulama Bukar I; Bulama Bukar II; Bulama Mamman I; Bulama Mamman II; Alagarno Pri. Sch. I; Alagarno Pri. Sch. II; Alagarno, Bulama Dahiru; Kofar Bulama; Ngohi Pri. Sch.; Yaga, Thlagwar; Mussa Thlalala I; Mussa Thlalala II; B. A Bojoga; Biji, Biji; Pupa Nyunyu |- |Askira / Uba |Ngulde |Garambal Pri. Sch.; Kofar Bulama Ali I; Kofar Bulama Ali II; Kofar Kashatiya; Kofar Jumbulum I; Kofar Jumbulum II; Wala Pri. Sch.; Gima Pri. Sch.; Kofar Nyaviv I; Kofar Nyaviv II; Warge Central Pri. Sch.; Kofar Bulama Hiu I; Kofar Bulama Hiu II; Kofar Bulama Wuyaku I; Kofar Bulama Wuyaku II; Wawa Tagu Pri. Sch.; Kofar . B. Gorgor; Kofar B. M Fali; Kofar A. Adam |- |Askira / Uba |Uda / Uvu |Kofar Abdu I; Kofar Abdu II; Kofar Miji; Kasuwa; Uda Pri. Sch.; Kofar Chiroma; Uvu Pri. Sch. I; Uvu Pri. Sch. II; Zii Pri. Sch. I; Zii Pri. Sch. II; Piza Pri. Sch. I; Piza Pri. Sch. II; Kofar Joshua I; Kofar Joshua II; Kasuwa I; Kasuwa II; Kofar Ezekel I; Kofar Ezekel II; Kofar Emmanuel I; Kofar Emmanuel II; Kofar Yunana |- |Askira / Uba |Wamdeo / Giwi |Giwi Pri. Sch. I; Giwi Pri. Sch. II; Kofar Jauro; Walafa Pri. Sch. I; Walafa Pri. Sch. II; Kasuwa I; Kasuwa II; Tsohon Kasuwa I; Tsohon Kasuwa II; Shuibu I; Shuibu II; Mungum; Buba Tatap; Kwabila; Kofar Badaum |- |Askira / Uba |Zadawa / Hausari |Mai Zage I; Mai Zage II; Viewing Centre I; Viewing Centre II; Kofar Yanga I; Kofar Yanga II; Halidu Kadir; Adamu Ganga I; Adamu Ganga II; Bello Danyan Kasko I; Bello Danyan Kasko II; Leho Pri. Sch. I; Leho Pri. Sch. II; Leho Pri. Sch. III; Bulama Umoru Kallau |- |Bama |Andara / Ajiri /Wulba |Andara I; Andara II; Tangalanga; Kodo Daudabe; Madawaya; Tarmua Gana; Wulba Kura; Kodo Mukdo Kura; Ndabaza Kura; Bem, Bem; Kesh, Kesh; Magaribu; Barkari; Ajiri; Gala Gana |- |Bama |Buduwa / Bula Chirabe |Banki Malari; Banki Kura; Banki Dispensary I; Banki Dispensary II; Banki Bula Bulin I; Banki Bula Bulin II; Tara Dagal I; Tara Dagal II; Yakuwami; Banki Goniri; Tarmua Kura I; Tarmua Kura II; Alhaji Yusuf; Alhaji Bukar; Banki Pri. Sch.; Abba Ashemi I; Abba Ashemi II; Yakwami; Nariku; Buduwa . B Mallam; Gala B. Kilado; Amchide B. Nana I; Amchide B. Jongoma; Amchide B. Nana II; Amchide B. Bukar; Wajere B. Umar I; Wajare B. Umar II |- |Bama |Dipchari / Jere / Dar-Jamal / Kotembe |Kotembe Pri. Sch. I; Kotembe Pri. Sch. II; Ngubdori B. G; Dipchari Pri. Sch. I; Dipchari Pri. Sch. II; B. Bukar Yaye; Leno B. Hassan I; Leno B. Hassan II; Jere Pri. Sch. I; Jere Pri. Sch. II; Dar Jamal Pri. Sch. I; Dar Jamal Pri. Sch. II; Gaide B. Ali; Bula - Bulin; Chongolo B. Tijani; Kircha B. Gujja; Wudila B. Sheriff |- |Bama |Gulumba / Jukkuri / Batra |Bulama Kachalla I; Bulama Kachalla II Bukar; Bulama Alimami; Durbe Ngubdori; Bula Bulin; Rafa Algoni; Mungule; Gulumba Pri. Sch.; Yemut; Kachallari; Dukje B. Modu; Badimari; Walasa Kusuluwa; Nguzoa; Bonzong; Kashimri Tandari I; Kashimri Tandari II; Awaram; Mbaga Eli; Rijia |- |Bama |Kasugula |Lawan Maiduguri I; Lawan Maiduguri II; Saina M. Abba I; Saina M. Abba II; Saina M. Abba III; Saina M. Abba IV; Behind K. P. School I; Behind K. P. School II; Leprosy Clinic; Bulama Bashir I; Bulama Bashir II; Aji Wankema; Bulama Umar I; Bulama Umar II; Kasugula Pri. Sch. I; Kasugula Pri. Sch. II; Kasugula Pri. Sch. III; Kasugula Pri. Sch. IV; Kasugula Pri. Sch. V; Bintu Goskoma I; Bintu Goskoma II; Peace And Charity I; Peace And Charity II; Malarima; Bulama Modu I; Bulama Modu II; Wakil Goniye; Bulama Lamba Usman; Bulama Goroye I; Bulama Goroye II; Mammy Market I; Mammy Market II; Ligaliri; Bukar Tela; Bone - Garal; F. S. P. Clinic |- |Bama |Kumshe /Nduguno |Kumshe B. M. Dispensary; Kumshe B. Jungudum; Kumshe B. Mallam; Janneri B. Fannabe; Nduguno - Kura; Warafaya; Zantalanye; Jadawa B. Aja; Bigoro; Mordo; Bula Umarbe; Mabaraka; District Head's Office I; District Head's Office II; District Head's Office III |- |Bama |Lawanti / Malam / Mastari / Abbaram |Lawanti I; Lawanti II; Abbaram; Botori; Tafanawa; Gadangari; Malam Kodomiri; Malam Mastari; Mala Ajiri; Wurwaza; Jongomari; Baram Kuma'A; Jaltawa |- |Bama |Marka / Malge / Amchaka |Walasa Pri. Sch.; Walasa Lawanti; Bugurmari; Gudjari; Malaum Kari Pri. Sch.; Malaum Kari Lawanti; Bazaya; Chingurmi; Bula Mangabe; Amchaka Lawanti; Amchaka Pri. Sch.; Aka Dabanga; Ngurmulji; Kilimiri; Mboroya; Digira Abba Ashe; Digira B. Tokke |- |Bama |Mbuliya / Goniri / Siraja |Dole I; Dole II; Siraja Kura; Kurzum; Chingori Kura; Chingori Gana; Angola; Kirisuwa; Goniri Pri. Sch. I; Goniri Pri. Sch. II; Goniri; Bararam; Goni Kurmi; Alafa Yayaye; Maska Yerimari; Mbuliya . L. Aga; Mbuliya . L. Iza; Tarmua Pri. Sch.; Mbuliya . B . Mallam |- |Bama |Sabsabwa / Soye/ Bulongu |Burari; M. Kagilmari I; M. Kagilmari II; Bashari; Soye Dispensary I; Soye Dispensary II; Kajeri; Zaramiri; Bocest I; Bocest II; Sabasbwa Pri. Sch.; Mai Mallumri; Uiicest; Mairamri; Makintari; Bulongu; Jaudiri Bocest I; Jaudiri Bocest II; Jaudiri Bocest III; Bulama Nasawa; Borwoshe; Bula Alibe; Bula Morebe; Bulama Mainari I; Bulama Mainari II |- |Bama |Shehuri / Hausari / Mairi |Shehu's Palace I; Shehu's Palace II; Shehu's Palace III; Central Pri. Sch. I; Central Pri. Sch. II; Bololo Bore Hole I; Bololo Bore Hole II; Ngomari Ex. Boarding I; Ngomari Ex. Boarding II; Hausari Pri. Sch.; Ex. Boarding Pri. Sch.; Kaigamari Pri. Sch. I; Kaigamari Pri. Sch. II; Abba Habib; Buluma Modu Gadangar; Lawan Maina Bukar; Bulama Modu Wanzama I; Bulama Modu Wanzama II; Fugu B. Wanzam; Old Bama Pri. Sch.; Abuja Police Barracks; Alhaji Kodomi I; Alhaji Kodomi II; Filin Sukuwa I; Filin Sukuwa II; Government Lodge; Custom I; Custom II; Kaigamari East; Shehuri East; Bulama J. Gate I; Bulama J. Gate II; Lawan Ngare; Lawan Mamman . I; Lawan Mamman . II; District Head I; District Head II; District Head III |- |Bama |Wulbari/Ndine/Chachile |U. T. A. B Mamman; Wulbari; Bula Mastafabe; Yerwa B. Modu; Borjino; Kessa Kalla; Bogomari; Jabbari; Mallumari; Njimbitte |- |Bama |Yabiri Kura/Yabiri Gana/Chongolo |Kote Kura I; Kote Kura II; Garji; Dogoro Bulama; Abuja; Bula Bundibe; Mbaga Kura; Daudiri; Tufa; Chongolo; Nimela; Bula Marwaye; Zala Kura |- |Bama |Zangeri/Kash Kash |Zangeri Pri. Sch.; Lawanti; Ali Chingori I; Ali Chingori II; Saleri; Sabte; Suwa I; Suwa II; Mogo B. Udaya; Fogus Bulama; Dagili; Yere B. Abutoma; Bula Bulin; Daleye B. Mamman |- |Bayo |Balbaya |Balbaya Dispensary; Panya; Balbaya Pri. Sch.; Kukwal Pry. Sch.; Tondi Yakubu Pri. Sch.; Mainawa |- |Bayo |Briyel |Briyel Dispensary; Briyel District Office; Briyel South; Girabe Pri. Sch.; Wuro Ladde |- |Bayo |Fikayel |Fikahyel South; Angwan Hausawa; Sarki Ali Tera; Bayawa; Angwan Haruna; Fikahyel North |- |Bayo |Gamadadi |Gamadadi Pri. Sch.; Gamadadi Dispensary; Maina Baba; Jauro Garga; Sambo Daba |- |Bayo |Jara Gol |Jara Gol Pri. Sch.; Tuji; Gwanjara Pry. Sch.; Ndeki Pri. Sch.; Korko Pry. Sch; Lolom |- |Bayo |Jara Dali |Dali Pri. Sch.; Dali Dispensary; Zange Pri. Sch.; Pela Kombo Pri. Sch.; Guva Yoho Pri. Sch.; Machiya Pry. Sch |- |Bayo |Limanti |Limanti Pri. Sch.; Tsangayari Pry. Sch; Batsari Pry. Sch; Dawal; Chongom; Kuva |- |Bayo |Teli |Teli Pri. Sch.; Teli Central; Yard; Garingado Pry. Sch; Bulama Kabbi; Gedaba Pri. Sch |- |Bayo |Wuyo |Wuyo Pri. Sch. I; Guburnde Pri. Sch.; Laro Pri. Sch.; Chibra Pri. Sch.; Geidam Pri. Sch.; Tashan Tsamiya Pry. Sch; Fanguru; Wuyo Pri. Sch. II |- |Bayo |Zara |Zara; Dogon Zaga; Nyawi Pri. Sch.; Bambarka; Tenteni |- |Biu |Buratai |Buratai Pri. Sch. I; Buratai Dispensary; Bamburatai Gate; Wachambara; Buratai Pri. Sch. II; Kumaya, Bulama Gate; Chara, Bulama Gate; Kurnari, Bulama Gate; Warawara, Bulama Gate; Mangari, Bulama Gate; Sabon Gari, Bulama Gate; Burashika, Bulama Gate; Alagarno, Bulama Gate; Dewa, Bulama Gate |- |Biu |Dadin Kowa |Gunda Pri. Sch.; Gunda, Bulama Gate; Njibi Pri. Sch.; Njibi, Bulama Gate; Galabinda, Bulama Gate I; Galabinda, Bulama Gate II; Madaki, Bulama Gate; Madaki Pri. Sch.; Madaki Maiduguri, Bulama Gate; Maiduguri; Nafada; Bantine; Thlakthla; Berum; Dadinkowa; Gaidam; Duzuwa Pri. Sch.; Panana; Panana Wama; Dam; Wuyaku |- |Biu |Dugja |Dugja Pri. Sch. I; Dugja Pri. Sch. II; Mataga Photos; Bature Mai Unguwa; Alhaji Musa Gaidam Gate; Tabra Pri. Sch.; Tabra, Bulama Gate; Tsahuyam Bulama; Wakama Pri. Sch; Wakama Bulama; Tum Pri. Sch.; Hizhi Gwaram; Dauda Hamza Gate; Mini Haha Pri. Sch.; Dugja Market Road; Biu Magistrate; Biu High Court; Brikuthli Sanda I; Brikuthli Sanda II; Brikuthli Valley; Brikuthli Zara Miringa I; Brikuthli Zara Miringa II; Brikuthli Daurau; Brikuthli Nepa; Brikuthli Centre |- |Biu |Garubula |Madlan Pri. Sch.; Sabon Gari Sokotowa; Bumsa; Kore; Charangi; Mapi; Taksaku; Maradi; Garubula Sabon Pri. Sch.; Garubula Dispensary; Wula; Garubula Tsoho; Danaski; Bulakulo; Bumbulum; Zuwa |- |Biu |Gur |Gur Lawan Pri. Sch.; Lawan Gate; Gur Garubula; Zira Bulama Jakwa; Zira Gudugu; Kimba Central; Kimba Village; Sabon Layi; Chikwarkir; Garin Mallam I; Gur Lawan Bulama; Garin Mallam II |- |Biu |Kenken |Galdimare Pri. Sch. I; Galdimare Pri. Sch. II; Gamji Pri. Sch.; Ajiya Garga Gate; Sanitation Office; Mallam Gauraki Gate; Yahaya Barber Gate; Kapinta Wandali Gate; M. D Lawan Gate; Nasarawa Bulama Gate; Jugwal Bulama Gate I; Jugal Bulama Gate II; Kampala I; Kampala II; Old Gamji Pri. Sch.; Galdimare Alh. Yamta; Galdimare Bulama Gate I; Galdimare Muazu; Galdimare Bulama Gate II |- |Biu |Mandara Girau |Mandara Girau Pri. Sch.; Bulama Hussaini; Bulama Musa; Lawan Gate I; Nguma Pri. Sch.; Nguma Bulama; Garkida Tawul; Ngilu I; Liya Pri. Sch.; Liya Bulama; Tarfa; Diwa; Debiro Pri. Sch.; Sura; Ngilu II; Lawan Gate II |- |Biu |Miringa |Miringa Central Pri. Sch. I; Miringa Central Pri. Sch. II; Alhaji Mallum Gate; District Head Office I; Lawan Gate; Dashu B. Gate; District Head Office II; Dashu Pri. Sch.; Bulama Kuma; G. G. S. S. S Miringa; Yoksa Pri. Sch.; Wakil Mustapha; Wakil M. Sarki Aska; Mai Unguwa M. Waya; Miringa Dispensary; Prison Gate; Jali Fulani; Jali . B Gate; Pompomari Pri. Sch. |- |Biu |Sulumthla |Agency Office; Post Office; Forestry Office; Bariki Pri. Sch.; Bukar Kwaira Gate; Nadabo Gate; Madu Gaji Gate I; Madu Gaji Gate II; District Head Office; Dispensary; Ali Dugul Gate; Zaifada I; Kachalla Pada Gate I; Moh'D Naida Gate; Shettima Ali Gate; Yamta Birma; Inuwa Ali Damashu; Zaifada II; Kachalla Pada Gate II |- |Biu |Yawi |Filin Jirgi Pri. Sch.; Filin Jirgi Bulama Gate; Usman Dala Gate; Kigir Gate I; Kigir Gate II; Kabura Pri. Sch.; Yelwa Bariki; Wurang; Yawi Bulama Gate I; Yawi Bulama Gate II; Viukuthla; Kurnar Ngwa; Mbulachiui; Yawi Pri. Sch. |- |Biu |Zarawuyaku |Bulama Fori; Mbulamel B. Dauda; Maiunguwan Dankual; Bubal Wada Pri. Sch. I; Bubal Wada Pri. Sch. II; G. S. S Waka; Yamar Kumi Pri. Sch.; Yamirkumi B. Gate; Maina Hari Pri. Sch.; Maina Hari Bulama G.; Mandafuma Pri. Sch.; Mandafuma Dispensary; Bambwala Pri. Sch.; G. S. S. Biu; Central Pri. Sch; Kachalla Bukar; Remind Home; Maidugu. Islamiya; Alhaji Modu Fantami; Alhaji Dauda Makaniki; Waziri Gate |- |Chibok |Chibok Garu |Lawanti; Yobe; C. B. S; Kwigu; Yaga Butu; Ngwamba; Shiki |- |Chibok |Chibok Likama |Piying; Musa Birma; Bila Lawan Ali; Bila Nyadar |- |Chibok |Chibok Wuntaku |Bila Audu I; Bila Audu II; Bila Hikima; Mboa B. Hyelampa; Kople; Kwada B. Grema; Bwala Gyang; Kople B. Muta; Hirpaya B. Muta; Njilang; Bamzir |- |Chibok |Gatamarwa |Bila Karaga; Bila Mohammed I; Bila Mohammed II; B. Wadir; B. Dawa; B. Dzakwa; B. Pogu; B. Gajeri; B. Amdudar; B. Abana I; B. Abana II; B. Kachalla |- |Chibok |Kautikari |B. Ndabaram; B. Wadir; B. Mallam; B. Jatau Yahi I; B. Jatau Yahi II; B. Watsai; B. Yibram; Kwada; Nguro Dina; Birnin Ngizu I; Birnin Ngizu II; Bula |- |Chibok |Korongilim |Bambula; Korongilim Zarma; K. Kwibula; Kwada Yang; Yarchida; Bula Shettima; Bula Kagu III&IV; Korongilim |- |Chibok |Kuburmbula |Kuburmbula M. Bularam I; Kuburmbula M. Bularam II; Kaumuta Yahi; Kagilmari; Kagilmari / Kwada; Mifa I; Mifa II; Bwarakila; Kuburmbula Bwaftari I; Kuburmbula Bwaftari B. Baffa |- |Chibok |Mbalala |Jajel; Mbalala B. Tambiya; Ngadarma; Ngorkoli; Kauthlama I; Kauthlama II; Korochuma; Mbalala I; Mbalala II; Bila Tambiya; Danga I & II |- |Chibok |Mboa Kura |Mboa Kura; M. Tabang; M. Kuchani; B. Gapani; M. Munza; M. B Mai; Gangrang |- |Chibok |Shikarkir |Bila Yaga; B. Gaji; Tsatha; Kwihuma; Takulashi; Dabiya |- |Chibok |Pemi |Pemi Bila Ali I; Pemi Bila Ali II; Pemi B. Talawur; Pemi B. Kyari; Pemi B. Ngiladar; Pemi B. Lawan; Pemi B. Yukura |- |Damboa |Ajign (A) |Ajigin Mairi I; Ajigin Mairi II; Auma; Hong; Shettima Abogu; Ndoksa; Chirelia; Ajigin Bulamari; Galmasku; Bulbul |- |Damboa |Ajign (B) |Talala B. Kolomi; Malumti; Gorgore; Talala Pri. Sch.; Gorgori Pri. Sch.; Goramcha |- |Damboa |Azur/Multe/Forfor |Kauji Pri. Sch. A; Kauji Pri. Sch. B; Azur Lawanti; Multe Lawanti; Sabon Gari; Wajiroko; Forfor; Mulgula; Sokotoko; Koboa; Mungule |- |Damboa |Bego/Yerwa/Ngurna |Mufurundi; Bego; Koljiri; Njaba; Yarwa; Gazama; Ngirna Lawanti; Mude; Kangarwa |- |Damboa |Damboa |Damboa Lawanti; State Low Cost; Fertilizer Store I; Fertilizer Store II; Ajari / Alkaliri I; Ajari / Alkaliri II; Magistrate Court; Bulama Burarti I; Bulama Burarti II; Shuwari I; Shuwari II |- |Damboa |Gumsuri/Misakurbudu |Gumsuri I; Gumsuri II; Garjan; Wovi; Kurbutu/Misa; Komdi; Kaya I; Kaya II; Litawa; Balakar |- |Damboa |Kafa / Mafi |Kafa Lawanti; Mangusum; Jemari; Kauwaram; Golgi; Buk; Mafi Lawanti; Kafa Kugula; Bulama A. Kaulama |- |Damboa |Mulgwai / Kopchi |Shamagai Malari; Bulajilan; Ngwalimiri; Ndagu; Kwamgilari; Izzige; Kilakesa; Mulgwai Lawanti; Ba'Ale; Yazza; Shawa; Malamri |- |Damboa |Nguda / Wuyaram |Hausari Pri. Sch.; Nzuda Malaharam; Nzuda Mairi; Sabon Gari Kauji; Anakwari; Matangale; Buwori Alimiri; Malaharam B. Bukar; Muyamram Kasuwa; Kachalla Burari |- |Damboa |Wawa / Korede |Karede Lawanti; Adika; Kinzagiraji; Wawa Lawanti; Abuluti/Luwa; Bulajimbam; Gorgube; Dusula; Koljiri Korede; Kasuarawa; Tusuwa; Abulam Pri. Sch. |- |Dikwa |Boboshe |Boboshe I; Boboshe II; Tabudge; Sigabaja I; Sigabaja II; Dubula; Bulanguwa Maibe; Kobtara; Mijigite; Kodawu; Garno |- |Dikwa |Dikwa |Dikwa Central Pri. Sch.; Rabiri; Chingo Zarmabe; Kanumburi Jaja'A Bo; Community View Centre; Nguro Kuluwu Kacheji I; Nguro Kuluwu Kachei II; Shehu Sanda Pri. Sch. I; Shehu Sanda Pri. Sch. II; Shiwari; Bulabulin Pri. Sch.; Kasugula; Moulanda; Cross Dandal; Ajari West; Kilagaru Pri. Sch. |- |Dikwa |Gajibo |Gajibo View Centre; Gajibo Pri. Sch.; Gamaye; Ma'A; Ngabure I; Ngabure II; Lera; Gajbo Dispensary; Moula Dandal |- |Dikwa |Ufaye / Gujile |Ufaye Pri. Sch.; Chigide; Bulun Guwa Fadabe; Koibe Kura; Gole Ye; Kashimiri; Ardori; Bone Cross Dandal |- |Dikwa |Muliye / Jemuri |Muliye Dandal; Muliye Pri. Sch.; Masa Dandal I; Masa Dandal II; Ngubdori; Adushe; Durbe |- |Dikwa |Mudu / Kaza |Mudu Kaza Pri. Sch.; Mudu Lawanti; Isari Pri. Sch.; Muzuguli Pri. Sch. I; Sulala Pri. Sch.; Kaza Pri. Sch.; Mutugu Pri. Sch.; Dumure Dandal; Muzuguli Pri. Sch. II |- |Dikwa |Mallam Maja |Mallam Maja Pri. Sch.; Mukdala Pri. Sch. I; Mukdala Pri. Sch. II; Mukdala Pri. Sch. III; Chingowa Pri. Sch.; Mureye Pri. Sch.; Gimeye / Tamposhe; Malla Maja Dandal |- |Dikwa |Ngudoram |Ngudoram Pri. Sch.; Maima Pri. Sch.; Antul Pri. Sch.; Ajiri Dandal; Antul Pry. Sch.; Ajiri Pri. Sch.; Ngudoram Dandal |- |Dikwa |Magarta / Sheffri |Magarta Pri. Sch.; Jingori; Gimeye; Dalori Kura; Jejeme; Gosoma |- |Dikwa |Sogoma / Afuye |Afuye Pri. Sch.; Kudiye Pri. Sch.; Sogoma Pri. Sch. I; Sogoma Pri. Sch. II; Jiye Pri. Sch.; Isari Dandal; Fala - Fala; Cha'A Bulabulin |- |Gubio |Ardimini |Bam Kuruwu; Kolo Kusumiri; Lawanti I; Lawanti II |- |Gubio |Dabira |Fanta Mallumti; Juwula; Lawan Aliri; Lawanti I; Lawanti II; Moruri |- |Gubio |Felo |Gudum; Gundi I; Gundi II; Lawanti; Shattaram I; Shattaram II; Yana Zannari |- |Gubio |Gamowo |Bamma Gana I; Bamma Gana II; Bamma Gana III; Lawanti I; Lawanti II; Burari |- |Gubio |Gazabure |Abachari; Abba Sherifti I; Abba Sherifti II; Dusuwa I; Dusuwa II; Gallo; Kindaumari I; Kindaumari II; Kidaumari II; Lawanti I; Lawanti II; Tuja Gallo; Yaumari I; Yaumari II |- |Gubio |Gubio Town I |Ajari I; Ajari II; Alkaliri I; Alkaliri II; Budum I; Budum II; Bussamiri I; Bussamiri II; Bussamiri III; Gagawa I; Gagawa II; Gamosuno; Gadairam; Market Area I; Market Area II; Market Area III; Market Area IV; Market Area V; Kwayamti; Mallam Kachallari |- |Gubio |Gubio Town II |Bazam Pompomma I; Bazam Pompomma II; Dispensary I; Dispensary II; Dispensary III; Dispensary IV; Gallamu; Jattori; Kuluimari; Motor Park I; Motor Park II; Motor Park III; Ngortowa |- |Gubio |Kingowa |Dunga I; Dunga II; Jilwari; Kachallari; Kingowa Pri. Sch. I; Kingowa Pri. Sch. II; Kuwa Shettimari; Maiduri |- |Gubio |Ngetra |Aisaram I; Aisaram II; Awanari I; Awanari II; Diffan; Gandasko I; Gandasko II; Goni Kadirti I; Goni Kadirti II; Goni Kadirti III; Kayowa I; Kayowa II; Lawanti I; Lawanti II; Mallam Sulumti I; Mallam Sulumti II; Musari I; Musari II; Ngetra Lawanti |- |Gubio |Zowo |Bam Ngudorom I; Bam Ngudorom II; Gadurari; Goni Aliri; Karan Ganamari; Koleri; Lawanti; Masho Ganamari I; Masho Ganamari II; Zanna Durumari; Zowo Lawanti |- |Guzamala |Aduwa |Aduwa Lawanti I; Aduwa Lawanti II; Moworam; Hassanti |- |Guzamala |Gudumbali East |Central Pri. Sch.; Dispensary I; Dispensary II; Gudurmari I; Gudurmari II; Ajari I; Ajari II; Dunari; Shila'A; Aisa Ka'A; Kattana; Kadiya |- |Guzamala |Gudumbali West |Aliyari; Bosamma Fomfom; Garanda; Jabure; Karna Dungulti; Karna Gabchari; Kosorok |- |Guzamala |Guworam |Aji Dalari; Bossamma; Kiji Matari; Guworam; Lingir |- |Guzamala |Guzamala East |Goni Adamti; Goni Mustafari; Goni Suguri; Ibrahimti; Kafi Sungul; Ngollam; Yaganari |- |Guzamala |Guzamala West |Borom Bul; Bulama Moduri; Birniri; Guzamala Dispesary; Guzamala Pri. Sch.; Kingiri Kura; Mallam Gambori; Malloram; Zannari |- |Guzamala |Kingarwa |Ali Zurgumari; Buwa Goniri; Furtuwa; Jaurori; Kingarwa Lawanti I; Kingarwa Lawanti II; Kurnawa; Luma Surowa; Shettimari |- |Guzamala |Mairari |Ali Gambori; Goni Abbari; Kadigre; Goni Usmanti; Mairari I; Mairari II; Kingarwa Gana |- |Guzamala |Moduri |Ajari; Buwura; Dawutiri; Malari; Moduri; Tamale |- |Guzamala |Wamiri |Bolori; Guworam Gana; Kawou; Koshiri; Wamiri Lawanti; Nalwodo |- |Gwoza |Ashigashiya |Kamburwa Pri. Sch.; Shehu Naga; Ali Gwama I; Ali Gwama II; Alhaji Buladi; Mahamma Ghide; Central Pri. Sch.; Gwadale Pri. Sch.; Ndale Naji; Lawan Bukar |- |Gwoza |Bita / Izge |Izge I; Izge II; Izge III; Ali Bukar; Lawan Asariya; Isa Vandu; Innagu Pri. Sch.; Munagu Afami; Butuku Pri. Sch.; Kwamda; Ali Dogo; Baidu Chollomi I; Baidu Chollomi II; Lawan Goniri; Chinda Afunfuma; Adam Gado; Apagu Mallam; Ngoma Bukar; Bula Jieya; Purthang; Kavili |- |Gwoza |Dure / Wala / Warabe |Ali Wasa; Wala Health Clinic; Zalida Mbimba; Tada Ngamtuko; Sudiya Wisso; Warabe Pri. Sch.; Lawan Warabe; Biye Katale; Kiva Pri. Sch.; Ndufa; Kumangrechigile; Usman Gumbuko; Ali Njele; Usman Tanko; Bulama Hassan; Dure Pri. Sch.; Bulama Amdaga; Bula Kache; Adamu Tuje; Kumbo Kamba; Bulama Halut; Ngabura Pri. Sch.; Bulama Yalade; Late Lawan Gila |- |Gwoza |Gavva / Agapalwa |Gavva Kitakwa; Bulama Ezekiel; Gavva Pri. Sch.; Lawan Ahmed; Moh'D Kitakwa; Umaru Kitakwa; Ibrahim Wiviva; Adamu Garba; Philimon Nduka I; Philimon Nduka II; Dzahallava Zhazha; Agapalawa Pri. Sch.; Lawan Abubakar; Attagara Pri. Sch. I; Attagara Pri. Sch. II; Aganjara; Jibrilla Pri. Sch.; Bukar Dabbo I; Bukar Dabbo II |- |Gwoza |Guduf Nagadiyo |Messeger Audu; Ngaya Huffa; Ghada Pri. Sch.; Guduf Leze Pri. Sch.; Shabaka Yagala; Tada Hudugwe; Sabon Gari Nagadiyo Pri. Sch.; Bulama Idris I; Bulama Idris II; Yakubu Thupuwa; Bulama Digshare; Guduf B. Yagwa Pri. Sch.; Bulama Musa Gombe I; Bulama Musa Gombe II; Bulama Wura; Ghada Nghathe; Ghufare Nghathe; Vurda Hirke; Duma Bulama Mohammed; Kambe Bajah; Tappa Wura Kidiaye; Mina Bulama Mbitsa; Kimbe Kwedenga |- |Gwoza |Gwoza Town Gadamayo |Jatau Pri. Sch.; Library Board; Central Pri. Sch. I; Central Primary School II; Hassan Suno; Audu Likita; Viewing Centre; Alhaji Abba Tata; Hamman Adama Jaje; Alhaji Abubakar Bul; Hamman Arvare; Ahmadu Dudu; Alhaji Ibrahim Abiso; Umaru Gwaya; Alhaji Saidu Kitho; Umaru Putaya; Govt. Day Sec. Sch.; Adamu Wachine; Late Ali Biu; S/Gari Pri. Sch; Suleiman Mai Kifi; Mallam Bakari; Musa Tada |- |Gwoza |Gwoza Wakane / Bulabulin |Usman Nugho I; Usman Nugho II; Makera I; Makera II; Alhaji Wada; Buba Mainasara; Audu Tada Diyawe; Gwoza Wakane Pri. Sch.; Late Lawan Dalhatu; Abubakar Dawe; Ali Nijdda; Abuabakar Ndawayo; Haruna Lamar; Luhva Pri. Sch; Bukar Kumbo; Nuhu Dawe; Fadagwe L. Kyari; Fadagwe Muni; Low Cost; Bulama Buba Gwaja |- |Gwoza |Hambagda/ Liman Kara/ New Settlement |Jaje Pri. Sch.; Bulama Tela; Liman Kara Pri. Sch.; Wakili Sule Ardo; Ishaku Humba; Uvaha Pri. Sch.; Abubakar Garba; Lawan Yerima; Ahmadu Gweme; Galtha Chagaman; Patawe Pri. Sch.; Haruna Garandawa; Hudugum Pri. Sch.; Lawan Musa; Salihu Mbimba; Umaru Toko; Sabon Gari Zawva; Tashan Gwegwe; Lokodisa; Gava West I; Gava West II; Umaru Taskala; Valengede; Modu Hussaini; Blawaziri; Lemu; Gori; Bulama Bakeri |- |Gwoza |Johode/Chikide/Kughum |Garba Shigwa; Fagha Marwa; Daga Wurto; Daga Wurto II; Ali Ivwaha; Ayuba Ngiva; Pritha; Barawa Pri. Sch.; Hige Ndassa; Barawa Pige; Chikida Pri. Sch. I; Bulama Ruwa; John Jaha; Haruna Gulavgha; Garba Thaghaka; Bitrus Njiga; Bulama Ngaya; Kughum Sama'A; Kughum Pri. Sch.; Sagha; Gwa'A Pri. Sch.; Ibrahim Ndasa; Chikida Pri. Sch. II; Zuwara Kwere |- |Gwoza |Kirawa/Jimini |Kirawa S/Gari Pri. Sch.; Mohammed Namida; Bulama Sanda; Kirawa Pri. Sch. I; Ramadan Yadi I; Ramadan Yadi II; Ramadan Yadi III; Kirawa Nomadic Pri. Sch.; Mallam Hassan; Malah Dugje; Kirawa Pri. Sch. II; Bulama Naga Baya; Samari Kamba I; Central Pri. Sch. I; Samari Kamba II; Central Pri. Sch. II; Ndaba Pri. Sch.; Takwa Dakache; Kushe-Kushe Pri. Sch.; Dugje Naga |- |Gwoza |Kurana Bassa/Ngoshe - Sama'A |Bala Pegi I; Bala Pegi II; Bala Kamba; Dahaya Tada; Hudumcha Pri. Sch.; Ndawa Yiyagha; Ngaruwa Meke; Parshaka; Kitha Kwalika; Garba Vunge; Umaru Amthe; Diri Diffa; Dilha Didawa; Shehu Kurama; Mahdi Uryo; Ngoshe Sama'A Pri. Sch.; Musa Takaskala; Takwashe |- |Gwoza |Ngoshe |Ngoshe Lahupara Pri. Sch.; Mohammed Diya; Ngoshe Aiga Pri. Sch.; Bulama Aiga Duwara; Vetinary Clinic; Area Court; Bulama Ali Zhigaga; Ngoshe Central Pri. Sch.; Philibus Gavara; General Hospital |- |Gwoza |Pulka/Bokko |Pulka Central Pri Sch I; Pulka Central Pri Sch II; Abubakar Bokko I; Abubakar Bokko II; Viewing Centre; Mburza; Michael Zuka; Majuwane Pri. Sch.; Zake Dalle; Alfred Indale; Augustine Goma; Zare Yaga; Ibrahim Mugie; Suleiman Duge; Abdullahi Kamba; Bokko A. Pri. Sch.; Bokko S/Gari Pri. Sch.; Bukar Bingil; Bokko Timta; Alhaji Yakubu Ali |- |Hawul |Bilingwi |Huma Central I; Huma Central II; Gwanzang; Damu Danaka; Sabon Gari; Huma Dispensary; Fuma; Huma East; Wadar; Gwaski |- |Hawul |Dzar/ Vinadum/ Birni/ Dlandi |Dzar I; Grim/Dzar/Vinadum/Birin/Dlandi; Gwamya; Dlandi; Grim; Birni; Bakundum; Pakuthla; Malila; Muduksuku; Tashan Gauta; Vinadam I; Vinadam II |- |Hawul |Gwanzang Pusda |Gwangzang Pri. Sch; Bilatum I; Bilatum II; Mbulatawiwi I; Mbulatawiwi II; Chata; Tawasu; Yaulari; Pusda; Wuyaku; Kundiring; Ngilangshimtu; Warni; Tuwakari; Samari |- |Hawul |Hizhi |Subwang; Wtc I; Tasha Maina Gate; Hizhi/Bwala; Unguwan Abdullahi II; Bwala; Dibarmi; Teba; Dangula; Pethlabu; Azare I B. Usman; Azare II Kaku; Azare III; Hizhi; Yaragi; Wtc II |- |Hawul |Kida |Bulama Abdullahi; Kida I; Kida II; Garkwi; Garha Pry Sch.; Bwali Katau; Kinging I; Kinging II; Yimirshika Central Pry. Sch.; Gwagoli Bulawa Gate; Bulama Daniel |- |Hawul |Kwajaffa/Hang |Kwajaffa Central; Kwajaffa Bura; Kwajaffa Dispensary; Garbwala; Jibwhiwhi; Dalwa; Gan Shaffa; Koguwulatu; Harang; Tashan . Alade I; Tashan . Alade II; Tashan . Alade III; Debiro; Pelachiroma; Kirbutu I; Kirbutu II; Yimirkila |- |Hawul |Kwaya-Bur/Tanga Rumta |Kwaya Bura I; Kwaya Bura II; Kwaya Bura III; Kwaya Bura IV; Moram; Tsakuyam; Dusu; Mulbiya; Tanga Ramta; Durkwa; Bwala Posinkir; Billa Minta; Ndiragina; Kwamba; Pirdla |- |Hawul |Marama/Kidang |Kidang I Pry Sch; Kidang II Agric. Office; Kidang III Kofar Lawan; Azare Piti; Humusu; Pirkisu; Katsina I; Katsina II; Katsina III; Dikira; Pikilama |- |Hawul |Pama/Whitambaya |Pama I; Pama II; Giraba; Dzamtikar; Dizarpoa I; Dizarpoa II; Whitambaya I; Whitambaya II; Labu I; Labu II; Bantali; Mindi Posira |- |Hawul |Puba/Vidau/Lokoja |Saboda Allah; Kukurpu; Palabirni; Puba; Gwallam I/Wakdam; Gwallam II; Hyera Central Pry. Sch; Hyera South II Central Pry. Sch.; Landas I; Landas II; Kwagu; Lokoja I; Lokoja II; Gelavirwa |- |Hawul |Sakwa/Hema |Sakwa I; Sakwa II; Sakwa III; G. G. S. S Sakwa; Malang; Agga Bura; Ngwa I; Ngwa II; Pella Olla; Hema I; Hema II; Tanga - Rahi; Ndaraku |- |Hawul |Shaffa |Gula I; Gula II; Tiraku Pry. Sch.; Shinduffu Pry. Sch.; Kwagushar; Gauza/Gwagumaigera; Nyalku Pry. Sch.; Bamjikil; Nyalku Shaffa East I; Nyalku Shaffa East II; Shaffa South; Bakin Kasuwa Alh. Mamman Gate; Viewing Centre; Unguwan Buba; Shaffa Central |- |Jere |Alau |Lawanti I; Lawanti II; Logeji; Mainari I; Mainari II; Koreri; Talbari; Abba Isari; Modu Yari; Fanamari; Limanti; Nguwari |- |Jere |Bale Galtimari |Lawanti I; Lawanti II; Lawanti III; Giwa Barracks; Assembly Quarters; Fagoli; Kellumiri; Bale Kura; Ali Diwari; Bulama Umara; Bulama Jidda I; Bulama Jidda II; Jidari Bus Stop I; Jiddari Bus Stop II; Jiddari Bus Stop III; Moloi Shuwari; Moloi Kanuribe |- |Jere |Dala Lawanti |Dala Pri. Sch. I; Dala Pri. Sch. II; Dala Bulama . M; Dala Dispensary; Dala Umarari; Salumiri Pri. Sch.; Mainari Kanuribe; Malari Fuguri |- |Jere |Dusuman |C. B. D. A I; C. B. D. A II; C. B. D. A III; Farm Centre; Kolori Aliri; Wudimari; Kirbiri Basheti; Kirbiri Masheti; Dusuman H. Pri. Sch.; Dusuman Lawanti I; Dusuman Lawanti II; Bulamari; Maimeleri Kosheri; Kolari Bulamari; Muna Dalti; Bulama Duri |- |Jere |Gongulong |Lawanti Bulamari; Gongulong Pri. Sch.; Gongulong Lawanti; Gumsuri; Wattini; Modu Ajiri I; Modu Ajiri II; Hassanti; Kasa'A Kura |- |Jere |Maimusari |Modu Kumsher; Tahir Mechanic; Gomari Bus Stop I; Gomari Bus Stop II; Gomari Bus Stop III; Bulama Gumnari I; Bulama Gumnari II; Alhaji Bello I; Alhaji Bello II; Alhaji Modu Ya'Jibe; Bukar Gado I; Bukar Gado II; Alhaji Audu Wakil; Falmata Kwayam I; Falmata Kwayam II; Gomari Pri. Sch.; Falmata Kwayam III; Falmata Kwayam IV; Gomari Pri. Sch. I; Gomari G. Pri. Sch. II; Bulama Gambo; Mustafa Gambo I; Mustafa Gambo II; Layin Makaranta; Mallam Abba Aji I; Mallam Abba Aji II; Isa Ngoshe; Alh. Ali Shuramre; Alh. Modu Jakana; Kusuwan Dare; Gambo Jarawa |- |Jere |Mashamari |Alhajiri I; Alhajiri II; Modu Gambo I; Modu Gambo II; Goni Gingimi I; Goni Gingimi II; Mustafa Ali Gaji; Bulama Mustapha Kime; Mele Kolo; Alhaji Gagara; Maina Kyari; Goni Modu Gofari; Bulama Kachalla I; Bulama Kachalla II; Bulama Tahir; Custom Staff Qtrs; Sanda Kyarimi; Bukar Soja I; Bukar Soja II; Bukar Soja III; Bukar Bulama; Gujja; Abba Lawan; Lawan Mala Biukar; Zanna Musa; Mashamari Pri. Sch; Alhaji Adam; Bulama Bukar M.; Dandal Kukawa; Block 6; Bulama Halla; Goni Modu Bulama; Alhaji Maikifi; Alhaji Bulama Burtu I; Bulama Burtu II; Bulama Gubdo |- |Jere |Ngudaa/Addamari |Bulama Yaro I; Bulama Yaro II; Bulama Yaro III; Bulama Dogo Kadai I; Bulama Dogo Kadai II; Bulama Dogo Kadai III; Bulama Dogo Kadai IV; Mumbili Dispensary; Shayar Fulani; Bulama Moh'D Maishayi; Addamari; Nguranam Kolle; Massari / Gide; Bulama Shettima; Bulama Ibrahim; Bulama Bukar |- |Jere |Old Maiduguri |Keteler I; Keteler II; Bulama Isa Kois; Maduguri Clinic I; Maduguri Clinic II; Maiduguri Clinic III; Maiduguri Clinic IV; Toma Shuwa I; Toma Shuwa II; Toma Shuwa III; Mallam Kalli I; Mallam Kalli II; Baba Kura Driver; Hajia Hadiza Lawan I; Hajia Hadiza Lawan II; Alhaji Tahir Ahmed I; Alh. Tahir Ahmed II; Alh. Mustafa Lawan; Alh. Mohammed Jimba; Bulama . Alhaji Umara; Alhaji Babagana Shettima; Bulama Modu Isamari; Alhaji Bunu Tela I; Alhaji Bunu Tela II; Laraba Market I; Laraba Market II; Laraba Market III; Bulama Modu Bolibe; Bulama Shettima; Bulama Bura Kukawa; Alhaji Ibrahim; Biriri Alhajiri; Kaka Yachanam |- |Jere |Tuba |Gumtai; Bulama A. Ali's; Bulama Modu Kachari; Tuba Jiddari; Makulwe |- |Jere |Mairi |Bulama Isa; Maimusari Pri. Sch. I; Maimusari Pri. Sch. II; Lawan Usman; Bulama Kachallah I; Bulama Kachallah II; Mairi Palace Hotel; Bulama Baitu; Wakili Usman; Bulama Bukar I; Bulama Bukar II; Bulama Kadiri I; Bulama Kadiri II; Bulama Kawu; Unimaid Pri. Sch.; Unimaid Clinic I; Unimaid Clinic II; Unimaid Clinic III; Bulama Hala; Umth Security Hall I I; Umth Security Hall II; Umth Security Hall III; F. G. C Vistor's Room; Dalori Housing Est. Pri. Sch. |- |Jere |Gomari |Ndollori; Bulama Jidda I; Bulama Jidda II; Bulama Jidda III; Ajilari Bulamari; Modu Jakana; Gomari Bus Stop I; Gomari Bus Stop II; Gomari Bus Stop III; Ahmadu Ladan; Alh. Ali Kantima I; Alh. Ali Kantima II; Goni Mustapha; Moh'D Isa Bahausa; Usman Abba Amira I; Usman Abba Amira II; Bulama Baba Shuwa I; Bulama Baba Shuwa II; Bulama Baba Shuwa III; Ashinga Jara Shuwa; Usman Mohammed; Mohammed Chenchero; Baba Gajere; Bulama Modu Dapcheri I; Bulama Modu Dapcheri II; Alh. Bukar Longo; Behind Haji Camp I; Behind Haji Camp II; Behind Haji Camp III; Gomari Dispensary |- |Kaga |Afa/Dig/Maudori |Mauli Pri. Sc./Maudori Mauliye; Maudori Pri. Sc./Maudori Lawanti; Afa Pri. Sch./Afa Lawanti; Wazub / Wazub; Kanamma / Kanamma; Awanari / Awanari; Lawanti Palace / Digimari Lawanti; Digimari Pri. Sch. / Digimari I; Digimari Dispensary / Digimari II; Munye Pri. Sch. / Munye Kura |- |Kaga |Benisheikh |Mallamti / Mallamti; Benisheikh Gana / Benisheikh Gana; District Head Office / Ajari I; Low Cost Pri. Sch. / Ajari II; Magistrate Court / Ajari III; Wakilti Palace / Ajari IV; Viewing Centre / Viewing Centre; Central Pri. Sch. / Central Pri. Sch.; Adult Education Office / Lawanti I; Lawanti Palace / Lawanti II; Shopping Complex A / Market Stall I; Shopping Complex B / Market Stall II; Tamandara / Tamandara |- |Kaga |Borgozo |Borgozo Pri. Sch. / Borgozo Lawanti; Tamdane / Tamdane; Karna - Kasa Pri. Sch. / Karna Kasari; Mastamari / Mastamari |- |Kaga |Dogoma / Jalori |Jalori Pri. Sch. / Jalori Lawanti; Dogoma Pri. Sch. / Dogoma Lawanti; Bulamari / Dogoma Bulamari; Kombolori Pri. Sch. / Kombolori |- |Kaga |Dongo |Dongo Pri. Sch. / Dongo Lawanti; Shettimanuri / Shettimanuri; Kodowu Pri. Sch. / Kodowu |- |Kaga |Galangi |Market Stall / Galangi I; Galangi Mairi / Galangi II |- |Kaga |Guwo |Guwo Pri. Sch. / Guwo Lawanti I; Lawanti Palace / Guwo Lawanti II; Za'Kurari / Za'Kurari |- |Kaga |Karagawaru |Karagawaru Pri. Sch. / Karagawaru I; Lawanti Palace / Karagawaru II; Fajari / Fajari; Gangawa M. Malaye / Gangawa M. Malaye |- |Kaga |Mainok |Targajeri / Targajeri; Lawanti Palace / Lawanti I; Mainok Pri. Sch. / Lawanti II; Market Stall / Market Stall I; Motor Park / Market Stall II; Bulama Mustapha / Bulama Mustapha I; Bulama Mustapha / Bulama Mustapha II; Bulama Aboremi / Bulama Aboremi; Dandalmari Pri. Sch. / Dandalmari |- |Kaga |Marguba |Marguba Pri. Sch. / Marguba Lawanti; Ngumari / Ngumari I; Ngumari - Warsala / Ngumari II; Kwayari Pri. Sch. / Kwayari Kura; Abukarti / Abukarti |- |Kaga |Ngamdu |Tamsu Kawu Pri. Sch. / Tamsukawu; Yangebari / Yangebari; Ngamdu Pri. Sch. / Lawanti I; Lawanti Palace / Lawanti II; Viewing Centre / Lawanti III; Alhajiri / Alhajiri; Kombomiri / Kombomiri I; Kombomiri / Kombomiri II; Mallam Shettimari / Mallam Shettimari I; Mallam Shettimari / Mallam Shettimari II; Goni Lawanti / Goni Lawanti; Shopping Complex / Market Stall I; Shopping Complex / Market Stall II; Ma'Amari Kaya'A / Ma'Amari I; Ma'Amari / Ma'Amari II; Dabira / Dabira |- |Kaga |Shettimari |Shettimari Dispensary / Shettimari I; Shettimari Pri. Sch. / Shettimari II; Ngurmai / Ngurmai I; Ngurmai / Ngurmai II |- |Kaga |Tobolo |Tobolo Pri. Sch. / Tobolo Lawanti I; Tobolo Viewing Centre / Tobolo Lawanti II; Modu Kururi / Modu Kururi; Alinmari / Alinmari; Sheruri / Sheruri; Anumdoliya / Anumdoliya |- |Kaga |Wajiro / Burgumma |Wajiro Pri. Sch. / Wajiro Lawanti; Makinta Kururi Pri. Sch. / Makinta Kururi I; Makinta Kururi Lawanti Palace / Makinta Kururi II; Duwari / Duwari I; Duwari/Duwari II; Burguma Pri. Sch. / Burguma I; Burguma Lawanti Palace / Burguma II |- |Kaga |Wassaram |Wassaram Lawanti Palace / Wassaram I; Wassaram Pri. Sch. / Wassaram II; Yabal Pri. Sch. / Yabal |- |Kala Balge |Moholo |Assaba I; Assaba II; Dugum; Mariye; Dagile; Gujjari; Moholo |- |Kala Balge |Jilbe \A\' |Jilbe Market I; Jilbe Market II; Jilbe Pri. School; Kulkule; Dugume; Gazalful; Lafiya; Chawa |- |Kala Balge |Jilbe \B\"/Koma Kaudi""" |Holenge; Koma Kaudi; Koma; Koma Sabaye; Kurfu; Kumba I; Kumba II; Rumele |- |Kala Balge |Jarawa/Sangaya |Jarawa; Malari; Tiwa; Khulibari; Sabba; Sangaya |- |Kala Balge |Kala |Ambliya; Bok; Juwe; Kala Dispensary; Kala Primary; Meleri; Sideri; Utuma |- |Kala Balge |Kumaga |Kumaga Lawanti; Kumaga Primary; Kalfa Kumaga; Kalma Sabaye; Sero; Gulfo |- |Kala Balge |Rann \A\' |Rann Pri. School I; Rann Pri. School II; Wumbi Mairi I; Wumbi Mairi II; Abari; Amsuburu I; Amsuburu II; Durbani; Tilam; Wumbi Dispensary I; Wumbi Dispensary II; Isari; Rann Dispensary; Wumbi Primary; Rann Ajari |- |Kala Balge |Rann \B''/Daima" '' |Atti; Budul; Daima; Fandiski; Tunishe; Hijelishe; Tata Kura; Dugumashe; Malumri; Addari; Sabkara; Ngaiwa |- |Kala Balge |Mada |Gabulga; Gilgil; Mada; Misherde; Musari; Sausawa; Kilangilawa |- |Kala Balge |Sigal/Karche |Abonumere; Wuli Kura; Bukkari; Bula- Aminabe; Bulong; Masano; Sadigo; Shilo I; Shilo II; Sigal Dispensary; Sigal Lawanti; Sigal Pri. School; Baba Jalki; Karche Pry. Sch; Karche Bulamari; Makandiri |- |Konduga |Auno / Chabbol |Auno Pri. Sch. Auno; D / Head Office, Near D / Head Office; Kuwa Ngwali, Kuwa Ngwali; Ya'Na Yasku, Yana Yasku; Chabbol Pri. Sch., Chabbol; Chabbol Lawanti, Chabbol Lawanti I; Chabbol Lawanti, Chabbol Lawanti II; Chabbol Kura, Chabbol Kura; Shiwari, Shiwari; Zarmari, Zarmari; Fashar Pri. Sch., Fashar; Tungushe, Tungushe; Abba Kashimri, Abba Kashimri; Pompomari Pri. Sch., Pompomari I; Pompomari Pri. Sch., Pompomari II; Pompomari Pri. Sch., Pompomari III; Bulama Madu, Jajel B. Madu; Jajel Pri. Sch., Jajel; Njimtilo, Njimtilo; Jajel Bukarti, Jajel Bukarti; N. A. F Station, N. A. F Station; Magaramti, Magaramti |- |Konduga |Dalori / Wanori |Kajeri Pri. Sch., Kajeri; Amarwa Pri. Sch., Amarwa; Sheriff Tamsuwa ,Sheriff Tamsuwa; Mairari Pri. Sch., Mairari; Usumanti, Usumanti; Dengelti, Dengelti I; Dengelti, Dengelti II; Dalori Pri. Sch., Dalori; Dalori R / Room ,Dalori; Dalori Dispensary; Isari I; Isari II; Wanori Pri. Sch., Wanori; Kambari, Kambari; Mairi Pri. Sch., Mairi I; Mairi Pri. Sch., Mairi II |- |Konduga |Dawa East / Malari / Kangamari |Kaigamari Pri. Sch., Kaigamari; Sama'A, Sama'A; Wutoro, Wutoro; Yandandari, Yandandari; Malari Pri. Sch., Malari; Malari Lawanti, Malari Lawanti; Malari Dispensary, Malari Dispensary; Sheriff Ladua, Sheriff Ladua I; Sheriff Ladua, Sheriff Ladua II; Mallam Sungunti, Mallam Sungunti; Dalwa East Pri. Sch., Dalwa East; Sheriff Kyariri, Sheriff Kyariri; Abduri, Abduri; Sheriff Mallumri, Sheriff Mallumri; Gudusuri, Gudusuri; Old Kaigamari, Old Kaigamari |- |Konduga |Jewu / Lamboa |Jakana Pri. Sch., Jakana I; Jakana Pri. Sch., Jakana II; Kadamari, Kadamari; Jakana Malambe, Jakana Mallambe I; Jakana Malambe, Jakana Mallambe II; Jewu Pri. Sch., Jewu I; Jewu Pri. Sch., Jewu II; Bidiri, Bidiri; Abba Sunori, Abba Sunori; Goni Bukarti, Goni Bukarti; Bunya, Bunya; Lamboa Lawanti, Lamboa Lawanti; Jakana Pri. Sch. Jakana III; Frai Fulatari, Frai Fulatari |- |Konduga |Kawuri |Kawuri Pri. Sch., Kawuri I; Kawuri Pri. Sch., Kawuri II; Kawuri R / Room I, Kawuri; Lawan Meleri Pri. Sch., Lawan Meleri; Kashimiri I, Kofar Lawan; Kashimiri II, Pri. Sch.; Aulari Pri. Sch., Aulari Pri. Sch.; Gangare, Alhajiri Gangare; Aulari Pri. Sch. II, Aulari; Kawuri R / Room, Kawuri R / Room I; Kawuri R / Room, Kawuri R / Room II; Shettimari Pri. Sch. I; Shettimari Pri. Sch. II; Maidugurmari, Pri. Sch.; Fuguri, Fuguri; Kusham Kura, Kusham Kura; Kusham Gana, Kusham Gana; Kuramari, Kuramari |- |Konduga |Kelumiri / Ngalbi Amari / Yale |Kellumiri Pri. Sch. I; Kellumiri Pri. Sch. II; Ngalbi Amari Pri. Sch., Ngalbi Amari I; Ngalbi Amari Pri. Sch., Ngalbi Amari II; Yale Pri. Sch. I; Yale Pri. Sch. II; Yale Pri. Sch. III; Gamboram ,Gamboram; Gabchari, Gabchari; Ka'Anari ,Ka'Anari; Masta Gujari, Masta Gujari; Mallam Sulumri, Mallam Sulumri; Ngauramari, Ngauramari |- |Konduga |Konduga |Konduga Central Pri. Sch., Konduga; Viewing Centre, Viewing Centre I; Leprosy Clinic, Leprosy Clinic; Central Pri. Sch., Central Pri. Sch.; Viewing Centre II; Viewing Centre III; Secretariat I; Secretariat II; Secretariat III; Upper Area Court, Upper Area Court; Mandurari Pri. Sch. I; Mandurari Pri. Sch. II; Mandurari Pri. Sch. III; Towairi, Towairi; Goniri, Goniri; Bulabulin, Bulabulin; Modu Amsamuri; Zarmari; Amusuri; Sabongari; Konduga Central Pri. School |- |Konduga |Mairamri / Yeleri / Bazamri |Mairamri Primary School, Mairamri I; Mairamri Primary School, Mairamri II; Walimiri, Walimiri; Lawanti Pri. Sch. ,Lawanti I; Lawanti Pri. Sch. ,Lawanti II; Ngaurawa, Ngaurawa; Yaleri Pri. Sch., Yaleri; Galmari, Galtimari; Moshimari, Moshimari Kunube; Budungeri, Budungeri; Makintari, Makintari; Bazamri Pri. Sch., Bazamri; Yauri, Yauri; Arnari, Arnari I; Arnari, Arnari II; Yabal, Yabal; Mborori; Muktari; Bukar Kurari |- |Konduga |Masba / Dalwa West |Masba Pri. Sch., Masba I; Masba Pri. Sch., Masba II; Gumsuri, Gumsuri; Tumbalwa, Tumbalwa; Bulabulin, Ngaura I; Bulabulin, Ngaura II; Maudari, Mudari I; Maudari, Mudari II; Musunne, Musunne; Alagarno, Alagarno; Masta Fantanari, Masta Fantanari; Talbari, Talbari; Dalwa West Pri Sch. I; Dalwa West Pri Sch. II; Ngalidowa ,Ngalidowa; Kofa, Kofa; Ibrahimti, Ibrahimti; Kaduwa ,Kaduwa |- |Konduga |Nyaleri/Sandia/Yejiwa |Nyaleri Pri. Sch. ,Nyaleri; Bulabulin Ngau. Dis ,Bulabulin Ngau. Dis.; Jirinna, Jirinna; Falawanne, Falawanne; Sandia Pri. Sch., Sandia; Sudan Ngudibe ,Sudan Ngudibe; Kaya Bulabulin, Kaya Bulabulin; Ngauramari, Ngauramari; Ngarannam, Ngarannam; Yajiwa Pri. Sch. I, Yajiwa Pri. Sch. I; Ka'Almari, Ka'Almari I; Ka'Almari, Ka'Almari II; Jedede, Jedede; Shashamari, Shashamari; Abulam Pri. Sch., Abulam Pri. Sch.; Kukuruk, Kukuruk; Yajiwa Pri. Sch. II, Yajiwa Pri. Sch. II |- |Konduga |Sojiri/ Nguro - Nguro |Ajiri Pri. Sch. I, Ajiri Pri. Sch. I; Ajiri Pri. Sch. II, Ajiri Pri. Sch. II; Nguro Nguro, Nguro Nguro; Madu Kawuri I, Madu Kawuri I; Madu Kawuri II, Madu Kawuri II; Kayamla Pri. Sch. I, Kayamla Pri. Sch. I; Kayamla Pri. Sch. II, Kayamla Pri. Sch. I; Kayamla Pri. Sch. III, Kayamla Pri. Sch. III; Kayamla Pri. Sch. IV, Kayamla Pri. Sch. IV; Sojiri Pri. Sch. I, Sojiri Pri. Sch. I; Sojiri Pri. Sch. II, Sojiri Pri. Sch. II; Camp, Camp; Kimeri, Kimeri; Abbari, Abbari; Musa Kalari, Musa Kalari |- |Kukawa |Alagarno |Alagarno Pri. Sch.; Ngurtuwa; Kangarwa Pri. Sch. I; Tumbin Sanyi; Doron Naira; Alhaji Chindori; Shuwaram; Abuja; Kumburi Market West; Kangarwa Pri. Sch. II |- |Kukawa |Baga |Mile Four; Darba Shata; Bunduram; Baga Lawanti; Bujumari Daleye; Kumburi; Bulabulin; Bulama Adamti I; Bulama Adamti II; Baga Viewing Centre |- |Kukawa |Bundur |Bundur Lawanti; Nafasa |- |Kukawa |Dogoshi |Dogoshi Lawanti; Kwatan Dogoshi I; Kwatan Dogoshi II |- |Kukawa |Doro / Duguri |Doro / Duguri Dunba; Tubin Barebari; Kaiye Kura; Kolleram; Wal - Wal Kura; Kuwilileya; Massaram; Madayi; Duguri; Daban Lami; Tetewa; Kingallam; Kasugula I; Kasugula II; Doro Bakin Kwalta; Doro Fish Market |- |Kukawa |Kauwa |Cross Kauwa Viewing Centre; Cross Pri. Sch.; Dabar Giawa; Bulama Bature; Kauwa Lawanti; Karwaram; Tumbin Yashi |- |Kukawa |Kekeno |Kekeno Lawanti; Mile Ninety; Malam Baiyeri; Daban Masara; Daban Gajere; Kwatan Daban Masara I; Kwatan Daban Masara II; Tudun Naira; Daban Masara Dispensary |- |Kukawa |Kukawa |Kukawa Pri. Sch. I; Kukawa Pri. Sch. II; Kukawa Dispensary; Kukawa Lawanti; Kukawa Viewing Centre; Mangari; Bashari; Dunblam; Kaine; Goni Sulumti; Kesakolkolla; Kuski; Guwema |- |Kukawa |Moduari / Barwari |Moduari / Barwati; Barwati; Garin Baba Gana |- |Kukawa |Yoyo |Yoyo Lawanti; Yoyo Fatoma; Aida Kuraram |- |Kwaya / Kusar |Gondi |Wandali Pri. Sch. I; Wandali Pri. Sch. II; Wandali K. Lawan; Tudun Wada; Minta Wandali Pri. Sch.; Simsira K. Bulama; Katsina K. Bulama |- |Kwaya / Kusar |Gusi / Billa |Gusi Pali Barka Pri. Sch.; Gusi K. Lawan; Kubo Gusi K. Bulama; Gusi Dunkur Pri. Sch.; Guburde Billa; Bila Fika Pri. Sch.; Bila Kogu Pri. Sch.; Mindikutuki Pri. Sch.; Bila Kogu K. Bulama; Gaidam K. Bulama; Kwathlang K. Bulama |- |Kwaya / Kusar |Guwal |Guwal Pri. Sch. I; Guwal Pri. Sch. II; Guwal K. Garga; Jalingo I; Jalingo II; Savira |- |Kwaya / Kusar |Kubuku |Kubuku Pri. Sch. I; Kubuku Pri. Sch. II; Hema Pri. Sch.; Dayar Pri. Sch.; Dzathu Pri. Sch.; Dayar Kulthi Salihu |- |Kwaya / Kusar |Kurba |Kurba Pri. Sch.; Kurba Dispensary; Jugal K. Bulama; Tashan Gambo; Laro K. Bulama; Zobi K. Bulama; Yumbu Pri. Sch. |- |Kwaya / Kusar |Kwaya Kusar |Kwayakusar Pri. Sch. I; Kwayakusar Pri. Sch. II; E. P. I Office; Kofan Hakimi; Maina Ali Zobi; Bakin Kasuwa I; Bakin Kasuwa II; Gadam Pri. Sch.; Guba Pri. Sch.; Gashina Pri. Sch.; Jafi Pri. Sch.; Maiba Pri. Sch. |- |Kwaya / Kusar |Peta |Peta Pri. Sch.; Peta Dispensary; Kunathlang Pry. Sch; Moko Jakali; Moku K. Bulama; Yaulari Pri. Sch |- |Kwaya / Kusar |Wada |Wada Pri. Sch.; Wada K. Bulama; Milda Pesing Pri. Sch.; Milda Galadima; Milda Jakali; Pankilang; Kogu K. Bulama |- |Kwaya / Kusar |Wawa |Wawa Pri. Sch.; Wawa K. Bulama; Mbula K. Bulama; Magunta K. Bulama; Gundula |- |Kwaya / Kusar |Yimirthalang |Yimirthlalang Pri. Sch. I; Yimirthlalang Pri. Sch. II; Yimirthlalang Dispensary I; Yimirthlalang Dispensary II; Bahai Pri. Sch.; Biladzi Pri. Sch.; Lesga K. Bulama; Garin Kare Kare |- |Mafa |Abbari |Abbari; Moboshe; Zangabe I; Zangabe II |- |Mafa |Anadua |Anadua; Ajiri Pri. Sch. I; Ajiri Pri. Sch. II; Boskoro |- |Mafa |Gawa |Dogumba I; Dogumba II; Gawa I; Gawa II; Kajeri; Gumshe; Ma'A Kasuwa |- |Mafa |Koshebe |Koshebe I; Koshebe II; Koshebe III; Koshebe IV; Ngudda I; Ngudda II; Kulburam |- |Mafa |Laje |Laje Pri. Sch. I; Laje Pri. Sch. II; Ajiri Lawanti; Maska Lawanti; Laje Bulwa |- |Mafa |Loskuri |Loskuri Pry. Sch; Loskuri Lawanti; Ngowom Pri. Sch.; Ngowom Bulamari; Baleri Pri. Sch.; Baleri Bulamari; Jalta Kawu; Ali Ganari Pri. Sch. |- |Mafa |Ma'Afa |Ma'Afa I; Aza Baimaram; Azabaimari; Aza - Nguro |- |Mafa |Mafa |Mafa Central Pri. Sch. I; Mafa Central Pri. Sch. II; Bulamari I; Bulamari II; Dongo; Mafa Ajari |- |Mafa |Masu |Masu Pry. Sch; Chingowa; Ma A Fainde; Ma,A Sheriffti; Ma'A Burni; Mbutta Pri. Sch. |- |Mafa |Mujigine |Mujigine I; Mujigine II; Awada I; Awada II; Momo I; Momo II; Signabaya I; Signabaya II; Signabaya III; Signabaya IV; Kaltaram; Maskate; Ba'Ale; Giskilla; Kudo Mukdo |- |Mafa |Tamsu Ngamdua |Tamsu - Ngamdua I; Tamsu - Ngamdua II; Margimari I; Margimari II; Mala Kyariri I; Mala Kyariri II; Zannari I; Zannari II; Zannari III; Zannari IV |- |Magumeri |Ardo Ram |Ardoram Pry. Sch I; Ardoram Pry Sch II; Ngollomari; Ka'Ashiya |- |Magumeri |Ayi / Yasku |Ayi Lawanti; Yasku Lawanti; Mursala I; Mursala II |- |Magumeri |Borno Yesu |Borno Yesu Pri. Sch. I; Borno Yesu Pri. Sch. II; Busuguna; Nyam - Nyammaram; Shashiya; Ladi Isa Ngudiye I; Ladi Isa Ngudiye II |- |Magumeri |Furram |Furram Pri. Sch.; Bam Chira'A; Ghuskur |- |Magumeri |Gaji Ganna I |Gaji Ganna Lawanti; Gaji Ganna Pri. Sch.; Police Station (Near); Gaji Ganna Police Station; Sugunti; Kar Nowa |- |Magumeri |Gaji Ganna II |Suria Retin I; Suria Retin II; Titiwa Bulama Mastafa I; Titiwa Bulama Mastafa II; Kurmeri I; Kurmeri II; Abatcha Fandiri |- |Magumeri |Hoyo / Chin Gowa |Chingowa Lawanti (Jalori); Chin Gowa Pri. Sch.; Maramari; Wuryemiri I; Wuryemiri (Goni Kimeri) II; Kuwami |- |Magumeri |Kalizoram / Banoram |Banoram Pri. Sch.; Banoram Dispensary; Ali Gajiri; Modu Kurari; Kaliari; Kalizoram |- |Magumeri |Kareram |Galtaru; Kareram Dungari; Bulabulin |- |Magumeri |Kubti |Kubti Lawanti; Kubti Dispensary; Kubti Summari I; Kubti Summari II; Bukar Majiri I; Bukar Majiri II |- |Magumeri |Magumeri |Ajari; Kasugula; Ngurmai; Fantamiri; Ngaburawa; Malari I; Malari II |- |Magumeri |Ngamma |Ngamma Pri. Sch.; Malam Mairari I; Malam Mairari II; Malam Mairari III; Malam Umarari I; Malam Umarari II; Ngamma Dispensary |- |Magumeri |Ngubala |Ngubala Pry Sch; Jaddadari; Bamma Pri. Sch.; Bamma Dispensary(Kodengeri); Shettimari |- |Maiduguri M. C. |Bolori I |Alh. Bulama Modu I; Alh. Bulama Modu II; Alh. Tahir; Alh. Tahir Lawanti; Goni Tijani I; Goni Tijani II; Bulama Ardo I; Bulama Ardo II; Mallam Karube I; Mallam Karube II; Goni Garba Buzu; Yusufu Bulama I; Yusufu Bulama II; Tsoho Mai Kwano I; Tsoho Mai Kwano II; Fed. Low Cost Pri. Sch. I; Fed. Low Cost Pri. Sch. II; Pela Super Market I; Pela Super Market II; Baga Road Motor Park; Mai Adashe; Alh. Bunu Churo Kusko; Vendor Desk (Fed. Low Cost Junction); Post Office I (Fed. Low Cost); Post Office II (Fed. Low Cost); Chibok Close (Pompomari Qtrs); Bulama Shuwari I; Bulama Shuwari II; New Hope Nursary I (Fed. Low Cost ); New Hope Nursary II (Fed. Low Cost ); Bulama Kyari Musari; Bulama Mustapha M. Umairi; Bri. Maimalari Day Sec. Sch. I; Bri. Maimalari Day Sec. Sch. II; Opp. D / 23, Fed. Low Cost Qtrs.; Bolori Pri. Sch. I; Bolori Pri. Sch. II |- |Maiduguri M. C. |Bolori II |Bulama A. Mohammed I; Bulama A. Mohammed II; Mallam Baba Ohoye I; Mallam Baba Ohoye II; Bulama Bukar Tela; M. Sale Jajiri I; M. Sale Jajiri II; M. Sale Jajiri III; Zajiri Govt. Day Sec. Sch. I; Zajiri Govt. Day Sec. Sch. II; Zajiri Govt. Day Sec. Sch. III; Zajiri Pri. Sch. I; Zajiri Pri. Sch. II; Modu Tela; Zajiri Dispensary I; Zajiri Dispensary II; Bulama Bukar Telah; Bulama Kolo; Ali Kotoko I; Ali Kotoko II; Ali Kotoko III; Bulama Kashim; Zari Modu; Hajja Zara; Bulama Tahiru; Bulama Alh. Bunu Telah; Bulama Abdu Mohammed; Alh. Umara Mamman I; Alh. Umara Mamman II; Alh. Umara Mamman III; Bulama Malah; Bulama Modu Shuwa I; Bulama Modu Shuwa II; Bulama Alh. Sulum I; Bulama Alh. Sulum II; Bulama Mari; Bulama Abba Makinta I; Bulama Abba Makinta II; Bulama Kallah; Bulama Alh. Maina; Near Bore Hole; Bulama Ali Usman I; Bulama Ali Usman II; Bulama Garba Mohammed I; Bulama Garba Mohammed II; Bulama Boleya I; Bulama Boleya II; Bulama Boleya III; Alhaji Awi Mandara; Army Children Pri. Sch. I; Army Children Pri. Sch. II; Bulama Talba; Bulama Ali I; Bulama Ali II; Bulama Goni Kyari; Bulama Diya; Bulama Goni Goroma I; Alh. Modu Goni Ngarnam; Bulama Goni Goroma II; Bulama Ngarannam; Bulama Bukar Birkila; Bulama Kabajan; Bulama Mele; Modu Gana Mustpha; Bulama Ali Sulum; Bulama Aji; Goni Damgari; Alhaji Goni Kyari |- |Maiduguri M. C. |Bulablin |Goni Abdulsalam, Bulabulin; Alh. Tahashoma ,Bulabulin; Bulabulin; Alh. Sheriff Dizalma ,Bulabulin; Filling Bola, Bulabulin; Ali Fika, Bulabulin; Mallam Dungus, Bulabulin; Mamman Goroma, Bulabulin I; Ali Duwari, Bulabulin; Alh. Garba Satomi I; Alh. Garba Satomi II; Bulama Madu I; Bulama Madu II; Tuja Kuraman I; Tuja Kuraman II; Bula Bulin Dispensary I; Bula Bulin Dispensary II; Abba Aji; Alh. Sulaiman; Adamu Miyo; Mamman Goroma II; Bukar Budum; Alh. Mamman Gashua. Bulabulin; Alh. Modu Bulama Bulabulin; Alh. Mamman Goroma III; Alh Modu Gana; Abatcha Umar; Monday Market Round About; Baba Pada; Kagel Mari Police Station; Lamisawa Gate; Umar Bulama; Ali Baitalma; Alh. Modu Ngoya; Alh. Bukar Kukareta; Alh. Abatcha Kawari; Alh. Hamza Tabaco; Kullogumna Pri. Sch.; Tijani Dan Haya; Alh. Umar Dala; Karama Kuturu I; Karama Kuturu II; Goni Bukar Goche; Lawan Musa; Adamu Dan Kolluri; Bulabulin Day Sec. Sch. |- |Maiduguri M. C. |Fezzan |Alh. Abakos; Alh. Ibrahim Imam; Alh. Sheriff Sanda; Lawan Hassan; Mustapha Katifama; Baba Kura Yusuf I; Baba Kura Yusuf II; Furmari; Alh. Bukar Mulima; Bazambari; Aji Modu Ngaji; Alh. Dori; Ibrahim Adumi I; Ibrahim Adumi II; Bashir's Frontage; Furmari Mosque II; Mustapha Kachalla |- |Maiduguri M. C. |Gamboru Liberty |Alh. Mamman Dan Shuwa I; Alh. Mamman Dan Shuwa II; Waziri Gwoza I; Waziri Gwoza II; Alh. Kashim I; Alh. Kashim II; Alh. Tahir; Bulama Kangadi; Bundum Pri. Sch.; Abba Ali Kaka Gida; Bulama Ali Musa; Malam Usman Abubakar Kaduna; Malam Bukar Bololoma I; Malam Bukar Bololoma II; Boy Scout Premises; Lawan Mala Ali Liberty; Bulama Kyari Bukar I; Bulama Kyari Bukar II; Alh Modu Ngubdo; Bulama Mongunoma; Gamboru Alhajiri Pri. Sch. I; Gamboru Alhajiri Pri. Sch. II; Abba Aji Sudan I; Abba Aji Sudan II; Tandari (Remand Home) Gate I; Tandari (Re'Mand Home) Gate II; Mai Anuguwa's Gate I; Mai Anguwa' S Gate II; Bulama Mustapha; Abba Gana Benishiek; Bulama Meremi's Gate I; Bulama Meremi's Gate II; Fulatari; Bulama Modu; Alh. Wasili I; Alh. Wasili III; Mallam Usman Mai Kachallah; Alh. Zakariya Musa; Alh. Kolomi Mai Kanti I; Alh. Mamman Dilar; Alh. Konto (Bosco Road); Alh. Kolomi Mai Kanti II; Dandal Police Qtrs; Alh Usman Zango Koya; Infront Of Sahara Hotel |- |Maiduguri M. C. |Gwange I |Bulama Jidda Moh'D; General Moh'D Shuwa; Bulama Alh. Kangadi; Alh. Magira Tom; Umar Mustapha; Goni Habu I; Goni Habu II; Bulama Abba; Alhaji Adamu Jikan Ladi I; Alhaji Adamu Jikan Ladi II; Wakil Usman; Alh. Maikanti; Alh. Modu Fugura; Sheikh Ibrahim Sale; Alh. Zawami; Alh. Yakwami; Usman Ali Shuwari; Alh. Audu Adam; Abdulkadir Isa; Bulama Alhaji Hassan I; Bulama Alhaji Hassan II; Mallam Lawan; Mallam Goni Usman; Alh Grema Tailor I; Alh Grema Tailor II; Gwange II Pri. Sch.; Alh. Hassan Karen Gusau I; Alh. Hassan Karen Gusau II; Bulama Ali Daji; Waziri Modu; Alh. Ibrahim Dutse; Lawan's Gate; Alhaji Maina Umar; Zanna Bukar Mandara I; Zanna Bukar Mandara II; Alkali Mustapha; Bulama Umoru; Sergant Hassan Wakil; Alhaji Bunu Shriff; Alhaji Makinta; Alh. Uban Kare; Alh. Murtala; Alh. Babbale; Alh. Baba Umoru; Goni Baitu Ma'Ajir; Youth Centre; Zanna Bukar Dipcharima; Alh. Sani Mai Lemo |- |Maiduguri M. C. |Gwange II |Alh. Ali Kuyima I; Alh. Ali Kuyima II; Bulama Karubu I; Bulama Karubu II; Goni Ibrahim; Alh. Modu Kulloma; Alh. Modu Kura Maimai; Goni Bukar Kolo; Gwange . IV. Pri. Sch.; Alh. Abba Ali Bosoma I; Alh. Abba Ali Bosoma II; Bulama Goni Bukar; Alh. Ali Kidaji; Bulama Modu Tamsuwa I; Bulama Modu Tamsuwa II; Captain Adamu Shuwa; Adamu Mai Chemist; Mallam Hussaini Darman; Bulama Abbas; Ramatu Ngaloma; Baba Mustapha Premier; Bulama Ali; Ya Hajja Kwayam; Alh. Garba Andasa; Sehttima Ali Kidaji; Mustapha Gwange I; Mustapha Gwange II; Hajja Mai Tuwon Yasin; Alh. Usman Tabacco I; Alh. Usman Tabacco II; Zanna Ibrahim; Alh. Sanusi; Alh. Ibrahim D. P. P Noma; Alh. Manu Mai Kifi; Alh. Tukur Waziri; Alh. Sule Idrissa; Alh. Modu Benishiek; Gwange Area Court I; Gwange Area Court II; Alh. Kawu; Alh. Bukar Umar; Goni Bukar; Ya - Lau - Lau; Goni Modu Shettima; Mustapha Amsatabe; Zarma Driver; M. Kollo Tailor; Hajiya Laraba; Bulama B. Ngoma; Former Naira Club Hotel |- |Maiduguri M. C. |Gwange III |Alh. Zanna Ibrahim Gujba I; Alh. Zanna Ibrahim Gujba II; Winner Chemist; Alh. Kyari; Bulama Usman; Baba Meremi; Alh. Isa Marghi; Alh. Umar Marte; Alhaji Musti; Mallam Usman I; Mallam Usman II; Alh Modu Njammaina I; Alh Modu Njammaina II; Mallam Usman III; Alh. Ali Ngubdo; Bulama Ali; Bulama Mustapha D. Kyari; Gwange Pri. Sch. III; Bulama Abba Umar; Alh. Konto; Ambassador Mahmud Ahmed; Hajja Mairo Mai Tuwo I; Hajja Mairo Mai Tuwo II; Bulama Wakil Kadai; Alh. Abba Kaka Yerima; Alh. Ali Tabacco; Alh. Garba Doctor; Alh. Bashir; Alh. Modu Kofa; Goni Modu Fanta Kurmi; Makinta Modu; Alh. Bukar Dantrader; Goni Shettima; Goni Tijjani; Alh. Ali Gegeya I; Alh. Ali Gegeya II; Zanna Masu; Mustapha Ali Gubio; Modu Malari; Alh. Awana Dilar; Lawanti's Gate; Press Centre Junction New G. R. A; Former Baba Goni Machina's Gate; Adamu Daya |- |Maiduguri M. C. |Hausari/Zango |Sir Kashim Area I; Sir Kashim Area II; Kofar Bulama - I; Kofar Bulama - II; Alh. Bukar Kunduli; Bukar Bintumi Tela; Mallam K. Mohammed I; Mallam K. Mohammed II; Mallam Modu Tambari I; Mallam Modu Tambari II; Alhaji Bamus Gate; Alhaji Ishaku Tela; Alhaji Jibrin Usman; Alhaji Usman Danladi; Opposite Kofar Lawan; Alhaji Garba Kano; Bulama Makinta; Battaiya Area; Modu Sulum; Hausari Primary School; Alhaji Modu Alhaji Hassan; Alhaji Mustapha Haruna; Alhaji Mikos Gate; Alh. Zangina I; Alh. Zangina II; Unguwar Tsakiya/Duriya Tanda; Alhaji Dan Iya Dawala I; Alhaji Dan Iya Dawala II; Balama Shettima; Ahmed Borko; Yunus Adisa Zango; Alhaji Mustapha; Bukar Gaidam I; Bukar Gaidam II; Alhaji Tsoho Maikano; A. Goni Muktar; Alhaji Mai Uda; Murtala Mai Wake; Hajja Zango; Modu Dadabe; Ishaku Haruna; Alhaji Mala Dangel; Abba Tar Kagalmari I; Abba Tar Kagalmari II; Dogo Banana; Lamisawa Pharmacy |- |Maiduguri M. C. |Lamisula/Jabba Mari |Shettima Ali Kidaji; S. A. Kura; Alhaji Aja Bukar; Alhaji Bulama; Idrissa Kadi I; Idrissa Kadi II; Nura Dap I; Nura Dap II; Lawan Mamud I; Lawan Mamud II; Hajja Ashe; Alhaji Mai Goro I; Alhaji Mai Goro II; Mallam Mamman; Bukar Doctor I; Bukar Doctor II; Alhaji Bukar Hajjabe; Bulama Mallam Grema; Umar Lawan Hoto; Alhaji Adam; Alhaji Modu Kellube; Alhaji Baba Gana; Alhaji Kukawa; Alhaji Ali Garshinga; Foundation Hospital; Alhaji Abba Kaka; Mallam Bukar; Shettima Hassan I; Shettima Hassan II; Goni Boskori; Bulama Yakubu; New Prison Yard; State Low Cost Primary School I; State Low Cost Primary School II; State Low Cost Primary School III; Baba Shehuri; Bulama Ibrahim; Railway Station; Umaru Wampa; Lami Sula Primary School; Alhaji Ali Kumshe I; Alhaji Ali Kumshe II; Idrissa Bultu; Alh. Mamman Bukar; Alh. Zaram Gogaram I; Alh. Zarma Gogogram II; Malam Fantami; Lamisula Pri. Sch. I; Lamisula Pri. Sch. II; Wulari Court; Behind Police Quarters; New Bulama Wulari I; New Bulama Wulari II; Ramat Car Park I; Ramat Car Park II; Malam Garba Sule; Wulari Pri. Sch.; Old Bulama Wulari I; Old Bulama Wulari II; Bulama Kyari I; Bulama Kyari II; Wulari Bus Stop; Mohammed Ali; K. I. C. O. E I; K. I. C. O. E II; G. G. S. S Yerwa; Police Pri. Sch. I; Police Pri. Sch. II; Bulama Yahaya Ahmed; Government College |- |Maiduguri M. C. |Mafoni |Babayo Muyi Bello; Alh. Babayo Muyi; Yerwa Central Pri. Sch. I; Yerwa Central Pri. Sch. II; Alh. Ramat; Alh. Mustapha Wanzam; Yerima Boyi I; Yerima Boyi II; Alh. Mustapha; Bukar Mafoni; Mamman Jajere; Baba Modu Amsami; Alh. Adamu Jallapma Mafoni I; Alh. Adamu Jallapma Mafoni II; Alh. Mallam; Bundi Goroma I; Bundi Goroma II; Umara Kulloma; Ahmadu Alh. Haruna; Bulama Bale; Goni Modu G/K; Goni Umar; Umara Bujima; Bukar Bagalemi; Modu Maltumi Kulloma Mafoni; Alh. Kallah; Abba Yusuf I; Abba Yusuf II; Abba Ali Bultube I; Bulami Mustaphabe; Abba Ali Bultube II; Bulama Mustapha; Mustapha Mallumbe; Hayatu Jere; Zanna Kyari Masu; Alh. Mustapha Ali Bama; Zanna M. Karube; Alh. Kyari; Baba Modu Gubio; Wali Usman |- |Maiduguri M. C. |Maisandari |Govt. House I; Govt. House II; Commissioner's Qtrs I; Commissioner's Qtrs II; Commissioner's Qtrs III; Lagos House; Opp. Shehu Garbai; International Pri. Sch. I; International Pri. Sch. II; International Pri. Sch. III; Bulama Hassan; Bulama Jalo I; Bulama Jalo II; Bulama B. Laduma I; G. R. A Pri. Sch. I; G. R. A Pri. Sch. II; Maidokiri I; Maidokiri II; Bulama Bukar Kunduli; G. S. S Maiduguri I; G. S. S Maiduguri II; Police College Qtrs I; Police College Qtrs II; Police Barracks; Bulama Gabchia I; Bulama Gabchia II; Bulama Mustapha Kura; Bulama Alh. Kurna I; Bulama Alh. Kurna II; Govt. Girl's. College; G. G. C Staff Qtrs; Bulama Modu Bukar I; Bulama Modu Bukar II; Bulama Bukar Kolo; Maduganari Pri. Sch. I; Maduganari Pri. Sch. II; Bulama Shuaibu I; Bulama Shuaibu II; Shettima Immigration; Bulama Gabchia III; Gaji Chemist; Bulama Bukar Mohammed; Shuwari Maternity Clinic I; Shuwari Maternity Clinic II; Bulama Mele; Bulama Usman; Bulama Jidda; Bulama Jalaba I; Bulama Jalaba II; Bulama Abdullahi Ibrahim; Bulama Bukar Shuwari; Alh. Aminu Layin Rijiya; Alh. Sambo Mohammed; Alh. Mai Shayi; Bulama Ali Fantami I; Bulama Ali Fantami II; Layin Tsamiya I; Layin Tsamiya II; Adamu Mai Kifi; Bulama Mamman Shettima; Bulumkutu Shamfami (B. M); Bulama Bukar; Kangadiri; Kulluluri (Damboa Road); Bulama Kulluluri Alhajiri; B Ulama Suleiman; Bulama Mumini I; Bulama Mumini II; Mohammed Maina; Bulama Mohammed Zarami; Bulama Jidda I; Bulama Jidda II; Bulama Aisa; Alh. Bukar Suleimanti; Sanda Kolomi; Near Borehole I Bulumkutu Tsallake; Near Borehole II Bulumkutu Tsallake; A - Goni Gashiya I; A - Goni Gashiya II; Bulama Modu Lami Sula; Alh. Mohammed Mai Motor; Lawali Bello I; Lawali Bello II; Bulama Modu Abatcha I; Bulama Modu Abatcha II; Layin Kartomi; Bulama Ngubdo; Bulama Ishaku; Bulama Mele Mohammed; Bulama Yamani; Bulam Ibrahim I; Bulam Ibrahim II; Yajiwa B. A Malabe; Bulama Shipta Bajidari; Baba Saje; Alh. Mustapha Talabe I; Alh. Mustapha Talabe II; Mallam Kyari; Bulumkutu Pri. Sch.; Modu Sullumuri |- |Maiduguri M. C. |Shehuri North |Goni Ahmadu; Wakil Kundili; Shehu Buramti; Abba Ibrahim I; Abba Ibrahim II; Nimeri Kawar Maila; Kawar Maila I; Kawar Maila II; Gangamari I; Gangamari II; Abbaganaram Pri. Sch.; Mele Zangoma I; Mele Zangoma II; Bulama Kaura; Opposite Liaison Office; Abba Kuttu Kuttu I; Abba Kuttu Kuttu II; Dala Company I; Dala Company II; Abbaganaram Market I; Abbaganaram Market II; Aji Modu Kura; Alh. Umar Na Alh. Lawan - Shehuri; Kangamari; Bulama Kauri; Goni Fantami; Kaigamari; Gindin Tsamiya; Mairari I; Mairari II; Muktar Bukar I; Muktar Bukar II; Zanna Kunduli; Moromti; Alh. Kellumi; Bulama Zarami; Bulama Zarabe; Chief Imam I; Chief Imam II; Goni Dare I; Goni Dare II; Bulama Zanna Kolo I; Bulama Zanna Kolo II; Masta Ngilaiya I; Masta Ngilaiya II; Zanna Bukar Bunube I; Zanna Bukar Bunube II; Lawanti I; Lawanti II; Galadima Maidunoma |- |Maiduguri M. C. |Shehuri South |Alh. Mallam Saina Bashir / Shehuri South; Alh. Sadiq; Lawan Ashiek; Ali Gwange; Goni Ali Habu; Talbari I; Talbari II; Shettima Musa; Engine Katako; Wakil Maulut; Waziri Ibrahim I; Waziri Ibrahim II; Kazalmari; Wakil Baba Gana; Malah Cham Cham; Malah Bukar; Baba Bukar Fari; Ganye Shida; Bulama Tijjani I; Bulama Tijjani II; Old Prison Gate; Abba Garba I; Abba Garba II; Yerima's Gate |- |Marte |Ala |Ala Dispensary I; Ala Dispensary II; Ala Pri. Sch. I; Kaje Pri. Sch. I; Kaje Pri. Sch. II; Al - Banya; Lumshe; Ma'Asa |- |Marte |Alla Lawanti |Alla Pri. Sch.; Alla Lawanti; Malalewa I; Malalewa II; Runde I; Runde II; Moforo; Ngubdori |- |Marte |Borsori |Borsori Pri. Sch; Mashilla Bensuwe; Yedi; Badairi Barrah; Goduram; Kusuma; Alinna A. Chibbo |- |Marte |Gumna |Gumna; Ilewa; Kuza'A |- |Marte |Kabulawa |Kabulawa; Ka'Ala Kolo; Gremari Kanoriye; Ajiri Zairowa; Kadari Matal |- |Marte |Kirenowa |Kirenowa Pri. Sch. I; Kirenowa Pri. Sch. II; Kirenowa Pri. Sch. III; Kirenowa Pri. Sch. IV; Kirenowa Market I; Kirenowa Market II; Guma'A Bula Bulin; Maimusari I; Maimusari II; Maimusari III; Gagarawa; Bukar Mairambe I; Bukar Mairambe II; Tumbumma |- |Marte |Kulli |Kulli Pri. Sch. I; Kulli Pri. Sch. II; Daula; Bulameleri I; Bulameleri II; Momo Kura; Alam Dori; Maula Chingona; Muntuna; Mama Kura; Zuwa |- |Marte |Marte |Marte Central I; Marte Central II; Viewing Centre; Ajari; Aja'A Kura; Gumma Kura; Bulawo I; Bulawo II; Chuku Ngubdo I; Chuku Ngubdo II; Magarta; Bula Butube; Jillam; Burniski |- |Marte |Mawulli |Mauwalli Pri. Sch.; Wubza Kura; Mugum; Duro; Inulwa |- |Marte |Musune |Musune Pri. Sch.; Garadai Pri. Sch. I; Garadai Pri. Sch. II; Garadai Market; Saula Pri. Sch.; Muksa; Nyanya Pri. Sch.; Kamzomo; Kamzomo Pri. Sch. |- |Marte |Ngeleiwa |Ngileiwa Pri. Sch.; Badairi Pri. Sch. I; Badairi Pri. Sch. II; Badairi Market; Kilabaliya; Mbuluwa; Doron Buhari; Jibrillaram I; Jibrillaram II; Koloram I; Koloram II |- |Marte |Njine |Njine Pri. Sch. I; Njine Pri. Sch. II; Maje Malumri; Maje Durturi; Aliye; C. B. D. A I; C. B. D. A II |- |Marte |Zaga |Ngalori Pri. Sch.; Zaga; Alinna Alhaji I; Alinna Alhaji II; Baranga I; Baranga II; Ngurmushi |- |Mobbar |Asaga |Asaga Pri. Sch. I; Asaga Pri Sch. II; Asaga Mahauta; Dagumaram; Guwa; Kainowa; Kanama |- |Mobbar |Bogum |Cattle Market; Giri Bulamari; Jumma Chere; Lawanti; Shere Bultuwa |- |Mobbar |Chamba |Chamba Pri. Sch.; Chamba T. Kauwa; Kennari; Kainowa; Makolori; Wololo |- |Mobbar |Damasak |Ajari; Damasak Lawanti; Damasak Pri. Sch.; Fulatari; Hausari; Joka Adamti; Kairi; Market Area I; Market Area II; Shettimari A; Shettimari B |- |Mobbar |Duji |Aminari; Custom Area; Duji Pri. Sch.; Fadana Garuwa; Kachalla Kelluri; Meleri |- |Mobbar |Gashagar |Gashagar Lawanti; Gashagar Market; Gashagar Pri. Sch. I; Gashagar Pri. Sch. II; Jugulu; Kurwa; Mallumti; Tamsuwa |- |Mobbar |Kareto |Alhajiri; Dagana Kanam; Goni Sulumti; Kareto Larti; Kareto Pri. Sch. I; Kareto Pri. Sch. II; Masho |- |Mobbar |Layi |Goni Abbari; Jinda; Ladanti I; Ladanti II; Layi Pri. Sch. |- |Mobbar |Zanna Umorti |Bulama B. Kyari; Goni Jindari; Kadauri I; Kadauri II; Kalusari; Malari; Yusufari; Zanna Umarti I; Zanna Umarti II |- |Mobbar |Zari |Aliri; Gabchiyari; Kachalla Kennari; Kairi; Kwailo; Zari Lawanti; Zari Pri. Sch. |- |Monguno |Damakuli |Damakuli I; Damakuli II; Gizza; Munye Kura |- |Monguno |Kaguram |Gumnari; Kaguram; Dasaia I; Dasaia II; Kursuma |- |Monguno |Kumalia |Magararam I; Magararam II; Chirchira; Zannari I; Zannari II |- |Monguno |Mofio |Mofio Lawanti; Mofio; Bida Market; Jele Kura; Zaian |- |Monguno |Mandala |Mandala I; Mandala II; Mallam Shishi; Ta'Ango |- |Monguno |Mintar |Diffinowa; Ngollom; Debele; Mintar; Magaram; Aliya; Moduari |- |Monguno |Monguno |Army Barracks I; Army Barracks II; Abbari I; Abbari II; Kumburi; Lawanti Shasha; Market Area; Bulama Gambo I; Bulama Gambo II; Viewing Centre; Health Clinic; Kuya Sheriff; Agric Area; Musaram; New Lawanti; Bulama Gapcha; Veterinary; Duwabafi; Mbatti; Charamari |- |Monguno |Ngurno |Kanumburi; Ngurno; Dam I; Dam II; Fanamari |- |Monguno |Sure |Sure Lawanti; Goso Goniri; Mittiri |- |Monguno |Wulo |Wulo; Kaza; Sheriff Musari; Kororom; Mowo; Janna Kudi; Dubula Kura |- |Monguno |Yele |Yele Lawanti; Yele; Sufa; Kalamnare |- |Monguno |Zulum |Bulonguwa; Yassala; Gusurye; Zuma |- |Ngala |Sagir |Lawanti I / Sagir Central Pri. School; Lawanti II / Sagir Central Pri. School; Bula-Ngafe / Bula-Ngafe Town; Waza'A Village / Waza'A Dispensary; Dan-Bore East / Dan-Bore Pri. School; Dan-Bore West / Dan-Bore Dispensary; Kirta I / Kirta Pri. Schoolkirta Wulgo; Goriya / Goriya Towngoriya Gudun; Sagir I / Agric Center; Sagir II / Sagir Market; Kirta II / Kirta Dispensary |- |Ngala |Fuye |Fuye; Bukda; Kinemuba; Dejiri; Gishiri; Girle; Gulwa; Musune; Kusuma; Darajimal; Bula Malumbe |- |Ngala |Gamboru 'B' |Badiya Bulin; Bulabulin; Kasuwan Katako; Malumburi I; Zawuya; Ghana I; Ghana II; Malumburi |- |Ngala |Gamboru 'C' |Badiya Din; Njemena Shuwari; Njemena Pri. Sch.; Pompom Kura; Bash; Bash Hayawango; Bash Fulatari; Shuwari; Prison; Barrack; Dispensary |- |Ngala |Logumane |Nguro I; Nguro II; Logomane I; Logomane II; Gumshe; Magare; Ajiwa |- |Ngala |Ndufu |Ndufu Pri. Sch.; Jokona; Saleri; Fairam; Dime; Meleri; Abbari; Amkula; Duksala; Muktu |- |Ngala |Ngala Ward |Shettimari; C. B. D. A. Quarters; Ngala Central Pri. Sch. I; Ngala Central Pri. Sch. II; Lowcost Ngala; Sunabako |- |Ngala |Old Gamboru 'A' |Gamboru Abuja; Fulatari; Yobe; Kanumburi; Zannari; Lawanti; Kanumburi Bulamari |- |Ngala |Tunokalia |Tunokalia Village; Shehuri Village; Manawaji Village; Bula Gonibe; Abbari Village; Manawaji Frekri; Ladari Village; Bula Laiye |- |Ngala |Warshele |Warshele Village; Antiliske Village; Koma Village; Hassanari; Ndufune I; Ndufune II; Mukdolo; Ngaiwa; Tongule; Kesawa; Tusuye |- |Ngala |Wulgo |Wulgo Town Viewing Centre I; Wulgo Dajiri I; Wulgo Dajiri II; Hausari; Zannari; Wulgo; Wulgo Central; Bula Kessabe; Garal Village; Jagarawaji; Yerwa Kura |- |Ngala |Wurge |Rogo; Tambajam; Wofio; Wurge |- |Nganzai |Alarge |Torowa Pri. Sch. I; Torowa Pri. Sch. II; Ganya'A; Durwari I; Durwari II |- |Nganzai |Badu |Badu Lawanti; Badu Pri. Sch.; Badu Market; Goni Yetchari I; Goni Yetchari II; Mallam Kyariri I; Mallam Kyariri II; Za'A Bore Hole I; Za'A Bore Hole II; Za'A Bore Hole III |- |Nganzai |Damaram |Damaram Pri. Sch. I; Damaram Pri. Sch. II; Sherifti I; Sherifti II; Abba Ganari I; Abba Ganari II |- |Nganzai |Gajiram |Gajiram Central Pri. Sch.; Gajiram Dispensary I; Gajiram Dispensary II; Gajiram Old Vet.; Women Dev. Centre; Gajiram Market I; Gajiram Market II; Gajiram Forestry; Kotte I; Kotte II; Lauwa Pri. Sch. I; Lauwa Pri. Sch. II |- |Nganzai |Gadai |Gadai Pri. Sch.; Gadai Bulamari; Gadai Dispensary; Manum Bore Hole; Gamayo Bulamari; Sudagu; A'Aram |- |Nganzai |Jigalta |Jigalta Lawanti I; Jigalta Lawanti II; Gasarwa Pri. Sch. I; Gasarwa Pri. Sch. II; Burimari |- |Nganzai |Kuda |Kuda Pri. Sch. I; Kuda Pri. Sch. II; Ali Buluri I; Ali Buluri II; Golumbeyari |- |Nganzai |Kurnawa |Kurnawa Pri. Sch.; Kurnawa Lawanti; Goyo Bulamari; Kurnawa Njemari |- |Nganzai |Miye |Miye Pri. Sch.; Miye Dispensary; Kessa Ngala I; Kessa Ngala II; Burari Bulamari; Malori I; Malori II; Wuska; Mairi Bulamari I; Mairi Bulamari II; Mairi Bulamari III |- |Nganzai |Sabsabuwa |Sabsabuwa Lawanti; Sabsabuwa Pri. Sch.; Dowo Bore Hole I; Dowo Bore Hole II |- |Nganzai |Sugundure |Sugundure Lawanti I; Sugundure Lawanti II; Mile Forty; Ma'Ara Water Point; Grema Matari I; Grema Matari II; Garsuno; Mulgu Bore Hole; Kaula Njimma I; Kaula Njimma II |- |Shani |Bargu / Burashika |Burashika Pri. Sch., Burashika I; Kofar Bulama M., Burashika II; Kofar Manga Garba, Tudun Wada; Bargu Pri. Sch., Bargu; Kofar Yaro, Bargu; Bargu Dispensary, Bargu; Bargu Sabon Fegi, Bargu I; Bargu Sabon Fegi, Bargu II; Kofar Lawan, Bargu; Mai Unguwa Dutse, Bargu; Kofar Bulama Dinga, Dinga; Kofar Mai Unguwa, Gunduri; Kofar Jauro T. ,Jauro Tukur |- |Shani |Buma |Buma Pri. Sch. ,Buma I; Kofar Lawan, Buma II; Kofar Bulama G., Killing; Kofar Bulama M., Guldurung; Kofar Bulama Ali ,Sangwa |- |Shani |Gasi / Salifawa |Kofar B. Danladi, Gasi Kurngulung; Kofar B. Musa, Pahra I; Kofar B. Musa, Pahra II; Jauro Maina,Tashan Maina I; Jauro Maina,Tashan Maina II; Jauro Musa, Sarawuya; Mai Unguwa Misali, Sabon Sara I; Mai Unguwa Misali, Sabon Sara II; Jauro Siddi, Kulthi; Kubo Deno. Pri. Sch., Kubo Deno I; Kofar Lawan, Kubo Deno II; Jauro Gero, Lande Kato I; Jauro Gero, Lande Kato II; Bakin Tasha, Kurngulung I; Kofar Mai Unguwa, Kurngulung II; Jauro Geno, Funguru; Jauro Shindo, Peshingo; Kofar Bulama, Koburut; Kofar Lawan, Panshani |- |Shani |Gora |Gora Pri. Sch., Gora I; Gora Pri. Sch., Gora II; Gora Dispensary, Gora I; Gora Dispensary, Gora II; Kofar Lawan, Gora; Lapepel Pri. Sch., Lapepel; Jauro Usman, Lashana I; Jauro Usman, Lashana II; Mai Unguwa Wabi, Kaule; Kofar Bulama, Lawolom |- |Shani |Gwalasho |Kashim Pri. Sch., Kashim; Kofar Lawan, Peshingo; Wurobokki Pri. Sch., Wurobokki I; Kofar Bulama Ali, Wurobokki II; Kofar Jauro Yaro, Dalhat; Gari Pri. Sch., Gari I; Gari Pri. Sch., Gari II; Kofar Bulama, Tumbu |- |Shani |Gwaskara |Gwaskara Pri. Sch., Gwaskara I; Kofar Lawan, Gwaskara II; Lajada Pri. Sch., Lajada I; Lajada Pri. Sch., Lajada II; Kofar Bulama Adamu, Wajang; Kofar Bulama Yusufu, Gormodo |- |Shani |Kombo |Kombo Pri. Sch., Kombo I; Kombo Pri. Sch., Kombo II; Pilak Pri. Sch., Pilak; Kofar J. Shamya, Tudun Wada; Kareji Pri. Sch., Kareji I; Kareji Pri. Sch., Kareji II; Kofar Bulama, Kurkude |- |Shani |Kubo |Kubo Pri. Sch., Kubo Waja Malum I; Kubo Pri. Sch., Kubo Waja Malum II; Kubo Pri. Sch., Kubo; Kubo Dispensary, Kubo Dungu I; Kubo Dungu Pri. Sch., Kubo Dungu II; Kubo Dungu Pri. Sch., Kubo Dungu III; Gorawa Pri. Sch., Gorawa; Gindin Kuka, Unguwan Hausawa I; Kofar Bukar, Unguwan Hausawa II; Kofar Abubakar, Jeki I; Jauro Yahaya, Jeki II; Jauro Yahaya, Dubukku; Dandang Pri. Sch. Danbang; Kofar Ardo B Dandang II |- |Shani |Kwaba |Lakundum Pri. Sch., Lakundum I; Kofar Bulama Musa, Lakundum II; Jauro Magaji, Didango I; Jauro Magaji, Didango II; Kofar B. Adamu, Jigawa; Kofar B. Isa, Labilis |- |Shani |Shani |Viewing Centre, Viewing Centre I; Viewing Centre, Viewing Centre II; Bigari Pri. Sch., Bigaru I; Kofar Mai Unguwa, Bigaru II; Vet. Office, Veterinary I; Mai-Unguwa, Veterinary II; Kofar Maiunguwa Musa, Unguwa Hausawa I; Kofar Maiunguwa, Anguwan Hausawa II; Admin Block, Gss Shani; Ngabu Pri. Sch., Ngabu I; Ngabu Pri. Sch., Ngabu II; Lawolon Pri. Sch., Lawolom; Kofar Bulama, Pitila; Wurojam Pri. Sch., Wurojam; Kurje Pri. Sch., Kurje I; Kofar Lawan, Kurje II; Bakaina Pri. Sch., Bakaina I; Kofar B. Ibrahim, Bakaina II; Kofar Bulama, Lamor |- |Shani |Walama |Walama Pri. Sch., Walama I; Walama Pri. Sch., Walama II; Kofar Lawan, Walama III; Kimtir Pri. Sch., Kimtir; Kofar J. Buba, Nahuta; Kofar B. Musa, Kwahra; Kofar J. Yahaya, Mijekti; Kofar A. Dauda, Pela I; Kofar Lawan, Pela II; Pajala Pri. Sch., Pajala; Kofar B. Musa, Yelwa Dthida; Kofar Bulama, Burkulok |} == Manazarta ==   44mttl7aqa1fqlma6rd2d4azz2lk9bt Babban Masallacin 1 ga Nuwamba na 1954 0 21727 164734 93610 2022-08-08T11:40:38Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Babban Masallacin''' 1 ga Nuwamba na 1954 (Larabci: المسجد الكبير 1 نوفمبر 1954) masallaci ne a cikin garin Batna, [[Aljeriya|Algeria]].