زياري‌ئن

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="glk">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedia</sitename>
    <dbname>glkwiki</dbname>
    <base>https://glk.wikipedia.org/wiki/%DA%AF%D8%AA%CB%87_%D9%88%D9%84%DA%AF</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.25</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">مديا</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">خاص</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">گب</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">کارگير</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">کارگيرˇ گب</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedia</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">مدي Wikipedia</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">فاىل</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">فاىلˇ گب</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">مدياويکي</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">مدياويکي گب</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">قالب</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">قالبˇ گب</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">رانما</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">رانما گب</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">جرگه</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">جرگه گب</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">پودمان</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">بحث پودمان</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">ابزار</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">بحث ابزار</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">توضیحات ابزار</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">بحث توضیحات ابزار</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>زياري‌ئن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1572</id>
    <revision>
      <id>62244</id>
      <parentid>62232</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:07:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[زياری‌ئن]]ˇ ولگه به [[زياري‌ئن]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3427" xml:space="preserve">{{پأچ}}
[[پرونده:Gonbad-e Qabus.JPG|بندانگشتی|چپ|200px| گونبد قابوس، زياري ئن پايتخت]]


&lt;div dir=&quot;rtl&quot; class=&quot;plainlinks&quot; &gt;
زياری‌ئن، [[ديلمی]] بؤن و [[ايران]] ِ شومال ِ مئن حوکومت گودن. ای سلسله، ٩٢٨ تا ١٠٩٠ [[ميلادی]] (٥٠٢ تا ٦٦٤ [[ديلمی]])، [[گيلان]] و [[تبرستان]] ([[مازندران]]) و [[گؤرگان]] و [[قزوين]] و [[ری]] و [[اصفهان ٚ اۊستان|إصفهان]] و [[خوزستان]] مئن فرمانروايی کودن.
زياری شاهؤن، فرهنگ و ادبيات و علوم ِ پيشرفت ِ واسی خيلی تلاش بئودن و حتا زياری‌ئن ِ جی، دو نفر کتاب بنويشته دأنن: [[قابوس بن وشمگير]] و [[کيکاووس بن اسکندر]]. [[قابوس‌نامه]]، هی کيکاووس بن اسکندر ِ شی ايسه.

==پیشگۊفتار==
جه قدیم زمأت گیلانیان ، آزاتی و اختیار أمره خوشانه زیوش گودید. گیلانˇ جوغرافیا سه خاله بو کی اوشانه نام گیلان ، دیلمان و طالشان دوخاده بوستی. اسلامˇ ورود پسی ، اؤ زمات کی ساسانیانˇ سلسله فوگوردست و موسلمانان  بتأنستید تا خراسانˇ صارای فوسینید. موسلمانان چند دفعأ حق و سأی بوگودید کی [[کاسپي درىا]] صارای فوسینید. اما اوشان هر دفعأ دشکن خوردید و ناموفق بید. فقط موعاویه زمأت مئن ، موسلمانان بتأنستی گورگان فتح بوکونید.


==زياری‌ئنˇ شاهؤنˇ نام==

[[مرداويج]]، [[زيار]]ˇ ريکه

[[وشمگير]]، زيارˇ ريکه، مرداويجˇ  برار

[[بهستون]]، وشمگيرˇ ريکه، [[قابوس]]ˇ برار

[[قابوس بن وشمگير|قابوس]]، وشمگيرˇ ريکه

[[فلک‌المعالی منوچهر]]، قابوسˇ ريکه

[[انوشيروان]]، منوچهرˇ ريکه

[[جستان]]، انوشيروانˇ ريکه

[[کيکاووس]]، اسکندرˇ ريکه (کيکاووس، [[قابوس‌نامه]] کيتابه بینیويشته)

[[گیلانشاه]]، کيکاووسˇ ريکه

[[باکاليجار]]

[[دارا]].

==سربس==
*ابن اسفندیار بهاءالدین محمد بن حسن. تاریخ تبرستان. تصحیح عباس اقبال. خاور. تهران١٣٢٠
*اشپولر برتولد. تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. واگردان جواد فلاتوری. اننشارات علمی و فرهنگی. ١٣٧٧
*طبری محمد بن جریر. تاریخ طبری. واگردان ابوالقاسم پاینده.اساطیر. ١٣٦٩
*کسروی احمد. شهریاران گمنام. انتشارات نگاه. تهران ١٣٨٥
*مرعشی سیدظهیرالدین. تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به اهتمام برنهارد دارن. گستره. تهران ١٣٦٣
*Madelung, W .Chapter 6. &quot;The Minor Dynasties of Northern Iran&quot;. [in 7th-11th Century Iran]pp 198-249, from Cambridge History of Iran 4.Cambridge University Press. London 1975
[[رده:تارئخ]]
[[رده:حىاتي وانويسؤن]]
[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]</text>
      <sha1>qb4shksz23gz6q62kpthl7awfjckf3m</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62246</id>
      <parentid>62244</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:38:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3467" xml:space="preserve">[[فاىل:Gonbad-e Qabus.JPG|بندانگشتی|چپ|200px| گۊنبدکاوۊس، زياري‌ئن ٚ پایتخت]]

'''زياري‌ئن''' ايته [[گيلان|گيلاني]] درزا ؤ خاندان بؤن کي [[کاسپي دریا]] [[نسا]] مئن ويشتر جه ۱۵۰ سال حۊکۊمت بۊگۊدئد. أ سلسله، ٩۳۱ تا ١٠٩٠ ميلادي (۵۰۵ تا ۶۶۴ [[ديلمي تقويم|ديلمي]]) قۊدرت ٚ سر ايسابۊ. زياري‌ئن مۊختلف دؤره‌ئن مئن چار ته پایتخت دأشتيد کي اصفهان، ری، گۊرگان ؤ آمؤل-أ شامل بؤستي.
زياري شاهؤن، فرهنگ ؤ أدبيات ؤ دانش ٚ پيشرفت ٚ وأسي پۊر کۊنۊش بؤدن ؤ حتی زياري‌ئن ٚ جي، دۊ نفر کيتاب بينيويشته درن: [[قابوس بن وشمگير]] ؤ [[کيکاوۊس بن اسکندر]]. [[قابۊس نامه]]، هي کيکاوۊس بن اسکندر ٚ شي ايسه.

==پیشگۊفتار==
جه قدیم زمأت گیلانیان ، آزاتی و اختیار أمره خوشانه زیوش گودید. گیلانˇ جوغرافیا سه خاله بو کی اوشانه نام گیلان ، دیلمان و طالشان دوخاده بوستی. اسلامˇ ورود پسی ، اؤ زمات کی ساسانیانˇ سلسله فوگوردست و موسلمانان  بتأنستید تا خراسانˇ صارای فوسینید. موسلمانان چند دفعأ حق و سأی بوگودید کی [[کاسپي درىا]] صارای فوسینید. اما اوشان هر دفعأ دشکن خوردید و ناموفق بید. فقط موعاویه زمأت مئن ، موسلمانان بتأنستی گورگان فتح بوکونید.


==زياری‌ئنˇ شاهؤنˇ نام==

[[مرداويج]]، [[زيار]]ˇ ريکه

[[وشمگير]]، زيارˇ ريکه، مرداويجˇ  برار

[[بهستون]]، وشمگيرˇ ريکه، [[قابوس]]ˇ برار

[[قابوس بن وشمگير|قابوس]]، وشمگيرˇ ريکه

[[فلک‌المعالی منوچهر]]، قابوسˇ ريکه

[[انوشيروان]]، منوچهرˇ ريکه

[[جستان]]، انوشيروانˇ ريکه

[[کيکاووس]]، اسکندرˇ ريکه (کيکاووس، [[قابوس‌نامه]] کيتابه بینیويشته)

[[گیلانشاه]]، کيکاووسˇ ريکه

[[باکاليجار]]

[[دارا]].

==سربس==
*ابن اسفندیار بهاءالدین محمد بن حسن. تاریخ تبرستان. تصحیح عباس اقبال. خاور. تهران١٣٢٠
*اشپولر برتولد. تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. واگردان جواد فلاتوری. اننشارات علمی و فرهنگی. ١٣٧٧
*طبری محمد بن جریر. تاریخ طبری. واگردان ابوالقاسم پاینده.اساطیر. ١٣٦٩
*کسروی احمد. شهریاران گمنام. انتشارات نگاه. تهران ١٣٨٥
*مرعشی سیدظهیرالدین. تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به اهتمام برنهارد دارن. گستره. تهران ١٣٦٣
*Madelung, W .Chapter 6. &quot;The Minor Dynasties of Northern Iran&quot;. [in 7th-11th Century Iran]pp 198-249, from Cambridge History of Iran 4.Cambridge University Press. London 1975
[[رده:تارئخ]]
[[رده:حىاتي وانويسؤن]]
[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]</text>
      <sha1>lb1dvtmbmxoemy8tdz54q8h7tb23di0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62247</id>
      <parentid>62246</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:39:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3461" xml:space="preserve">[[فاىل:Gonbad-e Qabus.JPG|بندانگشتی|چپ|200px| گۊنبدکاوۊس، زياري‌ئن ٚ پایتخت]]

'''زياري‌ئن''' ايته [[گيلان|گيلاني]] درزا ؤ خاندان بؤن کي [[کاسپي دریا]] [[نسا]] مئن ويشتر جه ۱۵۰ سال حۊکۊمت بۊگۊدئد. أ سلسله، ٩۳۱ تا ١٠٩٠ ميلادي (۵۰۵ تا ۶۶۴ [[ديلمي تقويم|ديلمي]]) قۊدرت ٚ سر ايسابۊ. زياري‌ئن مۊختلف دؤره‌ئن مئن چار ته پایتخت دأشتيد کي اصفهان، ری، گۊرگان ؤ آمؤل-أ شامل بؤستي.
زياري شاهؤن، فرهنگ ؤ أدبيات ؤ دانش ٚ پيشرفت ٚ وأسي پۊر کۊنۊش بؤدن ؤ حتی زياري‌ئن ٚ جي، دۊ نفر کيتاب بينيويشته درن: [[قابوس بن وشمگير]] ؤ [[کيکاوۊس بن اسکندر]]. [[قابۊس نامه]]، هي کيکاوۊس بن اسکندر ٚ شي ايسه.

==پیشگۊفتار==
جه قدیم زمأت گیلانیان ، آزاتی و اختیار أمره خوشانه زیوش گودید. گیلانˇ جوغرافیا سه خاله بو کی اوشانه نام گیلان ، دیلمان و طالشان دوخاده بوستی. اسلامˇ ورود پسی ، اؤ زمات کی ساسانیانˇ سلسله فوگوردست و موسلمانان  بتأنستید تا خراسانˇ صارای فوسینید. موسلمانان چند دفعأ حق و سأی بوگودید کی [[کاسپي درىا]] صارای فوسینید. اما اوشان هر دفعأ دشکن خوردید و ناموفق بید. فقط موعاویه زمأت مئن ، موسلمانان بتأنستی گورگان فتح بوکونید.


==زياري أميران ٚ نام==

[[مرداويج]]، [[زيار]]ˇ ريکه

[[وشمگير]]، زيارˇ ريکه، مرداويجˇ  برار

[[بهستون]]، وشمگيرˇ ريکه، [[قابوس]]ˇ برار

[[قابوس بن وشمگير|قابوس]]، وشمگيرˇ ريکه

[[فلک‌المعالی منوچهر]]، قابوسˇ ريکه

[[انوشيروان]]، منوچهرˇ ريکه

[[جستان]]، انوشيروانˇ ريکه

[[کيکاووس]]، اسکندرˇ ريکه (کيکاووس، [[قابوس‌نامه]] کيتابه بینیويشته)

[[گیلانشاه]]، کيکاووسˇ ريکه

[[باکاليجار]]

[[دارا]].

==سربس==
*ابن اسفندیار بهاءالدین محمد بن حسن. تاریخ تبرستان. تصحیح عباس اقبال. خاور. تهران١٣٢٠
*اشپولر برتولد. تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. واگردان جواد فلاتوری. اننشارات علمی و فرهنگی. ١٣٧٧
*طبری محمد بن جریر. تاریخ طبری. واگردان ابوالقاسم پاینده.اساطیر. ١٣٦٩
*کسروی احمد. شهریاران گمنام. انتشارات نگاه. تهران ١٣٨٥
*مرعشی سیدظهیرالدین. تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به اهتمام برنهارد دارن. گستره. تهران ١٣٦٣
*Madelung, W .Chapter 6. &quot;The Minor Dynasties of Northern Iran&quot;. [in 7th-11th Century Iran]pp 198-249, from Cambridge History of Iran 4.Cambridge University Press. London 1975
[[رده:تارئخ]]
[[رده:حىاتي وانويسؤن]]
[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]</text>
      <sha1>rfrsl1bavofs074ofyjhelvt8tcxke8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62249</id>
      <parentid>62247</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T14:48:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>/* زياري أميران ٚ نام */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3250" xml:space="preserve">[[فاىل:Gonbad-e Qabus.JPG|بندانگشتی|چپ|200px| گۊنبدکاوۊس، زياري‌ئن ٚ پایتخت]]

'''زياري‌ئن''' ايته [[گيلان|گيلاني]] درزا ؤ خاندان بؤن کي [[کاسپي دریا]] [[نسا]] مئن ويشتر جه ۱۵۰ سال حۊکۊمت بۊگۊدئد. أ سلسله، ٩۳۱ تا ١٠٩٠ ميلادي (۵۰۵ تا ۶۶۴ [[ديلمي تقويم|ديلمي]]) قۊدرت ٚ سر ايسابۊ. زياري‌ئن مۊختلف دؤره‌ئن مئن چار ته پایتخت دأشتيد کي اصفهان، ری، گۊرگان ؤ آمؤل-أ شامل بؤستي.
زياري شاهؤن، فرهنگ ؤ أدبيات ؤ دانش ٚ پيشرفت ٚ وأسي پۊر کۊنۊش بؤدن ؤ حتی زياري‌ئن ٚ جي، دۊ نفر کيتاب بينيويشته درن: [[قابوس بن وشمگير]] ؤ [[کيکاوۊس بن اسکندر]]. [[قابۊس نامه]]، هي کيکاوۊس بن اسکندر ٚ شي ايسه.

==پیشگۊفتار==
جه قدیم زمأت گیلانیان ، آزاتی و اختیار أمره خوشانه زیوش گودید. گیلانˇ جوغرافیا سه خاله بو کی اوشانه نام گیلان ، دیلمان و طالشان دوخاده بوستی. اسلامˇ ورود پسی ، اؤ زمات کی ساسانیانˇ سلسله فوگوردست و موسلمانان  بتأنستید تا خراسانˇ صارای فوسینید. موسلمانان چند دفعأ حق و سأی بوگودید کی [[کاسپي درىا]] صارای فوسینید. اما اوشان هر دفعأ دشکن خوردید و ناموفق بید. فقط موعاویه زمأت مئن ، موسلمانان بتأنستی گورگان فتح بوکونید.


==زياري أميران ٚ نام==
#[[مرداويج زياري]]، ۳۱۹ تا ۳۲۳ ه‍ ق
#[[وؤشۊمگير]]، ۳۲۳ تا ۳۵۷
#[[بهستۊن زياري]]، ۳۵۷ تا ۳۶۶
#[[قابۊس بن وؤشۊمگير]]، ۳۶۶ تا ۴۰۳
#[[منۊچهر زياري]]، ۴۰۳ تا ۴۲۱
#[[أنۊشيروان زياري]]، ۴۲۱ تا ۴۳۵
#[[کیکاوۊس زياري]]، ۴۴۱ تا ۴۸۳
#[[گيلانشا زياري]]، ۴۸۳ تا ۴۸۶

==سربس==
*ابن اسفندیار بهاءالدین محمد بن حسن. تاریخ تبرستان. تصحیح عباس اقبال. خاور. تهران١٣٢٠
*اشپولر برتولد. تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. واگردان جواد فلاتوری. اننشارات علمی و فرهنگی. ١٣٧٧
*طبری محمد بن جریر. تاریخ طبری. واگردان ابوالقاسم پاینده.اساطیر. ١٣٦٩
*کسروی احمد. شهریاران گمنام. انتشارات نگاه. تهران ١٣٨٥
*مرعشی سیدظهیرالدین. تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به اهتمام برنهارد دارن. گستره. تهران ١٣٦٣
*Madelung, W .Chapter 6. &quot;The Minor Dynasties of Northern Iran&quot;. [in 7th-11th Century Iran]pp 198-249, from Cambridge History of Iran 4.Cambridge University Press. London 1975
[[رده:تارئخ]]
[[رده:حىاتي وانويسؤن]]
[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]</text>
      <sha1>fdz30e1gxynkba5wsjx8kgn8btqbahw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62263</id>
      <parentid>62249</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:06:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3239" xml:space="preserve">[[فاىل:Gonbad-e Qabus.JPG|بندانگشتی|چپ|200px| گۊنبدکاوۊس، زياري‌ئن ٚ پایتخت]]

'''زياري‌ئن''' ايته [[گيلان|گيلاني]] درزا ؤ خاندان بؤن کي [[کاسپي دریا]] [[نسا]] مئن ويشتر جه ۱۵۰ سال حۊکۊمت بۊگۊدئد. أ سلسله، ٩۳۱ تا ١٠٩٠ ميلادي (۵۰۵ تا ۶۶۴ [[ديلمي تقويم|ديلمي]]) قۊدرت ٚ سر ايسابۊ. زياري‌ئن مۊختلف دؤره‌ئن مئن چار ته پایتخت دأشتيد کي اصفهان، ری، گۊرگان ؤ آمؤل-أ شامل بؤستي.
زياري شاهؤن، فرهنگ ؤ أدبيات ؤ دانش ٚ پيشرفت ٚ وأسي پۊر کۊنۊش بؤدن ؤ حتی زياري‌ئن ٚ جي، دۊ نفر کيتاب بينيويشته درن: [[قابوس بن وشمگير]] ؤ [[کيکاوۊس بن اسکندر]]. [[قابۊس نامه]]، هي کيکاوۊس بن اسکندر ٚ شي ايسه.

==پیشگۊفتار==
جه قدیم زمأت گیلانیان ، آزاتی و اختیار أمره خوشانه زیوش گودید. گیلانˇ جوغرافیا سه خاله بو کی اوشانه نام گیلان ، دیلمان و طالشان دوخاده بوستی. اسلامˇ ورود پسی ، اؤ زمات کی ساسانیانˇ سلسله فوگوردست و موسلمانان  بتأنستید تا خراسانˇ صارای فوسینید. موسلمانان چند دفعأ حق و سأی بوگودید کی [[کاسپي درىا]] صارای فوسینید. اما اوشان هر دفعأ دشکن خوردید و ناموفق بید. فقط موعاویه زمأت مئن ، موسلمانان بتأنستی گورگان فتح بوکونید.


==زياري أميران ٚ نام==
#[[مرداويج زياري]]، ۳۱۹ تا ۳۲۳ ه‍ ق
#[[وؤشۊمگير]]، ۳۲۳ تا ۳۵۷
#[[بهستۊن زياري]]، ۳۵۷ تا ۳۶۶
#[[کاوۊس زياري]]، ۳۶۶ تا ۴۰۳
#[[منۊچهر زياري]]، ۴۰۳ تا ۴۲۱
#[[أنۊشيروان زياري]]، ۴۲۱ تا ۴۳۵
#[[کیکاوۊس زياري]]، ۴۴۱ تا ۴۸۳
#[[گيلانشا زياري]]، ۴۸۳ تا ۴۸۶

==سربس==
*ابن اسفندیار بهاءالدین محمد بن حسن. تاریخ تبرستان. تصحیح عباس اقبال. خاور. تهران١٣٢٠
*اشپولر برتولد. تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. واگردان جواد فلاتوری. اننشارات علمی و فرهنگی. ١٣٧٧
*طبری محمد بن جریر. تاریخ طبری. واگردان ابوالقاسم پاینده.اساطیر. ١٣٦٩
*کسروی احمد. شهریاران گمنام. انتشارات نگاه. تهران ١٣٨٥
*مرعشی سیدظهیرالدین. تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به اهتمام برنهارد دارن. گستره. تهران ١٣٦٣
*Madelung, W .Chapter 6. &quot;The Minor Dynasties of Northern Iran&quot;. [in 7th-11th Century Iran]pp 198-249, from Cambridge History of Iran 4.Cambridge University Press. London 1975
[[رده:تارئخ]]
[[رده:حىاتي وانويسؤن]]
[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]</text>
      <sha1>626stiedef5lekmnovp56qzmuolaxqz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62264</id>
      <parentid>62263</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:15:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3457" xml:space="preserve">[[فاىل:Historical Atlas of Iran - Plate No. 12.jpg|بندانگشتی|چپ|200px| زياري‌ئن ٚ قلمرؤ نخشه، [[مرداويج]] ٚ زمات ٚ مئن]]
[[فاىل:Gonbad-e Qabus.JPG|بندانگشتی|چپ|200px| گۊنبدکاوۊس، زياري‌ئن ٚ پایتخت]]

'''زياري‌ئن''' ايته [[گيلان|گيلاني]] درزا ؤ خاندان بؤن کي [[کاسپي دریا]] [[نسا]] مئن ويشتر جه ۱۵۰ سال حۊکۊمت بۊگۊدئد. زياري‌ئن [[داخل]] ٚ منطقه شين بۊد. أ سلسله، ٩۳۱ تا ١٠٩٠ ميلادي (۵۰۵ تا ۶۶۴ [[ديلمي تقويم|ديلمي]]) قۊدرت ٚ سر ايسابۊ. زياري‌ئن مۊختلف دؤره‌ئن مئن چار ته پایتخت دأشتيد کي اصفهان، ری، گۊرگان ؤ آمؤل-أ شامل بؤستي.
زياري شاهؤن، فرهنگ ؤ أدبيات ؤ دانش ٚ پيشرفت ٚ وأسي پۊر کۊنۊش بؤدن ؤ حتی زياري‌ئن ٚ جي، دۊ نفر کيتاب بينيويشته درن: [[کاوۊس زياري]] ؤ [[کيکاوۊس زياري]]. [[قابۊس نامه]]، هي کيکاوۊس بن اسکندر ٚ شي ايسه.

==پیشگۊفتار==
جه قدیم زمأت گیلانیان ، آزاتی و اختیار أمره خوشانه زیوش گودید. گیلانˇ جوغرافیا سه خاله بو کی اوشانه نام گیلان ، دیلمان و طالشان دوخاده بوستی. اسلامˇ ورود پسی ، اؤ زمات کی ساسانیانˇ سلسله فوگوردست و موسلمانان  بتأنستید تا خراسانˇ صارای فوسینید. موسلمانان چند دفعأ حق و سأی بوگودید کی [[کاسپي درىا]] صارای فوسینید. اما اوشان هر دفعأ دشکن خوردید و ناموفق بید. فقط موعاویه زمأت مئن ، موسلمانان بتأنستی گورگان فتح بوکونید.


==زياري أميران ٚ نام==
#[[مرداويج زياري]]، ۳۱۹ تا ۳۲۳ ه‍ ق
#[[وؤشۊمگير]]، ۳۲۳ تا ۳۵۷
#[[بهستۊن زياري]]، ۳۵۷ تا ۳۶۶
#[[کاوۊس زياري]]، ۳۶۶ تا ۴۰۳
#[[منۊچهر زياري]]، ۴۰۳ تا ۴۲۱
#[[أنۊشيروان زياري]]، ۴۲۱ تا ۴۳۵
#[[کیکاوۊس زياري]]، ۴۴۱ تا ۴۸۳
#[[گيلانشا زياري]]، ۴۸۳ تا ۴۸۶

==سربس==
*ابن اسفندیار بهاءالدین محمد بن حسن. تاریخ تبرستان. تصحیح عباس اقبال. خاور. تهران١٣٢٠
*اشپولر برتولد. تاریخ ایران در قرون نخستین اسلامی. واگردان جواد فلاتوری. اننشارات علمی و فرهنگی. ١٣٧٧
*طبری محمد بن جریر. تاریخ طبری. واگردان ابوالقاسم پاینده.اساطیر. ١٣٦٩
*کسروی احمد. شهریاران گمنام. انتشارات نگاه. تهران ١٣٨٥
*مرعشی سیدظهیرالدین. تاریخ طبرستان و رویان و مازندران. به اهتمام برنهارد دارن. گستره. تهران ١٣٦٣
*Madelung, W .Chapter 6. &quot;The Minor Dynasties of Northern Iran&quot;. [in 7th-11th Century Iran]pp 198-249, from Cambridge History of Iran 4.Cambridge University Press. London 1975
[[رده:تارئخ]]
[[رده:حىاتي وانويسؤن]]
[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]</text>
      <sha1>pp45y0cr8u3ej3sjkne2qgq5qj31no6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>وؤشۊمگير</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1574</id>
    <revision>
      <id>62252</id>
      <parentid>60144</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T14:49:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[وؤشمگير]]ˇ ولگه به [[وؤشۊمگير]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44318" xml:space="preserve">'''وشمگير بن زيار''' (بچئه بؤبه [[گيلان]] ٚ مئن_بؤمۊرده قمري هجري ٚ ۱۳۵۷ ٚ محرم ٚ یکؤم، [[گؤرگان|گۊرگان]] ٚ مئن) [[زياری‌ئن|زيارئن]] ٚ دۊوٚؤمي کيا هيسه گه اۊن ٚ برأر ٚ مۊردن ٚ پسي يأني [[مرداويج زياري|مردآويج]]،  [[ديلمي تقويم|دیلمي]] سال ٚ ۴۵۷ ٚ مئن، حکۊمت-ه دسأگيت. اۊن ٚ مذهب ٚ سر هرچند گه ابهام ؤ ايختلاف نيأ ولي ويشتر اۊن-ه شيعه-مؤسلمؤن دؤنن. اۊ مردآويج ٚ مۊردن ٚ پيش، مردآویج ٚ جانب ٚ جي [[ری]] ٚ فرمؤنروا بؤ. وشمگیر خۊ حؤکۊمت ٚ أوايل ٚ مئن علاوه بر [[گؤرگان|گۊرگان]] ؤ [[مازندرانˇ اۊستان|طبرستان]] ؤ [[گيلان|دیلم]] ([[پتشخوارگر|پتشخارگر]]) [[ايران]] ٚ مرکزي واوينؤن، گه [[جبال ٚ ناحيه]] ؤ خۊزستان-ه شامل بۊنه سر-أني، حؤکۊمت گۊد ؤ زماتي آذربايجان ٚ سر-أني سلطه دأشت.

[[فاىل:Voshmgir lands of Tabaristan &amp; Deylaman.png|بندانگشتی|حدأکثر ساماني گه وشمگير بؤتۊنس اۊن ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.]]
اي وضعيت ٚ همرأ، [[سامانئن]] ؤ [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ أمرأ درگيري دچار بؤبؤ. سامانئن گه پيلا خۊراسان ٚ ؤ ايران ٚ خۊرتأو ٚ سر حکۊمت گۊدن، خأسن گه گۊرگان، طبرستان ؤ ري-ه خۊ قلمرؤ-ئه بچربأنن. اۊ را جي ني بۊيه'ن ني گه فارس ٚ مئن مستقر بؤن، خأسن جبال ٚ ناحيه ؤ ايران ٚ خۊرخؤس-ه تصرف بؤنن. وشمگير پۊر جارؤن سامانئن ؤ مخصۊصن بۊيه'ن ٚ همرأ بؤگۊد گه ويشتر دفاعي حالت دأشت تا خۊ سامؤن گه پتشخارگر-ه شامل بۊنأ بؤ-ئه بپأئه ؤ حفظ بؤنه. بۊيه'ن ني سيماجت ٚ همرأ وشمگير ٚ سامؤن ٚ تسخير گۊدن ٚ ره حقسأی گۊدن. وشمگير تا [[ری ٚ جار]] ٚ مئن ٚ ديشکن خؤردن ٚ پيشي قمري ۳۲۹ ٚ مئن، کاملن ايستقلال دأشت. ولي اۊ ديشکن ٚ همرأ ری ؤ اصفهان-ه چيکأدأ ؤ فقط گيلان ؤ گۊرگان ؤ مازندران  اۊن ٚ ره بۊمؤنسن. وشمگير ايمه مجبۊرا بؤ کمي سامانئن ٚ جي تبعيت بؤبۊره أمما وشمگير ونأشت گه سامانئن اۊن ٚ سامان ٚ مئن دخالت بؤنن ؤ گۊته شأنه گه زيارئن هنده خۊ استقلال-ه بدأشتن. سامانئن ٚ مؤضع ٚ وگرسن زيارئن ؤ وشمگير ٚ برأبر بۊيه'ن ٚ ويشتر قدرت يأتن ؤ فگن پيلا خۊراسان ٚ برمسئن ٚ جي بؤ.

[[فاىل:Polish ۲۰۲۰۱۲۰۲ ۱۲۲۳۵۰۰۰۸.png|بندانگشتی|وشمگیر ٚ قلمرؤ، پۊررنگ ٚ سبز: وشمگير ٚ أصلي قلمرؤ. کم‌رنگ ٚ سبز: سامؤناني گه وشمگير، زمات ٚ کمتري بؤتۊنس اۊن ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.]]
سامانئن-ه وأس گه بۊيه'ن ٚ همرأ درگير نؤبۊن ؤ خأسن گه زيارئن ؤ بۊيئن کسن ٚ همرأ درگير بؤبۊن تا بۊيه'ن خۊراسان ٚ را دس تنوأدن ؤ گاگلف زيارئن ٚ جي حيمايت أني گۊدن. هين بؤ گه وشمگير خۊ سامان ٚ پأسئن ٚ ره پۊر جنگ بؤگۊد ؤ حتی راضي بؤبؤ سامانئن ٚ واسطه همرأ عباسئن وساطت بؤنن تا بۊيه'ن دئه زيارئن ٚ سامان-ه فگن نؤنن. سرأخر وشمگير محرم ٚ أول، قمري‌ هجري ۳۵۷ ٚ مئن هندئه يته ايجۊر جنگؤن ٚ ره آماده بؤ دؤبؤ گه، يته گۊراز اۊن ٚ مئنه بگنس ؤ وشمگير أسب ٚ سر ٚ جي بکت بؤمۊرد. اۊن ٚ پسي [[بهستۊن]] وشمگير ٚ وچه زيارئن ٚ کيايي تخت ٚ سر بنيشت.

== نؤم ؤ تبار ==
وشمگير [[مرداويج زياري|مردآويج]] ٚ کۊچي برأر ؤ [[زيار]] ٚ وچه بؤ، [[زياری‌ئن|زيارئن]] [[گيلان]] ٚ شي ؤ احتمالن  [[گيلک]] بؤن. برخي نظر ٚ جي وشمگير ٚ زياري چۊن گه وشم‌شکار-ه علاقه دأشت اۊن ٚ نؤم-ه بنأن وشمگير، ألبت برخي سربسؤن ٚ مئن اۊن ٚ نؤم-ه دۊشمن‌گير-أني بنویشتن، ولي خؤجير ؤ پيلا سربسؤن ٚ مئن، أکثرن اۊن-ه وشمگير دؤخؤندن.

== وشمگير مردآويج ٚ زمت ٚ مئن ==
وشمگير أوول‌سر گيلان ٚ مئن يته ورزگر بؤ ؤ کشاورزي گۊد؛ مردآويج زماتی گه عباسي خليفه، [[المقتدر بالله]] ٚ همرأ متحد بؤبؤ، ينفر به نؤم ٚ [[ابن ٚ جعد]]-ه، قمري هجري ۳۲۰ ٚ مئن، گيلان ٚ را روؤنه بؤگۊد تا وشمگير-ه گلأگيره ؤ خۊ ور بيأره، ولي وشمگير-ه نوأس گه بؤشۊن ؤ قبۊل نؤگۊد ؤ وختي گه ابن ٚ جعد مردآويج ٚ دارایي ؤ قۊدرت ٚ جي وشمگير واخؤوأ گۊد ولي وشمگير بؤگۊت گه مردآويج قبۊل بؤده عباسئن ٚ خاسته' تن بده؛ أمما مردآويج ٚ اصرار ٚ همرأ وشمگير راضي بؤبؤ ؤ بؤشؤ ؤ ايمه مردآویج اۊن-ه [[ری]] ٚ والي بؤگۊد. وشمگير ٚ هيسأبؤن ری ٚ مئن بي‌فأيد-أني نؤبؤ. مردآويج، [[علی بويه|علي بۊيه]]' کرج ٚ والي بؤگۊد، علي بۊيه خۊ خؤجير رفتار ٚ همرأ بؤتۊنس اۊ [[ديلمئن|ديلمي]] سردارؤني گه مرآويج ٚ جي ناراحت بؤن ٚ همرأ متحد ؤ رخابا بۊن، مردآويج ايمه علي ٚ والي گۊدن ٚ جي پشيمؤنا بؤ، علي بۊيه اي فۊرصت ٚ جي استيفاده بؤگۊد ؤ مردآويج ٚ عليه يته قيام-ه سرأگيت. علي بۊيه اصفهان-ه بگيت ؤ مردآويج گه علي بۊيه ٚ قۊدرت گيتن ٚ جي برمسه بؤ، وشمگير-ه اصفهان ٚ را روؤنه بؤگۊد، وشمگير-أني بؤتۊنس اصفهان-ه علي ٚ جي پسأیره؛ علي بۊيه ايمه خۊ برأر ٚ ياري همرأ بؤتۊنس [[فارس]] ؤ [[اوستان کرمان|کرمان]]-ه فتح بؤنه. مردآويج، وشمگير ٚ بال زئن ٚ همرأ بؤتۊنس بۊیه'ن-ه ديشکن بده ؤ أهواز ٚ گيتن ٚ پسي علي بۊيه تسليم بؤبؤ ؤ خۊ پشيمؤني-ئه اظهار بدأشت ؤ مردآويج ٚ همرأ صلح بؤگۊد؛ علي بۊيه ٚ برأر، حسن ني زيارئن ٚ گرۊگان بؤبؤ ؤ علي قبۊل بؤگۊد مردآويج ٚ نؤم خطبه بۊخؤنه. ألبت اي قيام موقتن بئسسأ ؤ بئدان علي بۊيه خۊ برأرؤن ٚ همرأ بؤتۊنسن [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ سلسله' تأسيس بؤنن ؤ ايمه بۊيه'ن گه اۊشؤنم [[گيلان]] ٚ شي بؤن، زيارئن ٚ جي قوي ترا بؤن.

== وشمگير کيايي ٚ سرأیتن ٚ زمت ==
[[فاىل:دورنمای قلعه گبری ری.jpg|بندانگشتی|گبري قلعه گه مردآويج اۊن ٚ محوطه مئن دفن وکته.]]
مردآويج ۳۲۳ ق.ه، [[استان اصفهان|اصفهان]] ٚ مئن بؤمۊرد ؤ لشکرئن اۊن ٚ جنازه' ری ٚ را بؤبۊردن ؤ وشمگير پابرنه اۊشؤن ٚ پيشواز ٚ ره بؤشؤ. اي زمات ٚ مئن تمؤم ٚ دیلمي سردارؤن ری ٚ مئن جما بؤن، گيلکؤن مشورت ٚ پسي وشمگير-ه کيايي ره دؤجئن ؤ مردآويج ٚ دفن گۊدن ٚ پسي، وشمگير ٚ همرأ بيعت بؤدن ؤ وشمگير زيارئن ٚ کيا بوبؤ.

== وشمگير ٚ حؤکۊمت ٚ أوايل ==
مردآويج خۊ تۊرک ٚ غۊلامؤن ؤ سالداتؤن ٚ همرأ خؤجير رفتار ندأشت، هين بؤ گه اۊن ٚ مرگ ٚ پسي اۊشؤن زيارئن ٚ جي سيفا وابؤن خئلئن خليفه' دشکسن ؤ زيارئن ٚ سپا دئبار ٚ جي ضعيف‌تر بؤبؤ. وشمگير خۊ وزير ؤ سردارؤن-ه دؤجئه، وشمگير ٚ سردارؤن، [[بلقسم]] ؤ [[شیرج]]، [[لشکري بن ٚ مردي]] (لشکري گيل) ؤ ابۊبکر بن ٚ المظفر ؤ ابراهیم بن ٚ فارس گۊرگان ٚ را بؤشؤن ؤ ماکان-ه اۊ شأر ٚ جي ويرۊجأنئن؛ ايمه لشکري ؤ شیرج ري-ه وگرسن ؤ بلقسم گۊرگان ٚ مئن والي بؤبؤ ؤ يسال ٚ پسي بؤمۊرد.

== وشمگير ٚ کيايي ؤ جارؤن ==

=== سامانئن ؤ بۊيه'ن ٚ لشکرکشي ===
قمري هجري ۳۲۳ ٚ مئن، [[امیر نصر بن ٚ احمد ساماني|امیر نصر بن ٚ أحمد ساماني]]، سامانئن ٚ کيا خأس طبرستان، گۊرگان ؤ ری-ه خۊ قلمرؤ-ئه بچربأنه، هین ٚ وأسئه خۊ سردار، أبۊبکر محمد بن ٚ مظفر ٚ چغاني-ئه دسسۊر بدأ [[نيشابۊر]] ٚ جي کؤمس-ه فگن بؤنه ؤ هيته-أني [[ماکان بن ٚ کاکي]]-ئه دسسۊر بدأ کرمان ٚ جي [[استان سمنان|کؤمس]]-ه فگن بؤنه تا اي دۊته سپا دامغان ٚ مئن کسن-ه برسن ؤ گۊرگان ؤ ری-ه فتح بؤنن. ماکان زۊدتر [[دامغان]]-ه برسئه ؤ فگن بؤگۊد، ولي بلقسم بن ٚ بانجين، وشمگير ٚ سردار ماکان-ه ديشکن بدأ ؤ ماکان عقب بنيشت ؤ چغاني رسئن ٚ همرأ هردۊ نيشابۊر-ه وگرسن.

وشمگير ٚ کيا بؤؤن ٚ پسي، [[حسن بويه|حسن بۊيه]] گه مردآویج ٚ گرۊگان بؤ ری ٚ جي ويرۊت ؤ بؤشؤ علي بۊيه ور [[شیراز|شيراز]] ٚ مئن. علي بۊيه مردآويج ٚ همرأ صلح گۊدن ٚ پسي، يته فۊرصت ٚ دۊمبال مۊت تا جبال ٚ ناحيه' فتح بؤنه؛ هين ٚ وأسر اۊن ٚ برأر حسن يته پيلا لشکر ٚ همرأ جبال ٚ شأرؤن ٚ ره فگنس ؤ بؤتۊنس يکي جه اۊشؤن-ه فتح بؤنه؛ وشمگير-أني اۊن ٚ برأبر هيسأن ٚ ره يته لشکر دچئه ؤ حسن ٚ لشکر ٚ را روؤنه بؤبؤ، بۊيه'ن ؤ زيارئن برخي شأرؤن، اصفهان، [[اوستان همدان|همدان]]، [[کاشان]]، [[اوستان قم|قم]]، کرج، ری ؤ [[قزوينˇ اۊستان|قزوين]] و…. مۊسؤن ٚ مئن، کسن ٚ همرأ درگير بؤبؤن. علي بۊيه عباسي خليفه'، [[القاهربالله]]-ه مجبۊر بؤگۊد گه يته لشکر [[بصره]] جي وشمگير ٚ مقابله گۊدن ٚ ره ميدؤن-ه راهي بؤنه.

=== اتحاد ماکان ٚ همرأ ؤ داخلی اؤمۊرؤن ===
قمري ۳۲۴ ٚ مئن بلقسم گه گۊرگان ٚ مئن والي بؤ، يته کاکي ٚ مئن بؤمۊرد ؤ ابراهيم بن ٚ کۊشيار اۊن ٚ تخت ٚ سر بنيشت ؤ سپاهئن اۊن ٚ همرأ بيعت بؤدن؛ ولي وشمگير اۊن-ه حؤکۊمت ٚ جي عزل بؤگۊد ؤ گۊرگان ٚ حاکميت-ه ماکان بن ٚ کاکي گه سامانئن ٚ خيدمت هيسأ بؤ ره پيش بنأ، ماکان گه پۊذ سالان گۊرگان ٚ حاکميت ٚ رافا هيسأبؤ دؤخؤسکي وشمگير ٚ همرأ توافق بؤگۊد ؤ ۳۲۵ ٚ مئن گۊرگان ٚ والي بؤبؤ. ایته وشمگير سامانئن ٚ قۊدرت-ه کما گۊد ؤ سامانئن خطر-ه حس بؤدن. اي سالؤن ٚ مئن گيلان ٚ بيه‌پيش ؤ [[آمؤل]] ٚ مئن دۊته شۊرش وشمگير ٚ عليه را دکت گه اۊشؤن ٚ پیلا ترينؤن [[أبۊموسی بن ٚ بهرام]] بؤ. وشمگير بؤتۊنس اي شۊرش-ه ديشکنه.

=== آذربايجان ٚ قضيه ===
قمري هجري ۳۲۶ ٚ سال ٚ مئن «لشکري بن ٚ مردي» گه وشمگير ٚ عوامل ٚ جي جبال ٚ ناحيه مئن بؤ، يته پيلا سپا همرأ آذربايجان-ه فگن بؤگۊد ؤ «ديسم بن ٚ ابراهيم»، آذربايجان ٚ کيا-يه ديشکن بدأ ؤ أدربيل، گه اۊن نيشتگا بؤ-ئه فتح بؤگۊد. ديسم ددار ٚ ديشکنؤن ٚ پسي، وشمگير ٚ ور بؤشؤ ؤ کۊمک بخأس. وشمگير-أني حاضرا بؤ صد هيزار دينار سالانه خراج، تبعيت زيارئن ٚ جي ؤ خطبه خؤندن زيارئن ٚ نؤم ؤ سپاهئن-ه وگردؤنئن ؤ اۊشؤن ٚ خرج-ه دئن ٚ برأبر، ديسم-ه بال بزنه. هي مئنأ لشکري بن ٚ مردي (لشکري گيل) [[أرمنستان]] ٚ را لشکرکشي بؤده بؤ، اي توافق ٚ پسي ديسم بؤتۊنس لشکري-ئه بؤکۊشه ؤ اۊن ٚ سيپا-ه أرمنستان ٚ مئن ديشکن بده. ايته بؤبؤ گه وشمگير بؤتۊنس آذربایجان ٚ سر-أني سلطه بدأره. 

=== جنگ بۊيئن ٚ همرأ اصفهان ٚ مئن ؤ سامانئن ٚ همرأ گۊرگان ٚ مئن ===
[[فاىل:Voshmgir lands of Tabaristan &amp; Deylaman.png|بندانگشتی]]
وشمگير زماتي گه بؤتۊنس گۊرگان ؤ پتشخارگر  ٚ خۊرتأو ٚ وضعيت-ه آراما کۊنه ؤ آذربايجان-ه خۊ مطيع چاؤنه، بۊيه'ن ٚ برأر مقابله گۊدن ٚ ره بشتابس ؤ بۊيه'ن-ه ديشکن بدأ ؤ اصفهان-ه بگيت ؤ حسن بۊيه' اصفهان ٚ جي ويرۊجأنئه ؤ خطبه' خۊ نؤم چاگۊد؛ ايمه ألمۊت ٚ مئن بؤشؤ ؤ خۊ حؤکۊمت-ه برپا بؤگۊد ؤ اۊن ٚ قلعه استحکامات ٚ جي بهره بؤبۊرد ؤ پۊر قوي ترا بؤ.

ماکان ٚ خيانت سامانئن-ه باعث بؤبؤ أمير نصر ٚ ساماني ۳۲۸ ٚ مئن أبۊعلي أحمد چغانی (خۊراسان ٚ سپئسالار)-ه گۊرگان ٚ را گسيل بدأره ؤ چغاني بدۊن ٚ اينگه ماکان واخؤوأ بۊن تا گۊرگان ٚ نزيکي بؤشؤ ؤ هفت‌ماهه محاصره همرأ ماکان-ه مجبۊرا گۊد وشمگير ٚ جي کۊمک بخأ. وشمگير خۊ سردارؤن، ابي داوۊد ٚ سفاهي ؤ شيرج بن ٚ ليلي-ئه ماکان ٚ بال زئن ره گۊرگان ٚ را روؤنه بؤگۊد ؤ ايمه پۊر زياري ٚ سالداتؤن-ه گۊرگان ٚ را اعزام بؤگۊد. أمما شیرج گه ناکام بۊمؤنسه بؤ صلح ٚ واسطه بؤبؤ ؤ اجازه بگيت ماکان طبرستان ٚ مئن بؤشۊن ؤ چغاني گۊرگان-ه فتح بؤگۊد. زياري لشکرئن ٚ شؤؤن گۊرگان ٚ مئن، باعث بؤبؤ اصفهان خألي وابۊن ؤ حسن ٚ بۊيه بؤتۊنس بدۊن ٚ مقاومتي هندئه اصفهان-ه بئيره ؤ برخي جه وشمگير ٚ سپاه ٚ سران-ه دسگير بؤگۊد.

هي أيؤم ٚ مئن خبر برسئه گه بۊیه'ن خأنن ری ؤ عجم ٚ عراق-ه تصرف بؤنن. وشمگير خۊ لشکر-ه ري ٚ أطراف بؤبۊرد ؤ حسن ٚ بۊيه سپاه ٚ همرأ بجأرس، وشمگير ٚ سپاه ٚ جناحين چتن ديشکني بؤخؤردن ولي وشمگير شخصن خۊ سپاه ٚ ديل-ه بۊيه'ن ٚ سپاه ٚ ديل ٚ را هيدايت بؤگۊد ؤ اۊشؤن-ه ديشکنه. صاحب بن ٚ شادشي اي جار ٚ مئن بؤمۊرد ؤ گيلاکۊ بۊيه'ن ٚ أسير بؤبؤ، أمما وشمگير ٚ سپاهئن اۊن ٚ آزاد بؤدن. تا ۳۲۸ وشمگير بؤتۊنسه بؤ خۊ برأر ٚ قلمرؤ-ئه بدأره.

=== بۊیه'ن ؤ سامانئن ٚ اتحاد ؤ ری ٚ جنگ ===
[[فاىل:Polish ۲۰۲۰۱۲۰۲ ۱۲۲۳۵۰۰۰۸.png|بندانگشتی]]
أبۊعلي چغاني زماتي گۊرگان ٚ مئن بۊمؤنس ؤ ايمه ابراهيم بن ٚ سيمجۊر-ه خۊ جا سر بنيشأنه. علي بۊيه، چغاني ره يته نؤمه بنويشت ؤ اۊن ٚ جي بخأس يته مۊشترک ٚ فگن ری-ه بؤنن ؤ وشمگير ٚ حؤکۊمت ٚ کار-ه سرأچينن. اي اتحاد قمري ۳۲۹ ٚ مئن تفاق دکت ؤ چغاني ؤ بۊی'ن ٚ سپا ری ٚ را را دکتن. وشمگير وختي اي اتحاد ٚ جي واخؤوأ بؤ خۊ لشکر-ه جما گۊد ؤ ماکان بن ٚ کاکي-ئه گه ساري مئن والي بؤبؤ بؤ-ئه خۊ ور دؤخؤند؛ ماکان ني خۊ عامۊپسر حسن بن ٚ فيرۊزان-ه خۊ جا بدأشت ؤ ری-ه بؤشؤ. چغاني ؤ علي بۊيه ری ٚ نزيکي مئن کسن-ه برسئن. سرأخر ای دۊته لشکر ۳۲۹ ٚ محرم ٚ مئن، کسن ٚ مصاف بؤشؤن ؤ اي جار ٚ مئن أبۊعلي چغاني بؤتۊنس وشمگير ٚ سپاٰ قلف-ه دؤرأچينه ؤ ماکان-ه گه سپا ديل ٚ مئن هيسأ بؤ-ئه بؤکۊشه. ايمه وشمگير گه اؤضاع-ه ناجۊر بدئه [[لاريجان]] ؤ آمؤل ٚ را ويرۊت. چغاني ماکان ؤ وشمگير ٚ سپا سران ٚ سر-ه بخارا ره سرأدأ. بؤته بؤبه گه وشمگير ٚ تلفات اي جنگ ٚ مئن شيش هيزار نفر بؤ.

وشمگير ديشکن خؤردن ؤ ويرۊتن طبرستان ٚ راٰ پسي، علي بۊيه ری ٚ مئن بؤشؤ ؤ تا زۊمؤسسؤن ٚ تمنأکۊن هۊجه بئسسأ. ايمه زنجان، أبهر، قزوین، قم، کرج، أراک، همدان، نهاوند، دينور ؤ تا حلوان ٚ مرز-ه فتح بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ره والي بنأ. ولي بۊيه'ن اي توان -ه خۊ مئن ندئن گه سامانئن ٚ قلمرؤ-ئه تعرضي بؤنن ؤ نتيجتن سامانئن ٚ ره أني چندان مۊشکيلي پيش نۊمأ.

=== حسن ٚ فيرۊزان ٚ ماجرا ===
[[فاىل:دۊته سککه وشمگير ٚ نؤم.jpg|بندانگشتی|دۊته سککه وشمگير ٚ نؤم]]
حسن فيرۊزان گه ماکان ٚ عامۊپسر بؤ عده‌اي همرأ وشمگير-ه ماکان ٚ مرگ ٚ عامل دؤنسن ؤ اۊن ٚ پذيرفتن ٚ جي امتناع بؤدن. وشمگير-أني شيرج بن ٚ ليلي-ئه ساري را روؤنه بؤگۊد ولي حسن فيرۊزان گۊرگان ٚ مئن بؤشؤ ؤ وشمگر-أني اي شأر ٚ مئن بؤشؤ ؤ حسن فيرۊزان مجبۊرا بؤ عراق ٚ عجم ٚ را ويرۊجه. 

حسن ٚ فيرۊزان چغاني-ئه بپيوس ؤ أبۊعلي چغاني-ئه تحريک بؤگۊد هنده گۊرگان-ه لشکرکشي بؤنه. قمري هجري ۳۳۱ ٚ مئن چغاني ٚ لشکرکشي گۊرگان-ه همرأ، وشمگير ساري را عقب بنيشت ؤ يته ناحيه به نؤم ٚ وله‌جۊی ٚ مئن دۊته لشکر کسن ٚ همرأ بجنگسن ؤ چغاني چن ماه ساري-ئه محاصره بؤگۊد ؤ مزدۊرگيل گه يته جه وشمگير ٚ سردارؤن بؤ-ئه بؤکۊشت، ولي زۊمؤسسؤن ٚ رسئن ؤ أمير ٚ ساماني مرگ ٚ خبر ٚ اؤشتؤوسن ٚ همرأ، دۊ گؤرۊ صلح بؤدن ؤ وشمگير خۊ وچه، سالار بن ٚ وشمگير-ه به عۊنوان ٚ گرۊگان چغاني-ئه بسپؤرد ؤ خطبه ساماني أمير ٚ نؤم بؤگۊد. ائمه أبۊعلي چغاني، حسن فيزۊزان  ؤ سالار بن ٚ وشمگير ٚ همرأ خۊراسان ٚ را را دکتن ؤ زیارئن ٚ نيرۊ اؤفۊل ٚ را بؤشؤ.

دۊؤمي أمير نصر ٚ ساماني مرگ ٚ پسي حسن ٚ فيزۊزان گه برخي تفاقؤن ٚ جي ناراضي بؤ، فۊرصت ٚ جي بهره بؤبۊرد ؤ أبۊعلي تجهيزات ؤ وسايل ٚ همرأ ؤ سالار بن ٚ وشمگير ٚ همرأ گۊرگان-ه بؤشؤن ؤ گۊرگان، دامغان ؤ سمنان-ه فتح بؤگۊد. وشمگير-أني أبۊعلي شؤؤن ٚ پسي ری-ه فتح بؤگۊد ؤ اسپاهي-ه طبرستان ٚ مئن بدأشت ؤ خؤره ری-ه بؤشؤ. ايته بؤبؤ گه حسن ٚ فيرۊزان ؤ وشمگير ٚ زياري متحد بؤبؤن ؤ سالار خۊ پئر ٚ ور وگرس.

=== جديد ٚ جنگؤن: زياري-ساماني اتحاد ===

==== زيارئن ٚ وضعيت ری ٚ کاليجار ٚ پسي ====
وشمگير تا ری ٚ جنگ ٚ مئن ٚ ديشکن خؤردن ٚ پيشي قمري ۳۲۹ ٚ مئن، کاملن ايستقلال دأشت. ولي اۊ ديشکن ٚ همرأ ری ؤ اصفهان-ه چيکأدأ ؤ فقط پتشخارگر اۊن ٚ ره بۊمؤنس. وشمگير ايمه مجبۊر بؤبؤ کمي سامانئن ٚ جي تبعيت بؤبۊره. سامانئن ٚ مؤضع ٚ وگرسن زيارئن ؤ وشمگير ٚ برأبر بۊيه'ن ٚ ويشتر قدرت يأتن ؤ فگن پيلا خۊراسان ٚ برمس ٚ جي بؤ. سامانئن خأسن گه بۊيئن ٚ همرأ درگير نؤبۊن ؤ خأسن گه زيارئن ؤ بۊيه'۰ن کسن ٚ همرأ درگير وکن تا بۊيه'ن خۊراسان ٚ را دس تنوأدن ؤ زيارئن ٚ جي حيمايت گۊدن. هين بؤ گه وشمگير خۊ سامان ٚ پأسئن ٚ ره پۊر جار بؤگۊد ؤ حتی راضي وکت سامانئن ٚ واسطه همرأ عباسئن وساطت بؤنن تا بۊيئن دئه زيارئن ٚ سامان-ه فگن نؤنن.

==== اتحاد ٚ مقدمه ====
۳۳۱ ٚ ق.ه ٚ مئن حسن ٚ بۊيه هندئه اصفهان ٚ جي قزوين ٚ مئن بؤشؤ تا وشمگير ٚ ضأف ٚ جي بهره بؤبۊره ؤ ری-ه فتح بؤنه. وشمگير گه مننس بۊيه'ن ٚ لشکر ٚ برأبر بئسسه، هندئه طبرستان ٚ را ويرۊت. حسن بۊيه ری ٚ فتح ٚ پسي وشمگير ٚ عوامل-ه شکنجه بؤگۊد ؤ وشمگير ٚ خزانه‌دار ٚ شکنجه گۊدن ٚ پسي أبؤلحسن ٚ أموال-ه بگيت، ولي أبؤالحسن ٚ مامطیري (خزانه‌دار) وشمگير ٚ مال-ه اۊن-ه هندأ. وشمگير وختي آمؤل ٚ مئن بؤشؤ ماکان ٚ بيوه، ميجام-ه، حسن فيرۊزان ٚ جی بخأس ؤ حسن اي عمل ٚ جي امتناع بؤگۊد ؤ حسن ؤ وشمگير هندئه کسن ٚ همرأ بجنگسن ؤ «محمد بن ٚ وهري» ؤ «اسماعیل بن ٚ مردۊچين» حسن فيرۊزان-ه بپيوسن. اي وضع ٚ مئن وشمگير تنا چأره' ساماني دربار-ه پناه بؤردن ٚ مئن بدئه ؤ خۊ گۊد ؤ متعلقات ٚ همرأ بخارا را را دکت، وشمگير چغاني-ئه را دل بدئه گه ساماني أمير ٚ دسسۊر ٚ همرأ ری ٚ فتح ٚ ره شؤدؤبؤ ؤ چغاني وشمگير-ه بخارا را گسيل بدأشت. چغاني يارؤن را دل اۊن-ه خيانت بؤدن ؤ چغاني مجبۊرا بؤ وگرده. اي زمات ٚ مئن حسن ٚ فيرۊزان ؤ حسن بۊيه کسن ٚ همرأ متحد بؤبؤن ؤ حسن فيرۊزان ٚ لاکۊ ؤ حسن ٚ بۊيه ايزدواج بؤدن ؤ اي ازدواج ٚ حاصيل فخرالدؤله وکت. حسن ٚ فيرۊزان وشمگير ٚ عامل اسفاهي-ه بؤکۊشت ؤ طبرستان-ه بگيت ؤ اسفاهي کۊشتن ٚ پسي اۊن ٚ أموال-ه وگيت بنأ خۊ قلعه ديلم (گیلان) ٚ مئن.         

==== قمري ۳۳۳ تا ۳۴۳ تفاقؤن ====
قمري ۳۳۳ ٚ مئن نۊح بن ٚ نصر، سامانئن ٚ تازه کيا، بخارا مئن وشمگير ٚ جي ايسقبال بؤگۊد ؤ وشمگير خۊ قواٰ تجديد گۊدن ٚ ره زماتي اۊيه بئسسأ. هي سال ٚ مئن نۊح ٚ ساماني يته جه خۊ تۊرک ٚ سردارؤن به نؤم ٚ «منصور بن قراتکین»-ه وشمگير-ه گلأکأنئه تا سي هيزار نفر ٚ همرأ بؤتۊنن گۊرگان ٚ بلته' وا بؤنن. أبۊعلي چغاني ني گه نيشابۊر-ه بؤشؤ بؤ دسسۊر هگيت تا قراتکين ؤ وشمگير-ه بال بزنه. حسن ٚ فيرۊزان أولسر ايته نشؤن بدأ گه خأنه گۊرگان ٚ مئن مۊقاومت بؤنه، ولي نهايتن ساري را ويرۊتن-ه بنا بگيت ؤ تمؤم ٚ پۊردؤن-ه خۊ را مئن فۊسأنئه. وشمگير يته مسير ٚ ديگر ٚ جي بؤشؤ ؤ اۊن-ه تا گيلان  ٚ مرز ؤ چالۊس تعقيب بؤگۊد، ولي حسن هنده خۊرخؤس ٚ را بؤشؤ. منصۊر قراتکين اي فگن ٚ وأسئه مال طلب بؤگۊد. وشمگير ناچار آمؤل ٚ مئن بؤشؤ ؤ درخاستي مبلغ-ه مردۊم ٚ مئن پخش بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ جي ماليات هگيت. قراتکين ٚ شؤؤن ٚ پسي به بخارا، چغاني ری-ه فتح بؤگۊد ؤ تا جبال ٚ ناحيه پيش بؤشؤ. اي زمت ٚ مئن نۊح ٚ ساماني اۊن-ه مقام ٚ جي عزل بؤگۊد ؤ اۊن ٚ مقام-ه ابراهيم ٚ سيمجۊر-ه هدأ. أبۊعلي چغاني اي کار ٚ جي برنجس ؤ بۊيه'ن ٚ دربار-ه بؤشؤ ؤ حسن ٚ بۊيه اۊن أجي استيقبال بؤگۊد.

حسن فيرۊزان گيلان-ه بؤشؤ ؤ وشمگير هندئه اۊن ٚ دۊمبال را دکت. حسن يته شأر به نؤم ٚ «دۊلادار» دريا لک بسأت ؤ اۊن ٚ حصارؤن ٚ پۊشت پنا بگيت. وشمگير أسب ٚ همرأ درياٰ بگنس ؤ ديوار ٚ دؤر زئن ٚ أمرأ يته جه حسن ٚ لشکر ٚ سران-ه بؤکۊشت. حسن ٚ فيرۊزان هندئه ويرۊت ؤ جستانئن-ه پنا بؤبۊرد ؤ وشمگير آمؤل-ه بؤشؤ ؤ حسن وشمگير ٚ شؤؤن ٚ همرأ هنده پيش‌روي بؤگۊد ؤ رۊيان-ه برسئه ؤ اۊن ٚ والي-ئه پنا بؤبۊرد، اين بؤبؤ گه وشمگير هندئه اۊن-ه فگنس ؤ حسن-ه هندئه ديشکنه ؤ حسن ٚ فيرۊزان اي مرته گۊرگان ٚ را ويرۊت ؤ اۊيه خۊ قبيله همرأ يته گچي قلعه چاگۊدن ؤ وشمگير-أني گۊرگان ٚ را را دکت.

بغداد ٚ فتح بؤؤن بۊيه'ن ؤ أحمد ٚ بۊيه دس ؤ عباسئن ٚ ديشکن خؤردن بۊيه'ن ٚ برأبر ٚ همرأ بۊيه'ن بؤتۊنسن عباسئن-ه خۊ مطيع چاکۊنن ؤ بۊيه'ن پۊر قوي‌تر ؤ پيلاتر بؤبؤن ؤ پيشأکتن. أحمد ٚ بۊيه، بۊيه'ن ٚ کۊچي‌ترين برأر حسن ٚ بۊيه' مالي ؤ نيظامي لحاظ ٚ جي پۊشتيباني بؤگۊد؛ فلذا وشمگير ٚ اؤميد بۊيي برأرؤن-ه چيره بؤؤن ٚ ره  کما بؤ. قمري ۳۳۵ ٚ مئن بۊيه'ن مؤفق بؤبؤن ری ؤ تمؤم ٚ جبال ٚ ناحيه' بئيرن ؤ حسن ٚ فيرۊزان ٚ همرأ گۊرگان ٚ را لشکرکشي بؤدن ؤ وشمگير ٚ سپاهئن بۊيه'ن-ه بپيوسن ؤ شأر-ه بۊيه'ن-ه تقديم بؤدن ؤ حسن ٚ فيرۊزان گۊرگان ٚ والي بؤبؤ. وشمگير-أني هندئه خۊراسان ؤ [[اسفراين]] ٚ شأر ٚ مئن پنا بگيت. أرتش ٚ خيانت وشمگير-ه دۊبار تفاق دکت ؤ احتمالن اۊن ٚ عيللت تترج جنگؤن ؤ سالداتؤن ٚ وأکتگي ؤ وشمگير ٚ ضعيفا بؤؤن بؤ.

ابن ٚ أثير گۊزارش کۊنه ۳۳۶ ٚ مئن وشمگير ؤ منصۊر ٚ قراتکين مأمۊرا بؤن تا «ابۊمنصۊر محمد بن عبدالرزاق» ٚ شۊرش-ه گه طۊس ؤ نيشابۊر ٚ حاکم بؤ-ئه سرکۊب بؤنن. ساماني سپا مؤفقا بؤ طۊس-ه فتح بؤنه ؤ أبۊمنصۊر گۊرگان-ه بؤشؤ ؤ بۊيه'ن-ه پنا بؤبۊرد. اي زمات ٚ مئن مسافرئن/سالارئن گه گيلان ٚ جي خيزش بؤده بؤن ديسم ٚ کرد-ه ديشکن بدأن ؤ اۊن-ه زيندؤني بؤدن ؤ ايشؤن ٚ مئن آذربايجان ٚ حؤکۊمت ٚ سراختيلاف پيش بۊمأ. آل ٚ بۊيه اي فۊرصت ٚ جي استيفاده بؤگۊد ؤ أبۊمنصۊر-ه اۊجه والي بؤگۊد. سالارئن ديسم-ه آزاداؤدن تا أبۊمنصۊر-ه ديشکنه ولي خؤره ديشکن بؤخؤرد. ايته بؤبؤ گه آذربايجان ني بۊیه'ن ٚ سلطه بۊن قرار بگيت.

اۊ را جي ق ۳۳۷ ٚ مئن نۊح ٚ ساماني هندئه منصۊر ٚ قراتکين-ه دسسۊر بدأ تا شۊرشؤن ٚ خؤسأنئن ٚ پسي گۊرگان-ه فگنه. اي زمات ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس يته جه حسن ٚ فيرۊزان ٚ زأکؤن-ه گرۊگان بئیره ؤ حسن ٚ فيرۊزان-ه وادار به صلح بؤگۊد؛ أمما اي زمات ٚ مئن يته کدۊرت نۊح ٚ ساماني ؤ منصۊر ٚ قراتکين ٚ مئنأ شکل بگیت ؤ وشمگير گرۊگاني-ئه حسن-ه وگردؤنئه ؤ نيشابۊر-ه وگرس ؤ حسن ني زۊزن ٚ ولايت ٚ مئن بۊمؤنس. وشمگير گۊرگان-ه  بؤشؤ ؤ حسن ٚ بۊيه وختي واخؤوأ بؤ گۊرگان ٚ را لشکرکشي بؤگۊد ؤ وشمگير گيلان ٚ را ويرۊتن-ه بنا بگيت ؤ [[چالوس|چالۊس]]-ه برسئه ؤ حسن ني بؤشؤ چالۊس ٚ مئن. ايمه وشمگير هندئه خۊرخؤس ٚ را را دکت ؤ [[رۊدسر|هۊسم]]-ه برسئه أول‌سر گيلان ٚ آدمئن بۊيه'ن ٚ ترس ٚ جي اۊن-ه پنا ندأن ولي الثائر، هۊسم ٚ زيدي والي اۊن-ه بپذيرفت ؤ گيلانئن ني اۊن ٚ دؤني وشمگير-ه پنا بدأن. حسن ٚ بۊيه گيلان ٚ مئن وشمگير ٚ دۊمال مۊت گه خۊ برأر ٚ مۊردن ٚ خبر اۊن-ه برسئه ؤ اۊيه جي گه دؤنس لشکرئن احتمالن اۊن ٚ وچه عليه، عضدالدؤله، شۊرش کۊنن، فارس ٚ را وگرس.

منصۊر ٚ قراتکين حسن ٚ بۊيه غيبت ٚ جي ايستفاده بؤگۊد ؤ ری، کرمانشاه ؤ نسا جي تا اصفهان-ه فگنس ؤ اي مناطق ٚ مئن والئني دؤجئه ؤ خؤره وگرس نيشابۊر-ه ؤ زماتي دنوأرس گه هۊجه بؤمۊرد. پۊر مردۊم گيلان ؤ مازرۊن ٚ جي جما بؤن ؤ وشمگير ؤ الثائر-ه بپيوسن. حسن ٚ بۊيه وگرسن ٚ پسي ۳۳۸ ٚ مئن وشمگير الثائر ٚ همرأ گيلان ٚ جي طبرستان ؤ آمؤل ٚ مئن بؤشؤن ؤ وشمگير آمؤل-ه الثائر-ه بسپؤرد ؤ خۊ سيپا همرأ گۊرگان-ه بؤشؤ. ائمه وشمگير بر خلاف ٚ خۊ پيمؤن الثائر ٚ همرأ نۊح ٚ ساماني نؤم خطبه بۊخؤند ؤ شيرج بن ليلي ؤ وردانشا-ه آمؤل ٚ را سرأدأ تا الثائر-ه برجه بؤنن. ايته بؤبؤ گه وشمگير ٚ سيپاهئن الثائر ٚ نزيکؤن بؤکۊشتن ؤ «محمد بن ٚ وهري یا دهري» گه الثائر ٚ معتمدؤن ٚ جي بؤ زيارئن-ه بپيوس ؤ الثائر گيلان ٚ را ويرۊت.

حسن ٚ بۊيه شيراز ٚ جي هندئه ری-ه وگرس ؤ وشمگير-ه حمله بؤگۊد وشمگير أز راه ٚ ايبورد هنده سامانئن ٚ دربار-ه وگرس. نۊح ٚ ساماني اي مرت أبۊعلي چغانی-ئه ۳۴۰ ٚ مئن خۊراسان ٚ سپهسالار بؤگۊد ؤ دۊ سال ٚ پسي اۊن-ه حسن ٚ بۊيه همرأ جنگسن ٚ ره ری ٚ را روؤنه بؤگۊد. چغاني حسن ٚ همرأ صلح بؤگۊد ؤ قرار وکت حسن ری ٚ حکم ٚ گۊدن ٚ برأبر سالانه ۲۰۰ دينار بخارا ره سرأده. نۊح ٚ ساماني ؤ وشمگير ٚ زياري اي صلح‌نؤمه جي ناراضي بؤن ؤ چغاني خۊ منصب ٚ جي عزل بؤبؤ.

۴۴۱ ٚ مئن الثائر ٚ علوي حسن ٚ بۊيه همرأ متحد بؤبؤ ؤ طبرستان ٚ حۊکم-ه اۊن ٚ جي هگيت ؤ خؤره آمل ٚ مئن مستقر بؤبؤ ؤ خۊ وچه'ن زيد ؤ رضا-يه ساري را سرأدأ ولي مننس اي شأرؤن-ه حيفظ بؤنه ؤ وشمگير سري اۊن-ه آمؤل ٚ جي بيرۊنا گۊد ؤ اۊن ٚ وچه'ن-ه گرۊگان بگيت. الثائر بؤتۊنس مکاتبه بؤنه ؤ يته جه خۊ وچه'ن-ه پسأیره. ۳۴۲ ٚ مئن وشمگير، زماتي گه عازم ٚ نبرد حسن ٚ بۊيه همرأ بؤ الثائر-ه خۊ ور بيأرد ؤ اۊن ٚ اۊ يکته وچه-أني آزادا گۊد.

أبۊعلي چغانی به بهؤنه‌ی ٚ عزل بؤؤن خۊ منصب ٚ جي حسن ٚ بۊيه همرأ متحد بؤبؤ ؤ أبۊعلي ؤ حسن ۴۴۳ ٚ مئن دۊ را جي وشمگير ٚ قلمرؤ-ئه حمله ؤ بؤدن ؤ وشمگير ناچار مشهد ٚ را ويرۊت. حسن ٚ بۊيه اي زمات ٚ مئن عباسي خليفه' گه بۊیه'ن ٚ مطيع بؤ-ئه بؤگۊت گه خۊراسان ٚ حۊکم-ه چغاني نؤم بزنه ؤ خليفه‌أني اي کار-ه بؤگۊد. 

.


=== وشمگير ٚ کيايي پاياني زمت ===
نۊح ٚ ساماني مۊردن ٚ پسي ۳۴۳ ٚ مئن اۊن ٚ وچه عبدالملک بن ٚ نۊح، سامانئن ٚ تخت ٚ سر بنشيت. چغاني گه تازگي خۊراسان ٚ ايمارت ٚ حۊکم-ه خليفه' جي هيته بؤ، بؤمۊرد. اي زمات ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس شيش ماه به آرامی گۊرگان، طبرستان، گيلان (ألمۊت ؤ طالقان ٚ همرأ) ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.

۳۴۴ ٚ مئن حسن ٚ بۊيه ؤ عبدالملک ٚ ساماني صلح بؤدن ؤ به سبب ٚ اۊن قرار بؤبؤ حسن ٚ بۊیه، وشمگير ٚ کنۊني قلمرؤ-ئه حمله نؤنه. أمما اي صلح خئلي دوؤم نيأرد ؤ ۳۴۷ ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس پاچ ٚ زماتي ره حسن ٚ نيشتگا ری-ه فتح بؤنه ؤ در مۊقابل حسن ني بؤتۊنس پاچ ٚ زماتی ره گۊرگان-ه فتح بؤنه.

۳۵۱ يا ۳۵۵ ٚ مئن هندئه چندؤمين ٚ بار ٚ ره حسن زيارئن ٚ قلمرؤ-ئه فگنس ؤ اي مرت وشمگير گيلان-ه بؤشؤ خۊ لشکر-ه سر ؤ سامؤن دئن ٚ پسي هندئه طبرستان ؤ گۊرگان-ه بگيت. 

=== لنگر ٚ ايقدامات گيلان ٚ مئن ===
لنگر وشمگير ٚ وچه اي زمت ٚ مئن خۊ پئر ٚ جانب ٚ جي گيلان ٚ مئن ايمارت دأشت، اۊ، وشمگير ٚ أدأيي‌پسر «سیاه گیل بن ٚ هرؤسندان» ٚ مۊردن ٚ پسي خۊ قلمرؤ-ئه گۊسترش بدأ ؤ الثائر-ه أسير بؤگۊد ؤ اۊن-ه کۊرا گۊد ؤ ايمه خۊ پئر ٚ را سرأدأ ؤ وشمگير-أني اۊن-ه زندؤني بؤگۊد. بدأري اي أواخر يته جه الثائر ٚ غۊلامؤن اۊن ٚ عليه شۊرش بؤده بؤ ؤ ديلمئن الئاثر ٚ خؤنه' تاراج بؤده بؤن. حسن ٚ بۊيه اي تفاق ٚ پسي  «أبۊمحمد الحسن الناصر»-ه گيلان ٚ را سرأدأ تا لنگر ٚ همرأ کانجار بؤنه ؤ ۳۵۳ ٚ مئن لنگر-ه ديشکنئن ؤ أبۊمحمد ٚ لشکرئن بؤتۊنسن لنگر-ه اي نبرد ٚ مئن بؤکۊشن.

اين ٚ پسي زيارئن ٚ قۊدرت گيلان ٚ مئن بکت ؤ گيلان [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ دس دکت، اي سلسله-أني ايصالتن گيلان ٚ شي بؤن ؤ گيلان ٚ جي خيزش بؤدن. ألبت بئدؤن [[منۊچهر زياري|منۊچهر ٚ زياري]] خۊ پئر [[قابوس بن وشمگير|قابۊس]] ٚ جانب ٚ جي گيلان ٚ والي بؤبؤ بؤ. درکۊل گيلان اي سالؤن ٚ مئن پۊر زيارئن ؤ بۊیه'ن ٚ مئنأ رد ؤ بدر بؤبؤ.

== زيارئن ؤ بۊيه'ن ٚ روابط ==
مردآويج ؤ زيارئن، بۊيه'ن ٚ جي زۊدتر قۊدرت هيتن ولي زۊدتر-أني اوفۊل پيداؤدن، أمما بۊيه'ن بؤتۊنسن عباسئن-ه ديشکنن ؤ اۊشؤن ٚ خليفه' خۊ مطيع چاؤنن ؤ خۊ قلمرؤ-ئه گۊسترش بدأن ؤ خۊ سامؤنان-ه خئلي آباداؤدن ؤ تؤسعه بدأن. زيارئن ؤ بۊيه'ن با اينگه هردۊ يته [[گيلک|قؤم]] ؤ [[گيلان|سامؤن]] ٚ شي بؤن، ولي قلمرؤ سر کسن ٚ همرأ اختلاف پيداؤدن ؤ سامانئن ني گه خۊراسان ٚ مئن حؤکۊمت دأشتن بۊيه'ن ٚ ترس جي زيارئن-ه پشتيباني گۊدن. ألبت زيارئن ؤ بۊيه'ن گاگلف خؤجير ٚ روابط-أني دأشتن چۊنان‌گه «منۊچهر بن ٚ قابۊس ٚ بن وشمگير» زماتي مجدالدؤله (بۊيه'ن ٚ کيا)-ئه خيدمت گۊد ؤ قابۊس ٚ زياري با اينگه مجدالدؤله ضعف ٚ جي واخؤو بؤ ولي هيچ‌زمت ری-ه فگن نؤگۊد.

== ويژگئن ==

=== شخصيت ===
برخي مؤلفؤن وشمگير-ه چۊنگه أول‌سر مردآویج ٚ دأوت-ه رد بؤده بؤ اۊن-ه عامي ؤ غافل دؤخؤندن، مجمل التواریخ ؤ القصص ٚ مؤلف وشمگير-ه يته بي تدبير کيا معرفي بؤده. هيته-أني بدأري وشمگير خۊ آخري نبرد حسن ٚ بۊيه همرأ اۊن-ه يته نؤمه مئن دۊشنؤم بدأ بؤ ؤ هين ٚ ره برخي مؤلفؤن اۊن-ه سرزنش بؤدن، أمما [[ابن‌خلدۊن]] وشمگير-ه يته « مدبر ؤ بي‌نظير 

سياست‌مد ٚ کيا» معرفي بؤده.

=== ناسيۊناليسم ===
وشمگير بر خلاف ٚ مردآويج خئلي ايران ؤ فارسؤن ٚ تاريخ-ه أهميت ندأ ؤ اۊن ٚ جا ويشتر پتشخارگر ٚ أقوام ؤ گيلکؤن ٚ دابؤن ؤ زوؤن ؤ تاريخ-ه أميت دأ.

=== أدبيات ٚ مئن ===
وشمگير گه شکار ٚ مئن ماهر بؤ يته کيتاب به نؤم «شکر» به زوؤن ٚ گيلکي بنويشته گه باز ٚ آمۊتن ٚ باره بؤ.

=== دؤنش ؤ دابؤن ===
گيلان ٚ پيلا رياضي‌دؤن ؤ أخترشيناس ؤ دؤنشمند، [[کۊشيار ٚ گيلاني]] وشمگير ؤ قابۊس ٚ زياري  ٚ أخترشيناس بؤ. [[گيلکي زوؤن]] يته جه اي سلسله رسمي زوؤنؤن بؤ.

=== مۊردن ===
وشمگير خۊ آخري لشکرآرايي زمات قرار بؤ سامانئن ٚ تازه کيا همرأ ری-ه فگن بؤنن ؤ حسن ٚ بۊيه ؤ دئبأخي سرؤن ني قرار بؤ ايشؤن ٚ برأبر بئسن ؤ اي دۊته لشکر درگير بؤبۊن. وشمگير قرار بؤ چن رۊج گۊرگان ٚ مئن بئسسه تا خۊ لشکر-ه آماده بؤنه. يرۊ اي اؤردۊ مئن يته أسب-ه خۊش بؤگۊد ؤ اۊن ٚ سر بنيشت ؤ يته گۊراز اۊن ٚ أسب ٚ مئنه بگنس ؤ وشمگير أسب ٚ سر جي بکت قمري ۳۵۷ ٚ ؤ بؤمۊرد.
[[فاىل:Gonbadkavoos.jpg|بندانگشتی|قابۊس ٚ گۊمبد، گه [[قابوس بن وشمگير|قابۊس بن ٚ وشمگير]] ٚ دسسۊر ئبه بسأته ببه. اي بۊرج يؤنسکؤ مئن ثبتا به ؤ جهان ٚ بلندترين آجۊري بۊرج هيسه.]]

=== جانشينؤن ===
اۊن ٚ پسي اۊن ٚ دۊته وچه'ن به ترتيب بيستۊن ؤ قابۊس اۊن ٚ جانشين بؤبؤن.

== تيندار ٚ وانويسؤن ==

* [[گيلان ٚ تاريخ]]
* [[زياری‌ئن|زيارئن]]
* [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]]

== سربس ==

# اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۹۲). تاریخ مفصل ایران. تهران: انتشارات دبیر. شابک ۹۷۸۹۶۴۲۶۲۱۳۳۰.
# امامی، ابوالقاسم (۱۳۹۴). ابن مسکویه. ۲۲. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
# خطیبی، ابوالفضل (۱۳۸۰). «ابومنصور محمد بن عبدالرزاق». دانشنامهٔ جهان اسلام. دریافت‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا (۱۳۹۲). الثائر فی اللّه، ابوالفضل (ابوطالب) جعفربن محمد. ۹. دانشنامهٔ جهان اسلام. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا (۱۳۹۴). ابن اثیر. ۲۲. دانشنامه بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا. بیستون. ۵. دانشنامهٔ جهان اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۱۶
#زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۶۷). تاریخ مردم ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر.
#سجادی، صادق (۱۳۶۷). آل بویه. ۱. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#عماری، حسین. آل زیار. ۲. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۴.
#عمادی، عبدالرحمن (۱۳۸۹). «کوشیار گیلی». البرز کوه. منوچهر ستوده. بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. صص. ۲۲۷-۲۳۵. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۰۵۳-۵۴-۰.
#مهرداد (۱۳۶۷). اولیاءالله آملی. ۱۰. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#کاهن، کلود (۵ فروردین ۱۳۹۲). «تاریخ و مورخان اسلامی تا پایان دوران عباسی». ترجمهٔ شهلا بختیاری. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۶.
#مادلونگ، ویلفرد (۲۴ شهریور ۱۳۹۵). «تشیع امامی و زیدی در ایران». ترجمهٔ رسول جعفریان. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#فهیمی، مهین (۵ خرداد ۱۳۹۲). «وشمگیربن زیار». دانشنامهٔ جهان اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۱۶.
#مفرد، محمدعلی (۱۳۸۶). ظهور و سقوط آل‌زیار. تهران: انتشارات رسانش. شابک ۹۶۴-۷۱۸۲-۹۴-۵.
#تاريخ ٚ کامل ٚ ابن ٚ أثير
#*
#*
#*
#*
#*
#*
#*
#
#
#
#
#
#
#
#

[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]
[[جرگه:کارکياؤن]]</text>
      <sha1>9lq4gg2dty8tuxx4ha9vtwjen0r7f1f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62254</id>
      <parentid>62252</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T14:51:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44359" xml:space="preserve">'''وؤشۊمگير''' یا '''اؤشۊمگير''' (عربي: وشمگير بن زيار) (بچئه بؤبه [[گيلان]] ٚ مئن_بؤمۊرده قمري هجري ٚ ۱۳۵۷ ٚ محرم ٚ یکؤم، [[گۊرگان]] ٚ مئن) [[زياری‌ئن|زيارئن]] ٚ دۊوؤمي کيا هيسه گه اۊن ٚ برأر ٚ مۊردن ٚ پسي يأني [[مرداويج زياري|مردآويج]]، [[ديلمي تقويم|دیلمي]] سال ٚ ۴۵۷ ٚ مئن، حکۊمت-ه دسأگيت. اۊن ٚ مذهب ٚ سر هرچند گه ابهام ؤ ايختلاف نيأ ولي ويشتر اۊن-ه شيعه-مؤسلمؤن دؤنن. اۊ مردآويج ٚ مۊردن ٚ پيش، مردآویج ٚ جانب ٚ جي [[ری]] ٚ فرمؤنروا بؤ. وشمگیر خۊ حؤکۊمت ٚ أوايل ٚ مئن علاوه بر [[گؤرگان|گۊرگان]] ؤ [[مازندرانˇ اۊستان|طبرستان]] ؤ [[گيلان|دیلم]] ([[پتشخوارگر|پتشخارگر]]) [[ايران]] ٚ مرکزي واوينؤن، گه [[جبال ٚ ناحيه]] ؤ خۊزستان-ه شامل بۊنه سر-أني، حؤکۊمت گۊد ؤ زماتي آذربايجان ٚ سر-أني سلطه دأشت.

[[فاىل:Voshmgir lands of Tabaristan &amp; Deylaman.png|بندانگشتی|حدأکثر ساماني گه وشمگير بؤتۊنس اۊن ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.]]
اي وضعيت ٚ همرأ، [[سامانئن]] ؤ [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ أمرأ درگيري دچار بؤبؤ. سامانئن گه پيلا خۊراسان ٚ ؤ ايران ٚ خۊرتأو ٚ سر حکۊمت گۊدن، خأسن گه گۊرگان، طبرستان ؤ ري-ه خۊ قلمرؤ-ئه بچربأنن. اۊ را جي ني بۊيه'ن ني گه فارس ٚ مئن مستقر بؤن، خأسن جبال ٚ ناحيه ؤ ايران ٚ خۊرخؤس-ه تصرف بؤنن. وشمگير پۊر جارؤن سامانئن ؤ مخصۊصن بۊيه'ن ٚ همرأ بؤگۊد گه ويشتر دفاعي حالت دأشت تا خۊ سامؤن گه پتشخارگر-ه شامل بۊنأ بؤ-ئه بپأئه ؤ حفظ بؤنه. بۊيه'ن ني سيماجت ٚ همرأ وشمگير ٚ سامؤن ٚ تسخير گۊدن ٚ ره حقسأی گۊدن. وشمگير تا [[ری ٚ جار]] ٚ مئن ٚ ديشکن خؤردن ٚ پيشي قمري ۳۲۹ ٚ مئن، کاملن ايستقلال دأشت. ولي اۊ ديشکن ٚ همرأ ری ؤ اصفهان-ه چيکأدأ ؤ فقط گيلان ؤ گۊرگان ؤ مازندران  اۊن ٚ ره بۊمؤنسن. وشمگير ايمه مجبۊرا بؤ کمي سامانئن ٚ جي تبعيت بؤبۊره أمما وشمگير ونأشت گه سامانئن اۊن ٚ سامان ٚ مئن دخالت بؤنن ؤ گۊته شأنه گه زيارئن هنده خۊ استقلال-ه بدأشتن. سامانئن ٚ مؤضع ٚ وگرسن زيارئن ؤ وشمگير ٚ برأبر بۊيه'ن ٚ ويشتر قدرت يأتن ؤ فگن پيلا خۊراسان ٚ برمسئن ٚ جي بؤ.

[[فاىل:Polish ۲۰۲۰۱۲۰۲ ۱۲۲۳۵۰۰۰۸.png|بندانگشتی|وشمگیر ٚ قلمرؤ، پۊررنگ ٚ سبز: وشمگير ٚ أصلي قلمرؤ. کم‌رنگ ٚ سبز: سامؤناني گه وشمگير، زمات ٚ کمتري بؤتۊنس اۊن ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.]]
سامانئن-ه وأس گه بۊيه'ن ٚ همرأ درگير نؤبۊن ؤ خأسن گه زيارئن ؤ بۊيئن کسن ٚ همرأ درگير بؤبۊن تا بۊيه'ن خۊراسان ٚ را دس تنوأدن ؤ گاگلف زيارئن ٚ جي حيمايت أني گۊدن. هين بؤ گه وشمگير خۊ سامان ٚ پأسئن ٚ ره پۊر جنگ بؤگۊد ؤ حتی راضي بؤبؤ سامانئن ٚ واسطه همرأ عباسئن وساطت بؤنن تا بۊيه'ن دئه زيارئن ٚ سامان-ه فگن نؤنن. سرأخر وشمگير محرم ٚ أول، قمري‌ هجري ۳۵۷ ٚ مئن هندئه يته ايجۊر جنگؤن ٚ ره آماده بؤ دؤبؤ گه، يته گۊراز اۊن ٚ مئنه بگنس ؤ وشمگير أسب ٚ سر ٚ جي بکت بؤمۊرد. اۊن ٚ پسي [[بهستۊن]] وشمگير ٚ وچه زيارئن ٚ کيايي تخت ٚ سر بنيشت.

== نؤم ؤ تبار ==
وشمگير [[مرداويج زياري|مردآويج]] ٚ کۊچي برأر ؤ [[زيار]] ٚ وچه بؤ، [[زياری‌ئن|زيارئن]] [[گيلان]] ٚ شي ؤ احتمالن  [[گيلک]] بؤن. برخي نظر ٚ جي وشمگير ٚ زياري چۊن گه وشم‌شکار-ه علاقه دأشت اۊن ٚ نؤم-ه بنأن وشمگير، ألبت برخي سربسؤن ٚ مئن اۊن ٚ نؤم-ه دۊشمن‌گير-أني بنویشتن، ولي خؤجير ؤ پيلا سربسؤن ٚ مئن، أکثرن اۊن-ه وشمگير دؤخؤندن.

== وشمگير مردآويج ٚ زمت ٚ مئن ==
وشمگير أوول‌سر گيلان ٚ مئن يته ورزگر بؤ ؤ کشاورزي گۊد؛ مردآويج زماتی گه عباسي خليفه، [[المقتدر بالله]] ٚ همرأ متحد بؤبؤ، ينفر به نؤم ٚ [[ابن ٚ جعد]]-ه، قمري هجري ۳۲۰ ٚ مئن، گيلان ٚ را روؤنه بؤگۊد تا وشمگير-ه گلأگيره ؤ خۊ ور بيأره، ولي وشمگير-ه نوأس گه بؤشۊن ؤ قبۊل نؤگۊد ؤ وختي گه ابن ٚ جعد مردآويج ٚ دارایي ؤ قۊدرت ٚ جي وشمگير واخؤوأ گۊد ولي وشمگير بؤگۊت گه مردآويج قبۊل بؤده عباسئن ٚ خاسته' تن بده؛ أمما مردآويج ٚ اصرار ٚ همرأ وشمگير راضي بؤبؤ ؤ بؤشؤ ؤ ايمه مردآویج اۊن-ه [[ری]] ٚ والي بؤگۊد. وشمگير ٚ هيسأبؤن ری ٚ مئن بي‌فأيد-أني نؤبؤ. مردآويج، [[علی بويه|علي بۊيه]]' کرج ٚ والي بؤگۊد، علي بۊيه خۊ خؤجير رفتار ٚ همرأ بؤتۊنس اۊ [[ديلمئن|ديلمي]] سردارؤني گه مرآويج ٚ جي ناراحت بؤن ٚ همرأ متحد ؤ رخابا بۊن، مردآويج ايمه علي ٚ والي گۊدن ٚ جي پشيمؤنا بؤ، علي بۊيه اي فۊرصت ٚ جي استيفاده بؤگۊد ؤ مردآويج ٚ عليه يته قيام-ه سرأگيت. علي بۊيه اصفهان-ه بگيت ؤ مردآويج گه علي بۊيه ٚ قۊدرت گيتن ٚ جي برمسه بؤ، وشمگير-ه اصفهان ٚ را روؤنه بؤگۊد، وشمگير-أني بؤتۊنس اصفهان-ه علي ٚ جي پسأیره؛ علي بۊيه ايمه خۊ برأر ٚ ياري همرأ بؤتۊنس [[فارس]] ؤ [[اوستان کرمان|کرمان]]-ه فتح بؤنه. مردآويج، وشمگير ٚ بال زئن ٚ همرأ بؤتۊنس بۊیه'ن-ه ديشکن بده ؤ أهواز ٚ گيتن ٚ پسي علي بۊيه تسليم بؤبؤ ؤ خۊ پشيمؤني-ئه اظهار بدأشت ؤ مردآويج ٚ همرأ صلح بؤگۊد؛ علي بۊيه ٚ برأر، حسن ني زيارئن ٚ گرۊگان بؤبؤ ؤ علي قبۊل بؤگۊد مردآويج ٚ نؤم خطبه بۊخؤنه. ألبت اي قيام موقتن بئسسأ ؤ بئدان علي بۊيه خۊ برأرؤن ٚ همرأ بؤتۊنسن [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ سلسله' تأسيس بؤنن ؤ ايمه بۊيه'ن گه اۊشؤنم [[گيلان]] ٚ شي بؤن، زيارئن ٚ جي قوي ترا بؤن.

== وشمگير کيايي ٚ سرأیتن ٚ زمت ==
[[فاىل:دورنمای قلعه گبری ری.jpg|بندانگشتی|گبري قلعه گه مردآويج اۊن ٚ محوطه مئن دفن وکته.]]
مردآويج ۳۲۳ ق.ه، [[استان اصفهان|اصفهان]] ٚ مئن بؤمۊرد ؤ لشکرئن اۊن ٚ جنازه' ری ٚ را بؤبۊردن ؤ وشمگير پابرنه اۊشؤن ٚ پيشواز ٚ ره بؤشؤ. اي زمات ٚ مئن تمؤم ٚ دیلمي سردارؤن ری ٚ مئن جما بؤن، گيلکؤن مشورت ٚ پسي وشمگير-ه کيايي ره دؤجئن ؤ مردآويج ٚ دفن گۊدن ٚ پسي، وشمگير ٚ همرأ بيعت بؤدن ؤ وشمگير زيارئن ٚ کيا بوبؤ.

== وشمگير ٚ حؤکۊمت ٚ أوايل ==
مردآويج خۊ تۊرک ٚ غۊلامؤن ؤ سالداتؤن ٚ همرأ خؤجير رفتار ندأشت، هين بؤ گه اۊن ٚ مرگ ٚ پسي اۊشؤن زيارئن ٚ جي سيفا وابؤن خئلئن خليفه' دشکسن ؤ زيارئن ٚ سپا دئبار ٚ جي ضعيف‌تر بؤبؤ. وشمگير خۊ وزير ؤ سردارؤن-ه دؤجئه، وشمگير ٚ سردارؤن، [[بلقسم]] ؤ [[شیرج]]، [[لشکري بن ٚ مردي]] (لشکري گيل) ؤ ابۊبکر بن ٚ المظفر ؤ ابراهیم بن ٚ فارس گۊرگان ٚ را بؤشؤن ؤ ماکان-ه اۊ شأر ٚ جي ويرۊجأنئن؛ ايمه لشکري ؤ شیرج ري-ه وگرسن ؤ بلقسم گۊرگان ٚ مئن والي بؤبؤ ؤ يسال ٚ پسي بؤمۊرد.

== وشمگير ٚ کيايي ؤ جارؤن ==

=== سامانئن ؤ بۊيه'ن ٚ لشکرکشي ===
قمري هجري ۳۲۳ ٚ مئن، [[امیر نصر بن ٚ احمد ساماني|امیر نصر بن ٚ أحمد ساماني]]، سامانئن ٚ کيا خأس طبرستان، گۊرگان ؤ ری-ه خۊ قلمرؤ-ئه بچربأنه، هین ٚ وأسئه خۊ سردار، أبۊبکر محمد بن ٚ مظفر ٚ چغاني-ئه دسسۊر بدأ [[نيشابۊر]] ٚ جي کؤمس-ه فگن بؤنه ؤ هيته-أني [[ماکان بن ٚ کاکي]]-ئه دسسۊر بدأ کرمان ٚ جي [[استان سمنان|کؤمس]]-ه فگن بؤنه تا اي دۊته سپا دامغان ٚ مئن کسن-ه برسن ؤ گۊرگان ؤ ری-ه فتح بؤنن. ماکان زۊدتر [[دامغان]]-ه برسئه ؤ فگن بؤگۊد، ولي بلقسم بن ٚ بانجين، وشمگير ٚ سردار ماکان-ه ديشکن بدأ ؤ ماکان عقب بنيشت ؤ چغاني رسئن ٚ همرأ هردۊ نيشابۊر-ه وگرسن.

وشمگير ٚ کيا بؤؤن ٚ پسي، [[حسن بويه|حسن بۊيه]] گه مردآویج ٚ گرۊگان بؤ ری ٚ جي ويرۊت ؤ بؤشؤ علي بۊيه ور [[شیراز|شيراز]] ٚ مئن. علي بۊيه مردآويج ٚ همرأ صلح گۊدن ٚ پسي، يته فۊرصت ٚ دۊمبال مۊت تا جبال ٚ ناحيه' فتح بؤنه؛ هين ٚ وأسر اۊن ٚ برأر حسن يته پيلا لشکر ٚ همرأ جبال ٚ شأرؤن ٚ ره فگنس ؤ بؤتۊنس يکي جه اۊشؤن-ه فتح بؤنه؛ وشمگير-أني اۊن ٚ برأبر هيسأن ٚ ره يته لشکر دچئه ؤ حسن ٚ لشکر ٚ را روؤنه بؤبؤ، بۊيه'ن ؤ زيارئن برخي شأرؤن، اصفهان، [[اوستان همدان|همدان]]، [[کاشان]]، [[اوستان قم|قم]]، کرج، ری ؤ [[قزوينˇ اۊستان|قزوين]] و…. مۊسؤن ٚ مئن، کسن ٚ همرأ درگير بؤبؤن. علي بۊيه عباسي خليفه'، [[القاهربالله]]-ه مجبۊر بؤگۊد گه يته لشکر [[بصره]] جي وشمگير ٚ مقابله گۊدن ٚ ره ميدؤن-ه راهي بؤنه.

=== اتحاد ماکان ٚ همرأ ؤ داخلی اؤمۊرؤن ===
قمري ۳۲۴ ٚ مئن بلقسم گه گۊرگان ٚ مئن والي بؤ، يته کاکي ٚ مئن بؤمۊرد ؤ ابراهيم بن ٚ کۊشيار اۊن ٚ تخت ٚ سر بنيشت ؤ سپاهئن اۊن ٚ همرأ بيعت بؤدن؛ ولي وشمگير اۊن-ه حؤکۊمت ٚ جي عزل بؤگۊد ؤ گۊرگان ٚ حاکميت-ه ماکان بن ٚ کاکي گه سامانئن ٚ خيدمت هيسأ بؤ ره پيش بنأ، ماکان گه پۊذ سالان گۊرگان ٚ حاکميت ٚ رافا هيسأبؤ دؤخؤسکي وشمگير ٚ همرأ توافق بؤگۊد ؤ ۳۲۵ ٚ مئن گۊرگان ٚ والي بؤبؤ. ایته وشمگير سامانئن ٚ قۊدرت-ه کما گۊد ؤ سامانئن خطر-ه حس بؤدن. اي سالؤن ٚ مئن گيلان ٚ بيه‌پيش ؤ [[آمؤل]] ٚ مئن دۊته شۊرش وشمگير ٚ عليه را دکت گه اۊشؤن ٚ پیلا ترينؤن [[أبۊموسی بن ٚ بهرام]] بؤ. وشمگير بؤتۊنس اي شۊرش-ه ديشکنه.

=== آذربايجان ٚ قضيه ===
قمري هجري ۳۲۶ ٚ سال ٚ مئن «لشکري بن ٚ مردي» گه وشمگير ٚ عوامل ٚ جي جبال ٚ ناحيه مئن بؤ، يته پيلا سپا همرأ آذربايجان-ه فگن بؤگۊد ؤ «ديسم بن ٚ ابراهيم»، آذربايجان ٚ کيا-يه ديشکن بدأ ؤ أدربيل، گه اۊن نيشتگا بؤ-ئه فتح بؤگۊد. ديسم ددار ٚ ديشکنؤن ٚ پسي، وشمگير ٚ ور بؤشؤ ؤ کۊمک بخأس. وشمگير-أني حاضرا بؤ صد هيزار دينار سالانه خراج، تبعيت زيارئن ٚ جي ؤ خطبه خؤندن زيارئن ٚ نؤم ؤ سپاهئن-ه وگردؤنئن ؤ اۊشؤن ٚ خرج-ه دئن ٚ برأبر، ديسم-ه بال بزنه. هي مئنأ لشکري بن ٚ مردي (لشکري گيل) [[أرمنستان]] ٚ را لشکرکشي بؤده بؤ، اي توافق ٚ پسي ديسم بؤتۊنس لشکري-ئه بؤکۊشه ؤ اۊن ٚ سيپا-ه أرمنستان ٚ مئن ديشکن بده. ايته بؤبؤ گه وشمگير بؤتۊنس آذربایجان ٚ سر-أني سلطه بدأره. 

=== جنگ بۊيئن ٚ همرأ اصفهان ٚ مئن ؤ سامانئن ٚ همرأ گۊرگان ٚ مئن ===
[[فاىل:Voshmgir lands of Tabaristan &amp; Deylaman.png|بندانگشتی]]
وشمگير زماتي گه بؤتۊنس گۊرگان ؤ پتشخارگر  ٚ خۊرتأو ٚ وضعيت-ه آراما کۊنه ؤ آذربايجان-ه خۊ مطيع چاؤنه، بۊيه'ن ٚ برأر مقابله گۊدن ٚ ره بشتابس ؤ بۊيه'ن-ه ديشکن بدأ ؤ اصفهان-ه بگيت ؤ حسن بۊيه' اصفهان ٚ جي ويرۊجأنئه ؤ خطبه' خۊ نؤم چاگۊد؛ ايمه ألمۊت ٚ مئن بؤشؤ ؤ خۊ حؤکۊمت-ه برپا بؤگۊد ؤ اۊن ٚ قلعه استحکامات ٚ جي بهره بؤبۊرد ؤ پۊر قوي ترا بؤ.

ماکان ٚ خيانت سامانئن-ه باعث بؤبؤ أمير نصر ٚ ساماني ۳۲۸ ٚ مئن أبۊعلي أحمد چغانی (خۊراسان ٚ سپئسالار)-ه گۊرگان ٚ را گسيل بدأره ؤ چغاني بدۊن ٚ اينگه ماکان واخؤوأ بۊن تا گۊرگان ٚ نزيکي بؤشؤ ؤ هفت‌ماهه محاصره همرأ ماکان-ه مجبۊرا گۊد وشمگير ٚ جي کۊمک بخأ. وشمگير خۊ سردارؤن، ابي داوۊد ٚ سفاهي ؤ شيرج بن ٚ ليلي-ئه ماکان ٚ بال زئن ره گۊرگان ٚ را روؤنه بؤگۊد ؤ ايمه پۊر زياري ٚ سالداتؤن-ه گۊرگان ٚ را اعزام بؤگۊد. أمما شیرج گه ناکام بۊمؤنسه بؤ صلح ٚ واسطه بؤبؤ ؤ اجازه بگيت ماکان طبرستان ٚ مئن بؤشۊن ؤ چغاني گۊرگان-ه فتح بؤگۊد. زياري لشکرئن ٚ شؤؤن گۊرگان ٚ مئن، باعث بؤبؤ اصفهان خألي وابۊن ؤ حسن ٚ بۊيه بؤتۊنس بدۊن ٚ مقاومتي هندئه اصفهان-ه بئيره ؤ برخي جه وشمگير ٚ سپاه ٚ سران-ه دسگير بؤگۊد.

هي أيؤم ٚ مئن خبر برسئه گه بۊیه'ن خأنن ری ؤ عجم ٚ عراق-ه تصرف بؤنن. وشمگير خۊ لشکر-ه ري ٚ أطراف بؤبۊرد ؤ حسن ٚ بۊيه سپاه ٚ همرأ بجأرس، وشمگير ٚ سپاه ٚ جناحين چتن ديشکني بؤخؤردن ولي وشمگير شخصن خۊ سپاه ٚ ديل-ه بۊيه'ن ٚ سپاه ٚ ديل ٚ را هيدايت بؤگۊد ؤ اۊشؤن-ه ديشکنه. صاحب بن ٚ شادشي اي جار ٚ مئن بؤمۊرد ؤ گيلاکۊ بۊيه'ن ٚ أسير بؤبؤ، أمما وشمگير ٚ سپاهئن اۊن ٚ آزاد بؤدن. تا ۳۲۸ وشمگير بؤتۊنسه بؤ خۊ برأر ٚ قلمرؤ-ئه بدأره.

=== بۊیه'ن ؤ سامانئن ٚ اتحاد ؤ ری ٚ جنگ ===
[[فاىل:Polish ۲۰۲۰۱۲۰۲ ۱۲۲۳۵۰۰۰۸.png|بندانگشتی]]
أبۊعلي چغاني زماتي گۊرگان ٚ مئن بۊمؤنس ؤ ايمه ابراهيم بن ٚ سيمجۊر-ه خۊ جا سر بنيشأنه. علي بۊيه، چغاني ره يته نؤمه بنويشت ؤ اۊن ٚ جي بخأس يته مۊشترک ٚ فگن ری-ه بؤنن ؤ وشمگير ٚ حؤکۊمت ٚ کار-ه سرأچينن. اي اتحاد قمري ۳۲۹ ٚ مئن تفاق دکت ؤ چغاني ؤ بۊی'ن ٚ سپا ری ٚ را را دکتن. وشمگير وختي اي اتحاد ٚ جي واخؤوأ بؤ خۊ لشکر-ه جما گۊد ؤ ماکان بن ٚ کاکي-ئه گه ساري مئن والي بؤبؤ بؤ-ئه خۊ ور دؤخؤند؛ ماکان ني خۊ عامۊپسر حسن بن ٚ فيرۊزان-ه خۊ جا بدأشت ؤ ری-ه بؤشؤ. چغاني ؤ علي بۊيه ری ٚ نزيکي مئن کسن-ه برسئن. سرأخر ای دۊته لشکر ۳۲۹ ٚ محرم ٚ مئن، کسن ٚ مصاف بؤشؤن ؤ اي جار ٚ مئن أبۊعلي چغاني بؤتۊنس وشمگير ٚ سپاٰ قلف-ه دؤرأچينه ؤ ماکان-ه گه سپا ديل ٚ مئن هيسأ بؤ-ئه بؤکۊشه. ايمه وشمگير گه اؤضاع-ه ناجۊر بدئه [[لاريجان]] ؤ آمؤل ٚ را ويرۊت. چغاني ماکان ؤ وشمگير ٚ سپا سران ٚ سر-ه بخارا ره سرأدأ. بؤته بؤبه گه وشمگير ٚ تلفات اي جنگ ٚ مئن شيش هيزار نفر بؤ.

وشمگير ديشکن خؤردن ؤ ويرۊتن طبرستان ٚ راٰ پسي، علي بۊيه ری ٚ مئن بؤشؤ ؤ تا زۊمؤسسؤن ٚ تمنأکۊن هۊجه بئسسأ. ايمه زنجان، أبهر، قزوین، قم، کرج، أراک، همدان، نهاوند، دينور ؤ تا حلوان ٚ مرز-ه فتح بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ره والي بنأ. ولي بۊيه'ن اي توان -ه خۊ مئن ندئن گه سامانئن ٚ قلمرؤ-ئه تعرضي بؤنن ؤ نتيجتن سامانئن ٚ ره أني چندان مۊشکيلي پيش نۊمأ.

=== حسن ٚ فيرۊزان ٚ ماجرا ===
[[فاىل:دۊته سککه وشمگير ٚ نؤم.jpg|بندانگشتی|دۊته سککه وشمگير ٚ نؤم]]
حسن فيرۊزان گه ماکان ٚ عامۊپسر بؤ عده‌اي همرأ وشمگير-ه ماکان ٚ مرگ ٚ عامل دؤنسن ؤ اۊن ٚ پذيرفتن ٚ جي امتناع بؤدن. وشمگير-أني شيرج بن ٚ ليلي-ئه ساري را روؤنه بؤگۊد ولي حسن فيرۊزان گۊرگان ٚ مئن بؤشؤ ؤ وشمگر-أني اي شأر ٚ مئن بؤشؤ ؤ حسن فيرۊزان مجبۊرا بؤ عراق ٚ عجم ٚ را ويرۊجه. 

حسن ٚ فيرۊزان چغاني-ئه بپيوس ؤ أبۊعلي چغاني-ئه تحريک بؤگۊد هنده گۊرگان-ه لشکرکشي بؤنه. قمري هجري ۳۳۱ ٚ مئن چغاني ٚ لشکرکشي گۊرگان-ه همرأ، وشمگير ساري را عقب بنيشت ؤ يته ناحيه به نؤم ٚ وله‌جۊی ٚ مئن دۊته لشکر کسن ٚ همرأ بجنگسن ؤ چغاني چن ماه ساري-ئه محاصره بؤگۊد ؤ مزدۊرگيل گه يته جه وشمگير ٚ سردارؤن بؤ-ئه بؤکۊشت، ولي زۊمؤسسؤن ٚ رسئن ؤ أمير ٚ ساماني مرگ ٚ خبر ٚ اؤشتؤوسن ٚ همرأ، دۊ گؤرۊ صلح بؤدن ؤ وشمگير خۊ وچه، سالار بن ٚ وشمگير-ه به عۊنوان ٚ گرۊگان چغاني-ئه بسپؤرد ؤ خطبه ساماني أمير ٚ نؤم بؤگۊد. ائمه أبۊعلي چغاني، حسن فيزۊزان  ؤ سالار بن ٚ وشمگير ٚ همرأ خۊراسان ٚ را را دکتن ؤ زیارئن ٚ نيرۊ اؤفۊل ٚ را بؤشؤ.

دۊؤمي أمير نصر ٚ ساماني مرگ ٚ پسي حسن ٚ فيزۊزان گه برخي تفاقؤن ٚ جي ناراضي بؤ، فۊرصت ٚ جي بهره بؤبۊرد ؤ أبۊعلي تجهيزات ؤ وسايل ٚ همرأ ؤ سالار بن ٚ وشمگير ٚ همرأ گۊرگان-ه بؤشؤن ؤ گۊرگان، دامغان ؤ سمنان-ه فتح بؤگۊد. وشمگير-أني أبۊعلي شؤؤن ٚ پسي ری-ه فتح بؤگۊد ؤ اسپاهي-ه طبرستان ٚ مئن بدأشت ؤ خؤره ری-ه بؤشؤ. ايته بؤبؤ گه حسن ٚ فيرۊزان ؤ وشمگير ٚ زياري متحد بؤبؤن ؤ سالار خۊ پئر ٚ ور وگرس.

=== جديد ٚ جنگؤن: زياري-ساماني اتحاد ===

==== زيارئن ٚ وضعيت ری ٚ کاليجار ٚ پسي ====
وشمگير تا ری ٚ جنگ ٚ مئن ٚ ديشکن خؤردن ٚ پيشي قمري ۳۲۹ ٚ مئن، کاملن ايستقلال دأشت. ولي اۊ ديشکن ٚ همرأ ری ؤ اصفهان-ه چيکأدأ ؤ فقط پتشخارگر اۊن ٚ ره بۊمؤنس. وشمگير ايمه مجبۊر بؤبؤ کمي سامانئن ٚ جي تبعيت بؤبۊره. سامانئن ٚ مؤضع ٚ وگرسن زيارئن ؤ وشمگير ٚ برأبر بۊيه'ن ٚ ويشتر قدرت يأتن ؤ فگن پيلا خۊراسان ٚ برمس ٚ جي بؤ. سامانئن خأسن گه بۊيئن ٚ همرأ درگير نؤبۊن ؤ خأسن گه زيارئن ؤ بۊيه'۰ن کسن ٚ همرأ درگير وکن تا بۊيه'ن خۊراسان ٚ را دس تنوأدن ؤ زيارئن ٚ جي حيمايت گۊدن. هين بؤ گه وشمگير خۊ سامان ٚ پأسئن ٚ ره پۊر جار بؤگۊد ؤ حتی راضي وکت سامانئن ٚ واسطه همرأ عباسئن وساطت بؤنن تا بۊيئن دئه زيارئن ٚ سامان-ه فگن نؤنن.

==== اتحاد ٚ مقدمه ====
۳۳۱ ٚ ق.ه ٚ مئن حسن ٚ بۊيه هندئه اصفهان ٚ جي قزوين ٚ مئن بؤشؤ تا وشمگير ٚ ضأف ٚ جي بهره بؤبۊره ؤ ری-ه فتح بؤنه. وشمگير گه مننس بۊيه'ن ٚ لشکر ٚ برأبر بئسسه، هندئه طبرستان ٚ را ويرۊت. حسن بۊيه ری ٚ فتح ٚ پسي وشمگير ٚ عوامل-ه شکنجه بؤگۊد ؤ وشمگير ٚ خزانه‌دار ٚ شکنجه گۊدن ٚ پسي أبؤلحسن ٚ أموال-ه بگيت، ولي أبؤالحسن ٚ مامطیري (خزانه‌دار) وشمگير ٚ مال-ه اۊن-ه هندأ. وشمگير وختي آمؤل ٚ مئن بؤشؤ ماکان ٚ بيوه، ميجام-ه، حسن فيرۊزان ٚ جی بخأس ؤ حسن اي عمل ٚ جي امتناع بؤگۊد ؤ حسن ؤ وشمگير هندئه کسن ٚ همرأ بجنگسن ؤ «محمد بن ٚ وهري» ؤ «اسماعیل بن ٚ مردۊچين» حسن فيرۊزان-ه بپيوسن. اي وضع ٚ مئن وشمگير تنا چأره' ساماني دربار-ه پناه بؤردن ٚ مئن بدئه ؤ خۊ گۊد ؤ متعلقات ٚ همرأ بخارا را را دکت، وشمگير چغاني-ئه را دل بدئه گه ساماني أمير ٚ دسسۊر ٚ همرأ ری ٚ فتح ٚ ره شؤدؤبؤ ؤ چغاني وشمگير-ه بخارا را گسيل بدأشت. چغاني يارؤن را دل اۊن-ه خيانت بؤدن ؤ چغاني مجبۊرا بؤ وگرده. اي زمات ٚ مئن حسن ٚ فيرۊزان ؤ حسن بۊيه کسن ٚ همرأ متحد بؤبؤن ؤ حسن فيرۊزان ٚ لاکۊ ؤ حسن ٚ بۊيه ايزدواج بؤدن ؤ اي ازدواج ٚ حاصيل فخرالدؤله وکت. حسن ٚ فيرۊزان وشمگير ٚ عامل اسفاهي-ه بؤکۊشت ؤ طبرستان-ه بگيت ؤ اسفاهي کۊشتن ٚ پسي اۊن ٚ أموال-ه وگيت بنأ خۊ قلعه ديلم (گیلان) ٚ مئن.         

==== قمري ۳۳۳ تا ۳۴۳ تفاقؤن ====
قمري ۳۳۳ ٚ مئن نۊح بن ٚ نصر، سامانئن ٚ تازه کيا، بخارا مئن وشمگير ٚ جي ايسقبال بؤگۊد ؤ وشمگير خۊ قواٰ تجديد گۊدن ٚ ره زماتي اۊيه بئسسأ. هي سال ٚ مئن نۊح ٚ ساماني يته جه خۊ تۊرک ٚ سردارؤن به نؤم ٚ «منصور بن قراتکین»-ه وشمگير-ه گلأکأنئه تا سي هيزار نفر ٚ همرأ بؤتۊنن گۊرگان ٚ بلته' وا بؤنن. أبۊعلي چغاني ني گه نيشابۊر-ه بؤشؤ بؤ دسسۊر هگيت تا قراتکين ؤ وشمگير-ه بال بزنه. حسن ٚ فيرۊزان أولسر ايته نشؤن بدأ گه خأنه گۊرگان ٚ مئن مۊقاومت بؤنه، ولي نهايتن ساري را ويرۊتن-ه بنا بگيت ؤ تمؤم ٚ پۊردؤن-ه خۊ را مئن فۊسأنئه. وشمگير يته مسير ٚ ديگر ٚ جي بؤشؤ ؤ اۊن-ه تا گيلان  ٚ مرز ؤ چالۊس تعقيب بؤگۊد، ولي حسن هنده خۊرخؤس ٚ را بؤشؤ. منصۊر قراتکين اي فگن ٚ وأسئه مال طلب بؤگۊد. وشمگير ناچار آمؤل ٚ مئن بؤشؤ ؤ درخاستي مبلغ-ه مردۊم ٚ مئن پخش بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ جي ماليات هگيت. قراتکين ٚ شؤؤن ٚ پسي به بخارا، چغاني ری-ه فتح بؤگۊد ؤ تا جبال ٚ ناحيه پيش بؤشؤ. اي زمت ٚ مئن نۊح ٚ ساماني اۊن-ه مقام ٚ جي عزل بؤگۊد ؤ اۊن ٚ مقام-ه ابراهيم ٚ سيمجۊر-ه هدأ. أبۊعلي چغاني اي کار ٚ جي برنجس ؤ بۊيه'ن ٚ دربار-ه بؤشؤ ؤ حسن ٚ بۊيه اۊن أجي استيقبال بؤگۊد.