<ref name=":0">[http://zeghina.3oloum.org/montada-f58/topic-t1214.htm فكرة انشاء المسجد] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20101030040912/http://zeghina.3oloum.org/montada-f58/topic-t1214.htm|date=2010-10-30}} ''Zegina''. Retrieved January 6, 2018.</ref> == Tarihi == Ginin masallacin ya faro ne a shekarar 1980.<ref name="anasr">{{in lang|fr}}[http://www.djazairess.com/fr/infosoir/103656 La mosquée 1er-November-54, un monument religieux et architectural] 30.08.2009, Retrieved 02.11.2011</ref> An gina shi ne don girka addinin Musulunci. An kammala shi a 2003. == Shafin == Masallacin yana kan titin da ya hada da garin Biskra, ina da yanki mai girman murabba'in mita 42,000 tare da iyakar damar daukar masu bauta 30,000.<ref name=":0" /><ref name="anasr" /> ==Hotuna== <gallery> File:Mosquée 1er Novembre Batna.jpg|Minaret File:Gronde lustre de la Mosquée Premier Novembre (L'intérieur).jpg|Zauren salla </gallery> == Manazarta == iii4vs9nwbckm2ks9bt8l3wj9ndoiaa Babban Masallacin Juma'a na Ségou 0 21774 164736 105340 2022-08-08T11:41:50Z BnHamid 12586 /* Bayanan kula da manazarta */ wikitext text/x-wiki '''Babban Masallacin Juma'a na Ségou''' [[Masallaci|shine masallaci]] mafi girma a garin Ségou na kasar [[Mali]] . == Tarihi == Shugaban Jamhuriyar, [[Amadou Toumani Touré]], ya ƙaddamar da aikin bisa hukuma Fabrairu 2, 2007. An bude Babban Masallacin a shekarar 2009.<ref name="inauguration2">{{article|langue=|nom1=A.B.D.|titre=Inauguration de la grande mosquée de Ségou, Madani Sada Touré désigné grand Imam|périodique=L'Indicateur Renouveau|année=27 juillet 2009|url texte=http://www.malijet.com/a_la_une_du_mali/16105-inauguration_de_la_grande_mosqu_e_de_s_gou_madani_sada_tour_d_si.html|consulté le=}}</ref> Kungiyar Duniya ta daukaka Addinin Musulunci ce ta ba da kuɗin, wata ƙungiya ta Libya.<ref> « Ségou : Une mosquée digne de la réputation religieuse », in: ''L’Essor'', 5 février 2007</ref> == Bayani == Ginin ya kuma hada da makaranta da kuma cibiyar al'adu. Yankin ya kai 2300  kuma zai iya daukar masu bauta mutane 3000. ==Manazarta== 9so0kl2b3c3cm3c546zxw9jwnxc0wg7 Babban Masallacin Bamako 0 21780 164735 124231 2022-08-08T11:41:22Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Babban Masallacin Bamako''' masallaci ne a cikin garin [[Bamako]], [[Mali]]. An gina shi ne a wurin da wani masallaci na tubalin laka kafin mulkin mallaka, an gina masallacin na yanzu ta hanyar kudade daga gwamnatin Saudi Arabiya a ƙarshen shekarun 1970. Oneayan manya-manyan gine-gine a Bamako, yana arewacin arewacin Kogin Neja kusa da babbar kasuwa (''Grand Marche'') da kuma Kathedral na Bamako na mulkin mallaka. Tare da dogayen minarets na siminti da aka gina a kewayen wani katafaren ginin tsakiya, ginin ya fi kusa da tsarin addinin Saudiyya fiye da Afirka ta Yamma.<ref>Velton (2000) p.124</ref> Ana iya ganin masallacin daga yawancin gari kuma lokaci-lokaci ana buɗe shi ga masu yawon bude ido. == Kara karantawa == * Ross Velton. Mali: The Bradt Travel Guide. Guilford, Connecticut: Globe Pequot Press (2000). * [http://www.igougo.com/journal-j23900-Bamako-Bamako_-_Malis_colourful_and_chaotic_capital.html#1161787 Bamako - Mali's colourful and chaotic capital], June 19, 2004. igougo.com. == Manazarta == al0h9pol7d958431f1g5sgj5uzox71l Baba Yara 0 21853 164729 95085 2022-08-08T11:35:49Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Baba_Yara_Sports_Stadium_in_Kumasi.jpg|thumb| Filin wasa na Baba Yara a Kumasi]] '''Osman Seidu''' wanda aka sani da '''Baba Yara''' ya kasance ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne na ƙasar Ghana. An san shi da suna <nowiki>''Sarkin Winger''</nowiki>. ==Aiki Kwallo== Ya fara aikin sa ne a matsayin dan wasan jockey na dawakai a matsayin saurayi a kungiyar kwallon kafa ta Accra Turf daga shekarar 1950 zuwa shekara ta 1955. Ya kasance tsohon dan wasan Kumasi Asante Kotoko a Ghana. Asante Kotoko ne ya sanya masa hannu a shekarar 1955. Ya fara taka leda a matsayin dan wasan kungiyar Ghana Black Stars a shekarar 1955. Yana daga cikin tawagar kasar Ghana da ta dauki Kofin Afirka a 1963. Ya buga wa Ghana wasa a yakin neman cancantar shiga Kofin Duniya na 1962 FIFA. Ana kallon sa a matsayin ɗayan mafi kyawun Ghanaan wasan Ghana na kowane lokaci. ===Hadari=== A lokacin da yake da shekaru 26, ya ji rauni a wani hatsarin mota a Kpeve a yankin Volta yayin da yake komawa [[Accra]] tare da tawagarsa, Real Republicans. Tawagarsa ta fafata da Volta Heroes na Kpandu kuma ta yi nasara a ranar 24th na Maris 1963. Ya sami rauni a kashin baya kuma ya shanye kuma bai sake yin wasa ba. An dauke shi zuwa Ingila tare da rakiyar wani kwararren likitan tiyata daga Asibitin soja 37 mai suna Dr. RO Addae inda za a yi masa jinya a asibitin Stoke Mandeville saboda raunin da ya samu a kashin baya. Rahotannin da aka samo daga asibitin sun bayyana cewa akwai yuwuwar Yara zata sami lafiya cikin tsawon watanni 4-6. Hakan bai faru ba kuma ya dawo gida a ranar 14th ga watan Agusta shekarar 1963 a cikin keken hannu. Ya mutu a ranar 5 ga Mayu 1969 a Asibitin Koyarwa na Korle-Bu. A cikin shekarar 2005, an sanya wa filin suna na Baba Yara don girmama shi. == Daraja == Kofin Afirka : 1963 Balan ƙwallon ƙafa na Shekara Fitaccen Memba na theungiyar Tauraru Baki: 1961 == Manazarta ==   85yvhor0hseryu5q3rh09vx450jjn47 164731 164729 2022-08-08T11:37:39Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Baba_Yara_Sports_Stadium_in_Kumasi.jpg|thumb| Filin wasa na Baba Yara a Kumasi]] '''Osman Seidu''' wanda aka sani da '''Baba Yara''' (An haife shi ranar 12 ga watan Oktoba, 1993) a birnin [[Kumasi]] na ghana. ya kasance ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne na ƙasar Ghana. An san shi da suna <nowiki>''Sarkin Winger''</nowiki>. ==Aiki Kwallo== Ya fara aikin sa ne a matsayin dan wasan jockey na dawakai a matsayin saurayi a kungiyar kwallon kafa ta Accra Turf daga shekarar 1950 zuwa shekara ta 1955. Ya kasance tsohon dan wasan Kumasi Asante Kotoko a Ghana. Asante Kotoko ne ya sanya masa hannu a shekarar 1955. Ya fara taka leda a matsayin dan wasan kungiyar Ghana Black Stars a shekarar 1955. Yana daga cikin tawagar kasar Ghana da ta dauki Kofin Afirka a 1963. Ya buga wa Ghana wasa a yakin neman cancantar shiga Kofin Duniya na 1962 FIFA. Ana kallon sa a matsayin ɗayan mafi kyawun Ghanaan wasan Ghana na kowane lokaci. ===Hadari=== A lokacin da yake da shekaru 26, ya ji rauni a wani hatsarin mota a Kpeve a yankin Volta yayin da yake komawa [[Accra]] tare da tawagarsa, Real Republicans. Tawagarsa ta fafata da Volta Heroes na Kpandu kuma ta yi nasara a ranar 24th na Maris 1963. Ya sami rauni a kashin baya kuma ya shanye kuma bai sake yin wasa ba. An dauke shi zuwa Ingila tare da rakiyar wani kwararren likitan tiyata daga Asibitin soja 37 mai suna Dr. RO Addae inda za a yi masa jinya a asibitin Stoke Mandeville saboda raunin da ya samu a kashin baya. Rahotannin da aka samo daga asibitin sun bayyana cewa akwai yuwuwar Yara zata sami lafiya cikin tsawon watanni 4-6. Hakan bai faru ba kuma ya dawo gida a ranar 14th ga watan Agusta shekarar 1963 a cikin keken hannu. Ya mutu a ranar 5 ga Mayu 1969 a Asibitin Koyarwa na Korle-Bu. A cikin shekarar 2005, an sanya wa filin suna na Baba Yara don girmama shi. == Daraja == Kofin Afirka : 1963 Balan ƙwallon ƙafa na Shekara Fitaccen Memba na theungiyar Tauraru Baki: 1961 == Manazarta ==   qzmg0lcgn4nzh5njcspbkptxjjqu7zg 164732 164731 2022-08-08T11:38:24Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} [[File:Baba_Yara_Sports_Stadium_in_Kumasi.jpg|thumb| Filin wasa na Baba Yara a Kumasi]] '''Osman Seidu''' wanda aka sani da '''Baba Yara''' (An haife shi ranar 12 ga watan Oktoba, 1936) a birnin [[Kumasi]] na ghana. ya kasance ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne na ƙasar Ghana. An san shi da suna <nowiki>''Sarkin Winger''</nowiki>. ==Aiki Kwallo== Ya fara aikin sa ne a matsayin dan wasan jockey na dawakai a matsayin saurayi a kungiyar kwallon kafa ta Accra Turf daga shekarar 1950 zuwa shekara ta 1955. Ya kasance tsohon dan wasan Kumasi Asante Kotoko a Ghana. Asante Kotoko ne ya sanya masa hannu a shekarar 1955. Ya fara taka leda a matsayin dan wasan kungiyar Ghana Black Stars a shekarar 1955. Yana daga cikin tawagar kasar Ghana da ta dauki Kofin Afirka a 1963. Ya buga wa Ghana wasa a yakin neman cancantar shiga Kofin Duniya na 1962 FIFA. Ana kallon sa a matsayin ɗayan mafi kyawun Ghanaan wasan Ghana na kowane lokaci. ===Hadari=== A lokacin da yake da shekaru 26, ya ji rauni a wani hatsarin mota a Kpeve a yankin Volta yayin da yake komawa [[Accra]] tare da tawagarsa, Real Republicans. Tawagarsa ta fafata da Volta Heroes na Kpandu kuma ta yi nasara a ranar 24th na Maris 1963. Ya sami rauni a kashin baya kuma ya shanye kuma bai sake yin wasa ba. An dauke shi zuwa Ingila tare da rakiyar wani kwararren likitan tiyata daga Asibitin soja 37 mai suna Dr. RO Addae inda za a yi masa jinya a asibitin Stoke Mandeville saboda raunin da ya samu a kashin baya. Rahotannin da aka samo daga asibitin sun bayyana cewa akwai yuwuwar Yara zata sami lafiya cikin tsawon watanni 4-6. Hakan bai faru ba kuma ya dawo gida a ranar 14th ga watan Agusta shekarar 1963 a cikin keken hannu. Ya mutu a ranar 5 ga Mayu 1969 a Asibitin Koyarwa na Korle-Bu. A cikin shekarar 2005, an sanya wa filin suna na Baba Yara don girmama shi. == Daraja == Kofin Afirka : 1963 Balan ƙwallon ƙafa na Shekara Fitaccen Memba na theungiyar Tauraru Baki: 1961 == Manazarta ==   hyrg453zt110d2hoz15teqsguhc4hg4 Wikipedia:Sabbin editoci 4 21908 164583 164305 2022-08-07T21:04:00Z AmmarBot 13973 Sabunta shafin sabbin editoci wikitext text/x-wiki Wannan shafin ya na ƙunshe da sabbin editocin da sukayi rajista a Hausa Wikipedia. Robot yana sabunta wannan shafin duk bayan wasu sa'o'i. Kada ku gyara wannan shafin, duk chanjin da akayi, robot zaya yi overwriting din shi a lokacin sabunta shafin. {| class="wikitable sortable" !Numba !Edita !Gudummuwa !Lokacin rajista |- |1 |[[User:Aidan9382-Bot|Aidan9382-Bot]] |[[Special:Contributions/Aidan9382-Bot|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |2 |[[User:Rsaawah|Rsaawah]] |[[Special:Contributions/Rsaawah|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |3 |[[User:Pearl Mbewe|Pearl Mbewe]] |[[Special:Contributions/Pearl Mbewe|Gudummuwa]] |Alhamis, 4 ga Augusta 2022 |- |4 |[[User:Alexander achie004|Alexander achie004]] |[[Special:Contributions/Alexander achie004|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |5 |[[User:ZeusGuy|ZeusGuy]] |[[Special:Contributions/ZeusGuy|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |6 |[[User:Zxche|Zxche]] |[[Special:Contributions/Zxche|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |7 |[[User:XMC.PL-Master|XMC.PL-Master]] |[[Special:Contributions/XMC.PL-Master|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |8 |[[User:Donald24077|Donald24077]] |[[Special:Contributions/Donald24077|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |9 |[[User:Jrcourtois|Jrcourtois]] |[[Special:Contributions/Jrcourtois|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |10 |[[User:Rishiraj007|Rishiraj007]] |[[Special:Contributions/Rishiraj007|Gudummuwa]] |Jumma'a, 5 ga Augusta 2022 |- |11 |[[User:Telshad|Telshad]] |[[Special:Contributions/Telshad|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |12 |[[User:Moh.sa.khe|Moh.sa.khe]] |[[Special:Contributions/Moh.sa.khe|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |13 |[[User:Ashiru Daninna|Ashiru Daninna]] |[[Special:Contributions/Ashiru Daninna|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |14 |[[User:ABUBAKAR DIBBONCY|ABUBAKAR DIBBONCY]] |[[Special:Contributions/ABUBAKAR DIBBONCY|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |15 |[[User:Aidan9382|Aidan9382]] |[[Special:Contributions/Aidan9382|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |16 |[[User:Haidar sani|Haidar sani]] |[[Special:Contributions/Haidar sani|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |17 |[[User:Muhammad mustafa sulaiman|Muhammad mustafa sulaiman]] |[[Special:Contributions/Muhammad mustafa sulaiman|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |18 |[[User:Abdulrahman S Adam|Abdulrahman S Adam]] |[[Special:Contributions/Abdulrahman S Adam|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |19 |[[User:Ibraheem y Aliyu|Ibraheem y Aliyu]] |[[Special:Contributions/Ibraheem y Aliyu|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |20 |[[User:Malam Sarki|Malam Sarki]] |[[Special:Contributions/Malam Sarki|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |21 |[[User:Misund|Misund]] |[[Special:Contributions/Misund|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |22 |[[User:SofiaChanUwU|SofiaChanUwU]] |[[Special:Contributions/SofiaChanUwU|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |23 |[[User:Muhammad sa'adiya Rabiu|Muhammad sa'adiya Rabiu]] |[[Special:Contributions/Muhammad sa'adiya Rabiu|Gudummuwa]] |Asabar, 6 ga Augusta 2022 |- |24 |[[User:Umar SI DK|Umar SI DK]] |[[Special:Contributions/Umar SI DK|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |25 |[[User:Suvodip Mondal|Suvodip Mondal]] |[[Special:Contributions/Suvodip Mondal|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |26 |[[User:Ubandawaki|Ubandawaki]] |[[Special:Contributions/Ubandawaki|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |27 |[[User:Maijalalaini|Maijalalaini]] |[[Special:Contributions/Maijalalaini|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |28 |[[User:Jimitori|Jimitori]] |[[Special:Contributions/Jimitori|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |29 |[[User:Buhari A Aliyi|Buhari A Aliyi]] |[[Special:Contributions/Buhari A Aliyi|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |30 |[[User:Halliru sulaiman|Halliru sulaiman]] |[[Special:Contributions/Halliru sulaiman|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |31 |[[User:Buhari Abdullahi Aliyu|Buhari Abdullahi Aliyu]] |[[Special:Contributions/Buhari Abdullahi Aliyu|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |32 |[[User:Sidafo|Sidafo]] |[[Special:Contributions/Sidafo|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |33 |[[User:Hasrogo04|Hasrogo04]] |[[Special:Contributions/Hasrogo04|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |34 |[[User:BIbikolo|BIbikolo]] |[[Special:Contributions/BIbikolo|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |35 |[[User:عادل طيار|عادل طيار]] |[[Special:Contributions/عادل طيار|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |36 |[[User:Makossabase|Makossabase]] |[[Special:Contributions/Makossabase|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |37 |[[User:Musa Namadi|Musa Namadi]] |[[Special:Contributions/Musa Namadi|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |38 |[[User:Bashir Hamza|Bashir Hamza]] |[[Special:Contributions/Bashir Hamza|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |39 |[[User:Isa Magaji|Isa Magaji]] |[[Special:Contributions/Isa Magaji|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |40 |[[User:Bashir Jafar|Bashir Jafar]] |[[Special:Contributions/Bashir Jafar|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |41 |[[User:Alhassan Mohammed Awal|Alhassan Mohammed Awal]] |[[Special:Contributions/Alhassan Mohammed Awal|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |42 |[[User:Asturrulumbo|Asturrulumbo]] |[[Special:Contributions/Asturrulumbo|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |43 |[[User:Mc zelani|Mc zelani]] |[[Special:Contributions/Mc zelani|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |44 |[[User:Overcomers Child|Overcomers Child]] |[[Special:Contributions/Overcomers Child|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |45 |[[User:Yaromaigausiyya|Yaromaigausiyya]] |[[Special:Contributions/Yaromaigausiyya|Gudummuwa]] |Lahadi, 7 ga Augusta 2022 |- |} pkqxxt1e7rzntcfamuma5uvhcu7o19f Ashish Pradhan 0 25025 164495 111550 2022-08-07T16:07:11Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Infobox football biography|name=Ashish Pradhan|youthclubs3=[[Tata Football Academy|Jamshedpur]]|nationalcaps1=|nationalteam1=|nationalyears1=|goals2=3|caps2=22|clubs2=[[ATK Reserves And Academy|ATK Reserves]]|years2=2018–|goals1=0|caps1=1|clubs1=[[Indian Arrows]]|years1=2018|youthyears3=2014–2017|image=|youthclubs2=AIFF Regional Academy|youthyears2=2012–2014|youthclubs1=Namchi Sports Hostel|youthyears1=|position=[[Midfielder]]|clubnumber=|currentclub=[[ATK Reserves And Academy|ATK Reserves]]|birth_place=[[Gangtok, Sikkim|Gangtok]], [[Sikkim]]|birth_date={{Birth date and age|1999|6|5|df=y}}|fullname=Ashish Pradhan|caption=|image_size=|nationalgoals1=}}'''Ashish Pradhan''' (An haife shi ranar 5 ga watan Yuni, 1999). ƙwararren ɗan ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa]] ne na Indiya wanda ke wasa a matsayin ɗan wasan tsakiya na ATK Reserves . ==Farkon rayuwa da Karatu== An haife shi a [[Sikkim]], ya fito ne daga dangin Nepar Newar. == Sana'a == Pradhan ya fara aiki a jihar sa ta gida tare da dakunan kwanan dalibai na Namchi. A cikin shekara ta 2012, an zaɓi shi don shiga Kwalejin Yankin AIFF bayan ya yi nasara a gwaji. Bayan shekaru biyu, Pradhan ya koma Cibiyar Kwallon Kafa ta Tata inda ya kammala a shekarar 2018. A ranar 2 ga watan Janairun 2018, Pradhan ya bayyana a kan benci a karon farko a cikin sana'arsa ta ƙwararriyar ƙira ta Indiya, ƙungiyar ci gaban Kwallon Kafa ta I-League. A ranar 23 ga Fabrairun 2018, Pradhan ya fara buga wasansa na farko don Kibiyoyi a wasan gasar da Aizawl . Ya zo a matsayin wanda ya maye gurbin Suresh Singh Wangjam na minti na 85 yayin da Kiban Indiya suka yi rashin nasara da ci 3-0. Don lokacin 2018 - 19, Pradhan ya shiga cikin ATK Reserves kafin a inganta shi zuwa manyan ƙungiyar. == Kasashen duniya == An zaɓi Pradhan don ƙungiyar 'yan ƙasa da shekaru 20 ta Indiya . == Ƙididdigar sana'a == {{Updated|2 February 2019}}<ref>{{soccerway|ashish-pradhan/530522}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center;" ! rowspan="2" |Kulob ! rowspan="2" | Lokacin ! colspan="3" | League ! colspan="2" | Kofi ! colspan="2" | Nahiyar ! colspan="2" | Jimlar |- ! Raba ! Ayyuka ! Goals ! Ayyuka ! Goals ! Ayyuka ! Goals ! Ayyuka ! Goals |- | rowspan="1" | Kibiyoyin Indiya | 2017–18 | I-League | 1 | 0 | 0 | 0 | - | - | 1 | 0 |- | rowspan="1" | ATK | 2018-19 | ISL | 0 | 0 | 0 | 0 | - | - | 0 | 0 |- ! colspan="3" | Jimlar aiki ! 1 ! 0 ! 0 ! 0 ! 0 ! 0 ! 1 ! 0 |} ==Manazarta== aiyba3wi3tj9dgpmccu1jb4y9kunarl Associated British Ports 0 25606 164516 114688 2022-08-07T16:18:11Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Infobox company|name=Associated British Ports (ABP)|products=|footnotes=|homepage=[http://www.abports.co.uk/ www.abports.co.uk]|subsid=|divisions=Humber Wales & Short Sea Ports Southampton|parent=|num_employees=1,927<ref name="bis1"/>|owner=|equity=|assets=|aum=|net_income=|operating_income=|revenue=|services=|industry=|logo=Associated British Ports - Logo.svg|foundation=1983|caption=|type=Private|genre=|fate=|predecessor=* [[British Transport Commission]] (1947) * [[British Transport Docks Board]] (1962)|successor=|founder=|key_people=|defunct=|location_city=London|location_country=UK|location=25 Bedford Street London WC2E 9ES|locations=21|area_served=|intl=}}'''Associated British Ports Holdings Ltd ya''' mallaka kuma yana gudanar da tashoshin jiragen ruwa guda 21 a cikin Burtaniya, yana sarrafa kusan kashi 25 cikin ɗari na kasuwancin Burtaniya na ruwa. Ayyukan kamfanin sun haɗa da sufuri, jigilar kaya da ayyukan tashar jirgin ruwa, hukumar jirgin ruwa, ramuka da ba da shawara kan ruwa. == Tarihi == [[File:Queen_Alexandra_House,_Cardiff.jpg|left|thumb| Gidan Sarauniya Alexandra, Cardiff Bay]] Tashoshin jiragen ruwa da mallakar dogo da kuma canal kamfanonin aka maida shi a cikin shekara ta 1947 da Clement Attlee 's post yakin duniya na biyu Labor gwamnati. An raba hukumar a shekarar 1962 ta dokar sufuri 1962 ; An kafa Hukumar Sufurin Jiragen Ruwa ta Burtaniya (BTDB) a cikin shekara ta alif dari tara da sittin da biyu a matsayin hukumar mallakar gwamnati don sarrafa tashoshin jiragen ruwa daban-daban a duk Burtaniya. <ref name="bis1">[http://investing.businessweek.com/research/stocks/private/snapshot.asp?privcapId=591235 Transportation Infrastructure: Associated British Ports Holdings plc.] ''investing.businessweek.com''. Retrieved 23 January 2013.</ref> A cikin shekara ta 1981 gwamnatin mazan jiya ta [[Margaret Thatcher|Margaret Thatcher ta]] gabatar da Dokar Sufuri ta alif dari tara da tamanin da daya, wacce ta ba da damar mallakar kamfanin BTDB. <ref>[http://www.opsi.gov.uk/RevisedStatutes/Acts/ukpga/1981/cukpga_19810056_en_1 Revised Statute from The UK Statute Law Database: Transport Act 1981] ''www.opsi.gov.uk''. Retrieved 23 January 2013.</ref> Saboda ikon doka na BTDB a matsayin mai aiki na tashar jiragen ruwa, juyawa kai tsaye zuwa matsayin kamfani mai iyaka bai yi aiki ba. Maimakon haka, an sake canza sunan BTDB a matsayin Associated British Ports (ABP) kuma an ƙirƙiri wani kamfani mai iyaka, Associated British Ports Holdings Ltd, tare da madaidaicin iko akan doka akan ABP kamar yadda kamfani mai rijista ke da na wani reshe. A cikin shekara ta 1983 Gwamnatin Burtaniya ta ba da izinin kamfanin ya zama kamfani mai iyakance na jama'a wanda aka nakalto akan Kasuwancin Kasuwancin London . Kamfanin haɗin gwiwar kamfanoni sun karɓi kamfanin a cikin shekara ta 2006 kuma, a watan Agusta na wannan shekarar, an cire kamfanin daga cikin Kasuwancin Hannun Jari na London. A cikin shekara ta 2002 ABP ya sayi Hams Hall Distribution Park a West Midlands daga E.ON. A cikin shekara ta 2006 wani kamfani wanda Goldman Sachs ke jagoranta ya ba da fam biliyan 2.795 ga kamfanin. <ref>[http://www.ogier.com/Deals/Pages/%C2%A32795BillionTakeoverOfferforAssociatedBritishPortsHoldingsplc.aspx £2.795 Billion Takeover Offer for Associated British Ports Holdings plc] 21 July 2006, ''www.ogier.com''. Retrieved 23 January 2013.</ref> [[File:Tugboat_"Englishman"_at_the_Humber_Bridge.JPG|thumb| Tugboat "Ba'amurke" daga Associated British Ports a bikin bikin Diamond Jubilee na Elizabeth II a ranar 4 ga Yuni 2012 a gadar Humber, Hessle, Gabashin Riding na Yorkshire .]] Daga shekara ta 2006 har zuwa shekara ta 2015, kamfanin mallakar wani kamfani ne wanda ya ƙunshi Abokan Hulɗa na GS, Abubuwan Borealis, GIC, da Prudential . A watan Maris na shekarar 2015, Anchorage Ports LLP, wani kamfani na saka hannun jari wanda Kwamitin Zuba Jari na Shirin Fina -Finan Kanada da Gidajen Hamisu, ya samu ribar 33.3% a kasuwancin. Bugu da kari Hukumar Zuba Jari ta Kuwait kuma ta sayi ribar kashi 10% a kamfanin. Sakamakon waɗannan mu'amalolin hannayen jarin da ke cikin kamfani mai riƙe da kamfani tun daga shekarar 2015 sune: 33.3% mallakar Borealis Infrastructure, 33.3% na Anchorage Ports LLP, 23.3% na Cheyne Walk Investment Pte. Ltd. == Tashar jiragen ruwa == ABPH yana sarrafa tashoshin jiragen ruwa masu zuwa: * Ayr * Tashar Barrow * Barry Docks * Fleetwood * Port na Garston * Goole * Port na Grimsby * Hams Hall * Port of Hull * Port na Immingham * Port na Ipswich * Lynn Sarki * Port of Lowestoft * Newport Docks * Plymouth * Port na Port Talbot * Silloth * Port na Southampton * Port na Swansea * Teignmouth * Troon == Duba kuma == Sauran masu aikin tashar jiragen ruwa a Burtaniya sun haɗa da: * Peel Ports ** Kamfanin Mersey Docks da Harbour * Kungiyar Peninsular da Oriental (aka P&O Group) * PD Ports * Tashar Jiragen Ruwa   == Hanyoyin waje == * [http://www.abports.co.uk Abubuwan da aka bayar na Associated British Port Holdings Ltd.] ==Manazarat== [[Category:Pages with unreviewed translations]] ds7pcekf3lvaotha9zj6ixowj1mwcox 164517 164516 2022-08-07T16:18:40Z BnHamid 12586 /* Duba kuma */ wikitext text/x-wiki {{Infobox company|name=Associated British Ports (ABP)|products=|footnotes=|homepage=[http://www.abports.co.uk/ www.abports.co.uk]|subsid=|divisions=Humber Wales & Short Sea Ports Southampton|parent=|num_employees=1,927<ref name="bis1"/>|owner=|equity=|assets=|aum=|net_income=|operating_income=|revenue=|services=|industry=|logo=Associated British Ports - Logo.svg|foundation=1983|caption=|type=Private|genre=|fate=|predecessor=* [[British Transport Commission]] (1947) * [[British Transport Docks Board]] (1962)|successor=|founder=|key_people=|defunct=|location_city=London|location_country=UK|location=25 Bedford Street London WC2E 9ES|locations=21|area_served=|intl=}}'''Associated British Ports Holdings Ltd ya''' mallaka kuma yana gudanar da tashoshin jiragen ruwa guda 21 a cikin Burtaniya, yana sarrafa kusan kashi 25 cikin ɗari na kasuwancin Burtaniya na ruwa. Ayyukan kamfanin sun haɗa da sufuri, jigilar kaya da ayyukan tashar jirgin ruwa, hukumar jirgin ruwa, ramuka da ba da shawara kan ruwa. == Tarihi == [[File:Queen_Alexandra_House,_Cardiff.jpg|left|thumb| Gidan Sarauniya Alexandra, Cardiff Bay]] Tashoshin jiragen ruwa da mallakar dogo da kuma canal kamfanonin aka maida shi a cikin shekara ta 1947 da Clement Attlee 's post yakin duniya na biyu Labor gwamnati. An raba hukumar a shekarar 1962 ta dokar sufuri 1962 ; An kafa Hukumar Sufurin Jiragen Ruwa ta Burtaniya (BTDB) a cikin shekara ta alif dari tara da sittin da biyu a matsayin hukumar mallakar gwamnati don sarrafa tashoshin jiragen ruwa daban-daban a duk Burtaniya. <ref name="bis1">[http://investing.businessweek.com/research/stocks/private/snapshot.asp?privcapId=591235 Transportation Infrastructure: Associated British Ports Holdings plc.] ''investing.businessweek.com''. Retrieved 23 January 2013.</ref> A cikin shekara ta 1981 gwamnatin mazan jiya ta [[Margaret Thatcher|Margaret Thatcher ta]] gabatar da Dokar Sufuri ta alif dari tara da tamanin da daya, wacce ta ba da damar mallakar kamfanin BTDB. <ref>[http://www.opsi.gov.uk/RevisedStatutes/Acts/ukpga/1981/cukpga_19810056_en_1 Revised Statute from The UK Statute Law Database: Transport Act 1981] ''www.opsi.gov.uk''. Retrieved 23 January 2013.</ref> Saboda ikon doka na BTDB a matsayin mai aiki na tashar jiragen ruwa, juyawa kai tsaye zuwa matsayin kamfani mai iyaka bai yi aiki ba. Maimakon haka, an sake canza sunan BTDB a matsayin Associated British Ports (ABP) kuma an ƙirƙiri wani kamfani mai iyaka, Associated British Ports Holdings Ltd, tare da madaidaicin iko akan doka akan ABP kamar yadda kamfani mai rijista ke da na wani reshe. A cikin shekara ta 1983 Gwamnatin Burtaniya ta ba da izinin kamfanin ya zama kamfani mai iyakance na jama'a wanda aka nakalto akan Kasuwancin Kasuwancin London . Kamfanin haɗin gwiwar kamfanoni sun karɓi kamfanin a cikin shekara ta 2006 kuma, a watan Agusta na wannan shekarar, an cire kamfanin daga cikin Kasuwancin Hannun Jari na London. A cikin shekara ta 2002 ABP ya sayi Hams Hall Distribution Park a West Midlands daga E.ON. A cikin shekara ta 2006 wani kamfani wanda Goldman Sachs ke jagoranta ya ba da fam biliyan 2.795 ga kamfanin. <ref>[http://www.ogier.com/Deals/Pages/%C2%A32795BillionTakeoverOfferforAssociatedBritishPortsHoldingsplc.aspx £2.795 Billion Takeover Offer for Associated British Ports Holdings plc] 21 July 2006, ''www.ogier.com''. Retrieved 23 January 2013.</ref> [[File:Tugboat_"Englishman"_at_the_Humber_Bridge.JPG|thumb| Tugboat "Ba'amurke" daga Associated British Ports a bikin bikin Diamond Jubilee na Elizabeth II a ranar 4 ga Yuni 2012 a gadar Humber, Hessle, Gabashin Riding na Yorkshire .]] Daga shekara ta 2006 har zuwa shekara ta 2015, kamfanin mallakar wani kamfani ne wanda ya ƙunshi Abokan Hulɗa na GS, Abubuwan Borealis, GIC, da Prudential . A watan Maris na shekarar 2015, Anchorage Ports LLP, wani kamfani na saka hannun jari wanda Kwamitin Zuba Jari na Shirin Fina -Finan Kanada da Gidajen Hamisu, ya samu ribar 33.3% a kasuwancin. Bugu da kari Hukumar Zuba Jari ta Kuwait kuma ta sayi ribar kashi 10% a kamfanin. Sakamakon waɗannan mu'amalolin hannayen jarin da ke cikin kamfani mai riƙe da kamfani tun daga shekarar 2015 sune: 33.3% mallakar Borealis Infrastructure, 33.3% na Anchorage Ports LLP, 23.3% na Cheyne Walk Investment Pte. Ltd. == Tashar jiragen ruwa == ABPH yana sarrafa tashoshin jiragen ruwa masu zuwa: * Ayr * Tashar Barrow * Barry Docks * Fleetwood * Port na Garston * Goole * Port na Grimsby * Hams Hall * Port of Hull * Port na Immingham * Port na Ipswich * Lynn Sarki * Port of Lowestoft * Newport Docks * Plymouth * Port na Port Talbot * Silloth * Port na Southampton * Port na Swansea * Teignmouth * Troon == Duba kuma == Sauran masu aikin tashar jiragen ruwa a Burtaniya sun haɗa da: * Peel Ports * Kamfanin Mersey Docks da Harbour * Kungiyar Peninsular da Oriental (aka P&O Group) * PD Ports * Tashar Jiragen Ruwa   == Hanyoyin waje == * [http://www.abports.co.uk Abubuwan da aka bayar na Associated British Port Holdings Ltd.] ==Manazarat== [[Category:Pages with unreviewed translations]] 2oynjx1zau7j1ttyxddx0xihkesvnjy Babcock International 0 25692 164737 162673 2022-08-08T11:42:50Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki === shekara ta 1891 zuwa 1979 === '''Babcock International''' ya bi diddigin tarihinsa zuwa shekarun 1800 da manyan masana'antun masana'antar Babcock &amp;amp; Wilcox na Amurka . A cikin shekarun 1870 da 1880, kamfanin, bayan ya yanke shawarar faɗaɗa ƙasashen duniya, ya haɓaka sawun farko a kasuwar Burtaniya, yana mai da hankali kan birane kamar [[Glasgow]], Scotland . A ranar 9 ga Afrilu shekara ta 1891, Babcock & Wilcox ya zaɓi kafa wani keɓaɓɓen kuɗi (wanda aka fi sani da £ 250,000 da farko) kamfanin Biritaniya, wanda ake kira '''Babcock & Wilcox Ltd.''' Membobin kwamitin farko na kamfanin na Burtaniya sun haɗa da sanannen injiniyan gine -ginen Scottish Sir William Arrol da Andrew Stewart, na Lanarkshire na tushen bututun ƙarfe A & J Stewart & Menzies, daga baya Stewarts &amp;amp; Lloyds . Bayan kafuwarta, an ayyana yanayin aikin kamfanin na Burtaniya a matsayin 'duniya ban da Arewacin Amurka da Cuba', wanda shine keɓaɓɓen kasuwancin Babcock & Wilcox na Amurka. An fara a shekara ta 1885, B & W ta tururi boilers da aka kerarre a cikin Singer Manufacturing Company ta Kilbowie Works a Clydebank kusa Glasgow. <ref name="established" /> A kusa da wannan lokacin, mai ƙirƙira kuma ɗan kasuwa Isaac Singer ya kasance mai mahimmanci kuma mai tasiri a cikin kasuwancin. A cikin shekara ta 1895, Babcock & Wilcox Ltd sun buɗe sabon ayyukan aikin tukunyar jirgi, dangane da {{Convert|33|acre|m2}} shafin Porterfield Forge a gefe na Kogin Clyde kusa da Renfrew . A cikin shekara ta 1900, kamfanin ya sami fam miliyan 1.57 na saka hannun jari, wanda aka yi amfani da shi don ba da kuɗin faɗaɗa kasancewar sa ta duniya ta hanyar ayyukan haɗin gwiwa na ƙasashen waje da yawa. A lokacin shekara ta 1913, B&W ya fara sa hannu tare da Rosyth Dockyard bayan ya ci nasara a ƙoƙarin gina injin samar da tururi a wurin; wannan kasantuwar ta kasance farkon farawa ga babban hannun da kamfanin ke da shi a ɓangaren gyaran jirgin. <ref name="fund hist" /> A lokacin [[Yaƙin Duniya na I|Yaƙin Duniya na ɗaya]] da [[Yaƙin Duniya na II|Yaƙin Duniya na Biyu]], B&W ya kasance babban mai ba da gudummawa ga tsarin tsaron Biritaniya. A cikin shekara ta 1940, yawan ma'aikata a Renfrew ya kai kusan 10,000. A zamanin bayan yaƙi, kera da goyan bayan kayan aikin tsaro ya ci gaba da kasancewa yanki mai mahimmanci na kasuwanci da kamfani. A cikin karni na ashirin, B&W ya kasance babban mai samar da tukunyar jirgi don tashoshin wutar lantarki . A cikin shekara ta 1960, kamfanin ya shiga cikin ci gaban tashoshin makamashin nukiliya na Burtaniya. B&W kuma ya ci gaba da haɓaka duniya, gami da cikin kasuwar Arewacin Amurka; shekara ta 1979, ana danganta kamfanin na Arewacin Amurka don samar da kashi ɗaya bisa uku na jimlar tallace-tallace (fam miliyan 844) da fiye da rabin ribar kasuwancin gaba ɗaya. <ref name="fund hist" /> A waccan shekarar, Babcock & Wilcox Ltd an sake masa suna ''Babcock International Ltd.'' A shekara ta 1982, Babcock International an yi iyo a kan Kasuwar Hannun Jari ta London, ta zama ''Babcock International PLC'' . A kusa da wannan lokacin, an sake ''canza sunan kamfanin na Babcock & Wilcox (Operations) Ltd'' ''Babcock Power Ltd'' ; wannan rarrabuwa ta zama ''Babcock Energy Ltd.'' A shekara ta 1985, yawan da Babcock International ya samu ya kai fam biliyan 1.1; rassansa sun tsunduma cikin ayyukan kasuwanci da ayyukan a duk faɗin duniya, galibi suna mai da hankali kan ayyukan kwangila . Kasuwancin sarrafa kayansa, wanda ba shi da fa'ida tun daga shekara ta 1970, ya kasance yana fuskantar sake fasalin ƙoƙarin da asarar aiki a cikin wannan lokacin. A shekara ta 1987, Babcock ya haɗu da kamfanin injiniyan kishiya FKI Electricals plc, ya kafa ''FKI Babcock PLC'' . Ba da daɗewa ba bayan haka, sabon haɗin gwiwar babban ofishin kamfanin a London da fiye da dozin guda biyu an rufe, wanda ya haifar da asarar kusan ayyuka 6,000, sama da rabin waɗannan da ke zaune a Biritaniya, ya rage yawan ma'aikata zuwa ƙasa da 30,000. An sayi injiniyoyi da kasuwancin sufuri da yawa a wannan lokacin. A watan Agustan shekara ta 1989, FKI Babcock PLC ya ragu don ƙirƙirar Babcock International Group PLC da FKI plc . <ref name="fund hist" /> Sabuwar Babcock International mai zaman kanta ba da daɗewa ba ta shiga sayayya da yawa. A cikin Afrilu shekara ta 1992, kamfanin ya sayi ɗan kwangilar masana'antar makamashi [[Gabas ta Tsakiya|ta Gabas ta Tsakiya]] ''King Wilkinson'' . A waccan shekarar, an kuma sami Consilium na kula da kasuwancin jirgin ruwa zuwa gabar teku [[Sweden|na Sweden.]] A lokacin shekara ta 1994, Babcock ya sami babban haɗin gwiwar Thorn EMI na kashi 35 cikin ɗari na Rosyth Dockyard, wanda ya haifar da ƙirƙirar ''Babcock Rosyth Defense'' . A cikin wannan shekarar, kasuwancin sarrafa kayan Babcock, wanda ke tsakiyar Jamus, an sake tsara shi kuma an sake masa suna a matsayin ''Babcock Materials Handling'' . <ref name="fund hist" /> Bayan yin rikodin asarar fam miliyan 42 ga kasuwancin a shekara ta 1994, wanda aka danganta shi da rarrabuwar wutar lantarki da sakamakonsa daga kwangila a tashar wutar lantarki ta Drax, Babcock International ya mayar da martani ta hanyar gujewa manyan kwangiloli, sai dai idan haɗarin da ke tattare da hakan yana kasancewa. raba tare da sauran abokan hulɗa. Bugu da ƙari, kasuwancin ya yanke shawarar cewa zai kawar da kasuwancin sa mai haɗari gaba ɗaya. Daga cikin sauran canje -canjen, ayyukan Babcock International a Rosyth sun yi tasiri sosai, ana tura su zuwa ga ƙungiyoyin farar hula, kamar masana'antar mai . <ref name="fund hist" /> A ƙarshen shekara ta 1996, Babcock ya sayi Rosyth daga Ma'aikatar Tsaro akan farashin fan miliyan 21. <ref name="fund hist" /> A shekara ta 1995, a 75% gungumen azaba, a cikin tukunyar jirgi masana'antu da makamashi da sabis ayyuka (asali da zuciyar kasuwanci na Babcock), ta nan da aka sani da Babcock Energy Ltd, aka sayar zuwa Mitsui Engineering & Shipbuilding na Japan, kuma ya zama Mitsui Babcock Energy Ltd. A watan Nuwamba shekara ta 2006, Mitsui ya sayar da kamfanin ga Doosan Heavy Industries &amp;amp; Construction wani kamfani na kamfanin Doosan na Koriya ta Kudu : a wancan lokacin an sake wa kamfanin suna Doosan Babcock Energy Ltd. A watan Satumba na shekara ta 2009, [[Kazech|mai kera turbin tururi na Czech]], Skoda Power, ya zama wani ɓangare na Doosan Babcock Energy Ltd; daga baya an sake sanya wa wannan kamfani suna Doosan Power Systems Ltd a shekara ta 2010. A cikin shekara ta 2000, Babcock ya yanke shawarar yanke shawara don ƙaura daga masana'anta zuwa kulawa da tallafawa mahimman kayan aiki da kayan aikin abokan ciniki. Da yake nuna canji mai nasara a cikin dabarun dabarun kamfanin, a shekara ta 2002 Babcock an sake tsara shi daidai akan Kasuwancin hannun jari na London daga 'Injiniya' zuwa 'Sabis na Tallafi'. A ranar 19 ga Yuni,shekara ta 2002, kamfanin ya sami Sabis na Group Group International Ltd, mai ba da sabis na tallafi a cikin tsaro da kasuwannin farar hula. Ta yi nasara ga Peterhouse Group plc, kuma a ranar 18 ga Yuni shekara ta 2004, an ba da sanarwar tayin ba tare da wani sharadi ba saboda sama da kashi 50% na hannun jarin. <ref name="UKBP" /> A ranar 30 ga Satumba shekara ta 2004, ta sami Turner da Abokan hulɗa, mai ba da sabis na ƙwararru ga masana'antar sadarwa. <ref name="UKBP" /> A ranar 9 ga Mayu shekara ta 2006, ta ci gaba da mallakar Alstec Group Ltd, mai sarrafa sabis na nukiliya da tashar jirgin sama, kuma a ranar 13 ga Yuni shekara ta 2006, ta sayi manyan layukan wutar lantarki da kasuwancin wayoyin salula na ABB Afirka ta Kudu (Pty). A ranar 10 ga Mayu, shekara ta 2007, 19&nbsp;An sanya sabbin hannayen jari miliyan guda don tara kudaden siye, kuma a ranar 28 ga Yuni shekara ta 2007, ta sami Devonport Management Limited, masu gudanar da jirgin ruwa na nukiliya na Devonport Dockyard da tasoshin jirgin ruwa da Appledore Shipbuilders . A ranar 25 ga Yuli, shekara ta 2007, Gwamnatin Burtaniya ta ba da sanarwar cewa Hadin gwiwar Jirgin Sama, wanda Babcock International ke cikin sa, zai gudanar da taron ƙarshe na sabbin masu jigilar jirage biyu na Rundunar Sojojin Ruwa a Rosyth Dockyard. A ranar 7 ga Agustan shekara ta 2007, yarda don siyan International Nuclear Solutions PLC ya kai kashi 58.9% na hannun jarin da aka bayar, sannan aka kammala kwace. A ranar 22 ga Afrilu shekara ta 2008, don ƙara ƙarfafa alama a sashin Nukiliya da sashin tallafin jirgin ruwa, Babcock ya sayi Strachan &amp;amp; Henshaw daga Ƙungiyar Weir a kan £ 65m; a lokacin ma'amala, kamfanin yana da ƙwarewar sama da shekaru hamsin a cikin sarrafa kayan mutunci. A watan Satumba shekara ta 2009, Babcock ya mallaki sashen kasuwanci na Hukumar Makamashin Atomic UK, UKAEA Ltd; wannan siyan ya ƙara ƙwarewar Babcock na fasahar nukiliya, yana kawo ƙarin ƙwarewa a cikin rarrabuwa na sharar gida, lalata manyan wuraren haɗari, ƙullawa da adana kayan haɗari da safarar sharar gida. Yarjejeniyar ta kuma ba Babcock matsayinsa na farko na Tier 1 na aiki a cikin kasuwar nukiliyar farar hula da alaƙar kai tsaye tare da Hukumar Bayar da Makamashin Nukiliya, tare da cika matsayin ta Tier na 1 da ke cikin kasuwar makaman nukiliya na soja. <ref name="ukaea" /> A cikin Maris shekara ta 2010, Babcock ya sami VT Group akan £ 1.32bn ko 750p rabo; kamfanin ya bayar da kashi 361.6p a cikin tsabar kudi, kazalika 0.7 sabbin hannun jarin Babcock ga kowane rukunin Rukunin VT. Sayen, wanda aka kammala a ranar 8 ga Yuli shekara ta 2010, ya ƙirƙiri ƙungiyar haɗin gwiwa ta tsaro da sabis na tallafi wanda kowace shekara ke tara tallace -tallace na £ 3bn kuma yana da ma'aikata sama da 25,000, waɗanda galibi tushensu ne a Biritaniya da Amurka. Sakamakon hadewar, Babcock ya karbi kwangilar gudanar da Sabis na Sadarwar Sadarwar Tsaro a madadin Ma’aikatar Tsaro ; an ba da wannan kwangilar ne ga VT Merlin Communications a shekara ta 2003, na tsawon shekaru goma sha biyar. A cikin Maris shekara ta 2014, an ba da sanarwar cewa Babcock ya amince ya mallaki Avincis Group gabaɗaya, gami da rukunin Bond Aviation Group, a musayar £ 1.6 biliyan. Daga baya an sake yiwa tsoffin rukunin Avincis suna a ƙarƙashin sunan Babcock a cikin Janairu shekara ta 2015. A cikin Yuli shekara ta 2013, sashen Sabis na Tallafi na Babcock ya sami Conbras Serviços Técnicos de Suporte LTDA a Brazil don yin la'akari da tsabar kuɗi na fan miliyan 18.2 tare da jinkirta yin la'akari da fam miliyan 4.4. A cikin Afrilu shekara ta 2014, Babcock Dounreay Partnership (BDP), wani kamfani na Babcock International Group PLC (50%), CH2M Hill (30%) da URS (20%) an zaɓi su a matsayin waɗanda aka fi so kuma daga ƙarshe sun ba da kwangilar £ 1.6bn ta Hukumar da ke sarrafa makaman nukiliya don gudanarwa da yanke tashar nukiliyar Dounreay a Scotland. A cikin Nuwamba shekara ta 2014, an sanya wa Babcock suna a matsayin gwaminatin Burtaniya da ta fi son siyan filin gyaran ƙasa da kasuwancin ƙungiyar Taimako na Tsaro, babbar hukuma da asusun ciniki na Ma'aikatar Tsaro. An kammala siyarwa da canja wurin Babcock a ranar 1 ga Afrilu shekara ta 2015. A cikin shekara ta 2010, kamfanin ya kulla kwangiloli da yawa na sojan ruwa. A watan Mayun shekara ta2012, Ma'aikatar Tsaro ta ba Babcock kwangilar fan miliyan 15 don tallafa wa ƙirar jiragen ruwan da [[Makaman nukiliya|ke ɗauke da makamin nukiliya na Ƙasar Ingila na gaba.]] A watan Agustan shekara ta 2014, Babcock ya fitar da wata sanarwa da ke bayyana cewa za a yi asarar ayyukan yi a HMNB Clyde idan Scotland za ta jefa ƙuri'ar neman 'yancin kai a zaben raba gardama na 2014 . A cikin Oktoba shekara ta 2014, duka Babcock da BAE Systems sun sami kwangiloli daga Ma'aikatar Tsaro wanda yakai jimlar £ 3.2 biliyan don kula da jiragen ruwan yaƙin Burtaniya, jiragen ruwa na ruwa da sansanonin sojan ruwa na shekaru biyar masu zuwa. A shekara ta 2018 da shekara ta 2019, Babcock International ya yi watsi da ci gaban da ba a nema ba ta hanyar sabis na jama'a Serco don haɗa kasuwancin biyu tare. Kwamitin Babcock ya ki amincewa da shawarwarin hadewar, bayan an bayar da rahoton cewa ya gano shawarar ba ta da inganci. An ba da rahoton cewa, Rupert Soames, Babban Jami'in Serco, ya ci gaba da sha'awar daidaita ayyukan tsaro na kamfaninsa da na Babcock. A lokuta da yawa a shekara ta 2019 da farkon shekara ta 2020, Babcock ya ba da gargadin riba, wanda kamfanin ya danganta da koma baya a cikin umarni na gwamnati da batutuwan da ke tattare da sashin jirgin sama, wanda ya buƙaci £ 85m rubutown a kan haya don jirgi mai saukar ungulu na Tekun Arewa. A cikin watan Fabrairu shekara ta 2020, an ba da rahoton cewa kamfanin yana tunanin ficewa daga ɓangaren jirgin mai saukar ungulu a tsakanin gasa mai ƙarfi; Babcock ya riga ya rage jiragen Sikorsky S-92 da Eurocopter EC225 Super Puma daga 15 zuwa jirage masu saukar ungulu bakwai da 13 zuwa jirage masu saukar ungulu guda bi da bi. Hukuncin da kamfanin ya yanke na rage yawan kayayyakinsa na S-92 ya sa masana'anta Sikorsky ta kai Babcock kara saboda kin karbar isar da sassan da aka ba da umarni a shekara ta 2011. A cikin watan Afrilu 2021, a matsayin wani ɓangare na shirin sake fasalin fasali mai yawa, Babcock ya ba da sanarwar cewa zai sayar da layukan kasuwancinsa da yawa, wanda ya haifar da asarar ayyuka 1,000 (850 wanda zai kasance a Burtaniya); a matsayin wani bangare na wannan, kamfanin zai sayar da sashen jigilar sufurin jiragen sama na mai da iskar gas ga Rukunin CHC .   ==Manazarta== [[Category:Pages with unreviewed translations]] 2v5zvayk5730u1is22sum6syqipkion 164738 164737 2022-08-08T11:43:42Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Babcock International''' ya bi diddigin tarihinsa zuwa shekarun 1800 da manyan masana'antun masana'antar Babcock &amp;amp; Wilcox na Amurka . A cikin shekarun 1870 da 1880, kamfanin, bayan ya yanke shawarar faɗaɗa ƙasashen duniya, ya haɓaka sawun farko a kasuwar Burtaniya, yana mai da hankali kan birane kamar [[Glasgow]], Scotland . A ranar 9 ga Afrilu shekara ta 1891, Babcock & Wilcox ya zaɓi kafa wani keɓaɓɓen kuɗi (wanda aka fi sani da £ 250,000 da farko) kamfanin Biritaniya, wanda ake kira '''Babcock & Wilcox Ltd.''' Membobin kwamitin farko na kamfanin na Burtaniya sun haɗa da sanannen injiniyan gine -ginen Scottish Sir William Arrol da Andrew Stewart, na Lanarkshire na tushen bututun ƙarfe A & J Stewart & Menzies, daga baya Stewarts &amp;amp; Lloyds . Bayan kafuwarta, an ayyana yanayin aikin kamfanin na Burtaniya a matsayin 'duniya ban da Arewacin Amurka da Cuba', wanda shine keɓaɓɓen kasuwancin Babcock & Wilcox na Amurka. An fara a shekara ta 1885, B & W ta tururi boilers da aka kerarre a cikin Singer Manufacturing Company ta Kilbowie Works a Clydebank kusa Glasgow. <ref name="established" /> A kusa da wannan lokacin, mai ƙirƙira kuma ɗan kasuwa Isaac Singer ya kasance mai mahimmanci kuma mai tasiri a cikin kasuwancin. A cikin shekara ta 1895, Babcock & Wilcox Ltd sun buɗe sabon ayyukan aikin tukunyar jirgi, dangane da {{Convert|33|acre|m2}} shafin Porterfield Forge a gefe na Kogin Clyde kusa da Renfrew . A cikin shekara ta 1900, kamfanin ya sami fam miliyan 1.57 na saka hannun jari, wanda aka yi amfani da shi don ba da kuɗin faɗaɗa kasancewar sa ta duniya ta hanyar ayyukan haɗin gwiwa na ƙasashen waje da yawa. A lokacin shekara ta 1913, B&W ya fara sa hannu tare da Rosyth Dockyard bayan ya ci nasara a ƙoƙarin gina injin samar da tururi a wurin; wannan kasantuwar ta kasance farkon farawa ga babban hannun da kamfanin ke da shi a ɓangaren gyaran jirgin. <ref name="fund hist" /> A lokacin [[Yaƙin Duniya na I|Yaƙin Duniya na ɗaya]] da [[Yaƙin Duniya na II|Yaƙin Duniya na Biyu]], B&W ya kasance babban mai ba da gudummawa ga tsarin tsaron Biritaniya. A cikin shekara ta 1940, yawan ma'aikata a Renfrew ya kai kusan 10,000. A zamanin bayan yaƙi, kera da goyan bayan kayan aikin tsaro ya ci gaba da kasancewa yanki mai mahimmanci na kasuwanci da kamfani. A cikin karni na ashirin, B&W ya kasance babban mai samar da tukunyar jirgi don tashoshin wutar lantarki . A cikin shekara ta 1960, kamfanin ya shiga cikin ci gaban tashoshin makamashin nukiliya na Burtaniya. B&W kuma ya ci gaba da haɓaka duniya, gami da cikin kasuwar Arewacin Amurka; shekara ta 1979, ana danganta kamfanin na Arewacin Amurka don samar da kashi ɗaya bisa uku na jimlar tallace-tallace (fam miliyan 844) da fiye da rabin ribar kasuwancin gaba ɗaya. <ref name="fund hist" /> A waccan shekarar, Babcock & Wilcox Ltd an sake masa suna ''Babcock International Ltd.'' A shekara ta 1982, Babcock International an yi iyo a kan Kasuwar Hannun Jari ta London, ta zama ''Babcock International PLC'' . A kusa da wannan lokacin, an sake ''canza sunan kamfanin na Babcock & Wilcox (Operations) Ltd'' ''Babcock Power Ltd'' ; wannan rarrabuwa ta zama ''Babcock Energy Ltd.'' A shekara ta 1985, yawan da Babcock International ya samu ya kai fam biliyan 1.1; rassansa sun tsunduma cikin ayyukan kasuwanci da ayyukan a duk faɗin duniya, galibi suna mai da hankali kan ayyukan kwangila . Kasuwancin sarrafa kayansa, wanda ba shi da fa'ida tun daga shekara ta 1970, ya kasance yana fuskantar sake fasalin ƙoƙarin da asarar aiki a cikin wannan lokacin. A shekara ta 1987, Babcock ya haɗu da kamfanin injiniyan kishiya FKI Electricals plc, ya kafa ''FKI Babcock PLC'' . Ba da daɗewa ba bayan haka, sabon haɗin gwiwar babban ofishin kamfanin a London da fiye da dozin guda biyu an rufe, wanda ya haifar da asarar kusan ayyuka 6,000, sama da rabin waɗannan da ke zaune a Biritaniya, ya rage yawan ma'aikata zuwa ƙasa da 30,000. An sayi injiniyoyi da kasuwancin sufuri da yawa a wannan lokacin. A watan Agustan shekara ta 1989, FKI Babcock PLC ya ragu don ƙirƙirar Babcock International Group PLC da FKI plc . <ref name="fund hist" /> Sabuwar Babcock International mai zaman kanta ba da daɗewa ba ta shiga sayayya da yawa. A cikin Afrilu shekara ta 1992, kamfanin ya sayi ɗan kwangilar masana'antar makamashi [[Gabas ta Tsakiya|ta Gabas ta Tsakiya]] ''King Wilkinson'' . A waccan shekarar, an kuma sami Consilium na kula da kasuwancin jirgin ruwa zuwa gabar teku [[Sweden|na Sweden.]] A lokacin shekara ta 1994, Babcock ya sami babban haɗin gwiwar Thorn EMI na kashi 35 cikin ɗari na Rosyth Dockyard, wanda ya haifar da ƙirƙirar ''Babcock Rosyth Defense'' . A cikin wannan shekarar, kasuwancin sarrafa kayan Babcock, wanda ke tsakiyar Jamus, an sake tsara shi kuma an sake masa suna a matsayin ''Babcock Materials Handling'' . <ref name="fund hist" /> Bayan yin rikodin asarar fam miliyan 42 ga kasuwancin a shekara ta 1994, wanda aka danganta shi da rarrabuwar wutar lantarki da sakamakonsa daga kwangila a tashar wutar lantarki ta Drax, Babcock International ya mayar da martani ta hanyar gujewa manyan kwangiloli, sai dai idan haɗarin da ke tattare da hakan yana kasancewa. raba tare da sauran abokan hulɗa. Bugu da ƙari, kasuwancin ya yanke shawarar cewa zai kawar da kasuwancin sa mai haɗari gaba ɗaya. Daga cikin sauran canje -canjen, ayyukan Babcock International a Rosyth sun yi tasiri sosai, ana tura su zuwa ga ƙungiyoyin farar hula, kamar masana'antar mai . <ref name="fund hist" /> A ƙarshen shekara ta 1996, Babcock ya sayi Rosyth daga Ma'aikatar Tsaro akan farashin fan miliyan 21. <ref name="fund hist" /> A shekara ta 1995, a 75% gungumen azaba, a cikin tukunyar jirgi masana'antu da makamashi da sabis ayyuka (asali da zuciyar kasuwanci na Babcock), ta nan da aka sani da Babcock Energy Ltd, aka sayar zuwa Mitsui Engineering & Shipbuilding na Japan, kuma ya zama Mitsui Babcock Energy Ltd. A watan Nuwamba shekara ta 2006, Mitsui ya sayar da kamfanin ga Doosan Heavy Industries &amp;amp; Construction wani kamfani na kamfanin Doosan na Koriya ta Kudu : a wancan lokacin an sake wa kamfanin suna Doosan Babcock Energy Ltd. A watan Satumba na shekara ta 2009, [[Kazech|mai kera turbin tururi na Czech]], Skoda Power, ya zama wani ɓangare na Doosan Babcock Energy Ltd; daga baya an sake sanya wa wannan kamfani suna Doosan Power Systems Ltd a shekara ta 2010. A cikin shekara ta 2000, Babcock ya yanke shawarar yanke shawara don ƙaura daga masana'anta zuwa kulawa da tallafawa mahimman kayan aiki da kayan aikin abokan ciniki. Da yake nuna canji mai nasara a cikin dabarun dabarun kamfanin, a shekara ta 2002 Babcock an sake tsara shi daidai akan Kasuwancin hannun jari na London daga 'Injiniya' zuwa 'Sabis na Tallafi'. A ranar 19 ga Yuni,shekara ta 2002, kamfanin ya sami Sabis na Group Group International Ltd, mai ba da sabis na tallafi a cikin tsaro da kasuwannin farar hula. Ta yi nasara ga Peterhouse Group plc, kuma a ranar 18 ga Yuni shekara ta 2004, an ba da sanarwar tayin ba tare da wani sharadi ba saboda sama da kashi 50% na hannun jarin. <ref name="UKBP" /> A ranar 30 ga Satumba shekara ta 2004, ta sami Turner da Abokan hulɗa, mai ba da sabis na ƙwararru ga masana'antar sadarwa. <ref name="UKBP" /> A ranar 9 ga Mayu shekara ta 2006, ta ci gaba da mallakar Alstec Group Ltd, mai sarrafa sabis na nukiliya da tashar jirgin sama, kuma a ranar 13 ga Yuni shekara ta 2006, ta sayi manyan layukan wutar lantarki da kasuwancin wayoyin salula na ABB Afirka ta Kudu (Pty). A ranar 10 ga Mayu, shekara ta 2007, 19&nbsp;An sanya sabbin hannayen jari miliyan guda don tara kudaden siye, kuma a ranar 28 ga Yuni shekara ta 2007, ta sami Devonport Management Limited, masu gudanar da jirgin ruwa na nukiliya na Devonport Dockyard da tasoshin jirgin ruwa da Appledore Shipbuilders . A ranar 25 ga Yuli, shekara ta 2007, Gwamnatin Burtaniya ta ba da sanarwar cewa Hadin gwiwar Jirgin Sama, wanda Babcock International ke cikin sa, zai gudanar da taron ƙarshe na sabbin masu jigilar jirage biyu na Rundunar Sojojin Ruwa a Rosyth Dockyard. A ranar 7 ga Agustan shekara ta 2007, yarda don siyan International Nuclear Solutions PLC ya kai kashi 58.9% na hannun jarin da aka bayar, sannan aka kammala kwace. A ranar 22 ga Afrilu shekara ta 2008, don ƙara ƙarfafa alama a sashin Nukiliya da sashin tallafin jirgin ruwa, Babcock ya sayi Strachan &amp;amp; Henshaw daga Ƙungiyar Weir a kan £ 65m; a lokacin ma'amala, kamfanin yana da ƙwarewar sama da shekaru hamsin a cikin sarrafa kayan mutunci. A watan Satumba shekara ta 2009, Babcock ya mallaki sashen kasuwanci na Hukumar Makamashin Atomic UK, UKAEA Ltd; wannan siyan ya ƙara ƙwarewar Babcock na fasahar nukiliya, yana kawo ƙarin ƙwarewa a cikin rarrabuwa na sharar gida, lalata manyan wuraren haɗari, ƙullawa da adana kayan haɗari da safarar sharar gida. Yarjejeniyar ta kuma ba Babcock matsayinsa na farko na Tier 1 na aiki a cikin kasuwar nukiliyar farar hula da alaƙar kai tsaye tare da Hukumar Bayar da Makamashin Nukiliya, tare da cika matsayin ta Tier na 1 da ke cikin kasuwar makaman nukiliya na soja. <ref name="ukaea" /> A cikin Maris shekara ta 2010, Babcock ya sami VT Group akan £ 1.32bn ko 750p rabo; kamfanin ya bayar da kashi 361.6p a cikin tsabar kudi, kazalika 0.7 sabbin hannun jarin Babcock ga kowane rukunin Rukunin VT. Sayen, wanda aka kammala a ranar 8 ga Yuli shekara ta 2010, ya ƙirƙiri ƙungiyar haɗin gwiwa ta tsaro da sabis na tallafi wanda kowace shekara ke tara tallace -tallace na £ 3bn kuma yana da ma'aikata sama da 25,000, waɗanda galibi tushensu ne a Biritaniya da Amurka. Sakamakon hadewar, Babcock ya karbi kwangilar gudanar da Sabis na Sadarwar Sadarwar Tsaro a madadin Ma’aikatar Tsaro ; an ba da wannan kwangilar ne ga VT Merlin Communications a shekara ta 2003, na tsawon shekaru goma sha biyar. A cikin Maris shekara ta 2014, an ba da sanarwar cewa Babcock ya amince ya mallaki Avincis Group gabaɗaya, gami da rukunin Bond Aviation Group, a musayar £ 1.6 biliyan. Daga baya an sake yiwa tsoffin rukunin Avincis suna a ƙarƙashin sunan Babcock a cikin Janairu shekara ta 2015. A cikin Yuli shekara ta 2013, sashen Sabis na Tallafi na Babcock ya sami Conbras Serviços Técnicos de Suporte LTDA a Brazil don yin la'akari da tsabar kuɗi na fan miliyan 18.2 tare da jinkirta yin la'akari da fam miliyan 4.4. A cikin Afrilu shekara ta 2014, Babcock Dounreay Partnership (BDP), wani kamfani na Babcock International Group PLC (50%), CH2M Hill (30%) da URS (20%) an zaɓi su a matsayin waɗanda aka fi so kuma daga ƙarshe sun ba da kwangilar £ 1.6bn ta Hukumar da ke sarrafa makaman nukiliya don gudanarwa da yanke tashar nukiliyar Dounreay a Scotland. A cikin Nuwamba shekara ta 2014, an sanya wa Babcock suna a matsayin gwaminatin Burtaniya da ta fi son siyan filin gyaran ƙasa da kasuwancin ƙungiyar Taimako na Tsaro, babbar hukuma da asusun ciniki na Ma'aikatar Tsaro. An kammala siyarwa da canja wurin Babcock a ranar 1 ga Afrilu shekara ta 2015. A cikin shekara ta 2010, kamfanin ya kulla kwangiloli da yawa na sojan ruwa. A watan Mayun shekara ta2012, Ma'aikatar Tsaro ta ba Babcock kwangilar fan miliyan 15 don tallafa wa ƙirar jiragen ruwan da [[Makaman nukiliya|ke ɗauke da makamin nukiliya na Ƙasar Ingila na gaba.]] A watan Agustan shekara ta 2014, Babcock ya fitar da wata sanarwa da ke bayyana cewa za a yi asarar ayyukan yi a HMNB Clyde idan Scotland za ta jefa ƙuri'ar neman 'yancin kai a zaben raba gardama na 2014 . A cikin Oktoba shekara ta 2014, duka Babcock da BAE Systems sun sami kwangiloli daga Ma'aikatar Tsaro wanda yakai jimlar £ 3.2 biliyan don kula da jiragen ruwan yaƙin Burtaniya, jiragen ruwa na ruwa da sansanonin sojan ruwa na shekaru biyar masu zuwa. A shekara ta 2018 da shekara ta 2019, Babcock International ya yi watsi da ci gaban da ba a nema ba ta hanyar sabis na jama'a Serco don haɗa kasuwancin biyu tare. Kwamitin Babcock ya ki amincewa da shawarwarin hadewar, bayan an bayar da rahoton cewa ya gano shawarar ba ta da inganci. An ba da rahoton cewa, Rupert Soames, Babban Jami'in Serco, ya ci gaba da sha'awar daidaita ayyukan tsaro na kamfaninsa da na Babcock. A lokuta da yawa a shekara ta 2019 da farkon shekara ta 2020, Babcock ya ba da gargadin riba, wanda kamfanin ya danganta da koma baya a cikin umarni na gwamnati da batutuwan da ke tattare da sashin jirgin sama, wanda ya buƙaci £ 85m rubutown a kan haya don jirgi mai saukar ungulu na Tekun Arewa. A cikin watan Fabrairu shekara ta 2020, an ba da rahoton cewa kamfanin yana tunanin ficewa daga ɓangaren jirgin mai saukar ungulu a tsakanin gasa mai ƙarfi; Babcock ya riga ya rage jiragen Sikorsky S-92 da Eurocopter EC225 Super Puma daga 15 zuwa jirage masu saukar ungulu bakwai da 13 zuwa jirage masu saukar ungulu guda bi da bi. Hukuncin da kamfanin ya yanke na rage yawan kayayyakinsa na S-92 ya sa masana'anta Sikorsky ta kai Babcock kara saboda kin karbar isar da sassan da aka ba da umarni a shekara ta 2011. A cikin watan Afrilu 2021, a matsayin wani ɓangare na shirin sake fasalin fasali mai yawa, Babcock ya ba da sanarwar cewa zai sayar da layukan kasuwancinsa da yawa, wanda ya haifar da asarar ayyuka 1,000 (850 wanda zai kasance a Burtaniya); a matsayin wani bangare na wannan, kamfanin zai sayar da sashen jigilar sufurin jiragen sama na mai da iskar gas ga Rukunin CHC .   ==Manazarta== [[Category:Pages with unreviewed translations]] kh6x9qmynnenbd1cjrlgupd2590z1cc Awut Deng Acuil 0 26035 164643 122509 2022-08-08T08:37:43Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Awut Deng Acuil yar siyasan Sudan''' [[Sudan ta Kudu|ce ta Kudu]]. Ta kasance Ministar Harkokin Waje da Hadin Kan Kasa da Kasa daga Agusta 2019 har zuwa Maris 2020. ==Farkon rayuwa da Ilimi== An haifi Awut Deng 'yar Deng Achuil. Kabilar mahaifinta sun zauna a kan iyakar Nuer - Dinka . Awut tana da digiri a kimiyyar siyasa daga Jami'ar Katolika ta Gabashin Afirka .{{Ana bukatan hujja|date=April 2020}} == Manazarta == qdtxcoh6bicjxyfusz8gqin068w6hto Babella gloria 0 26135 164739 118681 2022-08-08T11:44:50Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Taxobox|name=''Babella gloria''|subfamilia=|synonyms_ref=<ref name="WoRMS" />|binomial_authority=(Nomura, S., 1938)|binomial=''Babella gloria''|species='''''B.&nbsp;gloria'''''|subgenus=|genus=''[[Babella]]''|familia=[[Pyramidellidae]]|image=Babella gloria 01.jpg|superfamilia=[[Pyramidelloidea]]|unranked_superfamilia=clade [[Heterobranchia]]<br/>clade [[Euthyneura]]<br/>clade [[Panpulmonata]]|classis=[[Gastropoda]]|phylum=[[Mollusca]]|regnum=[[Animal]]ia|image_caption=|synonyms=* ''Babella gloria''}} {| class="infobox biota" style="text-align: left; width: 200px; font-size: 100%" ! colspan="2" style="text-align: center; background-color: rgb(235,235,210)" |''Babella gloria'' |- | colspan="2" style="text-align: center" | |- style="text-align: center; background-color: rgb(235,235,210)" |- ! colspan="2" style="min-width:15em; text-align: center; background-color: rgb(235,235,210)" |[[Taxonomy (biology)|Scientific classification]] |- |Kingdom: |<div class="kingdom" style="display:inline">[[Animal|Animalia]]</div> |- |Phylum: |<div class="phylum" style="display:inline">[[Mollusca]]</div> |- |Class: |<div class="class" style="display:inline">[[Gastropoda]]</div> |- |(unranked): |<div class="(unranked)" style="display:inline">clade [[Heterobranchia]]<br /><br />clade [[Euthyneura]]<br /><br />clade [[Panpulmonata]]</div> |- |Superfamily: |<div class="superfamily" style="display:inline">[[Pyramidelloidea]]</div> |- |Family: |<div class="family" style="display:inline">[[Pyramidellidae]]</div> |- |Genus: |<div class="genus" style="display:inline">''[[Babella]]''</div> |- |Species: |<div class="species" style="display:inline">'''''B.&nbsp;gloria'''''</div> |- ! colspan="2" style="text-align: center; background-color: rgb(235,235,210)" |[[Binomial nomenclature|Binomial name]] |- | colspan="2" style="text-align: center" |'''<span class="binomial">''Babella gloria''</span>'''<br /><br /><div style="font-size: 85%;">(Nomura, S., 1938)</div> |- style="text-align: center; background-color: rgb(235,235,210)" |- ! colspan="2" style="text-align: center; background-color: rgb(235,235,210)" |[[Synonym (taxonomy)|Synonyms]]<ref name="WoRMS">Rosenberg, G. (2011). ''Babella affectuosa'' (Yokoyama, 1927). Accessed through: [[World Register of Marine Species]] at http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=588303 on 2012-12-12</ref> |- | colspan="2" style="text-align: left" | * ''Babella gloria'' |} [[Category:Articles with 'species' microformats]] '''Babella Gloria''' mai nau'in na teku katantanwa, a ''marine gastropod'' ''mollusk'' a cikin iyali ''Pyramidellidae'', da ''pyrams'' da kawayensu. Jinsin yana ɗaya daga cikin sanannun iri goma sha biyu a cikin asalin Babella na ''Gastropods''. <ref name="WoRMS">Rosenberg, G. (2011). ''Babella affectuosa'' (Yokoyama, 1927). Accessed through: [[World Register of Marine Species]] at http://www.marinespecies.org/aphia.php?p=taxdetails&id=588303 on 2012-12-12</ref> Girman harsashi ya kasance daga zama kamar minti uku3&nbsp;mm zuwa babba kamar 4.1&nbsp;mm. Wannan nau'in ruwan teku yana gefen tekun [[Filipin|Philippines]] da sauran ƙananan tsibirin da ke kewaye. ==Manazarta== [[Category:Pages with unreviewed translations]] bob34voq7gwi4dczwzf6pj0rwk7xkmo Jerin ƙauyuka a jihar Jigawa 0 27358 164531 124538 2022-08-07T16:32:10Z A Sulaiman Z 13085 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{databox}} Wannan jerin garuruwa ne da matsugunai/ ƙauyuka da suke a cikin [[Jigawa|jihar Jigawa]] [[Najeriya|Najeriya]], wadanda kowacce [[Ƙananan hukumomin Nijeriya|karamar hukuma]] (LGA) da gundumomi/yanki suka tsara (tare da lambobin gidan waya kuma an basu). == Ta lambar akwatin gidan waya == {| class="wikitable sortable" ! Ƙaramar Hukuma (LGA) !Masarautu/yanki ! Akwatin gidan waya ! Ƙauyuka |- |Babura |Babur |732104 |Babura; Bai Ali; Batali; Bulo; Burukum; Dorawa; Garu Gudi; Gaskoli; Giginya; Insharuwa; Jigawa; K. Zumi; Kafin Rabo; Kandi; Kanya Banna; Kyanbo; R. Tsamiya; Tasakwasa |- |Birnin Kudu |Birnin Kudu |721101 |Arabode; Badingu; Bakwanga; Bamaina; Birnin; Chiyako; Fada; Gwadayi; Hirin; Iggi; J. Nasara; Jajikoli; Jangargari; Kadangare; Kafin Madaki; Kangire; Kantoga; Kawaya; Kawo; Kwan Gwara; Kwari; Lafiya; Madakanchi; Masaya; Massanawa; Nafara; Samamiya; Shun Gurum; Sundiimina; Surko; Unguwar'ya; Warawade; Wurno Fade; Yalwan Chakauri; Yalwan Damai; Yarma; Zanga; Zarainawa |- |Buji |Buji |721103 |Ahoto; Buji-Kudu; Churban; Falgeri; Gantsa; Jukuma; Karanjau; Kawaya; Madabe; Tijio; Y/Tukur |- |Dutse |Dutse (Rural) |720101 |Abaya; Baranda; Barandau; Bujim; Burtulan; Chai-Chai; Chamo; Dagwaje; Danmasara; Dantauya; Darau; Dilake; Duku; Dundubus; Duru; Fagoji; Fanisau; Galamawa; Garu; Gidan Dubu; Gofai; Gurungu; Gwari; Hammayayi; Hausawa; Irwa; Jaudi; Jidawa; Jigawar Tsada; Kacha; Kachi; Kargo; Karnaya; Katangar; Katangare; Kawaye; Kazama; Kudai; Kwadiya; Kwaimawa; Kyaran; Lafia; Laraba; Limawa; Madobi; Maranjuwa; Rurun Gwani; Sabalari; Sabon Gari Ruru; Sakwaya; Sharifai; Tabobo; Takur; Tsari; Wangara; Warwade; Wurma; Yadi; Yalwa; Yalwawa; Yargaba; Zobiya |- |Gagarawa |Gagarawa |732103 |Gagarawa; Garin-Chiroma; Kore Balatu; Madaka; Maiadua; Maikilili; Medu; Sarkin Dare; Yalawa |- |Garki |Garki |733101 |Aduwa; Ajun; Babande; Bakar sabara; Baki; Balarabe; Bargoza; Batakashi; Bunji; Chakurawa; Dahuwar; Dakache; Dan Musa; Dan-Dagura; Danikani; Dantsoro; Dinya; Doguwarkula; Doko; Dorai; Dosano; Dukawa; Dundu; Dundube; Dunguzu; Fadikabara; Faggen Gawo; Farakami; Gabari; Gako; Galadima; Garau; Garki; Gashi; Gayawa; Gidan Maza; Guddan; Guraji; Gwadiyawa; Gwandai; Gwarzo; Haladadarwa; Jafigari; Jan Gari; Jema; Jirima; Juya; Kanya; Kanyar; Kargo; Katirje; Kattgo; Kiliya; Kita; Koguram; Kore; Koyoma; Kududufawa; Kuguran-Sabuwa; Kukar Kuturu; Kuranbanin; Kurgungun; Kuttu; Kwadage; Kwanarya; Kyasora; Laika; Lautai; Madangala; Mahemi; Mahoni; Mai-Gagaffa; Maiganta; Maigora; Maikaho; Maiwando; Maizaure; Makangawa; Makidaka; Mala; Marke; Muku; Musa Ta Rumawa; Nadanawa; Rafin Marke; Siyori; Sugumgum; Tagawayan Fage; Tagwaye; Tahaiji; Tankari; Tawilawa; Tuya; Unbnono; Unbono/Tsohuwa; Ung. Bako; Ung. Dudi; Ung. Maigari; Ung. Rodo; Walawa; Yan Barage; Yan Wahabi; Yar Kureshe; Zaidawa; Zakoli; Zango |- |Gumel |Danzomo |732102 |Albasu; Banaga; Burmanawa; Danzomo; Gangara; Gwadiya; Haammado; Kirgi; Turkushawa |- |Gumel |Gumel |732101 |Faraina; Gumel Area; Gumel Kudu |- |Guri |Guri |731105 |Abunabo Bulama; Adiyani Fulani; Bulama; Dawa Bulama; Gadya Bulama; Gagiya Bulama; Garbagal Bulama; Garin Bulama; Garin Buluma; Garin Mai-Ung.Cadu a m; Garin Mai-Unguwa; Grin Mai -Unguwa; Guri; Kadira; Ladiya; Margadu; Musari Dagana |- |Gwaram |Gwaram |721102 |Barebari; Basirka; Chediya; Dingaya; F/Dutse; Fagam; Gadama; Gagarayaga; Galambi; Guna'a; Gwaram; Gwaram Sabuwa; Gwaram Tsohuwa; Jikas; Jingino; K/Fulani; Kila; Kwandako; Kwarko; Lafiya; Maruta; N/Nagogo; Nahuche; Nasarawa; Rabadi; Rambazau; Sakuwa; Sara; Tsangarwa; Un Fada; Yadda; Yarfi; Yayari; Z/Tagabas |- |Gwiwa |Gwiwa |705105 |Buntusu; Daabi; Darina; Firjin Yamma; Guntai; Gwiwa; Korau; Korayel; Saum Sainawa; Shafe; Yola |- |Hadejia |Hadejia (Rural) |731101 |Chadi; Dalla; Dubantu; Fantali; G R A; Gagulmari; Gandun Binda; Garko; Goma; Kaffar Yamma; Koffar Fada; Majema; Makwalla; Matsaro; Rumfa; Yankoli; Yelwa |- |Jahun |Aujara |720104 |Atawame; Aujara; Burabiri; C/Dango; C/Gona; Carado; Damutawa; Darai; Dina; Doro; G/Zaki; Gabari; Garan; Gaurai; Gunka; H/Tschuwa; Jabarna; Kale; Kanwa; Kargo; Larabawa; M/Aruman; M/Atuman; Magama; Tukuyama |- |Jahun |Jahun |720103 |Achau; Aducuwa; Afunfuna; Agufa; Chambe; Chanbayi; Dogawa; Fngwalayi; Galadima Jibo; Gangawa; Gauza Gwamfai; Gwari; Harbo Sabuwa; Harbo Tsohuwa; Idanduna; Jahun; Kadawawa; Kadoma; Kafin-Baka; Ki-Bawa; Kwanjamaawa; Maduga; Rinde; Tukunyawa; Yarijigawa |- |Kafin Hausa |Bulangu |731102 |Bulangu; G/Dadada; Gamatuwai; Gamayin; Gilador; Hago; Jabo; Kaigamari; Karalbali; Kullimi; Kwatalo; Majawa; Mexam; Safa; Shakato; Shakato Etd; Shamakeri; Yayari; Zango Kura |- |Kafin Hausa |Kafin Hausa |741103 |Abdallawa; Adaraushe; Ashuran; Auno; Baraduwa; Baushe; D/Kyaure; Damadumin toka; Gafasa; Gafaya; Kafin Hausa; Kanzan; Kazalewa; Kore; Kununu; Kutugu; Maruko; Maruwa; Masassadi; Maseri; Ruba; Sarawa; Wuiwui; Zzgo Digaci |- |Kaugama |Kaugama |730102 |Dabora; Dakayawa; Garin Gabas; Hadi; Haskandu; Jarkasa; Kaugama; Marki; Ungwar-Jibrin; Yalo |- |Kazaure |Kazaure |705101 |Durji; Gada; Guru Karatayi; Kanti; Kazaure Chikingari; Tsohon Kafi; Unguwar Gabas; Unguwar Yamma |- |Kiri Kasama |Kiri-Kasamma |731104 |Abunabo; Adiyani; Arin; Baturiya; Buluncai; Dagana Bulama; Dawa; Fandum; Gadua; Gagiya; Garbagal; Garin Babba; Garin Mai-Unguwa; Iyo; Jarmari; K/Kasamma; Kabak; Kadira; Lafiya; Madachi; Mailakaun; Margadu; Marma; Matara Babba; Mattafari; Salwri; Tage Gari; Tasheguwa; Turabu |- |Kiyawa |Kiyawa |720102 |Akar; Andaza; Balago; Chiromawa; Duhuwa; Dungu; Fake; Fiya; Garkon Alli; Gurduba; Gurum Bakin Gari; Haddori; Karfawa; Katanga; Katuka; Kiyawa; Kumi; Kwanda; Maje; Mazazzaga; Sabon Gari; Shuwarin; Tsurma; Tunanan; Turho |- |Maigatari |Maigatari |732105 |Balarabe; Bansuwa; Dankumbo; Fulata; Galadi; Garmka; Jajeri; Katika; Kukayasku; Madana; Maigatari; Matoya; Turbus |- |Mallam Madori |Mallam Madori |730101 |Akuriya; Arbus; Arki; Bultuwa; Dakido; Dunari; Fateka; Garin Gabas; Grinwa; Hayya; Jarmeski; Kafinjae; Katomari; Kukakwance; M/Madori; Mairakunmi; Makadari; Masama; Pateka; Sharkawa; Sheya; Tagwaro; Tashena; Tonikotara; Zaburan |- |Miga |Miga |720105 |Burji; Dangyatun; Garba; Gululu; Gwari; Hantsu; Miga; Sabon Gari; Sansani; Takalafiya; Tsagaiwa; Tsakuwawa; Yanguwa; Zango; Zareku |- |Ringim |Ringim |733102 |Amaguwa; Bago-Gwadamo; Chai-Chai; Daabigyel; Dabi; Dan-Makeri; Daurawa; Daushe; Dingare; Gasakole; Kafin Banushe; Karshi; Karwai; Kaura Dabi; Kaya Gazara; Malamawa; Marawa; Ringim; Sankara; Sintilmawa; Tofa; Yakasawa; Yandutsi; Zangon-Kanya |- |Roni |Amaryawa |705104 |A/Fulani; Aborawa; Amaryawa Haba; Baniyaka; Bashe Habe; Billar F; Billas; Bula; Buntusu; Ciki Kaini; Dabawa; Dabi; Dagal; Dage; Dantaimu; Darina; F/Habe; Firjin Yamma; Fulani; Fumuma; Galoru; Gangare; Gidan Dawa; Gora; Guntai; Gwiwa; Jabiyana; Jakanga; Jama a; Jandutse; Jangefe; Jigawa; Kaganto; Kari; Kari Mai Wande; Karofin Tsamiya; Kaya; Kayalwa; Korau; Korayel; Kwadage; Kwaita; Luda; Makadi; Mamudawa; Rumawa; S/Gari; Sauma Sainawa; Shafe; T/Arewa; T/Gabas; Tabanni; Tsakani; Ung. Dashi; Ung. Dunyi; Ung. Fulani; Ung. Rogo; Wailare; Yalde; Yankazi; Yankewa; Yola; Zagabu; Zugai; Zurai; Zuru Makera |- |Roni |Roni |705103 |Amaryawa; Bakin Jangal; Bamau; Baragumi; Basana; Bashe; Bazara; Bugaje; Bula; Burna Ruwa; Dabawa; Dadin Sarki; Dagasawa; Daleji; Damalawa; Dan Abzin; Dangadi Maimarina; Dansala; Dansure; Dantaimu; Daragi; Datsa; Daurawa; Diddigau; Dinya; Faifeku; Faran Barinje; Furtawa; Gadare; Gallan Kyau; Gasakoli; Gauraye Duwigi; Gerawa; Gezawa; Gimi; Gora; Hinningere; Jama sa; Jawo Sanda; Jigawa; Kanawa; Karama; Karo; Karshi; Kuka Tsaye; Kulgure; Kurayai; Kurket; Kurman Runa; Kurneji; Kwanyawa; Kwarare; Kwatsatsa; Lemaru; Ljela; Mahuta; Maje; Makauraci; Makero; Mako; Maraganta; Marke; Mkere; Nanumawa; Pandako; Redi; Roni; S/Gari; Sakaina; Sankau; Shaoa; Share Gari; Shatare; Shinfida Fulani; Tabaris; Takwardawa; Tama; Tinmkishi; Tsubut; Tunas; Ung. Ashe; Ung. Bundau; Ung. Gamyi; Ung. Maji; Ung. Malamai; W/Fulani; Wailare Bugaje; Walawa; Warpawa; Wuddi; Yan Kwalli; Yanzaki; Zangana; Zanguna; Zaumar Mahauta; Zazzagawa; Zugai |- |Sule Tankarkar |Sule Tankar-Kar |732106 |Amanga; Asayaya; Baldi; Dadda; Dangwanki; Danmakama; Danyardi; Galadi; Jeke; Keke; Maizuwo; Matoya; Sule Tankarkar; Togai; Tsamiya; Uban Dawaki; Yan Damo |- |Taura |Taura |733103 |Ajura; Bardo; Buluranawa; Buturunawa; Chakwai-Kwaiwa; Chukutu; Gilma; Gujungu; Kawllam; Kiri; Kwajali; Maje; Majiya; Sabon Gari; Taura; Yangayami; Yanyanga |- |Yankwashi |Yankwashi |705102 |Achilafia; Ba Auzini; Badaza; Belas; Daba; Dan Dutse; Dandi; Gezoj; Gwarta; Kafin Chiroma; Karkarna; Kwarin Kalgo; Rauda; Ringim; Tsedau; Yankwashi; Zungumba |} ==Ta hanyar mazaɓar zaɓe== A ƙasa akwai jerin rumfunan zaɓe, gami da ƙauyuka da makarantu, waɗanda mazaɓun zaɓe suka shirya. {| class="wikitable" ! Ƙaramar Hukuma (LGA) ! Gunduma !Rumfar Zaɓe |- |Auyo |Auyo |Auyo Special Pri. Sch. Auyo Kuka; Auyo Vetnary - Vetnary; Auyo Bayi; Kofar Amadu Auyo Kira; Auyo Gabas Pri. Sch. Auyo Gabas; Auyo Dispensary, Auyo Dispensary; Jamaar Aikali Maibaure, Mai Baure; Kaziyeta K. Fada, Kaziyeta; Tsurutawa, Tsurutawa; Hadiyo Pri. Sch Hadiyo; Makerayi Village; Gidan Dallah Pri. Sch., Gidan Dallah; Zabaro Pri. Sch. Zabaro |- |Auyo |Auyakayi |Auyakayi Pri. Sch, Auyakayi; Kudigin Pri. Sch. Kudigin; Akubushin Pri. Sch., Akubishin; Rigar Maaji K. Fada, Rigar Na'aji; Shawara Pri. Sch, Shawara; Chiromawa Pri. Sch., Chiromawa; Karsha Dunkun K. Fada, Karsha Dunkun; Matakuwa K. Fada, Ayatakuwa; Marakawa Fada, Marakawa Village |- |Auyo |Ayama |Ayama Pri. Sch. Ayama I; Ayama Pri. Sch. Ayama II; Anauya K. Fada Anuaya; Kigin Pri. Sch., Kigin; Uza Pri. Sch. Uza; Safa Pri. Sch. Safa Babba; Safa Pry Sch, Safa Karfi; Shamarma Pri. Sch. Shamarma; Gidan Bakware K. Fada Gidan Bakware; Asuduwa K. Fada Asuduwa; Magarya K. Fada Magarya; Dogara Village, Dogara |- |Auyo |Ayan |Ayan Pri. Sch Ayan; Gastifi K. Fada, Gastifi Village; Dawaya K. Fada Dawaya/Mainari; Atura K. Fada Atura Jamaar Ayan; Kataudi Pri. Sch. Kataudi 'A'; Ayamaskuka K. Fada Ayamaskuka; Maje Pri. Sch. Maje Hausawa/Ful; Atakajiya K. Fada Atakajiya; Jamaar Gabas K. Fada Jamaar Gabas; Kataudi Pry Sch, Kataudi 'B' |- |Auyo |Gamafoi |Gamafoi Pri. Sch Gamafoi Kwazimo; Agamo K. Fada Agamo; Jura K. Fada Jura; Biritan K. Fada Biritan; Gandun Kadir K. Fada Gandun Kadir; Kataije K. Fada Kataije; Gidan Maitandu K. Fada; Gasanya Pri. Sch. Gasanya; Kwazimo, Kwazimo Village |- |Auyo |Gamsarka |Gamsarka Pri. Sch Gamsarka Tagir; Gamsarka Pri. Sch. Gamsarka Zumoni; Hakudau Pri. Sch. Hakudau; Kalgwai Pri. Sch. Kalgwai A.; Kafardau Pri. Sch. Kafardau; Gurajawa Pri. Sch. Gurajawa; Adaha Pri. Sch. Adaha; Mado Pri. Sch. Mado I; Mado Pri. Sch. Mado II; Arako K. Fada Arako; Marina K. Fada Marina; Kalgwai B. Kalgwai Pry Sch |- |Auyo |Gatafa |Gatafa Pri. Sch. Gatfa Yalwa 'A'; Gatafa Pri. Sch. Gataf Madaki; Gatafa Dispensary Gatafa; Tsaka K. Fada Tsaka; Argina Pri. Sch. Argina Majiya; Gatafa Yelwa 'B', Gatafa Village |- |Auyo |Kafur |Kafur Pri. Sch Kafur; Mawa K. Fada, Mawa Village; Arawa K. Fada Arawa; Gatakashe K. Fada Gatakashe Wailare; Jiba Gandu K. Fada Jiba Gandu; Maskangayu K. Fada Maskangayu; Sabon Gidan Ayanduwa K. Fada, Sabon Gidan Ayanduwa; Ganuwar Kuka Pri. Sch., Ganuwar Kuka; Gudito Pri. Sch. Gudito; Yamidi K. Fada Yamidi |- |Auyo |Tsidir |Tsidir Pri. Sch. Tsidir; Fuge K. Fada Fuge; Muran Pri. Sch. Muran/Arbuna; Furawa Pry Sch, Furawa Hausa/Fulani; Furawa Pri. Sch. Furawa; Kure K. Fada Kure/Tudunwada; Afiyau K. Fada Afiuyau; Aguza K. Fada Aguza; Bangeli Pri. Sch. Bangel |- |Auyo |Unik |Unik Pri. Sch. Unik Babba; Unik Dispensary Unik Gana; Shingen Gabas K. Fada, Shingen Gabas; Shingen Yamma K. Fada Shingen Yamma; Galdimari K. Fada Galdimri; Katan Gar Tsimiya K. Fada K. Tsamiya; Shinyo Pri. Sch. Shinyo; Guyu Pri. Sch. Guyu; Afarmo K. Fada Afarmo; Dogon Marke K. Fada Dogon Marke; Kaban Pri. Sch. Kaban; Bakari K. Fada, Baka Ri; Tigima K. Fada Tigima; Sateri Kalauri K. Fada Sateri Kalauri; Kaigamari Pri. Sch. Kaigamari; Jama'ar Guyu Village, Jama'ar Guyu; Zugo K. Fada Zugo |- |Babura |Babura |Arewa Pri. Sch. Babura Arewa I; Arewa Pri. Sch. Babura Arewa II; Gabas Pri. Sch. Babura Gabas I; Gabas Pri. Sch. Babura Gabas II; Kudu Islamiyya Pri. Sch. Babura Kudu I; Kudu Islamiyya Pri. Sch. Babura Kudu II; Kudu Islamiyya Pri. Sch. Babaura Kudu III; Central Pri. Sch. Babura Yamma I; Central Pri. Sch. Babura Yamma II; Central Pri. Sch. Babura Yamma III; Baskwar Jiji / Baskwar Jiji; Kayahurumi/Kaya Hurumi; Mahuta Pri. Sch/Mahuta Raha; Jarmai/Jarmai; Malu Unguwargawo Pri. Sch./Ung. Gawo; Kudu Islamiya P. S / Babura Kudu I; Kudu Islamiya P. S / Babura Kudu II; Central P. S /Babura Yamma |- |Babura |Batali |Batali Pri. Sch. Batali; Gangara/Gangara Hanware; Hammadi/Hammadi; Jammutum Pri. Sch. Jammutum; Kandi Pri. Sch./ Kandi; Kurta Fulani/Kurta Kanawa; Malamawa Pri. Sch. Malamawa; Rijiyar Danzango/Midirin Tinbau; Tasawa/Tasawar Kandi; Unguwar Ganji/Unguwar Ganji; Yarkirya Pri. Sch. Yarkirya; Maisheka/Zuntu |- |Babura |Dorawa |Ajjah Gari/Ajjah Gari; Danmakeri/Danmakeri; Dorawa Pri. Sch. Dorawa; Dorawa Waje/Dorawawaje; Rafin Tsamiya Pri. Sch; Gidan Ganji/Gidan Ganji; Gidan Gide/Gidan Gide; Girdo Pri. Sch./Girdo Gari; Kufanshirinya/Kufanshirinya; Lauya/Rafin Tsamiya; Yadagirma/Yadagirma |- |Babura |Garu |Ando Pri. Sch./Ando Kanawa; Dorawa Tara Fulani/Dorawa Tara; Gidan Baruma/Gidan Baruma; Garu Pri. Sch./Garu; Giginya/Giginya; Jansa Pri. Sch/Jansa; Unguwar Ganji/Unguwar Ganji; Unguwar Tsamiya/Ung. Tsamiya; Wadar Kanawa/Wadar Kanawa; Murshiya/Murshiya; Garu Pri. Sch. / Garu; Zuru Pri. Sch./Zuru |- |Babura |Gasakoli |Ballada Fulani/Ballada; Dankaba Pri. Sch./Dankaba; Danmagori/Danmagori; Danyayi Pri. Sch./Danyayi; Gajango Fulani/Gajango; Gidan Maudin/Gidan Maudin; Gasakoli Pri. Sch./Gasakoli; Dangado/Gidan Dangado; Kadagawa Pri. Sch./ Kadagawa; Kafinrabo/Kafinrabo; Mundu/Mundu; Rataye Pri. Sch./Rataye; Rataye Pri. Sch./Rataye Yamma; Sansami/Sansami; Tasha Pri. Sch./Tasha; Ung. Goje/Ung. Goje S/G Nera |- |Babura |Insharuwa |Aduware Pri. Sch./Aduware; Achiyar M. Garke/Achiyar M. Garke; Babaduro Pri. Sch./Babaduro; Bakar Kuka Pri. Sch./Bakar Kuka; Unguwar Toro Pri. Sch./Chirinbin Gumuzu; Chirinbin Pri. Sch/Chirinbin Tsohuwa; Tsamiyar Lafiya/Danfisa; Giginya Pri. Sch./ Giginya; Indirkuba/Indirkuba; Insharuwa Pri. Sch./Insharuwa; Botsotsuwa/Kafin Rabo; Madatta/Madatta G. Feto; Marken Biki Pri. Sch./Marken Biki; Yanmaulu Pri. Sch./ Yanmaulu; Ung. Bagudu / Ung. Bagudu; Uku Da Sis I Pri. Sch. /Uku Da Sisi; Ung. Toro Pri. Sch. / Ung. Toro |- |Babura |Kanya |Danbando /Danbando; Haladawa Pri. Sch. / Haladawa; Jemawa Pri. Sch./ Jemawa; Jolowa /Jolowa; Balladar Kanya/ Kankaren Waje; Kanya Special Pri. Sch. / Kanya Arewa; J. S. S Kanya /Kanya Kudu; J. S. S Kanya /Kanya Yamma; Maizuwo/ Maizuwo; Muna Cikin Gari/Muna Gari; Munar Waje Pri. Sch./Munar Waje; Raha Pri. Sch. Rahar Kanawa; Rigarbuya/Rigarbuya; Ung. Dogo Pri. Sch./ Tsamiyarkwance; Kanya Gandu Pri Sch./Tsilligidi Arewa; Ung. Fadi/Ung. Fadi. Nasamu; Kanya Waje Pri. Sch. / Ung. Zaki. Kedau; Kanya Special Pri. Sch. / Kanya Arew; J. S. S Kanya Yamma |- |Babura |Kuzunzumi |Adugul/Adugul; Burukum Fulani/Burukum Fulani; Burukum Gari/Burukum Garii; Chikakoshi/Chikakoshi; Dankarda/Dankarda; Fadibara Pri. Sch. / Fadibara; Gujugurun Fulani/Gujugurun Fulani; Gujugurun Kanawa/Gujugurun Kanawa; Jikankanawa/Jikankanawa; Karfawa Gari/ Karfawa; Kogga/Kogga; Kuzunzumi Pri. Sch./Kuzunzumi; Midiri/Midirin Kanawa; Sarkin Baka Pri. Sch. /Sarkin Baka; Shashatu /Shashatu; Kyankyaro Pri. Sch/ Kyankyaro; Timbau Fulani/ Timbau; Ung. Dinya / Ung. Dinya |- |Babura |Kyambo |Danhalili/Danhalili; Duzau Pri. Sch/Duzau; Gatuta/Gatuta; Kyambo Gari/Kyambo; Shantake/Shantake; Lamintani Pri. Sch./ Lamin Tani |- |Babura |Takwasa |Danamale Fulani/Danamale; Gagarawa / Dangarkuwa; Dankano/Dankano; Dogonmarke/Dogonmarke; Kawari/Gagen Kanawa; Hauya Pri. Sch./ Hauya; Jabirawar Fulani/Jabirawar Kanawa; Katirjen Kanawa/Katirjen Fulani; Kayardar Kanawa/Kayarda Fulani; Manga Pri. Sch. / Manga; Masko Pri. Sch. / Maskon Kanawa; Takawasa Pri.. Sch./ Takwasa Gabas; Takwasa Pri. Sch./Takwasa Kudu; Ung. Duna Kanawa/Ung. Duna |- |Birnin Kudu |Birnin Kudu |Dutsawa/Habude/Kantudu B. Rijiya; Dutsawa /G/Hassan Guga; Magajin Gari/Sps. Ciki; Kofar Fada/View Centre; Sps Waje/Sps Waje; Tudun Mahauta/Kusa Da Famfo; Social Welfare/Social Welfare; Gidan Mai/Kofar Boni; Itakanki/Gidan Alh. Inuwa; Kofar Bai/Gidan Ibrahim Baffa; Kofar Bai/Gidan Musa Mamser; Sabon Gari/Sabon Gari; Daurawa/Makole/Daurawa; Gidan Mai Gwaram/Gidan Mai Gwaram; Dagwara / Dagwara; Tunfafi/Tunfafi; Zarenawa P. S/Zarenawa P. S; Layin Alhazai/Layin Alhazai; Teburin Nuhu/ Teburin Nuhu; Makarantar Makafi/Makarantar Makafi; Gidan Nagwamma/Gidan Nagwamma; Gidan Mai Kwaki/Gidan Mai Kwaki; Masamawa/Kofar Masamawa; Tsangayawa/Gidan Al Ramma; Guruzawa/Gidan Narungwai; Chandan/Chandan P. S; Babuwawa/Babuwawa; S. P. S Waje/S. P. S Waje; Kofar Dangagarawa Fili; Gidan A. Abdulsalam Fili; Chandan Tsangaya |- |Birnin Kudu |Kangire |Kangire Yamma/Arewa/Kangire P. S; Gwala/Gwala; Kangire Gabas/Kangire Fili; Rigar Fadama/Rigar Fadama; Unguwar Lemo / Unguwar Lemo; Janruwa/Janruwa; Gidan Bello/Gidan Bello; Unguwar Makaddas /Juwantudu; Unguwar Makaddas /Juwan Kwari; Shawu Gabas/Yamma/Shawu P. Sch.; Dumus Tsangaya/Dumus Tsangaya; Dumus Gabas/Yamma/Dumus Gabas; Dumas Gabas/ Dumus P. Sch.; Yalwa Gabas/Yamma/Yalwa Yamma; Waza Gabas/Yamma/Waza Yamma; Halimbe Gidan Bello/Halimbe Gidan Bello; Duhuwa Raju/Duhuwa Raju; Kurima/Kofar Ambo; Tsangayar M. Halliru/Gidan M. Halliru; Unguwar Busa/Gidan Haruna Tiga; Kukar Dan Sarki/Kukar Dan Sarki; Babban Titi/Gidan Dan Gari; Dangaje/Dangaje; Zadau/Zadau; Kukar Jafaru |- |Birnin Kudu |Kantoga |Kantoga Gari Kantoga P. S; Kantoga Gorawa Kantoga P. Sch.; Ung. Galadima Wudilawa Ung. Galadima P. Sch.; Ung. Galadima Ung. Galadima P. Sch.; Ung. Maman Tsohuwa Ung. Mamman; Baji/Kantoga Kufai Ung. Baji; Karfawa Ung. Babuwa Karfawa; Kadani Kadani; Zanga Gari Zanga P. S; Bagga Maudu Bagga Maudu P. Sch.; Bigidan Kawari Bigidan Kawari; Bigidan Bigidan P. Sch. I; Bigidan Bigidan P. Sch. II; Tsara Dagaji Dagaji; Kyanka A Kota Kyanka A Kota; Ung. Gide Fai Fai; Kulumi Kulumi; Karofi Karofi; Warwade Yamma Warwade P. Sch.; Warwade Gabas Warwade Gabas; Mungulo/Guruma Mungulo; Yalwan Kargo Sabuwa Yalwan Kalgo; Kafin Gana Gabas Kafin Gana Gabas; Kafin Gana Yamma Kafin Gana Yamma; Gatari / Kwadage Gatari; Halimbe / Halimbe; Ruda / Ruda; Tsohuwar Kantoga |- |Birnin Kudu |Kiyako |Kiyako P. S; Kiyako Bakin Kasuwa, Bakin Kasuwa; Gidan Dashi/ Jigawa Jigawa; Sarkin Gabas/Gwarji Ung. Sarkin Baka; Burum Kanawa/Wardawa Burum Kanawa; Zarena P. S Zaraina; Zarena Zarena P. Sch.; Barwa, Barwa; Bamaina Fada Bamaina P. Sch.; Gajala Bamaina P. Sch.; Bururuwa/Tosoro; Babaldu Kudu Babaldu Pry Sch; Babaldu Arewa/ Babaldu Arewa; Gangara/Malamawa Gangara P. Sch.; Gangara / Gangara; Lunkude / Lunkude; Tubako / Tubako; Dutsen Gur/Sabon Gida; Kulum / Kulumi |- |Birnin Kudu |Kwangwara |Kwangwara Tsakiya/ Kwangwara P. S; Kwangwara Zazzagawa/ Kwangwara P. S; Bakin Kuja/Bakin Kuja; Madakin Shiba/Madakin Shiba; Hirin P. S/Hirin P. S; Hirin Gari/ Hirin Gari; Maichediya/Maichediya; Andazawa/Andazawa; Arewawa/Arewawa; Kadangare Pry Sch/ Kadangare Pry Sch; Kandangare/Tsangaya/Kadan Gare Fada; Zazika Gari/Tsangaya/Zazika; Zazika Yamma Fada/Zazika Fada; Nafada/Nafada; Barikin Dan Giwa/ Barikin Dan Giwa |- |Birnin Kudu |Sundimina |Sundimina P. Sch., Sundimina P. Sch.; Sundimina Gari Sundimina P. Sch.; Gargadi/Masari Gargadi; Gambara, Gambara; Kumbura, Kumbura; Kwari P. Sch., Kwari P. Sch.; Kwari Charkwanti, Charkwanti; Asayaya/Falai Da Zani Asayaya; Kwatai Gidan Jatau Kwatai; Safa Gidan Kadanya Fada; Tsallakawa Tsallakawa; Rangwan Tsangaya Rangwan; Kadirawan Bello Kadirawan Bello; Atiya/Malaluwa Atiya; Kafata/Katika; Nafara P. Sch.; Nafara Arewa P. S; Bardin Dawa/Zumaikin Nafara Kudu; Yabaza/China'a Yabaza; Tawakal/Kunguyin Tawakal; Dukwana, Dukwana; Kadirawa, Kadirawa; Gidan Gandi/Gidan Mudi Gonar Sani Wanzan; Gauram/Kitiri/G. Alhaji Gauram; Nafara Dungu Pry Sch.; Gidan Mudi; Zurkuda, Zurkuda |- |Birnin Kudu |Surko |Surko Dugaji Surko P. S; Sarkin Gabas, Sarkin Gabas; Budinga Mallawa Budinga P. S; Badingu P. Sch., Badingu P. Sch.; Badingu Fada Badingu Fili; Sakai, Sakai; Sabuwar Badingu, Sabuwar Badingu; Chagu, Chagu; Sabon Gari |- |Birnin Kudu |Unguwar\Ya" |Unguwar \Ya P. S / Unguwar Y\" P. Sch."""; Tudu Babba/Tudu Babba; Tudun Mallam Musa/Tudun M. Musa; Gogoriyo/ Gogoriyo; Gudale/ Gudale; Kawo/Kawo P. Sch; Unguwar Banga/Unguwar Banga; Dokokin Kawo/Dokokin Kawo; Yarma/Yarma P. Sch.; Jiboga/Jiboga; Kenawa/ Kenawa; Kauyendole / Kufangaza / K /Gaza; Jiboga Yamma/Jiboga Yamma; Dakurma/Gidan Makama/Dakurma; Unguwar \Ya P. S/ Unguwar Ya\" P. Sch."""; Kufan Gaza |- |Birnin Kudu |Wurno |Wuro Fada Wuro Islamiyya; Unguwar Magaji Wurno Pri. Sch.; Unguwar Yari K. Gidan Idi Wurno; Rahaji, Rahaji; Kullin Kota, Kullin Kota; Nahuce Sambalisa; Gargadi P. Sch.; Gargadi P. S; Tosoro/Tafara Ilungu; Nasarawa; Fi'L Fi'L; Nahuche; Samamiya Gari; Samamiya Ganta; Gidan Galadima Bakachi; Hambarawa; Tosoro; Dutse Mai Danga; Guna'an Damau; Migawa; Dantsa Unguwar Kuka; Shingurun P. S; Unguwar Madaki Shingurun P. S; Dakwaro/Adinaga; Yola Kwayam; Dakwaron Bamowa; Halilawa/Adinga; Zaramba/Yabal Zaramba; Jangargari P. S; Jangar Gari Kudu; Giwa P. S; Funtua/Yalwa Funtua; Nasaru/Kachokan Nasaru; Nukwai |- |Birnin Kudu |Yalwan Damai |Yalwan Damai P. S I; Yalwan Damai P. S II; Yalwan Damai Yamma; Dokoki/Gidan Barde/Dokoki P. Sch.; Dokoki Bakin Kasuwa; Kiyasawa/Jauro Iguda/Iliyasawa; Gidan Darge/F. Godiya/ Tsakiya; Gidan Sarkin Noma; Gidan Sarkin Fulani; Iggi Bakin Kasuwa/Iggi P. S; Iggi P. S/Iggi Kudu; Jambiri/Jambiri; Kauyen Toshe/Kauyen Toshe; Gulando/Gidan Gandu /Gidan Gandu; Ramin Kura/Ramin Kura P. S; Budusu/Budusu; Arobade P. S; Tsamiya Goma; Gidan Barde/Dagwaji/Gidan Barde; Dangoli P. S/Dan Goli P. S; Dangoli Kudu; Likka/Rumbu Wuya; Gidan Shehu; Kwarosawa; Soli; Gulando |- |Birniwa |Batu |Batu Pri. Sch/Batu Gari/Fulani; Batu Dispensary/Batu Kokomari/Ilallah; Kuka-In Kiwa Pri. Sch/Kuka-In Kiwa; Isfari Pri. Sch. Isfari/K. Bambara/Gg; Wargale Pri. Sch./Wargale/Fulani; Kofar Fada Fulatannan/Fulatannan/Fw; Kofar Fada Narkewa Karama/Markewa K.; Kofar Fada/ Kasarawa/Fulani . K; Dagaceri Pri. Sch/Dagaceri/Lare; Kofar Maigari/Mabam/Markewa B. |- |Birniwa |Birniwa |Kofar Fada/Brniwa Kofar Fada; Birniwa Kotar Fada A1a; Birniwa Spe Pri. Sch/Birniwa K/Fada; Birniwa Kotar Fada A2b; Birniwa B / Kasuwa Birniwa B / Kasuwa; Jss Birniwa/Birniwa Tsangayar K.; Kofar Alh Na Maisa / Birniwa. T. Liman; Masallaciin Liman/Birniwa T/Liman; Birniwa Tasha Pri. Sch. /Birniwa Tasha; Kofar Maigari/Birniwa Tasha; Kofar Maigari/Yarda Babba/Kakori; Nomadi Pri. Sch. Tarjari / Guguruw / G. A. S; Kofar Maigari/Maiso/Fulani. Maiso; Kofar Maigari / Fajiginari / G . Musa; Kofar Maigari / Yarda Kanomari |- |Birniwa |Dangwaleri |Dangwaleri Pri. Sch / Dangwaleri / D Bula; Dangwaleri /Dungumbula/Bula; Kubuna Pri. Sch. Kubuna Babba / K / K; Kofar Maigari / Malorin Kasim / Ari; Munkawo Pri. Sch./ Munkawo; Kofar Maigari/Dankori/S. Gari/Fulrak I; Kofar Maigari/Dankori/S. Gari/Fulrak II; Tsamiyari Zaki Pri. Sch. Tsamiyar Zaki; Kofar Maigari/Zigindimi/Rakumi; Kofar Maigari/Timbiri/Daneri/Fulani; Rakumin Ari Pri Sch./ Rakuminari / Rafa |- |Birniwa |Diginsa |Kofar Fada Diginsa Kofar Fada; Diginsa Kofar Fada; Jss Diginsa/Diginsa Bakin Kasuwa; Tsangaya/Diginsa Tsangaya; Sumburtu Pri. Sch/ Sumburtu/Fulani; Kofar Maigari/ Anturu/Fulani Dalla; Kofar Maigari/ Kwagga/Maizariya; Kofar Maigari/Abari Cilin/Adam; Kofar Maigari/Chilaro/Fulani Diginsa; Kofar Maigari/Ari Adam; Kishiwade Pri. Sch/Kishinde/Jatori; Barburami Pri. Sch/ Barburam; Kofar Maigari/Mara/Gari Karami/Ful-Duf; Kofar Maigari/Kantari/Baraudi/Chi Uwa; Kuzo Yara Pri Sch./Kuzo-Yara/Gallima G.; Kofar Maigari/Majanna/Mashanwa; Kofar Maigari/ Antauwa |- |Birniwa |Fagi |Fagi Pri. Sch. Fagi; Tsinkaina Pri. Sch./Tsinkaina; Kirilla Pri. Sch. /Kirilla; Kofar Maigari/Daramowa/Zaiwi/Fulani; Kofar Zainin Barebari/Fulani; Kofar Maigari/Kaderi Karanga Sabuwa; Madugunsumi Pri. Sch / Madugunsumi; Kofar Maigari/Buhunni/Gamburwa; Kofar Maigari/Gomari/Makkari/Fil; Tamsugu Dogo Pri. Sch./ Tamsugu Dogo |- |Birniwa |Kachallari |Kachallari Pri. Sch/Kachallari I; Kachallari Pri. Sch/Kachallari II; Tatajiya Pri Sch./ Tatajiya; Kofar Maigari/Laraba; Kanya Babba Pri. Sch/ Kanya Babba; Kofar Maigari/Malori/Dakimba; Kofar Maigari/Koguwa; Babankwari Pri. Sch/ Babankwari; Kofar Maigari/Dargazawa/Alhajeri; Kofar Maigari/Kanya Karama |- |Birniwa |Karanka |Kofar Fada/Karanka; Karanka Unguwar Kudu; Karanka Pri. Sch./ Karanka Tsangaya; Kofar Maigari/ Kabiwan Falku Bagana; Kofar Maigari/ Masaiwa Maiku/ Kambar; Busuku Primary School Busuku Abdu/Abande; Kofar Maigari/ Dalakaya; Kofar Maigari/ Gajiram; Kundi Pri. Sch. / Kundi / Tukui; Kofar Maigari/Jolkiri/K. Gwauro/K.; Kilbu Pri. Sch/Kilbu/Sharwa/Kardu; Kofar Maigari/ Mainari/R. Gata I; Kofar Maigari/Maiwari/R. Gata II |- |Birniwa |Kazura |Kazura Pri. Sch Kazura/Jaruwa/Gilagi; Kofar Maigari/Kazarai; Kofar Maigari/Garin-Gwani; Kofar Garin Gwani; Kofar Maigari /Matara Gura; Gatare Pri. Sch. Gatare; Kofar Maigari/Bulachandi; Beguwa Pri. Sch /Beguwa/Munkawo; Kukawa Pri. Sch. / Kukawa Getsemu; Dole Pri. Sch /Dolen Abdu/Korojia; Lawandi Pri. Sch / Lawandi/Mattafari; Adamri Pri. Sch/Adamri; Kofar Maigari/Shadawanka/Fulani; Kofar Maigari/Garin M. Jiboi Geljamni |- |Birniwa |Machinamari |Kofar Maigari/Machiwamari/Garin Tudu; K. Wuriya Pri. Sch/K. Wuriya/Mammawa/Gst; Kofar Maigari/Kupsa Chiroma-Kasuwa; Kupsa Pri. Shc/Kupsa Abdu; Goruba Pri. Sch/Goruba/Fulani/Ketawa; Marye Maisaje Pri. Sch./Marye Maisaje; Kofar Maigari/Garin Sadi; Kofar Maigari/Tsiya Fulani; Burseli Pri. Sch./ Burseli - Fulani; Kofar Maigari/Korewa Batuma / Kachalla; Jargiwa Pri. Sch./Jargiwa Fuluni; Marye Bulamalum Pri. Sch./Marye Bulamalum; Kofar Maigar/ Gwargai Fulani |- |Birniwa |Matamu |Matamu Pri. Sch./Matamu Kuli Guya; Kofar Maigari/Chilm Fitari Giljammi; Kofar Maigari/Haushindole / Mainaduguni; Kofar Haushin Dole/Mainedugari; Matara Babba Pri. Sch./Matara Babba; Kofar Maigari/ Matara Gudoma/Bultumi; Kofar Maigari/Kakori Waji/Maluma/D; Dagilfani Pri. Sch./ Dagilfan / Fulani; Kofar Maigari/Kasabur/Abiniyami; Kofar Maigari/Gwandari/Lawandi/K/K; Kofar Maigari/Domara; Kofar Maigari/Zangayam |- |Birniwa |Nguwa |Nguwa Pri. Sch./Nguwa/Nguwa M. Brai; Nguwa Dispensary/Nguwa; Kofar Maigari/Mederi/Fulani; Dikukawa Pri. Sch./D. Kukawa/Fulani; Ari Adam Pri. Sch./Ari Adam; Kofar Maigari/Gajarma; Kofar Maigari/Gura-Gura; Kofar Maigari/Walawa/Tikudkam; Gabasmari Pri. Sch./Gabasmari / Dalari |- |Buji |Ahoto |Pri. Sch. Ahoto Arewa; Kofar Fada Ahoto Yamma Bugawa; Kofar G/Maiunguwa Shuwari; Kofar G/Maiunguwa Dogon Marke C/Mandari; Dispensary Tijiyo Gabas Yamma; K/Gidan Mai-Unguwa Tijiyo Jubari/Gomari; K/Gidan Maiunguwa Abore; K/Gidan Mai-Anguwa Alagarno; Ahoto Yamma |- |Buji |Buji |Pri. Sch. Buji; Pri. Sch. Buji Arewa; Pri. Sch. Chakwama; K/Gidan Mai-Unguwa Kafin-Alhaji; K/Gidan Mai-Unguwa Jigawar Tsage; K/Gidan Mai-Unguwa Balangori; Pry Sch Buji Yamma |- |Buji |Churbun |Pri. Sch Churbun; K/Mai'Unguwa Kwalele; K/Mai'Unguwa Dadin Duniya; Pri. Sch. Unguwar Maina; Pri. Sch. Jaji Koli Gabas; Pri. Sch. Jaji Koli Yamma; K/Gidan Mai-Unguwa Churbunawa Jata; K/Mai-Unguwa Giginya Bakwai; Pry Sch, Churbun |- |Buji |Gantsa |Pri. Sch Gantsa Fada Kudu; Pri. Sch Gantsa Fada Yamma; B/Kasuwa Kwalele Gantsa Fada Arewa; K/Maiunguwa Gidan Bako Badawaire; K/Maiunguwa Katsama; K/Maiunguwa Jubari G/Kuka; Pri. Sch. Gidan Rafa; K/Maiunguwa Kagadama; K/Maiunguwa Dakori; Pry Sch, Gantsa Fada |- |Buji |Falageri |Pri. Sch Falageri Fada; Pri. Sch. Karanjau Falageri; K/ Maiunguwa Jalmari; K/Mai -Unguwa Gidan Amadu Nasarawa; K/ Maiunguwa Gambasha; K/ Maiunguwa Burari; K/Mai-Unguwa Kinji |- |Buji |Kawaya |Sagu Gabas Pri. Sch.; Sagu Yamma Pri. Sch.; Kawaya Pri. Sch.; Kauyeri/K. Fada; Gwadayi Kudu Pri. Sch.; Gwadayi Yamma Pri. Sch.; Gangau/Gidan Bebe Kofar Fada; Batura / Alkaleri Kofar Fada; Giji Fawa Kofar Fada; Dogori Kofar Fada; Nahuche Kofar Fada; K/Mai Unguwa Gidan Hamma |- |Buji |Kukuma |Kukuma Arewa Pri. Sch.; Kukuma Fada Pri. Sch.; Jigawar Mega Kofar Fada; Gudduba Shatoka Kofar Fada; Dan Koshe Gari/Fulani Pri. Sch.; Gwan Gwan Kofar Fada; Azanahu Kofar Fada; Shukuni/Kofar Fada; Bakwarga Fada Arewa Pri. Sch.; Warawa/ Kofar Fada; Lirinde Kofar Fada; Kwarinja Kofar Fada |- |Buji |K/Lelen Kudu |Karanjau/L. Kudu Pri. Sch.; Danbazau Kofar Fada; Gainako/Jauro Faldo Kofar Fada; Katurje Kofar Fada; Madaba/Burinyimau Kofar Fada; Aburji Kofar Fada; Bebeji/Mairima Kofar Fada; Yayarin Chakauri Pri. Sch.; Yayarin Yamma Pri. Sch.; Gomari Kofar Fada |- |Buji |Madabe |Madabe Pri. Sch.; Madabe/Jaka-Kofar Fada; Mamuna Kofar Fada; Lafiya Kofar Fada; Gubambiya Kofar Fada |- |Buji |Y/Tukur |Yayarin Tukur Arewa Pri. Sch.; Yayarin Tukur Kudu Pri. Sch.; Kafin Bahago/Rigar Fada; Kafin Gara Kofar Fada; Gidan Dajji Kofar Fada; Kafin Madaki Pri. Sch.; Yalwa Kofar Fada; Kofar Fada Gongel Kanawa/Fulani; K/Maiunguwa Rigar Fada |- |Dutse |Abaya |Abaya Pri. Sch; Bakawa; Dagwaje Pri. School; Dogon Jeji; Duhuwa; Gidan Maidawa; Gidan Tsamiya; Botai; Kyaran Pri. School; Malori; Tabobo Pri. Sch.; Chinar/Botai |- |Dutse |Chamo |Abanderi Pri. Sch.; Birnin Gija; Chaichai Pri. Sch.; Chamo Gari Pri. Sch. I; Chamo Gari Pri. Sch. II; Chamo Kofar Yamma Pri. Sch.; Chamo Sabon Gari I; Chamo Sabon Gari II; Dan Maraya; Digawa; Dungulmi; Gabari; Gidan Ganji; Isari; Kirilla; Kwadage; Chamo K/Yamma; Chaichai |- |Dutse |Dundubus |Alanjeri Pri. Sch.; Ben-Ben; Buju Cikin Gari Pri. Sch. I; Buju Cikin Gari Pri. Sch. II; Dundubus Pri. Sch.; Kacha Pri. Sch.; Karfawa I; Karfawa II; Maibarewa; Maikishirwa; Zangon Buji I; Zangon Buji II |- |Dutse |Duru |Darau Pri. Sch.; Darau N. Musa; Duhuwa; Duru Pry Sch; Gidan Dugus; Gorin; Hamadawa; Jamaar Gide; Kiroro; Kundin Bare-Bari; Kullun Kota; Samani Pri Sch; Duhuwajo/Dahora; Tungare Pri. Sch.; Tsatstsugon; Wangara Pri. Sch. I; Wangara Pri. Sch. II; Katurje Pri. Sch.; Yanjajin Kanawa; Yargaba Pri. Sch. I; Yargaba Pri. Sch. II; Zango Fado Pri. Sch. I; Zango Fado Pri. Sch. II; Ariri |- |Dutse |Jigawar Tsada |Dan Tawuya Pri. Sch.; Dutsawa; Galadimawa; Gandu; Jaudi Gari Pri. Sch. I; Jaudi Gari Pri. Sch. II; Jiga War Barde; Jiga War Barde Lara Bawa Pri. Sch.; Jiga War Tsada Pri. Sch. I; Jiga War Tsada Pri. Sch. II; Manganda; Takur Site I; Takur Site II |- |Dutse |Kachi |Burtilan; Fagoji Pri. Sch. I; Fagoji Pri. Sch. II; Gurungu Jama'a; Kachi Primary School; Kasarau Pri. Sch. I; Kasarau Pri. Sch. II; Kasarau Pri. Sch. III; Kasarau Pri. Sch. IV; Kasarau Pri. Sch. V; Zai Gadadin Pri. Sch. I; Zai Gadadin Pri. Sch. II; Sabon Garin Bokoto; Gadadin |- |Dutse |Karnaya |Bakin Ruwa Pri. Sch.; Barangu Pri. Sch.; Fanisau; Gyabiya/Tahu; Ije; Irwa/Alemi; J/Habuba/Runbawa; Jigawar Karo; Kadusawa Primary School; Karnaya Gari Pri. Sch.; Kishin Gawa; Kwarin Makera Pri. Sch.; Lafiyawo; S/ Yalwa; Wurma Gari; Wurma Yamma; Yalwa; Yarbiri; Rumbawa |- |Dutse |Kudai |Bakin Jeji; Dadin Duniya Pri. Sch.; Kudai Gidan M Shehu Pri. Sch. I; Kudai Gidan M Shehu Pri. Sch. II; Jabewa Pri. Sch.; Kulusa Pri. Sch; Kudai Gabas Pri. Sch. I; Kudai Gabas Pri. Sch. II; Kudai Yamma Pri. Sch. III; Kudai Zangon Bare Bari Pri. Sch.; Malamawa Gari Pri. Sch.; Malamawa Yamma Pri. Sch.; Ruru Gari Pri. Sch.; Sabulari; Tudun Wada; Ruru Un/Galadima; Ruru Un/Madaki; Kudai Yamma; Yalwa Pri. Sch. |- |Dutse |Madobi |Baranda Pri. Sch.; Dubeni; Hammayayi I; Hammayayi II; Jangara; Jigawar Dole; Kargo; Kafin Jiba; Katangar Lafiya Pri. Sch; Kuho Pri. Sch; Kwadiya; Kwaimawa Pri. Sch.; Madobi Gabas Pri. Sch.; Madobi Yamma Pri. Sch.; Sabon Garin Hara; Shari Fai; Sumore Pri. Sch.; Baranda Yamma; Kwaimawa |- |Dutse |Sakwaya |Bashuri; Biskin; Gadarawa; Gandu Pri. Sch; Gawo; Jidawa Gari Pri. Sch. I; Jidawa Gari Pri. Sch. II; Karawa; Larabawa; Naso; Rimi; Rotumo; Sabon Gari; Sakwaya Gari Pri. Sch; Sakwayayal; Sararai Pri. Sch.; Saya-Saya Pri. Sch.; Tisa Pri. Sch.; Warwade Arewa Pri. Sch.; Warwade Kudu Pri. Sch.; Zobiya Pri. Sch. |- |Garki |Buduru |Buduru Pri. Sch. Buduru; Gurarraji Pri. Sch. Gurarraji; Maiwando Pri. Sch. Maiwando; Maigaggafa Pri. Sch. Maigaggafa; Polling Shead D/Kuka-Doguwar Kuka; Polling Shead Koyoma- Koyoma; Polling Shade At Jaftawa |- |Garki |Doko |Doko Pri. Sch -Doko/Zango I; Doko Pri. Sch -Doko/Zango II; Balalashe Pri. Sch. Balalashe; Polling Shead - Tsalle; Polling Shead Yarkureshe; Yarbarewa Pri. Sch. Yarbarewa; Dakace Pri. Sch. Dakace; Kabawa Pri. Sch. Kabawa; Kita Pri. Sch Kita; Gangara Pri. Sch Gangara; Dunkuma Pri. Sch - Dunkuma; Asayaya Pri. Sch - Asayaya; Malamawa Pri. Sch. - Malamawa; Matsari Pri. Sch. - Matsari; Joganai Pri. Sch. Joganai; Jarimawa Polling Shade |- |Garki |Garki |Garki Pri. Sch./Garki Gabas; Garki Pri. Sch./Garki Yamma; Garki Pri. Sch./Garki Kudu; Garki Pri. Sch./Gark Arewa; Kwana Pri. Sch/Kwanar Garki; Fankami Pri. Sch./ Fankami; Polling Shead/Gadebago; Jaya Pri. Sch./Jaya; Polling Shead/Gwadayawa; Polling Shead - Dakau |- |Garki |Gwarzon Garki |Gwarzo Pri. Sch. Gwarzo; Unguwar Tudu Pri. Sch. Unguwar Tudu; Chakinawa; Polling Shead - Kwanarya; Mahuta Pri. Sch. - Mahuta; Kududdufawa Pri. Sch - Kududdufawa; Barnawa Pri. Sch. - Barnawa; Dorai Pri. Sch - Dorai; Karangi Pri. Sch. - Karangi; Lautai Pri. Sch. - Lautai; Masare Pri. Sch. - Masare; Zaidawa Pri. Sch. - Zaidawa; Polling Shead - Tona; Polling Shead - Makera; Polling Shade-Zakoki |- |Garki |Jirima |Jirima Pri. Sch/Jirima; Sabon Gari Pri. Sch - Sabon Gari; Tafin Boyi Pri. Sch. - Tafin Boyi; Makaurata Pri. Sch. - Makaurata; Barnawa Pri. Sch. - Barnawa; Dankargo Pri. Sch. - Dankargo; Sugungun Pri. Sch - Sugungun I; Sugungun Pri. Sch - Sugungun II; Kashin Ganji Pri. Sch - Kashin Ganji; Polling Shead - Unguwar Gayya; Polling Shead - Garin Digawa; Polling Shead - Bata-Kashi; Polling Shead - Galma |- |Garki |Kargo |Kargo Pri. Sch. /Kargo I; Kargo Pri. Sch. /Kargo II; Ung. Bako Pri. Sch./ Unguwar Bako; Nasakar Pri. Sch./Nasakar; Dunkumi Pri. Sch/Dunkaumi; Gidan Dogo Pri. Sch./Gidan Dogo; Galadimawa Pri. Sch/Galadimawa; Tankari Pri. Sch/Tankari; Kaya Pri. Sch/Kaya I; Kaya Pri. Sch/Kaya II; Koguran Pri. Sch./Koguran; Masheme Pri. Sch/Masheme; Polling Shade - Duhuwar Dinya |- |Garki |Kore |Kore Pri. Sch./Kore I; Kore Pri. Sch./Kore II; Polling Shead At Mahoni/Mahoni; Gayawa Pri. Sch/Gayawa; Gubrai Pri. Sch./Gubrai; Maizaure Pri. Sch/Maizaure; Fagen Gawo Pri. Sch/Fagen Gawo; Tagwaye Fage Pri. Sch/Tagwayen Fage; Katurje Pri. Sch/Katurje; Polling Shade - Malamawar Batakashi |- |Garki |Muku |Muku Pri. Sch/Muku I; Muku Pri. Sch/Muku II; Kirya Pri. Sch/Kirya; Kekau Pri. Sch./Kekau; Kundashe Pri. Sch. Kundashe; Babande Pri. Sch./Babande; Polling Shead At Buta/Buta Bacca; Ajura Pri. Sch./Ajura; Danmaigari Pri. Sch./Danmaigari; Nabanawa Pri. Sch./Nabanawa; Ganga Pri. Sch./Ganga; Gidan Dunu Pri. Sch./Gidan Dunu; Aduwa Pri. Sch/Aduwa; Tuya Pri. Sch./Tuya; Kyasari Pri. Sch/Kyasari; Polling Shade - Dandibilo |- |Garki |Rafin Marke |Rafin Marke Pri. Sch./Rafin Marke; Kukar Mikiya Pri. Sch./Kukar Mikiya; Danbarage Pri. Sch./Danbarage I; Danbarage Pri. Sch./Danbarage II; Dunguzu Pri. Sch./Dunguzu; Jangari Pri. Sch./Jangari; Danbako Pri. Sch./Danbako; Tagwaye Pri. Sch./Tagwaye; Fadi Kabari/Fadi Kabari; Wautar Ja'E/Wautar Ja'E; Ufala Fulani Polling Head At U/Fulani |- |Garki |Siyori |Siyori Pri. Sch./Siyori I; Siyori Pri. Sch./Siyori II; Maigatari Pri. Sch./Maigatari; Gidan Gashi Pri. Sch./Gidan Gashi; Gidan Baki Pri. Sch./Gidan Baki; Gidan Maza Pri. Sch./Gidan Maza I; Gidan Maza Pri. Sch./Gidan Maza II; Unbono Pri. Sch/Unbono I; Unbono Pri. Sch/Unbono II; Batakashi/Bata Kashi; G/Malamai /G / Malamai; Polling Shade - Rubunji |- |Gagarawa |Gagarawa Gari |Garin /Pri. Sch Garin Goto Pri. Sch.; Gurfeli Gari Pri. Sch.; Gagarawa Gari Pri. Sch.; Jaftar Pri. Sch.; Kofar Fada/ Gagarawa Gari; Kofar Fada/ Unguwar Liman |- |Gagarawa |Gagarawa Tasha |Kofar Maigari / Mala Kwando; Unguwar Wakili/Unguwar Wakili; P. T. F Store/Unguwar Maigari; Unguwar Yanhoto/Yan-Hoto; Dandalin Dan Wandara/Unguwar Dan Wandara; Kofar Mai Makera/Tudungana; Kofar Fada/Nasarawa |- |Gagarawa |Garin Chiroma |Gayawar Malam/Pri. Sch.; Garin Chiroma/Pri Sch I; Garin Chiroma/Pri Sch II; Kofar Maigari/Malkaderi; Kore Sabuwa/ Pri. Sch; Karya Kaho P. S; Kofar Maigari/Goda; Kofar Maigari/Garin Baushe; Kofar Maigari/ Gayawar Tudu |- |Gagarawa |Kore Balatu |Kore Balatu Pri. Sch.; Kofar Bulama/Kore Balatu; Danmadai/Pri. Sch.; Kofar Fada/Danmadai; Kanyu Pri. Sch.; Kofar Fada/Dannani |- |Gagarawa |Madaka |Kofar Fada/Dan Amarya; Baraye Pri. Sch.; Malam Baki Pri. Sch.; Madaka Pri. Sch.; Dandalin Kabewa/Kabewa; Kofar Fada/Dan Adama |- |Gagarawa |Maiaduwa |Makerabu Pri. Sch.; Kofar Fada/Makerabu; Kofar Fada/Liman Ada; Kofar Fada/Maishada; Maitsintsiya Pri. Sch; Mai'Aduwa Pri. Sch I; Dandalin Damaski/Damaski; Mai'Aduwa Pri. Sch II |- |Gagarawa |Maikilili |Kangarwa Pri. Sch.; Zingaran Pri. Sch.; Kofar Fada/Nahuce; Alasawa Pri. Sch.; Maikilili Pri. Sch.; Kofar Fada/Maikilili; Kofar Fada/Bula Shamaki; Bula Babba Pri. Sch.; Kofar Fada/Garin Lamo; Garin Mado Pri. Sch. |- |Gagarawa |Medu |Medin Laban Pri. Sch; Habatsai Pri. Sch.; Kofar Fada/Furya Gari; Medi Gari Pri. Sch I; Medi Gari Pri. Sch II; Medi Gari Kofa Fada; Dandalin Zaro/Zaro; Kofar Fada/Garin Dutse; Maijeruwa Pri. Sch. |- |Gagarawa |Yalawa |Yalawa Gari Pri. Sch I; Yalawa Gari Pri. Sch II; Dandidi Pri. Sch.; Kofar Fada/Matumbi; Kofar Fada / Jagindi |- |Gagarawa |Zarada |Zarada Sabuwa Pri. Sch. I; Zarada Sabuwa Pri. Sch. II; Sarkin Dare Pri. Sch.; Kofar Fada/Sarkin Dare; Gijigami Pri. Sch.; Ganji Gari Pri. Sch; Dandalin Magajigari/Magaji Gari; Kofar Fada/Majia; Akwai Allah Pri. Sch.; Kofar Fada/Medin Sale |- |Gumel |Baikarya |Baikarya Pri. Sch. I; Mele Pri. Sch.; Kokinami Pri. Sch.; Liman Mado Cikingari; Baikarya Pry Sch II; Zuge Pri. Sch. |- |Gumel |Danama |Danama Pri. Sch.; Uban Dawaki Pri. Sch I; Uban Dawaki Pri. Sch II; Majingini Pri. Sch; Maidabara Pri. Sch.; Garin Baushe Cikin Gari |- |Gumel |Dantanoma |Dantanoma K/Gidan D. Shabarawa; Dantanoma K/Gidan Labaran; Dantanoma Jikin Inji Nika; Lautai G. S. S; A. T. C College Of Education I; A. T. C College Of Education II; Sabon Layi K/Bature; Sabon Layi K/ Gidan Babati; Sabon Layi K/Alasan Yau; Sabon Layi K/Yusuf Dan Auta |- |Gumel |Galagamma |Galagamma Pri. Sch. I; Galagamma Pri. Sch. II; Zuwo Gindin Kuka; Zaburan G/Habu Danyaya; Zaburan G/Habu Babu; Zaburan K/ Maina Dahiru; Prison Yards; Galagamma Pry Sch III; Zuwo Dahiru Atta Pri. Sch; Zuwo Gidan Nababa; Zuwo Islamiyar B. Kanbari |- |Gumel |Garin Gambo |Garin Gambo Pri. Sch. I; Garin Gambo Pri. Sch. II; Garin Baki Cikin Gari. |- |Gumel |Garin Alhaji Barka |G/Alh. Barka Pri. Sch.; Gangara Pri. Sch.; Kanjau Fulani Kanjau; Maituruniya Cikin Gari; Duhuwa Pri. Sch.; Kankare Pri. Sch.; Maigazari Cikin Gari |- |Gumel |Gusau |Gusau Sahara; Gusau Shagon Kwamarado; Gusau Kofar Maidori; Gusau K/G Sule Dindi; Gusau K/Gidan Hajiya Tabawa; Gusau K/G Ibra Soja; Gusau Tsamiyar Osi; Gusau Gidan Magul; Gusau Falwayar Yandaru; Gusau Gidan Osta; Gusau Gidan Hajiya Tabawa |- |Gumel |Hammado |Hammado Pri. Sch. I; Hammado Pri. Sch. II; Kuka Uku Nomadic Pri. Sch.; Hammado Primary School III |- |Gumel |Kofar Arewa |Kofar Arewa Wazirawa; Kofar Arewa Gidan Nasharu; R. Gama Fada G. Malam Sale; R. Gama Fada Sabon Kanti; R. Gama Fada Mainan Yaruwa; R. Gama Fada K. Dundu; Emir's Palace Off Ishin Magaji; Emir's Palace Population Office; Limawa Kofar Liman; Limawa Kofar Mal Amadu; Rerayin Gama Fada, Mainan Yaruwa |- |Gumel |Kofar Yamma |Kofar Yamma Yankwanakwana I; Kofar Yamma Yankwanakwana II; Kofar Yamma K. Gidan Dahiru Kafi; Ung. Saja Usman; Ung. Saja Gidan Famfon Saja; Ung Saja Gidan Saja |- |Gumel |Zango |Zango K/Gidan Kura; Zango Pri. Sch. I; Zango Pri. Sch. II; Zango Yansandan Dawaki; Kuka Hudu Nakota Islamiyya; Zango Primary School III |- |Guri |Abunabo |Abunabo Pri. Sch. Abunabo I; Abunabo Pri. Sch. Abunabo II; Jangon Magaji; Sabon Gida; Gaduwa I; Gaduwa II; Diribda; Damegi |- |Guri |Adiyani |Adiyani Pri. Sch. Adiyani I; Adiyani Pri. Sch. Adiyani II; Adiyani Pri. Sch. Adiyani III; Adiyani Pri. Sch. Adiyani IV; Zoriyo Pri. Sch. Zoriyo; Kasaga Pri. Sch. Kasaga; Ajibukaram / Ajibukaram; Kasaga Sabuwa |- |Guri |Dawa |Dawa Pri. Sch. Dawa I; Dawa Pri. Sch. Dawa II; Majanguwa/Majanguwa; Kurya, Kurya; Gagiya Pri. Sch Gagiya I; Gagiya Pri. Sch Gagiya II; Abur Pri. Sch. Abur; Kajimaram; Bakin Gayin; Dorowaji; Zuba Barkono/Zuba Barkono |- |Guri |Garbagal |Garbagal Pri. Sch. Garbagal I; Garbagal Pri. Sch. Garbagal II; Garmakuwan Yamma Garmakuwan; Garmakuwan Gabas Garmakuwan Gabas; Kubulu/Kubulu |- |Guri |Guri |Guri Kofor Fada I; Guri Kofor Fada II; Guri Gabas I; Guri Gabas II; Guri Bakin Kasuwa I; Guri Bakin Kasuwa II; Guri J. S. S. I; Guri J. S. S. II; Wareri Pri. Sch Wareri I; Wareri Pri. Sch Wareri II |- |Guri |Kadira |Kadira Pri. Sch. Kadira I; Kadira Pri. Sch. Kadira II; Kadira Pri. Sch. Kadira III; Alanjo; Tasgan Yamma; Arin Jasko; Galdimari Pri. Sch. Galdimari I; Galdimari Pri. Sch. Galdimari II; Lafiyari; Giryo; Jango; Doleri; Zuba Finji |- |Guri |Margadu |Margadu Pri. Sch. Margadu I; Margadu Pri. Sch. Margadu II; Margadu Daba Margadu Dawa; Tukuikui; Yola Margadu |- |Guri |Matara Baba |Matara Babba Pri. Sch. I/Matara Babba; Matara Babba Pri. Sch. II/Matara Babba; Matara Babba Pri. Sch. III/Marta Babba; Dolen Zugo Pri. Sch Dolen Zugo I; Dolen Zugo Pri. Sch Dolen Zugo II; Dagana Pri. Sch. Dagana I; Dagana Pri. Sch. Dagana II |- |Guri |Musari |Musari Pri. Sch. Musari I; Musari Pri. Sch. Musari II; Musari Pri. Sch. Musari III; Una; Chap-Chapno; Takazza; Yalwa; Zugobiya Pri. Sch Zugobiya I; Zugobiya Pri. Sch Zugobiya II; Kujuru; Takalafiya |- |Gwaram |Basirka |Kofar Fada/ Basirka Fada; Wudilawa/Wudilawa; Basirka Pri. Sch/Sabalari I; Basirka Pri. Sch/Sabalari II; Kofar Fada/Kundum; Kofar Fada/Digijin Gabas; Kofar Fada/Digijin Nasarawa; Kofar Fada/Malalluwa; Kofar Fada/Chediya Fada; Kofar Fada/Jarkasa; Kofar Fada/Matsangu; Kofar Fada/ Majala; Kofar Fada/ Dakwaro Redo; Kofar Fada/ Ruwan Kari; Kofar Fada/Kijin; Kofar Fada/Tange; Kofar Fada/Zumburin; Kofar Fada/Tudun Wada; Kofar Fada/Redo; Kofar Fada/Sabon Gari Matsangu |- |Gwaram |Dingaya |Kofar Fada/ Dingaya Fada; Kofar Fada/ Kilawa; Unguwar Malam Yusuf; Kofar Maiunguwa/Sabon Garin Fulani; Kofar Maiunguwa/Bangon Fulani; Kofar Maiunguwa/Bangon Auyakawa; Tsangayar Dingaya/Tsangaya; Rabadi Pri. Sch./Rabadi I; Rabadi Pri. Sch./Rabadi II; Sabon Garin Rabadi/Sabon Garin Rabadi; Rabadi Lugada/Sabon Garin Rabadi; Kofar Maiunguwa/ Kawari; Kofar Maiunguwa/ Sagi; Kofar Fada/Mafudi; Kofar Maiunguwa/Kafin Fulani; Gadabur Pri. Sch./Gadabur; Lafiya Kudu/Lafiya Cikin Gari; Lafiya Arewa/Lafiya Arewa; Kofar Mai Unguwa Kuyungu; Chadako/Chadako; Kofar Fada/ Sabon Garin Bagadaza; Kofar Maiunguwa/Lafiyari |- |Gwaram |Fagam |K/Maiunguwa-K/Tugga/Manakol K. Tugga; Kofar Maiuunguwa/Fagam Yamma; Kofar Maigari/Wosozaka; Vetinary Clinic/Fagam Asibiti; Kofar Fada/Kalasu Bakin Kasuwa; Kofar Maiunguwa/Woso Boro; Sharifori/Jorijan Sharifori; Kofar Fada/Rungo; Kafin Nasalla/Kafin Nasalla; Gwani Pri. Sch./Gwani Yamma; Tsangaya/Gwani Tsangaya; K/Maiunguwa/Gwarando; K/Maiunguwa/ Dukkwana; Kofar Fada Laya/Laya Dangulan; Kofar Fada/Tambo; Kofar Fada/Daba; K/Mai Ungawa/Larabawa; Kofar Mai Unguwa/Mana; Kofar Fada/Gadarayi; Kofar Mai Unguwa/Roso; Haya Dispensary/Haya Shafata; Kofar Fada/Barin; Kofar Gabas/Girajeni; Kofar Mai Unguwa/Unguwa Gabas Dal; Kofar Mai Unguwa/Tsa Kwaram; Kofar Mai Unguwa/Nasarawa; Kofar Fada/Tsirtani; Kofar Mai Unguwa/Lata; K/Mai Unguwa Lelakwayi/Lelakwayi Rahama; K/Mai Unguwa/Kukawa; Kofar Fada/Kalasu Mai Sarki; Kofar Fada/Dangulan; Kofar Fada/Shafata |- |Gwaram |Farin Dutse |F/Dutse Pri. Sch/ Makaranta B/ Kasuwa; F/Dutse Pri. Sch/ Unguwar Kudu; K/Maiunguwa/Labi; K / Maiunguwa Nasarawa; Wutsingir Pri. Sch./Wutsingir; Ganji Pri. Sch./Ganji Gabas; Kofar Fada/ Gantamau; Kofar Maiunguwa/Zagamandiri; Galambi Pri. Sch /Galambi Fada; Galambi Pri. Sch /Unguwar Madaki; Galambi Pri. Sch /Kofar S/Fawa; Kofar Maiunguwa/Birnin Kirya; Kofar Fada/ Yarfi Gabas; Kofar Maigari/Buro; Kofar Maiunguwa/ Larkan Babba; Kofar Fada/Katsinawa |- |Gwaram |Gwaram Tsohuwa |Kofar Fada /Unguwar Fada Gabas; Special Pri. Sch./Unguwar Fada Yamma; Special Pri. Sch./ Kwarin Nawili; Gadala/Gadala; Kofar Maiunguwa / Udawa; Innakawa/Innakawa Jabuga; Kofar Maiunguwa/Tsahiro; Kofar Maiunguwa/Unguwar Fa'a; Kofar S. Gwaram/Kawari; G. D. S. S Gwaram/Dirimin Dishe; Lemayi / Tsohuwar Gaya; Dandalin Gala/Dandalin Gala; Titin Tambo/Tambo; Auyakawa Galambi /Galambi; Kofar Maiunguwa/Sabon Garin Gadala; Kofar Fada/Bare Bari Fada; Kurna/Bare Bari Kurna; Tsangayar Ganji/Tsangayar Ganji; Bare Bari Gagara Yaga/Bare Bari G. G Yaga; Kawai Gana/Kawai Gana; Gagara Yaga Pri. Sch./Gagara K / Fada; Gagara Yaga Pri. Sch./Gagara Yamma; Gagara Yaga Pri. Sch./Gagara Yaga S/Layi; Kafi Pri. Sch./Kafi; Kofar Maiunguwa/Sumangara; Unguwar Kanya/Unguwar Kanya; Lambuna/Lambuna; K/Madakin Aska/Gagara Yaga Wuriya; K/Maiunguwa/Zikira; Kofar Fada/Un/Gabas |- |Gwaram |Kila |Kila Pri. Sch/Hawan Madaki Makaranta; K/Maiunguwa/Kullin Kota; Galadanchi/Galadanchi; Kila Arewa/Kila Kofar Arewa; Kofar Maiunguwa/Dara Waje; Kofar Maiunguwa/Burburwa; Zagwangwado Pri. Sch./Zagwangwando; Kofar Wunt I; Hewa Sindawa/Lewa Sindawa; Nasarawa/Nasarawa Fada; Cikin Gari/Nasarawa Yamma; Falai Gari/Falai Gari Waje; Tsangaya/Nasarawa Tsangaya; Kofar Fada/Lungwa Cikin Gari; Kofar Fada/Jigwa; Kofar Fada/Zikiya; Kofra Fada/Zazzana; Kila Pry Sch/Hawan Dawaki; Kofar Fada / Garawa |- |Gwaram |Kwandiko |Kwandiko Pri. Sch. Kwandiko Gari; Kofar Fada Cakara/Cakara Yelwa; Kofar Maiunguwa/Lafiya; Kofar Fada/Simiyau; Kofar Fada/Gyalaman; Kofar Fada/Yar Yanta I; Kofar Fada/Jar Yanta II; Gadama Pri. Sch. Gadama Kudu; Kofar Fada/Firin; Kofar Fada/Jingino Fada; Gadama Pri. Sch. Gadama Fada; Kofar Fada/Martaba; Unguwar Rimi/Unguwar Rimi; Gusau/Gusau; Kofar Maiunguwa/Dalai; Kofar Maiunguwa/Kaho |- |Gwaram |Maruta |Maruta Pri. Sch. Maruta K. Gabas; Sabuwar Tsangaya/Sabuwar Tsangaya; Kofar Yamma/Maruta Kofar Yamma; Maruta Bakin Kasuwa/Bakin Kasuwa; Jikas Pri. Sch. Jikas Gabas I; Jikas Pri. Sch. Jikas Gabas II; Jikas Pri. Sch. Jikas Arewa I; Jikas Pri. Sch. Jikas Arewa II; Kofar Fada/Falai Mai Baba; Bayan Gari/Bayan Gari; Kofar Fada/Musari; Dumuri/Batori Kudubo; K/Maiunguwa/Dabaja; Kofar Gabas/Isawa Kofar Gabas I; Kofar Gabas/Isawa Kofar Gabas II; Kofar Gabas/Isawa Lafiya; Kofar Fada/Goggura I; Kofar Fada/Goggura II; Kofar Fada/Nahucen Fada; Kofar Maiunguwa/Burma; Makwalla/Aborawa Nahuce; Kofar Fada/Kukkuza |- |Gwaram |Sara |Kofar Fada/Unguwar Fada; Jata Pri. Sch Jata-Kuka-Nahuce I; Jata Pri. Sch Jata-Kuka-Nahuce II; Kofar Maiunguwa/Gantamau; Yelwa/Yelwa I; Yelwa/Yelwa II; Kofar Maiunguwa/Unguwar Katurje; Tsangaya Islamiyya/Tsangaya I; Tsangaya Islamiyya/Tsangaya II; Kofar Maiunguwa/Unguwar Ganji; Gindin Dinya/Girawa; Kofar Girbi/Unguwar Gabas; Kofar I. Goba/Makera; Bakin Kasuwa/Bakin Kasuwa; Kofar Maiunguwa/Kafin Fulani I; Kofar Maiunguwa/Kafin Fulani II; Kofar Maiunguwa/Abena; Kofar Maiunguwa/Lukutu; Kofar Maiunguwa Shiwo/Kafin Galadima; Kofar Maiunguwa/Sakuwa Cikin Gari I; Kofar Maiunguwa/Sakuwa Cikin Gari II; Kofar Maiunguwa/Karangiya; Kofar Maiunguwa/Kafin Doki; Dubau Pri. Sch. Dubau; Kofar Maiunguwa/Biji; Kofar Fada/Dalay; Kofar Fada/Nahuce Kafin Toro; Kofar Fada/Kagadama/U/Zauke |- |Gwaram |Tsangarwa |Tsangarwa Fada Pri. Sch; Tsangarwa Arewa Pri. Sch I; Tsangarwa Arewa Pri. Sch II; Cikin Gari/Dandirimi; Kofar Maiunguwa/Lafiya; Gidan Tsamiya/Shabewa; Budinga Pri. Sch. Budinga Yamma I; Budinga Pri. Sch. Budinga Yamma II; Kofar Maiunguwa/Budinga Baya; Kofar Maiunguwa/Fasaganga; Kofar Fada/Rambazau Mida; Tsangaya Gabas/Tsangaya Gabas; Tsangaya Yamma /Tsangaya Yamma; Kofar Gabas/Kofar Gabas; Kofar Fada/Yedda Fada; Kofar Yamma/Yedda Yamma; Kofar Fad/Wuiwui; Kofar Maiunguwa/Larduga; Kofar Fada/Tagama I; Kofar Fada/Tagama II |- |Gwaram |Zandan Nagogo |Z/Nagogo Pri. Sch/Zandam Nagogo I; Z/Nagogo Pri. Sch/Zandam Nagogo II; Tsangaya Yamma/S/Gwaram Yamma; Tsangaya Gabas/ Tsangaya Gabas; Kuka Mainono/Kuka Mainono; Sabuwar Gwaram/Sabuwar Gwaram I; Sabuwar Gwaram/Sabuwar Gwaram II; Kofar Maiunguwa/Yelwa; Kofar Maiunguwa/Rigar Mama; Kofar Fada/Kofar Fada; Babban Kafi/Babban Kafi; Makwalla/Makwalla I; Makwalla/Makwalla II; Kofar Maiunguwa/Kundu Waje; Tsangaya/Tsangaya Z/Gabas; Malaji Pri. Sch./Malaji Gabas; Malaji Pri. Sch./Malaji Yamma; Salmande/Salmande; Kofar Maiunguwa/Guduma; Kofar Maiunguwa Guduma |- |Gwiwa |Buntusu |Buntusun Duzau Pri. Sch. Buntusu Duzau; Bazara Katsi Pri. Sch. Bazara Katsi; Jammaje Pri. Sch. Jammaje; Jigawa Habe Pri. Sch. Jigawa Habe; Jigawa Fulani Pri. Sch. Jigawa Fulani; Madurkusa Pri. Sch. Madurkusa; Unguwar Dorawa Pri. Sch. Ung. Dorawa; Buntusu Kanawa Pry Kanawa; Jammaje Maharba Dandali Jammaje |- |Gwiwa |Dabi |Burma Ruwa Dandali/Burma Ruwa; Dabi Pri. Sch. Dabi; Dan-Abzin Cikin Gari/Dan Abzin; Hunnungere Pri. Sch. Hunnungere; Furtawa Bugaje Dandali/Fara Bugaje; Furtawa Fulani G/S/Fulani/Fara Fulani; Wardawa Pri. Sch./Waradawa; Tsubut Pri. Sch. Tsubut; Wardawa Fulani Pry Sch, Wardawa F. |- |Gwiwa |Darina |Darina Habe Cikin Gari/Darina Habe; Gasakae G/Maiunguwa/Gasakae; Ketai Gari Dandali/Katai; Maraganta Pri. Sch. Maranganta; Shada Pri. Sch. Shada; Ung/Ganji Cikin Gari/ Ung/Ganji |- |Gwiwa |F/Yamma |Bengel/Bengel; Furji Yamma C/Gari/Furji Yamma; Kurma Ruwa Pri. Sch./Kuraman Ruwa; Waailare Cikin Gari/ Wailare |- |Gwiwa |Guntai |Agangaro Cikin Gari/ Agan Garo; Dankawa Kofar M/Unguwa/Dankawa; Galla Dandali/Galla; Guntai Pri. Sch. Guntai; Indirawab Cikin Gari/Indirawa; Jigawa Gari C/Gari/ Jigawagari; Kasaka Dandali/Kasaka; Kurneji Dandali/Kurneji |- |Gwiwa |Gwiwa |Dansala Cikin Gari/Dansala; Dansala Dadin Sarki/Dansala Cikin Gari; Daragin Fulani/Daragin Fulani; Gwiwa Pri. Sch. Gwiwa; Gwiwa Kudu Dandali/Gwiwa Kudu |- |Gwiwa |Korayel |Bazara Daurawa Pri. Sch Daurawa; Bazara Kanawa Pri. Sch. Bazara Kanawa; Datsa Pri. Sch Datsa; Korayal Pri. Sch. Korayal; Ung./Dinya Pri. Sch. Ung./Dinya |- |Gwiwa |Rorau |R/Maguzawa Pri. Sch. R/Maguzawa Karshi; R/Malamai Pri. Sch. R/Malamai; R//Fulani G/S Fulani R/Fulani; Shatare Cikin Gari/Shatare |- |Gwiwa |Shafe |Daurawa Karshi Pri. Sch Daurawa Karshi; Daurawa Mori Pri. Sch Daurawa Mori; Daurawa Shafe Pri. Sch Daurawa Shafe; Gallankyau Cikin Gari/Gallankyau; Kundiga Pri. Sch./Kundiga; Kurket Cikin Gari/Kurket; Karshi Kaya Pri. Sch./Karshi Kaya; Shafe Pri. Sch. /Shafe; Tinkishi Cikin Gari/Tinkishi; Tinkishi Fulani G/ Sarkin Fulani/Tinkishi; Sobashi Gangara Dandali/Gangara |- |Gwiwa |Yola |Gasakoli Pri. Sch. Gasakoli; Kwarare Pri. Sch. Kwarare; Yola Pri. Sch. Yola; Dodal Dandali/Dodal |- |Gwiwa |Zaumar Sainawa |Bisyawal Cikin Gari/Bisyawal; Diwigi Habe Pri. Sch. Diwigi Habe; Diwigi Fulani Pri. Sch. Diwigi Fulani; Fara Tuwane Pri. Sch. Fara Tukwane; Firtawa Pri. Sch. Furtawa; Kabadoya Pri. Sch. Kabadoya; Kabadoya Fulani Pri. Sch. Kabadoya; Zangon Kaya Dandali/Zangon Kaya; Zaumar Gauraye Pri. Sch. Z/Gauraye; Z/Mahauta Pri. Z/Mahauta; Z/Fulani Pri. Sch. Z/Fulani; Z/Sainawa Cikin Gari Z/Sainawa |- |Hadejia |Atafi |Atafi/Ramin Atafi; Kasgayama; Kwarin Madaki; Kwarin Madaki/Kofar Gidan Baki; Makwalla'a/Dandalima's Office; Sararin Rakuma; Sararin Rakuma/Gindin Chediya; Wuriwa; Wuriwa/Tundu Wuriwa |- |Hadejia |Dubantu |Agumau; Agumau/Kofar Alh. Danyaro; Dubantu/Dubantu Pri. Sch. I; Dubantu/Dubantu Pri. Sch. II; Dubantu/Dubantu Pri. Sch. III; Dubantu/Dubantu Pri. Sch. IV; Dubantu/Dubantu Pry Sch V.; Dubantu/Yan Shinkafa; Madaura/Unguwar Maidu; Makeran Yamma; Unguwar Sarkin Ruwa |- |Hadejia |Gagulmari |Auyakari/Kofar Arewa Pri. Sch I; Auyakari/Kofar Arewa Pri. Sch II; Auyakari/Kofar Arewa Pri. Sch III; Auyakari/Kofar Arewa Pri. Sch IV; Gagulmari/Mumbari I; Gagulmari Mumbari II; Gagulmari/ Kofar Danjani; Kakaburi/Babale Kiryo I. P. S; Kakaburi/Women Centre; Kakaburi/Babale Kiryo; Zonagalari/Kantin Kassim; Zonagalari/Gindin Kuka |- |Hadejia |Kasuwar Kuda |Dikila; Kachallari / Gadartudun Barde; Kasuwar Kuda/Gangaren T. Mabudi; Kasuwar Kuda; Kasuwar Kuda / Tudun Tanda; Kwarin Manu; Tudun Barde/Gadar T/Barde; Tagiyabu/G. S. S Wunti I; Tagiyabu/G. S. S. Wunti II |- |Hadejia |Kasuwar Kofa |Baderin Yamma; Kasuwar Kofa; Masaka/Rumfar Saka; Unguwar Adamu/Yan Dutsuna; Unguwar Galo; Unguwar Malam Babaru |- |Hadejia |Majema |Kwarin Madachima/K. Dokajo; Majema/Charbin Kafinta; Majema/Charbin Jima; Majema/Kantin Buralili; Rinde/Kofar Sani-Sani; Tagurzan Gabas; Tagurzan Yamma; Unguwar Alhaji; Unguwar Ma'aji |- |Hadejia |Matsaro |Gawuna I; Gawuna II; Gawuna/K. Uwani Maituwo; Matsaro/Matsaro Pri. Sch I; Matsaro/Matsaro Pry Sch II; Matsaro/Matsaro Pri. Sch III; Matsaro/Bakin Kasuwa; Matsaro/Makara Huta Duhu; Matsaro/K. Danbaba Rabuka; Matsaro/K. Usman K/K |- |Hadejia |Rumfa |Baderin Gabas; Bayi/Bayi I. P. S; Bayi/ Kofar Chiroma; Durumin Gamma; Durumin Gamma/Kjofar Gumaji; Kilabakori/Hudu I. P. S; Kwarin Lifida; Kwarin Lifida/Ung. Dukawa; Kwarin Naganda; Old Chamber/Council Chamber; Rumfa/Civil Defence Office; Rumfa/ Mass Education Office |- |Hadejia |Sabon Garu |Chadi; Gabari I; Gabari II; Library/Divisional Library; Magama Hudu/Junction; Makeran Gabas/Shagon Garba Fanta; Makeran Gabas; Unguwar Ma'aji/Kofar Ma'aji Imam I; Unguwar Ma'aji/Kofar Ma'aji Imam II |- |Hadejia |Yankoli |Aguyaka; Dalla/Abdulkadir Pri. Sch. I; Dalla/Abdulkadir Pri. Sch. II; Fantai G. S. S/G. S. S Fanatai; Fantai Qtrs./Kofar Labaran; Garin Urema; Gudichin; Yankoli C. A Hostel/C. A Hostel; Yankoli C. A. Hostel II; Yankoli/Rijiyar Yankoli |- |Hadejia |Yayari |Ankun Gabas/Madaka; Ankun Yamma; Kuburu/Kantin Danfulani; Tudun Wada I; Tudun Wada II; Unguwar Makafi; Unguwar M. Yahaya /Ung. Goje; Yayari/Haruna Pri. Sch I; Yayari/Haruna Pri. Sch II |- |Jahun |Aujara |Garka/Chiromawa/Garka/Chiromawa; Alkalawa/Alkalawa; Kadirawa/Kadirawa I; Fatumawa/Fatumawa; Makera/Mahauta/Makera/Mahauta; Mahauta/Mahauta; Makera/Makera I; Makera/Makera II; Dogon Jeji/Dogon Jeji; Kadirawa/Kadirawa; Gabari/C. Gari /Gabari C/Gari; Gadewa; Gidan Bangwaro; Kadau Kukakwance; Tukuyawa C/Gari; Gurjin Madaki; Bagamaru; Danbarama; Kwadage; Garan Unguwar Yamma; Dungun Garan; Koya Yammaci; Damatuwa; Gabashi/Kawari |- |Jahun |Gangawa |Gangawa C/Gari/Gangawa C./Gari I; Gangawa C/Gari/Gangawa C/Gari II; Albasu / Albasu I; Kurori/Kurori; Gorimo/Gorimo; Nahuche; Gidan Laya, Gidan Laya; Zango Regu/Zangon Regu; Kadirawa/Kadirawa I; Kadirawa/Kadirawa II; Afunfuna /Afunfuna C./Gari; Kadawawa C/Kadawa C./Gari I; Kunnayi/Kunnayi; Chambayi/Chambayi C./Gari; Farfada/Farfada; Kibawa C./Gari Kibawa C./Gari; Askawa/Askawa |- |Jahun |Gauza Tazara |Gauza C./Gari Gauza C./Gari; Tazara; Matanda/Matanda; Babancha/Babancha; Fagwalayi/Fagalayi C./Gari; Jalga/Jalga I; Makera/Makera; Tunfunsa; Garaganaki/Gara Ganaki; Kafin Baka C./Gari Kafin Baka C./Gari I; Zangon Gizan/Zangon Gizan; Kulawa/Kulawa I; Kadoma C./Gari Kadoma C./Gari; Kagul/Kagul; Chambe C./Gari Chambe C./Gari; Lautai/Lautai; Majirga/Majirga |- |Jahun |Gunka |Unguwar. Madaki I; Ung. Galadima/Ung. Galadima I; Ung. Galadima/Ung. Galadima II; Unguwar Madaki II; Galadima/Galadima; Nahuce/Nahuce; Yanleman; Ung. Galadima/Ung. Galadima; Gidan Gona Cikin Gari/G/Gono Gari; Tantsar/Tantsar; Maimako/Maimako; Tsurutawa; Darai Cikin Gari/Darai Cikin Gari I; Daraicikin Gari/Darai C/Gari; Jamaa/Jata/Tantsar/Jamaa/Jata/Tantsar; Gidan Duma; Makurda; Takai; Doro Cikin Gari/Doro Cikin Gari I; Zangon Kanya/Zangon Kanya; Kargo Cikin Gari/Kargo Cikin Gari; Kawarin Malam/Kwarin Malam; Ramanu/Ramanu |- |Jahun |Harbo Sabuwa |Harbo Sabuwa Unguwar Yamma I; H. Sabuwa Ung. Gabas/H. Sabuwa I; H. Sabuwa Duja, Duja I; H/Sabuwa Duja, Duja II; H. Sabuwa C./Gari, H. Sabuwa C./Gari I; H. Sabuwa Asayya; Duja III / Daja III; Harbo Sabuwa Unguwar Yamma II; Harbo Sabuwa Unguwar Gabas I; Harbo. Sabuwa Unguwar Gabas II; Dina C./Gari Dina C./Gari; Taraya/Taraya I; Taraya/Taraya II; Fadi/Fadi; Kamai/Kamai; Atuman C./Gari Atuman; Zarga; Kulluru; Zangon Galadima; Kanoke/Gurjiya K/Noke/Gurjiya I |- |Jahun |Harbo Tsohuwa |Harbo Tsohuwa C./Gari I; Harbo Tsohuwa C./Gari II; Yankunama; Digawa Mai Yadiya; Budumai/Budumai; Kawari/Kawari; Yansabo/Yansabo; Garado C/Gari Garado C/Gari I; Garado C/Gari/Garado C/Gari II; Akena; Nahuche; Gaida |- |Jahun |Idanduna |Idanduna C./Gari Idanduna C./Gari; Idanduna Sadikawa; Idanduna Dinzai; Rinde C/Gari/Rinde C/Gari I; Rinde C./Gari Rinde C/Gari II; Likindi; Tsalliya; Achau C/Gari I; Achau Barnoji; Achau C/Gari II; Gwampai C./Gari Gwampai C./Gari; Abirakyau; Galadima Jibo |- |Jahun |Jabarna |Jabarna Hatsin Kawoni/Hatsin Kawoni; Jabarna C./Gari Jabarna C./Gari; Jabarna Afasha/Jabarna Afasha; Jabarna Kadirawa/Kadirawa; Jabarna Kargo / Kargo; Jabarna Zargawa/Zargawa; Magama Gidan Jeji/ Gidan Jeji; Magama Bakairi/Bakairi; Magama C/Gari Magama C/Gari I; Magama C/Gari/Magama C/Gari II; Magama Bakairi/Jarkuka Bakairi/Jarkuka; Larabawa C./Gari Larabawa C./Gari; Larabawa Kulluru/Kulluru; Larabawa Gora/Gora |- |Jahun |Jahun |Women Center I; Unguwar Sule I; Women Center II; Jahun S. P Pri. Sch. I; Women Center III; Jahun S. P Pri. Sch. II; Jahun S. P Pri. Sch. III; Unguwar Sule II; Gabas Pri. Sch. Gabas I; Gabas Pri. Sch. Gabas II; Gabas Pri. Sch. Gabas III; Tsigi I; Kofar Fada/Kofar Fada I; Tsigi II; Kofar Fada II; Kofar Gabas/Kofar Gabas I; Kofar Gabas/Kofar Gabas II; Tsigi III; Yarjigawa Cikin Gari I; Kwanjamawa C./Gari Kwanjamawa I; Wurmawa; Kulleran; Dogawa C./Gari Dogawa C./Gari; Zagau; Ruwan Dawa/Ruwan Dawa; Bakin Kasuwa |- |Jahun |Kale |Kale Cikin Gari/Kale Cikin Gari I; Makama; Gidan Sakin Noma/Gidan Sarkin Noma; Kale Ung. Madaki/Kale Ung. Madaki I; Buraguri I; Malam Gwaja/Malam Gwaja; Chiromawa/Chiromawa I; Gidan Ganji/Gidan Ganji; Sukullifi/Sukullifi; Gidan Datti/Gidan Datti; Buraguri II; Gidan Dango Cikin Gari/Gidan Dango Cikin Gari; Kofar Yamma/Kofar Yamma I; Koran Malam; Kofar Yamma/Kofar Yamma II; Kofar Yamma/Kofar Yamma III; Gidan Zaki Cikin Gari/Gidan Zaki Cikin Gari; Gidan Fara Cikin Gari/Gidan Fara Cikin Gari |- |Jahun |Kanwa |Kanwa Gidan Madaki; Kanwa Yola; Kanwa C/Gari I; Kanwa C/Gari II; Gidan Madaki; Kanwa Buda; Dogon Marke; Gaurai Gunduwa; Tsuratawa Giwaran/Tsurutaw/Giwaran; Lugga Cikin Gari/ Ugga Cikin Gari; Gaskawa/Riniyal/Gaskawa/Riniyal I; Gaskawa/Riniyal/Gaskawa/Riniyal II; Turuba; Atawame Cikin Gari/Atawame Cikin Gari; Tunubu; Zango |- |Kafin Hausa |Balangu |Balangu Pri. Sch. Bulangu Gabas; District Head Office Bulangu Kudu; Balangu Pri. Sch. Bulangu Yamma; Bubari Pri. Sch. Bubari Bubari; Chakwasam Pri. Sch. Chakwasam; Chiromari Village Centre Chiromari; Dispensary/Fawari; Galadimari Pri. Sch. Galadimari; Village Centre/Gidan Jauro; Village Centre/Goyi; Village Centre/ Kakamari; Dispensary/Karabbali; Lugga Pri. Sch.; Malumawa Pri. Sch.; Village Centre/Mangari; Sabon Sara Pri. Sch.; Tumunjiri Primary School; Village/Turaka; Village/Tsaganwa; Village/ Yawan Kogi; Primary School/ Yamusori; Primary School/ Yayari; Wasari/ Village Centre |- |Kafin Hausa |Dumadumin Toka |Pri. Sch. Auno Ibrahim; Village Centre/Auno Makera; Auno Masarauta Pri. Sch.; Dumadumin Toka Pri. Sch.; Village Centre/Dundaye; Village Centre/Gidan Chediya; Gidan Kargo Pri. Sch.; Haniyal Pri. Sch.; Lufuda Pri. Sch.; Village Centre/Majerin Masarauta; Majerin Zangoma Pri. Sch; Village Centre/Waluwa |- |Kafin Hausa |Gafaya |Primary School / Adin; Primary School / Alagarno; Village Centre / Amada; Village Centre / Azauna; Primary School / Baushe; Primary School / Chiyayi; Primary School / Gafaya; Village Centre / Kaleta; Village Centre / Katirje; Village Centre / Kurubo; Primary School Kwarmajawa; Primary School Ramfa; Primary School Sabara; Village Centre / Wui - Wui; Primary School / Z / Kafi; Village Centre/Madawa |- |Kafin Hausa |Jabo |Aimun Pri. Sch.; Akurya Pri. Sch; Gabari Pri. Sch; Gamayin Pri. Sch.; Gumalduwa Pri. Sch. Gumalduwa; Hago Pri. Sch.; Village Centre/Hardo Ali; Inkaibo Pri. Sch.; Jabo Pri. Sch.; Kirababba Pri. Sch.; Limawa Pry Sch; Village Centre/Malumawa; Shuwari Pri. Sch.; Tage Pri. Sch.; Wa'Ek Pri. Sch.; Yola Musa Pri. Sch.; Village Centre/Sabongida |- |Kafin Hausa |Kafin Hausa |Agura Pri. Sch.; A/Galadima Pri. Sch.; A/Chiroma Pri. Sch.; Aska Pri. Sch; Bebayi Pri. Sch.; Village Centre/Dawasa; Duduma Pri. Sch.; Gafasa Haruna Pri. Sch.; G/Turawa Pri. Sch.; Kargumaka Pri. Sch.; Kazan Galadima Pri. Sch.; Kafin Hausa Gabas Pri. Sch.; Kafin Hausa Yamma Pri. Sch.; Agency For Mass Edu./ Kafin Hausa Fada; Kafin Hausa Kudu Pri. Sch.; Kafin Hausa Arewa Pri. Sch.; Kamu Gatawa Pri. Sch.; Kazan Pri. Sch.; Madawa Bello Pri. Sch.; Masassadi Pri. Sch; Turakawa Pri. Sch.; Toyawa Pri. Sch.; Madaki/A Pri. Sch. Pri. Sch.; Yandarman Pri. Sch.; Bakin Kasuwa/Kafin Hausakudu |- |Kafin Hausa |Kazalewa |Abdallawa Pri. Sch; Village Centre/Aduwa; Alimawa Pri. Sch.; Ataru Pri. Sch.; Birkidi Pri. Sch.; Village Centre/Ganzarawa; Giware Pri. Sch.; Village Centre/Katanga; Kazalewa Pri. Sch.; Village Centre/Kununu; Kununu Zaki Pri. Sch.; Lafiyan Malam Pri. Sch; Village Centre/Maruwa; Village Centre/Kateko |- |Kafin Hausa |Majawa |Alhajeri Pri. Sch. Alhajeri; Atabza Pri. Sch. Atabza; Duwamerin - Zangoma; Village Centre/Gorawa; Gidandadada Pri. Sch.; Village Centre/Kalgeri; Majawa Pri. Sch. I; Maruwa Pri. Sch. II; Shakato Pri. Sch.; Village Centre/Suso; Tumbai Pri. Sch.; Woloye Pri. Sch.; Village Centre/Waryam |- |Kafin Hausa |Mezan |Aduya Pri. Sch.; Village Centre Baggawo; B/Gandu Pri. Sch.; B/Kari Pri. Sch.; Village Centre/Damno; Giladori Pri. Sch; Gulugulun Pri. Sch.; Village Centre/J/Gabas; J/Mezan Pri. Sch; Karsha Pri. Sch.; Kwatalo Pri. Sch.; Village Centre/M/Kiri; Mezan Pri. Sch.; Village Centre/M/Kwari; S/Gida Gabas Pri. Sch.; S/Gida Yamma Pri. Sch.; Sateri Pri. Sch.; Village Centre/Takaji; Y/Rinde Pri. Sch.; Makera/Mezan |- |Kafin Hausa |Ruba |Village Centre/Dundaye; Village Centre/Ruwandawa; Tumbai Pri. Sch/Fako/Tumbai; G/Amadu Pri. Sch.; Gidan Kanya Pri. Sch.; Gidan Mata Pri. Sch.; Kore Pri. Sch.; Jajeri Pri. Sch.; Village Centre/Jalga; Kwatonma Pri. Sch.; Dispensary/G/Sarki; Maruko Pri. Sch.; Ruba Pri. Sch. I; Ruba Pri. Sch. II; Sharbi Pri. Sch.; D/Kyaure Pri. Sch.; Gaikau Ruga Village Centre |- |Kafin Hausa |Sarawa |Matakuwa Pri. Sch.; Kutungum Pri. Sch.; Village Centre/Balewa; Autako Pri. Sch.; Fadawa Pri. Sch.; Baraduwa Pri. Sch.; Kauzawa Pri. Sch.; Dispensary/K/Galadima; Gatashu Pri. Sch.; Sarawa Yamma Pri. Sch.; Afirzina Pri. Sch.; Dundu Village Centre; Village Centre/Malumawa; Dawaya Village Centre; Ansaya Village Centre; Village Centre/Gandu; Village Centre/Gurgundaho; Village Centre/Tambale; Village Centre/Damanyo; A/Magaji; K/Fada/Matakur; K/Fada Jodade; K/Fada/Kyari; K/Fada/Abewa; Tagagadawai; K/Fada/S/Makera; G/Maiunguwa/Tilori; Village Centre/Hada Gwai-Gwai; Adaraushe Pri Sch; Manaba Pri Sch; Dispensary/ Sarawa Gabas; Village Centre/G/Nabati; Kadugur Pri. Sch.; Pry Sch/Autako |- |Kafin Hausa |Zago |Village Centre/G/Kwari; Gumurwa Pri. Sch.; Kullimi Pri. Sch.; Dispensary/Kolori; Village Centre/Malumawa; Village Centre/Majiya; Shamakeri Pri. Sch I; Shamakeri Pri. Sch II; Rimi Pri. Sch.; Z/Kafi/Iliyari; Z/Kanya; Village Centre/Kwantare |- |Kaugama |Arbus |Arbus Pri. Sch. Arbus; Rangyana Pri. Sch. Rangyana; Kandalari Pri. Sch. Kandalari; Dodarin M. Abdu Pri. Sch Dodarin M. A; Dalarin Pry Sch, Dalarin; Kantamari Pri. Sch. Kantamari; Matarar Idi Gari - Matarar Idi; Kanjuwa Gari - Kanjuwa; S/G/Kankanba Pri. Sch. S/G/Kankanba |- |Kaugama |Askandu |Askandu Pri. Sch. Asukandu; Ubba Pri. Sch. Ubba; 'Manda Pri. Sch. Manda Maikanwa; Rigar Ardo - Barbawa; Rigar Ardo - Dawai-Dawai; Admin Gaso Pri. Sch. - Admin Gaso; Albashi Pri. Sch.