حسن فيرۊزان گيلان-ه بؤشؤ ؤ وشمگير هندئه اۊن ٚ دۊمبال را دکت. حسن يته شأر به نؤم ٚ «دۊلادار» دريا لک بسأت ؤ اۊن ٚ حصارؤن ٚ پۊشت پنا بگيت. وشمگير أسب ٚ همرأ درياٰ بگنس ؤ ديوار ٚ دؤر زئن ٚ أمرأ يته جه حسن ٚ لشکر ٚ سران-ه بؤکۊشت. حسن ٚ فيرۊزان هندئه ويرۊت ؤ جستانئن-ه پنا بؤبۊرد ؤ وشمگير آمؤل-ه بؤشؤ ؤ حسن وشمگير ٚ شؤؤن ٚ همرأ هنده پيش‌روي بؤگۊد ؤ رۊيان-ه برسئه ؤ اۊن ٚ والي-ئه پنا بؤبۊرد، اين بؤبؤ گه وشمگير هندئه اۊن-ه فگنس ؤ حسن-ه هندئه ديشکنه ؤ حسن ٚ فيرۊزان اي مرته گۊرگان ٚ را ويرۊت ؤ اۊيه خۊ قبيله همرأ يته گچي قلعه چاگۊدن ؤ وشمگير-أني گۊرگان ٚ را را دکت.

بغداد ٚ فتح بؤؤن بۊيه'ن ؤ أحمد ٚ بۊيه دس ؤ عباسئن ٚ ديشکن خؤردن بۊيه'ن ٚ برأبر ٚ همرأ بۊيه'ن بؤتۊنسن عباسئن-ه خۊ مطيع چاکۊنن ؤ بۊيه'ن پۊر قوي‌تر ؤ پيلاتر بؤبؤن ؤ پيشأکتن. أحمد ٚ بۊيه، بۊيه'ن ٚ کۊچي‌ترين برأر حسن ٚ بۊيه' مالي ؤ نيظامي لحاظ ٚ جي پۊشتيباني بؤگۊد؛ فلذا وشمگير ٚ اؤميد بۊيي برأرؤن-ه چيره بؤؤن ٚ ره  کما بؤ. قمري ۳۳۵ ٚ مئن بۊيه'ن مؤفق بؤبؤن ری ؤ تمؤم ٚ جبال ٚ ناحيه' بئيرن ؤ حسن ٚ فيرۊزان ٚ همرأ گۊرگان ٚ را لشکرکشي بؤدن ؤ وشمگير ٚ سپاهئن بۊيه'ن-ه بپيوسن ؤ شأر-ه بۊيه'ن-ه تقديم بؤدن ؤ حسن ٚ فيرۊزان گۊرگان ٚ والي بؤبؤ. وشمگير-أني هندئه خۊراسان ؤ [[اسفراين]] ٚ شأر ٚ مئن پنا بگيت. أرتش ٚ خيانت وشمگير-ه دۊبار تفاق دکت ؤ احتمالن اۊن ٚ عيللت تترج جنگؤن ؤ سالداتؤن ٚ وأکتگي ؤ وشمگير ٚ ضعيفا بؤؤن بؤ.

ابن ٚ أثير گۊزارش کۊنه ۳۳۶ ٚ مئن وشمگير ؤ منصۊر ٚ قراتکين مأمۊرا بؤن تا «ابۊمنصۊر محمد بن عبدالرزاق» ٚ شۊرش-ه گه طۊس ؤ نيشابۊر ٚ حاکم بؤ-ئه سرکۊب بؤنن. ساماني سپا مؤفقا بؤ طۊس-ه فتح بؤنه ؤ أبۊمنصۊر گۊرگان-ه بؤشؤ ؤ بۊيه'ن-ه پنا بؤبۊرد. اي زمات ٚ مئن مسافرئن/سالارئن گه گيلان ٚ جي خيزش بؤده بؤن ديسم ٚ کرد-ه ديشکن بدأن ؤ اۊن-ه زيندؤني بؤدن ؤ ايشؤن ٚ مئن آذربايجان ٚ حؤکۊمت ٚ سراختيلاف پيش بۊمأ. آل ٚ بۊيه اي فۊرصت ٚ جي استيفاده بؤگۊد ؤ أبۊمنصۊر-ه اۊجه والي بؤگۊد. سالارئن ديسم-ه آزاداؤدن تا أبۊمنصۊر-ه ديشکنه ولي خؤره ديشکن بؤخؤرد. ايته بؤبؤ گه آذربايجان ني بۊیه'ن ٚ سلطه بۊن قرار بگيت.

اۊ را جي ق ۳۳۷ ٚ مئن نۊح ٚ ساماني هندئه منصۊر ٚ قراتکين-ه دسسۊر بدأ تا شۊرشؤن ٚ خؤسأنئن ٚ پسي گۊرگان-ه فگنه. اي زمات ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس يته جه حسن ٚ فيرۊزان ٚ زأکؤن-ه گرۊگان بئیره ؤ حسن ٚ فيرۊزان-ه وادار به صلح بؤگۊد؛ أمما اي زمات ٚ مئن يته کدۊرت نۊح ٚ ساماني ؤ منصۊر ٚ قراتکين ٚ مئنأ شکل بگیت ؤ وشمگير گرۊگاني-ئه حسن-ه وگردؤنئه ؤ نيشابۊر-ه وگرس ؤ حسن ني زۊزن ٚ ولايت ٚ مئن بۊمؤنس. وشمگير گۊرگان-ه  بؤشؤ ؤ حسن ٚ بۊيه وختي واخؤوأ بؤ گۊرگان ٚ را لشکرکشي بؤگۊد ؤ وشمگير گيلان ٚ را ويرۊتن-ه بنا بگيت ؤ [[چالوس|چالۊس]]-ه برسئه ؤ حسن ني بؤشؤ چالۊس ٚ مئن. ايمه وشمگير هندئه خۊرخؤس ٚ را را دکت ؤ [[رۊدسر|هۊسم]]-ه برسئه أول‌سر گيلان ٚ آدمئن بۊيه'ن ٚ ترس ٚ جي اۊن-ه پنا ندأن ولي الثائر، هۊسم ٚ زيدي والي اۊن-ه بپذيرفت ؤ گيلانئن ني اۊن ٚ دؤني وشمگير-ه پنا بدأن. حسن ٚ بۊيه گيلان ٚ مئن وشمگير ٚ دۊمال مۊت گه خۊ برأر ٚ مۊردن ٚ خبر اۊن-ه برسئه ؤ اۊيه جي گه دؤنس لشکرئن احتمالن اۊن ٚ وچه عليه، عضدالدؤله، شۊرش کۊنن، فارس ٚ را وگرس.

منصۊر ٚ قراتکين حسن ٚ بۊيه غيبت ٚ جي ايستفاده بؤگۊد ؤ ری، کرمانشاه ؤ نسا جي تا اصفهان-ه فگنس ؤ اي مناطق ٚ مئن والئني دؤجئه ؤ خؤره وگرس نيشابۊر-ه ؤ زماتي دنوأرس گه هۊجه بؤمۊرد. پۊر مردۊم گيلان ؤ مازرۊن ٚ جي جما بؤن ؤ وشمگير ؤ الثائر-ه بپيوسن. حسن ٚ بۊيه وگرسن ٚ پسي ۳۳۸ ٚ مئن وشمگير الثائر ٚ همرأ گيلان ٚ جي طبرستان ؤ آمؤل ٚ مئن بؤشؤن ؤ وشمگير آمؤل-ه الثائر-ه بسپؤرد ؤ خۊ سيپا همرأ گۊرگان-ه بؤشؤ. ائمه وشمگير بر خلاف ٚ خۊ پيمؤن الثائر ٚ همرأ نۊح ٚ ساماني نؤم خطبه بۊخؤند ؤ شيرج بن ليلي ؤ وردانشا-ه آمؤل ٚ را سرأدأ تا الثائر-ه برجه بؤنن. ايته بؤبؤ گه وشمگير ٚ سيپاهئن الثائر ٚ نزيکؤن بؤکۊشتن ؤ «محمد بن ٚ وهري یا دهري» گه الثائر ٚ معتمدؤن ٚ جي بؤ زيارئن-ه بپيوس ؤ الثائر گيلان ٚ را ويرۊت.

حسن ٚ بۊيه شيراز ٚ جي هندئه ری-ه وگرس ؤ وشمگير-ه حمله بؤگۊد وشمگير أز راه ٚ ايبورد هنده سامانئن ٚ دربار-ه وگرس. نۊح ٚ ساماني اي مرت أبۊعلي چغانی-ئه ۳۴۰ ٚ مئن خۊراسان ٚ سپهسالار بؤگۊد ؤ دۊ سال ٚ پسي اۊن-ه حسن ٚ بۊيه همرأ جنگسن ٚ ره ری ٚ را روؤنه بؤگۊد. چغاني حسن ٚ همرأ صلح بؤگۊد ؤ قرار وکت حسن ری ٚ حکم ٚ گۊدن ٚ برأبر سالانه ۲۰۰ دينار بخارا ره سرأده. نۊح ٚ ساماني ؤ وشمگير ٚ زياري اي صلح‌نؤمه جي ناراضي بؤن ؤ چغاني خۊ منصب ٚ جي عزل بؤبؤ.

۴۴۱ ٚ مئن الثائر ٚ علوي حسن ٚ بۊيه همرأ متحد بؤبؤ ؤ طبرستان ٚ حۊکم-ه اۊن ٚ جي هگيت ؤ خؤره آمل ٚ مئن مستقر بؤبؤ ؤ خۊ وچه'ن زيد ؤ رضا-يه ساري را سرأدأ ولي مننس اي شأرؤن-ه حيفظ بؤنه ؤ وشمگير سري اۊن-ه آمؤل ٚ جي بيرۊنا گۊد ؤ اۊن ٚ وچه'ن-ه گرۊگان بگيت. الثائر بؤتۊنس مکاتبه بؤنه ؤ يته جه خۊ وچه'ن-ه پسأیره. ۳۴۲ ٚ مئن وشمگير، زماتي گه عازم ٚ نبرد حسن ٚ بۊيه همرأ بؤ الثائر-ه خۊ ور بيأرد ؤ اۊن ٚ اۊ يکته وچه-أني آزادا گۊد.

أبۊعلي چغانی به بهؤنه‌ی ٚ عزل بؤؤن خۊ منصب ٚ جي حسن ٚ بۊيه همرأ متحد بؤبؤ ؤ أبۊعلي ؤ حسن ۴۴۳ ٚ مئن دۊ را جي وشمگير ٚ قلمرؤ-ئه حمله ؤ بؤدن ؤ وشمگير ناچار مشهد ٚ را ويرۊت. حسن ٚ بۊيه اي زمات ٚ مئن عباسي خليفه' گه بۊیه'ن ٚ مطيع بؤ-ئه بؤگۊت گه خۊراسان ٚ حۊکم-ه چغاني نؤم بزنه ؤ خليفه‌أني اي کار-ه بؤگۊد. 

.


=== وشمگير ٚ کيايي پاياني زمت ===
نۊح ٚ ساماني مۊردن ٚ پسي ۳۴۳ ٚ مئن اۊن ٚ وچه عبدالملک بن ٚ نۊح، سامانئن ٚ تخت ٚ سر بنشيت. چغاني گه تازگي خۊراسان ٚ ايمارت ٚ حۊکم-ه خليفه' جي هيته بؤ، بؤمۊرد. اي زمات ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس شيش ماه به آرامی گۊرگان، طبرستان، گيلان (ألمۊت ؤ طالقان ٚ همرأ) ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.

۳۴۴ ٚ مئن حسن ٚ بۊيه ؤ عبدالملک ٚ ساماني صلح بؤدن ؤ به سبب ٚ اۊن قرار بؤبؤ حسن ٚ بۊیه، وشمگير ٚ کنۊني قلمرؤ-ئه حمله نؤنه. أمما اي صلح خئلي دوؤم نيأرد ؤ ۳۴۷ ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس پاچ ٚ زماتي ره حسن ٚ نيشتگا ری-ه فتح بؤنه ؤ در مۊقابل حسن ني بؤتۊنس پاچ ٚ زماتی ره گۊرگان-ه فتح بؤنه.

۳۵۱ يا ۳۵۵ ٚ مئن هندئه چندؤمين ٚ بار ٚ ره حسن زيارئن ٚ قلمرؤ-ئه فگنس ؤ اي مرت وشمگير گيلان-ه بؤشؤ خۊ لشکر-ه سر ؤ سامؤن دئن ٚ پسي هندئه طبرستان ؤ گۊرگان-ه بگيت. 

=== لنگر ٚ ايقدامات گيلان ٚ مئن ===
لنگر وشمگير ٚ وچه اي زمت ٚ مئن خۊ پئر ٚ جانب ٚ جي گيلان ٚ مئن ايمارت دأشت، اۊ، وشمگير ٚ أدأيي‌پسر «سیاه گیل بن ٚ هرؤسندان» ٚ مۊردن ٚ پسي خۊ قلمرؤ-ئه گۊسترش بدأ ؤ الثائر-ه أسير بؤگۊد ؤ اۊن-ه کۊرا گۊد ؤ ايمه خۊ پئر ٚ را سرأدأ ؤ وشمگير-أني اۊن-ه زندؤني بؤگۊد. بدأري اي أواخر يته جه الثائر ٚ غۊلامؤن اۊن ٚ عليه شۊرش بؤده بؤ ؤ ديلمئن الئاثر ٚ خؤنه' تاراج بؤده بؤن. حسن ٚ بۊيه اي تفاق ٚ پسي  «أبۊمحمد الحسن الناصر»-ه گيلان ٚ را سرأدأ تا لنگر ٚ همرأ کانجار بؤنه ؤ ۳۵۳ ٚ مئن لنگر-ه ديشکنئن ؤ أبۊمحمد ٚ لشکرئن بؤتۊنسن لنگر-ه اي نبرد ٚ مئن بؤکۊشن.

اين ٚ پسي زيارئن ٚ قۊدرت گيلان ٚ مئن بکت ؤ گيلان [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ دس دکت، اي سلسله-أني ايصالتن گيلان ٚ شي بؤن ؤ گيلان ٚ جي خيزش بؤدن. ألبت بئدؤن [[منۊچهر زياري|منۊچهر ٚ زياري]] خۊ پئر [[قابوس بن وشمگير|قابۊس]] ٚ جانب ٚ جي گيلان ٚ والي بؤبؤ بؤ. درکۊل گيلان اي سالؤن ٚ مئن پۊر زيارئن ؤ بۊیه'ن ٚ مئنأ رد ؤ بدر بؤبؤ.

== زيارئن ؤ بۊيه'ن ٚ روابط ==
مردآويج ؤ زيارئن، بۊيه'ن ٚ جي زۊدتر قۊدرت هيتن ولي زۊدتر-أني اوفۊل پيداؤدن، أمما بۊيه'ن بؤتۊنسن عباسئن-ه ديشکنن ؤ اۊشؤن ٚ خليفه' خۊ مطيع چاؤنن ؤ خۊ قلمرؤ-ئه گۊسترش بدأن ؤ خۊ سامؤنان-ه خئلي آباداؤدن ؤ تؤسعه بدأن. زيارئن ؤ بۊيه'ن با اينگه هردۊ يته [[گيلک|قؤم]] ؤ [[گيلان|سامؤن]] ٚ شي بؤن، ولي قلمرؤ سر کسن ٚ همرأ اختلاف پيداؤدن ؤ سامانئن ني گه خۊراسان ٚ مئن حؤکۊمت دأشتن بۊيه'ن ٚ ترس جي زيارئن-ه پشتيباني گۊدن. ألبت زيارئن ؤ بۊيه'ن گاگلف خؤجير ٚ روابط-أني دأشتن چۊنان‌گه «منۊچهر بن ٚ قابۊس ٚ بن وشمگير» زماتي مجدالدؤله (بۊيه'ن ٚ کيا)-ئه خيدمت گۊد ؤ قابۊس ٚ زياري با اينگه مجدالدؤله ضعف ٚ جي واخؤو بؤ ولي هيچ‌زمت ری-ه فگن نؤگۊد.

== ويژگئن ==

=== شخصيت ===
برخي مؤلفؤن وشمگير-ه چۊنگه أول‌سر مردآویج ٚ دأوت-ه رد بؤده بؤ اۊن-ه عامي ؤ غافل دؤخؤندن، مجمل التواریخ ؤ القصص ٚ مؤلف وشمگير-ه يته بي تدبير کيا معرفي بؤده. هيته-أني بدأري وشمگير خۊ آخري نبرد حسن ٚ بۊيه همرأ اۊن-ه يته نؤمه مئن دۊشنؤم بدأ بؤ ؤ هين ٚ ره برخي مؤلفؤن اۊن-ه سرزنش بؤدن، أمما [[ابن‌خلدۊن]] وشمگير-ه يته « مدبر ؤ بي‌نظير 

سياست‌مد ٚ کيا» معرفي بؤده.

=== ناسيۊناليسم ===
وشمگير بر خلاف ٚ مردآويج خئلي ايران ؤ فارسؤن ٚ تاريخ-ه أهميت ندأ ؤ اۊن ٚ جا ويشتر پتشخارگر ٚ أقوام ؤ گيلکؤن ٚ دابؤن ؤ زوؤن ؤ تاريخ-ه أميت دأ.

=== أدبيات ٚ مئن ===
وشمگير گه شکار ٚ مئن ماهر بؤ يته کيتاب به نؤم «شکر» به زوؤن ٚ گيلکي بنويشته گه باز ٚ آمۊتن ٚ باره بؤ.

=== دؤنش ؤ دابؤن ===
گيلان ٚ پيلا رياضي‌دؤن ؤ أخترشيناس ؤ دؤنشمند، [[کۊشيار ٚ گيلاني]] وشمگير ؤ قابۊس ٚ زياري  ٚ أخترشيناس بؤ. [[گيلکي زوؤن]] يته جه اي سلسله رسمي زوؤنؤن بؤ.

=== مۊردن ===
وشمگير خۊ آخري لشکرآرايي زمات قرار بؤ سامانئن ٚ تازه کيا همرأ ری-ه فگن بؤنن ؤ حسن ٚ بۊيه ؤ دئبأخي سرؤن ني قرار بؤ ايشؤن ٚ برأبر بئسن ؤ اي دۊته لشکر درگير بؤبۊن. وشمگير قرار بؤ چن رۊج گۊرگان ٚ مئن بئسسه تا خۊ لشکر-ه آماده بؤنه. يرۊ اي اؤردۊ مئن يته أسب-ه خۊش بؤگۊد ؤ اۊن ٚ سر بنيشت ؤ يته گۊراز اۊن ٚ أسب ٚ مئنه بگنس ؤ وشمگير أسب ٚ سر جي بکت قمري ۳۵۷ ٚ ؤ بؤمۊرد.
[[فاىل:Gonbadkavoos.jpg|بندانگشتی|قابۊس ٚ گۊمبد، گه [[قابوس بن وشمگير|قابۊس بن ٚ وشمگير]] ٚ دسسۊر ئبه بسأته ببه. اي بۊرج يؤنسکؤ مئن ثبتا به ؤ جهان ٚ بلندترين آجۊري بۊرج هيسه.]]

=== جانشينؤن ===
اۊن ٚ پسي اۊن ٚ دۊته وچه'ن به ترتيب بيستۊن ؤ قابۊس اۊن ٚ جانشين بؤبؤن.

== تيندار ٚ وانويسؤن ==

* [[گيلان ٚ تاريخ]]
* [[زياری‌ئن|زيارئن]]
* [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]]

== سربس ==

# اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۹۲). تاریخ مفصل ایران. تهران: انتشارات دبیر. شابک ۹۷۸۹۶۴۲۶۲۱۳۳۰.
# امامی، ابوالقاسم (۱۳۹۴). ابن مسکویه. ۲۲. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
# خطیبی، ابوالفضل (۱۳۸۰). «ابومنصور محمد بن عبدالرزاق». دانشنامهٔ جهان اسلام. دریافت‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا (۱۳۹۲). الثائر فی اللّه، ابوالفضل (ابوطالب) جعفربن محمد. ۹. دانشنامهٔ جهان اسلام. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا (۱۳۹۴). ابن اثیر. ۲۲. دانشنامه بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا. بیستون. ۵. دانشنامهٔ جهان اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۱۶
#زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۶۷). تاریخ مردم ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر.
#سجادی، صادق (۱۳۶۷). آل بویه. ۱. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#عماری، حسین. آل زیار. ۲. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۴.
#عمادی، عبدالرحمن (۱۳۸۹). «کوشیار گیلی». البرز کوه. منوچهر ستوده. بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. صص. ۲۲۷-۲۳۵. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۰۵۳-۵۴-۰.
#مهرداد (۱۳۶۷). اولیاءالله آملی. ۱۰. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#کاهن، کلود (۵ فروردین ۱۳۹۲). «تاریخ و مورخان اسلامی تا پایان دوران عباسی». ترجمهٔ شهلا بختیاری. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۶.
#مادلونگ، ویلفرد (۲۴ شهریور ۱۳۹۵). «تشیع امامی و زیدی در ایران». ترجمهٔ رسول جعفریان. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#فهیمی، مهین (۵ خرداد ۱۳۹۲). «وشمگیربن زیار». دانشنامهٔ جهان اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۱۶.
#مفرد، محمدعلی (۱۳۸۶). ظهور و سقوط آل‌زیار. تهران: انتشارات رسانش. شابک ۹۶۴-۷۱۸۲-۹۴-۵.
#تاريخ ٚ کامل ٚ ابن ٚ أثير
#*
#*
#*
#*
#*
#*
#*
#
#
#
#
#
#
#
#

[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]
[[جرگه:کارکياؤن]]</text>
      <sha1>ttc21268u0isntvwh891hauamjthce0</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62256</id>
      <parentid>62254</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T14:56:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44355" xml:space="preserve">'''وؤشۊمگير'''، '''اؤشۊمگير''' یا '''وشمگير بن زيار''' (بچئه بؤبه [[گيلان]] ٚ مئن_بؤمۊرده قمري هجري ٚ ۱۳۵۷ ٚ محرم ٚ یکؤم، [[گۊرگان]] ٚ مئن) [[زياری‌ئن|زيارئن]] ٚ دۊوؤمي کيا هيسه گه اۊن ٚ برأر ٚ مۊردن ٚ پسي يأني [[مرداويج زياري|مردآويج]]، [[ديلمي تقويم|دیلمي]] سال ٚ ۴۵۷ ٚ مئن، حکۊمت-ه دسأگيت. اۊن ٚ مذهب ٚ سر هرچند گه ابهام ؤ ايختلاف نيأ ولي ويشتر اۊن-ه شيعه-مؤسلمؤن دؤنن. اۊ مردآويج ٚ مۊردن ٚ پيش، مردآویج ٚ جانب ٚ جي [[ری]] ٚ فرمؤنروا بؤ. وشمگیر خۊ حؤکۊمت ٚ أوايل ٚ مئن علاوه بر [[گؤرگان|گۊرگان]] ؤ [[مازندرانˇ اۊستان|طبرستان]] ؤ [[گيلان|دیلم]] ([[پتشخوارگر|پتشخارگر]]) [[ايران]] ٚ مرکزي واوينؤن، گه [[جبال ٚ ناحيه]] ؤ خۊزستان-ه شامل بۊنه سر-أني، حؤکۊمت گۊد ؤ زماتي آذربايجان ٚ سر-أني سلطه دأشت.

[[فاىل:Voshmgir lands of Tabaristan &amp; Deylaman.png|بندانگشتی|حدأکثر ساماني گه وشمگير بؤتۊنس اۊن ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.]]
اي وضعيت ٚ همرأ، [[سامانئن]] ؤ [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ أمرأ درگيري دچار بؤبؤ. سامانئن گه پيلا خۊراسان ٚ ؤ ايران ٚ خۊرتأو ٚ سر حکۊمت گۊدن، خأسن گه گۊرگان، طبرستان ؤ ري-ه خۊ قلمرؤ-ئه بچربأنن. اۊ را جي ني بۊيه'ن ني گه فارس ٚ مئن مستقر بؤن، خأسن جبال ٚ ناحيه ؤ ايران ٚ خۊرخؤس-ه تصرف بؤنن. وشمگير پۊر جارؤن سامانئن ؤ مخصۊصن بۊيه'ن ٚ همرأ بؤگۊد گه ويشتر دفاعي حالت دأشت تا خۊ سامؤن گه پتشخارگر-ه شامل بۊنأ بؤ-ئه بپأئه ؤ حفظ بؤنه. بۊيه'ن ني سيماجت ٚ همرأ وشمگير ٚ سامؤن ٚ تسخير گۊدن ٚ ره حقسأی گۊدن. وشمگير تا [[ری ٚ جار]] ٚ مئن ٚ ديشکن خؤردن ٚ پيشي قمري ۳۲۹ ٚ مئن، کاملن ايستقلال دأشت. ولي اۊ ديشکن ٚ همرأ ری ؤ اصفهان-ه چيکأدأ ؤ فقط گيلان ؤ گۊرگان ؤ مازندران  اۊن ٚ ره بۊمؤنسن. وشمگير ايمه مجبۊرا بؤ کمي سامانئن ٚ جي تبعيت بؤبۊره أمما وشمگير ونأشت گه سامانئن اۊن ٚ سامان ٚ مئن دخالت بؤنن ؤ گۊته شأنه گه زيارئن هنده خۊ استقلال-ه بدأشتن. سامانئن ٚ مؤضع ٚ وگرسن زيارئن ؤ وشمگير ٚ برأبر بۊيه'ن ٚ ويشتر قدرت يأتن ؤ فگن پيلا خۊراسان ٚ برمسئن ٚ جي بؤ.

[[فاىل:Polish ۲۰۲۰۱۲۰۲ ۱۲۲۳۵۰۰۰۸.png|بندانگشتی|وشمگیر ٚ قلمرؤ، پۊررنگ ٚ سبز: وشمگير ٚ أصلي قلمرؤ. کم‌رنگ ٚ سبز: سامؤناني گه وشمگير، زمات ٚ کمتري بؤتۊنس اۊن ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.]]
سامانئن-ه وأس گه بۊيه'ن ٚ همرأ درگير نؤبۊن ؤ خأسن گه زيارئن ؤ بۊيئن کسن ٚ همرأ درگير بؤبۊن تا بۊيه'ن خۊراسان ٚ را دس تنوأدن ؤ گاگلف زيارئن ٚ جي حيمايت أني گۊدن. هين بؤ گه وشمگير خۊ سامان ٚ پأسئن ٚ ره پۊر جنگ بؤگۊد ؤ حتی راضي بؤبؤ سامانئن ٚ واسطه همرأ عباسئن وساطت بؤنن تا بۊيه'ن دئه زيارئن ٚ سامان-ه فگن نؤنن. سرأخر وشمگير محرم ٚ أول، قمري‌ هجري ۳۵۷ ٚ مئن هندئه يته ايجۊر جنگؤن ٚ ره آماده بؤ دؤبؤ گه، يته گۊراز اۊن ٚ مئنه بگنس ؤ وشمگير أسب ٚ سر ٚ جي بکت بؤمۊرد. اۊن ٚ پسي [[بهستۊن]] وشمگير ٚ وچه زيارئن ٚ کيايي تخت ٚ سر بنيشت.

== نؤم ؤ تبار ==
وشمگير [[مرداويج زياري|مردآويج]] ٚ کۊچي برأر ؤ [[زيار]] ٚ وچه بؤ، [[زياری‌ئن|زيارئن]] [[گيلان]] ٚ شي ؤ احتمالن  [[گيلک]] بؤن. برخي نظر ٚ جي وشمگير ٚ زياري چۊن گه وشم‌شکار-ه علاقه دأشت اۊن ٚ نؤم-ه بنأن وشمگير، ألبت برخي سربسؤن ٚ مئن اۊن ٚ نؤم-ه دۊشمن‌گير-أني بنویشتن، ولي خؤجير ؤ پيلا سربسؤن ٚ مئن، أکثرن اۊن-ه وشمگير دؤخؤندن.

== وشمگير مردآويج ٚ زمت ٚ مئن ==
وشمگير أوول‌سر گيلان ٚ مئن يته ورزگر بؤ ؤ کشاورزي گۊد؛ مردآويج زماتی گه عباسي خليفه، [[المقتدر بالله]] ٚ همرأ متحد بؤبؤ، ينفر به نؤم ٚ [[ابن ٚ جعد]]-ه، قمري هجري ۳۲۰ ٚ مئن، گيلان ٚ را روؤنه بؤگۊد تا وشمگير-ه گلأگيره ؤ خۊ ور بيأره، ولي وشمگير-ه نوأس گه بؤشۊن ؤ قبۊل نؤگۊد ؤ وختي گه ابن ٚ جعد مردآويج ٚ دارایي ؤ قۊدرت ٚ جي وشمگير واخؤوأ گۊد ولي وشمگير بؤگۊت گه مردآويج قبۊل بؤده عباسئن ٚ خاسته' تن بده؛ أمما مردآويج ٚ اصرار ٚ همرأ وشمگير راضي بؤبؤ ؤ بؤشؤ ؤ ايمه مردآویج اۊن-ه [[ری]] ٚ والي بؤگۊد. وشمگير ٚ هيسأبؤن ری ٚ مئن بي‌فأيد-أني نؤبؤ. مردآويج، [[علی بويه|علي بۊيه]]' کرج ٚ والي بؤگۊد، علي بۊيه خۊ خؤجير رفتار ٚ همرأ بؤتۊنس اۊ [[ديلمئن|ديلمي]] سردارؤني گه مرآويج ٚ جي ناراحت بؤن ٚ همرأ متحد ؤ رخابا بۊن، مردآويج ايمه علي ٚ والي گۊدن ٚ جي پشيمؤنا بؤ، علي بۊيه اي فۊرصت ٚ جي استيفاده بؤگۊد ؤ مردآويج ٚ عليه يته قيام-ه سرأگيت. علي بۊيه اصفهان-ه بگيت ؤ مردآويج گه علي بۊيه ٚ قۊدرت گيتن ٚ جي برمسه بؤ، وشمگير-ه اصفهان ٚ را روؤنه بؤگۊد، وشمگير-أني بؤتۊنس اصفهان-ه علي ٚ جي پسأیره؛ علي بۊيه ايمه خۊ برأر ٚ ياري همرأ بؤتۊنس [[فارس]] ؤ [[اوستان کرمان|کرمان]]-ه فتح بؤنه. مردآويج، وشمگير ٚ بال زئن ٚ همرأ بؤتۊنس بۊیه'ن-ه ديشکن بده ؤ أهواز ٚ گيتن ٚ پسي علي بۊيه تسليم بؤبؤ ؤ خۊ پشيمؤني-ئه اظهار بدأشت ؤ مردآويج ٚ همرأ صلح بؤگۊد؛ علي بۊيه ٚ برأر، حسن ني زيارئن ٚ گرۊگان بؤبؤ ؤ علي قبۊل بؤگۊد مردآويج ٚ نؤم خطبه بۊخؤنه. ألبت اي قيام موقتن بئسسأ ؤ بئدان علي بۊيه خۊ برأرؤن ٚ همرأ بؤتۊنسن [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ سلسله' تأسيس بؤنن ؤ ايمه بۊيه'ن گه اۊشؤنم [[گيلان]] ٚ شي بؤن، زيارئن ٚ جي قوي ترا بؤن.

== وشمگير کيايي ٚ سرأیتن ٚ زمت ==
[[فاىل:دورنمای قلعه گبری ری.jpg|بندانگشتی|گبري قلعه گه مردآويج اۊن ٚ محوطه مئن دفن وکته.]]
مردآويج ۳۲۳ ق.ه، [[استان اصفهان|اصفهان]] ٚ مئن بؤمۊرد ؤ لشکرئن اۊن ٚ جنازه' ری ٚ را بؤبۊردن ؤ وشمگير پابرنه اۊشؤن ٚ پيشواز ٚ ره بؤشؤ. اي زمات ٚ مئن تمؤم ٚ دیلمي سردارؤن ری ٚ مئن جما بؤن، گيلکؤن مشورت ٚ پسي وشمگير-ه کيايي ره دؤجئن ؤ مردآويج ٚ دفن گۊدن ٚ پسي، وشمگير ٚ همرأ بيعت بؤدن ؤ وشمگير زيارئن ٚ کيا بوبؤ.

== وشمگير ٚ حؤکۊمت ٚ أوايل ==
مردآويج خۊ تۊرک ٚ غۊلامؤن ؤ سالداتؤن ٚ همرأ خؤجير رفتار ندأشت، هين بؤ گه اۊن ٚ مرگ ٚ پسي اۊشؤن زيارئن ٚ جي سيفا وابؤن خئلئن خليفه' دشکسن ؤ زيارئن ٚ سپا دئبار ٚ جي ضعيف‌تر بؤبؤ. وشمگير خۊ وزير ؤ سردارؤن-ه دؤجئه، وشمگير ٚ سردارؤن، [[بلقسم]] ؤ [[شیرج]]، [[لشکري بن ٚ مردي]] (لشکري گيل) ؤ ابۊبکر بن ٚ المظفر ؤ ابراهیم بن ٚ فارس گۊرگان ٚ را بؤشؤن ؤ ماکان-ه اۊ شأر ٚ جي ويرۊجأنئن؛ ايمه لشکري ؤ شیرج ري-ه وگرسن ؤ بلقسم گۊرگان ٚ مئن والي بؤبؤ ؤ يسال ٚ پسي بؤمۊرد.

== وشمگير ٚ کيايي ؤ جارؤن ==

=== سامانئن ؤ بۊيه'ن ٚ لشکرکشي ===
قمري هجري ۳۲۳ ٚ مئن، [[امیر نصر بن ٚ احمد ساماني|امیر نصر بن ٚ أحمد ساماني]]، سامانئن ٚ کيا خأس طبرستان، گۊرگان ؤ ری-ه خۊ قلمرؤ-ئه بچربأنه، هین ٚ وأسئه خۊ سردار، أبۊبکر محمد بن ٚ مظفر ٚ چغاني-ئه دسسۊر بدأ [[نيشابۊر]] ٚ جي کؤمس-ه فگن بؤنه ؤ هيته-أني [[ماکان بن ٚ کاکي]]-ئه دسسۊر بدأ کرمان ٚ جي [[استان سمنان|کؤمس]]-ه فگن بؤنه تا اي دۊته سپا دامغان ٚ مئن کسن-ه برسن ؤ گۊرگان ؤ ری-ه فتح بؤنن. ماکان زۊدتر [[دامغان]]-ه برسئه ؤ فگن بؤگۊد، ولي بلقسم بن ٚ بانجين، وشمگير ٚ سردار ماکان-ه ديشکن بدأ ؤ ماکان عقب بنيشت ؤ چغاني رسئن ٚ همرأ هردۊ نيشابۊر-ه وگرسن.

وشمگير ٚ کيا بؤؤن ٚ پسي، [[حسن بويه|حسن بۊيه]] گه مردآویج ٚ گرۊگان بؤ ری ٚ جي ويرۊت ؤ بؤشؤ علي بۊيه ور [[شیراز|شيراز]] ٚ مئن. علي بۊيه مردآويج ٚ همرأ صلح گۊدن ٚ پسي، يته فۊرصت ٚ دۊمبال مۊت تا جبال ٚ ناحيه' فتح بؤنه؛ هين ٚ وأسر اۊن ٚ برأر حسن يته پيلا لشکر ٚ همرأ جبال ٚ شأرؤن ٚ ره فگنس ؤ بؤتۊنس يکي جه اۊشؤن-ه فتح بؤنه؛ وشمگير-أني اۊن ٚ برأبر هيسأن ٚ ره يته لشکر دچئه ؤ حسن ٚ لشکر ٚ را روؤنه بؤبؤ، بۊيه'ن ؤ زيارئن برخي شأرؤن، اصفهان، [[اوستان همدان|همدان]]، [[کاشان]]، [[اوستان قم|قم]]، کرج، ری ؤ [[قزوينˇ اۊستان|قزوين]] و…. مۊسؤن ٚ مئن، کسن ٚ همرأ درگير بؤبؤن. علي بۊيه عباسي خليفه'، [[القاهربالله]]-ه مجبۊر بؤگۊد گه يته لشکر [[بصره]] جي وشمگير ٚ مقابله گۊدن ٚ ره ميدؤن-ه راهي بؤنه.

=== اتحاد ماکان ٚ همرأ ؤ داخلی اؤمۊرؤن ===
قمري ۳۲۴ ٚ مئن بلقسم گه گۊرگان ٚ مئن والي بؤ، يته کاکي ٚ مئن بؤمۊرد ؤ ابراهيم بن ٚ کۊشيار اۊن ٚ تخت ٚ سر بنيشت ؤ سپاهئن اۊن ٚ همرأ بيعت بؤدن؛ ولي وشمگير اۊن-ه حؤکۊمت ٚ جي عزل بؤگۊد ؤ گۊرگان ٚ حاکميت-ه ماکان بن ٚ کاکي گه سامانئن ٚ خيدمت هيسأ بؤ ره پيش بنأ، ماکان گه پۊذ سالان گۊرگان ٚ حاکميت ٚ رافا هيسأبؤ دؤخؤسکي وشمگير ٚ همرأ توافق بؤگۊد ؤ ۳۲۵ ٚ مئن گۊرگان ٚ والي بؤبؤ. ایته وشمگير سامانئن ٚ قۊدرت-ه کما گۊد ؤ سامانئن خطر-ه حس بؤدن. اي سالؤن ٚ مئن گيلان ٚ بيه‌پيش ؤ [[آمؤل]] ٚ مئن دۊته شۊرش وشمگير ٚ عليه را دکت گه اۊشؤن ٚ پیلا ترينؤن [[أبۊموسی بن ٚ بهرام]] بؤ. وشمگير بؤتۊنس اي شۊرش-ه ديشکنه.

=== آذربايجان ٚ قضيه ===
قمري هجري ۳۲۶ ٚ سال ٚ مئن «لشکري بن ٚ مردي» گه وشمگير ٚ عوامل ٚ جي جبال ٚ ناحيه مئن بؤ، يته پيلا سپا همرأ آذربايجان-ه فگن بؤگۊد ؤ «ديسم بن ٚ ابراهيم»، آذربايجان ٚ کيا-يه ديشکن بدأ ؤ أدربيل، گه اۊن نيشتگا بؤ-ئه فتح بؤگۊد. ديسم ددار ٚ ديشکنؤن ٚ پسي، وشمگير ٚ ور بؤشؤ ؤ کۊمک بخأس. وشمگير-أني حاضرا بؤ صد هيزار دينار سالانه خراج، تبعيت زيارئن ٚ جي ؤ خطبه خؤندن زيارئن ٚ نؤم ؤ سپاهئن-ه وگردؤنئن ؤ اۊشؤن ٚ خرج-ه دئن ٚ برأبر، ديسم-ه بال بزنه. هي مئنأ لشکري بن ٚ مردي (لشکري گيل) [[أرمنستان]] ٚ را لشکرکشي بؤده بؤ، اي توافق ٚ پسي ديسم بؤتۊنس لشکري-ئه بؤکۊشه ؤ اۊن ٚ سيپا-ه أرمنستان ٚ مئن ديشکن بده. ايته بؤبؤ گه وشمگير بؤتۊنس آذربایجان ٚ سر-أني سلطه بدأره. 

=== جنگ بۊيئن ٚ همرأ اصفهان ٚ مئن ؤ سامانئن ٚ همرأ گۊرگان ٚ مئن ===
[[فاىل:Voshmgir lands of Tabaristan &amp; Deylaman.png|بندانگشتی]]
وشمگير زماتي گه بؤتۊنس گۊرگان ؤ پتشخارگر  ٚ خۊرتأو ٚ وضعيت-ه آراما کۊنه ؤ آذربايجان-ه خۊ مطيع چاؤنه، بۊيه'ن ٚ برأر مقابله گۊدن ٚ ره بشتابس ؤ بۊيه'ن-ه ديشکن بدأ ؤ اصفهان-ه بگيت ؤ حسن بۊيه' اصفهان ٚ جي ويرۊجأنئه ؤ خطبه' خۊ نؤم چاگۊد؛ ايمه ألمۊت ٚ مئن بؤشؤ ؤ خۊ حؤکۊمت-ه برپا بؤگۊد ؤ اۊن ٚ قلعه استحکامات ٚ جي بهره بؤبۊرد ؤ پۊر قوي ترا بؤ.

ماکان ٚ خيانت سامانئن-ه باعث بؤبؤ أمير نصر ٚ ساماني ۳۲۸ ٚ مئن أبۊعلي أحمد چغانی (خۊراسان ٚ سپئسالار)-ه گۊرگان ٚ را گسيل بدأره ؤ چغاني بدۊن ٚ اينگه ماکان واخؤوأ بۊن تا گۊرگان ٚ نزيکي بؤشؤ ؤ هفت‌ماهه محاصره همرأ ماکان-ه مجبۊرا گۊد وشمگير ٚ جي کۊمک بخأ. وشمگير خۊ سردارؤن، ابي داوۊد ٚ سفاهي ؤ شيرج بن ٚ ليلي-ئه ماکان ٚ بال زئن ره گۊرگان ٚ را روؤنه بؤگۊد ؤ ايمه پۊر زياري ٚ سالداتؤن-ه گۊرگان ٚ را اعزام بؤگۊد. أمما شیرج گه ناکام بۊمؤنسه بؤ صلح ٚ واسطه بؤبؤ ؤ اجازه بگيت ماکان طبرستان ٚ مئن بؤشۊن ؤ چغاني گۊرگان-ه فتح بؤگۊد. زياري لشکرئن ٚ شؤؤن گۊرگان ٚ مئن، باعث بؤبؤ اصفهان خألي وابۊن ؤ حسن ٚ بۊيه بؤتۊنس بدۊن ٚ مقاومتي هندئه اصفهان-ه بئيره ؤ برخي جه وشمگير ٚ سپاه ٚ سران-ه دسگير بؤگۊد.

هي أيؤم ٚ مئن خبر برسئه گه بۊیه'ن خأنن ری ؤ عجم ٚ عراق-ه تصرف بؤنن. وشمگير خۊ لشکر-ه ري ٚ أطراف بؤبۊرد ؤ حسن ٚ بۊيه سپاه ٚ همرأ بجأرس، وشمگير ٚ سپاه ٚ جناحين چتن ديشکني بؤخؤردن ولي وشمگير شخصن خۊ سپاه ٚ ديل-ه بۊيه'ن ٚ سپاه ٚ ديل ٚ را هيدايت بؤگۊد ؤ اۊشؤن-ه ديشکنه. صاحب بن ٚ شادشي اي جار ٚ مئن بؤمۊرد ؤ گيلاکۊ بۊيه'ن ٚ أسير بؤبؤ، أمما وشمگير ٚ سپاهئن اۊن ٚ آزاد بؤدن. تا ۳۲۸ وشمگير بؤتۊنسه بؤ خۊ برأر ٚ قلمرؤ-ئه بدأره.

=== بۊیه'ن ؤ سامانئن ٚ اتحاد ؤ ری ٚ جنگ ===
[[فاىل:Polish ۲۰۲۰۱۲۰۲ ۱۲۲۳۵۰۰۰۸.png|بندانگشتی]]
أبۊعلي چغاني زماتي گۊرگان ٚ مئن بۊمؤنس ؤ ايمه ابراهيم بن ٚ سيمجۊر-ه خۊ جا سر بنيشأنه. علي بۊيه، چغاني ره يته نؤمه بنويشت ؤ اۊن ٚ جي بخأس يته مۊشترک ٚ فگن ری-ه بؤنن ؤ وشمگير ٚ حؤکۊمت ٚ کار-ه سرأچينن. اي اتحاد قمري ۳۲۹ ٚ مئن تفاق دکت ؤ چغاني ؤ بۊی'ن ٚ سپا ری ٚ را را دکتن. وشمگير وختي اي اتحاد ٚ جي واخؤوأ بؤ خۊ لشکر-ه جما گۊد ؤ ماکان بن ٚ کاکي-ئه گه ساري مئن والي بؤبؤ بؤ-ئه خۊ ور دؤخؤند؛ ماکان ني خۊ عامۊپسر حسن بن ٚ فيرۊزان-ه خۊ جا بدأشت ؤ ری-ه بؤشؤ. چغاني ؤ علي بۊيه ری ٚ نزيکي مئن کسن-ه برسئن. سرأخر ای دۊته لشکر ۳۲۹ ٚ محرم ٚ مئن، کسن ٚ مصاف بؤشؤن ؤ اي جار ٚ مئن أبۊعلي چغاني بؤتۊنس وشمگير ٚ سپاٰ قلف-ه دؤرأچينه ؤ ماکان-ه گه سپا ديل ٚ مئن هيسأ بؤ-ئه بؤکۊشه. ايمه وشمگير گه اؤضاع-ه ناجۊر بدئه [[لاريجان]] ؤ آمؤل ٚ را ويرۊت. چغاني ماکان ؤ وشمگير ٚ سپا سران ٚ سر-ه بخارا ره سرأدأ. بؤته بؤبه گه وشمگير ٚ تلفات اي جنگ ٚ مئن شيش هيزار نفر بؤ.

وشمگير ديشکن خؤردن ؤ ويرۊتن طبرستان ٚ راٰ پسي، علي بۊيه ری ٚ مئن بؤشؤ ؤ تا زۊمؤسسؤن ٚ تمنأکۊن هۊجه بئسسأ. ايمه زنجان، أبهر، قزوین، قم، کرج، أراک، همدان، نهاوند، دينور ؤ تا حلوان ٚ مرز-ه فتح بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ره والي بنأ. ولي بۊيه'ن اي توان -ه خۊ مئن ندئن گه سامانئن ٚ قلمرؤ-ئه تعرضي بؤنن ؤ نتيجتن سامانئن ٚ ره أني چندان مۊشکيلي پيش نۊمأ.

=== حسن ٚ فيرۊزان ٚ ماجرا ===
[[فاىل:دۊته سککه وشمگير ٚ نؤم.jpg|بندانگشتی|دۊته سککه وشمگير ٚ نؤم]]
حسن فيرۊزان گه ماکان ٚ عامۊپسر بؤ عده‌اي همرأ وشمگير-ه ماکان ٚ مرگ ٚ عامل دؤنسن ؤ اۊن ٚ پذيرفتن ٚ جي امتناع بؤدن. وشمگير-أني شيرج بن ٚ ليلي-ئه ساري را روؤنه بؤگۊد ولي حسن فيرۊزان گۊرگان ٚ مئن بؤشؤ ؤ وشمگر-أني اي شأر ٚ مئن بؤشؤ ؤ حسن فيرۊزان مجبۊرا بؤ عراق ٚ عجم ٚ را ويرۊجه. 

حسن ٚ فيرۊزان چغاني-ئه بپيوس ؤ أبۊعلي چغاني-ئه تحريک بؤگۊد هنده گۊرگان-ه لشکرکشي بؤنه. قمري هجري ۳۳۱ ٚ مئن چغاني ٚ لشکرکشي گۊرگان-ه همرأ، وشمگير ساري را عقب بنيشت ؤ يته ناحيه به نؤم ٚ وله‌جۊی ٚ مئن دۊته لشکر کسن ٚ همرأ بجنگسن ؤ چغاني چن ماه ساري-ئه محاصره بؤگۊد ؤ مزدۊرگيل گه يته جه وشمگير ٚ سردارؤن بؤ-ئه بؤکۊشت، ولي زۊمؤسسؤن ٚ رسئن ؤ أمير ٚ ساماني مرگ ٚ خبر ٚ اؤشتؤوسن ٚ همرأ، دۊ گؤرۊ صلح بؤدن ؤ وشمگير خۊ وچه، سالار بن ٚ وشمگير-ه به عۊنوان ٚ گرۊگان چغاني-ئه بسپؤرد ؤ خطبه ساماني أمير ٚ نؤم بؤگۊد. ائمه أبۊعلي چغاني، حسن فيزۊزان  ؤ سالار بن ٚ وشمگير ٚ همرأ خۊراسان ٚ را را دکتن ؤ زیارئن ٚ نيرۊ اؤفۊل ٚ را بؤشؤ.

دۊؤمي أمير نصر ٚ ساماني مرگ ٚ پسي حسن ٚ فيزۊزان گه برخي تفاقؤن ٚ جي ناراضي بؤ، فۊرصت ٚ جي بهره بؤبۊرد ؤ أبۊعلي تجهيزات ؤ وسايل ٚ همرأ ؤ سالار بن ٚ وشمگير ٚ همرأ گۊرگان-ه بؤشؤن ؤ گۊرگان، دامغان ؤ سمنان-ه فتح بؤگۊد. وشمگير-أني أبۊعلي شؤؤن ٚ پسي ری-ه فتح بؤگۊد ؤ اسپاهي-ه طبرستان ٚ مئن بدأشت ؤ خؤره ری-ه بؤشؤ. ايته بؤبؤ گه حسن ٚ فيرۊزان ؤ وشمگير ٚ زياري متحد بؤبؤن ؤ سالار خۊ پئر ٚ ور وگرس.

=== جديد ٚ جنگؤن: زياري-ساماني اتحاد ===

==== زيارئن ٚ وضعيت ری ٚ کاليجار ٚ پسي ====
وشمگير تا ری ٚ جنگ ٚ مئن ٚ ديشکن خؤردن ٚ پيشي قمري ۳۲۹ ٚ مئن، کاملن ايستقلال دأشت. ولي اۊ ديشکن ٚ همرأ ری ؤ اصفهان-ه چيکأدأ ؤ فقط پتشخارگر اۊن ٚ ره بۊمؤنس. وشمگير ايمه مجبۊر بؤبؤ کمي سامانئن ٚ جي تبعيت بؤبۊره. سامانئن ٚ مؤضع ٚ وگرسن زيارئن ؤ وشمگير ٚ برأبر بۊيه'ن ٚ ويشتر قدرت يأتن ؤ فگن پيلا خۊراسان ٚ برمس ٚ جي بؤ. سامانئن خأسن گه بۊيئن ٚ همرأ درگير نؤبۊن ؤ خأسن گه زيارئن ؤ بۊيه'۰ن کسن ٚ همرأ درگير وکن تا بۊيه'ن خۊراسان ٚ را دس تنوأدن ؤ زيارئن ٚ جي حيمايت گۊدن. هين بؤ گه وشمگير خۊ سامان ٚ پأسئن ٚ ره پۊر جار بؤگۊد ؤ حتی راضي وکت سامانئن ٚ واسطه همرأ عباسئن وساطت بؤنن تا بۊيئن دئه زيارئن ٚ سامان-ه فگن نؤنن.

==== اتحاد ٚ مقدمه ====
۳۳۱ ٚ ق.ه ٚ مئن حسن ٚ بۊيه هندئه اصفهان ٚ جي قزوين ٚ مئن بؤشؤ تا وشمگير ٚ ضأف ٚ جي بهره بؤبۊره ؤ ری-ه فتح بؤنه. وشمگير گه مننس بۊيه'ن ٚ لشکر ٚ برأبر بئسسه، هندئه طبرستان ٚ را ويرۊت. حسن بۊيه ری ٚ فتح ٚ پسي وشمگير ٚ عوامل-ه شکنجه بؤگۊد ؤ وشمگير ٚ خزانه‌دار ٚ شکنجه گۊدن ٚ پسي أبؤلحسن ٚ أموال-ه بگيت، ولي أبؤالحسن ٚ مامطیري (خزانه‌دار) وشمگير ٚ مال-ه اۊن-ه هندأ. وشمگير وختي آمؤل ٚ مئن بؤشؤ ماکان ٚ بيوه، ميجام-ه، حسن فيرۊزان ٚ جی بخأس ؤ حسن اي عمل ٚ جي امتناع بؤگۊد ؤ حسن ؤ وشمگير هندئه کسن ٚ همرأ بجنگسن ؤ «محمد بن ٚ وهري» ؤ «اسماعیل بن ٚ مردۊچين» حسن فيرۊزان-ه بپيوسن. اي وضع ٚ مئن وشمگير تنا چأره' ساماني دربار-ه پناه بؤردن ٚ مئن بدئه ؤ خۊ گۊد ؤ متعلقات ٚ همرأ بخارا را را دکت، وشمگير چغاني-ئه را دل بدئه گه ساماني أمير ٚ دسسۊر ٚ همرأ ری ٚ فتح ٚ ره شؤدؤبؤ ؤ چغاني وشمگير-ه بخارا را گسيل بدأشت. چغاني يارؤن را دل اۊن-ه خيانت بؤدن ؤ چغاني مجبۊرا بؤ وگرده. اي زمات ٚ مئن حسن ٚ فيرۊزان ؤ حسن بۊيه کسن ٚ همرأ متحد بؤبؤن ؤ حسن فيرۊزان ٚ لاکۊ ؤ حسن ٚ بۊيه ايزدواج بؤدن ؤ اي ازدواج ٚ حاصيل فخرالدؤله وکت. حسن ٚ فيرۊزان وشمگير ٚ عامل اسفاهي-ه بؤکۊشت ؤ طبرستان-ه بگيت ؤ اسفاهي کۊشتن ٚ پسي اۊن ٚ أموال-ه وگيت بنأ خۊ قلعه ديلم (گیلان) ٚ مئن.         

==== قمري ۳۳۳ تا ۳۴۳ تفاقؤن ====
قمري ۳۳۳ ٚ مئن نۊح بن ٚ نصر، سامانئن ٚ تازه کيا، بخارا مئن وشمگير ٚ جي ايسقبال بؤگۊد ؤ وشمگير خۊ قواٰ تجديد گۊدن ٚ ره زماتي اۊيه بئسسأ. هي سال ٚ مئن نۊح ٚ ساماني يته جه خۊ تۊرک ٚ سردارؤن به نؤم ٚ «منصور بن قراتکین»-ه وشمگير-ه گلأکأنئه تا سي هيزار نفر ٚ همرأ بؤتۊنن گۊرگان ٚ بلته' وا بؤنن. أبۊعلي چغاني ني گه نيشابۊر-ه بؤشؤ بؤ دسسۊر هگيت تا قراتکين ؤ وشمگير-ه بال بزنه. حسن ٚ فيرۊزان أولسر ايته نشؤن بدأ گه خأنه گۊرگان ٚ مئن مۊقاومت بؤنه، ولي نهايتن ساري را ويرۊتن-ه بنا بگيت ؤ تمؤم ٚ پۊردؤن-ه خۊ را مئن فۊسأنئه. وشمگير يته مسير ٚ ديگر ٚ جي بؤشؤ ؤ اۊن-ه تا گيلان  ٚ مرز ؤ چالۊس تعقيب بؤگۊد، ولي حسن هنده خۊرخؤس ٚ را بؤشؤ. منصۊر قراتکين اي فگن ٚ وأسئه مال طلب بؤگۊد. وشمگير ناچار آمؤل ٚ مئن بؤشؤ ؤ درخاستي مبلغ-ه مردۊم ٚ مئن پخش بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ جي ماليات هگيت. قراتکين ٚ شؤؤن ٚ پسي به بخارا، چغاني ری-ه فتح بؤگۊد ؤ تا جبال ٚ ناحيه پيش بؤشؤ. اي زمت ٚ مئن نۊح ٚ ساماني اۊن-ه مقام ٚ جي عزل بؤگۊد ؤ اۊن ٚ مقام-ه ابراهيم ٚ سيمجۊر-ه هدأ. أبۊعلي چغاني اي کار ٚ جي برنجس ؤ بۊيه'ن ٚ دربار-ه بؤشؤ ؤ حسن ٚ بۊيه اۊن أجي استيقبال بؤگۊد.

حسن فيرۊزان گيلان-ه بؤشؤ ؤ وشمگير هندئه اۊن ٚ دۊمبال را دکت. حسن يته شأر به نؤم ٚ «دۊلادار» دريا لک بسأت ؤ اۊن ٚ حصارؤن ٚ پۊشت پنا بگيت. وشمگير أسب ٚ همرأ درياٰ بگنس ؤ ديوار ٚ دؤر زئن ٚ أمرأ يته جه حسن ٚ لشکر ٚ سران-ه بؤکۊشت. حسن ٚ فيرۊزان هندئه ويرۊت ؤ جستانئن-ه پنا بؤبۊرد ؤ وشمگير آمؤل-ه بؤشؤ ؤ حسن وشمگير ٚ شؤؤن ٚ همرأ هنده پيش‌روي بؤگۊد ؤ رۊيان-ه برسئه ؤ اۊن ٚ والي-ئه پنا بؤبۊرد، اين بؤبؤ گه وشمگير هندئه اۊن-ه فگنس ؤ حسن-ه هندئه ديشکنه ؤ حسن ٚ فيرۊزان اي مرته گۊرگان ٚ را ويرۊت ؤ اۊيه خۊ قبيله همرأ يته گچي قلعه چاگۊدن ؤ وشمگير-أني گۊرگان ٚ را را دکت.

بغداد ٚ فتح بؤؤن بۊيه'ن ؤ أحمد ٚ بۊيه دس ؤ عباسئن ٚ ديشکن خؤردن بۊيه'ن ٚ برأبر ٚ همرأ بۊيه'ن بؤتۊنسن عباسئن-ه خۊ مطيع چاکۊنن ؤ بۊيه'ن پۊر قوي‌تر ؤ پيلاتر بؤبؤن ؤ پيشأکتن. أحمد ٚ بۊيه، بۊيه'ن ٚ کۊچي‌ترين برأر حسن ٚ بۊيه' مالي ؤ نيظامي لحاظ ٚ جي پۊشتيباني بؤگۊد؛ فلذا وشمگير ٚ اؤميد بۊيي برأرؤن-ه چيره بؤؤن ٚ ره  کما بؤ. قمري ۳۳۵ ٚ مئن بۊيه'ن مؤفق بؤبؤن ری ؤ تمؤم ٚ جبال ٚ ناحيه' بئيرن ؤ حسن ٚ فيرۊزان ٚ همرأ گۊرگان ٚ را لشکرکشي بؤدن ؤ وشمگير ٚ سپاهئن بۊيه'ن-ه بپيوسن ؤ شأر-ه بۊيه'ن-ه تقديم بؤدن ؤ حسن ٚ فيرۊزان گۊرگان ٚ والي بؤبؤ. وشمگير-أني هندئه خۊراسان ؤ [[اسفراين]] ٚ شأر ٚ مئن پنا بگيت. أرتش ٚ خيانت وشمگير-ه دۊبار تفاق دکت ؤ احتمالن اۊن ٚ عيللت تترج جنگؤن ؤ سالداتؤن ٚ وأکتگي ؤ وشمگير ٚ ضعيفا بؤؤن بؤ.

ابن ٚ أثير گۊزارش کۊنه ۳۳۶ ٚ مئن وشمگير ؤ منصۊر ٚ قراتکين مأمۊرا بؤن تا «ابۊمنصۊر محمد بن عبدالرزاق» ٚ شۊرش-ه گه طۊس ؤ نيشابۊر ٚ حاکم بؤ-ئه سرکۊب بؤنن. ساماني سپا مؤفقا بؤ طۊس-ه فتح بؤنه ؤ أبۊمنصۊر گۊرگان-ه بؤشؤ ؤ بۊيه'ن-ه پنا بؤبۊرد. اي زمات ٚ مئن مسافرئن/سالارئن گه گيلان ٚ جي خيزش بؤده بؤن ديسم ٚ کرد-ه ديشکن بدأن ؤ اۊن-ه زيندؤني بؤدن ؤ ايشؤن ٚ مئن آذربايجان ٚ حؤکۊمت ٚ سراختيلاف پيش بۊمأ. آل ٚ بۊيه اي فۊرصت ٚ جي استيفاده بؤگۊد ؤ أبۊمنصۊر-ه اۊجه والي بؤگۊد. سالارئن ديسم-ه آزاداؤدن تا أبۊمنصۊر-ه ديشکنه ولي خؤره ديشکن بؤخؤرد. ايته بؤبؤ گه آذربايجان ني بۊیه'ن ٚ سلطه بۊن قرار بگيت.

اۊ را جي ق ۳۳۷ ٚ مئن نۊح ٚ ساماني هندئه منصۊر ٚ قراتکين-ه دسسۊر بدأ تا شۊرشؤن ٚ خؤسأنئن ٚ پسي گۊرگان-ه فگنه. اي زمات ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس يته جه حسن ٚ فيرۊزان ٚ زأکؤن-ه گرۊگان بئیره ؤ حسن ٚ فيرۊزان-ه وادار به صلح بؤگۊد؛ أمما اي زمات ٚ مئن يته کدۊرت نۊح ٚ ساماني ؤ منصۊر ٚ قراتکين ٚ مئنأ شکل بگیت ؤ وشمگير گرۊگاني-ئه حسن-ه وگردؤنئه ؤ نيشابۊر-ه وگرس ؤ حسن ني زۊزن ٚ ولايت ٚ مئن بۊمؤنس. وشمگير گۊرگان-ه  بؤشؤ ؤ حسن ٚ بۊيه وختي واخؤوأ بؤ گۊرگان ٚ را لشکرکشي بؤگۊد ؤ وشمگير گيلان ٚ را ويرۊتن-ه بنا بگيت ؤ [[چالوس|چالۊس]]-ه برسئه ؤ حسن ني بؤشؤ چالۊس ٚ مئن. ايمه وشمگير هندئه خۊرخؤس ٚ را را دکت ؤ [[رۊدسر|هۊسم]]-ه برسئه أول‌سر گيلان ٚ آدمئن بۊيه'ن ٚ ترس ٚ جي اۊن-ه پنا ندأن ولي الثائر، هۊسم ٚ زيدي والي اۊن-ه بپذيرفت ؤ گيلانئن ني اۊن ٚ دؤني وشمگير-ه پنا بدأن. حسن ٚ بۊيه گيلان ٚ مئن وشمگير ٚ دۊمال مۊت گه خۊ برأر ٚ مۊردن ٚ خبر اۊن-ه برسئه ؤ اۊيه جي گه دؤنس لشکرئن احتمالن اۊن ٚ وچه عليه، عضدالدؤله، شۊرش کۊنن، فارس ٚ را وگرس.

منصۊر ٚ قراتکين حسن ٚ بۊيه غيبت ٚ جي ايستفاده بؤگۊد ؤ ری، کرمانشاه ؤ نسا جي تا اصفهان-ه فگنس ؤ اي مناطق ٚ مئن والئني دؤجئه ؤ خؤره وگرس نيشابۊر-ه ؤ زماتي دنوأرس گه هۊجه بؤمۊرد. پۊر مردۊم گيلان ؤ مازرۊن ٚ جي جما بؤن ؤ وشمگير ؤ الثائر-ه بپيوسن. حسن ٚ بۊيه وگرسن ٚ پسي ۳۳۸ ٚ مئن وشمگير الثائر ٚ همرأ گيلان ٚ جي طبرستان ؤ آمؤل ٚ مئن بؤشؤن ؤ وشمگير آمؤل-ه الثائر-ه بسپؤرد ؤ خۊ سيپا همرأ گۊرگان-ه بؤشؤ. ائمه وشمگير بر خلاف ٚ خۊ پيمؤن الثائر ٚ همرأ نۊح ٚ ساماني نؤم خطبه بۊخؤند ؤ شيرج بن ليلي ؤ وردانشا-ه آمؤل ٚ را سرأدأ تا الثائر-ه برجه بؤنن. ايته بؤبؤ گه وشمگير ٚ سيپاهئن الثائر ٚ نزيکؤن بؤکۊشتن ؤ «محمد بن ٚ وهري یا دهري» گه الثائر ٚ معتمدؤن ٚ جي بؤ زيارئن-ه بپيوس ؤ الثائر گيلان ٚ را ويرۊت.

حسن ٚ بۊيه شيراز ٚ جي هندئه ری-ه وگرس ؤ وشمگير-ه حمله بؤگۊد وشمگير أز راه ٚ ايبورد هنده سامانئن ٚ دربار-ه وگرس. نۊح ٚ ساماني اي مرت أبۊعلي چغانی-ئه ۳۴۰ ٚ مئن خۊراسان ٚ سپهسالار بؤگۊد ؤ دۊ سال ٚ پسي اۊن-ه حسن ٚ بۊيه همرأ جنگسن ٚ ره ری ٚ را روؤنه بؤگۊد. چغاني حسن ٚ همرأ صلح بؤگۊد ؤ قرار وکت حسن ری ٚ حکم ٚ گۊدن ٚ برأبر سالانه ۲۰۰ دينار بخارا ره سرأده. نۊح ٚ ساماني ؤ وشمگير ٚ زياري اي صلح‌نؤمه جي ناراضي بؤن ؤ چغاني خۊ منصب ٚ جي عزل بؤبؤ.

۴۴۱ ٚ مئن الثائر ٚ علوي حسن ٚ بۊيه همرأ متحد بؤبؤ ؤ طبرستان ٚ حۊکم-ه اۊن ٚ جي هگيت ؤ خؤره آمل ٚ مئن مستقر بؤبؤ ؤ خۊ وچه'ن زيد ؤ رضا-يه ساري را سرأدأ ولي مننس اي شأرؤن-ه حيفظ بؤنه ؤ وشمگير سري اۊن-ه آمؤل ٚ جي بيرۊنا گۊد ؤ اۊن ٚ وچه'ن-ه گرۊگان بگيت. الثائر بؤتۊنس مکاتبه بؤنه ؤ يته جه خۊ وچه'ن-ه پسأیره. ۳۴۲ ٚ مئن وشمگير، زماتي گه عازم ٚ نبرد حسن ٚ بۊيه همرأ بؤ الثائر-ه خۊ ور بيأرد ؤ اۊن ٚ اۊ يکته وچه-أني آزادا گۊد.

أبۊعلي چغانی به بهؤنه‌ی ٚ عزل بؤؤن خۊ منصب ٚ جي حسن ٚ بۊيه همرأ متحد بؤبؤ ؤ أبۊعلي ؤ حسن ۴۴۳ ٚ مئن دۊ را جي وشمگير ٚ قلمرؤ-ئه حمله ؤ بؤدن ؤ وشمگير ناچار مشهد ٚ را ويرۊت. حسن ٚ بۊيه اي زمات ٚ مئن عباسي خليفه' گه بۊیه'ن ٚ مطيع بؤ-ئه بؤگۊت گه خۊراسان ٚ حۊکم-ه چغاني نؤم بزنه ؤ خليفه‌أني اي کار-ه بؤگۊد. 

.


=== وشمگير ٚ کيايي پاياني زمت ===
نۊح ٚ ساماني مۊردن ٚ پسي ۳۴۳ ٚ مئن اۊن ٚ وچه عبدالملک بن ٚ نۊح، سامانئن ٚ تخت ٚ سر بنشيت. چغاني گه تازگي خۊراسان ٚ ايمارت ٚ حۊکم-ه خليفه' جي هيته بؤ، بؤمۊرد. اي زمات ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس شيش ماه به آرامی گۊرگان، طبرستان، گيلان (ألمۊت ؤ طالقان ٚ همرأ) ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.

۳۴۴ ٚ مئن حسن ٚ بۊيه ؤ عبدالملک ٚ ساماني صلح بؤدن ؤ به سبب ٚ اۊن قرار بؤبؤ حسن ٚ بۊیه، وشمگير ٚ کنۊني قلمرؤ-ئه حمله نؤنه. أمما اي صلح خئلي دوؤم نيأرد ؤ ۳۴۷ ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس پاچ ٚ زماتي ره حسن ٚ نيشتگا ری-ه فتح بؤنه ؤ در مۊقابل حسن ني بؤتۊنس پاچ ٚ زماتی ره گۊرگان-ه فتح بؤنه.

۳۵۱ يا ۳۵۵ ٚ مئن هندئه چندؤمين ٚ بار ٚ ره حسن زيارئن ٚ قلمرؤ-ئه فگنس ؤ اي مرت وشمگير گيلان-ه بؤشؤ خۊ لشکر-ه سر ؤ سامؤن دئن ٚ پسي هندئه طبرستان ؤ گۊرگان-ه بگيت. 

=== لنگر ٚ ايقدامات گيلان ٚ مئن ===
لنگر وشمگير ٚ وچه اي زمت ٚ مئن خۊ پئر ٚ جانب ٚ جي گيلان ٚ مئن ايمارت دأشت، اۊ، وشمگير ٚ أدأيي‌پسر «سیاه گیل بن ٚ هرؤسندان» ٚ مۊردن ٚ پسي خۊ قلمرؤ-ئه گۊسترش بدأ ؤ الثائر-ه أسير بؤگۊد ؤ اۊن-ه کۊرا گۊد ؤ ايمه خۊ پئر ٚ را سرأدأ ؤ وشمگير-أني اۊن-ه زندؤني بؤگۊد. بدأري اي أواخر يته جه الثائر ٚ غۊلامؤن اۊن ٚ عليه شۊرش بؤده بؤ ؤ ديلمئن الئاثر ٚ خؤنه' تاراج بؤده بؤن. حسن ٚ بۊيه اي تفاق ٚ پسي  «أبۊمحمد الحسن الناصر»-ه گيلان ٚ را سرأدأ تا لنگر ٚ همرأ کانجار بؤنه ؤ ۳۵۳ ٚ مئن لنگر-ه ديشکنئن ؤ أبۊمحمد ٚ لشکرئن بؤتۊنسن لنگر-ه اي نبرد ٚ مئن بؤکۊشن.

اين ٚ پسي زيارئن ٚ قۊدرت گيلان ٚ مئن بکت ؤ گيلان [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ دس دکت، اي سلسله-أني ايصالتن گيلان ٚ شي بؤن ؤ گيلان ٚ جي خيزش بؤدن. ألبت بئدؤن [[منۊچهر زياري|منۊچهر ٚ زياري]] خۊ پئر [[قابوس بن وشمگير|قابۊس]] ٚ جانب ٚ جي گيلان ٚ والي بؤبؤ بؤ. درکۊل گيلان اي سالؤن ٚ مئن پۊر زيارئن ؤ بۊیه'ن ٚ مئنأ رد ؤ بدر بؤبؤ.

== زيارئن ؤ بۊيه'ن ٚ روابط ==
مردآويج ؤ زيارئن، بۊيه'ن ٚ جي زۊدتر قۊدرت هيتن ولي زۊدتر-أني اوفۊل پيداؤدن، أمما بۊيه'ن بؤتۊنسن عباسئن-ه ديشکنن ؤ اۊشؤن ٚ خليفه' خۊ مطيع چاؤنن ؤ خۊ قلمرؤ-ئه گۊسترش بدأن ؤ خۊ سامؤنان-ه خئلي آباداؤدن ؤ تؤسعه بدأن. زيارئن ؤ بۊيه'ن با اينگه هردۊ يته [[گيلک|قؤم]] ؤ [[گيلان|سامؤن]] ٚ شي بؤن، ولي قلمرؤ سر کسن ٚ همرأ اختلاف پيداؤدن ؤ سامانئن ني گه خۊراسان ٚ مئن حؤکۊمت دأشتن بۊيه'ن ٚ ترس جي زيارئن-ه پشتيباني گۊدن. ألبت زيارئن ؤ بۊيه'ن گاگلف خؤجير ٚ روابط-أني دأشتن چۊنان‌گه «منۊچهر بن ٚ قابۊس ٚ بن وشمگير» زماتي مجدالدؤله (بۊيه'ن ٚ کيا)-ئه خيدمت گۊد ؤ قابۊس ٚ زياري با اينگه مجدالدؤله ضعف ٚ جي واخؤو بؤ ولي هيچ‌زمت ری-ه فگن نؤگۊد.

== ويژگئن ==

=== شخصيت ===
برخي مؤلفؤن وشمگير-ه چۊنگه أول‌سر مردآویج ٚ دأوت-ه رد بؤده بؤ اۊن-ه عامي ؤ غافل دؤخؤندن، مجمل التواریخ ؤ القصص ٚ مؤلف وشمگير-ه يته بي تدبير کيا معرفي بؤده. هيته-أني بدأري وشمگير خۊ آخري نبرد حسن ٚ بۊيه همرأ اۊن-ه يته نؤمه مئن دۊشنؤم بدأ بؤ ؤ هين ٚ ره برخي مؤلفؤن اۊن-ه سرزنش بؤدن، أمما [[ابن‌خلدۊن]] وشمگير-ه يته « مدبر ؤ بي‌نظير 

سياست‌مد ٚ کيا» معرفي بؤده.

=== ناسيۊناليسم ===
وشمگير بر خلاف ٚ مردآويج خئلي ايران ؤ فارسؤن ٚ تاريخ-ه أهميت ندأ ؤ اۊن ٚ جا ويشتر پتشخارگر ٚ أقوام ؤ گيلکؤن ٚ دابؤن ؤ زوؤن ؤ تاريخ-ه أميت دأ.

=== أدبيات ٚ مئن ===
وشمگير گه شکار ٚ مئن ماهر بؤ يته کيتاب به نؤم «شکر» به زوؤن ٚ گيلکي بنويشته گه باز ٚ آمۊتن ٚ باره بؤ.

=== دؤنش ؤ دابؤن ===
گيلان ٚ پيلا رياضي‌دؤن ؤ أخترشيناس ؤ دؤنشمند، [[کۊشيار ٚ گيلاني]] وشمگير ؤ قابۊس ٚ زياري  ٚ أخترشيناس بؤ. [[گيلکي زوؤن]] يته جه اي سلسله رسمي زوؤنؤن بؤ.

=== مۊردن ===
وشمگير خۊ آخري لشکرآرايي زمات قرار بؤ سامانئن ٚ تازه کيا همرأ ری-ه فگن بؤنن ؤ حسن ٚ بۊيه ؤ دئبأخي سرؤن ني قرار بؤ ايشؤن ٚ برأبر بئسن ؤ اي دۊته لشکر درگير بؤبۊن. وشمگير قرار بؤ چن رۊج گۊرگان ٚ مئن بئسسه تا خۊ لشکر-ه آماده بؤنه. يرۊ اي اؤردۊ مئن يته أسب-ه خۊش بؤگۊد ؤ اۊن ٚ سر بنيشت ؤ يته گۊراز اۊن ٚ أسب ٚ مئنه بگنس ؤ وشمگير أسب ٚ سر جي بکت قمري ۳۵۷ ٚ ؤ بؤمۊرد.
[[فاىل:Gonbadkavoos.jpg|بندانگشتی|قابۊس ٚ گۊمبد، گه [[قابوس بن وشمگير|قابۊس بن ٚ وشمگير]] ٚ دسسۊر ئبه بسأته ببه. اي بۊرج يؤنسکؤ مئن ثبتا به ؤ جهان ٚ بلندترين آجۊري بۊرج هيسه.]]

=== جانشينؤن ===
اۊن ٚ پسي اۊن ٚ دۊته وچه'ن به ترتيب بيستۊن ؤ قابۊس اۊن ٚ جانشين بؤبؤن.

== تيندار ٚ وانويسؤن ==

* [[گيلان ٚ تاريخ]]
* [[زياری‌ئن|زيارئن]]
* [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]]

== سربس ==

# اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۹۲). تاریخ مفصل ایران. تهران: انتشارات دبیر. شابک ۹۷۸۹۶۴۲۶۲۱۳۳۰.
# امامی، ابوالقاسم (۱۳۹۴). ابن مسکویه. ۲۲. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
# خطیبی، ابوالفضل (۱۳۸۰). «ابومنصور محمد بن عبدالرزاق». دانشنامهٔ جهان اسلام. دریافت‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا (۱۳۹۲). الثائر فی اللّه، ابوالفضل (ابوطالب) جعفربن محمد. ۹. دانشنامهٔ جهان اسلام. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا (۱۳۹۴). ابن اثیر. ۲۲. دانشنامه بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا. بیستون. ۵. دانشنامهٔ جهان اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۱۶
#زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۶۷). تاریخ مردم ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر.
#سجادی، صادق (۱۳۶۷). آل بویه. ۱. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#عماری، حسین. آل زیار. ۲. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۴.
#عمادی، عبدالرحمن (۱۳۸۹). «کوشیار گیلی». البرز کوه. منوچهر ستوده. بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. صص. ۲۲۷-۲۳۵. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۰۵۳-۵۴-۰.
#مهرداد (۱۳۶۷). اولیاءالله آملی. ۱۰. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#کاهن، کلود (۵ فروردین ۱۳۹۲). «تاریخ و مورخان اسلامی تا پایان دوران عباسی». ترجمهٔ شهلا بختیاری. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۶.
#مادلونگ، ویلفرد (۲۴ شهریور ۱۳۹۵). «تشیع امامی و زیدی در ایران». ترجمهٔ رسول جعفریان. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#فهیمی، مهین (۵ خرداد ۱۳۹۲). «وشمگیربن زیار». دانشنامهٔ جهان اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۱۶.
#مفرد، محمدعلی (۱۳۸۶). ظهور و سقوط آل‌زیار. تهران: انتشارات رسانش. شابک ۹۶۴-۷۱۸۲-۹۴-۵.
#تاريخ ٚ کامل ٚ ابن ٚ أثير
#*
#*
#*
#*
#*
#*
#*
#
#
#
#
#
#
#
#

[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]
[[جرگه:کارکياؤن]]</text>
      <sha1>eny57hzu7uchzvvlef376xtdsyfontq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62257</id>
      <parentid>62256</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T14:56:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44357" xml:space="preserve">'''وؤشۊمگير'''، '''اؤشۊمگير''' یا '''وشمگير بن زيار''' (بچئه بؤبه [[گيلان]] ٚ مئن، بؤمۊرده قمري هجري ٚ ۱۳۵۷ ٚ محرم ٚ یکؤم، [[گۊرگان]] ٚ مئن) [[زياری‌ئن|زيارئن]] ٚ دۊوؤمي کيا هيسه گه اۊن ٚ برأر ٚ مۊردن ٚ پسي يأني [[مرداويج زياري|مردآويج]]، [[ديلمي تقويم|دیلمي]] سال ٚ ۴۵۷ ٚ مئن، حکۊمت-ه دسأگيت. اۊن ٚ مذهب ٚ سر هرچند گه ابهام ؤ ايختلاف نيأ ولي ويشتر اۊن-ه شيعه-مؤسلمؤن دؤنن. اۊ مردآويج ٚ مۊردن ٚ پيش، مردآویج ٚ جانب ٚ جي [[ری]] ٚ فرمؤنروا بؤ. وشمگیر خۊ حؤکۊمت ٚ أوايل ٚ مئن علاوه بر [[گؤرگان|گۊرگان]] ؤ [[مازندرانˇ اۊستان|طبرستان]] ؤ [[گيلان|دیلم]] ([[پتشخوارگر|پتشخارگر]]) [[ايران]] ٚ مرکزي واوينؤن، گه [[جبال ٚ ناحيه]] ؤ خۊزستان-ه شامل بۊنه سر-أني، حؤکۊمت گۊد ؤ زماتي آذربايجان ٚ سر-أني سلطه دأشت.

[[فاىل:Voshmgir lands of Tabaristan &amp; Deylaman.png|بندانگشتی|حدأکثر ساماني گه وشمگير بؤتۊنس اۊن ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.]]
اي وضعيت ٚ همرأ، [[سامانئن]] ؤ [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ أمرأ درگيري دچار بؤبؤ. سامانئن گه پيلا خۊراسان ٚ ؤ ايران ٚ خۊرتأو ٚ سر حکۊمت گۊدن، خأسن گه گۊرگان، طبرستان ؤ ري-ه خۊ قلمرؤ-ئه بچربأنن. اۊ را جي ني بۊيه'ن ني گه فارس ٚ مئن مستقر بؤن، خأسن جبال ٚ ناحيه ؤ ايران ٚ خۊرخؤس-ه تصرف بؤنن. وشمگير پۊر جارؤن سامانئن ؤ مخصۊصن بۊيه'ن ٚ همرأ بؤگۊد گه ويشتر دفاعي حالت دأشت تا خۊ سامؤن گه پتشخارگر-ه شامل بۊنأ بؤ-ئه بپأئه ؤ حفظ بؤنه. بۊيه'ن ني سيماجت ٚ همرأ وشمگير ٚ سامؤن ٚ تسخير گۊدن ٚ ره حقسأی گۊدن. وشمگير تا [[ری ٚ جار]] ٚ مئن ٚ ديشکن خؤردن ٚ پيشي قمري ۳۲۹ ٚ مئن، کاملن ايستقلال دأشت. ولي اۊ ديشکن ٚ همرأ ری ؤ اصفهان-ه چيکأدأ ؤ فقط گيلان ؤ گۊرگان ؤ مازندران  اۊن ٚ ره بۊمؤنسن. وشمگير ايمه مجبۊرا بؤ کمي سامانئن ٚ جي تبعيت بؤبۊره أمما وشمگير ونأشت گه سامانئن اۊن ٚ سامان ٚ مئن دخالت بؤنن ؤ گۊته شأنه گه زيارئن هنده خۊ استقلال-ه بدأشتن. سامانئن ٚ مؤضع ٚ وگرسن زيارئن ؤ وشمگير ٚ برأبر بۊيه'ن ٚ ويشتر قدرت يأتن ؤ فگن پيلا خۊراسان ٚ برمسئن ٚ جي بؤ.

[[فاىل:Polish ۲۰۲۰۱۲۰۲ ۱۲۲۳۵۰۰۰۸.png|بندانگشتی|وشمگیر ٚ قلمرؤ، پۊررنگ ٚ سبز: وشمگير ٚ أصلي قلمرؤ. کم‌رنگ ٚ سبز: سامؤناني گه وشمگير، زمات ٚ کمتري بؤتۊنس اۊن ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.]]
سامانئن-ه وأس گه بۊيه'ن ٚ همرأ درگير نؤبۊن ؤ خأسن گه زيارئن ؤ بۊيئن کسن ٚ همرأ درگير بؤبۊن تا بۊيه'ن خۊراسان ٚ را دس تنوأدن ؤ گاگلف زيارئن ٚ جي حيمايت أني گۊدن. هين بؤ گه وشمگير خۊ سامان ٚ پأسئن ٚ ره پۊر جنگ بؤگۊد ؤ حتی راضي بؤبؤ سامانئن ٚ واسطه همرأ عباسئن وساطت بؤنن تا بۊيه'ن دئه زيارئن ٚ سامان-ه فگن نؤنن. سرأخر وشمگير محرم ٚ أول، قمري‌ هجري ۳۵۷ ٚ مئن هندئه يته ايجۊر جنگؤن ٚ ره آماده بؤ دؤبؤ گه، يته گۊراز اۊن ٚ مئنه بگنس ؤ وشمگير أسب ٚ سر ٚ جي بکت بؤمۊرد. اۊن ٚ پسي [[بهستۊن]] وشمگير ٚ وچه زيارئن ٚ کيايي تخت ٚ سر بنيشت.

== نؤم ؤ تبار ==
وشمگير [[مرداويج زياري|مردآويج]] ٚ کۊچي برأر ؤ [[زيار]] ٚ وچه بؤ، [[زياری‌ئن|زيارئن]] [[گيلان]] ٚ شي ؤ احتمالن  [[گيلک]] بؤن. برخي نظر ٚ جي وشمگير ٚ زياري چۊن گه وشم‌شکار-ه علاقه دأشت اۊن ٚ نؤم-ه بنأن وشمگير، ألبت برخي سربسؤن ٚ مئن اۊن ٚ نؤم-ه دۊشمن‌گير-أني بنویشتن، ولي خؤجير ؤ پيلا سربسؤن ٚ مئن، أکثرن اۊن-ه وشمگير دؤخؤندن.

== وشمگير مردآويج ٚ زمت ٚ مئن ==
وشمگير أوول‌سر گيلان ٚ مئن يته ورزگر بؤ ؤ کشاورزي گۊد؛ مردآويج زماتی گه عباسي خليفه، [[المقتدر بالله]] ٚ همرأ متحد بؤبؤ، ينفر به نؤم ٚ [[ابن ٚ جعد]]-ه، قمري هجري ۳۲۰ ٚ مئن، گيلان ٚ را روؤنه بؤگۊد تا وشمگير-ه گلأگيره ؤ خۊ ور بيأره، ولي وشمگير-ه نوأس گه بؤشۊن ؤ قبۊل نؤگۊد ؤ وختي گه ابن ٚ جعد مردآويج ٚ دارایي ؤ قۊدرت ٚ جي وشمگير واخؤوأ گۊد ولي وشمگير بؤگۊت گه مردآويج قبۊل بؤده عباسئن ٚ خاسته' تن بده؛ أمما مردآويج ٚ اصرار ٚ همرأ وشمگير راضي بؤبؤ ؤ بؤشؤ ؤ ايمه مردآویج اۊن-ه [[ری]] ٚ والي بؤگۊد. وشمگير ٚ هيسأبؤن ری ٚ مئن بي‌فأيد-أني نؤبؤ. مردآويج، [[علی بويه|علي بۊيه]]' کرج ٚ والي بؤگۊد، علي بۊيه خۊ خؤجير رفتار ٚ همرأ بؤتۊنس اۊ [[ديلمئن|ديلمي]] سردارؤني گه مرآويج ٚ جي ناراحت بؤن ٚ همرأ متحد ؤ رخابا بۊن، مردآويج ايمه علي ٚ والي گۊدن ٚ جي پشيمؤنا بؤ، علي بۊيه اي فۊرصت ٚ جي استيفاده بؤگۊد ؤ مردآويج ٚ عليه يته قيام-ه سرأگيت. علي بۊيه اصفهان-ه بگيت ؤ مردآويج گه علي بۊيه ٚ قۊدرت گيتن ٚ جي برمسه بؤ، وشمگير-ه اصفهان ٚ را روؤنه بؤگۊد، وشمگير-أني بؤتۊنس اصفهان-ه علي ٚ جي پسأیره؛ علي بۊيه ايمه خۊ برأر ٚ ياري همرأ بؤتۊنس [[فارس]] ؤ [[اوستان کرمان|کرمان]]-ه فتح بؤنه. مردآويج، وشمگير ٚ بال زئن ٚ همرأ بؤتۊنس بۊیه'ن-ه ديشکن بده ؤ أهواز ٚ گيتن ٚ پسي علي بۊيه تسليم بؤبؤ ؤ خۊ پشيمؤني-ئه اظهار بدأشت ؤ مردآويج ٚ همرأ صلح بؤگۊد؛ علي بۊيه ٚ برأر، حسن ني زيارئن ٚ گرۊگان بؤبؤ ؤ علي قبۊل بؤگۊد مردآويج ٚ نؤم خطبه بۊخؤنه. ألبت اي قيام موقتن بئسسأ ؤ بئدان علي بۊيه خۊ برأرؤن ٚ همرأ بؤتۊنسن [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ سلسله' تأسيس بؤنن ؤ ايمه بۊيه'ن گه اۊشؤنم [[گيلان]] ٚ شي بؤن، زيارئن ٚ جي قوي ترا بؤن.

== وشمگير کيايي ٚ سرأیتن ٚ زمت ==
[[فاىل:دورنمای قلعه گبری ری.jpg|بندانگشتی|گبري قلعه گه مردآويج اۊن ٚ محوطه مئن دفن وکته.]]
مردآويج ۳۲۳ ق.ه، [[استان اصفهان|اصفهان]] ٚ مئن بؤمۊرد ؤ لشکرئن اۊن ٚ جنازه' ری ٚ را بؤبۊردن ؤ وشمگير پابرنه اۊشؤن ٚ پيشواز ٚ ره بؤشؤ. اي زمات ٚ مئن تمؤم ٚ دیلمي سردارؤن ری ٚ مئن جما بؤن، گيلکؤن مشورت ٚ پسي وشمگير-ه کيايي ره دؤجئن ؤ مردآويج ٚ دفن گۊدن ٚ پسي، وشمگير ٚ همرأ بيعت بؤدن ؤ وشمگير زيارئن ٚ کيا بوبؤ.

== وشمگير ٚ حؤکۊمت ٚ أوايل ==
مردآويج خۊ تۊرک ٚ غۊلامؤن ؤ سالداتؤن ٚ همرأ خؤجير رفتار ندأشت، هين بؤ گه اۊن ٚ مرگ ٚ پسي اۊشؤن زيارئن ٚ جي سيفا وابؤن خئلئن خليفه' دشکسن ؤ زيارئن ٚ سپا دئبار ٚ جي ضعيف‌تر بؤبؤ. وشمگير خۊ وزير ؤ سردارؤن-ه دؤجئه، وشمگير ٚ سردارؤن، [[بلقسم]] ؤ [[شیرج]]، [[لشکري بن ٚ مردي]] (لشکري گيل) ؤ ابۊبکر بن ٚ المظفر ؤ ابراهیم بن ٚ فارس گۊرگان ٚ را بؤشؤن ؤ ماکان-ه اۊ شأر ٚ جي ويرۊجأنئن؛ ايمه لشکري ؤ شیرج ري-ه وگرسن ؤ بلقسم گۊرگان ٚ مئن والي بؤبؤ ؤ يسال ٚ پسي بؤمۊرد.

== وشمگير ٚ کيايي ؤ جارؤن ==

=== سامانئن ؤ بۊيه'ن ٚ لشکرکشي ===
قمري هجري ۳۲۳ ٚ مئن، [[امیر نصر بن ٚ احمد ساماني|امیر نصر بن ٚ أحمد ساماني]]، سامانئن ٚ کيا خأس طبرستان، گۊرگان ؤ ری-ه خۊ قلمرؤ-ئه بچربأنه، هین ٚ وأسئه خۊ سردار، أبۊبکر محمد بن ٚ مظفر ٚ چغاني-ئه دسسۊر بدأ [[نيشابۊر]] ٚ جي کؤمس-ه فگن بؤنه ؤ هيته-أني [[ماکان بن ٚ کاکي]]-ئه دسسۊر بدأ کرمان ٚ جي [[استان سمنان|کؤمس]]-ه فگن بؤنه تا اي دۊته سپا دامغان ٚ مئن کسن-ه برسن ؤ گۊرگان ؤ ری-ه فتح بؤنن. ماکان زۊدتر [[دامغان]]-ه برسئه ؤ فگن بؤگۊد، ولي بلقسم بن ٚ بانجين، وشمگير ٚ سردار ماکان-ه ديشکن بدأ ؤ ماکان عقب بنيشت ؤ چغاني رسئن ٚ همرأ هردۊ نيشابۊر-ه وگرسن.

وشمگير ٚ کيا بؤؤن ٚ پسي، [[حسن بويه|حسن بۊيه]] گه مردآویج ٚ گرۊگان بؤ ری ٚ جي ويرۊت ؤ بؤشؤ علي بۊيه ور [[شیراز|شيراز]] ٚ مئن. علي بۊيه مردآويج ٚ همرأ صلح گۊدن ٚ پسي، يته فۊرصت ٚ دۊمبال مۊت تا جبال ٚ ناحيه' فتح بؤنه؛ هين ٚ وأسر اۊن ٚ برأر حسن يته پيلا لشکر ٚ همرأ جبال ٚ شأرؤن ٚ ره فگنس ؤ بؤتۊنس يکي جه اۊشؤن-ه فتح بؤنه؛ وشمگير-أني اۊن ٚ برأبر هيسأن ٚ ره يته لشکر دچئه ؤ حسن ٚ لشکر ٚ را روؤنه بؤبؤ، بۊيه'ن ؤ زيارئن برخي شأرؤن، اصفهان، [[اوستان همدان|همدان]]، [[کاشان]]، [[اوستان قم|قم]]، کرج، ری ؤ [[قزوينˇ اۊستان|قزوين]] و…. مۊسؤن ٚ مئن، کسن ٚ همرأ درگير بؤبؤن. علي بۊيه عباسي خليفه'، [[القاهربالله]]-ه مجبۊر بؤگۊد گه يته لشکر [[بصره]] جي وشمگير ٚ مقابله گۊدن ٚ ره ميدؤن-ه راهي بؤنه.

=== اتحاد ماکان ٚ همرأ ؤ داخلی اؤمۊرؤن ===
قمري ۳۲۴ ٚ مئن بلقسم گه گۊرگان ٚ مئن والي بؤ، يته کاکي ٚ مئن بؤمۊرد ؤ ابراهيم بن ٚ کۊشيار اۊن ٚ تخت ٚ سر بنيشت ؤ سپاهئن اۊن ٚ همرأ بيعت بؤدن؛ ولي وشمگير اۊن-ه حؤکۊمت ٚ جي عزل بؤگۊد ؤ گۊرگان ٚ حاکميت-ه ماکان بن ٚ کاکي گه سامانئن ٚ خيدمت هيسأ بؤ ره پيش بنأ، ماکان گه پۊذ سالان گۊرگان ٚ حاکميت ٚ رافا هيسأبؤ دؤخؤسکي وشمگير ٚ همرأ توافق بؤگۊد ؤ ۳۲۵ ٚ مئن گۊرگان ٚ والي بؤبؤ. ایته وشمگير سامانئن ٚ قۊدرت-ه کما گۊد ؤ سامانئن خطر-ه حس بؤدن. اي سالؤن ٚ مئن گيلان ٚ بيه‌پيش ؤ [[آمؤل]] ٚ مئن دۊته شۊرش وشمگير ٚ عليه را دکت گه اۊشؤن ٚ پیلا ترينؤن [[أبۊموسی بن ٚ بهرام]] بؤ. وشمگير بؤتۊنس اي شۊرش-ه ديشکنه.

=== آذربايجان ٚ قضيه ===
قمري هجري ۳۲۶ ٚ سال ٚ مئن «لشکري بن ٚ مردي» گه وشمگير ٚ عوامل ٚ جي جبال ٚ ناحيه مئن بؤ، يته پيلا سپا همرأ آذربايجان-ه فگن بؤگۊد ؤ «ديسم بن ٚ ابراهيم»، آذربايجان ٚ کيا-يه ديشکن بدأ ؤ أدربيل، گه اۊن نيشتگا بؤ-ئه فتح بؤگۊد. ديسم ددار ٚ ديشکنؤن ٚ پسي، وشمگير ٚ ور بؤشؤ ؤ کۊمک بخأس. وشمگير-أني حاضرا بؤ صد هيزار دينار سالانه خراج، تبعيت زيارئن ٚ جي ؤ خطبه خؤندن زيارئن ٚ نؤم ؤ سپاهئن-ه وگردؤنئن ؤ اۊشؤن ٚ خرج-ه دئن ٚ برأبر، ديسم-ه بال بزنه. هي مئنأ لشکري بن ٚ مردي (لشکري گيل) [[أرمنستان]] ٚ را لشکرکشي بؤده بؤ، اي توافق ٚ پسي ديسم بؤتۊنس لشکري-ئه بؤکۊشه ؤ اۊن ٚ سيپا-ه أرمنستان ٚ مئن ديشکن بده. ايته بؤبؤ گه وشمگير بؤتۊنس آذربایجان ٚ سر-أني سلطه بدأره. 

=== جنگ بۊيئن ٚ همرأ اصفهان ٚ مئن ؤ سامانئن ٚ همرأ گۊرگان ٚ مئن ===
[[فاىل:Voshmgir lands of Tabaristan &amp; Deylaman.png|بندانگشتی]]
وشمگير زماتي گه بؤتۊنس گۊرگان ؤ پتشخارگر  ٚ خۊرتأو ٚ وضعيت-ه آراما کۊنه ؤ آذربايجان-ه خۊ مطيع چاؤنه، بۊيه'ن ٚ برأر مقابله گۊدن ٚ ره بشتابس ؤ بۊيه'ن-ه ديشکن بدأ ؤ اصفهان-ه بگيت ؤ حسن بۊيه' اصفهان ٚ جي ويرۊجأنئه ؤ خطبه' خۊ نؤم چاگۊد؛ ايمه ألمۊت ٚ مئن بؤشؤ ؤ خۊ حؤکۊمت-ه برپا بؤگۊد ؤ اۊن ٚ قلعه استحکامات ٚ جي بهره بؤبۊرد ؤ پۊر قوي ترا بؤ.

ماکان ٚ خيانت سامانئن-ه باعث بؤبؤ أمير نصر ٚ ساماني ۳۲۸ ٚ مئن أبۊعلي أحمد چغانی (خۊراسان ٚ سپئسالار)-ه گۊرگان ٚ را گسيل بدأره ؤ چغاني بدۊن ٚ اينگه ماکان واخؤوأ بۊن تا گۊرگان ٚ نزيکي بؤشؤ ؤ هفت‌ماهه محاصره همرأ ماکان-ه مجبۊرا گۊد وشمگير ٚ جي کۊمک بخأ. وشمگير خۊ سردارؤن، ابي داوۊد ٚ سفاهي ؤ شيرج بن ٚ ليلي-ئه ماکان ٚ بال زئن ره گۊرگان ٚ را روؤنه بؤگۊد ؤ ايمه پۊر زياري ٚ سالداتؤن-ه گۊرگان ٚ را اعزام بؤگۊد. أمما شیرج گه ناکام بۊمؤنسه بؤ صلح ٚ واسطه بؤبؤ ؤ اجازه بگيت ماکان طبرستان ٚ مئن بؤشۊن ؤ چغاني گۊرگان-ه فتح بؤگۊد. زياري لشکرئن ٚ شؤؤن گۊرگان ٚ مئن، باعث بؤبؤ اصفهان خألي وابۊن ؤ حسن ٚ بۊيه بؤتۊنس بدۊن ٚ مقاومتي هندئه اصفهان-ه بئيره ؤ برخي جه وشمگير ٚ سپاه ٚ سران-ه دسگير بؤگۊد.

هي أيؤم ٚ مئن خبر برسئه گه بۊیه'ن خأنن ری ؤ عجم ٚ عراق-ه تصرف بؤنن. وشمگير خۊ لشکر-ه ري ٚ أطراف بؤبۊرد ؤ حسن ٚ بۊيه سپاه ٚ همرأ بجأرس، وشمگير ٚ سپاه ٚ جناحين چتن ديشکني بؤخؤردن ولي وشمگير شخصن خۊ سپاه ٚ ديل-ه بۊيه'ن ٚ سپاه ٚ ديل ٚ را هيدايت بؤگۊد ؤ اۊشؤن-ه ديشکنه. صاحب بن ٚ شادشي اي جار ٚ مئن بؤمۊرد ؤ گيلاکۊ بۊيه'ن ٚ أسير بؤبؤ، أمما وشمگير ٚ سپاهئن اۊن ٚ آزاد بؤدن. تا ۳۲۸ وشمگير بؤتۊنسه بؤ خۊ برأر ٚ قلمرؤ-ئه بدأره.

=== بۊیه'ن ؤ سامانئن ٚ اتحاد ؤ ری ٚ جنگ ===
[[فاىل:Polish ۲۰۲۰۱۲۰۲ ۱۲۲۳۵۰۰۰۸.png|بندانگشتی]]
أبۊعلي چغاني زماتي گۊرگان ٚ مئن بۊمؤنس ؤ ايمه ابراهيم بن ٚ سيمجۊر-ه خۊ جا سر بنيشأنه. علي بۊيه، چغاني ره يته نؤمه بنويشت ؤ اۊن ٚ جي بخأس يته مۊشترک ٚ فگن ری-ه بؤنن ؤ وشمگير ٚ حؤکۊمت ٚ کار-ه سرأچينن. اي اتحاد قمري ۳۲۹ ٚ مئن تفاق دکت ؤ چغاني ؤ بۊی'ن ٚ سپا ری ٚ را را دکتن. وشمگير وختي اي اتحاد ٚ جي واخؤوأ بؤ خۊ لشکر-ه جما گۊد ؤ ماکان بن ٚ کاکي-ئه گه ساري مئن والي بؤبؤ بؤ-ئه خۊ ور دؤخؤند؛ ماکان ني خۊ عامۊپسر حسن بن ٚ فيرۊزان-ه خۊ جا بدأشت ؤ ری-ه بؤشؤ. چغاني ؤ علي بۊيه ری ٚ نزيکي مئن کسن-ه برسئن. سرأخر ای دۊته لشکر ۳۲۹ ٚ محرم ٚ مئن، کسن ٚ مصاف بؤشؤن ؤ اي جار ٚ مئن أبۊعلي چغاني بؤتۊنس وشمگير ٚ سپاٰ قلف-ه دؤرأچينه ؤ ماکان-ه گه سپا ديل ٚ مئن هيسأ بؤ-ئه بؤکۊشه. ايمه وشمگير گه اؤضاع-ه ناجۊر بدئه [[لاريجان]] ؤ آمؤل ٚ را ويرۊت. چغاني ماکان ؤ وشمگير ٚ سپا سران ٚ سر-ه بخارا ره سرأدأ. بؤته بؤبه گه وشمگير ٚ تلفات اي جنگ ٚ مئن شيش هيزار نفر بؤ.

وشمگير ديشکن خؤردن ؤ ويرۊتن طبرستان ٚ راٰ پسي، علي بۊيه ری ٚ مئن بؤشؤ ؤ تا زۊمؤسسؤن ٚ تمنأکۊن هۊجه بئسسأ. ايمه زنجان، أبهر، قزوین، قم، کرج، أراک، همدان، نهاوند، دينور ؤ تا حلوان ٚ مرز-ه فتح بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ره والي بنأ. ولي بۊيه'ن اي توان -ه خۊ مئن ندئن گه سامانئن ٚ قلمرؤ-ئه تعرضي بؤنن ؤ نتيجتن سامانئن ٚ ره أني چندان مۊشکيلي پيش نۊمأ.

=== حسن ٚ فيرۊزان ٚ ماجرا ===
[[فاىل:دۊته سککه وشمگير ٚ نؤم.jpg|بندانگشتی|دۊته سککه وشمگير ٚ نؤم]]
حسن فيرۊزان گه ماکان ٚ عامۊپسر بؤ عده‌اي همرأ وشمگير-ه ماکان ٚ مرگ ٚ عامل دؤنسن ؤ اۊن ٚ پذيرفتن ٚ جي امتناع بؤدن. وشمگير-أني شيرج بن ٚ ليلي-ئه ساري را روؤنه بؤگۊد ولي حسن فيرۊزان گۊرگان ٚ مئن بؤشؤ ؤ وشمگر-أني اي شأر ٚ مئن بؤشؤ ؤ حسن فيرۊزان مجبۊرا بؤ عراق ٚ عجم ٚ را ويرۊجه. 

حسن ٚ فيرۊزان چغاني-ئه بپيوس ؤ أبۊعلي چغاني-ئه تحريک بؤگۊد هنده گۊرگان-ه لشکرکشي بؤنه. قمري هجري ۳۳۱ ٚ مئن چغاني ٚ لشکرکشي گۊرگان-ه همرأ، وشمگير ساري را عقب بنيشت ؤ يته ناحيه به نؤم ٚ وله‌جۊی ٚ مئن دۊته لشکر کسن ٚ همرأ بجنگسن ؤ چغاني چن ماه ساري-ئه محاصره بؤگۊد ؤ مزدۊرگيل گه يته جه وشمگير ٚ سردارؤن بؤ-ئه بؤکۊشت، ولي زۊمؤسسؤن ٚ رسئن ؤ أمير ٚ ساماني مرگ ٚ خبر ٚ اؤشتؤوسن ٚ همرأ، دۊ گؤرۊ صلح بؤدن ؤ وشمگير خۊ وچه، سالار بن ٚ وشمگير-ه به عۊنوان ٚ گرۊگان چغاني-ئه بسپؤرد ؤ خطبه ساماني أمير ٚ نؤم بؤگۊد. ائمه أبۊعلي چغاني، حسن فيزۊزان  ؤ سالار بن ٚ وشمگير ٚ همرأ خۊراسان ٚ را را دکتن ؤ زیارئن ٚ نيرۊ اؤفۊل ٚ را بؤشؤ.

دۊؤمي أمير نصر ٚ ساماني مرگ ٚ پسي حسن ٚ فيزۊزان گه برخي تفاقؤن ٚ جي ناراضي بؤ، فۊرصت ٚ جي بهره بؤبۊرد ؤ أبۊعلي تجهيزات ؤ وسايل ٚ همرأ ؤ سالار بن ٚ وشمگير ٚ همرأ گۊرگان-ه بؤشؤن ؤ گۊرگان، دامغان ؤ سمنان-ه فتح بؤگۊد. وشمگير-أني أبۊعلي شؤؤن ٚ پسي ری-ه فتح بؤگۊد ؤ اسپاهي-ه طبرستان ٚ مئن بدأشت ؤ خؤره ری-ه بؤشؤ. ايته بؤبؤ گه حسن ٚ فيرۊزان ؤ وشمگير ٚ زياري متحد بؤبؤن ؤ سالار خۊ پئر ٚ ور وگرس.

=== جديد ٚ جنگؤن: زياري-ساماني اتحاد ===

==== زيارئن ٚ وضعيت ری ٚ کاليجار ٚ پسي ====
وشمگير تا ری ٚ جنگ ٚ مئن ٚ ديشکن خؤردن ٚ پيشي قمري ۳۲۹ ٚ مئن، کاملن ايستقلال دأشت. ولي اۊ ديشکن ٚ همرأ ری ؤ اصفهان-ه چيکأدأ ؤ فقط پتشخارگر اۊن ٚ ره بۊمؤنس. وشمگير ايمه مجبۊر بؤبؤ کمي سامانئن ٚ جي تبعيت بؤبۊره. سامانئن ٚ مؤضع ٚ وگرسن زيارئن ؤ وشمگير ٚ برأبر بۊيه'ن ٚ ويشتر قدرت يأتن ؤ فگن پيلا خۊراسان ٚ برمس ٚ جي بؤ. سامانئن خأسن گه بۊيئن ٚ همرأ درگير نؤبۊن ؤ خأسن گه زيارئن ؤ بۊيه'۰ن کسن ٚ همرأ درگير وکن تا بۊيه'ن خۊراسان ٚ را دس تنوأدن ؤ زيارئن ٚ جي حيمايت گۊدن. هين بؤ گه وشمگير خۊ سامان ٚ پأسئن ٚ ره پۊر جار بؤگۊد ؤ حتی راضي وکت سامانئن ٚ واسطه همرأ عباسئن وساطت بؤنن تا بۊيئن دئه زيارئن ٚ سامان-ه فگن نؤنن.

==== اتحاد ٚ مقدمه ====
۳۳۱ ٚ ق.ه ٚ مئن حسن ٚ بۊيه هندئه اصفهان ٚ جي قزوين ٚ مئن بؤشؤ تا وشمگير ٚ ضأف ٚ جي بهره بؤبۊره ؤ ری-ه فتح بؤنه. وشمگير گه مننس بۊيه'ن ٚ لشکر ٚ برأبر بئسسه، هندئه طبرستان ٚ را ويرۊت. حسن بۊيه ری ٚ فتح ٚ پسي وشمگير ٚ عوامل-ه شکنجه بؤگۊد ؤ وشمگير ٚ خزانه‌دار ٚ شکنجه گۊدن ٚ پسي أبؤلحسن ٚ أموال-ه بگيت، ولي أبؤالحسن ٚ مامطیري (خزانه‌دار) وشمگير ٚ مال-ه اۊن-ه هندأ. وشمگير وختي آمؤل ٚ مئن بؤشؤ ماکان ٚ بيوه، ميجام-ه، حسن فيرۊزان ٚ جی بخأس ؤ حسن اي عمل ٚ جي امتناع بؤگۊد ؤ حسن ؤ وشمگير هندئه کسن ٚ همرأ بجنگسن ؤ «محمد بن ٚ وهري» ؤ «اسماعیل بن ٚ مردۊچين» حسن فيرۊزان-ه بپيوسن. اي وضع ٚ مئن وشمگير تنا چأره' ساماني دربار-ه پناه بؤردن ٚ مئن بدئه ؤ خۊ گۊد ؤ متعلقات ٚ همرأ بخارا را را دکت، وشمگير چغاني-ئه را دل بدئه گه ساماني أمير ٚ دسسۊر ٚ همرأ ری ٚ فتح ٚ ره شؤدؤبؤ ؤ چغاني وشمگير-ه بخارا را گسيل بدأشت. چغاني يارؤن را دل اۊن-ه خيانت بؤدن ؤ چغاني مجبۊرا بؤ وگرده. اي زمات ٚ مئن حسن ٚ فيرۊزان ؤ حسن بۊيه کسن ٚ همرأ متحد بؤبؤن ؤ حسن فيرۊزان ٚ لاکۊ ؤ حسن ٚ بۊيه ايزدواج بؤدن ؤ اي ازدواج ٚ حاصيل فخرالدؤله وکت. حسن ٚ فيرۊزان وشمگير ٚ عامل اسفاهي-ه بؤکۊشت ؤ طبرستان-ه بگيت ؤ اسفاهي کۊشتن ٚ پسي اۊن ٚ أموال-ه وگيت بنأ خۊ قلعه ديلم (گیلان) ٚ مئن.         

==== قمري ۳۳۳ تا ۳۴۳ تفاقؤن ====
قمري ۳۳۳ ٚ مئن نۊح بن ٚ نصر، سامانئن ٚ تازه کيا، بخارا مئن وشمگير ٚ جي ايسقبال بؤگۊد ؤ وشمگير خۊ قواٰ تجديد گۊدن ٚ ره زماتي اۊيه بئسسأ. هي سال ٚ مئن نۊح ٚ ساماني يته جه خۊ تۊرک ٚ سردارؤن به نؤم ٚ «منصور بن قراتکین»-ه وشمگير-ه گلأکأنئه تا سي هيزار نفر ٚ همرأ بؤتۊنن گۊرگان ٚ بلته' وا بؤنن. أبۊعلي چغاني ني گه نيشابۊر-ه بؤشؤ بؤ دسسۊر هگيت تا قراتکين ؤ وشمگير-ه بال بزنه. حسن ٚ فيرۊزان أولسر ايته نشؤن بدأ گه خأنه گۊرگان ٚ مئن مۊقاومت بؤنه، ولي نهايتن ساري را ويرۊتن-ه بنا بگيت ؤ تمؤم ٚ پۊردؤن-ه خۊ را مئن فۊسأنئه. وشمگير يته مسير ٚ ديگر ٚ جي بؤشؤ ؤ اۊن-ه تا گيلان  ٚ مرز ؤ چالۊس تعقيب بؤگۊد، ولي حسن هنده خۊرخؤس ٚ را بؤشؤ. منصۊر قراتکين اي فگن ٚ وأسئه مال طلب بؤگۊد. وشمگير ناچار آمؤل ٚ مئن بؤشؤ ؤ درخاستي مبلغ-ه مردۊم ٚ مئن پخش بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ جي ماليات هگيت. قراتکين ٚ شؤؤن ٚ پسي به بخارا، چغاني ری-ه فتح بؤگۊد ؤ تا جبال ٚ ناحيه پيش بؤشؤ. اي زمت ٚ مئن نۊح ٚ ساماني اۊن-ه مقام ٚ جي عزل بؤگۊد ؤ اۊن ٚ مقام-ه ابراهيم ٚ سيمجۊر-ه هدأ. أبۊعلي چغاني اي کار ٚ جي برنجس ؤ بۊيه'ن ٚ دربار-ه بؤشؤ ؤ حسن ٚ بۊيه اۊن أجي استيقبال بؤگۊد.

حسن فيرۊزان گيلان-ه بؤشؤ ؤ وشمگير هندئه اۊن ٚ دۊمبال را دکت. حسن يته شأر به نؤم ٚ «دۊلادار» دريا لک بسأت ؤ اۊن ٚ حصارؤن ٚ پۊشت پنا بگيت. وشمگير أسب ٚ همرأ درياٰ بگنس ؤ ديوار ٚ دؤر زئن ٚ أمرأ يته جه حسن ٚ لشکر ٚ سران-ه بؤکۊشت. حسن ٚ فيرۊزان هندئه ويرۊت ؤ جستانئن-ه پنا بؤبۊرد ؤ وشمگير آمؤل-ه بؤشؤ ؤ حسن وشمگير ٚ شؤؤن ٚ همرأ هنده پيش‌روي بؤگۊد ؤ رۊيان-ه برسئه ؤ اۊن ٚ والي-ئه پنا بؤبۊرد، اين بؤبؤ گه وشمگير هندئه اۊن-ه فگنس ؤ حسن-ه هندئه ديشکنه ؤ حسن ٚ فيرۊزان اي مرته گۊرگان ٚ را ويرۊت ؤ اۊيه خۊ قبيله همرأ يته گچي قلعه چاگۊدن ؤ وشمگير-أني گۊرگان ٚ را را دکت.