- Albashi; Bobori Gari - Bobori |- |Kaugama |Dabuwaran |Dabuwaran Pri. Sch. Dabuwaran I; Dabuwaran Pri. Sch. Dabuwaran II; Gangara Pri. Sch. Gangara; Dusare Pri. Sch. Dusare; Manda Pri. Sch. Manda; Sharkawa Pri. Sch Sharkawa; G/Bagudu Pri. Sch. Garin Bagudu; Idon Zakara; Musari Pri. Sch. Musari; K/Gamawa Pri. Sch. Kanwar G. |- |Kaugama |Dakaiyawa |Dakaiyawa Pri. Sch. Dakaiyawa I; Dakaiyawa Pri. Sch. Dakaiyawa II; Dakaiyawa Pri. Sch. Dakaiyawa III; Dakaiyawa Pri. Sch. Dakaiyawa IV; Yallaiman Islamiya Yallaiiman Tijjanai I; Yallaiman Gari Yallaiiman Tijjanai II; J. S. S Yallaiman Yallaiman Hausawa I; Duriya Yallaiman Hausawa II; Bakin Rijiya Yallaiman Hausawa III; Dandali Yallaiman Hausawa IV |- |Kaugama |Hadin |Hadin Pri. Sch./Hadin I; Hadin Pri. Sch./ Hadin II; Hadin Pri. Sch./ Hadin III; Dingare Pri. Sch./ Dingare; Taura Pri. Sch./ Taura Babba; Taura Gabas |- |Kaugama |Ja'E |Ja'E Pri. Sch./ Ja'E; Gareru Pri. Sch./ Gareru; Maina Bindi Pri. Sch. /M/Bindi; Chinguliski Play Ground/ Chinguliski; Rakwata Pri. Sch./ Rakwata; Zingaran Pri. Sch./ Zingaran; Kanya Play Ground/ Kanya; Zaburan Pri. Sch / Zaburan; Jalomi Pri. Sch/ Jalomi; Dumbari Gari / Dumbari |- |Kaugama |Kaugama |Kaugama Special Pri. Sch. /Kaugama I; Kaugama Special Pri. Sch./Kaugama II; Kaugama Blind Centre/ Kaugama; Kofar M. Mu'Azu/Kaugama; J. S. S Kaugama/Kaugama I; J. S. S Kaugama/Kaugama II; Turim Pri. Sch. /Turmi; Dandalin Turmi/Turmi; Maikyari Pri. Sch./ Maikyari; Gakori Cikin Gari/Gakori; Chiroma Adam Dandali/Chiroma; Kaugama Lungu |- |Kaugama |Marke |Marke Pri. Sch./ Marke I; Marke Pri. Sch. /Marke II; Marke Pri. Sch./ Marke III; Kukar Pri. Sch. / Kukar; Darmomuwa Pri. Sch./ Darmomuwa; Garin Babale; Kofar Bulama Marke; Mahauta Marke |- |Kaugama |Unguwar Jibrin |Unguwar Jibrin Pri. Sch. / Unguwa I; Unguwar Jibrin Pri. Sch/ Unguwa II; Dogon Ganji Dandali/D/Ganji; Sarki Isa Pri. Sch./S/Isa; Kanoke Pri. Sch./ Kanoke; Dandalin M. Isa/Malan Isa; K/Kwance Pri. Sch / Kukakwance; Danzabiya Pri. Sch. / Danzabiya; Dandalin Gangara/Gangara; Motso |- |Kazaure |Ba'auzini |Ba'auzini Pri. Sch./Ba'auzuni; Badado/Badado; Gallu Pri. Sch/ Gallu; Gizo Pri. Sch. / Gizo; Goje Habe/Goje; Kafin Chiroma/Kafin Chiroma; Kwankwarami Pri. Sch Kwankwarami; Laminga/Laminga; Todarya Pri. Sch. / Todarya; Gallu Tudu/Korami |- |Kazaure |Daba |Daba Pri. Sch. /Daba; Daba Kauraka/Daba Kauraka; Daurawa Makada/Daurawa Makada; Gezoji Pri. Sch. /Gezoji; Kwagga Pri. Sch. /Kwagga; Sululu Pri. Sch./.Sululu; Unguwar Chinai / Unguwar Chinai; Wuntsila/Wuntsila |- |Kazaure |Dabaza |Batsaba Pri. Sch./ Batsaba; Batso-Batso/Batso-Batso; Dabaza Pri. Sch./ Dabaza; Dandutse Pri. Sch. / Dandutse; Dunguyawa/Dunguyawa; Gwabbare Pri. Sch./ Gwabbare; Katsinawa Pri. Sch. / Katsinawa; Tsagen Barka/Tsagen Barka; Unguwar Faru/Ung. Faru; Yadiya Pri. Sch./ Yadiya; Zanbarkiya/Zanbarkiya; Allai/Allai |- |Kazaure |Dandi |Bambara/Bambara; Banda Maye/Banda Maye; Ballami / Ballami; Dandi Pri. Sch./ Dandi; Dankuliya Kartau/Dankuliya Kartau; Gurunfa Pri. Sch. Gurunfa; Mahuchi Pri. Sch. Mahuchi; Maigero Pri. Sch. Maigero; S/Garin Yajale / S/Garin Yajale; Tsallewa/Tsallewa; Tsedau/Tsedau; Ung. Magaji Pri. Sch./ Ung. Magaji; Ung. Yarima Pri. Sch. / Ung. Yarima; Dandi Arewa |- |Kazaure |Gada |Gada Pri. Sch./ Gada; Galori/Galori; Gezojin Wambai/Gezojin Wambai; 'Jama'ar Magaji/Jama'ar Magaji; Karya Danki/Karya Danki; Tsadoji/Tsadoji; Tsamiyar Ilu Pri. Sch./ Tsamiyar Ilu |- |Kazaure |Kanti |Dogal/Dogal; F. G. G. C/F. G. G. C; Gari (Jarda) / Gari; Hospital/Hospital; Kanti Gabas/Kanti Gabas; G. S. S Kazaure/G. S. S Kazaure; Kanti Pri. Sch. / Kanti Kudu I (Gabas); Kanti Pri. Sch. / Kanti Kudu II (Yamma); Yammakada/Yammakada; Hospital / Hospital |- |Kazaure |Maradawa |Fitare Pri. Sch. / Fitare; Guru Pri. Sch. / Guru; Ramin Tifa/Ka'El; Karaftayi Pri. Sch./ Karaftayi; Badori Pri Sch /Ung. Furi; Maradawa/Maradawa; Walawal/Walawal; Wawan Rafi/Wawan Rafi |- |Kazaure |Sabaru |Bandutse Pri. Sch./ Bandutse; Bodayal Pri. Sch./Kwadage; Fanda/Fanda; Jawo Sanda(S)/Jawo Sanda(S); Kurfi/Kurfi; Kurtu/Kurtu; Kwadage Pri. Sch/Kwadage; Sabaru Pri. Sch. Sabaru; Takwasa Gamji / Takwasa |- |Kazaure |Unguwar Arewa |Marina/Ganguli Arewa; K/Alh. Danladi/Tsohon Kafi Gabas; Kofar Talle/Tsohon Kafi Yamma; Islamiyya Janbulo/Ung. Arewa; Kofar Jekarade/Ung. Malamai; Bagara / Gamji |- |Kazaure |Unguwar Gabas |Kofar Fada/Bayan Gida Arewa; Gamji/Bayan Gida Kudu; K/Alh. Sani Mai Katako/Lokon Rijiya; Gandu Pri. Sch. / Sha'Iskawa; K/Alh. Doki/Ung. Gabas; K/Sarkin Fawa/Ung. Mahauta; Gandu Pry Sch/Walawa; Kofar Gari Gabas Masallacin Idi; K/Kudu Maman Dele |- |Kazaure |Unguwar Yamma |K/Maiunguwa/Ganguli Kudu; Magama/Magama; Gwale Vet./Ung. Kaura; K/Wakili Yamma/Ung. Yamma; K/Yarima / Unguwar Yarimawa; Kofar Wandawa / Kantudu |- |Kirika Samma |Baturiya |Baturiya Pri. Sch./ Baturiya I; Baturiya Pri. Sch./ Baturiya II; Barmaguwa Pri. Sch./ Barmaguwa; Iyo Pri. Sch. / Iyo I; Iyo Pri. Sch./ Iyo II; Marawaji/Marawaji; Gishinawo Pri. Sch. / Gishinawo; Sawon Yamma Pri. Sch./ S/Yamma; Sawon Gabas Pri. Sch./ S/Gabas; Gabta Pri. Sch./ Gabta; Yabal/Yabal; Sabon Gari/ Sabon Gari; Kokuro/Kokuro; Gishinawo / Gishinawo |- |Kirika Samma |Bulunchai |Bulunchai Pri. Sch.; Dilmari Pri. Sch./ Dilmari; Dilmari/Gandarma Pri Sch; Sunkuye Pri. Sch./ Sunkuye; Alluwari/Alluwari / Jarmari; Jarmari Pri. Sch.; Birin Gudo/Biringudo; Jibori/Jibori; Jajeri/Jajeri Pry Sch. |- |Kirika Samma |Doleri |Doleri Pri. Sch./ Doleri; Likori Pri. Sch. I/ Likori; Likori Pri. Sch. II/ Likori; Maikintari Pri. Sch. I/ Maikintari; Maikintari Pri. Sch. II/Maikintari; Yarimari/ Primary School |- |Kirika Samma |Fandum |Fandum Pri. Sch. /Fandum / Fulani; Fandum Pri. Sch./ Fandum / Jigawa; Kaiwari/Kaiwari; Ilallah Pri. Sch./ Ilallah; Jama'ar Suga/Jjama'ar Suga; Matarar Galadima Pri. Sch. / Matarar Galadima; Matarar Galadima Pri. Sch.; Suga Pri. Sch./ Suga; Malinta Pri. Sch./ Malinta; Tage Pri. Sch. /Tage; Jiyan Pri. Sch. /Jiyan; Jiyan Pri. Sch. /Jiyan/ Masama; Gandu/Gandu; Mataramin Fulani/M Fulani; Jama'ar Jiyan/Jama'ar Jiyan; Gilakochini /Pri. Sch./ Gilakochini; Maragwado/Maragwado; Kubayo/Kubayo; Baushe/Baushe; Garin Wakili /Garin Wakili; Masama/Masama; Jigawa/Jigawa; Matarar Galadima/Matara |- |Kirika Samma |Gayin |Gayin Pri. Sch./ Gayin I; Gayin Pri. Sch. /Gayin II; Gayin Gana/Gayin Gana; Doddori/Dolen Doddori/Dodasori/Dodaddori; Mattafari Pri. Sch/ Mattafari; Gangabitowa/Banjari /Pri. Sch.; Kukadabu Pri. Sch./Kukadabu |- |Kirika Samma |Kirika Samma |Kirika Samma Pri. Sch. I/Kirikasamma; Kirika Samma Pri. Sch. II/Kirikasamma; Women Centre/Kirika Samma I; Women Centre/Kirika Samma II; Kargida Pri. Sch./ Kargidi; Maguwa/Maguwa; Malakauri Pri. Sch./ Malakauri; Jajerin Bura/Jajerin Bura; Alhajeri/Alhajeri; Tuchiyari/Tuchiyari; Daladige/B. Fannami/Daladige/B. Fannami; Meleri Pri. Sch./Meleri; Gadari/Gadari; Chungulski/Chungulski; Karigidi Pry Sch/Kargidi |- |Kirika Samma |Madachi |Madachi Pri. Sch. I/Madachi; Madachi Pri. Sch. II/Madachi; Dispensary/Madachi/G. Tarno I; Dispensary/Madachi/G. Tarno II; Garin Alaye/Garin Alaye; Makanyu Pri. Sch./ Maikanyu; Malori Pri. Sch./Malori; Gumawa/Gumawa; Chuna/Chuna; Garin Ado Pri. Sch./Garin Ando |- |Kirika Samma |Marma |Marma Pri. Sch. / Marma I; Marma Pri. Sch. /Marma II; Marma Pri. Sch. /Marma III; Zagari/Zagari; Katabji Pri. Sch./Katabji; Madugunari/Madugunari; Kabak Pri. Sch./Kabak; Matara Gari Gana/Matara Garin Gana; Kuradige/Kuradige Primary School; Diliyari/Diliyari |- |Kirika Samma |Tsheguwa |Tasheguwa Pri. Sch./Tsheguwa I; Tasheguwa Pri. Sch. / Tsheguwa II; Kuit Pri. Sch./ Kuit; Garin Magaji/Garin Magaji; Kiramisau Pri. Sch./ Kiramisau; Garin Danmaina/Garin Danmaina; Rubba/Rubba; Garin Turaki; Malumawa/Malumawa |- |Kirika Samma |Tarabu |Turabu Pri. Sch. / Turabu I; Turabu Pri. Sch. /Turabu II; Turabu Dispensary/Turabu; Matarar Ganji Pri. Sch. / Matarar Ganji I; Matarar Ganji Pri. Sch. / Matarar Ganji II; Tuwankalta/Tuwankalta; Tandanu Pri. Sch. / Tandanu; Gudari/Gudari; Sunamu/Sunamu; Rigar Isah/Rigar Isah; Jannako / Jannako |- |Kiyawa |Abalago |Abalago Cikin Gari Pri. Sch.; Dispensary/Unguwar Barde; Gidan Aduwa; Barebari; Debi/Yalwa; Fiya Cikin Gari Pri. Sch.; Kadirawa Gabas/Yamma Pri. Sch.; Kalkutan Kudu; Gidan Mai Saje/Dubeni; Markiba/Bakata; Shatari Pri. Sch. |- |Kiyawa |Andaza |Andaza Cikin Gari Pri. Sch. I; Andaza Cikin Gari Pri. Sch. II; Duhuwa Waje/Ganduje Pri. Sch.; Gidan Taura/Barka; Kabobi/Boko; Lancheri/Tsotsawa/Yeldewa; Mabara Gabas Pri. Sch.; Yolal Pri. Sch.; Andaza Cikin Gari Yamma; Zurara/Raba |- |Kiyawa |Faki |Adambara Pri. Sch.; Akar Cikin Gari; Baure/Gidan Turaki; Dangoli Gabas; Dangoli Yamma Pri. Sch.; Fake Cikin Gari Gabas; Faki Yamma/J. Kyawa; Gidan Adede; Gidan Baye Pri. Sch.; Jangwara Pri. Sch.; Jibanin/Raba; Jigawar Kawari; Masaya/Chiwana; Gidan Kichina |- |Kiyawa |Guruduba |Ajawa Pri. Sch.; Dilake Pri. Sch.; Gidan Sauyi; Gurduba Bakwaire; Gurduba; Gurum Bayan Gari Pri. Sch; Jigawar Madakin Roko; Gidan Jeji; Kagadama Cikin Gari; Maratayi Cikin Gari; Majiyawa/Masanawa Pri. Sch.; Shuwarin Cikin Gari Gabas/Arewa Pri. Sch; Shuwarin Tsakiya/Kud Pri. Sch; Shuwarin Gabas/Arewa Pri. Sch; Shuwarin Kofar Fada |- |Kiyawa |Katuka |Kofar Mai Unguwar/Adamar; Gidan Sharu; Gidan Wake/Dangala; Jama'ar Isa Pri. Sch.; Karfawa/Walamanda Pri. Sch; Kargo/Yolal Pri. Sch.; Katuka Cikin Gari/Unguwar Madaki; Kwara Pri. Sch.; Harba/Munnu Cikin Gari; Nafara Pri. Sch; Katunka Unguwar Madaki |- |Kiyawa |Kiyawa |Gidan Dachi/Bakinka Naka; Gwaraji Pri. Sch.; Jama'ar Gabas/Yamma I; Jama'ar Gabas/Yamma II; Kanoke/Gidan Kaji; Rimi/Primary School; Sabon Gari Kanti Yamma; Sabon Gari Tsangayawa; Tunannan Pri. Sch.; Ts Angaya Gabas/Yamma; Tsame Gabas/Yamma; Zango Gabas/Yamm Pri. Sch.; Zakirai Gabas/Arewa Pri. Sch.; Zakirai Yamma; Kofar Fad A/Zakirai Yamma; Tuje; Jama'a Arewa |- |Kiyawa |Kwanda |Agayen Gide Pri. Sch.; Danfusan Pri. Sch.; Dangu/Gwadi; Gauyo Pri. Sch.; Kofar Fada/Jauro Matta; Kalagari Kudu/Yamma; Karangiyar Tudu; Kwanda/Isari Pri. Sch; Lunkude |- |Kiyawa |Maje |Abarawa Primary School; Galadimawa/Karabe; Gidan Kaya; Haddori Cikin Gari Pri. Sch.; Kachallari/Bagel; Kagara Pri. Sch.; Ala'ar Kimba; Maje Cikin Gari Pri. Sch.; Miyawa/Dumbal; Turho Yamma Cikin Gari; Turho Gabas Pri. Sch. |- |Kiyawa |Tsurma |Ala'ar Kafawa; Chiromawa Pri. Sch.; Damawa Pri. Sch.; Kofar Fada/Fashauri; Gidan Mai Jima/Sarkin Baka; Gumelde Pri. Sch.; Gorumo/Akuwa Pri. Sch.; Karkashin Mai Dawa; Kwanyole/J. Dawa; Miyawa/Barnawa Pri. Sch.; Rigar Kofar/Kankarawa/K. Garu; Sabon Garin Hannare; Tsurma Waje/Gida Adana; Tsurma Gida Adana; Zak Waro Pri. Sch. |- |Maigatari |Balarabe |Balarabe Pri. Sch. Balarabe I; Balarabe Pri. Sch. Balarabe II; Danmanomi Pri. Sch Danmanomi; Garubji/Garubji; Tsuru Pri. Sch. Tsuru; Hardo Yando/Hardo Yando; Garin Kwalandi Pri Sch/Garin Kwalandi; Hardo Kato/Hardo Kato; Busuwa Pri. Sch. Busuwa I; Busuwa Pri. Sch. Busuwa II; Garin Galadima Pri. Sch. Garin Galadima; Dantalle Pri. Sch. Dantalle; Watakila Pri. Sch. Watakila; Dogan Gawo / Dogan Gawo; Makaddari/Makaddari; Danmanomi |- |Maigatari |Dankumbo |Dankumbo Pri. Sch. Dankumbo; Dansama/Dansama; Ladin Kane Pri. Sch. Ladin Kane; Kanka Ran Bakin Ruwa Pri. Sch. K/Bakin Ruwa; Dirani/Dirani; Dantakoke Pri. Sch. Dantakoke; Danbarno Pri. Sch. Danbarno; Kuka Tankiya Pri. Sch. Kuka Takiya; Zazzabau Pri. Sch. Zazzabau |- |Maigatari |Fulata |Fulata Pri. Sch. Fulata I; Fulata Pri. Sch. Fulata II; Gangara Pri. Sch Gangara; Shabarawa Pri. Sch. Shabarawa; Baran Gari Pri. Sch. Baran Gari; Kokon Bara Pri. Sch/Koran Bara; Matsarida / Matsarida |- |Maigatari |Galadi |Galadi Pri. Sch. Galadi Gari; Galadi Pri. Sch. Galadi Gabas; Shanya Babba Pri. Sch. Shanya; Shanyakarama Pri. Sch. Shanya Karama; Kwadage/Kwadage; Gago Pri. Sch. Gago; Karaye Pri. Sch. Karaye; Maikilili Pri. Sch. Maikilili; Dangwabro Pri. Sch. Dangwabro; Burku Pri. Sch. Burku; Hankaka/Hankaka; Garin Kwalandi/Garin Kwalandi; Masamar Jatau/Masama; Molori Pri. Sch. Molori |- |Maigatari |Jajeri |Jajeri Pri. Sch. Jajeri I; Jajeri Pri. Sch. Jajeri II; Garin Alh. Abba/Garin Alh. Abba; Maiduna/Maiduna; Banzari Pri. Sch. Banzari; Arbus Pri. Sch Arbus; Daudari Pri. Sch. Daudari; Fagen Kure/Fagen Kure; Kirilla/Kirilla; Hana Kango Pri. Sch. Hana Kango; Kwanar Daniya; Yardar Lautai |- |Maigatari |Kukayasku |Kukayasku Pri. Sch. Kuka Yasku I; Kuka Yasku Pri. Sch. Kuka Yasku II; Gangara/Gangara; Lallashi Pri. Sch. Lallashi; Dankalgo Pri. Sch. Dankalgo; Garin Kosau Pri. Sch. Garin Kosau; Tallbari Pri. Sch. Tallbari; Dan Sambo Pri. Sch. Dan Sambo; Kaya Jumu Pri. Sch. Kaya Jumu; Katika Pri. Sch. Katika I; Katika Pri. Sch. Katika II; Kangarwa Pri. Sch. Kangarwa; Babbar Daniya Pri. Sch Babar Daniya; Maitukufa Pri. Sch. Maitukufa; Tarana/Tarana; Alagarno Pri. Sch. Alagarno; Garin Haru/Garin Haru; Malam Aba/Malam Aba; Bakawa |- |Maigatari |Madana |Madana Pri. Sch. Madana; Dakido/Dakido; Kwanar Madana/Kwanar Madana; Maifari/Maifari; Malam Kwayam/Malam Kwayam; Tsirya Pri. Sch. Tsirya; Gindin Kura/Gindin Kura; Kadaita/Kadaita |- |Maigatari |Maigatari Arewa |A. B Islamiyya Pri. Sch. Kofar Arewa; Kofar Fada/Kofar Fada I; Kofar Fada/Kofar Fada II; Gidan Gawo/ Unguwar Alhaji I; Gidan Gawo/ Unguwar Alhaji II; Gidan Gawo/ Unguwar Alhaji III; Alasan Pri. Sch./Unguwar Yamma I; Alasan Pri. Sch./Unguwar Yamma II; Jobi Pri. Sch. Jobi I; Jobi Pri. Sch. Jobi II; Hardo Sale Pri. Sch. Hardo Sale; Maiguzumba Pri. Sch. Maiguzumba; Boarder Station; Tsohowar Kwata |- |Maigatari |Maigatari Kudu |Kofar Kudu S. Maja Pri. Sch. I; Kofar Kudu S. Maja Pri. Sch. II; Unguwar Waziri S. Maja Pri. Sch.; A. B Islammiyya Pri. Sch. Ung. Gabas I; A. B Islammiyya Pri. Sch. Ung. Gabas II; S. Maja Pri. Sch. Tsangaya I; S. Maja Pri. Sch. Tsangaya II; S. Maja Pri. Sch. Unguwar Dodo; Wanzamai Pri. Sch. Wanzamai; Hailundolai Pri. Sch. Hailundolai; Hardo Beti/ Hardo Beti; Hardo Yale/Hardo Yale; G. S. S Maigatari/Maigatari |- |Maigatari |Matoya |Matoya Pri. Sch. Matoya; Matsatsagi Pri. Sch. Matsatsagi; Hardo Miliyan/Hardo Miliyan; Garin Ladan Pri. Sch. Garin Ladan; Daguma Pri. Sch. Daguma; Tsani Pri. Sch. Tsani Tattari; Kankaran Shatima Pri. Sch. Kankaran I; Kankaran Shatima Pri. Sch. Kankaran II; Hardo Haruna/Hardo Haruna; Rago Pri. Sch. Rago; Alhaizai/Alhaizai; Hardo Bale Pri. Sch. Hardo Bale; Garmaka Pri. Sch Garmaka; Garewa/Garewa; Kogon Giwa Pri. Sch. Kogon Giwa; Hardo Gaga/Hardo Gaga; Garin Dauda/Garin Dauda; Tattari; Kandawan Bura |- |Maigatari |Turbus |Turbus Pri. Sch. Turbus; Mehassan Pri. Sch. Mehassan; Lawan Jana/Lawan Jana; Dawar Gada Pri. Sch. Dawar Gada; Kama Garin Loto P. S Kama; Takarda Pri. Sch. Takarda; Kabara Pri. Sch. Kabara; Hardo Manu/Hardo Manu; Kuka Yaskun Kalu Pri. Sch./Kukayaskun Kalu; Maida Gari/Maida |- |Malam Madori |Arki |Agin Pri. Sch Agin; Kofar Maigari/ Girdo; Kofar Maigari/Kufurdu; Kofar Maigari/ Shagariyo; Kofar Maigari/ Sorakin; Arki Pri. Sch. Arki; Tosarawan Yolan Pri. Sch. I; Tosarawan Yolan Pri. Sch. II; Kofar Maigari/Majirga; Matsa Pri. Sch. |- |Malam Madori |Dunari |Kofar Magari/Jaji Kura Kutum; Barche Abakade Pri. Sch.; Kofar Gidan Dahiru/Gidan Dahiru; Kirfowa Pri. Sch.; Dunari Pri. Sch. I; Dunari Pri. Sch. II; Matarar Bindi P. S; Walmari Pri Sch.; Kampala Pri. Sch. I; Kampala Pri. Sch. II; Kofar Gidan Jatau/Gidan Jatau; Kofar Gidan Chiroma/Gidan Chiroma; Kofar Maigari/Majerin Kaba |- |Malam Madori |Fateka Akurya |Kofar Gida Maigari/Asuwari; Akurya Gabas Pri. Sch. I; Kofar Gidan Maigari/Bulakori; Akurya Gabas Pri. Sch. II; Kofar Gidan Maigari/Dirabilau; Fateka Pri. Sch.; Baguwar Habe Pri. Sch.; Gidan Maigari/Jigawar Mamman; Gidan Maigari/Mawadachi; Chanchanda Pri. Sch.; Gidan Maigari/Babbar Riga; Gidan Maigari/ Rigar Barde |- |Malam Madori |Garin Gabas |Unguwar Fada/Unguwar Fada; Gidan Maigari/Chirawa; Gari Gabas Tsohuwa Pri. Sch.; Gidan Maigari/Maskadu Baderi; Gidan Maigari/Maiso; Jalawa Pri. Sch.; Kofar Maigari/Hanakashe; Dispensary Office/Bakin Kasuwa; Gidan Mai Unguwa/Unguwar Maidoki |- |Malam Madori |Maira Kumi-Bara Musa |Gidan Mai Unguwa/Manomi Gabas; Gidan Maigari/Jarniski Mairakumi; Gidan Maigari/ Matarar Jarniski; Gidan Maigari/ Bara Musa Gabasi; Gidan Maigari/ Digari; Gidan Maigari/ Malarin Gamma; Mairakumi Arewa Pri. Sch.; Kashindila Pri. Sch.; Gidan Maigari/Takoko; Gidan Maigari/Agayau Gabas |- |Malam Madori |Maka Ddari |Gidan Maigari/Garin Majiya; Garin Barma Kudu Pri. Sch. I; Garin Barma Kudu Pri. Sch. II; Makaddari Yamma; Pry Sch/Makaddari Arewa; Gidan Maigari/Fulanin Makaddari; Gidan Maigari/Mamayen Gabas; Gidan Maigari/Kargon Dan Bare; Gidan Maigari/Akurya; Kargon Mamman Pri. Sch.; Gidan Maigari/Malamawar Zarami |- |Malam Madori |Malam Madori |Kofar Malam Haladu/Titin Haladu I; Kofar Malam Haladu/Titin Haladu II; Bakin Rijaya/Tudun Gana Rijiya; Gidan Maigari / Baramusa; Kofar Abdu Ata/Gidan Abdu Ata; Gidan Mai Unguwa/Unguwar Shamaki Kudu; Gidan Sarkin Fawa/Unguwar Sarkin Fawa; Kofar Kanti/Kantin Sani; Kofar Gidan Maishayi/Gidan Gajen Maishayi; Gidan Maigari/Kwankwani; Gidan Maiyara/Unguwar Maiyara; Gidan Mai Unguwa/Usman Adabi St.; Gidan Maiungunwar Usman/Adabi St; Dakido Pri. Sch./Unguwar Chiroma I Shamaki; Dakido Pri. Sch./Unguwar Chiroma II Shamaki; Gidan Maigari/Gafayan Fulani |- |Malam Madori |Shaiya |Gidan Mai Unguwa/Kargon Shayya; Gidan Mai Unguwa/ Shayya Tsakiya; Dinfiduwa Pri. Sch./Dinfiduwa; Shayya Unguwar Gabas Pri. Sch.; Gidan Maigari/Marma Arewa; Gidan Maigari/Yalwan Shayya; Gidan Maigari/Kwan Dola; Gidan Maigari/Buruku Dala; Gidan Maigari/Zaro Yamma |- |Malam Madori |Tagwaro |Yalwan Babale Pri. Sch.; Kofar Maigari/Yalwan Bujiri; Kachakama Pri. Sch.; Gidan Maigari/Kafin Gurno; Tagwaro Pri. Sch.; Gidan Maigari/Dogon Jeji; Gidan Maigari/Janiski; Gidan Maigari/Kebberi; Kichidune Pri. Sch.; Gidan Maigari/Gororin Habe |- |Malam Madori |Tashena |Gidan Maigari/Agubu; Kadume Pri. Sch.; Tashena Pri. Sch.; Gidan Maigari/Hadin Maikarofi; Gidan Maigari/Domawa; Gidan Maigari/Azamu; Jama'are Quarters/Jama'are Quarters |- |Malam Madori |Tonikutara |Dogon Marken Galadima Pri. Sch.; Gidan Maigari/Jigawar Musa; Gidan Maigari/Nasarawa Gabas; Chiromari Pri. Sch.; Tonikutara Pri. Sch.; Gidan Maigari/Dogon Marken Gashare; Gidan Maiunguwa/Gandun Bindigoma; Gandun Sarki Pri. Sch. I; Gandun Sarki Pri. Sch. II; A. T. C. Hadejia/A. T. C Hadejia |- |Miga |Dangyatin |Dangyatun Pri. Sch. Dangyatun I; Dangyatun Pri. Sch. Dangyatun II; Tsa; Burji C/Gari; Burji Fulatawa; Burji Kainawa; Burji Makera Pri. Sch. I; Burji Makera Pri. Sch. II; Burji Yanmalam; Komai Allah Yayi; Dangyatun C/Gari III |- |Miga |Garbo |Alfa-Garbo - Alfa I; Alfa-Garbo - Alfa II; Harbo - Garbo - C/Gari; Garin Amadu - Garbo - Garin - Amadu; Takalafiya Pri. Sch. Takalafiya C/Gari; Koran - Dabo Takalafiya - Koran - Dabo; Zungurawa - Takalafiya - Zungurawa |- |Miga |Hantsu |Hantsu Pri. Sch. Hantsu C/Gari I; Gidan Nagari - Gidan - C/Gari II; Maiganjara/Maiganjara; Markewa/Markewa; Sarawuya Pri. Sch. Sarawuya I; Sarawuya Pri. Sch. Sarawuya II; Hantsu C/Gari III |- |Miga |Koya |Koya Pri. Sch. Koya - C/Gari I; Koya Pri. Sch. Koya - C/Gari II; Galadimawa; Nafadawa/Nafadawa |- |Miga |Miga |Miga/Miga C/Gari; Galaucime Pri. Sch Galaucime; Miga/Miga - K/Fada I; Miga/Miga - K/Fada II; Miga/Miga - K/Kudu I; Miga/Miga - K/Kudu II; Kigawa Pri. Sch. Kigawa; Nasarawa Health Clinic Kigawa; Zage Dantse I-Miga Primary School; Agufa C/Gari I; Agufa C/Gari II; Damaganawa II; Gwari; Shunawa; Yandadi; Zage Dantse; Damaganawa; Zugawa |- |Miga |Sabon Gari Takanebu |Sabon Gari Pri. Sch. Sabon Gari I; Sabon Gari Pri. Sch. Sabon Gari II; Daba/Daba; Namako/Namako; Wayu/Wayu; Tsagaiwa Pri. Sch. Tsagaiwa - C/Gari; Jamaga Pri. Sch. Jamaga I; Jamaga Pri. Sch. Jamaga II; Yalo/Yalo |- |Miga |Sansani |Atafiyawa I; Atafiyawa II; Aigwa; Sansani Arewa; Sansani C/Gari I; Sansani C / Gari II; Maduga Pri. Sch. Madugu C/Gari I; Maduga Pri. Sch. Madugu C/Gari II; Maduga Inarawa; Madugu Zango |- |Miga |Tsakuwawa |Tsakuwawa Pri. Sch. Tsakuwawa C/Gari; Tsakuwawa Gululu; Tsakuwawa K/Fada; Tsakuwawa Ummadu; Tsakuwawa Zagau |- |Miga |Yanduna |Yanduna Pri. Sch. C/Gari; Jagalari/Jagalari; Malikawa/Malikawa; Aducuwa Pri. Sch. Aducuwa-C/Gari; Romawa Pri. Sch. Aducuwa-Romawa; Yanduna C/Gari |- |Miga |Zareku |Zareku Pri. Sch. Zareku C/Gari; Zareku Dabaka I; Zareku Ganuwa; Zareku Kirnande; Zareku Makwalla/Zareku P. S I; Zareku Makwalla/Zareku P. S II; Zareku Salamawa; Zareku Zango; Zareku Dabaka II |- |Ringim |Chai-Chai |Chai-Chai Pri. Sch. Chai-Chai Gabas; Chai-Chai Pri. Sch. Chai-Chai Yamma; Kuna Pri. Sch. Kuna/Dosa; Gora Kofar Kudu/Gora Kudu/Arewa; Jauga Pri. Sch. Jauga/Gija; Malamawa Pri. Sch. Malamawar Kale; Kofar Mai Unguwa/Gidan Kutumbi/G/Yako/G/Damina; Kwandarai Pri. Sch. Kwandarai; Kofar Mai Unguwa/Yandutse Kawari; Kofar Mai Unguwa/Gidan Ara/Dagazau; Kofar Mai Unguwa/Auramon Hayi/Gidan Dinya; Daurawa Pri. Sch. Daurawa Gabas; Daurawa Pri. Sch. Daurawa Yamma; Gidan Sani Pri. Sch. Gidan Sani; Gidan Kutumbi/G/Yako/G/Damina; Digawar Hausawa K/Mai Unguwa |- |Ringim |Kafin Babushe |Kafin Babushe Pri. Sch. Kafin Babushe I; Kafin Babushe Pri. Sch. Kafin Babushe II; K/Mai'Unguwa/Debakai; Kofar Mai'Unguwa/Dunawa; Daushe Pri. Sch. Daushe; Kofar Mai Unguwa/Gidan Lage I; Kofar Mai Unguwa/Gidan Lage II; Beguwa Pri. Sch. Beguwa I; Beguwa Pri. Sch. Beguwa II; Kwaikwayu Pri. Sch. Kwaikwayu |- |Ringim |Karshi |Karshi Pri. Sch. Karshi; Polling Shead/Jiyau Babba/Karama; Polling Shead/Gagarawa; Kofar Kudu/Badawa; Kuka Pri. Sch. Kuka Mai Ruwa; Dogaji Pri. Sch. Dogaji; Kwari Pri. Sch. Kwari Kudu; Kwari Pri. Sch. Kwari Arewa; Polling Shead/Gachi Kale |- |Ringim |Kyarama |Kyarama Pri. Sch. Kyarama Gabas; Kyarama Pri. Sch. Kyarama Yamma; Marawa Pri. Sch. Marawa; Kofar Mai'Unguwa/Wadugur; Kofar Mai'Unguwa/Zangon Karara; Kofar Mai'Unguwa/Dabigel Fulani I; Kofar Mai'Unguwa/Dabigel Fulani II; Dabigel Pri. Sch. Dabigel Kafi; Kofar Mai'Unguwa/Karza; Nisan Marke Pri. Sch I; Kofar Mai'Unguwa/Budade; Nisan Marke Pri. Sch. II |- |Ringim |Ringim |Katutu Pri. Sch. Katutu; Galadanchi Pri. Sch. Galadanchi; Unguwar Kanti Pri. Sch. Unguwar Kanti; Tudun Wada Pri. Sch. Tudun Wada; Hurumi Viewing Centre/Hurumi/Tsigi; Marakawa Pri. Sch. Marakawa I; Marakawa Pri. Sch. Marakawa II; Kofar Mai'Unguwa/Auramo; Nasarawa Pri. Sch. Nasarawa I; Nasarawa Pri. Sch. Nasarawa II; Walawa Pri. Sch. Walawa; Almajirawa Pri. Sch. Almajirawa; Sabon Gari Pri. Sch. Sabon Gari I; Sabon Gari Pri. Sch. Sabon Gari II; Majiyawar Gari Pri. Sch. Majiyawar Gari; Kofar Mai'Unguwa/Majiyawa Kaya; Kofar Mai'Unguwa/Ba'awar Ganye/Tatago; Bago Pri. Sch. Bago Gwadamo Gabas; Zangon Sallau Pri. Sch. Zangon Sallau/B/Madaki; Ganjin Gebi Pri. Sch. Ganjin Gebi; Bagon Jani Pri. Sch. Bagon Jani/Larabawa; Kofar Mai'Unguwa/Kadage; Larabawa,Kofar Mai-Unguwa |- |Ringim |Sankara |Sankara Pri. Sch. Sankara Gabas; Sankara Pri. Sch. Sankara Yamma; Kofar Mai'Unguwa/Walawar; Kofar Mai'Unguwa/Gamoji; Kofar Mai'Unguwa/Kankaleru; Badage Pri. Sch. Badage; Kofar Mai'Unguwa/Dallare; Fachawa Pri. Sch. Fachawa; Kofar Mai'Unguwa/Bare Bari /Kunkurawa; Amaguwa Pri. Sch. Amaguwa I; Amaguwa Pri. Sch. Amaguwa II; Kulawa Pri. Sch. Kulawa; Kofar Mai'Unguwa/Tsamai/Dogo Mare; Tsabare Pri. Sch. Tsabare; Kofar Mai'Unguwa/Salifawa; Gidan-Ari Pri. Sch. Gidan -Ari; Kofar Mai'Unguwa/Kwangi/Debi; Tsaba Pri. Sch. Tsaba/Dungui; Kunkurawa, Kofar Mai-Unguwa |- |Ringim |Sintilmawa |Sintilmawa Pri. Sch. Sintilmawa I; Sintilmawa Pri. Sch. Sintilmawa II; Kofar Mai'Unguwa/Gidan Garke/Kulkima; Gabarin Pri. Sch. Gabarin; Kofar Mai'Unguwa/Burtu Kanyu/Burtu Faru; Gujaba Pri. Sch. Gujaba I; Gujaba Pri. Sch. Gujaba II; Karwai Pri. Sch. Karwai/Mago; Shafar Pri. Sch. Shafar I; Shafar Pri. Sch. Shafar II; Tsungur Pri. Sch. Tsungur Gari; Kofar Mai'Unguwa/Tsungur Fulani; Kofar Mai'Unguwa/Tul; Kofar Mai'Unguwa/Dagasa; Kofar Mai'Unguwa/Charkawa; Kofar Mai'Unguwa/Hambarawa/Yafai; Kulkima, Kofar Mai-Unguwa |- |Ringim |Tofa |Tofa Pri. Sch. Tofa/Kantamawa; Kofar Maiunguwa/Kagadama Tsuru; Kofar Maiunguwa/Zangon Buluntu; Kofar Maiunguwa/Yantasau; Hambarawa Pri. Sch. Hambarawa Jammari; Kofar Mai'Unguwa/Madoba; Kofar Mai'Unguwa/Daneji; Kofar Mai'Unguwa/Gofawa; Gerawa Pri. Sch. Gerawa; Gasakole Pri. Sch. Gasakole; Dandi Pri. Sch. Dandi I; Dandi Pri. Sch. Dandi II; Danmakeri Pri. Sch.; D/Makera/Kofar Yamma / Jankawa; Shengel Pri. Sch. Shengel; Dadin Kowa Gabas/Dadin Kowa; Gerawa, Primary School |- |Ringim |Yandutse |Yandutse Pri. Sch. Yandutse Yamma; Yandutse Pri. Sch. Yandutse Gabas; Yandutse Pri. Sch. Yandutse Tsakiya; Malamawa Pri. Sch. Malamawa Yandutse; Polling Shead/Chori/Kanawa/Fulani; Z/Kanya Pri. Sch. Zangon Kanya Kudu; Z/Kanya Pri. Sch. Zangon Kanya Arewa; Polling Shead/Margawa Kulluru; Yakasawa Pri. Sch. Yakasawar Kwari; Yakasawa Tudu Pri. Sch. Yakasawar Tudu; Gidan Maza Pri. Sch. Gidan Maza; Adambas Pri. Sch. Adambas/Dage; Polling Shead/Tsagan; Polling Shead/Galadi Yandutse; Yandutse Yamma, Primary School |- |Roni |Amaryawa |Amaryawa Pri. Sch./ Amaryawa I; Amaryawa Pri. Sch. /Amaryawa II; Amaryawa Pri. Sch. /Amaryawa III; Dabawa Cikin Gari/Dabawa; Kurmi G. Mai'Unguwa/Kurmi; Jigawa Dandali/Jigawa; Jaringa; Kari Cikin Gari/Kari; Gidan S/Fulani Yalde/Kari & Yalde; Mamudawa Cikin Gari/Mamudawa; Zagabu G. Maiunguwa/Zagabu; Mamudawa S/Gari |- |Roni |Baragumi |Baragumi Pri. Sch. /Baragumi; Gidan S/Fulani/Jama'ar Fulani I; Gidan S/Fulani/Jama'ar Fulani II; Mako Gidian/M Unguwa; Marke Cikin Gari/Marke I; Marke Cikin Gari/Marke II; Makera Dandali/Makera; Mahuta Pri. Sch./ Mahuta; Nanumawa Pri. Sch./ Nanumawa; Tsaunin Goga/Gindintahuna |- |Roni |Dansure |Bula G. Maiunguwa/Bula; Daleji Cikin Gari/Daleji; Dansure Cikin Gari/Dansure Gabas; Dantemu Dandali/Dantemu; Diddigau Cikin Gari/Diddigau I; Diddigau Cikin Gari/Diddigau II; Dansure Pri. Sch. /Sabon Gari I; Dansure Pri. Sch. / Sabon Gari II; Dansure Pri. Sch. /Sabon Gari III |- |Roni |Fara |Fara-Baragumi Dandali/Baragumi-Fara; Barinje Kaiwa Dandali/Barinjen-Kaiwa; Dantaimu Cikin Gari/Dantaimu; Barinje Pri. Sch./ Fara-Barinje; U/Ashe Pri. Sch./ Kagadama; Gindin Dorawa/Zanguna |- |Roni |Kwaita |Gidan Sarkin Fulani/Bula-Kwaita; Dantaimu Cikin Gari/Dantaimu; Jabiyawa Dandali/Jabiyawa; Kaya Pri. Sch./ Kaya Gabas; Kwaita Pri. Sch. Kwaita; Gidan Sarkin Fulani/Tsakani; Rumawa Cikin Gari/Rumawa; Kaya Pry Sch/Kaya Yamma |- |Roni |Roni |Kofar M. Dangwani/M. M Dangwani; Kofar M. Dangwani/Tashar Ido; Kudu Pri. Sch. Kofar Kudu; T. T. C Roni/T. C. C Roni; Kofar Gabas/Wajen Gabas; Dandali / Wajen Gabas |- |Roni |Sankau |Balle Dandali/Balle; Dandali Cikin Gari/Dandali; Faifaiku Cikin Gari/Faifaiku; Jataka Cikin Gari/Jataka; Kudu Pri. Sch./ Kofar-Kudu; Kwatsatsa Dandali/Kwatsatsa; Sankau G. Maiunguwa/Sankau; Gidan Maiunguwa/Ruwan Dutse; Maje/Faifaiku |- |Roni |Tunas |Dandali / Santar Tsaye; Shimfida Cikin Gari / Shimfida; Takwardawa Pri. Sch., Takwardawa; Ung. Bundu Dandali / Ung. Bundu; Ung. Mani Cikin Gari / Ung. Mani I; Ung. Mani Cikin Gari / Ung. Mani II; Gidan Mai Unguwa / Wuddi (D/Gadi); Wuddi Dandali / Wuddi M. Marina |- |Roni |Yanzaki |Dage Cikin Gari/Dage; Gidan Maiunguwa/Dogal; Gidan Dawa Cikin Gari/Gidan Dawa; Gidan Maiunguwa/Gumuma; Gidan Maiunguwa/Jangefe I; Gidan Maiunguwa/Jangefe II; Gidan Sarkin Fulani/Ung. Dinya; U/Dinya Dandali/Ung. Dinya; Gidan S/Fulani/Ung, Sara; Gidan Maiunguwa/Yanzaki; Karofin-Tsamiya/K-Tsamiya |- |Roni |Zugai |Ban Iyaka; Ban Iyaka Cikin Gari/Bani Yaka; Gidan Maiunguwa/Daurawa; Gidan Maiunguwa/Daurawa Jama'a; Gidan S/Fulani/Gangare; Kaki Maiwando Dandali/Kaki M. Wando I; Kaki Maiwando Dandali/Kaki M. Wando II; Gidan Maiunguwa/Luda & Zugai; Luda Cikin Gari/Luda; Zugai Pri. Sch. Zugai |- |Sule-Tankarkar |Albasu |Albasu Pri. Sch. Albasu I; Albasu Pri. Sch. Albasu II; Muku Pri. Sch. Muku; Takure Pri. Sch. Takure; T/Lafiya Pri. Sch. Tsamiya Lafiya; Kirgi Pri. Sch. Kirgi; Karangi Pri. Sch. Karangi; Rakumi Pri. Sch. Rakumi; Kirgi Pry Sch, Kirgi |- |Sule-Tankarkar |Amanga |Amanga Pri. Sch. Amanga; Badage Pri. Sch/Badage; Danmodi Pri. Sch. Danmodi; Darare Pri. Sch. Darare; Maitsamiya Pri. Sch. Maitsamiya; Chiromawa Pri. Sch. Chiromawa; Kukawa Pri. Sch. Kukawa; Turawa Pri. Sch. Turawa; Togai Pri. Sch./Togai; Kurgun Pri. Sch. Kurgun; T/Jalko Pri. Sch. Togai Jalko; Yanyawai Pri. Sch. Yanyawai; D/Tarika Pri. Sch. Dukawa Tarika; S/Gandu Pri. Sch. Sarkin Gandu I; S/Gandu Pri. Sch. Sarkin Gandu II; Uban Dawaki Pri. Sch. Uban Dawaki; Santarbi Pri. Sch. Santarbi; Danadama Pri. Sch. Danadama; Chiromawa Pry Sch |- |Sule-Tankarkar |Dangwanki |Dadda Pri. Sch. Dadda; Dantuwo Pri. Sch. Dantuwo; K/Maidire Pri. Sch. Kuka Maidire; M/Kadir Pri. Sch. Malam Kadir; Maimazari Pri. Sch. Maimazari; Danbanki Pri. Sch. Danbanki I; Danbanki Pri. Sch. Danbanki II; Y. Margina Pri. Sch. Yarda Margina; Dangwanki Pri. Sch. Dangwanki; Tsaida Pri. Sch. Tsaida; Tiriki Pri Sch. Tiriki; Tayir Pri. Sch. Tayir; Dankira Pri. Sch. Dankira; Danmakama P. S/ Danmakama; Maikinta Pri. Sch. Maikinta; Mekekiya Pri. Sch. Mekekiya; G/Naiya Pri. Sch. Garin Naiya; Kandawa Pri. Sch. Kandawa; Dangwanki Pry Sch |- |Sule-Tankarkar |Danladi |Danladi Pri. Sch. Danladi I; Danladi Pri. Sch. Danladi II; Achauya Pri. Sch. Achauya I; Achauya Pri. Sch. Achauya II; Gangara Pri. Sch. Gangara; B/Sara Pri. Sch. Babbansara; Malam Bako Pri. Sch. Malam Bako I; Malam Bako Pri. Sch. Malam Bako II; S/Gari Pri. Sch. Sabon Gari; Gwadayi Pri. Sch. Gwadayi; Masama Pri. Sch. Masama; Tagwayen Kuka |- |Sule-Tankarkar |Danzomo |Danzomo Pri. Sch Danzomo I; Danzomo Pri. Sch Danzomo II; D/Gawa Gari Pri. Sch. D/Gawa Gari I; D/Gawa Gari Pri. Sch. D/Gawa; G/Madawaki Pri. Sch. Garin Madawaki; G/Ilah Pri. Sch. Garin Ilah; Z/Mashi Pri. Sch. Zurun Damashi; Kakudi Pri. Sch. Kakudi; G/Gari Pri. Sch. Gangara-Gari; Garin Galadima Pri. Sch. Garin Galadima; Danzomo Pry Sch Gabas |- |Sule-Tankarkar |Jeke |Jeke Pri. Sch. Jeke-Gabas; Jeke Pri. Sch. Jeke-Yamma; K/Jeke Pri. Sch. Kankaren-Jeke; S/Jeke Pri. Sch. Shabarun-Jeke; Hardo Umaru/Gidan Hardo Umaru; Lula Pri. Sch. Lula; G/Makeri Pri. Sch. Garin Makeri; Maizuwo Pri. Sch. Maizuwo I; Maizuwo Pri. Sch. Maizuwo II; Tsauni Pri. Sch. Tsauni; G/Madawaki Pri. Sch. Gari Madawaki; Maifaru Pri. Sch. Maifaru; Baruma Pri. Sch. Baruma; Gidan Hardo Isau/ Gidan Hardo/Sau |- |Sule-Tankarkar |Shabaru |Hammado Pri. Sch. Hammado; Gadalli Pri. Sch. Gadalli; Sansan Pri. Sch. Sansan; Jikai Pri. Sch. Jikai; Umarni Pri. Sch. Umarni; T/Shawa Pri. Sch. Turku Shawa; G/Baushe Pri. Sch. Garin Baushe; Hardo Naudi/Gidan Hardo Naudi; Shabaru Pri. Sch. Shabaru I; Shabaru Pri. Sch. Shabaru II; Hardo-Shiri/Gidan Hardo Shiri; Kyara Pri. Sch. Kyara; Turkushawa Pry Sch |- |Sule-Tankarkar |Sule-Tankarkar |Asayaya Pri. Sch. Asayaya; D/Sarki Pri. Sch. Dadin Sarki; M/Babba Pri. Sch. Maimazari Babba; D/Lafiya Pri. Sch. Danlafiya; G/Ganji Pri. Sch. Garin Ganji; Gazangazan Pri. Sch. Gazan Gazan; Gwanda Gwaro Pri. Sch. Gwanda Gwaro; Almajiri Pri. Sch. Almajiri; Danyarda Pri. Sch. Danyarda; Modoji Pri. Sch. Modoji; Lageniya Pri. Sch. Adare/Lageniya; Sule Tankarkar Pri. Sch. Sule Tankarkar; Sule Arewa Pri. Sch. Sule Tankarkar; Sule Yamma Pri. Sch. Sule Tankarkar; Sule Kudu Pri. Sch. Sule Tankarkar I; Sule Kudu Pri. Sch. Sule Tankarkar II; Suntuma Village Head House-Suntuma; Tiri Village Head House-Tiri; Bango Pri. Sch. Bango; Adare Pry Sch Adare; Sule-Tankarkar Pry Sch, Sule Gabas |- |Sule-Tankarkar |Takatsaba |Banaga Pri. Sch. Banaga; Maigaggafa Pri. Sch. Maigaggafa; Takatsaba Pri. Sch. Takatsaba; Burmanawa Pri. Sch. Burmanwa; Gidan Hardo Jauro/Gidan Hardo Jauro; Sharbi Pri. Sch. Sharbi; Nazau Pri. Sch. Nazau; G/Tamba Pri. Sch. Garin Tamba |- |Sule-Tankarkar |Yandamo |Baldi Pri. Sch. Baldi; Mailefe Pri. Sch. Mailefe; Chamiri Pri. Sch. Chamiri; Garin Hardo/Hardo Umaru; Chakindi-Kalgo Pri. Sch. Chakindi/Kalgo; Yandamo Pri. Sch. Yandamo I; Yandamo Pri. Sch. Yandamo II; Hardo Bawa/Gidan Hardo; Unguwar Liman/Unguwar Liman; Kaya Gari Pri. Sch. Kaya Gari; Gizo Dauda Pri. Sch. Gizo Daudu |- |Taura |Ajaura |Ajaura Yamma Pri. Sch. I; Ajaura Yamma Pri. Sch. II; Ajaura Arewa Pri. Sch.; Wayu Karama Pri. Sch.; Wayu Babba Gabas Pri. Sch.; Wayu Baba Yamma Pry Sch; Village Ground /Gidan Tudun Fulani; Kokoci Yadda Pri. Sch.; K/Dusu & K/Mallam Ali/ Village Square; Kokoci Maikasuwa Pri. Sch.; Bardo Yamma Pri. Sch.; Bardo Gabas Pri. Sch. I; Bardo Gabas Pri. Sch. II; Bardo Arewa Pri. Sch.; Nahuce Yamma Pri. Sch. I; Nahuce Yamma Pri. Sch. II; Nahuce Gabas Pri. Sch.; Village Head Ground / Domawa; Bichi Pri. Sch. |- |Taura |Chakwaikwaiwa |Chakwaikwaiwa Pri. Sch. I; Chakwaikwaiwa Pri. Sch. II; Mahoni Pri. Sch.; Village Head Ground /Gidan Kiliya; Village Head Ground/ Baranwa; Yanyanga Pri. Sch.; Dankaraye Pri Sch.; Zarga/Kauyen Zarga Pri. Sch.; Village Head Ground /Yanbukudu |- |Taura |Chukuto |Chukuto Pri. Sch.; Village Head Ground /Asayaya; Larabar Tira Pri. Sch.; Kukui/Gogori Pri. Sch.; Village Head Ground / Danzaina; Village Head Ground / Katarika; Bidawa Pri. Sch.; Village Head G/Buturanawa/Kemo; Kwajali Yamma Pri. Sch.; Kwajali Gabas Pri. Sch.; Tofar Kwajali Pri. Sch.; Village Head Ground /Akasan; Village Head Ground /Walawa; Kayar Gazara Pri. Sch.; Village Head Ground /Rafin Kanya |- |Taura |Gujungu |Gujungu Yamma/ Pri. Sch. I; Gujungu Yamma /Pri. Sch. II; Gujungu Gabas/ Pri. Sch. I; Gujungu Gabas /Pri. Sch. II; Gujungu Gabas /Pri. Sch. III; Gujungu Arewa/ Pri. Sch. I; Maizuwo/Pri. Sch.; Village Head Ground/(Malamawar Maizuwo); Idon Zakara /Pri. Sch.; Gujungu Arewa /Pry Sch II |- |Taura |Kwalam |Kwalam /Pri. Sch. I; Kwalam/ Pri. Sch. II; Kwalam Chiranci /Pri. Sch.; Kwalam / Pri. Sch.; Kwalam Limawa / Pri. Sch.; Chuwasu/Pri. Sch.; Koran Mato /Pri. Sch.; Gilima Yamma/ Pri. Sch. I; Gilima Gabas/Pri. Sch. I; Gilima Gabas /Pri. Sch. II; Village Head Ground /Dakawar Dinya; Village Head Ground /Bula; Village Head Ground / Dogon Marke; Village Head Ground Fulatan; Kaura Gilima Pri. Sch.; Vill. Head Ground /(Maiyadiya); Kwalam /Pry Sch |- |Taura |Majiya |Majiya Yamma /Primary School I; Majiya Yamma /Primary School II; Majiya Gabas /Primary School I; Majiya Gabas /Primary School II; Majiya Tasha /Primary School; Village Head Ground/ Rigar Atu; Village Head Ground/ Galadimawa; Village Head Ground /Tsagadu; Gurjawa /Primary School I; Gurjawa /Primary School II; Gurtawa /Primary School III; Nomi/Gambawa /Primary School; Village Head Ground/ (Yanfari); Village Head Ground /(Ganyawa) |- |Taura |S/Garin Yaya |Sabon Gari Yaya /Primary School I; Sabon Gari Yaya /Primary School II; Sabon Gari Yaya Gabas /Primary School I; Sabon Gari Yaya Yamma /Primary School I; Sabon Gari Yaya Yamma /Primary School II; Sabon Gari Yaya Kudu /Primary School; Kundu/Kaugama /Primary School I; Kundu/Kaugama /Primary School II; Daurawa /Primary School; Kangal /Primary School; Lafiya /Primary School |- |Taura |Taura |Taura Special Pri. Sch. /Taura Arewa I; Taura Special Pri. Sch. /Taura Arewa II; Taura Special Pri. Sch. /Taura Arewa III; Taura Special Pri. Sch. /Taura Gabas I; Taura Special Pri. Sch. /Taura Gabas II; Taura Special Pri. Sch. / Taura Kudu; Malamawa Taura /Primary School I; Malamawa Taura /Primary School II; Village Head Ground /Kari-Tsalle; Abakura/Primary School I; Abakura /Primary School II |- |Yankwashi |Achilafiya |Dispensary/Achilafiya; Bandawa Pri. Sch./ Bandawa; Burji Primary School / Burji; Open Space/Darare; Open Space/Dumna; Durbe Pri. Sch./Durbe; Open/Kwarare; Unguwar Tudu |- |Yankwashi |Belas |Sada-Dan Baushe Pri. Sch./Sada Dan Bausshe; Open Space/Sada Dadi; Open Space/Dan Kari; Jallawa |- |Yankwashi |Dawan-Gawo |Dan Kama Primary School/ Dan Kama; Dawan Gawo Primary School/ Dawan Gawo; Murden Gangare; Open Space/Unguwar Magaji; Open Space/Murden Sama |- |Yankwashi |Gwarta |Gwarta Babba Pri. Sch./Gwarta Babba; Open Space/Gwarta Karama; Rauda Gabas/ Pri. Sch.; Open Space/Rauda Yan Gandu; Open Space/Rauda Lokon Dutse; Shadamai / Pri. Sch.; Open Space/Unguwar Arab; Open Space/Wailawo |- |Yankwashi |Gurjiya |Addani Abdu Pri. Sch./ Addani Abau; Open Space/Addanin Gabas; Jeka Fada Pri. Sch./ Jekafada; Kwarin Kalgo Pri. Sch./ Kwarin Kalgo; Open Space/Kwarin Fulani; Sabuwa Kudu Pri. Sch./Sabuwa Kudu; Open Space/ Sabuwa Arewa; Open Space/Zugum Fulani; Dole |- |Yankwashi |Karkarna |Karkarna Arewa /Primary School; Karkarna Gabas /Primary School; Karkarna Yamma /Primary School; Open Space/Rumawa; Open Space/Gindin Dutse |- |Yankwashi |Yankwashi |Jama'ar Mal. Hassan /Primary School; Yankwashi /Primary School; Open Space/Zoto; Zoto Fulani |- |Yankwashi |Zungumba |Dispensary/Unguwar Mal. Adamu; Open Space/Ya'R Chidau; Open Space/Zungumba |} == Manazarta == kgotlo2htuvwh4ck3w9chb9gtr1em01 Baba Gana Kingibe 0 27917 164723 136917 2022-08-08T11:24:53Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Baba Gana Kingibe''' (An haifi she ranar 25 ga watan Yuni, 1945). a jahar [[borno]]. ==Farkon rayuwa da Karatu== Kingibe an haife shi a jihar borno da tarayyar nijeriya. yayi makarantar firamare a Maiduguri babban birnin jihar. A shekara ta 1958, ya samu gurbin shiga makarantar sakandare ta lardin [[Borno]].<ref>https://independent.ng/tag/ambassador-babagana-kingibe/</ref> A shekara ta 1960, ya tafi kasar Ingila don samun tallafin gwamnati don kammala karatunsa na sakandire a Kwalejin Bishop's Stortford. A shekara ta 1968, ya sami digirinsa na farko a fannin hulda da kasashen duniya daga Jami'ar Sussex (tare da Thabo Mbeki) kafin ya wuce makarantar BBC television training school da ke Landan. Daga baya Kingibe ya halarci Graduate international studies Gene. ==Aiki== Ya fara aiki a Jami’ar Ahmadu Bello da ke Zariya. kuma ya zama shugaban sashen kula da harkokin yau da kullum a gidan rediyon Arewacin Najeriya (BCNN). A shekara ta 1972, ya shiga aikin ma'aikatar harkokin wajen Najeriya inda ya fara aikinsa a matsayin babban mai ba da shawara kan harkokin siyasa daga bisani ya zama shugaban hukumar kula da harkokin siyasa. A shekarar 1981, aka nada shi jakadan Najeriya a Girka da Cyrus. Daga baya Janar Ibrahim Babangida ya nada Kingibe Jakadan Najeriya a Pakistan. kuma yayi aiki daga watan Oktoba a shekara ta (2002 zuwa watan Satumba a shekara ta 2006), a matsayin special envoy of the African union a Sudan sannan kuma wakilin musamman na shugaban hukumar Tarayyar Afirka da kuma shugaban tawagar Tarayyar Afirka a Sudan.<ref>https://www.rfi.fr/ha/najeriya/20210601-buhari-ya-nada-kingibe-jakada-na-musamman-kan-tafkin-chadi</ref> Bayan yunkurin juyin mulkin da Najeriya ta yi a shekara ta ( 1976), Kingibe ya zama babban sakataren harkokin siyasa, daga shekara ta(1976 zuwa shekara ta 1979), inda ya shiga cikin shirin mika mulki na sojoji, a jihohin. ƙirƙira da ƙayyadaddun ƙasa, gyare-gyaren ƙananan hukumomi da kwamitin tsara tsarin mulki na Jamhuriyar Najeriya ta biyu. Wannan matsayi ya kasance a lokaci guda a matsayin babban sakataren siyasa a ofishin shugaban kasa tsakanin shekara ta (1976 zuwa shekara ta1981), inda yayi hidima ga Janar [[Olusegun Obasanjo]] da shugaban kasa [[Shehu Shagari]]. Daga baya Kingibe ya zama babban sakatare mai kula da ayyuka na musamman a cikin ofishin majalisar ministocin, tsakanin shekara ta( 1981 zuwa shekara ta 1984).<ref>https://thenationonlineng.net/govt-considers-pension-for-mkos-next-of-kin-kingibe/</ref> ==Siyasa== ===Siyasar jam'iyya=== Kingibe ya shiga siyasar jam’iyya ne a ci gaba da neman sauyi a jamhuriya ta uku a Najeriya. A shekara ta (1988), aka nada shi daraktan kungiyar ‘yan adawa ta Najeriya wanda ya kunshi ‘yan siyasa irin su [[Atiku Abubakar]] , [[Bola Ahmed Tinubu]] . [[Abdullahi Aliyu Sumaila]] da [[Rabiu Kwankwaso]] , wanda [[Shehu Musa Yar'Adua]] ya jagoranta a lokacin . Daga baya ya shiga jam'iyyar Social Democratic Party a shekara ta (1989), A lokacin da aka gudanar da zabubbukan mukaman zartarwa na kasa (Na jam'iyyar SDP) bangaren jam'iyyar SDP ne suka dauki nauyin Kingibe a matsayin shugaban jam'iyyar , inda ya ci gaba da rikewa. A matsayinsa na shugaban jam'iyyar, Kingibe ya taka rawa wajen shirya zaben fidda gwani na gwamnoni da na shugaban kasa a shekara ta( 1991 da 1992 bi da ) i. a shekaata( r 19), 9 [[Shehu 'Yar Adu'a]] ya tsaya takara, Shima Kingibe ya gabatar da kansa a matsayin dan takarar shugaban kasa. Ya raba gari da kungiyarsa ta PFN inda ya yi amfani da dangantakarsa da shugabannin jam’iyyar SDP na jihar wajen gina yakin neman zabensa. Ya sha kaye a zaben fidda gwani da aka gudanar a Jos amma bayan da Gwamnonin SDP suka nuna masa, sai MKO Abiola da ya lashe zaben fidda gwani ya zabe shi a matsayin mataimakin shugaban kasa , inda ya samar da tikitin tsayawa takarar Musulmi da Musulmi wanda tun da farko ake tunanin zai kawo cikas ga yarjejeniyar. A sheka [[Shehu 'Yar Adu'a|ta (]]<nowiki/>r 19[[Shehu 'Yar Adu'a|),]] 3 ya zama dan takarar mataimakin shugaban kasa na jam'iyyar Social Democratic Party.<ref>https://dailypost.ng/2021/10/18/nnamdi-kanu-sunday-igboho-nigerias-unity-negotiable-babagana-kingibe/</ref> ===Zaben shugaban kasa na 1993=== MKO Abiola ne samu rinjayen kuri'u duk da cewa an soke sakamakon zaben da Janar [[Ibrahim Babangida]] yayi. Bayan soke zaben shugaban kasa, yazama jami'in diflomasiyya wanda ya yi ministan harkokin waje A Gwamnatin [[Sani Abacha]] a matsayin Ministan Harkokin Waje daga shekara ta(1993 zuwa shekara ta1995), Ministan Harkokin Cikin Gida daga shekara ta( 1995 zuwa shekara ta 1997), da Ministan Wutar Lantarki da Karfe daga shekara ta(1997 zuwa shekara ta1998), <ref>https://www.thisdaylive.com/index.php/2021/10/29/the-reemergence-of-babagana-kingibe/</ref> A watan Satumban (2006), Kingibe ya dawo [[Najeriya]] ana kyautata zaton Kingibe ya yi tunanin tsayawa takarar shugaban kasa , kafin daga bisani ya koma gwamnatin Yar'adua. ya koma jam'iyyar PDP gabannin zaben shugaban kasa na shekara ta (2007 ), wanda [[Umaru Musa Yar Adu'a]] ya lashe. A watan Yuni shekara ta( 2007),<ref>http://saharareporters.com/2021/05/31/buhari-gives-fresh-appointment-75-year-old-babagana-kingibe</ref> Shugaba Umaru 'Yar Adua ne ya nada shi sakataren gwamnatin tarayya . kuma shine ya tsige shi a ranar (8), ga watan Satumba a shekara ta ( 2008), bayan yada jita-jita game da rashin lafiyar sa. ==Gwamnatin Buhari== Shugaba [[Muhammadu Buhari]] Ya nada Kingibe mamba a kwamitin rantsar da Buhari Tun daga wannan lokacin, ya ci gaba da yin aiki tare da [[Abba Kyari]] a matsayin mai karfi Fada aji na gwamnatin Buhari a bayan fage ana alakanta shi da hukumomin leken asiri da manufofin kasashen waje. A watan Yuni shekara ta (2018), Shugaba Muhammadu Buhari ya amince da ranar( 12), ga watan Yuni a matsayin ranar Dimokradiyya kuma ya ba Kingibe lambar yabo a wannan rana. A ranar( 31) ga watan mayu a shekara ta (2021), Buhari ya nada Kingibe a matsayin Jakade na musamman a kasar Chadi, yankin tafkin. ==Manazarta== j7n3to1znaiglr2pn8g1113f432tvr6 164725 164723 2022-08-08T11:29:32Z BnHamid 12586 /* Siyasar jam'iyya */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Baba Gana Kingibe''' (An haifi she ranar 25 ga watan Yuni, 1945). a jahar [[borno]]. ==Farkon rayuwa da Karatu== Kingibe an haife shi a jihar borno da tarayyar nijeriya. yayi makarantar firamare a Maiduguri babban birnin jihar. A shekara ta 1958, ya samu gurbin shiga makarantar sakandare ta lardin [[Borno]].<ref>https://independent.ng/tag/ambassador-babagana-kingibe/</ref> A shekara ta 1960, ya tafi kasar Ingila don samun tallafin gwamnati don kammala karatunsa na sakandire a Kwalejin Bishop's Stortford. A shekara ta 1968, ya sami digirinsa na farko a fannin hulda da kasashen duniya daga Jami'ar Sussex (tare da Thabo Mbeki) kafin ya wuce makarantar BBC television training school da ke Landan. Daga baya Kingibe ya halarci Graduate international studies Gene. ==Aiki== Ya fara aiki a Jami’ar Ahmadu Bello da ke Zariya. kuma ya zama shugaban sashen kula da harkokin yau da kullum a gidan rediyon Arewacin Najeriya (BCNN). A shekara ta 1972, ya shiga aikin ma'aikatar harkokin wajen Najeriya inda ya fara aikinsa a matsayin babban mai ba da shawara kan harkokin siyasa daga bisani ya zama shugaban hukumar kula da harkokin siyasa. A shekarar 1981, aka nada shi jakadan Najeriya a Girka da Cyrus. Daga baya Janar Ibrahim Babangida ya nada Kingibe Jakadan Najeriya a Pakistan. kuma yayi aiki daga watan Oktoba a shekara ta (2002 zuwa watan Satumba a shekara ta 2006), a matsayin special envoy of the African union a Sudan sannan kuma wakilin musamman na shugaban hukumar Tarayyar Afirka da kuma shugaban tawagar Tarayyar Afirka a Sudan.<ref>https://www.rfi.fr/ha/najeriya/20210601-buhari-ya-nada-kingibe-jakada-na-musamman-kan-tafkin-chadi</ref> Bayan yunkurin juyin mulkin da Najeriya ta yi a shekara ta ( 1976), Kingibe ya zama babban sakataren harkokin siyasa, daga shekara ta(1976 zuwa shekara ta 1979), inda ya shiga cikin shirin mika mulki na sojoji, a jihohin. ƙirƙira da ƙayyadaddun ƙasa, gyare-gyaren ƙananan hukumomi da kwamitin tsara tsarin mulki na Jamhuriyar Najeriya ta biyu. Wannan matsayi ya kasance a lokaci guda a matsayin babban sakataren siyasa a ofishin shugaban kasa tsakanin shekara ta (1976 zuwa shekara ta1981), inda yayi hidima ga Janar [[Olusegun Obasanjo]] da shugaban kasa [[Shehu Shagari]]. Daga baya Kingibe ya zama babban sakatare mai kula da ayyuka na musamman a cikin ofishin majalisar ministocin, tsakanin shekara ta( 1981 zuwa shekara ta 1984).<ref>https://thenationonlineng.net/govt-considers-pension-for-mkos-next-of-kin-kingibe/</ref> ==Siyasa== ===Siyasar jam'iyya=== Kingibe ya shiga siyasar jam’iyya ne a cigaba da neman sauyi a jamhuriya ta uku a Najeriya. A shekara ta (1988), aka naɗa shi daraktan kungiyar ‘yan adawa ta Najeriya wanda ya kunshi ‘yan siyasa irin su [[Atiku Abubakar]], [[Bola Ahmed Tinubu]], [[Abdullahi Aliyu Sumaila]] da [[Rabiu Kwankwaso]] wanda [[Shehu Musa Yar'Adua]] ya jagoranta a lokacin. Daga baya ya shiga jam'iyyar Social Democratic Party a shekara ta (1989), A lokacin da aka gudanar da zabubbukan mukaman zartarwa na kasa (Na jam'iyyar SDP) bangaren jam'iyyar SDP ne suka dauki nauyin Kingibe a matsayin shugaban jam'iyyar, inda ya ci gaba da rikewa. A matsayinsa na shugaban jam'iyyar, Kingibe ya taka rawa wajen shirya zaben fidda gwani na gwamnoni da na shugaban kasa a shekarar 1991 da 1992. A shekarata 1999 [[Shehu 'Yar Adu'a]] ya tsaya takara, Shima Kingibe ya gabatar da kansa a matsayin dan takarar shugaban kasa. Ya raba gari da kungiyarsa ta PFN inda ya yi amfani da dangantakarsa da shugabannin jam’iyyar SDP na jihar wajen gina yakin neman zabensa. Ya sha kaye a zaben fidda gwani da aka gudanar a Jos amma bayan da Gwamnonin SDP suka nuna masa, sai MKO Abiola da ya lashe zaben fidda gwani ya zabe shi a matsayin mataimakin shugaban kasa , inda ya samar da tikitin tsayawa takarar Musulmi da Musulmi wanda tun da farko ake tunanin zai kawo cikas ga yarjejeniyar. A sheka [[Shehu 'Yar Adu'a|ta (]]<nowiki/>r 19[[Shehu 'Yar Adu'a|),]] 3 ya zama dan takarar mataimakin shugaban kasa na jam'iyyar Social Democratic Party.<ref>https://dailypost.ng/2021/10/18/nnamdi-kanu-sunday-igboho-nigerias-unity-negotiable-babagana-kingibe/</ref> ===Zaben shugaban kasa na 1993=== MKO Abiola ne samu rinjayen kuri'u duk da cewa an soke sakamakon zaben da Janar [[Ibrahim Babangida]] yayi. Bayan soke zaben shugaban kasa, yazama jami'in diflomasiyya wanda ya yi ministan harkokin waje A Gwamnatin [[Sani Abacha]] a matsayin Ministan Harkokin Waje daga shekara ta(1993 zuwa shekara ta1995), Ministan Harkokin Cikin Gida daga shekara ta( 1995 zuwa shekara ta 1997), da Ministan Wutar Lantarki da Karfe daga shekara ta(1997 zuwa shekara ta1998), <ref>https://www.thisdaylive.com/index.php/2021/10/29/the-reemergence-of-babagana-kingibe/</ref> A watan Satumban (2006), Kingibe ya dawo [[Najeriya]] ana kyautata zaton Kingibe ya yi tunanin tsayawa takarar shugaban kasa , kafin daga bisani ya koma gwamnatin Yar'adua. ya koma jam'iyyar PDP gabannin zaben shugaban kasa na shekara ta (2007 ), wanda [[Umaru Musa Yar Adu'a]] ya lashe. A watan Yuni shekara ta( 2007),<ref>http://saharareporters.com/2021/05/31/buhari-gives-fresh-appointment-75-year-old-babagana-kingibe</ref> Shugaba Umaru 'Yar Adua ne ya nada shi sakataren gwamnatin tarayya . kuma shine ya tsige shi a ranar (8), ga watan Satumba a shekara ta ( 2008), bayan yada jita-jita game da rashin lafiyar sa. ==Gwamnatin Buhari== Shugaba [[Muhammadu Buhari]] Ya nada Kingibe mamba a kwamitin rantsar da Buhari Tun daga wannan lokacin, ya ci gaba da yin aiki tare da [[Abba Kyari]] a matsayin mai karfi Fada aji na gwamnatin Buhari a bayan fage ana alakanta shi da hukumomin leken asiri da manufofin kasashen waje. A watan Yuni shekara ta (2018), Shugaba Muhammadu Buhari ya amince da ranar( 12), ga watan Yuni a matsayin ranar Dimokradiyya kuma ya ba Kingibe lambar yabo a wannan rana. A ranar( 31) ga watan mayu a shekara ta (2021), Buhari ya nada Kingibe a matsayin Jakade na musamman a kasar Chadi, yankin tafkin. ==Manazarta== bqvnd52sodro6ksclq5gyqzoqzv5cu7 164727 164725 2022-08-08T11:32:31Z BnHamid 12586 /* Zaben shugaban kasa na 1993 */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Baba Gana Kingibe''' (An haifi she ranar 25 ga watan Yuni, 1945). a jahar [[borno]]. ==Farkon rayuwa da Karatu== Kingibe an haife shi a jihar borno da tarayyar nijeriya. yayi makarantar firamare a Maiduguri babban birnin jihar. A shekara ta 1958, ya samu gurbin shiga makarantar sakandare ta lardin [[Borno]].<ref>https://independent.ng/tag/ambassador-babagana-kingibe/</ref> A shekara ta 1960, ya tafi kasar Ingila don samun tallafin gwamnati don kammala karatunsa na sakandire a Kwalejin Bishop's Stortford. A shekara ta 1968, ya sami digirinsa na farko a fannin hulda da kasashen duniya daga Jami'ar Sussex (tare da Thabo Mbeki) kafin ya wuce makarantar BBC television training school da ke Landan. Daga baya Kingibe ya halarci Graduate international studies Gene. ==Aiki== Ya fara aiki a Jami’ar Ahmadu Bello da ke Zariya. kuma ya zama shugaban sashen kula da harkokin yau da kullum a gidan rediyon Arewacin Najeriya (BCNN). A shekara ta 1972, ya shiga aikin ma'aikatar harkokin wajen Najeriya inda ya fara aikinsa a matsayin babban mai ba da shawara kan harkokin siyasa daga bisani ya zama shugaban hukumar kula da harkokin siyasa. A shekarar 1981, aka nada shi jakadan Najeriya a Girka da Cyrus. Daga baya Janar Ibrahim Babangida ya nada Kingibe Jakadan Najeriya a Pakistan. kuma yayi aiki daga watan Oktoba a shekara ta (2002 zuwa watan Satumba a shekara ta 2006), a matsayin special envoy of the African union a Sudan sannan kuma wakilin musamman na shugaban hukumar Tarayyar Afirka da kuma shugaban tawagar Tarayyar Afirka a Sudan.<ref>https://www.rfi.fr/ha/najeriya/20210601-buhari-ya-nada-kingibe-jakada-na-musamman-kan-tafkin-chadi</ref> Bayan yunkurin juyin mulkin da Najeriya ta yi a shekara ta ( 1976), Kingibe ya zama babban sakataren harkokin siyasa, daga shekara ta(1976 zuwa shekara ta 1979), inda ya shiga cikin shirin mika mulki na sojoji, a jihohin. ƙirƙira da ƙayyadaddun ƙasa, gyare-gyaren ƙananan hukumomi da kwamitin tsara tsarin mulki na Jamhuriyar Najeriya ta biyu. Wannan matsayi ya kasance a lokaci guda a matsayin babban sakataren siyasa a ofishin shugaban kasa tsakanin shekara ta (1976 zuwa shekara ta1981), inda yayi hidima ga Janar [[Olusegun Obasanjo]] da shugaban kasa [[Shehu Shagari]]. Daga baya Kingibe ya zama babban sakatare mai kula da ayyuka na musamman a cikin ofishin majalisar ministocin, tsakanin shekara ta( 1981 zuwa shekara ta 1984).<ref>https://thenationonlineng.net/govt-considers-pension-for-mkos-next-of-kin-kingibe/</ref> ==Siyasa== ===Siyasar jam'iyya=== Kingibe ya shiga siyasar jam’iyya ne a cigaba da neman sauyi a jamhuriya ta uku a Najeriya. A shekara ta (1988), aka naɗa shi daraktan kungiyar ‘yan adawa ta Najeriya wanda ya kunshi ‘yan siyasa irin su [[Atiku Abubakar]], [[Bola Ahmed Tinubu]], [[Abdullahi Aliyu Sumaila]] da [[Rabiu Kwankwaso]] wanda [[Shehu Musa Yar'Adua]] ya jagoranta a lokacin. Daga baya ya shiga jam'iyyar Social Democratic Party a shekara ta (1989), A lokacin da aka gudanar da zabubbukan mukaman zartarwa na kasa (Na jam'iyyar SDP) bangaren jam'iyyar SDP ne suka dauki nauyin Kingibe a matsayin shugaban jam'iyyar, inda ya ci gaba da rikewa. A matsayinsa na shugaban jam'iyyar, Kingibe ya taka rawa wajen shirya zaben fidda gwani na gwamnoni da na shugaban kasa a shekarar 1991 da 1992. A shekarata 1999 [[Shehu 'Yar Adu'a]] ya tsaya takara, Shima Kingibe ya gabatar da kansa a matsayin dan takarar shugaban kasa. Ya raba gari da kungiyarsa ta PFN inda ya yi amfani da dangantakarsa da shugabannin jam’iyyar SDP na jihar wajen gina yakin neman zabensa. Ya sha kaye a zaben fidda gwani da aka gudanar a Jos amma bayan da Gwamnonin SDP suka nuna masa, sai MKO Abiola da ya lashe zaben fidda gwani ya zabe shi a matsayin mataimakin shugaban kasa , inda ya samar da tikitin tsayawa takarar Musulmi da Musulmi wanda tun da farko ake tunanin zai kawo cikas ga yarjejeniyar. A sheka [[Shehu 'Yar Adu'a|ta (]]<nowiki/>r 19[[Shehu 'Yar Adu'a|),]] 3 ya zama dan takarar mataimakin shugaban kasa na jam'iyyar Social Democratic Party.<ref>https://dailypost.ng/2021/10/18/nnamdi-kanu-sunday-igboho-nigerias-unity-negotiable-babagana-kingibe/</ref> ===Zaben shugaban kasa na 1993=== MKO Abiola ne samu rinjayen kuri'u duk da cewa an soke sakamakon zaben da Janar [[Ibrahim Babangida]] yayi. Bayan soke zaben shugaban kasa, yazama jami'in diflomasiyya wanda ya yi ministan harkokin waje A Gwamnatin [[Sani Abacha]] a matsayin Ministan Harkokin Waje daga shekara ta(1993 zuwa shekara ta1995), Ministan Harkokin Cikin Gida daga shekara ta( 1995 zuwa shekara ta 1997), da Ministan Wutar Lantarki da Karfe daga shekara ta(1997 zuwa shekara ta1998), <ref>https://www.thisdaylive.com/index.php/2021/10/29/the-reemergence-of-babagana-kingibe/</ref> A watan Satumban (2006), Kingibe ya dawo [[Najeriya]] ana kyautata zaton Kingibe ya yi tunanin tsayawa takarar shugaban kasa , kafin daga bisani ya koma gwamnatin Yar'adua. ya koma jam'iyyar PDP gabannin zaben shugaban kasa na shekara ta (2007 ), wanda [[Umaru Musa Yar'Adua]] ya lashe. A watan Yuni shekara ta( 2007),<ref>http://saharareporters.com/2021/05/31/buhari-gives-fresh-appointment-75-year-old-babagana-kingibe</ref> Shugaba Umaru 'Yar Adua ne ya nada shi sakataren gwamnatin tarayya . kuma shine ya tsige shi a ranar (8), ga watan Satumba a shekara ta ( 2008), bayan yada jita-jita game da rashin lafiyar sa. ==Gwamnatin Buhari== Shugaba [[Muhammadu Buhari]] Ya nada Kingibe mamba a kwamitin rantsar da Buhari Tun daga wannan lokacin, ya ci gaba da yin aiki tare da [[Abba Kyari]] a matsayin mai karfi Fada aji na gwamnatin Buhari a bayan fage ana alakanta shi da hukumomin leken asiri da manufofin kasashen waje. A watan Yuni shekara ta (2018), Shugaba Muhammadu Buhari ya amince da ranar( 12), ga watan Yuni a matsayin ranar Dimokradiyya kuma ya ba Kingibe lambar yabo a wannan rana. A ranar( 31) ga watan mayu a shekara ta (2021), Buhari ya nada Kingibe a matsayin Jakade na musamman a kasar Chadi, yankin tafkin. ==Manazarta== ppo6ngm9xf73s2vr5wm6dwlx575y7c0 164728 164727 2022-08-08T11:33:12Z BnHamid 12586 /* Siyasar jam'iyya */ wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Baba Gana Kingibe''' (An haifi she ranar 25 ga watan Yuni, 1945). a jahar [[borno]]. ==Farkon rayuwa da Karatu== Kingibe an haife shi a jihar borno da tarayyar nijeriya. yayi makarantar firamare a Maiduguri babban birnin jihar. A shekara ta 1958, ya samu gurbin shiga makarantar sakandare ta lardin [[Borno]].<ref>https://independent.ng/tag/ambassador-babagana-kingibe/</ref> A shekara ta 1960, ya tafi kasar Ingila don samun tallafin gwamnati don kammala karatunsa na sakandire a Kwalejin Bishop's Stortford. A shekara ta 1968, ya sami digirinsa na farko a fannin hulda da kasashen duniya daga Jami'ar Sussex (tare da Thabo Mbeki) kafin ya wuce makarantar BBC television training school da ke Landan. Daga baya Kingibe ya halarci Graduate international studies Gene. ==Aiki== Ya fara aiki a Jami’ar Ahmadu Bello da ke Zariya. kuma ya zama shugaban sashen kula da harkokin yau da kullum a gidan rediyon Arewacin Najeriya (BCNN). A shekara ta 1972, ya shiga aikin ma'aikatar harkokin wajen Najeriya inda ya fara aikinsa a matsayin babban mai ba da shawara kan harkokin siyasa daga bisani ya zama shugaban hukumar kula da harkokin siyasa. A shekarar 1981, aka nada shi jakadan Najeriya a Girka da Cyrus. Daga baya Janar Ibrahim Babangida ya nada Kingibe Jakadan Najeriya a Pakistan. kuma yayi aiki daga watan Oktoba a shekara ta (2002 zuwa watan Satumba a shekara ta 2006), a matsayin special envoy of the African union a Sudan sannan kuma wakilin musamman na shugaban hukumar Tarayyar Afirka da kuma shugaban tawagar Tarayyar Afirka a Sudan.<ref>https://www.rfi.fr/ha/najeriya/20210601-buhari-ya-nada-kingibe-jakada-na-musamman-kan-tafkin-chadi</ref> Bayan yunkurin juyin mulkin da Najeriya ta yi a shekara ta ( 1976), Kingibe ya zama babban sakataren harkokin siyasa, daga shekara ta(1976 zuwa shekara ta 1979), inda ya shiga cikin shirin mika mulki na sojoji, a jihohin. ƙirƙira da ƙayyadaddun ƙasa, gyare-gyaren ƙananan hukumomi da kwamitin tsara tsarin mulki na Jamhuriyar Najeriya ta biyu. Wannan matsayi ya kasance a lokaci guda a matsayin babban sakataren siyasa a ofishin shugaban kasa tsakanin shekara ta (1976 zuwa shekara ta1981), inda yayi hidima ga Janar [[Olusegun Obasanjo]] da shugaban kasa [[Shehu Shagari]]. Daga baya Kingibe ya zama babban sakatare mai kula da ayyuka na musamman a cikin ofishin majalisar ministocin, tsakanin shekara ta( 1981 zuwa shekara ta 1984).<ref>https://thenationonlineng.net/govt-considers-pension-for-mkos-next-of-kin-kingibe/</ref> ==Siyasa== ===Siyasar jam'iyya=== Kingibe ya shiga siyasar jam’iyya ne a cigaba da neman sauyi a jamhuriya ta uku a Najeriya. A shekara ta (1988), aka naɗa shi daraktan kungiyar ‘yan adawa ta Najeriya wanda ya kunshi ‘yan siyasa irin su [[Atiku Abubakar]], [[Bola Ahmed Tinubu]], [[Abdullahi Aliyu Sumaila]] da [[Rabiu Kwankwaso]] wanda [[Shehu Musa Yar'Adua]] ya jagoranta a lokacin. Daga baya ya shiga jam'iyyar Social Democratic Party a shekara ta (1989), A lokacin da aka gudanar da zabubbukan mukaman zartarwa na kasa (Na jam'iyyar SDP) bangaren jam'iyyar SDP ne suka dauki nauyin Kingibe a matsayin shugaban jam'iyyar, inda ya ci gaba da rikewa. A matsayinsa na shugaban jam'iyyar, Kingibe ya taka rawa wajen shirya zaben fidda gwani na gwamnoni da na shugaban kasa a shekarar 1991 da 1992. A shekarata 1999 [[Shehu 'Yar Adu'a]] ya tsaya takara, Shima Kingibe ya gabatar da kansa a matsayin dan takarar shugaban kasa. Ya raba gari da kungiyarsa ta PFN inda ya yi amfani da dangantakarsa da shugabannin jam’iyyar SDP na jihar wajen gina yakin neman zabensa. Ya sha kaye a zaben fidda gwani da aka gudanar a Jos amma bayan da Gwamnonin SDP suka nuna masa, sai MKO Abiola da ya lashe zaben fidda gwani ya zabe shi a matsayin mataimakin shugaban kasa , inda ya samar da tikitin tsayawa takarar Musulmi da Musulmi wanda tun da farko ake tunanin zai kawo cikas ga yarjejeniyar. A sheka [[Shehu 'Yar Adu'a|ta (]]<nowiki/>r 1993[[Shehu 'Yar Adu'a|),]] ya zama dan takarar mataimakin shugaban kasa na jam'iyyar Social Democratic Party.<ref>https://dailypost.ng/2021/10/18/nnamdi-kanu-sunday-igboho-nigerias-unity-negotiable-babagana-kingibe/</ref> ===Zaben shugaban kasa na 1993=== MKO Abiola ne samu rinjayen kuri'u duk da cewa an soke sakamakon zaben da Janar [[Ibrahim Babangida]] yayi. Bayan soke zaben shugaban kasa, yazama jami'in diflomasiyya wanda ya yi ministan harkokin waje A Gwamnatin [[Sani Abacha]] a matsayin Ministan Harkokin Waje daga shekara ta(1993 zuwa shekara ta1995), Ministan Harkokin Cikin Gida daga shekara ta( 1995 zuwa shekara ta 1997), da Ministan Wutar Lantarki da Karfe daga shekara ta(1997 zuwa shekara ta1998), <ref>https://www.thisdaylive.com/index.php/2021/10/29/the-reemergence-of-babagana-kingibe/</ref> A watan Satumban (2006), Kingibe ya dawo [[Najeriya]] ana kyautata zaton Kingibe ya yi tunanin tsayawa takarar shugaban kasa , kafin daga bisani ya koma gwamnatin Yar'adua. ya koma jam'iyyar PDP gabannin zaben shugaban kasa na shekara ta (2007 ), wanda [[Umaru Musa Yar'Adua]] ya lashe. A watan Yuni shekara ta( 2007),<ref>http://saharareporters.com/2021/05/31/buhari-gives-fresh-appointment-75-year-old-babagana-kingibe</ref> Shugaba Umaru 'Yar Adua ne ya nada shi sakataren gwamnatin tarayya . kuma shine ya tsige shi a ranar (8), ga watan Satumba a shekara ta ( 2008), bayan yada jita-jita game da rashin lafiyar sa. ==Gwamnatin Buhari== Shugaba [[Muhammadu Buhari]] Ya nada Kingibe mamba a kwamitin rantsar da Buhari Tun daga wannan lokacin, ya ci gaba da yin aiki tare da [[Abba Kyari]] a matsayin mai karfi Fada aji na gwamnatin Buhari a bayan fage ana alakanta shi da hukumomin leken asiri da manufofin kasashen waje. A watan Yuni shekara ta (2018), Shugaba Muhammadu Buhari ya amince da ranar( 12), ga watan Yuni a matsayin ranar Dimokradiyya kuma ya ba Kingibe lambar yabo a wannan rana. A ranar( 31) ga watan mayu a shekara ta (2021), Buhari ya nada Kingibe a matsayin Jakade na musamman a kasar Chadi, yankin tafkin. ==Manazarta== rqlwwgydh95bucqslp1p95hs96ooq43 Ibrahim ibn Saleh al-Hussaini 0 28384 164465 134874 2022-08-07T12:32:35Z IbrahimYakubuomar 14903 Inganta shafi wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ibrahim ibn Saleh al-Hussaini''' '''Ibrahim Ibn Saleh al-Hussaini''' '''CON''' anfi sanin sa da '''Shaykh Sharif Saleh''' an haife shi a ranar 12 ga watan Mayun alif na 1938, ya kasance [[Ɗan Najeriya|ɗan Najeriya]] ne, malamin addini, mai wa'azi da da'awa kuma [[mufassari|mai fassara Alkur'ani]]. Shi ne babban limamin Gwamnatin Tarayyar [[Najeriya]].<ref>{{cite web|url= http://wam.ae/en/details/1395295665815|title= ''Highest ranking Islamic figure, Grand Imam of al-Azhar, visits Nigeria''|accessdate=2019-09-16}}</ref> Shi ne ya kafa makarantar Kwalejin Annahda ta Kimiyya da Ilimin Addini Islama (wato ''Annahda college of science and Islamic studies'') a shekara ta 1957 kuma a yanzu shi ne shugaban bada fatawa na Majalisar Ƙoli ta Harkokin Addinin Musulunci a [[Najeriya]] (wato ''Supreme Council for Fatwa and Islamic Affairs in Nigeria (NSCIA)).<ref>{{cite web|url=https://www.themuslim500.com/profiles/he-sheikh-ibrahim-salih/|title= ''The muslim 500''|accessdate=2014-09-16}}</ref><ref>{{Cite web|url=https://www.moroccoworldnews.com/2017/12/235929/king-mohammed-vi-islam-modern-model-african-ulema/|title=King Mohammed VI Defense of Islam Sets 'Modern' Model: African Ulema|last=News|first=Morocco World|date=2017-12-09|website=Morocco World News|language=ha|access-date=2019-09-18}}</ref> ==Farkon rayuwa== An haifi Shehu Ibrahim ibn Sale al-Hussaini a ranar 12 ga watan Mayu na shekarar 1938 a garin fadhaa kusa da dikwa a jihar Borno a arewa maso gabashin Najeriya, mahaifinsa Shehu Saleh sannannen malamin addinin Muslunci ne.<Ref>https://www.themuslim500.com/profiles/he-sheikh-ibrahim-salih/</ref> <Ref>https://twitter.com/nileuni/status/609693439517659136</ref> ==Ilimi== al-Hussaini tun yana yaro karami ya fara karatu a gaban mahaifinsa, daya daga cikin sanannun makarantar addinin Musulunci a cikin Borno a wannan lokacin, daga nan ya tafi kasar Saudiyya, Egypt da Pakistan don ci gaba da karatunsa cike da sha'awar hadisai da Kur'ani. Wasu daga cikin malamansa su ne kamar Sheikh al-qadi abani borno, Abubakar al-waziri Borno, Sheikh Adam al-maharusa Borno, Ahmad Abdulfatahi, Sheikh tijjani usman(zangon bare-bari) Sheikh Abubakar Atik, Muhammad al-arabi bin kubbani, Muhammad Al-Hafiz, Mahmoud Khalil al-hussary, Shehu Ibrahim inyass yana daga cikinsu. Al-hussaini ya karanci harshen turanci a ƙasar London.<Ref>https://www.premiumtimesng.com/news/top-news/190963-%E2%80%8Bbuhari-sultan-saleh-listed-among-worlds-top-50-muslim-leaders.html) . 3 October 2015.</ref><Ref>https://aminiya.dailytrust.com.ng/jibi-za-a-kaddamar-da-gidauniyar-cibiyar-sheikh-sharif-saleh/) . Aminiya(in Hausa). Retrieved 2019-09-30.</ref> ==Aiki== Al-hussaini shi ne shugaban majalisar malamai a zauren bada fatawa ta Najeriya, sannan mamba ne a zauren Majalisar dattawa na Musulmai, al-hussaini ya gama karatunsa a daya daga makarantun addini da ke ƙasar Najeriya. Sannan dalibi ne ga manya-manyan malamai da ke wasu ƙasashen duniya, al-hussaini yana gabatar da karatun tafsirin Kur'ani da hadisai da kimiyya a Muslunci.<Ref>https://allafrica.com/stories/201301141069.html. "Annahada first aid group of Nigeria</ref> <Ref>http://www.fatwaacademy.org/viewmember.aspx?ID=46) . Retrieved 2019-09-16</ref> ==Matsayi== Ya rike matsayi da yawa amma ga wasu daga cikinsu; 1.Chairman of Financial Regulation Advisory Council of Experts (FRACE) Central Bank ofNigeria 2.Founder and mentor of the Islamic Renaissance Organization 3.Founding Member Association of Muslim Scholars in Africa (Morocco)[6] 4.Adviser to the Federal Government on Islamic Affairs 1992 5.Assistant Secretary-General for African Affairs in the World Islamic People's Leadership 1989 6.Chairman of Assembly of Muslims in Nigeria (AMIN) 7.Member of the Muslim Council of Elders.[8] 8.Founder of Sheikh Shariff Ibrahim Saleh Islamic Center (SHISIC) ==Wallafa== Ya wallafa takardu fiye da dari shida(600) sannan ya wallafa rubutu a wajen tarurruka na addinin musulunci sama da dari biyu(200) dukkansu gaba daya da harshen larabci wanda yake dauke da ilimin kimiyya a musulunci, tarihin manzanni, da hikima.<Ref>https://www.moroccoworldnews.com/2017/12/235929/king-mohammed-vi-islam-modern-model-african-ulema/).MoroccoWorldNews(inHausa).Retrieved2019-09-18.</ref><Ref>https://www.bbc.com/hausa/labarai-54645289).23October2020.</ref> ==Lambar girma== Ya samu lambar girmamawa da takardar karramawa a wurare da yawa, wasu daga cikinsu; 1.Commander of the Order of the Niger (CON), presented to him by the President andCommander-in-Chief of the Armed Forces of the Federal Republic of Nigeria, Abuja, 2008. 2.Doctorate Degree of Science (HNORIS COUSA) Conferred On him, at the 3RD Convocation Ceremony of the Nigerian Turkish Nile University, Abuja, On Saturday, 13TH June 2015. 3.Order of the Republic in Science and Arts Arab Republic of Egypt 1993. 4.Certificate of Merit from the National Union of Students of the State of Borno 1985. 5.Certificate of Merit from the Students Union of the Faculty of Sharia and Law 1995. 6.Certificate of Appreciation from the students of the Faculty of Law, University of Midogray 1995. 