بغداد ٚ فتح بؤؤن بۊيه'ن ؤ أحمد ٚ بۊيه دس ؤ عباسئن ٚ ديشکن خؤردن بۊيه'ن ٚ برأبر ٚ همرأ بۊيه'ن بؤتۊنسن عباسئن-ه خۊ مطيع چاکۊنن ؤ بۊيه'ن پۊر قوي‌تر ؤ پيلاتر بؤبؤن ؤ پيشأکتن. أحمد ٚ بۊيه، بۊيه'ن ٚ کۊچي‌ترين برأر حسن ٚ بۊيه' مالي ؤ نيظامي لحاظ ٚ جي پۊشتيباني بؤگۊد؛ فلذا وشمگير ٚ اؤميد بۊيي برأرؤن-ه چيره بؤؤن ٚ ره  کما بؤ. قمري ۳۳۵ ٚ مئن بۊيه'ن مؤفق بؤبؤن ری ؤ تمؤم ٚ جبال ٚ ناحيه' بئيرن ؤ حسن ٚ فيرۊزان ٚ همرأ گۊرگان ٚ را لشکرکشي بؤدن ؤ وشمگير ٚ سپاهئن بۊيه'ن-ه بپيوسن ؤ شأر-ه بۊيه'ن-ه تقديم بؤدن ؤ حسن ٚ فيرۊزان گۊرگان ٚ والي بؤبؤ. وشمگير-أني هندئه خۊراسان ؤ [[اسفراين]] ٚ شأر ٚ مئن پنا بگيت. أرتش ٚ خيانت وشمگير-ه دۊبار تفاق دکت ؤ احتمالن اۊن ٚ عيللت تترج جنگؤن ؤ سالداتؤن ٚ وأکتگي ؤ وشمگير ٚ ضعيفا بؤؤن بؤ.

ابن ٚ أثير گۊزارش کۊنه ۳۳۶ ٚ مئن وشمگير ؤ منصۊر ٚ قراتکين مأمۊرا بؤن تا «ابۊمنصۊر محمد بن عبدالرزاق» ٚ شۊرش-ه گه طۊس ؤ نيشابۊر ٚ حاکم بؤ-ئه سرکۊب بؤنن. ساماني سپا مؤفقا بؤ طۊس-ه فتح بؤنه ؤ أبۊمنصۊر گۊرگان-ه بؤشؤ ؤ بۊيه'ن-ه پنا بؤبۊرد. اي زمات ٚ مئن مسافرئن/سالارئن گه گيلان ٚ جي خيزش بؤده بؤن ديسم ٚ کرد-ه ديشکن بدأن ؤ اۊن-ه زيندؤني بؤدن ؤ ايشؤن ٚ مئن آذربايجان ٚ حؤکۊمت ٚ سراختيلاف پيش بۊمأ. آل ٚ بۊيه اي فۊرصت ٚ جي استيفاده بؤگۊد ؤ أبۊمنصۊر-ه اۊجه والي بؤگۊد. سالارئن ديسم-ه آزاداؤدن تا أبۊمنصۊر-ه ديشکنه ولي خؤره ديشکن بؤخؤرد. ايته بؤبؤ گه آذربايجان ني بۊیه'ن ٚ سلطه بۊن قرار بگيت.

اۊ را جي ق ۳۳۷ ٚ مئن نۊح ٚ ساماني هندئه منصۊر ٚ قراتکين-ه دسسۊر بدأ تا شۊرشؤن ٚ خؤسأنئن ٚ پسي گۊرگان-ه فگنه. اي زمات ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس يته جه حسن ٚ فيرۊزان ٚ زأکؤن-ه گرۊگان بئیره ؤ حسن ٚ فيرۊزان-ه وادار به صلح بؤگۊد؛ أمما اي زمات ٚ مئن يته کدۊرت نۊح ٚ ساماني ؤ منصۊر ٚ قراتکين ٚ مئنأ شکل بگیت ؤ وشمگير گرۊگاني-ئه حسن-ه وگردؤنئه ؤ نيشابۊر-ه وگرس ؤ حسن ني زۊزن ٚ ولايت ٚ مئن بۊمؤنس. وشمگير گۊرگان-ه  بؤشؤ ؤ حسن ٚ بۊيه وختي واخؤوأ بؤ گۊرگان ٚ را لشکرکشي بؤگۊد ؤ وشمگير گيلان ٚ را ويرۊتن-ه بنا بگيت ؤ [[چالوس|چالۊس]]-ه برسئه ؤ حسن ني بؤشؤ چالۊس ٚ مئن. ايمه وشمگير هندئه خۊرخؤس ٚ را را دکت ؤ [[رۊدسر|هۊسم]]-ه برسئه أول‌سر گيلان ٚ آدمئن بۊيه'ن ٚ ترس ٚ جي اۊن-ه پنا ندأن ولي الثائر، هۊسم ٚ زيدي والي اۊن-ه بپذيرفت ؤ گيلانئن ني اۊن ٚ دؤني وشمگير-ه پنا بدأن. حسن ٚ بۊيه گيلان ٚ مئن وشمگير ٚ دۊمال مۊت گه خۊ برأر ٚ مۊردن ٚ خبر اۊن-ه برسئه ؤ اۊيه جي گه دؤنس لشکرئن احتمالن اۊن ٚ وچه عليه، عضدالدؤله، شۊرش کۊنن، فارس ٚ را وگرس.

منصۊر ٚ قراتکين حسن ٚ بۊيه غيبت ٚ جي ايستفاده بؤگۊد ؤ ری، کرمانشاه ؤ نسا جي تا اصفهان-ه فگنس ؤ اي مناطق ٚ مئن والئني دؤجئه ؤ خؤره وگرس نيشابۊر-ه ؤ زماتي دنوأرس گه هۊجه بؤمۊرد. پۊر مردۊم گيلان ؤ مازرۊن ٚ جي جما بؤن ؤ وشمگير ؤ الثائر-ه بپيوسن. حسن ٚ بۊيه وگرسن ٚ پسي ۳۳۸ ٚ مئن وشمگير الثائر ٚ همرأ گيلان ٚ جي طبرستان ؤ آمؤل ٚ مئن بؤشؤن ؤ وشمگير آمؤل-ه الثائر-ه بسپؤرد ؤ خۊ سيپا همرأ گۊرگان-ه بؤشؤ. ائمه وشمگير بر خلاف ٚ خۊ پيمؤن الثائر ٚ همرأ نۊح ٚ ساماني نؤم خطبه بۊخؤند ؤ شيرج بن ليلي ؤ وردانشا-ه آمؤل ٚ را سرأدأ تا الثائر-ه برجه بؤنن. ايته بؤبؤ گه وشمگير ٚ سيپاهئن الثائر ٚ نزيکؤن بؤکۊشتن ؤ «محمد بن ٚ وهري یا دهري» گه الثائر ٚ معتمدؤن ٚ جي بؤ زيارئن-ه بپيوس ؤ الثائر گيلان ٚ را ويرۊت.

حسن ٚ بۊيه شيراز ٚ جي هندئه ری-ه وگرس ؤ وشمگير-ه حمله بؤگۊد وشمگير أز راه ٚ ايبورد هنده سامانئن ٚ دربار-ه وگرس. نۊح ٚ ساماني اي مرت أبۊعلي چغانی-ئه ۳۴۰ ٚ مئن خۊراسان ٚ سپهسالار بؤگۊد ؤ دۊ سال ٚ پسي اۊن-ه حسن ٚ بۊيه همرأ جنگسن ٚ ره ری ٚ را روؤنه بؤگۊد. چغاني حسن ٚ همرأ صلح بؤگۊد ؤ قرار وکت حسن ری ٚ حکم ٚ گۊدن ٚ برأبر سالانه ۲۰۰ دينار بخارا ره سرأده. نۊح ٚ ساماني ؤ وشمگير ٚ زياري اي صلح‌نؤمه جي ناراضي بؤن ؤ چغاني خۊ منصب ٚ جي عزل بؤبؤ.

۴۴۱ ٚ مئن الثائر ٚ علوي حسن ٚ بۊيه همرأ متحد بؤبؤ ؤ طبرستان ٚ حۊکم-ه اۊن ٚ جي هگيت ؤ خؤره آمل ٚ مئن مستقر بؤبؤ ؤ خۊ وچه'ن زيد ؤ رضا-يه ساري را سرأدأ ولي مننس اي شأرؤن-ه حيفظ بؤنه ؤ وشمگير سري اۊن-ه آمؤل ٚ جي بيرۊنا گۊد ؤ اۊن ٚ وچه'ن-ه گرۊگان بگيت. الثائر بؤتۊنس مکاتبه بؤنه ؤ يته جه خۊ وچه'ن-ه پسأیره. ۳۴۲ ٚ مئن وشمگير، زماتي گه عازم ٚ نبرد حسن ٚ بۊيه همرأ بؤ الثائر-ه خۊ ور بيأرد ؤ اۊن ٚ اۊ يکته وچه-أني آزادا گۊد.

أبۊعلي چغانی به بهؤنه‌ی ٚ عزل بؤؤن خۊ منصب ٚ جي حسن ٚ بۊيه همرأ متحد بؤبؤ ؤ أبۊعلي ؤ حسن ۴۴۳ ٚ مئن دۊ را جي وشمگير ٚ قلمرؤ-ئه حمله ؤ بؤدن ؤ وشمگير ناچار مشهد ٚ را ويرۊت. حسن ٚ بۊيه اي زمات ٚ مئن عباسي خليفه' گه بۊیه'ن ٚ مطيع بؤ-ئه بؤگۊت گه خۊراسان ٚ حۊکم-ه چغاني نؤم بزنه ؤ خليفه‌أني اي کار-ه بؤگۊد. 

.


=== وشمگير ٚ کيايي پاياني زمت ===
نۊح ٚ ساماني مۊردن ٚ پسي ۳۴۳ ٚ مئن اۊن ٚ وچه عبدالملک بن ٚ نۊح، سامانئن ٚ تخت ٚ سر بنشيت. چغاني گه تازگي خۊراسان ٚ ايمارت ٚ حۊکم-ه خليفه' جي هيته بؤ، بؤمۊرد. اي زمات ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس شيش ماه به آرامی گۊرگان، طبرستان، گيلان (ألمۊت ؤ طالقان ٚ همرأ) ٚ سر حؤکۊمت بؤنه.

۳۴۴ ٚ مئن حسن ٚ بۊيه ؤ عبدالملک ٚ ساماني صلح بؤدن ؤ به سبب ٚ اۊن قرار بؤبؤ حسن ٚ بۊیه، وشمگير ٚ کنۊني قلمرؤ-ئه حمله نؤنه. أمما اي صلح خئلي دوؤم نيأرد ؤ ۳۴۷ ٚ مئن وشمگير بؤتۊنس پاچ ٚ زماتي ره حسن ٚ نيشتگا ری-ه فتح بؤنه ؤ در مۊقابل حسن ني بؤتۊنس پاچ ٚ زماتی ره گۊرگان-ه فتح بؤنه.

۳۵۱ يا ۳۵۵ ٚ مئن هندئه چندؤمين ٚ بار ٚ ره حسن زيارئن ٚ قلمرؤ-ئه فگنس ؤ اي مرت وشمگير گيلان-ه بؤشؤ خۊ لشکر-ه سر ؤ سامؤن دئن ٚ پسي هندئه طبرستان ؤ گۊرگان-ه بگيت. 

=== لنگر ٚ ايقدامات گيلان ٚ مئن ===
لنگر وشمگير ٚ وچه اي زمت ٚ مئن خۊ پئر ٚ جانب ٚ جي گيلان ٚ مئن ايمارت دأشت، اۊ، وشمگير ٚ أدأيي‌پسر «سیاه گیل بن ٚ هرؤسندان» ٚ مۊردن ٚ پسي خۊ قلمرؤ-ئه گۊسترش بدأ ؤ الثائر-ه أسير بؤگۊد ؤ اۊن-ه کۊرا گۊد ؤ ايمه خۊ پئر ٚ را سرأدأ ؤ وشمگير-أني اۊن-ه زندؤني بؤگۊد. بدأري اي أواخر يته جه الثائر ٚ غۊلامؤن اۊن ٚ عليه شۊرش بؤده بؤ ؤ ديلمئن الئاثر ٚ خؤنه' تاراج بؤده بؤن. حسن ٚ بۊيه اي تفاق ٚ پسي  «أبۊمحمد الحسن الناصر»-ه گيلان ٚ را سرأدأ تا لنگر ٚ همرأ کانجار بؤنه ؤ ۳۵۳ ٚ مئن لنگر-ه ديشکنئن ؤ أبۊمحمد ٚ لشکرئن بؤتۊنسن لنگر-ه اي نبرد ٚ مئن بؤکۊشن.

اين ٚ پسي زيارئن ٚ قۊدرت گيلان ٚ مئن بکت ؤ گيلان [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]] ٚ دس دکت، اي سلسله-أني ايصالتن گيلان ٚ شي بؤن ؤ گيلان ٚ جي خيزش بؤدن. ألبت بئدؤن [[منۊچهر زياري|منۊچهر ٚ زياري]] خۊ پئر [[قابوس بن وشمگير|قابۊس]] ٚ جانب ٚ جي گيلان ٚ والي بؤبؤ بؤ. درکۊل گيلان اي سالؤن ٚ مئن پۊر زيارئن ؤ بۊیه'ن ٚ مئنأ رد ؤ بدر بؤبؤ.

== زيارئن ؤ بۊيه'ن ٚ روابط ==
مردآويج ؤ زيارئن، بۊيه'ن ٚ جي زۊدتر قۊدرت هيتن ولي زۊدتر-أني اوفۊل پيداؤدن، أمما بۊيه'ن بؤتۊنسن عباسئن-ه ديشکنن ؤ اۊشؤن ٚ خليفه' خۊ مطيع چاؤنن ؤ خۊ قلمرؤ-ئه گۊسترش بدأن ؤ خۊ سامؤنان-ه خئلي آباداؤدن ؤ تؤسعه بدأن. زيارئن ؤ بۊيه'ن با اينگه هردۊ يته [[گيلک|قؤم]] ؤ [[گيلان|سامؤن]] ٚ شي بؤن، ولي قلمرؤ سر کسن ٚ همرأ اختلاف پيداؤدن ؤ سامانئن ني گه خۊراسان ٚ مئن حؤکۊمت دأشتن بۊيه'ن ٚ ترس جي زيارئن-ه پشتيباني گۊدن. ألبت زيارئن ؤ بۊيه'ن گاگلف خؤجير ٚ روابط-أني دأشتن چۊنان‌گه «منۊچهر بن ٚ قابۊس ٚ بن وشمگير» زماتي مجدالدؤله (بۊيه'ن ٚ کيا)-ئه خيدمت گۊد ؤ قابۊس ٚ زياري با اينگه مجدالدؤله ضعف ٚ جي واخؤو بؤ ولي هيچ‌زمت ری-ه فگن نؤگۊد.

== ويژگئن ==

=== شخصيت ===
برخي مؤلفؤن وشمگير-ه چۊنگه أول‌سر مردآویج ٚ دأوت-ه رد بؤده بؤ اۊن-ه عامي ؤ غافل دؤخؤندن، مجمل التواریخ ؤ القصص ٚ مؤلف وشمگير-ه يته بي تدبير کيا معرفي بؤده. هيته-أني بدأري وشمگير خۊ آخري نبرد حسن ٚ بۊيه همرأ اۊن-ه يته نؤمه مئن دۊشنؤم بدأ بؤ ؤ هين ٚ ره برخي مؤلفؤن اۊن-ه سرزنش بؤدن، أمما [[ابن‌خلدۊن]] وشمگير-ه يته « مدبر ؤ بي‌نظير 

سياست‌مد ٚ کيا» معرفي بؤده.

=== ناسيۊناليسم ===
وشمگير بر خلاف ٚ مردآويج خئلي ايران ؤ فارسؤن ٚ تاريخ-ه أهميت ندأ ؤ اۊن ٚ جا ويشتر پتشخارگر ٚ أقوام ؤ گيلکؤن ٚ دابؤن ؤ زوؤن ؤ تاريخ-ه أميت دأ.

=== أدبيات ٚ مئن ===
وشمگير گه شکار ٚ مئن ماهر بؤ يته کيتاب به نؤم «شکر» به زوؤن ٚ گيلکي بنويشته گه باز ٚ آمۊتن ٚ باره بؤ.

=== دؤنش ؤ دابؤن ===
گيلان ٚ پيلا رياضي‌دؤن ؤ أخترشيناس ؤ دؤنشمند، [[کۊشيار ٚ گيلاني]] وشمگير ؤ قابۊس ٚ زياري  ٚ أخترشيناس بؤ. [[گيلکي زوؤن]] يته جه اي سلسله رسمي زوؤنؤن بؤ.

=== مۊردن ===
وشمگير خۊ آخري لشکرآرايي زمات قرار بؤ سامانئن ٚ تازه کيا همرأ ری-ه فگن بؤنن ؤ حسن ٚ بۊيه ؤ دئبأخي سرؤن ني قرار بؤ ايشؤن ٚ برأبر بئسن ؤ اي دۊته لشکر درگير بؤبۊن. وشمگير قرار بؤ چن رۊج گۊرگان ٚ مئن بئسسه تا خۊ لشکر-ه آماده بؤنه. يرۊ اي اؤردۊ مئن يته أسب-ه خۊش بؤگۊد ؤ اۊن ٚ سر بنيشت ؤ يته گۊراز اۊن ٚ أسب ٚ مئنه بگنس ؤ وشمگير أسب ٚ سر جي بکت قمري ۳۵۷ ٚ ؤ بؤمۊرد.
[[فاىل:Gonbadkavoos.jpg|بندانگشتی|قابۊس ٚ گۊمبد، گه [[قابوس بن وشمگير|قابۊس بن ٚ وشمگير]] ٚ دسسۊر ئبه بسأته ببه. اي بۊرج يؤنسکؤ مئن ثبتا به ؤ جهان ٚ بلندترين آجۊري بۊرج هيسه.]]

=== جانشينؤن ===
اۊن ٚ پسي اۊن ٚ دۊته وچه'ن به ترتيب بيستۊن ؤ قابۊس اۊن ٚ جانشين بؤبؤن.

== تيندار ٚ وانويسؤن ==

* [[گيلان ٚ تاريخ]]
* [[زياری‌ئن|زيارئن]]
* [[بۊىه'ن|بۊيه'ن]]

== سربس ==

# اقبال آشتیانی، عباس (۱۳۹۲). تاریخ مفصل ایران. تهران: انتشارات دبیر. شابک ۹۷۸۹۶۴۲۶۲۱۳۳۰.
# امامی، ابوالقاسم (۱۳۹۴). ابن مسکویه. ۲۲. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
# خطیبی، ابوالفضل (۱۳۸۰). «ابومنصور محمد بن عبدالرزاق». دانشنامهٔ جهان اسلام. دریافت‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا (۱۳۹۲). الثائر فی اللّه، ابوالفضل (ابوطالب) جعفربن محمد. ۹. دانشنامهٔ جهان اسلام. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا (۱۳۹۴). ابن اثیر. ۲۲. دانشنامه بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۲ اکتبر ۲۰۱۶.
# رضازاده لنگرودی، رضا. بیستون. ۵. دانشنامهٔ جهان اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۱۶
#زرین‌کوب، عبدالحسین (۱۳۶۷). تاریخ مردم ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر.
#سجادی، صادق (۱۳۶۷). آل بویه. ۱. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#عماری، حسین. آل زیار. ۲. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۸ دسامبر ۲۰۱۰. دریافت‌شده در ۱۴ ژوئیه ۲۰۱۴.
#عمادی، عبدالرحمن (۱۳۸۹). «کوشیار گیلی». البرز کوه. منوچهر ستوده. بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار. صص. ۲۲۷-۲۳۵. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۶۰۵۳-۵۴-۰.
#مهرداد (۱۳۶۷). اولیاءالله آملی. ۱۰. دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. شابک ۹۷۸-۹۶۴-۷۰۲۵-۰۴-۱. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#کاهن، کلود (۵ فروردین ۱۳۹۲). «تاریخ و مورخان اسلامی تا پایان دوران عباسی». ترجمهٔ شهلا بختیاری. کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. دریافت‌شده در ۱۷ اکتبر ۲۰۱۶.
#مادلونگ، ویلفرد (۲۴ شهریور ۱۳۹۵). «تشیع امامی و زیدی در ایران». ترجمهٔ رسول جعفریان. مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی. دریافت‌شده در ۸ اکتبر ۲۰۱۶.
#فهیمی، مهین (۵ خرداد ۱۳۹۲). «وشمگیربن زیار». دانشنامهٔ جهان اسلام. بایگانی‌شده از اصلی در ۱۷ سپتامبر ۲۰۱۶. دریافت‌شده در ۲ سپتامبر ۲۰۱۶.
#مفرد، محمدعلی (۱۳۸۶). ظهور و سقوط آل‌زیار. تهران: انتشارات رسانش. شابک ۹۶۴-۷۱۸۲-۹۴-۵.
#تاريخ ٚ کامل ٚ ابن ٚ أثير
#*
#*
#*
#*
#*
#*
#*
#
#
#
#
#
#
#
#

[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]
[[جرگه:کارکياؤن]]</text>
      <sha1>9yn3jf8nimdq9welr7wxholpq2tbdfg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کاوۊس زياري</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1577</id>
    <revision>
      <id>62250</id>
      <parentid>60141</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T14:49:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[قابوس بن وشمگير]]ˇ ولگه به [[قابۊس بن وؤشۊمگير]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3990" xml:space="preserve">[[فاىل:Gonbad-e Qabus.JPG|بندانگشتی|قابۊس ٚ گۊمبد]]
قابۊس بن ٚ [[وشمگير]] [[زياری‌ئن|زيارئن]] ٚ چآرؤمي کارکيا بؤ گه خۊ برأر ٚ پسی بيستۊن ۳۶۷ ٚ هجري سال ٚ مئن تخت ٚ سر بنيشت. اۊن ٚ اصل ؤ نسب گيلان ٚ شئه يؤ [[زيار]] ئبه وگردنه ولي کارکيا بؤؤن ٚ پيش [[مازرۊن|طبرستان]] ٚ مئن هيسأ بؤ. [[بيستۊن]] ٚ جي يته کۊچي وچه' بۊمؤنسئه بؤ گه اۊن ٚ مأري پيلاپئر يني دباج بن ٚ بانی گيل هأکش وأکش گۊد تا اي طفل-ه حکۊمت ئبه برسأنئه، أمما پۊر جه فرمؤندئن ؤ لشکرئن قابۊس-ه کارکيايي ره دؤجين بؤدن. قابۊس دۊ دؤره کارکيايي بؤگۊد. أوولي دؤره آرامي ئبه دوأرس، أمما [[رکن‌الدؤله]] مۊردن ٚ پسي، [[بۊىه'ن|بۊيئن]] ٚ کارکيا، اۊن ٚ سامان-ه اۊن ٚ سۊته وچئن ٚ مئن يني [[عضدالدؤلهٔ ديلمي|عضدالدؤله]]، [[مؤیدالدؤله]] يؤ [[فخرالدوله حسن|فخرالدؤله]] مئن تقسيما بؤ. عضدالدؤله یأ مؤيدالدؤله فخرالدؤله أمرأ اختيلاف پيدادن ؤ اۊشؤن ٚ مئن جار دربگيت.  فخرالدؤله قابۊس ئبه پناه بؤبۊرد. قابۊس فخرالدؤله تسليم گۊدن ٚ جي دس کۊل بزأ (امتناع بؤگۊد) ؤ اۊشان ٚ مئن يته جنگ دربگيت گه قابۊس ؤ فخرالدؤله ديشکن بؤخؤردن ؤ قابۊس خۊراسان ئبه پناه بؤبۊرد. قابۊس حدۊدا ۱۸ سال حکۊمت ٚ جي مأرۊم بۊ يؤ دئبأخي کارکياٰن ٚ دربار ٚ مئن زيويش گۊد؛ أمما عضدالدؤله مۊردن ؤ بۊيئن ٚ تضعيف ٚ أمرأ، اۊ خۊ طبري يؤ گيلک ٚ ياران ٚ بال ٚ أمرأ، [[گؤرگان|گۊرگان]] ئبه فگن بؤگۊد ؤ بؤتۊنس اۊن-ه بۊيئن ٚ جي پسأ گيره ؤ هندئه تخت ٚ سر بنيشت. قابۊس تا ۴۰۳ هجري سال کارکيايي بؤگۊد ؤ خۊ قلمرؤ-يه گؤسترش هدأ يؤ طبرستان، گۊرگان، گيلان ([[پتشخوارگر]] يا [[کاسپین|کاسپين]]) ؤ برخي جه قؤمس ٚ واوينان ٚ سر حؤکۊمت بؤگۊد‌. اۊ يته أديب ؤ شاعر ؤ خۊشنيويس آدم بؤ يؤ [[فارسي زوؤن|فارسي]]، [[عربي زوؤن|عربي]] يؤ [[گيلکي زوؤن|گيلکي]] زوؤن ئبه شئر بؤته يؤ اۊن ٚ دربار يته خۊجير ؤ خؤرۊم جيگا دؤنشمندؤن ؤ أديبؤن ٚ ره بؤ يؤ قابۊس اۊشؤن ٚ جي پۊر حيمايت گۊد، أمما اۊ را جئم خۊ عمر ٚ أواخر ٚ مئن يپپرأ بدگمؤن وکته بؤ يؤ چنته جه خۊ اطرافيان-ه بکۊشت ؤ هين ٚ ره برخي جه سردارؤن شۊرش بؤدن ؤ اۊن-ه حکۊمت ٚ جي عزل بؤدن ؤ سرأخر اۊن-ه يته توطئه أمرأ بکۊشتن. ايمه [[منۊچهر زياري|منۊچهر]] قابۊس ٚ وچه زيارئن ٚ کارکيايي تخت ٚ  سر بنيشت ؤ خۊ پئر ٚ قاتلان-ه دسگير ؤ قصاص بؤگۊد. اۊن ٚ آرؤم‌جيگا گنبد ٚ قابۊس ٚ بۊرج ٚ مئن نيأ گه خؤره اۊن ٚ چائۊدن ٚ دستۊر-ه هدأ بؤ. اي بۊرج بؤرزترين آجرؤري بۊرج جهان ٚ مئن هيسه گه زيارئن ٚ چاگۊد'ره يؤ قابۊس ٚ فرمؤن أمرأ چائۊده وکته.

== سربس ==

* https://en.wikipedia.org/wiki/Qabus
* https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B3_%D8%A8%D9%86_%D9%88%D8%B4%D9%85%DA%AF%DB%8C%D8%B1#/languages


#

[[Category:تارئخ]]
[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]</text>
      <sha1>awlh852dmy8uppwc0psevuwlrxsb2jv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62255</id>
      <parentid>62250</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T14:55:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4066" xml:space="preserve">[[فاىل:Gonbad-e Qabus.JPG|بندانگشتی|قابۊس ٚ گۊمبد]]
'''قابۊس بن وشمگير''' کي '''شمس‌المعالي''' لقب ٚ أمرأ ني معرۊف بۊ، [[زياری‌ئن|زيارئن]] ٚ چآرؤمي کارکيا بؤ گه خۊ برأر ٚ پسی بيستۊن ۳۶۷ ٚ هجري سال ٚ مئن تخت ٚ سر بنيشت. اۊن ٚ اصل ؤ نسب گيلان ٚ شئه يؤ [[داخل]] ئبه وگردنه ولي کارکيا بؤؤن ٚ پيش [[مازرۊن|طبرستان]] ٚ مئن هيسأ بؤ. [[بيستۊن]] ٚ جي يته کۊچي وچه' بۊمؤنسئه بؤ گه اۊن ٚ مأري پيلاپئر يني دباج بن ٚ بانی گيل هأکش وأکش گۊد تا اي طفل-ه حکۊمت ئبه برسأنئه، أمما پۊر جه فرمؤندئن ؤ لشکرئن قابۊس-ه کارکيايي ره دؤجين بؤدن. قابۊس دۊ دؤره کارکيايي بؤگۊد. أوولي دؤره آرامي ئبه دوأرس، أمما [[رکن‌الدؤله]] مۊردن ٚ پسي، [[بۊىه'ن|بۊيئن]] ٚ کارکيا، اۊن ٚ سامان-ه اۊن ٚ سۊته وچئن ٚ مئن يني [[عضدالدؤلهٔ ديلمي|عضدالدؤله]]، [[مؤیدالدؤله]] يؤ [[فخرالدوله حسن|فخرالدؤله]] مئن تقسيما بؤ. عضدالدؤله یأ مؤيدالدؤله فخرالدؤله أمرأ اختيلاف پيدادن ؤ اۊشؤن ٚ مئن جار دربگيت.  فخرالدؤله قابۊس ئبه پناه بؤبۊرد. قابۊس فخرالدؤله تسليم گۊدن ٚ جي دس کۊل بزأ (امتناع بؤگۊد) ؤ اۊشان ٚ مئن يته جنگ دربگيت گه قابۊس ؤ فخرالدؤله ديشکن بؤخؤردن ؤ قابۊس خۊراسان ئبه پناه بؤبۊرد. قابۊس حدۊدا ۱۸ سال حکۊمت ٚ جي مأرۊم بۊ يؤ دئبأخي کارکياٰن ٚ دربار ٚ مئن زيويش گۊد؛ أمما عضدالدؤله مۊردن ؤ بۊيئن ٚ تضعيف ٚ أمرأ، اۊ خۊ طبري يؤ گيلک ٚ ياران ٚ بال ٚ أمرأ، [[گؤرگان|گۊرگان]] ئبه فگن بؤگۊد ؤ بؤتۊنس اۊن-ه بۊيئن ٚ جي پسأ گيره ؤ هندئه تخت ٚ سر بنيشت. قابۊس تا ۴۰۳ هجري سال کارکيايي بؤگۊد ؤ خۊ قلمرؤ-يه گؤسترش هدأ يؤ طبرستان، گۊرگان، گيلان ([[پتشخوارگر]] يا [[کاسپین|کاسپين]]) ؤ برخي جه قؤمس ٚ واوينان ٚ سر حؤکۊمت بؤگۊد‌. اۊ يته أديب ؤ شاعر ؤ خۊشنيويس آدم بؤ يؤ [[فارسي زوؤن|فارسي]]، [[عربي زوؤن|عربي]] يؤ [[گيلکي زوؤن|گيلکي]] زوؤن ئبه شئر بؤته يؤ اۊن ٚ دربار يته خۊجير ؤ خؤرۊم جيگا دؤنشمندؤن ؤ أديبؤن ٚ ره بؤ يؤ قابۊس اۊشؤن ٚ جي پۊر حيمايت گۊد، أمما اۊ را جئم خۊ عمر ٚ أواخر ٚ مئن يپپرأ بدگمؤن وکته بؤ يؤ چنته جه خۊ اطرافيان-ه بکۊشت ؤ هين ٚ ره برخي جه سردارؤن شۊرش بؤدن ؤ اۊن-ه حکۊمت ٚ جي عزل بؤدن ؤ سرأخر اۊن-ه يته توطئه أمرأ بکۊشتن. ايمه [[منۊچهر زياري|منۊچهر]] قابۊس ٚ وچه زيارئن ٚ کارکيايي تخت ٚ  سر بنيشت ؤ خۊ پئر ٚ قاتلان-ه دسگير ؤ قصاص بؤگۊد. اۊن ٚ آرؤم‌جيگا گنبد ٚ قابۊس ٚ بۊرج ٚ مئن نيأ گه خؤره اۊن ٚ چائۊدن ٚ دستۊر-ه هدأ بؤ. اي بۊرج بؤرزترين آجرؤري بۊرج جهان ٚ مئن هيسه گه زيارئن ٚ چاگۊد'ره يؤ قابۊس ٚ فرمؤن أمرأ چائۊده وکته.

== سربس ==

* https://en.wikipedia.org/wiki/Qabus
* https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B3_%D8%A8%D9%86_%D9%88%D8%B4%D9%85%DA%AF%DB%8C%D8%B1#/languages


#

[[Category:تارئخ]]
[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]</text>
      <sha1>b7klj93zl0lt91f2jp6idd4zu6wj8oz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62260</id>
      <parentid>62255</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:05:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[قابۊس بن وؤشۊمگير]]ˇ ولگه به [[کاوۊس زياري]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4066" xml:space="preserve">[[فاىل:Gonbad-e Qabus.JPG|بندانگشتی|قابۊس ٚ گۊمبد]]
'''قابۊس بن وشمگير''' کي '''شمس‌المعالي''' لقب ٚ أمرأ ني معرۊف بۊ، [[زياری‌ئن|زيارئن]] ٚ چآرؤمي کارکيا بؤ گه خۊ برأر ٚ پسی بيستۊن ۳۶۷ ٚ هجري سال ٚ مئن تخت ٚ سر بنيشت. اۊن ٚ اصل ؤ نسب گيلان ٚ شئه يؤ [[داخل]] ئبه وگردنه ولي کارکيا بؤؤن ٚ پيش [[مازرۊن|طبرستان]] ٚ مئن هيسأ بؤ. [[بيستۊن]] ٚ جي يته کۊچي وچه' بۊمؤنسئه بؤ گه اۊن ٚ مأري پيلاپئر يني دباج بن ٚ بانی گيل هأکش وأکش گۊد تا اي طفل-ه حکۊمت ئبه برسأنئه، أمما پۊر جه فرمؤندئن ؤ لشکرئن قابۊس-ه کارکيايي ره دؤجين بؤدن. قابۊس دۊ دؤره کارکيايي بؤگۊد. أوولي دؤره آرامي ئبه دوأرس، أمما [[رکن‌الدؤله]] مۊردن ٚ پسي، [[بۊىه'ن|بۊيئن]] ٚ کارکيا، اۊن ٚ سامان-ه اۊن ٚ سۊته وچئن ٚ مئن يني [[عضدالدؤلهٔ ديلمي|عضدالدؤله]]، [[مؤیدالدؤله]] يؤ [[فخرالدوله حسن|فخرالدؤله]] مئن تقسيما بؤ. عضدالدؤله یأ مؤيدالدؤله فخرالدؤله أمرأ اختيلاف پيدادن ؤ اۊشؤن ٚ مئن جار دربگيت.  فخرالدؤله قابۊس ئبه پناه بؤبۊرد. قابۊس فخرالدؤله تسليم گۊدن ٚ جي دس کۊل بزأ (امتناع بؤگۊد) ؤ اۊشان ٚ مئن يته جنگ دربگيت گه قابۊس ؤ فخرالدؤله ديشکن بؤخؤردن ؤ قابۊس خۊراسان ئبه پناه بؤبۊرد. قابۊس حدۊدا ۱۸ سال حکۊمت ٚ جي مأرۊم بۊ يؤ دئبأخي کارکياٰن ٚ دربار ٚ مئن زيويش گۊد؛ أمما عضدالدؤله مۊردن ؤ بۊيئن ٚ تضعيف ٚ أمرأ، اۊ خۊ طبري يؤ گيلک ٚ ياران ٚ بال ٚ أمرأ، [[گؤرگان|گۊرگان]] ئبه فگن بؤگۊد ؤ بؤتۊنس اۊن-ه بۊيئن ٚ جي پسأ گيره ؤ هندئه تخت ٚ سر بنيشت. قابۊس تا ۴۰۳ هجري سال کارکيايي بؤگۊد ؤ خۊ قلمرؤ-يه گؤسترش هدأ يؤ طبرستان، گۊرگان، گيلان ([[پتشخوارگر]] يا [[کاسپین|کاسپين]]) ؤ برخي جه قؤمس ٚ واوينان ٚ سر حؤکۊمت بؤگۊد‌. اۊ يته أديب ؤ شاعر ؤ خۊشنيويس آدم بؤ يؤ [[فارسي زوؤن|فارسي]]، [[عربي زوؤن|عربي]] يؤ [[گيلکي زوؤن|گيلکي]] زوؤن ئبه شئر بؤته يؤ اۊن ٚ دربار يته خۊجير ؤ خؤرۊم جيگا دؤنشمندؤن ؤ أديبؤن ٚ ره بؤ يؤ قابۊس اۊشؤن ٚ جي پۊر حيمايت گۊد، أمما اۊ را جئم خۊ عمر ٚ أواخر ٚ مئن يپپرأ بدگمؤن وکته بؤ يؤ چنته جه خۊ اطرافيان-ه بکۊشت ؤ هين ٚ ره برخي جه سردارؤن شۊرش بؤدن ؤ اۊن-ه حکۊمت ٚ جي عزل بؤدن ؤ سرأخر اۊن-ه يته توطئه أمرأ بکۊشتن. ايمه [[منۊچهر زياري|منۊچهر]] قابۊس ٚ وچه زيارئن ٚ کارکيايي تخت ٚ  سر بنيشت ؤ خۊ پئر ٚ قاتلان-ه دسگير ؤ قصاص بؤگۊد. اۊن ٚ آرؤم‌جيگا گنبد ٚ قابۊس ٚ بۊرج ٚ مئن نيأ گه خؤره اۊن ٚ چائۊدن ٚ دستۊر-ه هدأ بؤ. اي بۊرج بؤرزترين آجرؤري بۊرج جهان ٚ مئن هيسه گه زيارئن ٚ چاگۊد'ره يؤ قابۊس ٚ فرمؤن أمرأ چائۊده وکته.

== سربس ==

* https://en.wikipedia.org/wiki/Qabus
* https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B3_%D8%A8%D9%86_%D9%88%D8%B4%D9%85%DA%AF%DB%8C%D8%B1#/languages


#

[[Category:تارئخ]]
[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]</text>
      <sha1>b7klj93zl0lt91f2jp6idd4zu6wj8oz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62262</id>
      <parentid>62260</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:06:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4099" xml:space="preserve">[[فاىل:Gonbad-e Qabus.JPG|بندانگشتی|قابۊس ٚ گۊمبد]]
'''کاوۊس زياري''' یا '''قابۊس بن وشمگير''' کي '''شمس‌المعالي''' لقب ٚ أمرأ ني معرۊف بۊ، [[زياری‌ئن|زيارئن]] ٚ چآرؤمي کارکيا بؤ گه خۊ برأر ٚ پسی بيستۊن ۳۶۷ ٚ هجري سال ٚ مئن تخت ٚ سر بنيشت. اۊن ٚ اصل ؤ نسب گيلان ٚ شئه يؤ [[داخل]] ئبه وگردنه ولي کارکيا بؤؤن ٚ پيش [[مازرۊن|طبرستان]] ٚ مئن هيسأ بؤ. [[بيستۊن]] ٚ جي يته کۊچي وچه' بۊمؤنسئه بؤ گه اۊن ٚ مأري پيلاپئر يني دباج بن ٚ بانی گيل هأکش وأکش گۊد تا اي طفل-ه حکۊمت ئبه برسأنئه، أمما پۊر جه فرمؤندئن ؤ لشکرئن قابۊس-ه کارکيايي ره دؤجين بؤدن. قابۊس دۊ دؤره کارکيايي بؤگۊد. أوولي دؤره آرامي ئبه دوأرس، أمما [[رکن‌الدؤله]] مۊردن ٚ پسي، [[بۊىه'ن|بۊيئن]] ٚ کارکيا، اۊن ٚ سامان-ه اۊن ٚ سۊته وچئن ٚ مئن يني [[عضدالدؤلهٔ ديلمي|عضدالدؤله]]، [[مؤیدالدؤله]] يؤ [[فخرالدوله حسن|فخرالدؤله]] مئن تقسيما بؤ. عضدالدؤله یأ مؤيدالدؤله فخرالدؤله أمرأ اختيلاف پيدادن ؤ اۊشؤن ٚ مئن جار دربگيت.  فخرالدؤله قابۊس ئبه پناه بؤبۊرد. قابۊس فخرالدؤله تسليم گۊدن ٚ جي دس کۊل بزأ (امتناع بؤگۊد) ؤ اۊشان ٚ مئن يته جنگ دربگيت گه قابۊس ؤ فخرالدؤله ديشکن بؤخؤردن ؤ قابۊس خۊراسان ئبه پناه بؤبۊرد. قابۊس حدۊدا ۱۸ سال حکۊمت ٚ جي مأرۊم بۊ يؤ دئبأخي کارکياٰن ٚ دربار ٚ مئن زيويش گۊد؛ أمما عضدالدؤله مۊردن ؤ بۊيئن ٚ تضعيف ٚ أمرأ، اۊ خۊ طبري يؤ گيلک ٚ ياران ٚ بال ٚ أمرأ، [[گؤرگان|گۊرگان]] ئبه فگن بؤگۊد ؤ بؤتۊنس اۊن-ه بۊيئن ٚ جي پسأ گيره ؤ هندئه تخت ٚ سر بنيشت. قابۊس تا ۴۰۳ هجري سال کارکيايي بؤگۊد ؤ خۊ قلمرؤ-يه گؤسترش هدأ يؤ طبرستان، گۊرگان، گيلان ([[پتشخوارگر]] يا [[کاسپین|کاسپين]]) ؤ برخي جه قؤمس ٚ واوينان ٚ سر حؤکۊمت بؤگۊد‌. اۊ يته أديب ؤ شاعر ؤ خۊشنيويس آدم بؤ يؤ [[فارسي زوؤن|فارسي]]، [[عربي زوؤن|عربي]] يؤ [[گيلکي زوؤن|گيلکي]] زوؤن ئبه شئر بؤته يؤ اۊن ٚ دربار يته خۊجير ؤ خؤرۊم جيگا دؤنشمندؤن ؤ أديبؤن ٚ ره بؤ يؤ قابۊس اۊشؤن ٚ جي پۊر حيمايت گۊد، أمما اۊ را جئم خۊ عمر ٚ أواخر ٚ مئن يپپرأ بدگمؤن وکته بؤ يؤ چنته جه خۊ اطرافيان-ه بکۊشت ؤ هين ٚ ره برخي جه سردارؤن شۊرش بؤدن ؤ اۊن-ه حکۊمت ٚ جي عزل بؤدن ؤ سرأخر اۊن-ه يته توطئه أمرأ بکۊشتن. ايمه [[منۊچهر زياري|منۊچهر]] قابۊس ٚ وچه زيارئن ٚ کارکيايي تخت ٚ  سر بنيشت ؤ خۊ پئر ٚ قاتلان-ه دسگير ؤ قصاص بؤگۊد. اۊن ٚ آرؤم‌جيگا گنبد ٚ قابۊس ٚ بۊرج ٚ مئن نيأ گه خؤره اۊن ٚ چائۊدن ٚ دستۊر-ه هدأ بؤ. اي بۊرج بؤرزترين آجرؤري بۊرج جهان ٚ مئن هيسه گه زيارئن ٚ چاگۊد'ره يؤ قابۊس ٚ فرمؤن أمرأ چائۊده وکته.

== سربس ==

* https://en.wikipedia.org/wiki/Qabus
* https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%D9%82%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%B3_%D8%A8%D9%86_%D9%88%D8%B4%D9%85%DA%AF%DB%8C%D8%B1#/languages


#

[[Category:تارئخ]]
[[جرگه:گيلان ٚ تاريخ]]</text>
      <sha1>7rle2ala9he5st39e3bxbpwr8y3805n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>قالب:کشور</title>
    <ns>10</ns>
    <id>3825</id>
    <redirect title="قالب:کيشور ٚ اطلاعات ٚ جعبه" />
    <revision>
      <id>62248</id>
      <parentid>17171</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T14:19:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>تغییرمسیر به [[قالب:کيشور ٚ اطلاعات ٚ جعبه]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="74" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[قالب:کيشور ٚ اطلاعات ٚ جعبه]]</text>
      <sha1>q79nwd0er4o64ejbnh9ejnbn0e7uufo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گۊلستان ٚ اۊستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>4696</id>
    <revision>
      <id>62296</id>
      <parentid>60570</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:20:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2420" xml:space="preserve">{{ايران ٚ اۊستان ٚ اطلاعات ٚ جعبه
| اۊستان ٚ نام= گۊلستان
| تصویر= 
| اندازه تصویر= 200px
| عنوان تصویر= 
| نقشه موقعیت=IranGolestan-SVG.svg
| مختصات= 
| مرکز= [[گۊرگان]]
| پيلئکي= ۲۰,۳۶۷ کیلۊمتر مربع 
| جمعيت= ۱,۸۶۸,۸۱۹ نفر&lt;ref&gt;https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/نتایج-تفصیلی-سرشماری-1395&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/tables/jamiat/tafsili/3-jamiat-k.xls&lt;/ref&gt; 
| سرايشماردن ٚ سال= ۱۳۹۵
| جمعيت ٚ تراکؤم= 
| شأرستان= ۱۴
| ولي فقيه نماىنده = 
| اۊستاندار= 
| پيش شۊماره= ۰۱۷
| وبجيگا= [https://golestanp.ir/ گۊلستان ٚ اۊستانداري]
}}

'''گۊلستان''' ایته جه [[ایران]] ٚ اۊستانان ایسه کي أن ٚ جۊغرافي مؤقعيت، [[کاسپي دریا]] [[نسا]] ؤ [[ايران]] ٚ [[کلسيا]] ایسه ؤ [[خۊرخۊس]] ٚ جه [[مازندران ٚ اۊستان|مازندران]]، [[خۊرتاو]] ٚ جه [[کلسيايي خۊراسان ٚ اۊستان|کلسيايي خۊراسان]]، نسا جه [[سمنان ٚ اۊستان|سمنان]] ؤ [[کلسيا]] جه [[تۊرکمنستان]] ٚ کيشور ٚ أمرأ سامانسر دأره.
أ اۊستان ٚ مرکز، [[گۊرگان]] ٚ شأر ایسه.&lt;ref&gt;[//fa.wikivoyage.org/wiki/استان_گلستان/اقوام-ساکن-در-استان-گلستان http://www.hamshahrionline.ir/details/17765]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با استان گلستان|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/photo/17765/آشنایی-با-استان-گلستان|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2007-03-16|بازبینی=2021-06-14|کد زبان=fa}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با استان گلستان|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/photo/17765/آشنایی-با-استان-گلستان|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2007-03-16|بازبینی=2021-06-14|کد زبان=fa}}&lt;/ref&gt;

==باخي اطلاعات==
{{ایران اوستانان}}

==سربس==
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[جرگه:ايران ٚ اۊستانان]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>sp6f98xlze4wpf13xi4f22annafobvw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62297</id>
      <parentid>62296</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T09:42:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3412" xml:space="preserve">{{ايران ٚ اۊستان ٚ اطلاعات ٚ جعبه
| اۊستان ٚ نام= گۊلستان
| تصویر= 
| اندازه تصویر= 200px
| عنوان تصویر= 
| نقشه موقعیت=IranGolestan-SVG.svg
| مختصات= 
| مرکز= [[گۊرگان]]
| پيلئکي= ۲۰,۳۶۷ کیلۊمتر مربع 
| جمعيت= ۱,۸۶۸,۸۱۹ نفر&lt;ref&gt;https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/نتایج-تفصیلی-سرشماری-1395&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/tables/jamiat/tafsili/3-jamiat-k.xls&lt;/ref&gt; 
| سرايشماردن ٚ سال= ۱۳۹۵
| جمعيت ٚ تراکؤم= 
| شأرستان= ۱۴
| ولي فقيه نماىنده = 
| اۊستاندار= 
| پيش شۊماره= ۰۱۷
| وبجيگا= [https://golestanp.ir/ گۊلستان ٚ اۊستانداري]
}}

'''گۊلستان''' ایته جه [[ایران]] ٚ اۊستانان ایسه کي أن ٚ جۊغرافي مؤقعيت، [[کاسپي دریا]] [[نسا]] ؤ [[ايران]] ٚ [[کلسيا]] ایسه ؤ [[خۊرخۊس]] ٚ جه [[مازندران ٚ اۊستان|مازندران]]، [[خۊرتاو]] ٚ جه [[کلسيايي خۊراسان ٚ اۊستان|کلسيايي خۊراسان]]، نسا جه [[سمنان ٚ اۊستان|سمنان]] ؤ [[کلسيا]] جه [[تۊرکمنستان]] ٚ کيشور ٚ أمرأ سامانسر دأره.
أ اۊستان ٚ مرکز، [[گۊرگان]] ٚ شأر ایسه.&lt;ref&gt;[//fa.wikivoyage.org/wiki/استان_گلستان/اقوام-ساکن-در-استان-گلستان http://www.hamshahrionline.ir/details/17765]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با استان گلستان|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/photo/17765/آشنایی-با-استان-گلستان|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2007-03-16|بازبینی=2021-06-14|کد زبان=fa}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با استان گلستان|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/photo/17765/آشنایی-با-استان-گلستان|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2007-03-16|بازبینی=2021-06-14|کد زبان=fa}}&lt;/ref&gt;

==کيشوري تخسيمان==
[[فاىل:Golestan.svg|thumb|250px]]
أ اۊستان ۱۴ شأرستان دأره کي [[آزادشهر ٚ شأرستان|آزادشهر]]، [[آق‌قلا شأرستان|آق‌قلا]]، [[گۊرگان ٚ شأرستان|گۊرگان]]، [[گۊنبد کاوۊس ٚ شأرستان|گۊنبد کاوۊس]]، [[تۊرکمن ٚ شأرستان|تۊرکمن]]، [[گؤميشان ٚ شأرستان|گؤميشان]]، [[راميان ٚ شأرستان|راميان]]، [[کۊردکۊی ٚ شأرستان|کۊردکۊی]]، [[بندرگز ٚ شأرستان|بندرگز]]، [[علي‌آباد کتۊل ٚ شأرستان|علي آباد کتۊل]]، [[گاليکش ٚ شأرستان|گاليکش]]، [[کلاله شأرستان|کلاله]]، [[مراوه تپه شأرستان|مراوه تپه]] ؤ [[مينۊدشت ٚ شأرستان|مينۊدشت]] ٚ شأرستانان-أ شامل به ؤ هأتؤني ۲۹ شأر ؤ ۲۷ بخش ؤ ۶۰ دهستان دأره.

==باخي اطلاعات==
{{ایران اوستانان}}

==سربس==
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[جرگه:ايران ٚ اۊستانان]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>flb4uf8p59x1y7fah56n08zlv5jawia</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62298</id>
      <parentid>62297</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:00:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4821" xml:space="preserve">{{ايران ٚ اۊستان ٚ اطلاعات ٚ جعبه
| اۊستان ٚ نام= گۊلستان
| تصویر= 
| اندازه تصویر= 200px
| عنوان تصویر= 
| نقشه موقعیت=IranGolestan-SVG.svg
| مختصات= 
| مرکز= [[گۊرگان]]
| پيلئکي= ۲۰,۳۶۷ کیلۊمتر مربع 
| جمعيت= ۱,۸۶۸,۸۱۹ نفر&lt;ref&gt;https://www.amar.org.ir/سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن/نتایج-سرشماری/نتایج-تفصیلی-سرشماری-1395&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/tables/jamiat/tafsili/3-jamiat-k.xls&lt;/ref&gt; 
| سرايشماردن ٚ سال= ۱۳۹۵
| جمعيت ٚ تراکؤم= 
| شأرستان= ۱۴
| ولي فقيه نماىنده = 
| اۊستاندار= 
| پيش شۊماره= ۰۱۷
| وبجيگا= [https://golestanp.ir/ گۊلستان ٚ اۊستانداري]
}}

'''گۊلستان''' ایته جه [[ایران]] ٚ اۊستانان ایسه کي أن ٚ جۊغرافي مؤقعيت، [[کاسپي دریا]] [[نسا]] ؤ [[ايران]] ٚ [[کلسيا]] ایسه ؤ [[خۊرخۊس]] ٚ جه [[مازندران ٚ اۊستان|مازندران]]، [[خۊرتاو]] ٚ جه [[کلسيايي خۊراسان ٚ اۊستان|کلسيايي خۊراسان]]، نسا جه [[سمنان ٚ اۊستان|سمنان]] ؤ [[کلسيا]] جه [[تۊرکمنستان]] ٚ کيشور ٚ أمرأ سامانسر دأره.
أ اۊستان ٚ مرکز، [[گۊرگان]] ٚ شأر ایسه.&lt;ref&gt;[//fa.wikivoyage.org/wiki/استان_گلستان/اقوام-ساکن-در-استان-گلستان http://www.hamshahrionline.ir/details/17765]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با استان گلستان|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/photo/17765/آشنایی-با-استان-گلستان|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2007-03-16|بازبینی=2021-06-14|کد زبان=fa}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=آشنایی با استان گلستان|نشانی=https://www.hamshahrionline.ir/photo/17765/آشنایی-با-استان-گلستان|وبگاه=همشهری آنلاین|تاریخ=2007-03-16|بازبینی=2021-06-14|کد زبان=fa}}&lt;/ref&gt;

== مردۊم ==
گۊلستان ٚ اۊستان ٚ جمعيت ۱۳۹۰ شمسي سال ٚ سرايشماردن ٚ أساس ٚ سر ۱,۷۷۷,۰۱۴ نفر بۊ کي أ جمعيت ٚ جه مردۊم ٚ ۵۱/۰ درصد شأر ٚ شين ؤ ۴۹/۰ درصد ني رۊستا شين بۊد. گۊلستان ٚ مئن پۊر قؤم ؤ طایفه زيوه ؤ تقريباً همه ته ايران ٚ قؤمان-أ شأ اۊن ٚ مئن دئن. فارسان، تۊرکمنان، [[مازندراني‌ئن]]، بلۊچان، تۊرکان، کۊردان، سيستاني‌ئن ؤ قزاقان اي سري جه أ اۊستان ٚ قؤمان ايسد.&lt;ref&gt;http://hamshahrionline.ir/details/17765&lt;/ref&gt; 

== دين ==
تقريباً گۊلستان ٚ جمعيت ٚ ۶۰٪، شيعه ؤ ۴۰٪ ني سۊنني مذهب ايسد.&lt;ref&gt;[http://shoaresal.ir/fa/news/29716/اقوام-ساکن-در-استان-گلستان http://shoaresal.ir]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://iranrahno.com/locations/iran/golestan/ http://iranrahno.com/]{{پیوند مرده|date=سپتامبر ۲۰۱۹ |bot=InternetArchiveBot}}&lt;/ref&gt; فارسان ؤ مازندراني‌ئن ؤ سيستاني‌ئن ٚ مذهب شيعه ايسه ؤ تۊرکمنان ؤ بلۊچان ؤ قزاقان ويشتر تسنن ٚ مذهب-أ دۊمبال کۊنئد. ايبچه ني أرمني أ اۊستان ٚ مئن ايسا کي اۊشان ٚ دين مسيحيت ايسه.

==کيشوري تخسيمان==
[[فاىل:Golestan.svg|thumb|250px]]
أ اۊستان ۱۴ شأرستان دأره کي [[آزادشهر ٚ شأرستان|آزادشهر]]، [[آق‌قلا شأرستان|آق‌قلا]]، [[گۊرگان ٚ شأرستان|گۊرگان]]، [[گۊنبد کاوۊس ٚ شأرستان|گۊنبد کاوۊس]]، [[تۊرکمن ٚ شأرستان|تۊرکمن]]، [[گؤميشان ٚ شأرستان|گؤميشان]]، [[راميان ٚ شأرستان|راميان]]، [[کۊردکۊی ٚ شأرستان|کۊردکۊی]]، [[بندرگز ٚ شأرستان|بندرگز]]، [[علي‌آباد کتۊل ٚ شأرستان|علي آباد کتۊل]]، [[گاليکش ٚ شأرستان|گاليکش]]، [[کلاله شأرستان|کلاله]]، [[مراوه تپه شأرستان|مراوه تپه]] ؤ [[مينۊدشت ٚ شأرستان|مينۊدشت]] ٚ شأرستانان-أ شامل به ؤ هأتؤني ۲۹ شأر ؤ ۲۷ بخش ؤ ۶۰ دهستان دأره.

==باخي اطلاعات==
{{ایران اوستانان}}

==سربس==
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[جرگه:ايران ٚ اۊستانان]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>mesju667gqo1bo48gegri70qmm5uqew</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کلاىه پألۊ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5570</id>
    <revision>
      <id>62358</id>
      <parentid>56109</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:58:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[كلايه پهلو]]ˇ ولگه به [[کلاىه پألۊ]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="391" xml:space="preserve">{{ناقص}}

کلایه پهلو ایسم ایته جی روستاهان [[اشکور سفلی]] دهستان ،[[رودسر]] شهرستان رحیم اباد بخش  ایسه اوستان [[گیلان]] مئن جی کیشور [[ایران]].


{{اشکور سفلی دهستان روستاهان}}

{{رودسر شهرستان رحیم اباد بخش دهستانان}}

{{گیلان}}</text>
      <sha1>5gv0jbubemseghso7sp2gy2djqk76ga</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ليماگۊابر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5575</id>
    <revision>
      <id>62352</id>
      <parentid>13610</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:49:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[ليماگوابر]]ˇ ولگه به [[ليماگۊابر]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="392" xml:space="preserve">{{ناقص}}

لیماگوابر ایسم ایته جی روستاهان [[اشکور سفلی]] دهستان ،[[رودسر]] شهرستان رحیم اباد بخش  ایسه اوستان [[گیلان]] مئن جی کیشور [[ایران]].


{{اشکور سفلی دهستان روستاهان}}

{{رودسر شهرستان رحیم اباد بخش دهستانان}}

{{گیلان}}</text>
      <sha1>n5852wc9y59mrdjyv5ghl4n73mnh3re</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مازي بۊن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5578</id>
    <revision>
      <id>62350</id>
      <parentid>13613</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:49:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[مازی بن]]ˇ ولگه به [[مازي بۊن]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="387" xml:space="preserve">{{ناقص}}

مازی بن ایسم ایته جی روستاهان [[اشکور سفلی]] دهستان ،[[رودسر]] شهرستان رحیم اباد بخش  ایسه اوستان [[گیلان]] مئن جی کیشور [[ایران]].


{{اشکور سفلی دهستان روستاهان}}

{{رودسر شهرستان رحیم اباد بخش دهستانان}}

{{گیلان}}</text>
      <sha1>nfbqzf55lgguilrcaett9ga7c5grylv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>رز ٚ گردن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5583</id>
    <revision>
      <id>62348</id>
      <parentid>13618</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:48:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[رزه گردن]]ˇ ولگه به [[رز ٚ گردن]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="386" xml:space="preserve">{{ناقص}}

رزگردن ایسم ایته جی روستاهان [[اشکور سفلی]] دهستان ،[[رودسر]] شهرستان رحیم اباد بخش  ایسه اوستان [[گیلان]] مئن جی کیشور [[ایران]].


{{اشکور سفلی دهستان روستاهان}}

{{رودسر شهرستان رحیم اباد بخش دهستانان}}

{{گیلان}}</text>
      <sha1>necyj2doqfdvqb5i51s7wfon1xki41m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>خۊراسؤن پۊشته</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5590</id>
    <revision>
      <id>62354</id>
      <parentid>13626</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:53:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[خراسان پشته]]ˇ ولگه به [[خۊراسؤن پۊشته]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="395" xml:space="preserve">{{ناقص}}

خراسان پشته ایسم ایته جی روستاهان [[اشکور سفلی]] دهستان ،[[رودسر]] شهرستان رحیم اباد بخش  ایسه اوستان [[گیلان]] مئن جی کیشور [[ایران]].


{{اشکور سفلی دهستان روستاهان}}

{{رودسر شهرستان رحیم اباد بخش دهستانان}}

{{گیلان}}</text>
      <sha1>353bhmczkozj4qxi63ys5by95nex6ed</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ليما (رۊدسر)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5591</id>
    <revision>
      <id>62346</id>
      <parentid>36174</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:48:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[ليما روستا]]ˇ ولگه به [[ليما (رۊدسر)]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2162" xml:space="preserve">{{ناقص}}

لیما ایسم ایته جی روستاهان [[اشکور سفلی]] دهستان ،[[رودسر]] شهرستان رحیم اباد بخش  ایسه اوستان [[گیلان]] مئن جی کیشور [[ایران]].
لیماخلی پیلا تاریخ داره. امه روستا یه قلعه قدیمی به نام دز ماشین که بعدا حسن صباح اونو چاگود و به قلعه حسن صباح معروف ببوه
زیر خاکی های زیادی از لیما کشف ببه که در قلعه لیما-اسپی ریگان - کلثوم خونه- پس زیمی - کستکوه - و جور پشته پیدا ببه. لیما اب و هوای بسیار خوبی در اردیبهشت تا ابان داره. ادم کیف کونه. ایه محل 100 خانوار جمعیت داره که الان بخاطر کمبود امکانات تقریبا 100 درصد از جوانان به شهر و استان های دیگر مهاجرت کونن. چون وضعیت کشاورزی و دامداری تعریف نداره. البته با توجه به می رشته که دامپزشکی هسم  خلی راحت شنه لیما رو به قطب تولید گوشت و مرغ در منطقه تبدیل بکونیم. ولی مسئولین شهرستان اصلا اشکور ه نگاه نکونن. 
با یه سری حمایت از طرف دولت و استفاده از روز علم تقریبا همه علوفه مورد نیاز مالانه شنه تولید گودن.
تمامی لیما مردم به روستا و  خو زادگاه تعصب زیادی دارن که احتمالا همه پسوند لیما دارن.لیما دارای پشوشش جنگلی و رطوبت معتدل و در گرم ترین روزهای سال هم دما 30درجه نرسه.
اگر اشکور و لیما خوب شناخته ببون واقعا به قطب گردشگری تبدیل بونه. به امید او روزان
عاشق می سرزمین مادری رستمی - سمنان-1391


{{اشکور سفلی دهستان روستاهان}}

{{رودسر شهرستان رحیم اباد بخش دهستانان}}

{{گیلان}}</text>
      <sha1>1wtt4lpv5rin1q2iag847nnwputp6f9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کاکرۊ</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5592</id>
    <revision>
      <id>62342</id>
      <parentid>57522</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:42:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[كاكرود]]ˇ ولگه به [[کاکرۊ]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="583" xml:space="preserve">{{ناقص}}

کاکرود ایسم ایته جی روستاهان [[اشکور سفلی]] دهستان ،[[رودسر]] شهرستان رحیم اباد بخش  ایسه اوستان [[گیلان]] مئن جی کیشور [[ایران]].


کاکرود ایسمه ایته روستا ایسه [[سمام دهستان]] مئن ، [[املش]] شهرستان جی اوستان [[گیلان]].


{{اشکور سفلی دهستان روستاهان}}

{{رودسر شهرستان رحیم اباد بخش دهستانان}}
{{سمام دهستان روستاهان}}


{{گیلان}}</text>
      <sha1>52lrjjehtwp4y2sgonsoeawaed869se</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گره گۊابر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5594</id>
    <revision>
      <id>62344</id>
      <parentid>13630</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:43:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[گره گوابر]]ˇ ولگه به [[گره گۊابر]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="391" xml:space="preserve">{{ناقص}}

گره گوابر ایسم ایته جی روستاهان [[اشکور سفلی]] دهستان ،[[رودسر]] شهرستان رحیم اباد بخش  ایسه اوستان [[گیلان]] مئن جی کیشور [[ایران]].


{{اشکور سفلی دهستان روستاهان}}

{{رودسر شهرستان رحیم اباد بخش دهستانان}}

{{گیلان}}</text>
      <sha1>qaurbk51b4zohg8arrmxca7w4cty20y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شۊک</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5595</id>
    <revision>
      <id>62340</id>
      <parentid>13631</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:41:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شوك]]ˇ ولگه به [[شۊک]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="380" xml:space="preserve">{{ناقص}}

شوک ایسم ایته جی روستاهان [[اشکور سفلی]] دهستان ،[[رودسر]] شهرستان رحیم اباد بخش  ایسه اوستان [[گیلان]] مئن جی کیشور [[ایران]].


{{اشکور سفلی دهستان روستاهان}}

{{رودسر شهرستان رحیم اباد بخش دهستانان}}

{{گیلان}}</text>
      <sha1>jmj3b2ql41y6in2yhpdwae2xra9iywl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>آغۊزبۊن ٚ کند ٚ سر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>5597</id>
    <revision>
      <id>62356</id>
      <parentid>13633</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:53:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[اغوزبن كندسر]]ˇ ولگه به [[آغۊزبۊن ٚ کند ٚ سر]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="397" xml:space="preserve">{{ناقص}}

اغوزبن کندسر ایسم ایته جی روستاهان [[اشکور سفلی]] دهستان ،[[رودسر]] شهرستان رحیم اباد بخش  ایسه اوستان [[گیلان]] مئن جی کیشور [[ایران]].


{{اشکور سفلی دهستان روستاهان}}

{{رودسر شهرستان رحیم اباد بخش دهستانان}}

{{گیلان}}</text>
      <sha1>jlvu5k9jo0x5sygp62z4dvqvjmiwkji</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جرمني زوانان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>9045</id>
    <revision>
      <id>62288</id>
      <parentid>61970</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T20:56:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1072" xml:space="preserve">'''جرمني زوانان''' ىا '''آلماني زوانان''' ايته جرگه [[هيندۊاۊرۊپايي زوانان]] ٚ خانواده جه ایسه. [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]]، [[نؤروژي]]، [[آلماني زوؤن|آلماني]]، [[سۊئدي زوان|سۊئدي]] و... جرمني زوانان جه ايسن. ژرمني زوانان ٚ گۊتنکسان [[لاتين ٚ أليفبي]]-أ کار-أ گیرن.
جرمني زوانان حۊدۊد ۵۱۵ ميليۊن نفر ٚ ماري زوان ايسد ؤ [[اۊرۊپا]]، [[کلسيايي آمريکا]]، [[اؤقیانۊسیه]] ؤ [[آفريقا]] نسا مئن رائج ايسد. [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]] کي تقريباً ۲ ميليارد نفر گۊتنکس دأره، ويشترين گۊتنکسان-أ جرمني زوانان مئن دأره. همه ته جرمني زوانان ٚ بۊنه نياجرمني-أ رسه کي آهين ٚ عصر ٚ مئن [[ايسکانديناوي]] دۊرۊن رائج بۊ.

==سربس==
[[رده:زوان]]</text>
      <sha1>c4py2rqtq0weldj7wt7lnuete4rnx0u</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62289</id>
      <parentid>62288</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T20:57:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1076" xml:space="preserve">'''جرمني زوانان''' ىا '''آلماني زوانان''' ايته جرگه [[هيندۊاۊرۊپايي زوانان]] ٚ خانواده جه ایسه. [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]]، [[نؤروژي]]، [[آلماني زوؤن|آلماني]]، [[سۊئدي زوان|سۊئدي]] و... [[جرمني زوانان]] جه ايسن. ژرمني زوانان ٚ گۊتنکسان [[لاتين ٚ أليفبي]]-أ کار-أ گیرن.
جرمني زوانان حۊدۊد ۵۱۵ ميليۊن نفر ٚ ماري زوان ايسد ؤ [[اۊرۊپا]]، [[کلسيايي آمريکا]]، [[اؤقیانۊسیه]] ؤ [[آفريقا]] نسا مئن رائج ايسد. [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]] کي تقريباً ۲ ميليارد نفر گۊتنکس دأره، ويشترين گۊتنکسان-أ جرمني زوانان مئن دأره. همه ته جرمني زوانان ٚ بۊنه نياجرمني-أ رسه کي آهين ٚ عصر ٚ مئن [[ايسکانديناوي]] دۊرۊن رائج بۊ.

==سربس==
[[رده:زوان]]</text>
      <sha1>t5gvvsq470jm4mm2beu0po2qhplpm83</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62290</id>
      <parentid>62289</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T20:57:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1072" xml:space="preserve">'''جرمني زوانان''' ىا '''آلماني زوانان''' ايته جرگه [[هيندۊاۊرۊپايي زوانان]] ٚ خانواده جه ایسه. [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]]، [[نؤروژي]]، [[آلماني زوؤن|آلماني]]، [[سۊئدي زوان|سۊئدي]] و... جرمني زوانان جه ايسن. ژرمني زوانان ٚ گۊتنکسان [[لاتين ٚ أليفبي]]-أ کار-أ گیرن.
جرمني زوانان حۊدۊد ۵۱۵ ميليۊن نفر ٚ ماري زوان ايسد ؤ [[اۊرۊپا]]، [[کلسيايي آمريکا]]، [[اؤقیانۊسیه]] ؤ [[آفريقا]] نسا مئن رائج ايسد. [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]] کي تقريباً ۲ ميليارد نفر گۊتنکس دأره، ويشترين گۊتنکسان-أ جرمني زوانان مئن دأره. همه ته جرمني زوانان ٚ بۊنه نياجرمني-أ رسه کي آهين ٚ عصر ٚ مئن [[ايسکانديناوي]] دۊرۊن رائج بۊ.

==سربس==
[[رده:زوان]]</text>
      <sha1>c4py2rqtq0weldj7wt7lnuete4rnx0u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>هيندۊاۊرۊپايي زوانان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>10214</id>
    <revision>
      <id>62287</id>
      <parentid>61963</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T20:56:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2616" xml:space="preserve">اگه اون‌قدر مدرک و سند بدأریم کی بتؤنیم بگیم دوتته زوان، یک زمت یا دؤره مئن یکته زوان بؤن و بازون ببؤن دوتته، تینیم بگیم کی ای دو تته زوان کسنˇ همره هم‌خانواده ایسسن. یعنی تینیم ای دوتته زوانه بنیم یکته زوانی-خانواده مئن.

دونیا مئن زوانی-خانواده زیاد دأنیم که اوشؤنˇ مئن، یکته پیلˇ زوانی-خانواده، '''هند و اوروپپایی زوانؤنˇ خانواده''' ایسسه.

یکته نظریه -کی اونˇ سر بحث و جدلأ نی زیاد ببؤ- گونه کی هند و اوروپپایی مردومˇ قدیمی وطن یکته جیگه بو [[سیا دریا]] کنار یا [[سیبری]] جونوب. کم-کمئی ای مردوم کسنأ جی سیوا وابؤن و هر جرگه یک طرف بشؤن.

این‌که هر جرگه کؤره بشؤن و چی آب و هوا و اقلیم و سرزمینˇ مئن زندگی بودن باعث ببؤ کی ایشؤنˇ زوان خال-خال ببون و هرته خال کم-کمئی خوش‌ئبه یکته سیوا زوان ببون. امما ای زوانؤنˇ مئن بعضی چیزؤن کی بون و اساس ایسسن ثابت و موشترک بمؤنسن. مثلن خانواده اعضایˇ نام، یا بدنˇ اعضایˇ نام یا عددؤن و بعضی کلمه‌ٰن.


این‌که چره ای زوانی خانواده و او فرضی زوانˇ نام ببؤ هند و اوروپپایی، شأنه گوتن چون ای مردوم وختی خوشؤنˇ کوچه ویتن، ایشؤنˇ تازه سرزمین [[هند|هندأ]] جی شورو بنه تا [[اوروپپا]].


== هند و اوروپپایی زوانی خانواده خالؤن ==

1. [[آناتؤلی زوانؤن]]

2. [[تؤخاری زوانؤن]]: ای زوانأ جی چن‌ته متن مرکزی آسیا مئن کشف ببؤ کی قرن هفتومأ میلادی شی ایسسه و ای جرگه مئن خالی یکته زوان هننأ کی هو تؤخاری زوان ایسسه.

3. [[هند و ایرانی زوانؤن]]

4. [[هئلئنی زوانؤن]]

5. [[ایتالیکی زوانؤن]]

6. [[أرمنی زوان]]

7. [[بالتؤ-ئسلاویکی زوانؤن]]

8. [[ژرمنی زوانؤن]]

9. [[آلبانیکی زوانؤن]]

10. [[سئلتی زوانؤن]]


==سربس==
[[جرگه:زوان]]
[[category:هند و اوروپپایی زوانؤن]]
[[category:ناقص مقاله‌ئن]]</text>
      <sha1>2bbopnpd8wg0dw9clkdzbu8acvapou1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>آزادشهر ٚ شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11240</id>
    <revision>
      <id>62299</id>
      <parentid>23565</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:02:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان آزادشهر]]ˇ ولگه به [[آزادشهر ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="882" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

آزادشهر شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[آزادشهر]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==


* [[چشمه ساران بخش ]]
** چشمه ساران دهستان 
** خرمارود جنوبی دهستان 
شهر: [[نوده خاندوز]]

* [[ آزادشهر شهرستان بخش مرکزی ]]
** خرمارود شومالی دهستان 
** نظام آباد دهستان (آزادشهر)
شهران: [[آزادشهر]] و [[نگین ‌شهر|نگین شهر]]

{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>lx8c0eptxy87kufamjqxutd2pvowr25</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>آق‌قلا شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11241</id>
    <revision>
      <id>62301</id>
      <parentid>23566</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:03:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان آق ‌قلا]]ˇ ولگه به [[آق‌قلا شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="834" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

آق قلا شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[آق قلا]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==

* [[ آق‌قلا شهرستان بخش مرکزی]]
** آق التین دهستان 
** شیخ موسی دهستان 
** گرگان بوی دهستان 
شهر: [[آق ‌قلا|آق قلا]]

* [[وشمگیر بخش ]]
** مزرعه جنوبی دهستان 
** مزرعه شمالی دهستان 
شهر: [[انبار آلوم]]


{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>e8atzge8pw05ymsqexehbx032dyxvy5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>بندرگز ٚ شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11242</id>
    <revision>
      <id>62303</id>
      <parentid>23567</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:05:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان بندر گز]]ˇ ولگه به [[بندرگز ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="776" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

بندر گز شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[بندر گز]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==


* [[ بندر گز شهرستان بخش مرکزی]]
** انزان شرقی دهستان 
** انزان غربی دهستان 
شهر: [[بندر گز]]

* [[نوکنده بخش ]]
** بنفشه تپه دهستان 
** لیوان دهستان 
شهر: [[نوکنده]]

{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>7k8oop2dg1thkz9rm8haxvogckux7q3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>تۊرکمن ٚ شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11243</id>
    <revision>
      <id>62305</id>
      <parentid>23568</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:05:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان ترکمن]]ˇ ولگه به [[تۊرکمن ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="815" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

ترکمن شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[بندر ترکمن]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==


* [[ ترکمن شهرستان بخش مرکزی]]
** [[جعفربای جنوبی دهستان ]]
شهر: [[بندر ترکمن]]

* [[گمیشان بخش ]]
** [[جعفربای شرقی دهستان ]]
** [[جعفربای غربی دهستان ]]
شهران: [[گمیشان]] و [[سیمین ‌شهر]].

{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>f5m73s4rxd8cnplhumixu7rl2ofq29g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>راميان ٚ شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11244</id>
    <revision>
      <id>62307</id>
      <parentid>23569</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:05:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان رامیان]]ˇ ولگه به [[راميان ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="820" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

رامیان شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[رامیان]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==

* [[ رامیان شهرستان بخش مرکزی]]
** دلند دهستان 
** قلعه میران دهستان 
شهر: [[رامیان]] و [[دلند]]

* [[فندرسک بخش ]]
** فندرسک جنوبی دهستان 
** فندرسک شومالی دهستان 
شهر: [[خان ‌ببین|خان ببین]]


{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>68bkq1tg7b6xz58xbk1ywix8rq5xqki</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>علي‌آباد کتۊل ٚ شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11245</id>
    <revision>
      <id>62309</id>
      <parentid>23570</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:06:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان علی‌ آباد]]ˇ ولگه به [[علي‌آباد کتۊل ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="874" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

علی آباد شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[علی آباد(گلستان)|علی آباد]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==

* [[ علی‌ آباد شهرستان بخش مرکزی]]
** کتول دهستان 
** زرین گل دهستان 
شهر: [[علی ‌آباد (گلستان)|علی آباد]]

* [[کمالان بخش ]]
** استرآباد دهستان 
** شیرنگ دهستان 
شهر: [[فاضل ‌آباد (گلستان)|فاضل آباد]]


{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>66jkr4q4wf1290umna4fpepfqryib8r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کۊردکۊی ٚ شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11246</id>
    <revision>
      <id>62311</id>
      <parentid>23571</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:06:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان کردکوی]]ˇ ولگه به [[کۊردکۊی ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="701" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

کردکوی شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[کردکوی]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==

* [[ کردکوی شهرستان بخش مرکزی]]
** چهاركوه دهستان 
** سدن رستاق شرقی دهستان 
** سدن رستاق غربی دهستان 
شهر: [[کردکوی]]

{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>rpck6cyritultmof9axqsod99hsw5dc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کلاله شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11247</id>
    <revision>
      <id>62313</id>
      <parentid>23572</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:07:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان کلاله]]ˇ ولگه به [[کلاله ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="790" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

کلاله شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[کلاله ]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==

*  [[ کلاله شهرستان بخش مرکزی]]
** آق سو دهستان 
** تمران دهستان 
** زاو کوه دهستان  
** کنگور دهستان 
شهر: [[کلاله]]

*[[پیش‌ کمر بخش ]] 
**زاو ‌کوه دهستان 
**عرب‌ داغ دهستان 


{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>0rl578zcvxmn0cn3ztzrgj181hj33gl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62321</id>
      <parentid>62313</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:11:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[کلاله ٚ شأرستان]]ˇ ولگه به [[کلاله شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="790" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

کلاله شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[کلاله ]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==

*  [[ کلاله شهرستان بخش مرکزی]]
** آق سو دهستان 
** تمران دهستان 
** زاو کوه دهستان  
** کنگور دهستان 
شهر: [[کلاله]]

*[[پیش‌ کمر بخش ]] 
**زاو ‌کوه دهستان 
**عرب‌ داغ دهستان 


{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>0rl578zcvxmn0cn3ztzrgj181hj33gl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گۊنبد کاوۊس ٚ شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11249</id>
    <revision>
      <id>62315</id>
      <parentid>23574</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:07:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان گنبد کاووس]]ˇ ولگه به [[گۊنبد کاوۊس ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="888" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

گنبدکاووس شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[گنبدکاووس]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==

* [[ گنبد کاووس شهرستان بخش مرکزی]]
** [[آق آباد دهستان ]]
** [[یاغلی ماراما دهستان ]]
** [[فجر دهستان ]]
** [[سلطانعلی دهستان ]]
شهر: [[گنبد کاووس]]

* [[داشلی ‌برون بخش ]]
** [[اترک دهستان ]]
** [[کرند دهستان ]]
شهر: [[اینچه ‌برون]].


{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>mmwizachdzuyxqpradkf3z06o8ijexo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مراوه تپه شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11250</id>
    <revision>
      <id>62317</id>
      <parentid>23575</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:08:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان مراوه ‌تپه]]ˇ ولگه به [[مراوه تپه شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="805" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

مراوه تپه شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[مراوه تپه]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==

*  [[ مراوه ‌تپه شهرستان بخش مرکزی|مرکزی]]
** [[پالیزان دهستان ]] 
** [[مراوه‌تپه دهستان ]] 
شهر:  [[مراوه ‌تپه|مراوه]].

*[[گلی ‌داغ بخش ]]
**گلی ‌داغ دهستان 
**[[شلمی دهستان ]] 

{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>39nzzahzz501541lj8707pf4153x2cv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مينۊدشت ٚ شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11251</id>
    <revision>
      <id>62319</id>
      <parentid>23576</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:10:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان مینودشت]]ˇ ولگه به [[مينۊدشت ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="834" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

مینودشت شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[مینودشت]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==


* [[ مینودشت شهرستان بخش مرکزی]]
** چهل چای دهستان 
** قلعه قافه دهستان 
** کوهسارات دهستان 
شهر: [[مینودشت]]

* [[گالیکش بخش ]]
** قراولان دهستان 
** نیلکوه دهستان 
** ینقاق دهستان 
شهر: [[گالیکش]]

{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>crx0s6za53bvvisfxhtj9svvh4fqzwf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گۊرگان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14570</id>
    <revision>
      <id>62258</id>
      <parentid>42300</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T14:57:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[گؤرگان]]ˇ ولگه به [[گۊرگان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="838" xml:space="preserve">{{ناقص}}
[[پرونده:GOL2.JPG|left|thumb|گلستان اوستان]]

گرگان شهرستان ایته جه شهرستانان [[گلستان اوستان]]  ایسه . جه کیشور [[ایران]] که اونه مرکز هم [[گرگان]] شهر ایسه.


==کیشوری تقسیمان==

* [[ گرگان شهرستان بخش مرکزی]]
** استرآباد جنوبی دهستان 
** انجیرآب دهستان 
** روشن آباد دهستان 
شهران: [[گرگان]] و [[جلین]] 

*  [[بهاران بخش ]]
** استرآباد شومالی دهستان 
** قرق دهستان 
شهر: [[سرخنکلاته]]


{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>0en06oqsf0lriv6ulqa9um942fc8l45</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62267</id>
      <parentid>62258</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:38:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3107" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأر ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|نام= گۊرگان
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض= 
|جۊغرافيايي طۊل= 
|تصویر= گرگان یحیی نعمتی 2.JPG
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر= 
|شأردار=
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|شأرستان= [[گۊرگان ٚ شأرستان]] 
|بخش= [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]
|رسمي نام= گرگان	 
|محلي نام= 
|قديمي نامان= ورگان، استرآباد 
|شأر بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۳۵۰,۶۷۶ نفر (۱۳۹۵)&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://www.amar.org.ir/news/ID/2504/جمعیت-استان-گلستان-بر-اساس-نتایج-سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن-سال-از-سوی-ملاغلامعلی-معاون-امار-و-اطلاعات-سازمان-مدیریت-و-برنامهریزی-گلستان-اعلام-شد|title=جمعیت استان گلستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ از سوی ملاغلامعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان اعلام شد|website=www.amar.org.ir|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;
|جمعيت ٚ رشد= 
|جمعيت ٚ تراکؤم= ۲۷۲ 
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= ۴۰ کيلۊمتر مربع
|ارتفاع= ۱۷۶ متر&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=ارتفاع شهرهای ایران نسبت به دریا بر حسب متر – دی جی ام تکنو میکس|نشانی=http://www.dgmtechnomix.com/ارتفاع-شهرهای-ایران-نسبت-به-دریا-بر-حسب/|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}&lt;/ref&gt;
|دما ميانگين= ۱۷,۸ درجه سانتيگراد
|سالانه وارش ٚ ميانگين= ۵۸۳,۸ ميلي‌متر
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= ۱۴,۴ رۊج
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا= [http://www.gorgan.ir/ گۊرگان ٚ شأرداري]
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گۊرگان''' ايته جه ايران ٚ شأران، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ؤ [[گۊرگان ٚ شأرستان]] ٚ [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]] توابع جه ايسه ؤ گۊلستان ٚ اۊستان ٚ مرکز ني ايسه. گۊرگان [[رشت]] ٚ پسي [[کاسپي دريا]] [[نسا]] دۊوؤمي شأر ايسه.

==کیشوری تقسیمان==

* [[ گرگان شهرستان بخش مرکزی]]
** استرآباد جنوبی دهستان 
** انجیرآب دهستان 
** روشن آباد دهستان 
شهران: [[گرگان]] و [[جلین]] 

*  [[بهاران بخش ]]
** استرآباد شومالی دهستان 
** قرق دهستان 
شهر: [[سرخنکلاته]]


{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>sv7b4dzxkgrjkct0yr62yawynnjxe6a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62268</id>
      <parentid>62267</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:48:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3834" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأر ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|نام= گۊرگان
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض= 
|جۊغرافيايي طۊل= 
|تصویر= گرگان یحیی نعمتی 2.JPG
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر= 
|شأردار=
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|شأرستان= [[گۊرگان ٚ شأرستان]] 
|بخش= [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]
|رسمي نام= گرگان	 
|محلي نام= 
|قديمي نامان= ورگان، استرآباد 
|شأر بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۳۵۰,۶۷۶ نفر (۱۳۹۵)&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://www.amar.org.ir/news/ID/2504/جمعیت-استان-گلستان-بر-اساس-نتایج-سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن-سال-از-سوی-ملاغلامعلی-معاون-امار-و-اطلاعات-سازمان-مدیریت-و-برنامهریزی-گلستان-اعلام-شد|title=جمعیت استان گلستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ از سوی ملاغلامعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان اعلام شد|website=www.amar.org.ir|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;
|جمعيت ٚ رشد= 
|جمعيت ٚ تراکؤم= ۲۷۲ 
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= ۴۰ کيلۊمتر مربع
|ارتفاع= ۱۷۶ متر&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=ارتفاع شهرهای ایران نسبت به دریا بر حسب متر – دی جی ام تکنو میکس|نشانی=http://www.dgmtechnomix.com/ارتفاع-شهرهای-ایران-نسبت-به-دریا-بر-حسب/|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}&lt;/ref&gt;
|دما ميانگين= ۱۷,۸ درجه سانتيگراد
|سالانه وارش ٚ ميانگين= ۵۸۳,۸ ميلي‌متر
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= ۱۴,۴ رۊج
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا= [http://www.gorgan.ir/ گۊرگان ٚ شأرداري]
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گۊرگان''' ايته جه ايران ٚ شأران، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ؤ [[گۊرگان ٚ شأرستان]] ٚ [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]] توابع جه ايسه ؤ گۊلستان ٚ اۊستان ٚ مرکز ني ايسه. گۊرگان [[رشت]] ٚ پسي [[کاسپي دريا]] [[نسا]] دۊوؤمي شأر ايسه.

==نام==
''ايرانيکا دانشنامه'' أ شأر ٚ نام ٚ معني-أ '''ورگان ٚ سامان''' ذکر کۊنه ؤ گه کي أ شأر ٚ نام [[ورگ]] ٚ جه بيگيته بۊبؤسته&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN v. Pre-Islamic history – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-v|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt; ؤ '''جرجان'''-أ ني اۊن ٚ معرب بۊبؤسته دانه.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN vi. History From The Rise Of Islam – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-vi|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt;

==کیشوری تقسیمان==

* [[ گرگان شهرستان بخش مرکزی]]
** استرآباد جنوبی دهستان 
** انجیرآب دهستان 
** روشن آباد دهستان 
شهران: [[گرگان]] و [[جلین]] 

*  [[بهاران بخش ]]
** استرآباد شومالی دهستان 
** قرق دهستان 
شهر: [[سرخنکلاته]]


{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>rd2i76yai8k0p25ykvyiz8uobwr0syl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62272</id>
      <parentid>62268</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:14:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>/* نام */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3916" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأر ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|نام= گۊرگان
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض= 
|جۊغرافيايي طۊل= 
|تصویر= گرگان یحیی نعمتی 2.JPG
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر= 
|شأردار=
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|شأرستان= [[گۊرگان ٚ شأرستان]] 
|بخش= [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]
|رسمي نام= گرگان	 
|محلي نام= 
|قديمي نامان= ورگان، استرآباد 
|شأر بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۳۵۰,۶۷۶ نفر (۱۳۹۵)&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://www.amar.org.ir/news/ID/2504/جمعیت-استان-گلستان-بر-اساس-نتایج-سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن-سال-از-سوی-ملاغلامعلی-معاون-امار-و-اطلاعات-سازمان-مدیریت-و-برنامهریزی-گلستان-اعلام-شد|title=جمعیت استان گلستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ از سوی ملاغلامعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان اعلام شد|website=www.amar.org.ir|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;
|جمعيت ٚ رشد= 
|جمعيت ٚ تراکؤم= ۲۷۲ 
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= ۴۰ کيلۊمتر مربع
|ارتفاع= ۱۷۶ متر&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=ارتفاع شهرهای ایران نسبت به دریا بر حسب متر – دی جی ام تکنو میکس|نشانی=http://www.dgmtechnomix.com/ارتفاع-شهرهای-ایران-نسبت-به-دریا-بر-حسب/|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}&lt;/ref&gt;
|دما ميانگين= ۱۷,۸ درجه سانتيگراد
|سالانه وارش ٚ ميانگين= ۵۸۳,۸ ميلي‌متر
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= ۱۴,۴ رۊج
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا= [http://www.gorgan.ir/ گۊرگان ٚ شأرداري]
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گۊرگان''' ايته جه ايران ٚ شأران، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ؤ [[گۊرگان ٚ شأرستان]] ٚ [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]] توابع جه ايسه ؤ گۊلستان ٚ اۊستان ٚ مرکز ني ايسه. گۊرگان [[رشت]] ٚ پسي [[کاسپي دريا]] [[نسا]] دۊوؤمي شأر ايسه.

==نام==
أ شأر قديم ٚ زمات ٚ مئن ورگان یا ورکانه نام دأشتي. ''ايرانيکا دانشنامه'' گۊرگان ٚ معني-أ '''ورگان ٚ سامان''' ذکر کۊنه ؤ گه کي أ شأر ٚ نام [[ورگ]] ٚ جه بيگيته بۊبؤسته&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN v. Pre-Islamic history – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-v|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt; ؤ '''جرجان'''-أ ني اۊن ٚ معرب بۊبؤسته دانه.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN vi. History From The Rise Of Islam – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-vi|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt;

==کیشوری تقسیمان==

* [[ گرگان شهرستان بخش مرکزی]]
** استرآباد جنوبی دهستان 
** انجیرآب دهستان 
** روشن آباد دهستان 
شهران: [[گرگان]] و [[جلین]] 

*  [[بهاران بخش ]]
** استرآباد شومالی دهستان 
** قرق دهستان 
شهر: [[سرخنکلاته]]


{{گلستان}}
[[Category:سیاسی جوغرافی]]
[[Category:ایرانˇ اوستانؤن]]
[[Category:اوستان]]
[[رده:مردوم]]
[[رده:تارئخ]]
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>snkjzxn5rs0ddjbf7kf0z0jldemumn6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62292</id>
      <parentid>62272</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T21:02:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>/* سربس */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3387" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأر ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|نام= گۊرگان
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض= 
|جۊغرافيايي طۊل= 
|تصویر= گرگان یحیی نعمتی 2.JPG
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر= 
|شأردار=
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|شأرستان= [[گۊرگان ٚ شأرستان]] 
|بخش= [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]
|رسمي نام= گرگان	 
|محلي نام= 
|قديمي نامان= ورگان، استرآباد 
|شأر بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۳۵۰,۶۷۶ نفر (۱۳۹۵)&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://www.amar.org.ir/news/ID/2504/جمعیت-استان-گلستان-بر-اساس-نتایج-سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن-سال-از-سوی-ملاغلامعلی-معاون-امار-و-اطلاعات-سازمان-مدیریت-و-برنامهریزی-گلستان-اعلام-شد|title=جمعیت استان گلستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ از سوی ملاغلامعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان اعلام شد|website=www.amar.org.ir|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;
|جمعيت ٚ رشد= 
|جمعيت ٚ تراکؤم= ۲۷۲ 
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= ۴۰ کيلۊمتر مربع
|ارتفاع= ۱۷۶ متر&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=ارتفاع شهرهای ایران نسبت به دریا بر حسب متر – دی جی ام تکنو میکس|نشانی=http://www.dgmtechnomix.com/ارتفاع-شهرهای-ایران-نسبت-به-دریا-بر-حسب/|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}&lt;/ref&gt;
|دما ميانگين= ۱۷,۸ درجه سانتيگراد
|سالانه وارش ٚ ميانگين= ۵۸۳,۸ ميلي‌متر
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= ۱۴,۴ رۊج
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا= [http://www.gorgan.ir/ گۊرگان ٚ شأرداري]
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گۊرگان''' ايته جه ايران ٚ شأران، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ؤ [[گۊرگان ٚ شأرستان]] ٚ [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]] توابع جه ايسه ؤ گۊلستان ٚ اۊستان ٚ مرکز ني ايسه. گۊرگان [[رشت]] ٚ پسي [[کاسپي دريا]] [[نسا]] دۊوؤمي شأر ايسه.

==نام==
أ شأر قديم ٚ زمات ٚ مئن ورگان یا ورکانه نام دأشتي. ''ايرانيکا دانشنامه'' گۊرگان ٚ معني-أ '''ورگان ٚ سامان''' ذکر کۊنه ؤ گه کي أ شأر ٚ نام [[ورگ]] ٚ جه بيگيته بۊبؤسته&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN v. Pre-Islamic history – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-v|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt; ؤ '''جرجان'''-أ ني اۊن ٚ معرب بۊبؤسته دانه.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN vi. History From The Rise Of Islam – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-vi|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt;

==سربس==
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>f9b1u20now7tw4lq741013c8f7g03ay</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62293</id>
      <parentid>62292</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T21:09:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>/* نام */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4163" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأر ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|نام= گۊرگان
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض= 
|جۊغرافيايي طۊل= 
|تصویر= گرگان یحیی نعمتی 2.JPG
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر= 
|شأردار=
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|شأرستان= [[گۊرگان ٚ شأرستان]] 
|بخش= [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]
|رسمي نام= گرگان	 
|محلي نام= 
|قديمي نامان= ورگان، استرآباد 
|شأر بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۳۵۰,۶۷۶ نفر (۱۳۹۵)&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://www.amar.org.ir/news/ID/2504/جمعیت-استان-گلستان-بر-اساس-نتایج-سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن-سال-از-سوی-ملاغلامعلی-معاون-امار-و-اطلاعات-سازمان-مدیریت-و-برنامهریزی-گلستان-اعلام-شد|title=جمعیت استان گلستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ از سوی ملاغلامعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان اعلام شد|website=www.amar.org.ir|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;
|جمعيت ٚ رشد= 
|جمعيت ٚ تراکؤم= ۲۷۲ 
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= ۴۰ کيلۊمتر مربع
|ارتفاع= ۱۷۶ متر&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=ارتفاع شهرهای ایران نسبت به دریا بر حسب متر – دی جی ام تکنو میکس|نشانی=http://www.dgmtechnomix.com/ارتفاع-شهرهای-ایران-نسبت-به-دریا-بر-حسب/|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}&lt;/ref&gt;
|دما ميانگين= ۱۷,۸ درجه سانتيگراد
|سالانه وارش ٚ ميانگين= ۵۸۳,۸ ميلي‌متر
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= ۱۴,۴ رۊج
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا= [http://www.gorgan.ir/ گۊرگان ٚ شأرداري]
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گۊرگان''' ايته جه ايران ٚ شأران، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ؤ [[گۊرگان ٚ شأرستان]] ٚ [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]] توابع جه ايسه ؤ گۊلستان ٚ اۊستان ٚ مرکز ني ايسه. گۊرگان [[رشت]] ٚ پسي [[کاسپي دريا]] [[نسا]] دۊوؤمي شأر ايسه.

==نام==
أ شأر قديم ٚ زمات ٚ مئن ورگان یا ورکانه نام دأشتي. ''ايرانيکا دانشنامه'' گۊرگان ٚ معني-أ '''ورگان ٚ سامان''' ذکر کۊنه ؤ گه کي أ شأر ٚ نام [[ورگ]] ٚ جه بيگيته بۊبؤسته&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN v. Pre-Islamic history – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-v|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt; ؤ '''جرجان'''-أ ني اۊن ٚ معرب بۊبؤسته دانه.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN vi. History From The Rise Of Islam – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-vi|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt;

==جمعيت==
بر اساس ۱۳۹۵ سال ٚ سرايشماردن، گۊرگان ٚ جمعيت ۳۵۰,۶۷۶ نفر (۱۷۴,۷۹۷ مرداک ؤ ۱۷۵,۸۷۹ زناک) بۊ. گۊرگان جمعيت ٚ نظر ٚ جه، [[ايران]] ٚ بيس ؤ چارؤمي شأر ايسه.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_27_r.xlsx|عنوان=درگاه آمار ایران}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://rotbe3.com/economic/social/the-largest-cities-in-iran-based-on-population/|title=بزرگترین شهرهای ایران بر حسب جمعیت &amp;#124; 50 شهر اول &amp;#124; رتبه :: Rotbe3|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;

==سربس==
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>8v1ec9fp3jf9e0ioo7nl29mf2nddtpk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62294</id>
      <parentid>62293</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T21:10:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4167" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأر ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|نام= گۊرگان
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض= 
|جۊغرافيايي طۊل= 
|تصویر= گرگان یحیی نعمتی 2.JPG
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر= 
|شأردار=
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|شأرستان= [[گۊرگان ٚ شأرستان]] 
|بخش= [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]
|رسمي نام= گرگان	 
|محلي نام= 
|قديمي نامان= ورگان، استرآباد 
|شأر بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۳۵۰,۶۷۶ نفر (۱۳۹۵)&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://www.amar.org.ir/news/ID/2504/جمعیت-استان-گلستان-بر-اساس-نتایج-سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن-سال-از-سوی-ملاغلامعلی-معاون-امار-و-اطلاعات-سازمان-مدیریت-و-برنامهریزی-گلستان-اعلام-شد|title=جمعیت استان گلستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ از سوی ملاغلامعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان اعلام شد|website=www.amar.org.ir|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;
|جمعيت ٚ رشد= 
|جمعيت ٚ تراکؤم= ۲۷۲ 
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= ۴۰ کيلۊمتر مربع
|ارتفاع= ۱۷۶ متر&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=ارتفاع شهرهای ایران نسبت به دریا بر حسب متر – دی جی ام تکنو میکس|نشانی=http://www.dgmtechnomix.com/ارتفاع-شهرهای-ایران-نسبت-به-دریا-بر-حسب/|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}&lt;/ref&gt;
|دما ميانگين= ۱۷,۸ درجه سانتيگراد
|سالانه وارش ٚ ميانگين= ۵۸۳,۸ ميلي‌متر
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= ۱۴,۴ رۊج
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا= [http://www.gorgan.ir/ گۊرگان ٚ شأرداري]
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گۊرگان''' ايته جه [[ايران]] ٚ شأران، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ؤ [[گۊرگان ٚ شأرستان]] ٚ [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]] توابع جه ايسه ؤ گۊلستان ٚ اۊستان ٚ مرکز ني ايسه. گۊرگان [[رشت]] ٚ پسي [[کاسپي دريا]] [[نسا]] دۊوؤمي شأر ايسه.

==نام==
أ شأر قديم ٚ زمات ٚ مئن ورگان یا ورکانه نام دأشتي. ''ايرانيکا دانشنامه'' گۊرگان ٚ معني-أ '''ورگان ٚ سامان''' ذکر کۊنه ؤ گه کي أ شأر ٚ نام [[ورگ]] ٚ جه بيگيته بۊبؤسته&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN v. Pre-Islamic history – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-v|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt; ؤ '''جرجان'''-أ ني اۊن ٚ معرب بۊبؤسته دانه.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN vi. History From The Rise Of Islam – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-vi|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt;

==جمعيت==
بر اساس ۱۳۹۵ سال ٚ سرايشماردن، گۊرگان ٚ جمعيت ۳۵۰,۶۷۶ نفر (۱۷۴,۷۹۷ مرداک ؤ ۱۷۵,۸۷۹ زناک) بۊ. گۊرگان جمعيت ٚ نظر ٚ جه، [[ايران]] ٚ بيس ؤ چارؤمي شأر ايسه.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_27_r.xlsx|عنوان=درگاه آمار ایران}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://rotbe3.com/economic/social/the-largest-cities-in-iran-based-on-population/|title=بزرگترین شهرهای ایران بر حسب جمعیت &amp;#124; 50 شهر اول &amp;#124; رتبه :: Rotbe3|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;

==سربس==
[[رده:جوغرافی]]</text>
      <sha1>nhclm3am6wan1vmaztvhc7m2tlxqn64</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62330</id>
      <parentid>62294</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:16:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4225" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأر ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|نام= گۊرگان
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض= 
|جۊغرافيايي طۊل= 
|تصویر= گرگان یحیی نعمتی 2.JPG
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر= 
|شأردار=
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|شأرستان= [[گۊرگان ٚ شأرستان]] 
|بخش= [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]
|رسمي نام= گرگان	 
|محلي نام= 
|قديمي نامان= ورگان، استرآباد 
|شأر بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۳۵۰,۶۷۶ نفر (۱۳۹۵)&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://www.amar.org.ir/news/ID/2504/جمعیت-استان-گلستان-بر-اساس-نتایج-سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن-سال-از-سوی-ملاغلامعلی-معاون-امار-و-اطلاعات-سازمان-مدیریت-و-برنامهریزی-گلستان-اعلام-شد|title=جمعیت استان گلستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ از سوی ملاغلامعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان اعلام شد|website=www.amar.org.ir|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;
|جمعيت ٚ رشد= 
|جمعيت ٚ تراکؤم= ۲۷۲ 
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= ۴۰ کيلۊمتر مربع
|ارتفاع= ۱۷۶ متر&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=ارتفاع شهرهای ایران نسبت به دریا بر حسب متر – دی جی ام تکنو میکس|نشانی=http://www.dgmtechnomix.com/ارتفاع-شهرهای-ایران-نسبت-به-دریا-بر-حسب/|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}&lt;/ref&gt;
|دما ميانگين= ۱۷,۸ درجه سانتيگراد
|سالانه وارش ٚ ميانگين= ۵۸۳,۸ ميلي‌متر
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= ۱۴,۴ رۊج
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا= [http://www.gorgan.ir/ گۊرگان ٚ شأرداري]
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گۊرگان''' ايته جه [[ايران]] ٚ شأران، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ؤ [[گۊرگان ٚ شأرستان]] ٚ [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]] توابع جه ايسه ؤ گۊلستان ٚ اۊستان ٚ مرکز ني ايسه. گۊرگان [[رشت]] ٚ پسي [[کاسپي دريا]] [[نسا]] دۊوؤمي شأر ايسه.

==نام==
أ شأر قديم ٚ زمات ٚ مئن ورگان یا ورکانه نام دأشتي. ''ايرانيکا دانشنامه'' گۊرگان ٚ معني-أ '''ورگان ٚ سامان''' ذکر کۊنه ؤ گه کي أ شأر ٚ نام [[ورگ]] ٚ جه بيگيته بۊبؤسته&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN v. Pre-Islamic history – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-v|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt; ؤ '''جرجان'''-أ ني اۊن ٚ معرب بۊبؤسته دانه.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=GORGAN vi. History From The Rise Of Islam – Encyclopaedia Iranica|نشانی=http://www.iranicaonline.org/articles/gorgan-vi|وبگاه=www.iranicaonline.org|بازبینی=2019-07-27}}&lt;/ref&gt;

==جمعيت==
بر اساس ۱۳۹۵ سال ٚ سرايشماردن، گۊرگان ٚ جمعيت ۳۵۰,۶۷۶ نفر (۱۷۴,۷۹۷ مرداک ؤ ۱۷۵,۸۷۹ زناک) بۊ. گۊرگان جمعيت ٚ نظر ٚ جه، [[ايران]] ٚ بيس ؤ چارؤمي شأر ايسه.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_27_r.xlsx|عنوان=درگاه آمار ایران}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://rotbe3.com/economic/social/the-largest-cities-in-iran-based-on-population/|title=بزرگترین شهرهای ایران بر حسب جمعیت &amp;#124; 50 شهر اول &amp;#124; رتبه :: Rotbe3|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;

==سربس==
[[رده:جوغرافی]]
[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ شأران]]</text>
      <sha1>5gcz2vz4skl26yw3w41ojsvis1p3hyl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گيلکي زوؤن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>15084</id>
    <revision>
      <id>62265</id>
      <parentid>62242</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:29:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>هؤی</username>
        <id>13914</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36616" xml:space="preserve">'''گيلٚکي''' (واگۊىه: /Giləki/) گه '''گئلکي''' ؤ '''گيليکي''' ني دؤخؤندن بۊنه، یته زوؤن ٚ نؤم هيسه گه [[گيلک|گيلکؤن]] اۊن ٚ جي گب زنن. اي زۊوؤن [[هيندۊاۊرۊپايي زوانان|هيندۊاۊرۊپایي زوانان]] ٚ جي هيسه ؤ [[ايراني خۊرخؤسي-کليسایي|ايراني کليسا-خۊرخؤسي]] هال ٚ مئن قرار بیته دأره.&lt;ref&gt;https://www.ethnologue.com/language/glk&lt;/ref&gt; ألبت بأضي هامۊجشؤن اين-ه گۊنن گه گيلکي، [[کارتؤلي|کارتولي]] (نسایي قفقاز) ٚ زوانؤن ٚ همرأ-ني مۊشترک ٚ جرگه‌شينأسي خؤصۊصيات-ه دارا هيسه.&lt;ref&gt;http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0960982206011390&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Academic American Encyclopedia By Grolier Incorporated, page 294&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;The Tati language group in the sociolinguistic context of Northwestern Iran and Transcaucasia By D.Stilo, pages 137-185&lt;/ref&gt; اي زوؤن ٚ گۊیشورؤن-ه [[اتنؤلؤگ]] سال ٚ ۲۰۱۷ مئن ۴٬۳۸۰٬۰۰۰ نفر تخمين بزأ دأره.&lt;ref&gt;https://www.ethnologue.com/language/glk&lt;/ref&gt; گه ألبت مۊختلف ٚ سربسؤن ٚ مئن اي آمار جيرجؤر دأره. اي زوؤن ٚ جؤغرافي محدۊده-أ [[کاسپي درىا|کاسپين ٚ دریا]] ٚ نسا تا [[ألبؤرز ٚ ارتفاعات]] مؤعرفي گۊده شأنه. ولي اين ي طۊلي محدۊده سر نظرات متناقضه ؤ اختلافات نيأ. اي زوؤن هيچته کيشور ٚ مئن رسميتي ندأره. گيلکي‌ئه معمۊلا آرامي (عربي) خط ٚ جي نويسنن.

==گۊیشؤن==


گيلکي زوؤن-ه درواقع اين ٚ [[زنجیله‌اي گۊیشؤن|زنجيله‌اي گۊیشؤن]] چاؤننن ؤ هۊته گه اۊن ٚ نؤم ٚ جي مشخصه زنجيل ٚ مۊسؤن کسن-ه مرتبط ؤ وصل هيسن. خلئن سأی بؤده دأرن گه گيلکي‌ گۊیشؤن-ه تقسيم بؤنن ؤ اۊشؤن ٚ ره محدۊده مشخص چاؤنن أمما اي تقسيمؤن کسن ٚ همرأ خلي متناقضن.

#
#
#

==گيلکي واجه‌ئن==
اي سري جه گيلکي واجه‌ئن دۊ ته بيه‌پس ؤ بيه‌پيشˇ لئجه أمرأ [[فارسي]] ؤ [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]] معادلانˇ ورجه:

{| class=&quot;wikitable&quot;
! فارسي
! بيه پيش
! بيه پس
! اينگيليسي
|-
| صورت / چهره
| ديم || ديم
| Face
|-
|زمان
| زمات، زمت || زمات
| Time
|-
| بالا
| جؤر|| جؤر
| Up
|-
| پایین
| جير || جير
| Down
|-
|زیر
|بۊن
|بۊن
|Under
|-
| پدر
| پئر || پئر
| Father
|-
| کودک / بچه
| زأک، زأی || زای / زاک
| Baby / Kid
|-
| پسر
| ريکه، وچه || رِی / رِئک
| Boy
|-
| دختر
| لاکۊ / دتر || کؤر / کیلکا / لؤی / دَتَر
| girl / Daughter
|-
|پدر زن
|زن پئر || زن پئر
|Father in law
|-
|مادر
|مار || مار
|Mother
|-
|خواهر
|خاخۊر || خاخۊر
|Sister
|-
|برادر
|برار، برأر || برار
|Brother 
|-
|برادر شوهر
|شۊ برأر || مردˇ برار
|Brother in law
|-
|مادر شوهر
|شۊ مار|| مردˇ مار
|Mother in law
|-
| بزرگ
| پيله، پيلا || پيله
| Great
|-
| لیز / سُر
| ليسک || ليسک
| Lubricious
|-
| ترد و شکننده
| کرچ || کَرچ
| Brittle
|-
| آویزان کردن / آویختن
| وارگنئن، درگئنتن || اۊرگادن / وارگادن
| Hangning
|-
| به دنبال کشیدن
| هکشئن || فَکِشِن / دکشن
| Drag
|-
| مکیدن
| فۊدۊشتن || فۊدۊشتن / اۊدۊشتن
| Sucking
|-
| میل داشتن
| واسَن || واستن
| Appetite or Desire
|-
| ریختن مایعات
| فؤدن، شؤندن، کألئن || فۊکۊدن / فۊگۊدن
| Pouring of Liquids
|-
| درخت
| دار || دار
| Tree
|-
| زنبور
| سیفتال || گَرزَک
| Bee
|-
|سنجاقک
|تيتيل
|چيچيلاس / ککر
|Dragonfly
|-
| گاو
| گؤ، مال || گاب
| Cow
|-
| گربه/بچه گربه
| پیچا/پیچا کوته || پیچا/پیچا کوته
| Cat/Kitty
|-
|گردو
|آغۊز / گۊرکان
|آغۊز
|Nut
|-
| اردک
| بیلی / سیکا
| بیلی
| duck
|-
|مرغ خانگی
| کرک || کَرک
| Hen
|-
| گنجشک
| ملجه / چيچيني || چيچيني
| Sparrow
|-
|مار
|ميۊلئم
|لانتي
|Snake
|}

==گيلکي دابدستور==
===أليفبي===
گيلکي أليفبي اۊجۊر کي بۊگذشته&lt;ref&gt;محمود پاینده لنگرودی. فرهنگ گیل و دیلم. نشر امیرکبیر. ۱۳۶۸.&lt;/ref&gt; جي فرسه أمي دس ايتؤره:

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! رديف !! حرفˇنؤم !! حرف
|-
| ۱ || کۊجي هفت || ˇ
|-
| ۲ || أليف || آ، أ، ا
|-
| ۳ || بي || ب
|-
| ۴ || پي || پ
|-
| ۵ || تي || ت
|-
| ۶ || ثي || ث
|-
| ۷ || جأم || ج
|-
| ۸ || چي || چ
|-
| ۹ || حي || ح
|-
| ۱۰ || خي || خ
|-
| ۱۱ || دال || د
|-
| ۱۲ || ذال || ذ
|-
| ۱۳ || ري || ر
|-
| ۱۴ || زي || ز
|-
| ۱۵ || ژي || ژ
|-
| ۱۶ || سين || س
|-
| ۱۷ || شين || ش
|-
| ۱۸ || صات || ص
|-
| ۱۹ || ضات || ض
|-
| ۲۰ || طأى || ط
|-
| ۲۱ || ظأى || ظ
|-
| ۲۲ || عىن || ع
|-
| ۲۳ || غىن || غ
|-
| ۲۴ || في || ف
|-
| ۲۵ || قاف || ق
|-
| ۲۶ || کاف || ک
|-
| ۲۷ || گاف || گ
|-
| ۲۸ || لام || ل
|-
| ۲۹ || ميم || م
|-
| ۳۰ || نۊن || ن
|-
| ۳۱ || وؤ || و، ۊ، ؤ
|-
| ۳۲ || ىه || ي، ى، ئ
|- 
| ۳۳ || هئ گرد || ه
|}

[[پرونده:گيلکي أليفبي.ogg|بندانگشتی|راست|گيلکي أليفبي]]


=== چنته گيلکي کلمه ===
گيلکي کلمه‌ٰن، باخی [[هند و اوروپپایی|هندواۊرۊپاىي زوانؤن]]ˇ همره پۊر اشتراک دأنه. اي زوان، عربی ؤ فارسی جی‌م پۊر کلمه هیته ؤ کلمه ني ایشؤنه هدأ.&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=9412 ورگ. چنته نؤکته، گيلکي و فارسی و ایشؤنˇ هدأهگیرˇ جی.]&lt;/ref&gt;


{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || اینگیلیسی || فارسی ||کۊردي
|-
| دیم || Face || صورت || Dîmen 
|-
| زأی/ زأک/ وچه || Baby/Kid || کودک/بچه || Zarok
|-
| پیلˇپئر || Grand Father ||پدربزرگ || Bapîr
|-
| جؤر || Up || بالا|| jûr/Jûrewe 
|-
| اساره/ رؤجا || Star ||  ستاره ||  Estêre/Stêrk
|-
| لاکو/ کؤر/ کیجا/ کئلکا || Girl || دختر || Kıç/Kîj
|-
| ریکه/ رئک/ رئه/ وچه || Boy || پسر || Kurr
|-
| پیتار || Ant || مورچه || Mêlûre
|-
| سیفتال/ گرزک || Bee || زنبور|| Hengejalle
|-
| پیچا/ پیچه || Cat || گربه || Pışîle
|-
| نسا || Shadow || سایه || Nısê/Sêwer
|-
|  پیله/ گأت || Great || بزرگ || Gewre
|-
|  پئر || Father || پدر || Bawk
|-
| فودوشتن || Suck|| مکیدن || Mıjîn
|-
| وأستن/ یأسه || Appetite/ Desire || اشتها ىا میل || ?
|-
|  فودن/ شؤندن || Pouring of liquids|| ریختن مایعات || Rıjanın/ Rıştın
|-
|  لیسک || Lubricious|| لیز/لغزنده || Lûs/Xız
|-
|  کرچ/ کرج || Brittle || ترد و شکننده || Puşke
|-
|  دار || Tree|| دار/درخت || Dar
|-
| چیشنک/ ملجه/ چیچینی || Sparrow|| گنجشک || Peresêlke/ Çoleke
|-
|  بشو || Go || برو || Pıço
|-
|  هگیر/ فگیر || Take it in your hand || بگیر || Bıgre
|-
|  هنگیر/ فنگیر || Dont take in your hand|| نگیر || Megre
|-
|  پورد || Bridge|| پل || Pırd
|}


===خؤندشؤن ؤ حرفؤن===
گيلکی بیسˇ دو ته حرف (صامت ىا همخوان) دأنه:

{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || فؤنؤتیک || مورسؤن 
|-
| پ || p || پورد 
|-
| ب || b || بال
|-
| ت/ط || t || توم
|-
| د || d || دأره
|-
| ک || k || کرجي
|-
| گ || g || گأره 
|-
| غ/ق || q || قاش 
|-
| ف || f || فو 
|-
| و || v || وأرش 
|-
| س/ص/ث || s || ساق 
|-
| ز/ض/ظ/ذ || z || زور 
|-
| ش || š || شل 
|-
| ژ || ž || ژیویر 
|-
| خ || x || خؤنخا 
|-
| ه/ح || h || هئن 
|-
| چ || c || چوچار 
|-
| ج || j || جیگه 
|-
| ر || r || راب 
|-
| ل || l || لاس 
|-
| م || m || مره 
|-
| ن || n || نمکار 
|-
| ی || y || یالمند 
|}

هف ته ني ساده خؤندش (مصوت ىا واکه) دأنه:

{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || فؤنؤتیک || مورسؤن 
|-
| آ || ā || کال 
|-
| او (ۊ) || u || سو
|-
| اي (ي) || i || شیم
|-
| ئ || e || گئشه
|-
| ؤ || o || چؤ
|-
| أ ||a || هأن 
|-
| ٚ || ə || کل 
|}

بانی سه جرگه تویم (مرکب) خؤندش&lt;ref&gt;مسعود پورهادی. زبان گيلکي. دانشنامه‌ی فرهنگ و تمدن گیلان، جلد ۱۶. رشت: نشر ایلیا ۱۳۸۷. ص۲۷.&lt;/ref&gt;:

{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || فؤنؤتیک || مورسؤن 
|-
| ؤۊ || ou || اؤۊربۊ (امرود) /ourbu/ 
|-
| آۊ || āu || زاۊ (شکؤمدار زنأی) /zāu/
|-
| آي || āi || ماي (ماهی) /māi/
|-
| ئي || ei || خئيل (جرگه) /xeil/
|-
| ۊؤ || uo || تۊؤر (تبر) /tuor/
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || فؤنؤتیک || مورسؤن 
|-
| ئی || ey || رئی (ریکه) /rey/ 
|-
| ٚی || əy || میدان /məydān/
|-
| أی || ay || أیوار (ای دفأر) /ayvār/
|-
| آی || āy || هأرای (زهار، فریاد) /harāy/
|-
| ؤی || oy || کؤیتا (کؤکته) /koytā/
|-
| ۊی || uy || اۊیتا (اؤکته) /uytā/ 
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || فؤنؤتیک || مورسؤن 
|-
| آؤ || āw || ناؤدان /nāwdān/ 
|-
| ؤ || ow || اؤلاد /owlād/
|-
| أؤ || aw || أؤدؤ (دهن‌وله) /awdo/
|-
| ٚؤ || əw || خؤخوره (خرناسه) /xəwxurə/
|}

آخری خؤندش (ə) یکجور خؤندشه کي گيلکي مئن همه ته خؤندشؤن جي ویشتر به کار شنه ؤ یکچی ایسه a ؤ e مئن. گيلکي خؤندشؤنˇ بولندی (ارتفاع) (فارسی زوانه بدئه) کمه. &lt;ref&gt;مسعود پورهادی. زبان گيلکي. دانشنامه‌ی فرهنگ و تمدن گیلان، جلد ۱۶. رشت: نشر ایلیا ۱۳۸۷. ص۲۶.&lt;/ref&gt;

===نامتا'ن (ضميرؤن)===
====شخصي نامتا====
گيلکي مئن شخصي نامتا دۊ جۊره&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;:
=====الف. سيوا شخصي نامتا=====

{| class=&quot;wikitable&quot;
! سيوا نامتا || شخصي نامتا (فاعلي) || شخصي نامتا (مفعۊلي)
|-
| أول شخصˇ فرد || مۊ، من || مأ، مره
|-
| دوم شخصˇ فرد || تۊ || تأ، تره
|-
| سىؤم شخصˇ فرد || اۊن، اۊ || اۊنه، وره
|-
| أول شخصˇ جم || أمان، أما، أمه، أمۊ، آمۊ || أمره
|-
| دوم شخصˇ جم || شۊمان، شۊما، شمه، شۊمۊ، شمۊ || شمره
|-
| سىؤم شخصˇ جم || أشان، ايشؤن (اۊشؤن)، ايشان || أشأنه، ايشؤنه (اۊشؤنه)، ايشانه
|}

=====ب. دشکسه شخصي نامتا=====


===فاعل===
گيلکي مئن، فاعل، شخص ؤ شماره' جي، فعلˇ همرأ جۊره&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;:

''مرىم ظرفؤنه بۊشؤسته.''

''مرىم ؤ زهرا ظرفؤنه بۊشؤستن.''

فاعل تينه حذف بۊبۊن ؤ فاعلˇ شخص ؤ شماره شأنه فعلˇ شناسه' جي فأمسن&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;:

''مۊ شنم. -&gt; شنم.''

''اۊ کيتابه هأىته. -&gt; کيتابه هأىته.''


===فعل===
گيلکي مئن فعل دۊ ته بنه دأنه: '''هسا بنه''' (مضارع) کي اۊنأجي اخباري هسا ؤ التزامي هسا ؤ أمر چاگۊده بنه باني '''بۊگذشته بنه''' کي مصدر ؤ مفعۊلي صفت ؤ بۊگذشته فعلؤن اۊنأجي چاگۊده بنه.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;


====مصدر====
مصدر، -ən ؤ -an همرأ تمنأ بنه. أگه ىکته فعلˇ بنه خؤندشˇ همرأ سر بمأ، اينˇ مصدر -n گينه: ''زئن'' ؤ ''خؤردن'' ؤ ''فۊدن''ˇ مۊسؤن.

====ماضي صرفان====
گيلکي مئن ماضي ساده و ماضي استمراري به ترتيب ايته بساته بۊنن:
*ماضي ساده: ب+بؤگذشته بۊنه+شناسه&lt;ref&gt;فرهنگ قادري || http://khurtav.blogfa.com/post-80.aspx&lt;/ref&gt;
*ماضي استمراري: بؤگذشته بۊنه+شناسه&lt;ref&gt;فرهنگ قادري || http://khurtav.blogfa.com/post-80.aspx&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
! مصدر || بۊگذشته بۊنه || ماضي ساده؛ اول شخص مفرد || ماضي استمراري؛ اول شخص مفرد
|-
| خؤفتن || خؤفت || بخؤفتم || خؤفتم، خؤفتمه
|-
| خؤتن || خؤت || بخؤتم || خؤتم
|-
| بختن || خت || بختم || ختم
|}

===قىد===
نحوي أگه نيگا بۊکۊنيم گيلکي مئن دۊ جرگه قىد دأنيم: ىک جرگه '''حتماً''' ؤ '''مثلاً'''ˇ مۊسؤن قىدؤن ؤ ىک جرگه' ني '''خئلي''' ؤ '''ويشتر'''ˇ مۊسؤن.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;

دومي جرگه قىدؤنه نشأنه جۊمله سر أردن: خئلي حسن کتاب خؤنه. أول جرگه '''جۊمله قىد''' ايسن أمما دومي جرگه، '''فعلي جرگه قىد'''ن.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;

===جۊمله===
گيلکي مئن کلمه'نˇ ترتيب ''فاعل-مفعۊل-فعل'' ايسه.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;  بسچي گاگلف مفعۊل تينه فعلˇ پسي بأ أمما مننئه فاعلˇ پيش بأ:

''علي کيتابه خؤنه.''

''علي خؤنه کيتابه.''

====ناشخصي ساخت====
ناشخصي ىا غىرˇشخصي جۊمله'ن اۊ جۊمله'نن کي ايشؤنˇ فعل، خۊشؤنˇ فاعلˇ همرأ جۊر نئه ؤ اي جۊمله'نˇ فعلˇشناسه سىؤم شخصˇ فرد ايسه: '''مأ تشنه'.'''&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;

اي جۊمله'نˇ فعلؤن حسي ايسن ؤ ىعني ىکته مرجع خأنن کي ىکته تجرۊبه ىا حسه نسبت بدئن اۊ مرجعه. پس مننئن '''نمأ نامتا''' (ضمير ناملفوظ) بدأرن: گۊشنه'.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;

اي جۊمله'نˇ مئن، فعلˇ مرجع مننئه بيجؤن بۊبۊن. پس أگه تينيم بدأريم: ''مأ گۊشنه''' ىا ''حسنه گۊشنه''' ىا ''سگؤنه گۊشنه'''؛ مننيم بۊگؤىم ''ميزه گۊشنه'''.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;

اۊ نؤمي جرگه کي ناشخصي جۊمله'نˇ سر هأنه، فاعل نئه؛ اي نؤمي جرگه مفعۊله کي شنه فاعلˇ خالي جيگه مئن نيشينه

==گيلکي خط==
''&lt;sub&gt;اصلˇ وانيويس: [[گيلکي نیویشتن]]&lt;/sub&gt;''

صد سالˇ أخيرˇ مئ هرکي هرجۊر کي دوس دأشت گيلکي بنويشته کي البته ويشتري آرامي خطˇ جي نيويسنن کي ايرانˇ مئن به اشتبا&lt;ref&gt;http://v6rg.com/?p=10458#g1&lt;/ref&gt; عربي ىا فارسي خۊ دۊخؤنده بنه؛ اي خطˇ مئن هرکي هرجۊر داب ض زاکۊن کي دۊرۊس تشخيص بده عمل کؤنه امما [[گیله‌وا|گيلوا]] مجله يکته دابدستۊر پيش بنأبۊ کي کم-کم بۊبؤ دابدستۊري کي گيلوا مئن بکي-ويريس بکارشنه ؤ اينˇ اصليترين کارکتر کۊچˇ هف (ˇ) ايسه.

۱۵۸۸ اسفندار ما، [[ورگ (اينترنتي جيگه)|ورگ]]، گيلوا دابدستۊرˇ سر يکته شيوه-نامه ؤ [[کاربر:Varg/پؤرؤژهٰ‌ن/گيلکي کيليدتأخته|کيليدتأخته]] (Keyboard) مؤنتشر بۊده کي شأنه گۊتن منسجمترين دابدستۊري ايسه کي تاهيسه بيرين بمأ.&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=10458 خط ؤ کيليدتأخته | خط و صفحه‌کلید]&lt;/ref&gt;

ورگˇ پيش بنأ شيوه ايتؤره:

&lt;sub&gt;''(اي وؤت، اي سربسˇ جي نقل بؤدره: [http://v6rg.com/?p=10458 خط ؤ کيليدتأخته | خط و صفحه‌کلید])''&lt;/sub&gt;

'''چۊتؤ خأ اي خطˇ جي گيلکي نيويشتن؟'''


ا. نؤميترين ؤ مؤهمترين نشؤنه، “ˇ” ايسه کي شؤا(ə) نۊشؤن دئنه. امما قراردادˇ جي أمه اينه همته اضافي ترکيبؤنˇ مئن کاراگينيم.

ملکي اضافه: ماکانˇ جۊف

وصفي اضافه: سۊرخˇ رۊجا

هرماله اضافه: اۊتاقˇمئن

دقت بکۊنين کي “ˇ” دۊ جا أصلن بکارنشنه. ىکته مفعۊلي نشؤنه جا: من تي پسره بيدئم. پس أگه اي جومله’ ايتؤ بنويسيم که “من تي پسرˇ بيدئم” دوروس نيه. چۊن پئرˇ پسي “ه” ىکته سيوا کلمه ايسه ؤ مفعولي نشؤنه ايسه. اؤکته “ايسه” فعلˇ مئنه: اۊن تي مأره. که أگه بنويسيم “اۊن تي مأرˇ” غلطه. چۊن ائره م مأرˇ پسي “ه” ىکته فعله: اۊن تي مأر ايسه.

– گاگلف لازمه کي تأکيد بۊکۊنيم ىکته کلمه مئن ىکته گب (حرف)ˇ پسي، شؤا دأنيم؛ اي جۊر وختؤن شأنه کۊچˇ هفته کاراىتن. وٚرگ ىا کٚلˇ مۊسؤن. گيلکي کيليدتأخته مئن أگه شيفتˇ کيليده بدأرين ؤ کۊچˇ هفته بزنين، تينين ىکته گبˇ جؤر شؤا بنين. اما نخأ اي کارˇ مئن تۊند شؤن؛ گيلکي-نيويسي مئن نخأ گبؤنˇ جؤر ؤ جير اعراب نأن.


ب. a ىا فتحه خؤندشˇ جا (چي کۊتا چي دکشه) “أ” (ىزبر: yəzəbər) کاراگينيم: تأ، دأنم، پأچ، دأرم.


ج. اۊ کلمه’نˇ مئن کي “ه” همره سرهنن ؤ اي “ه” ىکته خؤندشˇ جا ايسه (خؤنه، فرده ؤ…)، أگه لازم ببۊن کي مفعۊلي نشؤنه ىا “ايسه” جا ىکته فتحه بچربؤنيم کلمه سراخره، “أ” جا، چۊن خأنيم کلمه ظاهر ؤ صورته بدأريم “‘” کاراگينيم: خؤنه’، فرده’، خسته’بؤستم، پياده’بم.


د. e ىا کسره خؤندشˇ جا (چي کۊتا چي دکشه) “ئ” (ىزير: yəzir) کارأگينيم: زئن، مئبه، زئندرم.


ه. o ىا ضممه خؤندشˇ جا (چي کۊتا چي دکشه ىا چي ow خؤندشˇبه) “ؤ” (ىپيش: yəpiš) کاراگينيم: شؤن، شؤ، خؤ، مۊسؤن.


و. اۊ کلمه’ني که “ه” ىا “ا” همره سرهنن، اۊشؤنˇ جم دوستنˇبه چۊن خأنيم کلمه ظاهر ؤ صورته بدأريم، “‘” کاراگينيم ؤ أگه کلمه “ي” همره سربأ، “ئ” کاراگينيم: خؤنه’ن، پا’ن، کاسپيئن/کاسپئن، تيتيئن/تيتئن.


ز. اي خطˇ مئن نيمفاصله ندأنيم. هر جا بدين نيمفاصله خأنين، اۊنˇ جهاني معادله کاراگيرين: دأش (-).


ح. u خؤندشˇ به، چي دکشه چي کۊتا، “ۊ” کاراگينيم: فۊوؤستن، دۊر، پۊر.


ط. i خؤندشˇ به، چي کۊتا چي دکشه، “ي” کاراگينيم کي هم وختي سيوا بنويشته بنه ؤ هم وختي ىکته حرفه دچکئنه، نؤقطه دأنه. “تيتي” مۊسؤن.


ى. اۊ کلمه’نˇ مئن کي دۊ ته گب (حرف)ˇ همره کي ىکته خؤندشˇ نماىنده ايسن سرأگينه (ايران، اؤره، ائره ؤ…)، اولي أليف هۊتؤ کي هميشک داب بو بنويشته بنه امما بۊخؤنده نبنه.


ک. تۊىم خؤندشؤنˇ به کي گيلکي خۊشئبه دأنه، هي علامتؤنه خأ تۊىم گۊدن: تيۊل، ريۊت ؤ…


ل. y گبˇ جا، “ى” کاراگينيم کي هم وختي سيوا بنويشته بنه ؤ هم وختي ىکته حرفه دچکئنه، بينؤقطه': چأىي، حسنى.


م. اۊ کلمه’ني که اۊشؤنˇ مئن ي پسي، ى هنه، بيه، ديا، پياز ؤ… مۊسؤن، خالي “ي” بنويشته بنه: بيه، ديا، بيه، پياز ؤ…


ن. سيوانيويسي ىا دچکسه-نيويسي، اصلˇ ملاک کلمه استقلاله. ىعني ىکته کلمه وابينؤن خأ کسؤنه دچکئن مگر اينکه باخى ملاکؤن ىا نيويشتاري عادتؤن مانع ببۊن. مثلن، مؤستمر فعلؤنه چۊن ىکته مۊستقل فعل ؤ ىکته کلمه ايسن دچکسه نويسنيم: شؤندرم، بمأبۊ ؤ خؤردئدرم. هيتؤرم “بي” ؤ “نا” مۊسؤن پيشوندؤن: بيکس، بيسواد، نابلد ؤ…

– هرجا فاصله ىا نيمفاصله لازم بۊ، دأش (-) کاراىته-بنه: خؤرده-درم، فورته-دبۊ.


س. گيۊمه وأسي، هۊ جهاني ؤ استاندارد گيۊمه’ (“”) کارأگينيم. گيۊمه اي جاؤن کاراىته-بنه:

– اۊ گبي که ىک جا ىا ىک کسˇ جي نقل بنه.

– خاصˇ نؤمؤن ؤ خاصˇ کلمه’ن، تيترؤن، فندي ؤ علمي اصطلاحؤن (هر وؤتˇ مئن خالي ىک دفأ).


ع. نؤمره-نيويسي مئن، أعشاري نؤمره’نˇ مئن مؤمىئز (/) بکارشنه (۲۳/۴۰۵) ؤ هزارگانˇ سۊ رقمه سيواگۊدنˇبه هۊ علامتي که دونىا مئن دابه ( ۳,۰۴۰,۰۰۴,۰۰۵,۰۶۰) کاراىته-بنه.


ف. پس گيلکي أليفبي اۊجۊر کي بۊگذشته جي فرسه أمي دس (محمۊد پاىنده لنگرۊدى فرهنگˇ گيل و دىلم) ؤ چاکۊنواکۊني که أمه پيش نئنيم، ايتؤره:

أليف (آ، ا، أ)، بي (ب)، پي (پ)، تي (ت)، ثي (ث)، جأم (ج)، چي (چ)، حي (ح)، خي (خ)، دال (د)، ذال (ذ)، ري (ر)، زي (ز)، ژي (ژ)، سين (س)، شين (ش)، صات (ص)، ضات (ض)، طأى (ط)، ظأى (ظ)، عىن (ع)، غىن (غ)، في (ف)، قاف (ق)، کاف (ک)، گاف (گ)، لام (ل)، ميم (م)، نۊن (ن)، وؤ (و، ؤ، ۊ)، ىه (ى، ئ، ي)، هئ گرد (ه).&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=10458 خط ؤ کيليدتأخته | خط و صفحه‌کلید]&lt;/ref&gt;

==گيلکي بنه==
شکی نیه کي گیل، ىکته قؤمˇ نؤم بو. ىۊناني کتابؤنˇ مئن ایشؤنه گلای دخؤندن. أگه گۊنيم گیل ىا گیلک که اي کاف، نسبتˇ کافه نأ تصغیرˇ شي. اونچه کي مسلم ایسه اینه کي گیل ىا گئل ىا گئلای ىکته قؤمˇ نؤمه کي کاسپي درىا کلسیا (جونوب) چافˇ مئن نیشتن ؤ هنۊز ایشؤنˇ نؤم اي مردومˇ سر بمؤنسه. وختی گۊنيم گیلان، اي «ان» جیگه پسونده. ىعني اؤره کي گیلؤن زیندگی گودن.&lt;ref&gt;افشین پرتو. مردم سلول‌های ساختاری تاریخ‌اند. گفت‌وگو با افشین پرتو. گیله‌وا، ش ۱۲۲.&lt;/ref&gt;

اما دومي (دیلم) کي ویشتر اشتبا واگۊىه بنه ؤ أگه بشین محلي مردومه بپورسین اونˇ دوروسه گونن: دیلمؤن (dilemon). مو هرگز نشتؤسم هی‌کس بگؤ دىلمان deylaman. دیل dil ىکته کلمهٰ کي معنایˇ مشخص دأنه ؤ اؤرهٰ گونن کي مرز بوده ؤ دَوَسته ببون گؤ ؤ گوسند دأشتن ئبه ؤ «ام» بولندی پسونده، هوجور کي کؤتام ؤ ایلامˇ مئن دأنیم ؤ پألوي زوانˇ مئن هرچئه بخأن بولند ذکر بکونن اي پسونده چربؤنئنن اونه. پس دیلم بنه گؤ ؤ گوسندˇ دأشتنˇ بۊلندˇ جیگه.&lt;ref&gt;افشین پرتو. مردم سلول‌های ساختاری تاریخ‌اند. گفت‌وگو با افشین پرتو. گیله‌وا، ش ۱۲۲.&lt;/ref&gt;

'''گیل'''، مازندرانˇ گيلکي زوانˇ مئن ني دره ؤ مازندراني زوان، پۊر شواهدˇ وأسی،&lt;ref&gt;درویشعلی کولائیان. ساری و آغاز تمدن برنج در مازندران و گیلان. نشر شلفین ۱۳۸۵&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;درویشعلی کولائیان. مازندراني و سنسکریت کلاسیک.  نشر چشمه ۱۳۸۷.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;درویشعلی کولائیان. نگاهی نو به تاریخ مازندران باستان. نشر گیلکان.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;درویشعلی کولائیان اینترنتی جیگه www.kulaian.com&lt;/ref&gt; سانسکریتˇ همره ارتباطˇ مستقیم دأنه.&lt;ref&gt;درویشعلی کولائیان. گیل، گیلک، گيلکي. گیله‌وا. بهمن و اسفند 1390.&lt;/ref&gt;


==گيلکي دئبار==

[[فاىل:Gilaki_Language_Location_Map.PNG]]

گيلکي خو تاریخ ؤ ادبیاته دأنه. پیرشرفشا شئرؤنˇ دیوانˇ مورسؤن کي هشتۊمي قرنˇ هجری قمری جي بجا بمؤنسه.&lt;ref&gt;رضا مدنی. نوشته‌های گيلکی و تالشي خطی و چاپ‌شده (از سده هشتم تاکنون). گيلان‌نامه، مجموعه مقالات گيلان‌شناسی، جلد دوم، چاپ 1369.&lt;/ref&gt;  بخشی جه قدیمي آثار که یا به گیلکي بأنوشته ببه یا بخش هایی جه اؤن گیلکي ايسه: ۱.تفسیر قران سورتچی(قرن۷) ۲.مقامات الحریری(قرن۷) ۳.دیوان پیر شرفشاه دولابی(قرن۸) ۴.الکفایه(قرن۹) ۵.الابانه(قرن۹) ۶.تفسیر کتاب الله(قرن۹) ۷.تفسیر مؤغنیسا(قرن۹) ۸.دوم مشیخ زیدی(قرن۹) ۹.سوم مشیخ زیدی(قرن۹) ۱۰.قصیده طنطرانیه(قرن۹) گيلکي جي تا هفتؤمي قرن ه.ق وؤت بجا بمؤنسه. [[پیرشرفشا دولایی]] دیوان کي گيلکي زوان ئبه ىکته پیله سنده.&lt;ref&gt;دیوان پیرشرفشاه دولائی. به کوشش دکتر محمدعلی صوتی، ناشر بنياد فرهنگ ايران، تهران، 1358.&lt;/ref&gt; جغرزˇ اون، نهؤمی قرن جي، [[قاسم انوار]]ˇ شئرؤنˇ دیوان بمؤنسه کي اونˇ مئن گيلکي غزل دره. نهؤمی قرنˇ جي به بعد دئه گيلکي جي پۊر پورˇ وؤت هنأ تا مشروطه زمت کي حتا چن سوره انجیلˇ جي واگردؤن ببؤ.&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=10037 رضا مدنی. نوشته‌های گيلکی و تالشي خطی و چاپ‌شده (از سده هشتم تاکنون).  گيلان‌نامه، مجموعه مقالات گيلان‌شناسی، جلد دوم، چاپ 1369.]&lt;/ref&gt;

سیˇ چن ته گيلکي کلمه راجه به جؤنورشناسی، نسخه‌ی خطی «خواص الحیوان»ˇ مئن (ملاعلی کامی لاهیجانی) دره کي الؤن [[ترهان]]ˇ دانشگا کتابخؤنه مئن هنأ.&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=10037 رضا مدنی. نوشته‌های گيلکی و تالشي خطی و چاپ‌شده (از سده هشتم تاکنون).  گيلان‌نامه، مجموعه مقالات گيلان‌شناسی، جلد دوم، چاپ 1369.]&lt;/ref&gt;

سیزدهؤمی قرن مئن، [[سید ظهیرالدین مرعشی]] «تاریخ طبرستان، رویان و مازندران»ˇ جي ىکته واوینه (بنای آمل) [[میرزا ابراهیم گیلانی]] به گيلکي واگردؤنه.&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=10037 رضا مدنی. نوشته‌های گيلکی و تالشي خطی و چاپ‌شده (از سده هشتم تاکنون).  گيلان‌نامه، مجموعه مقالات گيلان‌شناسی، جلد دوم، چاپ 1369.]&lt;/ref&gt;

یکته گيلکي شئر ني [[خان احمد خان]] جي بجا بمؤنسه کي دانشگا تهران کتابخؤنه مئن هنأ&lt;ref&gt;پژوهشگر، ابوالقاسم. [http://www.webcitation.org/6FsvEXaYg «معرفی برگی از نسخه خطی اشعار گيلکي خان احمد گیلانی»]. پیام بهارستان (تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس) ۲، ش. ۱۳ (۱۳۹۰): ۱۰۶۹. [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120413184126-8049-225.pdf اصلی نسخه] جي بایگانی ببؤ.&lt;/ref&gt;:
'''
شده‌ام زار و پریشان دَرَم جان کَنَشا | دل پُر خون مو از عشق تو مانی آتشا

تو باَغیار نشینی می دِلا خون کُانی | تو بگو چه بَکُنَم مردمانَ سَرزَنَشا

شیوه دلبری و عشوه و ناز و غمزه | هرچه دُانی توبَکُن آنچه تو ذاتی رَوَشا

از فراق تو مُجَم [مَجَم] کوچه بکوچه شب و روز | همدَمی خود بَگُدی همسر تُرک طالَشا

موکه تا [تَ] هیچ نَگُتامو تو خود آزرده یَه بی | دو هزار چه موتی دانم یَکتا و اگُتَه نَشا'''

[[پرونده:Karkiya Xan Ahmad xan-e do'om.PNG|بندانگشتی|600px|وسط|یکته ولگ نسخه خطی کي خان احمد خان گيلکي شئرؤن اون سر بنویشته نأ]]

یکته دئه سربس، گيلکي قدیمی وؤتˇ وأسی، «تفسیر کتاب الله» ایسه، ابوالفضل بن شهردویر دیلمی کي هشتؤمی قرنˇ مئن بنویشته ببؤ ؤ اونˇ مئن قرآن به گيلکي واگردؤنه ؤ تفسیر ببؤ.&lt;ref&gt; [https://www.academia.edu/2912872/%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87_%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%84%D9%85%DB%8C_-_%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87 تفسیر کتاب‌الله/ ابوالفضل بن شهردویر دیلمی؛ با مقدمهٔ محمد عمادی حائری. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. قم: کتابخانه‌ٔ تخصصی تفسیر و علوم قرآنی. ۱۳۸۸.]&lt;/ref&gt;

[[مازیار]] (کی مازندرؤنی بو ؤ ۲۱۸ تا ۲۲۵ ه.ق حوکومت گود) خو نامه‌ٰنˇ مئن به عباسی خلیفه، خوشه گیلˇ گیلان دخؤنه ؤ خلیفه ني اینه جیلˇ جیلان (گیلؤنˇ گیل؛ فارسی: گیل گیلها) دخؤند. اي اول سندی ایسه کي یک نفر خودش ؤ خو مردومه گیل دخؤند. هنۊزم مازندرانˇ غربˇ کوهؤنˇ مئن، گالشؤن، جیرا (جؤلگه) دخؤنن: گیلؤن. 

[[فردؤسی]]، خو [[شاهنامه]] مئن، اؤره کي '''منوچهر'''، '''سلم''' ؤ '''تور'''ˇ جي انتقام بکشه، نویسنه: 

''سپه را ز درىا به هامون کشید | ز چین دژ سوی آفریدون کشید

چو آمد به نزدیک تمیشه باز | نیا را به دیدار او بد نیاز

ز دریای گیلان چو ابر سیاه | دُمادُم به ساری رسید آن سپاه''

بازین کي '''فریدون''' مازندرانˇ مردومˇ همره شنه منوچهرˇ استقبال:

''به زرین ستام و به زرین کمر | به سیمین رکاب و به زرین سپر

ابا گنج و پیلان و با خواسته | پذیره شدن را بیاراسته

همه گیل مردان چو شیر یله | ابا طوق زرین و مشکین کله.''

شاهنامه مئنم، فردؤسی مازندرانˇ مردومه گیل دخؤنه. 

[[نظامی گنجوی]] ني مازندراني‌ئنه گیل دؤنس؛ خو [[اسکندرنامه]] مئن وختی گه اسکندر، ایران ؤ رومˇ سپاهˇ همره شنه اوروسؤن (روسؤن)ˇ جنگ، اینˇ پهلوانؤنه نؤم بئنه:

''زریوند گیلی ز مازندران | نیال یل از کشور خاوران''

'''زریوند''' ني رجز خؤندن و فأزمه گودنˇ زمت گونه:

''زریوند مازندراني منم | که بازی بود جنگ اهریمنم''

زریوند چن نفره کوشنه تا بیلاخره بکوشتن شنه ؤ اسکندر ناراحت بنه:

''جهاندار از آن کار شد تنگدل | که سالار گیلی درآمد به گل''

[[ناصرالدین شا]] ني خو مازندرانˇ سفرنامه مئن، تبعیدی کوردؤنه ایل دخؤنه ؤ کلاردشتˇ محلي‌ئنه گیل. ایتؤ نظر هنه کي مازندران نی، دیلمˇ مورسؤن، جیگه نؤم (اسم مکان) ببون ؤ ربطی به قومیت ؤ زوان ندأره. اي سربسؤن همه اینه نشؤن دئنن کي کاسپي درىا کلسیا چافˇ مردۊم (تالشؤنˇ جي تا گیلانˇ گیلکؤن تا مازندرانˇ گیلکؤن تا حتا گلستانˇ گیلکزوانؤن) ىکته ریشه و بنه جي ایسن ؤ هرته خو جیگه ؤ سامؤنˇ نؤمه خو سر بنأ اما همه‌ته گيلکي گب زئنن ؤ ایشؤنˇ زوان گيلکي ىا گئلئکی ایسه. پس اي دوروس نیه کي گیلانی‌ئن، گيلکي ؤ گیلک بؤنه خوشؤنˇ انحصارˇ مئن بدؤنن. 


==بيريني خال==
*[http://v6rg.com/?p=10037 نوشته‌های گيلکی و تالشي خطی و چاپ‌شده (از سده هشتم تاکنون)]
*[http://globalrecordings.net/program/C08110 چن‌ته صوتی فايل، به گيلکی]
*[http://www.briancoad.com/checklists/farsinameslist.htm Freshwater Fishes of Iran]
*[http://v6rg.com/?p=10309 فعل مرکب گيلکي]
*[http://v6rg.com/?p=9640 افسانه‌های زبان گيلکي] (اونچی که راجه به گيلکي دؤنین ؤ امکان دأنه اشتبا ببون!)
*[http://v6rg.com/?page_id=9197 گيلکي مدرسه] (اینترنتی گيلکي باموجین)
*[http://v6rg.com/?p=8044 ساخت مستمر (در جریان) در فعل‌های گيلکي]
*[http://v6rg.com/?p=10458 خط ؤ کيليدتأخته | خط و صفحه‌کلید]


==جیرنویس==
{{جیرنویس}}


[[رده:کاسپي زوانؤن]]
[[رده:ايرانˇ زوانؤن]]
[[رده:شۊمالغربي ايراني زوانؤن]]
[[رده:حىاتي وانويسؤن]]
[[جرگه:گيلکي]]
[[جرگه:زوان]]</text>
      <sha1>jydqr69as4ag8151trpzfghr5frmcxl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62266</id>
      <parentid>62265</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:32:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>هؤی</username>
        <id>13914</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36615" xml:space="preserve">'''گيلٚکي''' (واگۊىه: /Giləki/) گه '''گئلکي''' ؤ '''گيليکي''' ني دؤخؤندن بۊنه، یته زوؤن ٚ نؤم هيسه گه [[گيلک|گيلکؤن]] اۊن ٚ جي گب زنن. اي زۊوؤن [[هيندۊاۊرۊپايي زوانان|هيندۊاۊرۊپایي زوانان]] ٚ جي هيسه ؤ [[ايراني خۊرخؤسي-کليسایي|ايراني کليسا-خۊرخؤسي]] هال ٚ مئن قرار بیته دأره.&lt;ref&gt;https://www.ethnologue.com/language/glk&lt;/ref&gt; ألبت بأضي هامۊجشؤن اين-ه گۊنن گه گيلکي، [[کارتؤلي|کارتولي]] (نسایي قفقازي) زوانؤن ٚ همرأ-ني مۊشترک ٚ جرگه‌شينأسي خؤصۊصيات-ه دارا هيسه.&lt;ref&gt;http://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0960982206011390&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;Academic American Encyclopedia By Grolier Incorporated, page 294&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;The Tati language group in the sociolinguistic context of Northwestern Iran and Transcaucasia By D.Stilo, pages 137-185&lt;/ref&gt; اي زوؤن ٚ گۊیشورؤن-ه [[اتنؤلؤگ]] سال ٚ ۲۰۱۷ مئن ۴٬۳۸۰٬۰۰۰ نفر تخمين بزأ دأره.&lt;ref&gt;https://www.ethnologue.com/language/glk&lt;/ref&gt; گه ألبت مۊختلف ٚ سربسؤن ٚ مئن اي آمار جيرجؤر دأره. اي زوؤن ٚ جؤغرافي محدۊده-أ [[کاسپي درىا|کاسپين ٚ دریا]] ٚ نسا تا [[ألبؤرز ٚ ارتفاعات]] مؤعرفي گۊده شأنه. ولي اين ي طۊلي محدۊده سر نظرات متناقضه ؤ اختلافات نيأ. اي زوؤن هيچته کيشور ٚ مئن رسميتي ندأره. گيلکي‌ئه معمۊلا آرامي (عربي) خط ٚ جي نويسنن.

==گۊیشؤن==


گيلکي زوؤن-ه درواقع اين ٚ [[زنجیله‌اي گۊیشؤن|زنجيله‌اي گۊیشؤن]] چاؤننن ؤ هۊته گه اۊن ٚ نؤم ٚ جي مشخصه زنجيل ٚ مۊسؤن کسن-ه مرتبط ؤ وصل هيسن. خلئن سأی بؤده دأرن گه گيلکي‌ گۊیشؤن-ه تقسيم بؤنن ؤ اۊشؤن ٚ ره محدۊده مشخص چاؤنن أمما اي تقسيمؤن کسن ٚ همرأ خلي متناقضن.

#
#
#

==گيلکي واجه‌ئن==
اي سري جه گيلکي واجه‌ئن دۊ ته بيه‌پس ؤ بيه‌پيشˇ لئجه أمرأ [[فارسي]] ؤ [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]] معادلانˇ ورجه:

{| class=&quot;wikitable&quot;
! فارسي
! بيه پيش
! بيه پس
! اينگيليسي
|-
| صورت / چهره
| ديم || ديم
| Face
|-
|زمان
| زمات، زمت || زمات
| Time
|-
| بالا
| جؤر|| جؤر
| Up
|-
| پایین
| جير || جير
| Down
|-
|زیر
|بۊن
|بۊن
|Under
|-
| پدر
| پئر || پئر
| Father
|-
| کودک / بچه
| زأک، زأی || زای / زاک
| Baby / Kid
|-
| پسر
| ريکه، وچه || رِی / رِئک
| Boy
|-
| دختر
| لاکۊ / دتر || کؤر / کیلکا / لؤی / دَتَر
| girl / Daughter
|-
|پدر زن
|زن پئر || زن پئر
|Father in law
|-
|مادر
|مار || مار
|Mother
|-
|خواهر
|خاخۊر || خاخۊر
|Sister
|-
|برادر
|برار، برأر || برار
|Brother 
|-
|برادر شوهر
|شۊ برأر || مردˇ برار
|Brother in law
|-
|مادر شوهر
|شۊ مار|| مردˇ مار
|Mother in law
|-
| بزرگ
| پيله، پيلا || پيله
| Great
|-
| لیز / سُر
| ليسک || ليسک
| Lubricious
|-
| ترد و شکننده
| کرچ || کَرچ
| Brittle
|-
| آویزان کردن / آویختن
| وارگنئن، درگئنتن || اۊرگادن / وارگادن
| Hangning
|-
| به دنبال کشیدن
| هکشئن || فَکِشِن / دکشن
| Drag
|-
| مکیدن
| فۊدۊشتن || فۊدۊشتن / اۊدۊشتن
| Sucking
|-
| میل داشتن
| واسَن || واستن
| Appetite or Desire
|-
| ریختن مایعات
| فؤدن، شؤندن، کألئن || فۊکۊدن / فۊگۊدن
| Pouring of Liquids
|-
| درخت
| دار || دار
| Tree
|-
| زنبور
| سیفتال || گَرزَک
| Bee
|-
|سنجاقک
|تيتيل
|چيچيلاس / ککر
|Dragonfly
|-
| گاو
| گؤ، مال || گاب
| Cow
|-
| گربه/بچه گربه
| پیچا/پیچا کوته || پیچا/پیچا کوته
| Cat/Kitty
|-
|گردو
|آغۊز / گۊرکان
|آغۊز
|Nut
|-
| اردک
| بیلی / سیکا
| بیلی
| duck
|-
|مرغ خانگی
| کرک || کَرک
| Hen
|-
| گنجشک
| ملجه / چيچيني || چيچيني
| Sparrow
|-
|مار
|ميۊلئم
|لانتي
|Snake
|}

==گيلکي دابدستور==
===أليفبي===
گيلکي أليفبي اۊجۊر کي بۊگذشته&lt;ref&gt;محمود پاینده لنگرودی. فرهنگ گیل و دیلم. نشر امیرکبیر. ۱۳۶۸.&lt;/ref&gt; جي فرسه أمي دس ايتؤره:

{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! رديف !! حرفˇنؤم !! حرف
|-
| ۱ || کۊجي هفت || ˇ
|-
| ۲ || أليف || آ، أ، ا
|-
| ۳ || بي || ب
|-
| ۴ || پي || پ
|-
| ۵ || تي || ت
|-
| ۶ || ثي || ث
|-
| ۷ || جأم || ج
|-
| ۸ || چي || چ
|-
| ۹ || حي || ح
|-
| ۱۰ || خي || خ
|-
| ۱۱ || دال || د
|-
| ۱۲ || ذال || ذ
|-
| ۱۳ || ري || ر
|-
| ۱۴ || زي || ز
|-
| ۱۵ || ژي || ژ
|-
| ۱۶ || سين || س
|-
| ۱۷ || شين || ش
|-
| ۱۸ || صات || ص
|-
| ۱۹ || ضات || ض
|-
| ۲۰ || طأى || ط
|-
| ۲۱ || ظأى || ظ
|-
| ۲۲ || عىن || ع
|-
| ۲۳ || غىن || غ
|-
| ۲۴ || في || ف
|-
| ۲۵ || قاف || ق
|-
| ۲۶ || کاف || ک
|-
| ۲۷ || گاف || گ
|-
| ۲۸ || لام || ل
|-
| ۲۹ || ميم || م
|-
| ۳۰ || نۊن || ن
|-
| ۳۱ || وؤ || و، ۊ، ؤ
|-
| ۳۲ || ىه || ي، ى، ئ
|- 
| ۳۳ || هئ گرد || ه
|}

[[پرونده:گيلکي أليفبي.ogg|بندانگشتی|راست|گيلکي أليفبي]]


=== چنته گيلکي کلمه ===
گيلکي کلمه‌ٰن، باخی [[هند و اوروپپایی|هندواۊرۊپاىي زوانؤن]]ˇ همره پۊر اشتراک دأنه. اي زوان، عربی ؤ فارسی جی‌م پۊر کلمه هیته ؤ کلمه ني ایشؤنه هدأ.&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=9412 ورگ. چنته نؤکته، گيلکي و فارسی و ایشؤنˇ هدأهگیرˇ جی.]&lt;/ref&gt;


{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || اینگیلیسی || فارسی ||کۊردي
|-
| دیم || Face || صورت || Dîmen 
|-
| زأی/ زأک/ وچه || Baby/Kid || کودک/بچه || Zarok
|-
| پیلˇپئر || Grand Father ||پدربزرگ || Bapîr
|-
| جؤر || Up || بالا|| jûr/Jûrewe 
|-
| اساره/ رؤجا || Star ||  ستاره ||  Estêre/Stêrk
|-
| لاکو/ کؤر/ کیجا/ کئلکا || Girl || دختر || Kıç/Kîj
|-
| ریکه/ رئک/ رئه/ وچه || Boy || پسر || Kurr
|-
| پیتار || Ant || مورچه || Mêlûre
|-
| سیفتال/ گرزک || Bee || زنبور|| Hengejalle
|-
| پیچا/ پیچه || Cat || گربه || Pışîle
|-
| نسا || Shadow || سایه || Nısê/Sêwer
|-
|  پیله/ گأت || Great || بزرگ || Gewre
|-
|  پئر || Father || پدر || Bawk
|-
| فودوشتن || Suck|| مکیدن || Mıjîn
|-
| وأستن/ یأسه || Appetite/ Desire || اشتها ىا میل || ?
|-
|  فودن/ شؤندن || Pouring of liquids|| ریختن مایعات || Rıjanın/ Rıştın
|-
|  لیسک || Lubricious|| لیز/لغزنده || Lûs/Xız
|-
|  کرچ/ کرج || Brittle || ترد و شکننده || Puşke
|-
|  دار || Tree|| دار/درخت || Dar
|-
| چیشنک/ ملجه/ چیچینی || Sparrow|| گنجشک || Peresêlke/ Çoleke
|-
|  بشو || Go || برو || Pıço
|-
|  هگیر/ فگیر || Take it in your hand || بگیر || Bıgre
|-
|  هنگیر/ فنگیر || Dont take in your hand|| نگیر || Megre
|-
|  پورد || Bridge|| پل || Pırd
|}


===خؤندشؤن ؤ حرفؤن===
گيلکی بیسˇ دو ته حرف (صامت ىا همخوان) دأنه:

{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || فؤنؤتیک || مورسؤن 
|-
| پ || p || پورد 
|-
| ب || b || بال
|-
| ت/ط || t || توم
|-
| د || d || دأره
|-
| ک || k || کرجي
|-
| گ || g || گأره 
|-
| غ/ق || q || قاش 
|-
| ف || f || فو 
|-
| و || v || وأرش 
|-
| س/ص/ث || s || ساق 
|-
| ز/ض/ظ/ذ || z || زور 
|-
| ش || š || شل 
|-
| ژ || ž || ژیویر 
|-
| خ || x || خؤنخا 
|-
| ه/ح || h || هئن 
|-
| چ || c || چوچار 
|-
| ج || j || جیگه 
|-
| ر || r || راب 
|-
| ل || l || لاس 
|-
| م || m || مره 
|-
| ن || n || نمکار 
|-
| ی || y || یالمند 
|}

هف ته ني ساده خؤندش (مصوت ىا واکه) دأنه:

{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || فؤنؤتیک || مورسؤن 
|-
| آ || ā || کال 
|-
| او (ۊ) || u || سو
|-
| اي (ي) || i || شیم
|-
| ئ || e || گئشه
|-
| ؤ || o || چؤ
|-
| أ ||a || هأن 
|-
| ٚ || ə || کل 
|}

بانی سه جرگه تویم (مرکب) خؤندش&lt;ref&gt;مسعود پورهادی. زبان گيلکي. دانشنامه‌ی فرهنگ و تمدن گیلان، جلد ۱۶. رشت: نشر ایلیا ۱۳۸۷. ص۲۷.&lt;/ref&gt;:

{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || فؤنؤتیک || مورسؤن 
|-
| ؤۊ || ou || اؤۊربۊ (امرود) /ourbu/ 
|-
| آۊ || āu || زاۊ (شکؤمدار زنأی) /zāu/
|-
| آي || āi || ماي (ماهی) /māi/
|-
| ئي || ei || خئيل (جرگه) /xeil/
|-
| ۊؤ || uo || تۊؤر (تبر) /tuor/
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || فؤنؤتیک || مورسؤن 
|-
| ئی || ey || رئی (ریکه) /rey/ 
|-
| ٚی || əy || میدان /məydān/
|-
| أی || ay || أیوار (ای دفأر) /ayvār/
|-
| آی || āy || هأرای (زهار، فریاد) /harāy/
|-
| ؤی || oy || کؤیتا (کؤکته) /koytā/
|-
| ۊی || uy || اۊیتا (اؤکته) /uytā/ 
|}

{| class=&quot;wikitable&quot;
! گيلکي || فؤنؤتیک || مورسؤن 
|-
| آؤ || āw || ناؤدان /nāwdān/ 
|-
| ؤ || ow || اؤلاد /owlād/
|-
| أؤ || aw || أؤدؤ (دهن‌وله) /awdo/
|-
| ٚؤ || əw || خؤخوره (خرناسه) /xəwxurə/
|}

آخری خؤندش (ə) یکجور خؤندشه کي گيلکي مئن همه ته خؤندشؤن جي ویشتر به کار شنه ؤ یکچی ایسه a ؤ e مئن. گيلکي خؤندشؤنˇ بولندی (ارتفاع) (فارسی زوانه بدئه) کمه. &lt;ref&gt;مسعود پورهادی. زبان گيلکي. دانشنامه‌ی فرهنگ و تمدن گیلان، جلد ۱۶. رشت: نشر ایلیا ۱۳۸۷. ص۲۶.&lt;/ref&gt;

===نامتا'ن (ضميرؤن)===
====شخصي نامتا====
گيلکي مئن شخصي نامتا دۊ جۊره&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;:
=====الف. سيوا شخصي نامتا=====

{| class=&quot;wikitable&quot;
! سيوا نامتا || شخصي نامتا (فاعلي) || شخصي نامتا (مفعۊلي)
|-
| أول شخصˇ فرد || مۊ، من || مأ، مره
|-
| دوم شخصˇ فرد || تۊ || تأ، تره
|-
| سىؤم شخصˇ فرد || اۊن، اۊ || اۊنه، وره
|-
| أول شخصˇ جم || أمان، أما، أمه، أمۊ، آمۊ || أمره
|-
| دوم شخصˇ جم || شۊمان، شۊما، شمه، شۊمۊ، شمۊ || شمره
|-
| سىؤم شخصˇ جم || أشان، ايشؤن (اۊشؤن)، ايشان || أشأنه، ايشؤنه (اۊشؤنه)، ايشانه
|}

=====ب. دشکسه شخصي نامتا=====


===فاعل===
گيلکي مئن، فاعل، شخص ؤ شماره' جي، فعلˇ همرأ جۊره&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;:

''مرىم ظرفؤنه بۊشؤسته.''

''مرىم ؤ زهرا ظرفؤنه بۊشؤستن.''

فاعل تينه حذف بۊبۊن ؤ فاعلˇ شخص ؤ شماره شأنه فعلˇ شناسه' جي فأمسن&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;:

''مۊ شنم. -&gt; شنم.''

''اۊ کيتابه هأىته. -&gt; کيتابه هأىته.''


===فعل===
گيلکي مئن فعل دۊ ته بنه دأنه: '''هسا بنه''' (مضارع) کي اۊنأجي اخباري هسا ؤ التزامي هسا ؤ أمر چاگۊده بنه باني '''بۊگذشته بنه''' کي مصدر ؤ مفعۊلي صفت ؤ بۊگذشته فعلؤن اۊنأجي چاگۊده بنه.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;


====مصدر====
مصدر، -ən ؤ -an همرأ تمنأ بنه. أگه ىکته فعلˇ بنه خؤندشˇ همرأ سر بمأ، اينˇ مصدر -n گينه: ''زئن'' ؤ ''خؤردن'' ؤ ''فۊدن''ˇ مۊسؤن.

====ماضي صرفان====
گيلکي مئن ماضي ساده و ماضي استمراري به ترتيب ايته بساته بۊنن:
*ماضي ساده: ب+بؤگذشته بۊنه+شناسه&lt;ref&gt;فرهنگ قادري || http://khurtav.blogfa.com/post-80.aspx&lt;/ref&gt;
*ماضي استمراري: بؤگذشته بۊنه+شناسه&lt;ref&gt;فرهنگ قادري || http://khurtav.blogfa.com/post-80.aspx&lt;/ref&gt;

{| class=&quot;wikitable&quot;
! مصدر || بۊگذشته بۊنه || ماضي ساده؛ اول شخص مفرد || ماضي استمراري؛ اول شخص مفرد
|-
| خؤفتن || خؤفت || بخؤفتم || خؤفتم، خؤفتمه
|-
| خؤتن || خؤت || بخؤتم || خؤتم
|-
| بختن || خت || بختم || ختم
|}

===قىد===
نحوي أگه نيگا بۊکۊنيم گيلکي مئن دۊ جرگه قىد دأنيم: ىک جرگه '''حتماً''' ؤ '''مثلاً'''ˇ مۊسؤن قىدؤن ؤ ىک جرگه' ني '''خئلي''' ؤ '''ويشتر'''ˇ مۊسؤن.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;

دومي جرگه قىدؤنه نشأنه جۊمله سر أردن: خئلي حسن کتاب خؤنه. أول جرگه '''جۊمله قىد''' ايسن أمما دومي جرگه، '''فعلي جرگه قىد'''ن.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;

===جۊمله===
گيلکي مئن کلمه'نˇ ترتيب ''فاعل-مفعۊل-فعل'' ايسه.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;  بسچي گاگلف مفعۊل تينه فعلˇ پسي بأ أمما مننئه فاعلˇ پيش بأ:

''علي کيتابه خؤنه.''

''علي خؤنه کيتابه.''

====ناشخصي ساخت====
ناشخصي ىا غىرˇشخصي جۊمله'ن اۊ جۊمله'نن کي ايشؤنˇ فعل، خۊشؤنˇ فاعلˇ همرأ جۊر نئه ؤ اي جۊمله'نˇ فعلˇشناسه سىؤم شخصˇ فرد ايسه: '''مأ تشنه'.'''&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;

اي جۊمله'نˇ فعلؤن حسي ايسن ؤ ىعني ىکته مرجع خأنن کي ىکته تجرۊبه ىا حسه نسبت بدئن اۊ مرجعه. پس مننئن '''نمأ نامتا''' (ضمير ناملفوظ) بدأرن: گۊشنه'.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;

اي جۊمله'نˇ مئن، فعلˇ مرجع مننئه بيجؤن بۊبۊن. پس أگه تينيم بدأريم: ''مأ گۊشنه''' ىا ''حسنه گۊشنه''' ىا ''سگؤنه گۊشنه'''؛ مننيم بۊگؤىم ''ميزه گۊشنه'''.&lt;ref&gt;علی درزی. مریم دانای طوسی. [http://v6rg.com/?p=10675 ساخت غیرشخصی در گویش گیلکی شهرستان لاهیجان]&lt;/ref&gt;

اۊ نؤمي جرگه کي ناشخصي جۊمله'نˇ سر هأنه، فاعل نئه؛ اي نؤمي جرگه مفعۊله کي شنه فاعلˇ خالي جيگه مئن نيشينه

==گيلکي خط==
''&lt;sub&gt;اصلˇ وانيويس: [[گيلکي نیویشتن]]&lt;/sub&gt;''

صد سالˇ أخيرˇ مئ هرکي هرجۊر کي دوس دأشت گيلکي بنويشته کي البته ويشتري آرامي خطˇ جي نيويسنن کي ايرانˇ مئن به اشتبا&lt;ref&gt;http://v6rg.com/?p=10458#g1&lt;/ref&gt; عربي ىا فارسي خۊ دۊخؤنده بنه؛ اي خطˇ مئن هرکي هرجۊر داب ض زاکۊن کي دۊرۊس تشخيص بده عمل کؤنه امما [[گیله‌وا|گيلوا]] مجله يکته دابدستۊر پيش بنأبۊ کي کم-کم بۊبؤ دابدستۊري کي گيلوا مئن بکي-ويريس بکارشنه ؤ اينˇ اصليترين کارکتر کۊچˇ هف (ˇ) ايسه.

۱۵۸۸ اسفندار ما، [[ورگ (اينترنتي جيگه)|ورگ]]، گيلوا دابدستۊرˇ سر يکته شيوه-نامه ؤ [[کاربر:Varg/پؤرؤژهٰ‌ن/گيلکي کيليدتأخته|کيليدتأخته]] (Keyboard) مؤنتشر بۊده کي شأنه گۊتن منسجمترين دابدستۊري ايسه کي تاهيسه بيرين بمأ.&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=10458 خط ؤ کيليدتأخته | خط و صفحه‌کلید]&lt;/ref&gt;

ورگˇ پيش بنأ شيوه ايتؤره:

&lt;sub&gt;''(اي وؤت، اي سربسˇ جي نقل بؤدره: [http://v6rg.com/?p=10458 خط ؤ کيليدتأخته | خط و صفحه‌کلید])''&lt;/sub&gt;

'''چۊتؤ خأ اي خطˇ جي گيلکي نيويشتن؟'''


ا. نؤميترين ؤ مؤهمترين نشؤنه، “ˇ” ايسه کي شؤا(ə) نۊشؤن دئنه. امما قراردادˇ جي أمه اينه همته اضافي ترکيبؤنˇ مئن کاراگينيم.

ملکي اضافه: ماکانˇ جۊف

وصفي اضافه: سۊرخˇ رۊجا

هرماله اضافه: اۊتاقˇمئن

دقت بکۊنين کي “ˇ” دۊ جا أصلن بکارنشنه. ىکته مفعۊلي نشؤنه جا: من تي پسره بيدئم. پس أگه اي جومله’ ايتؤ بنويسيم که “من تي پسرˇ بيدئم” دوروس نيه. چۊن پئرˇ پسي “ه” ىکته سيوا کلمه ايسه ؤ مفعولي نشؤنه ايسه. اؤکته “ايسه” فعلˇ مئنه: اۊن تي مأره. که أگه بنويسيم “اۊن تي مأرˇ” غلطه. چۊن ائره م مأرˇ پسي “ه” ىکته فعله: اۊن تي مأر ايسه.

– گاگلف لازمه کي تأکيد بۊکۊنيم ىکته کلمه مئن ىکته گب (حرف)ˇ پسي، شؤا دأنيم؛ اي جۊر وختؤن شأنه کۊچˇ هفته کاراىتن. وٚرگ ىا کٚلˇ مۊسؤن. گيلکي کيليدتأخته مئن أگه شيفتˇ کيليده بدأرين ؤ کۊچˇ هفته بزنين، تينين ىکته گبˇ جؤر شؤا بنين. اما نخأ اي کارˇ مئن تۊند شؤن؛ گيلکي-نيويسي مئن نخأ گبؤنˇ جؤر ؤ جير اعراب نأن.


ب. a ىا فتحه خؤندشˇ جا (چي کۊتا چي دکشه) “أ” (ىزبر: yəzəbər) کاراگينيم: تأ، دأنم، پأچ، دأرم.


ج. اۊ کلمه’نˇ مئن کي “ه” همره سرهنن ؤ اي “ه” ىکته خؤندشˇ جا ايسه (خؤنه، فرده ؤ…)، أگه لازم ببۊن کي مفعۊلي نشؤنه ىا “ايسه” جا ىکته فتحه بچربؤنيم کلمه سراخره، “أ” جا، چۊن خأنيم کلمه ظاهر ؤ صورته بدأريم “‘” کاراگينيم: خؤنه’، فرده’، خسته’بؤستم، پياده’بم.


د. e ىا کسره خؤندشˇ جا (چي کۊتا چي دکشه) “ئ” (ىزير: yəzir) کارأگينيم: زئن، مئبه، زئندرم.


ه. o ىا ضممه خؤندشˇ جا (چي کۊتا چي دکشه ىا چي ow خؤندشˇبه) “ؤ” (ىپيش: yəpiš) کاراگينيم: شؤن، شؤ، خؤ، مۊسؤن.


و. اۊ کلمه’ني که “ه” ىا “ا” همره سرهنن، اۊشؤنˇ جم دوستنˇبه چۊن خأنيم کلمه ظاهر ؤ صورته بدأريم، “‘” کاراگينيم ؤ أگه کلمه “ي” همره سربأ، “ئ” کاراگينيم: خؤنه’ن، پا’ن، کاسپيئن/کاسپئن، تيتيئن/تيتئن.


ز. اي خطˇ مئن نيمفاصله ندأنيم. هر جا بدين نيمفاصله خأنين، اۊنˇ جهاني معادله کاراگيرين: دأش (-).


ح. u خؤندشˇ به، چي دکشه چي کۊتا، “ۊ” کاراگينيم: فۊوؤستن، دۊر، پۊر.


ط. i خؤندشˇ به، چي کۊتا چي دکشه، “ي” کاراگينيم کي هم وختي سيوا بنويشته بنه ؤ هم وختي ىکته حرفه دچکئنه، نؤقطه دأنه. “تيتي” مۊسؤن.


ى. اۊ کلمه’نˇ مئن کي دۊ ته گب (حرف)ˇ همره کي ىکته خؤندشˇ نماىنده ايسن سرأگينه (ايران، اؤره، ائره ؤ…)، اولي أليف هۊتؤ کي هميشک داب بو بنويشته بنه امما بۊخؤنده نبنه.


ک. تۊىم خؤندشؤنˇ به کي گيلکي خۊشئبه دأنه، هي علامتؤنه خأ تۊىم گۊدن: تيۊل، ريۊت ؤ…


ل. y گبˇ جا، “ى” کاراگينيم کي هم وختي سيوا بنويشته بنه ؤ هم وختي ىکته حرفه دچکئنه، بينؤقطه': چأىي، حسنى.


م. اۊ کلمه’ني که اۊشؤنˇ مئن ي پسي، ى هنه، بيه، ديا، پياز ؤ… مۊسؤن، خالي “ي” بنويشته بنه: بيه، ديا، بيه، پياز ؤ…


ن. سيوانيويسي ىا دچکسه-نيويسي، اصلˇ ملاک کلمه استقلاله. ىعني ىکته کلمه وابينؤن خأ کسؤنه دچکئن مگر اينکه باخى ملاکؤن ىا نيويشتاري عادتؤن مانع ببۊن. مثلن، مؤستمر فعلؤنه چۊن ىکته مۊستقل فعل ؤ ىکته کلمه ايسن دچکسه نويسنيم: شؤندرم، بمأبۊ ؤ خؤردئدرم. هيتؤرم “بي” ؤ “نا” مۊسؤن پيشوندؤن: بيکس، بيسواد، نابلد ؤ…

– هرجا فاصله ىا نيمفاصله لازم بۊ، دأش (-) کاراىته-بنه: خؤرده-درم، فورته-دبۊ.


س. گيۊمه وأسي، هۊ جهاني ؤ استاندارد گيۊمه’ (“”) کارأگينيم. گيۊمه اي جاؤن کاراىته-بنه:

– اۊ گبي که ىک جا ىا ىک کسˇ جي نقل بنه.

– خاصˇ نؤمؤن ؤ خاصˇ کلمه’ن، تيترؤن، فندي ؤ علمي اصطلاحؤن (هر وؤتˇ مئن خالي ىک دفأ).


ع. نؤمره-نيويسي مئن، أعشاري نؤمره’نˇ مئن مؤمىئز (/) بکارشنه (۲۳/۴۰۵) ؤ هزارگانˇ سۊ رقمه سيواگۊدنˇبه هۊ علامتي که دونىا مئن دابه ( ۳,۰۴۰,۰۰۴,۰۰۵,۰۶۰) کاراىته-بنه.


ف. پس گيلکي أليفبي اۊجۊر کي بۊگذشته جي فرسه أمي دس (محمۊد پاىنده لنگرۊدى فرهنگˇ گيل و دىلم) ؤ چاکۊنواکۊني که أمه پيش نئنيم، ايتؤره:

أليف (آ، ا، أ)، بي (ب)، پي (پ)، تي (ت)، ثي (ث)، جأم (ج)، چي (چ)، حي (ح)، خي (خ)، دال (د)، ذال (ذ)، ري (ر)، زي (ز)، ژي (ژ)، سين (س)، شين (ش)، صات (ص)، ضات (ض)، طأى (ط)، ظأى (ظ)، عىن (ع)، غىن (غ)، في (ف)، قاف (ق)، کاف (ک)، گاف (گ)، لام (ل)، ميم (م)، نۊن (ن)، وؤ (و، ؤ، ۊ)، ىه (ى، ئ، ي)، هئ گرد (ه).&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=10458 خط ؤ کيليدتأخته | خط و صفحه‌کلید]&lt;/ref&gt;

==گيلکي بنه==
شکی نیه کي گیل، ىکته قؤمˇ نؤم بو. ىۊناني کتابؤنˇ مئن ایشؤنه گلای دخؤندن. أگه گۊنيم گیل ىا گیلک که اي کاف، نسبتˇ کافه نأ تصغیرˇ شي. اونچه کي مسلم ایسه اینه کي گیل ىا گئل ىا گئلای ىکته قؤمˇ نؤمه کي کاسپي درىا کلسیا (جونوب) چافˇ مئن نیشتن ؤ هنۊز ایشؤنˇ نؤم اي مردومˇ سر بمؤنسه. وختی گۊنيم گیلان، اي «ان» جیگه پسونده. ىعني اؤره کي گیلؤن زیندگی گودن.&lt;ref&gt;افشین پرتو. مردم سلول‌های ساختاری تاریخ‌اند. گفت‌وگو با افشین پرتو. گیله‌وا، ش ۱۲۲.&lt;/ref&gt;

اما دومي (دیلم) کي ویشتر اشتبا واگۊىه بنه ؤ أگه بشین محلي مردومه بپورسین اونˇ دوروسه گونن: دیلمؤن (dilemon). مو هرگز نشتؤسم هی‌کس بگؤ دىلمان deylaman. دیل dil ىکته کلمهٰ کي معنایˇ مشخص دأنه ؤ اؤرهٰ گونن کي مرز بوده ؤ دَوَسته ببون گؤ ؤ گوسند دأشتن ئبه ؤ «ام» بولندی پسونده، هوجور کي کؤتام ؤ ایلامˇ مئن دأنیم ؤ پألوي زوانˇ مئن هرچئه بخأن بولند ذکر بکونن اي پسونده چربؤنئنن اونه. پس دیلم بنه گؤ ؤ گوسندˇ دأشتنˇ بۊلندˇ جیگه.&lt;ref&gt;افشین پرتو. مردم سلول‌های ساختاری تاریخ‌اند. گفت‌وگو با افشین پرتو. گیله‌وا، ش ۱۲۲.&lt;/ref&gt;

'''گیل'''، مازندرانˇ گيلکي زوانˇ مئن ني دره ؤ مازندراني زوان، پۊر شواهدˇ وأسی،&lt;ref&gt;درویشعلی کولائیان. ساری و آغاز تمدن برنج در مازندران و گیلان. نشر شلفین ۱۳۸۵&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;درویشعلی کولائیان. مازندراني و سنسکریت کلاسیک.  نشر چشمه ۱۳۸۷.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;درویشعلی کولائیان. نگاهی نو به تاریخ مازندران باستان. نشر گیلکان.&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;درویشعلی کولائیان اینترنتی جیگه www.kulaian.com&lt;/ref&gt; سانسکریتˇ همره ارتباطˇ مستقیم دأنه.&lt;ref&gt;درویشعلی کولائیان. گیل، گیلک، گيلکي. گیله‌وا. بهمن و اسفند 1390.&lt;/ref&gt;


==گيلکي دئبار==

[[فاىل:Gilaki_Language_Location_Map.PNG]]

گيلکي خو تاریخ ؤ ادبیاته دأنه. پیرشرفشا شئرؤنˇ دیوانˇ مورسؤن کي هشتۊمي قرنˇ هجری قمری جي بجا بمؤنسه.&lt;ref&gt;رضا مدنی. نوشته‌های گيلکی و تالشي خطی و چاپ‌شده (از سده هشتم تاکنون). گيلان‌نامه، مجموعه مقالات گيلان‌شناسی، جلد دوم، چاپ 1369.&lt;/ref&gt;  بخشی جه قدیمي آثار که یا به گیلکي بأنوشته ببه یا بخش هایی جه اؤن گیلکي ايسه: ۱.تفسیر قران سورتچی(قرن۷) ۲.مقامات الحریری(قرن۷) ۳.دیوان پیر شرفشاه دولابی(قرن۸) ۴.الکفایه(قرن۹) ۵.الابانه(قرن۹) ۶.تفسیر کتاب الله(قرن۹) ۷.تفسیر مؤغنیسا(قرن۹) ۸.دوم مشیخ زیدی(قرن۹) ۹.سوم مشیخ زیدی(قرن۹) ۱۰.قصیده طنطرانیه(قرن۹) گيلکي جي تا هفتؤمي قرن ه.ق وؤت بجا بمؤنسه. [[پیرشرفشا دولایی]] دیوان کي گيلکي زوان ئبه ىکته پیله سنده.&lt;ref&gt;دیوان پیرشرفشاه دولائی. به کوشش دکتر محمدعلی صوتی، ناشر بنياد فرهنگ ايران، تهران، 1358.&lt;/ref&gt; جغرزˇ اون، نهؤمی قرن جي، [[قاسم انوار]]ˇ شئرؤنˇ دیوان بمؤنسه کي اونˇ مئن گيلکي غزل دره. نهؤمی قرنˇ جي به بعد دئه گيلکي جي پۊر پورˇ وؤت هنأ تا مشروطه زمت کي حتا چن سوره انجیلˇ جي واگردؤن ببؤ.&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=10037 رضا مدنی. نوشته‌های گيلکی و تالشي خطی و چاپ‌شده (از سده هشتم تاکنون).  گيلان‌نامه، مجموعه مقالات گيلان‌شناسی، جلد دوم، چاپ 1369.]&lt;/ref&gt;

سیˇ چن ته گيلکي کلمه راجه به جؤنورشناسی، نسخه‌ی خطی «خواص الحیوان»ˇ مئن (ملاعلی کامی لاهیجانی) دره کي الؤن [[ترهان]]ˇ دانشگا کتابخؤنه مئن هنأ.&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=10037 رضا مدنی. نوشته‌های گيلکی و تالشي خطی و چاپ‌شده (از سده هشتم تاکنون).  گيلان‌نامه، مجموعه مقالات گيلان‌شناسی، جلد دوم، چاپ 1369.]&lt;/ref&gt;

سیزدهؤمی قرن مئن، [[سید ظهیرالدین مرعشی]] «تاریخ طبرستان، رویان و مازندران»ˇ جي ىکته واوینه (بنای آمل) [[میرزا ابراهیم گیلانی]] به گيلکي واگردؤنه.&lt;ref&gt;[http://v6rg.com/?p=10037 رضا مدنی. نوشته‌های گيلکی و تالشي خطی و چاپ‌شده (از سده هشتم تاکنون).  گيلان‌نامه، مجموعه مقالات گيلان‌شناسی، جلد دوم، چاپ 1369.]&lt;/ref&gt;

یکته گيلکي شئر ني [[خان احمد خان]] جي بجا بمؤنسه کي دانشگا تهران کتابخؤنه مئن هنأ&lt;ref&gt;پژوهشگر، ابوالقاسم. [http://www.webcitation.org/6FsvEXaYg «معرفی برگی از نسخه خطی اشعار گيلکي خان احمد گیلانی»]. پیام بهارستان (تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس) ۲، ش. ۱۳ (۱۳۹۰): ۱۰۶۹. [http://www.ensani.ir/storage/Files/20120413184126-8049-225.pdf اصلی نسخه] جي بایگانی ببؤ.&lt;/ref&gt;:
'''
شده‌ام زار و پریشان دَرَم جان کَنَشا | دل پُر خون مو از عشق تو مانی آتشا

تو باَغیار نشینی می دِلا خون کُانی | تو بگو چه بَکُنَم مردمانَ سَرزَنَشا

شیوه دلبری و عشوه و ناز و غمزه | هرچه دُانی توبَکُن آنچه تو ذاتی رَوَشا

از فراق تو مُجَم [مَجَم] کوچه بکوچه شب و روز | همدَمی خود بَگُدی همسر تُرک طالَشا

موکه تا [تَ] هیچ نَگُتامو تو خود آزرده یَه بی | دو هزار چه موتی دانم یَکتا و اگُتَه نَشا'''

[[پرونده:Karkiya Xan Ahmad xan-e do'om.PNG|بندانگشتی|600px|وسط|یکته ولگ نسخه خطی کي خان احمد خان گيلکي شئرؤن اون سر بنویشته نأ]]

یکته دئه سربس، گيلکي قدیمی وؤتˇ وأسی، «تفسیر کتاب الله» ایسه، ابوالفضل بن شهردویر دیلمی کي هشتؤمی قرنˇ مئن بنویشته ببؤ ؤ اونˇ مئن قرآن به گيلکي واگردؤنه ؤ تفسیر ببؤ.&lt;ref&gt; [https://www.academia.edu/2912872/%D9%86%D8%B3%D8%AE%D9%87_%D8%A8%D8%B1%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%A7%D9%86_%D8%AA%D9%81%D8%B3%DB%8C%D8%B1_%DA%A9%D8%AA%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D9%84%D9%84%D9%87_%D8%A7%D8%A8%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%81%D8%B6%D9%84_%D8%A8%D9%86_%D8%B4%D9%87%D8%B1%D8%AF%D9%88%DB%8C%D8%B1_%D8%AF%DB%8C%D9%84%D9%85%DB%8C_-_%D9%85%D9%82%D8%AF%D9%85%D9%87 تفسیر کتاب‌الله/ ابوالفضل بن شهردویر دیلمی؛ با مقدمهٔ محمد عمادی حائری. تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی. قم: کتابخانه‌ٔ تخصصی تفسیر و علوم قرآنی. ۱۳۸۸.]&lt;/ref&gt;

[[مازیار]] (کی مازندرؤنی بو ؤ ۲۱۸ تا ۲۲۵ ه.ق حوکومت گود) خو نامه‌ٰنˇ مئن به عباسی خلیفه، خوشه گیلˇ گیلان دخؤنه ؤ خلیفه ني اینه جیلˇ جیلان (گیلؤنˇ گیل؛ فارسی: گیل گیلها) دخؤند. اي اول سندی ایسه کي یک نفر خودش ؤ خو مردومه گیل دخؤند. هنۊزم مازندرانˇ غربˇ کوهؤنˇ مئن، گالشؤن، جیرا (جؤلگه) دخؤنن: گیلؤن. 

[[فردؤسی]]، خو [[شاهنامه]] مئن، اؤره کي '''منوچهر'''، '''سلم''' ؤ '''تور'''ˇ جي انتقام بکشه، نویسنه: 

''سپه را ز درىا به هامون کشید | ز چین دژ سوی آفریدون کشید

چو آمد به نزدیک تمیشه باز | نیا را به دیدار او بد نیاز

ز دریای گیلان چو ابر سیاه | دُمادُم به ساری رسید آن سپاه''

بازین کي '''فریدون''' مازندرانˇ مردومˇ همره شنه منوچهرˇ استقبال:

''به زرین ستام و به زرین کمر | به سیمین رکاب و به زرین سپر

ابا گنج و پیلان و با خواسته | پذیره شدن را بیاراسته

همه گیل مردان چو شیر یله | ابا طوق زرین و مشکین کله.''

شاهنامه مئنم، فردؤسی مازندرانˇ مردومه گیل دخؤنه. 

[[نظامی گنجوی]] ني مازندراني‌ئنه گیل دؤنس؛ خو [[اسکندرنامه]] مئن وختی گه اسکندر، ایران ؤ رومˇ سپاهˇ همره شنه اوروسؤن (روسؤن)ˇ جنگ، اینˇ پهلوانؤنه نؤم بئنه:

''زریوند گیلی ز مازندران | نیال یل از کشور خاوران''

'''زریوند''' ني رجز خؤندن و فأزمه گودنˇ زمت گونه:

''زریوند مازندراني منم | که بازی بود جنگ اهریمنم''

زریوند چن نفره کوشنه تا بیلاخره بکوشتن شنه ؤ اسکندر ناراحت بنه:

''جهاندار از آن کار شد تنگدل | که سالار گیلی درآمد به گل''

[[ناصرالدین شا]] ني خو مازندرانˇ سفرنامه مئن، تبعیدی کوردؤنه ایل دخؤنه ؤ کلاردشتˇ محلي‌ئنه گیل. ایتؤ نظر هنه کي مازندران نی، دیلمˇ مورسؤن، جیگه نؤم (اسم مکان) ببون ؤ ربطی به قومیت ؤ زوان ندأره. اي سربسؤن همه اینه نشؤن دئنن کي کاسپي درىا کلسیا چافˇ مردۊم (تالشؤنˇ جي تا گیلانˇ گیلکؤن تا مازندرانˇ گیلکؤن تا حتا گلستانˇ گیلکزوانؤن) ىکته ریشه و بنه جي ایسن ؤ هرته خو جیگه ؤ سامؤنˇ نؤمه خو سر بنأ اما همه‌ته گيلکي گب زئنن ؤ ایشؤنˇ زوان گيلکي ىا گئلئکی ایسه. پس اي دوروس نیه کي گیلانی‌ئن، گيلکي ؤ گیلک بؤنه خوشؤنˇ انحصارˇ مئن بدؤنن. 


==بيريني خال==
*[http://v6rg.com/?p=10037 نوشته‌های گيلکی و تالشي خطی و چاپ‌شده (از سده هشتم تاکنون)]
*[http://globalrecordings.net/program/C08110 چن‌ته صوتی فايل، به گيلکی]
*[http://www.briancoad.com/checklists/farsinameslist.htm Freshwater Fishes of Iran]
*[http://v6rg.com/?p=10309 فعل مرکب گيلکي]
*[http://v6rg.com/?p=9640 افسانه‌های زبان گيلکي] (اونچی که راجه به گيلکي دؤنین ؤ امکان دأنه اشتبا ببون!)
*[http://v6rg.com/?page_id=9197 گيلکي مدرسه] (اینترنتی گيلکي باموجین)
*[http://v6rg.com/?p=8044 ساخت مستمر (در جریان) در فعل‌های گيلکي]
*[http://v6rg.com/?p=10458 خط ؤ کيليدتأخته | خط و صفحه‌کلید]


==جیرنویس==
{{جیرنویس}}


[[رده:کاسپي زوانؤن]]
[[رده:ايرانˇ زوانؤن]]
[[رده:شۊمالغربي ايراني زوانؤن]]
[[رده:حىاتي وانويسؤن]]
[[جرگه:گيلکي]]
[[جرگه:زوان]]</text>
      <sha1>pospjmlng68rj23ifooem2jb5mkolqf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کارگيرˇ گب:Dokkōdō</title>
    <ns>3</ns>
    <id>16848</id>
    <revision>
      <id>62269</id>
      <parentid>61973</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T15:48:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>هؤی</username>
        <id>13914</id>
      </contributor>
      <comment>/* درخواست */ بخش جدید</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="29890" xml:space="preserve">{{استقبال}}--[[کارگير:Pirsharafshah|Pirsharafshah]] ([[کارگيرˇ گب:Pirsharafshah|گب]]) ‏۱۴ مارس ۲۰۱۸، ساعت ۲۱:۴۹ (UTC)

== گیلکی خط ==

سلام [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن، چره [http://v6rg.com/?p=10458 گیلکی خط]ˇ امره مقاله ننویسنی؟ --[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۲۱ مئى ۲۰۱۸، ساعت ۰۴:۴۷ (UTC)

سلام بلاميسر، گيلکي کيليد تاخته أمرأ آشنا نۊبۊم، باخي مقاله‌ئانه گيلکي خط أمرأ نيويسم. 
ارادتمند [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۲۲ جۊن ۲۰۱۸، ساعت ۱۸:۵۰ (UTC)

[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن، ممنۊن--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۲۳ جۊن ۲۰۱۸، ساعت ۰۷:۱۱ (UTC)

== چندته نؤکته ==

سلام آرين جؤن؛ أول تأ خسته نباشي گۊنم گه اي مدت کۊلاک بؤدي ؤ پۊرˇ پۊر خؤجير وانويس چؤدي؛ دمت گرم.
* خأسسم تأ بگۊم گه أمۊ ائره سربس (رفرنس) ئبه قالب چأنگۊديم. اي يعني اينکه وقتي سربس-ه دئباخي ويکي‌ئن أجي کؤپي کؤني احتمال دأنه گه أمي ويکي ميئن &quot;خطای یادکرد وب / خطای اسکریپت&quot; يا همچين چيزي نۊشؤن بدي. اي مۊشکيلˇ حل گۊدن ئبه نيازي نيه أمرأن اۊ پيله ويکي‌‌ئنˇ مۊسؤن دم ؤ دزگاىˇ پيچيده-اي بدأريم. خالي کافئه '''[[Wikipedia:پيشامۊتن|اين-ه]]''' يه نيأ بکۊني تا خألي آدرس ؤ يته خؤلاصه تؤضيح أجي بۊتؤني رأحت سربس بدي. 
* دؤوؤم اينکه وانويسؤن خأ دئباخي زبؤنؤن أجي پيوند بۊخؤرن تا مردۊم وقتي فرضا يکته مقاله-أ ايتاليايي جي خؤندرن بۊتؤنن اينˇ گيلکي نؤسخه-أني بينن. هين واسي تؤني تي بنويشته مقاله'ن-ه، سمتˇ راستˇ سؤتۊن أجي (زوانؤن - افزودن پيوندˇ واوين) خئلي رأحت يکته زبؤن دؤجيني (فرضا فارسي) ايمه اۊ مقاله نؤم-ه اۊ زبؤن أجي وارد بکۊني تا پيوندؤن برقرار ببۊن. :))
* ضمنا مۊ اي تي [[کیانۋ ریوز]]ˇ وانويس-ه أننى دچينوأچين بأني پيونددار بؤدم؛ تنأني تي باخي وانويسؤن-ه پيونددار چأکۊن. 

چأککيرم.--[[کارگير:Pirsharafshah|Pirsharafshah]] ([[کارگيرˇ گب:Pirsharafshah|گب]]) ‏۱۵ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۲:۰۵ (UTC)

سلام [[کارگير:Pirsharafshah|Pirsharafshah]] جؤن، شيمي تؤضيحات جه پۊر ممنۊنم ؤ حتما مي باخي ويرايشان مئن جه أ نؤکته‌ئان استفاده کۊنم. بلاميسر [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۶ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۵۴ (UTC)

== تک خطي وانیویس ==

سلام Aryan80H جؤن. مي نظر اینه که تک خطي وانیویس وارد نۊکۊنیم. اگر تینی کمتر وانیویس بنویس ولي اۊشؤنیه که نیویسنی پیلله ببي. تي دمم گرم.--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۶:۰۳ (UTC)

سلام [[کارگير:AminSanaei|ما هان]] جؤن، حله بلاميسر.  [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۸:۳۶ (UTC)
:دمت گرم--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۶ اؤکتؤبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۴۹ (UTC)

دۊمارته ته' سلام گۊنم [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن. هنده تي جي خأنم اگر تینه پاچˇ وانیویس چانکۊن. امه پیلله وانیویس نیاز دأنیم اگر تینی. دمت گرم --[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۰۴:۳۴ (UTC)

سلام [[کارگير:AminSanaei|ما هان]] جؤن، تي تازه سال مۊوارک ببه اۊميدوارم ساق ؤ سالم بيبي. مؤ خۊدم ني شيمي أمرأ هم نظر ايسم ؤ پيله وانيويسان أمرأ ويشتر حال کۊنم ولي بيدم اي سري جه سخت‌سرˇ رۊستایانˇ جا أمي گيله ويکي دۊرۊن خالي ايسه ده ايوارکي اۊشانم أیه وارد بۊگۊدم تا أمي مجمۊعه کامل ببه. رۊستایان ؤ دهستانانم درکل اطلاعات خاصي نأرن ناخاسته وانيويس پاچ درآیه ولي خؤ مؤ سأي بۊگۊدم هئچي جه قلم دنکفه. شرمنده أدش [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۲۸ (UTC)
:خؤ جؤن. دمتم گرم--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۴۲ (UTC)

== سپاس ==

سلام عرض کونَم تِرِ Aryan80H جؤن خَسَم تشکر بونم که می شی بخاطر مقاله هام تشکر کونی.

== درخواست کارگیر ==

سلام عرض گونم تِرِ Aryan80H جؤن خَسَم بؤگوم که اگر ای مقالَ [[موتا]] شایسته دؤنی بَنی دؤجئه وانويسؤنِ مئن اگرم فک کونی شایسته نیِ مو به تی نظر احترام نَنَم ممون اَدش

سلام [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن، أول تره ايتأ خسته نباشيد گم کي أئره پۊر فعاليت گۊدن دري، تي کار دۊرۊسته دمت گرم. مؤ خۊدم ائره زياد باخي زاکان مأنستن قديمي نيئم ؤ تازه‌کار ايسم ولي چند ته کۊچي نۊکته تي خدمت عرض بۊکۊنم کي شمره به کار آیه.
* أگه تأني تي مقاله ؤ متنان گيلکي خط أمرأ بينويس کي اۊنˇ ويشتر تؤضيحاته تأني [http://v6rg.com/?p=10458 أ لينک] دۊرۊن بيديني ؤ گۊگلˇ کيبؤرد نصب أمرأ تأني به اي کيليد تأخته (کيبؤرد) ؤ گيلکي خط دسترسي بدأری ؤ گيلکي نيويشتن مئن تره پۊر کۊمک کۊنه.
* دۊوؤمي نۊکته ني أن ايسه کي سأی بۊکۊن متني کي نيويسي اۊنˇ گيلکي غليظ‌تر ببه ؤ کمتر فارسي بدأره. مؤ شيمي [[مۊتا دىلمي]] مقاله دچين وأچين بۊگۊدم ؤ تأني تي باخي وانيويسؤن ني هأتؤ ويرایش بۊکۊني.
* دؤجئه وانيويسؤنˇ جریان ني أتؤ ايسه کي هر ماهي ايتأ وانيويس (مقاله) انتخاب به ؤ اۊ وانيويس به مدت اي ماه هۊ گتˇ ولگ سر مانه. دؤجئه وانيويسؤن هم معمۊلا ماهان جؤن کي أیه مۊدير ايسه زحمت کئشه انتخاب کۊنه. أگر اي فعلي مقاله مهلت تۊمانه بؤسته ؤ زاکان بخان بعدي وانيويسه دؤجئنن حتما اۊ وخت جه شيمي وانيويسان هم استفاده کۊنن. جانˇ قۊربان [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۴۶ (UTC)ممۊن أدش مو گيلکي کيبۊرده نصبادم و از اي به بعد بهتر گيلکي وانويسم جانˇ قربان
::سلام زأکؤن. امي وانیویسؤن خأني ایبچي سر ؤ شکل دارتر ببي. مثلا اي وانیویسˇ [[ مۊتا دىلمي]] عکس جالب نیه، هم فارسي بنویشته اینˇ مئن ؤ هم ايکه عکسش فانتزي ؤ غیر دانشنامه ای ایسه!. [[کارگير:‏پارسا۱۲۳؟.|‏پارسا۱۲۳؟.]] جؤن تۊنم تي اؤجا بني پسي ایمضا بۊکۊن حتما--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۴ آوريل ۲۰۲۰، ساعت ۰۵:۵۱ (UTC)

== کۊمک خأسم ==

سلام [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن بؤگۊتم تو حرفه اي تر هيسي تي شي يته سوال بؤکؤنم خأسم بؤگؤم مو هرچي خأنم يته قالب چاکۊنم ونکنه ايته هچي قالب نه يا اي مقاله قالبˇ مۊسان [[بيلي آىليش]] اگه توني مره رانمايي بؤکؤن. [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۲۵ آوريل ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۱۶ (UTC)

سلام [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن، خؤب ايسي، مؤ به شيمي [[فردۊسي]] ؤ [[چارلز ديکنز]] وانيويس (مقاله) اطلاعي جعبه اضافه گۊدم، تاني اۊشانˇ جه اۊلگۊ اۊساني ؤ هۊ متنˇ أمرأ باخي وانيويسانم اطلاعي جعبه اضافه بۊکۊني. أگه شيمي ابهام رفعا نۊبؤسته ىا دۊوارده سوال بداشتي مؤ تي خدمت ايسام. مخلصم [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۲۱:۴۸ (UTC)
سلام [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن أمۊ بد نيم شؤمؤ خۊبيسي چن وخته پيدا نبي تي نيگران بۊبۊستيم،خئلي ممنون کي مي مؤشکلˇ پيگيري بۊدي تي دس درد نؤنه چاکريم خؤدانگدار[[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۹ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۱۷ (UTC)

مخلصم [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن وظيفه بۊ.[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۰ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۵۴ (UTC)

== سلام ==

سلام Aryan80H جؤن ببخشيد هأنده مؤزاحم بؤبۊستم خأسم تي جي وأپۊرسم أ وانيويس [[چارلز ديکنز]]ˇ يته نيأ بؤني.چۊنکي خأسم بؤدؤنم أ وانيويس به انداز کافي گيلکي هيسه يا نه.ممنون أدش.[[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۹ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۵۹ (UTC)

سلام [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن، اي وانيويس ايتأ سر بزئم مشکلي نأره تي کار دۊرۊسته دمت گرم. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۰ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۰۰ (UTC)
ممنۊن أدش[[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۱۳ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۲۵ (UTC)

== . ==

سلؤم جؤن، برأر مۊ برخي وانويسؤن-ه مننئم ويکي دئبأخي زوؤنان ٚ همرأ پيوند بدم ارؤر دنه، دؤني خأن چيکأ گۊدن؟!
[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] ([[کارگيرˇ گب:(دۊرگ.؟!)|گب]]) ‏۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۵۴ (UTC)

سلام [[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] جؤن، برار کؤ وانيويس-أ خأيي پيوند بدني؟ [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۵۱ (UTC)

چنته هيسن فی‌المثل [[سۊئيس|سۊئيس ٚ وانويس]] [[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] ([[کارگيرˇ گب:(دۊرگ.؟!)|گب]])

[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] أدش مؤ هأ [[سۊئيس]]ˇ وانيويس-ه پىوند بدام مۊشکلي نأشتی. ألبت ايته دئه راه ني پىوند دَئَنˇ ره نهأ، أگه بيشي &quot;آىتم ويکي‌داده&quot; دۊرۊن اۊ بخشˇ مئن کي ويکيپديا زوانان ؤ اۊشانˇ وانيويس نهأ، تأني اديتˇ سر کيليک بۊکۊني ؤ گيلکي ويکيپديا اختصاري نام ؤ اۊ وانيويسˇ نام-أ وارد بۊکۊني ؤ أتؤيي اۊ وانيويس باخي وانيويسانˇ أمرأ پىوند خۊره. ايوار ده تلاش بۊکۊن أگه نۊبؤسته اۊ وانيويسانˇ نام-أ مره اۊسئه بۊکۊن تره پىوند دنم.--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۱۵ (UTC)

خا نيأ کۊنم أگه هندئه مۊشکيلي پيش بۊمأ تره گۊنم، تي دم'ني گرم
[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] ([[کارگيرˇ گب:(دۊرگ.؟!)|گب]])

[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]]، چأککرم--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۹ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۳۶ (UTC)

== گيلکي زوؤن ==

سلؤم جؤن، [[گيلکي زوؤن]] ˇ دل مطالب رەٚ ترجۊمه گۊن. تشکۊر. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ آوريل ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۰۵ (UTC)
:سلام [[کارگير:V.H]]، ترجۊمه بۊگۊدم.--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ آوريل ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۲۲ (UTC)

== سلام ==

سلام برأر خۊبيسي أمۊ یته تلگرامي جرگه بزأیم تا اۊیه بئیتر هماهنگا بيم، ألؤن آل پاچينؤ وانويسی گه پيش بنأ بی-ئه اۊیه رچأگير گۊد دريم هرکي یته واوين-ه چاؤنه ولي تي آیدي-ئه ندأرم يجۊري وأن تي آیدي-ئه أمره برسأني تا تره بؤتۊنيم جؤین بؤنيم جؤن.--[[کارگير:دامؤني|دامؤني]] ([[کارگيرˇ گب:دامؤني|گب]]) ‏۵ مئى ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۰۷ (UTC)
:سلام [[کارگير:دامؤني|دامؤني]] جؤن، حله أن مي تلگرام ٚ آيديه (@aryan80h) [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۶ مئى ۲۰۲۱، ساعت ۰۶:۳۱ (UTC)

== سلام ==
لطفا مقاله [[قائم‌شهر]] را به آیتم ویکی داده متصل کنید. با تشکر

== سلام 3 ==

سلام آریان. من‌بعد أغه فني كؤمك خاني توندي مه گب دله واپورسی. من أت [[پودمان:Reply to|پودمان]] و أت [[قالب:Reply to|قالب]] ره شمه ویکی وسه ترجمه هاکاردمه. توندی بوری [[کارگيرˇ گب:Varg#آزاده]] اون گب دله دی شرکت هاکنی. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۰۰ (UTC)
:راستی، بدیمه ته خله روستائون وسه مقاله هاکاردی. سادگی وسه، بیتتر این هسته که ویکی‌گیل دله ات ربات ره کار هائیریم تا روستائون مقالات ره ساده‌تر ایجاد هاکنی و ته وسه زحمت نوائه. بیتتر این هسته که کارگیرون، شه انرژی ره باکیفیت مقالات تولید هاکردن دله بیئلن. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۰۲ (UTC)

::[[کارگير:V.H|V.H]] سلام برار، ممنۊن تي دم گرم. رؤبات ايده خؤبي ايسه ولي حقيقت رؤبات ٚ چأکۊدن یا اۊن ٚ کار-أ گيتن ٚ باره زياد اطلاعات نأرم. خؤبه أگه را تاواديم أمه-ره پۊر کۊمک کۊنه. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۲۴ (UTC)
:::متأسفانه من دی کافی اطلاعات ندارمه. اگه ات ربات دئیبو، تونده کومک هاکنه ویکی‌گیل این ابتدایی حالت جه خارج بوائه. مه نظر خادی ورگ بیتتره این کار په دوائه و بوره متاویکی دله درخواست هاده تا وه ره ربات هادن و ونه جه کار هاکردن ره دی یاد بئیره. به ته دی پیشنهاد کامبه فعلاً روستائون وسه مقاله ایجاد نکانی تا هارشیم تومبی این کار ره ربات همرا انجام هادیم یا نا. راستی، مِن‌بعد لازم نیه بَنویسی: &lt;nowiki&gt;[[کارگير:V.H|V.H]]&lt;/nowiki&gt;، توندی بنویسی: &lt;nowiki&gt;{{Reply to|V.H}}&lt;/nowiki&gt; یا &lt;nowiki&gt;{{پينگ|V.H}}&lt;/nowiki&gt;. ونه الزامات ره ایجاد هاکاردمه. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۳۷ (UTC)
::::{{پينگ|V.H}}  {{لاىک}} [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۵۳ (UTC)
:::::او گب گه ورگ گب دله بزومه ره بخوندستی؟ اون-ه بخوند و بی‌زحمت [[قالب:پت]] ره دی امتحان هاکن. تازه وه ره را دم‌بدامه. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۴۶ (UTC)
::::::::{{پت|V.H}} حله، جالبه تي دس دۊرۊس. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۷ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۸:۵۴ (UTC)
سلام زأکؤن، مۊ رۊبات کارگیتنه امره مۊوافق نیم. چؤن هچی پاچˇ وانیویس امي ویکيپدیا مئن ایضافه کؤنه. چه فایده دأنه که امه، امي وانیویسؤنه آماره هچي جؤر نۊشؤن بدیم؟! اصلا ببي 1میلیۊن! وانیویس، وختي پاچ ؤ ماشیني ببي آدمˇ ذؤقˇ مئن خؤنه. بهتره ویکیپدیا مؤخاطب بدأره تا فیک وانیویس. چهار نفر ائره واقعي کار بۊکۊنن صد برابر بهتره تا رۊبات!. --[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۸ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۰۴ (UTC)

:خئليان ويکي‌فارسي مئن هين-ه گؤنن. ولي مؤ بشخصه رؤبات همرا موافق ايسم. درهرصورت، بهتر اين ايسه که نظرخواهي برگزار ببؤ تا کارگيران تصميم أگيرن. [[کارگير:V.H|وەنداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۸ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۳۲ (UTC)
::[[کارگير:V.H|وەنداد]]، رأی گیري بۊکۊنیم ولي خیلي ذؤق مئن زئنه خۊدایي. مۊ هۊ ویکي فارسي مئن ترجۊمه یي وانیویس بدئم که گۊگل ترنسلیت بهتر اۊنه ترجۊمه گۊد!، پاچˇ وانیویسم هچي گیلکي ویکیه شؤلۊغ ؤ بد شکله' کؤنه.--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۸ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۶:۲۳ (UTC)

== [[w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] ==

درود دوست گرامی، پوزش بابت اینکه اینجا به فارسی می‌نویسم، اما اگر برایتان مقدور است لطفا این مقاله را در ویکی‌پدیای گیلکی ایجاد فرمایید. با سپاس (: [[کارگير:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[کارگيرˇ گب:ChipsBaMast|گب]]) ‏۸ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۲۹ (UTC)
:{{پينگ|ChipsBaMast}} سلام و ارادت، مقاله را ایجاد کردم. پیروز باشید.-[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۲ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۵۱ (UTC)

==کشورانˇ مقاله==
سلام. چون خودم کشوران وستی مقاله نیویشتن درم شمی جا تشکر کونم کی همکاری گودن درید! می نظر هنه کی هماهنگی وجود بداره بختر ایسه! تا تداخل وجود نیه. من هسا مقاله سوئد نیوشتن درم و بازون فنلاند مقاله پیله تر کونم. شیمی قوربان--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۴ ژانویه ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۵۸ (UTC)
:{{پينگ|Aligorkhane}} سلام مخلصم، حله شيمي دم گرم. من ايته اطلاعات ٚ جعبه ني کيشوران ٚ وأسي چأگۊدم کي [[ايران]] ٚ مقاله مئن اۊن ٚ نمۊنه نهأ أگه خأييدي تأنيدي شيمي مقاله‌ئن ٚ مئن استفاده بۊکۊنيد. ارادت [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۲۸ ژانویه ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۰۶ (UTC)

== سلام علىکم ==

بَھ سلام علىکۊم.. اي رۊزا چيکارا کۊني؟ ظاهرن ويشتر ترجيح دئني کشوري تقسيمات سر کار بؤکؤني نه؟ بعدش برنامه‌اي دأني؟[[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۷ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۵۰ (UTC)
:{{پت|V.H|ونداد}} سلام. راستش فعلا برنامه خاصي نأرم أىه أندر کار دره آدم نأنه کؤىه جه شرۊع بۊکۊنه. أگه تره برنامه‌اي دأري بۊگۊ کۊمک کۊنم. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۵۰ (UTC)
::أري، کار که زياده. والا چؤن هر پرؤژه‌ايي برنامه إحتياج دأنه، بد نئه أمؤ هم [[WP:قأوه دیکؤن]] مئن با ساىر رفيقؤن گب بزنيم ؤ ايته برنامه‌ريزي بؤکۊنيم که تا ۵ سال ديگه اينجي شأنه چؤتؤ ببۊ. مثلاً تانيم رؤبات جي مقاله بسازيم و اۊن أجي تعداد مقالات-أ زياد بؤکۊنيم. اۊنه جؤزئيات-ه أگه رفيقؤن مشتاق ببؤن تانم توضيح بدم. [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۵۱ (UTC)
::مي نظر لازمه چنتا &quot;پؤرتال&quot; هم بسازيم مثلاً [[:fa:درگاه:گیلان|اي]] ىا [[:fa:درگاه:اسلام|اي]]-أ مؤرسۊن. ألبته به چنتا فني کارگير هم نيازمنديم. مؤ که فني نئم، اي ويکي مئن کسي دره برنامه‌نيويسي و فني کارن أجي آشنا ببؤ؟ [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۵۵ (UTC)
:::{{پينگ|V.H}} مؤافقم فيکر خؤبي ايسه، ورگ ؤ پيرشرفشا فيکر کۊنم فني مئن کار بلد ببد ولي ايبچه کم پیدا ايسد.--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۴۰ (UTC)
::::ايته موضوع ديگه هم اينکه تي نظر شأنه کؤدؤم دسته مقالات-أ ويشتر توجه گۊدن ؤ اۊن-ه در اولویت داشتن؟ مثلاً گیلان شهران، یا گیلان تارئخ، یا مذهبي موضوعات، يا چي؟ [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۰۵:۳۴ (UTC)
::::راستي، بي‌زحمت اين-ه ترجؤمه بؤکۊن: [[:fa:من و فارسی|من و فارسی]]. [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۰۰ (UTC)
:::::{{پينگ|V.H}} [[منوفارسی]]-أ چأگۊدم. گيلان ٚ شأران ؤ شأرستانان چأگۊده ايسه ؤ تکميله. تاريخ خیلي خؤبه تأنيم اۊن ٚ سر کار بۊکۊنيم، مخصۊصا ايران ٚ [[کلسيا]] منطقه تاريخ. کيشوران ٚ سر ني شأ کار گۊدن أکثرا سۊرخ ايسد. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۵۸ (UTC)
::::::👍🏻
::::::تاريخ کي خئلي خؤبه، مخصوصاً اونايي که محک بينيويشته حتی کتابان أجي هم بىتره. ويکيفارسي مئن دؤ ته مؤضؤغ سر بهترين مقالات مؤجۊده، اول اسلام موضوعات مئن، دؤوۊمی ايران کليسا تاريخ. مؤ خؤم اخیراً [[:fa:محمد بن مسافر]] ره بينيويشتم کي ىکته دىلمي سردار بؤ ؤ اینه داستان واقعاً جالب ايسه. هيسه [[:fa:وپ:گزیدن مقاله‌های خوب/محمد بن مسافر|گمخ]] مئن دره. [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۳۴ (UTC)
:::::::{{پينگ|V.H}} {{لاىک}} [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۰ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۱۴ (UTC)

== سلام ==

لطفا مقاله [[نساجی مازندران]] را اصلاح و به آیتم ویکی داده متصل کنید. با تشکر [[کارگير:Viera iran|Viera iran]] ([[کارگيرˇ گب:Viera iran|گب]]) ‏۳۰ آوريل ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۰۳ (UTC)
:{{پینگ|Viera iran}} درود، انجام دادم. پیروز باشید. [[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۵ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۰۲ (UTC)

==کارکیایی قالب==
سلام و ناجه دأرم شمی روز بخیر و شمی جان ساق ببه! موردی ایسه کی شمی مزاحم بوبوستم. اونم نی قالب چگودن سلسله و موختلف حکومت ایسه کی بنام [[قالب:کارکیایی]] کی قالب زیوشنامه جعبه رو کپی بوگودم. اما موفق آمیز نوبو! اگر فرصت بوبوسته ایبار اونه فأندرید بد نیه! ممنون--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۲ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۰۵ (UTC)
:{{پينگ|Aligorkhane}} سلام ؤ ارادات، مؤخلصم. شيمي قالب-أ ايصلاح بۊگۊدم. ايته نمۊنه ني اۊن ٚ جير بنأم کي تأنيدي اۊن ٚ جه اۊلگۊ اۊسانيد. أگه باز سؤالي شمره پیش بأمؤ من در خدمتم. شيمي رۊز خۊش.--[[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۲۴ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۳۱ (UTC)
سلام. شمی دس دردنوکونه. زحمت بکشئید. خوجیر بوبوسته.--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۷ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۳۰ (UTC)

::{{پينگ|Aligorkhane}} 🙏💙 
::[[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۳۰ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۰۶ (UTC)
سلام و شمی روز خوش. لطف بوکونید مقاله danmark که به لاتین عنوان دأره حذفا کونید. من اونه ایبارده گیلکی مقاله مونتشر بوگودم.ممنون--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۱ جۊلاى ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۴۹ (UTC)
:{{پينگ|Aligorkhane}} سلام شيمي وخت بخیر. أنجام بدأم. ارادت [[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۲۱ جۊلاى ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۳۹ (UTC)

== درخواست ==

سلام جؤن خۊبي، أوول اينگه واقعا ممنۊن تر ٚ جي چۊن ألؤن تۊ هيسي گه أمي ويکي‌ئه فعال ؤ أکتيو دأرني حدأقل نسبتا. ايمه اينگه أخر وخت دأري ؤ خؤر-أني خأني تر ٚ جي خأنم [[چه گوارا]] وانويس-ه وٚیري وادئن (بازنگري) بؤني ؤ هرجا گه احساس بؤدي اصلاح خأنه أنجؤم بدي چی نگارشي نۊکته چي اينگه بأضي جاٰن فارسيزه بنويشتم. چۊن مۊ خؤره دئه مي أعصاب نکشنه هندئه هۊ مقاله سر بئسأم وخت بنم. أگه تر ٚ ره مقدۊر نيه یا نخأني أصلا تارؤف نؤني مۊ ناراحتا نؤبۊنم ؤ درک کۊنم تره. ممنۊن. تي بکته [[کارگير:هؤی|هؤی]] ([[کارگيرˇ گب:هؤی|گب]]) ‏۲۱ آگؤست ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۴۸ (UTC)</text>
      <sha1>47m5eljnytu3z07ihl9cfmtsj8l22p1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62270</id>
      <parentid>62269</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:07:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>/* درخواست */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30316" xml:space="preserve">{{استقبال}}--[[کارگير:Pirsharafshah|Pirsharafshah]] ([[کارگيرˇ گب:Pirsharafshah|گب]]) ‏۱۴ مارس ۲۰۱۸، ساعت ۲۱:۴۹ (UTC)

== گیلکی خط ==

سلام [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن، چره [http://v6rg.com/?p=10458 گیلکی خط]ˇ امره مقاله ننویسنی؟ --[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۲۱ مئى ۲۰۱۸، ساعت ۰۴:۴۷ (UTC)

سلام بلاميسر، گيلکي کيليد تاخته أمرأ آشنا نۊبۊم، باخي مقاله‌ئانه گيلکي خط أمرأ نيويسم. 
ارادتمند [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۲۲ جۊن ۲۰۱۸، ساعت ۱۸:۵۰ (UTC)

[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن، ممنۊن--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۲۳ جۊن ۲۰۱۸، ساعت ۰۷:۱۱ (UTC)

== چندته نؤکته ==

سلام آرين جؤن؛ أول تأ خسته نباشي گۊنم گه اي مدت کۊلاک بؤدي ؤ پۊرˇ پۊر خؤجير وانويس چؤدي؛ دمت گرم.
* خأسسم تأ بگۊم گه أمۊ ائره سربس (رفرنس) ئبه قالب چأنگۊديم. اي يعني اينکه وقتي سربس-ه دئباخي ويکي‌ئن أجي کؤپي کؤني احتمال دأنه گه أمي ويکي ميئن &quot;خطای یادکرد وب / خطای اسکریپت&quot; يا همچين چيزي نۊشؤن بدي. اي مۊشکيلˇ حل گۊدن ئبه نيازي نيه أمرأن اۊ پيله ويکي‌‌ئنˇ مۊسؤن دم ؤ دزگاىˇ پيچيده-اي بدأريم. خالي کافئه '''[[Wikipedia:پيشامۊتن|اين-ه]]''' يه نيأ بکۊني تا خألي آدرس ؤ يته خؤلاصه تؤضيح أجي بۊتؤني رأحت سربس بدي. 
* دؤوؤم اينکه وانويسؤن خأ دئباخي زبؤنؤن أجي پيوند بۊخؤرن تا مردۊم وقتي فرضا يکته مقاله-أ ايتاليايي جي خؤندرن بۊتؤنن اينˇ گيلکي نؤسخه-أني بينن. هين واسي تؤني تي بنويشته مقاله'ن-ه، سمتˇ راستˇ سؤتۊن أجي (زوانؤن - افزودن پيوندˇ واوين) خئلي رأحت يکته زبؤن دؤجيني (فرضا فارسي) ايمه اۊ مقاله نؤم-ه اۊ زبؤن أجي وارد بکۊني تا پيوندؤن برقرار ببۊن. :))
* ضمنا مۊ اي تي [[کیانۋ ریوز]]ˇ وانويس-ه أننى دچينوأچين بأني پيونددار بؤدم؛ تنأني تي باخي وانويسؤن-ه پيونددار چأکۊن. 

چأککيرم.--[[کارگير:Pirsharafshah|Pirsharafshah]] ([[کارگيرˇ گب:Pirsharafshah|گب]]) ‏۱۵ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۲:۰۵ (UTC)

سلام [[کارگير:Pirsharafshah|Pirsharafshah]] جؤن، شيمي تؤضيحات جه پۊر ممنۊنم ؤ حتما مي باخي ويرايشان مئن جه أ نؤکته‌ئان استفاده کۊنم. بلاميسر [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۶ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۵۴ (UTC)

== تک خطي وانیویس ==

سلام Aryan80H جؤن. مي نظر اینه که تک خطي وانیویس وارد نۊکۊنیم. اگر تینی کمتر وانیویس بنویس ولي اۊشؤنیه که نیویسنی پیلله ببي. تي دمم گرم.--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۶:۰۳ (UTC)

سلام [[کارگير:AminSanaei|ما هان]] جؤن، حله بلاميسر.  [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۸:۳۶ (UTC)
:دمت گرم--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۶ اؤکتؤبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۴۹ (UTC)

دۊمارته ته' سلام گۊنم [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن. هنده تي جي خأنم اگر تینه پاچˇ وانیویس چانکۊن. امه پیلله وانیویس نیاز دأنیم اگر تینی. دمت گرم --[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۰۴:۳۴ (UTC)

سلام [[کارگير:AminSanaei|ما هان]] جؤن، تي تازه سال مۊوارک ببه اۊميدوارم ساق ؤ سالم بيبي. مؤ خۊدم ني شيمي أمرأ هم نظر ايسم ؤ پيله وانيويسان أمرأ ويشتر حال کۊنم ولي بيدم اي سري جه سخت‌سرˇ رۊستایانˇ جا أمي گيله ويکي دۊرۊن خالي ايسه ده ايوارکي اۊشانم أیه وارد بۊگۊدم تا أمي مجمۊعه کامل ببه. رۊستایان ؤ دهستانانم درکل اطلاعات خاصي نأرن ناخاسته وانيويس پاچ درآیه ولي خؤ مؤ سأي بۊگۊدم هئچي جه قلم دنکفه. شرمنده أدش [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۲۸ (UTC)
:خؤ جؤن. دمتم گرم--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۴۲ (UTC)

== سپاس ==

سلام عرض کونَم تِرِ Aryan80H جؤن خَسَم تشکر بونم که می شی بخاطر مقاله هام تشکر کونی.