7.Certificate of Appreciation from the Ambulance Department of Jama'atu Nasr Al-Islam Group 1996 ==Manazarta== {{reflist}} {{DEFAULTSORT:al-Hussaini, Ibrahim Saleh ibn}} [[Category:Mutane daga Jihar Borno]] [[Category:Mutanen Najeriya]] [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Mutanen ƙarni na 21]] 3ut5be69iv8ih4lmdbg9nkhoiay0naa Avi Mizrahi 0 28648 164640 129891 2022-08-08T08:31:58Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Aluf Avi (Ibrahim) Mizrahi''' ( {{Lang-he|אבי מזרחי}} ; an haife shi a shekaran 1957) Janar ne a Rundunar Tsaro ta Isra'ila, Shugaban Rundunar Tsakiyar Isra'ila tsakanin Oktoba 2009 da Maris 2012. == Aikin soja == IDF ce ta tsara Mizrahi a cikin 1975, kuma ya shiga Sayeret Golani (Recon. Kamfanin), sashin SF na 1st Infantry Brigade . Daga baya ya shiga Rundunar Sojojin Isra'ila, inda ya yi aiki har zuwa kwamandan brigade. Bayan haka ya yi aiki a matsayin wakilin hedkwatar rundunar IDF GOC a rundunar horar da sojoji da koyarwa ta Amurka (TRADOC) da kwamandan sassa da dama. A shekara ta 2005, an nada Mizrahi a matsayin shugaban Sahu, Likita, da Cibiyar Kula da Cututtuka, kuma daga 2007 zuwa 2009 ya yi aiki a matsayin Babban Hafsan Sojoji. Kafin nadin nasa na baya-bayan nan, Mizrahi ya yi aiki a matsayin shugaban hedkwatar sojojin IDF GOC. Tun daga Oktoba 2009 har zuwa Maris 2012 Mizrahi ya yi aiki a matsayin Shugaban Rundunar Tsaro ta IDF . == Lamarin diflomasiyyar Turkiyya da Isra'ila == A cikin watan Fabrairun 2009, yayin jawabin da aka yi a sansanin soja na Gelilot, Mizrahi ya haifar da wani lamari na diflomasiyya, yana mai sharhi kan kalamai masu zafi da firaministan [[Recep Tayyip Erdoğan|Turkiyya Recep Tayyip Erdogan ya]] furta kan yakin Gaza . Mizrahi ya lura da cewa Turkey bata da wani hakki a zarga Isra'ila ta mataki kamar yadda Turkey kanta sa sojoji a [[Arewacin Cyprus]], zalunta ta Kurdish 'yan tsirarun, kuma a karkashe su karkashẽwa Armenia a lokacin yakin duniya na farko da Isra'ila jakadan da aka tura su zuwa ga Turkiyya ta ma'aikatar harkokin wajen ya bayyana wadannan kalamai ne, yayin da IDF, kakakin ta Unit ya fitar da wata sanarwa yana mai cewa kalaman Mizrahi ba sa wakiltar wani matsayi a hukumance. <ref>Yossi Melman and Barak Ravid, "[http://www.haaretz.com/news/idf-officer-s-criticism-of-turkey-does-not-represent-official-view-1.270116 IDF: Officer's criticism of Turkey does not represent official view]", Ha-Aretz (14.2.09)</ref> == Bayanan kula ==   * [https://web.archive.org/web/20090218151705/http://dover.idf.il/IDF/English/about/staff/Avi_Mizrahi.htm Bio daga IDF] [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Janarori]] 3lj38lx6v2wu7mge440uq99tort1bn1 164641 164640 2022-08-08T08:33:22Z BnHamid 12586 /* Bayanan kula */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Aluf Avi (Ibrahim) Mizrahi''' ( {{Lang-he|אבי מזרחי}} ; an haife shi a shekaran 1957) Janar ne a Rundunar Tsaro ta Isra'ila, Shugaban Rundunar Tsakiyar Isra'ila tsakanin Oktoba 2009 da Maris 2012. == Aikin soja == IDF ce ta tsara Mizrahi a cikin 1975, kuma ya shiga Sayeret Golani (Recon. Kamfanin), sashin SF na 1st Infantry Brigade . Daga baya ya shiga Rundunar Sojojin Isra'ila, inda ya yi aiki har zuwa kwamandan brigade. Bayan haka ya yi aiki a matsayin wakilin hedkwatar rundunar IDF GOC a rundunar horar da sojoji da koyarwa ta Amurka (TRADOC) da kwamandan sassa da dama. A shekara ta 2005, an nada Mizrahi a matsayin shugaban Sahu, Likita, da Cibiyar Kula da Cututtuka, kuma daga 2007 zuwa 2009 ya yi aiki a matsayin Babban Hafsan Sojoji. Kafin nadin nasa na baya-bayan nan, Mizrahi ya yi aiki a matsayin shugaban hedkwatar sojojin IDF GOC. Tun daga Oktoba 2009 har zuwa Maris 2012 Mizrahi ya yi aiki a matsayin Shugaban Rundunar Tsaro ta IDF . == Lamarin diflomasiyyar Turkiyya da Isra'ila == A cikin watan Fabrairun 2009, yayin jawabin da aka yi a sansanin soja na Gelilot, Mizrahi ya haifar da wani lamari na diflomasiyya, yana mai sharhi kan kalamai masu zafi da firaministan [[Recep Tayyip Erdoğan|Turkiyya Recep Tayyip Erdogan ya]] furta kan yakin Gaza . Mizrahi ya lura da cewa Turkey bata da wani hakki a zarga Isra'ila ta mataki kamar yadda Turkey kanta sa sojoji a [[Arewacin Cyprus]], zalunta ta Kurdish 'yan tsirarun, kuma a karkashe su karkashẽwa Armenia a lokacin yakin duniya na farko da Isra'ila jakadan da aka tura su zuwa ga Turkiyya ta ma'aikatar harkokin wajen ya bayyana wadannan kalamai ne, yayin da IDF, kakakin ta Unit ya fitar da wata sanarwa yana mai cewa kalaman Mizrahi ba sa wakiltar wani matsayi a hukumance. <ref>Yossi Melman and Barak Ravid, "[http://www.haaretz.com/news/idf-officer-s-criticism-of-turkey-does-not-represent-official-view-1.270116 IDF: Officer's criticism of Turkey does not represent official view]", Ha-Aretz (14.2.09)</ref> ==Hanyoyin waje== * [https://web.archive.org/web/20090218151705/http://dover.idf.il/IDF/English/about/staff/Avi_Mizrahi.htm Bio daga IDF] ==Manazarta== [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Janarori]] bhyefldwq1esxu63ykncuvz3orl71rf Avi Kushnir 0 28746 164527 130383 2022-08-07T16:28:25Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Category:Articles with hCards]] '''Abraham Yeshayahu (Avi) Kushnir''' ( {{Lang-he|אבי קושניר}} , an haife shi 26 Agusta 1960) ɗan wasan barkwanci ne na Isra'ila, ɗan wasan kwaikwayo kuma mai masaukin baki. == Rayuwar farko == A lokacin makarantar sakandare Kushnir ya yi karatu a kauyen matasa HaKfar HaYarok . <ref name="autogenerated2">[http://www.israelhayom.co.il/site/newsletter_article.php?id=11219 ישראל היום | זהו זה ולא אחרת]</ref> Bayan haka, a lokacin aikin soja na tilas, Kushnir ya yi aiki a rukunin sojoji. Bayan da ya yi aikin soja Kushnir ya yi aiki a matsayin ɗan wasa kuma daga baya ya fara jagorantar wasannin kwaikwayo. == Sana'a == Ayyukansa da ƙwararrun ɗan wasan kwaikwayo ya fara ne a farkon 1980s lokacin da ya fara yin wasan kwaikwayo a tsaye. A cikin 1985 Kushnir ya karbi bakuncin Festigal, nunin waka na Isra'ila na shekara-shekara tare da Gadi Yagil . A cikin shekarar 1987, yayin da yake ɗan shekara 27, Kushnir ya wakilci Isra'ila a wata gasar waƙar Eurovision ta 1987 tare da Nathan Dattner, a matsayin wani ɓangare na duo mai ban dariya HaBatlanim (lit. The Bums), tare da waƙar ban dariya ''Shir Habatlanim'' wadda ta ƙare a matsayi na 8. <ref name="autogenerated2">[http://www.israelhayom.co.il/site/newsletter_article.php?id=11219 ישראל היום | זהו זה ולא אחרת]</ref> == Filmography == === Fim da Talabijin === {| class="wikitable sortable" !Shekara ! Nuna/Fim ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | 1983 | " Parpar Nehmad " <ref name="autogenerated2">[http://www.israelhayom.co.il/site/newsletter_article.php?id=11219 ישראל היום | זהו זה ולא אחרת]</ref> | Matsayin baƙo | Nunin yara |- | 1983 | " HaChatul Shmil " <ref>[http://www.ishim.co.il/p.php?s=%D7%90%D7%91%D7%99+%D7%A7%D7%95%D7%A9%D7%A0%D7%99%D7%A8 אבי קושניר]</ref> | Matsayin baƙo | Nunin yara |- | 1985 | Banza <ref name="autogenerated1">[http://www.edb.co.il/name/אבי_קושניר/ אבי קושניר - אידיבי]</ref> | Rami | fim din Nadav Levitan |- | 1986 | " Alex Holeh Ahavah " | Motke | Fim ɗin al'ada na Boaz Davidson |- | 1986 | "Yaƙin Kwamitin" ("הקרב על הוועד") | | HaGashash HaHiver 's jerin trilogy |- | 1986 | "Plumber" ("האינסטלטור") | | Fim din Mickey Bahagan |- | 1986 | "Babban Damuwa" ("השיגעון הגדול") | | Film din Naftali Alter |- | 1989 | "Avoda BaEinayim" ("עבודה בעיניים"). | | Fim ɗin ɓoyayyiyar kyamarar Yigal Shilon shima tare da Nathan Dattner |- | 1988-1998 | " Zu Za! " | iri-iri na haruffa | Isra'ila skit show |- | 1990 | "Tzipi Bli Hafsaka" (ציפי בלי הפסקה) | Avi | jerin talabijin na yara |- | 1999 | "Kushnir's show" | kansa | Shirye-shiryen TV wanda Adi Binyaminov ya jagoranta. <ref name="autogenerated2" /> |- | 2001-2011 | " Ha-Chaim Ze Lo Hacol " | Gadi Neumann | Isra'ila sitcom |- | 2002-2003 | "Madrich Kushnir" ( lit. "Jagorar Kushnir"). | mai masaukin baki | shirin tafiya a Channel 2 |- | 2004 | " Metallic Blues ". <ref name="autogenerated1" /> | | Shi ma Moshe Ivgy |- | 2004 | "Ratzim LaDira" (רצים לדירה) | mai masaukin baki | Nunin gaskiya na Isra'ila |- | 2004 | "Bemdinat HaYehudim" | | shirin shirin talabijin kan tarihin barkwancin Yahudawa |- | 2005-2011 | Buga na Isra'ila na "Rawa tare da Taurari" | mai masaukin baki | |- | 2006 | " Love &amp;amp; Dance " (סיפור חצי רוסי). <ref name="autogenerated1" /> | Rami | Fim ɗin Eitan Anar |- | 2007 | "Isra'ilawa" (הישראלים) | | Isra'ila skit show |- | 2006 | "maikowa" | mai masaukin baki | gaskiya TV show |- | 2013-2014 | " Raid da Cage " | mai masaukin baki | wasan kwaikwayo |- | 2015 | " Zerelson ya tafi Pension " | Adult Zirelson | An yi fim a 2011 |} === Gidan wasan kwaikwayo === {| class="wikitable sortable" !Shekara ! Wasa ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | | ''Duk 'Ya'yana Sai Na'omi'' | | Beit Lessin Theatre |- | | ''Black Comedy'' | | Beit Lessin Theatre |- | | ''Wani Bako Ya Isa'' | | Beit Lessin Theatre |- | | ''Twins na Venice'' | | Beit Lessin Theatre ("להציל את איש המערות") <ref name="autogenerated2">[http://www.israelhayom.co.il/site/newsletter_article.php?id=11219 ישראל היום | זהו זה ולא אחרת]</ref> |- | |''Ajiye Mai Kogo'' | | Beit Lessin Theatre |- | | ''The frivolity da munafunci'' | | Beer Sheva Theatre |- | | ''The Taming na Shrew'' | | Beer Sheva Theatre |- | | ''Yitush BaRosh'' | | Beer Sheva Theatre |- | | Gorodish | | Gidan wasan kwaikwayo na Cameri Kushnir |- | 2001 | ''Wani Abin Ban dariya Ya Faru'' | | Gidan wasan kwaikwayo na Cameri Kushnir |- | | ''Fantastic Francis'' | | Haifa Theatre Kushnir |- | 2005 | ''Sarki da Cobbler'' | | Habima gidan wasan kwaikwayo |- | | ''Mechabeset Tola'' ("מכבס תולה") | | Nunin asali na Kushnir ya ƙirƙira |- | | ''HaMoch HaGavri'' ("המוח הגברי") | | Nunin asali na Kushnir ya ƙirƙira |} == Rayuwa ta sirri == Kushnir yana da aure kuma yana da 'ya'ya maza biyu da mace guda. Dan Kushnir Yotam - actor, kuma ya taka leda a cikin sauran TV jerin "Alifim" (אליפים). == Hanyoyin haɗi na waje == * {{IMDb name|0476286|Avi Kushnir}} {{Israel in the Eurovision Song Contest}} == Manazarta == [[Category:Rayyayun Mutane]] [[Category:Rayayyu]] 4hv3luyowxzr59b0toe786g8u94culr 164530 164527 2022-08-07T16:29:11Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[Category:Articles with hCards]] '''Abraham Yeshayahu (Avi) Kushnir''' ( {{Lang-he|אבי קושניר}} , an haife shi 26 Agusta 1960) ɗan wasan barkwanci ne na Isra'ila, ɗan wasan kwaikwayo kuma mai masaukin baki. == Rayuwar farko == A lokacin makarantar sakandare Kushnir ya yi karatu a kauyen matasa HaKfar HaYarok . <ref name="autogenerated2">[http://www.israelhayom.co.il/site/newsletter_article.php?id=11219 ישראל היום | זהו זה ולא אחרת]</ref> Bayan haka, a lokacin aikin soja na tilas, Kushnir ya yi aiki a rukunin sojoji. Bayan da ya yi aikin soja Kushnir ya yi aiki a matsayin ɗan wasa kuma daga baya ya fara jagorantar wasannin kwaikwayo. == Sana'a == Ayyukansa da ƙwararrun ɗan wasan kwaikwayo ya fara ne a farkon 1980s lokacin da ya fara yin wasan kwaikwayo a tsaye. A cikin 1985 Kushnir ya karbi bakuncin Festigal, nunin waka na Isra'ila na shekara-shekara tare da Gadi Yagil . A cikin shekarar 1987, yayin da yake ɗan shekara 27, Kushnir ya wakilci Isra'ila a wata gasar waƙar Eurovision ta 1987 tare da Nathan Dattner, a matsayin wani ɓangare na duo mai ban dariya HaBatlanim (lit. The Bums), tare da waƙar ban dariya ''Shir Habatlanim'' wadda ta ƙare a matsayi na 8. <ref name="autogenerated2">[http://www.israelhayom.co.il/site/newsletter_article.php?id=11219 ישראל היום | זהו זה ולא אחרת]</ref> == Filmography == === Fim da Talabijin === {| class="wikitable sortable" !Shekara ! Nuna/Fim ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | 1983 | " Parpar Nehmad " <ref name="autogenerated2">[http://www.israelhayom.co.il/site/newsletter_article.php?id=11219 ישראל היום | זהו זה ולא אחרת]</ref> | Matsayin baƙo | Nunin yara |- | 1983 | " HaChatul Shmil " <ref>[http://www.ishim.co.il/p.php?s=%D7%90%D7%91%D7%99+%D7%A7%D7%95%D7%A9%D7%A0%D7%99%D7%A8 אבי קושניר]</ref> | Matsayin baƙo | Nunin yara |- | 1985 | Banza <ref name="autogenerated1">[http://www.edb.co.il/name/אבי_קושניר/ אבי קושניר - אידיבי]</ref> | Rami | fim din Nadav Levitan |- | 1986 | " Alex Holeh Ahavah " | Motke | Fim ɗin al'ada na Boaz Davidson |- | 1986 | "Yaƙin Kwamitin" ("הקרב על הוועד") | | HaGashash HaHiver 's jerin trilogy |- | 1986 | "Plumber" ("האינסטלטור") | | Fim din Mickey Bahagan |- | 1986 | "Babban Damuwa" ("השיגעון הגדול") | | Film din Naftali Alter |- | 1989 | "Avoda BaEinayim" ("עבודה בעיניים"). | | Fim ɗin ɓoyayyiyar kyamarar Yigal Shilon shima tare da Nathan Dattner |- | 1988-1998 | " Zu Za! " | iri-iri na haruffa | Isra'ila skit show |- | 1990 | "Tzipi Bli Hafsaka" (ציפי בלי הפסקה) | Avi | jerin talabijin na yara |- | 1999 | "Kushnir's show" | kansa | Shirye-shiryen TV wanda Adi Binyaminov ya jagoranta. <ref name="autogenerated2" /> |- | 2001-2011 | " Ha-Chaim Ze Lo Hacol " | Gadi Neumann | Isra'ila sitcom |- | 2002-2003 | "Madrich Kushnir" ( lit. "Jagorar Kushnir"). | mai masaukin baki | shirin tafiya a Channel 2 |- | 2004 | " Metallic Blues ". <ref name="autogenerated1" /> | | Shi ma Moshe Ivgy |- | 2004 | "Ratzim LaDira" (רצים לדירה) | mai masaukin baki | Nunin gaskiya na Isra'ila |- | 2004 | "Bemdinat HaYehudim" | | shirin shirin talabijin kan tarihin barkwancin Yahudawa |- | 2005-2011 | Buga na Isra'ila na "Rawa tare da Taurari" | mai masaukin baki | |- | 2006 | " Love &amp;amp; Dance " (סיפור חצי רוסי). <ref name="autogenerated1" /> | Rami | Fim ɗin Eitan Anar |- | 2007 | "Isra'ilawa" (הישראלים) | | Isra'ila skit show |- | 2006 | "maikowa" | mai masaukin baki | gaskiya TV show |- | 2013-2014 | " Raid da Cage " | mai masaukin baki | wasan kwaikwayo |- | 2015 | " Zerelson ya tafi Pension " | Adult Zirelson | An yi fim a 2011 |} === Gidan wasan kwaikwayo === {| class="wikitable sortable" !Shekara ! Wasa ! Matsayi ! class="unsortable" | Bayanan kula |- | | ''Duk 'Ya'yana Sai Na'omi'' | | Beit Lessin Theatre |- | | ''Black Comedy'' | | Beit Lessin Theatre |- | | ''Wani Bako Ya Isa'' | | Beit Lessin Theatre |- | | ''Twins na Venice'' | | Beit Lessin Theatre ("להציל את איש המערות") <ref name="autogenerated2">[http://www.israelhayom.co.il/site/newsletter_article.php?id=11219 ישראל היום | זהו זה ולא אחרת]</ref> |- | |''Ajiye Mai Kogo'' | | Beit Lessin Theatre |- | | ''The frivolity da munafunci'' | | Beer Sheva Theatre |- | | ''The Taming na Shrew'' | | Beer Sheva Theatre |- | | ''Yitush BaRosh'' | | Beer Sheva Theatre |- | | Gorodish | | Gidan wasan kwaikwayo na Cameri Kushnir |- | 2001 | ''Wani Abin Ban dariya Ya Faru'' | | Gidan wasan kwaikwayo na Cameri Kushnir |- | | ''Fantastic Francis'' | | Haifa Theatre Kushnir |- | 2005 | ''Sarki da Cobbler'' | | Habima gidan wasan kwaikwayo |- | | ''Mechabeset Tola'' ("מכבס תולה") | | Nunin asali na Kushnir ya ƙirƙira |- | | ''HaMoch HaGavri'' ("המוח הגברי") | | Nunin asali na Kushnir ya ƙirƙira |} == Rayuwa ta sirri == Kushnir yana da aure kuma yana da 'ya'ya maza biyu da mace guda. Dan Kushnir Yotam - actor, kuma ya taka leda a cikin sauran TV jerin "Alifim" (אליפים). == Hanyoyin haɗi na waje == * {{IMDb name|0476286|Avi Kushnir}} == Manazarta == [[Category:Rayyayun Mutane]] [[Category:Rayayyu]] [[Israel in the Eurovision Song Contest]] 4k3sxa8qtofjcevpzoe66vwbn4fvtks Asher Kushnir 0 28747 164491 130385 2022-08-07T16:03:54Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Rubutu mai gwaɓi'''[[Category:Articles with hCards]] '''Asher Kushnir''' ( Ukrainian ; {{Lang-ru|Ашер Кушнир}} ) Ne a Rasha-magana rabbi, lecturer da gwani a kan yaro-rearing da iyali dangantaka . Ya isa Isra'ila a cikin 1983 daga tsohuwar [[Tarayyar Sobiyet|Tarayyar Soviet]] ( [[Ukraniya|Ukrain]] ), masanin kimiyyar lissafi ta hanyar sana'a. Bayan ya yi aiki a matsayin masanin kimiyya a Cibiyar Weizmann kuma ya yi aiki a cikin sojojin Isra'ila, ya yi karatu a Ohr Somayach da Mir yeshivas, da kuma Rav Ben Porat. ==Marubui== Rav Asher Kushir shine marubucin yawancin laccoci na sauti na harshen Rashanci, taron karawa juna sani na yau da kullun, taron bidiyo, shirye-shiryen rediyo da TV, da littattafai. Rav Asher Kushnir yana zaune ne a unguwar Bayit VeGan a birnin Kudus, amma yana magana a garuruwa daban-daban na Isra'ila da kuma Jamus, Amurka, Austria, Rasha, Ukraine da sauransu. Rav Asher Kushnir shi ne co-kafa kuma shugaban Isra'ila na kungiyar for Rasha-masu magana da Yahudawa Toldos Yeshurun, kuma tare da Rav Ben Tzion Zilber ya jagoranci babbar hanyar harshen Rashanci a kan Yahudanci, "Yahudanci da Rasha Yahudawa". == Manazarta == * Toldot.ru. [http://toldot.ru/tags/kushnir/ Bayani game da Asher Kushnir] {{In lang|ru}} [[Category:Rayayyu]] [[Category:Rayyayun Mutane]] nhjlc2te8vfl7lpaia9ersj76vsn3he 164493 164491 2022-08-07T16:04:30Z BnHamid 12586 /* Manazarta */ wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Rubutu mai gwaɓi'''[[Category:Articles with hCards]] '''Asher Kushnir''' ( Ukrainian ; {{Lang-ru|Ашер Кушнир}} ) Ne a Rasha-magana rabbi, lecturer da gwani a kan yaro-rearing da iyali dangantaka . Ya isa Isra'ila a cikin 1983 daga tsohuwar [[Tarayyar Sobiyet|Tarayyar Soviet]] ( [[Ukraniya|Ukrain]] ), masanin kimiyyar lissafi ta hanyar sana'a. Bayan ya yi aiki a matsayin masanin kimiyya a Cibiyar Weizmann kuma ya yi aiki a cikin sojojin Isra'ila, ya yi karatu a Ohr Somayach da Mir yeshivas, da kuma Rav Ben Porat. ==Marubui== Rav Asher Kushir shine marubucin yawancin laccoci na sauti na harshen Rashanci, taron karawa juna sani na yau da kullun, taron bidiyo, shirye-shiryen rediyo da TV, da littattafai. Rav Asher Kushnir yana zaune ne a unguwar Bayit VeGan a birnin Kudus, amma yana magana a garuruwa daban-daban na Isra'ila da kuma Jamus, Amurka, Austria, Rasha, Ukraine da sauransu. Rav Asher Kushnir shi ne co-kafa kuma shugaban Isra'ila na kungiyar for Rasha-masu magana da Yahudawa Toldos Yeshurun, kuma tare da Rav Ben Tzion Zilber ya jagoranci babbar hanyar harshen Rashanci a kan Yahudanci, "Yahudanci da Rasha Yahudawa". ==Hanyoyin hadin waje== * Toldot.ru. [http://toldot.ru/tags/kushnir/ Bayani game da Asher Kushnir] {{In lang|ru}} == Manazarta == [[Category:Rayayyu]] [[Category:Rayyayun Mutane]] 9xokf99fbj9me7qwmcqg73nnbzyx6kz Assaf Hefetz 0 28850 164511 130981 2022-08-07T16:15:20Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:AssafHefets.jpg|right|thumb| Assaf Hefetz]] '''Assaf Hefetz''' ( {{Lang-he|אסף חפץ}} ; an haife shi a shekara ta 1944) ya kasance kwamishinan 'yan sandan Isra'ila. == Tarihin Rayuwa == An sanya Hefetz a cikin Sojojin Isra'ila a cikin 1962. Ya yi aikin sa kai a matsayin ma'aikacin paratrooper a cikin Paratroopers Brigade . Ya yi aiki a matsayin soja da shugaba . A cikin 1964 ya zama jami'in sojan kasa bayan ya kammala Makarantar Candidate School kuma ya koma Paratroopers Brigade a matsayin shugaban runduna a bataliya ta 890 ta Brigade. Hefetz ya yi yaƙi a cikin Yaƙin Kwanaki Shida da Yaƙin Ƙarfafawa . A lokacin yakin Yom Kippur, ya ba da umarni ga ilahirin rundunar soji ta hanyar fadace-fadacen da ake yi a yankin Sinai, sannan ya ba da umarnin bataliyar runduna ta 202. A cikin 1978, an nada Hefetz shugaban sashin Yamam na 'yan sandan kan iyakar Isra'ila. <ref>The Israeli Secret Services and the Struggle Against Terrorism. Chapter 3. Ami Pedahzur; Columbia University Press.</ref> Daga baya a wannan shekarar, yayin kisan kiyashin da aka yi a kan titin bakin teku, wata motar bas da aka yi garkuwa da ita a karshe ta tare hanyar shingen ‘yan sanda da aka kafa a mahadar Glilot da ke kusa da Herzliya. Hefetz ya isa wurin a gaban rundunarsa, kuma ya kutsa cikin motar bas, inda ya kashe biyu daga cikin maharan. Hefetz ya sami rauni a kafada yayin yakin. A cikin 1980, Hefetz ya sami lambar yabo ta 'yan sanda na Isra'ila don wannan aikin nasa.<ref>[http://jpress.org.il/Default/Scripting/ArticleWin_TAU.asp?From=Archive&Skin=TAUHe&BaseHref=MAR/1984/10/30&EntityId=Ar00903&ViewMode=HTML Interview with Assaf Hefetz. Maariv. 10.30.1984] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140324112715/http://jpress.org.il/Default/Scripting/ArticleWin_TAU.asp?From=Archive&Skin=TAUHe&BaseHref=MAR%2F1984%2F10%2F30&EntityId=Ar00903&ViewMode=HTML |date=2014-03-24 }} (In Hebrew)</ref><ref>[http://www.gvura.org/a344456-%D7%A0%D7%A6-%D7%9E-%D7%90%D7%A1%D7%A3-%D7%97%D7%A4%D7%A5 Assaf Hefetz: Israeli Police Medal of Courage] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304064011/http://www.gvura.org/a344456-%D7%A0%D7%A6-%D7%9E-%D7%90%D7%A1%D7%A3-%D7%97%D7%A4%D7%A5 |date=2016-03-04 }} (In Hebrew)</ref> ==Manazarta== [[Category:Rayayyun mutane]] a6qd2pmgdccwi0q63sqll9k81nxse8b 164512 164511 2022-08-07T16:15:48Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} [[File:AssafHefets.jpg|right|thumb| Assaf Hefetz]] '''Assaf Hefetz''' ( {{Lang-he|אסף חפץ}} ; an haife shi a shekara ta 1944) ya kasance kwamishinan 'yan sandan Isra'ila. == Tarihin Rayuwa == An sanya Hefetz a cikin Sojojin Isra'ila a cikin 1962. Ya yi aikin sa kai a matsayin ma'aikacin paratrooper a cikin Paratroopers Brigade . Ya yi aiki a matsayin soja da shugaba . A cikin 1964 ya zama jami'in sojan kasa bayan ya kammala Makarantar Candidate School kuma ya koma Paratroopers Brigade a matsayin shugaban runduna a bataliya ta 890 ta Brigade. Hefetz ya yi yaƙi a cikin Yaƙin Kwanaki Shida da Yaƙin Ƙarfafawa . A lokacin yakin Yom Kippur, ya ba da umarni ga ilahirin rundunar soji ta hanyar fadace-fadacen da ake yi a yankin Sinai, sannan ya ba da umarnin bataliyar runduna ta 202. ==Shugaba== A cikin 1978, an nada Hefetz shugaban sashin Yamam na 'yan sandan kan iyakar Isra'ila. <ref>The Israeli Secret Services and the Struggle Against Terrorism. Chapter 3. Ami Pedahzur; Columbia University Press.</ref> Daga baya a wannan shekarar, yayin kisan kiyashin da aka yi a kan titin bakin teku, wata motar bas da aka yi garkuwa da ita a karshe ta tare hanyar shingen ‘yan sanda da aka kafa a mahadar Glilot da ke kusa da Herzliya. Hefetz ya isa wurin a gaban rundunarsa, kuma ya kutsa cikin motar bas, inda ya kashe biyu daga cikin maharan. Hefetz ya sami rauni a kafada yayin yakin. A cikin 1980, Hefetz ya sami lambar yabo ta 'yan sanda na Isra'ila don wannan aikin nasa.<ref>[http://jpress.org.il/Default/Scripting/ArticleWin_TAU.asp?From=Archive&Skin=TAUHe&BaseHref=MAR/1984/10/30&EntityId=Ar00903&ViewMode=HTML Interview with Assaf Hefetz. Maariv. 10.30.1984] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20140324112715/http://jpress.org.il/Default/Scripting/ArticleWin_TAU.asp?From=Archive&Skin=TAUHe&BaseHref=MAR%2F1984%2F10%2F30&EntityId=Ar00903&ViewMode=HTML |date=2014-03-24 }} (In Hebrew)</ref><ref>[http://www.gvura.org/a344456-%D7%A0%D7%A6-%D7%9E-%D7%90%D7%A1%D7%A3-%D7%97%D7%A4%D7%A5 Assaf Hefetz: Israeli Police Medal of Courage] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20160304064011/http://www.gvura.org/a344456-%D7%A0%D7%A6-%D7%9E-%D7%90%D7%A1%D7%A3-%D7%97%D7%A4%D7%A5 |date=2016-03-04 }} (In Hebrew)</ref> ==Manazarta== [[Category:Rayayyun mutane]] mp8nvas9opw9m24ebm1m3u8nrw8l3hi Avi Ostrowsky 0 29362 164642 134977 2022-08-08T08:35:02Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Avi Ostrowsky''' (An haife shi a shekarar 1939). jagoran Isra'ila ne kuma darektan kiɗa. == Tarihin Rayuwa == Avi Ostrowsky yayi karatu tare da Gary Bertini da Mordechai Seter a Rubin Academy a [[Tel Abib|Tel Aviv]] . Daga nan ya yi karatu da Hans Swarowsky a Kwalejin Kiɗa ta Vienna da Franco Ferrara a [[Italiya]] . Yayin da yake karatu a Vienna malamansa sun gane basirarsa wanda ya ba shi damar kammala shirin na shekaru uku a cikin shekaru biyu. Yana zaune kusa da garin Tel Aviv kuma wani lokaci yana zama a garin Brussels. == Aikin kiɗa == A shekarar 1968, Ostrowsky ya lashe lambar yabo ta farko a gasar Nikolai Malko a [[Kwapanhagan|Copenhagen]] . A wannan shekarar ya zama darektan fasaha na kungiyar kade-kade ta Haifa Symphony, mukamin da ya rike har zuwa shekarar 1972. <ref>[http://www.bach-cantatas.com/Bio/Ostrowsky-Avi.htm Avi Ostrowsky bio]</ref> A shekarar 1970 ya kafa Isra'ila Netanya Kibbutz Orchestra, wanda ya jagoranci har zuwa shekarar 1974 da kuma sake daga shekarar 1998 zuwa shekarar 2003. A cikin shekarar 1973 ya kafa Isra'ila Sinfonietta Beersheba kuma ya jagoranci ta har zuwa shekarar 1978 lokacin da aka nada shi darekta na Orchestra na Antwerp Philharmonic, mukamin da ya rike har zuwa shekarar 1984. Daga shekarar 1989 zuwa shekarar 1993 ya jagoranci Rediyon Norway Symphonica . Tun daga wannan lokacin an gayyace shi don gudanar da kade-kade a duniya, daga cikinsu akwai kungiyar kade- kade ta London Philharmonic Orchestra, London Symphony Orchestra, Philharmonia, Royal Philharmonic Orchestra, BBC Philharmonic, OFUNAM, Amsterdam Philharmonic Orchestra, Oslo Philharmonic Orchestra, Stockholm Philharmonic Orchestra, South African National Orchestra Orchestra da Hungarian National Philharmonic . Ya zagaya Ostiraliya tare da ƙungiyar mawaƙa ta Philharmonic ta London. Ostrowsky ya yi rikodin Stravinsky's ''Le sacre du printemps'' da ''Petrushka'' da Mahler da Schubert symphonies da Berlioz's "Symphonie fantastique", da sauransu. Yakan yi tafiya zuwa birnin kasar Mexico don gudanar da OFUAM. == Duba kuma == * Kiɗa na Isra'ila == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 6kd5emmpqj0vbtd5cy4fmgufddwrwjk Jerin sunayen Mazabun Karamar Hukumar Takai 0 30325 164526 140106 2022-08-07T16:27:34Z A Sulaiman Z 13085 #YUMSUK wikitext text/x-wiki Karamar Hukumar [[Takai]] ta jahar [[Kano]] tana da mazabu goma (10)a karkashinta, ga jerin sunayensu kamar haka.<ref>https://nigeriadecide.org/polling_unit_category.php?state=Kano&lga=Takai</ref> Bagwaro, Durbunde, Fajewa, Falali, Faruruwa, Kachako, Karfi, Kuka, Takai, Zuga, ===Manazarta=== tqyr2dpczcmygypuyirjogpetaqcuv5 Ayoka Olufunmilayo Adebambo 0 31205 164702 145384 2022-08-08T11:02:05Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki [[Category:Pages using infobox person with unknown empty parameters|religionAyoka Olufunmilayo Adebambo]] [[Category:Articles with hCards]] {{Databox}} '''Ayoka Olufunmilayo Adebambo''' masaniya kimiya 'yar [[Najeriya]] kuma farfesa a fannin kiwon dabbobi da kwayoyin halittun haihuwa.<ref name=":0">"Professor Olufunmilayo Ayoka Adebambo". ''AnGR NIGERIA''. Retrieved 2021-04-10.</ref> Ita ce mace farfesa ta farko a fannin Kiwon dabbobi da ilimin haihuwar su.<ref>Nigeria, Media (2018-03-19). "List Of Nigerian First Male & Female Professors In Various Disciplines". ''Media Nigeria''. Retrieved 2021-04-10.</ref><ref>EduCeleb (2017-10-04). "List of Pioneer Professors in Nigeria". ''EduCeleb''. Retrieved 2021-04-10.</ref> A watan Satumba na 2010, an ba ta matsayin ''Fellow of Animal Science Association of Nigeria (ASAN)''.<ref name=":1">"Awards and Honours – Animal Science Association of Nigeria". Retrieved 2021-04-10.</ref> == Aiki == Farfesa Ayoka ta fara aikinta ne a [[Jami’ar Ibadan]] a matsayin mai nuna bajinta kafin ta koma Cibiyar Bincike da Horar da Aikin Gona ta [[Jami’ar Obafemi Awolowo]] da ke [[Ile-Ife]]. Yayin da take a Ile-Ife, ta mai da hankali kan inganta nau'in alade don manufar kasuwanci. A 1993, ta koma Sashen Kiwon Dabbobi da ilimin kwayoyin halitta, Jami’ar Tarayya ta Aikin Gona, [[Abeokuta]], Najeriya. A halin yanzu ita mamba ce a majalisar gudanarwa ta Jami'ar.<ref name=":0" /> == Kyaututtuka da karramawa == A cikin shekara ta 2010, Ayoka ta sami lambar yabo ta ''Fellow of Animal Science Association of Nigeria (ASAN)'' tare da wasu masana kimiyya.<ref name=":1" /> An sanya ta cikin jerin fitattun matan Najeriya 16 a fannin Kimiyya da Bincike na Silverbird TV.<ref>"16 Prominent Nigerian Women That Excel In Science And Research". ''SilverbirdTV''. 2018-02-11. Retrieved 2021-04-10.</ref> Ayoka kuma ta sami lambar yabo ta Majalisar Biritaniya da Haɗin gwiwar ''Commonwealth''.<ref name=":0" /> == Wallafe-wallafe == * AApplication of principal component and discriminant analyses to morpho-structural indices of indigenous and exotic chickens raised under intensive management system.<ref>Ajayi, Oyeyemi Olugbenga; Adeleke, Matthew Adekunle; Sanni, Muyideen Timothy; Yakubu, Abdulmojeed; Peters, Sunday Olusola; Imumorin, Ikhide Godwin; Ozoje, Michael Ohiokhuaobo; Ikeobi, Christian Obiora Ndubusi; Adebambo, Olufunmilayo Ayoka (2012-08-01). "Application of principal component and discriminant analyses to morpho-structural indices of indigenous and exotic chickens raised under intensive management system". ''Tropical Animal Health and Production''. '''44''' (6): 1247–1254. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/s11250-011-0065-1. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 1573-7438.</ref> * Effect of crossbreeding on fertility, hatchability and embryonic mortality of Nigerian local chickens<ref>Adeleke, Matthew Adekunle; Peters, Sunday Olusola; Ozoje, Michael O.; Ikeobi, Christian O. N.; Bamgbose, Adeyemi M.; Adebambo, Olufunmilayo Ayoka (2012-03-01). "Effect of crossbreeding on fertility, hatchability and embryonic mortality of Nigerian local chickens". ''Tropical Animal Health and Production''. '''44'''(3): 505–510. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/s11250-011-9926-x. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 1573-7438.</ref> * Tasirin Genotype akan tsarin rarraba maganin rigakafi da aka samu ta hanyar uwa daga cutar Newcastle a cikin kajin gida na Najeriya<ref>Adeleke, Matthew Adekunle; Peters, Sunday Olusola; Ogunmodede, Dare Tunde; Oni, Oluwole Oyetunde; Ajayi, Olusola Lawrence; Wheto, Mathew; Adebambo, Olufunmilayo Ayoka (2015-02-01). "Genotype effect on distribution pattern of maternally derived antibody against Newcastle disease in Nigerian local chickens". ''Tropical Animal Health and Production''. '''47''' (2): 391–394. [[Doi (identifier)|doi]]:10.1007/s11250-014-0728-9. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 1573-7438.</ref><ref>"Olufunmilayo Ayoka Adebambo". ''PubFacts''. Retrieved 2021-05-20.</ref> * Tasirin Genotype Chicken akan Ci gaban Ayyukan Tsabta da Tsarkakewa a cikin Ci gaban Layin Broiler * Diversity Genetic Diversity of zyxin and TNFRSF1A genetic in Nigeria Local Chickens and Nera Black Chickens<ref>Adenaike, Adeyemi Sunday; Peters, Sunday Olusola; Fafiolu, Adeboye Olusesan; Adeleke, Matthew Adeleke; Takeet, Micheal Irewole; Wheto, Mathew; Adebambo, Olufunmilayo Ayoka; Ikeobi, Christian Obiora N. (2019-09-24). "Genetic Diversity of zyxin and TNFRSF1A genes in Nigerian Local Chickens and Nera Black Chickens". ''Agriculturae Conspectus Scientificus''. '''84''' (3): 305–311. [[ISSN (identifier)|ISSN]] 1331-7768.</ref> * Polymorphism na IGF-1 Promoter da UTR Yankunan Kaji Na Cikin Gida na Najeriya * APPLICATION OF MULTIVARIATE PRINCIPAL COMPONENT ANALYSIS TO MORPHOLOGICAL CHARACTERIZATION OF INDIGENOUS GOATS IN SOUTHERN NIGERIA * KIWON DABBOBI: GADON AL'UMMA == Hanyoyin haɗi na waje == == Manazarta == {{Reflist}}{{Authority control}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Masu koyarwa mata]] [[Category:Tsofaffin daliban Jami'ar Ibadan]] np6dejr2pzux2xhk74rrbift911defp Arthur Moses 0 32108 164486 149564 2022-08-07T15:59:45Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Arthur Moses''' (An haife shi ranar 3 ga watan Maris 1973) tsohon ɗan wasan ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa]] ne ɗan ƙasar Ghana wanda ya taka leda a matsayin ɗan wasan gaba. Shi ne mai wannan ƙungiyar tare da mataimakin shugaban Bechem Chelsea. == Aikin kulob == {{Databox}} An haifi Musa a [[Accra]]. A shekarar 1992, shi ne kan gaba wajen zura kwallo a raga a gasar Firimiyar Najeriya da 11 yayin da Storeery Stores suka lashe kofin gasarsu na karshe. Moses ya koma kulob din Toulon na Faransa a kan aro na shekara biyu daga kulob din Fortuna Düsseldorf na Jamus a watan Yulin 1995. Toulon ya sami zaɓi don siyan shi na dindindin akan Yuro miliyan 3. <ref name="20minutes" /> A watan Yuni 1997 Toulon ya kasa motsa jiki da zabi da kuma sayar da shi ga Marseille. A watan Agusta Moses ya koma Marseille aro na tsawon kakar wasa tare da kudin canja wuri na dindindin a sake saita shi a kan Yuro miliyan 3. <ref name="20minutes" /> A watan Yuni 1998, Marseille ta amince da kudin canja wuri na kasa da Yuro miliyan 3 kuma a watan Agusta, Moses ya sanya hannu kan kwangilar shekaru uku tare da Marseille. <ref name="20minutes" /> == Ayyukan ƙasa da ƙasa == Musa ya buga wa tawagar Ghana wasa a gasar cin kofin Afrika ta 1998. == Bayan yin wasa == A kan 31 Oktoba 2008, Musa ya zama mai mallakar Bechem Chelsea tare da Tony Yeboah. <ref>[http://allafrica.com/stories/200810310865.html Chelsea Grabs Liberty Coach]</ref> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] e8lerzjk4wezmupcc8gitmdjqucxkwe Ayoub Assal 0 32144 164703 149686 2022-08-08T11:03:33Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Ayoub Assal''' (An haife shi ranar 21 ga atan Janairun, 2002). ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar Morocco [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin ɗan wasan tsakiya na AFC Wimbledon . == Aiki == Assali ya fara aikinsa a tsarin matasa a Millwall, ya shiga AFC Wimbledon a karkashin-12 matakin. A cikin Afrilu 2019, Assal ya sanya hannu kan kwangilar ƙwararrun sa na farko tare da Wimbledon. A watan Agusta 2019, Assal ya shiga cikin 'yan sanda na Metropolitan akan lamuni. A ranar 13 ga Nuwamba 2019, Assal ya fara bugawa Wimbledon a cikin rashin nasarar 3–1 EFL Trophy da Southend United . A ranar 11 ga Janairu 2020, Assal ya koma cikin 'yan sanda na Biritaniya kan lamuni har zuwa 25 ga Afrilu 2020. A cikin Oktoba 2020, Assal ya shiga Ƙungiyar Ƙasa ta Kudu Billericay Town . A ranar 2 ga Maris 2021 ya fara wasansa na farko a gasar a matsayin wanda zai maye gurbinsa da Shrewsbury Town, kuma ya ci gaba da zura kwallo a ragar magada a wasan da suka tashi 1-1. A ranar 10 ga Afrilu 2021 Assal ya zira kwallaye biyu a ragar AFC Wimbledon a ci 5–1 da Accrington Stanley . A cikin Mayu 2021 ya sanya hannu kan sabuwar kwangilar shekaru uku tare da Wimbledon. == Ayyukan kasa da kasa == A cikin Maris 2022, an kira shi zuwa tawagar Ingila ta U20 na wucin gadi, wanda a baya ya halarci wani sansanin horo tare da Maroko U20 . == Kididdigar sana'a == {{Updated|match played 30 April 2022}}<ref name="Soccerway">{{soccerway|620610|Ayoub Assal}}</ref> {| class="wikitable" style="text-align: center" |+Bayyanar da burin ta kulob, kakar da gasar ! rowspan="2" | Kulob ! rowspan="2" | Kaka ! colspan="3" | Kungiyar ! colspan="2" | Kofin FA ! colspan="2" | Kofin League ! colspan="2" | Sauran ! colspan="2" | Jimlar |- ! Rarraba ! Aikace-aikace ! Buri ! Aikace-aikace ! Buri ! Aikace-aikace ! Buri ! Aikace-aikace ! Buri ! Aikace-aikace ! Buri |- | rowspan="4" | AFC Wimbledon | 2019-20 | rowspan="3" | League One | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 0 | 1 {{Efn|Appearance(s) in [[Football League Trophy]]|name=FLT}} | 0 | 1 | 0 |- | 2020-21 | 14 | 4 | 0 | 0 | 0 | 0 | 2 {{Efn|name=FLT}} | 0 | 16 | 4 |- | 2021-22 | 42 | 8 | 3 | 2 | 2 | 0 | 2 {{Efn|name=FLT}} | 0 | 49 | 10 |- ! colspan="2" | Jimlar ! 56 ! 12 ! 3 ! 2 ! 2 ! 0 ! 5 ! 0 ! 66 ! 14 |- | 'Yan sanda Metropolitan (loan) | 2019-20 | South Premier Division South | 15 | 2 | 2 | 0 | colspan="2" | - | 2 {{Efn|One appearance in [[FA Trophy]], one appearance in [[Southern Football League Cup (England)|Southern League Cup]]}} | 0 | 19 | 2 |- | Garin Billericay (rance) | 2020-21 <ref name=":0" /> | Ƙungiyar Ƙasa ta Kudu | 1 | 0 | 0 | 0 | colspan="2" | - | 0 | 0 | 1 | 0 |- ! colspan="3" | Jimlar sana'a ! 72 ! 14 ! 5 ! 2 ! 2 ! 0 ! 7 ! 0 ! 86 ! 16 |} {{Notelist}} == Manazarta == {{Reflist}}{{AFC Wimbledon squad}} [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Ingila]] [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] psvhoxamhe6cdgrrwsbt0a87e4i1tim Augusto Carneiro 0 32255 164524 158247 2022-08-07T16:24:44Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki '''Augusto de Jesus Corte Real Carneiro''' wanda aka fi sani da sunan barkwanci '''Tó Carneiro''' (An haife shi ranar 5 ga watan Nuwamba, 1995). ƙwararren ɗan wasan [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙwallon ƙafa]] ne na ƙasar [[Angola]] wanda ke taka leda a [[Petro de Luanda]], kuma tawagar ƙasar [[Angola]].<ref>"[[Angola]] - Tó Carneiro - Profile with news, career statistics and history - Soccerway". [[us.soccerway.com]]. Retrieved 2021-10-19.</ref> ==Aikin club== Ya fara bayyana ne a ranar 29 ga watan Yuni 2017 a gasar COSAFA ta 2017 da aka gudanar a [[Afirka ta Kudu|Afrika ta Kudu]] inda ya fafata da [[Malawi]] sukayi kunnen doki 0-0.<ref>us.soccerway.com</ref> Ya kuma halarci gasar cin kofin kasashen Afrika.<ref>Tó Carneiro Stats, News, Bio" . ESPN . Retrieved 2021-10-19.</ref> A ranar 11 ga watan Oktoba, 2021, [[Tó Carneiro]] ya zura kwallo a ragar [[Gabon]] a wasan neman gurbin shiga gasar cin kofin duniya ta 2022 da ci 2-0.<ref>[[FIFA]]". [[fifa]].com. Retrieved 2021-10-19.</ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] 8kk5qx9f85jrtc4rweltq92j6tjx4r0 Asibitin Kula da Lalurar Yoyon Fitsari, Ningi 0 32388 164500 150511 2022-08-07T16:10:10Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Asibitin Kula da Lalurar Yoyon Fitsari na Kasa, Ningi''' cibiyar kula da lafiya ce da gwamnatin tarayyar Najeriya ta kafa domin rigakafi, yin magani da kuma kula da masu fama da cutar yoyon fitsari da makamantansu. ==Manufa== An kafa ta a matsayin cibiyar yanki don kula da mutanen yankin Arewa maso Gabashin Najeriya. Bincike da Horaswa sassa ne na ayyukan cibiyar. <ref>https://www.etenders.com.ng/national-obstetrics-fistula-centreningi-bauchi-state-invitation-to-tender-for-the-execution-of-2019-appropriation/</ref> <ref>https://healthwise.punchng.com/north-east-has-highest-obstetric-fistula-complications-md/</ref> Ginin asibitin yana a tsohon Otal din gwamnatin jaha, kan titin hanyar Kano a Ningi, na [[Bauchi (jiha)|Jahar Bauchi]], a [[Najeriya]] . <ref>https://www.publicprocurement.ng/national-obstetric-fistula-centre-nofic-ningi-bauchi-state-invitation-to-tender-for-the-execution-of-2022-appropriation/</ref> == Manazarta == {{Reflist}} irml04bdydjyh0sfhd5hcqkaszx9dil User talk:Red-tailed hawk 3 32406 164528 164124 2022-08-07T16:28:57Z Deepfriedokra 13105 Deepfriedokra moved page [[User talk:Red tailed hawk]] to [[User talk:Red-tailed hawk]]: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Red tailed hawk|Red tailed hawk]]" to "[[Special:CentralAuth/Red-tailed hawk|Red-tailed hawk]]" wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Mhawk10! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Mhawk10|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 00:00, 1 ga Yuni, 2022 (UTC) 2215j72bgu3tsrn8jah5kpnj344yoex Aymen Dahmen 0 32496 164695 162917 2022-08-08T10:50:44Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Aymen Dahmen''' (An haife shi ranar 28 ga watan janairu, 1997). shi ne ɗan wasan ƙwallon [[Kungiyar Kwallon Kafa|ƙafa]] ta ƙasar [[Tunisiya]] wanda ke taka leda a matsayin mai tsaron gida a ƙungiyar CS Sfaxien ta Tunisiya.<ref>[[Métlaoui]] vs. [[CS Sfaxien]]-16 September 2018-Soccerway". ca.soccerway.com</ref> == Aikin kulob/Ƙungiya == Dahmen ya fara buga wasansa na farko na ƙwararru tare da CS Sfaxien a cikin 2-0 Tunisiya Ligue Professionnelle 1 ta doke ES Métlaoui a 16 ga watan Satumba 2018.<ref name=":0">[[Tunisiya]] v [[Equatorial Guinea]] game report". Confederation of African Football . 28 March 2021</ref><ref name=":0"/> == Ayyukan kasa == An kira Dahmen ne domin ya wakilci Tunisia U23 don buga wasannin neman tikitin shiga gasar cin kofin Nahiyar Afrika na U-23 na 2019.<ref>"CAN U23–[[Tunisiya]]: la liste contre le Cameroun avec 3 joueurs de la CAN 2019!". August 27, 2019.</ref> Ya buga wasansa na farko a kungiyar kwallon kafa ta Tunisia a ranar 28 ga Maris 2021 a wasan neman tikitin shiga gasar AFCON 2021 da [[Gini Ikwatoriya|Equatorial Guinea]].<ref name=":0"/> == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Soccerway|aymen-dahmen/483174/}} * {{NFT player|82137}} == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:'Yan wasan ƙwallon ƙafa ta ƙasar Tunisiya]] [[Category:Rayayyun mutane]] 2xqmcmywqpt8umtyk8ahm7cfzs8ojaa Ba-awa 0 32587 164713 151175 2022-08-08T11:14:34Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Ba-awa''' wani nau'i ne na wasan mancala wanda ya samo asali a Ghana. Kodayake ana buga shi a wasu yankuna iri ɗaya da Oware, yana da sauƙi kuma a cikin al'ummomin gargajiya ana ɗaukarsa a matsayin wasa na mata da yara. Ba-awa yana da alaƙa da wasannin j'erin da obredjie  da ake bugawa a Najeriya. Hakanan yana kama da wasan mancala da anywoli da ake yi a iyakar Habasha da Sudan. == Dokoki == Waɗannan su ne dokoki kamar yadda Twi, mutanen Akan daga Ghana ke amfani da su === Kayan aiki === [[File:Oware_setup.png|link=https://en.wikipedia.org/wiki/File:Oware_setup.png|right|Ba-awa setup]] Hukumar Ba-awa tana da ramuka shida a gaban kowane ɗan wasa, da kuma (na zaɓi) rami ɗaya a kowane ƙarshen wanda ke adana iri da aka kama. Guda guda ɗaya kawai iri 48 ne marasa bambanci ko wasu ƙananan abubuwa. === Saita === Yawanci, wasanni da yawa ana yin su a jere. A farkon wasan farko ana sanya tsaba huɗu a cikin kowane rami sai ramukan ƙarshe. Wasannin na gaba kuma suna farawa da tsaba huɗu a cikin kowane rami, duk da haka mallakar ramukan na iya canzawa. === Abu === Babban abin ashana shine don samun iko da duk ramukan da ke kan allo; duk da haka, wannan yana da wahala sosai wasan yawanci ana buga shi ne kawai zuwa rami goma ko goma sha ɗaya. === Shuka === 'Yan wasa suna bi da bi suna motsa iri. A bi da bi, ɗan wasa ya zaɓi ɗaya daga cikin ramukan da ke ƙarƙashin ikonsu. Mai kunnawa yana cire duk iri daga wannan rami, kuma yana rarraba su a cikin kowane rami a kusa da agogo daga wannan rami, a cikin wani tsari da ake kira shuka. Ba a rarraba iri zuwa cikin ramukan zura kwallaye na ƙarshe. Idan iri na ƙarshe ya ƙare a cikin rami da aka mamaye, to, duk nau'in da ke cikin wannan rami har da na ƙarshe ana sake shuka su daga wannan rami. Waɗannan juyi da yawa suna ci gaba har sai aikin shuka ya ƙare, ko dai a cikin rami mara komai ko kama iri huɗu. === Kamawa === Idan a kowane lokaci yayin shuka, rami yana da tsaba guda huɗu daidai, ana kama su nan da nan kuma an cire su daga wasa. Ana iya samun irin waɗannan kamawa da yawa yayin shuka. Hakanan, idan rami na ƙarshe da aka shuka a cikin sa'an nan yana da iri huɗu, ana kama waɗannan iri huɗu kuma aikin ya ƙare. == Karshen wasan == Lokacin da ya rage kawai tsaba takwas a kan allo, ɗan wasan da ya fara wasan ya ɗauki waɗannan kuma wasan ya ƙare. A wasa na gaba, kowane ɗan wasa yana farawa da rami don kowane iri huɗu da aka kama. Tun da kullun ana yin abubuwan da aka yi a cikin nau'i na hudu, wannan zai kasance ma. ==Manazarta== bzzl3dk7llyslt7s2eati9xs4lrtwu3 Ayatullah Hussaini Nassab 0 32811 164689 151967 2022-08-08T10:48:06Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki [[File:Hossein Nassab14.jpg|thumb|Grand Ayatullah Hussaini Nassab]] '''Grand Ayatullah Hussaini Nassab''' (an haife shi a shekara ta 1960) malamin Shi'a ne., <ref>http://baktashienews.blogsky.com/</ref> Ya kasance shugaba kuma limamin cibiyar Musulunci da ke Hamburg [[Jamus]], kuma tun a shekara ta 2003 shi ne shugaban [[Shi'a]] Federation a Kanada. <ref>http://hoseini.org/</ref> ==Manazarta== t1trflk2yz0m03zc8j783ufh86zyoh6 Assin 0 32867 164513 152155 2022-08-07T16:16:57Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki '''Assin''' (wanda aka fi sani da '''Asin''' da '''Asen''') ƙabila ne na ƴan Akan da ke zaune a Ghana. Mutanen Assin suna zama mafi yawa a yankin tsakiyar Ghana. Babban birnin gundumar Assin shine Assin Foso. ==Yanki== Akwai yankuna biyu na mutanen Assin. Assin Apemanim (ko Apimenem) suna zaune a gabas da babbar hanyar Cape Coast-Kumasi, tare da Manso a matsayin babban birninsu. Assin Attendansu (ko Atandanso) suna zaune a yammacin babbar hanya, tare da Nyankumasi a matsayin babban birninsu. ==Yawa== A shekarar 1995, an kiyasta yawansu ya kai 135,000. == Manazarta == 40qxlx9n0vd2iz5co3jopuczvw72chs Ashley Fox 0 33020 164498 159411 2022-08-07T16:08:41Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Sir Ashley Fox''' (an haife shi ranar 15 ga watan Nuwamba, 1969).<ref name="WW">''Who's who'' for second forename,birthplace, parents, marriage and family details</ref><ref>"Ashley Fox". European Parliament. Retrieved 28 November 2011.</ref> ɗan siyasa ne na Jam'iyyar Conservative daga Biritaniya. Ya kasance memba na Majalisar Turai (MEP) na Kudu West England & Gibraltar. Ya kasance shugaban masu ra'ayin mazan jiya a majalisar Turai daga shekara ta 2014 zuwa 2019. Yana shugabantar hukumar sa ido mai zaman kanta kan yarjejeniyoyin haƙƙin ɗan ƙasa.<ref>"'We mean business,' says chair of body for EU citizens in UK". ''The Guardian''. 24 May 2021. Retrieved 16 December 2021.</ref> == Rayuwa da tarihi == Yayi karatu a The King's School, Worcester, Fox ya yi karatun shari'a a Bristol Polytechnic kafin ya yi aiki na tsawon shekara guda a matsayin mataimakiyar Turanci a Faransa. Ya dauki wasan karshe na lauyoyinsa a Chester College of Law. Bayan kammala labaransa, ya cancanci zama lauya a 1994. Kafin a zabe shi a matsayin MEP, Fox ya yi aiki na shekaru 15 a matsayin lauya a Bristol, wanda ya ƙware a shari'ar da ta shafi inshora. Ya kasance abokin kasuwancin Badhams Thompson kuma abokin kasuwancin Morgan Cole. Daga 1998 zuwa 2000 Fox ya kasance shugaban Bristol West Conservative Association. Ya tsaya a matsayin dan takara karkashin jam'iyyar Conservative a yankin Bath a babban zabe a 2001. A shekara ta 2002 an zabe shi a matsayin kansilan Westbury-on-Trym a majalisar birnin Bristol, mukamin da ya rike tsawon shekaru 8. An nada shi matsayin Knight Bachelor a karramawar murabus na Theresa May a kan 10 Satumba 2019.<ref>"Resignation Honours 2019". ''GOV.UK''. Retrieved 10 September 2019.</ref> Fox yana rayuwa a Bristol tare da matarsa da 'ya'yansa biyu.<ref name="WW" /><ref>"About Ashley". Mark Weston. Retrieved 28 October 2011.</ref> == A Majalisar Tarayyar Turai == An fara zaben Fox a matsayin dan Majalisar Tarayyar Turai a shekara ta 2009 kuma an sake zabe shi a shekara ta 2014 kafin ya rasa matsayinsa a 2019. Fox ya yi aiki a matsayin Babban Jami’in Kungiyar Masu Ra’ayin rikau da Sauyi ta Turai (ECR) 2010-2014 kafin a zabe shi Jagoran Wakilan Conservative na Burtaniya daga watan Nuwamba 2014 – mukamin da ya rike har zuwa karshen wa’adinsa. A wa'adinsa na farko ne (2009-14) Fox ya yi aiki a kan Harkokin Tattalin Arziki & Kuɗi, Kasuwar Cikin Gida da Kwamitocin Al'amuran Tsarin Mulki. A cikin wa'adinsa na biyu (2014-19) ya yi aiki a kan Masana'antu, Bincike & Makamashi, Harkokin Tattalin Arziki da Kuɗi, da kwamitocin Al'amuran tsare-tsaren Mulki. Shi ne jagoran kamfen na Burtaniya a Kamfe na ‘One Seat Campaign’.<ref>"Single Seat | Campaign for a Single Seat for the European Parliament". ''www.singleseat.eu''. Retrieved 26 June 2019.</ref> Wannan wani yunƙuri ne na Jam'iyyar don kawar da tsadar al'adar Majalisar Turai ta ƙaura daga Brussels zuwa Strasbourg kowane wata.<ref>"Travelling circus a symbol of all that's wrong with the EU". ''www.ashleyfoxmep.co.uk''. Retrieved 26 June 2019.</ref> A wani bangare na wannan kamfen ya hada hannu da rubuta rahoton Fox-Hafner wanda ya samu goyon baya da yawa kuma ya canza matsayin majalisar ya amince da samun kujera daya a Brussels.<ref>"REPORT on the location of the seats of the European Union's Institutions - A7-0350/2013". ''www.europarl.europa.eu''. Retrieved 26 June 2019.</ref> Wannan zai buƙaci canji ga Yarjejeniyar Turai a lokacin da za su sake dubawa. A tsakanin 2011/2012 Fox ya kasance mai ba da rahoto kan Gudanar da Kamfanoni a Cibiyoyin Kuɗi.<ref>"Amendment one". www.europarl.europa.eu. 2011. Retrieved 30 April 2020.</ref> A shekarar 2016 ya kasance mai ba da rahoto na inuwa don Lakabi Ingantaccen Makamashi.<ref>"REPORT on the proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council setting a framework for energy efficiency labelling and repealing Directive 2010/30/EU". ''www.europarl.europa.eu''.</ref> A shekara ta 2018 Fox shine mai ba da rahoto kan Rahoton Crowdfunding.<ref>"REPORT on the proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council on European Crowdfunding Service Providers (ECSP) for Business". ''www.europarl.europa.eu''. Retrieved 27 June 2019.</ref> Rahotonsa na ƙarshe a watab Janairu 2019 ya kasance kan buƙatu don Cikakken Tsarin Masana'antu na Turai akan Haƙiƙanin Fasaha da Robotics.<ref>"REPORT on a comprehensive European industrial policy on artificial intelligence and robotics". ''www.europarl.europa.eu''. Retrieved 27 June 2019.</ref> A lokacin zamansa a majalisar Fox ya yi yakin neman zabe kan batutuwa da dama kuma ya taimaka wajen tafiyar da dokokin majalisar. * Ya goyi bayan ƙoƙarin ƙarfafa haɓaka sabbin fasahohin kuɗi kamar sarkar block da fintech.<ref>"Regulation of the EU crowdfunding sector backed". ''www.ashleyfoxmep.co.uk''. Retrieved 26 June 2019.</ref> * Ya kasance mai goyon bayan ciniki cikin 'yanci, inda ya kada kuri'ar amincewa da yarjejeniyar kasuwanci tsakanin Tarayyar Turai da sauran hukumomi kamar Canada, Koriya ta Kudu da Japan.<ref>"CETA good for the South West". ''www.ashleyfoxmep.co.uk''. Retrieved 26 June 2019.</ref> * Ya yi adawa da yunkurin kara kasafin kudin Tarayyar Turai yana mai imani cewa EU na bukatar nuna alhakin kasafin kudi maimakon ci gaba da neman karin kudade daga kasashe mambobin kungiyar.<ref>"PRESS RELEASE: EU cash grab shows Commissioners "just don't get it"". ''www.ashleyfoxmep.co.uk''. Retrieved 26 June 2019.</ref> * Ya yi adawa da yadda kungiyar Tarayyar Turai ke ci gaba da kutsawa a hankali, musamman ma ya nuna adawa da kokarin da Tarayyar Turai ke yi na ba da ikon kafa haraji.<ref>"Labour MEPs "surrender sovereignty" in EU tax vote". ''www.ashleyfoxmep.co.uk''. Retrieved 26 June 2019.</ref> * Ya yi yaƙin neman zaɓe a kan dalilai na jindadin dabbobi da yawa kamar yaƙi da safarar ɗan kwikwiyo<ref>"MEP URGES EU TO STEP UP FIGHT AGAINST PUPPY SMUGGLING". ''www.ashleyfox.co.uk''. Retrieved 26 June 2019.</ref> kuma ya goyi bayan Dogs Trust UK da BirdLife Malta a cikin yaƙin neman zaɓe na farautar tsuntsaye masu ƙaura. * Ya kasance Jagoran Kungiyar Innovation na Majalisar Turai 2017-19.<ref>"MEPS back Action Plan to crack down on wildlife trafficking". ''www.ashleyfoxmep.co.uk''. Retrieved 26 June 2019.</ref> == A Kudu maso Yamma & Gibraltar == Fox yayi ayyuka da dam a duk faɗin Kudu maso Yamma akan batutuwa masu yawa - daga noma da muhalli zuwa masana'antu da kasuwanci. Ya goyi bayan masu sana'ar sarrafa cider na yankin a kan yunƙurin da Tarayyar Turai ke yi na sanya ƙarin haraji kan masu sana'ar.<ref>"Fox backs fight against EU cider tax". ''www.ashleyfoxmep.co.uk''. Retrieved 26 June 2019.</ref> Hakazalika ya goyi bayan mazauna Arewacin Somerset a kan tsare-tsaren da Hukumar Kula da Muhalli ta yi na matsar da barikin kula da teku nisan mil mil zuwa cikin ƙasa don haifar da ramukan gishiri da laka tsakanin Clevedon da Kewstoke. Wannan da zai haifar da ambaliya da gangan na filayen noma. Ya nuna adawa da shirin gina wata tashar iska daga gabar tekun Jurassic a Dorset bisa hujjar cewa zai lalata masana'antar yawon bude ido na cikin gida. Daga karshe gwamnatin Burtaniya ta yi watsi da shawarar. Fox ya kasance daya daga cikin masu adawa kwarai da hakan.<ref>"REFUSE NAVITUS BAY WIND FARM URGES CONSERVATIVE EURO LEADER". ''www.ashleyfoxmep.co.uk''. Retrieved 26 June 2019.</ref> Ya yi yunƙurin kawo sauyi game da Dokokin Kamun Kifi na tare da tallafawa ƙoƙarin taimakawa masana'antar sarrafa kifi a yankin.<ref>"MEP WINS BATTLE FOR DORSET SEA BASS". ''www.ashleyfoxmep.co.uk''. Retrieved 26 June 2019.</ref> Bugu da kari Fox ya ziyarci Gibraltar akai-akai don ganawa da wakilan Gwamnati, 'yan kasuwa da jama'a. Ya kasance mai cikakken yarda ga haƙƙin Gibraltarians don ƙayyade makomarsu.<ref>"Gibraltar's Sovereignty is not up for debate". ''www.ashleyfoxmep.co.uk''. Retrieved 26 June 2019.</ref> == Hanyoyin haɗi na waje == * [http://ashleyfox.co.uk/ Yanar Gizo na Ashley Fox] * [http://ashleyfoxmep.co.uk/ Yanar Gizo na Ashley Fox MEP] == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] 6b8dya4uxc1ahci84kn9gisda45rz88 Axel Méyé 0 33261 164644 160259 2022-08-08T08:40:18Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki   '''Axel Méyé Me Ndong''' (An haife shi ranar 6 ga watan Yunin, 1995). ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne na ƙasar Gabon [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin ɗan wasan gaba ga Ittihad Tanger da kuma ƙungiyar ƙwallon ƙafa ta Gabon. Ya taka leda a gasar Olympics ta bazara a 2012 A 2012,<ref>[[Axel Méyé]]–[[FIFA]] competition record (archived)</ref> ya buga wa tawagar kasar wasan mintuna 41 a wasan sada zumunci da Afirka ta Kudu.<ref>Gabonese striker [[Axel Meye]] signs with IRT. en24news. 17 October 2020.</ref> == Aikin kulob/Aiki == A cikin watan Janairu 2018, Méyé ya shiga Paris FC.<ref>"Men's Football". London2012.com. Retrieved 30 July 2012.</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == : ''Maki da sakamako ne aka jera kididdigar kwallayen Gabon na farko, ginshiƙin maki yana nuna ci bayan kowace ƙwallon Méyé.''<ref>L’attaquant [[Axel Meye]] Me Ndong rejoint le Paris FC Archived 1 August 2018 at the Wayback Machine, parisfootballclub.com, 31 January 2018</ref> {| class="wikitable sortable" |+Jerin kwallayen kasa da kasa da Axel Méyé ya ci<ref>Méyé, Axel" . National Football Teams. Retrieved 5 September 2017.</ref> ! scope="col" | A'a. ! scope="col" | Kwanan wata ! scope="col" | Wuri ! scope="col" | Abokin hamayya ! scope="col" | Ci ! scope="col" | Sakamako ! scope="col" | Gasa |- | align="center" | 1 | 5 ga Satumba, 2017 | Stade Bouaké, [[Bouaké]], Ivory Coast |</img> Ivory Coast | align="center" | 1-0 | align="center" | 2–1 | 2018 FIFA cancantar shiga gasar cin kofin duniya |} == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Soccerway|axel-meye-me-ndong/248146}} * Axel Méyé at FootballDatabase.eu [[Category:Rayayyun mutane]] t3j2vcqdd52avuygamgb4uxzahg7x2k 164645 164644 2022-08-08T08:40:25Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki   '''Axel Méyé Me Ndong''' (An haife shi ranar 6 ga watan Yunin, 1995). ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne na ƙasar Gabon [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin ɗan wasan gaba ga Ittihad Tanger da kuma ƙungiyar ƙwallon ƙafa ta Gabon. Ya taka leda a gasar Olympics ta bazara a 2012 A 2012,<ref>[[Axel Méyé]]–[[FIFA]] competition record (archived)</ref> ya buga wa tawagar kasar wasan mintuna 41 a wasan sada zumunci da Afirka ta Kudu.<ref>Gabonese striker [[Axel Meye]] signs with IRT. en24news. 17 October 2020.</ref> == Aikin kulob/Aiki == A cikin watan Janairu 2018, Méyé ya shiga Paris FC.<ref>"Men's Football". London2012.com. Retrieved 30 July 2012.</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == : ''Maki da sakamako ne aka jera kididdigar kwallayen Gabon na farko, ginshiƙin maki yana nuna ci bayan kowace ƙwallon Méyé.''<ref>L’attaquant [[Axel Meye]] Me Ndong rejoint le Paris FC Archived 1 August 2018 at the Wayback Machine, parisfootballclub.com, 31 January 2018</ref> {| class="wikitable sortable" |+Jerin kwallayen kasa da kasa da Axel Méyé ya ci<ref>Méyé, Axel". National Football Teams. Retrieved 5 September 2017.</ref> ! scope="col" | A'a. ! scope="col" | Kwanan wata ! scope="col" | Wuri ! scope="col" | Abokin hamayya ! scope="col" | Ci ! scope="col" | Sakamako ! scope="col" | Gasa |- | align="center" | 1 | 5 ga Satumba, 2017 | Stade Bouaké, [[Bouaké]], Ivory Coast |</img> Ivory Coast | align="center" | 1-0 | align="center" | 2–1 | 2018 FIFA cancantar shiga gasar cin kofin duniya |} == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Soccerway|axel-meye-me-ndong/248146}} * Axel Méyé at FootballDatabase.eu [[Category:Rayayyun mutane]] o57nbrxft16gd8zlbq0ccxmmawx8w7h 164647 164645 2022-08-08T09:03:19Z Muhammad Idriss Criteria 15878 wikitext text/x-wiki   '''Axel Méyé Me Ndong''' (An haife shi ranar 6 ga watan Yunin, 1995) ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne na ƙasar Gabon [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin ɗan wasan gaba ga kulob ɗin Ittihad Tanger da kuma ƙungiyar ƙwallon ƙafa ta Gabon. Ya taka leda a gasar Olympics ta bazara a 2012 A 2012,<ref>[[Axel Méyé]]–[[FIFA]] competition record (archived)</ref> ya buga wa tawagar kasar wasan mintuna 41 a wasan sada zumunci da Afirka ta Kudu.<ref>Gabonese striker [[Axel Meye]] signs with IRT. en24news. 17 October 2020.</ref> == Aikin kulob/Aiki == A cikin watan Janairu 2018, Méyé ya shiga kulob ɗin Paris FC.<ref>"Men's Football". London2012.com. Retrieved 30 July 2012.</ref> == Kididdigar sana'a/Aiki == : ''Maki da sakamako ne aka jera kididdigar kwallayen Gabon na farko, ginshiƙin maki yana nuna ci bayan kowace ƙwallon Méyé.''<ref>L’attaquant [[Axel Meye]] Me Ndong rejoint le Paris FC Archived 1 August 2018 at the Wayback Machine, parisfootballclub.com, 31 January 2018</ref> {| class="wikitable sortable" |+Jerin kwallayen kasa da kasa da Axel Méyé ya ci<ref>Méyé, Axel" . National Football Teams. Retrieved 5 September 2017.</ref> ! scope="col" | A'a. ! scope="col" | Kwanan wata ! scope="col" | Wuri ! scope="col" | Abokin hamayya ! scope="col" | Ci ! scope="col" | Sakamako ! scope="col" | Gasa |- | align="center" | 1 | 5 ga Satumba, 2017 | Stade Bouaké, [[Bouaké]], Ivory Coast |</img> Ivory Coast | align="center" | 1-0 | align="center" | 2–1 | 2018 FIFA cancantar shiga gasar cin kofin duniya |} == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Soccerway|axel-meye-me-ndong/248146}} * Axel Méyé at FootballDatabase.eu [[Category:Rayayyun mutane]] 09ju6adda7m83izpv5lh7pud5p0xfuq Modou Jobe 0 33419 164590 160483 2022-08-07T22:53:33Z Jidda3711 14843 wikitext text/x-wiki   '''Alagie Modou Jobe''' (an haife shi a ranar 27 ga watan Oktoba shekara ta alif 1988) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar [[Gambia]] [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin mai tsaron gida a ƙungiyar Black Leopards ta farko ta ƙasa da kuma ƙungiyar ƙwallon ƙafa ta Gambia. <ref>{{Cite tweet|number=1161746576253095936|user=Jeddahsportclub|title=📝 مودو جوبي ينضم لـ"#فخر_جدة" 🇬🇲 ⚽️ @Toldojobe #دوري_الأمير_محمد_بن_سلمان #نادي_جدة #صيفية_جدة #مودو_جوبي…<!-- full text of tweet that Twitter returned to the bot (excluding links) added by TweetCiteBot. This may be better truncated or may need expanding (TW limits responses to 140 characters) or case changes. -->|date=14 August 2019}}</ref> == Aikin kulob/Ƙungiya == An haife shi a Sanyang, Jobe ya buga wasan ƙwallon ƙafa a Real de Banjul, Niarry Tally, Linguère da [[El-Kanemi Warriors F.C.|El-Kanemi Warriors]]. <ref name="NFT">{{NFT player|accessdate=1 March 2018}}</ref> Ya sake shiga Linguère a watan Oktoba 2017 a horon share fage, kafin ya rattaba hannu a kulob din El-Kanemi Warriors na Najeriya a watan Nuwamba 2017.<ref>Alieu Ceesay (23 October 2017). "Toldo rejoins Senegalese club for pre-season". [[Gambia]] Sports. Retrieved 6 November 2018.</ref> Ya buga wasansa na farko a kungiyar a gasar kwararrun kwallon kafa ta Najeriya a watan Maris 2018.<ref>[[El-Kanemi Warriors F.C.|El-Kanemi Warriors]] sign Gambia goalkeeper". [[Gambiya|Gambia]] Sports. 7 November 2017. Retrieved 6 November 2018.</ref> A cikin shekarar 2019, Jobe ya rattaba hannu a kulob din Jeddah na Saudiyya.<ref>[[Modou Jobe]] debut in [[Nigerian Premier League]]". [[Gambia]] Sports. 8 March 2018. Retrieved 6 November 2018.</ref> A cikin shekarar 2021,<ref>[[Modou Jobe]]: We are happy to be back". Fallaboweh . 24 June 2020. Retrieved 11 January 2022.</ref> ya koma kulob din Black Leopards na Afirka ta Kudu.<ref>Mercato – [[South Africa national netball team|South Africa]]: [[Gambiya|Gambian]] [[Modou Jobe]] joins Blacks Leopards". Lookcharms.com. 27 August 2021. Retrieved 11 January 2022.</ref> == Ayyukan kasa == Jobe ya fara buga wasansa na farko a kasar Gambia a shekarar 2007. <ref name="NFT">{{NFT player|pid=26393|accessdate=1 March 2018}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.national-football-teams.com/player/26393.html "Modou Jobe"]. ''National Football Teams''. Benjamin Strack-Zimmermann<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">1 March</span> 2018</span>.</cite></ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] 5xgw1bbp280xpgu8gv0nszi4jz0nwqc 164591 164590 2022-08-07T22:54:49Z Jidda3711 14843 Inganta shafi wikitext text/x-wiki   '''Alagie Modou Jobe''' (an haife shi a ranar 27 ga watan Oktoba shekara ta alif 1988) ƙwararren ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne ɗan ƙasar [[Gambia]] [[Kungiyar Kwallon Kafa|wanda]] ke taka leda a matsayin mai tsaron gida a ƙungiyar Black Leopards ta farko ta ƙasa da kuma ƙungiyar ƙwallon ƙafa ta Gambia. <ref>{{Cite tweet|number=1161746576253095936|user=Jeddahsportclub|title=📝 مودو جوبي ينضم لـ"#فخر_جدة" 🇬🇲 ⚽️ @Toldojobe #دوري_الأمير_محمد_بن_سلمان #نادي_جدة #صيفية_جدة #مودو_جوبي…<!-- full text of tweet that Twitter returned to the bot (excluding links) added by TweetCiteBot. This may be better truncated or may need expanding (TW limits responses to 140 characters) or case changes. -->|date=14 August 2019}}</ref> == Aikin kulob/Ƙungiya == An haife shi a Sanyang, Jobe ya buga wasan ƙwallon ƙafa a Real de Banjul, Niarry Tally, Linguère da [[El-Kanemi Warriors F.C.|El-Kanemi Warriors]]. <ref name="NFT">{{NFT player|accessdate=1 March 2018}}</ref> Ya sake shiga Linguère a watan Oktoba shekarar 2017 a horon share fage, kafin ya rattaba hannu a kulob din El-Kanemi Warriors na Najeriya a watan Nuwamba shekarar 2017.<ref>Alieu Ceesay (23 October 2017). "Toldo rejoins Senegalese club for pre-season". [[Gambia]] Sports. Retrieved 6 November 2018.</ref> Ya buga wasansa na farko a kungiyar a gasar kwararrun kwallon kafa ta Najeriya a watan Maris shekarar 2018.<ref>[[El-Kanemi Warriors F.C.|El-Kanemi Warriors]] sign Gambia goalkeeper". [[Gambiya|Gambia]] Sports. 7 November 2017. Retrieved 6 November 2018.</ref> A cikin shekarar 2019, Jobe ya rattaba hannu a kulob din Jeddah na Saudiyya.<ref>[[Modou Jobe]] debut in [[Nigerian Premier League]]". [[Gambia]] Sports. 8 March 2018. Retrieved 6 November 2018.</ref> A cikin shekarar 2021,<ref>[[Modou Jobe]]: We are happy to be back". Fallaboweh . 24 June 2020. Retrieved 11 January 2022.</ref> ya koma kulob din Black Leopards na Afirka ta Kudu.<ref>Mercato – [[South Africa national netball team|South Africa]]: [[Gambiya|Gambian]] [[Modou Jobe]] joins Blacks Leopards". Lookcharms.com. 27 August 2021. Retrieved 11 January 2022.</ref> == Ayyukan kasa == Jobe ya fara buga wasansa na farko a kasar Gambia a shekarar 2007. <ref name="NFT">{{NFT player|pid=26393|accessdate=1 March 2018}}<cite class="citation web cs1" data-ve-ignore="true">[https://www.national-football-teams.com/player/26393.html "Modou Jobe"]. ''National Football Teams''. Benjamin Strack-Zimmermann<span class="reference-accessdate">. Retrieved <span class="nowrap">1 March</span> 2018</span>.