== درخواست کارگیر ==

سلام عرض گونم تِرِ Aryan80H جؤن خَسَم بؤگوم که اگر ای مقالَ [[موتا]] شایسته دؤنی بَنی دؤجئه وانويسؤنِ مئن اگرم فک کونی شایسته نیِ مو به تی نظر احترام نَنَم ممون اَدش

سلام [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن، أول تره ايتأ خسته نباشيد گم کي أئره پۊر فعاليت گۊدن دري، تي کار دۊرۊسته دمت گرم. مؤ خۊدم ائره زياد باخي زاکان مأنستن قديمي نيئم ؤ تازه‌کار ايسم ولي چند ته کۊچي نۊکته تي خدمت عرض بۊکۊنم کي شمره به کار آیه.
* أگه تأني تي مقاله ؤ متنان گيلکي خط أمرأ بينويس کي اۊنˇ ويشتر تؤضيحاته تأني [http://v6rg.com/?p=10458 أ لينک] دۊرۊن بيديني ؤ گۊگلˇ کيبؤرد نصب أمرأ تأني به اي کيليد تأخته (کيبؤرد) ؤ گيلکي خط دسترسي بدأری ؤ گيلکي نيويشتن مئن تره پۊر کۊمک کۊنه.
* دۊوؤمي نۊکته ني أن ايسه کي سأی بۊکۊن متني کي نيويسي اۊنˇ گيلکي غليظ‌تر ببه ؤ کمتر فارسي بدأره. مؤ شيمي [[مۊتا دىلمي]] مقاله دچين وأچين بۊگۊدم ؤ تأني تي باخي وانيويسؤن ني هأتؤ ويرایش بۊکۊني.
* دؤجئه وانيويسؤنˇ جریان ني أتؤ ايسه کي هر ماهي ايتأ وانيويس (مقاله) انتخاب به ؤ اۊ وانيويس به مدت اي ماه هۊ گتˇ ولگ سر مانه. دؤجئه وانيويسؤن هم معمۊلا ماهان جؤن کي أیه مۊدير ايسه زحمت کئشه انتخاب کۊنه. أگر اي فعلي مقاله مهلت تۊمانه بؤسته ؤ زاکان بخان بعدي وانيويسه دؤجئنن حتما اۊ وخت جه شيمي وانيويسان هم استفاده کۊنن. جانˇ قۊربان [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۴۶ (UTC)ممۊن أدش مو گيلکي کيبۊرده نصبادم و از اي به بعد بهتر گيلکي وانويسم جانˇ قربان
::سلام زأکؤن. امي وانیویسؤن خأني ایبچي سر ؤ شکل دارتر ببي. مثلا اي وانیویسˇ [[ مۊتا دىلمي]] عکس جالب نیه، هم فارسي بنویشته اینˇ مئن ؤ هم ايکه عکسش فانتزي ؤ غیر دانشنامه ای ایسه!. [[کارگير:‏پارسا۱۲۳؟.|‏پارسا۱۲۳؟.]] جؤن تۊنم تي اؤجا بني پسي ایمضا بۊکۊن حتما--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۴ آوريل ۲۰۲۰، ساعت ۰۵:۵۱ (UTC)

== کۊمک خأسم ==

سلام [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن بؤگۊتم تو حرفه اي تر هيسي تي شي يته سوال بؤکؤنم خأسم بؤگؤم مو هرچي خأنم يته قالب چاکۊنم ونکنه ايته هچي قالب نه يا اي مقاله قالبˇ مۊسان [[بيلي آىليش]] اگه توني مره رانمايي بؤکؤن. [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۲۵ آوريل ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۱۶ (UTC)

سلام [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن، خؤب ايسي، مؤ به شيمي [[فردۊسي]] ؤ [[چارلز ديکنز]] وانيويس (مقاله) اطلاعي جعبه اضافه گۊدم، تاني اۊشانˇ جه اۊلگۊ اۊساني ؤ هۊ متنˇ أمرأ باخي وانيويسانم اطلاعي جعبه اضافه بۊکۊني. أگه شيمي ابهام رفعا نۊبؤسته ىا دۊوارده سوال بداشتي مؤ تي خدمت ايسام. مخلصم [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۲۱:۴۸ (UTC)
سلام [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن أمۊ بد نيم شؤمؤ خۊبيسي چن وخته پيدا نبي تي نيگران بۊبۊستيم،خئلي ممنون کي مي مؤشکلˇ پيگيري بۊدي تي دس درد نؤنه چاکريم خؤدانگدار[[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۹ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۱۷ (UTC)

مخلصم [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن وظيفه بۊ.[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۰ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۵۴ (UTC)

== سلام ==

سلام Aryan80H جؤن ببخشيد هأنده مؤزاحم بؤبۊستم خأسم تي جي وأپۊرسم أ وانيويس [[چارلز ديکنز]]ˇ يته نيأ بؤني.چۊنکي خأسم بؤدؤنم أ وانيويس به انداز کافي گيلکي هيسه يا نه.ممنون أدش.[[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۹ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۵۹ (UTC)

سلام [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن، اي وانيويس ايتأ سر بزئم مشکلي نأره تي کار دۊرۊسته دمت گرم. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۰ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۰۰ (UTC)
ممنۊن أدش[[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۱۳ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۲۵ (UTC)

== . ==

سلؤم جؤن، برأر مۊ برخي وانويسؤن-ه مننئم ويکي دئبأخي زوؤنان ٚ همرأ پيوند بدم ارؤر دنه، دؤني خأن چيکأ گۊدن؟!
[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] ([[کارگيرˇ گب:(دۊرگ.؟!)|گب]]) ‏۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۵۴ (UTC)

سلام [[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] جؤن، برار کؤ وانيويس-أ خأيي پيوند بدني؟ [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۵۱ (UTC)

چنته هيسن فی‌المثل [[سۊئيس|سۊئيس ٚ وانويس]] [[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] ([[کارگيرˇ گب:(دۊرگ.؟!)|گب]])

[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] أدش مؤ هأ [[سۊئيس]]ˇ وانيويس-ه پىوند بدام مۊشکلي نأشتی. ألبت ايته دئه راه ني پىوند دَئَنˇ ره نهأ، أگه بيشي &quot;آىتم ويکي‌داده&quot; دۊرۊن اۊ بخشˇ مئن کي ويکيپديا زوانان ؤ اۊشانˇ وانيويس نهأ، تأني اديتˇ سر کيليک بۊکۊني ؤ گيلکي ويکيپديا اختصاري نام ؤ اۊ وانيويسˇ نام-أ وارد بۊکۊني ؤ أتؤيي اۊ وانيويس باخي وانيويسانˇ أمرأ پىوند خۊره. ايوار ده تلاش بۊکۊن أگه نۊبؤسته اۊ وانيويسانˇ نام-أ مره اۊسئه بۊکۊن تره پىوند دنم.--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۱۵ (UTC)

خا نيأ کۊنم أگه هندئه مۊشکيلي پيش بۊمأ تره گۊنم، تي دم'ني گرم
[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] ([[کارگيرˇ گب:(دۊرگ.؟!)|گب]])

[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]]، چأککرم--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۹ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۳۶ (UTC)

== گيلکي زوؤن ==

سلؤم جؤن، [[گيلکي زوؤن]] ˇ دل مطالب رەٚ ترجۊمه گۊن. تشکۊر. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ آوريل ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۰۵ (UTC)
:سلام [[کارگير:V.H]]، ترجۊمه بۊگۊدم.--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ آوريل ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۲۲ (UTC)

== سلام ==

سلام برأر خۊبيسي أمۊ یته تلگرامي جرگه بزأیم تا اۊیه بئیتر هماهنگا بيم، ألؤن آل پاچينؤ وانويسی گه پيش بنأ بی-ئه اۊیه رچأگير گۊد دريم هرکي یته واوين-ه چاؤنه ولي تي آیدي-ئه ندأرم يجۊري وأن تي آیدي-ئه أمره برسأني تا تره بؤتۊنيم جؤین بؤنيم جؤن.--[[کارگير:دامؤني|دامؤني]] ([[کارگيرˇ گب:دامؤني|گب]]) ‏۵ مئى ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۰۷ (UTC)
:سلام [[کارگير:دامؤني|دامؤني]] جؤن، حله أن مي تلگرام ٚ آيديه (@aryan80h) [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۶ مئى ۲۰۲۱، ساعت ۰۶:۳۱ (UTC)

== سلام ==
لطفا مقاله [[قائم‌شهر]] را به آیتم ویکی داده متصل کنید. با تشکر

== سلام 3 ==

سلام آریان. من‌بعد أغه فني كؤمك خاني توندي مه گب دله واپورسی. من أت [[پودمان:Reply to|پودمان]] و أت [[قالب:Reply to|قالب]] ره شمه ویکی وسه ترجمه هاکاردمه. توندی بوری [[کارگيرˇ گب:Varg#آزاده]] اون گب دله دی شرکت هاکنی. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۰۰ (UTC)
:راستی، بدیمه ته خله روستائون وسه مقاله هاکاردی. سادگی وسه، بیتتر این هسته که ویکی‌گیل دله ات ربات ره کار هائیریم تا روستائون مقالات ره ساده‌تر ایجاد هاکنی و ته وسه زحمت نوائه. بیتتر این هسته که کارگیرون، شه انرژی ره باکیفیت مقالات تولید هاکردن دله بیئلن. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۰۲ (UTC)

::[[کارگير:V.H|V.H]] سلام برار، ممنۊن تي دم گرم. رؤبات ايده خؤبي ايسه ولي حقيقت رؤبات ٚ چأکۊدن یا اۊن ٚ کار-أ گيتن ٚ باره زياد اطلاعات نأرم. خؤبه أگه را تاواديم أمه-ره پۊر کۊمک کۊنه. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۲۴ (UTC)
:::متأسفانه من دی کافی اطلاعات ندارمه. اگه ات ربات دئیبو، تونده کومک هاکنه ویکی‌گیل این ابتدایی حالت جه خارج بوائه. مه نظر خادی ورگ بیتتره این کار په دوائه و بوره متاویکی دله درخواست هاده تا وه ره ربات هادن و ونه جه کار هاکردن ره دی یاد بئیره. به ته دی پیشنهاد کامبه فعلاً روستائون وسه مقاله ایجاد نکانی تا هارشیم تومبی این کار ره ربات همرا انجام هادیم یا نا. راستی، مِن‌بعد لازم نیه بَنویسی: &lt;nowiki&gt;[[کارگير:V.H|V.H]]&lt;/nowiki&gt;، توندی بنویسی: &lt;nowiki&gt;{{Reply to|V.H}}&lt;/nowiki&gt; یا &lt;nowiki&gt;{{پينگ|V.H}}&lt;/nowiki&gt;. ونه الزامات ره ایجاد هاکاردمه. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۳۷ (UTC)
::::{{پينگ|V.H}}  {{لاىک}} [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۵۳ (UTC)
:::::او گب گه ورگ گب دله بزومه ره بخوندستی؟ اون-ه بخوند و بی‌زحمت [[قالب:پت]] ره دی امتحان هاکن. تازه وه ره را دم‌بدامه. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۴۶ (UTC)
::::::::{{پت|V.H}} حله، جالبه تي دس دۊرۊس. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۷ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۸:۵۴ (UTC)
سلام زأکؤن، مۊ رۊبات کارگیتنه امره مۊوافق نیم. چؤن هچی پاچˇ وانیویس امي ویکيپدیا مئن ایضافه کؤنه. چه فایده دأنه که امه، امي وانیویسؤنه آماره هچي جؤر نۊشؤن بدیم؟! اصلا ببي 1میلیۊن! وانیویس، وختي پاچ ؤ ماشیني ببي آدمˇ ذؤقˇ مئن خؤنه. بهتره ویکیپدیا مؤخاطب بدأره تا فیک وانیویس. چهار نفر ائره واقعي کار بۊکۊنن صد برابر بهتره تا رۊبات!. --[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۸ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۰۴ (UTC)

:خئليان ويکي‌فارسي مئن هين-ه گؤنن. ولي مؤ بشخصه رؤبات همرا موافق ايسم. درهرصورت، بهتر اين ايسه که نظرخواهي برگزار ببؤ تا کارگيران تصميم أگيرن. [[کارگير:V.H|وەنداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۸ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۳۲ (UTC)
::[[کارگير:V.H|وەنداد]]، رأی گیري بۊکۊنیم ولي خیلي ذؤق مئن زئنه خۊدایي. مۊ هۊ ویکي فارسي مئن ترجۊمه یي وانیویس بدئم که گۊگل ترنسلیت بهتر اۊنه ترجۊمه گۊد!، پاچˇ وانیویسم هچي گیلکي ویکیه شؤلۊغ ؤ بد شکله' کؤنه.--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۸ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۶:۲۳ (UTC)

== [[w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] ==

درود دوست گرامی، پوزش بابت اینکه اینجا به فارسی می‌نویسم، اما اگر برایتان مقدور است لطفا این مقاله را در ویکی‌پدیای گیلکی ایجاد فرمایید. با سپاس (: [[کارگير:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[کارگيرˇ گب:ChipsBaMast|گب]]) ‏۸ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۲۹ (UTC)
:{{پينگ|ChipsBaMast}} سلام و ارادت، مقاله را ایجاد کردم. پیروز باشید.-[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۲ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۵۱ (UTC)

==کشورانˇ مقاله==
سلام. چون خودم کشوران وستی مقاله نیویشتن درم شمی جا تشکر کونم کی همکاری گودن درید! می نظر هنه کی هماهنگی وجود بداره بختر ایسه! تا تداخل وجود نیه. من هسا مقاله سوئد نیوشتن درم و بازون فنلاند مقاله پیله تر کونم. شیمی قوربان--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۴ ژانویه ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۵۸ (UTC)
:{{پينگ|Aligorkhane}} سلام مخلصم، حله شيمي دم گرم. من ايته اطلاعات ٚ جعبه ني کيشوران ٚ وأسي چأگۊدم کي [[ايران]] ٚ مقاله مئن اۊن ٚ نمۊنه نهأ أگه خأييدي تأنيدي شيمي مقاله‌ئن ٚ مئن استفاده بۊکۊنيد. ارادت [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۲۸ ژانویه ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۰۶ (UTC)

== سلام علىکم ==

بَھ سلام علىکۊم.. اي رۊزا چيکارا کۊني؟ ظاهرن ويشتر ترجيح دئني کشوري تقسيمات سر کار بؤکؤني نه؟ بعدش برنامه‌اي دأني؟[[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۷ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۵۰ (UTC)
:{{پت|V.H|ونداد}} سلام. راستش فعلا برنامه خاصي نأرم أىه أندر کار دره آدم نأنه کؤىه جه شرۊع بۊکۊنه. أگه تره برنامه‌اي دأري بۊگۊ کۊمک کۊنم. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۵۰ (UTC)
::أري، کار که زياده. والا چؤن هر پرؤژه‌ايي برنامه إحتياج دأنه، بد نئه أمؤ هم [[WP:قأوه دیکؤن]] مئن با ساىر رفيقؤن گب بزنيم ؤ ايته برنامه‌ريزي بؤکۊنيم که تا ۵ سال ديگه اينجي شأنه چؤتؤ ببۊ. مثلاً تانيم رؤبات جي مقاله بسازيم و اۊن أجي تعداد مقالات-أ زياد بؤکۊنيم. اۊنه جؤزئيات-ه أگه رفيقؤن مشتاق ببؤن تانم توضيح بدم. [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۵۱ (UTC)
::مي نظر لازمه چنتا &quot;پؤرتال&quot; هم بسازيم مثلاً [[:fa:درگاه:گیلان|اي]] ىا [[:fa:درگاه:اسلام|اي]]-أ مؤرسۊن. ألبته به چنتا فني کارگير هم نيازمنديم. مؤ که فني نئم، اي ويکي مئن کسي دره برنامه‌نيويسي و فني کارن أجي آشنا ببؤ؟ [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۵۵ (UTC)
:::{{پينگ|V.H}} مؤافقم فيکر خؤبي ايسه، ورگ ؤ پيرشرفشا فيکر کۊنم فني مئن کار بلد ببد ولي ايبچه کم پیدا ايسد.--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۴۰ (UTC)
::::ايته موضوع ديگه هم اينکه تي نظر شأنه کؤدؤم دسته مقالات-أ ويشتر توجه گۊدن ؤ اۊن-ه در اولویت داشتن؟ مثلاً گیلان شهران، یا گیلان تارئخ، یا مذهبي موضوعات، يا چي؟ [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۰۵:۳۴ (UTC)
::::راستي، بي‌زحمت اين-ه ترجؤمه بؤکۊن: [[:fa:من و فارسی|من و فارسی]]. [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۰۰ (UTC)
:::::{{پينگ|V.H}} [[منوفارسی]]-أ چأگۊدم. گيلان ٚ شأران ؤ شأرستانان چأگۊده ايسه ؤ تکميله. تاريخ خیلي خؤبه تأنيم اۊن ٚ سر کار بۊکۊنيم، مخصۊصا ايران ٚ [[کلسيا]] منطقه تاريخ. کيشوران ٚ سر ني شأ کار گۊدن أکثرا سۊرخ ايسد. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۵۸ (UTC)
::::::👍🏻
::::::تاريخ کي خئلي خؤبه، مخصوصاً اونايي که محک بينيويشته حتی کتابان أجي هم بىتره. ويکيفارسي مئن دؤ ته مؤضؤغ سر بهترين مقالات مؤجۊده، اول اسلام موضوعات مئن، دؤوۊمی ايران کليسا تاريخ. مؤ خؤم اخیراً [[:fa:محمد بن مسافر]] ره بينيويشتم کي ىکته دىلمي سردار بؤ ؤ اینه داستان واقعاً جالب ايسه. هيسه [[:fa:وپ:گزیدن مقاله‌های خوب/محمد بن مسافر|گمخ]] مئن دره. [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۳۴ (UTC)
:::::::{{پينگ|V.H}} {{لاىک}} [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۰ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۱۴ (UTC)

== سلام ==

لطفا مقاله [[نساجی مازندران]] را اصلاح و به آیتم ویکی داده متصل کنید. با تشکر [[کارگير:Viera iran|Viera iran]] ([[کارگيرˇ گب:Viera iran|گب]]) ‏۳۰ آوريل ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۰۳ (UTC)
:{{پینگ|Viera iran}} درود، انجام دادم. پیروز باشید. [[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۵ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۰۲ (UTC)

==کارکیایی قالب==
سلام و ناجه دأرم شمی روز بخیر و شمی جان ساق ببه! موردی ایسه کی شمی مزاحم بوبوستم. اونم نی قالب چگودن سلسله و موختلف حکومت ایسه کی بنام [[قالب:کارکیایی]] کی قالب زیوشنامه جعبه رو کپی بوگودم. اما موفق آمیز نوبو! اگر فرصت بوبوسته ایبار اونه فأندرید بد نیه! ممنون--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۲ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۰۵ (UTC)
:{{پينگ|Aligorkhane}} سلام ؤ ارادات، مؤخلصم. شيمي قالب-أ ايصلاح بۊگۊدم. ايته نمۊنه ني اۊن ٚ جير بنأم کي تأنيدي اۊن ٚ جه اۊلگۊ اۊسانيد. أگه باز سؤالي شمره پیش بأمؤ من در خدمتم. شيمي رۊز خۊش.--[[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۲۴ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۳۱ (UTC)
سلام. شمی دس دردنوکونه. زحمت بکشئید. خوجیر بوبوسته.--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۷ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۳۰ (UTC)

::{{پينگ|Aligorkhane}} 🙏💙 
::[[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۳۰ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۰۶ (UTC)
سلام و شمی روز خوش. لطف بوکونید مقاله danmark که به لاتین عنوان دأره حذفا کونید. من اونه ایبارده گیلکی مقاله مونتشر بوگودم.ممنون--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۱ جۊلاى ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۴۹ (UTC)
:{{پينگ|Aligorkhane}} سلام شيمي وخت بخیر. أنجام بدأم. ارادت [[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۲۱ جۊلاى ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۳۹ (UTC)

== درخواست ==

سلام جؤن خۊبي، أوول اينگه واقعا ممنۊن تر ٚ جي چۊن ألؤن تۊ هيسي گه أمي ويکي‌ئه فعال ؤ أکتيو دأرني حدأقل نسبتا. ايمه اينگه أخر وخت دأري ؤ خؤر-أني خأني تر ٚ جي خأنم [[چه گوارا]] وانويس-ه وٚیري وادئن (بازنگري) بؤني ؤ هرجا گه احساس بؤدي اصلاح خأنه أنجؤم بدي چی نگارشي نۊکته چي اينگه بأضي جاٰن فارسيزه بنويشتم. چۊن مۊ خؤره دئه مي أعصاب نکشنه هندئه هۊ مقاله سر بئسأم وخت بنم. أگه تر ٚ ره مقدۊر نيه یا نخأني أصلا تارؤف نؤني مۊ ناراحتا نؤبۊنم ؤ درک کۊنم تره. ممنۊن. تي بکته [[کارگير:هؤی|هؤی]] ([[کارگيرˇ گب:هؤی|گب]]) ‏۲۱ آگؤست ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۴۸ (UTC)
:{{پینگ|هؤی}} سلام برار مۊخلصم. خؤب ايسي؟ پیدا میدا نيئي :)‌ حله وانيويس-أ ايته نيگا کۊنم. قبلا اي وار بخانده بۊم خئلي خۊرم بينيويشتي ؤ زحمت بکشئي تي دم گرم. ساق بيبي. [[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۲۱ آگؤست ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۰۷ (UTC)</text>
      <sha1>5dbp1zzfkul2rakpwvu4w1iwn9gm4qs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62271</id>
      <parentid>62270</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:12:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>هؤی</username>
        <id>13914</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="30580" xml:space="preserve">{{استقبال}}--[[کارگير:Pirsharafshah|Pirsharafshah]] ([[کارگيرˇ گب:Pirsharafshah|گب]]) ‏۱۴ مارس ۲۰۱۸، ساعت ۲۱:۴۹ (UTC)

== گیلکی خط ==

سلام [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن، چره [http://v6rg.com/?p=10458 گیلکی خط]ˇ امره مقاله ننویسنی؟ --[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۲۱ مئى ۲۰۱۸، ساعت ۰۴:۴۷ (UTC)

سلام بلاميسر، گيلکي کيليد تاخته أمرأ آشنا نۊبۊم، باخي مقاله‌ئانه گيلکي خط أمرأ نيويسم. 
ارادتمند [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۲۲ جۊن ۲۰۱۸، ساعت ۱۸:۵۰ (UTC)

[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن، ممنۊن--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۲۳ جۊن ۲۰۱۸، ساعت ۰۷:۱۱ (UTC)

== چندته نؤکته ==

سلام آرين جؤن؛ أول تأ خسته نباشي گۊنم گه اي مدت کۊلاک بؤدي ؤ پۊرˇ پۊر خؤجير وانويس چؤدي؛ دمت گرم.
* خأسسم تأ بگۊم گه أمۊ ائره سربس (رفرنس) ئبه قالب چأنگۊديم. اي يعني اينکه وقتي سربس-ه دئباخي ويکي‌ئن أجي کؤپي کؤني احتمال دأنه گه أمي ويکي ميئن &quot;خطای یادکرد وب / خطای اسکریپت&quot; يا همچين چيزي نۊشؤن بدي. اي مۊشکيلˇ حل گۊدن ئبه نيازي نيه أمرأن اۊ پيله ويکي‌‌ئنˇ مۊسؤن دم ؤ دزگاىˇ پيچيده-اي بدأريم. خالي کافئه '''[[Wikipedia:پيشامۊتن|اين-ه]]''' يه نيأ بکۊني تا خألي آدرس ؤ يته خؤلاصه تؤضيح أجي بۊتؤني رأحت سربس بدي. 
* دؤوؤم اينکه وانويسؤن خأ دئباخي زبؤنؤن أجي پيوند بۊخؤرن تا مردۊم وقتي فرضا يکته مقاله-أ ايتاليايي جي خؤندرن بۊتؤنن اينˇ گيلکي نؤسخه-أني بينن. هين واسي تؤني تي بنويشته مقاله'ن-ه، سمتˇ راستˇ سؤتۊن أجي (زوانؤن - افزودن پيوندˇ واوين) خئلي رأحت يکته زبؤن دؤجيني (فرضا فارسي) ايمه اۊ مقاله نؤم-ه اۊ زبؤن أجي وارد بکۊني تا پيوندؤن برقرار ببۊن. :))
* ضمنا مۊ اي تي [[کیانۋ ریوز]]ˇ وانويس-ه أننى دچينوأچين بأني پيونددار بؤدم؛ تنأني تي باخي وانويسؤن-ه پيونددار چأکۊن. 

چأککيرم.--[[کارگير:Pirsharafshah|Pirsharafshah]] ([[کارگيرˇ گب:Pirsharafshah|گب]]) ‏۱۵ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۲۲:۰۵ (UTC)

سلام [[کارگير:Pirsharafshah|Pirsharafshah]] جؤن، شيمي تؤضيحات جه پۊر ممنۊنم ؤ حتما مي باخي ويرايشان مئن جه أ نؤکته‌ئان استفاده کۊنم. بلاميسر [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۶ سپتامبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۱:۵۴ (UTC)

== تک خطي وانیویس ==

سلام Aryan80H جؤن. مي نظر اینه که تک خطي وانیویس وارد نۊکۊنیم. اگر تینی کمتر وانیویس بنویس ولي اۊشؤنیه که نیویسنی پیلله ببي. تي دمم گرم.--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۶:۰۳ (UTC)

سلام [[کارگير:AminSanaei|ما هان]] جؤن، حله بلاميسر.  [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۱۹، ساعت ۰۸:۳۶ (UTC)
:دمت گرم--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۶ اؤکتؤبر ۲۰۱۹، ساعت ۱۲:۴۹ (UTC)

دۊمارته ته' سلام گۊنم [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن. هنده تي جي خأنم اگر تینه پاچˇ وانیویس چانکۊن. امه پیلله وانیویس نیاز دأنیم اگر تینی. دمت گرم --[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۰۴:۳۴ (UTC)

سلام [[کارگير:AminSanaei|ما هان]] جؤن، تي تازه سال مۊوارک ببه اۊميدوارم ساق ؤ سالم بيبي. مؤ خۊدم ني شيمي أمرأ هم نظر ايسم ؤ پيله وانيويسان أمرأ ويشتر حال کۊنم ولي بيدم اي سري جه سخت‌سرˇ رۊستایانˇ جا أمي گيله ويکي دۊرۊن خالي ايسه ده ايوارکي اۊشانم أیه وارد بۊگۊدم تا أمي مجمۊعه کامل ببه. رۊستایان ؤ دهستانانم درکل اطلاعات خاصي نأرن ناخاسته وانيويس پاچ درآیه ولي خؤ مؤ سأي بۊگۊدم هئچي جه قلم دنکفه. شرمنده أدش [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۰۹:۲۸ (UTC)
:خؤ جؤن. دمتم گرم--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۴۲ (UTC)

== سپاس ==

سلام عرض کونَم تِرِ Aryan80H جؤن خَسَم تشکر بونم که می شی بخاطر مقاله هام تشکر کونی.

== درخواست کارگیر ==

سلام عرض گونم تِرِ Aryan80H جؤن خَسَم بؤگوم که اگر ای مقالَ [[موتا]] شایسته دؤنی بَنی دؤجئه وانويسؤنِ مئن اگرم فک کونی شایسته نیِ مو به تی نظر احترام نَنَم ممون اَدش

سلام [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن، أول تره ايتأ خسته نباشيد گم کي أئره پۊر فعاليت گۊدن دري، تي کار دۊرۊسته دمت گرم. مؤ خۊدم ائره زياد باخي زاکان مأنستن قديمي نيئم ؤ تازه‌کار ايسم ولي چند ته کۊچي نۊکته تي خدمت عرض بۊکۊنم کي شمره به کار آیه.
* أگه تأني تي مقاله ؤ متنان گيلکي خط أمرأ بينويس کي اۊنˇ ويشتر تؤضيحاته تأني [http://v6rg.com/?p=10458 أ لينک] دۊرۊن بيديني ؤ گۊگلˇ کيبؤرد نصب أمرأ تأني به اي کيليد تأخته (کيبؤرد) ؤ گيلکي خط دسترسي بدأری ؤ گيلکي نيويشتن مئن تره پۊر کۊمک کۊنه.
* دۊوؤمي نۊکته ني أن ايسه کي سأی بۊکۊن متني کي نيويسي اۊنˇ گيلکي غليظ‌تر ببه ؤ کمتر فارسي بدأره. مؤ شيمي [[مۊتا دىلمي]] مقاله دچين وأچين بۊگۊدم ؤ تأني تي باخي وانيويسؤن ني هأتؤ ويرایش بۊکۊني.
* دؤجئه وانيويسؤنˇ جریان ني أتؤ ايسه کي هر ماهي ايتأ وانيويس (مقاله) انتخاب به ؤ اۊ وانيويس به مدت اي ماه هۊ گتˇ ولگ سر مانه. دؤجئه وانيويسؤن هم معمۊلا ماهان جؤن کي أیه مۊدير ايسه زحمت کئشه انتخاب کۊنه. أگر اي فعلي مقاله مهلت تۊمانه بؤسته ؤ زاکان بخان بعدي وانيويسه دؤجئنن حتما اۊ وخت جه شيمي وانيويسان هم استفاده کۊنن. جانˇ قۊربان [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۳۰ مارس ۲۰۲۰، ساعت ۱۶:۴۶ (UTC)ممۊن أدش مو گيلکي کيبۊرده نصبادم و از اي به بعد بهتر گيلکي وانويسم جانˇ قربان
::سلام زأکؤن. امي وانیویسؤن خأني ایبچي سر ؤ شکل دارتر ببي. مثلا اي وانیویسˇ [[ مۊتا دىلمي]] عکس جالب نیه، هم فارسي بنویشته اینˇ مئن ؤ هم ايکه عکسش فانتزي ؤ غیر دانشنامه ای ایسه!. [[کارگير:‏پارسا۱۲۳؟.|‏پارسا۱۲۳؟.]] جؤن تۊنم تي اؤجا بني پسي ایمضا بۊکۊن حتما--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۴ آوريل ۲۰۲۰، ساعت ۰۵:۵۱ (UTC)

== کۊمک خأسم ==

سلام [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن بؤگۊتم تو حرفه اي تر هيسي تي شي يته سوال بؤکؤنم خأسم بؤگؤم مو هرچي خأنم يته قالب چاکۊنم ونکنه ايته هچي قالب نه يا اي مقاله قالبˇ مۊسان [[بيلي آىليش]] اگه توني مره رانمايي بؤکؤن. [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۲۵ آوريل ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۱۶ (UTC)

سلام [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن، خؤب ايسي، مؤ به شيمي [[فردۊسي]] ؤ [[چارلز ديکنز]] وانيويس (مقاله) اطلاعي جعبه اضافه گۊدم، تاني اۊشانˇ جه اۊلگۊ اۊساني ؤ هۊ متنˇ أمرأ باخي وانيويسانم اطلاعي جعبه اضافه بۊکۊني. أگه شيمي ابهام رفعا نۊبؤسته ىا دۊوارده سوال بداشتي مؤ تي خدمت ايسام. مخلصم [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۲۱:۴۸ (UTC)
سلام [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] جؤن أمۊ بد نيم شؤمؤ خۊبيسي چن وخته پيدا نبي تي نيگران بۊبۊستيم،خئلي ممنون کي مي مؤشکلˇ پيگيري بۊدي تي دس درد نؤنه چاکريم خؤدانگدار[[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۹ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۱۷ (UTC)

مخلصم [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن وظيفه بۊ.[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۰ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۱۰:۵۴ (UTC)

== سلام ==

سلام Aryan80H جؤن ببخشيد هأنده مؤزاحم بؤبۊستم خأسم تي جي وأپۊرسم أ وانيويس [[چارلز ديکنز]]ˇ يته نيأ بؤني.چۊنکي خأسم بؤدؤنم أ وانيويس به انداز کافي گيلکي هيسه يا نه.ممنون أدش.[[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۹ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۰۷:۵۹ (UTC)

سلام [[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا]] جؤن، اي وانيويس ايتأ سر بزئم مشکلي نأره تي کار دۊرۊسته دمت گرم. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۰ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۱۱:۰۰ (UTC)
ممنۊن أدش[[کارگير:پارسا۱۲۳؟.|پارسا۱۲۳؟.]] ([[کارگيرˇ گب:پارسا۱۲۳؟.|گب]]) ‏۱۳ جۊن ۲۰۲۰، ساعت ۱۴:۲۵ (UTC)

== . ==

سلؤم جؤن، برأر مۊ برخي وانويسؤن-ه مننئم ويکي دئبأخي زوؤنان ٚ همرأ پيوند بدم ارؤر دنه، دؤني خأن چيکأ گۊدن؟!
[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] ([[کارگيرˇ گب:(دۊرگ.؟!)|گب]]) ‏۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۰۸:۵۴ (UTC)

سلام [[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] جؤن، برار کؤ وانيويس-أ خأيي پيوند بدني؟ [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۵۱ (UTC)

چنته هيسن فی‌المثل [[سۊئيس|سۊئيس ٚ وانويس]] [[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] ([[کارگيرˇ گب:(دۊرگ.؟!)|گب]])

[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] أدش مؤ هأ [[سۊئيس]]ˇ وانيويس-ه پىوند بدام مۊشکلي نأشتی. ألبت ايته دئه راه ني پىوند دَئَنˇ ره نهأ، أگه بيشي &quot;آىتم ويکي‌داده&quot; دۊرۊن اۊ بخشˇ مئن کي ويکيپديا زوانان ؤ اۊشانˇ وانيويس نهأ، تأني اديتˇ سر کيليک بۊکۊني ؤ گيلکي ويکيپديا اختصاري نام ؤ اۊ وانيويسˇ نام-أ وارد بۊکۊني ؤ أتؤيي اۊ وانيويس باخي وانيويسانˇ أمرأ پىوند خۊره. ايوار ده تلاش بۊکۊن أگه نۊبؤسته اۊ وانيويسانˇ نام-أ مره اۊسئه بۊکۊن تره پىوند دنم.--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۲۱:۱۵ (UTC)

خا نيأ کۊنم أگه هندئه مۊشکيلي پيش بۊمأ تره گۊنم، تي دم'ني گرم
[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]] ([[کارگيرˇ گب:(دۊرگ.؟!)|گب]])

[[کارگير:(دۊرگ.؟!)|(دۊرگ.؟!)]]، چأککرم--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۹ مارس ۲۰۲۱، ساعت ۱۲:۳۶ (UTC)

== گيلکي زوؤن ==

سلؤم جؤن، [[گيلکي زوؤن]] ˇ دل مطالب رەٚ ترجۊمه گۊن. تشکۊر. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ آوريل ۲۰۲۱، ساعت ۰۷:۰۵ (UTC)
:سلام [[کارگير:V.H]]، ترجۊمه بۊگۊدم.--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ آوريل ۲۰۲۱، ساعت ۱۱:۲۲ (UTC)

== سلام ==

سلام برأر خۊبيسي أمۊ یته تلگرامي جرگه بزأیم تا اۊیه بئیتر هماهنگا بيم، ألؤن آل پاچينؤ وانويسی گه پيش بنأ بی-ئه اۊیه رچأگير گۊد دريم هرکي یته واوين-ه چاؤنه ولي تي آیدي-ئه ندأرم يجۊري وأن تي آیدي-ئه أمره برسأني تا تره بؤتۊنيم جؤین بؤنيم جؤن.--[[کارگير:دامؤني|دامؤني]] ([[کارگيرˇ گب:دامؤني|گب]]) ‏۵ مئى ۲۰۲۱، ساعت ۱۰:۰۷ (UTC)
:سلام [[کارگير:دامؤني|دامؤني]] جؤن، حله أن مي تلگرام ٚ آيديه (@aryan80h) [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۶ مئى ۲۰۲۱، ساعت ۰۶:۳۱ (UTC)

== سلام ==
لطفا مقاله [[قائم‌شهر]] را به آیتم ویکی داده متصل کنید. با تشکر

== سلام 3 ==

سلام آریان. من‌بعد أغه فني كؤمك خاني توندي مه گب دله واپورسی. من أت [[پودمان:Reply to|پودمان]] و أت [[قالب:Reply to|قالب]] ره شمه ویکی وسه ترجمه هاکاردمه. توندی بوری [[کارگيرˇ گب:Varg#آزاده]] اون گب دله دی شرکت هاکنی. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۰۰ (UTC)
:راستی، بدیمه ته خله روستائون وسه مقاله هاکاردی. سادگی وسه، بیتتر این هسته که ویکی‌گیل دله ات ربات ره کار هائیریم تا روستائون مقالات ره ساده‌تر ایجاد هاکنی و ته وسه زحمت نوائه. بیتتر این هسته که کارگیرون، شه انرژی ره باکیفیت مقالات تولید هاکردن دله بیئلن. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۰۲ (UTC)

::[[کارگير:V.H|V.H]] سلام برار، ممنۊن تي دم گرم. رؤبات ايده خؤبي ايسه ولي حقيقت رؤبات ٚ چأکۊدن یا اۊن ٚ کار-أ گيتن ٚ باره زياد اطلاعات نأرم. خؤبه أگه را تاواديم أمه-ره پۊر کۊمک کۊنه. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۲۴ (UTC)
:::متأسفانه من دی کافی اطلاعات ندارمه. اگه ات ربات دئیبو، تونده کومک هاکنه ویکی‌گیل این ابتدایی حالت جه خارج بوائه. مه نظر خادی ورگ بیتتره این کار په دوائه و بوره متاویکی دله درخواست هاده تا وه ره ربات هادن و ونه جه کار هاکردن ره دی یاد بئیره. به ته دی پیشنهاد کامبه فعلاً روستائون وسه مقاله ایجاد نکانی تا هارشیم تومبی این کار ره ربات همرا انجام هادیم یا نا. راستی، مِن‌بعد لازم نیه بَنویسی: &lt;nowiki&gt;[[کارگير:V.H|V.H]]&lt;/nowiki&gt;، توندی بنویسی: &lt;nowiki&gt;{{Reply to|V.H}}&lt;/nowiki&gt; یا &lt;nowiki&gt;{{پينگ|V.H}}&lt;/nowiki&gt;. ونه الزامات ره ایجاد هاکاردمه. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۳۷ (UTC)
::::{{پينگ|V.H}}  {{لاىک}} [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۳:۵۳ (UTC)
:::::او گب گه ورگ گب دله بزومه ره بخوندستی؟ اون-ه بخوند و بی‌زحمت [[قالب:پت]] ره دی امتحان هاکن. تازه وه ره را دم‌بدامه. [[کارگير:V.H|V.H]] ([[کارگيرˇ گب:V.H|گب]]) ‏۵ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۴:۴۶ (UTC)
::::::::{{پت|V.H}} حله، جالبه تي دس دۊرۊس. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۷ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۸:۵۴ (UTC)
سلام زأکؤن، مۊ رۊبات کارگیتنه امره مۊوافق نیم. چؤن هچی پاچˇ وانیویس امي ویکيپدیا مئن ایضافه کؤنه. چه فایده دأنه که امه، امي وانیویسؤنه آماره هچي جؤر نۊشؤن بدیم؟! اصلا ببي 1میلیۊن! وانیویس، وختي پاچ ؤ ماشیني ببي آدمˇ ذؤقˇ مئن خؤنه. بهتره ویکیپدیا مؤخاطب بدأره تا فیک وانیویس. چهار نفر ائره واقعي کار بۊکۊنن صد برابر بهتره تا رۊبات!. --[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۸ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۰۴ (UTC)

:خئليان ويکي‌فارسي مئن هين-ه گؤنن. ولي مؤ بشخصه رؤبات همرا موافق ايسم. درهرصورت، بهتر اين ايسه که نظرخواهي برگزار ببؤ تا کارگيران تصميم أگيرن. [[کارگير:V.H|وەنداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۸ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۳۲ (UTC)
::[[کارگير:V.H|وەنداد]]، رأی گیري بۊکۊنیم ولي خیلي ذؤق مئن زئنه خۊدایي. مۊ هۊ ویکي فارسي مئن ترجۊمه یي وانیویس بدئم که گۊگل ترنسلیت بهتر اۊنه ترجۊمه گۊد!، پاچˇ وانیویسم هچي گیلکي ویکیه شؤلۊغ ؤ بد شکله' کؤنه.--[[کارگير:AminSanaei|ما هان]] ([[کارگيرˇ گب:AminSanaei|گب]]) ‏۸ اؤکتؤبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۶:۲۳ (UTC)

== [[w:en:The Office (American TV series)|The Office (American TV series)]] ==

درود دوست گرامی، پوزش بابت اینکه اینجا به فارسی می‌نویسم، اما اگر برایتان مقدور است لطفا این مقاله را در ویکی‌پدیای گیلکی ایجاد فرمایید. با سپاس (: [[کارگير:ChipsBaMast|ChipsBaMast]] ([[کارگيرˇ گب:ChipsBaMast|گب]]) ‏۸ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۱۵:۲۹ (UTC)
:{{پينگ|ChipsBaMast}} سلام و ارادت، مقاله را ایجاد کردم. پیروز باشید.-[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۲ دسامبر ۲۰۲۱، ساعت ۲۲:۵۱ (UTC)

==کشورانˇ مقاله==
سلام. چون خودم کشوران وستی مقاله نیویشتن درم شمی جا تشکر کونم کی همکاری گودن درید! می نظر هنه کی هماهنگی وجود بداره بختر ایسه! تا تداخل وجود نیه. من هسا مقاله سوئد نیوشتن درم و بازون فنلاند مقاله پیله تر کونم. شیمی قوربان--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۴ ژانویه ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۵۸ (UTC)
:{{پينگ|Aligorkhane}} سلام مخلصم، حله شيمي دم گرم. من ايته اطلاعات ٚ جعبه ني کيشوران ٚ وأسي چأگۊدم کي [[ايران]] ٚ مقاله مئن اۊن ٚ نمۊنه نهأ أگه خأييدي تأنيدي شيمي مقاله‌ئن ٚ مئن استفاده بۊکۊنيد. ارادت [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۲۸ ژانویه ۲۰۲۲، ساعت ۰۰:۰۶ (UTC)

== سلام علىکم ==

بَھ سلام علىکۊم.. اي رۊزا چيکارا کۊني؟ ظاهرن ويشتر ترجيح دئني کشوري تقسيمات سر کار بؤکؤني نه؟ بعدش برنامه‌اي دأني؟[[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۷ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۵۰ (UTC)
:{{پت|V.H|ونداد}} سلام. راستش فعلا برنامه خاصي نأرم أىه أندر کار دره آدم نأنه کؤىه جه شرۊع بۊکۊنه. أگه تره برنامه‌اي دأري بۊگۊ کۊمک کۊنم. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۵۰ (UTC)
::أري، کار که زياده. والا چؤن هر پرؤژه‌ايي برنامه إحتياج دأنه، بد نئه أمؤ هم [[WP:قأوه دیکؤن]] مئن با ساىر رفيقؤن گب بزنيم ؤ ايته برنامه‌ريزي بؤکۊنيم که تا ۵ سال ديگه اينجي شأنه چؤتؤ ببۊ. مثلاً تانيم رؤبات جي مقاله بسازيم و اۊن أجي تعداد مقالات-أ زياد بؤکۊنيم. اۊنه جؤزئيات-ه أگه رفيقؤن مشتاق ببؤن تانم توضيح بدم. [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۵۱ (UTC)
::مي نظر لازمه چنتا &quot;پؤرتال&quot; هم بسازيم مثلاً [[:fa:درگاه:گیلان|اي]] ىا [[:fa:درگاه:اسلام|اي]]-أ مؤرسۊن. ألبته به چنتا فني کارگير هم نيازمنديم. مؤ که فني نئم، اي ويکي مئن کسي دره برنامه‌نيويسي و فني کارن أجي آشنا ببؤ؟ [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۵۵ (UTC)
:::{{پينگ|V.H}} مؤافقم فيکر خؤبي ايسه، ورگ ؤ پيرشرفشا فيکر کۊنم فني مئن کار بلد ببد ولي ايبچه کم پیدا ايسد.--[[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۸ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۴۰ (UTC)
::::ايته موضوع ديگه هم اينکه تي نظر شأنه کؤدؤم دسته مقالات-أ ويشتر توجه گۊدن ؤ اۊن-ه در اولویت داشتن؟ مثلاً گیلان شهران، یا گیلان تارئخ، یا مذهبي موضوعات، يا چي؟ [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۰۵:۳۴ (UTC)
::::راستي، بي‌زحمت اين-ه ترجؤمه بؤکۊن: [[:fa:من و فارسی|من و فارسی]]. [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۴:۰۰ (UTC)
:::::{{پينگ|V.H}} [[منوفارسی]]-أ چأگۊدم. گيلان ٚ شأران ؤ شأرستانان چأگۊده ايسه ؤ تکميله. تاريخ خیلي خؤبه تأنيم اۊن ٚ سر کار بۊکۊنيم، مخصۊصا ايران ٚ [[کلسيا]] منطقه تاريخ. کيشوران ٚ سر ني شأ کار گۊدن أکثرا سۊرخ ايسد. [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۸:۵۸ (UTC)
::::::👍🏻
::::::تاريخ کي خئلي خؤبه، مخصوصاً اونايي که محک بينيويشته حتی کتابان أجي هم بىتره. ويکيفارسي مئن دؤ ته مؤضؤغ سر بهترين مقالات مؤجۊده، اول اسلام موضوعات مئن، دؤوۊمی ايران کليسا تاريخ. مؤ خؤم اخیراً [[:fa:محمد بن مسافر]] ره بينيويشتم کي ىکته دىلمي سردار بؤ ؤ اینه داستان واقعاً جالب ايسه. هيسه [[:fa:وپ:گزیدن مقاله‌های خوب/محمد بن مسافر|گمخ]] مئن دره. [[کارگير:V.H|ونداد]] [[کارگيرˇ گب:V.H|&lt;span style=&quot;background:green; border: 1px solid #EBEBEB; padding: 2px; padding-left: 3px;&quot;&gt;ツ&lt;/span&gt;]] ‏۹ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۲۰:۳۴ (UTC)
:::::::{{پينگ|V.H}} {{لاىک}} [[کارگير:Aryan80H|Aryan80H]] ([[کارگيرˇ گب:Aryan80H|گب]]) ‏۱۰ فئوريه ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۱۴ (UTC)

== سلام ==

لطفا مقاله [[نساجی مازندران]] را اصلاح و به آیتم ویکی داده متصل کنید. با تشکر [[کارگير:Viera iran|Viera iran]] ([[کارگيرˇ گب:Viera iran|گب]]) ‏۳۰ آوريل ۲۰۲۲، ساعت ۲۲:۰۳ (UTC)
:{{پینگ|Viera iran}} درود، انجام دادم. پیروز باشید. [[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۵ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۰۲ (UTC)

==کارکیایی قالب==
سلام و ناجه دأرم شمی روز بخیر و شمی جان ساق ببه! موردی ایسه کی شمی مزاحم بوبوستم. اونم نی قالب چگودن سلسله و موختلف حکومت ایسه کی بنام [[قالب:کارکیایی]] کی قالب زیوشنامه جعبه رو کپی بوگودم. اما موفق آمیز نوبو! اگر فرصت بوبوسته ایبار اونه فأندرید بد نیه! ممنون--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۲ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۰۵ (UTC)
:{{پينگ|Aligorkhane}} سلام ؤ ارادات، مؤخلصم. شيمي قالب-أ ايصلاح بۊگۊدم. ايته نمۊنه ني اۊن ٚ جير بنأم کي تأنيدي اۊن ٚ جه اۊلگۊ اۊسانيد. أگه باز سؤالي شمره پیش بأمؤ من در خدمتم. شيمي رۊز خۊش.--[[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۲۴ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۱۱:۳۱ (UTC)
سلام. شمی دس دردنوکونه. زحمت بکشئید. خوجیر بوبوسته.--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۷ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۰۸:۳۰ (UTC)

::{{پينگ|Aligorkhane}} 🙏💙 
::[[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۳۰ مئى ۲۰۲۲، ساعت ۱۲:۰۶ (UTC)
سلام و شمی روز خوش. لطف بوکونید مقاله danmark که به لاتین عنوان دأره حذفا کونید. من اونه ایبارده گیلکی مقاله مونتشر بوگودم.ممنون--[[کارگير:Aligorkhane|Aligorkhane]] ([[کارگيرˇ گب:Aligorkhane|گب]]) ‏۲۱ جۊلاى ۲۰۲۲، ساعت ۰۷:۴۹ (UTC)
:{{پينگ|Aligorkhane}} سلام شيمي وخت بخیر. أنجام بدأم. ارادت [[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۲۱ جۊلاى ۲۰۲۲، ساعت ۱۷:۳۹ (UTC)

== درخواست ==

سلام جؤن خۊبي، أوول اينگه واقعا ممنۊن تر ٚ جي چۊن ألؤن تۊ هيسي گه أمي ويکي‌ئه فعال ؤ أکتيو دأرني حدأقل نسبتا. ايمه اينگه أخر وخت دأري ؤ خؤر-أني خأني تر ٚ جي خأنم [[چه گوارا]] وانويس-ه وٚیري وادئن (بازنگري) بؤني ؤ هرجا گه احساس بؤدي اصلاح خأنه أنجؤم بدي چی نگارشي نۊکته چي اينگه بأضي جاٰن فارسيزه بنويشتم. چۊن مۊ خؤره دئه مي أعصاب نکشنه هندئه هۊ مقاله سر بئسم وخت بنم. أگه تر ٚ ره مقدۊر نيه یا نخأني أصلا تارؤف نؤني مۊ ناراحتا نؤبۊنم ؤ درک کۊنم تره. ممنۊن. تي بکته [[کارگير:هؤی|هؤی]] ([[کارگيرˇ گب:هؤی|گب]]) ‏۲۱ آگؤست ۲۰۲۲، ساعت ۱۵:۴۸ (UTC)
:{{پینگ|هؤی}} سلام برار مۊخلصم. خؤب ايسي؟ پیدا میدا نيئي :)‌ حله وانيويس-أ ايته نيگا کۊنم. قبلا اي وار بخانده بۊم خئلي خۊرم بينيويشتي ؤ زحمت بکشئي تي دم گرم. ساق بيبي. [[کارگير:Dokkōdō|Dokkōdō]] ([[کارگيرˇ گب:Dokkōdō|گب]]) ‏۲۱ آگؤست ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۰۷ (UTC)
تي بکتأم ممنۊن. آها کم‌پیدام ولي فۊرصت دکه یته مقاله خأنم نويشتن. باشد تشککۊر. [[کارگير:هؤی|هؤی]] ([[کارگيرˇ گب:هؤی|گب]]) ‏۲۱ آگؤست ۲۰۲۲، ساعت ۱۶:۱۲ (UTC)</text>
      <sha1>t3qojn62vafbftidwuakhc8l5hgsalm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>آلماني زوؤن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17395</id>
    <revision>
      <id>62283</id>
      <parentid>53684</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T20:52:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1531" xml:space="preserve">'''آلماني''' (آلماني مئن: Deutsch)، ایته زوان [[هيندۊاۊرۊپايي زوانان]] ٚ جه ؤ خۊرخۊسي [[جرمني زوانان]] ٚ خال جه ايسه کي ويشتر مئني اۊرۊپا دۊرۊن رائجه.
آلماني [[آلمان]]، اۊتريش، سۊئيس ؤ ليختن اشتاین ٚ کيشوران ٚ مئن رسمي ؤ ويشتر ٚ مردۊم ٚ ماري زوان ايسه ؤ هأتؤني ايتاليا نسايي تيرؤل ٚ اۊستان ٚ مئن ني مردۊم ويشتر آلماني ايسد ؤ أ زوان ٚ أمرأ گب زنئده. آلماني لۊکزامبؤرگ ؤ بلژيک ٚ مئن ني رسمي ؤ أقليت ٚ زوان ايسه. أ زوان ناميبيا کيشور ٚ مئن ایته ميللي زوان ايسه. آلماني باخي خۊرخۊسي جرمني زوانان ٚ أمرأ، [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]]، آفريکانس، هؤلندي، لۊکزامبؤرگي، اسکاتس ؤ ييدي زوانان ٚ مأنستن، پۊر شباهت دأره. آلماني هأتؤني ايسکانديناوي زوانان یا کلسيايي جرمني زوانان ٚ أمرأ، [[سۊئدي زوان|سۊئدي]]، نؤروژي ؤ دانمارکي مأنستن پۊر مۊشترک واجه دأره. آلماني اينگيليسي پسي ويشترين گۊتنکسان-أ جرمني زوانان ٚ مئن دأره.
 
[[فاىل:Legal status of German in the world.svg|thumb|250px|آلماني زوان ٚ نخشه]]</text>
      <sha1>dexsbzb6hamcbrmbxn2asnws31x5gbs</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62284</id>
      <parentid>62283</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T20:54:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1545" xml:space="preserve">'''آلماني''' (آلماني مئن: Deutsch)، ایته زوان [[هيندۊاۊرۊپايي زوانان]] ٚ جه ؤ خۊرخۊسي [[جرمني زوانان]] ٚ خال جه ايسه کي ويشتر مئني اۊرۊپا دۊرۊن رائجه.
آلماني [[آلمان]]، اۊتريش، سۊئيس ؤ ليختن اشتاین ٚ کيشوران ٚ مئن رسمي ؤ ويشتر ٚ مردۊم ٚ ماري زوان ايسه ؤ هأتؤني ايتاليا نسايي تيرؤل ٚ اۊستان ٚ مئن ني مردۊم ويشتر آلماني ايسد ؤ أ زوان ٚ أمرأ گب زنئده. آلماني لۊکزامبؤرگ ؤ بلژيک ٚ مئن ني رسمي ؤ أقليت ٚ زوان ايسه. أ زوان ناميبيا کيشور ٚ مئن ایته ميللي زوان ايسه. آلماني باخي خۊرخۊسي جرمني زوانان ٚ أمرأ، [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]]، آفريکانس، هؤلندي، لۊکزامبؤرگي، اسکاتس ؤ ييدي زوانان ٚ مأنستن، پۊر شباهت دأره. آلماني هأتؤني ايسکانديناوي زوانان یا کلسيايي جرمني زوانان ٚ أمرأ، [[سۊئدي زوان|سۊئدي]]، نؤروژي ؤ دانمارکي مأنستن پۊر مۊشترک واجه دأره. آلماني اينگيليسي پسي ويشترين گۊتنکسان-أ جرمني زوانان ٚ مئن دأره.
 
[[فاىل:Legal status of German in the world.svg|thumb|250px|آلماني زوان ٚ نخشه]]

==سربس==</text>
      <sha1>hwtclko5jfjgmgqvtygbzkx6jiwjnpp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62285</id>
      <parentid>62284</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T20:55:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1567" xml:space="preserve">'''آلماني''' (آلماني مئن: Deutsch)، ایته زوان [[هيندۊاۊرۊپايي زوانان]] ٚ جه ؤ خۊرخۊسي [[جرمني زوانان]] ٚ خال جه ايسه کي ويشتر مئني اۊرۊپا دۊرۊن رائجه.
آلماني [[آلمان]]، اۊتريش، سۊئيس ؤ ليختن اشتاین ٚ کيشوران ٚ مئن رسمي ؤ ويشتر ٚ مردۊم ٚ ماري زوان ايسه ؤ هأتؤني ايتاليا نسايي تيرؤل ٚ اۊستان ٚ مئن ني مردۊم ويشتر آلماني ايسد ؤ أ زوان ٚ أمرأ گب زنئده. آلماني لۊکزامبؤرگ ؤ بلژيک ٚ مئن ني رسمي ؤ أقليت ٚ زوان ايسه. أ زوان ناميبيا کيشور ٚ مئن ایته ميللي زوان ايسه. آلماني باخي خۊرخۊسي جرمني زوانان ٚ أمرأ، [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]]، آفريکانس، هؤلندي، لۊکزامبؤرگي، اسکاتس ؤ ييدي زوانان ٚ مأنستن، پۊر شباهت دأره. آلماني هأتؤني ايسکانديناوي زوانان یا کلسيايي جرمني زوانان ٚ أمرأ، [[سۊئدي زوان|سۊئدي]]، نؤروژي ؤ دانمارکي مأنستن پۊر مۊشترک واجه دأره. آلماني اينگيليسي پسي ويشترين گۊتنکسان-أ جرمني زوانان ٚ مئن دأره.
 
[[فاىل:Legal status of German in the world.svg|thumb|250px|آلماني زوان ٚ نخشه]]

==سربس==
[[جرگه:زوان]]</text>
      <sha1>dirmz8uz67qdib08qg0bi7s95rd3d76</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ليسار</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17411</id>
    <revision>
      <id>62243</id>
      <parentid>58154</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T13:01:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2646" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأر ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|نام= ليسار
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض= 
|جۊغرافيايي طۊل= 
|تصویر= 
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر= 
|شأردار=
|اۊستان= [[گيلان]]
|شأرستان= [[تالش ٚ شأرستان]] 
|بخش= [[کرگانرۊد ٚ بخش]]
|رسمي نام= ليسار	 
|محلي نام= 
|قديمي نامان= 
|شأر بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۳,۲۶۲ نفر (۱۳۹۵)&lt;ref&gt;http://www.sko.ir/Sarshomari1390/Shahrhaye_IRAN.xls|عنوان=نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰|ناشر=معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)|تاریخ=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲|تاریخ بازبینی=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121002040004/http://www.sko.ir/Sarshomari1390/Shahrhaye_IRAN.xls|archivedate=۲ اکتبر ۲۰۱۲|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;
|جمعيت ٚ رشد= 
|جمعيت ٚ تراکؤم= 
|زوان= [[تالشي زوؤن|تالشي]]
|مذهب= سۊنني
|پيلئکي= 
|ارتفاع= ۲۴ متر
|دما ميانگين= 
|سالانه وارش ٚ ميانگين= 
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= 
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۳
|وبجيگا= 
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''ليسار''' ايته جه [[گيلان]] ٚ شأران، [[تالش ٚ شأرستان]] ؤ [[کرگانرۊد ٚ بخش]] ٚ دۊرۊن ؤ کرگانرۊد ٚ بخش ٚ مرکز ني ايسه.

==ليسارˇ واجه==
ليسار ايته [[تالشي زوؤن|تالشي]] واجه ايسه. لي ايته نوع دار ايسه ؤ ليسار ىأني ساماني کي اۊنˇ مئن پۊر لي دار نهأ.

==جمعیت==
براساس سال ۱۳۹۵ˇ سر ايشماردن، ليسارˇ جمعيت ۳،۲۶۲ نفر ايسه.&lt;ref&gt;http://www.sko.ir/Sarshomari1390/Shahrhaye_IRAN.xls|عنوان=نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰|ناشر=معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)|تاریخ=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲|تاریخ بازبینی=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121002040004/http://www.sko.ir/Sarshomari1390/Shahrhaye_IRAN.xls|archivedate=۲ اکتبر ۲۰۱۲|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;

==زوان==
أ شهرˇ مردۊم تالش ايسده ؤ اۊشانˇ زوان ني [[تالشي زوؤن|تالشي]] ايسه.

== سربس ==
{{جيرنويس}}
[[جرگه:گيلان ٚ شأران]]</text>
      <sha1>kpd4ukx47m3vvxsjr7yv8vbb2ugfui3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>سۊئدي زوان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>17445</id>
    <revision>
      <id>62286</id>
      <parentid>61956</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T20:55:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1489" xml:space="preserve">'''سۊئدي''' (سۊئدي مئن: svenska؛ سْوِنسکا) ايته جه [[جرمني زوانان]] ايسه کي [[سوئد|سۊئد]] ٚ کيشور ٚ أصلي زوان ايسه ؤ ايته بخش جه [[فنلاند]] ٚ مردۊم ني اۊن-أ گب زنئد. أ زوان [[سوئد|سۊئد]] ؤ [[فنلاند]] ٚ کيشوران ٚ مئن رسميت دأره. [[کؤنه نؤرس]] سۊئدي زوان ٚ پئر محسۊب به. سۊئدي باخي ايسکانديناوي زوانان ٚ أمرأ نؤروژي ؤ دانمارکي مأنستن، پۊر شباهت دأره. أ زوان ٚ گۊتنکسان-أ ۹ تا ۱۴ ميليۊن نفر تخمين بزئد.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.sjsu.edu/faculty/watkins/scandilan.htm|عنوان=The Scandinavian Languages: Their Histories and Relationships}}&lt;/ref&gt;
 
[[فاىل:Distribution-sv.png|بندانگشتی|جاجيگایاني کي سۊئدي رائج ايسه]]

== سربس ==
[[جرگه:زوان]]
* [https://web.archive.org/web/20120206225833/http://yazdansafaei.com/language-and-literature/%d9%88%d8%a7%da%98%da%af%d8%a7%d9%86-%d9%81%d8%a7%d8%b1%d8%b3%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%b2%d8%a8%d8%a7%d9%86%d9%87%d8%a7%db%8c-%d8%b3%d9%88%d8%a6%d8%af%db%8c%d8%8c%d8%a7%d9%88%db%8c%d8%ba%d9%88%d8%b1/ انتشار واژه نامهٔ جدید آکادمی سوئد&lt;sup&gt;&lt;sup&gt;[''پیوند مرده''&lt;nowiki&gt;]&lt;/nowiki&gt;&lt;/sup&gt;&lt;/sup&gt;، رادیو سوئد]</text>
      <sha1>cy0b1q0yogiaulua86b11mjht1eifdk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>چه گوارا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>18850</id>
    <revision>
      <id>62273</id>
      <parentid>61853</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T16:42:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="133469" xml:space="preserve">{{دؤجئه وانويس نشؤن}}
{{زيوشنامه جعبه
|نام=ارنستؤ رافائل گوارا
|تصویر=CheHigh.jpg
|تاتايي تؤضيح=اؤسطۊره‌اي چريک
|بمردن ٚ رۊج=۱۹۶۷ ٚ اؤکتبر ٚ ۹ (۳۹ سال)
|فعاليت ٚ زمينه=پيجشک، چريک، نويسا
|بزارۊج=۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴
|بزاجيگا= رؤساريؤ، سانتا فه، [[آرژانتين]]
|بمردن ٚ جيگا=لا ايگرا، بۊليوي
|مدفن=سانتا کلارا، [[کۊبا]]
|همسر= هيلدا گاديا آکؤستا (۱۹۵۹-۱۹۵۵){{سخ}}آلیدا مارچ (۱۹۶۷-۱۹۵۹)
|زاکان= ۵
|ايمضا=File:CheGuevaraSignature.svg
|والدین=ارنستو گوارا لینچ
سلیا دئه لاسرنا
|اندازه‌تصویر=
|باخي نامان=چه‌، چه گوارا، اِل چه}}

'''ارنستؤ چه‌گوارا''' ([[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي]] مئن: Ernesto Che Guevara) [[آرژانتين]] ٚ مئن ٚ بچئه بؤبه ٚ پجشک، چريک، ديپلؤمات، مارکسيست ؤ کۊبا ٚ انقلاب ٚ أصلي کسؤن ٚ جي بؤ. اۊن یته جوؤن ٚ دؤنش‌یؤمۊج (پجشکي رشته مئن) بؤ ؤ [[نسايي آمريکا]] مئن سفر گۊد ؤ خلک ٚ نداري، [[ويشتايي|وشنأیي]] ؤ ناخۊشي دئن ٚ دؤني کالنجار ٚ رۊحيه اۊن ٚ مئن قۊوت بگيت. اۊن أوول گؤآتمالا ٚ ايجتماعي اصلاحات-ه گه خاکؤبؤ آربنز ٚ ریاست جؤمۊري ٚ دس بنا بؤبؤ-ئه گلأکت، ولي خئلي دنکت گه سیا (سي‌آی‌اِی) ٚ سازمؤن ٚ کۊدتاٰ همرأ گه یۊنایتد فرۊت ٚ حمایت ٚ ره، ترتيب بدأ بؤبؤ، دؤني آربنز مجبۊر-ه بؤ کنار بؤشۊن ؤ اي تفاق گوارا ٚ سياسي ايدئؤلؤژي-ئه تثبيت بؤگۊد. ايمه [[مکزیکو سیتی|مکزیکؤسيتي]] مئن راؤل ؤ فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ۲۶ ژۊئيه ٚ قيام-ه ورأکت ؤ بؤشؤ کۊبا؛ اي قيام ٚ هدف فۊلخنسيؤ باتيستا (کۊبا ٚ ديکتاتؤر گه آمريکاٰ ایجؤنایي ایالات ٚ تحت ٚ حمایت بؤ) سرنگۊن گۊدن بؤ. گوارا انقلابيۊن ٚ مئن پۊر محبۊب بؤبؤ ؤ دۊوؤمي فرمانده ٚ درجه-ئه هأگيت. اۊن دۊ سال چريکي کالنجارؤن (علیه ٚ باتيستا) گه کۊبا ٚ اينقلاب-ه باعث بؤبؤ ٚ مئن پۊر مؤهم ؤ مؤثر بؤ. چه‌گوارا ألؤنه دۊنیاٰ مئن یته حماسي نماد عامه ٚ دابؤن ٚ مئن شنأخته‌بؤبؤ هيسه.

انقلاب ٚ پسي، گوارا جديد ٚ دؤلت ٚ مئن ددار کليدي نخشؤن ٚ مسئۊل وکت گه من‌جۊمله تجديد ٚ نظرات-ه بررسي، أفرادي گه انقلابي دادگه‌ئن ٚ مئن به جنایت ٚ جنگي محکۊم بؤبؤن-ه تيروارؤن، کۊبا ٚ سوادآمۊجي نهضت ٚ رابري، فعاليت به عۊنوان ٚ مللي بانک ٚ رئيس، کۊبا ٚ مؤسلح ٚ قۊوا ٚ یؤمۊجشي کارکيا ؤ کۊبا ٚ سۊسياليسم ٚ نماینده بين‌المللي سفرؤن ٚ مئن-ه گۊته شأنه. ايته‌چي مؤقعيتؤن اۊن-ه قادر گۊد تا مۊهم ٚ مسائل ٚ مئن فی‌المثل کۊبا ٚ شبه‌نظامي‌ئن-ه تعليم گه خۊکؤن ٚ خليج-ه حمله گۊدن ٚ مئن مؤفق بؤن ؤ [[شؤروي]] هسته‌اي بالستيک مۊشکؤن ٚ اينتقال کۊبا-ئه گه منجر به کۊبا ٚ مۊشکي بحران ۱۹۶۲ ٚ مئن وکت، محوري نقش دأشته بۊن. هيتأني اۊن یته خؤجير ٚ نويشتنکس ؤ خاطره‌نويسا بؤ ؤ اۊن ٚ نؤمي آثار ٚ جي چريکي جنگ ٚ رانما ؤ ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه شأنه نؤم بؤردن. اۊن ٚ مطالعات ؤ تجربيات مارکسيسم-لنينيسم ٚ سر اۊن-ه اي باور-ه برسأنئه گه سۊوؤمي جهان ٚ پسأکتن ؤ وابستگي، أمپراليسم، نؤايستعمار ؤ اينحصاري سرمایه‌دأري ٚ دؤني هيسه ؤ چاره، پرؤلتري اينترناسيۊناليسم ؤ جهاني اينقلاب هيسه. چه‌گوارا ۱۹۶۵ ٚ مئن اينقلاب ٚ صدۊر ٚ دؤني کۊبا-ئه رهأ بدأ؛ أوول کؤنگؤ ٚ مئن سيمباٰ قيام-ه گلأکت ؤ نامؤفقي پسي، خۊ هأکش‌وکش-ه بۊليوي مئن سرأگيت ولي اۊ کيشور ٚ أرتش سي‌آی‌اِی ٚ سازمؤن ٚ بال زأن ٚ جي گوارا-ئه بگيت ؤ به سۊرعت اعدام بؤگۊد.

نظرات، گوارا ؤ اۊن ٚ ميراث ٚ سر متفاوته؛ اۊن یته جرگه ٚ ره مؤحترم ؤ یته دئه جرگه ٚ ره منفۊر هيسه ؤ اي تناقص-ه شأنه پۊر تيندار ٚ زيندگي‌نؤمه‌ئن، خاطرات، وانيويسؤن، مۊستندؤن، مزقؤنؤن ؤ فيلمؤن ٚ مئن دئن. گوارا ٚ شهادت؛ یته تۊغامندانه دؤخؤن، کالنجار گۊدن اختلاف ٚ طبقاتي ٚ همرأ ؤ اۊن ٚ تلاش نؤانسان-ه خلق ٚ ره گه ماددي مشوقه‌ئن ٚ جا أخلاقي أهداف ٚ دؤني حرکت کۊنه اۊن-ه، چپ ٚ قيامؤن ٚ نماد ؤ اؤلگۊ چاؤده. ولي راستگراٰن اۊن-ه اقتدارگرایي ؤ خؤشۊنت سياسي رقيبؤن ٚ همرأ مۊتهم کۊنن. اي اختلافات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ تایم ٚ مجله اۊن-ه بيستؤمي قرن ٚ تأثيرنأنکس‌ترینؤن ٚ ۱۰۰ نفره ٚ ليست ٚ مئن دنأ دأره. هيتأني مريلند ٚ هۊنر ٚ دؤنشگه ٚ مؤسسه ٚ قؤلي، اۊن ٚ تاتايي-ه گه [[آلبرتؤ کؤردا]] بگيته دره ؤ اؤسطۊره‌اي چريک نؤم دأره، جهؤن ٚ معرۊف‌ترين تاتایی هيسه.

== نسایي آمريکا ٚ وضعيت گواراٰ پيشي ==
لاتين ٚ آمريکا (تقريبن هۊ آمريکای ٚ جنۊبي ٚ محدۊده' گۊنن گه کليسا آمريکا ٚ ايسپانيایي زوؤنؤن ٚ منظقه' ني شامل بۊنه) بيستؤمي قرن ٚ أوولي نيمه ٚ مئن، انقلابي ؤ اصلاح‌طلب ٚ قيامؤن ؤ کالنجارؤن-ه شاهد بؤ. [[مکزیک|مکزيک]] ٚ ۱۹۱۰ ٚ انقلاب، تۊنه اي قيامؤن ٚ أوولي بؤبۊن ؤ اي قيامؤن، آمريکا ٚ مردۊمي ائتلاف، پرؤ ٚ مئن ؤ دمؤکرات ٚ حرکت ونزؤئلا مئن ٚ مۊسؤنچي ٚ قیامؤن ٚ همرأ دۊمباله بگيت. اي قيامؤن ٚ أهداف سياپۊس آدمئن، فقرا، بي‌سوادؤن ؤ استثمار بؤبؤکسؤن ٚ وضعيت-ه بئیتراؤدن بؤن. ولي هندئه، حاکم ٚ طبقه قوي بؤ ؤ تۊنس خۊ وضعيت ٚ جي دأشتدأري بؤنه ، آمريکا ٚ یجؤنایي ايالات، تغير ٚ همرأ مۊخالف بؤ ؤ هيتأني قاره ٚ خلک ٚ مئن اطاعت ؤ تابعيت ٚ حس دؤبؤ؛ هيندؤني، تغير چاؤدن ٚ روند کۊندأکۊندي پيش شؤ.&lt;ref&gt;Wright 2000, pp. xi–xii&lt;/ref&gt;

آرژانتين ٚ مئن، نظامي قۊوا ۱۹۴۳ ٚ مئن کۊدتا بؤدن ؤ نتيجتا، قۊدرت خؤأن پرۊن' برسئه. أوول دۊ سال ٚ مئن رياست جؤمۊري اۊن ي سطح ٚ رفاه ؤ حؤقۊق-ه جؤر شؤن ٚ همرأ همرا بؤ ولي جهؤنی وقایع، آرژانتين ٚ مئن باعث ٚ بحران بؤبؤ؛ دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي، آمريکا مارشال ٚ طرح-ه کؤمؤنيسم ٚ عليه [[اۊرۊپا|اۊرۊپاٰ]] مئن بنا بگيت. من جۊمله مارشال ٚ طرح ٚ وابينؤن، اۊرۊپا مؤرد ٚ نياز ٚ غله' تهيه بؤ گه باعث بۊنأبؤ آرژانتيني گه اۊن ٚ ايقتصاد مبتني بر کشاورزي بؤ، خۊ أصلي بازارؤن-ه چيکأده. شهردؤبؤرؤن ٚ جمعيت ٚ جؤر شؤن-أني کشاورزي صادرات ٚ سر أثر بنأ چؤن محصۊل ٚ مصرف کيشور ٚ مئن جؤر بؤشؤ بؤ. اصلي کالاٰن ٚ دنئه‌بؤن ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۲ ٚ مئن باعث ٚ قيمتؤن ٚ جؤر شؤن بؤبؤ و دسأخر پرۊن ۱۹۵۵ ٚ مئن یته نظامي کۊدتا دؤني قۊدرت ٚ جي بکت ؤ تبعيد بؤبؤ.&lt;ref&gt;Lewis 2001, pp. 93–107&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Buzga.jpg|بندانگشتی]]
کۊباٰ مئن فۊلخنثيؤ باتيستا یته کۊدتاٰ همرأ ۱۹۵۲ ٚ مئن قۊدرت-ه چيکأگيت ؤ نظامي ديکتاتؤر-ئه بنا بگيت. هۊ زمت، کشور ٚ جمعيت ٚ يک سۊوؤم فقير محسۊب بؤن ؤ طبقه‌ی ٚ متوسط ناراضي ؤ ناراضي تر بؤدؤبؤن؛ رژيم ٚ حاکم مردۊم ٚ ور سرکۊتۊنا ؤ فاسد محسۊب بؤ ؤ خلک-ه خۊ همرأ بيگؤنه چاؤده بؤ. اۊ عهد، کۊبا ۶/۳ ميلیۊن جمعيت دأشت. اي کشور ٚ تؤليد ٚ ناخالص ٚ سرانه لاتين ٚ آمريکاٰ مئن سۊوؤمي مقام-ه دأشت، أمما جير ؤ فقرا ٚ طبقه ؤ حاکمه ؤ ثروتمندؤن ٚ طبقه ٚ مئنأ پۊر اختلاف دؤبؤ. کۊبا ٚ خۊرخؤس، پيلا زمي‌دارؤن ٚ چيک دؤبؤ گه کشاورزي محصۊلات ٚ صادرات ٚ مئن دؤبؤن. زيويش ٚ سطح ٚ اختلاف هاوانا ؤ دئبأخي مناطق ٚ مئنأ ؤ هيتأني شهري ؤ رۊستایي مناطق ٚ مئنأ قشنگ مشخص بؤ.&lt;ref&gt;Staten 2005, pp. 80–81&lt;/ref&gt;

== زيندگي ٚ أوایل ==

=== أصل ؤ نسب ===
ارنستؤ گوارا، ارنستؤ گوارا لينچ ؤ سليا دئه لاسرنا ٚ پئنشته وچه ٚ مئن ٚ أوولي ٚ وچه بؤ، اۊن ۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴ ٚ مئن آرژانتين ٚ رؤساريؤ ٚ مئن یته جؤر ٚ طبقه خؤنواده ٚ مئن بچئه بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Ernesto_Guevara_Acta_de_Nacimiento.jpg&lt;/ref&gt; گوارا‌ ٚ پئر صنأتگر ؤ مئمار بؤ. اۊن مئماري رشته مئن تحصيل بؤده بؤ ولي هرگيز مؤفق نؤبؤ خۊ مدرک-ه هأیره. گوارا ٚ پئر ايسپانيایي نسب ؤ اۊن ٚ مار أني [[ايرلند|ايرلندي]] نسب دأشت&lt;ref&gt;Harris 2010, pp. 1&lt;/ref&gt; ؤ نسل اۊن ي، لۊئيس ماريا پرالتا (ثروتمند ٚ زمي‌دار ؤ سن خؤزه کاليفرنيا ٚ شهردار، نؤنزهؤمي قرن ٚ أوایل ٚ مئن)' رسئه. خؤآن آنتؤنيؤ گوارا، چه‌گوارا ٚ پئر ٚ پيلاپئر، آرژانتين-ه طيلاٰ دؤني رهأ بدأ تا بؤشۊن کاليفرنيا، اۊیه یته مکزيکي زنکه همرأ ايزدواج بؤگۊد. ۊشؤن ٚ وچه، رؤبرتؤ گورا کاسترؤ، کاليفرنياٰ مئن بچئه بؤبؤ ؤ آرژانتين-ه وگردس. رؤبرتؤ گوارا، آنا ايزابل لينچ ٚ همرأ گه آرژانتين ٚ شي بؤ ولي ايرلندي نسب دأشت، ازدواج بؤگۊد ؤ گوارا ٚپئر ايشؤن ي وچه بؤ.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2007, pp. i. &quot;The father of Che Guevara, Ernesto Guevara Lynch was born in Argentina in 1900 of Irish and Basque origin.&quot;&lt;/ref&gt; گوارا ٚ پئر، گوارا ٚ جؤنب ؤ جۊش  ٚ دؤني، بؤگۊت گه: «چيزي گه خأن بؤدؤنين، اينه گه مي پسر ٚ رگؤن ٚ مئن، ايرلندي شۊرشئن ٚ خۊن دره.&lt;ref&gt;Lavretsky 1976&lt;/ref&gt;

سليا دئه لاسرنا ئي ليوزا، ارنستؤ گوارا ٚ مار، یته ثروتمند ٚ خاندؤن گه ايسپانيایي نسب دأشتن ٚ مئن پيلاوابؤبؤ بؤ. اۊن جۊوؤني ٚ مئن خۊ پئر ٚ مار-ه أز دس بدأ ؤ ۲۱ سالگي ٚ مئن (هۊ سالي گه ارنستؤ بچئه بؤبؤ) یته پيلا ارثيه اۊن-ه برسئه. سليا دئه لاسرنا یته دؤخترانه [[کاتؤليک]] ٚ مدرسه ٚ مئن فارغ‌التحصيل بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt; گوارا ٚ نؤم شناسنؤمه ٚ مئن «ارنستؤ گوارا» بؤ، ولي گلف «دؤ لا سرنا» ؤ «ينچ» ٚ پسوندؤن ٚ همرأني بنويشته بؤبؤ نأ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refLavretsky1976&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Chefamily.jpg|بندانگشتی|گوارا (چپ ترين) ؤ اۊني خانواده ۱۹۴۴ ٚ مئن]]
گوارا ٚ بچئه بؤن ٚ جي خلي نۊگذشته بؤ گه خانواده اۊن ي گوارا ٚ پئر ٚ کار ٚ دؤني سان ازديرؤ-ؤ نقل ٚ مقر  بؤدن. هۊ شهر ٚ مئن بؤ گه ارنستؤ ٚ والدين بفأمسن اۊن [[آسم]] دأره. اۊن ٚ درمؤن گۊده مننسن ٚ پسي، مجبۊرابؤن آو ؤ هواٰ دؤني آلتا گراسيا-آ (کۊردؤباٰ اۊستؤن ٚ مئن، آرژانتين ٚ وسط واقع بؤبه) هندئه نقل ٚ مکؤن بؤنن. گوارا ؤ اۊن ي دۊته خاخۊر ؤ برأرؤن هۊ شهر ؤ ايمه هۊ اۊستؤن ٚ مرکز ٚ مئن پيلاوابؤن؛ اۊ منطقه ٚ خۊشک ٚ هوا گوارا ٚ وضعيت ٚ بهبۊد ٚ مئن مؤثر واقع بؤبؤ ولي آسم اۊن-ه تا اۊن ٚ زيويش ٚ آخر رهأ ندأ. گوارا ٚ گۊد چپ‌خۊ عقاید دأشتن ؤ همدؤنی، اۊن سنين ٚ کم ٚ جي مۊختلف ٚ سياسي مکاتب ٚ همرأ آشنا بؤبؤ&lt;ref&gt;http://www.time.com/time/printout/0,8816,872604,00.html&lt;/ref&gt; ؤ «احساس ٚ نزيکي گۊدن فقراٰ همرأ (اۊجۊر گه اۊ زمؤن اۊن ٚ اطرافئن گۊتن)» اۊن ٚ مئن شکل بگیت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refKellner1989&lt;/ref&gt; اۊن ٚ پئر جمهۊري طلبؤن ٚ سرسخت ٚ طرفدارؤن ٚ جي، اسپانيا ٚ داخلي جنگ ٚ مئن بؤ ؤ أغلب خۊ خؤنه ٚ مئن جنگ ٚ مجرۊح بؤبؤ سالداتؤن ٚ جي پذيرایي گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt;

با اينگه آسم ٚ شديد ٚ حملات گورا-آ أذیت گۊد، ورجشي رشته'ن ٚ مئن من‌جۊمله [[سيناو]]، فۊتبال، گؤلف ؤ تيرتوأدأن ٚ مئن مؤفقيت-ه برسئه ؤ هیتأنی دۊچرخه‌سواري ٚ مئن خلي استقامت دأشت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refSandison1996&lt;/ref&gt; اۊن ۱۵ نفره ٚ راگبي‌ئه خلي خۊش دأشت&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; ؤ فلای‌هاف ٚ پۊست ٚ مئن، بؤئنس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ باشگاٰ ره کاکي گۊد.&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; اۊن ٚ خشن ؤ تهاجمي ٚ سبک ٚ دؤني راگبي ٚ مئن، اۊن ٚ نؤم-ه فۊسر (ترکيبي أز خشن ؤ اۊن ٚ مار ٚ فاميلي یأني دئه لاسرنا)&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt; بنأبؤن. انريکه مارتين، گوارا ٚ نؤجوؤني ٚ رخابؤن ٚ جي، اۊن-ه «واقعي دۊست، کۊمک‌احتياج بؤن ٚ مؤقؤ» یاد هأوره ؤ گۊنه گه «هرگيز عصبانيت اۊن ي دۊ دئقه ٚ جي ويشتر دکشئه ننأبؤ». گوارا وختي نؤجوؤن بؤ پئر ؤ مار اۊني کسن ٚ جي سيفا وابؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt;

=== گواراٰ فکري ؤ أدبي گرایشؤن ===
گوارا [[شطرنج]]-ه خۊ پئر ٚ جي بيؤمۊت ؤ ۱۲ سالگي جي شطرنج ٚ محلي مسابقات ٚ مئن شرکت گۊد. بلۊغ ٚ دؤره ؤ زيندنگي ٚ طۊل ٚ مئن شئر-ه، خصۊصا پابلؤ نرۊدا، جان کيتس، آنتؤنيؤ ماچادؤ، فدريکؤ گارسيا لؤرکا، گابريلا ميسترال، سزار وایهؤ ؤ والت ویتمن ٚ آثار-ه خلي خۊش دأشت. اۊن تۊنس «اگر...» ٚ شئر-ه رؤديارد کيپلينگ ٚ شي ؤ «مارتين فيرؤ» خؤزه هرناندز ٚ شئه حفظکه بؤخؤنه.&lt;ref&gt;Hart 2004, p. 98.&lt;/ref&gt; گوارا ٚخؤنه ٚ مئن حدۊد ٚ سۊ هزار جلد کيتاب دؤبؤ گه اۊن-ه اي ايمکؤن-ه دأ گه به ۊنوان ٚ یته مشتاق ٚ کتاب‌خؤن، مختلف ٚ نويساٰن ٚ آثار-ه مطالعه بؤنه. اۊن ٚ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن، کارل مارکس، ويليام فاکنر، اميليؤ سالگاري، آندره ژيد ؤ ژۊل ورن بؤن&lt;ref&gt;Haney 2005, p. 164.&lt;/ref&gt; ؤ هيتأني، جواهر لئل نهرؤ، آلبر کامؤ، فرانتس کافکا، ولاديمير لنين، ژان پل سارتر، فريدريش انگلس، آناتؤل فرانس، اچ. جي. ولز ؤ رابرت فراست-ه ني خۊش دأشت.&lt;ref&gt;(Anderson 1997, pp. 37–38).&lt;/ref&gt;

چه چۊن کۊچئه‌کي جي پۊر مطالعه دأشت ؤ بأضي پيلا کسؤن ٚ نظریات-ه خۊش وئیته بؤ، دؤنش‌مۊجؤن ٚ همرأ ورس-بنيش دأشت ؤ گاگلف اۊن ٚ اطلاعات ٚ جؤر دؤبؤن بأضي دؤنش‌مۊجؤن-ه أذیت گۊد، ولي کلاً ۊشؤن ٚ همرأ خۊجير ٚ ئرتباط دأشت. یه رۊ یته دؤنش‌مۊجؤن ٚ جي گوارا جي سؤال کۊنه گه «چره یته سياسي حئزب-ه مؤلحق نؤبۊني؟» چه جوؤدأدنه «أگه تي گب ٚ ليم اينه گه دکم خياوؤن تا مره راحت بؤکۊشن هيچ‌وخت اي کار-ه نؤنم، مۊ وختي اي کار-ه کۊنم گه مي دس أسلحه دؤبۊن.»

سند ٚ جؤر شؤن ٚ همرأ، گوارا لاتين ٚ آمريکا ٚ نويساٰن-ه، اۊراسيا کيرؤگا، چيرؤ آلگريا، خؤرخه ايکازا، رؤبن راديۊ ؤ ميگل آنخل آستؤرياس-ه علاقه پیدا گۊد. اۊن خۊ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن ٚ ايده'ن-ه خۊ دفترچه ٚ یادداشت ٚ مئن ثبت بؤگۊد؛ من‌جۊمله بۊدا ؤ أرسطۊ ٚ تحليلي تشريحات، برتراند رابل ٚ تحليل تۊغا ؤ وطن‌پرستي ٚ سر، جک لندن ٚ نظريات جامئه ؤ نيچه ٚ نظريات مرگ ٚ سر-ه. اۊن هيته‌أني زيگمۊند فرؤید-ه خۊش وئیته بؤ یؤ مختلف ٚ مؤضۊعات ٚ سر خاو ؤ ليبيدؤ تا خؤدشيفتگي ؤ اديپ ٚ ۊقده ٚ ره، ۊن-ه ارجاع دأ. مؤرد ٚ علاقه رشته'ن اۊن ي [[فلسفه]]، رياضيات مأندسي، سياسي ؤلۊم، جامئه‌شينأسي، تاريخ ؤ باستؤن‌شينأسي بؤن.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 10.&lt;/ref&gt;

یته محرمؤنه گؤزارش ٚ مئن سياٰ سازمؤن ٚ جي ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ ۱۳ ٚ مئن، گه گواراٰ علایق ٚ سر أنجؤم بئیته ٚ مئن بنويشته نيأ: «اۊن خۊب مطالعه بؤگۊد دأره» ؤ ايمه گۊنه «چه‌گوارا به ۊنوؤن ٚ یته لاتين نسبتا منورالافکار هيسه».&lt;ref&gt;Ratner 1997, p. 25.&lt;/ref&gt;

=== ماتؤرسيکلت ===
[[فاىل:CheOnRaft1952.jpg|بندانگشتی|ارنستؤ گوارا ؤ آلبرتؤ گرانادؤ، آمازۊن ٚ رۊخؤنه ٚ ور]]
۱۹۴۸ ٚ مئن گوارا، تحصيل پجشکي ٚ رشته ٚ مئن ٚ ره بؤئنۊس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ مئن بؤشؤ. عطش اۊن ي دۊنیا-آ مۊتن ٚ ره باعث بؤبؤ دۊ مرت موقتا دؤنشگه' رهأ بده تا سفر بؤشۊن؛ سفرؤني گه اۊن ٚ نظر-ه نسبت به خؤره ؤ لاتين ٚ آمريکا ٚ سياسي وضعيت أساسا تغير بدأ. گواراٰ خۊ أولي سفر-ه ۱۹۵۰ ٚ مئن سرأگيت ؤ ۊن تنأکه خۊ دۊچرخه گه ۊن ٚ سر یته کۊچئه ٚ ماتؤره نصب بؤده بؤ ٚ همرأ، ۴۵۰۰ کيلؤوميتر-ه آرژانتين ٚ کليسایي ٚ واوينؤن ٚ مئن سفر بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 59–64.&lt;/ref&gt; هندئه ۱۹۵۱ ٚ مئن یته ۹ ماهه ٚ سفر ٚ مئن ۸۰۰۰ کيلؤمتر-ه نسایي ٚ آمريکاٰ مئن ماتؤرسيکلت ٚ همرأ طی بؤگۊد. اي سفر ٚ ره، ۊن یه سال تحصيل ٚ جي مرخصي بٚیته بؤ ؤ قصد دأشت خۊ رفيق آلبرتؤ گرانادؤ ٚ همرأ، داوطلبؤنه دۊ هفته آمازۊن ٚ رۊخؤنه ٚ کرانه ٚ مئن، پرؤ ٚ جذامئن ٚ همرأ سان پابلؤ ٚ مئن بئسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 83.&lt;/ref&gt; اي سفر ٚ مئن چه ؤ اۊن ٚ رفئق مسير ٚ مئن کار گۊدن تا خۊ احتیاجات-ه برطرف بؤنن ؤ ايمه هندئه را دکت نأبؤن. [[شيلي]] ٚ مئن، چاکؤیماتا ٚ مٚرس ٚ مأدن ٚ مئن مأدنچئن ٚ کار ٚ شرایط گوارا' عصباني ؤ شبؤنه ٚ ديمأديمي آتاکاماٰ بيابؤن ٚ مئن یته تحت ٚ تعقيب ٚ کؤمؤنيست ٚ زؤج ٚ همرأ گه حتي یته پؤتۊ ني ندأشتن، اۊن-ه متأثر بؤگۊد؛ گوارا ايشؤن-ه «کاپيتاليستي استثمار ٚ گۊشت ؤ خۊن ٚ جي قربانئن» تؤصيف بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 75–76.&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني ماچؤپيچؤ ٚ جؤرأ مئن، شديد ٚ فقري گه رۊستایي ؤ ديۊرأکته مناطق ٚ مئن دؤبؤ ٚ همرأ مواجه بؤبؤ. ۊیه کشاورزؤن سرمایه‌دار ٚ ملکؤن ٚ کۊچئه ٚ زمينؤن ٚ سر کار گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; سفر ٚ ادامه ٚ مئن، رفاقت جذامئن ٚ ؤردۊگاٰ حاضرؤن ٚ مئنأ ۊن ٚ سر أثر بنأ ؤ بؤگۊت: «والاترين اينسؤني ٚ یجؤنایي ؤ وفاداري ايته‌چي تنها ؤ ناؤميد ٚ أفراد ٚ مئنأ پديدار بۊنه».&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; گوارا ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه اي سفر ٚ مئن بنويشت. اي أثر ايمه نيؤیؤرک تایمز ٚ پرفؤرۊش‌ترين کتب ٚ ليست ٚ مئن دکت ؤ ۲۰۰۴ ٚ مئن یته فيلم هي نؤم ٚ همرأ ؤ بر أساس ٚ اۊن چاؤدن بؤبؤ گه جوایزي ني هأگيت.&lt;ref&gt;#38 Paperback Nonfiction on 2005-02-20&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara-Granado - Mapa 1er viaje - 1952.jpg|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ۱۹۵۲ ٚ مئن، سۊرخ ٚ فلش هوایي مسيرؤنه نۊشؤن دنه]]
گوارا ۲۰ رۊز ٚ مئن آرژانتين، شيلي، پرؤ، اکوادؤر، [[کلمبیا|کلمبيا]]، ونزؤئلا، پاناما ؤ ميامي‌ئه بؤشؤ ؤ ايمه بۊئنۊس آیرس-ه وگرس.&lt;ref&gt;http://miamiherald.typepad.com/cuban_colada/2008/07/che-guevara-spe.html&lt;/ref&gt; سفر ٚ ايتمام ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکا' سيفا‌ ملل ندئه‌نأبؤ؛ بلکي ۊن-ه واحد ؤ یته استراتژي ٚ نيازمند قاره' رها چاکۊني ٚ ره دؤنس. لاتين ٚ آمريکا، منطقه‌اي بدۊن ٚ مرز ؤ مؤشترک ٚ ميراث-ه دارا بؤ ؤ اي أمر اۊن ٚ انقلابي ٚ کۊنشؤن ٚ سر آتي ٚ سالؤن ٚ مئن أثر بنأ. گوارا آرژانتين-ه وگرسن ٚ پسي خۊ تحصيلات-ه تۊمؤنأگۊد ؤ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئن ٚ مئن خۊ دۊکترا' هأگيت.
گوارا ايمه بؤگۊت مي اي سفرؤن لاتين ٚ آمريکاٰ مئن باعث بؤبؤ ۊن «فقر، وشنأیي ؤ ناخۊشي» ٚ همرأ نزيک ٚ تماس دأشته‌بۊن؛ مسائلي گه سبب بۊنه والدين «کمبۊد ٚ پۊل ٚ دؤني مننسه‌بۊن خۊ وچه' مداوا بؤنن» ؤ پئر به دليل ٚ «بؤهت ٚ ناشي وشنأیي ؤ مستمر ٚ مجازات ٚ جي» وچه چيکأشؤن-ه بي‌أهميت دئه. گوارا ٚ بؤتأر ٚ طبق، اي تجارب باعث بؤبؤ ۊن نتيجه بئیره گه «اي أفراد-ه بال زأن» ٚ ره، وأني پجشکي ٚ حؤزه' ترک بؤنه ؤ سياسي ٚ مسلحانه کالنجار ٚ صحنه مئن دکه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 98.&lt;/ref&gt;

== گۊآتمالا، آربنز ؤ یۊنایتد فرۊت ==
۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۷ ٚ مئن، گوارا هندئه سفر-ه سرأگيت. اي مرت [[بۊليوي]]، پرؤ، اکوادؤر، پاناما، کاستاريکا، نيکاراگؤئه، هندارۊس ؤ السالوادؤر-ه. ۱۹۵۳ ٚ دسامبر ٚ ۱۰ ٚ مئن، گۊآتمالاٰ را را دکتن ٚ پيشي، گوارا، سان خؤزه ٚ جي کاستريکاٰ مئن پیؤمي خۊ عممه ٚ ره «بئاتريز» برسأدنئه ؤ ۊن-ه خۊ أحوال ٚ جي واخبراگۊد. ۊن نؤمه ٚ مئن خۊ سفر ٚ جي یۊنایتد فرۊت ٚ کمپاني ٚ قلمرؤ ٚ مئن بنويشت ؤ بچربؤنه گه قانع بؤبه گه ۊشؤن ٚ کاپيتاليستي ٚ نظؤم شرير هيسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 126.&lt;/ref&gt; ۊن اي تهاجمي ٚ لحن ٚ همرأ خأس خۊ محافظه‌کارتر نزديکؤن-ه برمأنه. نؤمه ٚ آخرسر، گوارا ژۊزف استالين ٚ عکس-ه گه تازگي بؤمۊرده بؤ، قسم یاد کۊنه تا اي «ؤختاپۊسؤن» ٚ مؤغۊب بؤن ساعتي چؤم نزنه.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 31.&lt;/ref&gt; هۊ ماه ٚ مئن، گوارا گۊآتمالا' برسئه؛ ۊجه رئيس‌جمهۊر «خاکؤبؤ آربنز» گه یته دمؤکراتيک ٚ انتخابات ٚ مئن دؤجئن بؤبؤ بؤ، خأس چنته اقدامات ٚ همرأ أرضي اصلاحات ٚ مۊسؤنچي لاتيفۊنديست (پيلا کأشته‌شا ؤ ورزگري زمينؤن ٚ تعلق یته فرد ٚ ره) نظؤم ٚ قال-ه بکنه. نتيجتاً، آربنز یته وتأر ٚ برنؤمه' سرأگيته بؤ گه طی ٚ ۊن تمؤم ٚ وسيع ٚ أراضي ٚ بخشؤن گه تحت ٚ کشت نؤبؤن، مصادره ؤ اۊ کيشاورزؤني گه زمي‌زوار ندأشتن-ه، تعلق گيت. یۊنایتد فرۊت، منطقه ٚ پيلاترين زمي‌دار بؤ گه بقيه ٚ جي ويشتر تحت‌تأثير قرار گيته نأبؤ. آربنز ٚ دؤلت ۊشؤن ٚ شي ۰۰۰’۹۱ هکتار نکأشته زمي مصادره بؤگۊد. گوارا گه گۊآتمالا ٚ وضعيت ٚ جي راضي بؤ، تصميم بگيت هۊیه ساکن بؤبۊن تا «هرچي گه یته واقعي انقلاب-ه تبديل بؤن ٚ ره نياز هيسه'، دس پيداؤنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt;

گۊآتمالاسيتي ٚ مئن، گوارا، [[هيلدا گادآ آکؤستا|هيلدا گادآ آکؤستاٰ]] همرأ آشنا بؤبؤ. ۊن یته پرؤیي ٚ اقتصاددؤن بؤ گه به ۊنوؤن ٚ آمريکا ٚ مردۊمي ٚ ائتلاف ٚ چپ‌گرایانه ٚ جؤمبش (APRA)  ٚ أعضاٰ جي، سياسي ٚ روابط دأشت. گادا، گورا' آربنز ٚ دؤلت ٚ چنته بلندمرتبه‌ مقامات ٚ همرأ آشنا بؤگۊد. ۊن هيتأني یته گرۊپ کۊبا ٚ تبعيدئن ٚ جي گه به دليل ٚ شرکت، مؤنکاداٰ پادگؤن-ه حمله گۊدن ٚ مئن «سانتياگؤ د کۊباٰ مئن به تاريخ ٚ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۲۷» گه فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ارتباط دأشتن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. هي زمت بؤ گه گوارا خۊ مأرۊف ٚ لقب-ه، یأني [چه] «رایج ٚ دؤخؤندن ٚ حرف آرژانتين ٚ مئن مختلف ٚ معاني همرأ «سلام!»، «رفئق» ؤ غیره ٚ مۊسؤنچي»، مشهۊرا بؤ.&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 172.&lt;/ref&gt; گۊآتمالاٰ اقامت ٚ مؤقؤ، گوارا دئبأخي مئني آمريکا ٚ تبعيدئن ٚ جي ني بهره‌مند بؤبؤ. ايشؤن ٚ یکي، هلنا ليوا د هؤلست بؤ گه گوارا' تأمين ٚ غذا ؤ محل ٚ اسکان ٚ مئن یاري رسأنئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200709013446/https://books.google.com/books?id=aCw19CUXpqkC&amp;lpg=PA139&lt;/ref&gt; د هؤلست، گوارا همرأ درباره خۊ رۊسيه ؤ چين ٚ سفرؤن مارکسيسم ٚ مطالعه ٚ ره بؤگۊ-بيشنؤ گۊدن ؤ هيتأني گورا یته شئر-ه «Invitación al camino» ٚ نؤمي‌' ۊن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200730153555/https://www.cubaheadlines.com/2007/11/26/7281/poetry_of_che_is_presented_with_great_success_in_guatemala.html&lt;/ref&gt;

۱۹۵۴ ٚ مئی ٚ مئن یته محمۊله حاوي ٚ سۊوؤک ٚ تۊپخؤنه‌اي ٚ أسلحه‌ن، [[چکؤسلؤواکي]] ٚ کؤمؤنيستي ٚ کيشور ٚ جي، پؤرتؤ بارؤريۊس ٚ مئن آربنز ٚ دؤلت-ه تحويل دأن بؤبؤ.&lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 155–160.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، آمريکا ٚ ايالات ٚ متحده — گه ۱۹۵۳ ٚ سال ٚ جي مطابق ٚ رئيس‌جمهۊر ٚ دسسۊر دوایت آیزنهاور، آربنز-ه گئنتن ٚ دۊمبال دؤبؤ — راديؤو ؤ تبليغاتي ٚ بؤرؤشۊر ٚ کارأیتن ٚ همرأ، ضد ٚ آربنز، پرؤپاگاندا گۊآتمالا مئن تقويت ؤ ناشيناس ٚ هوامۊجؤن ٚ همرأ اۊ کيشور-ه بمب‌وارؤن بؤگۊد. &lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 161–163.&lt;/ref&gt; ایالات ٚ متحده هيتأني یته جرگه گۊآتمالایي ٚ پناهندگان ؤ مؤزدۊران-ه کارلۊس کاستيلؤ آرماس ٚ رهبري همرأ جهت ٚ آربنز ٚ دؤلت ٚ خلع بال زأ. ژۊئن ٚ ۲۷ ٚ مئن آربنز استعفا بدأ.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 345–349.&lt;/ref&gt; اين آرماس ؤ ۊن ٚ نيرؤن-ه گه CIA ٚ تحت ٚ حمایت بؤن، امکؤن ٚ پيش شؤن گۊآتمالاٰ را بدأ ؤ ۊشؤن ني یته نظامي ٚ خۊنتا ۷ ٚ ژۊئيه ٚ مئن را درگئنتن، گه آرماس-ه به ۊنوؤن ٚ رئيس ٚ جمهؤر دؤجئه. آرماس ٚ رژيم خۊ قۊدرت ٚ تحکيم ٚ ره، ۊشؤني گه ظن ٚ کؤمؤنيست بؤن دأشتن-ه، دسگير ؤ اعذام بؤگۊد، کارگري اتحاديه‌'ن-ه دؤبۊسئه ؤ بنأر ٚ أرضي ٚ اصلاحات-ه ملغي اعلام بؤگۊد.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 354–382.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara - 2do Viaje - 1953-55.png|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ٚ نخشه 1953 تا 1956]]
گوارا' وأس گه آربنز ٚ دؤلت ٚ حيمایت ٚ ره، کالنجار بؤنه ؤ جوانان ٚ شبه‌نظؤمئن-ه گلأکت. ولي گرۊپ ٚ تعلل، ۊن-ه عصباني بؤگۊد ؤ نتيجتاً خۊ پجشکي ٚ وظایف-ه وگردس. کۊدتاٰ پسي، ۊن هندئه کالنجار ٚ ره داوطلب بؤبؤ أمما خلي دنکت گه آربنز، مکزيک ٚ سفارت ٚ پناهندگي ٚ پسي، خۊ خارجي ٚ حامئن ٚ جي تقاضا بؤگۊد کيشور-ه ترک بؤنن. گوارا ٚ هأکش‌وکشؤن مۊقاومت ٚ ره، کۊدتا ٚ حامئن ٚ توجه' جلب بؤگۊد ؤ ۊشؤن ۊن ٚ قتل ٚ ره برنؤمه دچئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt; هيلدا گادآ آکؤستاٰ دسگيري ٚ پسي، گوارا آرژانتين ٚ سفارت‌خؤنه' پناهنده بؤبؤ ؤ تا چن هفته بعد گه ۊن-ه ايجازه خرۊج کشور ٚ جي ؤ سفر مکزيک-ه بدأن، هۊیه بئسأ.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 39.&lt;/ref&gt;
آربنز ٚ کنأر شؤن ؤ آرماس ٚ راست‌گراٰ ديکتاتؤري ٚ تأسيس، آمريکا ٚ تصوير-ه به ۊنوؤن ٚ یته امپراليستي ٚ قۊدرت چه‌گوارا ٚ ذهن ٚ مئن تقويت بؤگۊد گه هر دؤلت ٚ همرأ گه خأسه‌بۊن لاتين ٚ آمريکا ؤ دئبأخي درحال ٚ تؤسعه ٚ کشورؤن ٚ اقتصادي ؤ ايجتماعي ٚ بي‌عأدالتئن-ه پایان بده همرأ، مۊخالفت کۊنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt; گوارا اۊ کۊدتاٰ باره گۊنه:

————————————————

لاتين ٚ آمريکا ٚ آخري انقلابي دمؤکراسي – خاکؤبؤ آربنز ٚ دؤلت – یجؤنایي ايالات ٚ سرد ؤ عمدي ٚ تهاجم ٚ دؤني ديشکس. کۊدتا ٚ آشکار ٚ رهبر، وزير ٚ خارجه، [[جان فاستر دالس]] بؤ، شخصي گه طی ٚ تصادفي نامحتمل، یۊنایتد فرۊت ٚ سهامدارؤن ؤ نماینده‌ن ٚ جي هيسه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt;

————————————————

گوارا ٚ عقيده مبني بر اينگه [[مارکسيست]]ي گه مسلحانه ٚ کالنجار ٚ طريق ٚ جي محیا وکه ؤ مسلح ٚ خلک ۊن ٚ جي محافظت بؤنه، تنها راه ايته‌چي ٚ وضعيت ٚ اصلاح ٚ ره هيسه ني؛ کۊدتا ٚ پیامد ٚ مئن تقويت بؤبؤ. گادآ ايمه بنويشت «گۊآتمالا ٚ تفاقؤن بؤ گه بيلأخره ۊن-ه قانع بؤگۊد  گه مسلحانه ٚ کالنجار لازمه ؤ وأني أوولي ضربه' أمپراليسم-ه زأن. وختي گه اۊیه' ترک گۊد، اي مسئله ٚ جي اطمينان دأشت.»&lt;ref&gt;https://archive.org/details/cheguevara00sinc&lt;/ref&gt;
== مکزيکؤسيتي ==
[[فاىل:Hilda Gadea y Che Guevara - Luna de miel - Yucatán 1955.jpg|بندانگشتی|چه‌گوارا ؤ هيدآ گادآ آکؤستاٰ ماه‌عسل، چين ايتزا مئن گه مکزيک ٚ مئن واقع بؤبه]]
گوارا ۱۹۵۴ ٚ سپتامبر ٚ ۲۲ ٚ مئن [[مکزیکو سیتی|مکزيکؤسيتئه]] بؤشؤ ؤ ؤمۊمۊمي ؤ أطفال ٚ بيمارستؤن ٚ آلرژي ٚ بخش ٚ مئن مشغۊل ٚ کار بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160817064607/http://ww2.educarchile.cl/UserFiles/P0001/File/biografia%20de%20ernesto%20guevara.pdf&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني پزشکي ٚ دانشکده ؤ مکزيک ٚ ملي مستقل ٚ دؤشگه مئن، طبابت ٚ سر سخنراني گۊد ؤ لاتينا ٚ خبر ٚ آژانس ٚ مئن به عنوان ٚ عکاس ؤ خبرنگار استخدام بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 33.&lt;/ref&gt; ۊن ٚ أوولي ٚ زنکه هيلدا خۊ خاطرات ٚ مئن به عۊنوان ٚ «مي زيندگي چه ٚ همرأ» ذکر کۊنه گه مدتي گوارا تصميم دأشت به عۊنوؤن ٚ دۊکتر آفريقا مئن کار بؤنه ؤ فقري گه خۊ أطراف ٚ مئن دئه ۊنه شديداً آشفته بؤده بؤ.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt; یه مرت، هيلدا متوجه ٚ گوارا علاقه نسبت به یته رختشۊر ٚ مؤسند ٚ زنکه' گه خۊ ٚ معالجه ٚ ره ۊ-نه مراجعه گۊد ؤ گوارا ۊن-ه «یداشؤر ؤ استثماربؤبؤر ترين طبقه ٚ نماینده» دؤنس، بؤبؤ. ايمه هيلدا یته شئر-ه پیدا بؤگۊد گه حاوي «کالنجار ٚ قؤل یته بىتر ٚ دۊنیا ره ؤ بىتر ٚ زيندگي تمؤم ٚ فقرا ؤ استثمار بؤبؤرؤن ٚ ره» بؤ ؤ چه ۊن-ه پیرزن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt;

اي مئنأ، گوارا خۊ دۊستئه نيکؤ لؤپز ؤ دئبأخي کۊبایي تبعيدئن گه گۊآتمالا مئن کسن ٚ همرأ ملاقات بؤده بؤن، تجديد بؤگۊد. ۱۹۵۵ ٚ ژۊئن ٚ مئن، لؤپز ۊن-ه رافائل کاسترؤ ٚ همرأ آشنا بؤگۊد؛ [[فيدل کاسترؤ]]،  ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام-ه بنا بيته‌کس ؤ رهبر بؤ گه در حال ٚ یته تؤطئه' طرح‌‌شؤني فۊلخنثيؤ باتيستا ٚ ديکتاتؤرئه سرنگۊن گۊدن ٚ ره بؤ. فيدل متعاقباً گوارا' خۊ پيلا برأر معرفي بؤگۊد. گوارا وختي گه ملاقات ٚ أوولي شب ٚ مئن یته طۊلاني مکالمه فيدل ٚ همرأ دأشت، اي نتيجه' برسئه گه کۊبایئن ٚ أهداف هۊ چيزي هيسه گه ۊن ٚ دۊمبال مۊجنه ؤ أفتؤو ٚ دتأوسن ٚ پيشی، به عنوان ٚ ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ عضو ثبت ٚ نؤم بؤگۊد. چه ؤ فيدل ٚ متضاد ٚ شخصيتؤن ٚ همرأ اي بؤجؤر ۊشؤن خۊ مشترک ٚ تعهد ٚ نتيجه ٚ دؤني یأني امپراليسم‌ستيزي، رابطه‌اي چاؤدن گه سيمۊن ريد هنري (چه ؤ فيدل ٚ زيندگي نؤمه ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس) ۊشؤن+ه «انقلابي رفاقت گه دۊنیا: تغيير بدأ» تؤصيف کۊنه.&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/books/interactive/2009/jan/09/fidel-castro-che-guevara-biography&lt;/ref&gt;

گوارا تا خۊ زيندگي ٚ اي نقطه به اي نتيجه برسئه بؤ گه [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن|آمريکا]] ش تحت ٚ سلطه ٚ کؤنگلؤمراٰن مستبد ٚ رژيمؤن-ه حمایت کۊنه. ۊن باتيستا' «آمريکا ٚ نؤچه گه خأن ۊن ٚ لاخؤند-ه وؤسأنئن» حيساب هأورد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 28.&lt;/ref&gt; با اينگه گوارا قصد دأشت جرگه ٚ نظامي دۊکتۊر بؤبۊن، ولي جۊمبش ٚ أعضا ٚ نظامي یؤمۊجشؤن ٚ مئن شرکت گۊد. یؤمۊجش ٚ أصلي ٚ بخش چريکي جنگ ٚ بزن‌درشۊ ٚ تاکتيکؤن-ه یؤمۊتن بؤ. گوارا ؤ بقيه طاقت‌فرسا ۱۵ سأته ٚ رژه‌'ن بندؤن، رۊخؤنه‌'ن ؤ کأشته‌شا زمينؤن-ه طی بؤدن ؤ کمين ؤ سريع ٚ عقب‌نشيني ٚ روشؤن-ه بیؤمۊتن ؤ چم-ه بيأتن. گوارا هۊ أول‌سر ٚ جي آلبرتؤ بایؤ ٚ «ممتاز ٚ شاگرد» بؤ ؤ تمؤم ٚ آزمۊنان ٚ مئن جؤتترين امتيازؤن-ه کسب گۊد. دؤره ٚ تۊمؤنأکۊن، مربي ۊشؤن ي، ژنرال بایؤ، گوارا' «جرگه ٚ بىترين چريک» نؤم بنأ. گوارا ۱۹۵۵ ٚ سپتامبر ٚ مئن گادآ همرأ مکزيک ٚ مئن ايزدواج بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://www.firstcoastnews.com/life/books/news-article.aspx?storyid=116566&amp;catid=256&lt;/ref&gt;

== کۊبا ٚ انقلاب ==

=== انقلابي جنگ ===
کاسترؤ ؤ گوارا ؤ بقيه چريکؤن مکزيک ٚ‌ جي یته قديمي رزمناو «گرانما» نؤمي کارأیتن ٚ همرأ، ۊشؤن ۱۹۵۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۵ ٚ مئن کۊبا ٚ را را دکتن. ألبت مکزيک ٚ مئن-ني کار راحت نؤبؤ ؤ چه ؤ اۊن ي یارؤن مکزيک ٚ دؤلت ٚ ور شۊرشي محسۊب بؤن. پألۊ گيتن ٚ جي خلي دنکته بؤ گه [[باتيستاٰ|باتيستا]] ٚ أرتش ۊشؤن-ه حمله بؤدن، یه عده بؤکۊشته بؤبؤن ؤ یه عده ني دسگيرابؤن ٚ پسي اعدام بؤبؤن. اۊ ۸۲ نفري گه رزمناو ٚ مئن دؤبؤن ٚ جي، خألي ۲۲ نفر بؤتۊنسن حمله ٚ پسي کسن-ه بيأجن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 213.&lt;/ref&gt; گوارا اي نبرد ٚ مئن خۊ پجشکي تجهيزات-ه کنأر بيگئنت ؤ مؤهمماتي گه یته اۊن ٚ رفئقؤن توأدأ' وگيت ؤ بجنگس. اي تفاق یته نمادين ٚ لحظه' چه ٚ زيندگي مئن تبديل بؤبؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 211.&lt;/ref&gt;

اۊ انقلابيۊني گه زيوا بؤمؤنسه بؤن، [[سيىرا ماستراٰ|سيىرا ماسترا]] ٚ بندؤن ٚ أعماق ٚ مئن جمابؤن. فرانک‌پایس ٚ شهري چريکؤن، ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قیام ٚ أعضا ؤ محلي کيشاورزؤن أني ۊشؤن-ه بال زأن. گرۊپ ٚ عقب‌نشيني جؤري را همرأ، دۊنیا تا ۱۹۵۷ کاسترؤ ٚ زينده بؤن ٚ جي بي‌اطلاع بؤ، تا اینگه هربرت متيۊز یته مصاحبه اۊن ٚ جي نيؤیؤرک تایمز ٚ نيؤپيپر ٚ مئن چاپ بؤگۊد. اي وانويس یته أبدي تصوير ؤ تقريباً ؤسطۊره‌اي کاسترؤ ؤ چريکؤن ٚ جي مجسم بؤده بؤ. گوارا مصاحبه ٚ مئن حاضر نؤبؤ ولي آتي ماهؤن ٚ مئن رسانه‌ن ٚ أهميت-ه خۊشؤن ٚ انقلاب ٚ مئن پی بؤبۊرد. مهمات ٚ کم بؤن ؤ رۊحيه ٚ چيکأشؤن ؤ هيتأني لل ٚ گشتن ٚ حساسيت، چه ٚ ره وضعيت ٚ بدي چاؤده بؤ.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 32.&lt;/ref&gt; جۊري گه اۊ دؤره' «جنگ ٚ دردناکترين رۊزؤن» تؤصيف بؤگۊد دأره.&lt;ref&gt;DePalma 2006, pp. 110–11.&lt;/ref&gt;

گوارا وختي گه سيىرا ماسترا ٚ کۊهؤن ٚ مئن فقير ٚ معيشتي کيشاورزؤن ٚ مئنأ دؤخؤته بؤ، متوجه بؤبؤ گه اۊیه مدرسه، برق ؤ بهداشتي مراقبتؤن ٚ دسبرس بؤن ٚ حدأقلي ني دننئه ؤ پيلا آدمئن ٚ ۴۰ درصد ٚ بؤجؤر بي‌سوادن.&lt;ref&gt;https://www.independent.co.uk/news/world/americas/latin-lessons-what-can-we-learn-from-the-worldrsquos-most-ambitious-literacy-campaign-2124433.html&lt;/ref&gt; جنگ ٚ ادامه همرأ، گوارا یته سيفایي‌ناپذير ؤضو-ه شۊرشي أرتش ٚ مئن تبديلا بؤ ؤ کاسترؤ ٚ نظر گوارا' قابل بؤن ٚ دؤني اۊن-ه جلب بؤبؤ. اۊن يته کارگا نارنجک ٚ چاکۊني ره، چنته کۊره نؤن پۊتن ٚ ره ؤ مدارسي بي‌سواد رۊستایئن-ه خؤندن‌نويشتن-ه یؤمۊجأن ٚ ره چاگۊد.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt; گوارا هيتأني بهداشتي کليکؤن، کارگاٰني نظؤمي تاکتيکؤن-ه یؤمۊجش ٚ ره ؤ [[رۊزنؤمه‌]]&lt;nowiki/&gt;اي ني بنا بنأ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 45.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن فيدل کاسترؤ اۊن-ه أرتش ٚ دۊوؤمي سؤتۊن ٚ فرماندهي ٚ درجه' ترفيع بدأ. سۊ سال بعد، تایم ٚ مجله چه‌گوارا' «کاسترؤ ٚ مغز ٚ ميجيک» لقب بدأ.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheMuleFull.jpg|بندانگشتی|گوارا قاطير ٚ سوار کۊبا مئن، ۱۹۵۸ ٚ نؤوامبر]]
گوارا گه چريکؤن ٚ دۊوؤمي عالي‌رتبه فرمانده بؤ، سخت‌گيرؤنه ٚ نظم ؤ انضباط طلب گۊد. نتيجتاً، اۊن ٚ جددي بؤن ٚ دؤني شخصي هراس‌أفکن-ه تبديلا بؤ. چريکي کالنجارؤن ٚ خلال ٚ مئن هيتأني گوارا تعدادي مردؤن ٚ جي گه خبرچيني یا جاسۊسئه متهم بؤن-ه خۊسرؤنه ئدؤم بؤگۊد. اۊن خۊ رۊزؤنه خاطرات ٚ مئن، خۊ خۊسرؤنه أوولي اعدام-ه ۊتيميؤ گرا، یته محلي دهقؤن دؤنه گه به عنوان ٚ أرتش ٚ رانما دؤجئن بؤبؤ بؤ. گرا وختي گه مشخصابؤ  شۊرشئن ٚ مقر-ه به ازای ٚ ۱۰ هيزار پزؤ کۊبا ٚ هوایي نيرؤ' لؤ بدأ دأره، خيانت-ه اعتراف ؤ اعدام بؤبؤ. ایته‌چي اطلاعات ٚ جماگۊدن ؤ باتيستا ٚ أرتش ٚ ره خبرچيني، باعث ۊشؤنظ-ه قادر گۊد گه اۊ رۊستایئني گه انقلابيۊن-ه بال زأن ٚ خؤنه' تشأدن.&lt;ref&gt;Luther 2001, pp. 97–99.&lt;/ref&gt; گرا چريکؤن ٚ جي بخأس گه اعدؤم-ه زيۊ أنجؤم بدن ؤ «چه» شخصاً قدم پيش بنأ ؤ اۊن ٚ سر-ه شليک بؤگۊد. گوارا خؤره نويسنه: «ؤضاع ٚ ناخۊشایندي أفراد ؤ ۊتيميؤ ٚ ره بؤ، هيندؤني یته پيستؤل ٚ .۳۲ ٚ گؤلۊله ٚ توأدأن ٚ همرأ راس ٚ مغز ٚ را گه راس ٚ ويرگه ٚ جي خارج بؤبؤ مسئله' خاتمه بدأم.» گوارا‌ ٚ علمي ؤ اۊن ٚ تؤصیفات واقئيتؤن ٚ جي اين ٚ یادداشتؤن ٚ مئن [[جان أندرسؤن]] ٚ (ۊن زيندگي‌نؤمه ٚ نويشتنکسؤن ٚ جي) نظر ٚ مئن نۊشؤن أز «چشمگير ٚ دۊري خؤشۊنت ٚ جي» دأره. ايمه گوارا یته أدبي روایت، اي حادثه ٚ جي با ۊنوؤن ٚ «یته خائن ٚ مرگ» منتشر بؤگۊد گه اۊن ٚ مئن گرا ٚ خیانت ؤ اعدام ٚ پيش ٚ درخاس مبني بر اينگه «انقلاب اۊن ؤلاد ٚ جي مراقبت بؤنه»' به «یته انقلابي مثَل رستگاري ره، فداکاري ٚ طريق ٚ جي» تبديل بؤگۊد&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 237.&lt;/ref&gt;.