</cite></ref> == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] ebrfrayz9ut9p13m89e0oatu2hzw9r8 Kungiyar Kwallon Kafa ta Mata ta DR Congo 0 33449 164587 154386 2022-08-07T22:47:09Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 wikitext text/x-wiki   '''Kungiyar kwallon kafa ta mata ta DR Congo,''' tana wakiltar [[Jamhuriyar Dimokuraɗiyyar Kwango|Jamhuriyar Demokradiyyar Kongo]] a wasan kwallon kafa na mata na kasa da kasa . Hukumar Kwallon Kafa ta Congo ce ke tafiyar da ita. [[FIFA]] tana kiran DR Congo a matsayin '''Kongo DR''' . == Tarihi == An shirya DR Congo za ta fara karawa da [[Kungiyar Kwallon Kafa ta Mata ta Namibiya|Namibiya]] a gasar neman gurbin shiga gasar cin kofin Afrika ta mata a shekara ta alif 1998, da za a yi a [[Najeriya]], amma ta fice. Sun kara da Masar ranar 17 ga watan Oktoba na shekara ta alif 1998 a [[Kaduna (birni)|Kaduna]], [[Najeriya|Nigeria]], kuma suka ci 4-1. A karawa ta biyu da Najeriya mai masaukin baki ta yi rashin nasara da ci 6-0, a wasan karshe na rukuninsu kuwa ta yi kunnen doki da Morocco da ci 0-0, sannan ta tsallake zuwa matakin kusa da na karshe inda ta ci kwallaye 7 da ci 7. A wasan daf da na kusa da na karshe Ghana ta doke ta da ci 4-1 bayan karin lokaci, inda ta buga wasan matsayi na uku inda ta yi kunnen doki 3-3 da Kamaru, inda ta yi nasara a matsayi na 3 da ci 3-1 a bugun daga kai sai mai tsaron gida amma ba ta kai ga ci ba. zuwa gasar cin kofin duniya ta mata na FIFA a shekara ta alif 1999, da za a gudanar a [[Tarayyar Amurka|Amurka]] . Tawagar ba ta shiga gasar cin kofin matan Afirka ta shekarar 2000 ba . A gasar neman gurbin shiga gasar cin kofin mata ta Afirka ta shekarar 2002 sun kara da [[Kungiyar Kwallon Kafa ta Mata ta Angola|Angola]] . Wasan farko an yi rashin nasara ne da ci 1-0, karo na biyu kuma da ci 1-0, amma an yi rashin nasara da ci 5-4 a bugun fenareti, wanda hakan ya sa Congo DR ta fice daga gasar da kuma gasar cin kofin duniya da aka sake yi a [[Tarayyar Amurka|Amurka]] . Sun buga wasannin All-African Games na shekarar 2003 a [[Najeriya]], duk karawar da suka yi a [[Kaduna (birni)|Kaduna]], da Algeria (4 Oktoba, 5-2), Mali (7 Oktoba, kunnen doki 0-0) da Afirka ta Kudu (10 Oktoba, 4- 0). Congo DR ta kuma buga da Ghana da ci 2–0 (26 Oktoba a [[Kumasi]] ) da 2–1 (9 Nuwamba a [[Kinshasa]] ). Tawagar ta fice daga gasar cin kofin nahiyar Afirka ta mata a shekara ta shekarar 2004, wadda aka tsara za ta buga da [[Kungiyar Kwallon Kafa ta Mata ta Gabon|Gabon]] a wasannin share fage. Congo DR ta kara da Zambia a gasar neman gurbin shiga gasar cin kofin Afrika ta mata a shekarar 2006, inda ta samu nasara da ci 3–0 da 3–2, inda ta samu maki 6–2 a jimillar, ta kuma tsallake zuwa zagaye na gaba. A zagaye na biyu sun buga da [[Kungiyar Kwallon Kafa ta Mata ta Senegal|Senegal]] inda suka yi nasara da ci 3-0 a wasan farko da kuma rashin nasara da ci 2-0 a wasa na biyu, inda suka samu tikitin shiga gasar cin kofin Afirka ta mata ta shekarar 2006 da aka gudanar a [[Najeriya]] daga ranar 28 ga watan Oktoba zuwa 11 ga watan Nuwamba na shekarar 2006. Congo DR ta kasance a rukunin B tare da Ghana, Kamaru da Mali . Wasan farko shine da Kamaru inda aka tashi kunnen doki 1-1 da ci Milandu a mintuna 57 da fara wasa. Abokiyar hamayya ta biyu ita ce Mali kuma ta sha kashi da ci 3-2 da Zuma da Matufa suka ci a minti 28 da 85. An tashi wasan ne da Ghana da ci 3-1 da Vumongo a minti na 51 da fara wasa. An sake fitar da Congo DR daga gasar kuma daga gasar cin kofin duniya da aka gudanar a [[Sin|China PR]] . Bayan watanni biyu, tawagar ta kara da Kamaru a ranar 22 ga watan Janairun na shekarar 2007 kuma ta sha kashi da ci 3-0. Bayan wannan arangamar sun fafata da [[Kungiyar Kwallon Kafa ta Mata ta Namibiya|Namibiya]] a ranakun 17 ga watan Fabrairu da kuma 10 ga Maris, inda suka yi kunnen doki 3–3 da ci 5-2. A ranakun 3 da 17 ga watan Yuni Congo DR ta kara da Ghana a Sunyani da [[Kinshasa]], inda aka yi rashin nasara da ci 3-1 da kuma 1-0. Ga Gasar Cin Kofin Mata ta Afirka na shekarar 2008, da aka gudanar a [[Gini Ikwatoriya|Equatorial Guinea]] daga 15 ga watan Nuwamba zuwa 29 ga watan Nuwamba na shekarar 2008. Sun buga wasan neman tikitin shiga gasar ne da [[Kungiyar Kwallon Kafa ta Mata ta Kongo|Congo]], inda suka yi rashin nasara da ci 4-1 suka kuma yi kunnen doki da ci 1-1, inda aka tashi jimillar kwallaye 5-2. Bayan wadannan sakamakon, Congo DR ba ta samu gurbin shiga gasar ba. A ranar 7 ga watan Maris, shekarar 2010 a [[Gaborone]], bayan shekaru 2 ba a buga wasa ba, Congo DR ta fuskanci [[Kungiyar Kwallon Kafa ta Mata ta Kasar Botswana|Botswana]], don neman cancantar shiga gasar cin kofin mata ta Afirka ta shekarar 2010, inda ta ci su 2-0 da kwallaye 11 da 17 da Malembo da Dianteso suka ci. A wasa na biyu, a ranar 19 ga watan Maris, 2010, sun sake yin nasara, a wannan karon da ci 5-2 da ci biyu Malembo (minti 20 da 27), biyu na Nzuzi (minti 24 da 28) da Mafutu a mintuna 88. Zagaye na biyu ya fafata da Kamaru, kuma sun yi rashin nasara a dukkan wasannin biyu da ci 2–0 da kuma 3–0, abin da ya sa aka sake fitar da su daga gasar cin kofin Afirka ta mata na 2010 da kuma gasar cin kofin duniya da aka yi a [[Jamus]] . Congo DR ta buga wasanni biyu da Habasha a ranakun 15 da 30 ga watan Janairun 2011, inda suka yi canjaras a wasan farko da ci 0-0 sannan ta sha kashi na biyu da ci 3-0. A watan Fabrairun wannan shekarar ne suka fice daga gasar share fagen shiga gasar cin kofin nahiyar Afirka, inda aka shirya buga wasan da [[Kungiyar Kwallon Kafa ta Mata ta Gabon|Gabon]] . A ranakun 14 da 28 ga watan Fabrairun na shekarar 2012, tawagar ta kara da Uganda, a gasar neman gurbin shiga gasar cin kofin kwallon kafa na mata na Afirka ta shekarar 2012, inda suka tashi kunnen doki 1-1 da ci 4-0. A watannin Mayu da Yuni na shekarar 2012, an shirya buga wasa da Equatorial Guinea, amma an soke wasannin, saboda an zabi Equatorial Guinea a matsayin mai masaukin baki a gasar, Congo DR ita ma ta samu gurbin shiga gasar, saboda "mai tafiya". An buga wasanni biyu da abokiyar hamayyarta, Equatorial Guinea a ranakun 24 da 26 ga watan Yuni, watanni 4 kafin gasar, duka sun yi rashin nasara da ci 3-0 da 2–1. Wani karawa da aka yi kafin a buga gasar, an yi da Kamaru ne kuma an tashi 0-0. An gudanar da gasar karshe tsakanin 28 ga Oktoba da 11 ga Nuwamba, a shekarar 2012, an sanya kungiyar a rukunin A, tare da mai masaukin baki Equatorial Guinea, Afirka ta Kudu da [[Kungiyar Kwallon Kafa ta Mata ta Senegal|Senegal]] . Wasan farko da [[Kungiyar Kwallon Kafa ta Mata ta Senegal|Senegal]] ta samu nasara ne da ci 1-0 da bugun daga kai sai mai tsaron gida Nona a mintuna 74. A karo na biyu da Equatorial Guinea an sha kashi da ci 6-0. Sun kara da Afirka ta Kudu a wasan karshe na rukunin, inda suka sha kashi da ci 4-1 da ci 4-1 da Tutzolana a minti na 88. An sake fitar da DR Congo a matakin rukuni. Bayan dogon hutu daga wasan gasa, Kongo DR ta dawo don fafatawa a gasar cin kofin CAF na gasar Olympics ta bazara ta shekarar 2020 a [[Tokyo]] . Kokarin da aka yi a baya na neman cancantar shiga gasar Olympics a 2004, 2008, da 2012 bai yi nasara ba, yayin da zurfafan gudu na tawagar ya kai ga zagaye na biyu. Congo DR ta bude gasar neman gurbin shiga gasar ta 2020 da ci 2-2 da Tanzania, sannan ta tsallake zuwa zagaye na biyu da ci 1-0 a wasa na biyu na wasan. Abokan hamayyarsu a zagaye na biyu, Equatorial Guinea ta janye, <ref>[https://www.radiookapi.net/2019/08/29/actualite/sport/eliminatoires-jo-2020-la-rdc-bat-la-guinee-equatoriale-par-forfait Eliminatoires-JO 2020 : la RDC bat la Guinée Equatoriale par forfait]</ref> ganin Congo DR ta tsallake zuwa zagaye na uku don karawa da Kamaru . Bayan sun sha kashi da ci 0-2 a wasan farko a [[Yaounde|Yaoundé]], Congo DR ta ci 2-0 a gida, sai dai Ajara Nchout ya zura musu kwallo a ragar kasar daga gasar da jumulla 2-3. <ref>[https://allafrica.com/stories/201910110152.html Cameroon: 2020 Women's Olympic Qualifiers - Favourites Out of the Race]</ref> == Hoton kungiya == === Filin wasa na gida === Tawagar kwallon kafa ta mata ta DR Congo suna buga wasanninsu na gida a filin wasa na Stade des Martyrs . == Ma'aikatan koyarwa == === Ma'aikatan horarwa na yanzu === {| class="wikitable" !Matsayi ! Suna ! Ref. |- | Babban koci | Marcello Kadiamba | |- |} === Kiran baya-bayan nan === An gayyaci 'yan wasa masu zuwa zuwa tawagar DR Congo a cikin watanni 12 da suka gabata.   == Rubuce-rubuce == ''* 'Yan wasa masu aiki a '''cikin ƙarfin hali''', ƙididdiga daidai kamar na 2 ga Agusta 2021.''{{Col-begin}} {{Col-2}} ===Most capped players=== {{Expand section|date=November 2020}} {| class="wikitable sortable" |- !width=|# !width=|Player !width=|Year(s) !width=|Caps <!-- |- |align=center|'''1'''|| || ||align=center| |- |align=center|'''2'''|| || ||align=center| |- |align=center|'''3'''|| || ||align=center| |- |align=center|'''4'''|| || ||align=center| |- |align=center|'''5'''|| || ||align=center| |- |align=center|'''6'''|| || ||align=center| |- |align=center|'''7'''|| || ||align=center| |- |align=center|'''8'''|| || ||align=center| |- |align=center|'''9'''|| || ||align=center| |- |align=center|'''10'''|| || ||align=center| --> |} {{Col-2}} ===Top goalscorers=== {{Expand section|date=November 2020}} {| class="wikitable sortable" |- !width =|# !width =|Player !width =|Year(s) !width =|Goals !width =|Caps <!-- |- |align=center|'''1'''|| || ||align=center| ||align=center| |- |align=center|'''2'''|| || ||align=center| ||align=center| |- |align=center|'''3'''|| || ||align=center| ||align=center| |- |align=center|'''4'''|| || ||align=center| ||align=center| |- |align=center|'''5'''|| || ||align=center| ||align=center| |- |align=center|'''6'''|| || ||align=center| ||align=center| |- |align=center|'''7'''|| || ||align=center| ||align=center| |- |align=center|'''8'''|| || ||align=center| ||align=center| |- |align=center|'''9'''|| || ||align=center| ||align=center| |- |align=center|'''10'''|| || ||align=center| ||align=center| --> |} {{Col-end}} == Rikodin gasa == === Gasar cin kofin duniya ta mata ta FIFA === {| class="wikitable" style="text-align: center; width:50%;" ! colspan="10" |Rikodin cin kofin duniya na mata na FIFA |- ! Shekara ! Sakamako ! GP ! W ! D* ! L ! GF ! GA ! GD |- |{{Flagicon|CHN}}</img> [[1991 FIFA cin kofin duniya na mata|1991]] | colspan="8" rowspan="2" | Ban shiga ba |- |{{Flagicon|SWE}}</img> [[1995 FIFA Gasar Cin Kofin Duniya|1995]] |- |{{Flagicon|USA}}</img> [[1999 FIFA cin kofin duniya na mata|1999]] | colspan="8" rowspan="4" | Bai cancanta ba |- |{{Flagicon|USA}}</img> [[2003 FIFA Gasar Cin Kofin Duniya|2003]] |- |{{Flagicon|CHN}}</img> [[2007 FIFA cin kofin duniya na mata|2007]] |- |{{Flagicon|GER}}</img> [[2011 FIFA cin kofin duniya na mata|2011]] |- |{{Flagicon|CAN}}</img> [[2015 FIFA cin kofin duniya na mata|2015]] | colspan="8" rowspan="2" | Ban shiga ba |- |{{Flagicon|FRA}}</img> [[Gasar cin kofin duniya ta mata na FIFA 2019|2019]] |- |{{Flagicon|AUS}}</img>{{Flagicon|NZL}}</img>[[Gasar cin kofin duniya ta mata ta FIFA 2023|2023]] | colspan="8" | Janye |- | '''Jimlar''' | 0/9 | - | - | - | - | - | - | - |} === Wasannin Olympics === {| class="wikitable" style="text-align: center; width:50%;" ! colspan="10" |Rikodin wasannin Olympics na bazara |- ! Shekara ! Sakamako ! GP ! W ! D* ! L ! GF ! GA ! GD |- |{{Flagicon|USA}}</img> [[Kwallon kafa a gasar Olympics ta bazara ta 1996 – Gasar mata|1996]] | colspan="8" | Ban shiga ba |- |{{Flagicon|AUS}}</img> [[Kwallon kafa a gasar Olympics ta bazara ta 2000 – Gasar mata|2000]] | colspan="8" rowspan="4" | Bai cancanta ba |- |{{Flagicon|GRE}}</img> [[Kwallon kafa a Gasar Olympics ta bazara ta 2004 – Gasar mata|2004]] |- |{{Flagicon|CHN}}</img> [[Kwallon kafa a gasar Olympics ta bazara ta 2008 – Gasar mata|2008]] |- |{{Flagicon|GBR}}</img> [[Kwallon kafa a gasar Olympics ta bazara ta 2012 - gasar mata|2012]] |- |{{Flagicon|BRA}}</img> [[Kwallon kafa a gasar Olympics ta bazara ta 2016 – Gasar mata|2016]] | colspan="8" | Ban shiga ba |- |{{Flagicon|JPN}}</img> [[Kwallon kafa a gasar Olympics ta bazara ta 2020 – Gasar mata|2020]] | colspan="8" | Bai cancanta ba |- | '''Jimlar''' | 0/7 | - | - | - | - | - | - | - |} === Gasar Cin Kofin Mata na Afirka === {| class="wikitable" style="text-align: center;" ! colspan="8" |Rikodin Gasar Cin Kofin Mata na Afirka |- ! Shekara ! Sakamako ! Matches ! Nasara ! Zana ! Asara ! GF ! GA |- | 1991 | colspan="8" rowspan="2" | Ban shiga ba |- | 1995 |- |- style="background:#cfaa88;" |{{Flagicon|NGA}}</img> [[Gasar Cin Kofin Mata ta Afirka 1998|1998]] | '''Wuri na uku''' | 5 | 1 | 2 | 2 | 8 | 14 |- |{{Flagicon|ZAF}}</img> [[Gasar Cin Kofin Mata ta Afirka ta 2000|2000]] | colspan="8" | Ban shiga ba |- |{{Flagicon|NGA}}</img> [[Gasar Cin Kofin Mata ta Afirka ta 2002|2002]] | colspan="8" | Bai cancanta ba |- |{{Flagicon|ZAF}}</img> [[Gasar Cin Kofin Mata ta Afirka ta 2004|2004]] | colspan="8" | Ban shiga ba |- |{{Flagicon|NGA}}</img> [[Gasar Cin Kofin Mata ta Afirka ta 2006|2006]] | '''Matakin rukuni''' | 3 | 0 | 1 | 2 | 4 | 7 |- |{{Flagicon|EQG}}</img> [[Gasar Cin Kofin Mata ta Afirka ta 2008|2008]] | colspan="8" rowspan="2" | Bai cancanta ba |- |{{Flagicon|RSA}}</img> [[Gasar Cin Kofin Mata ta Afirka ta 2010|2010]] |- |{{Flagicon|EQG}}</img> [[Gasar Cin Kofin Mata ta Afirka ta 2012|2012]] | '''Matakin rukuni''' | 3 | 1 | 0 | 2 | 2 | 10 |- |{{Flagicon|NAM}}</img> [[Gasar Cin Kofin Mata ta Afirka na 2014|2014]] | colspan="8" | Ban shiga ba |- |{{Flagicon|CMR}}</img> [[2016 Gasar Cin Kofin Kasashen Afirka|2016]] | colspan="8" | Janye |- |{{Flagicon|GHA}}</img> [[Gasar Cin Kofin Mata Na Afirka 2018|2018]] | colspan="8" | Ban shiga ba |- |{{Flagicon|MAR}}</img> [[2022 Gasar Cin Kofin Mata na Afirka|2022]] | colspan="8" | Janye |- | '''Jimlar''' | 3/13 | 11 | 2 | 3 | 6 | 14 | 31 |} == Duba kuma == * [[Jamhuriyar Dimokuraɗiyyar Kwango|Wasanni a Jamhuriyar Demokradiyyar Kongo]] ** Wasan kwallon kafa a Jamhuriyar Demokradiyyar Kongo *** Wasan kwallon kafa na mata a Jamhuriyar Demokradiyyar Kongo == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * [https://web.archive.org/web/20071029060023/http://www.fifa.com/associations/association=cod/ranking/gender=f/index.html Bayanan Bayani na Kungiyar FIFA] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] jxpozxr1qin8se6cgehaqfrcogrok12 Rufaida Umar Ibrahim 0 33490 164648 154743 2022-08-08T09:32:29Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{Databox}} '''Rufaida Umar Ibrahim''' (shekarar haihuwa; an haife ta a ranar 16 ga watan Janairun shekara ta alif 1995) fitacciyar marubuciyar harshen [[Hausa]] ce kuma mawallafiyar littattafai daga birnin [[Kano]] cikin [[Jihar Kano]] a arewa maso yammacin [[Najeriya]]. Tauraruwarta ta fara haskawa ne a shekarar 2020 bayan ta lashe manyan gasannin gajerun labarai da manyan kafafen watsa labarai suka sanya ciki harda gasar gajerun labarai ta [[BBC Hausa]] inda ta zo a matsayin ta 3 a Hikayata na shekarar 2020.<ref>https://www.bbc.com/hausa/shirye-shirye-na-musamman-55451740</ref> Ita ce kuma ta zamo gwarzuwar gasar Aminiya Trust a matsayin ta 1 wadda kamfanin jarida na Aminiya suka ɗauki nauyi a shekarar 2020. Wannan yasa ake yi mata kallon marubuciyar Hausa da babu kamarta a wannan lokaci. <ref>https://www.mujallaradabi.com/2021/06/gwarzuwar-aminiya-shin-wace-ce-rufaida.html?m=1</ref> ==Tarihin Rayuwa== ==Karatu== ==Harkar Rubutu== ==Ayyuka== ==Lambobin Yabo== ==Shahara== ==Manazarta== {{Reflist}} d9tnbsinc9yst0cea6uyrkf5blgtkb8 Austin Calitro 0 34317 164525 160316 2022-08-07T16:26:13Z BnHamid 12586 wikitext text/x-wiki {{Infobox NFL biography|name=Austin Calitro|image=Austin Calitro.JPG <!-- Only free-content images are allowed for depicting living people -- see [[WP:NONFREE]]. -->|image_size=225px|alt=|caption=Calitro with the Seattle Seahawks in 2018|current_team=Free agent|number=|position=[[Linebacker]]|birth_date={{Birth date and age|1994|1|10|mf=y}}|birth_place=[[Orlando, Florida]]|height_ft=6|height_in=0|weight_lbs=240|high_school=[[Danbury High School|Danbury]]<br/>([[Danbury, Connecticut]])|college=[[Villanova Wildcats football|Villanova]]|undraftedyear=2017|pastteams=* [[New York Jets]] ({{NFL Year|2017}})* * [[San Francisco 49ers]] ({{NFL Year|2017}})* * [[Seattle Seahawks]] ({{NFL Year|2017}})* * [[Cleveland Browns]] ({{NFL Year|2017}})* * Seattle Seahawks ({{NFL Year|2018}}) * [[Jacksonville Jaguars]] ({{NFL Year|2019}}) * [[Cincinnati Bengals]] ({{NFL Year|2020}})* * [[Denver Broncos]] ({{NFL Year|2020}}) * [[Chicago Bears]] ({{NFL Year|2021}})* * [[Cincinnati Bengals]] ({{NFL Year|2021}})|status=|highlights=|statweek=10|statseason=2021|statlabel1=[[Tackle (football move)|Total tackles]]|statvalue1=94|statlabel2=[[Quarterback sacks|Sacks]]|statvalue2=1.5|statlabel3=[[Fumble|Forced fumbles]]|statvalue3=|statlabel4=[[Fumble|Fumble recoveries]]|statvalue4=|statlabel5=[[Interceptions]]|statvalue5=|statlabel6=[[Pass deflected|Pass deflections]]|statvalue6=2|nflnew=Austin-Calitro|pfr=CaliAu00}} '''Austin Calitro''' (an haife shi a watan Janairu 10, 1994) ɗan wasan ƙwallon ƙafa ne na Amurka wanda wakili ne na kyauta. Ya buga kwallon kafa na kwaleji a Villanova . == Aikin koleji == An zaɓi Calitro zuwa ƙungiyar farko ta Kwallon kafa ta All-CAA. Ya kuma jagoranci Villanova a cikin jimlar fafatawa tare da 90 kuma ya tilasta fumbles tare da 3 a cikin ƙaramin kakarsa. == Sana'ar sana'a == === New York Jets === Calitro ya rattaba hannu tare da Jets na New York a matsayin wakili na kyauta mara izini akan Mayu 5, 2017. Jets sun yi watsi da shi a ranar 15 ga Mayu, 2017. === San Francisco 49ers === A kan Agusta 7, 2017, Calitro ya sanya hannu tare da San Francisco 49ers . An yi watsi da shi ranar 2 ga Satumba, 2017. === Seattle Seahawks === A ranar 4 ga Satumba, 2017, an rattaba hannu kan Calitro zuwa tawagar 'yan wasan Seattle Seahawks . An sake shi ranar 19 ga Satumba, 2017. === Cleveland Browns === A ranar 3 ga Oktoba, 2017, an rattaba hannu kan Calitro zuwa ƙungiyar motsa jiki ta Cleveland Browns . Ya sanya hannu kan kwantiragin ajiya / nan gaba tare da Browns a ranar 1 ga Janairu, 2018. A ranar 18 ga Mayu, 2018, Browns sun yi watsi da Calitro. === Seattle Seahawks (lokaci na biyu) === A Yuni 13, 2018, Calitro ya sanya hannu tare da Seattle Seahawks . Ya buga wasansa na farko na NFL a ranar 9 ga Satumba, 2018 a cikin asarar 27 – 24 ga Denver Broncos . Ya yi takalmi biyar. A ranar 17 ga Satumba, ya fara karawa da Chicago Bears a ranar Litinin Night Kwallon kafa a mako na 2. A ranar 2 ga Satumba, 2019, Seahawks sun yi watsi da Calitro. === Jacksonville Jaguars === A ranar 3 ga Satumba, 2019, Jacksonville Jaguars ya yi iƙirarin cire Calitro. Calitro ya sake sanya hannu tare da Jaguars a ranar 22 ga Afrilu, 2020. A ranar 27 ga Afrilu, 2020, an yi watsi da shi. === Cincinnati Bengals === A ranar 28 ga Afrilu, 2020, Cincinnati Bengals ya yi iƙirarin cire Calitro. === Denver Broncos === A ranar 4 ga Satumba, 2020, an siyar da Calitro zuwa Denver Broncos don Kirista Covington . An sanya shi a ajiyar da ya ji rauni a ranar 28 ga Satumba, 2020. An kunna shi a ranar 31 ga Oktoba. === Chicago Bears === A ranar Mayu 17, 2021, Calitro ya rattaba hannu tare da Chicago Bears . An sanya shi a ajiyar da ya ji rauni a ranar 22 ga Agusta, 2021, kuma an sake shi bayan kwana uku. === Cincinnati Bengals (lokaci na biyu) === A ranar 15 ga Nuwamba, 2021, Calitro ya rattaba hannu a kan kungiyar Cincinnati Bengals. An daukaka shi zuwa ga mai aiki a ranar 27 ga Disamba. An yi watsi da shi a ranar 10 ga Janairu, 2022 kuma ya sake sanya hannu a cikin tawagar horarwa. == Hanyoyin haɗi na waje == * [https://web.archive.org/web/20180702081116/http://www.villanova.com/sports/m-footbl/mtt/austin_calitro_812936.html Villanova Wildcats bio] * [https://web.archive.org/web/20170511064106/http://www.newyorkjets.com/team/roster/Austin-Calitro/ff122ae1-4986-449f-b37a-95a162ef7b91 New York Jets bio] ==Manazarta== {{Reflist}} [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] tkvppua5jiyp2k34fnohknyyq462o86 Artuma Fursi Jilee 0 34441 164487 161069 2022-08-07T16:00:26Z BnHamid 12586 /* Bayanan kula */ wikitext text/x-wiki '''Artuma Fursi Jilee gunduma''' ce dake cikin yankin Oromia na yankin Amhara na [[Itofiya|Habasha]] . Artuma Fursi Jilee ta yamma tana da iyaka da shiyyar Arewa Shewa, daga arewa kuma tana iyaka da Chaffa Gola Dewerahmedo, daga gabas kuma tana iyaka da yankin Afar . Garuruwan Artuma Fursi Jilee sun hada da Adebela, Chefa Robit, Kichicho da Senbete . An raba Artuma Fursi Jilee zuwa yankunan [[Artuma Fursi]] da Jilee Dhummuugaa . Muhimman koguna a wannan gundumar sun hada da Borkana . == Alkaluma == Bisa kididdigar da Hukumar Kididdiga ta Tsakiya ta buga a shekarar 2005, wannan gundumar tana da yawan jama'a 209,858, wadanda 104,520 maza ne, 105,338 kuma mata; 14,403 ko 6.86% na al'ummarta mazauna birni ne, wanda bai kai matsakaicin yanki na 10.8%. Tare da kiyasin yanki na murabba'in kilomita 1,871.56, Artuma Fursi Jilee yana da kiyasin yawan jama'a 112.1 a kowace murabba'in kilomita, wanda bai kai matsakaicin yanki na 144.12 ba. Kididdiga ta kasa ta shekarar 1994 ta bayar da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 153,425 a cikin gidaje 27,715, wadanda 77,632 maza ne, 75,793 mata; 8,270 ko 5.39% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Manyan kabilu uku da aka ruwaito a Artuma Fursi Jilee sune Oromo (78.68%), Amhara (18.95%), da Argobba (2.24%); duk sauran kabilun sun kasance kashi 0.13% na yawan jama'a. An yi amfani da Oromiffa a matsayin yaren farko da kashi 79.59%, kuma kashi 20.31% na magana da Amharik ; sauran kashi 0.1% sun yi magana duk sauran yarukan farko da aka ruwaito. Yawancin mazaunan Musulmai ne, tare da 99.24% sun ruwaito cewa addininsu ne. ==Manazarta== {{Reflist}}{{Coord|10|30|N|39|50|E|type:adm3rd_region:ET}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|10|30|N|39|50|E|type:adm3rd_region:ET}}{{Districts of the Amhara Region}} pvxqzmhfzsutsu0oxl74aij2y9r5m64 Asosa (woreda) 0 34443 164509 164112 2022-08-07T16:14:29Z BnHamid 12586 /* Bayanan kula */ wikitext text/x-wiki '''Asosa''' yanki ne a yankin Benishangul -Gumuz, [[Itofiya|Habasha]] . Wani yanki na shiyyar Asosa, yana da iyaka da Kurmuk da Komesha a arewa, da Menge a arewa maso gabas, da Oda Buldigilu a gabas, da Bambasi a kudu maso gabas, da gundumar Mao-Komo a kudu da kuma [[Sudan]] a cikin yamma. Ana kiran wannan gundumar ne bayan mafi girman mazauni, Asosa . Koguna sun haɗa da Yabus da kuma ta Buldidine. Ɗaya daga cikin mafi girman maki a Asosa shine Dutsen Bange . == Tarihi na baya-bayan nan ==   An sanar da gina asibitocin lafiya guda biyu a gundumar Asosa a ranar 9 ga watan Maris,shekara ta 2009, kan kuɗi kusan Biliyan 2, wanda zai dauki sama da mutane 40,000. Waɗannan za su haɗu da asibiti ɗaya, da cibiyoyin kiwon lafiya 27 ko wuraren kiwon lafiya waɗanda a halin yanzu ke ba da sabis ga mazauna sama da 87,000. Jami’an yankin sun sanar da cewa [[UNICEF]] ta bayar da gudunmuwar kayan aikin jinya da firji na sama da Bira miliyan 2.6 domin samar da waɗannan asibitoci. A watan Fabrairun shekara ta 2009, hukumar kula da hanyoyin kasar Habasha ta sanar da cewa, ta bayar da kwangilar gyara da gyaran hanyar da ta haɗa Asosa zuwa Kurmuk [[Sudan|,]] mai tsawon kilomita 100, wanda ya kai Naira miliyan 502.8 . Kamfanin Sino-Hydro International, wani kamfanin gine-gine na kasar Sin ne zai yi aikin. Ana sa ran fara aikin daga baya a shekarar ta 2009 kuma za a ɗauki watanni 36 ana kammala shi. Ita ce sashe na ƙarshe na babbar hanyar da ta haɗa [[Addis Abeba|Addis Ababa]], Nekemte, Asosa, da Kurmuk. Bankin Larabawa don Ci gaban Tattalin Arziki a Afirka, Asusun Raya Ƙasa na Saudiyya, da gwamnatin Habasha ne za su ba da kuɗin aikin. <ref>Richard High, [http://www.khl.com/magazines/international-construction/detail/item31338/ "Ethiopia expands road network"], KHL Group, ''International Construction'' website, 11 February 2009 (accessed 30 May 2009)</ref> == Alkaluma == Kididdiga ta kasa ta shekara ta 2007 ta bayar da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 104,147, daga cikinsu 52,968 maza ne, 51,179 kuma mata; 24,214 ko 23.25% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Yawancin mazaunan sun ce su Musulmai ne, tare da 63.27% na yawan jama'a sun ba da rahoton cewa sun lura da wannan imani, yayin da 31.18% na yawan jama'a ke yin Kiristanci na Orthodox na Habasha, kuma 5.23% Furotesta ne. Bisa kididdigar da Hukumar Kididdiga ta Tsakiya ta fitar a shekarar 2005, wannan gundumar tana da yawan jama'a 102,732, daga cikinsu 53,340 maza ne, 49,392 kuma mata; 20,226 ko kuma 19.69% na jama'ar mazauna birni ne. Asosa tana da fadin kasa murabba'in kilomita 1,991.41, tana da yawan jama'a 51.6 a kowace murabba'in kilomita wanda ya zarce matsakaicin yanki na 19.95. Ƙididdigar ƙasa ta 1994 ta ba da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 73,954 a cikin gidaje 17,162, waɗanda 38,442 maza ne kuma 35,512 mata; 11,749 ko 15.89% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Manyan kabilu uku da aka ruwaito a Asosa sune Amhara (53%), Berta (34%), da Oromo (9.4%); duk sauran kabilun sun kasance kashi 3.6% na yawan jama'a. Ana magana da Amharic a matsayin yaren farko da kashi 55%, 34% suna jin Berta, kuma 8.7% suna magana da Oromifa ; sauran kashi 2.3% sun yi magana duk sauran yarukan farko da aka ruwaito. Mafi yawan mazaunan musulmi ne, inda kashi 61.5% na al'ummar kasar suka bayyana cewa sun rungumi wannan imani, yayin da kashi 35.8% ke yin addinin Kiristanci na Orthodox na Habasha, kuma kashi 2.4% na Furotesta ne. Game da ilimi, 35.33% na yawan jama'a an dauke su masu karatu, wanda ya zarce matsakaicin yanki na 18.49%; 20.72% na yara masu shekaru 7-12 suna makarantar firamare; 3.41% na yara masu shekaru 13-14 sun kasance a makarantar sakandaren ƙarami; kuma 5.6% na mazauna shekaru 15-18 sun kasance a babbar makarantar sakandare. Dangane da yanayin tsafta, kashi 63.8% na gidajen birane da kashi 50.7% na dukkan gidaje sun sami tsaftataccen ruwan sha a lokacin kidayar; Kashi 86.7% na birane da kashi 9.8% na dukkan gidaje suna da kayan bayan gida. ==Manazarta== {{Reflist}}{{Coord|10|10|N|34|25|E|type:adm3rd_region:ET}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|10|10|N|34|25|E|type:adm3rd_region:ET}}{{Districts of the Benishangul-Gumuz Region}} kv08huxp24krs82jq2t5dz16w2ghy0g Ayra (woreda) 0 34446 164704 161074 2022-08-08T11:05:23Z BnHamid 12586 /* Bayanan kula */ wikitext text/x-wiki '''Aira''' yana daya daga cikin Aanaas a cikin Oromia na [[Itofiya|Habasha]] . Yana daga cikin shiyyar Welega ta Yamma . An raba shi da tsohuwar gundumar Aira Gulliso a cikin Nuwamba 1999. Tana da iyaka da Gulliso a arewa, Yubdo a kudu maso gabas da Kelem Wollega a kudu da yamma. Aira ita ce cibiyar gudanarwa. == Alkaluma == Kididdiga ta kasa ta shekara ta 2007 ta ba da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 47,537 a cikin gidaje 9,293, daga cikinsu 23,470 maza ne, 24,067 mata; 6,079 ko 12.79% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Yawancin mazaunan sun lura da Furotesta, tare da 88.37% sun ba da rahoton cewa a matsayin addininsu, yayin da 6.96% suka lura da Kiristanci Orthodox na Habasha kuma 4.42% Musulmai ne . ==Manazarta== {{Reflist}}{{Districts of the Oromia Region}} t4t6y4p8m479s6nkswkivr5xkzqayvs Ayesha (woreda) 0 34465 164690 161110 2022-08-08T10:49:05Z BnHamid 12586 /* Bayanan kula */ wikitext text/x-wiki '''Ayesha''' (Italiyanci ''Aiscia'' ) yanki ne a yankin Somaliya, [[Itofiya|Habasha]] . Yankin arewa da ke shiyyar Shinile, Ayesha tana iyaka da kudu da Dembel, daga yamma shinile, a arewa kuma da [[Jibuti (ƙasa)|Djibouti]], daga gabas da [[Somaliland]], sannan daga kudu maso gabas da [[Fafan Zone|shiyyar Jijiga]] . Garuruwan da ke cikin Ayesha sun hada da Ayesha, Dewele, Lasarat da Mermedebis . Matsakaicin tsayi a wannan yanki ya kai mita 766 sama da matakin teku. {{As of|2008}} , Ayesha tana da titin tsakuwa mai tsawon kilomita 180 da kuma hanyoyin al'umma kilomita 287.2; kusan kashi 20% na yawan jama'a suna samun ruwan sha. <ref>Hailu Ejara Kene, ''Baseline Survey'', Annexes 16, 17</ref> Layin layin dogo na Addis Ababa-Djibouti da layin dogo na Ethio-Djibouti sun ratsa wannan yanki, biyo bayan rafin da kogin Ayesha ya yanke a kudu, sannan ya juya kudu maso yamma zuwa Shinile kafin ya isa Adigale . A tsakiyar watan Afrilun 2006, an ba da rahoton ambaliya ta raba mutane 3,000 da muhallansu a Laserat. A cewar jami’an gundumar, ambaliyar ta lalata gidaje sama da 190 tare da kashe dabbobin da yawansu ya kai 500. <ref>[http://www.ocha-eth.org/Home/downloadables/Focus%20on%20Ethiopia%20April%202006.pdf "Regional overview: Somali", ''Focus on Ethiopia''], UN-OCHA, 20 April 2006 (accessed 27 February 2009)</ref> Ofishin kula da hakar ma’adanai na kasar Habasha ya bayar da rahoton a watan Nuwamba na shekarar 2008 cewa, ya yi nasarar kawar da nakiyoyin da aka dasa a Ayesha a wani bangare na fili na murabba’in murabba’in miliyan hudu da ofishin ya share a yankin Somaliya. == Alkaluma == Bisa kidayar jama'a ta shekarar 2017 da hukumar kididdiga ta kasar Habasha (CSA) ta gudanar, wannan gundumar tana da jimillar jama'a 75,215, wadanda 39,089 maza ne da mata 36,126. Yayin da 10,726 mazauna birane ne, wasu 64,489 kuma makiyaya ne. Bisa kidayar jama'a a shekarar 2007 da hukumar kididdiga ta kasar Habasha (CSA) ta gudanar, wannan gundumar tana da jimillar jama'a 58,086, daga cikinsu 31,241 maza ne da mata 26,845. Yayin da 7,970 ko 13.72% mazauna birni ne, sai kuma 37,339 ko 64.28% makiyaya ne. Kashi 96.3% na al'ummar kasar sun ce musulmi ne, kuma kashi 2.68% sun ce suna yin addinin Kiristanci . <ref>[http://www.csa.gov.et/index.php?option=com_rubberdoc&view=doc&id=274&format=raw&Itemid=521 Census 2007 Tables: Somali Region], Tables 2.1, 2.4, 3.1 and 3.4.</ref> Ƙididdigar ƙasa ta 1994 ta ba da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 46,605, waɗanda 23,305 maza ne kuma 23,300 mata; 6,577 ko 14.11% mazauna birni ne. Kabila mafi girma da aka ruwaito a Ayesha ita ce mutanen Somaliya na mazaunan Issa (95.99%). <ref>[http://www.csa.gov.et/surveys/Population%20and%20Housing%20Census%201994/survey0/data/docs%5Creport%5CStatistical_Report%5Ck05%5Ck05.pdf ''1994 Population and Housing Census of Ethiopia: Results for Somali Region'', Vol. 1], Tables 2.1, 2.7, 2.12,</ref> ==Manazarta== {{Reflist}}{{Coord|10|35|N|42|25|E|type:adm3rd_region:ET}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|10|35|N|42|25|E|type:adm3rd_region:ET}}{{Districts of the Somali Region}} iaw9oup9mkrgu9fo8mt9vxzgtavdayx Badawacho 0 34572 164740 161384 2022-08-08T11:45:52Z BnHamid 12586 /* Bayanan kula */ wikitext text/x-wiki '''Badawacho''' na daya daga cikin gundumomi 77 a yankin Kudancin Kasa, Kasa, da Al'ummar [[Itofiya|Habasha]] . Wani dutse mai siffar triangle na shiyyar Hadiya, Badawacho yana iyaka da kudu da yankin Wolayita, daga yamma da arewa kuma ya yi iyaka da yankin Kembata Tembaro, daga gabas kuma ya yi iyaka da yankin Oromia da shiyyar Sidama . Badawacho yana da kananan tafkuna guda uku: Budamada - mafi zurfin duka ukun, Tiello da Matchafara - gida ga hippopotamus da tsuntsaye iri-iri. Kogin Bilate wanda ya raba tafkuna uku kuma gida ne ga kadawa da hippopotamus. Babban garin Badawacho shine Shone . An ware Badawacho don yankunan Mirab Badawacho da Misraq Badawacho . Badawacho yana da titin kilomita 58 na duk wani yanayi da kuma nisan kilomita 59 na bushewar yanayi, don matsakaicin yawan titin kilomita 217 a cikin murabba'in kilomita 1000. == Tarihi == A ranar 5 ga Afrilu, 2000, gabanin babban zaɓe na 2000, 'yan ƙungiyar Democratic Peoples' Democratic Coalition (SEPDC) su huɗu sun ji rauni a rikicin da aka yi tsakanin sojoji da SEPDC a Badawacho; A wannan watan ne sojojin suka kashe wasu ‘yan SEPDC guda hudu a gundumar a yayin da suke neman wani dan jam’iyyar. <ref>[https://2001-2009.state.gov/g/drl/rls/hrrpt/2001/af/8372.htm "Ethiopia: Country Reports on Human Rights Practices"], Bureau of Democracy, Human Rights, and Labor, US State Department (accessed 9 July 2009)</ref> A zaben kasar Habasha na shekarar 2005, daya daga cikin gundumomin zabe guda biyu na wannan gundumar sun zabi Beyene Petros (shugaban hadaddiyar kungiyar Democratic Forces ) a matsayin wakilinsu a majalisar wakilan jama'ar kasar . West Badawacho ta sha fama da “yunwa koren” a shekarar 2008, bayan damina mai kara kuzari a watan Maris-Mayu ya kasa isowa kuma lokacin damina ya makara ga manoman yankin. Haɗe da rashin girbi a 2007, wanda ya haifar da asarar dabbobi, waɗannan abubuwan sun haifar da yanayin da jami'ai suka ba da rahoton mutane miliyan 4.6 a yankunan da fari ya shafa, ba kawai a Badawacho ba har ma a duk faɗin Habasha, suna buƙatar taimakon Fam miliyan 162.5, kodayake ba a hukumance ba. alkaluma daga hukumomin bayar da agaji sun nuna adadin a cikin kewayon mutane miliyan 8-10. Wannan rikicin ana kiransa “yunwar kore” domin ba wai karkara kawai ba ce kuma ga alama tana da albarka duk da yunwar da ake fama da ita, amma karancin abinci da tsadar kayan abinci da za a iya shigo da su ya sa lamarin ya ta’azzara. <ref>Annie Kelly, [https://www.theguardian.com/environment/2008/aug/01/food.famine "The rains have come, the land is lush but Ethiopians still go hungry"], ''The Guardian'', published 1 August 2008 (accessed 10 June 2010)</ref> == Alkaluma == Bisa kididdigar da Hukumar Kididdiga ta Tsakiya ta buga a shekarar 2005, wannan gundumar tana da adadin yawan jama'a 251,197, wadanda 126,706 maza ne, 124,491 kuma mata; 14,911 ko kuma 5.94% na yawan jama'arta mazauna birni ne, wanda bai kai matsakaicin yankin na 8.1%. Yankin Badawacho yana da fadin kasa kilomita murabba'i 516.57, ana kiyasin yawan jama'a ya kai mutane 486.3 a kowace murabba'in kilomita, wanda ya zarce matsakaicin yankin na 378.7. Kididdiga ta kasa ta shekarar 1994 ta bayar da rahoton jimillar yawan jama'a na wannan yanki na 175,966 daga cikinsu 87,234 maza ne, 88,732 kuma mata; 8,230 ko 4.68% na yawan jama'arta mazauna birni ne. Manyan kabilu biyar da aka ruwaito a Badawacho sune Hadiya (82.15%), Kambaata (5.45%), Alaba (4.71%), Welayta (3.77%), da Oromo (2.05%); duk sauran kabilun sun kasance kashi 1.87% na yawan jama'a. An yi amfani da Hadiya a matsayin yaren farko da kashi 78.79%, kashi 9.33% Kambaata, 4.92% suna jin Alaba, 4.45% Welayta, kuma 1.79% suna magana da Amharic ; sauran 0.72% sun yi magana duk sauran yarukan farko da aka ruwaito. Kashi 48.25% na al'ummar kasar sun ce Furotesta ne, kashi 21.48% sun rungumi Kiristanci Orthodox na Habasha, kashi 18.99% Musulmai ne, kashi 7.72% na Katolika ne, kuma kashi 1.22% na addinin gargajiya. ==Manazarta== {{Reflist}}{{Coord|7|10|N|37|55|E|type:adm3rd_region:ET}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|7|10|N|37|55|E|type:adm3rd_region:ET}} hm722tntctqcpk6f3r9kwxn5klbjo2u Asake 0 34748 164488 162552 2022-08-07T16:01:34Z BnHamid 12586 gyara wikitext text/x-wiki '''Ahmed Ololade''' wanda aka fi sani da sunan '''Asake''' (An haife shi ranar 11 ga watan Yuni, 1995). ɗan Najeriya ne mai fasahar Afrobeats. Ya rattaba hannu kan YBNL Nation . == Sana'a == Asake ya karanta Theater & Performing arts a Obafemi Awolowo University, Ile-Ife, [[Osun|Osun state]] . Ayyukan kiɗan sa ya shiga cikin al'ada a cikin shekarar 2020 lokacin da ya fito da wani salon salo mai suna 'Mr Money'. YBNL ne ya sanya wa hannu a cikin watan Fabrairu 2022 kuma daga baya ya sanya hannu ta Rarraba Empire a Yuli, shekarar 2022. Asake yakan yi amfani da saurin ɗan lokaci Amapiano -salon bugun. == Hotuna == {| class="wikitable" |+ !Shekara ! Waka ! Matsayi mafi girma ! |- | 2022 | Omo Ope featuring Olamide | | |- | 2022 | Sungba | Lamba 3, Spotify (Nijeriya) | |- | 2022 | Sungba Remix featuring Burna Boy | Lamba 7, Wakokin Billboard US Afrobeats | |- | 2022 | Assalamu Alaikum | Lamba 1, TurnTable chart Nigeria. Lamba 7, Wakokin Billboard US Afrobeats | <ref name=":0" /> |- | 2022 | Mai ƙarewa | | |- | 2022 | Trabaye tare da Olamide | | |} ==== A matsayin fitaccen mai fasaha ==== {| class="wikitable" |+ !Shekara ! Waka ! Matsayi mafi girma ! |- | 2022 | Pallazo ta DJ Spinal l | Lamba 6, Wakokin Billboard US Afrobeats | |- | 2022 | Bandana ta Fireboy DML | Lamba 1, Wakokin Apple Top 100 Nigeria Lamba 8, Wakokin Billboard US Afrobeats | |} == Manazarta == {{Reflist}} [[Category:Mawaƙan Nijeriya]] 9klxfti3hmw8efhsqgvmtbyo5ikuinl User talk:Mhawk10 3 34958 164636 164125 2022-08-08T03:26:46Z EmausBot 1782 Bot: Fixing double redirect to [[User talk:Red-tailed hawk]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[User talk:Red-tailed hawk]] 539lm4kokhicnhrwu0yc7aeuxi6yhir Kudan Tsando 0 34967 164553 164258 2022-08-07T19:56:11Z Sufie Alyaryasie 13902 wikitext text/x-wiki '''Kudan Tsando''' wasu manyan kudaje ne masu cizo da akafi samunsu a wurare na zafi a [[Afirka]] . waɗanda ke rayuwa ta hanyar shanjinin dabbobi. An yi nazari sosai kan kudan tsando saboda rawar da suke takawa wajen yada cututtuka. <ref>https://hausa.premiumtimesng.com/tag/kudan-tsando/</ref>Suna da babban tasiri na tattalin arziki a yankin kudu da hamadar [[sahara]] a matsayin abubuwan da ke haifar da kwayar cutar trypanosomes, wadda ke haifar da cututtukan bacci da na dabbobi . yawanci suna haifar da 'ya'ya huɗu a kowace shekara, a tsawon rayuwarsu. ===Manazarta=== l2gk2j7l47l22ud8gibm2tk4x1nwo74 Mufassari 0 35033 164468 2022-08-07T12:37:37Z IbrahimYakubuomar 14903 Bayani akan kalma da kuma inganta shafi wikitext text/x-wiki wannan kalmar na nufin mai bayani akan Alƙurani ta sigar ciro bayanai daga hadisai, da maganganun manyan malamai dasu ka gabata. 962r4q84xt0p6rrbqtf9m847vto6iau Olusegun 0 35034 164473 2022-08-07T14:03:26Z IbrahimYakubuomar 14903 Ƙarin Bayani akan suna da kuma misalin sunan wikitext text/x-wiki suna ne na ƴarbawa, wanda suke kudancin najeriya. Misali shaharrarun mutane masu wannan suna sun hada kamar olusegun obasanjo tsohon shugaban ƙasar najeriya na alif 1999 zuwa 2007 9cozo39xvv9meyaxn03o2nxsbdckxk2 Consul, Saskatchewan 0 35035 164474 2022-08-07T14:22:17Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082044242|Consul, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Consul|official_name=Village of Consul|other_name=|native_name=|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=Consul Saskatchewan Wheat Pool.JPG|imagesize=|image_caption=The Former [[Saskatchewan Wheat Pool]] [[Grain elevator|elevators]] in Consul|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|pushpin_map=CAN SK Reno#Saskatchewan|pushpin_map_caption=|coordinates={{coord|49.2954|-109.5198|region:CA-SK|display=inline}}|pushpin_label_position=top|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_mapsize=|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name=[[Canada]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=Southwest|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 4, Saskatchewan|4]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|subdivision_name4=[[Rural Municipality of Reno No. 51|Reno]]|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=1911 Consul Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Linda Brown|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Yvonne Leismeister|leader_title3=[[Member of Parliament|MP]]|leader_name3=[[Jeremy Patzer]]|leader_title4=[[Member of the Legislative Assembly|MLA]]|leader_name4=[[Doug Steele]]|established_title=Post office Founded|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=|established_title3=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Town]])|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=|area_land_km2=0.65|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2021|population_footnotes=|population_note=|population_total=50|population_density_km2=130.1|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0N 0P0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|13}}<br>{{jct|state=SK|Hwy|21}}|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=[[Great Western Railway (Saskatchewan)|Great Western Railway]]|website=|footnotes=}} '''Consul''' ( yawan jama'a na 2021 : 50 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Reno No. 51 da Sashen Ƙidaya Na 4 . Hanyar Red Coat Trail mai tarihi da Babbar Hanya 21 ta wuce ƙauyen. Ƙauyen yana da ɗaya daga cikin na'urorin haɓaka hatsi na ƙarshe a yankin. Yana da 211&nbsp;km kudu maso yammacin birnin Swift na yanzu . == Tarihi == An haɗa Consul a matsayin ƙauye ranar 12 ga Yuni, 1917. == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta shekarar 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Consul yana da yawan jama'a 50 da ke zaune a cikin 30 daga cikin 36 na gidaje masu zaman kansu, canji na -31.5% daga yawan jama'arta na 2016 na 73 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.7|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 71.4/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar jama'a ta 2016, ƙauyen Consul ya ƙididdige yawan jama'a 73 da ke zaune a cikin 39 daga cikin jimlar 40 na gidaje masu zaman kansu, a -15.1% ya canza daga yawan 2011 na 84 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|0.65|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 112.3/km a cikin 2016. == Ilimi ==   Makaranta Consul wurin zama na Kindergarten zuwa Grade 12 da ke hidima ga ɗalibai kusan 70 a cikin matsananciyar kusurwar kudu maso yamma na Saskatchewan. Makarantar Consul wani yanki ne na Makarantar Makarantar Chinook wanda ya haɗa da galibin kudu maso yammacin Saskatchewan. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}}{{Geographic location|Northwest=|North=[[Cypress Hills Interprovincial Park]]<br>[[Maple Creek, Saskatchewan|Maple Creek]]|Northeast=[[Robsart, Saskatchewan|Robsart]]|West=[[Senate, Saskatchewan|Senate]]<br>[[Govenlock, Saskatchewan|Govenlock]]|Centre=Consul|East=[[Vidora, Saskatchewan|Vidora]]|Southwest=|South=[[Havre, Montana|Havre]]|Southeast=[[Divide, Saskatchewan|Divide]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision4}}{{Coord|49.2954|N|109.5198|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|49.2954|N|109.5198|W|type:city_region:CA_source:GNS-enwiki}} ld7t09imt79sfota4mxhzof25t3oqyg Rural Municipality of Lumsden No. 189 0 35036 164475 2022-08-07T14:24:50Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082596843|Rural Municipality of Lumsden No. 189]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Lumsden No. 189|official_name=Rural Municipality of Lumsden No. 189|settlement_type=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|other_name=|motto=|image_skyline=|image_caption=|imagesize=200|image_map=SK RM 189 Lumsden.svg|mapsize=200|map_caption=Location of the RM of Lumsden No. 189 in [[Saskatchewan]]|subdivision_type=Country|subdivision_name=[[Canada]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Saskatchewan|Region]]|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 6, Saskatchewan|6]]|subdivision_type4=[[Saskatchewan Association of Rural Municipalities|{{abbr|SARM|Saskatchewan Association of Rural Municipalities}} division]]|subdivision_name4=[[SARM Division No. 2|2]]|subdivision_type5=[[Electoral district (Canada)|Federal riding]]|subdivision_name5=|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial riding]]|subdivision_name6=|government_footnotes=<ref name=MDSprofile>{{cite web | url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=10&mun=2462 | title=Municipality Details: RM of Lumsden No. 189 | publisher=Government of Saskatchewan | access-date=May 21, 2020}}</ref>|leader_title=[[Reeve (Canada)|Reeve]]|leader_name=Kent Farago|leader_title1=Governing&nbsp;body|leader_name1=RM of Lumsden No. 189 Council|leader_title2=Administrator|leader_name2=Monica Merkosky|leader_title3=Office location|leader_name3=[[Lumsden, Saskatchewan|Lumsden]]|leader_title4=|leader_name4=|established_title=[[Municipal corporation|Formed]] ({{abbr|LID|Local improvement district}})|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Formed]]<ref name=ruralincorp/>|established_date2=December 9, 1912|established_title3=Name change|established_date3=|established_title4=Name change|established_date4=|established_title5=Amalgamated|established_date5=|area_footnotes=&nbsp;(2016)<ref name=2016censusSKmunis/>|area_land_km2=817.13 <!-- Use 2016 StatCan land area to accompany 2016 population -->|population_as_of=2016|population_footnotes=<ref name=2016censusSKmunis/>|population_total=1938 <!-- 2016 StatCan population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest estimate; this estimate can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2016 StatCan population in the body) -->|population_density_km2=2.4|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|timezone_DST=[[Central Standard Time|CST]]|coordinates={{coord|50.756|N|104.803|W|region:CA-SK_type:adm3rd|display=inline,title}}<ref name=CGNDB>{{cite web | url=http://ftp.maps.canada.ca/pub/nrcan_rncan/vector/geobase_cgn_toponyme/prov_csv_eng/ | title=Pre-packaged CSV files - CGN, Canada/Province/Territory (cgn_sk_csv_eng.zip) | publisher=Government of Canada | date=July 24, 2019 | access-date=May 23, 2020}}</ref>|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=|area_code=[[Area codes 306 and 639|306 and 639]]|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highway(s)]]|blank_info=|blank1_name=Railway(s)|blank1_info=|blank2_name=Waterway(s)|blank2_info=|website=|footnotes=}} Karamar Hukumar '''Lumsden Lamba 189''' ( yawan 2016 : 1,938 ) gundumar karkara ce (RM) a cikin lardin Kanada na Saskatchewan a cikin Sashin ƙidayar jama'a na 6 da Sashen <nowiki><abbr about="#mwt42" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Abbr&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./Template:Abbr&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;SARM&amp;quot;},&amp;quot;2&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Saskatchewan Association of Rural Municipalities&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwHA" title="Saskatchewan Association of Rural Municipalities" typeof="mw:Transclusion mw:ExpandedAttrs">SARM</abbr></nowiki> na 2 . Yana cikin yankin kudu maso gabas na lardin. == Tarihi == An haɗa RM na Lumsden No. 189 a matsayin gundumar karkara a ranar 9 ga Disamba, 1912. An ba shi suna bayan Hugh D. Lumsden wanda shi ne babban mai binciken kan aikin a 1887 don ɗaukar titin jirgin ƙasa daga Regina zuwa Yarima Albert . == Geography == === Al'ummomi da yankuna === Gundumomin birni masu zuwa suna kewaye da RM. ; Garuruwa * Lumsden * Regina Beach ; Kauyuka * Buena Vista * [[Craven, Saskatchewan|Craven]] * [[Disley, Saskatchewan|Disley]] ; Kauyukan shakatawa * Lumsden Beach Al'ummomin da ba a haɗa su ba suna cikin RM. ; Kauyuka masu tsari * Deer Valley == Sufuri == * Hanyar Saskatchewan 6 * Titin Saskatchewan 11 * Hanyar Saskatchewan 20 * Hanyar Saskatchewan 54 * Hanyar Saskatchewan 99 * Hanyar Saskatchewan 641 * Hanyar Saskatchewan 729 * Hanyar Saskatchewan 734 * Regina Beach Airport == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, RM na Lumsden Lamba 189 yana da yawan jama'a 1,968 da ke zaune a cikin 742 daga cikin 826 gidajensu masu zaman kansu, canjin 1.5% daga yawanta na 2016 na 1,938 . Tare da yanki na {{Convert|816.17|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 2.4/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, RM na Lumsden Lamba 189 ya ƙididdige yawan jama'a 1,938 da ke zaune a cikin 712 daga cikin 774 jimlar gidaje masu zaman kansu, a 9.4% ya canza daga yawan 2011 na 1,772 . Tare da yanki na {{Convert|817.13|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 2.4/km a cikin 2016. == Gwamnati == RM na Lumsden mai lamba 189 na gudanar da zaɓen majalisar karamar hukuma da naɗaɗɗen gudanarwa wanda ke yin taro a ranakun Alhamis na biyu da na huɗu na kowane wata. Reve na RM shine Kent Farago yayin da mai kula da shi shine Monica Merkosky. Ofishin RM yana cikin Lumsden. == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website|http://www.lumsden.ca}} {{Subdivisions of Saskatchewan|rural=yes}}{{SKDivision6}} eap89ghjds714sy4mkbgtp8ke8ggyln Diantchandou 0 35037 164476 2022-08-07T14:47:08Z Aisha Yahuza 14817 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1024489074|Diantchandou]]" wikitext text/x-wiki '''Diantchandou''' ƙauye ne a cikin [[Nijar (ƙasa)|Jamhuriyar Nijar]] . <ref>[http://www.case.ibimet.cnr.it/den/Documents/code_rural/cdrom/doc%20pdf/Loi%20N%B02002-14%20cr%E9ation%20des%20communes.pdf Loi n° 2002-014 du 11 JUIN 2002 portant création des communes et fixant le nom de leurs chefs-lieux]{{Dead link|date=July 2019|fix-attempted=yes}}. Includes list of 213 communes rurales and seats, 52 Communes urbaines and seats</ref> == Nassoshi == [[Category:Nijar]] ct6rhje29dz99kwrlw7n4is9v8399tb 164479 164476 2022-08-07T14:51:47Z Aisha Yahuza 14817 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{databox}} '''Diantchandou''' ƙauye ne a cikin [[Nijar (ƙasa)|Jamhuriyar Nijar]] . <ref>[http://www.case.ibimet.cnr.it/den/Documents/code_rural/cdrom/doc%20pdf/Loi%20N%B02002-14%20cr%E9ation%20des%20communes.pdf Loi n° 2002-014 du 11 JUIN 2002 portant création des communes et fixant le nom de leurs chefs-lieux]{{Dead link|date=July 2019|fix-attempted=yes}}. Includes list of 213 communes rurales and seats, 52 Communes urbaines and seats</ref> == Nassoshi == [[Category:Nijar]] k3p55u24457p2dsiho9yk0yf0b3oman Mutanen Nkoroo 0 35038 164477 2022-08-07T14:50:26Z Aisha Yahuza 14817 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1077976519|Nkoroo people]]" wikitext text/x-wiki Mutanen '''Nkoroo''' ƴan [[Mutanen Ijaw|ƙabilar Ijaw]] ne da ke zaune a garin Nkoroo, [[Jihar Rivers|Jihar Ribas]], a [[Najeriya]], waɗanda adadinsu ya kai 4,700 (1989). Nkoroo suna rayuwa ne a cikin kusanci da Defaka, tare da ƙungiyoyin biyu suna zaune a gari ɗaya (garin Nkoro). Suna jin yarensu, wanda ake kira Nkoroo . Mutanen Nkoroo suna kiran kansu da harshensu a matsayin 'Kirika', kodayake 'Nkoroo' (ko Nkọrọọ) shine ma'auni na sunan da baƙon ke amfani da shi a cikin littattafan masana. == Nassoshi == * Jenewari, Charles EW (1983) 'Defaka, Dangin Harshe Mafi Kusa da Ijo', a Dihoff, Ivan R. (ed. ''Hanyoyi na Yanzu ga Harsunan Afirka Vol 1'', 85 &#x2013; 111. [[Category:Harsuna]] jnqqxdm7vgai6yse3zkxnv5uowt4omq 164478 164477 2022-08-07T14:50:59Z Aisha Yahuza 14817 #YUMSUK wikitext text/x-wiki {{databox}} Mutanen '''Nkoroo''' ƴan [[Mutanen Ijaw|ƙabilar Ijaw]] ne da ke zaune a garin Nkoroo, [[Jihar Rivers|Jihar Ribas]], a [[Najeriya]], waɗanda adadinsu ya kai 4,700 (1989). Nkoroo suna rayuwa ne a cikin kusanci da Defaka, tare da ƙungiyoyin biyu suna zaune a gari ɗaya (garin Nkoro). Suna jin yarensu, wanda ake kira Nkoroo . Mutanen Nkoroo suna kiran kansu da harshensu a matsayin 'Kirika', kodayake 'Nkoroo' (ko Nkọrọọ) shine ma'auni na sunan da baƙon ke amfani da shi a cikin littattafan masana. == Nassoshi == * Jenewari, Charles EW (1983) 'Defaka, Dangin Harshe Mafi Kusa da Ijo', a Dihoff, Ivan R. (ed. ''Hanyoyi na Yanzu ga Harsunan Afirka Vol 1'', 85 &#x2013; 111. [[Category:Harsuna]] bg6nv28vuetvvan7rqu2nuuitscoyuh User talk:Red tailed hawk 3 35039 164529 2022-08-07T16:28:57Z Deepfriedokra 13105 Deepfriedokra moved page [[User talk:Red tailed hawk]] to [[User talk:Red-tailed hawk]]: Automatically moved page while renaming the user "[[Special:CentralAuth/Red tailed hawk|Red tailed hawk]]" to "[[Special:CentralAuth/Red-tailed hawk|Red-tailed hawk]]" wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[User talk:Red-tailed hawk]] 539lm4kokhicnhrwu0yc7aeuxi6yhir Alban Bagbin 0 35040 164535 2022-08-07T16:39:49Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1098578886|Alban Bagbin]]" wikitext text/x-wiki '''Alban Sumana Kingsford Bagbin''' (an haife shi 24 ga Satumba 1957) ɗan siyasan Ghana ne wanda yake shugaban [[Majalisar Ghana|majalisar dokokin Ghana]] na yanzu.<ref>{{Cite web|title=Bagbin is Speaker for 8th Parliament|url=https://www.myjoyonline.com/bagbin-is-speaker-for-8th-parliament/|access-date=2021-01-07|website=MyJoyOnline.com|language=en-US}}</ref><ref name=":7">{{Cite web|last=Carrey|first=Kelvin|date=2021-01-07|title=Alban Bagbin elected Speaker of 8th Parliament|url=https://3news.com/alban-bagbin-elected-speaker-of-the-8th-parliament/|access-date=2021-01-07|website=3NEWS|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-05-18|title=Petition Parliament over exclusion from parliamentary polls – Bagbin to SALL residents|url=https://citinewsroom.com/2021/05/petition-parliament-over-exclusion-from-parliamentary-polls-bagbin-to-sall-residents/|access-date=2021-05-18|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Speaker Alban Bagbin urges SALL residents to petition Parliament - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/speaker-alban-bagbin-urges-sall-residents-to-petition-parliament/|access-date=2021-05-18|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Speaker Not An MP, For What Reason Will Gov't Gag Him? - Egyapa Mercer Quizzes|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202201/459185.php|access-date=2022-01-24|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> Ya kasance Ministan Lafiya a gwamnatin Ghana daga Janairu 2012<ref>{{Cite web|last=Africa|first=Daily Guide|date=2012-01-26|title=4 Ministers Sacked In Cabinet Shake-up|url=https://newsghana.com.gh/4-ministers-sacked-in-cabinet-shake-up/|access-date=2021-01-08|website=News Ghana|language=en-US}}</ref> har zuwa Fabrairu 2013 lokacin da Hanny-Sherry Ayittey ta karbi mukamin. Ya taba zama dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Nadowli ta Yamma a yankin Upper West Ghana a majalissar dokoki ta 1,2,3,4,5,6 da 7 a jamhuriya ta 4 ta Ghana.<ref name=":4">{{cite web|url=http://www.ghanadistricts.com/mps/?r=9&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e&mpd=182&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e|title=Hon. Alban Sumana Kingsford Bagbin (NDC) (Nadowli West)|access-date=2010-01-27|work=Upper West » Members Of Parliament » Profile|publisher=GhanaDistricts.com|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110711092417/http://www.ghanadistricts.com/mps/?r=9&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e&mpd=182&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e|archive-date=2011-07-11}}</ref> Ya tsaya takarar neman takarar shugaban kasa a jam’iyyar National Democratic Congress a 2019 amma daga baya ya sha kaye a hannun tsohon shugaban kasa [[John Mahama|John Dramani Mahama]].<ref>{{Cite web|date=2019-02-24|title=NDC presidential primaries: John Mahama secures landslide victory|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NDC-presidential-primaries-John-Mahama-secures-landslide-victory-725758|access-date=2021-02-12|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> A ranar 7 ga Janairu, 2021 aka zaɓi Bagbin  Kakakin Majalisa ta 8 na Jamhuriyya ta Hudu.<ref name=":7" /><ref>{{Cite web|date=2022-01-23|title=We may never be able to rely on Bagbin for successful government business - Deputy Speaker - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/we-may-never-be-able-to-rely-on-bagbin-for-successful-government-business-deputy-speaker/|access-date=2022-01-24|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Alban Sumana Kingsford Bagbin a ranar 24 ga Satumbar 1957 ga Sansunni Bagbin da Margaret B. Bagbin wadanda dukkaninsu manoma ne. Shi ne ɗa na huɗu a cikin yara tara. Shi dan kabilar Dagaaba ne.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=173|access-date=2020-08-03|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=DAGAABA (Dagaaba (Dagarti/Dagara) People|url=https://kwekudee-tripdownmemorylane.blogspot.com/2014/07/dagaaba-dagartidagara-people-socially.html|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=1 February 2021|website=Dagaaba (Dagarti/Dagara) People}}</ref> Ya fito ne daga Sombo, yankin Upper West na Ghana. Alban Bagbin ya yi karatu a Sakandaren Wa da Tamale. Ya sami digiri na farko a fannin shari'a da Ingilishi a Jami'ar Ghana a 1980.<ref name=":8">{{Cite web|last=Boakye|first=Edna Agnes|date=2021-01-07|title=Profile of Speaker of 8th Parliament, Alban Bagbin|url=https://citinewsroom.com/2021/01/profile-of-speaker-of-8th-parliament-alban-bagbin/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2021-02-12|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> Ya wuce Makarantar Shari'a ta Ghana da ke Makola a Accra bayan an kira shi mashaya a 1982.<ref name=":4" /> Bagbin ya kuma sami digiri na uku a fannin mulki da jagoranci daga Ghana Institute of Management and Public Administration (GIMPA).<ref name=":9">{{Cite web|date=2021-01-07|title=Alban Bagbin: 10 important facts about Ghana's 8th Speaker of Parliament|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/Alban-Bagbin-10-important-facts-about-Ghana-s-8th-Speaker-of-Parliament-1148942|access-date=2021-01-08|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> == Aiki == Bagbin ya yi aiki a matsayin sakataren riko na hukumar kididdiga a ofishin kididdiga da kididdiga daga 1980 zuwa 1982.<ref name=":8" /> Ya yi aiki a matsayin Manajan Ma'aikata na Kamfanin Otal na Jiha wanda ya ƙunshi Ambasada da Otal ɗin Continental tsakanin 1982 zuwa 1983, kafin ya koma Libya don koyar da Turanci a Tripoli a Makarantar Sakandare ta Suk Juma.<ref name=":8" /> Bayan komawar Bagbin Ghana a 1986, ya shiga Akyem Chambers, wani kamfanin lauyoyi na kwararrun shari'a, masu ba da shawara da notaries.<ref name=":8" /> A matsayin lauya, ƙarshe ya tashi ya zama abokin tarayya. Yayin da yake aiki a Okyeman Chambers, tsakanin 1989 zuwa 1992, an nada shi a matsayin lauyan waje na gidan sarautar Nii Ngleshie na James Town, Kungiyar Kredit na Ghana (CUA) da wasu kamfanoni masu zaman kansu a Accra.<ref name=":8" /> Bayan ya yi aiki a Okyeman Chambers na tsawon shekaru 7, ya koma daga can a cikin 1993 kuma har yau abokin tarayya ne na kamfanin Law Trust, kamfanin lauyoyi na kwararrun lauyoyi, masu ba da shawara da kuma notaries.<ref name=":8" /> == Rayuwar siyasa == Bagbin memba na National Democratic Congress (NDC) ne. An fara zabe shi a matsayin dan majalisa a lokacin babban zaben Ghana na 1992. Ya wakilci mazabar Nadowli ta Yamma a yankin Upper West. A shekarar 2006, Bagbin ya bayyana aniyarsa ta tsayawa takarar shugaban kasa a shekarar 2008 a kan tikitin NDC, amma bai taba tsayawa takara ba.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=107211|title=Bagbin to run for presidency|website=www.ghanaweb.com|date=30 November 2001|language=en|access-date=2017-12-15}}</ref> Ya zama shugaban masu rinjaye a majalisar dokokin Ghana a shekara ta 2009.<ref>{{Cite book|last=|first=|title=Ghana Parliamentary Register 1992-1996|publisher=Ghana Publishing Corporation|year=1993|isbn=|location=|pages=353}}</ref> Bayan garambawul da aka yi a majalisar ministoci a watan Janairun 2010, [[John Atta Mills|Shugaba Mills]] ya nada shi Ministan Albarkatun Ruwa, Ayyuka da Gidaje.<ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175750|title=President Mills reshuffles Ministers|access-date=2010-01-26|work=General News of Monday, 25 January 2010|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20100129121718/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175750|archive-date=29 January 2010|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175763|title=Reshuffle Blues: Sena Dansua Heads Sports Ministry.|access-date=2010-01-26|work=General News of Tuesday, 26 January 2010|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20100129121734/http://ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175763|archive-date=29 January 2010|url-status=live}}</ref> Ya kuma kasance shugaban masu rinjaye na majalisar dokoki a zamanin mulkin shugaba Mahama, ya gaji Benjamin Kunbuor, wanda aka nada a matsayin ministan tsaro.<ref>{{cite news|url=http://accrareport.com/news/alban-bagbin-confirmed-as-majority-leader-of-parliament/|title=Alban Bagbin Confirmed As Majority Leader of Parliament. He is considered as the all time legislature in the democratic history of Ghana|publisher=The Accra Report}}</ref> Ya kuma rike mukamin mataimakin kakakin majalisa na biyu daga watan Janairun 2017 zuwa Janairu 2021.<ref>{{Cite web|url=https://citinewsroom.com/2019/07/were-yet-to-debate-new-chamber-project-alban-bagbin/|title=We're yet to debate new chamber project - Alban Bagbin|date=2019-07-03|website=Citi Newsroom|language=en-US|access-date=2019-07-06}}</ref> === Dan majalisa === '''Zaben 1996''' A cikin 1996, Babbin ya lashe kujerar Nadowli North tare da kuri'u 12,605 daga cikin kuri'un 16,485 da aka jefa, wanda ke wakiltar kashi 76.46% akan Lawrence Banyen na NPP wanda ya jefa kuri'u 2,213 wanda ke wakiltar 13.42%, Yuoni Musa Vaalandzeri na PNC ya jefa kuri'u 1,490 wadanda ke wakiltar kashi 9.04% kuma Baslide Kpemaal na NCP ya jefa kuri'u 177 wadanda ke wakiltar 1.07%.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 1996 Results - Nadowli North Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/upperwest/257/index.php|access-date=2020-10-09|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> '''Zaben 2000''' A zaben Ghana na shekara ta 2000, Bagbin ya ci gaba da zama dan majalisa mai wakiltar mazabar Nadwoli ta Arewa.<ref name=":6">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2000 Results - Nadowli North Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/upperwest/257/index.php|access-date=2020-09-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya lashe zaben ne da kuri'u 9,004 daga cikin kuri'un da aka kada,<ref name=":6" /><ref name=":1">{{Cite book|url=https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=190}}</ref> kwatankwacin kashi 58.60 cikin 100 akan Dr. Anleu-Mwine D.B, dan takara mai zaman kansa, Clement Kanfuri Senchi na Peoples National Congress, Ningkpeng Pauline na New Patriotic Party, John Bayon Boniface Wetol, Domayele Marcel Aston na National Reform Party of the United Ghana Movement Party wacce ta samu, kuri'u 2,089, kuri'u 718, kuri'u 145 da kuri'u 0 bi da bi.<ref name=":6" /> '''Zaben 2004''' A shekarar 2004, gabanin zaben, an raba Nadwoli ta Arewa zuwa mazabu biyu, Nadwoli Yamma da Nadwoli Gabas. An zabi Bagbin a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Nadowli ta Yamma a zaben 2004.<ref name=":1" /><ref name=":2">{{Cite book|title=Ghana Parliamentary Register, 2004-2008|publisher=The Office of Parliament|year=2004|location=Ghana}}</ref> An zabe shi da kuri'u 11,296 daga cikin 22,349 jimillar kuri'u masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 50.5%.<ref name=":1" /> An zabe shi a kan Clement K. Senchi na People's National Convention, Daniel Anleu-Mwine Baga na New Patriotic Party, Sasuu Bernard Kabawunu na Convention People's Party, Bisung Edward na Jam'iyyar Democratic People’s Party da Dapilaa Ishak dan takarar ne mai zaman kansa,<ref name=":1" /> wanda ya samu kuri'u 625, kuri'u 5,297, kuri'u 152, kuri'u 188, kuri'u 4,791 bi da bi.<ref name=":1" /> === Shugaban Majalisar === Bagbin shi ne shugaban majalisar dokoki ta 8 a jamhuriyar Ghana ta hudu.<ref name=":7" /> An rantsar da shi ne a ranar 7 ga watan Janairun 2021, bayan fafatawar da ta yi da juna, bayan da 'yan majalisar dokokin Ghana suka tsayar da shi takarar neman tikitin takarar jam'iyyar National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|date=2021-01-06|title=NDC pitches Alban Bagbin for Speaker; confirms Haruna Iddrisu as leader in Parliament|url=https://citinewsroom.com/2021/01/ndc-pitches-alban-bagbin-for-speaker-confirms-haruna-iddrisu-as-leader-in-parliament/|access-date=2021-01-07|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> Bagbin ya doke mai ci [[Aaron Mike Oquaye|Mike Oquaye]] wanda New Patriotic Party ta tsayar domin neman mukamin.<ref>{{Cite web|last=Agyeman|first=Adwoa|date=2021-01-04|title=NPP chooses Prof Mike Oquaye as Speaker of Parliament|url=https://www.adomonline.com/prof-mike-oquaye-retained-as-speaker-of-parliament/|access-date=2021-01-16|website=Adomonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Bagbin ya auri Alice Adjua Yornas Bagbin, wacce jami’ar tsare-tsare ce ta ofishin UNICEF a Ghana.<ref name=":8" /> Shi Kirista ne kuma yana bauta a matsayin Roman Katolika.<ref name=":9" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1957]] lgcm1pis16mx7yqx1jfvd5681q5wnxx 164537 164535 2022-08-07T16:51:03Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q2637206}} '''Alban Sumana Kingsford Bagbin''' (an haife shi 24 ga Satumba 1957) ɗan siyasan Ghana ne wanda yake shugaban [[Majalisar Ghana|majalisar dokokin Ghana]] na yanzu.<ref>{{Cite web|title=Bagbin is Speaker for 8th Parliament|url=https://www.myjoyonline.com/bagbin-is-speaker-for-8th-parliament/|access-date=2021-01-07|website=MyJoyOnline.com|language=en-US}}</ref><ref name=":7">{{Cite web|last=Carrey|first=Kelvin|date=2021-01-07|title=Alban Bagbin elected Speaker of 8th Parliament|url=https://3news.com/alban-bagbin-elected-speaker-of-the-8th-parliament/|access-date=2021-01-07|website=3NEWS|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-05-18|title=Petition Parliament over exclusion from parliamentary polls – Bagbin to SALL residents|url=https://citinewsroom.com/2021/05/petition-parliament-over-exclusion-from-parliamentary-polls-bagbin-to-sall-residents/|access-date=2021-05-18|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Speaker Alban Bagbin urges SALL residents to petition Parliament - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/speaker-alban-bagbin-urges-sall-residents-to-petition-parliament/|access-date=2021-05-18|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Speaker Not An MP, For What Reason Will Gov't Gag Him? - Egyapa Mercer Quizzes|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/202201/459185.php|access-date=2022-01-24|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> Ya kasance Ministan Lafiya a gwamnatin Ghana daga Janairu 2012<ref>{{Cite web|last=Africa|first=Daily Guide|date=2012-01-26|title=4 Ministers Sacked In Cabinet Shake-up|url=https://newsghana.com.gh/4-ministers-sacked-in-cabinet-shake-up/|access-date=2021-01-08|website=News Ghana|language=en-US}}</ref> har zuwa Fabrairu 2013 lokacin da Hanny-Sherry Ayittey ta karbi mukamin. Ya taba zama dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Nadowli ta Yamma a yankin Upper West Ghana a majalissar dokoki ta 1,2,3,4,5,6 da 7 a jamhuriya ta 4 ta Ghana.<ref name=":4">{{cite web|url=http://www.ghanadistricts.com/mps/?r=9&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e&mpd=182&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e|title=Hon. Alban Sumana Kingsford Bagbin (NDC) (Nadowli West)|access-date=2010-01-27|work=Upper West » Members Of Parliament » Profile|publisher=GhanaDistricts.com|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110711092417/http://www.ghanadistricts.com/mps/?r=9&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e&mpd=182&PHPSESSID=0501f293c5cd91e99fadc9f36da77e8e|archive-date=2011-07-11}}</ref> Ya tsaya takarar neman takarar shugaban kasa a jam’iyyar National Democratic Congress a 2019 amma daga baya ya sha kaye a hannun tsohon shugaban kasa [[John Mahama|John Dramani Mahama]].<ref>{{Cite web|date=2019-02-24|title=NDC presidential primaries: John Mahama secures landslide victory|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NDC-presidential-primaries-John-Mahama-secures-landslide-victory-725758|access-date=2021-02-12|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> A ranar 7 ga Janairu, 2021 aka zaɓi Bagbin  Kakakin Majalisa ta 8 na Jamhuriyya ta Hudu.<ref name=":7" /><ref>{{Cite web|date=2022-01-23|title=We may never be able to rely on Bagbin for successful government business - Deputy Speaker - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/we-may-never-be-able-to-rely-on-bagbin-for-successful-government-business-deputy-speaker/|access-date=2022-01-24|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Alban Sumana Kingsford Bagbin a ranar 24 ga Satumbar 1957 ga Sansunni Bagbin da Margaret B. Bagbin wadanda dukkaninsu manoma ne. Shi ne ɗa na huɗu a cikin yara tara. Shi dan kabilar Dagaaba ne.<ref>{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=173|access-date=2020-08-03|website=www.parliament.gh}}</ref><ref>{{Cite web|last=|first=|date=|title=DAGAABA (Dagaaba (Dagarti/Dagara) People|url=https://kwekudee-tripdownmemorylane.blogspot.com/2014/07/dagaaba-dagartidagara-people-socially.html|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=1 February 2021|website=Dagaaba (Dagarti/Dagara) People}}</ref> Ya fito ne daga Sombo, yankin Upper West na Ghana. Alban Bagbin ya yi karatu a Sakandaren Wa da Tamale. Ya sami digiri na farko a fannin shari'a da Ingilishi a Jami'ar Ghana a 1980.<ref name=":8">{{Cite web|last=Boakye|first=Edna Agnes|date=2021-01-07|title=Profile of Speaker of 8th Parliament, Alban Bagbin|url=https://citinewsroom.com/2021/01/profile-of-speaker-of-8th-parliament-alban-bagbin/|url-status=live|archive-url=|archive-date=|access-date=2021-02-12|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> Ya wuce Makarantar Shari'a ta Ghana da ke Makola a Accra bayan an kira shi mashaya a 1982.<ref name=":4" /> Bagbin ya kuma sami digiri na uku a fannin mulki da jagoranci daga Ghana Institute of Management and Public Administration (GIMPA).<ref name=":9">{{Cite web|date=2021-01-07|title=Alban Bagbin: 10 important facts about Ghana's 8th Speaker of Parliament|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/features/Alban-Bagbin-10-important-facts-about-Ghana-s-8th-Speaker-of-Parliament-1148942|access-date=2021-01-08|website=www.ghanaweb.com|language=en}}</ref> == Aiki == Bagbin ya yi aiki a matsayin sakataren riko na hukumar kididdiga a ofishin kididdiga da kididdiga daga 1980 zuwa 1982.<ref name=":8" /> Ya yi aiki a matsayin Manajan Ma'aikata na Kamfanin Otal na Jiha wanda ya ƙunshi Ambasada da Otal ɗin Continental tsakanin 1982 zuwa 1983, kafin ya koma Libya don koyar da Turanci a Tripoli a Makarantar Sakandare ta Suk Juma.<ref name=":8" /> Bayan komawar Bagbin Ghana a 1986, ya shiga Akyem Chambers, wani kamfanin lauyoyi na kwararrun shari'a, masu ba da shawara da notaries.<ref name=":8" /> A matsayin lauya, ƙarshe ya tashi ya zama abokin tarayya. Yayin da yake aiki a Okyeman Chambers, tsakanin 1989 zuwa 1992, an nada shi a matsayin lauyan waje na gidan sarautar Nii Ngleshie na James Town, Kungiyar Kredit na Ghana (CUA) da wasu kamfanoni masu zaman kansu a Accra.<ref name=":8" /> Bayan ya yi aiki a Okyeman Chambers na tsawon shekaru 7, ya koma daga can a cikin 1993 kuma har yau abokin tarayya ne na kamfanin Law Trust, kamfanin lauyoyi na kwararrun lauyoyi, masu ba da shawara da kuma notaries.<ref name=":8" /> == Rayuwar siyasa == Bagbin memba na National Democratic Congress (NDC) ne. An fara zabe shi a matsayin dan majalisa a lokacin babban zaben Ghana na 1992. Ya wakilci mazabar Nadowli ta Yamma a yankin Upper West. A shekarar 2006, Bagbin ya bayyana aniyarsa ta tsayawa takarar shugaban kasa a shekarar 2008 a kan tikitin NDC, amma bai taba tsayawa takara ba.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=107211|title=Bagbin to run for presidency|website=www.ghanaweb.com|date=30 November 2001|language=en|access-date=2017-12-15}}</ref> Ya zama shugaban masu rinjaye a majalisar dokokin Ghana a shekara ta 2009.<ref>{{Cite book|last=|first=|title=Ghana Parliamentary Register 1992-1996|publisher=Ghana Publishing Corporation|year=1993|isbn=|location=|pages=353}}</ref> Bayan garambawul da aka yi a majalisar ministoci a watan Janairun 2010, [[John Atta Mills|Shugaba Mills]] ya nada shi Ministan Albarkatun Ruwa, Ayyuka da Gidaje.<ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175750|title=President Mills reshuffles Ministers|access-date=2010-01-26|work=General News of Monday, 25 January 2010|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20100129121718/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175750|archive-date=29 January 2010|url-status=live}}</ref><ref>{{cite news|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175763|title=Reshuffle Blues: Sena Dansua Heads Sports Ministry.|access-date=2010-01-26|work=General News of Tuesday, 26 January 2010|publisher=Ghana Home Page|archive-url=https://web.archive.org/web/20100129121734/http://ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=175763|archive-date=29 January 2010|url-status=live}}</ref> Ya kuma kasance shugaban masu rinjaye na majalisar dokoki a zamanin mulkin shugaba Mahama, ya gaji Benjamin Kunbuor, wanda aka nada a matsayin ministan tsaro.<ref>{{cite news|url=http://accrareport.com/news/alban-bagbin-confirmed-as-majority-leader-of-parliament/|title=Alban Bagbin Confirmed As Majority Leader of Parliament. He is considered as the all time legislature in the democratic history of Ghana|publisher=The Accra Report}}</ref> Ya kuma rike mukamin mataimakin kakakin majalisa na biyu daga watan Janairun 2017 zuwa Janairu 2021.<ref>{{Cite web|url=https://citinewsroom.com/2019/07/were-yet-to-debate-new-chamber-project-alban-bagbin/|title=We're yet to debate new chamber project - Alban Bagbin|date=2019-07-03|website=Citi Newsroom|language=en-US|access-date=2019-07-06}}</ref> === Dan majalisa === '''Zaben 1996''' A cikin 1996, Babbin ya lashe kujerar Nadowli North tare da kuri'u 12,605 daga cikin kuri'un 16,485 da aka jefa, wanda ke wakiltar kashi 76.46% akan Lawrence Banyen na NPP wanda ya jefa kuri'u 2,213 wanda ke wakiltar 13.42%, Yuoni Musa Vaalandzeri na PNC ya jefa kuri'u 1,490 wadanda ke wakiltar kashi 9.04% kuma Baslide Kpemaal na NCP ya jefa kuri'u 177 wadanda ke wakiltar 1.07%.<ref>{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 1996 Results - Nadowli North Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/1996/upperwest/257/index.php|access-date=2020-10-09|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> '''Zaben 2000''' A zaben Ghana na shekara ta 2000, Bagbin ya ci gaba da zama dan majalisa mai wakiltar mazabar Nadwoli ta Arewa.<ref name=":6">{{Cite web|last=FM|first=Peace|title=Ghana Election 2000 Results - Nadowli North Constituency|url=http://ghanaelections.peacefmonline.com/pages/2000/upperwest/257/index.php|access-date=2020-09-02|website=Ghana Elections - Peace FM}}</ref> Ya lashe zaben ne da kuri'u 9,004 daga cikin kuri'un da aka kada,<ref name=":6" /><ref name=":1">{{Cite book|url=https://library.fes.de/pdf-files/bueros/ghana/03610.pdf|title=Elections 2004; Ghana's Parliamentary and Presidential Elections|publisher=Electoral Commission of Ghana; Friedrich Ebert Stiftung|year=2005|location=Accra|pages=190}}</ref> kwatankwacin kashi 58.60 cikin 100 akan Dr. Anleu-Mwine D.B, dan takara mai zaman kansa, Clement Kanfuri Senchi na Peoples National Congress, Ningkpeng Pauline na New Patriotic Party, John Bayon Boniface Wetol, Domayele Marcel Aston na National Reform Party of the United Ghana Movement Party wacce ta samu, kuri'u 2,089, kuri'u 718, kuri'u 145 da kuri'u 0 bi da bi.<ref name=":6" /> '''Zaben 2004''' A shekarar 2004, gabanin zaben, an raba Nadwoli ta Arewa zuwa mazabu biyu, Nadwoli Yamma da Nadwoli Gabas. An zabi Bagbin a matsayin dan majalisa mai wakiltar mazabar Nadowli ta Yamma a zaben 2004.<ref name=":1" /><ref name=":2">{{Cite book|title=Ghana Parliamentary Register, 2004-2008|publisher=The Office of Parliament|year=2004|location=Ghana}}</ref> An zabe shi da kuri'u 11,296 daga cikin 22,349 jimillar kuri'u masu inganci da aka jefa kwatankwacin kashi 50.5%.<ref name=":1" /> An zabe shi a kan Clement K. Senchi na People's National Convention, Daniel Anleu-Mwine Baga na New Patriotic Party, Sasuu Bernard Kabawunu na Convention People's Party, Bisung Edward na Jam'iyyar Democratic People’s Party da Dapilaa Ishak dan takarar ne mai zaman kansa,<ref name=":1" /> wanda ya samu kuri'u 625, kuri'u 5,297, kuri'u 152, kuri'u 188, kuri'u 4,791 bi da bi.<ref name=":1" /> === Shugaban Majalisar === Bagbin shi ne shugaban majalisar dokoki ta 8 a jamhuriyar Ghana ta hudu.<ref name=":7" /> An rantsar da shi ne a ranar 7 ga watan Janairun 2021, bayan fafatawar da ta yi da juna, bayan da 'yan majalisar dokokin Ghana suka tsayar da shi takarar neman tikitin takarar jam'iyyar National Democratic Congress.<ref>{{Cite web|date=2021-01-06|title=NDC pitches Alban Bagbin for Speaker; confirms Haruna Iddrisu as leader in Parliament|url=https://citinewsroom.com/2021/01/ndc-pitches-alban-bagbin-for-speaker-confirms-haruna-iddrisu-as-leader-in-parliament/|access-date=2021-01-07|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> Bagbin ya doke mai ci [[Aaron Mike Oquaye|Mike Oquaye]] wanda New Patriotic Party ta tsayar domin neman mukamin.<ref>{{Cite web|last=Agyeman|first=Adwoa|date=2021-01-04|title=NPP chooses Prof Mike Oquaye as Speaker of Parliament|url=https://www.adomonline.com/prof-mike-oquaye-retained-as-speaker-of-parliament/|access-date=2021-01-16|website=Adomonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwa ta sirri == Bagbin ya auri Alice Adjua Yornas Bagbin, wacce jami’ar tsare-tsare ce ta ofishin UNICEF a Ghana.<ref name=":8" /> Shi Kirista ne kuma yana bauta a matsayin Roman Katolika.<ref name=":9" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] [[Category:Haifaffun 1957]] 82o6q1g5xec3jb2mozvttjv9a80dfny Roland Issifu Alhassan 0 35041 164538 2022-08-07T17:07:36Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1102929503|Roland Issifu Alhassan]]" wikitext text/x-wiki Alhaji '''Roland Issifu Alhassan''' (Satumba 15, 1935 - Afrilu 14, 2014) ɗan siyasan Ghana ne, lauya kuma jami'in diflomasiyya. Alhassan ya kasance wanda ya kafa New Patriotic Party (NPP), musamman a yankin Arewacin kasar nan.<ref name="ghanaweb">{{cite news|title=NPP founding father dies at 37 Military Hospital|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=306315|work=GhanaWeb|date=2014-04-15|access-date=2014-05-11}}</ref> Ya taba zama dan majalisa a Tolon-Kumbungu daga 1969 zuwa 1972 da 1979–1981. A cikin 1992, Alhassan ya kasance dan takarar mataimakin shugaban kasar Ghana a matsayin abokin takarar shugaban kasa, [[Albert Adu Boahen]].<ref name="ghanaweb" /> Ya kuma taba zama jakadan Ghana a Jamus daga 2001 zuwa 2006 a lokacin gwamnatin tsohon shugaban kasar [[John Kufuor]].<ref name="ghanaweb" /><ref name="dg">{{cite news|title=RI Alhassan Was Legal Legend – Says Akufo Addo|url=http://www.dailyguideghana.com/ri-alhassan-was-legal-legend-says-akufo-addo/|work=[[Daily Guide (Ghana)]]|date=2014-05-01|access-date=2014-05-11|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512221448/http://www.dailyguideghana.com/ri-alhassan-was-legal-legend-says-akufo-addo/|archive-date=2014-05-12}}</ref> Baya ga harkar siyasa, Alhassan shi ne mutum na farko da ya fito daga arewacin Ghana da aka fara kiransa zuwa Lauya kuma ya zama lauya.<ref name="ghanaweb">{{cite news|title=NPP founding father dies at 37 Military Hospital|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=306315|work=GhanaWeb|date=2014-04-15|access-date=2014-05-11}}</ref> == Rasuwa == Roland Issifu Alhassan ya rasu ne sakamakon gajeriyar rashin lafiya a asibitin sojoji na 37 da ke birnin Accra na kasar Ghana a ranar 14 ga Afrilu, 2014, yana da shekaru 81.<ref name="ghanaweb" /> An binne shi a mahaifarsa ta Kumbungu, gundumar Tolon-Kumbungu, a yankin Arewa.<ref name="ghanaweb" /> == Manazarta == [[Category:Haihuwa 1935]] jmn5c7ddxx41vkkyhe21kyr4o01sto2 164545 164538 2022-08-07T17:50:53Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q24034845}} Alhaji '''Roland Issifu Alhassan''' (Satumba 15, 1935 - Afrilu 14, 2014) ɗan siyasan Ghana ne, lauya kuma jami'in diflomasiyya. Alhassan ya kasance wanda ya kafa New Patriotic Party (NPP), musamman a yankin Arewacin kasar nan.<ref name="ghanaweb">{{cite news|title=NPP founding father dies at 37 Military Hospital|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=306315|work=GhanaWeb|date=2014-04-15|access-date=2014-05-11}}</ref> Ya taba zama dan majalisa a Tolon-Kumbungu daga 1969 zuwa 1972 da 1979–1981. A cikin 1992, Alhassan ya kasance dan takarar mataimakin shugaban kasar Ghana a matsayin abokin takarar shugaban kasa, [[Albert Adu Boahen]].<ref name="ghanaweb" /> Ya kuma taba zama jakadan Ghana a Jamus daga 2001 zuwa 2006 a lokacin gwamnatin tsohon shugaban kasar [[John Kufuor]].<ref name="ghanaweb" /><ref name="dg">{{cite news|title=RI Alhassan Was Legal Legend – Says Akufo Addo|url=http://www.dailyguideghana.com/ri-alhassan-was-legal-legend-says-akufo-addo/|work=[[Daily Guide (Ghana)]]|date=2014-05-01|access-date=2014-05-11|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512221448/http://www.dailyguideghana.com/ri-alhassan-was-legal-legend-says-akufo-addo/|archive-date=2014-05-12}}</ref> Baya ga harkar siyasa, Alhassan shi ne mutum na farko da ya fito daga arewacin Ghana da aka fara kiransa zuwa Lauya kuma ya zama lauya.<ref name="ghanaweb">{{cite news|title=NPP founding father dies at 37 Military Hospital|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=306315|work=GhanaWeb|date=2014-04-15|access-date=2014-05-11}}</ref> == Rasuwa == Roland Issifu Alhassan ya rasu ne sakamakon gajeriyar rashin lafiya a asibitin sojoji na 37 da ke birnin Accra na kasar Ghana a ranar 14 ga Afrilu, 2014, yana da shekaru 81.<ref name="ghanaweb" /> An binne shi a mahaifarsa ta Kumbungu, gundumar Tolon-Kumbungu, a yankin Arewa.<ref name="ghanaweb" /> == Manazarta == [[Category:Haihuwa 1935]] 3c0lfnm5mownqkjct4si5grbfiovkfw 164546 164545 2022-08-07T17:56:24Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1102935444|Roland Issifu Alhassan]]" wikitext text/x-wiki Alhaji '''Roland Issifu Alhassan''' (Satumba 15, 1935 - Afrilu 14, 2014) ɗan siyasan Ghana ne, lauya kuma jami'in diflomasiyya. Alhassan ya kasance wanda ya kafa New Patriotic Party (NPP), musamman a yankin Arewacin kasar nan.<ref name="ghanaweb2">{{cite news|title=NPP founding father dies at 37 Military Hospital|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=306315|work=GhanaWeb|date=2014-04-15|access-date=2014-05-11}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-12-06|title=The Northern Caucus is instrumental to development of NPP's traditions - Annoh-Dompreh - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/the-northern-caucus-is-instrumental-to-development-of-npps-traditions-annoh-dompreh/|access-date=2022-08-07|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=NPP Founding Father Dies In The Northern Region|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201404/196537.php|access-date=2022-08-07|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> == Aiki == Alhassan manomi ne na kasuwanci wanda yake noman shinkafa da masara.<ref name=":0">{{Cite web|title=Emulate exemplary life of Issifu Alhassan — President Mahama|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/emulate-exemplary-life-of-issifu-alhassan-president-mahama.html|access-date=2022-08-07|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Aikin siyasa == Ya taba zama dan majalisa a Tolon-Kumbungu daga 1969 zuwa 1972 da 1979–1981. A cikin 1992, Alhassan ya kasance dan takarar mataimakin shugaban kasar Ghana a matsayin abokin takarar shugaban kasa, [[Albert Adu Boahen]].<ref name="ghanaweb2" /> Ya kuma taba zama jakadan Ghana a Jamus daga 2001 zuwa 2006 a lokacin gwamnatin tsohon shugaban kasar [[John Kufuor]].<ref name="ghanaweb2" /><ref name="dg">{{cite news|title=RI Alhassan Was Legal Legend – Says Akufo Addo|url=http://www.dailyguideghana.com/ri-alhassan-was-legal-legend-says-akufo-addo/|work=[[Daily Guide (Ghana)]]|date=2014-05-01|access-date=2014-05-11|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512221448/http://www.dailyguideghana.com/ri-alhassan-was-legal-legend-says-akufo-addo/|archive-date=2014-05-12}}</ref> Baya ga harkar siyasa, Alhassan shi ne mutum na farko da ya fito daga Arewacin Ghana da aka fara kiransa zuwa Lauya kuma ya zama lauya.<ref name="ghanaweb2" /> == Rayuwa ta sirri == Ya auri Mrs. Jane Alhassan kuma sun haifi ‘ya’ya shida.<ref>{{Cite web|title=R.I Alhassan Passes Away|url=https://www.modernghana.com/news/535868/ri-alhassan-passes-away.html|access-date=2022-08-07|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref name=":0" /> Malamin Musulunci ne.<ref>{{Cite web|date=2014-04-22|title=We must emulate past politicians – Mahama|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/We-must-emulate-past-politicians-Mahama-306932|access-date=2022-08-07|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == Girmamawa == Alhassan ya samu Order of Volta don hidimar sa ga Ghana a 2008.<ref name=":0" /> == Rasuwa == Roland Issifu Alhassan ya rasu ne sakamakon gajeriyar rashin lafiya a asibitin sojoji na 37 da ke birnin Accra na kasar Ghana a ranar 14 ga watan Afrilun 2014.<ref name="ghanaweb2" /> Ya rasu yana da shekaru 87 a duniya.<ref>{{Cite web|last=Ghana|first=News|title=NPP Pays Last Respect To Roland Issifu Alhassan {{!}} News Ghana|url=https://newsghana.com.gh/npp-pays-last-respect-to-roland-issifu-alhassan/|access-date=2022-08-07|website=https://newsghana.com.gh/|language=en-US}}</ref> An binne shi ne a mahaifarsa ta Kumbungu, gundumar Tolon-Kumbungu, a yankin Arewa.<ref name="ghanaweb2" /> == Manazarta == [[Category:Haihuwa 1935]] 7pcjf7nv1znn0ytg2aavb9loudx8wbf 164547 164546 2022-08-07T17:56:56Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q24034845}} Alhaji '''Roland Issifu Alhassan''' (Satumba 15, 1935 - Afrilu 14, 2014) ɗan siyasan Ghana ne, lauya kuma jami'in diflomasiyya. Alhassan ya kasance wanda ya kafa New Patriotic Party (NPP), musamman a yankin Arewacin kasar nan.<ref name="ghanaweb2">{{cite news|title=NPP founding father dies at 37 Military Hospital|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=306315|work=GhanaWeb|date=2014-04-15|access-date=2014-05-11}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-12-06|title=The Northern Caucus is instrumental to development of NPP's traditions - Annoh-Dompreh - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/the-northern-caucus-is-instrumental-to-development-of-npps-traditions-annoh-dompreh/|access-date=2022-08-07|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=NPP Founding Father Dies In The Northern Region|url=https://www.peacefmonline.com/pages/politics/politics/201404/196537.php|access-date=2022-08-07|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> == Aiki == Alhassan manomi ne na kasuwanci wanda yake noman shinkafa da masara.<ref name=":0">{{Cite web|title=Emulate exemplary life of Issifu Alhassan — President Mahama|url=https://www.graphic.com.gh/news/politics/emulate-exemplary-life-of-issifu-alhassan-president-mahama.html|access-date=2022-08-07|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> == Aikin siyasa == Ya taba zama dan majalisa a Tolon-Kumbungu daga 1969 zuwa 1972 da 1979–1981. A cikin 1992, Alhassan ya kasance dan takarar mataimakin shugaban kasar Ghana a matsayin abokin takarar shugaban kasa, [[Albert Adu Boahen]].<ref name="ghanaweb2" /> Ya kuma taba zama jakadan Ghana a Jamus daga 2001 zuwa 2006 a lokacin gwamnatin tsohon shugaban kasar [[John Kufuor]].<ref name="ghanaweb2" /><ref name="dg">{{cite news|title=RI Alhassan Was Legal Legend – Says Akufo Addo|url=http://www.dailyguideghana.com/ri-alhassan-was-legal-legend-says-akufo-addo/|work=[[Daily Guide (Ghana)]]|date=2014-05-01|access-date=2014-05-11|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20140512221448/http://www.dailyguideghana.com/ri-alhassan-was-legal-legend-says-akufo-addo/|archive-date=2014-05-12}}</ref> Baya ga harkar siyasa, Alhassan shi ne mutum na farko da ya fito daga Arewacin Ghana da aka fara kiransa zuwa Lauya kuma ya zama lauya.<ref name="ghanaweb2" /> == Rayuwa ta sirri == Ya auri Mrs. Jane Alhassan kuma sun haifi ‘ya’ya shida.<ref>{{Cite web|title=R.I Alhassan Passes Away|url=https://www.modernghana.com/news/535868/ri-alhassan-passes-away.html|access-date=2022-08-07|website=Modern Ghana|language=en}}</ref><ref name=":0" /> Malamin Musulunci ne.<ref>{{Cite web|date=2014-04-22|title=We must emulate past politicians – Mahama|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/We-must-emulate-past-politicians-Mahama-306932|access-date=2022-08-07|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> == Girmamawa == Alhassan ya samu Order of Volta don hidimar sa ga Ghana a 2008.<ref name=":0" /> == Rasuwa == Roland Issifu Alhassan ya rasu ne sakamakon gajeriyar rashin lafiya a asibitin sojoji na 37 da ke birnin Accra na kasar Ghana a ranar 14 ga watan Afrilun 2014.<ref name="ghanaweb2" /> Ya rasu yana da shekaru 87 a duniya.<ref>{{Cite web|last=Ghana|first=News|title=NPP Pays Last Respect To Roland Issifu Alhassan {{!}} News Ghana|url=https://newsghana.com.gh/npp-pays-last-respect-to-roland-issifu-alhassan/|access-date=2022-08-07|website=https://newsghana.com.gh/|language=en-US}}</ref> An binne shi ne a mahaifarsa ta Kumbungu, gundumar Tolon-Kumbungu, a yankin Arewa.<ref name="ghanaweb2" /> == Manazarta == [[Category:Haihuwa 1935]] iuc04pd2sl39u3j1sauyo7fghzqhjxd Abu Omar al-Baghdadi 0 35042 164539 2022-08-07T17:10:09Z A Sulaiman Z 13085 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1075727911|Abu Omar al-Baghdadi]]" wikitext text/x-wiki '''Hamid Dawud Mohamed Khalil al-Zawi''' ( {{Lang-ar|حَمِيدُ دَاوُدَ مُحَمَّدُ خَلِيلِ ٱلزَّاوِيِّ|Ḥamīd Dāwud Muḥammad Ḵalīl az-Zāwī}} ; 1959 - 18 Afrilu 2010), wanda aka sani da '''Abu Hamza al-Baghdadi''' da '''Abu Omar al-Qurashi al-Baghdadi''' <ref name="afp">Al-Qaeda names mystery man to succeed Zarqawi. Agence France Presse. 13 June 2006.</ref> ( /ˈɑː b uː ) ˈ oʊ mɑːr _ ku l bɑːɡˈdɑːd i / _ _ _ _ ( </img> / ) AH -boo OH -mar ahl bahg- DAHD -ee ), shi ne shugaban kungiyar gwagwarmayar Mujahideen Shura Council <ref name="afp" /> da magajinsa, Islamic State of Iraq, wadda ta yaki sojojin Amurka da kuma abokansu na Iraqi a yakin Iraqi . == Tarihin Rayuwa == An haifi Abu Omar Hamid Dawud Muhammad Khalil al-Zawi a shekara ta 1959 a kauyen Al-Zawiyah, kusa da Haditha a cikin Al-Anbar Governorate . Ya fito daga [[Ƙuraishawa|Quraisha]] Al-Arajiyah. Ya kammala makarantar ‘yan sanda a Bagadaza kuma ya yi aikin ‘yan sanda a Hadiza. A shekarar 1993, an kore shi daga aikin ‘yan sanda saboda akidar Salafawa. Bayan ya bar aikin ‘yan sanda, ya yi aiki a wani shagon gyaran kayan lantarki kuma ya zama limamin masallacin al-Asaf. Bayan mamayar da [[Tarayyar Amurka|Amurka]] ta yi wa Iraki a shekara ta 2003 ya kafa wata karamar kungiyarsa ta masu tayar da kayar baya tare da shiga cikin rikicin Iraki . A wani lokaci, an kama shi bayan da sojojin Amurka suka bincike gidansa bisa zarginsa da garkuwa da mayakan Larabawa na kasashen waje. An dauke shi zuwa tashar jirgin saman Al Asad kuma an bincika kwamfutarsa. Ya yi mubaya'a ga Jama'at al-Tawhid wal-Jihad bayan ganawa da Abu Muhammad al-Lubnani da Abu Anas al-Shami . Ana nan Abu Omar ya tafi ta hanyar kunya 'Abu Mahmud'. Wani sanannen abin da ya faru dangane da Abu Umar shi ne lokacin da yake tafiya daga Hadiza zuwa [[Bagdaza|Bagadaza]] a mota tare da iyalansa. A gabansa akwai wata motar rakiyar ‘yan bindiga da ke binciken hanyar don duba ko akwai shingayen binciken ababen hawa na Amurka. Bayan motar rakiyar ta tashi, akwai shingen binciken da ya tsaya a kan titin ya tilasta masa shiga cikin birnin Hit domin dubawa. Daya daga cikin masu gadin ne ya bukaci ya nuna masa katin shaida, sannan ya gabatar da katin shaida na Al-Arajiah. Sai sojan ya yi mamaki ya zaci Abu Umar dan [[shi'a]] ne . Sai ya ce masa, Sayyid ta yaya za ka zo wurin nan, kasancewar wadannan wuraren cike suke da ’yan ta’adda, kuma idan sun san kai sai su kashe ka. Ya ce masa akwai labari daga Hadiza cewa akwai wani babban dan ta’adda da ya bar Hadiza tare da rakiyar iyalansa, kuma ya nufi gabas, kuma dole ne a binciki duk motocin. Bai binciki motar Abu Omar ba, ya shaidawa Amurkawa cewa babu bukatar a bincike shi. Abu Omar aka barshi ya bar shingen binciken. Bayan aikin da ya yi a Anbar, an mayar da shi Bagadaza inda ya yi aiki a Majalisar Shura da Majalisar Shari'ah ta kungiyar. kunyarsa a lokacin shi ne Abu-Marwah. Ya kuma kasance mai kula da harkokin tsaro a lardin Bagadaza na wani dan lokaci. Bayan haka, ya zama gwamnan Diyala na kungiyar. == Rikici kan ainihi == A cikin watan Yuli na shekarar 2007, kakakin sojojin Amurka Birgediya Janar Kevin Bergner, ya yi iƙirarin cewa Abu Omar al-Baghdadi ba ya wanzu, kuma a zahiri wani tsoho ɗan wasan kwaikwayo na Iraqi ne ya karanta duk bayanan nasa na sauti. Wanda ake tsare da shi mai suna Khaled al-Mashhadani, wanda ya ayyana kansa a matsayin mai shiga tsakani ga Osama bin Laden, ya yi iƙirarin cewa al-Baghdadi wani hali ne na almara da aka kirkira don ba da fuskar Iraqi ga wata ƙungiyar da ke karkashin ikon kasashen waje. A cikin watan Maris na shekara ta 2008, mai magana da yawun wata kungiyar masu tayar da kayar baya, Hamas-Iraq, shi ma ya yi ikirarin cewa al-Baghdadi kage ne da kungiyar [[Al-Qaeda]] ta yi don dora fuskar Iraki a kan kungiyarsu. <ref name="autogenerated1">[https://web.archive.org/web/20080408192335/http://memri.org/bin/latestnews.cgi?ID=SD189008 MEMRI: Latest News]</ref> Sai dai daga baya jami'an sojin Amurka sun yi imanin cewa wani kwamanda na gaske ne ya mayar da ''matsayin'' al-Baghdadi. == Rahoton kama ko mutuwa == Ma'aikatar cikin gidan Iraki ta yi ikirarin cewa an kama al-Baghdadi a [[Bagdaza|Bagadaza]] a ranar 9 ga watan Maris na shekarar 2007, amma daga baya aka ce wanda ake magana ba shi ba ne. A ranar 3 ga watan Mayun shekarar 2007, ma'aikatar cikin gidan Iraki ta ce sojojin [[Tarayyar Amurka|Amurka]] da na Iraki sun kashe al-Baghdadi a arewacin Bagadaza. A ranar 23 ga watan Afrilun shekarar 2009, AFP ta ruwaito cewa sojojin Iraki sun kama shi, <ref>[https://wayback.archive-it.org/all/20100806015327/http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jIORmGAEfWpT3MXR_P_GMwoD_aDQ Head of Al-Qaeda in Iraq arrested in Baghdad: army], [[Agence France-Presse]], 23 April 2009.</ref> kuma a ranar 28 ga watan Afrilu gwamnatin Iraki ta fitar da hotuna don tabbatar da hakan ga masu shakka. Kungiyar Islamic State in Iraq ta musanta wannan da'awar <ref>[https://www.reuters.com/article/featuredCrisis/idUSLC786352 Qaeda-linked Islamic State in Iraq denies head captured], ''[[Reuters]]'', 12 May 2009</ref> wanda a cewar Cibiyar SITE ta fitar da faifan al-Baghdadi yana musanta ikirarin gwamnati. Gwamnatin Iraqi ta ci gaba da dagewa cewa mutumin da aka kama shi ne Baghdadi, amma an fitar da kaset da sakonni daga Baghdadi a cikin shekarar 2009 da 2010. <ref>[https://web.archive.org/web/20090801010037/http://worldanalysis.net/modules/news/index.php?storytopic=19 WorldAnalysis.net archive of text and translations of tapes listed as by al-Baghdadi]</ref> == Mutuwa == A ranar 18 ga watan Afrilun shekarar 2010, an kashe al-Baghdadi lokacin da wani harin hadin gwiwa na sojojin Amurka da na Iraki suka kai hari a wani gida {{Convert|10|km|0}} kudu maso yammacin Tikrit . An kuma kashe ministan yakin ISI Abu Ayyub al-Masri da dan al-Baghdadi a harin tare da kama wasu 16. Firayim Ministan Iraki Nouri al-Maliki ya sanar da kashe al-Baghdadi da al-Masri a wani taron manema labarai a Bagadaza tare da nuna wa manema labarai hotunan gawarwakinsu. "Dakarun kasa ne suka kai harin, wadanda suka kewaye gidan, da kuma ta hanyar amfani da makamai masu linzami", in ji al-Maliki. Al-Maliki ya kara da cewa, "A yayin aikin, an kama kwamfutoci dauke da sakwannin imel da sakonni zuwa ga manyan 'yan ta'adda biyu, Osama bin Laden da [mataimakinsa] Ayman al-Zawahiri ". Kwamandan sojojin Amurka Gen. Raymond Odierno ya yaba da aikin. "Mutuwar wadannan 'yan ta'adda na iya zama mafi muni ga al-Qaida a Iraki tun farkon tashin hankalin", in ji shi. "Har yanzu da sauran aiki amma wannan wani gagarumin ci gaba ne na kawar da Iraki daga 'yan ta'adda". [[Joe Biden|Mataimakin shugaban kasar Joe Biden]] ya ce kashe-kashen "mai yiyuwa yin barna" ga kungiyar ta'addanci a can da kuma tabbatar da cewa jami'an tsaron Iraki na samun galaba. A ranar 25 ga watan Afrilun shekarar 2010 ne aka wallafa wani bayani mai shafi hudu na kungiyar Da'esh ta kasar Iraki a wani shafin yanar gizo na 'yan ta'adda da safiyar Lahadin da ta gabata ta tabbatar da mutuwar al-Masri da Al-Baghdadi, yana mai cewa: "Bayan doguwar tafiya mai cike da sadaukarwa da yaki da karya da ta wakilai, mahara biyu sun sauka domin shiga kungiyar shahidai,” in ji sanarwar. "Muna shelanta cewa al'ummar musulmi sun rasa biyu daga cikin jagororin jihadi, da biyu daga cikin mutanenta, wadanda ba a san su ba a matsayin jarumai a tafarkin jihadi." [[Shari'a|Ministan sharia]] na ISI, Abu al-Walid Abd al-Wahhab al-Mashadani, ya ce shugabannin biyu na halartar wani taro ne a lokacin da sojojin makiya suka fafata da su tare da kai farmaki ta sama kan inda suke. <ref>[http://ca.reuters.com/article/topNews/idCATRE63O04S20100425 Qaeda confirms deaths of leaders in Iraq: statement], Reuters.</ref> Abu Bakr al-Baghdadi ne ya gaje shi, wanda ya zama halifan Daular [[Daular Musulunci ta Iraƙi|Musulunci ta Iraki da Levant]] (ISIL). == Duba kuma == * Afrilu 23, 2009 'Yan kunar bakin wake na Iraki * Abu Suleiman al-Nasar == Nassoshi == <references group="" responsive="0"></references> == Hanyoyin haɗi na waje == {{S-start}} {{S-off}} {{S-new|office}} {{S-ttl}} {{S-aft}} {{S-end}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] acwtjlx4vkd9xhgjlr2znd0dltffz99 164540 164539 2022-08-07T17:12:00Z A Sulaiman Z 13085 /* Nassoshi */ wikitext text/x-wiki '''Hamid Dawud Mohamed Khalil al-Zawi''' ( {{Lang-ar|حَمِيدُ دَاوُدَ مُحَمَّدُ خَلِيلِ ٱلزَّاوِيِّ|Ḥamīd Dāwud Muḥammad Ḵalīl az-Zāwī}} ; 1959 - 18 Afrilu 2010), wanda aka sani da '''Abu Hamza al-Baghdadi''' da '''Abu Omar al-Qurashi al-Baghdadi''' <ref name="afp">Al-Qaeda names mystery man to succeed Zarqawi. Agence France Presse. 13 June 2006.</ref> ( /ˈɑː b uː ) ˈ oʊ mɑːr _ ku l bɑːɡˈdɑːd i / _ _ _ _ ( </img> / ) AH -boo OH -mar ahl bahg- DAHD -ee ), shi ne shugaban kungiyar gwagwarmayar Mujahideen Shura Council <ref name="afp" /> da magajinsa, Islamic State of Iraq, wadda ta yaki sojojin Amurka da kuma abokansu na Iraqi a yakin Iraqi . == Tarihin Rayuwa == An haifi Abu Omar Hamid Dawud Muhammad Khalil al-Zawi a shekara ta 1959 a kauyen Al-Zawiyah, kusa da Haditha a cikin Al-Anbar Governorate . Ya fito daga [[Ƙuraishawa|Quraisha]] Al-Arajiyah. Ya kammala makarantar ‘yan sanda a Bagadaza kuma ya yi aikin ‘yan sanda a Hadiza. A shekarar 1993, an kore shi daga aikin ‘yan sanda saboda akidar Salafawa. Bayan ya bar aikin ‘yan sanda, ya yi aiki a wani shagon gyaran kayan lantarki kuma ya zama limamin masallacin al-Asaf. Bayan mamayar da [[Tarayyar Amurka|Amurka]] ta yi wa Iraki a shekara ta 2003 ya kafa wata karamar kungiyarsa ta masu tayar da kayar baya tare da shiga cikin rikicin Iraki . A wani lokaci, an kama shi bayan da sojojin Amurka suka bincike gidansa bisa zarginsa da garkuwa da mayakan Larabawa na kasashen waje. An dauke shi zuwa tashar jirgin saman Al Asad kuma an bincika kwamfutarsa. Ya yi mubaya'a ga Jama'at al-Tawhid wal-Jihad bayan ganawa da Abu Muhammad al-Lubnani da Abu Anas al-Shami . Ana nan Abu Omar ya tafi ta hanyar kunya 'Abu Mahmud'. Wani sanannen abin da ya faru dangane da Abu Umar shi ne lokacin da yake tafiya daga Hadiza zuwa [[Bagdaza|Bagadaza]] a mota tare da iyalansa. A gabansa akwai wata motar rakiyar ‘yan bindiga da ke binciken hanyar don duba ko akwai shingayen binciken ababen hawa na Amurka. Bayan motar rakiyar ta tashi, akwai shingen binciken da ya tsaya a kan titin ya tilasta masa shiga cikin birnin Hit domin dubawa. Daya daga cikin masu gadin ne ya bukaci ya nuna masa katin shaida, sannan ya gabatar da katin shaida na Al-Arajiah. Sai sojan ya yi mamaki ya zaci Abu Umar dan [[shi'a]] ne . Sai ya ce masa, Sayyid ta yaya za ka zo wurin nan, kasancewar wadannan wuraren cike suke da ’yan ta’adda, kuma idan sun san kai sai su kashe ka. Ya ce masa akwai labari daga Hadiza cewa akwai wani babban dan ta’adda da ya bar Hadiza tare da rakiyar iyalansa, kuma ya nufi gabas, kuma dole ne a binciki duk motocin. Bai binciki motar Abu Omar ba, ya shaidawa Amurkawa cewa babu bukatar a bincike shi. Abu Omar aka barshi ya bar shingen binciken. Bayan aikin da ya yi a Anbar, an mayar da shi Bagadaza inda ya yi aiki a Majalisar Shura da Majalisar Shari'ah ta kungiyar. kunyarsa a lokacin shi ne Abu-Marwah. Ya kuma kasance mai kula da harkokin tsaro a lardin Bagadaza na wani dan lokaci. Bayan haka, ya zama gwamnan Diyala na kungiyar. == Rikici kan ainihi == A cikin watan Yuli na shekarar 2007, kakakin sojojin Amurka Birgediya Janar Kevin Bergner, ya yi iƙirarin cewa Abu Omar al-Baghdadi ba ya wanzu, kuma a zahiri wani tsoho ɗan wasan kwaikwayo na Iraqi ne ya karanta duk bayanan nasa na sauti. Wanda ake tsare da shi mai suna Khaled al-Mashhadani, wanda ya ayyana kansa a matsayin mai shiga tsakani ga Osama bin Laden, ya yi iƙirarin cewa al-Baghdadi wani hali ne na almara da aka kirkira don ba da fuskar Iraqi ga wata ƙungiyar da ke karkashin ikon kasashen waje. A cikin watan Maris na shekara ta 2008, mai magana da yawun wata kungiyar masu tayar da kayar baya, Hamas-Iraq, shi ma ya yi ikirarin cewa al-Baghdadi kage ne da kungiyar [[Al-Qaeda]] ta yi don dora fuskar Iraki a kan kungiyarsu. <ref name="autogenerated1">[https://web.archive.org/web/20080408192335/http://memri.org/bin/latestnews.cgi?ID=SD189008 MEMRI: Latest News]</ref> Sai dai daga baya jami'an sojin Amurka sun yi imanin cewa wani kwamanda na gaske ne ya mayar da ''matsayin'' al-Baghdadi. == Rahoton kama ko mutuwa == Ma'aikatar cikin gidan Iraki ta yi ikirarin cewa an kama al-Baghdadi a [[Bagdaza|Bagadaza]] a ranar 9 ga watan Maris na shekarar 2007, amma daga baya aka ce wanda ake magana ba shi ba ne. A ranar 3 ga watan Mayun shekarar 2007, ma'aikatar cikin gidan Iraki ta ce sojojin [[Tarayyar Amurka|Amurka]] da na Iraki sun kashe al-Baghdadi a arewacin Bagadaza. A ranar 23 ga watan Afrilun shekarar 2009, AFP ta ruwaito cewa sojojin Iraki sun kama shi, <ref>[https://wayback.archive-it.org/all/20100806015327/http://www.google.com/hostednews/afp/article/ALeqM5jIORmGAEfWpT3MXR_P_GMwoD_aDQ Head of Al-Qaeda in Iraq arrested in Baghdad: army], [[Agence France-Presse]], 23 April 2009.</ref> kuma a ranar 28 ga watan Afrilu gwamnatin Iraki ta fitar da hotuna don tabbatar da hakan ga masu shakka. Kungiyar Islamic State in Iraq ta musanta wannan da'awar <ref>[https://www.reuters.com/article/featuredCrisis/idUSLC786352 Qaeda-linked Islamic State in Iraq denies head captured], ''[[Reuters]]'', 12 May 2009</ref> wanda a cewar Cibiyar SITE ta fitar da faifan al-Baghdadi yana musanta ikirarin gwamnati. Gwamnatin Iraqi ta ci gaba da dagewa cewa mutumin da aka kama shi ne Baghdadi, amma an fitar da kaset da sakonni daga Baghdadi a cikin shekarar 2009 da 2010. <ref>[https://web.archive.org/web/20090801010037/http://worldanalysis.net/modules/news/index.php?storytopic=19 WorldAnalysis.net archive of text and translations of tapes listed as by al-Baghdadi]</ref> == Mutuwa == A ranar 18 ga watan Afrilun shekarar 2010, an kashe al-Baghdadi lokacin da wani harin hadin gwiwa na sojojin Amurka da na Iraki suka kai hari a wani gida {{Convert|10|km|0}} kudu maso yammacin Tikrit . An kuma kashe ministan yakin ISI Abu Ayyub al-Masri da dan al-Baghdadi a harin tare da kama wasu 16. Firayim Ministan Iraki Nouri al-Maliki ya sanar da kashe al-Baghdadi da al-Masri a wani taron manema labarai a Bagadaza tare da nuna wa manema labarai hotunan gawarwakinsu. "Dakarun kasa ne suka kai harin, wadanda suka kewaye gidan, da kuma ta hanyar amfani da makamai masu linzami", in ji al-Maliki. Al-Maliki ya kara da cewa, "A yayin aikin, an kama kwamfutoci dauke da sakwannin imel da sakonni zuwa ga manyan 'yan ta'adda biyu, Osama bin Laden da [mataimakinsa] Ayman al-Zawahiri ". Kwamandan sojojin Amurka Gen. Raymond Odierno ya yaba da aikin. "Mutuwar wadannan 'yan ta'adda na iya zama mafi muni ga al-Qaida a Iraki tun farkon tashin hankalin", in ji shi. "Har yanzu da sauran aiki amma wannan wani gagarumin ci gaba ne na kawar da Iraki daga 'yan ta'adda". [[Joe Biden|Mataimakin shugaban kasar Joe Biden]] ya ce kashe-kashen "mai yiyuwa yin barna" ga kungiyar ta'addanci a can da kuma tabbatar da cewa jami'an tsaron Iraki na samun galaba. A ranar 25 ga watan Afrilun shekarar 2010 ne aka wallafa wani bayani mai shafi hudu na kungiyar Da'esh ta kasar Iraki a wani shafin yanar gizo na 'yan ta'adda da safiyar Lahadin da ta gabata ta tabbatar da mutuwar al-Masri da Al-Baghdadi, yana mai cewa: "Bayan doguwar tafiya mai cike da sadaukarwa da yaki da karya da ta wakilai, mahara biyu sun sauka domin shiga kungiyar shahidai,” in ji sanarwar. "Muna shelanta cewa al'ummar musulmi sun rasa biyu daga cikin jagororin jihadi, da biyu daga cikin mutanenta, wadanda ba a san su ba a matsayin jarumai a tafarkin jihadi." [[Shari'a|Ministan sharia]] na ISI, Abu al-Walid Abd al-Wahhab al-Mashadani, ya ce shugabannin biyu na halartar wani taro ne a lokacin da sojojin makiya suka fafata da su tare da kai farmaki ta sama kan inda suke. <ref>[http://ca.reuters.com/article/topNews/idCATRE63O04S20100425 Qaeda confirms deaths of leaders in Iraq: statement], Reuters.</ref> Abu Bakr al-Baghdadi ne ya gaje shi, wanda ya zama halifan Daular [[Daular Musulunci ta Iraƙi|Musulunci ta Iraki da Levant]] (ISIL). == Duba kuma == * Afrilu 23, 2009 'Yan kunar bakin wake na Iraki * Abu Suleiman al-Nasar == Manazarta == <references group="" responsive="0"></references> == Hanyoyin haɗi na waje == {{S-start}} {{S-off}} {{S-new|office}} {{S-ttl}} {{S-aft}} {{S-end}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] rbhmbekvu0fko7tkkvm5c6g321tci00 Kwalejin Ilimi ta Tarayya ta Eha-Amufu 0 35043 164543 2022-08-07T17:30:23Z A Sulaiman Z 13085 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1100200794|Federal College of Education, Eha-Amufu]]" wikitext text/x-wiki   [[Category:Articles using infobox university]] [[Category:Pages using infobox university with the affiliations parameter]] '''Kwalejin Ilimi ta Tarayya ta Eha-Amufu''' babbar makarantar gwamnatin tarayya ce da ke Eha Amufu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]], [[Najeriya]] . Tana da alaƙa da [[Jami'ar Najeriya, Nsukka|Jami'ar Najeriya]] don shirye-shiryen digiri. Furofesa na yanzu ita ce Pauline Ikwuegbu. == Tarihi == An kafa Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Eha-Amufu a shekarar 1981. An kafa kwalejin ne a ranar 21 ga watan Fabrairu, a shekarar 1981 a hannun Gwamnan tsohuwar jihar Anambra na lokacin, Cif. Jim Ifeanyichukwu Nwobodo. <ref name=":1">{{Cite journal|url-status=57–66}}</ref> A ranar 23 ga watan Disamba na shekarar 1982, Majalisar Dokokin Jihar Anambra ta lokacin ta kafa wata doka ta sake kafa Kwalejin. An ambaci dokar a matsayin [https://www.google.ng/maps/place/Anambra/@6.2386985,6.4258104,9z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x1043851a1684c2f9:0xcf62ad01e8fbb4d0!8m2!3d6.2208997!4d6.9369559 dokar jihar Anambra ta] Najeriya mai lamba 28 ta shekarar 1982 wacce ta fara aiki a ranar 21 ga Fabrairu, shekarar 1981. A baya dai wurin ya kasance mallakin Kwalejin Horar da Malamai ta Gwamnatin Tarayya (TTC), Eha-Amufu. <nowiki></br></nowiki>Bayan sanarwar kafa Kwalejin Ilimi Eha-Amufu ta Gwamna <ref name=":1">{{Cite journal|url-status=57–66}}<cite class="citation journal cs1" data-ve-ignore="true" id="CITEREFAjayi2006">Ajayi, Kunle (2006). [https://www.tandfonline.com/doi/full/10.1080/09718923.2006.11892531 "Security Forces, Electoral Conduct and the 2003 General Elections in Nigeria"]. ''Journal of Social Sciences''. '''13''' (1): 57–66. [[Doi (mai ganowa)|doi]]:[[doi:10.1080/09718923.2006.11892531|10.1080/09718923.2006.11892531]]. [[ISSN (mai ganowa)|ISSN]]&nbsp;[//www.worldcat.org/issn/0971-8923 0971-8923]. [[S2CID (mai ganowa)|S2CID]]&nbsp;[https://api.semanticscholar.org/CorpusID:148976100 148976100].</cite></ref> daga ranar 21 ga Fabrairun shekarar 1981, an buɗe ofishin wucin gadi tare da ma'aikatan kwarangwal a kusa da gidan talabijin na Anambra (ATV), Layout Independence. Enugu A ranar 7 ga watan Agusta, 1981, Kwamishinan Ilimi na Jihar Anambra na lokacin kuma Babban Sakatare na Ma'aikatar na lokacin ya kai sabon Provost da Registrar da aka nada zuwa wurin da kwalejin take a halin yanzu da ke Eha-Amufu kimanin kilomita 64 daga arewa maso gabas da garin kwal. Babban birnin jihar Enugu. [http://repository.tukenya.ac.ke:8080/bitstream/handle/123456789/1779/Emerging%20Trends%20in%20Information%20and%20Knowledge%20Management.pdf?sequence=1&isAllowed=y#page=253 An shigar da fara rajista na ɗalibai 196 a cikin 1981 da ƙarfin ma'aikatan 147 wanda ya ƙunshi ma'aikatan Ilimi 23, Manyan Ma'aikatan Gudanarwa 15 da ƙananan ma'aikata 109] . <ref>{{Cite journal|url-status=72}}</ref> An gudanar da bikin yaye daliban a shekarar 1984. Ƙarfin ma'aikata kamar a 1981 - 1994 ya haɗa da ma'aikatan ilimi 89, gudanarwa 8, fasaha 58, ƙarami 231, jimlar 378. Tsakanin 1991-1994, jimillar ƙarfin ma'aikata ya kai 588 wanda ya kasance sakamakon faɗaɗawa a duk fannoni na Kwalejin ciki har da kayan more rayuwa. Bayan kafa jiha a shekarar 1991, gwamnatin jihar Enugu ta lokacin ta gaji kwalejin daga tsohuwar gwamnatin jihar Anambra. Kwalejin ta yi aiki a matsayin cibiyar jiha har sai da Gwamnatin Tarayya ta karbe ta a watan Afrilu, 1993 tare da tasirin kudi daga Janairu, 1994. Doka mai lamba 4 na 1986 kamar yadda doka ta 34 ta 1993 da doka mai lamba 6 ta 1993 ta kafa Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Eha-Amufu a tsakanin sauran kwalejoji 19. Don haka waɗannan Dokokin sun ba da duk tsarin da aka kafa a ƙarƙashin Dokar Jihar Anambra ta 1982. Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Eha-Amufu ita ce Kwalejin Ilimi ta Tarayya ta 20 a cikin kwalejojin ilimi na tarayya a Najeriya. == Darussa == Cibiyar tana ba da darussa kamar haka; * Ilimin tattalin arziki * Faransanci * Igbo * Hausa * Kiɗa * Hadaddiyar Kimiyya * Kimiyyar Siyasa * Tarihi * Nazarin zamantakewa * Turanci * Yarbawa * Nazarin Addinin Kirista * Ilimin Kwamfuta * Ilimin Jiki da Lafiya * Fine and Applied Arts * Lissafi * Ilimin Kasuwanci * Ilimin Kimiyyar Noma * Karatun Ilimin Firamare * Tattalin Arzikin Gida == Alaka == Cibiyar tana da alaƙa da [[Jami'ar Najeriya, Nsukka|Jami'ar Najeriya]] don ba da shirye-shiryen da ke kai ga Bachelor of Education, (B.Ed.) a cikin; * Ilimin Harshen Turanci * Ilimin Lissafi * Ilimin Kimiyya * Ilimin Tattalin Arziki * Tarihi Tarihi * Ilimin Ilimin zamantakewa * Ilimin Addinin Kirista * Hadaddiyar Ilimi * Ilimin Physics * Ilimin Aikin Noma * Ilimin Halitta * Ilimin Kasuwanci == Manazarta == {{Reflist}} pd804mds0817qzvavntiz4zf1tvvqpv 164544 164543 2022-08-07T17:38:36Z A Sulaiman Z 13085 wikitext text/x-wiki   [[Category:Articles using infobox university]] [[Category:Pages using infobox university with the affiliations parameter]] '''Kwalejin Ilimi ta Tarayya ta Eha-Amufu''' babbar makarantar gwamnatin tarayya ce da ke Eha Amufu, [[Enugu (jiha)|Jihar Enugu]], [[Najeriya]] . Tana da alaƙa da [[Jami'ar Najeriya, Nsukka|Jami'ar Najeriya]] don shirye-shiryen digiri. Furofesa na yanzu ita ce Pauline Ikwuegbu. == Tarihi == An kafa Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Eha-Amufu a shekarar 1981. An kafa kwalejin ne a ranar 21 ga watan Fabrairu, a shekarar 1981 a hannun Gwamnan tsohuwar jihar Anambra na lokacin, Cif. Jim Ifeanyichukwu Nwobodo. <ref name=":1">{{Cite journal|url-status=57–66}}</ref> A ranar 23 ga watan Disamba na shekarar 1982, Majalisar Dokokin Jihar Anambra ta lokacin ta kafa wata doka ta sake kafa Kwalejin. An ambaci dokar a matsayin [https://www.google.ng/maps/place/Anambra/@6.2386985,6.4258104,9z/data=!3m1!4b1!4m5!3m4!1s0x1043851a1684c2f9:0xcf62ad01e8fbb4d0!8m2!3d6.2208997!4d6.9369559 dokar jihar Anambra ta] Najeriya mai lamba 28 ta shekarar 1982 wacce ta fara aiki a ranar 21 ga Fabrairu, shekarar 1981. A baya dai wurin ya kasance mallakin Kwalejin Horar da Malamai ta Gwamnatin Tarayya (TTC), Eha-Amufu. <nowiki></br></nowiki>Bayan sanarwar kafa Kwalejin Ilimi Eha-Amufu ta Gwamna daga ranar 21 ga Fabrairun shekarar 1981, an buɗe ofishin wucin gadi tare da ma'aikatan kwarangwal a kusa da gidan talabijin na Anambra (ATV), Layout Independence. Enugu A ranar 7 ga watan Agusta, 1981, Kwamishinan Ilimi na Jihar Anambra na lokacin kuma Babban Sakatare na Ma'aikatar na lokacin ya kai sabon Provost da Registrar da aka nada zuwa wurin da kwalejin take a halin yanzu da ke Eha-Amufu kimanin kilomita 64 daga arewa maso gabas da garin kwal. Babban birnin jihar Enugu. [http://repository.tukenya.ac.ke:8080/bitstream/handle/123456789/1779/Emerging%20Trends%20in%20Information%20and%20Knowledge%20Management.pdf?sequence=1&isAllowed=y#page=253 An shigar da fara rajista na ɗalibai 196 a cikin 1981 da ƙarfin ma'aikatan 147 wanda ya ƙunshi ma'aikatan Ilimi 23, Manyan Ma'aikatan Gudanarwa 15 da ƙananan ma'aikata 109] . <ref>{{Cite journal|url-status=72}}</ref> An gudanar da bikin yaye daliban a shekarar 1984. Ƙarfin ma'aikata kamar a 1981 - 1994 ya haɗa da ma'aikatan ilimi 89, gudanarwa 8, fasaha 58, ƙarami 231, jimlar 378. Tsakanin 1991-1994, jimillar ƙarfin ma'aikata ya kai 588 wanda ya kasance sakamakon faɗaɗawa a duk fannoni na Kwalejin ciki har da kayan more rayuwa. Bayan kafa jiha a shekarar 1991, gwamnatin jihar Enugu ta lokacin ta gaji kwalejin daga tsohuwar gwamnatin jihar Anambra. Kwalejin ta yi aiki a matsayin cibiyar jiha har sai da Gwamnatin Tarayya ta karbe ta a watan Afrilu, 1993 tare da tasirin kudi daga Janairu, 1994. Doka mai lamba 4 na 1986 kamar yadda doka ta 34 ta 1993 da doka mai lamba 6 ta 1993 ta kafa Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Eha-Amufu a tsakanin sauran kwalejoji 19. Don haka waɗannan Dokokin sun ba da duk tsarin da aka kafa a ƙarƙashin Dokar Jihar Anambra ta 1982. Kwalejin Ilimi ta Tarayya, Eha-Amufu ita ce Kwalejin Ilimi ta Tarayya ta 20 a cikin kwalejojin ilimi na tarayya a Najeriya. == Darussa == Cibiyar tana ba da darussa kamar haka; * Ilimin tattalin arziki * Faransanci * Igbo * Hausa * Kiɗa * Hadaddiyar Kimiyya * Kimiyyar Siyasa * Tarihi * Nazarin zamantakewa * Turanci * Yarbawa * Nazarin Addinin Kirista * Ilimin Kwamfuta * Ilimin Jiki da Lafiya * Fine and Applied Arts * Lissafi * Ilimin Kasuwanci * Ilimin Kimiyyar Noma * Karatun Ilimin Firamare * Tattalin Arzikin Gida == Alaka == Cibiyar tana da alaƙa da [[Jami'ar Najeriya, Nsukka|Jami'ar Najeriya]] don ba da shirye-shiryen da ke kai ga Bachelor of Education, (B.Ed.) a cikin; * Ilimin Harshen Turanci * Ilimin Lissafi * Ilimin Kimiyya * Ilimin Tattalin Arziki * Tarihi Tarihi * Ilimin Ilimin zamantakewa * Ilimin Addinin Kirista * Hadaddiyar Ilimi * Ilimin Physics * Ilimin Aikin Noma * Ilimin Halitta * Ilimin Kasuwanci == Manazarta == {{Reflist}} o1zzgxt0gn8saxb10v5r4e3axawe0tq Albert Adu Boahen 0 35044 164548 2022-08-07T18:02:24Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1092559446|Albert Adu Boahen]]" wikitext text/x-wiki '''Albert Kwadwo Adu Boahen''' (24 ga Mayu 1932 - 24 ga Mayu 2006) malami ne, ɗan tarihi, kuma ɗan siyasa ɗan Ghana. Ya kasance malami a Jami'ar Ghana daga 1959 zuwa 1990, daga 1971 zuwa gaba a matsayin farfesa. A matsayinsa na dan siyasa, ya kasance dan takara a zaben shugaban kasar Ghana a shekarar 1992, mai wakiltar babbar jam'iyyar adawa ta New Patriotic Party. == Aiki == === Ilimi === An haifi Boahen a Oseim ga iyayen Presbyterian, kuma yana da tushen kakanninsa a Juaben a yankin Ashanti. Ya halarci makarantun addini tsakanin 1938 zuwa 1947. Sannan ya yi shekaru uku a makarantar Mfantsipim kafin ya shiga karatun tarihi a Kwalejin Jami'ar Gold Coast da ke Legon. Ya sauke karatu a shekarar 1956.<ref name="guardian">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2006/jun/02/guardianobituaries.mainsection3|title=Albert Adu Boahen. Historian who broke Ghanaian dictator's culture of silence|last1=Agyeman-Duah|first1=Ivor|date=2 June 2006|work=The Guardian|access-date=17 June 2009}}</ref> A 1959 ya sami digiri na uku na Ph.D. a cikin tarihin Afirka daga Makarantar Gabas da Nazarin Afirka a London, a matsayin ɗan Ghana na farko.<ref name="obit1">{{cite journal|doi=10.1017/S0021853706002441|date=2006|title=Professor Emeritus Albert Adu Boahen (1932–2006)|journal=Journal of African History|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|volume=47|issue=3|pages=359–361|doi-access=free}}</ref> Ya yi aiki a Jami'ar Ghana a 1959, kuma Farfesa ne daga 1971 zuwa ritaya a 1990. Ya shugabanci Sashen Tarihi a can daga 1967 zuwa 1975,<ref name="guardian" /> a matsayin dan Afrika na farko da ya taba yin haka,<ref name="obit1" /> kuma ya kasance shugaban jami’a daga 1973 zuwa 1975.<ref name="guardian" /> Ya kuma yi aiki a hukumar editocin ''The Journal of African History'' da aka buga ta Jami’ar Cambridge University Press,<ref name="obit1" /> kuma malami ne mai ziyara a irin wadannan cibiyoyi kamar Jami'ar Kasa ta Ostiraliya a 1969, Jami'ar Columbia a 1970 da Jami'ar Jihar New York a 1990 da 1991. Tsakanin 1993 zuwa 1999, ya kuma yi aiki a cikin kwamitin UNESCO wanda ya buga littafin ''General History of Africa.<ref name="guardian" />'' === Siyasa === Aikin ilimi na Boahen ya ketare cikin siyasa. A cikin watan Fabrairun 1988 ya gabatar da jawabai kan tarihin Ghana a bainar jama'a daga 1972 zuwa 1987. Saboda haka ne ake masa rade-radin karya abin da ake kira "al'adun shiru" wanda ke nuna gwamnatin [[Jerry Rawlings|Shugaba Jerry Rawlings]], wanda ya ci gaba da yin hidima tun 1981.<ref name="obit1" /> An buga laccocin, waɗanda aka fara gudanar da su a zauren Majalisar Burtaniya a Accra, a cikin 1998 a matsayin ''The Ghana Sphinx: The Contemporary History of Ghana 1972–1987''.<ref name="guardian" /> A cikin 1990 ya kafa kungiyar Movement for Freedom and Justice, kuma ya zama shugabanta na farko. An dage haramcin da aka sanya wa jam’iyyun siyasa a Ghana a shekarar 1992. A zaben shugaban kasa na 1992 da ya biyo baya, Boahen ya zama dan takarar New Patriotic Party (NPP), inda [[Roland Issifu Alhassan]] ya zama mataimakinsa a matsayin mataimakin shugaban kasa.<ref name="ghanaweb">{{cite news|title=NPP founding father dies at 37 Military Hospital|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=306315|work=GhanaWeb|date=15 April 2014|access-date=11 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140416180732/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=306315|archive-date=16 April 2014|url-status=dead}}</ref> Boahen ya yi rashin nasara a hannun Jerry Rawlings,<ref name="guardian" /> amma ya sami kashi 30.4% na kuri'un.<ref>Jeffries, Richard, and Claire Thomas. "The Ghanaian Elections of 1992". ''African Affairs'', Vol. 92, No. 368 (July 1993), pp. 331–366. [https://www.jstor.org/stable/723287 stable URL]</ref> Saboda rashin gamsuwa da zargin tafka magudi a wancan zaben, Boahen ya kauracewa zaben ‘yan majalisa na 1992.<ref name="guardian" /> A zaben shugaban kasa na 1996, [[John Kufuor]] ya tsaya a matsayin dan takarar jam'iyyar NPP kuma ya fi Boahen kyau, inda ya samu kashi 39.6% na kuri'un.<ref>[http://africanelections.tripod.com/gh.html#1996_Presidential_Election African Elections Database]</ref> A cikin 1998, Boahen yayi ƙoƙari ya dawo a matsayin sabon ɗan takarar shugaban kasa na New Patriotic Party, amma an zaɓi Kufour maimakon. Daga karshe, Kufour ya lashe zaben shugaban kasa na 2000 kuma ya zama shugaban kasa.<ref name="guardian" /> Boahen yayi magana akan tarihin Marxist a farkon aikinsa. A siyasance, ya bayyana kansa a matsayin "mai sassaucin ra'ayi, mai imani da 'yancin kai, jin dadin jama'a, da kuma kamfanoni masu zaman kansu da tattalin arzikin kasuwa".<ref name="guardian" /> == Gado da mutuwa == Boahen ya kasance memba na Kwalejin Fasaha da Kimiyya ta Ghana,<ref name="obit1" /> kuma a cikin 2003 an buga Festschrift mai suna ''Ghana in Africa and the World'', wanda Toyin Falola ya gyara. UNESCO ta ba shi lambar yabo ta Azurfa ta Avicenna.<ref name="guardian" /> Boahen ya mutu a ranar 24 ga Mayu 2006, yana da shekaru 74 da haihuwa.<ref name="obit1" /> Ya bar matarsa ​​Mary Adu Boahen da ‘ya’yansa biyar. Jerry Rawlings na daga cikin makokin da suka kai wa iyalansa ziyara.<ref name="guardian" /> An karrama shi da jana'izar jana'izar, kuma a watan Yunin 2006 an ba shi lambar yabo ta Order of the Star of Ghana.<ref name="obit1" /> John Kufour ya kaddamar da ranar karramawa ta kasa a ranar 30 ga watan Yuni, kuma an baiwa wasu da dama lambar yabo.<ref>{{cite news|url=http://ghanareview.com/review/index.php?class=all&date=2006-06-29&id=14862|title=Nation to honour 165 distinguished citizens|date=29 June 2006|work=Ghana Review International|access-date=17 June 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110711091751/http://ghanareview.com/review/index.php?class=all&date=2006-06-29&id=14862|archive-date=11 July 2011}}</ref> Tushensa za a iya samo shi daga Osiem, wani ƙauye a yankin Gabashin Ghana inda aka ba shi ginin majalisar yankin. Shugaban kasar Nana Addo Akufo-Addo ya nada dansa [[Charles Adu Boahen]] mataimakin ministan kudi a Ghana a shekarar 2017.<ref name="gog">{{cite web|url=http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/deputy-ministers|title=Deputy Ministers|publisher=Government of Ghana|access-date=2 August 2017|archive-date=24 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190924104720/http://ghana.gov.gh/index.php/governance/deputy-ministers|url-status=dead}}</ref><ref name="graph">{{cite web|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/akufo-addo-releases-names-of-50-deputy-and-4-more-ministerial-nominees.html|title=Akufo-Addo releases names of 50 deputy and 4 more ministerial nominees|first1=Enoch Darfah|last1=Frimpong|website=Graphic Ghana|date=15 March 2017|access-date=2 August 2017}}</ref><ref name="yen">{{cite web|url=https://yen.com.gh/90398-list-akufo-addos-50-deputy-ministers-news-ministers.html|title=List of Akufo-Addo's 50 deputy ministers and four news ministers|first1=Samuel|last1=Obour|website=Yen Ghana|date=15 March 2017|access-date=2 August 2017}}</ref><ref name="citi">{{cite web|url=http://citifmonline.com/2017/03/15/akufo-addo-names-50-deputies-4-ministers-of-state/|title=Akufo-Addo names 50 deputies, 4 ministers of state|publisher=Cifi FM Online|date=15 March 2017|access-date=2 August 2017}}</ref><ref name="ghaweb">{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/religion/Akufo-Addo-picks-deputy-ministers-511811|title=Akufo-Addo picks deputy ministers|website=GhanaWeb|date=20 February 2017|access-date=2 August 2017}}</ref> == Bangaren littafi mai tsarki == * ''Britain, the Sahara and the Western Sudan 1788-1861.'' London/Oxford, 1964 (dissertation). * ''Topics in West African History.'' Harlow/London, 1966. * ''Ghana: Evolution and Change in the 19th and 20th Centuries.'' London, 1975. * ''The Revolutionary Years: West Africa Since 1800''. Accra/London, 1975. * "Politics in Ghana, 1800–1874", in, J. F. Ade Ajayi and Michael Crowder ''History of West Africa.'' London, 1977 (3rd edition), Vol. 2, pp. 167–260. * ''African Perspectives on Colonialism.'' Baltimore, 1987. * ''The Ghanaian Sphinx: Reflections on the Contemporary History of Ghana, 1972–1987''. Accra, 1989. * ''Mfantsipim and the making of Ghana: A Centenary History, 1876–1976.'' Accra, 1996. * ''Yaa Asantewaa and the Asante – British War of 1900–1.'' Accra, 2003. * ''Africa in the Twentieth Century: The Adu Boahen Reader.'' Trenton, NJ, 2005. * With J. B. Webster and H. O. Idowu: ''The Revolutionary Years: West Africa since 1800''. London, 1980. == Manazarta == tvuvv7tbadmf2bektr1iwqt3l2eih4f 164549 164548 2022-08-07T18:16:06Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q2637530}} '''Albert Kwadwo Adu Boahen''' (24 ga Mayu 1932 - 24 ga Mayu 2006) malami ne, ɗan tarihi, kuma ɗan siyasa ɗan Ghana. Ya kasance malami a Jami'ar Ghana daga 1959 zuwa 1990, daga 1971 zuwa gaba a matsayin farfesa. A matsayinsa na dan siyasa, ya kasance dan takara a zaben shugaban kasar Ghana a shekarar 1992, mai wakiltar babbar jam'iyyar adawa ta New Patriotic Party. == Aiki == === Ilimi === An haifi Boahen a Oseim ga iyayen Presbyterian, kuma yana da tushen kakanninsa a Juaben a yankin Ashanti. Ya halarci makarantun addini tsakanin 1938 zuwa 1947. Sannan ya yi shekaru uku a makarantar Mfantsipim kafin ya shiga karatun tarihi a Kwalejin Jami'ar Gold Coast da ke Legon. Ya sauke karatu a shekarar 1956.<ref name="guardian">{{cite news|url=https://www.theguardian.com/news/2006/jun/02/guardianobituaries.mainsection3|title=Albert Adu Boahen. Historian who broke Ghanaian dictator's culture of silence|last1=Agyeman-Duah|first1=Ivor|date=2 June 2006|work=The Guardian|access-date=17 June 2009}}</ref> A 1959 ya sami digiri na uku na Ph.D. a cikin tarihin Afirka daga Makarantar Gabas da Nazarin Afirka a London, a matsayin ɗan Ghana na farko.<ref name="obit1">{{cite journal|doi=10.1017/S0021853706002441|date=2006|title=Professor Emeritus Albert Adu Boahen (1932–2006)|journal=Journal of African History|publisher=Cambridge University Press|location=Cambridge|volume=47|issue=3|pages=359–361|doi-access=free}}</ref> Ya yi aiki a Jami'ar Ghana a 1959, kuma Farfesa ne daga 1971 zuwa ritaya a 1990. Ya shugabanci Sashen Tarihi a can daga 1967 zuwa 1975,<ref name="guardian" /> a matsayin dan Afrika na farko da ya taba yin haka,<ref name="obit1" /> kuma ya kasance shugaban jami’a daga 1973 zuwa 1975.<ref name="guardian" /> Ya kuma yi aiki a hukumar editocin ''The Journal of African History'' da aka buga ta Jami’ar Cambridge University Press,<ref name="obit1" /> kuma malami ne mai ziyara a irin wadannan cibiyoyi kamar Jami'ar Kasa ta Ostiraliya a 1969, Jami'ar Columbia a 1970 da Jami'ar Jihar New York a 1990 da 1991. Tsakanin 1993 zuwa 1999, ya kuma yi aiki a cikin kwamitin UNESCO wanda ya buga littafin ''General History of Africa.<ref name="guardian" />'' === Siyasa === Aikin ilimi na Boahen ya ketare cikin siyasa. A cikin watan Fabrairun 1988 ya gabatar da jawabai kan tarihin Ghana a bainar jama'a daga 1972 zuwa 1987. Saboda haka ne ake masa rade-radin karya abin da ake kira "al'adun shiru" wanda ke nuna gwamnatin [[Jerry Rawlings|Shugaba Jerry Rawlings]], wanda ya ci gaba da yin hidima tun 1981.<ref name="obit1" /> An buga laccocin, waɗanda aka fara gudanar da su a zauren Majalisar Burtaniya a Accra, a cikin 1998 a matsayin ''The Ghana Sphinx: The Contemporary History of Ghana 1972–1987''.<ref name="guardian" /> A cikin 1990 ya kafa kungiyar Movement for Freedom and Justice, kuma ya zama shugabanta na farko. An dage haramcin da aka sanya wa jam’iyyun siyasa a Ghana a shekarar 1992. A zaben shugaban kasa na 1992 da ya biyo baya, Boahen ya zama dan takarar New Patriotic Party (NPP), inda [[Roland Issifu Alhassan]] ya zama mataimakinsa a matsayin mataimakin shugaban kasa.<ref name="ghanaweb">{{cite news|title=NPP founding father dies at 37 Military Hospital|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=306315|work=GhanaWeb|date=15 April 2014|access-date=11 May 2014|archive-url=https://web.archive.org/web/20140416180732/http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/artikel.php?ID=306315|archive-date=16 April 2014|url-status=dead}}</ref> Boahen ya yi rashin nasara a hannun Jerry Rawlings,<ref name="guardian" /> amma ya sami kashi 30.4% na kuri'un.<ref>Jeffries, Richard, and Claire Thomas. "The Ghanaian Elections of 1992". ''African Affairs'', Vol. 92, No. 368 (July 1993), pp. 331–366. [https://www.jstor.org/stable/723287 stable URL]</ref> Saboda rashin gamsuwa da zargin tafka magudi a wancan zaben, Boahen ya kauracewa zaben ‘yan majalisa na 1992.<ref name="guardian" /> A zaben shugaban kasa na 1996, [[John Kufuor]] ya tsaya a matsayin dan takarar jam'iyyar NPP kuma ya fi Boahen kyau, inda ya samu kashi 39.6% na kuri'un.<ref>[http://africanelections.tripod.com/gh.html#1996_Presidential_Election African Elections Database]</ref> A cikin 1998, Boahen yayi ƙoƙari ya dawo a matsayin sabon ɗan takarar shugaban kasa na New Patriotic Party, amma an zaɓi Kufour maimakon. Daga karshe, Kufour ya lashe zaben shugaban kasa na 2000 kuma ya zama shugaban kasa.<ref name="guardian" /> Boahen yayi magana akan tarihin Marxist a farkon aikinsa. A siyasance, ya bayyana kansa a matsayin "mai sassaucin ra'ayi, mai imani da 'yancin kai, jin dadin jama'a, da kuma kamfanoni masu zaman kansu da tattalin arzikin kasuwa".<ref name="guardian" /> == Gado da mutuwa == Boahen ya kasance memba na Kwalejin Fasaha da Kimiyya ta Ghana,<ref name="obit1" /> kuma a cikin 2003 an buga Festschrift mai suna ''Ghana in Africa and the World'', wanda Toyin Falola ya gyara. UNESCO ta ba shi lambar yabo ta Azurfa ta Avicenna.<ref name="guardian" /> Boahen ya mutu a ranar 24 ga Mayu 2006, yana da shekaru 74 da haihuwa.<ref name="obit1" /> Ya bar matarsa ​​Mary Adu Boahen da ‘ya’yansa biyar. Jerry Rawlings na daga cikin makokin da suka kai wa iyalansa ziyara.<ref name="guardian" /> An karrama shi da jana'izar jana'izar, kuma a watan Yunin 2006 an ba shi lambar yabo ta Order of the Star of Ghana.<ref name="obit1" /> John Kufour ya kaddamar da ranar karramawa ta kasa a ranar 30 ga watan Yuni, kuma an baiwa wasu da dama lambar yabo.<ref>{{cite news|url=http://ghanareview.com/review/index.php?class=all&date=2006-06-29&id=14862|title=Nation to honour 165 distinguished citizens|date=29 June 2006|work=Ghana Review International|access-date=17 June 2009|url-status=dead|archive-url=https://web.archive.org/web/20110711091751/http://ghanareview.com/review/index.php?class=all&date=2006-06-29&id=14862|archive-date=11 July 2011}}</ref> Tushensa za a iya samo shi daga Osiem, wani ƙauye a yankin Gabashin Ghana inda aka ba shi ginin majalisar yankin. Shugaban kasar Nana Addo Akufo-Addo ya nada dansa [[Charles Adu Boahen]] mataimakin ministan kudi a Ghana a shekarar 2017.