چه، سخت‌گير ؤ گلف بي‌رحم بؤ، ولي هندئه، خؤدره خۊ أفراد ٚ مألم دؤنس ؤ فراغت ٚ ؤقات ٚ مئن، أفرادي رابرت لۊیي ئستيۊنسن ؤ ميگل د سروانتس ٚ مۊسؤنچي ؤ ايسپانيایي [[غنایي شئرؤن]] ٚ همرأ ۊشؤن،-ه سرگرم گۊد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 35.&lt;/ref&gt; گوارا تحت ٚ تأثير ٚ «سواد ٚ بيدۊن ٚ مرز» خؤزه مارتي جي، چريکؤن-ه دسسۊر بدأ بؤ بي‌سواد ٚ کيشاورزؤني گه ۊشؤن ٚ ور دؤبؤن  ؤ جنگسن-ه خؤندن‌نويشتن بيؤمۊجأنن ؤ اي برنؤمه' «کالنجار جهل ٚ همرأ» لقب بدأ بؤ. تۊماس آلبا (گوارا ٚ یارؤن ٚ جي) گۊنه: چه ٚ سخت‌گير ؤ جدي بؤن ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، هندئه اۊن ٚ تۊغامند بیم ؤ ۊن-ه خۊش دأشتيم ؤ حاضر بیم خۊ جؤن-ه اۊن ٚ ره بديم.&lt;ref&gt;http://www.ezilon.com/information/article_18610.shtml&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Vabdi.jpg|بندانگشتی]]
فيدل کاسترؤ، به عنوان ٚ گوارا ٚ أرشد ٚ أفسر، اۊن-ه فردي زرنگ، جسۊر ؤ یته نمؤنه‌رهبر تؤصيف بؤگۊد دأره گه «رۊحي لحاظ ٚ جي خۊ أفراد-ه سلطه دأشت». کاسترؤ ايمه بؤگۊت گه گوارا حد ٚ جي ويشتر ريسک-ه پذيرا بؤ، اۊته گه حتی «حماقت-ه مؤنس».&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 193.&lt;/ref&gt; [[جؤئل ايگلسياس]] (گوارا ٚ نؤجوؤن ٚ سؤتوؤن) گوارا ٚ بأضي مخاطره‌آميز ئقدامات کالنجار ٚ مئن-ه خۊ خاطرات ٚ مئن واگۊته ؤ متذکر ئابه چه ٚ رفتار کالنجار ٚ مئن، حتی دۊشمند-ه مجبۊر ٚ به تحسين گۊد. ايگلسیاس یاد درگئنه یه وار گه زخمي بؤبؤ بؤ «چه» بيدۊن ٚ توجه دۊشمند ٚ گۊلۊله'ن' مي را بؤدؤوس ؤ مره کۊلأگيت ؤ منطقه جي دربؤبۊرد. نگهبؤنان حتی اۊن ٚ ره تير توأدأ نيأرسن... ايمه ۊشؤن مره بؤتن وختي بدئن اۊن خطر-ه نظر نئیته'ر ؤ غلاف ٚ أسلحه ٚ همرأ دؤونه، تحت ٚ تأثير قرار بئیتن ؤ تير توأدأ مننسن.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/books/reviews/companero.htm&lt;/ref&gt;

گوارا «دؤخؤته ٚ راديؤوي ايستگا»' را درگئنتن ٚ مئن ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ مئن حیاتي نخش دأشت. اي راديؤو أخبار-ه ژۊيئه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ نظر ٚ شي مخابره گۊد ؤ هيتأني راديؤوي ارتباط-ه شۊرشئن ٚ ره گه ۊشؤن ٚ تئداد أفزایش یأته دؤبؤ، تمؤم ٚ جزيره ٚ مئن ممکن گۊد. بدأري گوارا سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ کارأیتن راديؤو ٚ جي ٚ أثر نني-ئه ٚ مشاهده ٚ همرأ آربنز ٚ ديکتاتؤري دؤلت-ه گئنتن ٚ هدف ٚ همرأ، اي راديؤوي ايسگا' چاؤدن ٚ تصميم-ه بگيت.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20080218164340/http://www.pateplumaradio.com/central/cuba/rebel1.html&lt;/ref&gt;

کۊبا ٚ دؤلتي نيرؤن، قيام ٚ سرکۊتۊن ٚ ره تصميم بئیتن شۊرشي زندانئن-ه ئسارت ٚ لحظه ٚ مئن اعدام بؤنن. ۊشؤن هيتأتي هيته رعب ؤ وحشت درگئتن ٚ ره، غير ٚ نظؤمئن-ه دسگير، شکنجه ؤ اعدؤم گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 42.&lt;/ref&gt; تا ۱۹۵۸ ٚ مارس، باتيستا ٚ رژيم ٚ ايته‌چي اقدامات سبب بؤبؤ آمريکا ٚ یجؤنایي‌‌ايالات کۊبا' أسلحه فرتن-ه متوقف بؤنه. ۱۹۵۸ ٚ ژۊئيه تۊمؤنأکۊن ٚ مئن، [[لاس مرسدس ٚ کالنجار]] ٚ مئن، گوارا ٚ تحت ٚ فرمؤن ٚ سيۊتيۊن مؤفقا بؤ ژنرال کانتيلؤ ٚ ۱۵۰۰ نفره' گه قصد دأشتن کاسترؤ ٚ نيرؤن-ه دؤرأچينن ؤ مۊغۊب بؤنن-ه، متوقف بؤنه.&lt;ref&gt;http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/BLJ.htm&lt;/ref&gt; چن سال دئه، سرگؤرد لاري بؤکمن (آمريکا ٚ یجؤنأیي ايالات ٚ دريایي تفنگدارؤن ٚ سپا جي) لاس مرسدس ٚ کالنجار' تحليل ٚ مئن، گوارا ٚ تاکتيکي بؤده'ر-ه (عملکرد) «درخشان» تؤصيف بؤده. گوارا هيتأني اي مئنأ، بزن‌بيرۊج ؤ دئه «چريکي» تاکتيکؤن-ه کارأیتن ٚ مئن باتيستا ٚ أرتش ٚ عليه خبره بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 40.&lt;/ref&gt;

جنگ ٚ ويشتر بلأیتن ٚ همرأ، جديد ٚ سؤتۊن ٚ فرمؤندهي گه تۊمؤنأکۊن ٚ حمله ٚ هدف ٚ همرأ [[هاوانا]]' اعزام بؤبؤ بؤ، گوارا' مؤحول بؤبؤ. ۊشؤن یته طاقت‌فرسا مسير-ه یه هفته ٚ سر طی بؤدن. ۊشؤن دۊشمند ٚ کمين ٚ جي ايمن بؤن ٚ دؤني خألي شؤوؤن را شؤن ؤ أغلب چن رۊز غذا نؤخؤردن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; ۱۹۵۸ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ رۊزؤن ٚ مئن، گوارا موظف بؤبؤ لاس وياس ٚ ؤستان ٚ گيتن ٚ همرأ گه کۊبا ٚ وسط ٚ مئن قرار بٚیته، جزيره' دۊ قسمت-ه تقسيم بؤنه. چن رۊز ٚ طۊل ٚ مئن، اۊن «درخشؤن ٚ تاکتيکي پيرۊزئن» ٚ مجمۊعه همرأ تمؤم ٚ ۊستان-ه، غير أز اۊن ٚ مرکز سانتا کلارا، تحت ٚ کؤنتؤرؤل بگيت.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; گوارا ايمه خۊ «انتحاري جۊخه»' سانتا کلارا ٚ کالنجار (انقلاب ٚ سرنوشت‌چاکۊنکس پيرۊزي) مئن رهبري بؤگۊد.&lt;ref&gt;Dorschner 1980, pp. 41–47, 81–87.&lt;/ref&gt; اي شيش هفته‌ ٚ مئن گه کالنجار اۊن-ه منتهی بؤبؤ، گاگلف اۊن ٚ نيرؤن کاملا محاصره بۊنأ بؤن ؤ مهمات ٚ کافي ندأشتن. چه ٚ تۊمؤنأکۊنا پيرۊزي، دۊشمند ٚ نفري برتري (۱۰ به ۱) ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، بأضي ناظرؤن ٚ نظر ٚ جي «یته چۊمگير ٚ مؤنه ورق-ه وگأردنئن نؤوين ٚ جنگؤن ٚ مئن» محسۊب بۊنه.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 39.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che SClara.jpg|بندانگشتی|سانتا کلاراٰ ٚ کالنجار ٚ پسي، ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول]]
شۊرشي راديؤو أوولي گۊزارشؤن-ه مبني ٚ گواراٰ سؤتۊن ٚ تسلط سانتا کلارا ٚ سر، ۱۹۵۸ ٚ نؤسال ٚ شؤو مخابره بؤگۊد. أمما ملي خبري رسانه أخباري متناقض-ه گۊزارش گۊد ؤ يه مرت حتی چه جنگ ٚ مئن ٚ بؤکۊشته بؤن ٚ خبر-ه بدأ. ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول سأت ٚ ۳ ٚ نصفه شؤو، باتيستا گه واخبرا بؤ ۊن ٚ ژنرالؤن خۊسرؤنه چه‌گواراٰ همرأ صۊلح ٚ ره مذاکره گۊددرن، هوامۊج-ه سوار-ه، درحالي گه ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (سيصد ميلیۊن) دۊلار ٚ جي ويشتر خۊ همرأ بؤرد، دؤمينيکين ٚ جؤمۊرئه درشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 48.&lt;/ref&gt; پس ٚ رۊز ژانويه ٚ ۲وؤم، گوارا اين ٚ ره گه شأر-ه کاميلا تحت ٚ کؤنتؤرؤل بئیره، هاوانا ٚ دؤرين-ه بؤشؤ. فيدل کاسترؤ ٚ رسئن شيش رۊز دئه دکشئه، اۊن طی ٚ مسير مردۊمي حيمایت ٚ جذب ٚ دؤني پيلا شأرؤن ٚ مئن توقف بؤده بؤ ؤ سرأخر ژانويه ٚ ۸تؤم ۱۹۵۹ ٚ مئن ظفرمندؤن-ه هاوانا ٚ دله بؤشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 13.&lt;/ref&gt; مجمۊعا دۊسال انقلابي جنگ ٚ مئن، ۲,۰۰۰ نفر بؤکۊشته بؤبؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 51.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ميؤنه ٚ مئن، گوارا آسم ٚ حمله ٚ جي ٚ بهبۊد ٚ ره یته تاوسسؤني ويلا' تارارا مئن بؤشؤ.&lt;ref&gt;Castañeda, pp. 145–146.&lt;/ref&gt; اۊن اۊجه تارارا ٚ جرگه' را درگئنت گه ايجتماعي، سياسي ؤ اقتصادي تؤسعه ٚ سر بحث ؤ برنؤمه‌‌دچيني گۊدن. «چه» هيتأني «چريکي جنگ» ٚ کيتاب ٚ نويشتن-ه سرأگيت.&lt;ref&gt;Castañeda, p. 146.&lt;/ref&gt; فوریه ٚ مئن، انقلابي دؤلت به ايفتخار ٚ گوارا ٚ نخش پيرۊزي مئن، اۊن-ه «شهروند ٚ متولد ٚ کۊبا» اعلام بؤگۊد. وختي گه هيلدا گادآ ژانويه ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن کۊبا' بؤشؤ، گوارا اۊن-ه بؤگۊت گه یته دئه زنکه ٚ همرأ وارد ٚ رابطه بؤبه ؤ ۊشؤن طلاق ٚ تصميم-ه بئیتن گه مئی ٚ ۲۲ ٚ مئن عملي بؤبؤ. ۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم، ۊن آليدا مارس (ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ أعضا جی)  همرأ، ايزداواج بؤگۊد. گوارا ماه ٚ عسل ٚ ره آليدا همرأ ژۊئن ٚ مئن تارارا' وگرس. مجمۊعاً، اۊن خۊ دۊته ايزداج ٚ جي پئنشته وک‌وچه' صاحب بؤبؤ.&lt;ref&gt;(Castañeda 1998, pp. 264–265).&lt;/ref&gt;

=== لاکابانیا، أرضي اصلاحات ؤ سوادیؤمۊجي ٚ برنؤمه ===
انقلابي کۊبا ٚ أوولي پيلا سیاسي بؤحران، باتيستا ٚ رژيم ٚ دسگيرا بؤبه ٚ مسئۊلين ٚ سرنويشت ٚ تصميم‌ گيتن ٚ سر بؤ، ۊشؤني گه بدترين سرکۊتۊن-ه مرتکب بؤبؤ بؤن،&lt;ref&gt;Skidmore 2008, pp. 273.&lt;/ref&gt; باتيستا ٚ ديکتاتؤري ٚ عليه ٚ شۊرش ٚ مئن، فيدل کاسترؤ رهبري همرأ، نؤنزهمي قرن ٚ جزایي قانۊن-ه مؤسۊم به لي د لا سي‌ىرا ([[سي‌ىراٰ قانۊن]]) خۊ تحت ٚ کؤنتؤرؤل ٚ مناطق ٚ مئن جرا گۊد. قانۊن ٚ أساس ٚ سر تمؤم ٚ أفرادي گه جددي جنایات-ه مرتکب بؤبؤن ٚ مجازات، چي باتيستا ٚ رژیم ٚ مقامات ؤ چي انقلاب ٚ طرفدارؤن، اعدام هيسه. ۱۹۵۹ ٚ مئن انقلابي دؤلت قانۊن-ه تمؤم ٚ جؤمۊرئه تعميم بدأ ؤ ۊشؤني گه جنگي جنایت‌کار محسۊب بۊنأ بؤن، انقلاب ٚ پسی دسگير ؤ محاکمه بؤبؤن. کۊبا ٚ دادگؤستري ٚ وزارت ٚ بؤتأر ٚ طبق، مردۊم ٚ ويشتري اي تصميم ٚ جي حيمایت گۊدن ؤ اي محاکمه'ن ٚ مئن، نؤرنبرگ ٚ دادگاٰن ٚ (دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي شي) مۊسؤن‌چي روال ٚ جي پیروي بؤ.&lt;ref&gt;Gómez Treto 1991, pp. 115–116.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Manuel Urrutia2.jpg|بندانگشتی|راس‌درکه به چپ‌درکه، شۊرشي رهبر  سينفۊئگؤس، کۊباٰ رئيس‌جمهۊر مانؤل ۊرؤتيا ؤ چه گوارا (۱۹۵۹ ٚ ژانويه)]]
کاسترؤ نخشه ٚ يته بخش-ه اجرا ره، گوارا-آ پئنج ما (۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ۲وؤم تا ژۊئن ۱۲هۊم) [[لا کابانياٰ قلعه ٚ زندؤن]] ٚ فرمؤنده' منصۊب بؤگۊد. جديد ٚ دؤلت چه' موظفاؤده بؤ «انقلابي عيدالت» ٚ اعمال ٚ همرأ، باتيستا ٚ دؤلت ٚ خائنين، خبرچينؤن ؤ جنگي جنایتکارؤن-ه پاک‌چاؤني ؤ پيرۊزئه تحکيم بؤنه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 376.&lt;/ref&gt; به ۊنوؤن ٚ لا کابانياٰ فرمؤنده، گوارا انقلابي دادگاٰن ٚ محکۊم بؤبؤرؤن ٚ تجديد ٚ نظر ٚ درخاس-ه بررسي گۊد.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 267.&lt;/ref&gt; اي دادگاٰن دۊته یا سۊته أفسر، یته محترم ٚ شهروند ؤ یته‌أني أرزیاج ٚ حؤضۊر ٚ همرأ برگؤزار بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 52.&lt;/ref&gt; بأضي پرونده'ن ٚ مئن، انقلابي دادگاٰن أفراد-ه تيروارؤن-ه محکۊم بؤده بؤن. راۊل گؤمز ترتؤ (عدل‌وتأري وزارت ٚ حؤقۊقي مشاور) مؤتقد بؤ اي أحکام تؤجيه‌پذيرن اين‌دؤني گه مردۊم ٚ خۊسر ٚ اجرای ٚ عأدالت ٚ جؤلؤو-ه گيره، ولي خۊرخه کاستانيدا (نويسا)  ٚ بؤتأر ٚ طبق اي دادگه'ن ٚ مئن عادلانه رويه ٚ جي پیروي نؤبؤ.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara June 2, 1959.jpg|بندانگشتی|گوارا، Beret ٚ کۊلا ؤ خۊ مأرۊف ٚ زيتۊنی ليواس ٚ همرأ]]
آمارؤن ٚ متناقص بؤن ٚ همرأ تخمين بزأ بؤبه گه چن‌صد نفر کيشور ٚ سطح ٚ مئن اۊ زمت اعدام بؤبؤن گه حؤدۊد ٚ ۵۵ تا ۱۰۵ مؤرد لا کابانيا ٚ زندؤن ٚ مئن گه تحت ٚ فرمؤن ٚ چه بؤ أنجؤم بؤبؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refCasta%C3%B1eda1998&lt;/ref&gt; نظرات گوارا ٚ احساس ٚ سر درمؤرد ٚ اعدامؤن متفاوتن. تبعيد بوبه ٚ مۊخاليفؤن انقلابي دؤلت-ه متهم گۊدن گه ذؤق ؤ شؤق ٚ همرأ اعدامؤن-ه سازمؤن بدأن ؤ اۊن-ه «لا کابانياٰ قصاب» لقب بدأن، درحالي گه دئه-جرگه ايشاره کۊنن اۊن تا جایي گه شأس خلئن-ه عفو بؤگۊد.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt; أمما به هرحال تمؤم ٚ روایات متفق‌القؤلن گه اۊن هيچ ترديدي اعدامؤن ٚ مئن ندأشت. أگر تنها را «انقلاب ٚ جي حيفاظت گۊدن ٚ ره مۊخالفين-ه اعدام بؤ، سياسي ؤ اينسؤن‌دۊستانه استدلالؤن اۊن ٚ سر أثري نأ مننسن». بيؤگرافرؤن یته نظرسنجئه ايشاره کۊنن گه ۹۳٪ عؤمۊمي مؤافقت-ه دادگا ٚ روند ٚ سر نۊشؤن دنه. ۱۹۵۹ ٚ فوريه ٚ ۵ ؤم، گوارا یته نؤمه مئن لۊئيز پاردس-ه بۊئنؤس آیرس ٚ مئن، بنويشت: «اي تيروارؤنان نه خألي کۊبا ٚ مردۊم ٚ ره ضرۊرئه، بلکي مردۊم ٚ خأسه‌بؤچي ني هيسه».&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 375.&lt;/ref&gt;

چه ٚ دئه-کارؤن ٚ جي انقلابي کۊبا مئن، أرضي اصلاحات بؤ. اۊن چن رۊز انقلاب ٚ پيرۊزي ٚ پسي ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ مئن، یته خۊ مهم‌ترين سخنرانئن ٚ مئن، «شۊرشئن ٚ اجتماعي تفکرات» ٚ سر صؤبت بؤگۊد. چن ماه بعد ۱۹۵۹ ٚ مئی ٚ ۱۷هؤم، زمين ٚ اصلاح ٚ قانۊن گه گوارا اۊن-ه تهيه بؤده بؤ، اجرا بؤبؤ گه مزارع ٚ وسعت-ه ۴۰۰ هکتار-ه محدۊد گۊد. تمؤم ٚ وسيع‌تر ٚ أملاک اۊ وضع بؤبه محدۊده ٚ جي، توسط ٚ دؤلت تصاحب بؤ ؤ ايمه زمينؤني ۲۷۰,۰۰۰ هزار متر-مربع ٚ وتأري ٚ همرأ دهقانؤن-ه دأن یا دؤلتي مالکيت ٚ مئن مؤنسن. اي قانۊن هيتأني کۊبا ٚ شکر ٚ مزارع ٚ مالکيت-ه خارجي اتباع ٚ ره ممنۊع گۊد.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 57-58.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم ٚ مئن کاسترؤ، گوارا' یته سۊ ماهه سفر-ه ۱۴ ته کيشور گه أکثرا باندۊنگ ٚ کؤنفرانس ٚ ؤضو بؤن (مراکش، سؤدان، مصر، سۊريه، پاکستؤن، هيند، سري‌لانکا، برمه، تایلند، أندؤنزي، ژاپؤن، یۊگسلاوي، یۊنان) ؤ [[سينگاپۊر]] ؤ هنگ‌کنگ ٚ شأرؤن-ه روؤنه بؤگۊد. گوارا ٚ ديۊرأ گۊدن هاوانا جي کاسترؤ' ايجازه بدأ تا گوارا ؤ اۊن ٚ مارکسيستي تفکرات ٚ جي فاصله بئیره اين‌دؤني گه اي‌ مسئله هم یجؤنایي ايالات ٚ همرأ رابطه ٚ مئن ؤ هم ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ بأضي أفراد ٚ همرأ رابطه مئن مۊشکيل‌ساج بؤبؤ بؤ. گوارا جاکارتا مئن [[أندؤنزي]] ٚ رئيس‌جمهۊر (أحمد سۊکارنؤ) ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد. ۊشؤن أندؤنزي ٚ ۱۹۴۵_۱۹۴۹ ٚ انقلاب ٚ سر بؤگۊ-بيشنؤ بؤدن ؤ هيتأني تجاري روابط-,ه دۊته کيشور ٚ مئنأ برقرار بؤدن. سۊکارنؤ ؤ گوارا خلي زيۊ صميمي بؤبؤن اين‌دؤني گه چه ٚ کردٚکار ؤ خؤدمؤني رفتار سۊکارنؤ' تحت ٚ تأثير قرار بدأ. هيته-أن هر دۊته چپ ٚ انقلابي ايده'ن-ه خۊرخؤسي امپراليسم ٚ علیه' متعهد بؤن. گوارا ايمه آتي ٚ دؤنزه رۊز-ه (ژۊئن ٚ ۱۵ تا ۲۷) ژاپؤن ٚ مئن هيسأ بؤ ؤ کۊبا ؤ ژاپؤن ٚ تجاري روابط- گسترشٚ دؤني، تيندار ٚ مذاکرات ٚ مئن شرکت بؤگۊد. اي وادئن ٚ مئن، اۊن قؤبۊل نؤگۊد گه گۊم‌نؤم ٚ سالدات ٚ مقبره (یته یادبۊد ٚ بنا بؤکۊشته بؤبه ژاپؤني سالداتؤن ٚ ره دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ مئن) ٚ جي دئن بؤنه اين‌دؤني گه «ژاپؤني امپراليستؤن» جنگ ٚ طۊل ٚ مئن «میلیۊنؤن آسيایئه بؤکۊشتن». اۊن ٚ تأد، گوارا' وأس هيرؤشيما جي گه آمريکا ٚ أرتش ۱۴ سال پيش اۊن ٚ سر أتؤمي بؤمب توأدأ بؤ جي وادئن بؤنه. اۊن هيرؤشيما مئن هري ترۊمن-ه (آمريکا ٚ ۳۳وؤمي رئيس‌جؤمۊر)' اي هسته‌اي ٚ بؤمب‌وارؤن ٚ دؤني یته «ترسناک ٚ دلقک» دؤخؤند ؤ یته پستالي کارت حاوی ٚ «وأني هيرؤشيما' نيأ گۊدن تا شأسه‌بۊن بئیتر صۊل ٚ ره جنگسن» کۊبا' برسأدنئه.&lt;ref&gt;http://search.japantimes.co.jp/print/nn20080516a3.html&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ کۊبا' وگردسن ٚ پسی ۱۹۵۹ ٚ سپتأمبر ٚ مئن، مشخصا بؤ گه کاسترؤ ٚ سياسي قۊدرت ازدياد بيأته. دؤلت زمينؤن-ه تصاحب-ه أرضي اصلاحات ٚ قانۊن ٚ مطابق سرأیته بؤ، ولي خسارت-ه پرداخت ٚ تأد پيلا مالکؤن'، ۊشؤن-ه «ؤراق ٚ قرضه» کم ٚ بهره همرأ هدأ، اقدامي گه یجؤنایي ايالات ٚ تؤجه' جلب بؤگۊد. اي زمت ٚ مئن، کاماگؤی ٚ ثروتمند ٚ گالشؤن (دامدارؤن) گه أرضي اصلاحات ۊشؤن ٚ سر أثر بنأ بؤ، هۊبر ماتؤس-ه (یته نؤظؤهۊر ٚ شۊرش ٚ رهبر)' گلأکتن. ايشؤن ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام ٚ عليه ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ جناح ٚ همرأ یجؤنأبؤن تا کؤمؤنيستؤن ٚ جؤلؤو-ه بئیرن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن، رافائل ترؤخيؤ ([[دۊمينيکن]] ٚ ديکتاتؤر) «کارائيب ٚ ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ لژيۊن» ٚ جي گه خۊ کيشور ٚ مئن ۊشؤن-ه تعليم دأ، حيمایت گۊد. اي چن‌مليتي نيرؤن گه ويشتر ايسپانيایي ؤ کۊبایي ؤ هيته-أن کؤرواتؤن، آلمؤنئن، یۊنانئن ؤ راس‌خۊ (راست‌گرا) مزدۊرؤن ٚ جي تشکيل بؤبؤ بؤن، قصد دأشت کاسترؤ ٚ جديد ٚ رژيم-ه بيگئنن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt;

۱۹۶۰ ٚ مارس ٚ ۴رؤم، دۊته پيلا ئنفجار لا کؤبر (فرانسوي باري پرأخۊت) ٚ مئن گه بلجيکي مهمات ٚ حامل آنتورپ ٚ جي بؤ ؤ هاوانا ٚ بندر ٚ مئن پألۊ بئیته بؤ، اي تهديدات-ه تشديد بؤگۊد. مذکۊز ٚ اينفجار ٚ مئن حدأقل ۷۶ نفر بؤکۊشته ؤ چن‌صد نفر أني زخمي بؤبؤن گه گوارا شخصاً أوليه ٚ کۊمک‌رسؤني مئن بأضي قربانئن-ه بال بزأ. فيدل کاسترؤ بلافاصله سي‌ئی‌آ سازمؤن-ه «اقدامي ترؤريستي»' متهم بؤگۊد ؤ پس ٚ رۊز رسمي گلاکۊني ئنفجار ٚ قربانئن ٚ ره برگؤزار بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, p. 25.&lt;/ref&gt; گواراٰ ٚ مأرۊف ٚ عکس گه ألؤنه ؤسطۊره‌اي چريک ٚ ۊنوؤن ٚ همرأ نؤمي هيسه، اي مراسم ٚ مئن آلبرؤ کؤرداٰ توسط بئیته بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, pp. 25–50.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:KordaOfCheWalking.jpg|بندانگشتی|گوارا ؤ ۊن ٚ زنکه آليدا مارس هاواناٰ خياوؤنان ٚ مئن، ۱۹۶۰]]
احتمالي تهديدات باعث بؤبؤ کاسترؤ ضد ٚ انقلابيۊن ٚ ويشترين-ه مؤغۊب بؤنه ؤ گوارا جي بخأ أرضي اصلاحات ٚ أنجؤم ٚ سۊرعت-ه شدیداً ازدياد بده. مؤرد ٚ نظر ٚ مسئله ٚ تحقق ٚ ره، یته جديد ٚ دؤلتي نهاد «أرضي اصلاحات ٚ مللي مؤسسه (INRA)» ٚ نؤمي کۊبا ٚ دؤلت ٚ توسط تأسيس بؤبؤ. اي مؤسسه خلي زيۊ کيشور ٚ مؤهم‌ترين حؤکۊمتي ارگان بؤبؤ ؤ گوار به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير اۊن-ه رياست گۊد. گوارا ٚ فرمؤندهي ٚ تحت، یته شبه‌نظامي نيرۊ به اسشمار ٚ ۱۰۰,۰۰۰ نفر چاؤدن بؤبؤ گه أول‌سر دؤلت-ه زمينؤن-ه مصادره ؤ  اۊن-ه تۊزيع ٚ مئن بال زأ ؤ ايمه تعاوؤني مزارع' ايجاد ٚ ره اۊن ٚ جي کارأیتن بؤبؤ. مصادره‌بؤبؤ ٚ زمينؤن ۱۹۰,۰۰۰ هکتار گه یجؤنایي ايالات ٚ شرکتؤن ٚ شئم بؤ'، شامل بؤ. چن‌ماٰ پسي، دوایت آیزنهاور (آمريکا ٚ رئيس‌جؤمۊر) تلافي ٚ هدف ٚ همرأ، کۊبا ٚ شکر ٚ واردات-ه (کۊبا ٚ أصلي نقدي صادرات)' شديداً کاهش بدأ؛ عملي گه گوارا ۱۹۶۰ ٚ ژۊئيه ٚ ۱۰ ٚ مئن ۱۰۰,۰۰۰ ٚ جي ويشتر کارگر ٚ ور مقابل ٚ رياست‌جمهۊري ٚ کاخ اۊن-ه اقتصادي تجاوز دؤخؤند.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 58.&lt;/ref&gt; [[تایم ٚ مجله]] ٚ خبرنگارؤن اي مؤقؤ گواراٰ همرأ ملاقات بؤدن، بنويشتن گه اۊن «کۊبا' یخي محاسبات، پۊر قابل بؤن، جؤردؤبؤ ٚ هۊش ؤ شۊخ‌‌طبعي ٚ همرأ هدایت کۊنه.»&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;

علاوه بر أرضي اصلاحات، گوارا سواد ٚ سطح-ه أفزایش مللي سطح ٚ مئن ٚ لؤزۊم ٚ سر-أني تأکيد دأشت. ۱۹۵۹ ٚ سال ٚ پيشي، کۊبا ٚ سواد ٚ مقدار ٚ رسمي آمار ۶۰ تا ۷۶ درصد بؤ گه تحصيل ٚ دسبرس بؤن ٚ بد ٚ وضعيت رۊستایي مناطق ؤ معلم ٚ کمبۊد، تعيين‌گۊدنکس ٚ عوامل ٚ جي سواد ٚ آمار ٚ جير دؤبؤن ٚ مئن بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، کۊبا ٚ دؤلت به دستۊر ٚ گوارا، ۱۹۶۱ ٚ سال ٚ نؤم-ه «تحصيل ٚ سال» نؤم بنأ ؤ ۱۰۰,۰۰۰ نفر داوطلب ٚ جي ويشتر-ه «سواد یؤمۊجي تيپؤن» ٚ مئن بسيج بؤگۊد. ايشؤن مدارس-ه چاؤدن، جديد ٚ معلمين-ه یؤمۊجش ؤ خؤندن-نويشتن-ه تأليم بي‌سواد ٚ رۊستایئن-ه مئن یاري برسأدنئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; برخلاف ٚ گواراٰ بأدي اقتصادي برنؤمه'ن ٚ خلئن، کۊبا ٚ سواد یؤمۊجي نهضت یته «چشمگير ٚ مؤفقيت» بؤ. ۷۰۷,۲۱۲ پيلاسال ٚ کۊبایي خؤندن‌نويشتن بيؤمۊتن ؤ سواد ٚ مللي مقدار ۹۶٪-ه برسئه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt;

[[فاىل:El che.jpg|بندانگشتی]]
————————————————

«گوارا مر ٚ ره یته پئر ٚ مۊسؤن بؤ... اۊن مره تأليم بدأ. اۊن مره یاد بدأ تفکر بؤنم. اۊن خؤجيرترين چي، اينسؤن بؤن-ه، مره بيؤمۊت.»

————————————————

—[[ؤربانؤ]]، گوارا ٚ هم‌رزم کۊبا ؤ بۊليوي مئن.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7034953.stm&lt;/ref&gt;

گوارا هيتأني قصد دأشت عالي یؤمۊجش ٚ ؤمۊمي دسبرس بؤن-ه ني کۊبا ٚ خلک ٚ ره تهيه بؤنه. اي أمر ٚ تحقق ٚ ره، دؤنشگاٰن ٚ مئن [[مثبت ٚ تبعيض]] اعمال گۊد. گوارا یته سخنراني مئن عيلمي هیئت ٚ أعضا ؤ لاس وياس ٚ دؤنشگا ٚ دؤنش‌مۊجؤن ٚ ور بؤگۊت زمتي گه تحصيل «یته ايمتياز سيفيت‌پۊس متوسط ٚ طبقه' متعلق سؤ» بؤ تۊمؤنأبئه. اۊن بؤگۊت: «دؤشگا وأني خؤدر-ه سيا، مؤلاتؤ، کارگر ؤ دهقؤن ٚ رنگ-ه بئیر، نوللأ مردۊم اۊن ٚ برؤن-ه ايشکنن ؤ اۊن-ه هر رنگي خۊش دأشته‌بۊن ٚ همرأ رنگ‌ کۊنن.»&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 449&lt;/ref&gt;

=== مارکسيسم ===
————————————————

[[کارل مارکس|مارکس‌]] ٚ شایستگي اين‌دؤني هيسه گه یه‌مرتئه یته مؤهم ٚ تأثير ايجتماعي تفکرات ٚ تاريخ ٚ مئن ايجاد کۊنه. ۊن تاريخه تفسير کۊنه، ۊن ٚ تحرکه درک کۊنه، آینده' پيش‌‌بيني کۊنه ؤ علاوه بر ۊن (تا خۊ عيلمي تعهده ارضا بؤنه) یته اينقلابي مفهۊم ابراز کۊنه: دۊنیا نخأن خألي تفسيرا بۊن، بلکي خأن متحولا بۊن. اينسؤن دئه خۊ زيندگي ٚ فضا مئن برده ؤ أوزار نيه ؤ خؤدره خۊ سرنويشت ٚ معمار-ه تبديل کۊنه.

————————————————

—چه گوارا، یادداشتؤني کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي ٚ مطالعه ٚ ره، 1960 ٚ ؤکتؤبر&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

[[فاىل:Ie che guevara.jpg|بندانگشتی]]
۱۹۶۰ ٚ سپتامبر ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکاٰ أوولي کؤنگره ٚ مئن گوارا جي درمؤرد ٚ کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي سؤال بؤبؤ ؤ ۊن جوؤوأدأ «أگر مر ٚ جي سؤال بؤبۊن آیا أمي انقلاب کؤمؤنيست هيسه یا خیر، مۊ گۊنم مارکسيستي هيسه. أمي اينقلاب خۊ‌ روشؤن ٚ کارأيتن ٚ همرأ مسيرؤني پيداؤده گه مارکس ۊنه ايشاره بؤده بؤ.»&lt;ref&gt;http://www.unz.org/Pub/NewRepublic-1960sep12-00008&lt;/ref&gt; ايمه، گوارا کارل مارکس-ه خۊ ايدئؤلؤژيک ٚ الهام ٚ سربس دؤخؤند. ۊن خۊ سياسي مؤضع ٚ دفاع ٚ مئن اطمينان ٚ همرأ بؤگۊت «پۊر مشهۊد ٚ حقایق درن گه بخشي مردۊم ٚ اطلاعات جي هيسن ؤ دئه بحث ۊن ٚ باره بي‌فأیده هيسه. یته شخص وأني [[مارکسيست]] بؤبۊن، هۊته گه فيزيک ٚ مئن نيؤتؤني ؤ زيوس ٚ مئن پأستيوري هيسه.» گوارا بؤتأر ٚ طبق، کۊباٰ عمل‌‌خۊ ٚ انقلابيۊن ٚ هدف دؤنشمند ٚ مارکس ٚ پيش‌بيني‌‌بؤبؤ ٚ قوانين ٚ تحقق بؤ.» گوارا مارکس ٚ [[ماترياليزم ٚ ديالکتيکي]] ٚ کارأیتن ٚ همرأ بؤگۊت «مارکسيسم ٚ قوانين کۊباٰ انقلاب ٚ وقایع ٚ مئن درن، فارغ ٚ ؤنچي گه ۊن ٚ رهبرؤن به زوؤن هأورن، یا یته دئه نظري ديدگا جي کاملا اۊ قوانين ٚ جي واخبرن.»&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

=== اقتصادي منظر ؤ «جديد ٚ اينسؤن» ===
————————————————

اينسؤن وختي واقعا خۊ اينسؤني شرایط-ه کاميل رسنه گه تؤليد بؤنه، بۊدۊن ٚ اينگه نياز ٚ سر مجبۊر به خۊ جسم ٚ فرتن به ۊنوؤن ٚ یته کالا بؤبۊن.

————————————————

—چه گوارا، اينسان ؤ سۊسياليسم کۊبا مئن&lt;ref&gt;http://www.sadena.com/Books-Texts/Che%20Guevara%20-%20Man%20and%20Socialism%20in%20Cuba.pdf&lt;/ref&gt;

گوارا اي مؤقؤ مئن سممت ٚ حفظ ٚ همرأ دارایي ٚ وزير ؤ مللي بانک ٚ رياست-ه أني منصۊب بؤبؤ. اي انتصابات، ۊن ٚ فعاليت ٚ دۊمباله به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير ٚ توجه ٚ همرأ، گواراٰ خۊ قۊدرت ٚ ؤج-ه کۊبا مئن برسئه؛ ۊته گه عملا کۊباٰ اقتصاد ٚ تزار محسۊب بۊنأ بؤ. یته ۊن ٚ وظایف ٚ جي به ۊنوؤن ٚ مرکزي بانک ٚ رئيس، کۊباٰ ايسکناسؤن ٚ امضا بؤ گه ۊن خۊ کاميل ٚ نؤم ٚ تأد خألي «چه»' بسنده گۊد. گوارا اي نمادين ٚ عمل ٚ همرأ، خۊ بي‌میلئه پۊل ؤ طبقاتي اختلافاته گه ۊن ٚ نتيجه ٚ مئن ايجاد بۊنه، ابراز بدأشت ؤ خلئنه کۊبا مئن نگرؤن بؤگۊد&lt;ref&gt;Crompton 2009, p. 71.&lt;/ref&gt;. [[ريکاردؤ رؤخؤ]]، گواراٰ قديمي رفئق، ايمه گۊت ۊن «رۊزي گه ايسکناسؤنه چه ٚ نؤم همرأ ايمضا بؤگۊد، رایج ٚ عقيده' مبني ٚ بر پۊل ٚ مقدس بؤن-ه مۊغۊب بؤگۊد.»&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 60.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Beauvoir Sartre - Che Guevara -1960 - Cuba.jpg|بندانگشتی|گواراٰ ملاقات فرانسوي ژان-پل سارتر ؤ سيمؤن دؤ بوؤر ٚ همرأ خۊ دفتر هاوانا مئن، ۱۹۶۰ ٚ مارس. سارتر، گواراٰ «زمت ٚ کاميل‌ترين اينسان» توصيف بؤگۊد دأره.گوار علاوه ٚ بر ايسپانيایي، فرانسوي-ئه ني دؤنس.]]
گوارا ؤ کۊباٰ جديد ٚ رهبرؤن سأی گۊدن ايجتماعي نابرأربئنه مؤغۊب بؤنن، سريعا کارخؤنه'ن، بانکؤن ؤ کسب ؤ کارؤن-ه مللي بؤنن ؤ خۊ هأکش‌وکش-ه تأمين ٚ مسکن ٚ أرزؤن، درمؤني خدمات ؤ شؤغل تمؤم ٚ کۊبایئن ٚ ره معطۊف بؤدن تا ايته کيشور ٚ سياسي ؤ اقتصادي ٚ أساس-ه متحول بؤنن. ۊشؤن مؤتقد بؤن ايته‌چي أساسي ٚ تحولات وختي بۊنه گيرن گه مردۊم ٚ ايجتماعي روابط ؤ أرزشؤن ني متحولا بۊن. کۊباٰ رهبرؤن مردۊم ٚ ديد-ه نبست ٚ نژاد، زۊنؤنه'ن، فردگرایي ؤ یدي کار-ه کيشور ٚ منسۊخ ٚ بۊگذشته ٚ حاصل دؤنسن ؤ نتيجتا تمؤم ٚ أفراد ٚ جي بخأسن گه کسن-ه برابر بؤدؤنن ؤ أرزشؤني-ئه بپذيرن گه گوارا ۊنه «جديد ٚ اينسؤن» دؤخؤند. گوارا ؤميد دأشت اي تازه اينسؤن نهایتا مؤجۊدي «خؤدره ندئه‌بؤ بئیته ؤ گرۊپي کار ٚ رۊحيه ٚ دارا، پۊرتلاش، جنسيتي برابري ٚ پایبند، مصۊن فساد ٚ برأبر، غير ٚ مادي ؤ امپراليسم‌ستيز» بؤبۊن‌. ۊن مارکسيست–لنينيستي-ئه اي هدفه رسئن ٚ ره مناسب دؤنس ؤ اين ٚ طالب بؤ گه علاوه بر «وحدت، برابري ؤ آزادي» ٚ تبديل بؤن جديد ٚ أوليه ٚ ؤصۊل-ه دؤلت ويژگئني مساوات‌طلبي ؤ ايثار ٚ مۊسؤنچي ٚ سر تأکيد دأشته‌بۊن. گوارا اين ٚ طالب بؤ گه جديد ٚ اينسؤن ٚ أوولي ايقتصادي هدف، تنفر نسبت به ثروت ٚ تراکم ؤ ايقتصادي بي‌عأدالتي بؤن ٚ ور مادي أنگيزه'ن ٚ حذف تمؤم ٚ کيشور ٚ مئن ؤ ۊشؤنه جادؤجيني گۊدن أخلاقي مشوقؤن ٚ همرأ بؤبۊن. ۊن سرمایه‌دأري-ئه «مؤسابقه‌اي ورگؤن ٚ مئنأ» محسۊب گۊد گه ۊن ٚ مئن «خألي کسن-ه گئنتن» ٚ همرأ شأنه گئنا (پيرۊج) بؤن ؤ بنابرين، «جديد ٚ زن ؤ مرد» ٚ ظؤهۊر طالب بؤ. گوارا به طؤر ٚ مؤستمر تأکيد گۊد أگر سۊسياليستي ٚ  اقتصاد ٚ پایاني ٚ نتيجه «طمع ٚ تقويت ؤ فردي جاه‌طلبي ؤ جمعي ٚ رۊحيه ٚ تضعيف» بؤبۊن، «هأکش‌وکش، فداکاري ؤ جنگ ؤ نابۊدي ٚ ريسک» ٚ أرزشه ندأره. نتيجتا، «فردي واخبري» ؤ أرزشؤن ٚ اصلاح بئیتر ٚ کارگرؤن ؤ شهروندؤن ٚ دؤني، گواراٰ مؤهم‌ترين أهداف ٚ جي-ئه تبديلا بؤ. ۊن ٚ نظر ٚ مئن، «جديد ٚ اينسؤن» تۊنه «خۊپرستي» ؤ «خۊخأیي»-ئه گه أشخاص ٚ مؤشخصه کاپيتاليستي جوامع ٚ مئن دؤنس، غلبه بؤنه.

گوارا اي تؤسعه ٚ جديد ٚ روش ٚ تؤصيف ٚ ره بؤگۊت:

————————————————

یته پيلا تفاوؤت تؤسعه توسط ٚ «آزاد ٚ تجارت» ؤ «انقلابي تؤسعه» ٚ مئنأ دره. ۊشؤن ٚ یته مئن، ثروت یته کم‌تعداد ٚ خۊشبخت ٚ جرگه‌ ٚ دس دره گه دؤلت ٚ دۊس ؤ دلال هيسن. اۊ یته مئن، ثروت خلک-ه متعلقه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 59.&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che guevara nshnasni vlla?.jpg|بندانگشتی]]
گوارا مؤتقد بؤ یته دئه سيفایي ناپذير «وحدت، فرد ؤ اينساني گۊده ٚ مئنأ» ٚ پرورش ٚ مئن داوطلبؤنه ٚ کار ؤ ايراده هيسه. اي أمر ٚ نمایش ٚ ره، «گوارا اين‌دؤني گه یته مؤنه بؤبۊن» تأطيل ٚ رۊزؤن أني «بي‌وقفه کار گۊد، به ۊنوؤن ٚ وزير، ساخت ؤ ساز ؤ نیشکر ٚ مزارع ٚ مئن»،&lt;ref&gt;https://www.pbs.org/wgbh/amex/castro/peopleevents/p_guevara.html&lt;/ref&gt; مأرۊف بؤ ۳۶ سأت بۊدۊن ٚ توقف کار کۊنه، حتي نيصفه‌شوؤ أني جلسه ننه ؤ حرکت ٚ مؤقؤ غذا خؤره. ايته‌چي رفتار گواراٰ أخلاقي مشوقه'ن ٚ برنؤمه ٚ مؤنه بؤ گه ۊن ٚ مئن هر کارگر ملزم به خۊ سهم ؤ أنداجه‌اي مشخص کالا تؤليد بؤنه. ۊن مالي پاداشؤنه لغو بؤده بؤ ؤ کارگرؤني گه خۊ سهم ٚ جي ويشتر عمل گۊدن خألي یته تقدير ٚ گواهي دریافت گۊده‌‌نأبؤن أمما أگر کارگري مؤفق نبه بي، ۊن ٚ دریافتي حؤقؤق ٚ جي کسر بۊنأ بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 62.&lt;/ref&gt;

گوارا مواجهه تجاري روابط ٚ چيکاشؤن خۊرخؤسي ممالک ٚ همرأ مئن، سأی بؤگۊد نزيک‌تر ٚ تجاري روابط، خۊرتاو ٚ بلۊک همرأ' ۊن ٚ جادؤجين بؤنه ؤ شخصا چنته کيشور ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ ۊشؤن ٚ همرأ تجاري توافق‌نؤمه ايمضا بؤگۊد. تا ۱۹۶۰ ٚ پایان، ۊن چکؤسلؤواکي، شؤروي جماهير اتحاد، کليسایي کره، مجارستؤن ؤ خۊرتاوي آلمؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ قراردادؤني ۱۹۶۰ ٚ دسامبر ٚ ۱۷ ٚ قرداد ٚ مۊسؤن خۊرتاوي برلين ٚ مئن ايمضا بؤده بؤ. اي توافق‌نؤمه'ن تا حددي کۊباٰ ايقتصاده بال بزأن، أمما در عین ٚ حال کۊباٰ ايقتصادي وابستگي شرق ٚ بلۊک ٚ کيشورؤنه منجرا بؤ. هيتأني خؤرتاوي آلمؤن ٚ مئن گوارا، تامارا بؤنکه (ايمه تانیاٰ مأرۊفا بؤ) ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. ۊن ۊیه مترجم بؤ ؤ سال ٚ بعد گواراٰ گلأکت ؤ بۊليوي مئن ۊن ٚ همرأ بؤکۊشته بؤبؤ. گواراٰ ايقتصاديأ ؤصۊل فارغ أز مثبت ؤ منفي نکات، ۊن ٚ برنؤمه'ن نامؤفق بؤن ؤ ۊشؤن ٚ حاصيل بهره‌وري ٚ سريع ٚ نؤزۊل ؤ کارگرؤن ٚ غیبت ٚ ازدياد کار ٚ محل ٚ مئن بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 63.&lt;/ref&gt; گواراٰ مؤلاقات رنه دۊمؤن (فرانسوي اقتصاددؤن) ٚ همرأ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ ۱۹۵۹ ٚ مصوب ٚ أرضي اصلاحات ٚ ناکافي بؤن گه ۊن ٚ نتيجه پيلا مزارع ٚ تبديل تعاوني مزارع' یا أراضي ٚ تقسيم دهقانان ٚ مئنأ  بؤ، گوار نظر ٚ جي «فردي مالکيت ٚ احساس-ه» تقويت بؤگۊد ؤ کارگرؤن مننسن خۊ مثبت ٚ ايجتماعي منافع' بئینن ؤ ۊشؤنه تشويق گۊ‌د دئبار ٚ مۊسؤن فردي منافع ٚ دۊمبال دؤبۊن.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 306.&lt;/ref&gt;

=== خۊکؤن ٚ خليج ؤ مۊشکي بؤحران ===
۱۹۶۱ ٚ آوريل ٚ ۱۷ مئن، خۊکؤن ٚ خليج ٚ حمله مئن، ۱,۴۰۰ کۊبایي تبعيدي  گه آمريکا مئن یؤمۊجش بدئه بؤن، کۊباٰ حمله بؤدن. گوارا أساسي نخشي اي کالنجار مئن ايفا نؤگۊد، اين‌دؤني گه حمله ٚ پيش ٚ رۊز، یته جنگي ناو گه دریایي تفنگدارؤن ٚ حامل بؤ تظاهر به پينار دل ريؤ ٚ خۊرخؤسي ساحله حمله گۊدن بؤدن ؤ گواراٰ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤنه اۊ منطقه' بکشأنئن. ولي هأندئه مورخؤن مؤتقدن گوارا کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ مئن مؤثر ٚ نخش دأشت، اين‌دؤني گه اۊ زمت کۊباٰ مسلح ٚ نيرؤن ٚ یؤمۊجش ٚ مۊدير بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; تاد سالچ (نويسا) خۊ روایت  ٚ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ جي، گۊنه: «انقلابيۊن گئنا بؤبؤن، اين‌دؤني گه چه گوارا به ۊنوؤن انقلابي مسلح ٚ نيرؤن یؤمۊجش ٚ بخش رئيس یؤمۊجش ٚ برنؤمه ٚ مسئۊل، شبه‌نظامئنه تعليم بدأ. ۊن خۊ کاره خؤجير أنجؤم بدأ بؤ ؤ ۲۰۰,۰۰۰ زۊنؤنه ؤ مردؤنه' جنگ ٚ ره آماده بؤده بؤ».&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; هي زمت ٚ مئن بؤ گه گواراٰ أسلحه ٚ غلاف به طؤر ٚ ايتفاقي خارج بؤبؤ ؤ تير ۊن ي درشؤ ؤ گواراٰ ديمه زخما گۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 507.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheyFidel.jpg|بندانگشتی|چه گوارا ؤ فيدل کاسترؤ ۲۹۶۱ ٚ مئن]]
چه گوارا ۱۹۶۱ ٚ آگست ٚ مئن، آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کؤنفرانس ٚ مئن ؤرؤگۊئه ٚ پۊنتا دل استه ٚ مئن، یادداشتي «قدردؤني» جان اف. کندي (آمريکاٰ رئيس‌جؤمۊر) ٚ ره برسأدنئه. اۊ یادداشت ٚ دل بنويشته نأ بؤ «ممنۊن خۊکؤن ٚ خليج ٚ ره. حمله ٚ پيشي، انقلاب پرکان بؤ. ايسه هر زمت ٚ شي قوي‌تره». وختي گه داگلاس ديلان (یجؤنایي ايالات ٚ خزانه‌داري ٚ وزير) کۊباٰ گلأکتن اتحاد-ه ترقي ؤ پيشأکتن ٚ ره بخأسه‌کس بؤبؤ، گوارا آمريکاٰ وتلس ؤ اۊ کيشور ٚ نظامه دمؤکراتيک نؤدؤنس ؤ بؤگۊت دمؤکراسي «مالي ؤليگارش، تبعيض سياپۊسؤن ٚ عليه ؤ کۊکلاس‌کلن (یته زنجليه‌اي نژادپرست ٚ سازمؤن) ٚ خشم» ٚ همرأ جۊر نیه. ۊن هيتأني «أذیتؤنی» گه ۊن ٚ نظر ٚ جي «دؤنشمندؤني ؤپنهایمر ٚ مۊسؤنچئن-ه خۊ جایگاه ٚ جي هأرؤنئه، ساليان ٚ سال جهانه پاؤل رؤبسن ٚ فؤق‌العاده صدا جي محرۊم بؤگۊد دأره ؤ رؤزنبرگؤن-ه واغا بؤ ٚ مردۊم ٚ اعتراضات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ قتله برسأدنئه»' ني ايشاره بؤگۊد. گوارا خۊ گبؤن ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن بؤگۊت آمريکا واقعي اصلاحاته علاقه‌مند نيه ؤ «آمريکایي کارشناسؤن هرگيز کيشاورزي ٚ اصلاحات ٚ مؤرد ٚ مئن گب نزنن، ۊشؤن یته بي‌خطر ٚ مؤضۊ آو ٚ بئیتر ٚ تأمين ٚ مۊسؤن-ه ترجيح دنن. خۊلأصه، ۊشؤن تؤالتؤن ٚ انقلاب ٚ ره آماده بۊنن». هأندئه، ريچارد گۊدوين (ؤمۊر ٚ خارجه ٚ وزارت ٚ نماینده آمريکاٰ قاره ٚ مسائل ٚ مئن) خۊ یادداشت ٚ مئن کۊندأکۊندي بنويشت گه گوارا ۊنه فردي «جديدتر ٚ نسل ٚ جي» قلمداد کۊنه ؤ هيتأن گوارا خۊشؤن ٚ بؤگۊ-بؤشتؤو-ه کاميلا مؤفيد أرزیاجي بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://americancentury.omeka.wlu.edu/files/original/3e027f808b843322ec9f28e8e78e93b7.pdf&lt;/ref&gt;

۱۹۶۲ ٚ ؤکتبر ٚ مئن کۊباٰ مۊشکي ٚ بؤحران جهانه تا هسته‌اي جنگ ٚ آستؤنه پيش بؤبۊرد. چن هفته اي بؤحران ٚ پسي، مصاحبه ديلي ورکر (یته اينگيليسي کؤمؤنيستي ٚ رۊزنؤمه) ٚ مئن، گوارا هلأني ؤنچي گه «شؤروي ٚ خيانت» محسۊب گۊد ٚ جي ناراحت بؤ ؤ سام راسل (خبرنگار)-ه بؤگۊت «أگر مۊشکؤن کۊباٰ کؤنتؤرؤل ٚ تحت ببي، کۊبایئن ۊنه توأدأ نأبؤن». گوارا ايمه ضمن ٚ اي حادثه ٚ شرح، یه مرت دئه تأکيد بؤگۊد گه سۊسياليستي ٚ آزادي ٚ آرمان، عليه ٚ جهاني «امپراليستي تجاوز» تۊنس نهایتا «ميلیۊنؤن نفر قرباني اتمي جنگ ٚ مئن» ٚ أرزشه دأشته‌بۊن. مۊشکي بؤحران هيتأني گواراٰ متقاعيد بؤگۊد گه دۊته دۊنیاٰ أبرقۊدرتؤن (شؤروي أ آمريکا) کۊبا جي به عنوؤن ٚ یته پيأده ٚ سالدات خۊ جهؤن ٚ استراتژي مئن کارأیته دأرن. ۊن ٚ بؤجؤر، ۊن یته مؤناٰ نگرش ٚ همرأ هۊته گه آمريکاٰ دئه، شؤروي-ئه ني دئه.

== سفرؤن ==

=== آمريکا ===
[[فاىل:CheGuevaraCountries.jpg|بندانگشتی|کيشورؤني گه چه گوارا ۊشؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد (قيرمز) ؤ کيشورؤني گه ۊن ٚ مئن مؤسلحانه ٚ انقلاب ٚ مئن شرکت بؤگۊد (سبز)]]
تا ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر، چه گوارا انقلابي دؤلتمرد جهاني قامت ٚ مئن محسۊب بؤ ؤ به ۊنوؤن ٚ کۊبایي ٚ هیئت ٚ رئيس سخنراني ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن ٚ دؤني نيؤیؤرک-ه سفر بؤگۊد. ۊن ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر ٚ ۱۱، خۊ يسأته ؤ پۊرشۊر ٚ سخنراني مئن، ملل ٚ سازمؤن ٚ ضعف «آپارتاید (یجۊر نژادي تبعيض) ٚ وحشيانه ٚ سياست» ٚ مؤقابله مئن نسایي آفريقا ٚ مئن ٚ جي انتقاد بؤگۊد ؤ بپۊرسئه « آیا ملل ٚ سازمؤن مننئه کاري ۊن ٚ جؤلؤوگيري ره أنجؤم بده؟» گوارا ايمه یجؤنایي ايالات ٚ سياست سياپۊس ٚ جمعيت ٚ قبال-ه تقبيح بؤگۊد ؤ بؤگۊت:

————————————————

ۊشؤني گه پۊس ٚ رنگ ٚ دؤني، خۊ وک‌وچه' کۊشنن ؤ به طؤر ٚ رۊزانه ۊشؤن ٚ عليه تبعيض قائل بۊنن، ۊشؤني گه ايجازه دنن سياپۊسؤن ٚ قاتلؤن آزادکئه بؤمۊجن، اۊ قاتلؤن ٚ جي حيمایت کۊنن ؤ سياپۊسؤني-ئه مۊجازات کۊنن گه خۊ مشرۊع ٚ حق ٚ دۊمبال به ۊنوؤن ٚ یته آزاد ٚ اينسان درن — چۊته تۊنن خؤدره آزادي ٚ حافط قلمداد بؤنن؟&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che g.jpg|بندانگشتی]]
گوارا گه تا اي مؤقؤ دئه عصبي بؤبؤ بؤ، خۊ گبؤنه هاواناٰ دۊوؤمي بیانيه ٚ قرائت همرأ سرأچئه ؤ لاتين ٚ آمريکاٰ «خانواده اي ۲۰۰ ميلیۊن برأر ٚ جي گه یته مساوي مۊشکلات ٚ جي رنج بؤرن» دؤخؤندس.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt; گوارا اعلام بؤگۊد اي «حيماسه»، «هيندي وشنأ گۊده'ن (آمريکاٰ قاره ٚ بۊمئن)، بي زمي‌زوار ٚ دهقؤنؤن، استثمار بؤبه کارگرؤن ؤ مترقي گۊده'ن» ٚ توسط نويشته بۊنه. گواراٰ نظر ٚ مئن اين منازعه، گۊده'ن‌ ٚ مؤبارزه ؤ تفکرات بؤن گه کسؤني-ئه پيش بؤردن گه امپراليسم ۊشؤنه تحقير بؤگۊد دأشت ؤ گۊذشته مئن «یته ضعيف ؤ مطيع ٚ رمه» محسۊب بۊنأ بؤن، گوارا ايمه بؤگۊت «یانکئن ٚ انحصاري کاپيتاليسم» برمسئه حالت ٚ همرأ مذکۊر ٚ رمه ٚ مئن خۊ قبرکنان-ه دئه تۊنه. ۊن ايدامه بدأ گه اي «لایق ٚ سأت» ٚ مئن، «گۊمنؤم ٚ گۊده» خۊ تاريخه خۊن ٚ همرأ نويسنه ؤ حؤقؤقي-ئه گه «۵۰۰ ساله همه ۊنه خنده کۊنن» پسأگيره. چه کۊباٰ اينقلاب ٚ پسي ٚ اعدامؤن ٚ باره بؤگۊت: «أمۊ اعدام بؤديم، اعدام کۊنيم ؤ تا جایي گه لازم بؤبۊن، اعدام کۊنيم». ۊن اي پيش‌بيني گه «خشم ٚ کۊل (مؤج) تمؤم ٚ لاتين ٚ آمريکاٰ سامانؤنه گيره» ؤ کارگري ٚ گۊده'ن گه «تاريخ ٚ چرخ-ه چرخأدنن» أوولي مرت ٚ ره «طۊلاني ؤ وحشيانه خاوي گه ۊشؤنه تحميل بؤبه ٚ جي ورسنن» ٚ همرأ، خۊ گبؤنه ؤمۊمي مجمع ٚ مئن خاتمه بدأ.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

گوارا ايمه واخبرا بؤ وختي گه ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن هيسأ بؤ، کۊبایي تبعيدئن دۊ مرت ۊن ٚ ترؤر ٚ ره تلاش بؤدن. أوولي مرت ٚ ره مالي گؤآانزالز، چه ٚ وؤرۊد ٚ لحظه ٚ مئن قصد دأشت ۊنه یته هفت اينچي تيجيني همرأ قتله برسأدنه. دۊوؤمي ني گيلرمؤ نؤوؤ بؤ. ۊن سأی بؤگۊد سخنراني مؤقؤ، بازۊکا همرأ یته لۊتکا «ايست ريور» ٚ رۊخؤنه ٚ مئن ٚ جي ملل ٚ سازمؤن ٚ مقر-ه تير توأده گه گۊلل‍ه ۊني خطا درشؤ. گوارا اي دۊته تفاق ٚ باره بؤگۊت «بئیتره آدم یته زن ٚ قممه همرأ بؤکۊشته بؤبۊن، تا یته مرد ٚ گۊلله همرأ».هيتأني بؤگۊت اي انفجار واقعه' عطر أ طعم-ه زيادا گۊد.&lt;ref&gt;http://www.latinamericanstudies.org/belligerence/bazooka.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheinMoscow.jpg|بندانگشتی|مؤسکؤ ٚ سۊرخ ٚ میدؤن ٚ مئن، ۱۹۶۴ ٚ نؤوأمبر]]

=== ؤرۊپا ===
دسأمبر ٚ ۱۷ ٚ مئن، گوارا نيؤیؤرک-ه پاريس ٚ مقصد ٚ ره ترک بؤگۊد ؤ ۊیه جي یته سۊ ماهه سفر-ه جهان ٚ دؤر سرأگيت گه چين ٚ خلک ٚ جؤمۊري، کليسایي کره، عربي یجؤنأیی جؤمۊري، ألجزایر، غنا، گينه، مالي، داهؤمي، کؤنگؤ برازاويل ؤ تانزانيا و توقف ايرلند ؤ پراگ ٚ مئن-ه شامل بؤ. ايرلند ٚ مئن، گوارا گه خؤره ايرلندي أجداد دأشت «سنت پاتريک» ٚرۊز-ه لیمرک ٚ مئن جشن بگيت.

اي سفر ٚ طۊل ٚ مئن، ۊن نؤمه اي کارلؤس کۊئيخانؤ (رۊزنؤمه‌نگار) ٚ ره بنويشت گه ايمه سۊسياليسم ؤ اينسؤن کۊباٰ مئن-ه مأرۊفا بؤ. گوارا اي أثر ٚ مئن جديد ٚ واخبري، کار ٚ جديد ٚ جایگا ؤ یته نؤمقام أفراد ٚ ره ٚ ايجاد ٚ باره بنویشته. ۊن هيتأني خۊ ضد ٚ کاپيتاليستي ٚ احساسات ٚ باره بنويشته دأره:

————————————————

کاپيتاليسم ٚ قانۊن گه أکثريت ٚ نظر ٚ جي دؤخؤته نأ؛ بي اينگه فرد بؤدؤنه ۊن ٚ سر أثر ننه. ۊن خألي یته ؤفؤقي ٚ وؤسعت گه بي‌انتها نظر رسنه' أینه. اين چيزي هيسه گه کاپيتاليسم ٚ مؤبلغؤن نۊشؤن دنن ؤ راکفلر-ه (پيلا بۊرژوا) — چي دؤرۊست چي غلط — سرمشقي مؤفقيت ٚ شأسه بؤن  ٚ ره چؤنن.  فقري ؤ رنجي گه یته راکفلر ٚ ظؤهۊر ٚ ره نياز هيسه ؤ فسادي گه ايته‌چي ثروت ٚ أنباشت ٚ ره ضرۊرت دأره، چاؤده بؤبه ٚ تصوير ٚ مئن دئن نؤبؤنه ؤ هميشک ۊن-ه مردۊم-ه نۊشؤن دأ نشأنه.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1965/03/man-socialism.htm&lt;/ref&gt;

————————————————

=== ألجزایر ===
گوارا ۱۹۶۵ ٚ ۲۴‌رؤم ألجزایر ٚ مئن، آسیا ؤ آفريقاٰ کيشورؤن ٚ ايقتصادي اتحاد ٚ سمينار ٚ مئن گب‌زني بؤگۊد گه ۊن ٚ آخري حؤضۊر بين‌المللي صحنه'ن ٚ مئن بؤ. ۊن سۊسيالیستي کيشورؤن ٚ أخلاقي وظایف-ه ايشاره ؤ ۊشؤنه ضمني همکاري‌ئه خۊرخؤسي استثمارگرؤن ٚ همرأ متهم بؤگۊد. ايمه اقداماتي‌ئه تشريح بؤگۊد گه ۊن ٚ نظر ٚ مئن کؤمؤنيستي کيشورؤن وأني أنجؤم بدن تا امپراليسم-ه حريفا بۊن. ۊن اي صؤبتؤن ٚ همرأ به صۊرت ٚ عؤمۊمي شؤروي‌ئه انتقاد بؤده بؤ، مارس ٚ ۱۴ ٚ مئن کۊبا-آ وگردس ؤ راؤل کاسترؤ، اسوالدؤ دؤرتيکؤس ؤ کارلؤس رؤدزيگز هاواناٰ فؤرۊدگا مئن ۊن ٚ جي ايستقبال بؤدن.

گوارا سخنراني ألجزایر ٚ مئن ٚ جي مشخص بؤبؤ بؤ گه ۊن کليسایي نيمکره'، آمريکا رهبري همرأ خۊرخؤس ؤ شؤروي رهبري خۊرتاو ٚ مئن-ه نسایي نيمکره ٚ استثمار کۊنا دؤنس. ۊن بدأري کليسایي ویتنؤم ٚ کؤمؤنيست ٚ کيشور ٚ جي ویتنؤم ٚ جنگ ٚ مئن حيمایت گۊد ؤ درحال ٚ تؤسعه ٚ دئه‌کيشورؤن ٚ مردۊم ٚ جي بخأس أسلحه دسأیرن ؤ «ويتنؤمي» وکن. ۊن ٚ مۊخالفت شؤروي همرأ خۊرخؤسي ؤرۊپاٰ چپ ٚ منورالافکارؤن ؤ هۊنرمندؤن ٚ مئنأ گه خۊ قبلي باور-ه شؤروي‌ئه ندأشتن ٚ محبؤبيت ٚ باعث أني بؤبؤ. هيته‌أن ۊن ٚ امپراليسم‌ستيزي ؤ انقلابي‌گيري آمريکاٰ جوؤن ٚ راديکال ٚ دؤنش‌مۊجؤن گه اجتماعي تغييرات ٚ ره بي‌تابي گۊدن ٚ الهام بخش، بؤ.

گوارا خۊ شخصي بنويشته'ن ٚ مئن گه اي زمت ٚ مئن بنويشته (ۊشؤني گه تا ألؤن منتشرا به)، خۊ متزاید ٚ انتقادات-ه شؤروي ٚ سياسي ايقتصاد ٚ جي ابراز کۊنه ؤ ۊشؤن-ه «مارکس-ه یداگۊدن»' متهم بؤگۊد. ۊن مجمۊعه‌اي شؤروي سياستؤن ٚ جي گه، هأکش‌وکش «طبقاتي کالنجار ٚ دؤريني خؤشۊنت ٚ محو گه کاپيتاليسم ٚ انتقال به سۊسياليسم ٚ جي سيفایي‌شا نيه» ٚ ره، «خطري مسالمت‌آميز ٚ تعایش آمريکا‌ همرأ» ٚ سياست، ۊشؤن ٚ نامؤفقي کار ٚ باره ٚ «اطلاعات ٚ تغيير» ٚ ره ؤ ۊشؤن ٚ سأی سۊسياليستي اقتصاد-ه «ليبرال گۊدن» ٚ ره، مۊخالف بؤ. ۊن پۊل، بهره، کالایي تؤليدي مناسبات، بازار ٚ اقتصاد ؤ سۊدگرایي ٚ کاميل ٚ حذفا بؤن ٚ طالب بؤ، درحالي گه شؤروئن اصرار دأشتن اي موارد جهاني کؤمؤنيسم-ه رسئن ٚ همرأ مؤغۊب بۊنن. گوارا پيش‌بيني بؤگۊد گه أگه شؤروي أرزش ٚ قانۊن-ه لغو نؤنه، دسأخر سرمایه‌داري‌ئه رسنن.

گوارا دۊ هفته خۊ ألجزایر ٚ مئن ٚ سؤخنراني ٚ پسي ؤ وگرسن کۊباٰ، عؤمۊمي أنظار ٚ جي کنأره بگيت ؤ ايمه کۊللا غیب بؤبؤ. با توجه به اينگه مردۊم ۊنه کاسترؤ ٚ پسي کيشور ٚ دۊوؤمي قۊدرتمند ٚ فرد محسۊب گۊدن، ۊن ٚ وضعيت یته پيلا راز-ه تبديلا بؤبؤ بؤ. کاسترؤ، بین‌المللي حدسؤن ٚ فشار ٚ بۊن چه ٚ سرنويشت ٚ باره، ۱۹۶۵ ٚ ژۊئن ٚ ۱۶ ٚ مئن اعلام بؤگۊد مردۊم وختي واخبرا بۊنن گه گوارا خؤره بخأ. أمما اين، شایعات ٚ پخش ٚ مانع کۊباٰ دؤرين ؤ بيرۊن ٚ مئن ونکت.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/subject/economy/authors/yaffeh/che-critic.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che gue.jpg|بندانگشتی]]

۱۹۶۵ ٚ ؤکتبر ٚ ۳وؤم، کاسترؤ یته بۊدۊن ٚ تاريخ ٚ نؤمه' عؤمۊمي بؤگۊد گه ادعا بؤبؤ گوارا هفت‌ماه ٚ قبل ۊنه بنويشته. نؤمه ٚ مئن گه ايمه چه ٚ «خۊداحافظي ٚ نؤمه»' مأرۊفا بؤ، گوارا ضمن ٚ تأکيد ٚ بر خۊ همبستگي کۊباٰ انقلاب ٚ همرأ، اعلام بؤگۊد گه قصد دأره کيشور-ه ترک بؤنه تا دئه-ممالک ٚ انقلابي کالنجارؤن ٚ مئن مشارکت بؤنه. ۊن هيته‌أني خۊ تمؤم ٚ مناصب-ه دؤلت ؤ کۊباٰ کؤمؤنيست ٚ حزب ٚ مئن رهأ بدأ ؤ استعفا بدأ ؤ کۊباٰ ايفتخاري شهروندي‌ئه ني کنأر بيگئنت.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGuevara1965 Guevara 1965]&lt;/ref&gt;

== کالنجار کؤنگؤ مئن ==
[[فاىل:Che el.jpg|بندانگشتی]]
گوارا ۱۹۶۵ ٚ سرأگير ٚ مئن آفريقا-آ بؤشؤ تا خۊ دؤنش ؤ تجرۊبه' به عؤنوان ٚ یته چريک، سيمباٰ شۊرشئن ٚ اختيار کؤنگؤ منازعه ٚ مئن قرار بده. أحمد بن ٚ بلا (ألجزایر ٚ رئيس جمهۊر) ٚ بؤته'ر ٚ طبق «گورا آفريقا-آ امپراليسم ٚ ضعيف ٚ حلقه دؤنس» گه هين‌دؤني پيلا انقلابي ظرفيتؤن ٚ دارا هيسه.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBenBella1997 Ben Bella 1997]&lt;/ref&gt; جمال عبدالناصر (مصر ٚ رئيس‌جؤمۊر گه خۊ ملاقات چه ٚ همرأ ۱۹۵۹ ٚ پسي ۊن ئ همرأ خؤجير ٚ رابطه دأشت) گواراٰ برنؤمه کؤنگؤ مئن ٚ کالنجار' خردمندانه نؤدؤنس ؤ ۊنه هۊشدار بدأ گه یته «تارزان‌گۊنه» ؤ کتن-ه محکۊم بؤبؤ ٚ شخصيت-ه تبديل خأنه بؤن. هأندئه، گوارا «رامؤن بنتيز» ٚ مستعار ٚ نؤم ٚ همرأ کؤنگؤ' سفر بؤگۊد. ۊن کۊباٰ عمليات سيمباٰ مارکسيست ٚ قيام ٚ حمایت ٚ ره گه کؤنگؤ ٚ بؤحران ٚ أثر ٚ دؤني ايجاد بؤبؤ بؤ'، رهبري گۊد. گوارا، ويکتؤر درکه (دۊوؤمي فرمانده) ؤ ۱۲ ته کۊبایي همرأ ۱۹۶۵ ٚ آپريل ٚ ۲۴‌رؤم کؤنگؤ ٚ دؤرين بؤشؤن ؤ ايمه، حؤدۊد ٚ ۱۰۰ ته آفريقایي-کۊبایي ني ۊشؤن-ه گلأکتن.&lt;ref&gt;Gálvez 1999, p. 62.&lt;/ref&gt;

ۊشؤن مددتي لؤران کابيلا (چريکي رهبر گه چن ماه ٚ قبل کنأر بيگئنتئه ٚ رئيس‌جؤمۊر ٚ طرفدارؤن ٚ شۊرش ٚ مئن لۊمۊمبا-آ بال بزأ بؤ) ٚ همرأ همکاري بؤدن. گوارا گه لۊمۊمباٰ طرفدارؤن ٚ جي بؤ، بؤگۊت گه «ۊن ٚ قتل وأني أمر ٚ ره درسي بؤبۊن». گوارا گه توؤن ٚ کمي بۊمي زوؤنؤن ٚ مؤکالمه ٚ سر دأشت، یته نؤجوؤن مۊترجم «فردي ايلانگا» نؤمي ٚ کۊمک ٚ همرأ ديگرؤن ٚ همرأ ارتباط گيت. هف ماه ٚ گۊذشتن ٚ جي، ايلانگا «سختکۊش ٚ گوارا» ٚ رفتار-ه گه «احترامي مؤساوي سيفيت‌پۊسؤن ؤ سياپۊسؤن ٚ مئنأ قائل بؤ» تحسين گۊد.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4522526.stm&lt;/ref&gt; ولي خلي دنکت گه گوارا، کابيلاٰ ضعيف ٚ نظم ؤ انظباط ٚ جي ناؤميدا بؤ یؤ ۊن-ه کنأر بيگئنت، چه بؤگۊت: هئچچي نؤبؤ گه مره قانع بؤنه ۊن یته مؤرد ٚ نياز ٚ فرد أمر ٚ ره هيسه».&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFBBCNews2001a&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheInCongo1965.jpg|بندانگشتی|گوارا ۳۷ سالگي مئن، ۊن اي تاتایي مئن گه ۱۹۶۵ ٚ شئه، یته کؤنگؤیي تروچه' کشأیته ؤ یته آفريقایي چريک ٚ ور هيسأ‌.]]

کؤنگؤ ٚ 

ٚ مللي أرتش ٚ سيفيت‌پۊس ٚ مؤزدۊران مایک هؤر ٚ رهبري ٚ همرأ گه توسط ٚ کاسترؤ ٚ مۊخاليف ٚ کۊبایي خلبؤنان ؤ هيتأني سازمؤن ٚ سي‌ئی‌آ حيمایت بؤن؛ گواراٰ ۊن ٚ پایگا تانگانياٰ دریاچه ٚ نزیک ٚ بندؤن ٚ مئن ٚ جي بۊرۊجأنئن ؤ بؤتۊنسن ۊن ٚ ارتباطات-ه شؤنۊد بؤنن ؤ ایته ۊن ٚ حمله ٚ برنؤمه'ن ٚ جي واخبرا بۊنأبؤن ؤ ۊن ٚ تدارکات ٚ خطۊط-ه مختل گۊدن. با اینگه گوارا خأس خۊ حؤضؤر-ه کؤنگؤ ٚ مئن دؤخؤسأنه، أمما دؤلت ٚ ايالات ٚ آمريکا ۊن ٚ مؤقعيت ؤ فعاليتؤن ٚ جي واخبر بؤن. آمريکاٰ مللي أمنيت ٚ آژانس، یۊئس‌ئن‌ئس سرجۊخه خؤزه ئف والدز (تی-ي‌جی-۱۶۹) ٚ کارأیتن ٚ همرأ هند ٚ ؤقیانۊس ٚ مئن، تمؤم ٚ ۊن ٚ ارتباطات-ه رصد گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBamford2002&lt;/ref&gt;

گوارا قصد دأشت اتقلاب-ه مارکسيسم-ه تأليم ؤ فؤکؤ ٚ استراتژي ؤ چريکي جنگ-ه سيمباٰ مۊوارزؤن ؤ مؤبۊتۊ (زئير ٚ ديکتاتؤر ٚ رئيس‌جؤمۊر) ٚ مۊخالفونه یؤمۊجأدنئن ٚ همرأ، صادر بؤنه. ۊن کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ کيتاب ٚ مئن، بي‌کفایتي، عدم ٚ پذيرش ٚ تؤصيه'ن ؤ دؤريني درگيرئن شۊرشئن ٚ مئنأ' شۊرش ٚ شکست ٚ أصلي دلایل ٚ جي دؤخؤند. ۱۹۶۵ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۰ؤم ٚ مئن، گوارا گه ديسانتري ؤ حاد ٚ آسم ٚ جي رنج بؤرد ؤ أخير ٚ هفت ماه ٚ شکست ؤ تعلل ۊنه وأرگئنته بؤ، خۊ ۱۲ نفره ٚ گرۊپ ٚ ۶ بؤمؤنسه'ن ٚ همرأ کؤنگؤ' ترک بؤدن. گوارا بؤگۊت قصد دأشت مجرۊحانه کۊبا-آ روؤنه بؤنه ؤ به ۊنوؤن یته نمؤنه انقلابي کؤنگؤ مئن بئسه ؤ تا مۊردن ٚ مؤقؤ بجنگه، أمما خۊ دۊته رفيقؤن ٚ اصرار ٚ پسي ؤ هيتأني دۊ نفري گه کاسترؤ شخصاً برسأدنه بؤ، حاضر وکت آفريقا-آ ترک بؤنه.

اۊ شبانه رۊز ٚ مئن، گوارا ٚ نيرؤن بي‌ سرصدا خۊ ؤردؤن-ه وچئن، خۊ کؤمه'ن-ه تشأدأن ؤ اۊ أسلحه'ني گه خۊ همرأ بؤرد منسن-ه مؤنهدماؤدن یا  توأدأن تانگانيا دریاچه مئن ؤ ايمه شبؤنه مرز ٚ جي بؤشؤن تانزانيا ؤ خؤدره زميني دارالسلام-ه برسأنئن. گوارا چن ماه بعد اي نتيجه' برسئه گه ۊن جنگسن تا مۊردن ٚ لحظه ٚ تأد تصميم ٚ شؤن بگيت چۊن: «اينساني عنصر بکت. هيچ ئراده‌اي جنگ ٚ ره دنئه بؤ. رهبرؤن [شۊرشي] فاسدن. خۊلأصه... نشأس کاري گۊدن». گوارا هيتأني بؤگۊت: «أمۊ منيم کيشوري گه نخأنه بجنگه' تنأکه آزاداؤنيم». چن هفته بعد، ۊن مقدمه‌اي خۊ کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ ره بنويشت گه اي جۊمله همرأ سرأیته بۊنأبؤ: «اي داستؤن یته ديشکسنه»&lt;ref&gt;Guevara 2000, p. 1.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Cheguevaracongo.jpg|بندانگشتی|گوارا کؤنگؤ مئن، ۱۹۶۵]]
«چه» میل ندأشت وگرده کۊبا اين‌دؤني گه کاسترؤ قبلتر ۊن ٚ «خۊداحافظي نؤمه»' گه قرار درصۊرت ٚ مۊردن پخش بؤبۊن، علني بؤده بؤ. نتيجتاً، گوارا شيش ماه دؤخؤتکئه کۊباٰ سفارت، دارالسلام ٚ مئن ؤ ايمه یته خؤنه کۊباٰ پراگ ٚ مئن بئسأ. گوارا وختي ؤرۊپا مئن هيسأ بؤ، به طؤر ٚ سئرري خۊآن پرؤن (آرژانتين ٚ قبلي رئيس‌جؤمۊر) ٚ همرأ گه ايسپانياٰ تبعيد بؤبؤ بؤ، ملاقات دأشت. گوارا پرؤن-ه اعتماد بؤگۊد ؤ ۊنه خۊ تازه نخشه جي گه طرح‌شؤني یته کؤمؤنيستي انقلاب ٚ ره سۊسياليستي حؤکۊمت ٚ برقراري ره لاتين ٚ آمريکا مئن بؤ، واخبرا گۊد. پرؤن گوارا-آ هۊشدار بدأ اي نخشه گه قراره بۊليوي جي سرأیتن بؤبۊن، خۊکۊشي ؤ بيهۊده هيسه أمما گوارا خۊ تصميم-ه بئیته بؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200303150750/https://www.pagina12.com.ar/diario/elpais/subnotas/178453-56017-2011-10-08.html&lt;/ref&gt;

گوارا اي مۊددت ٚ مئن، خۊ خاطرات ؤ تجربيات کؤنگؤ مئن ٚ شئه جماگۊد ؤ هيته‌أني دۊته دئه کيتابه (یته فلسفه ٚ باره، ؤ اۊ یته ايقتصاد ي) نويشتن-ه سرأگيت. ۱۹۶۶ ٚ ژۊیه  ٚ مئن دؤخؤتکئه کۊبا-آ دؤرينا بؤ تا کاسترؤ ؤ خۊ زنکه همرأ ملاقات بؤنه. چه هيته‌أني آخري وار ٚ ره خۊ پئنشته وچه ٚ ره نؤمه بنويشت ؤ مقرر بؤبؤ ۊن ٚ مۊردن ٚ پسي بؤخؤنده بؤبۊن. ۊن اي نؤمه ٚ آخر ٚ مئن ۊشؤنه تؤصيه بؤگۊد:

————————————————

مؤهم‌تر همه جي، هميشک اي توانایئه دأشته بين گه هرته بي‌عأدالتي-ئه گه دۊنیا مئن هرکسئه روا بۊنه عميقاً حس بؤنين. اين یته اينقلابي ٚ خؤجيرترين خصيصه هيسه.&lt;ref&gt;Guevara 2009, p. 167.&lt;/ref&gt;

————————————————

== بۊليوي، دسگيري ؤ ئدؤم ==
۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن، چه ٚ مقر هلأ عمۊم ٚ ره نامشخص بؤ، هرچند گه مؤزامبيک (FRELIMO) ٚ نماینده'ن گۊزارش بدأن ۊن ٚ همرأ ۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن دارالسلام ٚ مئن ملاقات بؤدن. اي ملاقات گواراٰ پيشبنأک ٚ باره اۊ انقلابه بال زأن ٚ ره بؤ گه مؤزامبيکئن نهایتا ۊنه رد بؤدن.&lt;ref&gt;Mittleman 1981, p. 38.&lt;/ref&gt; کارگر ٚ جهاني رۊز ٚ سخراني ٚ رۊز ۱۹۶۷ ٚ مئن هاوانا مئن، سرگرد خؤآن آلميدا (مسلح نيرؤن ي دفاع ٚ وزير) بؤگۊت: «گوارا جایي لاتين ٚ آمريکا مئن مشغۊل ٚ خدمت به انقلابه».
[[فاىل:CheinBolivia1.jpg|بندانگشتی|عۊمر ٚ أواخر، یته رۊستا بۊليوي مئن]]
عزيمت بۊليوئه پيشي، گوارا خۊ ظاهيره نغيير بدأ تا شنأخته نؤبۊن، ۊن خۊ ريش-ه بتأشئه ؤ خۊ مؤن-ه کۊتا ؤ خاکستري چاگۊد. ۱۹۶۶ ٚ نۊوامبر ٚ ۳وؤم، گۊرا «آدؤلفؤ منا گؤنزالز» ٚ جعلي نؤم ٚ همرأ دؤخؤتکئه هوامۊج ٚ همرأ لاپاز-ه دؤرينا بؤ. ۊن خؤدره یته ؤرؤگۊئه‌اي ميانسال ٚ تاجر ؤ آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کارکۊنان ٚ جي معرفي بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Hill_and_Wang&lt;/ref&gt;

سۊ رۊز بۊليوي-ئه دؤرينا بؤن ٚ پسي، گوارا چريکي أرتش ٚ تشکيل ٚ هدف همرأ، لاپاز-ه ترک بؤگۊد ؤ بؤشؤ بۊليوي ٚ خۊرخؤسي-نسام ٚ رۊستایي مناطق-ه. گوارا أوولي ؤردۊگا یته دۊرأکته منطقه به نؤم نيانکاوآزؤ برپا بؤبؤ أمما چريکي أرتش-ه یؤمۊجش اۊ ؤردۊگا مئن خطر بؤ ؤ کار پيش نؤشؤ. ۊن تامارا بۊنکه' گه ۊن ٚ مستعار ٚ نؤم تانيا بؤ، خۊ أصلي عامل لاپاز ٚ مئن منصۊب بؤگۊد. تانيا اصالتاً خۊرخؤسي آلمؤن ٚ شي بؤ ولي آرژانتين ٚ مئن بچئه بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 693.&lt;/ref&gt;

گواراٰ چريکي قۊوا حؤدۊد ٚ ۵۰ نفر ٚ جي تشکيل بؤ ؤ تحت ٚ عنوان ٚ بۊليوي ٚ آزادي‌بخش کۊنش گۊد. ايشؤن مسلح بؤن ؤ کاميري ٚ کۊهستؤني مناطق ٚ مئن سال ٚ ۱۹۶۷ ٚ أوایل، خۊ أوولي درگيري ٚ مئن بۊليوي ٚ دؤلت ٚ أرتش ٚ همرأ مؤفق بؤن. چنته متعدد ٚ پيرۊجي ۱۹۶۷ ٚ باهار-تاوسسؤن ٚ مئن چريکي نيرؤن کسب بؤدن گه باعيث بؤبؤ، بۊليوي  ٚ دؤلت چريکؤن ٚ تئداد-ه ويشتر واقعي تعداد ٚ جي تخمين بزنن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 97.&lt;/ref&gt;

محققؤن جير ٚ موارد-ه گواراٰ شکست بۊليوي انقلاب ٚ مئن دؤنن:

* گوارا انتظار دأشت بۊليوي ٚ دؤلت ٚ محلي معارضؤن اۊن ٚ همرأ همکاري بؤنن أممآ ايته ونکت. هيته‌أني بۊليوي ٚ کؤمؤنيست ٚ حئزب ماريؤ مؤنخه ٚرهبري ٚ تحت گه شؤروي-ئه گرایش دأشت، ۊشؤنه حيمایت نؤگۊد. گوارا خۊ خاطرات ٚ مئن گه ۊن ٚ مرگ ٚ پسي کشف بؤبؤ، بۊليوي کؤمؤنيست ٚ حئزب-ه «غير ٚ قابل ٚ ئتماد ؤ أحمق» تؤصيف بؤگۊد دأره.
* ۊن تصور گۊد خألي بۊليوي ٚ أرتش گه ۊن ٚ نيرؤن خلي خۊب یؤمۊجش بدئه ندأرن ؤ کافي ايمکانات ندأشتن ٚ همرأ طرف هيسه ؤ نؤدؤنس گه ایالات ٚ متحده یته جرگه سي‌ئی‌آ ٚ ويژه کؤمؤندؤن ؤ يه عالمي دئه عملياتي عوامل-ه بۊليوي ٚ ضد ٚ شۊرش ٚ نيرؤن-ه بال زأن ٚ دؤني بۊليوي-ئه اعزام بؤده. هيته-أني بۊليوي أرتش-أني یجؤنایي ايالات ٚ ويژه ٚ نيرؤن (تکاورؤن ٚ مۊسؤن) ٚ  تحت ٚ تعليم ؤ مشاوره قرار بئیتن.&lt;ref&gt;US Army 1967 and Ryan 1998, pp. 82–102, inter alia. &quot;US military personnel in Bolivia never exceeded 53 advisers, including a sixteen-man Mobile Training Team from the 8th Special Forces Group based at Fort Gulick, Panama Canal Zone&quot; (Selvage 1985)&lt;/ref&gt;
* دۊته کۊتا کۊل ٚ رسأدنا گه کۊباٰ دؤلت ۊن ٚ اختيار قرار بدأ بؤ معیۊب بؤن، نتيجتاً چريکؤن مننسن ارتباط برقرار ؤ خۊ مؤرد ٚ نياز ٚ تدارکات-ه بئینن. 
*
*
*

*
به علاوه، مأرۊف بؤ گوارا ستيز-ه به ساجش ترجيح دنه ؤ اي عملکرد-ه کۊباٰ چريکي جنگ ٚ مئن نۊشؤن بدأ بؤ. اي أمر ۊن ٚ عدم ٚ توفيق ٚ ايجاد ٚ رابطه بۊليوي ٚ دئه-شۊرشي رهبرؤن ٚ همرأ مؤثر وکت، هۊته گه کؤنگؤ مئن-ني اي تفاق دکته بؤ. اي  گواراٰ گرایش کۊبا مئن-ني خؤدره نۊشؤن بدأ بؤ أمما فيدل کاسترؤ ٚ به مؤقؤ مداخلات ؤ رانمایئن اختلافات ٚ برۊز ٚ مانع بؤ.

هيته‌أن گوارا محلي مردم ٚ جذب گلأکتن شبه‌نظامئن-ه طی ٚ یؤنزه ماه سأی ناکام بؤمؤنس. پۊر منطقه مردۊم ٚ جي بۊليوي ٚ نظمامئن ؤ مقامات-ه در جريان ٚ مقر ؤ چريکؤن ٚ تحرکات ٚ جي واخبرا گۊدن. گوارا خۊ کالنجارؤن ٚ آخري رۊزؤن بۊليوي ٚ مئن بنويشت گه: «دهقانؤن أمره بال نزنن، بلکي خبرچين-ه تبديلا بؤدرن».

فيليکس رؤدريگز (کۊبایي تبعيدی) گه سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ ويژه فعاليتؤن ٚ مرکز ٚ ره کار گۊد، بۊليوي أرتش-ه گواراٰ دسگيري ره مشاوره بدأ. به علاوه، یته مؤستند ٚ بؤته'ر ٚ طبق، کلاؤس باربي (نازي جنگي جنایتکار) ني سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ دئه- مؤشاورؤن ٚ جي بؤ ؤ یحتمل مستقيماً ۊشؤن-ه کۊمک گۊد.
[[فاىل:Statueduchelahiguera.jpg|بندانگشتی|گوارا یادبۊد، لا ايگرا مئن]]
۱۹۶۷ ٚ ؤکتبر ٚ ۷ۊم، یته خبرچين بۊليوي ٚ ويژه نيرؤن-ه گواراٰ چريکي قۊواٰ ؤردۊ ٚ مقر-ه گه یته درره مئن نأ بؤ جي واخبرا گۊد. ؤکتبر ۸ۊم ٚ صۊب، ۊشؤن اۊ منطقه' ۱۸۰ ته سالدات ٚ همرأ دۊته جرگه مئن دؤرأچئن ؤ درره ٚ داخل ٚ را پيشروي بؤدن. نبردي در بگيت ؤ گوارا اي نبرد ٚ مئن مجرۊح ؤ أسيرا بؤ. برناردينؤ هوانکا (بۊليوي ٚ أرتش ٚ گرۊهبانؤن ٚ جي) ماجرا' ايته گۊزارش کۊنه: تکاورؤن ٚ نزيکا بؤن ٚ همرأ، گوارا گه دۊ مرتبه تير بؤخؤرده بؤ ؤ ۊن ٚ أسلحه دئه کارساج نؤبؤ، خۊ سلاحؤن-ه به نشؤنه ٚ تسليم توأدأ ؤ خطاب به سالداتؤن فریاد دنأ: «شليک نؤنين! مۊ چه گوارام ؤ مۊ زنده ويشتر شمه-ر ٚ ره أرزش دأرم، تا بؤمۊرده».

هۊ رۊز ٚ شأنسر گوارا' دس‌دؤبۊسئه یته بؤسۊسه-دؤسۊسه مدرسه' لا ايگرا (رۊستایي هۊ نزيکي) مئن منتقل بؤدن. یته نصفه‌رۊز، ۊن بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن ٚ بازجۊیي ٚ برأبر بتأوس (مۊقاومت بؤگۊد) ؤ خألي ۊشؤن ي سربازؤن ٚ همرأ آهسسه گب زأ. یته سربازؤن ٚ جي چه' «مخۊف» تؤصيف گۊد. ۊن ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا ٚ راس ٚ پا ٚ ساق گۊلله بؤخؤرده بؤ، ميۊ ۊني خاک‌آلۊد ؤ ۊن ٚ ليواس شندره وکته بؤ ؤ ۊن ٚ پاٰن-ه قأم دؤبسئه بؤن. نامناسب ٚ وضعيت ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، «گوارا خۊ سر-ه جؤر بٚیته دأشت، مؤستقيم طرف ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ گۊد ؤ تنها چيزي گه خأس، یچي ديۊ گۊدن ٚ ره بؤ». ۊن گۊنه «ترحم» ٚ همرأ یته کۊچئه کيسه تۊتۊن ۊن ٚ پيپ ٚ مئن ٚ دنأم، گوارا لبخند بزأ ؤ تشکۊر بؤگۊد. هۊ رۊز ٚ شؤو یأني ؤکتبر ٚ ۸، کأپيتان ئسپينؤزا (بۊليوي أرتش ٚ أفسرؤن ٚ جي) تلاش بؤگۊد پيپ-ه گوارا ٚ  دهن ٚ جي وئیره گه چه —دؤبسئه دسؤن ٚ وؤجۊد ٚ  همرأ — ۊن لقد بزأ. گوارا هيتأني چن سأت پيشتر خۊ اعدام ٚ جي آدميرال اۊگاتچه ٚ ديم ٚ سر گه تلاش بؤده بؤ ۊن ٚ جي بازجۊیي بؤنه، فيليک توأدأ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

پس ٚ رۊز ؤکتبر ٚ ۹، گوارا درخاس بؤگۊد رۊستاٰ مدٚرسه ٚ مألم گه یته ۲۲ ساله زنکه بؤ به نؤم ٚ جۊليا کؤرتز-ه، بٚینه. ۊن ايمه گوارا' «مردي خۊش‌قيأفه ؤ بأ نيأیي نرم ؤ طعنه‌آميز» تؤصيف بؤگۊد گه مکالمه ٚ مؤقؤ کؤرتز منيس مؤستقيم ۊن ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ بؤنه چۊنگه «نيأ ۊني تاب‌پذير، رؤسۊخ گۊدنکس ؤ آرام بؤ». گوارا مألم-ه بؤگۊت اين ضد ٚ تربيتي هيسه گه انتظار بؤشۊن رۊستایي کۊدک ايته‌چي جا مئن تحصيل بؤنه، «درحالي گه دؤلتي مقامات مرسدس-ه سوارن» . گوارا بؤگۊت اين چيزي هيسه گه أمۊ ۊن ٚ علیه کالنجار کۊنيم».&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

مۊددتي بعد هۊ ؤکتبر ٚ ۹هؤم ٚ صۊب، رنه بارينتؤس (بۊليوي رئيس‌جؤمۊر) دسسۊر بدأ گوارا' بؤکۊشته بؤبۊن، هرچند دؤلت ٚ ايالات ٚ متحده متمایل بؤ گه ويشتر بازجۊیي بؤن ٚ ره پاناما' منتقل بؤبۊن، گوارا کۊشأنئن ٚ دسسۊر توسط ٚ فيليکس رؤدريگز اۊ واحدي گه گوارا' دأشت-ه برسأدنئه. ماريؤ تران (بۊليوي أرتش ٚ ۲۷ ساله گؤرۊبان) گه ئدعا گۊد سۊ نفر ۊن ي دۊستؤن ٚ جي، هممه ماريؤ ٚ کۊچئه نؤم ٚ همرأ چريکؤن ٚ همرأ درگيري مئن بؤمۊردن، ۊن ٚ اعدام ٚ ره داوطلب بؤبؤ. ۊن درحالي گه نيمه‌مست بؤ، درخاس بؤگۊد گوارا' شليک بؤنه. بۊليوي ٚ دؤلت قصد دأشت گوارا' کۊشتن ٚ پسي رسماً ئلؤم بؤنه ۊن ددرگيري جريؤن ٚ مئن بؤکۊشته بؤبؤ ؤ نتيجتاً، رؤدريگز به تران دسسۊر بدأ چه ٚ سر-ه شليک نؤنه تا گۊلل‍ه ٚ زخمؤن دؤلتي روایت ٚ همرأ همخؤني دأشته بۊن. گري پرادؤ (سروؤني گه ۊن ٚ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤن گوارا' أسيراؤده بؤن) بؤگۊت بارينتؤس گوارا' اعدام ٚ دسسۊر-ه فؤراً صادر بؤده بؤ گه اين‌دؤني گه احتمال دأن بؤبؤ بؤ ۊن زندؤن ٚ جي درشۊن یا مردۊم ٚ سۊجه گيتن دؤلت ٚ جي، علني محاکمه مئن تفاق دکه. بارينتؤس هرگيز خۊ أنگيزه' گوارا' فؤري کۊشتن ٚ ره، دئه-ايقدامات ٚ تأد محاکمه ؤ تحويل دأن آمريکایي مقامات-ه مۊسؤنچي، آشکار نؤگۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGrant2007&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Ghe édam-e pishi.jpg|بندانگشتی]]
فيليکس رؤدريگز حؤدۊد نيم سأت گوارا' کۊشتن ٚ پيشي تلاش بؤگۊد تا گوارا' وادار بؤنه، تا دئه-چريکؤني گه آزاد بؤن ٚ دؤخؤتن‌گا ٚ جا' اعتراف بؤنه، ولي چه جوؤوي ندأ. ايمه رؤدريگز ؤ چنته دئه سالدات گوارا' کۊمک بؤدن راسه بئسه ؤ ۊنه کؤمه ٚ جي بيرۊن بؤبۊردن. رؤدريگز ؤ دئه-سالداتؤن گوارا همرأ دسه‌جمعي عکس بئیتن ؤ رؤدريگز گوارا' خبر بدأ قراره ئدؤم بؤبۊن. چن لحظه بعد، یته سربازؤن گه گوارا جي محافظت گۊد، ۊن ٚ جي بپۊرسئه «آیا تي جاودانگي ٚ فکر دري؟» ؤ گوارا جوؤوأدأ «نه، مۊ انقلاب ٚ جاودانگئه فيکر کۊنم».&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refTime1970 Time magazine 1970]&lt;/ref&gt; چن دئقه بعد، تران ۊنه شليک گۊدن ٚ ره کؤمه' دؤرينا بؤ، گوارا ورسأ ؤ خۊ آخري گبؤن-ه به زوؤن بيأرد «دؤنم مره کۊشتن ٚ ره بۊمأی. شلليک بؤن، بزدل! تۊ خألي خأن یکته' بؤکۊشي» تران لحظه‌اي درنگ بؤگۊد، ايمه ئم۲ کارابين-ه گوارا ٚ را نۊشؤنه بگيت ؤ چه ٚ بالؤن ؤ پاٰن-ه شلليک بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt; گوارا گه زمين ٚ سر خؤدره دپيت، خۊ یته مُچان-ه گاز بگيت تا خۊ جره ٚ جؤلؤو-ه بئیره. تران ٚ بعدي شلليک زخمي کۊشتنکس گوارا ٚ سينه ٚ مئن ايجاد بؤگۊد. رؤدريگز ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا سأت ٚ ۱:۱۰ دئقه ٚ ظهر به وخت ٚ محللي بؤمۊرد. مجمۊعاً تران ۹ وار گوارا' شلليک بؤگۊد، پئنشته پاٰن-ه، دۊته بالؤن-ه &lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt;ؤ یته سينه ؤ یته-أني گؤلي-ئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

————————————————

هروخت مرگ أمي سۊراغ بۊمأ، خۊش بۊمأ، به شرطي گه أمي ژيوير ايشنؤوسنکسي-ئه برسه ؤ دسسي دئه أمي أسلحه'ن ٚ ره درازا بۊن.

————————————————

—گوارا ٚ گۊربنويشته گه چن ماه قبل یته کنفرانس ٚ مئن آماده بؤده بؤ تا ۊن ٚ قبر ٚ سر حک بؤبۊن&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/world/2009/jan/19/che-guevara-obituary-guardian-archive&lt;/ref&gt;


گوارا ٚ جسد اعدام ٚ پسي یته هلي کۊپتر ٚ پایه'ن ٚ سر دؤبسئن بؤبؤ ؤ به وال گرانده هۊ نزيکئن ٚ مئن بؤردن بؤبؤ. ۊجه، ۊنه یته بتۊني تخته ٚ سر بؤخؤسأدنئن ؤ ۊن ٚ جسد ٚ جي عکس بئیتن. چنته شاهد ۊن ٚ هؤويت ٚ تأئيد ٚ ره دؤخؤندن گه ۊشؤن ي یکته یته بريتانيایي رۊزنؤمه‌نگار بؤ گه شاهدؤن ٚ مئنأ خألي ۊن گوارا' زنده ٚ بؤن ٚ مؤقؤ بدئه دأشت. چه ٚ جسد-ه به نمایش ٚ عمۊمي بنأن ؤ چن صتته محللي ٚ مردۊم ۊنه بدئن گه ۊشؤن ي خلئن ي نظر ٚ مئن، مسيح-ه مؤنس ؤ حتی بأضي واشکي ۊن ٚ تار ٚ مؤن-ه تبرک ٚ ره وئیتن ؤ بؤبۊردن. اي قبيل مقایسه'ن یه مئنأ شددت بگيت ؤ جان برجر (اينگيليسي منتقد ٚ هۊنر) ۊن ٚ جنازه ٚ عکسؤن ٚ دئن ٚ همرأ بؤگۊت چنته مأرۊف ٚ أثر گه مسيح ٚ کشئن بؤبه' مؤنه.[[فاىل:CheExec9B.jpg|بندانگشتی|چه ٚ جنازه ٚ ديم]]
یته نظامي دۊکتر گوارا ٚ دسسؤن-ه ببئه ؤ ايمه بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن جنازه' یته نامشخص مکؤن-ه بؤبؤردن ؤ ۊن ٚ جنازه' چيکأر بؤدن ٚ جي کسي وخبرا ونکت. چه ٚ دسسؤن-ه أنگۊشت‌نگاري ره به بۊئنۊس آیرس منتقل بؤدن. ايمه گوارا ٚ ببئه دسسؤن-ه کۊبا' برسأدنئن.

۱۹۹۵ ٚ پایان ٚ مئن، ماریؤ وارگاس (بۊليويایي بازنشسته ژنرال) جان لي أندرسؤن (چه‌گوارا: یته انقلابي زيندگي ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس)' اطلاع بدأ گوارا ٚ جسد یته پروازي باند، وال‌گرانده ٚ نزيکي مئن قرار دأره. نتيجتاً، یته چن‌مليتي گرۊپ اۊن ٚ بقایا' پیداؤن ٚ ره وارد ٚ عمل بؤبؤن ؤ ۱۹۹۷ ٚ ژۊئيه مئن، هفت نفر ٚ بقایا' دۊته دسسه‌جمعي قبر ٚ مئن بيأتن گه یته أجساد ٚ جي، یته بي‌دس مرکه بؤ گه ئنتظار شؤ چه بؤبۊن. ايمه تطبيق ٚ همرأ مشخصا بؤ واقعن چه هيسه، بۊليوي ٚ مقامات ٚ وزارت ٚ داخله تأئيد بؤدن مذکۊر ٚ جسد گوارا شئه. خۊلأصه ۳۰ سال بعد ٚ کۊشأنئن، ۊن ٚ جسد کشف بؤبؤ ؤ سانتا کلارا مئن دفن بؤبؤ.

== ميراث ==

گوارا ٚ کؤشأنئن ؤ اۊ چريکي کالنجارؤن ٚ ديشکسن باعيث نؤبؤ «مسلحانه کالنجار گه فؤکؤ ٚ نظريه' مأرۊف بؤ، پيلا تحولات ٚ ايجاد ٚ ره» خاتمه پیداؤنه. درواقع، چه سبب بؤبؤ ؤنچي گه مؤفق ٚ مسلحانه مۊوارزه ٚ ره نيازه، تا حددي رؤشنا بۊن. اينقلابي جۊمبشؤن گوارا ٚ پسي لاتين ٚ آمريکا ؤ دۊنیا مئن، «أهميت ٚ جذب ٚ رۊستایي ؤ شهري مناطق ٚ عامه ٚ سياسي حيمايت-ه» به رسميت بشنأخت.

== هۊنر ٚ مئن ==
خلي فيلم چه‌گوارا ره چاؤده بؤبؤ گه ۊشؤن ي آخري چه (۲۰۰۸) بؤ گه دۊته وابين دأشت. ميزقؤن ٚ مئن ني یته پۊر مأرۊف ٚ أثر نيأ به نؤم ٚ «بدرۊد فرمانده» گه کارلؤس پۊئبلا (کۊبایي مزقؤنچي) گوارا ٚ خۊدافظي نؤمه ٚ انتشار ٚ پسي چاگۊد. اي أثر-ه خلي خؤننده'ن هندئه بؤخؤندن، من‌جۊمله: ناتالي کردؤن گه ۊن ٚ تک‌آهنگ فرانسه ٚ مئن ۸۰۰,۰۰۰ ته نۊسخه جي ويشتر بفرت.

مزقؤن-ه ايشنؤوسن ٚ ره: &lt;nowiki&gt;https://www.tarafdari.com/node/1798165&lt;/nowiki&gt;

چه (۲۰۰۸ فيلم) imdb ٚ مئن:

&lt;nowiki&gt;https://m.imdb.com/title/tt0892255/?ref_=nv_sr_srsg_3&lt;/nowiki&gt;

=== گوارا ٚ کيتابؤن ؤ دس‌بنويشته'ن ===
گوارا ٚ مأرۊف ٚ کيتابؤن، چريکي جنگ، ماتؤرسيکلت ٚ خاطيرات، کۊبا ٚ انقلابي جنگ ٚ خاطره'ن، هيسن. هيته‌أن، گوارا وختي دسگيرا بؤ یته ۳۰,۰۰۰ کلمه‌اي خاطرات ٚ دفتر گوارا ٚ دسنويس بؤرده'ر ؤ ۊن ٚ أشعار ؤ کۊتا قصصه'ن ۊن ٚ مئن دؤبؤن گه بۊليوي أرتش ٚ دس دکت. گوارا اي خاطرات ٚ مئن بۊليوي ٚ چريکي کالنجارؤن ٚ وقایع' ۱۹۶۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۷ تا ۱۹۶۷ ؤکتبر ٚ ۷-ه مؤستند بؤده. ۊن ٚ مئن مۊشکلاتي گه ۊن ٚ همرأ مواجه بؤن شرح دأن بؤبه ؤ هيته‌أن گوارا خۊ رنج بؤردن آسمي حملات ٚ جي ؤ ۊشؤن ي تشديد ٚ باره گب بزأ. گوارا پۊر خؤجير ٚ گب ؤ جۊمله بؤگۊت دأره گه خلي خلک ٚ مئنأ دپيته.

== سربس ==

=== تیندار کیتابان ===

* Galvez, William (1999). Che in Africa: Che Guevara's Congo Diary. New York: Ocean Press.
* Guevara, Ernesto Che (1994). The Bolivian Diary of Ernesto Che Guevara. New York: Pathfinder Press
* Guevara, Ernesto Che (1969). Che. Havana: Instituto del Libro.
* Guevara, Ernesto Che (1996). Episodes of the Cuban Revolutionary War, 1956–1958. New York: Pathfinder Press.
* Guevara, Ernesto Che (1985). Ernesto Che Guevara: Escritos y discursos. Havana: Editorial de Ciencias Sociales.
* Guevara, Ernesto Che (1997). Guerrilla Warfare. Washington, Del: Scholarly Resources.

=== ارجاعان ===</text>
      <sha1>4y4d8sb9urmukj234n32m2qprcto0sy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62274</id>
      <parentid>62273</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:01:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>/* نسایي آمريکا ٚ وضعيت گواراٰ پيشي */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="133580" xml:space="preserve">{{دؤجئه وانويس نشؤن}}
{{زيوشنامه جعبه
|نام=ارنستؤ رافائل گوارا
|تصویر=CheHigh.jpg
|تاتايي تؤضيح=اؤسطۊره‌اي چريک
|بمردن ٚ رۊج=۱۹۶۷ ٚ اؤکتبر ٚ ۹ (۳۹ سال)
|فعاليت ٚ زمينه=پيجشک، چريک، نويسا
|بزارۊج=۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴
|بزاجيگا= رؤساريؤ، سانتا فه، [[آرژانتين]]
|بمردن ٚ جيگا=لا ايگرا، بۊليوي
|مدفن=سانتا کلارا، [[کۊبا]]
|همسر= هيلدا گاديا آکؤستا (۱۹۵۹-۱۹۵۵){{سخ}}آلیدا مارچ (۱۹۶۷-۱۹۵۹)
|زاکان= ۵
|ايمضا=File:CheGuevaraSignature.svg
|والدین=ارنستو گوارا لینچ
سلیا دئه لاسرنا
|اندازه‌تصویر=
|باخي نامان=چه‌، چه گوارا، اِل چه}}

'''ارنستؤ چه‌گوارا''' ([[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي]] مئن: Ernesto Che Guevara) [[آرژانتين]] ٚ مئن ٚ بچئه بؤبه ٚ پجشک، چريک، ديپلؤمات، مارکسيست ؤ کۊبا ٚ انقلاب ٚ أصلي کسؤن ٚ جي بؤ. اۊن یته جوؤن ٚ دؤنش‌یؤمۊج (پجشکي رشته مئن) بؤ ؤ [[نسايي آمريکا]] مئن سفر گۊد ؤ خلک ٚ نداري، [[ويشتايي|وشنأیي]] ؤ ناخۊشي دئن ٚ دؤني کالنجار ٚ رۊحيه اۊن ٚ مئن قۊوت بگيت. اۊن أوول گؤآتمالا ٚ ايجتماعي اصلاحات-ه گه خاکؤبؤ آربنز ٚ ریاست جؤمۊري ٚ دس بنا بؤبؤ-ئه گلأکت، ولي خئلي دنکت گه سیا (سي‌آی‌اِی) ٚ سازمؤن ٚ کۊدتاٰ همرأ گه یۊنایتد فرۊت ٚ حمایت ٚ ره، ترتيب بدأ بؤبؤ، دؤني آربنز مجبۊر-ه بؤ کنار بؤشۊن ؤ اي تفاق گوارا ٚ سياسي ايدئؤلؤژي-ئه تثبيت بؤگۊد. ايمه [[مکزیکو سیتی|مکزیکؤسيتي]] مئن راؤل ؤ فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ۲۶ ژۊئيه ٚ قيام-ه ورأکت ؤ بؤشؤ کۊبا؛ اي قيام ٚ هدف فۊلخنسيؤ باتيستا (کۊبا ٚ ديکتاتؤر گه آمريکاٰ ایجؤنایي ایالات ٚ تحت ٚ حمایت بؤ) سرنگۊن گۊدن بؤ. گوارا انقلابيۊن ٚ مئن پۊر محبۊب بؤبؤ ؤ دۊوؤمي فرمانده ٚ درجه-ئه هأگيت. اۊن دۊ سال چريکي کالنجارؤن (علیه ٚ باتيستا) گه کۊبا ٚ اينقلاب-ه باعث بؤبؤ ٚ مئن پۊر مؤهم ؤ مؤثر بؤ. چه‌گوارا ألؤنه دۊنیاٰ مئن یته حماسي نماد عامه ٚ دابؤن ٚ مئن شنأخته‌بؤبؤ هيسه.

انقلاب ٚ پسي، گوارا جديد ٚ دؤلت ٚ مئن ددار کليدي نخشؤن ٚ مسئۊل وکت گه من‌جۊمله تجديد ٚ نظرات-ه بررسي، أفرادي گه انقلابي دادگه‌ئن ٚ مئن به جنایت ٚ جنگي محکۊم بؤبؤن-ه تيروارؤن، کۊبا ٚ سوادآمۊجي نهضت ٚ رابري، فعاليت به عۊنوان ٚ مللي بانک ٚ رئيس، کۊبا ٚ مؤسلح ٚ قۊوا ٚ یؤمۊجشي کارکيا ؤ کۊبا ٚ سۊسياليسم ٚ نماینده بين‌المللي سفرؤن ٚ مئن-ه گۊته شأنه. ايته‌چي مؤقعيتؤن اۊن-ه قادر گۊد تا مۊهم ٚ مسائل ٚ مئن فی‌المثل کۊبا ٚ شبه‌نظامي‌ئن-ه تعليم گه خۊکؤن ٚ خليج-ه حمله گۊدن ٚ مئن مؤفق بؤن ؤ [[شؤروي]] هسته‌اي بالستيک مۊشکؤن ٚ اينتقال کۊبا-ئه گه منجر به کۊبا ٚ مۊشکي بحران ۱۹۶۲ ٚ مئن وکت، محوري نقش دأشته بۊن. هيتأني اۊن یته خؤجير ٚ نويشتنکس ؤ خاطره‌نويسا بؤ ؤ اۊن ٚ نؤمي آثار ٚ جي چريکي جنگ ٚ رانما ؤ ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه شأنه نؤم بؤردن. اۊن ٚ مطالعات ؤ تجربيات مارکسيسم-لنينيسم ٚ سر اۊن-ه اي باور-ه برسأنئه گه سۊوؤمي جهان ٚ پسأکتن ؤ وابستگي، أمپراليسم، نؤايستعمار ؤ اينحصاري سرمایه‌دأري ٚ دؤني هيسه ؤ چاره، پرؤلتري اينترناسيۊناليسم ؤ جهاني اينقلاب هيسه. چه‌گوارا ۱۹۶۵ ٚ مئن اينقلاب ٚ صدۊر ٚ دؤني کۊبا-ئه رهأ بدأ؛ أوول کؤنگؤ ٚ مئن سيمباٰ قيام-ه گلأکت ؤ نامؤفقي پسي، خۊ هأکش‌وکش-ه بۊليوي مئن سرأگيت ولي اۊ کيشور ٚ أرتش سي‌آی‌اِی ٚ سازمؤن ٚ بال زأن ٚ جي گوارا-ئه بگيت ؤ به سۊرعت اعدام بؤگۊد.

نظرات، گوارا ؤ اۊن ٚ ميراث ٚ سر متفاوته؛ اۊن یته جرگه ٚ ره مؤحترم ؤ یته دئه جرگه ٚ ره منفۊر هيسه ؤ اي تناقص-ه شأنه پۊر تيندار ٚ زيندگي‌نؤمه‌ئن، خاطرات، وانيويسؤن، مۊستندؤن، مزقؤنؤن ؤ فيلمؤن ٚ مئن دئن. گوارا ٚ شهادت؛ یته تۊغامندانه دؤخؤن، کالنجار گۊدن اختلاف ٚ طبقاتي ٚ همرأ ؤ اۊن ٚ تلاش نؤانسان-ه خلق ٚ ره گه ماددي مشوقه‌ئن ٚ جا أخلاقي أهداف ٚ دؤني حرکت کۊنه اۊن-ه، چپ ٚ قيامؤن ٚ نماد ؤ اؤلگۊ چاؤده. ولي راستگراٰن اۊن-ه اقتدارگرایي ؤ خؤشۊنت سياسي رقيبؤن ٚ همرأ مۊتهم کۊنن. اي اختلافات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ تایم ٚ مجله اۊن-ه بيستؤمي قرن ٚ تأثيرنأنکس‌ترینؤن ٚ ۱۰۰ نفره ٚ ليست ٚ مئن دنأ دأره. هيتأني مريلند ٚ هۊنر ٚ دؤنشگه ٚ مؤسسه ٚ قؤلي، اۊن ٚ تاتايي-ه گه [[آلبرتؤ کؤردا]] بگيته دره ؤ اؤسطۊره‌اي چريک نؤم دأره، جهؤن ٚ معرۊف‌ترين تاتایی هيسه.

== نسایي آمريکا ٚ وضعيت گواراٰ پيشي ==
لاتين ٚ آمريکا (تقريبن هۊ نسايي آمريکا محدۊده-ئه گۊنن گه [[کلسيايي آمريکا]] ٚ [[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي زوؤنؤن]] ٚ منطقه-ئه ني شامل بۊنه) بيستؤمي قرن ٚ أوولي نيمه ٚ مئن، اينقلابي ؤ ايصلاح‌طلب ٚ قيامؤن ؤ کالنجارؤن-ه شاهد بؤ. [[مکزیک|مکزيک]] ٚ ۱۹۱۰ ٚ اينقلاب، تۊنه اي قيامؤن ٚ أوولي بؤبۊن ؤ اي قيامؤن، آمريکا ٚ مردۊمي ائتلاف، پرۊ ٚ مئن ؤ دمؤکرات ٚ حرکت ونزؤئلا مئن ٚ مۊسؤنچي ٚ قیامؤن ٚ همرأ دۊمباله بگيت. اي قيامؤن ٚ أهداف سياپۊس آدمئن، فقرا، بي‌سوادؤن ؤ استثمار بؤبؤکسؤن ٚ وضعيت-ه بئیتراؤدن بؤن. ولي هندئه، حاکم ٚ طبقه قوي بؤ ؤ تۊنس خۊ وضعيت ٚ جي دأشتدأري بؤنه، آمريکا ٚ ایجؤنایي ايالتؤن، تغيير ٚ همرأ مۊخالف بؤ ؤ هيتأني قاره ٚ خلک ٚ مئن اطاعت ؤ تابعيت ٚ حس دؤبؤ؛ هين ٚ دؤني، تغيير چاؤدن ٚ روند کۊندأکۊندي پيش شؤ.&lt;ref&gt;Wright 2000, pp. xi–xii&lt;/ref&gt;

[[آرژانتين]] ٚ مئن، نظامي قۊوا ۱۹۴۳ ٚ مئن کۊدتا بؤدن ؤ نتيجتاً، قۊدرت خۊآن پرؤن-ئه برسئه. اۊن ٚ رياست جؤمۊري أوولي دۊ سال ٚ مئن، رفاه سطح ؤ حؤقۊق-ه جؤر شؤن ٚ همرأ بؤ ولي جهؤني وقایع، آرژانتين ٚ مئن بحران ٚ باعث بؤبؤ؛ دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي، آمريکا مارشال ٚ طرح-ه کؤمؤنيسم ٚ عليه [[اۊرۊپا|اۊرۊپاٰ]] مئن بنا بگيت. من‌جۊمله مارشال ٚ طرح ٚ وابينؤن، اۊرۊپا مؤرد ٚ نياز ٚ غله-ئه تهيه بؤ گه باعث بۊنأبؤ آرژانتيني گه اۊن ٚ ايقتصاد مبتني بر کيشاورزي بؤ، خۊ أصلي بازارؤن-ه چيکأده. شأردؤبؤرؤن ٚ جمعيت ٚ جؤر شؤن-أني کيشاورزي صادرات ٚ سر أثر بنأ چؤن محصۊل ٚ مصرف کيشور ٚ مئن جؤر بؤشؤ بؤ. أصلي کالاٰن ٚ دنئه‌بؤن ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۲ ٚ مئن باعث ٚ قيمتؤن ٚ جؤر شؤن بؤبؤ و دسأخر پرؤن ۱۹۵۵ ٚ مئن یته نيظامي کۊدتا دؤني قۊدرت ٚ جي بکت ؤ تبعيد بؤبؤ.&lt;ref&gt;Lewis 2001, pp. 93–107&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Buzga.jpg|بندانگشتی]]
کۊباٰ مئن فۊلخنسيؤ باتيستا یته کۊدتاٰ همرأ ۱۹۵۲ ٚ مئن قۊدرت-ه چيکأگيت ؤ نيظامي ديکتاتؤر-ئه بنا بگيت. هۊ زمت، کيشور ٚ جمعيت ٚ يک سۊوؤم فقير محسۊب بؤن ؤ مردۊم ٚ متوسط ٚ طبقه‌ ناراضي ؤ ناراضي‌تر بؤدؤبؤن؛ رژيم ٚ حاکم مردۊم ٚ ور سرکۊتۊنا ؤ فاسد محسۊب بؤ ؤ خلک-ه خۊ همرأ بيگؤنه چاؤده بؤ. اۊ عهد، کۊبا ۶,۳ ميلیۊن جمعيت دأشت. اي کشور ٚ تؤليد ٚ ناخالص ٚ سرانه لاتين ٚ آمريکاٰ مئن سۊوؤمي مقام-ه دأشت، أمما جير ؤ فقرا ٚ طبقه ؤ حاکم ؤ ثروتمندؤن ٚ طبقه ٚ مئنأ پۊر اختلاف دؤبؤ. کۊبا ٚ [[خۊرتاو]]، پيلا زيمي‌دارؤن ٚ چيک دؤبؤ گه کيشاورزي محصۊلات ٚ صادرات ٚ مئن دؤبؤن. زيويش ٚ سطح ٚ اختلاف هاوانا ؤ دئبأخي منطقه‌ئن ٚ مئنأ ؤ هيتأني شأري ؤ رۊستایي منطقه‌ئن ٚ مئنأ قشنگ مشخص بؤ.&lt;ref&gt;Staten 2005, pp. 80–81&lt;/ref&gt;

== زيندگي ٚ أوایل ==

=== أصل ؤ نسب ===
ارنستؤ گوارا، ارنستؤ گوارا لينچ ؤ سليا دئه لاسرنا ٚ پئنشته وچه ٚ مئن ٚ أوولي ٚ وچه بؤ، اۊن ۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴ ٚ مئن آرژانتين ٚ رؤساريؤ ٚ مئن یته جؤر ٚ طبقه خؤنواده ٚ مئن بچئه بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Ernesto_Guevara_Acta_de_Nacimiento.jpg&lt;/ref&gt; گوارا‌ ٚ پئر صنأتگر ؤ مئمار بؤ. اۊن مئماري رشته مئن تحصيل بؤده بؤ ولي هرگيز مؤفق نؤبؤ خۊ مدرک-ه هأیره. گوارا ٚ پئر ايسپانيایي نسب ؤ اۊن ٚ مار أني [[ايرلند|ايرلندي]] نسب دأشت&lt;ref&gt;Harris 2010, pp. 1&lt;/ref&gt; ؤ نسل اۊن ي، لۊئيس ماريا پرالتا (ثروتمند ٚ زمي‌دار ؤ سن خؤزه کاليفرنيا ٚ شهردار، نؤنزهؤمي قرن ٚ أوایل ٚ مئن)' رسئه. خؤآن آنتؤنيؤ گوارا، چه‌گوارا ٚ پئر ٚ پيلاپئر، آرژانتين-ه طيلاٰ دؤني رهأ بدأ تا بؤشۊن کاليفرنيا، اۊیه یته مکزيکي زنکه همرأ ايزدواج بؤگۊد. ۊشؤن ٚ وچه، رؤبرتؤ گورا کاسترؤ، کاليفرنياٰ مئن بچئه بؤبؤ ؤ آرژانتين-ه وگردس. رؤبرتؤ گوارا، آنا ايزابل لينچ ٚ همرأ گه آرژانتين ٚ شي بؤ ولي ايرلندي نسب دأشت، ازدواج بؤگۊد ؤ گوارا ٚپئر ايشؤن ي وچه بؤ.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2007, pp. i. &quot;The father of Che Guevara, Ernesto Guevara Lynch was born in Argentina in 1900 of Irish and Basque origin.&quot;&lt;/ref&gt; گوارا ٚ پئر، گوارا ٚ جؤنب ؤ جۊش  ٚ دؤني، بؤگۊت گه: «چيزي گه خأن بؤدؤنين، اينه گه مي پسر ٚ رگؤن ٚ مئن، ايرلندي شۊرشئن ٚ خۊن دره.&lt;ref&gt;Lavretsky 1976&lt;/ref&gt;

سليا دئه لاسرنا ئي ليوزا، ارنستؤ گوارا ٚ مار، یته ثروتمند ٚ خاندؤن گه ايسپانيایي نسب دأشتن ٚ مئن پيلاوابؤبؤ بؤ. اۊن جۊوؤني ٚ مئن خۊ پئر ٚ مار-ه أز دس بدأ ؤ ۲۱ سالگي ٚ مئن (هۊ سالي گه ارنستؤ بچئه بؤبؤ) یته پيلا ارثيه اۊن-ه برسئه. سليا دئه لاسرنا یته دؤخترانه [[کاتؤليک]] ٚ مدرسه ٚ مئن فارغ‌التحصيل بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt; گوارا ٚ نؤم شناسنؤمه ٚ مئن «ارنستؤ گوارا» بؤ، ولي گلف «دؤ لا سرنا» ؤ «ينچ» ٚ پسوندؤن ٚ همرأني بنويشته بؤبؤ نأ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refLavretsky1976&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Chefamily.jpg|بندانگشتی|گوارا (چپ ترين) ؤ اۊني خانواده ۱۹۴۴ ٚ مئن]]
گوارا ٚ بچئه بؤن ٚ جي خلي نۊگذشته بؤ گه خانواده اۊن ي گوارا ٚ پئر ٚ کار ٚ دؤني سان ازديرؤ-ؤ نقل ٚ مقر  بؤدن. هۊ شهر ٚ مئن بؤ گه ارنستؤ ٚ والدين بفأمسن اۊن [[آسم]] دأره. اۊن ٚ درمؤن گۊده مننسن ٚ پسي، مجبۊرابؤن آو ؤ هواٰ دؤني آلتا گراسيا-آ (کۊردؤباٰ اۊستؤن ٚ مئن، آرژانتين ٚ وسط واقع بؤبه) هندئه نقل ٚ مکؤن بؤنن. گوارا ؤ اۊن ي دۊته خاخۊر ؤ برأرؤن هۊ شهر ؤ ايمه هۊ اۊستؤن ٚ مرکز ٚ مئن پيلاوابؤن؛ اۊ منطقه ٚ خۊشک ٚ هوا گوارا ٚ وضعيت ٚ بهبۊد ٚ مئن مؤثر واقع بؤبؤ ولي آسم اۊن-ه تا اۊن ٚ زيويش ٚ آخر رهأ ندأ. گوارا ٚ گۊد چپ‌خۊ عقاید دأشتن ؤ همدؤنی، اۊن سنين ٚ کم ٚ جي مۊختلف ٚ سياسي مکاتب ٚ همرأ آشنا بؤبؤ&lt;ref&gt;http://www.time.com/time/printout/0,8816,872604,00.html&lt;/ref&gt; ؤ «احساس ٚ نزيکي گۊدن فقراٰ همرأ (اۊجۊر گه اۊ زمؤن اۊن ٚ اطرافئن گۊتن)» اۊن ٚ مئن شکل بگیت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refKellner1989&lt;/ref&gt; اۊن ٚ پئر جمهۊري طلبؤن ٚ سرسخت ٚ طرفدارؤن ٚ جي، اسپانيا ٚ داخلي جنگ ٚ مئن بؤ ؤ أغلب خۊ خؤنه ٚ مئن جنگ ٚ مجرۊح بؤبؤ سالداتؤن ٚ جي پذيرایي گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt;

با اينگه آسم ٚ شديد ٚ حملات گورا-آ أذیت گۊد، ورجشي رشته'ن ٚ مئن من‌جۊمله [[سيناو]]، فۊتبال، گؤلف ؤ تيرتوأدأن ٚ مئن مؤفقيت-ه برسئه ؤ هیتأنی دۊچرخه‌سواري ٚ مئن خلي استقامت دأشت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refSandison1996&lt;/ref&gt; اۊن ۱۵ نفره ٚ راگبي‌ئه خلي خۊش دأشت&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; ؤ فلای‌هاف ٚ پۊست ٚ مئن، بؤئنس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ باشگاٰ ره کاکي گۊد.&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; اۊن ٚ خشن ؤ تهاجمي ٚ سبک ٚ دؤني راگبي ٚ مئن، اۊن ٚ نؤم-ه فۊسر (ترکيبي أز خشن ؤ اۊن ٚ مار ٚ فاميلي یأني دئه لاسرنا)&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt; بنأبؤن. انريکه مارتين، گوارا ٚ نؤجوؤني ٚ رخابؤن ٚ جي، اۊن-ه «واقعي دۊست، کۊمک‌احتياج بؤن ٚ مؤقؤ» یاد هأوره ؤ گۊنه گه «هرگيز عصبانيت اۊن ي دۊ دئقه ٚ جي ويشتر دکشئه ننأبؤ». گوارا وختي نؤجوؤن بؤ پئر ؤ مار اۊني کسن ٚ جي سيفا وابؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt;

=== گواراٰ فکري ؤ أدبي گرایشؤن ===
گوارا [[شطرنج]]-ه خۊ پئر ٚ جي بيؤمۊت ؤ ۱۲ سالگي جي شطرنج ٚ محلي مسابقات ٚ مئن شرکت گۊد. بلۊغ ٚ دؤره ؤ زيندنگي ٚ طۊل ٚ مئن شئر-ه، خصۊصا پابلؤ نرۊدا، جان کيتس، آنتؤنيؤ ماچادؤ، فدريکؤ گارسيا لؤرکا، گابريلا ميسترال، سزار وایهؤ ؤ والت ویتمن ٚ آثار-ه خلي خۊش دأشت. اۊن تۊنس «اگر...» ٚ شئر-ه رؤديارد کيپلينگ ٚ شي ؤ «مارتين فيرؤ» خؤزه هرناندز ٚ شئه حفظکه بؤخؤنه.&lt;ref&gt;Hart 2004, p. 98.&lt;/ref&gt; گوارا ٚخؤنه ٚ مئن حدۊد ٚ سۊ هزار جلد کيتاب دؤبؤ گه اۊن-ه اي ايمکؤن-ه دأ گه به ۊنوان ٚ یته مشتاق ٚ کتاب‌خؤن، مختلف ٚ نويساٰن ٚ آثار-ه مطالعه بؤنه. اۊن ٚ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن، کارل مارکس، ويليام فاکنر، اميليؤ سالگاري، آندره ژيد ؤ ژۊل ورن بؤن&lt;ref&gt;Haney 2005, p. 164.&lt;/ref&gt; ؤ هيتأني، جواهر لئل نهرؤ، آلبر کامؤ، فرانتس کافکا، ولاديمير لنين، ژان پل سارتر، فريدريش انگلس، آناتؤل فرانس، اچ. جي. ولز ؤ رابرت فراست-ه ني خۊش دأشت.&lt;ref&gt;(Anderson 1997, pp. 37–38).&lt;/ref&gt;

چه چۊن کۊچئه‌کي جي پۊر مطالعه دأشت ؤ بأضي پيلا کسؤن ٚ نظریات-ه خۊش وئیته بؤ، دؤنش‌مۊجؤن ٚ همرأ ورس-بنيش دأشت ؤ گاگلف اۊن ٚ اطلاعات ٚ جؤر دؤبؤن بأضي دؤنش‌مۊجؤن-ه أذیت گۊد، ولي کلاً ۊشؤن ٚ همرأ خۊجير ٚ ئرتباط دأشت. یه رۊ یته دؤنش‌مۊجؤن ٚ جي گوارا جي سؤال کۊنه گه «چره یته سياسي حئزب-ه مؤلحق نؤبۊني؟» چه جوؤدأدنه «أگه تي گب ٚ ليم اينه گه دکم خياوؤن تا مره راحت بؤکۊشن هيچ‌وخت اي کار-ه نؤنم، مۊ وختي اي کار-ه کۊنم گه مي دس أسلحه دؤبۊن.»

سند ٚ جؤر شؤن ٚ همرأ، گوارا لاتين ٚ آمريکا ٚ نويساٰن-ه، اۊراسيا کيرؤگا، چيرؤ آلگريا، خؤرخه ايکازا، رؤبن راديۊ ؤ ميگل آنخل آستؤرياس-ه علاقه پیدا گۊد. اۊن خۊ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن ٚ ايده'ن-ه خۊ دفترچه ٚ یادداشت ٚ مئن ثبت بؤگۊد؛ من‌جۊمله بۊدا ؤ أرسطۊ ٚ تحليلي تشريحات، برتراند رابل ٚ تحليل تۊغا ؤ وطن‌پرستي ٚ سر، جک لندن ٚ نظريات جامئه ؤ نيچه ٚ نظريات مرگ ٚ سر-ه. اۊن هيته‌أني زيگمۊند فرؤید-ه خۊش وئیته بؤ یؤ مختلف ٚ مؤضۊعات ٚ سر خاو ؤ ليبيدؤ تا خؤدشيفتگي ؤ اديپ ٚ ۊقده ٚ ره، ۊن-ه ارجاع دأ. مؤرد ٚ علاقه رشته'ن اۊن ي [[فلسفه]]، رياضيات مأندسي، سياسي ؤلۊم، جامئه‌شينأسي، تاريخ ؤ باستؤن‌شينأسي بؤن.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 10.&lt;/ref&gt;

یته محرمؤنه گؤزارش ٚ مئن سياٰ سازمؤن ٚ جي ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ ۱۳ ٚ مئن، گه گواراٰ علایق ٚ سر أنجؤم بئیته ٚ مئن بنويشته نيأ: «اۊن خۊب مطالعه بؤگۊد دأره» ؤ ايمه گۊنه «چه‌گوارا به ۊنوؤن ٚ یته لاتين نسبتا منورالافکار هيسه».&lt;ref&gt;Ratner 1997, p. 25.&lt;/ref&gt;

=== ماتؤرسيکلت ===
[[فاىل:CheOnRaft1952.jpg|بندانگشتی|ارنستؤ گوارا ؤ آلبرتؤ گرانادؤ، آمازۊن ٚ رۊخؤنه ٚ ور]]
۱۹۴۸ ٚ مئن گوارا، تحصيل پجشکي ٚ رشته ٚ مئن ٚ ره بؤئنۊس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ مئن بؤشؤ. عطش اۊن ي دۊنیا-آ مۊتن ٚ ره باعث بؤبؤ دۊ مرت موقتا دؤنشگه' رهأ بده تا سفر بؤشۊن؛ سفرؤني گه اۊن ٚ نظر-ه نسبت به خؤره ؤ لاتين ٚ آمريکا ٚ سياسي وضعيت أساسا تغير بدأ. گواراٰ خۊ أولي سفر-ه ۱۹۵۰ ٚ مئن سرأگيت ؤ ۊن تنأکه خۊ دۊچرخه گه ۊن ٚ سر یته کۊچئه ٚ ماتؤره نصب بؤده بؤ ٚ همرأ، ۴۵۰۰ کيلؤوميتر-ه آرژانتين ٚ کليسایي ٚ واوينؤن ٚ مئن سفر بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 59–64.&lt;/ref&gt; هندئه ۱۹۵۱ ٚ مئن یته ۹ ماهه ٚ سفر ٚ مئن ۸۰۰۰ کيلؤمتر-ه نسایي ٚ آمريکاٰ مئن ماتؤرسيکلت ٚ همرأ طی بؤگۊد. اي سفر ٚ ره، ۊن یه سال تحصيل ٚ جي مرخصي بٚیته بؤ ؤ قصد دأشت خۊ رفيق آلبرتؤ گرانادؤ ٚ همرأ، داوطلبؤنه دۊ هفته آمازۊن ٚ رۊخؤنه ٚ کرانه ٚ مئن، پرؤ ٚ جذامئن ٚ همرأ سان پابلؤ ٚ مئن بئسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 83.&lt;/ref&gt; اي سفر ٚ مئن چه ؤ اۊن ٚ رفئق مسير ٚ مئن کار گۊدن تا خۊ احتیاجات-ه برطرف بؤنن ؤ ايمه هندئه را دکت نأبؤن. [[شيلي]] ٚ مئن، چاکؤیماتا ٚ مٚرس ٚ مأدن ٚ مئن مأدنچئن ٚ کار ٚ شرایط گوارا' عصباني ؤ شبؤنه ٚ ديمأديمي آتاکاماٰ بيابؤن ٚ مئن یته تحت ٚ تعقيب ٚ کؤمؤنيست ٚ زؤج ٚ همرأ گه حتي یته پؤتۊ ني ندأشتن، اۊن-ه متأثر بؤگۊد؛ گوارا ايشؤن-ه «کاپيتاليستي استثمار ٚ گۊشت ؤ خۊن ٚ جي قربانئن» تؤصيف بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 75–76.&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني ماچؤپيچؤ ٚ جؤرأ مئن، شديد ٚ فقري گه رۊستایي ؤ ديۊرأکته مناطق ٚ مئن دؤبؤ ٚ همرأ مواجه بؤبؤ. ۊیه کشاورزؤن سرمایه‌دار ٚ ملکؤن ٚ کۊچئه ٚ زمينؤن ٚ سر کار گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; سفر ٚ ادامه ٚ مئن، رفاقت جذامئن ٚ ؤردۊگاٰ حاضرؤن ٚ مئنأ ۊن ٚ سر أثر بنأ ؤ بؤگۊت: «والاترين اينسؤني ٚ یجؤنایي ؤ وفاداري ايته‌چي تنها ؤ ناؤميد ٚ أفراد ٚ مئنأ پديدار بۊنه».&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; گوارا ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه اي سفر ٚ مئن بنويشت. اي أثر ايمه نيؤیؤرک تایمز ٚ پرفؤرۊش‌ترين کتب ٚ ليست ٚ مئن دکت ؤ ۲۰۰۴ ٚ مئن یته فيلم هي نؤم ٚ همرأ ؤ بر أساس ٚ اۊن چاؤدن بؤبؤ گه جوایزي ني هأگيت.&lt;ref&gt;#38 Paperback Nonfiction on 2005-02-20&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara-Granado - Mapa 1er viaje - 1952.jpg|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ۱۹۵۲ ٚ مئن، سۊرخ ٚ فلش هوایي مسيرؤنه نۊشؤن دنه]]
گوارا ۲۰ رۊز ٚ مئن آرژانتين، شيلي، پرؤ، اکوادؤر، [[کلمبیا|کلمبيا]]، ونزؤئلا، پاناما ؤ ميامي‌ئه بؤشؤ ؤ ايمه بۊئنۊس آیرس-ه وگرس.&lt;ref&gt;http://miamiherald.typepad.com/cuban_colada/2008/07/che-guevara-spe.html&lt;/ref&gt; سفر ٚ ايتمام ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکا' سيفا‌ ملل ندئه‌نأبؤ؛ بلکي ۊن-ه واحد ؤ یته استراتژي ٚ نيازمند قاره' رها چاکۊني ٚ ره دؤنس. لاتين ٚ آمريکا، منطقه‌اي بدۊن ٚ مرز ؤ مؤشترک ٚ ميراث-ه دارا بؤ ؤ اي أمر اۊن ٚ انقلابي ٚ کۊنشؤن ٚ سر آتي ٚ سالؤن ٚ مئن أثر بنأ. گوارا آرژانتين-ه وگرسن ٚ پسي خۊ تحصيلات-ه تۊمؤنأگۊد ؤ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئن ٚ مئن خۊ دۊکترا' هأگيت.
گوارا ايمه بؤگۊت مي اي سفرؤن لاتين ٚ آمريکاٰ مئن باعث بؤبؤ ۊن «فقر، وشنأیي ؤ ناخۊشي» ٚ همرأ نزيک ٚ تماس دأشته‌بۊن؛ مسائلي گه سبب بۊنه والدين «کمبۊد ٚ پۊل ٚ دؤني مننسه‌بۊن خۊ وچه' مداوا بؤنن» ؤ پئر به دليل ٚ «بؤهت ٚ ناشي وشنأیي ؤ مستمر ٚ مجازات ٚ جي» وچه چيکأشؤن-ه بي‌أهميت دئه. گوارا ٚ بؤتأر ٚ طبق، اي تجارب باعث بؤبؤ ۊن نتيجه بئیره گه «اي أفراد-ه بال زأن» ٚ ره، وأني پجشکي ٚ حؤزه' ترک بؤنه ؤ سياسي ٚ مسلحانه کالنجار ٚ صحنه مئن دکه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 98.&lt;/ref&gt;

== گۊآتمالا، آربنز ؤ یۊنایتد فرۊت ==
۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۷ ٚ مئن، گوارا هندئه سفر-ه سرأگيت. اي مرت [[بۊليوي]]، پرؤ، اکوادؤر، پاناما، کاستاريکا، نيکاراگؤئه، هندارۊس ؤ السالوادؤر-ه. ۱۹۵۳ ٚ دسامبر ٚ ۱۰ ٚ مئن، گۊآتمالاٰ را را دکتن ٚ پيشي، گوارا، سان خؤزه ٚ جي کاستريکاٰ مئن پیؤمي خۊ عممه ٚ ره «بئاتريز» برسأدنئه ؤ ۊن-ه خۊ أحوال ٚ جي واخبراگۊد. ۊن نؤمه ٚ مئن خۊ سفر ٚ جي یۊنایتد فرۊت ٚ کمپاني ٚ قلمرؤ ٚ مئن بنويشت ؤ بچربؤنه گه قانع بؤبه گه ۊشؤن ٚ کاپيتاليستي ٚ نظؤم شرير هيسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 126.&lt;/ref&gt; ۊن اي تهاجمي ٚ لحن ٚ همرأ خأس خۊ محافظه‌کارتر نزديکؤن-ه برمأنه. نؤمه ٚ آخرسر، گوارا ژۊزف استالين ٚ عکس-ه گه تازگي بؤمۊرده بؤ، قسم یاد کۊنه تا اي «ؤختاپۊسؤن» ٚ مؤغۊب بؤن ساعتي چؤم نزنه.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 31.&lt;/ref&gt; هۊ ماه ٚ مئن، گوارا گۊآتمالا' برسئه؛ ۊجه رئيس‌جمهۊر «خاکؤبؤ آربنز» گه یته دمؤکراتيک ٚ انتخابات ٚ مئن دؤجئن بؤبؤ بؤ، خأس چنته اقدامات ٚ همرأ أرضي اصلاحات ٚ مۊسؤنچي لاتيفۊنديست (پيلا کأشته‌شا ؤ ورزگري زمينؤن ٚ تعلق یته فرد ٚ ره) نظؤم ٚ قال-ه بکنه. نتيجتاً، آربنز یته وتأر ٚ برنؤمه' سرأگيته بؤ گه طی ٚ ۊن تمؤم ٚ وسيع ٚ أراضي ٚ بخشؤن گه تحت ٚ کشت نؤبؤن، مصادره ؤ اۊ کيشاورزؤني گه زمي‌زوار ندأشتن-ه، تعلق گيت. یۊنایتد فرۊت، منطقه ٚ پيلاترين زمي‌دار بؤ گه بقيه ٚ جي ويشتر تحت‌تأثير قرار گيته نأبؤ. آربنز ٚ دؤلت ۊشؤن ٚ شي ۰۰۰’۹۱ هکتار نکأشته زمي مصادره بؤگۊد. گوارا گه گۊآتمالا ٚ وضعيت ٚ جي راضي بؤ، تصميم بگيت هۊیه ساکن بؤبۊن تا «هرچي گه یته واقعي انقلاب-ه تبديل بؤن ٚ ره نياز هيسه'، دس پيداؤنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt;

گۊآتمالاسيتي ٚ مئن، گوارا، [[هيلدا گادآ آکؤستا|هيلدا گادآ آکؤستاٰ]] همرأ آشنا بؤبؤ. ۊن یته پرؤیي ٚ اقتصاددؤن بؤ گه به ۊنوؤن ٚ آمريکا ٚ مردۊمي ٚ ائتلاف ٚ چپ‌گرایانه ٚ جؤمبش (APRA)  ٚ أعضاٰ جي، سياسي ٚ روابط دأشت. گادا، گورا' آربنز ٚ دؤلت ٚ چنته بلندمرتبه‌ مقامات ٚ همرأ آشنا بؤگۊد. ۊن هيتأني یته گرۊپ کۊبا ٚ تبعيدئن ٚ جي گه به دليل ٚ شرکت، مؤنکاداٰ پادگؤن-ه حمله گۊدن ٚ مئن «سانتياگؤ د کۊباٰ مئن به تاريخ ٚ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۲۷» گه فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ارتباط دأشتن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. هي زمت بؤ گه گوارا خۊ مأرۊف ٚ لقب-ه، یأني [چه] «رایج ٚ دؤخؤندن ٚ حرف آرژانتين ٚ مئن مختلف ٚ معاني همرأ «سلام!»، «رفئق» ؤ غیره ٚ مۊسؤنچي»، مشهۊرا بؤ.&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 172.&lt;/ref&gt; گۊآتمالاٰ اقامت ٚ مؤقؤ، گوارا دئبأخي مئني آمريکا ٚ تبعيدئن ٚ جي ني بهره‌مند بؤبؤ. ايشؤن ٚ یکي، هلنا ليوا د هؤلست بؤ گه گوارا' تأمين ٚ غذا ؤ محل ٚ اسکان ٚ مئن یاري رسأنئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200709013446/https://books.google.com/books?id=aCw19CUXpqkC&amp;lpg=PA139&lt;/ref&gt; د هؤلست، گوارا همرأ درباره خۊ رۊسيه ؤ چين ٚ سفرؤن مارکسيسم ٚ مطالعه ٚ ره بؤگۊ-بيشنؤ گۊدن ؤ هيتأني گورا یته شئر-ه «Invitación al camino» ٚ نؤمي‌' ۊن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200730153555/https://www.cubaheadlines.com/2007/11/26/7281/poetry_of_che_is_presented_with_great_success_in_guatemala.html&lt;/ref&gt;

۱۹۵۴ ٚ مئی ٚ مئن یته محمۊله حاوي ٚ سۊوؤک ٚ تۊپخؤنه‌اي ٚ أسلحه‌ن، [[چکؤسلؤواکي]] ٚ کؤمؤنيستي ٚ کيشور ٚ جي، پؤرتؤ بارؤريۊس ٚ مئن آربنز ٚ دؤلت-ه تحويل دأن بؤبؤ.&lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 155–160.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، آمريکا ٚ ايالات ٚ متحده — گه ۱۹۵۳ ٚ سال ٚ جي مطابق ٚ رئيس‌جمهۊر ٚ دسسۊر دوایت آیزنهاور، آربنز-ه گئنتن ٚ دۊمبال دؤبؤ — راديؤو ؤ تبليغاتي ٚ بؤرؤشۊر ٚ کارأیتن ٚ همرأ، ضد ٚ آربنز، پرؤپاگاندا گۊآتمالا مئن تقويت ؤ ناشيناس ٚ هوامۊجؤن ٚ همرأ اۊ کيشور-ه بمب‌وارؤن بؤگۊد. &lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 161–163.&lt;/ref&gt; ایالات ٚ متحده هيتأني یته جرگه گۊآتمالایي ٚ پناهندگان ؤ مؤزدۊران-ه کارلۊس کاستيلؤ آرماس ٚ رهبري همرأ جهت ٚ آربنز ٚ دؤلت ٚ خلع بال زأ. ژۊئن ٚ ۲۷ ٚ مئن آربنز استعفا بدأ.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 345–349.&lt;/ref&gt; اين آرماس ؤ ۊن ٚ نيرؤن-ه گه CIA ٚ تحت ٚ حمایت بؤن، امکؤن ٚ پيش شؤن گۊآتمالاٰ را بدأ ؤ ۊشؤن ني یته نظامي ٚ خۊنتا ۷ ٚ ژۊئيه ٚ مئن را درگئنتن، گه آرماس-ه به ۊنوؤن ٚ رئيس ٚ جمهؤر دؤجئه. آرماس ٚ رژيم خۊ قۊدرت ٚ تحکيم ٚ ره، ۊشؤني گه ظن ٚ کؤمؤنيست بؤن دأشتن-ه، دسگير ؤ اعذام بؤگۊد، کارگري اتحاديه‌'ن-ه دؤبۊسئه ؤ بنأر ٚ أرضي ٚ اصلاحات-ه ملغي اعلام بؤگۊد.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 354–382.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara - 2do Viaje - 1953-55.png|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ٚ نخشه 1953 تا 1956]]
گوارا' وأس گه آربنز ٚ دؤلت ٚ حيمایت ٚ ره، کالنجار بؤنه ؤ جوانان ٚ شبه‌نظؤمئن-ه گلأکت. ولي گرۊپ ٚ تعلل، ۊن-ه عصباني بؤگۊد ؤ نتيجتاً خۊ پجشکي ٚ وظایف-ه وگردس. کۊدتاٰ پسي، ۊن هندئه کالنجار ٚ ره داوطلب بؤبؤ أمما خلي دنکت گه آربنز، مکزيک ٚ سفارت ٚ پناهندگي ٚ پسي، خۊ خارجي ٚ حامئن ٚ جي تقاضا بؤگۊد کيشور-ه ترک بؤنن. گوارا ٚ هأکش‌وکشؤن مۊقاومت ٚ ره، کۊدتا ٚ حامئن ٚ توجه' جلب بؤگۊد ؤ ۊشؤن ۊن ٚ قتل ٚ ره برنؤمه دچئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt; هيلدا گادآ آکؤستاٰ دسگيري ٚ پسي، گوارا آرژانتين ٚ سفارت‌خؤنه' پناهنده بؤبؤ ؤ تا چن هفته بعد گه ۊن-ه ايجازه خرۊج کشور ٚ جي ؤ سفر مکزيک-ه بدأن، هۊیه بئسأ.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 39.&lt;/ref&gt;
آربنز ٚ کنأر شؤن ؤ آرماس ٚ راست‌گراٰ ديکتاتؤري ٚ تأسيس، آمريکا ٚ تصوير-ه به ۊنوؤن ٚ یته امپراليستي ٚ قۊدرت چه‌گوارا ٚ ذهن ٚ مئن تقويت بؤگۊد گه هر دؤلت ٚ همرأ گه خأسه‌بۊن لاتين ٚ آمريکا ؤ دئبأخي درحال ٚ تؤسعه ٚ کشورؤن ٚ اقتصادي ؤ ايجتماعي ٚ بي‌عأدالتئن-ه پایان بده همرأ، مۊخالفت کۊنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt; گوارا اۊ کۊدتاٰ باره گۊنه:

————————————————

لاتين ٚ آمريکا ٚ آخري انقلابي دمؤکراسي – خاکؤبؤ آربنز ٚ دؤلت – یجؤنایي ايالات ٚ سرد ؤ عمدي ٚ تهاجم ٚ دؤني ديشکس. کۊدتا ٚ آشکار ٚ رهبر، وزير ٚ خارجه، [[جان فاستر دالس]] بؤ، شخصي گه طی ٚ تصادفي نامحتمل، یۊنایتد فرۊت ٚ سهامدارؤن ؤ نماینده‌ن ٚ جي هيسه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt;

————————————————

گوارا ٚ عقيده مبني بر اينگه [[مارکسيست]]ي گه مسلحانه ٚ کالنجار ٚ طريق ٚ جي محیا وکه ؤ مسلح ٚ خلک ۊن ٚ جي محافظت بؤنه، تنها راه ايته‌چي ٚ وضعيت ٚ اصلاح ٚ ره هيسه ني؛ کۊدتا ٚ پیامد ٚ مئن تقويت بؤبؤ. گادآ ايمه بنويشت «گۊآتمالا ٚ تفاقؤن بؤ گه بيلأخره ۊن-ه قانع بؤگۊد  گه مسلحانه ٚ کالنجار لازمه ؤ وأني أوولي ضربه' أمپراليسم-ه زأن. وختي گه اۊیه' ترک گۊد، اي مسئله ٚ جي اطمينان دأشت.»&lt;ref&gt;https://archive.org/details/cheguevara00sinc&lt;/ref&gt;
== مکزيکؤسيتي ==
[[فاىل:Hilda Gadea y Che Guevara - Luna de miel - Yucatán 1955.jpg|بندانگشتی|چه‌گوارا ؤ هيدآ گادآ آکؤستاٰ ماه‌عسل، چين ايتزا مئن گه مکزيک ٚ مئن واقع بؤبه]]
گوارا ۱۹۵۴ ٚ سپتامبر ٚ ۲۲ ٚ مئن [[مکزیکو سیتی|مکزيکؤسيتئه]] بؤشؤ ؤ ؤمۊمۊمي ؤ أطفال ٚ بيمارستؤن ٚ آلرژي ٚ بخش ٚ مئن مشغۊل ٚ کار بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160817064607/http://ww2.educarchile.cl/UserFiles/P0001/File/biografia%20de%20ernesto%20guevara.pdf&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني پزشکي ٚ دانشکده ؤ مکزيک ٚ ملي مستقل ٚ دؤشگه مئن، طبابت ٚ سر سخنراني گۊد ؤ لاتينا ٚ خبر ٚ آژانس ٚ مئن به عنوان ٚ عکاس ؤ خبرنگار استخدام بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 33.&lt;/ref&gt; ۊن ٚ أوولي ٚ زنکه هيلدا خۊ خاطرات ٚ مئن به عۊنوان ٚ «مي زيندگي چه ٚ همرأ» ذکر کۊنه گه مدتي گوارا تصميم دأشت به عۊنوؤن ٚ دۊکتر آفريقا مئن کار بؤنه ؤ فقري گه خۊ أطراف ٚ مئن دئه ۊنه شديداً آشفته بؤده بؤ.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt; یه مرت، هيلدا متوجه ٚ گوارا علاقه نسبت به یته رختشۊر ٚ مؤسند ٚ زنکه' گه خۊ ٚ معالجه ٚ ره ۊ-نه مراجعه گۊد ؤ گوارا ۊن-ه «یداشؤر ؤ استثماربؤبؤر ترين طبقه ٚ نماینده» دؤنس، بؤبؤ. ايمه هيلدا یته شئر-ه پیدا بؤگۊد گه حاوي «کالنجار ٚ قؤل یته بىتر ٚ دۊنیا ره ؤ بىتر ٚ زيندگي تمؤم ٚ فقرا ؤ استثمار بؤبؤرؤن ٚ ره» بؤ ؤ چه ۊن-ه پیرزن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt;

اي مئنأ، گوارا خۊ دۊستئه نيکؤ لؤپز ؤ دئبأخي کۊبایي تبعيدئن گه گۊآتمالا مئن کسن ٚ همرأ ملاقات بؤده بؤن، تجديد بؤگۊد. ۱۹۵۵ ٚ ژۊئن ٚ مئن، لؤپز ۊن-ه رافائل کاسترؤ ٚ همرأ آشنا بؤگۊد؛ [[فيدل کاسترؤ]]،  ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام-ه بنا بيته‌کس ؤ رهبر بؤ گه در حال ٚ یته تؤطئه' طرح‌‌شؤني فۊلخنثيؤ باتيستا ٚ ديکتاتؤرئه سرنگۊن گۊدن ٚ ره بؤ. فيدل متعاقباً گوارا' خۊ پيلا برأر معرفي بؤگۊد. گوارا وختي گه ملاقات ٚ أوولي شب ٚ مئن یته طۊلاني مکالمه فيدل ٚ همرأ دأشت، اي نتيجه' برسئه گه کۊبایئن ٚ أهداف هۊ چيزي هيسه گه ۊن ٚ دۊمبال مۊجنه ؤ أفتؤو ٚ دتأوسن ٚ پيشی، به عنوان ٚ ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ عضو ثبت ٚ نؤم بؤگۊد. چه ؤ فيدل ٚ متضاد ٚ شخصيتؤن ٚ همرأ اي بؤجؤر ۊشؤن خۊ مشترک ٚ تعهد ٚ نتيجه ٚ دؤني یأني امپراليسم‌ستيزي، رابطه‌اي چاؤدن گه سيمۊن ريد هنري (چه ؤ فيدل ٚ زيندگي نؤمه ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس) ۊشؤن+ه «انقلابي رفاقت گه دۊنیا: تغيير بدأ» تؤصيف کۊنه.&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/books/interactive/2009/jan/09/fidel-castro-che-guevara-biography&lt;/ref&gt;

گوارا تا خۊ زيندگي ٚ اي نقطه به اي نتيجه برسئه بؤ گه [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن|آمريکا]] ش تحت ٚ سلطه ٚ کؤنگلؤمراٰن مستبد ٚ رژيمؤن-ه حمایت کۊنه. ۊن باتيستا' «آمريکا ٚ نؤچه گه خأن ۊن ٚ لاخؤند-ه وؤسأنئن» حيساب هأورد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 28.&lt;/ref&gt; با اينگه گوارا قصد دأشت جرگه ٚ نظامي دۊکتۊر بؤبۊن، ولي جۊمبش ٚ أعضا ٚ نظامي یؤمۊجشؤن ٚ مئن شرکت گۊد. یؤمۊجش ٚ أصلي ٚ بخش چريکي جنگ ٚ بزن‌درشۊ ٚ تاکتيکؤن-ه یؤمۊتن بؤ. گوارا ؤ بقيه طاقت‌فرسا ۱۵ سأته ٚ رژه‌'ن بندؤن، رۊخؤنه‌'ن ؤ کأشته‌شا زمينؤن-ه طی بؤدن ؤ کمين ؤ سريع ٚ عقب‌نشيني ٚ روشؤن-ه بیؤمۊتن ؤ چم-ه بيأتن. گوارا هۊ أول‌سر ٚ جي آلبرتؤ بایؤ ٚ «ممتاز ٚ شاگرد» بؤ ؤ تمؤم ٚ آزمۊنان ٚ مئن جؤتترين امتيازؤن-ه کسب گۊد. دؤره ٚ تۊمؤنأکۊن، مربي ۊشؤن ي، ژنرال بایؤ، گوارا' «جرگه ٚ بىترين چريک» نؤم بنأ. گوارا ۱۹۵۵ ٚ سپتامبر ٚ مئن گادآ همرأ مکزيک ٚ مئن ايزدواج بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://www.firstcoastnews.com/life/books/news-article.aspx?storyid=116566&amp;catid=256&lt;/ref&gt;

== کۊبا ٚ انقلاب ==

=== انقلابي جنگ ===
کاسترؤ ؤ گوارا ؤ بقيه چريکؤن مکزيک ٚ‌ جي یته قديمي رزمناو «گرانما» نؤمي کارأیتن ٚ همرأ، ۊشؤن ۱۹۵۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۵ ٚ مئن کۊبا ٚ را را دکتن. ألبت مکزيک ٚ مئن-ني کار راحت نؤبؤ ؤ چه ؤ اۊن ي یارؤن مکزيک ٚ دؤلت ٚ ور شۊرشي محسۊب بؤن. پألۊ گيتن ٚ جي خلي دنکته بؤ گه [[باتيستاٰ|باتيستا]] ٚ أرتش ۊشؤن-ه حمله بؤدن، یه عده بؤکۊشته بؤبؤن ؤ یه عده ني دسگيرابؤن ٚ پسي اعدام بؤبؤن. اۊ ۸۲ نفري گه رزمناو ٚ مئن دؤبؤن ٚ جي، خألي ۲۲ نفر بؤتۊنسن حمله ٚ پسي کسن-ه بيأجن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 213.&lt;/ref&gt; گوارا اي نبرد ٚ مئن خۊ پجشکي تجهيزات-ه کنأر بيگئنت ؤ مؤهمماتي گه یته اۊن ٚ رفئقؤن توأدأ' وگيت ؤ بجنگس. اي تفاق یته نمادين ٚ لحظه' چه ٚ زيندگي مئن تبديل بؤبؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 211.&lt;/ref&gt;

اۊ انقلابيۊني گه زيوا بؤمؤنسه بؤن، [[سيىرا ماستراٰ|سيىرا ماسترا]] ٚ بندؤن ٚ أعماق ٚ مئن جمابؤن. فرانک‌پایس ٚ شهري چريکؤن، ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قیام ٚ أعضا ؤ محلي کيشاورزؤن أني ۊشؤن-ه بال زأن. گرۊپ ٚ عقب‌نشيني جؤري را همرأ، دۊنیا تا ۱۹۵۷ کاسترؤ ٚ زينده بؤن ٚ جي بي‌اطلاع بؤ، تا اینگه هربرت متيۊز یته مصاحبه اۊن ٚ جي نيؤیؤرک تایمز ٚ نيؤپيپر ٚ مئن چاپ بؤگۊد. اي وانويس یته أبدي تصوير ؤ تقريباً ؤسطۊره‌اي کاسترؤ ؤ چريکؤن ٚ جي مجسم بؤده بؤ. گوارا مصاحبه ٚ مئن حاضر نؤبؤ ولي آتي ماهؤن ٚ مئن رسانه‌ن ٚ أهميت-ه خۊشؤن ٚ انقلاب ٚ مئن پی بؤبۊرد. مهمات ٚ کم بؤن ؤ رۊحيه ٚ چيکأشؤن ؤ هيتأني لل ٚ گشتن ٚ حساسيت، چه ٚ ره وضعيت ٚ بدي چاؤده بؤ.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 32.&lt;/ref&gt; جۊري گه اۊ دؤره' «جنگ ٚ دردناکترين رۊزؤن» تؤصيف بؤگۊد دأره.&lt;ref&gt;DePalma 2006, pp. 110–11.&lt;/ref&gt;

گوارا وختي گه سيىرا ماسترا ٚ کۊهؤن ٚ مئن فقير ٚ معيشتي کيشاورزؤن ٚ مئنأ دؤخؤته بؤ، متوجه بؤبؤ گه اۊیه مدرسه، برق ؤ بهداشتي مراقبتؤن ٚ دسبرس بؤن ٚ حدأقلي ني دننئه ؤ پيلا آدمئن ٚ ۴۰ درصد ٚ بؤجؤر بي‌سوادن.&lt;ref&gt;https://www.independent.co.uk/news/world/americas/latin-lessons-what-can-we-learn-from-the-worldrsquos-most-ambitious-literacy-campaign-2124433.html&lt;/ref&gt; جنگ ٚ ادامه همرأ، گوارا یته سيفایي‌ناپذير ؤضو-ه شۊرشي أرتش ٚ مئن تبديلا بؤ ؤ کاسترؤ ٚ نظر گوارا' قابل بؤن ٚ دؤني اۊن-ه جلب بؤبؤ. اۊن يته کارگا نارنجک ٚ چاکۊني ره، چنته کۊره نؤن پۊتن ٚ ره ؤ مدارسي بي‌سواد رۊستایئن-ه خؤندن‌نويشتن-ه یؤمۊجأن ٚ ره چاگۊد.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt; گوارا هيتأني بهداشتي کليکؤن، کارگاٰني نظؤمي تاکتيکؤن-ه یؤمۊجش ٚ ره ؤ [[رۊزنؤمه‌]]&lt;nowiki/&gt;اي ني بنا بنأ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 45.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن فيدل کاسترؤ اۊن-ه أرتش ٚ دۊوؤمي سؤتۊن ٚ فرماندهي ٚ درجه' ترفيع بدأ. سۊ سال بعد، تایم ٚ مجله چه‌گوارا' «کاسترؤ ٚ مغز ٚ ميجيک» لقب بدأ.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheMuleFull.jpg|بندانگشتی|گوارا قاطير ٚ سوار کۊبا مئن، ۱۹۵۸ ٚ نؤوامبر]]
گوارا گه چريکؤن ٚ دۊوؤمي عالي‌رتبه فرمانده بؤ، سخت‌گيرؤنه ٚ نظم ؤ انضباط طلب گۊد. نتيجتاً، اۊن ٚ جددي بؤن ٚ دؤني شخصي هراس‌أفکن-ه تبديلا بؤ. چريکي کالنجارؤن ٚ خلال ٚ مئن هيتأني گوارا تعدادي مردؤن ٚ جي گه خبرچيني یا جاسۊسئه متهم بؤن-ه خۊسرؤنه ئدؤم بؤگۊد. اۊن خۊ رۊزؤنه خاطرات ٚ مئن، خۊ خۊسرؤنه أوولي اعدام-ه ۊتيميؤ گرا، یته محلي دهقؤن دؤنه گه به عنوان ٚ أرتش ٚ رانما دؤجئن بؤبؤ بؤ. گرا وختي گه مشخصابؤ  شۊرشئن ٚ مقر-ه به ازای ٚ ۱۰ هيزار پزؤ کۊبا ٚ هوایي نيرؤ' لؤ بدأ دأره، خيانت-ه اعتراف ؤ اعدام بؤبؤ. ایته‌چي اطلاعات ٚ جماگۊدن ؤ باتيستا ٚ أرتش ٚ ره خبرچيني، باعث ۊشؤنظ-ه قادر گۊد گه اۊ رۊستایئني گه انقلابيۊن-ه بال زأن ٚ خؤنه' تشأدن.&lt;ref&gt;Luther 2001, pp. 97–99.&lt;/ref&gt; گرا چريکؤن ٚ جي بخأس گه اعدؤم-ه زيۊ أنجؤم بدن ؤ «چه» شخصاً قدم پيش بنأ ؤ اۊن ٚ سر-ه شليک بؤگۊد. گوارا خؤره نويسنه: «ؤضاع ٚ ناخۊشایندي أفراد ؤ ۊتيميؤ ٚ ره بؤ، هيندؤني یته پيستؤل ٚ .۳۲ ٚ گؤلۊله ٚ توأدأن ٚ همرأ راس ٚ مغز ٚ را گه راس ٚ ويرگه ٚ جي خارج بؤبؤ مسئله' خاتمه بدأم.» گوارا‌ ٚ علمي ؤ اۊن ٚ تؤصیفات واقئيتؤن ٚ جي اين ٚ یادداشتؤن ٚ مئن [[جان أندرسؤن]] ٚ (ۊن زيندگي‌نؤمه ٚ نويشتنکسؤن ٚ جي) نظر ٚ مئن نۊشؤن أز «چشمگير ٚ دۊري خؤشۊنت ٚ جي» دأره. ايمه گوارا یته أدبي روایت، اي حادثه ٚ جي با ۊنوؤن ٚ «یته خائن ٚ مرگ» منتشر بؤگۊد گه اۊن ٚ مئن گرا ٚ خیانت ؤ اعدام ٚ پيش ٚ درخاس مبني بر اينگه «انقلاب اۊن ؤلاد ٚ جي مراقبت بؤنه»' به «یته انقلابي مثَل رستگاري ره، فداکاري ٚ طريق ٚ جي» تبديل بؤگۊد&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 237.&lt;/ref&gt;.

چه، سخت‌گير ؤ گلف بي‌رحم بؤ، ولي هندئه، خؤدره خۊ أفراد ٚ مألم دؤنس ؤ فراغت ٚ ؤقات ٚ مئن، أفرادي رابرت لۊیي ئستيۊنسن ؤ ميگل د سروانتس ٚ مۊسؤنچي ؤ ايسپانيایي [[غنایي شئرؤن]] ٚ همرأ ۊشؤن،-ه سرگرم گۊد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 35.&lt;/ref&gt; گوارا تحت ٚ تأثير ٚ «سواد ٚ بيدۊن ٚ مرز» خؤزه مارتي جي، چريکؤن-ه دسسۊر بدأ بؤ بي‌سواد ٚ کيشاورزؤني گه ۊشؤن ٚ ور دؤبؤن  ؤ جنگسن-ه خؤندن‌نويشتن بيؤمۊجأنن ؤ اي برنؤمه' «کالنجار جهل ٚ همرأ» لقب بدأ بؤ. تۊماس آلبا (گوارا ٚ یارؤن ٚ جي) گۊنه: چه ٚ سخت‌گير ؤ جدي بؤن ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، هندئه اۊن ٚ تۊغامند بیم ؤ ۊن-ه خۊش دأشتيم ؤ حاضر بیم خۊ جؤن-ه اۊن ٚ ره بديم.&lt;ref&gt;http://www.ezilon.com/information/article_18610.shtml&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Vabdi.jpg|بندانگشتی]]
فيدل کاسترؤ، به عنوان ٚ گوارا ٚ أرشد ٚ أفسر، اۊن-ه فردي زرنگ، جسۊر ؤ یته نمؤنه‌رهبر تؤصيف بؤگۊد دأره گه «رۊحي لحاظ ٚ جي خۊ أفراد-ه سلطه دأشت». کاسترؤ ايمه بؤگۊت گه گوارا حد ٚ جي ويشتر ريسک-ه پذيرا بؤ، اۊته گه حتی «حماقت-ه مؤنس».&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 193.&lt;/ref&gt; [[جؤئل ايگلسياس]] (گوارا ٚ نؤجوؤن ٚ سؤتوؤن) گوارا ٚ بأضي مخاطره‌آميز ئقدامات کالنجار ٚ مئن-ه خۊ خاطرات ٚ مئن واگۊته ؤ متذکر ئابه چه ٚ رفتار کالنجار ٚ مئن، حتی دۊشمند-ه مجبۊر ٚ به تحسين گۊد. ايگلسیاس یاد درگئنه یه وار گه زخمي بؤبؤ بؤ «چه» بيدۊن ٚ توجه دۊشمند ٚ گۊلۊله'ن' مي را بؤدؤوس ؤ مره کۊلأگيت ؤ منطقه جي دربؤبۊرد. نگهبؤنان حتی اۊن ٚ ره تير توأدأ نيأرسن... ايمه ۊشؤن مره بؤتن وختي بدئن اۊن خطر-ه نظر نئیته'ر ؤ غلاف ٚ أسلحه ٚ همرأ دؤونه، تحت ٚ تأثير قرار بئیتن ؤ تير توأدأ مننسن.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/books/reviews/companero.htm&lt;/ref&gt;

گوارا «دؤخؤته ٚ راديؤوي ايستگا»' را درگئنتن ٚ مئن ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ مئن حیاتي نخش دأشت. اي راديؤو أخبار-ه ژۊيئه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ نظر ٚ شي مخابره گۊد ؤ هيتأني راديؤوي ارتباط-ه شۊرشئن ٚ ره گه ۊشؤن ٚ تئداد أفزایش یأته دؤبؤ، تمؤم ٚ جزيره ٚ مئن ممکن گۊد. بدأري گوارا سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ کارأیتن راديؤو ٚ جي ٚ أثر نني-ئه ٚ مشاهده ٚ همرأ آربنز ٚ ديکتاتؤري دؤلت-ه گئنتن ٚ هدف ٚ همرأ، اي راديؤوي ايسگا' چاؤدن ٚ تصميم-ه بگيت.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20080218164340/http://www.pateplumaradio.com/central/cuba/rebel1.html&lt;/ref&gt;

کۊبا ٚ دؤلتي نيرؤن، قيام ٚ سرکۊتۊن ٚ ره تصميم بئیتن شۊرشي زندانئن-ه ئسارت ٚ لحظه ٚ مئن اعدام بؤنن. ۊشؤن هيتأتي هيته رعب ؤ وحشت درگئتن ٚ ره، غير ٚ نظؤمئن-ه دسگير، شکنجه ؤ اعدؤم گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 42.&lt;/ref&gt; تا ۱۹۵۸ ٚ مارس، باتيستا ٚ رژيم ٚ ايته‌چي اقدامات سبب بؤبؤ آمريکا ٚ یجؤنایي‌‌ايالات کۊبا' أسلحه فرتن-ه متوقف بؤنه. ۱۹۵۸ ٚ ژۊئيه تۊمؤنأکۊن ٚ مئن، [[لاس مرسدس ٚ کالنجار]] ٚ مئن، گوارا ٚ تحت ٚ فرمؤن ٚ سيۊتيۊن مؤفقا بؤ ژنرال کانتيلؤ ٚ ۱۵۰۰ نفره' گه قصد دأشتن کاسترؤ ٚ نيرؤن-ه دؤرأچينن ؤ مۊغۊب بؤنن-ه، متوقف بؤنه.&lt;ref&gt;http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/BLJ.htm&lt;/ref&gt; چن سال دئه، سرگؤرد لاري بؤکمن (آمريکا ٚ یجؤنأیي ايالات ٚ دريایي تفنگدارؤن ٚ سپا جي) لاس مرسدس ٚ کالنجار' تحليل ٚ مئن، گوارا ٚ تاکتيکي بؤده'ر-ه (عملکرد) «درخشان» تؤصيف بؤده. گوارا هيتأني اي مئنأ، بزن‌بيرۊج ؤ دئه «چريکي» تاکتيکؤن-ه کارأیتن ٚ مئن باتيستا ٚ أرتش ٚ عليه خبره بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 40.&lt;/ref&gt;

جنگ ٚ ويشتر بلأیتن ٚ همرأ، جديد ٚ سؤتۊن ٚ فرمؤندهي گه تۊمؤنأکۊن ٚ حمله ٚ هدف ٚ همرأ [[هاوانا]]' اعزام بؤبؤ بؤ، گوارا' مؤحول بؤبؤ. ۊشؤن یته طاقت‌فرسا مسير-ه یه هفته ٚ سر طی بؤدن. ۊشؤن دۊشمند ٚ کمين ٚ جي ايمن بؤن ٚ دؤني خألي شؤوؤن را شؤن ؤ أغلب چن رۊز غذا نؤخؤردن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; ۱۹۵۸ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ رۊزؤن ٚ مئن، گوارا موظف بؤبؤ لاس وياس ٚ ؤستان ٚ گيتن ٚ همرأ گه کۊبا ٚ وسط ٚ مئن قرار بٚیته، جزيره' دۊ قسمت-ه تقسيم بؤنه. چن رۊز ٚ طۊل ٚ مئن، اۊن «درخشؤن ٚ تاکتيکي پيرۊزئن» ٚ مجمۊعه همرأ تمؤم ٚ ۊستان-ه، غير أز اۊن ٚ مرکز سانتا کلارا، تحت ٚ کؤنتؤرؤل بگيت.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; گوارا ايمه خۊ «انتحاري جۊخه»' سانتا کلارا ٚ کالنجار (انقلاب ٚ سرنوشت‌چاکۊنکس پيرۊزي) مئن رهبري بؤگۊد.&lt;ref&gt;Dorschner 1980, pp. 41–47, 81–87.&lt;/ref&gt; اي شيش هفته‌ ٚ مئن گه کالنجار اۊن-ه منتهی بؤبؤ، گاگلف اۊن ٚ نيرؤن کاملا محاصره بۊنأ بؤن ؤ مهمات ٚ کافي ندأشتن. چه ٚ تۊمؤنأکۊنا پيرۊزي، دۊشمند ٚ نفري برتري (۱۰ به ۱) ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، بأضي ناظرؤن ٚ نظر ٚ جي «یته چۊمگير ٚ مؤنه ورق-ه وگأردنئن نؤوين ٚ جنگؤن ٚ مئن» محسۊب بۊنه.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 39.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che SClara.jpg|بندانگشتی|سانتا کلاراٰ ٚ کالنجار ٚ پسي، ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول]]
شۊرشي راديؤو أوولي گۊزارشؤن-ه مبني ٚ گواراٰ سؤتۊن ٚ تسلط سانتا کلارا ٚ سر، ۱۹۵۸ ٚ نؤسال ٚ شؤو مخابره بؤگۊد. أمما ملي خبري رسانه أخباري متناقض-ه گۊزارش گۊد ؤ يه مرت حتی چه جنگ ٚ مئن ٚ بؤکۊشته بؤن ٚ خبر-ه بدأ. ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول سأت ٚ ۳ ٚ نصفه شؤو، باتيستا گه واخبرا بؤ ۊن ٚ ژنرالؤن خۊسرؤنه چه‌گواراٰ همرأ صۊلح ٚ ره مذاکره گۊددرن، هوامۊج-ه سوار-ه، درحالي گه ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (سيصد ميلیۊن) دۊلار ٚ جي ويشتر خۊ همرأ بؤرد، دؤمينيکين ٚ جؤمۊرئه درشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 48.&lt;/ref&gt; پس ٚ رۊز ژانويه ٚ ۲وؤم، گوارا اين ٚ ره گه شأر-ه کاميلا تحت ٚ کؤنتؤرؤل بئیره، هاوانا ٚ دؤرين-ه بؤشؤ. فيدل کاسترؤ ٚ رسئن شيش رۊز دئه دکشئه، اۊن طی ٚ مسير مردۊمي حيمایت ٚ جذب ٚ دؤني پيلا شأرؤن ٚ مئن توقف بؤده بؤ ؤ سرأخر ژانويه ٚ ۸تؤم ۱۹۵۹ ٚ مئن ظفرمندؤن-ه هاوانا ٚ دله بؤشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 13.&lt;/ref&gt; مجمۊعا دۊسال انقلابي جنگ ٚ مئن، ۲,۰۰۰ نفر بؤکۊشته بؤبؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 51.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ميؤنه ٚ مئن، گوارا آسم ٚ حمله ٚ جي ٚ بهبۊد ٚ ره یته تاوسسؤني ويلا' تارارا مئن بؤشؤ.&lt;ref&gt;Castañeda, pp. 145–146.&lt;/ref&gt; اۊن اۊجه تارارا ٚ جرگه' را درگئنت گه ايجتماعي، سياسي ؤ اقتصادي تؤسعه ٚ سر بحث ؤ برنؤمه‌‌دچيني گۊدن. «چه» هيتأني «چريکي جنگ» ٚ کيتاب ٚ نويشتن-ه سرأگيت.&lt;ref&gt;Castañeda, p. 146.&lt;/ref&gt; فوریه ٚ مئن، انقلابي دؤلت به ايفتخار ٚ گوارا ٚ نخش پيرۊزي مئن، اۊن-ه «شهروند ٚ متولد ٚ کۊبا» اعلام بؤگۊد. وختي گه هيلدا گادآ ژانويه ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن کۊبا' بؤشؤ، گوارا اۊن-ه بؤگۊت گه یته دئه زنکه ٚ همرأ وارد ٚ رابطه بؤبه ؤ ۊشؤن طلاق ٚ تصميم-ه بئیتن گه مئی ٚ ۲۲ ٚ مئن عملي بؤبؤ. ۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم، ۊن آليدا مارس (ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ أعضا جی)  همرأ، ايزداواج بؤگۊد. گوارا ماه ٚ عسل ٚ ره آليدا همرأ ژۊئن ٚ مئن تارارا' وگرس. مجمۊعاً، اۊن خۊ دۊته ايزداج ٚ جي پئنشته وک‌وچه' صاحب بؤبؤ.&lt;ref&gt;(Castañeda 1998, pp. 264–265).&lt;/ref&gt;

=== لاکابانیا، أرضي اصلاحات ؤ سوادیؤمۊجي ٚ برنؤمه ===
انقلابي کۊبا ٚ أوولي پيلا سیاسي بؤحران، باتيستا ٚ رژيم ٚ دسگيرا بؤبه ٚ مسئۊلين ٚ سرنويشت ٚ تصميم‌ گيتن ٚ سر بؤ، ۊشؤني گه بدترين سرکۊتۊن-ه مرتکب بؤبؤ بؤن،&lt;ref&gt;Skidmore 2008, pp. 273.&lt;/ref&gt; باتيستا ٚ ديکتاتؤري ٚ عليه ٚ شۊرش ٚ مئن، فيدل کاسترؤ رهبري همرأ، نؤنزهمي قرن ٚ جزایي قانۊن-ه مؤسۊم به لي د لا سي‌ىرا ([[سي‌ىراٰ قانۊن]]) خۊ تحت ٚ کؤنتؤرؤل ٚ مناطق ٚ مئن جرا گۊد. قانۊن ٚ أساس ٚ سر تمؤم ٚ أفرادي گه جددي جنایات-ه مرتکب بؤبؤن ٚ مجازات، چي باتيستا ٚ رژیم ٚ مقامات ؤ چي انقلاب ٚ طرفدارؤن، اعدام هيسه. ۱۹۵۹ ٚ مئن انقلابي دؤلت قانۊن-ه تمؤم ٚ جؤمۊرئه تعميم بدأ ؤ ۊشؤني گه جنگي جنایت‌کار محسۊب بۊنأ بؤن، انقلاب ٚ پسی دسگير ؤ محاکمه بؤبؤن. کۊبا ٚ دادگؤستري ٚ وزارت ٚ بؤتأر ٚ طبق، مردۊم ٚ ويشتري اي تصميم ٚ جي حيمایت گۊدن ؤ اي محاکمه'ن ٚ مئن، نؤرنبرگ ٚ دادگاٰن ٚ (دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي شي) مۊسؤن‌چي روال ٚ جي پیروي بؤ.&lt;ref&gt;Gómez Treto 1991, pp. 115–116.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Manuel Urrutia2.jpg|بندانگشتی|راس‌درکه به چپ‌درکه، شۊرشي رهبر  سينفۊئگؤس، کۊباٰ رئيس‌جمهۊر مانؤل ۊرؤتيا ؤ چه گوارا (۱۹۵۹ ٚ ژانويه)]]
کاسترؤ نخشه ٚ يته بخش-ه اجرا ره، گوارا-آ پئنج ما (۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ۲وؤم تا ژۊئن ۱۲هۊم) [[لا کابانياٰ قلعه ٚ زندؤن]] ٚ فرمؤنده' منصۊب بؤگۊد. جديد ٚ دؤلت چه' موظفاؤده بؤ «انقلابي عيدالت» ٚ اعمال ٚ همرأ، باتيستا ٚ دؤلت ٚ خائنين، خبرچينؤن ؤ جنگي جنایتکارؤن-ه پاک‌چاؤني ؤ پيرۊزئه تحکيم بؤنه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 376.&lt;/ref&gt; به ۊنوؤن ٚ لا کابانياٰ فرمؤنده، گوارا انقلابي دادگاٰن ٚ محکۊم بؤبؤرؤن ٚ تجديد ٚ نظر ٚ درخاس-ه بررسي گۊد.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 267.&lt;/ref&gt; اي دادگاٰن دۊته یا سۊته أفسر، یته محترم ٚ شهروند ؤ یته‌أني أرزیاج ٚ حؤضۊر ٚ همرأ برگؤزار بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 52.&lt;/ref&gt; بأضي پرونده'ن ٚ مئن، انقلابي دادگاٰن أفراد-ه تيروارؤن-ه محکۊم بؤده بؤن. راۊل گؤمز ترتؤ (عدل‌وتأري وزارت ٚ حؤقۊقي مشاور) مؤتقد بؤ اي أحکام تؤجيه‌پذيرن اين‌دؤني گه مردۊم ٚ خۊسر ٚ اجرای ٚ عأدالت ٚ جؤلؤو-ه گيره، ولي خۊرخه کاستانيدا (نويسا)  ٚ بؤتأر ٚ طبق اي دادگه'ن ٚ مئن عادلانه رويه ٚ جي پیروي نؤبؤ.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara June 2, 1959.jpg|بندانگشتی|گوارا، Beret ٚ کۊلا ؤ خۊ مأرۊف ٚ زيتۊنی ليواس ٚ همرأ]]
آمارؤن ٚ متناقص بؤن ٚ همرأ تخمين بزأ بؤبه گه چن‌صد نفر کيشور ٚ سطح ٚ مئن اۊ زمت اعدام بؤبؤن گه حؤدۊد ٚ ۵۵ تا ۱۰۵ مؤرد لا کابانيا ٚ زندؤن ٚ مئن گه تحت ٚ فرمؤن ٚ چه بؤ أنجؤم بؤبؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refCasta%C3%B1eda1998&lt;/ref&gt; نظرات گوارا ٚ احساس ٚ سر درمؤرد ٚ اعدامؤن متفاوتن. تبعيد بوبه ٚ مۊخاليفؤن انقلابي دؤلت-ه متهم گۊدن گه ذؤق ؤ شؤق ٚ همرأ اعدامؤن-ه سازمؤن بدأن ؤ اۊن-ه «لا کابانياٰ قصاب» لقب بدأن، درحالي گه دئه-جرگه ايشاره کۊنن اۊن تا جایي گه شأس خلئن-ه عفو بؤگۊد.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt; أمما به هرحال تمؤم ٚ روایات متفق‌القؤلن گه اۊن هيچ ترديدي اعدامؤن ٚ مئن ندأشت. أگر تنها را «انقلاب ٚ جي حيفاظت گۊدن ٚ ره مۊخالفين-ه اعدام بؤ، سياسي ؤ اينسؤن‌دۊستانه استدلالؤن اۊن ٚ سر أثري نأ مننسن». بيؤگرافرؤن یته نظرسنجئه ايشاره کۊنن گه ۹۳٪ عؤمۊمي مؤافقت-ه دادگا ٚ روند ٚ سر نۊشؤن دنه. ۱۹۵۹ ٚ فوريه ٚ ۵ ؤم، گوارا یته نؤمه مئن لۊئيز پاردس-ه بۊئنؤس آیرس ٚ مئن، بنويشت: «اي تيروارؤنان نه خألي کۊبا ٚ مردۊم ٚ ره ضرۊرئه، بلکي مردۊم ٚ خأسه‌بؤچي ني هيسه».&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 375.&lt;/ref&gt;

چه ٚ دئه-کارؤن ٚ جي انقلابي کۊبا مئن، أرضي اصلاحات بؤ. اۊن چن رۊز انقلاب ٚ پيرۊزي ٚ پسي ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ مئن، یته خۊ مهم‌ترين سخنرانئن ٚ مئن، «شۊرشئن ٚ اجتماعي تفکرات» ٚ سر صؤبت بؤگۊد. چن ماه بعد ۱۹۵۹ ٚ مئی ٚ ۱۷هؤم، زمين ٚ اصلاح ٚ قانۊن گه گوارا اۊن-ه تهيه بؤده بؤ، اجرا بؤبؤ گه مزارع ٚ وسعت-ه ۴۰۰ هکتار-ه محدۊد گۊد. تمؤم ٚ وسيع‌تر ٚ أملاک اۊ وضع بؤبه محدۊده ٚ جي، توسط ٚ دؤلت تصاحب بؤ ؤ ايمه زمينؤني ۲۷۰,۰۰۰ هزار متر-مربع ٚ وتأري ٚ همرأ دهقانؤن-ه دأن یا دؤلتي مالکيت ٚ مئن مؤنسن. اي قانۊن هيتأني کۊبا ٚ شکر ٚ مزارع ٚ مالکيت-ه خارجي اتباع ٚ ره ممنۊع گۊد.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 57-58.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم ٚ مئن کاسترؤ، گوارا' یته سۊ ماهه سفر-ه ۱۴ ته کيشور گه أکثرا باندۊنگ ٚ کؤنفرانس ٚ ؤضو بؤن (مراکش، سؤدان، مصر، سۊريه، پاکستؤن، هيند، سري‌لانکا، برمه، تایلند، أندؤنزي، ژاپؤن، یۊگسلاوي، یۊنان) ؤ [[سينگاپۊر]] ؤ هنگ‌کنگ ٚ شأرؤن-ه روؤنه بؤگۊد. گوارا ٚ ديۊرأ گۊدن هاوانا جي کاسترؤ' ايجازه بدأ تا گوارا ؤ اۊن ٚ مارکسيستي تفکرات ٚ جي فاصله بئیره اين‌دؤني گه اي‌ مسئله هم یجؤنایي ايالات ٚ همرأ رابطه ٚ مئن ؤ هم ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ بأضي أفراد ٚ همرأ رابطه مئن مۊشکيل‌ساج بؤبؤ بؤ. گوارا جاکارتا مئن [[أندؤنزي]] ٚ رئيس‌جمهۊر (أحمد سۊکارنؤ) ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد. ۊشؤن أندؤنزي ٚ ۱۹۴۵_۱۹۴۹ ٚ انقلاب ٚ سر بؤگۊ-بيشنؤ بؤدن ؤ هيتأني تجاري روابط-,ه دۊته کيشور ٚ مئنأ برقرار بؤدن. سۊکارنؤ ؤ گوارا خلي زيۊ صميمي بؤبؤن اين‌دؤني گه چه ٚ کردٚکار ؤ خؤدمؤني رفتار سۊکارنؤ' تحت ٚ تأثير قرار بدأ. هيته-أن هر دۊته چپ ٚ انقلابي ايده'ن-ه خۊرخؤسي امپراليسم ٚ علیه' متعهد بؤن. گوارا ايمه آتي ٚ دؤنزه رۊز-ه (ژۊئن ٚ ۱۵ تا ۲۷) ژاپؤن ٚ مئن هيسأ بؤ ؤ کۊبا ؤ ژاپؤن ٚ تجاري روابط- گسترشٚ دؤني، تيندار ٚ مذاکرات ٚ مئن شرکت بؤگۊد. اي وادئن ٚ مئن، اۊن قؤبۊل نؤگۊد گه گۊم‌نؤم ٚ سالدات ٚ مقبره (یته یادبۊد ٚ بنا بؤکۊشته بؤبه ژاپؤني سالداتؤن ٚ ره دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ مئن) ٚ جي دئن بؤنه اين‌دؤني گه «ژاپؤني امپراليستؤن» جنگ ٚ طۊل ٚ مئن «میلیۊنؤن آسيایئه بؤکۊشتن». اۊن ٚ تأد، گوارا' وأس هيرؤشيما جي گه آمريکا ٚ أرتش ۱۴ سال پيش اۊن ٚ سر أتؤمي بؤمب توأدأ بؤ جي وادئن بؤنه. اۊن هيرؤشيما مئن هري ترۊمن-ه (آمريکا ٚ ۳۳وؤمي رئيس‌جؤمۊر)' اي هسته‌اي ٚ بؤمب‌وارؤن ٚ دؤني یته «ترسناک ٚ دلقک» دؤخؤند ؤ یته پستالي کارت حاوی ٚ «وأني هيرؤشيما' نيأ گۊدن تا شأسه‌بۊن بئیتر صۊل ٚ ره جنگسن» کۊبا' برسأدنئه.&lt;ref&gt;http://search.japantimes.co.jp/print/nn20080516a3.html&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ کۊبا' وگردسن ٚ پسی ۱۹۵۹ ٚ سپتأمبر ٚ مئن، مشخصا بؤ گه کاسترؤ ٚ سياسي قۊدرت ازدياد بيأته. دؤلت زمينؤن-ه تصاحب-ه أرضي اصلاحات ٚ قانۊن ٚ مطابق سرأیته بؤ، ولي خسارت-ه پرداخت ٚ تأد پيلا مالکؤن'، ۊشؤن-ه «ؤراق ٚ قرضه» کم ٚ بهره همرأ هدأ، اقدامي گه یجؤنایي ايالات ٚ تؤجه' جلب بؤگۊد. اي زمت ٚ مئن، کاماگؤی ٚ ثروتمند ٚ گالشؤن (دامدارؤن) گه أرضي اصلاحات ۊشؤن ٚ سر أثر بنأ بؤ، هۊبر ماتؤس-ه (یته نؤظؤهۊر ٚ شۊرش ٚ رهبر)' گلأکتن. ايشؤن ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام ٚ عليه ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ جناح ٚ همرأ یجؤنأبؤن تا کؤمؤنيستؤن ٚ جؤلؤو-ه بئیرن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن، رافائل ترؤخيؤ ([[دۊمينيکن]] ٚ ديکتاتؤر) «کارائيب ٚ ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ لژيۊن» ٚ جي گه خۊ کيشور ٚ مئن ۊشؤن-ه تعليم دأ، حيمایت گۊد. اي چن‌مليتي نيرؤن گه ويشتر ايسپانيایي ؤ کۊبایي ؤ هيته-أن کؤرواتؤن، آلمؤنئن، یۊنانئن ؤ راس‌خۊ (راست‌گرا) مزدۊرؤن ٚ جي تشکيل بؤبؤ بؤن، قصد دأشت کاسترؤ ٚ جديد ٚ رژيم-ه بيگئنن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt;

۱۹۶۰ ٚ مارس ٚ ۴رؤم، دۊته پيلا ئنفجار لا کؤبر (فرانسوي باري پرأخۊت) ٚ مئن گه بلجيکي مهمات ٚ حامل آنتورپ ٚ جي بؤ ؤ هاوانا ٚ بندر ٚ مئن پألۊ بئیته بؤ، اي تهديدات-ه تشديد بؤگۊد. مذکۊز ٚ اينفجار ٚ مئن حدأقل ۷۶ نفر بؤکۊشته ؤ چن‌صد نفر أني زخمي بؤبؤن گه گوارا شخصاً أوليه ٚ کۊمک‌رسؤني مئن بأضي قربانئن-ه بال بزأ. فيدل کاسترؤ بلافاصله سي‌ئی‌آ سازمؤن-ه «اقدامي ترؤريستي»' متهم بؤگۊد ؤ پس ٚ رۊز رسمي گلاکۊني ئنفجار ٚ قربانئن ٚ ره برگؤزار بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, p. 25.&lt;/ref&gt; گواراٰ ٚ مأرۊف ٚ عکس گه ألؤنه ؤسطۊره‌اي چريک ٚ ۊنوؤن ٚ همرأ نؤمي هيسه، اي مراسم ٚ مئن آلبرؤ کؤرداٰ توسط بئیته بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, pp. 25–50.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:KordaOfCheWalking.jpg|بندانگشتی|گوارا ؤ ۊن ٚ زنکه آليدا مارس هاواناٰ خياوؤنان ٚ مئن، ۱۹۶۰]]
احتمالي تهديدات باعث بؤبؤ کاسترؤ ضد ٚ انقلابيۊن ٚ ويشترين-ه مؤغۊب بؤنه ؤ گوارا جي بخأ أرضي اصلاحات ٚ أنجؤم ٚ سۊرعت-ه شدیداً ازدياد بده. مؤرد ٚ نظر ٚ مسئله ٚ تحقق ٚ ره، یته جديد ٚ دؤلتي نهاد «أرضي اصلاحات ٚ مللي مؤسسه (INRA)» ٚ نؤمي کۊبا ٚ دؤلت ٚ توسط تأسيس بؤبؤ. اي مؤسسه خلي زيۊ کيشور ٚ مؤهم‌ترين حؤکۊمتي ارگان بؤبؤ ؤ گوار به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير اۊن-ه رياست گۊد. گوارا ٚ فرمؤندهي ٚ تحت، یته شبه‌نظامي نيرۊ به اسشمار ٚ ۱۰۰,۰۰۰ نفر چاؤدن بؤبؤ گه أول‌سر دؤلت-ه زمينؤن-ه مصادره ؤ  اۊن-ه تۊزيع ٚ مئن بال زأ ؤ ايمه تعاوؤني مزارع' ايجاد ٚ ره اۊن ٚ جي کارأیتن بؤبؤ. مصادره‌بؤبؤ ٚ زمينؤن ۱۹۰,۰۰۰ هکتار گه یجؤنایي ايالات ٚ شرکتؤن ٚ شئم بؤ'، شامل بؤ. چن‌ماٰ پسي، دوایت آیزنهاور (آمريکا ٚ رئيس‌جؤمۊر) تلافي ٚ هدف ٚ همرأ، کۊبا ٚ شکر ٚ واردات-ه (کۊبا ٚ أصلي نقدي صادرات)' شديداً کاهش بدأ؛ عملي گه گوارا ۱۹۶۰ ٚ ژۊئيه ٚ ۱۰ ٚ مئن ۱۰۰,۰۰۰ ٚ جي ويشتر کارگر ٚ ور مقابل ٚ رياست‌جمهۊري ٚ کاخ اۊن-ه اقتصادي تجاوز دؤخؤند.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 58.&lt;/ref&gt; [[تایم ٚ مجله]] ٚ خبرنگارؤن اي مؤقؤ گواراٰ همرأ ملاقات بؤدن، بنويشتن گه اۊن «کۊبا' یخي محاسبات، پۊر قابل بؤن، جؤردؤبؤ ٚ هۊش ؤ شۊخ‌‌طبعي ٚ همرأ هدایت کۊنه.»&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;

علاوه بر أرضي اصلاحات، گوارا سواد ٚ سطح-ه أفزایش مللي سطح ٚ مئن ٚ لؤزۊم ٚ سر-أني تأکيد دأشت. ۱۹۵۹ ٚ سال ٚ پيشي، کۊبا ٚ سواد ٚ مقدار ٚ رسمي آمار ۶۰ تا ۷۶ درصد بؤ گه تحصيل ٚ دسبرس بؤن ٚ بد ٚ وضعيت رۊستایي مناطق ؤ معلم ٚ کمبۊد، تعيين‌گۊدنکس ٚ عوامل ٚ جي سواد ٚ آمار ٚ جير دؤبؤن ٚ مئن بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، کۊبا ٚ دؤلت به دستۊر ٚ گوارا، ۱۹۶۱ ٚ سال ٚ نؤم-ه «تحصيل ٚ سال» نؤم بنأ ؤ ۱۰۰,۰۰۰ نفر داوطلب ٚ جي ويشتر-ه «سواد یؤمۊجي تيپؤن» ٚ مئن بسيج بؤگۊد. ايشؤن مدارس-ه چاؤدن، جديد ٚ معلمين-ه یؤمۊجش ؤ خؤندن-نويشتن-ه تأليم بي‌سواد ٚ رۊستایئن-ه مئن یاري برسأدنئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; برخلاف ٚ گواراٰ بأدي اقتصادي برنؤمه'ن ٚ خلئن، کۊبا ٚ سواد یؤمۊجي نهضت یته «چشمگير ٚ مؤفقيت» بؤ. ۷۰۷,۲۱۲ پيلاسال ٚ کۊبایي خؤندن‌نويشتن بيؤمۊتن ؤ سواد ٚ مللي مقدار ۹۶٪-ه برسئه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt;

[[فاىل:El che.jpg|بندانگشتی]]
————————————————

«گوارا مر ٚ ره یته پئر ٚ مۊسؤن بؤ... اۊن مره تأليم بدأ. اۊن مره یاد بدأ تفکر بؤنم. اۊن خؤجيرترين چي، اينسؤن بؤن-ه، مره بيؤمۊت.»

————————————————

—[[ؤربانؤ]]، گوارا ٚ هم‌رزم کۊبا ؤ بۊليوي مئن.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7034953.stm&lt;/ref&gt;

گوارا هيتأني قصد دأشت عالي یؤمۊجش ٚ ؤمۊمي دسبرس بؤن-ه ني کۊبا ٚ خلک ٚ ره تهيه بؤنه. اي أمر ٚ تحقق ٚ ره، دؤنشگاٰن ٚ مئن [[مثبت ٚ تبعيض]] اعمال گۊد. گوارا یته سخنراني مئن عيلمي هیئت ٚ أعضا ؤ لاس وياس ٚ دؤنشگا ٚ دؤنش‌مۊجؤن ٚ ور بؤگۊت زمتي گه تحصيل «یته ايمتياز سيفيت‌پۊس متوسط ٚ طبقه' متعلق سؤ» بؤ تۊمؤنأبئه. اۊن بؤگۊت: «دؤشگا وأني خؤدر-ه سيا، مؤلاتؤ، کارگر ؤ دهقؤن ٚ رنگ-ه بئیر، نوللأ مردۊم اۊن ٚ برؤن-ه ايشکنن ؤ اۊن-ه هر رنگي خۊش دأشته‌بۊن ٚ همرأ رنگ‌ کۊنن.»&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 449&lt;/ref&gt;

=== مارکسيسم ===
————————————————

[[کارل مارکس|مارکس‌]] ٚ شایستگي اين‌دؤني هيسه گه یه‌مرتئه یته مؤهم ٚ تأثير ايجتماعي تفکرات ٚ تاريخ ٚ مئن ايجاد کۊنه. ۊن تاريخه تفسير کۊنه، ۊن ٚ تحرکه درک کۊنه، آینده' پيش‌‌بيني کۊنه ؤ علاوه بر ۊن (تا خۊ عيلمي تعهده ارضا بؤنه) یته اينقلابي مفهۊم ابراز کۊنه: دۊنیا نخأن خألي تفسيرا بۊن، بلکي خأن متحولا بۊن. اينسؤن دئه خۊ زيندگي ٚ فضا مئن برده ؤ أوزار نيه ؤ خؤدره خۊ سرنويشت ٚ معمار-ه تبديل کۊنه.

————————————————

—چه گوارا، یادداشتؤني کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي ٚ مطالعه ٚ ره، 1960 ٚ ؤکتؤبر&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

[[فاىل:Ie che guevara.jpg|بندانگشتی]]
۱۹۶۰ ٚ سپتامبر ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکاٰ أوولي کؤنگره ٚ مئن گوارا جي درمؤرد ٚ کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي سؤال بؤبؤ ؤ ۊن جوؤوأدأ «أگر مر ٚ جي سؤال بؤبۊن آیا أمي انقلاب کؤمؤنيست هيسه یا خیر، مۊ گۊنم مارکسيستي هيسه. أمي اينقلاب خۊ‌ روشؤن ٚ کارأيتن ٚ همرأ مسيرؤني پيداؤده گه مارکس ۊنه ايشاره بؤده بؤ.»&lt;ref&gt;http://www.unz.org/Pub/NewRepublic-1960sep12-00008&lt;/ref&gt; ايمه، گوارا کارل مارکس-ه خۊ ايدئؤلؤژيک ٚ الهام ٚ سربس دؤخؤند. ۊن خۊ سياسي مؤضع ٚ دفاع ٚ مئن اطمينان ٚ همرأ بؤگۊت «پۊر مشهۊد ٚ حقایق درن گه بخشي مردۊم ٚ اطلاعات جي هيسن ؤ دئه بحث ۊن ٚ باره بي‌فأیده هيسه. یته شخص وأني [[مارکسيست]] بؤبۊن، هۊته گه فيزيک ٚ مئن نيؤتؤني ؤ زيوس ٚ مئن پأستيوري هيسه.» گوارا بؤتأر ٚ طبق، کۊباٰ عمل‌‌خۊ ٚ انقلابيۊن ٚ هدف دؤنشمند ٚ مارکس ٚ پيش‌بيني‌‌بؤبؤ ٚ قوانين ٚ تحقق بؤ.» گوارا مارکس ٚ [[ماترياليزم ٚ ديالکتيکي]] ٚ کارأیتن ٚ همرأ بؤگۊت «مارکسيسم ٚ قوانين کۊباٰ انقلاب ٚ وقایع ٚ مئن درن، فارغ ٚ ؤنچي گه ۊن ٚ رهبرؤن به زوؤن هأورن، یا یته دئه نظري ديدگا جي کاملا اۊ قوانين ٚ جي واخبرن.»&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

=== اقتصادي منظر ؤ «جديد ٚ اينسؤن» ===
————————————————

اينسؤن وختي واقعا خۊ اينسؤني شرایط-ه کاميل رسنه گه تؤليد بؤنه، بۊدۊن ٚ اينگه نياز ٚ سر مجبۊر به خۊ جسم ٚ فرتن به ۊنوؤن ٚ یته کالا بؤبۊن.

————————————————

—چه گوارا، اينسان ؤ سۊسياليسم کۊبا مئن&lt;ref&gt;http://www.sadena.com/Books-Texts/Che%20Guevara%20-%20Man%20and%20Socialism%20in%20Cuba.pdf&lt;/ref&gt;

گوارا اي مؤقؤ مئن سممت ٚ حفظ ٚ همرأ دارایي ٚ وزير ؤ مللي بانک ٚ رياست-ه أني منصۊب بؤبؤ. اي انتصابات، ۊن ٚ فعاليت ٚ دۊمباله به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير ٚ توجه ٚ همرأ، گواراٰ خۊ قۊدرت ٚ ؤج-ه کۊبا مئن برسئه؛ ۊته گه عملا کۊباٰ اقتصاد ٚ تزار محسۊب بۊنأ بؤ. یته ۊن ٚ وظایف ٚ جي به ۊنوؤن ٚ مرکزي بانک ٚ رئيس، کۊباٰ ايسکناسؤن ٚ امضا بؤ گه ۊن خۊ کاميل ٚ نؤم ٚ تأد خألي «چه»' بسنده گۊد. گوارا اي نمادين ٚ عمل ٚ همرأ، خۊ بي‌میلئه پۊل ؤ طبقاتي اختلافاته گه ۊن ٚ نتيجه ٚ مئن ايجاد بۊنه، ابراز بدأشت ؤ خلئنه کۊبا مئن نگرؤن بؤگۊد&lt;ref&gt;Crompton 2009, p. 71.&lt;/ref&gt;. [[ريکاردؤ رؤخؤ]]، گواراٰ قديمي رفئق، ايمه گۊت ۊن «رۊزي گه ايسکناسؤنه چه ٚ نؤم همرأ ايمضا بؤگۊد، رایج ٚ عقيده' مبني ٚ بر پۊل ٚ مقدس بؤن-ه مۊغۊب بؤگۊد.»&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 60.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Beauvoir Sartre - Che Guevara -1960 - Cuba.jpg|بندانگشتی|گواراٰ ملاقات فرانسوي ژان-پل سارتر ؤ سيمؤن دؤ بوؤر ٚ همرأ خۊ دفتر هاوانا مئن، ۱۹۶۰ ٚ مارس. سارتر، گواراٰ «زمت ٚ کاميل‌ترين اينسان» توصيف بؤگۊد دأره.گوار علاوه ٚ بر ايسپانيایي، فرانسوي-ئه ني دؤنس.]]
گوارا ؤ کۊباٰ جديد ٚ رهبرؤن سأی گۊدن ايجتماعي نابرأربئنه مؤغۊب بؤنن، سريعا کارخؤنه'ن، بانکؤن ؤ کسب ؤ کارؤن-ه مللي بؤنن ؤ خۊ هأکش‌وکش-ه تأمين ٚ مسکن ٚ أرزؤن، درمؤني خدمات ؤ شؤغل تمؤم ٚ کۊبایئن ٚ ره معطۊف بؤدن تا ايته کيشور ٚ سياسي ؤ اقتصادي ٚ أساس-ه متحول بؤنن. ۊشؤن مؤتقد بؤن ايته‌چي أساسي ٚ تحولات وختي بۊنه گيرن گه مردۊم ٚ ايجتماعي روابط ؤ أرزشؤن ني متحولا بۊن. کۊباٰ رهبرؤن مردۊم ٚ ديد-ه نبست ٚ نژاد، زۊنؤنه'ن، فردگرایي ؤ یدي کار-ه کيشور ٚ منسۊخ ٚ بۊگذشته ٚ حاصل دؤنسن ؤ نتيجتا تمؤم ٚ أفراد ٚ جي بخأسن گه کسن-ه برابر بؤدؤنن ؤ أرزشؤني-ئه بپذيرن گه گوارا ۊنه «جديد ٚ اينسؤن» دؤخؤند. گوارا ؤميد دأشت اي تازه اينسؤن نهایتا مؤجۊدي «خؤدره ندئه‌بؤ بئیته ؤ گرۊپي کار ٚ رۊحيه ٚ دارا، پۊرتلاش، جنسيتي برابري ٚ پایبند، مصۊن فساد ٚ برأبر، غير ٚ مادي ؤ امپراليسم‌ستيز» بؤبۊن‌. ۊن مارکسيست–لنينيستي-ئه اي هدفه رسئن ٚ ره مناسب دؤنس ؤ اين ٚ طالب بؤ گه علاوه بر «وحدت، برابري ؤ آزادي» ٚ تبديل بؤن جديد ٚ أوليه ٚ ؤصۊل-ه دؤلت ويژگئني مساوات‌طلبي ؤ ايثار ٚ مۊسؤنچي ٚ سر تأکيد دأشته‌بۊن. گوارا اين ٚ طالب بؤ گه جديد ٚ اينسؤن ٚ أوولي ايقتصادي هدف، تنفر نسبت به ثروت ٚ تراکم ؤ ايقتصادي بي‌عأدالتي بؤن ٚ ور مادي أنگيزه'ن ٚ حذف تمؤم ٚ کيشور ٚ مئن ؤ ۊشؤنه جادؤجيني گۊدن أخلاقي مشوقؤن ٚ همرأ بؤبۊن. ۊن سرمایه‌دأري-ئه «مؤسابقه‌اي ورگؤن ٚ مئنأ» محسۊب گۊد گه ۊن ٚ مئن «خألي کسن-ه گئنتن» ٚ همرأ شأنه گئنا (پيرۊج) بؤن ؤ بنابرين، «جديد ٚ زن ؤ مرد» ٚ ظؤهۊر طالب بؤ. گوارا به طؤر ٚ مؤستمر تأکيد گۊد أگر سۊسياليستي ٚ  اقتصاد ٚ پایاني ٚ نتيجه «طمع ٚ تقويت ؤ فردي جاه‌طلبي ؤ جمعي ٚ رۊحيه ٚ تضعيف» بؤبۊن، «هأکش‌وکش، فداکاري ؤ جنگ ؤ نابۊدي ٚ ريسک» ٚ أرزشه ندأره. نتيجتا، «فردي واخبري» ؤ أرزشؤن ٚ اصلاح بئیتر ٚ کارگرؤن ؤ شهروندؤن ٚ دؤني، گواراٰ مؤهم‌ترين أهداف ٚ جي-ئه تبديلا بؤ. ۊن ٚ نظر ٚ مئن، «جديد ٚ اينسؤن» تۊنه «خۊپرستي» ؤ «خۊخأیي»-ئه گه أشخاص ٚ مؤشخصه کاپيتاليستي جوامع ٚ مئن دؤنس، غلبه بؤنه.

گوارا اي تؤسعه ٚ جديد ٚ روش ٚ تؤصيف ٚ ره بؤگۊت:

————————————————

یته پيلا تفاوؤت تؤسعه توسط ٚ «آزاد ٚ تجارت» ؤ «انقلابي تؤسعه» ٚ مئنأ دره. ۊشؤن ٚ یته مئن، ثروت یته کم‌تعداد ٚ خۊشبخت ٚ جرگه‌ ٚ دس دره گه دؤلت ٚ دۊس ؤ دلال هيسن. اۊ یته مئن، ثروت خلک-ه متعلقه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 59.&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che guevara nshnasni vlla?.jpg|بندانگشتی]]
گوارا مؤتقد بؤ یته دئه سيفایي ناپذير «وحدت، فرد ؤ اينساني گۊده ٚ مئنأ» ٚ پرورش ٚ مئن داوطلبؤنه ٚ کار ؤ ايراده هيسه. اي أمر ٚ نمایش ٚ ره، «گوارا اين‌دؤني گه یته مؤنه بؤبۊن» تأطيل ٚ رۊزؤن أني «بي‌وقفه کار گۊد، به ۊنوؤن ٚ وزير، ساخت ؤ ساز ؤ نیشکر ٚ مزارع ٚ مئن»،&lt;ref&gt;https://www.pbs.org/wgbh/amex/castro/peopleevents/p_guevara.html&lt;/ref&gt; مأرۊف بؤ ۳۶ سأت بۊدۊن ٚ توقف کار کۊنه، حتي نيصفه‌شوؤ أني جلسه ننه ؤ حرکت ٚ مؤقؤ غذا خؤره. ايته‌چي رفتار گواراٰ أخلاقي مشوقه'ن ٚ برنؤمه ٚ مؤنه بؤ گه ۊن ٚ مئن هر کارگر ملزم به خۊ سهم ؤ أنداجه‌اي مشخص کالا تؤليد بؤنه. ۊن مالي پاداشؤنه لغو بؤده بؤ ؤ کارگرؤني گه خۊ سهم ٚ جي ويشتر عمل گۊدن خألي یته تقدير ٚ گواهي دریافت گۊده‌‌نأبؤن أمما أگر کارگري مؤفق نبه بي، ۊن ٚ دریافتي حؤقؤق ٚ جي کسر بۊنأ بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 62.&lt;/ref&gt;

گوارا مواجهه تجاري روابط ٚ چيکاشؤن خۊرخؤسي ممالک ٚ همرأ مئن، سأی بؤگۊد نزيک‌تر ٚ تجاري روابط، خۊرتاو ٚ بلۊک همرأ' ۊن ٚ جادؤجين بؤنه ؤ شخصا چنته کيشور ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ ۊشؤن ٚ همرأ تجاري توافق‌نؤمه ايمضا بؤگۊد. تا ۱۹۶۰ ٚ پایان، ۊن چکؤسلؤواکي، شؤروي جماهير اتحاد، کليسایي کره، مجارستؤن ؤ خۊرتاوي آلمؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ قراردادؤني ۱۹۶۰ ٚ دسامبر ٚ ۱۷ ٚ قرداد ٚ مۊسؤن خۊرتاوي برلين ٚ مئن ايمضا بؤده بؤ. اي توافق‌نؤمه'ن تا حددي کۊباٰ ايقتصاده بال بزأن، أمما در عین ٚ حال کۊباٰ ايقتصادي وابستگي شرق ٚ بلۊک ٚ کيشورؤنه منجرا بؤ. هيتأني خؤرتاوي آلمؤن ٚ مئن گوارا، تامارا بؤنکه (ايمه تانیاٰ مأرۊفا بؤ) ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. ۊن ۊیه مترجم بؤ ؤ سال ٚ بعد گواراٰ گلأکت ؤ بۊليوي مئن ۊن ٚ همرأ بؤکۊشته بؤبؤ. گواراٰ ايقتصاديأ ؤصۊل فارغ أز مثبت ؤ منفي نکات، ۊن ٚ برنؤمه'ن نامؤفق بؤن ؤ ۊشؤن ٚ حاصيل بهره‌وري ٚ سريع ٚ نؤزۊل ؤ کارگرؤن ٚ غیبت ٚ ازدياد کار ٚ محل ٚ مئن بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 63.&lt;/ref&gt; گواراٰ مؤلاقات رنه دۊمؤن (فرانسوي اقتصاددؤن) ٚ همرأ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ ۱۹۵۹ ٚ مصوب ٚ أرضي اصلاحات ٚ ناکافي بؤن گه ۊن ٚ نتيجه پيلا مزارع ٚ تبديل تعاوني مزارع' یا أراضي ٚ تقسيم دهقانان ٚ مئنأ  بؤ، گوار نظر ٚ جي «فردي مالکيت ٚ احساس-ه» تقويت بؤگۊد ؤ کارگرؤن مننسن خۊ مثبت ٚ ايجتماعي منافع' بئینن ؤ ۊشؤنه تشويق گۊ‌د دئبار ٚ مۊسؤن فردي منافع ٚ دۊمبال دؤبۊن.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 306.&lt;/ref&gt;

=== خۊکؤن ٚ خليج ؤ مۊشکي بؤحران ===
۱۹۶۱ ٚ آوريل ٚ ۱۷ مئن، خۊکؤن ٚ خليج ٚ حمله مئن، ۱,۴۰۰ کۊبایي تبعيدي  گه آمريکا مئن یؤمۊجش بدئه بؤن، کۊباٰ حمله بؤدن. گوارا أساسي نخشي اي کالنجار مئن ايفا نؤگۊد، اين‌دؤني گه حمله ٚ پيش ٚ رۊز، یته جنگي ناو گه دریایي تفنگدارؤن ٚ حامل بؤ تظاهر به پينار دل ريؤ ٚ خۊرخؤسي ساحله حمله گۊدن بؤدن ؤ گواراٰ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤنه اۊ منطقه' بکشأنئن. ولي هأندئه مورخؤن مؤتقدن گوارا کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ مئن مؤثر ٚ نخش دأشت، اين‌دؤني گه اۊ زمت کۊباٰ مسلح ٚ نيرؤن ٚ یؤمۊجش ٚ مۊدير بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; تاد سالچ (نويسا) خۊ روایت  ٚ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ جي، گۊنه: «انقلابيۊن گئنا بؤبؤن، اين‌دؤني گه چه گوارا به ۊنوؤن انقلابي مسلح ٚ نيرؤن یؤمۊجش ٚ بخش رئيس یؤمۊجش ٚ برنؤمه ٚ مسئۊل، شبه‌نظامئنه تعليم بدأ. ۊن خۊ کاره خؤجير أنجؤم بدأ بؤ ؤ ۲۰۰,۰۰۰ زۊنؤنه ؤ مردؤنه' جنگ ٚ ره آماده بؤده بؤ».&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; هي زمت ٚ مئن بؤ گه گواراٰ أسلحه ٚ غلاف به طؤر ٚ ايتفاقي خارج بؤبؤ ؤ تير ۊن ي درشؤ ؤ گواراٰ ديمه زخما گۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 507.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheyFidel.jpg|بندانگشتی|چه گوارا ؤ فيدل کاسترؤ ۲۹۶۱ ٚ مئن]]
چه گوارا ۱۹۶۱ ٚ آگست ٚ مئن، آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کؤنفرانس ٚ مئن ؤرؤگۊئه ٚ پۊنتا دل استه ٚ مئن، یادداشتي «قدردؤني» جان اف. کندي (آمريکاٰ رئيس‌جؤمۊر) ٚ ره برسأدنئه. اۊ یادداشت ٚ دل بنويشته نأ بؤ «ممنۊن خۊکؤن ٚ خليج ٚ ره. حمله ٚ پيشي، انقلاب پرکان بؤ. ايسه هر زمت ٚ شي قوي‌تره». وختي گه داگلاس ديلان (یجؤنایي ايالات ٚ خزانه‌داري ٚ وزير) کۊباٰ گلأکتن اتحاد-ه ترقي ؤ پيشأکتن ٚ ره بخأسه‌کس بؤبؤ، گوارا آمريکاٰ وتلس ؤ اۊ کيشور ٚ نظامه دمؤکراتيک نؤدؤنس ؤ بؤگۊت دمؤکراسي «مالي ؤليگارش، تبعيض سياپۊسؤن ٚ عليه ؤ کۊکلاس‌کلن (یته زنجليه‌اي نژادپرست ٚ سازمؤن) ٚ خشم» ٚ همرأ جۊر نیه. ۊن هيتأني «أذیتؤنی» گه ۊن ٚ نظر ٚ جي «دؤنشمندؤني ؤپنهایمر ٚ مۊسؤنچئن-ه خۊ جایگاه ٚ جي هأرؤنئه، ساليان ٚ سال جهانه پاؤل رؤبسن ٚ فؤق‌العاده صدا جي محرۊم بؤگۊد دأره ؤ رؤزنبرگؤن-ه واغا بؤ ٚ مردۊم ٚ اعتراضات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ قتله برسأدنئه»' ني ايشاره بؤگۊد. گوارا خۊ گبؤن ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن بؤگۊت آمريکا واقعي اصلاحاته علاقه‌مند نيه ؤ «آمريکایي کارشناسؤن هرگيز کيشاورزي ٚ اصلاحات ٚ مؤرد ٚ مئن گب نزنن، ۊشؤن یته بي‌خطر ٚ مؤضۊ آو ٚ بئیتر ٚ تأمين ٚ مۊسؤن-ه ترجيح دنن. خۊلأصه، ۊشؤن تؤالتؤن ٚ انقلاب ٚ ره آماده بۊنن». هأندئه، ريچارد گۊدوين (ؤمۊر ٚ خارجه ٚ وزارت ٚ نماینده آمريکاٰ قاره ٚ مسائل ٚ مئن) خۊ یادداشت ٚ مئن کۊندأکۊندي بنويشت گه گوارا ۊنه فردي «جديدتر ٚ نسل ٚ جي» قلمداد کۊنه ؤ هيتأن گوارا خۊشؤن ٚ بؤگۊ-بؤشتؤو-ه کاميلا مؤفيد أرزیاجي بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://americancentury.omeka.wlu.edu/files/original/3e027f808b843322ec9f28e8e78e93b7.pdf&lt;/ref&gt;

۱۹۶۲ ٚ ؤکتبر ٚ مئن کۊباٰ مۊشکي ٚ بؤحران جهانه تا هسته‌اي جنگ ٚ آستؤنه پيش بؤبۊرد. چن هفته اي بؤحران ٚ پسي، مصاحبه ديلي ورکر (یته اينگيليسي کؤمؤنيستي ٚ رۊزنؤمه) ٚ مئن، گوارا هلأني ؤنچي گه «شؤروي ٚ خيانت» محسۊب گۊد ٚ جي ناراحت بؤ ؤ سام راسل (خبرنگار)-ه بؤگۊت «أگر مۊشکؤن کۊباٰ کؤنتؤرؤل ٚ تحت ببي، کۊبایئن ۊنه توأدأ نأبؤن». گوارا ايمه ضمن ٚ اي حادثه ٚ شرح، یه مرت دئه تأکيد بؤگۊد گه سۊسياليستي ٚ آزادي ٚ آرمان، عليه ٚ جهاني «امپراليستي تجاوز» تۊنس نهایتا «ميلیۊنؤن نفر قرباني اتمي جنگ ٚ مئن» ٚ أرزشه دأشته‌بۊن. مۊشکي بؤحران هيتأني گواراٰ متقاعيد بؤگۊد گه دۊته دۊنیاٰ أبرقۊدرتؤن (شؤروي أ آمريکا) کۊبا جي به عنوؤن ٚ یته پيأده ٚ سالدات خۊ جهؤن ٚ استراتژي مئن کارأیته دأرن. ۊن ٚ بؤجؤر، ۊن یته مؤناٰ نگرش ٚ همرأ هۊته گه آمريکاٰ دئه، شؤروي-ئه ني دئه.

== سفرؤن ==

=== آمريکا ===
[[فاىل:CheGuevaraCountries.jpg|بندانگشتی|کيشورؤني گه چه گوارا ۊشؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد (قيرمز) ؤ کيشورؤني گه ۊن ٚ مئن مؤسلحانه ٚ انقلاب ٚ مئن شرکت بؤگۊد (سبز)]]
تا ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر، چه گوارا انقلابي دؤلتمرد جهاني قامت ٚ مئن محسۊب بؤ ؤ به ۊنوؤن ٚ کۊبایي ٚ هیئت ٚ رئيس سخنراني ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن ٚ دؤني نيؤیؤرک-ه سفر بؤگۊد. ۊن ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر ٚ ۱۱، خۊ يسأته ؤ پۊرشۊر ٚ سخنراني مئن، ملل ٚ سازمؤن ٚ ضعف «آپارتاید (یجۊر نژادي تبعيض) ٚ وحشيانه ٚ سياست» ٚ مؤقابله مئن نسایي آفريقا ٚ مئن ٚ جي انتقاد بؤگۊد ؤ بپۊرسئه « آیا ملل ٚ سازمؤن مننئه کاري ۊن ٚ جؤلؤوگيري ره أنجؤم بده؟» گوارا ايمه یجؤنایي ايالات ٚ سياست سياپۊس ٚ جمعيت ٚ قبال-ه تقبيح بؤگۊد ؤ بؤگۊت:

————————————————

ۊشؤني گه پۊس ٚ رنگ ٚ دؤني، خۊ وک‌وچه' کۊشنن ؤ به طؤر ٚ رۊزانه ۊشؤن ٚ عليه تبعيض قائل بۊنن، ۊشؤني گه ايجازه دنن سياپۊسؤن ٚ قاتلؤن آزادکئه بؤمۊجن، اۊ قاتلؤن ٚ جي حيمایت کۊنن ؤ سياپۊسؤني-ئه مۊجازات کۊنن گه خۊ مشرۊع ٚ حق ٚ دۊمبال به ۊنوؤن ٚ یته آزاد ٚ اينسان درن — چۊته تۊنن خؤدره آزادي ٚ حافط قلمداد بؤنن؟&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che g.jpg|بندانگشتی]]
گوارا گه تا اي مؤقؤ دئه عصبي بؤبؤ بؤ، خۊ گبؤنه هاواناٰ دۊوؤمي بیانيه ٚ قرائت همرأ سرأچئه ؤ لاتين ٚ آمريکاٰ «خانواده اي ۲۰۰ ميلیۊن برأر ٚ جي گه یته مساوي مۊشکلات ٚ جي رنج بؤرن» دؤخؤندس.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt; گوارا اعلام بؤگۊد اي «حيماسه»، «هيندي وشنأ گۊده'ن (آمريکاٰ قاره ٚ بۊمئن)، بي زمي‌زوار ٚ دهقؤنؤن، استثمار بؤبه کارگرؤن ؤ مترقي گۊده'ن» ٚ توسط نويشته بۊنه. گواراٰ نظر ٚ مئن اين منازعه، گۊده'ن‌ ٚ مؤبارزه ؤ تفکرات بؤن گه کسؤني-ئه پيش بؤردن گه امپراليسم ۊشؤنه تحقير بؤگۊد دأشت ؤ گۊذشته مئن «یته ضعيف ؤ مطيع ٚ رمه» محسۊب بۊنأ بؤن، گوارا ايمه بؤگۊت «یانکئن ٚ انحصاري کاپيتاليسم» برمسئه حالت ٚ همرأ مذکۊر ٚ رمه ٚ مئن خۊ قبرکنان-ه دئه تۊنه. ۊن ايدامه بدأ گه اي «لایق ٚ سأت» ٚ مئن، «گۊمنؤم ٚ گۊده» خۊ تاريخه خۊن ٚ همرأ نويسنه ؤ حؤقؤقي-ئه گه «۵۰۰ ساله همه ۊنه خنده کۊنن» پسأگيره. چه کۊباٰ اينقلاب ٚ پسي ٚ اعدامؤن ٚ باره بؤگۊت: «أمۊ اعدام بؤديم، اعدام کۊنيم ؤ تا جایي گه لازم بؤبۊن، اعدام کۊنيم». ۊن اي پيش‌بيني گه «خشم ٚ کۊل (مؤج) تمؤم ٚ لاتين ٚ آمريکاٰ سامانؤنه گيره» ؤ کارگري ٚ گۊده'ن گه «تاريخ ٚ چرخ-ه چرخأدنن» أوولي مرت ٚ ره «طۊلاني ؤ وحشيانه خاوي گه ۊشؤنه تحميل بؤبه ٚ جي ورسنن» ٚ همرأ، خۊ گبؤنه ؤمۊمي مجمع ٚ مئن خاتمه بدأ.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

گوارا ايمه واخبرا بؤ وختي گه ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن هيسأ بؤ، کۊبایي تبعيدئن دۊ مرت ۊن ٚ ترؤر ٚ ره تلاش بؤدن. أوولي مرت ٚ ره مالي گؤآانزالز، چه ٚ وؤرۊد ٚ لحظه ٚ مئن قصد دأشت ۊنه یته هفت اينچي تيجيني همرأ قتله برسأدنه. دۊوؤمي ني گيلرمؤ نؤوؤ بؤ. ۊن سأی بؤگۊد سخنراني مؤقؤ، بازۊکا همرأ یته لۊتکا «ايست ريور» ٚ رۊخؤنه ٚ مئن ٚ جي ملل ٚ سازمؤن ٚ مقر-ه تير توأده گه گۊلل‍ه ۊني خطا درشؤ. گوارا اي دۊته تفاق ٚ باره بؤگۊت «بئیتره آدم یته زن ٚ قممه همرأ بؤکۊشته بؤبۊن، تا یته مرد ٚ گۊلله همرأ».هيتأني بؤگۊت اي انفجار واقعه' عطر أ طعم-ه زيادا گۊد.&lt;ref&gt;http://www.latinamericanstudies.org/belligerence/bazooka.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheinMoscow.jpg|بندانگشتی|مؤسکؤ ٚ سۊرخ ٚ میدؤن ٚ مئن، ۱۹۶۴ ٚ نؤوأمبر]]

=== ؤرۊپا ===
دسأمبر ٚ ۱۷ ٚ مئن، گوارا نيؤیؤرک-ه پاريس ٚ مقصد ٚ ره ترک بؤگۊد ؤ ۊیه جي یته سۊ ماهه سفر-ه جهان ٚ دؤر سرأگيت گه چين ٚ خلک ٚ جؤمۊري، کليسایي کره، عربي یجؤنأیی جؤمۊري، ألجزایر، غنا، گينه، مالي، داهؤمي، کؤنگؤ برازاويل ؤ تانزانيا و توقف ايرلند ؤ پراگ ٚ مئن-ه شامل بؤ. ايرلند ٚ مئن، گوارا گه خؤره ايرلندي أجداد دأشت «سنت پاتريک» ٚرۊز-ه لیمرک ٚ مئن جشن بگيت.