<ref name="gog">{{cite web|url=http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/deputy-ministers|title=Deputy Ministers|publisher=Government of Ghana|access-date=2 August 2017|archive-date=24 September 2019|archive-url=https://web.archive.org/web/20190924104720/http://ghana.gov.gh/index.php/governance/deputy-ministers|url-status=dead}}</ref><ref name="graph">{{cite web|url=https://www.graphic.com.gh/news/general-news/akufo-addo-releases-names-of-50-deputy-and-4-more-ministerial-nominees.html|title=Akufo-Addo releases names of 50 deputy and 4 more ministerial nominees|first1=Enoch Darfah|last1=Frimpong|website=Graphic Ghana|date=15 March 2017|access-date=2 August 2017}}</ref><ref name="yen">{{cite web|url=https://yen.com.gh/90398-list-akufo-addos-50-deputy-ministers-news-ministers.html|title=List of Akufo-Addo's 50 deputy ministers and four news ministers|first1=Samuel|last1=Obour|website=Yen Ghana|date=15 March 2017|access-date=2 August 2017}}</ref><ref name="citi">{{cite web|url=http://citifmonline.com/2017/03/15/akufo-addo-names-50-deputies-4-ministers-of-state/|title=Akufo-Addo names 50 deputies, 4 ministers of state|publisher=Cifi FM Online|date=15 March 2017|access-date=2 August 2017}}</ref><ref name="ghaweb">{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/religion/Akufo-Addo-picks-deputy-ministers-511811|title=Akufo-Addo picks deputy ministers|website=GhanaWeb|date=20 February 2017|access-date=2 August 2017}}</ref> == Bangaren littafi mai tsarki == * ''Britain, the Sahara and the Western Sudan 1788-1861.'' London/Oxford, 1964 (dissertation). * ''Topics in West African History.'' Harlow/London, 1966. * ''Ghana: Evolution and Change in the 19th and 20th Centuries.'' London, 1975. * ''The Revolutionary Years: West Africa Since 1800''. Accra/London, 1975. * "Politics in Ghana, 1800–1874", in, J. F. Ade Ajayi and Michael Crowder ''History of West Africa.'' London, 1977 (3rd edition), Vol. 2, pp. 167–260. * ''African Perspectives on Colonialism.'' Baltimore, 1987. * ''The Ghanaian Sphinx: Reflections on the Contemporary History of Ghana, 1972–1987''. Accra, 1989. * ''Mfantsipim and the making of Ghana: A Centenary History, 1876–1976.'' Accra, 1996. * ''Yaa Asantewaa and the Asante – British War of 1900–1.'' Accra, 2003. * ''Africa in the Twentieth Century: The Adu Boahen Reader.'' Trenton, NJ, 2005. * With J. B. Webster and H. O. Idowu: ''The Revolutionary Years: West Africa since 1800''. London, 1980. == Manazarta == 21gfp5oq6kpe1njtqrvu7tsv58snjly Rural Municipality of Estevan No. 5 0 35045 164550 2022-08-07T18:20:48Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1102016645|Rural Municipality of Estevan No. 5]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Estevan No. 5|official_name=Rural Municipality of Estevan No. 5|settlement_type=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural municipality]]|other_name=|motto=|image_skyline=Canola Fields outside of Estevan, Saskatchewan (623521509).jpg|image_caption=|imagesize=|image_map={{Location map+ |CAN SK Estevan |caption = |float = center |places = {{Location map~ |CAN SK Estevan |label = [[Estevan, Saskatchewan|'''Estevan''']] |mark = Western Canada Map Assets City.svg |marksize = 10 |label_size = 120 |position = top |lat_deg = 49.1392 |lon_deg = -102.9915}} {{Location map~ |CAN SK Estevan |label = [[Hitchcock, Saskatchewan|''Hitchcock'']] |mark = Western Canada Map Assets Hamlet.svg |marksize = 4 |position = right |lat_deg = 49.2231 |lon_deg = -103.1237}} }}|image_map1=SK RM 5 Estevan.svg|mapsize1=200|map_caption1=Location of the RM of Estevan No. 5 in Saskatchewan|subdivision_type=Country|subdivision_name=[[Canada]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada#Saskatchewan|Region]]|subdivision_name2=|subdivision_type3=[[List of census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 1, Saskatchewan|1]]|subdivision_type4=[[Saskatchewan Association of Rural Municipalities|{{abbr|SARM|Saskatchewan Association of Rural Municipalities}} division]]|subdivision_name4=[[SARM Division No. 1|1]]|subdivision_type5=[[Electoral district (Canada)|Federal riding]]|subdivision_name5=[[Souris--Moose Mountain]]|subdivision_type6=[[List of Saskatchewan provincial electoral districts|Provincial riding]]|subdivision_name6=[[Estevan (electoral district)|Estevan]]|government_footnotes=<ref name=MDSprofile>{{cite web | url=http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=10&mun=2379 | title=Municipality Details: RM of Estevan No. 5 | publisher=Government of Saskatchewan | access-date=May 21, 2020}}</ref>|leader_title=[[Reeve (Canada)|Reeve]]|leader_name=Terry Keating|leader_title1=Governing&nbsp;body|leader_name1=RM of Estevan No. 5 Council|leader_title2=Administrator|leader_name2=Loran Tessier|leader_title3=Office location|leader_name3=[[Minton, Saskatchewan|Minton]]|leader_title4=|leader_name4=|established_title=[[Municipal corporation|Formed]] ({{abbr|LID|Local improvement district}})|established_date=|established_title2=[[Municipal corporation|Formed]]<ref name=ruralincorp/>|established_date2=December 12, 1910|established_title3=Name change|established_date3=|established_title4=Name change|established_date4=|established_title5=Amalgamated|established_date5=|area_footnotes=&nbsp;(2016)<ref name=2016censusSKmunis/>|area_land_km2=773.38 <!-- Use 2016 StatCan land area to accompany 2016 population -->|population_as_of=2016|population_footnotes=<ref name=2016censusSKmunis/>|population_total=1370 <!-- 2016 StatCan population only per [[WP:CANPOP]]; do not replace with latest estimate; this estimate can be noted in the article body (so long as it doesn't replace the 2016 StatCan population in the body) -->|population_density_km2=1.8|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|timezone_DST=[[Central Standard Time|CST]]|coordinates={{coord|49.132|N|102.976|W|region:CA-SK_type:adm3rd|display=inline,title}}<ref name=CGNDB>{{cite web | url=http://ftp.maps.canada.ca/pub/nrcan_rncan/vector/geobase_cgn_toponyme/prov_csv_eng/ | title=Pre-packaged CSV files - CGN, Canada/Province/Territory (cgn_sk_csv_eng.zip) | publisher=Government of Canada | date=July 24, 2019 | access-date=May 23, 2020}}</ref>|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S4A 0T8|area_code=[[Area codes 306 and 639|306 and 639]]|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highway(s)]]|blank_info=|blank1_name=Railway(s)|blank1_info=|blank2_name=Waterway(s)|blank2_info=|website={{official URL}}|footnotes=}} Gundumar '''Rural na Estevan No. 5''' ( yawan 2016 : 1,370 ) birni ne na karkara (RM) a cikin lardin Kanada na Saskatchewan a cikin Sashin ƙidayar jama'a na 1 da Sashen <nowiki><abbr about="#mwt44" data-cx="[{&amp;quot;adapted&amp;quot;:true,&amp;quot;partial&amp;quot;:false,&amp;quot;targetExists&amp;quot;:true}]" data-mw="{&amp;quot;parts&amp;quot;:[{&amp;quot;template&amp;quot;:{&amp;quot;target&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Abbr&amp;quot;,&amp;quot;href&amp;quot;:&amp;quot;./Template:Abbr&amp;quot;},&amp;quot;params&amp;quot;:{&amp;quot;1&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;SARM&amp;quot;},&amp;quot;2&amp;quot;:{&amp;quot;wt&amp;quot;:&amp;quot;Saskatchewan Association of Rural Municipalities&amp;quot;}},&amp;quot;i&amp;quot;:0}}]}" data-ve-no-generated-contents="true" id="mwHA" title="Saskatchewan Association of Rural Municipalities" typeof="mw:Transclusion mw:ExpandedAttrs">SARM</abbr></nowiki> na 1 . Tana cikin yankin kudu maso gabas na lardin, tana kewaye da birnin Estevan . RM yana kusa da iyakar Amurka, makwabciyar Rarraba County da Burke County a [[North Dakota|Arewacin Dakota]] . == Tarihi == RM na Estevan No. 5 an haɗa shi azaman gundumar karkara a ranar 12 ga Disamba, 1910. == Geography == === Al'ummomi da yankuna === Gundumomin birni masu zuwa suna kewaye da RM. ; Garuruwa * Estevan ; Garuruwa * Bienfait ; Kauyuka * [[Roche Percée]] == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, RM na Estevan No. 5 yana da yawan jama'a 1,279 da ke zaune a cikin 474 daga cikin 527 na gidaje masu zaman kansu, canji na -6.6% daga yawanta na 2016 na 1,370 . Tare da fadin kasa {{Convert|772|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 1.7/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, RM na Estevan No. 5 ya ƙididdige yawan jama'a na 1,370 da ke zaune a cikin 487 na jimlar 525 na gidaje masu zaman kansu, a 20.3% ya canza daga yawan 2011 na 1,139 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|773.38|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 1.8/km a cikin 2016. == Gwamnati == RM na Estevan Lamba 5 ana gudanar da shi ne ta hanyar zaɓaɓɓun majalissar ƙaramar hukuma da naɗaɗɗen gudanarwa da ke yin taro a ranakun Laraba na biyu da na huɗu na kowane wata. The reve na RM shine Terry Keating, yayin da manajan sa Loran Tessier. Ofishin RM yana cikin Minton. == Duba kuma == * Jerin kananan hukumomin karkara a cikin Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == {{Commonscat}} * {{Official website|http://rmestevan.ca/}} {{Geographic location|Centre=Rural Municipality of Estevan No. 5|Northeast=[[Rural Municipality of Browning No. 34]]|North=[[Rural Municipality of Benson No. 35]]|Northwest=[[Rural Municipality of Cymri No. 36]]|West=[[Rural Municipality of Cambria No. 6]]|East=[[Rural Municipality of Coalfields No. 4]]|South=[[Divide County, North Dakota]] / [[Burke County, North Dakota]], [[United States]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|rural=yes}}{{SKDivision1}} em2a04vlrfzxwybbqlgieuvt170ol5c Caronport 0 35046 164551 2022-08-07T18:22:29Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1082044207|Caronport]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement|name=Caronport|official_name=Village of Caronport|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[List of villages in Saskatchewan|Village]]|motto=|image_skyline=|imagesize=|image_caption=|image_flag=|flag_size=|image_seal=|seal_size=|image_shield=|shield_size=|city_logo=|citylogo_size=|image_map=|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada|pushpin_label_position=right<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_mapsize=|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name={{flag|Canada}}|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1={{flag|Saskatchewan}}|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=[[Saskatchewan]]|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 7, Saskatchewan|7]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Caron No. 162, Saskatchewan|Caron No. 162]].|government_footnotes=|government_type=[[Municipal government|Municipal]]|leader_title=Governing body|leader_name=Caronport Village Council|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Dan Buck|leader_title2=[[Administrator of the Government|Administrator]]|leader_name2=Gina Hallborg|leader_title3=[[List of House members of the 42nd Parliament of Canada#Saskatchewan|MP]]|leader_name3=|leader_title4=[[Legislative Assembly of Saskatchewan|MLA]]|leader_name4=|established_title=Post office Founded|established_date=1947-09-01|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=|established_title3=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Town]])|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=1.9|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2016|population_footnotes=|population_note=|population_total=994|population_density_km2=523|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=[[Central Standard Time|CST]]|utc_offset=-6|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|50|27|32|N|105|49|00|W|region:CA-SK|display=inline,title}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0H 0S0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info={{jct|state=SK|Hwy|1}}|blank1_name=Railways|blank1_info=[[Canadian Pacific Railway]]|website=|footnotes=<ref>{{Citation |last=National Archives |first=Archivia Net |title=Post Offices and Postmasters |url=http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |access-date=2011-05-01 |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20061006045957/http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php |archive-date=2006-10-06 }}</ref>}} '''Caronport''' ( yawan jama'a na 2016 : 994 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin [[Rural Municipality of Caron No. 162|Karamar Hukumar Caron No. 162]] da Sashen Ƙididdiga na No. 7 . Kauyen {{Convert|21|km|mi}} ne yammacin birnin Moose Jaw akan babbar hanyar Trans-Canada . == Tarihi == An haɗa Caronport azaman ƙauye a ranar 1 ga Janairu, 1988. An ba shi suna don wanda ya gabace [[Yaƙin Duniya na II]] sansanin horar da Commonwealth na Burtaniya don matukan jirgi kusa da hamlet na Caron, watau. Caron Airport. Filin jirgin sama, RCAF Station Caron, yana aiki daga Disamba 17, 1941 zuwa Janairu 14, 1944. Kodayake titin jirgin a yanzu duk sun lalace, an ƙaddara tsarin ƙauyen ne ta hanyar sanya titin jirgin na asali. == Alkaluma ==   A cikin kididdigar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Caronport yana da yawan jama'a 1,033 da ke zaune a cikin 334 daga cikin jimlar gidaje 386 masu zaman kansu, canjin yanayi. 3.9% daga yawan jama'arta na 2016 na 994 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|1.82|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 567.6/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2016, ƙauyen Caronport ya ƙididdige yawan jama'a na 994 da ke zaune a cikin 320 na jimlar 372 na gidaje masu zaman kansu, a -7.4% ya canza daga yawan 2011 na 1,068 . Tare da filin ƙasa na {{Convert|1.9|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 523.2/km a cikin 2016. Caronport shine ƙauye mafi girma a cikin Saskatchewan ta yawan jama'a. == Ilimi == ; Briercrest College da Seminary Briercrest College da Seminary wata cibiyar koyar da ilimin kirista ce ta gaba da sakandare. Ya ƙunshi koleji da makarantar hauza, dukansu suna ba da ilimin Kirista. Tun daga 1963, kowace shekara a cikin Fabrairu, Briercrest ya dauki nauyin taron matasa da aka sani da girgizar Matasa. ; Briercrest Christian Academy Briercrest Christian Academy makarantar sakandare ce ta Kirista. Yana ba da ƙananan girman aji da wasannin motsa jiki da damar fasaha. Kwalejin Briercrest da Seminary ce ke sarrafa ta, kuma tana raba wurare da yawa tare da kwalejin kamar wurin cin abinci, dakin motsa jiki, da ɗakin karatu. ; Makarantar Elementary Caronport Elementary na Caronport makarantar Kindergarten ce zuwa aji na 8, tare da yin rajista na ɗalibai kusan 115, kuma wani ɓangare ne na Sashen Makarantar Prairie ta Kudu . == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Jerin ƙauyuka a cikin Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision7}} 9c5zp181wxh2fvo5917el5cg3ist6p5 Speers, Saskatchewan 0 35047 164552 2022-08-07T18:24:48Z S.H Ningi 17885 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1083318956|Speers, Saskatchewan]]" wikitext text/x-wiki {{Infobox settlement <!--See Template:Infobox settlement for additional fields that may be available--> <!--See the Table at Infobox settlement for all fields and descriptions of usage--> <!-- Basic info ---------------->||name=Speers, Saskatchewan<!-- at least one of the first two fields must be filled in -->|official_name=|other_name=|native_name=<!-- for cities whose native name is not in English -->|nickname=|settlement_type=[[Village]]|motto=|image_skyline=Speers Saskatchewan 2011.jpg|imagesize=|image caption=Main Street|mapsize=|map_caption=|image_map1=|mapsize1=|map_caption1=|image_dot_map=|dot_mapsize=|dot_map_caption=|dot_x=|dot_y=|pushpin_map=Saskatchewan#Canada <!-- the name of a location map as per http://en.wikipedia.org/wiki/Template:Location_map -->|pushpin_label_position=<!-- the position of the pushpin label: left, right, top, bottom, none -->|pushpin_mapsize=|subdivision_type=[[Country]]|subdivision_name=[[Canada]]|subdivision_type1=[[Provinces and territories of Canada|Province]]|subdivision_name1=[[Saskatchewan]]|subdivision_type2=[[List of regions of Canada|Region]]|subdivision_name2=West-Central|subdivision_type3=[[Census divisions of Saskatchewan|Census division]]|subdivision_name3=[[Division No. 16, Saskatchewan|16]]|subdivision_type4=[[List of rural municipalities in Saskatchewan|Rural Municipality]]|subdivision_name4=[[Rural Municipality of Douglas No. 436|Douglas]]|government_footnotes=|government_type=|leader_title=Governing&nbsp;body|leader_name=[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=2217 Speers Village Council]|leader_title1=[[Mayor]]|leader_name1=Kenneth Rebeyka<ref>[http://www.mds.gov.sk.ca/apps/Pub/MDS/muniDetails.aspx?cat=3&mun=2217 Municipal Directory System]</ref>|leader_title2=Administrator|leader_name2=Dean Nicholson|leader_title3=[[House of Commons of Canada|MP]], [[Carlton Trail—Eagle Creek]]|leader_name3=[[Kelly Block]]<br/>([[Canadian federal election results in Northern Saskatchewan|2021]])|leader_title4=[[Legislative Assembly of Saskatchewan|MLA]], [[Biggar-Sask Valley]]|leader_name4=[[Randy Weekes]]<br/>([[2020 Saskatchewan general election|2020]])|established_title=Established|established_date=1913|established_title2=[[Municipal corporation|Incorporated]] ([[Village]])|established_date2=1915|established_title3=<!--[[Restructured]] ([[Hamlet (place)|Hamlet]]) or town-->|established_date3=|area_magnitude=|unit_pref=<!--Enter: Imperial, if Imperial (metric) is desired-->|area_footnotes=|area_total_km2=0.68|area_land_km2=|area_water_km2=|area_total_sq_mi=|area_land_sq_mi=|area_water_sq_mi=|area_water_percent=|area_urban_km2=|area_urban_sq_mi=|area_metro_km2=|area_metro_sq_mi=|population_as_of=2021|population_footnotes=<ref name=2021census/>|population_note=|population_total=72|population_density_km2=105.9|population_density_sq_mi=|population_metro=|population_density_metro_km2=|population_density_metro_sq_mi=|population_urban=|population_density_urban_km2=|population_density_urban_sq_mi=|population_blank1_title=|population_blank1=|population_density_blank1_km2=|population_density_blank1_sq_mi=|timezone=CST|utc_offset=|timezone_DST=|utc_offset_DST=|coordinates={{coord|52.423505|-107.332959|region:CA-SK|display=inline}}|elevation_footnotes=<!--for references: use <ref> </ref> tags-->|elevation_m=|elevation_ft=|postal_code_type=[[Postal code]]|postal_code=S0M 2V0|area_code=306|blank_name=[[List of Saskatchewan provincial highways|Highways]]|blank_info=[[Saskatchewan Highway 40|Highway 40]]|blank1_name=[[Railway]]s|blank1_info=[[Canadian National Railway]]|website=|footnotes=<ref>{{Citation | last =National Archives | first =Archivia Net | title =Post Offices and Postmasters | url =http://www.collectionscanada.ca/archivianet/post-offices/001001-100.01-e.php }}</ref><ref>{{Citation|last=Government of Saskatchewan |first=MRD Home |title=Municipal Directory System |url=http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |url-status=dead |archive-url=https://web.archive.org/web/20081121083646/http://www.municipal.gov.sk.ca/index.html |archive-date=November 21, 2008 }}</ref><ref>{{Citation| last =Canadian Textiles Institute.| title =CTI Determine your provincial constituency| year =2005| url =http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm| url-status =dead| archive-url =https://web.archive.org/web/20070911025012/http://www.textiles.ca/eng/nonAuthProg/redirect.cfm?path=IssPolContacts&sectionID=7601.cfm| archive-date =2007-09-11}}</ref><ref>{{Citation | last =Commissioner of Canada Elections | first =Chief Electoral Officer of Canada | title =Elections Canada On-line | year =2005 | url =http://www.elections.ca/home.asp }}</ref>}} '''Speers''' ( yawan yawan jama'a na 2021 : 72 ) ƙauye ne a lardin Saskatchewan na Kanada a cikin Karamar Hukumar Douglas Lamba 436 da Sashen Ƙidaya Na 16 . Kauyen yana kusa da mintuna 50 kudu maso gabas na garin North Battleford akan Babbar Hanya 40 . Ana kiran al'ummar don Charles Wesley Speers, wakilin mulkin mallaka na Yammacin Kanada, wanda ya zo daga Gabashin Kanada don ya zauna a Griswoldv, Manitoba, a cikin 1884. == Tarihi == An haɗa Speers azaman ƙauye a ranar 24 ga Disamba, 1915. == Alkaluma ==   A cikin ƙidayar yawan jama'a ta 2021 da Statistics Canada ta gudanar, Speers yana da yawan jama'a 72 da ke zaune a cikin 30 daga cikin 37 na jimlar gidaje masu zaman kansu, canjin 20% daga yawan 2016 na 60 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|0.68|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 105.9/km a cikin 2021. A cikin ƙidayar yawan jama'a na 2016, ƙauyen Speers ya ƙididdige yawan jama'a 60 da ke zaune a cikin 26 daga cikin 34 na jimlar gidaje masu zaman kansu, a -8.3% ya canza daga yawan 2011 na 65 . Tare da yanki na ƙasa na {{Convert|0.69|km2|sqmi}} , tana da yawan yawan jama'a 87.0/km a cikin 2016. == Duba kuma == * Jerin al'ummomi a cikin Saskatchewan * Ƙauyen Saskatchewan == Nassoshi == {{Reflist}}{{Geographic location|Northwest=[[Whitkow, Saskatchewan|Whitkow]]|North=[[Keatley, Saskatchewan|Keatley]]|Northeast=[[Oscar Lake, Saskatchewan|Oscar Lake]]|West=[[Richard, Saskatchewan|Richard]]|Centre=Speers|East=[[Hafford]]|Southwest=[[Maymont, Saskatchewan|Maymont]]|South=[[Fielding, Saskatchewan|Fielding]]|Southeast=[[Radisson, Saskatchewan|Radisson]]}}{{Subdivisions of Saskatchewan|villages=yes}}{{SKDivision16}}{{Coord|52|42|35|N|107|33|29|W|region:CA_type:city_source:GNS-enwiki}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|52|42|35|N|107|33|29|W|region:CA_type:city_source:GNS-enwiki}} aj8icokuxmrxdsqbx4ojejdcye7rl68 Shehu Usman Dan Fodio 0 35048 164554 2022-08-07T20:26:59Z IbrahimYakubuomar 14903 Ƙarin bayani akan sunan Shehu usman ɗan fodio da kuma inganta shafi wikitext text/x-wiki Shehu usman dan fodio shi ake wa laƙabi da mujaddadi watau wanda ya kara yaɗa addinin musulunci a afrika. 487afm0pt0mlwu3vb3z984zvnvdoxnu Aliyu Doma 0 35049 164557 2022-08-07T20:39:31Z Sufie Alyaryasie 13902 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1064405575|Aliyu Doma]]" wikitext text/x-wiki   '''Aliyu Akwe Doma''' (1 Satumba 1942 - 6 Maris 2018) ma'aikacin gwamnati ne na Najeriya wanda ya zama gwamnan [[Nasarawa|jihar Nasarawa]] a watan Mayu, 2007, ya tsaya takarar [[Peoples Democratic Party|jam'iyyar People's Democratic Party]] (PDP). == Haihuwa da karatu == Aliyu Akwe Doma, an haife shi ne a ranar 1 ga Satumbar 1942 a karamar hukumar [[Doma]] ta Jihar Nasarawa, iyayen sa sun fitone daga kabilar Alago. Akwe Doma ya kammala karatunsa na firamare a karamar makarantar Doma da babbar firamare ta Lafia tsakanin 1951 zuwa 1957. Ya wuce Makarantar Sakandaren Gwamnati da ke Katsina Ala da Kwalejin Horar da Malamai ta Jihar Gombe, inda ya samu shaidar kammala karatun digiri na biyu a shekarar 1963. Ya halarci Jami'ar Ibadan (1964-1966), British Drama League, [[Landan|London]], Ingila (1968) da kuma World Tourism Organisation, Cibiyar Advanced Tourism Studies, [[Torino|Turin]], [[Italiya]], (1973). Ya halarci [[Jami'ar Ahmadu Bello]] da [[Zariya|ke Zaria]] a shekarar 1976, da kuma [[Jami'ar Ambrose Alli]] da ke Ekpoma a 2002 inda ya samu digiri na biyu a fannin harkokin gwamnati. Ya rasu ne a ranar 6 ga Maris, 2018 bayan gajeriyar rashin lafiya a wani asibitin a kasar Isra'ila. == Sana'a == Tshon ma'aikacin gwamnatin [[Plateau (jiha)|jihar]] Filato ne inda ya zama babban sakataren dindindin a sassa da dama tsakanin 1976 zuwa 1983. Sannan ya zama Mataimakin Gwamnan [[Plateau (jiha)|Jihar Filato]] . Ya kasance memba na Kwamitin Ba da Shawarwari da Bayar da Shawara ta Kasa, sannan Shugaban Sarakunan Gargajiya da Shugaban ma's an a(1995-1998), kuma mamba a Kwamitin Kasa kan makomar Ilimi mai zurfi a Najeriya (1996-1998). An nada shi mamba na kwamitin fasaha na majalisar shugaban kasa kan yawon bude ido a shekarar 2004. Ya rike mukamai na kamfanoni masu zaman kansu a matsayin Shugaban Kamfanin Oriya Group of Companies a 1984, Shugaban Integrated Tourism Consultants a 2003 kuma a matsayin wakilin Steyr Nigeria . == Gwamnan Jihar Nasarawa == [[File:NigeriaNasarawa.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/NigeriaNasarawa.png/200px-NigeriaNasarawa.png|right|thumb|200x200px| [[Nasarawa|Jihar Nasarawa]] a [[Najeriya]]]] Aliyu Doma ya yi nasarar tsayawa takarar gwamnan [[Nasarawa|jihar Nasarawa]] a watan Afrilun 2007 a jam’iyyar PDP, inda ya karbi mulki a ranar 29 ga Mayu 2007. Ya sake tsayawa takara a karo na biyu a watan Afrilun 2011, amma ya sha kaye a hannun [[Umaru Tanko Al-Makura]], dan takarar jam’iyyar adawa ta CPC. == Manazarta == {{Reflist}}{{NasarawaStateGovernors}}{{Nigerian state governors 2007-2011 term}}{{Authority control}}M [[Category:Haihuwa 1942]] [[Category:Mut]] [[Category:Gwamnan jihar Nasarawaa]] b09y0gvq0joasega22wshw8hj80da4o 164559 164557 2022-08-07T20:47:27Z Sufie Alyaryasie 13902 wikitext text/x-wiki   {{Databox}} '''Aliyu Akwe Doma''' (1 Satumba 1942 - 6 Maris 2018) ma'aikacin gwamnati ne na Najeriya wanda ya zama gwamnan [[Nasarawa|jihar Nasarawa]] a watan Mayu, 2007, ya tsaya takarar [[Peoples Democratic Party|jam'iyyar People's Democratic Party]] (PDP). == Haihuwa da karatu == Aliyu Akwe Doma, an haife shi ne a ranar 1 ga Satumbar 1942 a karamar hukumar [[Doma]] ta Jihar Nasarawa, iyayen sa sun fitone daga kabilar Alago. Akwe Doma ya kammala karatunsa na firamare a karamar makarantar Doma da babbar firamare ta Lafia tsakanin 1951 zuwa 1957. Ya wuce Makarantar Sakandaren Gwamnati da ke Katsina Ala da Kwalejin Horar da Malamai ta Jihar Gombe, inda ya samu shaidar kammala karatun digiri na biyu a shekarar 1963. Ya halarci Jami'ar Ibadan (1964-1966), British Drama League, [[Landan|London]], Ingila (1968) da kuma World Tourism Organisation, Cibiyar Advanced Tourism Studies, [[Torino|Turin]], [[Italiya]], (1973). Ya halarci [[Jami'ar Ahmadu Bello]] da [[Zariya|ke Zaria]] a shekarar 1976, da kuma [[Jami'ar Ambrose Alli]] da ke Ekpoma a 2002 inda ya samu digiri na biyu a fannin harkokin gwamnati. == Sana'a == Tshon ma'aikacin gwamnatin [[Plateau (jiha)|jihar]] Filato ne inda ya zama babban sakataren dindindin a sassa da dama tsakanin 1976 zuwa 1983. Sannan ya zama Mataimakin Gwamnan [[Plateau (jiha)|Jihar Filato]] . Ya kasance memba na Kwamitin Ba da Shawarwari da Bayar da Shawara ta Kasa, sannan Shugaban Sarakunan Gargajiya da Shugaban ma's an a(1995-1998), kuma mamba a Kwamitin Kasa kan makomar Ilimi mai zurfi a Najeriya (1996-1998). An nada shi mamba na kwamitin fasaha na majalisar shugaban kasa kan yawon bude ido a shekarar 2004. Ya rike mukamai na kamfanoni masu zaman kansu a matsayin Shugaban Kamfanin Oriya Group of Companies a 1984, Shugaban Integrated Tourism Consultants a 2003 kuma a matsayin wakilin Steyr Nigeria . == Gwamnan Jihar Nasarawa == [[File:NigeriaNasarawa.png|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/2/29/NigeriaNasarawa.png/200px-NigeriaNasarawa.png|right|thumb|200x200px| [[Nasarawa|Jihar Nasarawa]] a [[Najeriya]]]] Aliyu Doma ya yi nasarar tsayawa takarar gwamnan [[Nasarawa|jihar Nasarawa]] a watan Afrilun 2007 a jam’iyyar PDP, inda ya karbi mulki a ranar 29 ga Mayu 2007. Ya sake tsayawa takara a karo na biyu a watan Afrilun 2011, amma ya sha kaye a hannun [[Umaru Tanko Al-Makura]], dan takarar jam’iyyar adawa ta CPC. <ref>https://dailytrust.com/aliyu-akwe-doma-1942-2018</ref> == Mutuwa == Ya rasu ne a ranar 6 ga Maris, 2018 bayan gajeriyar rashin lafiya a wani asibitin a kasar Isra'ila. <ref>https://www.premiumtimesng.com/news/headlines/260935-former-nasarawa-governor-aliyu-akwe-doma-is-dead.html</ref> == Manazarta == [[Category:Haihuwa 1942]] [[Category:Mut]] [[Category:Gwamnan jihar Nasarawaa]] 57fsyry0sn4s4eibhwjx48bhxm3lsxw User talk:Yaromaigausiyya 3 35050 164560 2022-08-07T21:00:20Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Yaromaigausiyya! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Yaromaigausiyya|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) 3yawlk57a5v7ived7kovtfifseoeroz User talk:Overcomers Child 3 35051 164561 2022-08-07T21:00:30Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Overcomers Child! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Overcomers Child|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) 7b13ifqiu1brlsmr1m1qnvebu6wx6vd User talk:Mc zelani 3 35052 164562 2022-08-07T21:00:40Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Mc zelani! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Mc zelani|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) 9qb6pgmk8v7rjhqpycwvjgh1xg9g9jj User talk:Asturrulumbo 3 35053 164563 2022-08-07T21:00:50Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Asturrulumbo! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Asturrulumbo|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:00, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) sac7rok0oi1okbvkphe6a4nmp4usgdr User talk:Alhassan Mohammed Awal 3 35054 164564 2022-08-07T21:01:00Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Alhassan Mohammed Awal! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Alhassan Mohammed Awal|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) ewplxvn8pdld37wpkjqr0jswhv53xmy User talk:Bashir Jafar 3 35055 164566 2022-08-07T21:01:10Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Bashir Jafar! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Bashir Jafar|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) trjz3ttyl4fqqy7wdy0vw8zpbv0futa User talk:Isa Magaji 3 35056 164567 2022-08-07T21:01:20Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Isa Magaji! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Isa Magaji|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) 473rqioxv45fsd0nckrwyp6at3l2o6n User talk:Bashir Hamza 3 35057 164568 2022-08-07T21:01:30Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Bashir Hamza! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Bashir Hamza|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) 36awre63ylo9co3y0qgv6khlbwoulvx User talk:Musa Namadi 3 35058 164569 2022-08-07T21:01:40Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Musa Namadi! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Musa Namadi|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) lemt099dnjb8mubam4ilxupvfwxscp8 User talk:Makossabase 3 35059 164570 2022-08-07T21:01:50Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Makossabase! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Makossabase|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:01, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) a5cu5dpssnbd6divft78fgolzeq0j1j User talk:عادل طيار 3 35060 164571 2022-08-07T21:02:00Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, عادل طيار! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/عادل طيار|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) evq7vt6tpa59u6hgsmonnfjq6nyl5fx User talk:BIbikolo 3 35061 164572 2022-08-07T21:02:10Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, BIbikolo! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/BIbikolo|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) ek1a0y7jk28sek9066ede74dzzs5tsr User talk:Hasrogo04 3 35062 164573 2022-08-07T21:02:20Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Hasrogo04! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Hasrogo04|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) fttbc0tctahye0a1kzy8nkvwaqk59rh User talk:Sidafo 3 35063 164574 2022-08-07T21:02:30Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Sidafo! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Sidafo|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) tbgk93knt2lhgxcx3td415c9mtpbp7d User talk:Buhari Abdullahi Aliyu 3 35064 164575 2022-08-07T21:02:40Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Buhari Abdullahi Aliyu! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Buhari Abdullahi Aliyu|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) lbz3erylt4vau3rlglpyeerwtr6m67e User talk:Halliru sulaiman 3 35065 164576 2022-08-07T21:02:50Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Halliru sulaiman! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Halliru sulaiman|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:02, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) nra50j3wwbkq1rv3n78a4uzp9g9akax User talk:Buhari A Aliyi 3 35066 164577 2022-08-07T21:03:00Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Buhari A Aliyi! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Buhari A Aliyi|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:03, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) 7x4tyvkyon2jtfw4z8313u549b9iwvt User talk:Jimitori 3 35067 164578 2022-08-07T21:03:10Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Jimitori! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Jimitori|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:03, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) 73mvswfb45ur1esnnwaavo9t3fe61q6 User talk:Maijalalaini 3 35068 164579 2022-08-07T21:03:20Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Maijalalaini! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Maijalalaini|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:03, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) a9w1wzciucks9w3r4p2a0afca19udwc User talk:Ubandawaki 3 35069 164580 2022-08-07T21:03:30Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Ubandawaki! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Ubandawaki|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:03, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) 4j0x979h7weayxw7rh9skemw7h2kqfv User talk:Suvodip Mondal 3 35070 164581 2022-08-07T21:03:40Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Suvodip Mondal! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Suvodip Mondal|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:03, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) oluqx5acsfsxzrfo88ai0v5h3lm4hun User talk:Umar SI DK 3 35071 164582 2022-08-07T21:03:50Z AmmarBot 13973 Barka da zuwa! wikitext text/x-wiki == Barka da zuwa! == Ni Robot ne ba mutum ba. [[File:Wikipedia_mini_globe_handheld.jpg|thumb|300px|Hausa Wikipedia na buƙatar gudummuwarku domin ta bunƙasa!]] Barka da zuwa Hausa Wikipedia, Umar SI DK! Mun ji daɗin [[Special:Contributions/Umar SI DK|gudummuwarku]]. Kuma muna fatan zaku tsaya ku ci gaba da bada gudummuwa. Anan ƙasa ga wasu shafuka da zasu taimaka wajen fahimtar Hausa Wikipedia da yadda ake gyara ta: * [[Wikipedia:Gabatarwa|Gabatarwa]] * [[Wikipedia:Tutorial|Tutorial]] * [[Wikipedia:Cheatsheet|Cheatsheet]] * [[Wikipedia:Yadda_ake_rubuta_muƙala|Yadda ake rubuta muƙala]] * [[Wikipedia:Manufofi biyar|Manufofin Hausa Wikipedia]] * [[Wikipedia:Shawarwari_goma_akan_gyaran_Wikipedia|Shawarwari goma akan gyaran Wikipedia]] Zaku iya yin [[Wikipedia:Tutorial/Shafukan_tattaunawa#Shafin_tattaunawa_na_edita|sayinin rubutunku]] idan kuna akan [[Wikipedia:Shafin tattaunawa|shafukan tattaunawa]] ta hanyar alamar tilde guda huɗu, kamar haka (<nowiki>~~~~</nowiki>); yin hakan, zaisa sunanku da cikkaken kwanan wata. In kana buƙatar wani taimako, ku duba [[Wikipedia:Tutorial]]. Na gode. [[User:AmmarBot|AmmarBot]] ([[User talk:AmmarBot|talk]]) 21:03, 7 ga Augusta, 2022 (UTC) b2wjg1ac7ycb0dwhss8asc3umh1uurf Theresa Amerley Tagoe 0 35072 164588 2022-08-07T22:47:40Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1101025921|Theresa Amerley Tagoe]]" wikitext text/x-wiki '''Theresa Amerley Tagoe''' (Disamba 13, 1943 - Nuwamba 25, 2010) 'yar siyasa ce 'yar kasar Ghana kuma jigo a jam'iyyar New Patriotic Party kuma tsohuwar 'yar majalisar wakilai ta mazabar Ablekuma ta Kudu.<ref>{{Cite web|title=MPs pay tribute to Theresa Amerley Tagoe|url=https://www.modernghana.com/news/314208/1/mps-pay-tribute-to-theresa-amerley-tagoe.html|website=Modern Ghana|publisher=|access-date=2016-01-20|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ghana Districts - A repository of all districts in the republic of Ghana|url=http://www.ghanadistricts.com/news/?read=39221|website=www.ghanadistricts.com|access-date=2016-01-24|first=michael|last=ocansey[mike@busylab.com]}}</ref><ref>{{Cite web|title=MPs pay tribute to Theresa Amerley Tagoe|url=http://thechronicle.com.gh/mps-pay-tribute-to-theresa-amerley-tagoe/|website=Ghanaian Chronicle|access-date=2016-01-24|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Radio Recogin|url=http://www.recogin.com/newsdetails.asp?id=4048&cat_id=1|website=www.recogin.com|access-date=2016-01-24}}</ref> == Rayuwar farko == Tagoe, na mutanen Ga, an haife ta a ranar 13 ga Disamba 1943.<ref>{{Cite web|title=Ghana Districts - A repository of all districts in the republic of Ghana|url=http://www.ghanadistricts.gov.gh/news/?read=38403&sports|website=www.ghanadistricts.gov.gh|access-date=2016-01-24|first=michael|last=ocansey[mike@busylab.com]}}</ref> == Ilimi == Tagoe ta yi karatun sakandire a Aburi Girls Senior High School inda ta kasance shugaban makaranta.<ref>{{Cite web|title=Ghana Districts - A repository of all districts in the republic of Ghana|url=http://www.ghanadistricts.gov.gh/news/?read=38403&sports|website=www.ghanadistricts.gov.gh|access-date=2016-01-24|first=michael|last=ocansey[mike@busylab.com]}}</ref> Ta sami digiri na farko a Faransanci a Jami'ar Ghana.<ref>{{Cite web|title=PGA Member Theresa Tagoe dies after long illness|url=https://www.pgaction.org/news/pga_member_theresa_tagoe_dies_after_long_illness.html|access-date=2020-06-18|website=Parliamentarians for Global Action}}</ref> == Tallafawa == Tagoe ta mallaki makarantar sakatariyar 'yan mata da ta hada da Faransanci a cikin manhajojin karatun ta, da kuma fara shirye-shiryen bayar da agaji da suka hada da na taimakawa marayu da 'yan mata kan tituna su koyi sana'o'i masu inganci da kuma shirin rancen bashi ga mata masu tallata busashen kifi a kan titunan birnin Accra.<ref>Personal knowledge from my 1999 visit with her in Accra.--Dr. Nancy Glock-Grueneich</ref> == Aikin siyasa == Theresa Tagoe ta kuma kasance mataimakiyar ministar yankin Greater Accra kuma mataimakiyar ministar filaye, dazuzzuka da ma'adinai karkashin gwamnatin [[John Kufuor]] ta tsohuwar gwamnatin. Tagoe kuma ta kasance mai shirya mata na New Patriotic a lokaci guda.<ref>{{Cite web|title=NPP mourns Theresa Amerley Tagoe|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-mourns-Theresa-Amerley-Tagoe-198330|website=www.ghanaweb.com|access-date=2016-01-20}}</ref> An zabe ta a majalisar a ranar 7 ga Janairun 1997 bayan ta samu nasara a babban zaben kasar Ghana na 1996. Ta samu kashi 39.90% na yawan kuri'un da aka kada wanda yayi daidai da kuri'u 47,644 inda ta doke Ebo Hawkson na jam'iyyar National Democratic Congress wanda ya samu kashi 35.70% wanda yayi daidai da kuri'u 42,568. == Gado == Tagoe ta yi aiki a matsayin memba na Majalisar Jiha kuma ta kasance memba na Majalisar Shugabannin Mata ta Duniya na tsawon rayuwa. == Rayuwa ta sirri == Theresa Tagoe tana da 'ya'ya maza biyu. == Manazarta == qi5sfa1yeg5nc5b3zksy84wgt88fr51 164616 164588 2022-08-07T23:47:53Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q2419497}} '''Theresa Amerley Tagoe''' (Disamba 13, 1943 - Nuwamba 25, 2010) 'yar siyasa ce 'yar kasar Ghana kuma jigo a jam'iyyar New Patriotic Party kuma tsohuwar 'yar majalisar wakilai ta mazabar Ablekuma ta Kudu.<ref>{{Cite web|title=MPs pay tribute to Theresa Amerley Tagoe|url=https://www.modernghana.com/news/314208/1/mps-pay-tribute-to-theresa-amerley-tagoe.html|website=Modern Ghana|publisher=|access-date=2016-01-20|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|title=Ghana Districts - A repository of all districts in the republic of Ghana|url=http://www.ghanadistricts.com/news/?read=39221|website=www.ghanadistricts.com|access-date=2016-01-24|first=michael|last=ocansey[mike@busylab.com]}}</ref><ref>{{Cite web|title=MPs pay tribute to Theresa Amerley Tagoe|url=http://thechronicle.com.gh/mps-pay-tribute-to-theresa-amerley-tagoe/|website=Ghanaian Chronicle|access-date=2016-01-24|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|title=Radio Recogin|url=http://www.recogin.com/newsdetails.asp?id=4048&cat_id=1|website=www.recogin.com|access-date=2016-01-24}}</ref> == Rayuwar farko == Tagoe, na mutanen Ga, an haife ta a ranar 13 ga Disamba 1943.<ref>{{Cite web|title=Ghana Districts - A repository of all districts in the republic of Ghana|url=http://www.ghanadistricts.gov.gh/news/?read=38403&sports|website=www.ghanadistricts.gov.gh|access-date=2016-01-24|first=michael|last=ocansey[mike@busylab.com]}}</ref> == Ilimi == Tagoe ta yi karatun sakandire a Aburi Girls Senior High School inda ta kasance shugaban makaranta.<ref>{{Cite web|title=Ghana Districts - A repository of all districts in the republic of Ghana|url=http://www.ghanadistricts.gov.gh/news/?read=38403&sports|website=www.ghanadistricts.gov.gh|access-date=2016-01-24|first=michael|last=ocansey[mike@busylab.com]}}</ref> Ta sami digiri na farko a Faransanci a Jami'ar Ghana.<ref>{{Cite web|title=PGA Member Theresa Tagoe dies after long illness|url=https://www.pgaction.org/news/pga_member_theresa_tagoe_dies_after_long_illness.html|access-date=2020-06-18|website=Parliamentarians for Global Action}}</ref> == Tallafawa == Tagoe ta mallaki makarantar sakatariyar 'yan mata da ta hada da Faransanci a cikin manhajojin karatun ta, da kuma fara shirye-shiryen bayar da agaji da suka hada da na taimakawa marayu da 'yan mata kan tituna su koyi sana'o'i masu inganci da kuma shirin rancen bashi ga mata masu tallata busashen kifi a kan titunan birnin Accra.<ref>Personal knowledge from my 1999 visit with her in Accra.--Dr. Nancy Glock-Grueneich</ref> == Aikin siyasa == Theresa Tagoe ta kuma kasance mataimakiyar ministar yankin Greater Accra kuma mataimakiyar ministar filaye, dazuzzuka da ma'adinai karkashin gwamnatin [[John Kufuor]] ta tsohuwar gwamnatin. Tagoe kuma ta kasance mai shirya mata na New Patriotic a lokaci guda.<ref>{{Cite web|title=NPP mourns Theresa Amerley Tagoe|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/NPP-mourns-Theresa-Amerley-Tagoe-198330|website=www.ghanaweb.com|access-date=2016-01-20}}</ref> An zabe ta a majalisar a ranar 7 ga Janairun 1997 bayan ta samu nasara a babban zaben kasar Ghana na 1996. Ta samu kashi 39.90% na yawan kuri'un da aka kada wanda yayi daidai da kuri'u 47,644 inda ta doke Ebo Hawkson na jam'iyyar National Democratic Congress wanda ya samu kashi 35.70% wanda yayi daidai da kuri'u 42,568. == Gado == Tagoe ta yi aiki a matsayin memba na Majalisar Jiha kuma ta kasance memba na Majalisar Shugabannin Mata ta Duniya na tsawon rayuwa. == Rayuwa ta sirri == Theresa Tagoe tana da 'ya'ya maza biyu. == Manazarta == h1x04u1fr7d8c1bbyr6w1exm4uqydb9 Los Angeles Music Center 0 35073 164592 2022-08-07T23:14:24Z Ibrahim Sani Mustapha 15405 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1074165027|Los Angeles Music Center]]" wikitext text/x-wiki   Cibiyar '''Kiɗa''' (wanda aka fi sani da '''Cibiyar Fasaha ta Los Angeles County''' ) tana ɗaya daga cikin manyan cibiyoyin fasaha a kasar Amurka. Ana zaune a cikin gari [[Los Angeles]], Cibiyar Kiɗa ta ƙunshi Dorothy Chandler Pavilion, Ahmanson Theatre, Dandalin Mark Taper, Roy da Edna Disney / CalArts gidan wasan kwaikwayo, da Walt Disney Concert Hall . Kowace shekara, Cibiyar Kiɗa tana maraba da fiye da mutane miliyan 1.3 zuwa wasanni ta hanyar manyan kamfanoni masu zaman kansu guda huɗu na duniya: Los Angeles Philharmonic, Los Angeles Opera, Los Angeles Master Chorale, da Cibiyar Gidan wasan kwaikwayo (CTG) da kuma wasan kwaikwayo ta jerin raye-raye. Glorya Kaufman Ta Gabatar Da Rawa a Cibiyar Kida. Cibiyar gida ce ga al'amuran al'umma masu ci gaba, bukukuwan fasaha, kide-kide na waje, ayyukan zane-zane da tarurrukan bita, da shirye-shiryen ilimi. == Tarihi == A cikin watan Afrilu na shekara ta alif 1955, Dorothy Chandler, matar mawallafin Los Angeles Times Norman Chandler, ta fara tattara kuɗi zuwa wurin dindindin na Philharmonic. Daga karshe Mrs. Chandler ya tara kusan dala miliyan $ 20 a cikin gudummawar sirri; Gundumar ta samar da wurin tare da tara sauran dala miliyan $ 14 ta hanyar amfani da lamuni na kudaden shiga. An kammala sauran rukunin a cikin Watan Afrilu na shekara ta alif 1967. An keɓe ƙarin wuraren, Dandalin Mark Taper da Ahmanson Theatre, a ranar 9 da 12 ga watan Afrilu, na shekara ta alif 1967, bi da bi. Lokacin da Dorothy Chandler Pavilion ya buɗe ƙofofinsa a ranar 6 ga Watan Disamba, shekarar alif 1964, Zubin Mehta mai shekaru ashirin da takwas ya jagoranci Los Angeles Philharmonic a cikin shirin da ya haɗa da violin Jascha Heifetz da wasan kwaikwayo na Strauss ' Fanfare da [[Ludwig van Beethoven|Beethoven]] 's Violin Concerto D Major. The Mark Taper Forum, "zazzage tsarin ikon Los Angeles," a cewar daraktan zane-zane Gordon Davidson, tare da samar da buɗaɗɗen buɗe ido na John Whiting 's The Devils .  An buɗe gidan wasan kwaikwayo na Ahmanson tare da wasan kwaikwayo na Man of La Mancha ta Civic Light Opera . Lokaci na farko mai ban mamaki a Ahmanson ya nuna Ingrid Bergman a cikin O'Neill 's More Stately Mansions, yana nuna niyyarsa ta auri manyan marubutan wasan kwaikwayo tare da manyan taurari.{{Ana bukatan hujja|date=June 2013}} Since its opening in 1964, The Music Center has seen the American debuts of Simon Rattle and Esa-Pekka Salonen, the world premieres of The Shadow Box, Zoot Suit, Children of a Lesser God, and Angels in America at the Taper, and performances by Jessica Tandy, Hume Cronyn, Katharine Hepburn, and Maggie Smith at the Ahmanson.{{Ana bukatan hujja|date=June 2013}} The Philharmonic and L.A. Master Chorale joined forces to provide the accompaniment to Eisenstein's restored silent film classic Alexander Nevsky. While the Civic Light Opera's last season at The Music Center was in 1987, the Los Angeles Music Center Opera was formed in 1986. Its productions have included [[Richard Wagner|Wagner]]'s Tristan and Isolde directed by Jonathan Miller and designed by David Hockney.{{Ana bukatan hujja|date=June 2013}} Cibiyar Kiɗa tana ɗaukar Bikin Bikin Hutu na County na Los Angeles na shekara-shekara a Hauwa'u Kirsimeti tun alif 1960 tare da wasan kwaikwayo daga mawaƙa, ƙungiyoyin rawa da mawaƙa. Taron kyauta ne ga kowa kuma ana watsa shi akan PBS SoCal . === Gina Walt Disney Concert Hall da Roy da Edna Disney/CalArts Theatre === [[File:Lightmatter_disneyhall5.jpg|link=//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/9/97/Lightmatter_disneyhall5.jpg/220px-Lightmatter_disneyhall5.jpg|right|thumb| Walt Disney Concert Hall, wanda Frank Gehry ya tsara]] A ranar 23 ga Watan Oktoba,na shekarar 2003, Cibiyar Kiɗa ta buɗe zauren wasan kwaikwayo na Walt Disney na Frank-Gehry, wanda ya faɗaɗa harabar zuwa {{Convert|11|acre|m2}} . Gidan wasan kwaikwayo na kujeru 2,265 gida ne ga Los Angeles Philharmonic da Los Angeles Master Chorale. Walt Disney Concert Hall ya hada da wurin zama na 266 Roy da Edna Disney/CalArts Theater ( REDCAT ) da kuma wuraren shirye-shiryen waje ciki har da WM Keck Foundation Children's Amphitheater, wurin zama 250-300 da Nadine da Ed Carson amphitheater wurin zama 120. === Gyaran Cibiyar Kiɗa Plaza === Babban filin wasa ya yi aikin gyara dala miliyan $40 a watan Yulin na shekara ta 2018. Aikin ya ninka karfin filin daga mutane 2,500 zuwa 5,000. == Wurare == Babban wuraren hadaddun (wanda kuma ya haɗa da wasu wuraren wasan amphitheater na waje) sune: * Dorothy Chandler Pavilion : kujeru 3,197 * Dandalin Mark Taper : 739 kujeru * Ahmanson Theatre : 1,600 zuwa 2,007 kujeru, ya danganta da tsari * Walt Disney Concert Hall : kujeru 2,265 * Roy da Edna Disney/CalArts Theatre (REDCAT): kujeru 266 <gallery mode="packed" heights="220px"> File:Dorothy Chandler Pavilion.jpg|[[Dorothy Chandler Pavilion]] File:MarkTaperForumbyAlexPitt.jpg|[[Mark Taper Forum]], hoto na Alex Pitt --> File:AhmansonTheatrebyAlexPitt.jpg|[[Ahmanson Theatre|Ahmanson gidan wasan kwaikwayo]], hoto na Alex Pitt --> File:Lightmatter waltdisney concerthall.jpg|[[Walt Disney Concert Hall]] File:AhmansonTheatre.JPG|[[Ahmanson Theatre]] </gallery> == Hotuna daga Binciken Gine-ginen Tarihi na Amirka == <gallery mode="packed" heights="220px"> Exterior aerial plaza view, facing northwest. - Los Angeles Music Center, 135 North Grand Avenue, Los Angeles, Los Angeles County, CA HABS CA-2780-18.tif| Exterior plaza overall view, facing southwest. - Los Angeles Music Center, 135 North Grand Avenue, Los Angeles, Los Angeles County, CA HABS CA-2780-24.tif| Exterior plaza detail view, facing southeast. - Los Angeles Music Center, 135 North Grand Avenue, Los Angeles, Los Angeles County, CA HABS CA-2780-13.tif| Exterior aerial plaza view, facing southwest. - Los Angeles Music Center, 135 North Grand Avenue, Los Angeles, Los Angeles County, CA HABS CA-2780-19.tif| </gallery> == Aikin jama'a == === ''Aminci A Duniya'' === Hoton 10-ton, 29-foot bronze sculpture ''Peace on Earth'' (1969 by Jacques Lipchitz, Cubist sculptor wanda ya tsere daga Nazi zama na Paris, an sadaukar a ranar 4 GA watan Mayu , shekara ta alif 1969, da kuma asali shigar a matsayin mai da hankali batu na Music Center plaza. . Hotonsa na tagulla mai girma ya nuna kurciya tana saukowa zuwa duniya a matsayin ruhin zaman lafiya, wanda ke da alama Madonna a tsaye a cikin wani alfarwa mai siffar hawaye, da ’yan raguna da ke kwance. Lawrence E. Deutsch da Lloyd Rigler sun ba da gudummawar dala 250,000 don ƙaddamar da aikin maɓuɓɓugar ruwa. Masu gine-ginen Cibiyar Kiɗa, Welton Becket da Associates, sun yi adawa da sanya sassaka a cikin filin wasa tsakanin Dorothy Chandler Pavilion da Mark Taper Forum. Koyaya, bayan binciken shekaru biyu, Kwamitin Fasaha na Cibiyar Kiɗa ya ba da izini Lipchitz. A cikin 2019, an sake shigar da sassaken ƙafa 100 yamma don ɗaukar babban gyare-gyaren Plaza don inganta samun dama. === ''Kofar rawa'' === Shekaru uku bayan ''kafuwar Zaman Lafiya a Duniya'' a alif 1982, Frederick da Marcia Weisman sun ba da kyautar Tagulla na ''Dance Door'' (1978) na Robert Graham zuwa Cibiyar Kiɗa. Ya ƙunshi ƙawata ƙofar tagulla mai tsaka-tsaki mai rataye akan firam ɗin tagulla a buɗaɗɗen wuri. An gina ƙofar da kusan bakuna bakwai masu waldaɗɗe a kowane gefe, mai ɗauke da ƙananan ƙwararrun ƴan rawa. == Kamfanonin mazauna == Rukunin yana da kamfanoni masu zama guda huɗu: * Los Angeles Philharmonic * Los Angeles Opera * Los Angeles Master Chorale * Rukunin Gidan wasan kwaikwayo na Cibiyar === Ilimi === Tun lokacin da aka kafa ta a cikin shekara ta alif 1979, Cibiyar Kiɗa da shirye-shiryen danginta sun yi hidima fiye da miliyan 16 kuma a halin yanzu tana hidima kusan ɗalibai da malamai miliyan 1 kowace shekara. Cibiyar Kiɗa ta yi imanin cewa zane-zane na haɓaka rayuwar dukan mutane kuma suna da mahimmanci ga ci gaban kowane yaro. Kayan da aka ƙera na Cibiyar Kiɗa an haɗa su a cikin littattafan fasaha da McGraw Hill ya buga a cikin ƙasar kuma ana samun su akan gidan yanar gizon Cibiyar Kiɗa. Shirye-shiryen ilimi da iyali sun haɗa da "Birnin Duniya", "Blue Ribbon Children's Festival", "Very Special Arts Festival" da "Kyaumomin Haske". === Ayyukan Arts === An ƙaddamar da shi a cikin Watan Yuli na shekara ta 2004 kuma an tsara shi don faɗaɗa ƙwarewar jama'a da ke da alaƙa da zane-zane, Ƙwararren Ƙwaƙwalwa na Ƙwaƙwalwa na Ƙaddamar da ke da shi a Cibiyar Kiɗa ya wuce fiye da ƙwarewa na yau da kullum da ke da alaƙa da cibiyoyin fasaha. Shirye-shiryen Arts masu aiki suna haɗa mutane daga wurare daban-daban da gogewa kuma suna kafa jerin shirye-shiryen yin zane-zane na kyauta kyauta ko rahusa wanda ke ƙarfafa mutane su raira waƙa, rawa, kunna kiɗa da ba da labaru tare kawai don jin daɗi da ƙauna. shi. Shirye-shiryen Ƙwararren Ƙadda tọn ne na Gudanarwa ) sun yanke a kan iyakokin al'adu kuma suna ƙarfafa mutane su shiga don kawai manufar yin zane-zane kuma sun haɗa da "Dance Downtown", "Drum Downtown", "Dandanan Rawa", "Ayyukan Jama'a", "Jumma'a Waƙar Waƙar Dare". -Along" da "The Music Center Holiday Sing-Along". === Glorya Kaufman Ta Gabatar Da Rawa a Cibiyar Kida === A cikin shekaru goma da suka gabata, Cibiyar Kiɗa ta haɓaka shirin gabatar da raye-raye mai ban sha'awa, wanda ya kafa sanannen suna - a cikin gida, na ƙasa, da na duniya. Ƙoƙarin ya fara ne a cikin 2000 tare da siyar da Cibiyar Kiɗa ta Ballet na Bolshoi Ballet a cikin samar da tarihi na Prokofiev 's ''Romeo da Juliet'' da kuma sabon fassarar ''Don Quixote'' . Tun daga wannan lokacin, Cibiyar Kiɗa ta gabatar da ɗimbin yawa na ensembles, ciki har da New York City Ballet, San Francisco Ballet, American Ballet Theater, Dance Theater na Harlem, Alvin Ailey American Dance Theater, Ballet Nacional de Cuba, Beijing Modern Dance Company, Merce Kamfanin Rawar Cunningham, Kirov Ballet na Gidan wasan kwaikwayo na Mariinsky, Nuevo Ballet Español, Miami City Ballet da Eifman Ballet na St. Petersburg. == Mulki da gudanarwa == Cibiyar Kiɗa tana ƙarƙashin Hukumar Gudanarwa wanda Lisa Specht ke jagoranta. Shugaban Cibiyar Kiɗa da Babban Jami'in Gudanarwa shine Rachel S. Moore (2015). Gundumar Los Angeles ta mallaki wuraren wurin Cibiyar Kiɗa kuma tana ba da kuɗi don kulawa, ayyuka, kiyaye filaye, tsaro da masu shiga. Kudaden shiga daga aikin garaji na Cibiyar Kiɗa yana biyan waɗannan kuɗaɗen. Cibiyar Kiɗa da kamfanoni huɗu na mazauna suna da alhakin abubuwan da aka gabatar a cikin gidajen wasan kwaikwayo. Cibiyar Kiɗa tana kulawa da sarrafa gine-gine da filaye da kuma kula da zama na gidajen wasan kwaikwayo, wuraren cin abinci da Taskokin Cibiyar Kiɗa. === Ƙungiyoyin membobinsu === qqxCibiyar Kiɗa tana da ƙungiyoyin zama membobin da dama: * Blue Ribbon, wanda Mrs. Chandler a cikin shekara ta alif 1968, yana da memba na shugabannin mata fiye da 450 na Los Angeles waɗanda suka yi nasara a wasan kwaikwayo kuma suna ba da gudummawar kuɗi mai yawa ga shirye-shiryen al'umma na Cibiyar da kamfanonin mazaunanta kowace shekara. * Ƙungiyar Dance Center (CDA) ta sadaukar da ita don inganta shirye-shiryen ilimi da suka danganci rawa, faɗaɗa masu sauraron raye-raye a Los Angeles da ƙirƙirar al'amuran musamman da suka danganci rawa don jin daɗi da ƙarin ilimi na membobinta. * Majalisar Jagorancin Cibiyar Kiɗa (wanda aka fi sani da "Fraternity of Friends"), 1978-2018, ta ƙunshi 'yan kasuwa da shugabannin masana'antar nishaɗi waɗanda ke da sha'awar wasan kwaikwayo da jin daɗin Cibiyar Kiɗa. == Manazarta == {{Reflist}} == Hanyoyin haɗi na waje == * {{Official website}} {{County of Los Angeles}}{{Coord|34.058|-118.247|type:landmark_region:US-CA}}<templatestyles src="Module:Coordinates/styles.css"></templatestyles>{{Coord|34.058|-118.247|type:landmark_region:US-CA}} [[Category:Shafuka masu fassarorin da ba'a duba ba]] dhxoie1fd8hz1ue78z2n1z3vzm6k4tv Likidiri 0 35074 164646 2022-08-08T09:03:04Z IbrahimYakubuomar 14903 Karin kalmomi wikitext text/x-wiki wannan kalmar na nufin bokiti cmtevci6rmichgc8r17ltqfwtjayo6i Joseph Osei Owusu 0 35075 164724 2022-08-08T11:25:54Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1103116058|Joseph Osei Owusu]]" wikitext text/x-wiki '''Joseph Osei-Owusu''' (an haife shi 22 ga Janairu 1962, a Bekwai) lauya ɗan Ghana ne, kuma ɗan siyasa. Shi ne mataimakin shugaban majalisar dokoki ta 8 ta jamhuriya ta 4 ta farko sannan kuma dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Bekwai a majalisar dokokin Ghana.<ref>{{cite web|title=Members of Parliament|url=http://www.parliament.gh/parliamentarians/212|website=www.parliament.gh|publisher=parliament.gh|accessdate=17 January 2017}}</ref><ref>{{cite web|title=Osei-Owusu, Bagbin elected 1st, 2nd Deputy Speakers|url=http://citifmonline.com/2017/01/07/osei-owusu-bagbin-elected-1st-2nd-deputy-speakers/|website=www.citifmonline.com|publisher=citifmonline.com|accessdate=17 January 2017}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-01-23|title=We may never be able to rely on Bagbin for successful government business - Deputy Speaker - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/we-may-never-be-able-to-rely-on-bagbin-for-successful-government-business-deputy-speaker/|access-date=2022-01-24|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Osei-Owusu a ranar 22 ga Janairun 1962 ya yi karatunsa na farko a garinsu, Bekwai.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=132|access-date=2022-01-16|website=www.parliament.gh}}</ref> Ya yi karatun sakandaren sa na O-Level a Makarantar Sakandare ta Juaben a Juaben a yankin Ashanti a 1981. A cikin 1983, ya kuma sami digirinsa na A-Level a makarantar sakandare ta Wenchi. Daga nan ya ci gaba da samun digiri na farko na Arts (BA) Classics da Law daga Jami'ar Ghana a 1987, Barrister of Law (BL) daga Makarantar Shari'a ta Ghana a 1989 sannan ya yi digiri na biyu a fannin mulki da jagoranci daga Jami'ar Ghana. Cibiyar Gudanarwa da Gudanar da Jama'a ta Ghana (GIMPA) a cikin 2007.<ref name=":0" /><ref>{{cite web|title=Joe Osei-Owusu picked as First Deputy Speaker of Parliament|url=http://www.graphic.com.gh/news/politics/joe-osei-wusu-picked-as-first-deputy-speaker-of-parliament.html|website=www.graphic.com.gh|publisher=Graphic.com.gh|accessdate=17 January 2017}}</ref> == Aiki == Osei-Owusu ya yi aiki a matsayin lauya na tsawon shekaru 29 a Ghana bayan an kira shi lauya a shekarar 1990. Ya fara aikinsa a chambers of Yaw Barimah & Co sannan ya koma George Sarpong Legal Services inda daga baya ya tashi ya zama Mataimakin Shugaban Hukumar Zauren. Daga baya ya zama babban jami’in gudanarwa (Shugaba) na hukumar ba da lasisin tuki da ababen hawa (DVLA) mukamin siyasa da ya samu a lokacin [[John Kufuor|John Agyekum Kufour]].<ref>{{cite web|title=Minister inaugurates new DVLA office at Bekwai|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Minister-inaugurates-new-DVLA-office-at-Bekwai-148539|website=www.ghanaweb.com|publisher=ghanaweb.com|accessdate=17 January 2017}}</ref> === Mataimakin shugaban majalisar na farko === An zabe shi mataimakin shugaban majalisar dokoki ta 7 ta jamhuriya ta 4 ta daya kuma aka sake zabe shi a matsayin dan majalisa ta 8. Ya fara zama dan majalisa a shekara ta 2009, bayan an zabe shi da kashi 86.06% na yawan kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5313|title=Ghana MPs - MP Details - Osei-Owusu, Joseph|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-30}}</ref> ==== Kwamitoci ==== A halin yanzu shi ne shugaban kwamitin gata da kuma kwamitin nadi a majalisa. Haka kuma mamba ne a kwamitin oda da kuma kwamitin hanyoyi da sufuri.<ref name=":0" /> == Rayuwa ta sirri == Osei-Owusu Kirista ne.<ref name=":0" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] jtbbrq1fwtnrf4zack6jruoc6gjjetu 164733 164724 2022-08-08T11:40:34Z DaSupremo 9834 Added databox wikitext text/x-wiki {{Databox|item=Q28377798}} '''Joseph Osei-Owusu''' (an haife shi 22 ga Janairu 1962, a Bekwai) lauya ɗan Ghana ne, kuma ɗan siyasa. Shi ne mataimakin shugaban majalisar dokoki ta 8 ta jamhuriya ta 4 ta farko sannan kuma dan majalisar wakilai mai wakiltar mazabar Bekwai a majalisar dokokin Ghana.<ref>{{cite web|title=Members of Parliament|url=http://www.parliament.gh/parliamentarians/212|website=www.parliament.gh|publisher=parliament.gh|accessdate=17 January 2017}}</ref><ref>{{cite web|title=Osei-Owusu, Bagbin elected 1st, 2nd Deputy Speakers|url=http://citifmonline.com/2017/01/07/osei-owusu-bagbin-elected-1st-2nd-deputy-speakers/|website=www.citifmonline.com|publisher=citifmonline.com|accessdate=17 January 2017}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-01-23|title=We may never be able to rely on Bagbin for successful government business - Deputy Speaker - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/we-may-never-be-able-to-rely-on-bagbin-for-successful-government-business-deputy-speaker/|access-date=2022-01-24|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> == Rayuwar farko da ilimi == An haifi Osei-Owusu a ranar 22 ga Janairun 1962 ya yi karatunsa na farko a garinsu, Bekwai.<ref name=":0">{{Cite web|title=Parliament of Ghana|url=https://www.parliament.gh/mps?mp=132|access-date=2022-01-16|website=www.parliament.gh}}</ref> Ya yi karatun sakandaren sa na O-Level a Makarantar Sakandare ta Juaben a Juaben a yankin Ashanti a 1981. A cikin 1983, ya kuma sami digirinsa na A-Level a makarantar sakandare ta Wenchi. Daga nan ya ci gaba da samun digiri na farko na Arts (BA) Classics da Law daga Jami'ar Ghana a 1987, Barrister of Law (BL) daga Makarantar Shari'a ta Ghana a 1989 sannan ya yi digiri na biyu a fannin mulki da jagoranci daga Jami'ar Ghana. Cibiyar Gudanarwa da Gudanar da Jama'a ta Ghana (GIMPA) a cikin 2007.<ref name=":0" /><ref>{{cite web|title=Joe Osei-Owusu picked as First Deputy Speaker of Parliament|url=http://www.graphic.com.gh/news/politics/joe-osei-wusu-picked-as-first-deputy-speaker-of-parliament.html|website=www.graphic.com.gh|publisher=Graphic.com.gh|accessdate=17 January 2017}}</ref> == Aiki == Osei-Owusu ya yi aiki a matsayin lauya na tsawon shekaru 29 a Ghana bayan an kira shi lauya a shekarar 1990. Ya fara aikinsa a chambers of Yaw Barimah & Co sannan ya koma George Sarpong Legal Services inda daga baya ya tashi ya zama Mataimakin Shugaban Hukumar Zauren. Daga baya ya zama babban jami’in gudanarwa (Shugaba) na hukumar ba da lasisin tuki da ababen hawa (DVLA) mukamin siyasa da ya samu a lokacin [[John Kufuor|John Agyekum Kufour]].<ref>{{cite web|title=Minister inaugurates new DVLA office at Bekwai|url=http://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Minister-inaugurates-new-DVLA-office-at-Bekwai-148539|website=www.ghanaweb.com|publisher=ghanaweb.com|accessdate=17 January 2017}}</ref> === Mataimakin shugaban majalisar na farko === An zabe shi mataimakin shugaban majalisar dokoki ta 7 ta jamhuriya ta 4 ta daya kuma aka sake zabe shi a matsayin dan majalisa ta 8. Ya fara zama dan majalisa a shekara ta 2009, bayan an zabe shi da kashi 86.06% na yawan kuri'un da aka kada.<ref>{{Cite web|url=http://www.ghanamps.com/mps/details.php?id=5313|title=Ghana MPs - MP Details - Osei-Owusu, Joseph|website=www.ghanamps.com|access-date=2020-01-30}}</ref> ==== Kwamitoci ==== A halin yanzu shi ne shugaban kwamitin gata da kuma kwamitin nadi a majalisa. Haka kuma mamba ne a kwamitin oda da kuma kwamitin hanyoyi da sufuri.<ref name=":0" /> == Rayuwa ta sirri == Osei-Owusu Kirista ne.<ref name=":0" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] 71sogzfbqdhzvqmjo3zyc5knk37aiku Charles Adu Boahen 0 35076 164741 2022-08-08T11:47:53Z DaSupremo 9834 An ƙirƙira ta hanyar fassara shafin "[[:en:Special:Redirect/revision/1102981874|Charles Adu Boahen]]" wikitext text/x-wiki '''Charles Kofi Adu Boahen''' ɗan siyasan Ghana ne kuma ma'aikacin gwamnati. Shi mamba ne a New Patriotic Party kuma mataimakin ministan kudi a Ghana.<ref name="gog">{{cite web|url=http://www.ghana.gov.gh/index.php/governance/deputy-ministers|title=Deputy Ministers|publisher=Government of Ghana|accessdate=2 August 2017}}</ref><ref name="graph">{{cite web|url=http://www.graphic.com.gh/news/general-news/akufo-addo-releases-names-of-deputy-ministers-designate.html|title=Akufo-Addo releases names of 50 deputy and 4 more ministerial nominees|publisher=Graphic Ghana|date=15 March 2017|accessdate=2 August 2017}}</ref><ref name="yen">{{cite web|url=https://yen.com.gh/90398-list-akufo-addos-50-deputy-ministers-news-ministers.html|title=List of Akufo-Addo's 50 deputy ministers and four news ministers|publisher=Yen Ghana|date=15 March 2017|accessdate=2 August 2017}}</ref><ref name="citi">{{cite web|url=http://citifmonline.com/2017/03/15/akufo-addo-names-50-deputies-4-ministers-of-state/|title=Akufo-Addo names 50 deputies, 4 ministers of state|publisher=Cifi FM Online|date=15 March 2017|accessdate=2 August 2017}}</ref><ref name="ghaweb">{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/religion/Akufo-Addo-picks-deputy-ministers-511811|title=Akufo-Addo picks deputy ministers|publisher=Ghana Web|date=20 February 2017|accessdate=2 August 2017}}</ref> Shi dan [[Albert Adu Boahen]] ne, mai rike da tutar Jam'iyyar Patriotic Party a babban zaben Ghana na 1992. A halin yanzu shi ne karamin minista a ma’aikatar kudi.<ref>{{Cite web|date=2021-06-02|title=COVID-19 cost Ghana GHS21 billion – Charles Adu Boahen|url=https://citinewsroom.com/2021/06/covid-19-cost-ghana-ghs21-billion-charles-adu-boahen/|access-date=2021-06-02|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2022-03-24|title=‘Finance Minister, Charles Adu Boahen benefiting directly from our woes’ – Ablakwa|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Finance-Minister-Charles-Adu-Boahen-benefiting-directly-from-our-woes-Ablakwa-1498493|access-date=2022-08-07|website=GhanaWeb|language=en}}</ref><ref>{{Cite web|last=Segbefia|first=Sedem|date=2021-11-05|title=Investors reassured of strong economy amid Eurobond selloff|url=https://thebftonline.com/2021/11/05/investors-reassured-of-strong-economy-amid-eurobond-selloff-2/|access-date=2022-08-07|website=The Business & Financial Times|language=en-GB}}</ref><ref>{{Cite web|date=2021-11-18|title=MoMo tax won’t affect about 40% of Ghanaians – Adu Boahen|url=https://citinewsroom.com/2021/11/momo-tax-wont-affect-about-40-of-ghanaians-adu-boahen/|access-date=2022-08-07|website=Citinewsroom - Comprehensive News in Ghana|language=en-US}}</ref> == Ilimi == Ya sami BSc a Injiniyan Kimiyya daga Jami'ar Kudancin California. Ya kuma sami MBA daga Makarantar Kasuwancin Harvard.<ref name=":0">{{Cite web|title=Charles Adu Boahen {{!}} Ministry of Finance {{!}} Ghana|url=https://www.mofep.gov.gh/team/ministers/charles-adu-boahen|access-date=2020-12-07|website=www.mofep.gov.gh}}</ref><ref>{{Cite web|title=Confirmed: Akufo-Addo nominates Charles Adu-Boahen as Minister of State at Finance Ministry|url=https://www.graphic.com.gh/business/business-news/confirmed-prez-akufo-addo-nominates-charles-adu-boahen-as-minister-of-state-at-finance-ministry.html|access-date=2022-08-07|website=Graphic Online|language=en-gb}}</ref> Ya halarci Makarantar Achimota inda ya sami O Level da Mfantsipim School inda ya sami matakin 'A'.<ref>{{Cite web|title=Charles Adu Boahen to be elevated to Minister of State|url=https://ghanaguardian.com/charles-adu-boahen-to-be-elevated-to-minister-of-state|access-date=2022-08-07|website=The Ghana Guardian News|language=en}}</ref> == Aiki == Ya kasance Darakta kuma Shugaban Yanki na Kasuwanci da Bankin Zuba Jari na SBSA. Ya kasance shugaban kamfanin Black Star Advisors, Primrose Properties Ghana, bankin zuba jari da kamfanin sarrafa kadarori, boutique da kamfanin raya gidaje.<ref name=":0" /> == Manazarta == [[Category:Rayayyun mutane]] r237hrl8l2ulidcvj3h8pvhpvecavn9