اي سفر ٚ طۊل ٚ مئن، ۊن نؤمه اي کارلؤس کۊئيخانؤ (رۊزنؤمه‌نگار) ٚ ره بنويشت گه ايمه سۊسياليسم ؤ اينسؤن کۊباٰ مئن-ه مأرۊفا بؤ. گوارا اي أثر ٚ مئن جديد ٚ واخبري، کار ٚ جديد ٚ جایگا ؤ یته نؤمقام أفراد ٚ ره ٚ ايجاد ٚ باره بنویشته. ۊن هيتأني خۊ ضد ٚ کاپيتاليستي ٚ احساسات ٚ باره بنويشته دأره:

————————————————

کاپيتاليسم ٚ قانۊن گه أکثريت ٚ نظر ٚ جي دؤخؤته نأ؛ بي اينگه فرد بؤدؤنه ۊن ٚ سر أثر ننه. ۊن خألي یته ؤفؤقي ٚ وؤسعت گه بي‌انتها نظر رسنه' أینه. اين چيزي هيسه گه کاپيتاليسم ٚ مؤبلغؤن نۊشؤن دنن ؤ راکفلر-ه (پيلا بۊرژوا) — چي دؤرۊست چي غلط — سرمشقي مؤفقيت ٚ شأسه بؤن  ٚ ره چؤنن.  فقري ؤ رنجي گه یته راکفلر ٚ ظؤهۊر ٚ ره نياز هيسه ؤ فسادي گه ايته‌چي ثروت ٚ أنباشت ٚ ره ضرۊرت دأره، چاؤده بؤبه ٚ تصوير ٚ مئن دئن نؤبؤنه ؤ هميشک ۊن-ه مردۊم-ه نۊشؤن دأ نشأنه.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1965/03/man-socialism.htm&lt;/ref&gt;

————————————————

=== ألجزایر ===
گوارا ۱۹۶۵ ٚ ۲۴‌رؤم ألجزایر ٚ مئن، آسیا ؤ آفريقاٰ کيشورؤن ٚ ايقتصادي اتحاد ٚ سمينار ٚ مئن گب‌زني بؤگۊد گه ۊن ٚ آخري حؤضۊر بين‌المللي صحنه'ن ٚ مئن بؤ. ۊن سۊسيالیستي کيشورؤن ٚ أخلاقي وظایف-ه ايشاره ؤ ۊشؤنه ضمني همکاري‌ئه خۊرخؤسي استثمارگرؤن ٚ همرأ متهم بؤگۊد. ايمه اقداماتي‌ئه تشريح بؤگۊد گه ۊن ٚ نظر ٚ مئن کؤمؤنيستي کيشورؤن وأني أنجؤم بدن تا امپراليسم-ه حريفا بۊن. ۊن اي صؤبتؤن ٚ همرأ به صۊرت ٚ عؤمۊمي شؤروي‌ئه انتقاد بؤده بؤ، مارس ٚ ۱۴ ٚ مئن کۊبا-آ وگردس ؤ راؤل کاسترؤ، اسوالدؤ دؤرتيکؤس ؤ کارلؤس رؤدزيگز هاواناٰ فؤرۊدگا مئن ۊن ٚ جي ايستقبال بؤدن.

گوارا سخنراني ألجزایر ٚ مئن ٚ جي مشخص بؤبؤ بؤ گه ۊن کليسایي نيمکره'، آمريکا رهبري همرأ خۊرخؤس ؤ شؤروي رهبري خۊرتاو ٚ مئن-ه نسایي نيمکره ٚ استثمار کۊنا دؤنس. ۊن بدأري کليسایي ویتنؤم ٚ کؤمؤنيست ٚ کيشور ٚ جي ویتنؤم ٚ جنگ ٚ مئن حيمایت گۊد ؤ درحال ٚ تؤسعه ٚ دئه‌کيشورؤن ٚ مردۊم ٚ جي بخأس أسلحه دسأیرن ؤ «ويتنؤمي» وکن. ۊن ٚ مۊخالفت شؤروي همرأ خۊرخؤسي ؤرۊپاٰ چپ ٚ منورالافکارؤن ؤ هۊنرمندؤن ٚ مئنأ گه خۊ قبلي باور-ه شؤروي‌ئه ندأشتن ٚ محبؤبيت ٚ باعث أني بؤبؤ. هيته‌أن ۊن ٚ امپراليسم‌ستيزي ؤ انقلابي‌گيري آمريکاٰ جوؤن ٚ راديکال ٚ دؤنش‌مۊجؤن گه اجتماعي تغييرات ٚ ره بي‌تابي گۊدن ٚ الهام بخش، بؤ.

گوارا خۊ شخصي بنويشته'ن ٚ مئن گه اي زمت ٚ مئن بنويشته (ۊشؤني گه تا ألؤن منتشرا به)، خۊ متزاید ٚ انتقادات-ه شؤروي ٚ سياسي ايقتصاد ٚ جي ابراز کۊنه ؤ ۊشؤن-ه «مارکس-ه یداگۊدن»' متهم بؤگۊد. ۊن مجمۊعه‌اي شؤروي سياستؤن ٚ جي گه، هأکش‌وکش «طبقاتي کالنجار ٚ دؤريني خؤشۊنت ٚ محو گه کاپيتاليسم ٚ انتقال به سۊسياليسم ٚ جي سيفایي‌شا نيه» ٚ ره، «خطري مسالمت‌آميز ٚ تعایش آمريکا‌ همرأ» ٚ سياست، ۊشؤن ٚ نامؤفقي کار ٚ باره ٚ «اطلاعات ٚ تغيير» ٚ ره ؤ ۊشؤن ٚ سأی سۊسياليستي اقتصاد-ه «ليبرال گۊدن» ٚ ره، مۊخالف بؤ. ۊن پۊل، بهره، کالایي تؤليدي مناسبات، بازار ٚ اقتصاد ؤ سۊدگرایي ٚ کاميل ٚ حذفا بؤن ٚ طالب بؤ، درحالي گه شؤروئن اصرار دأشتن اي موارد جهاني کؤمؤنيسم-ه رسئن ٚ همرأ مؤغۊب بۊنن. گوارا پيش‌بيني بؤگۊد گه أگه شؤروي أرزش ٚ قانۊن-ه لغو نؤنه، دسأخر سرمایه‌داري‌ئه رسنن.

گوارا دۊ هفته خۊ ألجزایر ٚ مئن ٚ سؤخنراني ٚ پسي ؤ وگرسن کۊباٰ، عؤمۊمي أنظار ٚ جي کنأره بگيت ؤ ايمه کۊللا غیب بؤبؤ. با توجه به اينگه مردۊم ۊنه کاسترؤ ٚ پسي کيشور ٚ دۊوؤمي قۊدرتمند ٚ فرد محسۊب گۊدن، ۊن ٚ وضعيت یته پيلا راز-ه تبديلا بؤبؤ بؤ. کاسترؤ، بین‌المللي حدسؤن ٚ فشار ٚ بۊن چه ٚ سرنويشت ٚ باره، ۱۹۶۵ ٚ ژۊئن ٚ ۱۶ ٚ مئن اعلام بؤگۊد مردۊم وختي واخبرا بۊنن گه گوارا خؤره بخأ. أمما اين، شایعات ٚ پخش ٚ مانع کۊباٰ دؤرين ؤ بيرۊن ٚ مئن ونکت.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/subject/economy/authors/yaffeh/che-critic.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che gue.jpg|بندانگشتی]]

۱۹۶۵ ٚ ؤکتبر ٚ ۳وؤم، کاسترؤ یته بۊدۊن ٚ تاريخ ٚ نؤمه' عؤمۊمي بؤگۊد گه ادعا بؤبؤ گوارا هفت‌ماه ٚ قبل ۊنه بنويشته. نؤمه ٚ مئن گه ايمه چه ٚ «خۊداحافظي ٚ نؤمه»' مأرۊفا بؤ، گوارا ضمن ٚ تأکيد ٚ بر خۊ همبستگي کۊباٰ انقلاب ٚ همرأ، اعلام بؤگۊد گه قصد دأره کيشور-ه ترک بؤنه تا دئه-ممالک ٚ انقلابي کالنجارؤن ٚ مئن مشارکت بؤنه. ۊن هيته‌أني خۊ تمؤم ٚ مناصب-ه دؤلت ؤ کۊباٰ کؤمؤنيست ٚ حزب ٚ مئن رهأ بدأ ؤ استعفا بدأ ؤ کۊباٰ ايفتخاري شهروندي‌ئه ني کنأر بيگئنت.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGuevara1965 Guevara 1965]&lt;/ref&gt;

== کالنجار کؤنگؤ مئن ==
[[فاىل:Che el.jpg|بندانگشتی]]
گوارا ۱۹۶۵ ٚ سرأگير ٚ مئن آفريقا-آ بؤشؤ تا خۊ دؤنش ؤ تجرۊبه' به عؤنوان ٚ یته چريک، سيمباٰ شۊرشئن ٚ اختيار کؤنگؤ منازعه ٚ مئن قرار بده. أحمد بن ٚ بلا (ألجزایر ٚ رئيس جمهۊر) ٚ بؤته'ر ٚ طبق «گورا آفريقا-آ امپراليسم ٚ ضعيف ٚ حلقه دؤنس» گه هين‌دؤني پيلا انقلابي ظرفيتؤن ٚ دارا هيسه.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBenBella1997 Ben Bella 1997]&lt;/ref&gt; جمال عبدالناصر (مصر ٚ رئيس‌جؤمۊر گه خۊ ملاقات چه ٚ همرأ ۱۹۵۹ ٚ پسي ۊن ئ همرأ خؤجير ٚ رابطه دأشت) گواراٰ برنؤمه کؤنگؤ مئن ٚ کالنجار' خردمندانه نؤدؤنس ؤ ۊنه هۊشدار بدأ گه یته «تارزان‌گۊنه» ؤ کتن-ه محکۊم بؤبؤ ٚ شخصيت-ه تبديل خأنه بؤن. هأندئه، گوارا «رامؤن بنتيز» ٚ مستعار ٚ نؤم ٚ همرأ کؤنگؤ' سفر بؤگۊد. ۊن کۊباٰ عمليات سيمباٰ مارکسيست ٚ قيام ٚ حمایت ٚ ره گه کؤنگؤ ٚ بؤحران ٚ أثر ٚ دؤني ايجاد بؤبؤ بؤ'، رهبري گۊد. گوارا، ويکتؤر درکه (دۊوؤمي فرمانده) ؤ ۱۲ ته کۊبایي همرأ ۱۹۶۵ ٚ آپريل ٚ ۲۴‌رؤم کؤنگؤ ٚ دؤرين بؤشؤن ؤ ايمه، حؤدۊد ٚ ۱۰۰ ته آفريقایي-کۊبایي ني ۊشؤن-ه گلأکتن.&lt;ref&gt;Gálvez 1999, p. 62.&lt;/ref&gt;

ۊشؤن مددتي لؤران کابيلا (چريکي رهبر گه چن ماه ٚ قبل کنأر بيگئنتئه ٚ رئيس‌جؤمۊر ٚ طرفدارؤن ٚ شۊرش ٚ مئن لۊمۊمبا-آ بال بزأ بؤ) ٚ همرأ همکاري بؤدن. گوارا گه لۊمۊمباٰ طرفدارؤن ٚ جي بؤ، بؤگۊت گه «ۊن ٚ قتل وأني أمر ٚ ره درسي بؤبۊن». گوارا گه توؤن ٚ کمي بۊمي زوؤنؤن ٚ مؤکالمه ٚ سر دأشت، یته نؤجوؤن مۊترجم «فردي ايلانگا» نؤمي ٚ کۊمک ٚ همرأ ديگرؤن ٚ همرأ ارتباط گيت. هف ماه ٚ گۊذشتن ٚ جي، ايلانگا «سختکۊش ٚ گوارا» ٚ رفتار-ه گه «احترامي مؤساوي سيفيت‌پۊسؤن ؤ سياپۊسؤن ٚ مئنأ قائل بؤ» تحسين گۊد.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4522526.stm&lt;/ref&gt; ولي خلي دنکت گه گوارا، کابيلاٰ ضعيف ٚ نظم ؤ انظباط ٚ جي ناؤميدا بؤ یؤ ۊن-ه کنأر بيگئنت، چه بؤگۊت: هئچچي نؤبؤ گه مره قانع بؤنه ۊن یته مؤرد ٚ نياز ٚ فرد أمر ٚ ره هيسه».&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFBBCNews2001a&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheInCongo1965.jpg|بندانگشتی|گوارا ۳۷ سالگي مئن، ۊن اي تاتایي مئن گه ۱۹۶۵ ٚ شئه، یته کؤنگؤیي تروچه' کشأیته ؤ یته آفريقایي چريک ٚ ور هيسأ‌.]]

کؤنگؤ ٚ 

ٚ مللي أرتش ٚ سيفيت‌پۊس ٚ مؤزدۊران مایک هؤر ٚ رهبري ٚ همرأ گه توسط ٚ کاسترؤ ٚ مۊخاليف ٚ کۊبایي خلبؤنان ؤ هيتأني سازمؤن ٚ سي‌ئی‌آ حيمایت بؤن؛ گواراٰ ۊن ٚ پایگا تانگانياٰ دریاچه ٚ نزیک ٚ بندؤن ٚ مئن ٚ جي بۊرۊجأنئن ؤ بؤتۊنسن ۊن ٚ ارتباطات-ه شؤنۊد بؤنن ؤ ایته ۊن ٚ حمله ٚ برنؤمه'ن ٚ جي واخبرا بۊنأبؤن ؤ ۊن ٚ تدارکات ٚ خطۊط-ه مختل گۊدن. با اینگه گوارا خأس خۊ حؤضؤر-ه کؤنگؤ ٚ مئن دؤخؤسأنه، أمما دؤلت ٚ ايالات ٚ آمريکا ۊن ٚ مؤقعيت ؤ فعاليتؤن ٚ جي واخبر بؤن. آمريکاٰ مللي أمنيت ٚ آژانس، یۊئس‌ئن‌ئس سرجۊخه خؤزه ئف والدز (تی-ي‌جی-۱۶۹) ٚ کارأیتن ٚ همرأ هند ٚ ؤقیانۊس ٚ مئن، تمؤم ٚ ۊن ٚ ارتباطات-ه رصد گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBamford2002&lt;/ref&gt;

گوارا قصد دأشت اتقلاب-ه مارکسيسم-ه تأليم ؤ فؤکؤ ٚ استراتژي ؤ چريکي جنگ-ه سيمباٰ مۊوارزؤن ؤ مؤبۊتۊ (زئير ٚ ديکتاتؤر ٚ رئيس‌جؤمۊر) ٚ مۊخالفونه یؤمۊجأدنئن ٚ همرأ، صادر بؤنه. ۊن کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ کيتاب ٚ مئن، بي‌کفایتي، عدم ٚ پذيرش ٚ تؤصيه'ن ؤ دؤريني درگيرئن شۊرشئن ٚ مئنأ' شۊرش ٚ شکست ٚ أصلي دلایل ٚ جي دؤخؤند. ۱۹۶۵ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۰ؤم ٚ مئن، گوارا گه ديسانتري ؤ حاد ٚ آسم ٚ جي رنج بؤرد ؤ أخير ٚ هفت ماه ٚ شکست ؤ تعلل ۊنه وأرگئنته بؤ، خۊ ۱۲ نفره ٚ گرۊپ ٚ ۶ بؤمؤنسه'ن ٚ همرأ کؤنگؤ' ترک بؤدن. گوارا بؤگۊت قصد دأشت مجرۊحانه کۊبا-آ روؤنه بؤنه ؤ به ۊنوؤن یته نمؤنه انقلابي کؤنگؤ مئن بئسه ؤ تا مۊردن ٚ مؤقؤ بجنگه، أمما خۊ دۊته رفيقؤن ٚ اصرار ٚ پسي ؤ هيتأني دۊ نفري گه کاسترؤ شخصاً برسأدنه بؤ، حاضر وکت آفريقا-آ ترک بؤنه.

اۊ شبانه رۊز ٚ مئن، گوارا ٚ نيرؤن بي‌ سرصدا خۊ ؤردؤن-ه وچئن، خۊ کؤمه'ن-ه تشأدأن ؤ اۊ أسلحه'ني گه خۊ همرأ بؤرد منسن-ه مؤنهدماؤدن یا  توأدأن تانگانيا دریاچه مئن ؤ ايمه شبؤنه مرز ٚ جي بؤشؤن تانزانيا ؤ خؤدره زميني دارالسلام-ه برسأنئن. گوارا چن ماه بعد اي نتيجه' برسئه گه ۊن جنگسن تا مۊردن ٚ لحظه ٚ تأد تصميم ٚ شؤن بگيت چۊن: «اينساني عنصر بکت. هيچ ئراده‌اي جنگ ٚ ره دنئه بؤ. رهبرؤن [شۊرشي] فاسدن. خۊلأصه... نشأس کاري گۊدن». گوارا هيتأني بؤگۊت: «أمۊ منيم کيشوري گه نخأنه بجنگه' تنأکه آزاداؤنيم». چن هفته بعد، ۊن مقدمه‌اي خۊ کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ ره بنويشت گه اي جۊمله همرأ سرأیته بۊنأبؤ: «اي داستؤن یته ديشکسنه»&lt;ref&gt;Guevara 2000, p. 1.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Cheguevaracongo.jpg|بندانگشتی|گوارا کؤنگؤ مئن، ۱۹۶۵]]
«چه» میل ندأشت وگرده کۊبا اين‌دؤني گه کاسترؤ قبلتر ۊن ٚ «خۊداحافظي نؤمه»' گه قرار درصۊرت ٚ مۊردن پخش بؤبۊن، علني بؤده بؤ. نتيجتاً، گوارا شيش ماه دؤخؤتکئه کۊباٰ سفارت، دارالسلام ٚ مئن ؤ ايمه یته خؤنه کۊباٰ پراگ ٚ مئن بئسأ. گوارا وختي ؤرۊپا مئن هيسأ بؤ، به طؤر ٚ سئرري خۊآن پرؤن (آرژانتين ٚ قبلي رئيس‌جؤمۊر) ٚ همرأ گه ايسپانياٰ تبعيد بؤبؤ بؤ، ملاقات دأشت. گوارا پرؤن-ه اعتماد بؤگۊد ؤ ۊنه خۊ تازه نخشه جي گه طرح‌شؤني یته کؤمؤنيستي انقلاب ٚ ره سۊسياليستي حؤکۊمت ٚ برقراري ره لاتين ٚ آمريکا مئن بؤ، واخبرا گۊد. پرؤن گوارا-آ هۊشدار بدأ اي نخشه گه قراره بۊليوي جي سرأیتن بؤبۊن، خۊکۊشي ؤ بيهۊده هيسه أمما گوارا خۊ تصميم-ه بئیته بؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200303150750/https://www.pagina12.com.ar/diario/elpais/subnotas/178453-56017-2011-10-08.html&lt;/ref&gt;

گوارا اي مۊددت ٚ مئن، خۊ خاطرات ؤ تجربيات کؤنگؤ مئن ٚ شئه جماگۊد ؤ هيته‌أني دۊته دئه کيتابه (یته فلسفه ٚ باره، ؤ اۊ یته ايقتصاد ي) نويشتن-ه سرأگيت. ۱۹۶۶ ٚ ژۊیه  ٚ مئن دؤخؤتکئه کۊبا-آ دؤرينا بؤ تا کاسترؤ ؤ خۊ زنکه همرأ ملاقات بؤنه. چه هيته‌أني آخري وار ٚ ره خۊ پئنشته وچه ٚ ره نؤمه بنويشت ؤ مقرر بؤبؤ ۊن ٚ مۊردن ٚ پسي بؤخؤنده بؤبۊن. ۊن اي نؤمه ٚ آخر ٚ مئن ۊشؤنه تؤصيه بؤگۊد:

————————————————

مؤهم‌تر همه جي، هميشک اي توانایئه دأشته بين گه هرته بي‌عأدالتي-ئه گه دۊنیا مئن هرکسئه روا بۊنه عميقاً حس بؤنين. اين یته اينقلابي ٚ خؤجيرترين خصيصه هيسه.&lt;ref&gt;Guevara 2009, p. 167.&lt;/ref&gt;

————————————————

== بۊليوي، دسگيري ؤ ئدؤم ==
۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن، چه ٚ مقر هلأ عمۊم ٚ ره نامشخص بؤ، هرچند گه مؤزامبيک (FRELIMO) ٚ نماینده'ن گۊزارش بدأن ۊن ٚ همرأ ۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن دارالسلام ٚ مئن ملاقات بؤدن. اي ملاقات گواراٰ پيشبنأک ٚ باره اۊ انقلابه بال زأن ٚ ره بؤ گه مؤزامبيکئن نهایتا ۊنه رد بؤدن.&lt;ref&gt;Mittleman 1981, p. 38.&lt;/ref&gt; کارگر ٚ جهاني رۊز ٚ سخراني ٚ رۊز ۱۹۶۷ ٚ مئن هاوانا مئن، سرگرد خؤآن آلميدا (مسلح نيرؤن ي دفاع ٚ وزير) بؤگۊت: «گوارا جایي لاتين ٚ آمريکا مئن مشغۊل ٚ خدمت به انقلابه».
[[فاىل:CheinBolivia1.jpg|بندانگشتی|عۊمر ٚ أواخر، یته رۊستا بۊليوي مئن]]
عزيمت بۊليوئه پيشي، گوارا خۊ ظاهيره نغيير بدأ تا شنأخته نؤبۊن، ۊن خۊ ريش-ه بتأشئه ؤ خۊ مؤن-ه کۊتا ؤ خاکستري چاگۊد. ۱۹۶۶ ٚ نۊوامبر ٚ ۳وؤم، گۊرا «آدؤلفؤ منا گؤنزالز» ٚ جعلي نؤم ٚ همرأ دؤخؤتکئه هوامۊج ٚ همرأ لاپاز-ه دؤرينا بؤ. ۊن خؤدره یته ؤرؤگۊئه‌اي ميانسال ٚ تاجر ؤ آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کارکۊنان ٚ جي معرفي بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Hill_and_Wang&lt;/ref&gt;

سۊ رۊز بۊليوي-ئه دؤرينا بؤن ٚ پسي، گوارا چريکي أرتش ٚ تشکيل ٚ هدف همرأ، لاپاز-ه ترک بؤگۊد ؤ بؤشؤ بۊليوي ٚ خۊرخؤسي-نسام ٚ رۊستایي مناطق-ه. گوارا أوولي ؤردۊگا یته دۊرأکته منطقه به نؤم نيانکاوآزؤ برپا بؤبؤ أمما چريکي أرتش-ه یؤمۊجش اۊ ؤردۊگا مئن خطر بؤ ؤ کار پيش نؤشؤ. ۊن تامارا بۊنکه' گه ۊن ٚ مستعار ٚ نؤم تانيا بؤ، خۊ أصلي عامل لاپاز ٚ مئن منصۊب بؤگۊد. تانيا اصالتاً خۊرخؤسي آلمؤن ٚ شي بؤ ولي آرژانتين ٚ مئن بچئه بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 693.&lt;/ref&gt;

گواراٰ چريکي قۊوا حؤدۊد ٚ ۵۰ نفر ٚ جي تشکيل بؤ ؤ تحت ٚ عنوان ٚ بۊليوي ٚ آزادي‌بخش کۊنش گۊد. ايشؤن مسلح بؤن ؤ کاميري ٚ کۊهستؤني مناطق ٚ مئن سال ٚ ۱۹۶۷ ٚ أوایل، خۊ أوولي درگيري ٚ مئن بۊليوي ٚ دؤلت ٚ أرتش ٚ همرأ مؤفق بؤن. چنته متعدد ٚ پيرۊجي ۱۹۶۷ ٚ باهار-تاوسسؤن ٚ مئن چريکي نيرؤن کسب بؤدن گه باعيث بؤبؤ، بۊليوي  ٚ دؤلت چريکؤن ٚ تئداد-ه ويشتر واقعي تعداد ٚ جي تخمين بزنن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 97.&lt;/ref&gt;

محققؤن جير ٚ موارد-ه گواراٰ شکست بۊليوي انقلاب ٚ مئن دؤنن:

* گوارا انتظار دأشت بۊليوي ٚ دؤلت ٚ محلي معارضؤن اۊن ٚ همرأ همکاري بؤنن أممآ ايته ونکت. هيته‌أني بۊليوي ٚ کؤمؤنيست ٚ حئزب ماريؤ مؤنخه ٚرهبري ٚ تحت گه شؤروي-ئه گرایش دأشت، ۊشؤنه حيمایت نؤگۊد. گوارا خۊ خاطرات ٚ مئن گه ۊن ٚ مرگ ٚ پسي کشف بؤبؤ، بۊليوي کؤمؤنيست ٚ حئزب-ه «غير ٚ قابل ٚ ئتماد ؤ أحمق» تؤصيف بؤگۊد دأره.
* ۊن تصور گۊد خألي بۊليوي ٚ أرتش گه ۊن ٚ نيرؤن خلي خۊب یؤمۊجش بدئه ندأرن ؤ کافي ايمکانات ندأشتن ٚ همرأ طرف هيسه ؤ نؤدؤنس گه ایالات ٚ متحده یته جرگه سي‌ئی‌آ ٚ ويژه کؤمؤندؤن ؤ يه عالمي دئه عملياتي عوامل-ه بۊليوي ٚ ضد ٚ شۊرش ٚ نيرؤن-ه بال زأن ٚ دؤني بۊليوي-ئه اعزام بؤده. هيته-أني بۊليوي أرتش-أني یجؤنایي ايالات ٚ ويژه ٚ نيرؤن (تکاورؤن ٚ مۊسؤن) ٚ  تحت ٚ تعليم ؤ مشاوره قرار بئیتن.&lt;ref&gt;US Army 1967 and Ryan 1998, pp. 82–102, inter alia. &quot;US military personnel in Bolivia never exceeded 53 advisers, including a sixteen-man Mobile Training Team from the 8th Special Forces Group based at Fort Gulick, Panama Canal Zone&quot; (Selvage 1985)&lt;/ref&gt;
* دۊته کۊتا کۊل ٚ رسأدنا گه کۊباٰ دؤلت ۊن ٚ اختيار قرار بدأ بؤ معیۊب بؤن، نتيجتاً چريکؤن مننسن ارتباط برقرار ؤ خۊ مؤرد ٚ نياز ٚ تدارکات-ه بئینن. 
*
*
*

*
به علاوه، مأرۊف بؤ گوارا ستيز-ه به ساجش ترجيح دنه ؤ اي عملکرد-ه کۊباٰ چريکي جنگ ٚ مئن نۊشؤن بدأ بؤ. اي أمر ۊن ٚ عدم ٚ توفيق ٚ ايجاد ٚ رابطه بۊليوي ٚ دئه-شۊرشي رهبرؤن ٚ همرأ مؤثر وکت، هۊته گه کؤنگؤ مئن-ني اي تفاق دکته بؤ. اي  گواراٰ گرایش کۊبا مئن-ني خؤدره نۊشؤن بدأ بؤ أمما فيدل کاسترؤ ٚ به مؤقؤ مداخلات ؤ رانمایئن اختلافات ٚ برۊز ٚ مانع بؤ.

هيته‌أن گوارا محلي مردم ٚ جذب گلأکتن شبه‌نظامئن-ه طی ٚ یؤنزه ماه سأی ناکام بؤمؤنس. پۊر منطقه مردۊم ٚ جي بۊليوي ٚ نظمامئن ؤ مقامات-ه در جريان ٚ مقر ؤ چريکؤن ٚ تحرکات ٚ جي واخبرا گۊدن. گوارا خۊ کالنجارؤن ٚ آخري رۊزؤن بۊليوي ٚ مئن بنويشت گه: «دهقانؤن أمره بال نزنن، بلکي خبرچين-ه تبديلا بؤدرن».

فيليکس رؤدريگز (کۊبایي تبعيدی) گه سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ ويژه فعاليتؤن ٚ مرکز ٚ ره کار گۊد، بۊليوي أرتش-ه گواراٰ دسگيري ره مشاوره بدأ. به علاوه، یته مؤستند ٚ بؤته'ر ٚ طبق، کلاؤس باربي (نازي جنگي جنایتکار) ني سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ دئه- مؤشاورؤن ٚ جي بؤ ؤ یحتمل مستقيماً ۊشؤن-ه کۊمک گۊد.
[[فاىل:Statueduchelahiguera.jpg|بندانگشتی|گوارا یادبۊد، لا ايگرا مئن]]
۱۹۶۷ ٚ ؤکتبر ٚ ۷ۊم، یته خبرچين بۊليوي ٚ ويژه نيرؤن-ه گواراٰ چريکي قۊواٰ ؤردۊ ٚ مقر-ه گه یته درره مئن نأ بؤ جي واخبرا گۊد. ؤکتبر ۸ۊم ٚ صۊب، ۊشؤن اۊ منطقه' ۱۸۰ ته سالدات ٚ همرأ دۊته جرگه مئن دؤرأچئن ؤ درره ٚ داخل ٚ را پيشروي بؤدن. نبردي در بگيت ؤ گوارا اي نبرد ٚ مئن مجرۊح ؤ أسيرا بؤ. برناردينؤ هوانکا (بۊليوي ٚ أرتش ٚ گرۊهبانؤن ٚ جي) ماجرا' ايته گۊزارش کۊنه: تکاورؤن ٚ نزيکا بؤن ٚ همرأ، گوارا گه دۊ مرتبه تير بؤخؤرده بؤ ؤ ۊن ٚ أسلحه دئه کارساج نؤبؤ، خۊ سلاحؤن-ه به نشؤنه ٚ تسليم توأدأ ؤ خطاب به سالداتؤن فریاد دنأ: «شليک نؤنين! مۊ چه گوارام ؤ مۊ زنده ويشتر شمه-ر ٚ ره أرزش دأرم، تا بؤمۊرده».

هۊ رۊز ٚ شأنسر گوارا' دس‌دؤبۊسئه یته بؤسۊسه-دؤسۊسه مدرسه' لا ايگرا (رۊستایي هۊ نزيکي) مئن منتقل بؤدن. یته نصفه‌رۊز، ۊن بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن ٚ بازجۊیي ٚ برأبر بتأوس (مۊقاومت بؤگۊد) ؤ خألي ۊشؤن ي سربازؤن ٚ همرأ آهسسه گب زأ. یته سربازؤن ٚ جي چه' «مخۊف» تؤصيف گۊد. ۊن ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا ٚ راس ٚ پا ٚ ساق گۊلله بؤخؤرده بؤ، ميۊ ۊني خاک‌آلۊد ؤ ۊن ٚ ليواس شندره وکته بؤ ؤ ۊن ٚ پاٰن-ه قأم دؤبسئه بؤن. نامناسب ٚ وضعيت ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، «گوارا خۊ سر-ه جؤر بٚیته دأشت، مؤستقيم طرف ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ گۊد ؤ تنها چيزي گه خأس، یچي ديۊ گۊدن ٚ ره بؤ». ۊن گۊنه «ترحم» ٚ همرأ یته کۊچئه کيسه تۊتۊن ۊن ٚ پيپ ٚ مئن ٚ دنأم، گوارا لبخند بزأ ؤ تشکۊر بؤگۊد. هۊ رۊز ٚ شؤو یأني ؤکتبر ٚ ۸، کأپيتان ئسپينؤزا (بۊليوي أرتش ٚ أفسرؤن ٚ جي) تلاش بؤگۊد پيپ-ه گوارا ٚ  دهن ٚ جي وئیره گه چه —دؤبسئه دسؤن ٚ وؤجۊد ٚ  همرأ — ۊن لقد بزأ. گوارا هيتأني چن سأت پيشتر خۊ اعدام ٚ جي آدميرال اۊگاتچه ٚ ديم ٚ سر گه تلاش بؤده بؤ ۊن ٚ جي بازجۊیي بؤنه، فيليک توأدأ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

پس ٚ رۊز ؤکتبر ٚ ۹، گوارا درخاس بؤگۊد رۊستاٰ مدٚرسه ٚ مألم گه یته ۲۲ ساله زنکه بؤ به نؤم ٚ جۊليا کؤرتز-ه، بٚینه. ۊن ايمه گوارا' «مردي خۊش‌قيأفه ؤ بأ نيأیي نرم ؤ طعنه‌آميز» تؤصيف بؤگۊد گه مکالمه ٚ مؤقؤ کؤرتز منيس مؤستقيم ۊن ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ بؤنه چۊنگه «نيأ ۊني تاب‌پذير، رؤسۊخ گۊدنکس ؤ آرام بؤ». گوارا مألم-ه بؤگۊت اين ضد ٚ تربيتي هيسه گه انتظار بؤشۊن رۊستایي کۊدک ايته‌چي جا مئن تحصيل بؤنه، «درحالي گه دؤلتي مقامات مرسدس-ه سوارن» . گوارا بؤگۊت اين چيزي هيسه گه أمۊ ۊن ٚ علیه کالنجار کۊنيم».&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

مۊددتي بعد هۊ ؤکتبر ٚ ۹هؤم ٚ صۊب، رنه بارينتؤس (بۊليوي رئيس‌جؤمۊر) دسسۊر بدأ گوارا' بؤکۊشته بؤبۊن، هرچند دؤلت ٚ ايالات ٚ متحده متمایل بؤ گه ويشتر بازجۊیي بؤن ٚ ره پاناما' منتقل بؤبۊن، گوارا کۊشأنئن ٚ دسسۊر توسط ٚ فيليکس رؤدريگز اۊ واحدي گه گوارا' دأشت-ه برسأدنئه. ماريؤ تران (بۊليوي أرتش ٚ ۲۷ ساله گؤرۊبان) گه ئدعا گۊد سۊ نفر ۊن ي دۊستؤن ٚ جي، هممه ماريؤ ٚ کۊچئه نؤم ٚ همرأ چريکؤن ٚ همرأ درگيري مئن بؤمۊردن، ۊن ٚ اعدام ٚ ره داوطلب بؤبؤ. ۊن درحالي گه نيمه‌مست بؤ، درخاس بؤگۊد گوارا' شليک بؤنه. بۊليوي ٚ دؤلت قصد دأشت گوارا' کۊشتن ٚ پسي رسماً ئلؤم بؤنه ۊن ددرگيري جريؤن ٚ مئن بؤکۊشته بؤبؤ ؤ نتيجتاً، رؤدريگز به تران دسسۊر بدأ چه ٚ سر-ه شليک نؤنه تا گۊلل‍ه ٚ زخمؤن دؤلتي روایت ٚ همرأ همخؤني دأشته بۊن. گري پرادؤ (سروؤني گه ۊن ٚ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤن گوارا' أسيراؤده بؤن) بؤگۊت بارينتؤس گوارا' اعدام ٚ دسسۊر-ه فؤراً صادر بؤده بؤ گه اين‌دؤني گه احتمال دأن بؤبؤ بؤ ۊن زندؤن ٚ جي درشۊن یا مردۊم ٚ سۊجه گيتن دؤلت ٚ جي، علني محاکمه مئن تفاق دکه. بارينتؤس هرگيز خۊ أنگيزه' گوارا' فؤري کۊشتن ٚ ره، دئه-ايقدامات ٚ تأد محاکمه ؤ تحويل دأن آمريکایي مقامات-ه مۊسؤنچي، آشکار نؤگۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGrant2007&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Ghe édam-e pishi.jpg|بندانگشتی]]
فيليکس رؤدريگز حؤدۊد نيم سأت گوارا' کۊشتن ٚ پيشي تلاش بؤگۊد تا گوارا' وادار بؤنه، تا دئه-چريکؤني گه آزاد بؤن ٚ دؤخؤتن‌گا ٚ جا' اعتراف بؤنه، ولي چه جوؤوي ندأ. ايمه رؤدريگز ؤ چنته دئه سالدات گوارا' کۊمک بؤدن راسه بئسه ؤ ۊنه کؤمه ٚ جي بيرۊن بؤبۊردن. رؤدريگز ؤ دئه-سالداتؤن گوارا همرأ دسه‌جمعي عکس بئیتن ؤ رؤدريگز گوارا' خبر بدأ قراره ئدؤم بؤبۊن. چن لحظه بعد، یته سربازؤن گه گوارا جي محافظت گۊد، ۊن ٚ جي بپۊرسئه «آیا تي جاودانگي ٚ فکر دري؟» ؤ گوارا جوؤوأدأ «نه، مۊ انقلاب ٚ جاودانگئه فيکر کۊنم».&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refTime1970 Time magazine 1970]&lt;/ref&gt; چن دئقه بعد، تران ۊنه شليک گۊدن ٚ ره کؤمه' دؤرينا بؤ، گوارا ورسأ ؤ خۊ آخري گبؤن-ه به زوؤن بيأرد «دؤنم مره کۊشتن ٚ ره بۊمأی. شلليک بؤن، بزدل! تۊ خألي خأن یکته' بؤکۊشي» تران لحظه‌اي درنگ بؤگۊد، ايمه ئم۲ کارابين-ه گوارا ٚ را نۊشؤنه بگيت ؤ چه ٚ بالؤن ؤ پاٰن-ه شلليک بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt; گوارا گه زمين ٚ سر خؤدره دپيت، خۊ یته مُچان-ه گاز بگيت تا خۊ جره ٚ جؤلؤو-ه بئیره. تران ٚ بعدي شلليک زخمي کۊشتنکس گوارا ٚ سينه ٚ مئن ايجاد بؤگۊد. رؤدريگز ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا سأت ٚ ۱:۱۰ دئقه ٚ ظهر به وخت ٚ محللي بؤمۊرد. مجمۊعاً تران ۹ وار گوارا' شلليک بؤگۊد، پئنشته پاٰن-ه، دۊته بالؤن-ه &lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt;ؤ یته سينه ؤ یته-أني گؤلي-ئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

————————————————

هروخت مرگ أمي سۊراغ بۊمأ، خۊش بۊمأ، به شرطي گه أمي ژيوير ايشنؤوسنکسي-ئه برسه ؤ دسسي دئه أمي أسلحه'ن ٚ ره درازا بۊن.

————————————————

—گوارا ٚ گۊربنويشته گه چن ماه قبل یته کنفرانس ٚ مئن آماده بؤده بؤ تا ۊن ٚ قبر ٚ سر حک بؤبۊن&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/world/2009/jan/19/che-guevara-obituary-guardian-archive&lt;/ref&gt;


گوارا ٚ جسد اعدام ٚ پسي یته هلي کۊپتر ٚ پایه'ن ٚ سر دؤبسئن بؤبؤ ؤ به وال گرانده هۊ نزيکئن ٚ مئن بؤردن بؤبؤ. ۊجه، ۊنه یته بتۊني تخته ٚ سر بؤخؤسأدنئن ؤ ۊن ٚ جسد ٚ جي عکس بئیتن. چنته شاهد ۊن ٚ هؤويت ٚ تأئيد ٚ ره دؤخؤندن گه ۊشؤن ي یکته یته بريتانيایي رۊزنؤمه‌نگار بؤ گه شاهدؤن ٚ مئنأ خألي ۊن گوارا' زنده ٚ بؤن ٚ مؤقؤ بدئه دأشت. چه ٚ جسد-ه به نمایش ٚ عمۊمي بنأن ؤ چن صتته محللي ٚ مردۊم ۊنه بدئن گه ۊشؤن ي خلئن ي نظر ٚ مئن، مسيح-ه مؤنس ؤ حتی بأضي واشکي ۊن ٚ تار ٚ مؤن-ه تبرک ٚ ره وئیتن ؤ بؤبۊردن. اي قبيل مقایسه'ن یه مئنأ شددت بگيت ؤ جان برجر (اينگيليسي منتقد ٚ هۊنر) ۊن ٚ جنازه ٚ عکسؤن ٚ دئن ٚ همرأ بؤگۊت چنته مأرۊف ٚ أثر گه مسيح ٚ کشئن بؤبه' مؤنه.[[فاىل:CheExec9B.jpg|بندانگشتی|چه ٚ جنازه ٚ ديم]]
یته نظامي دۊکتر گوارا ٚ دسسؤن-ه ببئه ؤ ايمه بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن جنازه' یته نامشخص مکؤن-ه بؤبؤردن ؤ ۊن ٚ جنازه' چيکأر بؤدن ٚ جي کسي وخبرا ونکت. چه ٚ دسسؤن-ه أنگۊشت‌نگاري ره به بۊئنۊس آیرس منتقل بؤدن. ايمه گوارا ٚ ببئه دسسؤن-ه کۊبا' برسأدنئن.

۱۹۹۵ ٚ پایان ٚ مئن، ماریؤ وارگاس (بۊليويایي بازنشسته ژنرال) جان لي أندرسؤن (چه‌گوارا: یته انقلابي زيندگي ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس)' اطلاع بدأ گوارا ٚ جسد یته پروازي باند، وال‌گرانده ٚ نزيکي مئن قرار دأره. نتيجتاً، یته چن‌مليتي گرۊپ اۊن ٚ بقایا' پیداؤن ٚ ره وارد ٚ عمل بؤبؤن ؤ ۱۹۹۷ ٚ ژۊئيه مئن، هفت نفر ٚ بقایا' دۊته دسسه‌جمعي قبر ٚ مئن بيأتن گه یته أجساد ٚ جي، یته بي‌دس مرکه بؤ گه ئنتظار شؤ چه بؤبۊن. ايمه تطبيق ٚ همرأ مشخصا بؤ واقعن چه هيسه، بۊليوي ٚ مقامات ٚ وزارت ٚ داخله تأئيد بؤدن مذکۊر ٚ جسد گوارا شئه. خۊلأصه ۳۰ سال بعد ٚ کۊشأنئن، ۊن ٚ جسد کشف بؤبؤ ؤ سانتا کلارا مئن دفن بؤبؤ.

== ميراث ==

گوارا ٚ کؤشأنئن ؤ اۊ چريکي کالنجارؤن ٚ ديشکسن باعيث نؤبؤ «مسلحانه کالنجار گه فؤکؤ ٚ نظريه' مأرۊف بؤ، پيلا تحولات ٚ ايجاد ٚ ره» خاتمه پیداؤنه. درواقع، چه سبب بؤبؤ ؤنچي گه مؤفق ٚ مسلحانه مۊوارزه ٚ ره نيازه، تا حددي رؤشنا بۊن. اينقلابي جۊمبشؤن گوارا ٚ پسي لاتين ٚ آمريکا ؤ دۊنیا مئن، «أهميت ٚ جذب ٚ رۊستایي ؤ شهري مناطق ٚ عامه ٚ سياسي حيمايت-ه» به رسميت بشنأخت.

== هۊنر ٚ مئن ==
خلي فيلم چه‌گوارا ره چاؤده بؤبؤ گه ۊشؤن ي آخري چه (۲۰۰۸) بؤ گه دۊته وابين دأشت. ميزقؤن ٚ مئن ني یته پۊر مأرۊف ٚ أثر نيأ به نؤم ٚ «بدرۊد فرمانده» گه کارلؤس پۊئبلا (کۊبایي مزقؤنچي) گوارا ٚ خۊدافظي نؤمه ٚ انتشار ٚ پسي چاگۊد. اي أثر-ه خلي خؤننده'ن هندئه بؤخؤندن، من‌جۊمله: ناتالي کردؤن گه ۊن ٚ تک‌آهنگ فرانسه ٚ مئن ۸۰۰,۰۰۰ ته نۊسخه جي ويشتر بفرت.

مزقؤن-ه ايشنؤوسن ٚ ره: &lt;nowiki&gt;https://www.tarafdari.com/node/1798165&lt;/nowiki&gt;

چه (۲۰۰۸ فيلم) imdb ٚ مئن:

&lt;nowiki&gt;https://m.imdb.com/title/tt0892255/?ref_=nv_sr_srsg_3&lt;/nowiki&gt;

=== گوارا ٚ کيتابؤن ؤ دس‌بنويشته'ن ===
گوارا ٚ مأرۊف ٚ کيتابؤن، چريکي جنگ، ماتؤرسيکلت ٚ خاطيرات، کۊبا ٚ انقلابي جنگ ٚ خاطره'ن، هيسن. هيته‌أن، گوارا وختي دسگيرا بؤ یته ۳۰,۰۰۰ کلمه‌اي خاطرات ٚ دفتر گوارا ٚ دسنويس بؤرده'ر ؤ ۊن ٚ أشعار ؤ کۊتا قصصه'ن ۊن ٚ مئن دؤبؤن گه بۊليوي أرتش ٚ دس دکت. گوارا اي خاطرات ٚ مئن بۊليوي ٚ چريکي کالنجارؤن ٚ وقایع' ۱۹۶۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۷ تا ۱۹۶۷ ؤکتبر ٚ ۷-ه مؤستند بؤده. ۊن ٚ مئن مۊشکلاتي گه ۊن ٚ همرأ مواجه بؤن شرح دأن بؤبه ؤ هيته‌أن گوارا خۊ رنج بؤردن آسمي حملات ٚ جي ؤ ۊشؤن ي تشديد ٚ باره گب بزأ. گوارا پۊر خؤجير ٚ گب ؤ جۊمله بؤگۊت دأره گه خلي خلک ٚ مئنأ دپيته.

== سربس ==

=== تیندار کیتابان ===

* Galvez, William (1999). Che in Africa: Che Guevara's Congo Diary. New York: Ocean Press.
* Guevara, Ernesto Che (1994). The Bolivian Diary of Ernesto Che Guevara. New York: Pathfinder Press
* Guevara, Ernesto Che (1969). Che. Havana: Instituto del Libro.
* Guevara, Ernesto Che (1996). Episodes of the Cuban Revolutionary War, 1956–1958. New York: Pathfinder Press.
* Guevara, Ernesto Che (1985). Ernesto Che Guevara: Escritos y discursos. Havana: Editorial de Ciencias Sociales.
* Guevara, Ernesto Che (1997). Guerrilla Warfare. Washington, Del: Scholarly Resources.

=== ارجاعان ===</text>
      <sha1>ie9vqyypnpmzwf8lnfpf728afy1pyzy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62275</id>
      <parentid>62274</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T17:37:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>/* زيندگي ٚ أوایل */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="133758" xml:space="preserve">{{دؤجئه وانويس نشؤن}}
{{زيوشنامه جعبه
|نام=ارنستؤ رافائل گوارا
|تصویر=CheHigh.jpg
|تاتايي تؤضيح=اؤسطۊره‌اي چريک
|بمردن ٚ رۊج=۱۹۶۷ ٚ اؤکتبر ٚ ۹ (۳۹ سال)
|فعاليت ٚ زمينه=پيجشک، چريک، نويسا
|بزارۊج=۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴
|بزاجيگا= رؤساريؤ، سانتا فه، [[آرژانتين]]
|بمردن ٚ جيگا=لا ايگرا، بۊليوي
|مدفن=سانتا کلارا، [[کۊبا]]
|همسر= هيلدا گاديا آکؤستا (۱۹۵۹-۱۹۵۵){{سخ}}آلیدا مارچ (۱۹۶۷-۱۹۵۹)
|زاکان= ۵
|ايمضا=File:CheGuevaraSignature.svg
|والدین=ارنستو گوارا لینچ
سلیا دئه لاسرنا
|اندازه‌تصویر=
|باخي نامان=چه‌، چه گوارا، اِل چه}}

'''ارنستؤ چه‌گوارا''' ([[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي]] مئن: Ernesto Che Guevara) [[آرژانتين]] ٚ مئن ٚ بچئه بؤبه ٚ پجشک، چريک، ديپلؤمات، مارکسيست ؤ کۊبا ٚ انقلاب ٚ أصلي کسؤن ٚ جي بؤ. اۊن یته جوؤن ٚ دؤنش‌یؤمۊج (پجشکي رشته مئن) بؤ ؤ [[نسايي آمريکا]] مئن سفر گۊد ؤ خلک ٚ نداري، [[ويشتايي|وشنأیي]] ؤ ناخۊشي دئن ٚ دؤني کالنجار ٚ رۊحيه اۊن ٚ مئن قۊوت بگيت. اۊن أوول گؤآتمالا ٚ ايجتماعي اصلاحات-ه گه خاکؤبؤ آربنز ٚ ریاست جؤمۊري ٚ دس بنا بؤبؤ-ئه گلأکت، ولي خئلي دنکت گه سیا (سي‌آی‌اِی) ٚ سازمؤن ٚ کۊدتاٰ همرأ گه یۊنایتد فرۊت ٚ حمایت ٚ ره، ترتيب بدأ بؤبؤ، دؤني آربنز مجبۊر-ه بؤ کنار بؤشۊن ؤ اي تفاق گوارا ٚ سياسي ايدئؤلؤژي-ئه تثبيت بؤگۊد. ايمه [[مکزیکو سیتی|مکزیکؤسيتي]] مئن راؤل ؤ فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ۲۶ ژۊئيه ٚ قيام-ه ورأکت ؤ بؤشؤ کۊبا؛ اي قيام ٚ هدف فۊلخنسيؤ باتيستا (کۊبا ٚ ديکتاتؤر گه آمريکاٰ ایجؤنایي ایالات ٚ تحت ٚ حمایت بؤ) سرنگۊن گۊدن بؤ. گوارا انقلابيۊن ٚ مئن پۊر محبۊب بؤبؤ ؤ دۊوؤمي فرمانده ٚ درجه-ئه هأگيت. اۊن دۊ سال چريکي کالنجارؤن (علیه ٚ باتيستا) گه کۊبا ٚ اينقلاب-ه باعث بؤبؤ ٚ مئن پۊر مؤهم ؤ مؤثر بؤ. چه‌گوارا ألؤنه دۊنیاٰ مئن یته حماسي نماد عامه ٚ دابؤن ٚ مئن شنأخته‌بؤبؤ هيسه.

انقلاب ٚ پسي، گوارا جديد ٚ دؤلت ٚ مئن ددار کليدي نخشؤن ٚ مسئۊل وکت گه من‌جۊمله تجديد ٚ نظرات-ه بررسي، أفرادي گه انقلابي دادگه‌ئن ٚ مئن به جنایت ٚ جنگي محکۊم بؤبؤن-ه تيروارؤن، کۊبا ٚ سوادآمۊجي نهضت ٚ رابري، فعاليت به عۊنوان ٚ مللي بانک ٚ رئيس، کۊبا ٚ مؤسلح ٚ قۊوا ٚ یؤمۊجشي کارکيا ؤ کۊبا ٚ سۊسياليسم ٚ نماینده بين‌المللي سفرؤن ٚ مئن-ه گۊته شأنه. ايته‌چي مؤقعيتؤن اۊن-ه قادر گۊد تا مۊهم ٚ مسائل ٚ مئن فی‌المثل کۊبا ٚ شبه‌نظامي‌ئن-ه تعليم گه خۊکؤن ٚ خليج-ه حمله گۊدن ٚ مئن مؤفق بؤن ؤ [[شؤروي]] هسته‌اي بالستيک مۊشکؤن ٚ اينتقال کۊبا-ئه گه منجر به کۊبا ٚ مۊشکي بحران ۱۹۶۲ ٚ مئن وکت، محوري نقش دأشته بۊن. هيتأني اۊن یته خؤجير ٚ نويشتنکس ؤ خاطره‌نويسا بؤ ؤ اۊن ٚ نؤمي آثار ٚ جي چريکي جنگ ٚ رانما ؤ ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه شأنه نؤم بؤردن. اۊن ٚ مطالعات ؤ تجربيات مارکسيسم-لنينيسم ٚ سر اۊن-ه اي باور-ه برسأنئه گه سۊوؤمي جهان ٚ پسأکتن ؤ وابستگي، أمپراليسم، نؤايستعمار ؤ اينحصاري سرمایه‌دأري ٚ دؤني هيسه ؤ چاره، پرؤلتري اينترناسيۊناليسم ؤ جهاني اينقلاب هيسه. چه‌گوارا ۱۹۶۵ ٚ مئن اينقلاب ٚ صدۊر ٚ دؤني کۊبا-ئه رهأ بدأ؛ أوول کؤنگؤ ٚ مئن سيمباٰ قيام-ه گلأکت ؤ نامؤفقي پسي، خۊ هأکش‌وکش-ه بۊليوي مئن سرأگيت ولي اۊ کيشور ٚ أرتش سي‌آی‌اِی ٚ سازمؤن ٚ بال زأن ٚ جي گوارا-ئه بگيت ؤ به سۊرعت اعدام بؤگۊد.

نظرات، گوارا ؤ اۊن ٚ ميراث ٚ سر متفاوته؛ اۊن یته جرگه ٚ ره مؤحترم ؤ یته دئه جرگه ٚ ره منفۊر هيسه ؤ اي تناقص-ه شأنه پۊر تيندار ٚ زيندگي‌نؤمه‌ئن، خاطرات، وانيويسؤن، مۊستندؤن، مزقؤنؤن ؤ فيلمؤن ٚ مئن دئن. گوارا ٚ شهادت؛ یته تۊغامندانه دؤخؤن، کالنجار گۊدن اختلاف ٚ طبقاتي ٚ همرأ ؤ اۊن ٚ تلاش نؤانسان-ه خلق ٚ ره گه ماددي مشوقه‌ئن ٚ جا أخلاقي أهداف ٚ دؤني حرکت کۊنه اۊن-ه، چپ ٚ قيامؤن ٚ نماد ؤ اؤلگۊ چاؤده. ولي راستگراٰن اۊن-ه اقتدارگرایي ؤ خؤشۊنت سياسي رقيبؤن ٚ همرأ مۊتهم کۊنن. اي اختلافات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ تایم ٚ مجله اۊن-ه بيستؤمي قرن ٚ تأثيرنأنکس‌ترینؤن ٚ ۱۰۰ نفره ٚ ليست ٚ مئن دنأ دأره. هيتأني مريلند ٚ هۊنر ٚ دؤنشگه ٚ مؤسسه ٚ قؤلي، اۊن ٚ تاتايي-ه گه [[آلبرتؤ کؤردا]] بگيته دره ؤ اؤسطۊره‌اي چريک نؤم دأره، جهؤن ٚ معرۊف‌ترين تاتایی هيسه.

== نسایي آمريکا ٚ وضعيت گواراٰ پيشي ==
لاتين ٚ آمريکا (تقريبن هۊ نسايي آمريکا محدۊده-ئه گۊنن گه [[کلسيايي آمريکا]] ٚ [[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي زوؤنؤن]] ٚ منطقه-ئه ني شامل بۊنه) بيستؤمي قرن ٚ أوولي نيمه ٚ مئن، اينقلابي ؤ ايصلاح‌طلب ٚ قيامؤن ؤ کالنجارؤن-ه شاهد بؤ. [[مکزیک|مکزيک]] ٚ ۱۹۱۰ ٚ اينقلاب، تۊنه اي قيامؤن ٚ أوولي بؤبۊن ؤ اي قيامؤن، آمريکا ٚ مردۊمي ائتلاف، پرۊ ٚ مئن ؤ دمؤکرات ٚ حرکت ونزؤئلا مئن ٚ مۊسؤنچي ٚ قیامؤن ٚ همرأ دۊمباله بگيت. اي قيامؤن ٚ أهداف سياپۊس آدمئن، فقرا، بي‌سوادؤن ؤ استثمار بؤبؤکسؤن ٚ وضعيت-ه بئیتراؤدن بؤن. ولي هندئه، حاکم ٚ طبقه قوي بؤ ؤ تۊنس خۊ وضعيت ٚ جي دأشتدأري بؤنه، آمريکا ٚ ایجؤنایي ايالتؤن، تغيير ٚ همرأ مۊخالف بؤ ؤ هيتأني قاره ٚ خلک ٚ مئن اطاعت ؤ تابعيت ٚ حس دؤبؤ؛ هين ٚ دؤني، تغيير چاؤدن ٚ روند کۊندأکۊندي پيش شؤ.&lt;ref&gt;Wright 2000, pp. xi–xii&lt;/ref&gt;

[[آرژانتين]] ٚ مئن، نظامي قۊوا ۱۹۴۳ ٚ مئن کۊدتا بؤدن ؤ نتيجتاً، قۊدرت خۊآن پرؤن-ئه برسئه. اۊن ٚ رياست جؤمۊري أوولي دۊ سال ٚ مئن، رفاه سطح ؤ حؤقۊق-ه جؤر شؤن ٚ همرأ بؤ ولي جهؤني وقایع، آرژانتين ٚ مئن بحران ٚ باعث بؤبؤ؛ دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي، آمريکا مارشال ٚ طرح-ه کؤمؤنيسم ٚ عليه [[اۊرۊپا|اۊرۊپاٰ]] مئن بنا بگيت. من‌جۊمله مارشال ٚ طرح ٚ وابينؤن، اۊرۊپا مؤرد ٚ نياز ٚ غله-ئه تهيه بؤ گه باعث بۊنأبؤ آرژانتيني گه اۊن ٚ ايقتصاد مبتني بر کيشاورزي بؤ، خۊ أصلي بازارؤن-ه چيکأده. شأردؤبؤرؤن ٚ جمعيت ٚ جؤر شؤن-أني کيشاورزي صادرات ٚ سر أثر بنأ چؤن محصۊل ٚ مصرف کيشور ٚ مئن جؤر بؤشؤ بؤ. أصلي کالاٰن ٚ دنئه‌بؤن ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۲ ٚ مئن باعث ٚ قيمتؤن ٚ جؤر شؤن بؤبؤ و دسأخر پرؤن ۱۹۵۵ ٚ مئن یته نيظامي کۊدتا دؤني قۊدرت ٚ جي بکت ؤ تبعيد بؤبؤ.&lt;ref&gt;Lewis 2001, pp. 93–107&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Buzga.jpg|بندانگشتی]]
کۊباٰ مئن فۊلخنسيؤ باتيستا یته کۊدتاٰ همرأ ۱۹۵۲ ٚ مئن قۊدرت-ه چيکأگيت ؤ نيظامي ديکتاتؤر-ئه بنا بگيت. هۊ زمت، کيشور ٚ جمعيت ٚ يک سۊوؤم فقير محسۊب بؤن ؤ مردۊم ٚ متوسط ٚ طبقه‌ ناراضي ؤ ناراضي‌تر بؤدؤبؤن؛ رژيم ٚ حاکم مردۊم ٚ ور سرکۊتۊنا ؤ فاسد محسۊب بؤ ؤ خلک-ه خۊ همرأ بيگؤنه چاؤده بؤ. اۊ عهد، کۊبا ۶,۳ ميلیۊن جمعيت دأشت. اي کشور ٚ تؤليد ٚ ناخالص ٚ سرانه لاتين ٚ آمريکاٰ مئن سۊوؤمي مقام-ه دأشت، أمما جير ؤ فقرا ٚ طبقه ؤ حاکم ؤ ثروتمندؤن ٚ طبقه ٚ مئنأ پۊر اختلاف دؤبؤ. کۊبا ٚ [[خۊرتاو]]، پيلا زيمي‌دارؤن ٚ چيک دؤبؤ گه کيشاورزي محصۊلات ٚ صادرات ٚ مئن دؤبؤن. زيويش ٚ سطح ٚ اختلاف هاوانا ؤ دئبأخي منطقه‌ئن ٚ مئنأ ؤ هيتأني شأري ؤ رۊستایي منطقه‌ئن ٚ مئنأ قشنگ مشخص بؤ.&lt;ref&gt;Staten 2005, pp. 80–81&lt;/ref&gt;

== زيندگي ٚ أوایل ==
=== أصل ؤ نسب ===
ارنستؤ گوارا، ارنستؤ گوارا لينچ ؤ سليا دئه لاسرنا ٚ پئنشته وچه ٚ مئن ٚ أوولي ٚ وچه بؤ، اۊن ۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴ ٚ مئن [[آرژانتين]] ٚ رؤساريؤ ٚ مئن یته جؤر ٚ طبقه خؤنواده ٚ مئن بچئه بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Ernesto_Guevara_Acta_de_Nacimiento.jpg&lt;/ref&gt; گوارا‌ ٚ پئر صنأتگر ؤ معمار بؤ. اۊن معماري رشته مئن تحصيل بؤده بؤ ولي هرگيز مؤفق نؤبؤ خۊ مدرک-ه هأیره. گوارا ٚ پئر ايسپانيایي نسب ؤ اۊن ٚ مار أني [[ايرلند|ايرلندي]] نسب دأشت&lt;ref&gt;Harris 2010, pp. 1&lt;/ref&gt; ؤ اۊن ٚ نسل، لۊئيس ماريا پرالتا (ثروتمند ٚ زيمي‌دار ؤ سن خؤزه کاليفرنيا ٚ شأردار، نؤنزهؤمي قرن ٚ أوایل ٚ مئن)' رسئه. خؤآن آنتؤنيؤ گوارا، چه‌گوارا ٚ پئر ٚ پيلاپئر، آرژانتين-ه طيلاٰ دؤني رهأ بدأ تا بؤشۊن کاليفؤرنيا، اۊیه یته مکزيکي زنکه همرأ ايزدواج بؤگۊد. اۊشؤن ٚ وچه، رؤبرتؤ گورا کاسترؤ، کاليفؤرنياٰ مئن بچئه بؤبؤ ؤ آرژانتين-ه وگردس. رؤبرتؤ گوارا، آنا ايزابل لينچ ٚ همرأ گه آرژانتين ٚ شي بؤ ولي ايرلندي نسب دأشت، ازدواج بؤگۊد ؤ گوارا ٚ پئر ايشؤن ٚ وچه بؤ.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2007, pp. i. &quot;The father of Che Guevara, Ernesto Guevara Lynch was born in Argentina in 1900 of Irish and Basque origin.&quot;&lt;/ref&gt; گوارا ٚ پئر، گوارا ٚ جؤنب ؤ جۊش ٚ دؤني، بؤگۊت گه: «چيزي گه خأن بؤدؤنين، اينه گه مي پسر ٚ رگؤن ٚ مئن، ايرلندي شۊرشئن ٚ خۊن دره.&lt;ref&gt;Lavretsky 1976&lt;/ref&gt;

سليا دئه لاسرنا ئي ليوزا، ارنستؤ گوارا ٚ مار، یته ثروتمند ٚ خاندؤن گه ايسپانيایي نسب دأشتن ٚ مئن پيلاوابؤبؤ بؤ. اۊن جۊوؤني ٚ مئن خۊ پئر ٚ مار-ه أز دس بدأ ؤ ۲۱ سالگي ٚ مئن (هۊ سالي گه ارنستؤ بچئه بؤبؤ) یته پيلا ارثيه اۊن-ه برسئه. سليا دئه لاسرنا یته دؤخترانه [[کاتؤليک]] ٚ مدرسه ٚ مئن فارغ‌التحصيل بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt; گوارا ٚ نؤم شيناسنؤمه ٚ مئن «ارنستؤ گوارا» بؤ، ولي گلف «دؤ لا سرنا» ؤ «ينچ» ٚ پسوندؤن ٚ همرأني بنويشته بؤبؤ نأ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refLavretsky1976&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Chefamily.jpg|بندانگشتی|گوارا (چپ ترين) ؤ اۊني خانواده ۱۹۴۴ ٚ مئن]]
گوارا ٚ بچئه بؤن ٚ جي خئلي نۊگذشته بؤ گه اۊن ٚ خانواده گوارا ٚ پئر ٚ کار ٚ دؤني سان ازديرؤ-ئه نقل ٚ مقر  بؤدن. هۊ شأر ٚ مئن بؤ گه ارنستؤ ٚ والدين بفأمسن اۊن [[آسم]] دأره. اۊن ٚ درمؤن گۊده مننسن ٚ پسي، مجبۊر-أ بؤن آو ؤ هواٰ دؤني آلتا گراسيا-آ (کۊردؤباٰ اۊستؤن ٚ مئن، آرژانتين ٚ وسط واقع بؤبه) هندئه نقل ٚ مکؤن بؤنن. گوارا ؤ اۊن ٚ دۊته خاخۊر ؤ برأرؤن هۊ شأر ؤ ايمه هۊ اۊستؤن ٚ مرکز ٚ مئن پيلاوابؤن؛ اۊ منطقه ٚ خۊشک ٚ هوا گوارا ٚ وضعيت ٚ بهبۊد ٚ مئن مؤثر واقع بؤبؤ ولي آسم اۊن-ه تا اۊن ٚ زيويش ٚ آخر رهأ ندأ. گوارا ٚ گۊد چپ‌خۊ عقاید دأشتن ؤ همدؤنی، اۊن سنين ٚ کم ٚ جي مۊختلف ٚ سياسي مکتبؤن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ&lt;ref&gt;http://www.time.com/time/printout/0,8816,872604,00.html&lt;/ref&gt; ؤ «احساس ٚ نزيکي گۊدن فقيرؤن ٚ همرأ (اۊجۊر گه اۊ زمات اۊن ٚ اطرافئن گۊتن)» اۊن ٚ مئن شکل بگیت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refKellner1989&lt;/ref&gt; اۊن ٚ پئر جؤمۊري طلبؤن ٚ سرسخت ٚ طرفدارؤن ٚ جي، [[ايسپانيا]] ٚ داخلي جنگ ٚ مئن بؤ ؤ أغلب خۊ خؤنه ٚ مئن جنگ ٚ مجرۊح بؤبؤ سالداتؤن ٚ جي پذيرایي گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt;

با اينگه آسم ٚ شديد ٚ حملات گورا-آ أذیت گۊد، ورجشي رشته‌ئن ٚ مئن من‌جۊمله [[سيناو]]، فۊتبال، گؤلف ؤ تيرتوأدأن ٚ مئن مؤفقيت-ه برسئه ؤ هیتأنی دۊچرخه‌سواري ٚ مئن خئلي استقامت دأشت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refSandison1996&lt;/ref&gt; اۊن ۱۵ نفره ٚ راگبي‌ئه خئلي خۊش دأشت&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; ؤ فلای‌هاف ٚ پۊست ٚ مئن، بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ باشگاٰ ره کاکي گۊد.&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; اۊن ٚ خشن ؤ تهاجۊمي ٚ سبک ٚ دؤني راگبي ٚ مئن، اۊن ٚ نؤم-ه فۊسر (ترکيبي أز خشن ؤ اۊن ٚ مار ٚ فاميلي یأني دئه لاسرنا)&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt; بنأبؤن. انريکه مارتين، گوارا ٚ نؤجوؤني ٚ رخابؤن ٚ جي، اۊن-ه «واقعي دۊست، کۊمک‌احتياج بؤن ٚ مؤقؤ» یاد هأوره ؤ گۊنه گه «هرگيز اۊن ٚ عصبانيت دۊ دئقه ٚ جي ويشتر دکشئه ننأبؤ». گوارا وختي نؤجوؤن بؤ پئر ؤ مار اۊن ٚ شي کسن ٚ جي سيفا وابؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt;

=== گواراٰ فکري ؤ أدبي گرایشؤن ===
گوارا [[شطرنج]]-ه خۊ پئر ٚ جي بيؤمۊت ؤ ۱۲ سالگي جي شطرنج ٚ محلي مسابقات ٚ مئن شرکت گۊد. بلۊغ ٚ دؤره ؤ زيندگي ٚ طۊل ٚ مئن شعر-ه، خصۊصا پابلؤ نرۊدا، جان کيتس، آنتؤنيؤ ماچادؤ، فدريکؤ گارسيا لؤرکا، گابريلا ميسترال، سزار وایهؤ ؤ والت ویتمن ٚ آثار-ه خئلي خۊش دأشت. اۊن تۊنس «اگر...» ٚ شعر-ه رؤديارد کيپلينگ ٚ شي ؤ «مارتين فيرؤ» خؤزه هرناندز ٚ شئه حفظکه بؤخؤنه.&lt;ref&gt;Hart 2004, p. 98.&lt;/ref&gt; گوارا ٚ خؤنه ٚ مئن حۊدۊد ٚ سۊ هيزار جلد کيتاب دؤبؤ گه اۊن-ه اي ايمکؤن-ه دأ گه به عۊنوان ٚ یته مشتاق ٚ کيتاب‌خؤن، مۊختلف ٚ نويساٰن ٚ أثرؤن-ه مطالعه بؤنه. اۊن ٚ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن، کارل مارکس، ويليام فاکنر، اميليؤ سالگاري، آندره ژيد ؤ ژۊل ورن بؤن&lt;ref&gt;Haney 2005, p. 164.&lt;/ref&gt; ؤ هيتأني، جواهر لئل نهرؤ، آلبر کامؤ، فرانتس کافکا، ولاديمير لنين، ژان پل سارتر، فريدريش انگلس، آناتؤل فرانس، اچ. جي. ولز ؤ رابرت فراست-ه ني خۊش دأشت.&lt;ref&gt;(Anderson 1997, pp. 37–38).&lt;/ref&gt;

چه چۊن خۊ زاکي جي پۊر مطالعه دأشت ؤ بأضي پيلا کسؤن ٚ نظریات-ه خۊش وئیته بؤ، دؤنش‌مۊجؤن ٚ همرأ ورس-بنيش دأشت ؤ گاگلف اۊن ٚ اطلاعات ٚ جؤر دؤبؤن بأضي دؤنش‌مۊجؤن-ه أذیت گۊد، ولي کلاً اۊشؤن ٚ همرأ خۊجير ٚ ارتباط دأشت. یه رۊ یته جي گوارا دؤنش‌مۊجؤن، گوارا جي سؤال کۊنه گه «چره یته سياسي حئزب-ه مؤلحق نؤبۊني؟» چه جوؤدأدنه «أگه تي گب ٚ ليم اينه گه دکم خياوؤن تا مره راحت بؤکۊشن هيچ‌وخت اي کار-ه نؤنم، مۊ وختي اي کار-ه کۊنم گه مي دس أسلحه دؤبۊن.»

سند ٚ جؤر شؤن ٚ همرأ، گوارا لاتين ٚ آمريکا ٚ نويساٰن-ه، اۊراسيا کيرؤگا، چيرؤ آلگريا، خؤرخه ايکازا، رؤبن راديۊ ؤ ميگل آنخل آستؤرياس-ه علاقه پیدا گۊد. اۊن خۊ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن ٚ ايده‌ئن-ه خۊ دفترچه ٚ یادداشت ٚ مئن ثبت بؤگۊد؛ من‌جۊمله بۊدا ؤ أرسطۊ ٚ تحليلي تشريحات، برتراند رابل ٚ تحليل تۊغا ؤ وطن‌پرستي ٚ سر، جک لندن ٚ نظريات جامئه ؤ نيچه ٚ نظريات مرگ ٚ سر-ه. اۊن هيته‌أني زيگمۊند فرؤید-ه خۊش وئیته بؤ یؤ مختلف ٚ مؤضۊعات ٚ سر خاو ؤ ليبيدؤ تا خؤدشيفتگي ؤ اديپ ٚ عۊقده ٚ ره، اۊن-ه ارجاع دأ. مؤرد ٚ علاقه رشته‌ئن اۊن ٚ شي [[فلسفه]]، رياضيات مأندسي، سياسي علمؤن، جامعه‌شينأسي، تاريخ ؤ باستؤن‌شينأسي بؤن.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 10.&lt;/ref&gt;

یته محرمؤنه گؤزارش ٚ مئن سياٰ سازمؤن ٚ جي ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ ۱۳ ٚ مئن، گه گواراٰ علاقه‌ئن ٚ سر أنجؤم بئیته ٚ مئن بنويشته نيأ: «اۊن خۊب مطالعه بؤگۊد دأره» ؤ ايمه گۊنه «چه‌گوارا به عۊنوؤن ٚ یته لاتين نسبتا منورالافکار هيسه».&lt;ref&gt;Ratner 1997, p. 25.&lt;/ref&gt;

=== ماتؤرسيکلت ===
[[فاىل:CheOnRaft1952.jpg|بندانگشتی|ارنستؤ گوارا ؤ آلبرتؤ گرانادؤ، آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ ور]]
۱۹۴۸ ٚ مئن گوارا، تحصيل پجشکي ٚ رشته ٚ مئن ٚ ره بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ مئن بؤشؤ. اۊن ٚ عطش  دۊنیا-ئه مۊتن ٚ ره باعث بؤبؤ دۊ مرته موقتا دؤنشگه-ئه رهأ بده تا سفر بؤشۊن؛ سفرؤني گه اۊن ٚ نظر-ه نسبت به خؤره ؤ لاتين ٚ آمريکا ٚ سياسي وضعيت أساساً تغيير بدأ. گواراٰ خۊ أولي سفر-ه ۱۹۵۰ ٚ مئن سرأگيت ؤ اۊن تنأکه خۊ دۊچرخه گه اۊن ٚ سر یته کۊچئه ٚ ماتؤره نصب بؤده بؤ ٚ همرأ، ۴,۵۰۰ کيلؤميتر-ه آرژانتين ٚ کليسایي ٚ واوينؤن ٚ مئن سفر بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 59–64.&lt;/ref&gt; هندئه ۱۹۵۱ ٚ مئن یته ۹ ماهه ٚ سفر ٚ مئن ۸۰۰۰ کيلؤمتر-ه نسایي ٚ آمريکاٰ مئن ماتؤرسيکلت ٚ همرأ طی بؤگۊد. اي سفر ٚ ره، اۊن یه سال تحصيل ٚ جي مرخصي بٚیته بؤ ؤ قصد دأشت خۊ رفيق آلبرتؤ گرانادؤ ٚ همرأ، داوطلبؤنه دۊ هفته آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ کرانه ٚ مئن، پرۊ ٚ جذامئن ٚ همرأ سان پابلؤ ٚ مئن بئسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 83.&lt;/ref&gt; اي سفر ٚ مئن چه ؤ اۊن ٚ رفئق مسير ٚ مئن کار گۊدن تا خۊ احتیاجات-ه برطرف بؤنن ؤ ايمه هندئه را دکت نأبؤن. [[شيلي]] ٚ مئن، چاکؤیماتا ٚ مٚرس ٚ مأدن ٚ مئن مأدنچئن ٚ کار ٚ شرایط گوارا' عصباني ؤ شبؤنه ٚ ديمأديمي آتاکاماٰ بيابؤن ٚ مئن یته تحت ٚ تعقيب ٚ کؤمؤنيست ٚ زؤج ٚ همرأ گه حتي یته پؤتۊ ني ندأشتن، اۊن-ه متأثر بؤگۊد؛ گوارا ايشؤن-ه «کاپيتاليستي استثمار ٚ گۊشت ؤ خۊن ٚ جي قربانئن» تؤصيف بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 75–76.&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني ماچؤپيچؤ ٚ جؤرأ مئن، شديد ٚ فقري گه رۊستایي ؤ ديۊرأکته مناطق ٚ مئن دؤبؤ ٚ همرأ مواجه بؤبؤ. اۊیه کيشاورزؤن سرمایه‌دار ٚ ملکؤن ٚ کۊچئه ٚ زيمي‌ئن ٚ سر کار گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; سفر ٚ ادامه ٚ مئن، رفاقت جذامئن ٚ ؤردۊگاٰ حاضرؤن ٚ مئنأ اۊن ٚ سر أثر بنأ ؤ بؤگۊت: «والاترين اينسؤني ٚ یجؤنایي ؤ وفاداري ايته‌چي تنئا ؤ نااؤميد ٚ کسان ٚ مئنأ پديدار بۊنه».&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; گوارا ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه اي سفر ٚ مئن بنويشت. اي أثر ايمه نيؤیؤرک تایمز ٚ پرفؤرۊش‌ترين کيتابؤن ٚ ليست ٚ مئن دکت ؤ ۲۰۰۴ ٚ مئن یته فيلم هي نؤم ٚ همرأ ؤ بر أساس ٚ اۊن چاؤدن بؤبؤ گه جوایزي ني هأگيت.&lt;ref&gt;#38 Paperback Nonfiction on 2005-02-20&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara-Granado - Mapa 1er viaje - 1952.jpg|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ۱۹۵۲ ٚ مئن، سۊرخ ٚ فلش هوایي مسيرؤنه نۊشؤن دنه]]
گوارا ۲۰ رۊز ٚ مئن [[آرژانتين]]، شيلي، پرۊ، اکوادؤر، [[کلمبیا|کؤلؤمبيا]]، ونزؤئلا، پاناما ؤ ميامي‌ئه بؤشؤ ؤ ايمه بۊئنؤس آیرس-ه وگرس.&lt;ref&gt;http://miamiherald.typepad.com/cuban_colada/2008/07/che-guevara-spe.html&lt;/ref&gt; سفر ٚ ايتمام ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکا-ئه سيفا‌ ملل ندئه‌نأبؤ؛ ولکي اۊن-ه واحد ؤ یته استراتژي ٚ نيازمند قاره-ئه رها چاکۊني ٚ ره دؤنس. لاتين ٚ آمريکا، منطقه‌اي بدۊن ٚ سامانسر ؤ مؤشترک ٚ ميراث-ه دارا بؤ ؤ اي أمر اۊن ٚ انقلابي ٚ کۊنشؤن ٚ سر آتي ٚ سالؤن ٚ مئن أثر بنأ. گوارا آرژانتين-ه وگرسن ٚ پسي خۊ تحصيلات-ه تۊمؤنأگۊد ؤ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئن ٚ مئن خۊ دۊکتۊرا-ئه هأگيت.
گوارا ايمه بؤگۊت مي اي سفرؤن لاتين ٚ آمريکاٰ مئن باعث بؤبؤ ۊن «فقر، وشنأیي ؤ ناخۊشي» ٚ همرأ نزيک ٚ تماس دأشته‌بۊن؛ مسائلي گه سبب بۊنه والدين «پۊل ٚ کمبۊد ٚ دؤني مننسه‌بۊن خۊ وچه-ئه مداوا بؤنن» ؤ پئر  «بؤهت ٚ ناشي وشنأیي ؤ مستمر ٚ مجازات ٚ جي» وأسي وچه چيکأشؤن-ه بي‌أهميت دئه. گوارا ٚ بؤتأر ٚ طبق، اي تجرۊبه‌ئن باعث بؤبؤ اۊن نتيجه بئیره گه «اي أفراد-ه بال زأن» ٚ ره، وأني پجشکي ٚ حؤزه-ئه ترک بؤنه ؤ سياسي ٚ مسلحانه کالنجار ٚ صحنه مئن دکه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 98.&lt;/ref&gt;

== گۊآتمالا، آربنز ؤ یۊنایتد فرۊت ==
۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۷ ٚ مئن، گوارا هندئه سفر-ه سرأگيت. اي مرت [[بۊليوي]]، پرؤ، اکوادؤر، پاناما، کاستاريکا، نيکاراگؤئه، هندارۊس ؤ السالوادؤر-ه. ۱۹۵۳ ٚ دسامبر ٚ ۱۰ ٚ مئن، گۊآتمالاٰ را را دکتن ٚ پيشي، گوارا، سان خؤزه ٚ جي کاستريکاٰ مئن پیؤمي خۊ عممه ٚ ره «بئاتريز» برسأدنئه ؤ ۊن-ه خۊ أحوال ٚ جي واخبراگۊد. ۊن نؤمه ٚ مئن خۊ سفر ٚ جي یۊنایتد فرۊت ٚ کمپاني ٚ قلمرؤ ٚ مئن بنويشت ؤ بچربؤنه گه قانع بؤبه گه ۊشؤن ٚ کاپيتاليستي ٚ نظؤم شرير هيسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 126.&lt;/ref&gt; ۊن اي تهاجمي ٚ لحن ٚ همرأ خأس خۊ محافظه‌کارتر نزديکؤن-ه برمأنه. نؤمه ٚ آخرسر، گوارا ژۊزف استالين ٚ عکس-ه گه تازگي بؤمۊرده بؤ، قسم یاد کۊنه تا اي «ؤختاپۊسؤن» ٚ مؤغۊب بؤن ساعتي چؤم نزنه.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 31.&lt;/ref&gt; هۊ ماه ٚ مئن، گوارا گۊآتمالا' برسئه؛ ۊجه رئيس‌جمهۊر «خاکؤبؤ آربنز» گه یته دمؤکراتيک ٚ انتخابات ٚ مئن دؤجئن بؤبؤ بؤ، خأس چنته اقدامات ٚ همرأ أرضي اصلاحات ٚ مۊسؤنچي لاتيفۊنديست (پيلا کأشته‌شا ؤ ورزگري زمينؤن ٚ تعلق یته فرد ٚ ره) نظؤم ٚ قال-ه بکنه. نتيجتاً، آربنز یته وتأر ٚ برنؤمه' سرأگيته بؤ گه طی ٚ ۊن تمؤم ٚ وسيع ٚ أراضي ٚ بخشؤن گه تحت ٚ کشت نؤبؤن، مصادره ؤ اۊ کيشاورزؤني گه زمي‌زوار ندأشتن-ه، تعلق گيت. یۊنایتد فرۊت، منطقه ٚ پيلاترين زمي‌دار بؤ گه بقيه ٚ جي ويشتر تحت‌تأثير قرار گيته نأبؤ. آربنز ٚ دؤلت ۊشؤن ٚ شي ۰۰۰’۹۱ هکتار نکأشته زمي مصادره بؤگۊد. گوارا گه گۊآتمالا ٚ وضعيت ٚ جي راضي بؤ، تصميم بگيت هۊیه ساکن بؤبۊن تا «هرچي گه یته واقعي انقلاب-ه تبديل بؤن ٚ ره نياز هيسه'، دس پيداؤنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt;

گۊآتمالاسيتي ٚ مئن، گوارا، [[هيلدا گادآ آکؤستا|هيلدا گادآ آکؤستاٰ]] همرأ آشنا بؤبؤ. ۊن یته پرؤیي ٚ اقتصاددؤن بؤ گه به ۊنوؤن ٚ آمريکا ٚ مردۊمي ٚ ائتلاف ٚ چپ‌گرایانه ٚ جؤمبش (APRA)  ٚ أعضاٰ جي، سياسي ٚ روابط دأشت. گادا، گورا' آربنز ٚ دؤلت ٚ چنته بلندمرتبه‌ مقامات ٚ همرأ آشنا بؤگۊد. ۊن هيتأني یته گرۊپ کۊبا ٚ تبعيدئن ٚ جي گه به دليل ٚ شرکت، مؤنکاداٰ پادگؤن-ه حمله گۊدن ٚ مئن «سانتياگؤ د کۊباٰ مئن به تاريخ ٚ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۲۷» گه فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ارتباط دأشتن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. هي زمت بؤ گه گوارا خۊ مأرۊف ٚ لقب-ه، یأني [چه] «رایج ٚ دؤخؤندن ٚ حرف آرژانتين ٚ مئن مختلف ٚ معاني همرأ «سلام!»، «رفئق» ؤ غیره ٚ مۊسؤنچي»، مشهۊرا بؤ.&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 172.&lt;/ref&gt; گۊآتمالاٰ اقامت ٚ مؤقؤ، گوارا دئبأخي مئني آمريکا ٚ تبعيدئن ٚ جي ني بهره‌مند بؤبؤ. ايشؤن ٚ یکي، هلنا ليوا د هؤلست بؤ گه گوارا' تأمين ٚ غذا ؤ محل ٚ اسکان ٚ مئن یاري رسأنئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200709013446/https://books.google.com/books?id=aCw19CUXpqkC&amp;lpg=PA139&lt;/ref&gt; د هؤلست، گوارا همرأ درباره خۊ رۊسيه ؤ چين ٚ سفرؤن مارکسيسم ٚ مطالعه ٚ ره بؤگۊ-بيشنؤ گۊدن ؤ هيتأني گورا یته شئر-ه «Invitación al camino» ٚ نؤمي‌' ۊن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200730153555/https://www.cubaheadlines.com/2007/11/26/7281/poetry_of_che_is_presented_with_great_success_in_guatemala.html&lt;/ref&gt;

۱۹۵۴ ٚ مئی ٚ مئن یته محمۊله حاوي ٚ سۊوؤک ٚ تۊپخؤنه‌اي ٚ أسلحه‌ن، [[چکؤسلؤواکي]] ٚ کؤمؤنيستي ٚ کيشور ٚ جي، پؤرتؤ بارؤريۊس ٚ مئن آربنز ٚ دؤلت-ه تحويل دأن بؤبؤ.&lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 155–160.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، آمريکا ٚ ايالات ٚ متحده — گه ۱۹۵۳ ٚ سال ٚ جي مطابق ٚ رئيس‌جمهۊر ٚ دسسۊر دوایت آیزنهاور، آربنز-ه گئنتن ٚ دۊمبال دؤبؤ — راديؤو ؤ تبليغاتي ٚ بؤرؤشۊر ٚ کارأیتن ٚ همرأ، ضد ٚ آربنز، پرؤپاگاندا گۊآتمالا مئن تقويت ؤ ناشيناس ٚ هوامۊجؤن ٚ همرأ اۊ کيشور-ه بمب‌وارؤن بؤگۊد. &lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 161–163.&lt;/ref&gt; ایالات ٚ متحده هيتأني یته جرگه گۊآتمالایي ٚ پناهندگان ؤ مؤزدۊران-ه کارلۊس کاستيلؤ آرماس ٚ رهبري همرأ جهت ٚ آربنز ٚ دؤلت ٚ خلع بال زأ. ژۊئن ٚ ۲۷ ٚ مئن آربنز استعفا بدأ.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 345–349.&lt;/ref&gt; اين آرماس ؤ ۊن ٚ نيرؤن-ه گه CIA ٚ تحت ٚ حمایت بؤن، امکؤن ٚ پيش شؤن گۊآتمالاٰ را بدأ ؤ ۊشؤن ني یته نظامي ٚ خۊنتا ۷ ٚ ژۊئيه ٚ مئن را درگئنتن، گه آرماس-ه به ۊنوؤن ٚ رئيس ٚ جمهؤر دؤجئه. آرماس ٚ رژيم خۊ قۊدرت ٚ تحکيم ٚ ره، ۊشؤني گه ظن ٚ کؤمؤنيست بؤن دأشتن-ه، دسگير ؤ اعذام بؤگۊد، کارگري اتحاديه‌'ن-ه دؤبۊسئه ؤ بنأر ٚ أرضي ٚ اصلاحات-ه ملغي اعلام بؤگۊد.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 354–382.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara - 2do Viaje - 1953-55.png|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ٚ نخشه 1953 تا 1956]]
گوارا' وأس گه آربنز ٚ دؤلت ٚ حيمایت ٚ ره، کالنجار بؤنه ؤ جوانان ٚ شبه‌نظؤمئن-ه گلأکت. ولي گرۊپ ٚ تعلل، ۊن-ه عصباني بؤگۊد ؤ نتيجتاً خۊ پجشکي ٚ وظایف-ه وگردس. کۊدتاٰ پسي، ۊن هندئه کالنجار ٚ ره داوطلب بؤبؤ أمما خلي دنکت گه آربنز، مکزيک ٚ سفارت ٚ پناهندگي ٚ پسي، خۊ خارجي ٚ حامئن ٚ جي تقاضا بؤگۊد کيشور-ه ترک بؤنن. گوارا ٚ هأکش‌وکشؤن مۊقاومت ٚ ره، کۊدتا ٚ حامئن ٚ توجه' جلب بؤگۊد ؤ ۊشؤن ۊن ٚ قتل ٚ ره برنؤمه دچئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt; هيلدا گادآ آکؤستاٰ دسگيري ٚ پسي، گوارا آرژانتين ٚ سفارت‌خؤنه' پناهنده بؤبؤ ؤ تا چن هفته بعد گه ۊن-ه ايجازه خرۊج کشور ٚ جي ؤ سفر مکزيک-ه بدأن، هۊیه بئسأ.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 39.&lt;/ref&gt;
آربنز ٚ کنأر شؤن ؤ آرماس ٚ راست‌گراٰ ديکتاتؤري ٚ تأسيس، آمريکا ٚ تصوير-ه به ۊنوؤن ٚ یته امپراليستي ٚ قۊدرت چه‌گوارا ٚ ذهن ٚ مئن تقويت بؤگۊد گه هر دؤلت ٚ همرأ گه خأسه‌بۊن لاتين ٚ آمريکا ؤ دئبأخي درحال ٚ تؤسعه ٚ کشورؤن ٚ اقتصادي ؤ ايجتماعي ٚ بي‌عأدالتئن-ه پایان بده همرأ، مۊخالفت کۊنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt; گوارا اۊ کۊدتاٰ باره گۊنه:

————————————————

لاتين ٚ آمريکا ٚ آخري انقلابي دمؤکراسي – خاکؤبؤ آربنز ٚ دؤلت – یجؤنایي ايالات ٚ سرد ؤ عمدي ٚ تهاجم ٚ دؤني ديشکس. کۊدتا ٚ آشکار ٚ رهبر، وزير ٚ خارجه، [[جان فاستر دالس]] بؤ، شخصي گه طی ٚ تصادفي نامحتمل، یۊنایتد فرۊت ٚ سهامدارؤن ؤ نماینده‌ن ٚ جي هيسه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt;

————————————————

گوارا ٚ عقيده مبني بر اينگه [[مارکسيست]]ي گه مسلحانه ٚ کالنجار ٚ طريق ٚ جي محیا وکه ؤ مسلح ٚ خلک ۊن ٚ جي محافظت بؤنه، تنها راه ايته‌چي ٚ وضعيت ٚ اصلاح ٚ ره هيسه ني؛ کۊدتا ٚ پیامد ٚ مئن تقويت بؤبؤ. گادآ ايمه بنويشت «گۊآتمالا ٚ تفاقؤن بؤ گه بيلأخره ۊن-ه قانع بؤگۊد  گه مسلحانه ٚ کالنجار لازمه ؤ وأني أوولي ضربه' أمپراليسم-ه زأن. وختي گه اۊیه' ترک گۊد، اي مسئله ٚ جي اطمينان دأشت.»&lt;ref&gt;https://archive.org/details/cheguevara00sinc&lt;/ref&gt;
== مکزيکؤسيتي ==
[[فاىل:Hilda Gadea y Che Guevara - Luna de miel - Yucatán 1955.jpg|بندانگشتی|چه‌گوارا ؤ هيدآ گادآ آکؤستاٰ ماه‌عسل، چين ايتزا مئن گه مکزيک ٚ مئن واقع بؤبه]]
گوارا ۱۹۵۴ ٚ سپتامبر ٚ ۲۲ ٚ مئن [[مکزیکو سیتی|مکزيکؤسيتئه]] بؤشؤ ؤ ؤمۊمۊمي ؤ أطفال ٚ بيمارستؤن ٚ آلرژي ٚ بخش ٚ مئن مشغۊل ٚ کار بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160817064607/http://ww2.educarchile.cl/UserFiles/P0001/File/biografia%20de%20ernesto%20guevara.pdf&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني پزشکي ٚ دانشکده ؤ مکزيک ٚ ملي مستقل ٚ دؤشگه مئن، طبابت ٚ سر سخنراني گۊد ؤ لاتينا ٚ خبر ٚ آژانس ٚ مئن به عنوان ٚ عکاس ؤ خبرنگار استخدام بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 33.&lt;/ref&gt; ۊن ٚ أوولي ٚ زنکه هيلدا خۊ خاطرات ٚ مئن به عۊنوان ٚ «مي زيندگي چه ٚ همرأ» ذکر کۊنه گه مدتي گوارا تصميم دأشت به عۊنوؤن ٚ دۊکتر آفريقا مئن کار بؤنه ؤ فقري گه خۊ أطراف ٚ مئن دئه ۊنه شديداً آشفته بؤده بؤ.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt; یه مرت، هيلدا متوجه ٚ گوارا علاقه نسبت به یته رختشۊر ٚ مؤسند ٚ زنکه' گه خۊ ٚ معالجه ٚ ره ۊ-نه مراجعه گۊد ؤ گوارا ۊن-ه «یداشؤر ؤ استثماربؤبؤر ترين طبقه ٚ نماینده» دؤنس، بؤبؤ. ايمه هيلدا یته شئر-ه پیدا بؤگۊد گه حاوي «کالنجار ٚ قؤل یته بىتر ٚ دۊنیا ره ؤ بىتر ٚ زيندگي تمؤم ٚ فقرا ؤ استثمار بؤبؤرؤن ٚ ره» بؤ ؤ چه ۊن-ه پیرزن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt;

اي مئنأ، گوارا خۊ دۊستئه نيکؤ لؤپز ؤ دئبأخي کۊبایي تبعيدئن گه گۊآتمالا مئن کسن ٚ همرأ ملاقات بؤده بؤن، تجديد بؤگۊد. ۱۹۵۵ ٚ ژۊئن ٚ مئن، لؤپز ۊن-ه رافائل کاسترؤ ٚ همرأ آشنا بؤگۊد؛ [[فيدل کاسترؤ]]،  ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام-ه بنا بيته‌کس ؤ رهبر بؤ گه در حال ٚ یته تؤطئه' طرح‌‌شؤني فۊلخنثيؤ باتيستا ٚ ديکتاتؤرئه سرنگۊن گۊدن ٚ ره بؤ. فيدل متعاقباً گوارا' خۊ پيلا برأر معرفي بؤگۊد. گوارا وختي گه ملاقات ٚ أوولي شب ٚ مئن یته طۊلاني مکالمه فيدل ٚ همرأ دأشت، اي نتيجه' برسئه گه کۊبایئن ٚ أهداف هۊ چيزي هيسه گه ۊن ٚ دۊمبال مۊجنه ؤ أفتؤو ٚ دتأوسن ٚ پيشی، به عنوان ٚ ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ عضو ثبت ٚ نؤم بؤگۊد. چه ؤ فيدل ٚ متضاد ٚ شخصيتؤن ٚ همرأ اي بؤجؤر ۊشؤن خۊ مشترک ٚ تعهد ٚ نتيجه ٚ دؤني یأني امپراليسم‌ستيزي، رابطه‌اي چاؤدن گه سيمۊن ريد هنري (چه ؤ فيدل ٚ زيندگي نؤمه ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس) ۊشؤن+ه «انقلابي رفاقت گه دۊنیا: تغيير بدأ» تؤصيف کۊنه.&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/books/interactive/2009/jan/09/fidel-castro-che-guevara-biography&lt;/ref&gt;

گوارا تا خۊ زيندگي ٚ اي نقطه به اي نتيجه برسئه بؤ گه [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن|آمريکا]] ش تحت ٚ سلطه ٚ کؤنگلؤمراٰن مستبد ٚ رژيمؤن-ه حمایت کۊنه. ۊن باتيستا' «آمريکا ٚ نؤچه گه خأن ۊن ٚ لاخؤند-ه وؤسأنئن» حيساب هأورد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 28.&lt;/ref&gt; با اينگه گوارا قصد دأشت جرگه ٚ نظامي دۊکتۊر بؤبۊن، ولي جۊمبش ٚ أعضا ٚ نظامي یؤمۊجشؤن ٚ مئن شرکت گۊد. یؤمۊجش ٚ أصلي ٚ بخش چريکي جنگ ٚ بزن‌درشۊ ٚ تاکتيکؤن-ه یؤمۊتن بؤ. گوارا ؤ بقيه طاقت‌فرسا ۱۵ سأته ٚ رژه‌'ن بندؤن، رۊخؤنه‌'ن ؤ کأشته‌شا زمينؤن-ه طی بؤدن ؤ کمين ؤ سريع ٚ عقب‌نشيني ٚ روشؤن-ه بیؤمۊتن ؤ چم-ه بيأتن. گوارا هۊ أول‌سر ٚ جي آلبرتؤ بایؤ ٚ «ممتاز ٚ شاگرد» بؤ ؤ تمؤم ٚ آزمۊنان ٚ مئن جؤتترين امتيازؤن-ه کسب گۊد. دؤره ٚ تۊمؤنأکۊن، مربي ۊشؤن ي، ژنرال بایؤ، گوارا' «جرگه ٚ بىترين چريک» نؤم بنأ. گوارا ۱۹۵۵ ٚ سپتامبر ٚ مئن گادآ همرأ مکزيک ٚ مئن ايزدواج بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://www.firstcoastnews.com/life/books/news-article.aspx?storyid=116566&amp;catid=256&lt;/ref&gt;

== کۊبا ٚ انقلاب ==

=== انقلابي جنگ ===
کاسترؤ ؤ گوارا ؤ بقيه چريکؤن مکزيک ٚ‌ جي یته قديمي رزمناو «گرانما» نؤمي کارأیتن ٚ همرأ، ۊشؤن ۱۹۵۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۵ ٚ مئن کۊبا ٚ را را دکتن. ألبت مکزيک ٚ مئن-ني کار راحت نؤبؤ ؤ چه ؤ اۊن ي یارؤن مکزيک ٚ دؤلت ٚ ور شۊرشي محسۊب بؤن. پألۊ گيتن ٚ جي خلي دنکته بؤ گه [[باتيستاٰ|باتيستا]] ٚ أرتش ۊشؤن-ه حمله بؤدن، یه عده بؤکۊشته بؤبؤن ؤ یه عده ني دسگيرابؤن ٚ پسي اعدام بؤبؤن. اۊ ۸۲ نفري گه رزمناو ٚ مئن دؤبؤن ٚ جي، خألي ۲۲ نفر بؤتۊنسن حمله ٚ پسي کسن-ه بيأجن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 213.&lt;/ref&gt; گوارا اي نبرد ٚ مئن خۊ پجشکي تجهيزات-ه کنأر بيگئنت ؤ مؤهمماتي گه یته اۊن ٚ رفئقؤن توأدأ' وگيت ؤ بجنگس. اي تفاق یته نمادين ٚ لحظه' چه ٚ زيندگي مئن تبديل بؤبؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 211.&lt;/ref&gt;

اۊ انقلابيۊني گه زيوا بؤمؤنسه بؤن، [[سيىرا ماستراٰ|سيىرا ماسترا]] ٚ بندؤن ٚ أعماق ٚ مئن جمابؤن. فرانک‌پایس ٚ شهري چريکؤن، ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قیام ٚ أعضا ؤ محلي کيشاورزؤن أني ۊشؤن-ه بال زأن. گرۊپ ٚ عقب‌نشيني جؤري را همرأ، دۊنیا تا ۱۹۵۷ کاسترؤ ٚ زينده بؤن ٚ جي بي‌اطلاع بؤ، تا اینگه هربرت متيۊز یته مصاحبه اۊن ٚ جي نيؤیؤرک تایمز ٚ نيؤپيپر ٚ مئن چاپ بؤگۊد. اي وانويس یته أبدي تصوير ؤ تقريباً ؤسطۊره‌اي کاسترؤ ؤ چريکؤن ٚ جي مجسم بؤده بؤ. گوارا مصاحبه ٚ مئن حاضر نؤبؤ ولي آتي ماهؤن ٚ مئن رسانه‌ن ٚ أهميت-ه خۊشؤن ٚ انقلاب ٚ مئن پی بؤبۊرد. مهمات ٚ کم بؤن ؤ رۊحيه ٚ چيکأشؤن ؤ هيتأني لل ٚ گشتن ٚ حساسيت، چه ٚ ره وضعيت ٚ بدي چاؤده بؤ.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 32.&lt;/ref&gt; جۊري گه اۊ دؤره' «جنگ ٚ دردناکترين رۊزؤن» تؤصيف بؤگۊد دأره.&lt;ref&gt;DePalma 2006, pp. 110–11.&lt;/ref&gt;

گوارا وختي گه سيىرا ماسترا ٚ کۊهؤن ٚ مئن فقير ٚ معيشتي کيشاورزؤن ٚ مئنأ دؤخؤته بؤ، متوجه بؤبؤ گه اۊیه مدرسه، برق ؤ بهداشتي مراقبتؤن ٚ دسبرس بؤن ٚ حدأقلي ني دننئه ؤ پيلا آدمئن ٚ ۴۰ درصد ٚ بؤجؤر بي‌سوادن.&lt;ref&gt;https://www.independent.co.uk/news/world/americas/latin-lessons-what-can-we-learn-from-the-worldrsquos-most-ambitious-literacy-campaign-2124433.html&lt;/ref&gt; جنگ ٚ ادامه همرأ، گوارا یته سيفایي‌ناپذير ؤضو-ه شۊرشي أرتش ٚ مئن تبديلا بؤ ؤ کاسترؤ ٚ نظر گوارا' قابل بؤن ٚ دؤني اۊن-ه جلب بؤبؤ. اۊن يته کارگا نارنجک ٚ چاکۊني ره، چنته کۊره نؤن پۊتن ٚ ره ؤ مدارسي بي‌سواد رۊستایئن-ه خؤندن‌نويشتن-ه یؤمۊجأن ٚ ره چاگۊد.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt; گوارا هيتأني بهداشتي کليکؤن، کارگاٰني نظؤمي تاکتيکؤن-ه یؤمۊجش ٚ ره ؤ [[رۊزنؤمه‌]]&lt;nowiki/&gt;اي ني بنا بنأ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 45.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن فيدل کاسترؤ اۊن-ه أرتش ٚ دۊوؤمي سؤتۊن ٚ فرماندهي ٚ درجه' ترفيع بدأ. سۊ سال بعد، تایم ٚ مجله چه‌گوارا' «کاسترؤ ٚ مغز ٚ ميجيک» لقب بدأ.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheMuleFull.jpg|بندانگشتی|گوارا قاطير ٚ سوار کۊبا مئن، ۱۹۵۸ ٚ نؤوامبر]]
گوارا گه چريکؤن ٚ دۊوؤمي عالي‌رتبه فرمانده بؤ، سخت‌گيرؤنه ٚ نظم ؤ انضباط طلب گۊد. نتيجتاً، اۊن ٚ جددي بؤن ٚ دؤني شخصي هراس‌أفکن-ه تبديلا بؤ. چريکي کالنجارؤن ٚ خلال ٚ مئن هيتأني گوارا تعدادي مردؤن ٚ جي گه خبرچيني یا جاسۊسئه متهم بؤن-ه خۊسرؤنه ئدؤم بؤگۊد. اۊن خۊ رۊزؤنه خاطرات ٚ مئن، خۊ خۊسرؤنه أوولي اعدام-ه ۊتيميؤ گرا، یته محلي دهقؤن دؤنه گه به عنوان ٚ أرتش ٚ رانما دؤجئن بؤبؤ بؤ. گرا وختي گه مشخصابؤ  شۊرشئن ٚ مقر-ه به ازای ٚ ۱۰ هيزار پزؤ کۊبا ٚ هوایي نيرؤ' لؤ بدأ دأره، خيانت-ه اعتراف ؤ اعدام بؤبؤ. ایته‌چي اطلاعات ٚ جماگۊدن ؤ باتيستا ٚ أرتش ٚ ره خبرچيني، باعث ۊشؤنظ-ه قادر گۊد گه اۊ رۊستایئني گه انقلابيۊن-ه بال زأن ٚ خؤنه' تشأدن.&lt;ref&gt;Luther 2001, pp. 97–99.&lt;/ref&gt; گرا چريکؤن ٚ جي بخأس گه اعدؤم-ه زيۊ أنجؤم بدن ؤ «چه» شخصاً قدم پيش بنأ ؤ اۊن ٚ سر-ه شليک بؤگۊد. گوارا خؤره نويسنه: «ؤضاع ٚ ناخۊشایندي أفراد ؤ ۊتيميؤ ٚ ره بؤ، هيندؤني یته پيستؤل ٚ .۳۲ ٚ گؤلۊله ٚ توأدأن ٚ همرأ راس ٚ مغز ٚ را گه راس ٚ ويرگه ٚ جي خارج بؤبؤ مسئله' خاتمه بدأم.» گوارا‌ ٚ علمي ؤ اۊن ٚ تؤصیفات واقئيتؤن ٚ جي اين ٚ یادداشتؤن ٚ مئن [[جان أندرسؤن]] ٚ (ۊن زيندگي‌نؤمه ٚ نويشتنکسؤن ٚ جي) نظر ٚ مئن نۊشؤن أز «چشمگير ٚ دۊري خؤشۊنت ٚ جي» دأره. ايمه گوارا یته أدبي روایت، اي حادثه ٚ جي با ۊنوؤن ٚ «یته خائن ٚ مرگ» منتشر بؤگۊد گه اۊن ٚ مئن گرا ٚ خیانت ؤ اعدام ٚ پيش ٚ درخاس مبني بر اينگه «انقلاب اۊن ؤلاد ٚ جي مراقبت بؤنه»' به «یته انقلابي مثَل رستگاري ره، فداکاري ٚ طريق ٚ جي» تبديل بؤگۊد&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 237.&lt;/ref&gt;.

چه، سخت‌گير ؤ گلف بي‌رحم بؤ، ولي هندئه، خؤدره خۊ أفراد ٚ مألم دؤنس ؤ فراغت ٚ ؤقات ٚ مئن، أفرادي رابرت لۊیي ئستيۊنسن ؤ ميگل د سروانتس ٚ مۊسؤنچي ؤ ايسپانيایي [[غنایي شئرؤن]] ٚ همرأ ۊشؤن،-ه سرگرم گۊد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 35.&lt;/ref&gt; گوارا تحت ٚ تأثير ٚ «سواد ٚ بيدۊن ٚ مرز» خؤزه مارتي جي، چريکؤن-ه دسسۊر بدأ بؤ بي‌سواد ٚ کيشاورزؤني گه ۊشؤن ٚ ور دؤبؤن  ؤ جنگسن-ه خؤندن‌نويشتن بيؤمۊجأنن ؤ اي برنؤمه' «کالنجار جهل ٚ همرأ» لقب بدأ بؤ. تۊماس آلبا (گوارا ٚ یارؤن ٚ جي) گۊنه: چه ٚ سخت‌گير ؤ جدي بؤن ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، هندئه اۊن ٚ تۊغامند بیم ؤ ۊن-ه خۊش دأشتيم ؤ حاضر بیم خۊ جؤن-ه اۊن ٚ ره بديم.&lt;ref&gt;http://www.ezilon.com/information/article_18610.shtml&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Vabdi.jpg|بندانگشتی]]
فيدل کاسترؤ، به عنوان ٚ گوارا ٚ أرشد ٚ أفسر، اۊن-ه فردي زرنگ، جسۊر ؤ یته نمؤنه‌رهبر تؤصيف بؤگۊد دأره گه «رۊحي لحاظ ٚ جي خۊ أفراد-ه سلطه دأشت». کاسترؤ ايمه بؤگۊت گه گوارا حد ٚ جي ويشتر ريسک-ه پذيرا بؤ، اۊته گه حتی «حماقت-ه مؤنس».&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 193.&lt;/ref&gt; [[جؤئل ايگلسياس]] (گوارا ٚ نؤجوؤن ٚ سؤتوؤن) گوارا ٚ بأضي مخاطره‌آميز ئقدامات کالنجار ٚ مئن-ه خۊ خاطرات ٚ مئن واگۊته ؤ متذکر ئابه چه ٚ رفتار کالنجار ٚ مئن، حتی دۊشمند-ه مجبۊر ٚ به تحسين گۊد. ايگلسیاس یاد درگئنه یه وار گه زخمي بؤبؤ بؤ «چه» بيدۊن ٚ توجه دۊشمند ٚ گۊلۊله'ن' مي را بؤدؤوس ؤ مره کۊلأگيت ؤ منطقه جي دربؤبۊرد. نگهبؤنان حتی اۊن ٚ ره تير توأدأ نيأرسن... ايمه ۊشؤن مره بؤتن وختي بدئن اۊن خطر-ه نظر نئیته'ر ؤ غلاف ٚ أسلحه ٚ همرأ دؤونه، تحت ٚ تأثير قرار بئیتن ؤ تير توأدأ مننسن.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/books/reviews/companero.htm&lt;/ref&gt;

گوارا «دؤخؤته ٚ راديؤوي ايستگا»' را درگئنتن ٚ مئن ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ مئن حیاتي نخش دأشت. اي راديؤو أخبار-ه ژۊيئه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ نظر ٚ شي مخابره گۊد ؤ هيتأني راديؤوي ارتباط-ه شۊرشئن ٚ ره گه ۊشؤن ٚ تئداد أفزایش یأته دؤبؤ، تمؤم ٚ جزيره ٚ مئن ممکن گۊد. بدأري گوارا سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ کارأیتن راديؤو ٚ جي ٚ أثر نني-ئه ٚ مشاهده ٚ همرأ آربنز ٚ ديکتاتؤري دؤلت-ه گئنتن ٚ هدف ٚ همرأ، اي راديؤوي ايسگا' چاؤدن ٚ تصميم-ه بگيت.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20080218164340/http://www.pateplumaradio.com/central/cuba/rebel1.html&lt;/ref&gt;

کۊبا ٚ دؤلتي نيرؤن، قيام ٚ سرکۊتۊن ٚ ره تصميم بئیتن شۊرشي زندانئن-ه ئسارت ٚ لحظه ٚ مئن اعدام بؤنن. ۊشؤن هيتأتي هيته رعب ؤ وحشت درگئتن ٚ ره، غير ٚ نظؤمئن-ه دسگير، شکنجه ؤ اعدؤم گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 42.&lt;/ref&gt; تا ۱۹۵۸ ٚ مارس، باتيستا ٚ رژيم ٚ ايته‌چي اقدامات سبب بؤبؤ آمريکا ٚ یجؤنایي‌‌ايالات کۊبا' أسلحه فرتن-ه متوقف بؤنه. ۱۹۵۸ ٚ ژۊئيه تۊمؤنأکۊن ٚ مئن، [[لاس مرسدس ٚ کالنجار]] ٚ مئن، گوارا ٚ تحت ٚ فرمؤن ٚ سيۊتيۊن مؤفقا بؤ ژنرال کانتيلؤ ٚ ۱۵۰۰ نفره' گه قصد دأشتن کاسترؤ ٚ نيرؤن-ه دؤرأچينن ؤ مۊغۊب بؤنن-ه، متوقف بؤنه.&lt;ref&gt;http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/BLJ.htm&lt;/ref&gt; چن سال دئه، سرگؤرد لاري بؤکمن (آمريکا ٚ یجؤنأیي ايالات ٚ دريایي تفنگدارؤن ٚ سپا جي) لاس مرسدس ٚ کالنجار' تحليل ٚ مئن، گوارا ٚ تاکتيکي بؤده'ر-ه (عملکرد) «درخشان» تؤصيف بؤده. گوارا هيتأني اي مئنأ، بزن‌بيرۊج ؤ دئه «چريکي» تاکتيکؤن-ه کارأیتن ٚ مئن باتيستا ٚ أرتش ٚ عليه خبره بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 40.&lt;/ref&gt;

جنگ ٚ ويشتر بلأیتن ٚ همرأ، جديد ٚ سؤتۊن ٚ فرمؤندهي گه تۊمؤنأکۊن ٚ حمله ٚ هدف ٚ همرأ [[هاوانا]]' اعزام بؤبؤ بؤ، گوارا' مؤحول بؤبؤ. ۊشؤن یته طاقت‌فرسا مسير-ه یه هفته ٚ سر طی بؤدن. ۊشؤن دۊشمند ٚ کمين ٚ جي ايمن بؤن ٚ دؤني خألي شؤوؤن را شؤن ؤ أغلب چن رۊز غذا نؤخؤردن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; ۱۹۵۸ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ رۊزؤن ٚ مئن، گوارا موظف بؤبؤ لاس وياس ٚ ؤستان ٚ گيتن ٚ همرأ گه کۊبا ٚ وسط ٚ مئن قرار بٚیته، جزيره' دۊ قسمت-ه تقسيم بؤنه. چن رۊز ٚ طۊل ٚ مئن، اۊن «درخشؤن ٚ تاکتيکي پيرۊزئن» ٚ مجمۊعه همرأ تمؤم ٚ ۊستان-ه، غير أز اۊن ٚ مرکز سانتا کلارا، تحت ٚ کؤنتؤرؤل بگيت.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; گوارا ايمه خۊ «انتحاري جۊخه»' سانتا کلارا ٚ کالنجار (انقلاب ٚ سرنوشت‌چاکۊنکس پيرۊزي) مئن رهبري بؤگۊد.&lt;ref&gt;Dorschner 1980, pp. 41–47, 81–87.&lt;/ref&gt; اي شيش هفته‌ ٚ مئن گه کالنجار اۊن-ه منتهی بؤبؤ، گاگلف اۊن ٚ نيرؤن کاملا محاصره بۊنأ بؤن ؤ مهمات ٚ کافي ندأشتن. چه ٚ تۊمؤنأکۊنا پيرۊزي، دۊشمند ٚ نفري برتري (۱۰ به ۱) ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، بأضي ناظرؤن ٚ نظر ٚ جي «یته چۊمگير ٚ مؤنه ورق-ه وگأردنئن نؤوين ٚ جنگؤن ٚ مئن» محسۊب بۊنه.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 39.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che SClara.jpg|بندانگشتی|سانتا کلاراٰ ٚ کالنجار ٚ پسي، ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول]]
شۊرشي راديؤو أوولي گۊزارشؤن-ه مبني ٚ گواراٰ سؤتۊن ٚ تسلط سانتا کلارا ٚ سر، ۱۹۵۸ ٚ نؤسال ٚ شؤو مخابره بؤگۊد. أمما ملي خبري رسانه أخباري متناقض-ه گۊزارش گۊد ؤ يه مرت حتی چه جنگ ٚ مئن ٚ بؤکۊشته بؤن ٚ خبر-ه بدأ. ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول سأت ٚ ۳ ٚ نصفه شؤو، باتيستا گه واخبرا بؤ ۊن ٚ ژنرالؤن خۊسرؤنه چه‌گواراٰ همرأ صۊلح ٚ ره مذاکره گۊددرن، هوامۊج-ه سوار-ه، درحالي گه ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (سيصد ميلیۊن) دۊلار ٚ جي ويشتر خۊ همرأ بؤرد، دؤمينيکين ٚ جؤمۊرئه درشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 48.&lt;/ref&gt; پس ٚ رۊز ژانويه ٚ ۲وؤم، گوارا اين ٚ ره گه شأر-ه کاميلا تحت ٚ کؤنتؤرؤل بئیره، هاوانا ٚ دؤرين-ه بؤشؤ. فيدل کاسترؤ ٚ رسئن شيش رۊز دئه دکشئه، اۊن طی ٚ مسير مردۊمي حيمایت ٚ جذب ٚ دؤني پيلا شأرؤن ٚ مئن توقف بؤده بؤ ؤ سرأخر ژانويه ٚ ۸تؤم ۱۹۵۹ ٚ مئن ظفرمندؤن-ه هاوانا ٚ دله بؤشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 13.&lt;/ref&gt; مجمۊعا دۊسال انقلابي جنگ ٚ مئن، ۲,۰۰۰ نفر بؤکۊشته بؤبؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 51.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ميؤنه ٚ مئن، گوارا آسم ٚ حمله ٚ جي ٚ بهبۊد ٚ ره یته تاوسسؤني ويلا' تارارا مئن بؤشؤ.&lt;ref&gt;Castañeda, pp. 145–146.&lt;/ref&gt; اۊن اۊجه تارارا ٚ جرگه' را درگئنت گه ايجتماعي، سياسي ؤ اقتصادي تؤسعه ٚ سر بحث ؤ برنؤمه‌‌دچيني گۊدن. «چه» هيتأني «چريکي جنگ» ٚ کيتاب ٚ نويشتن-ه سرأگيت.&lt;ref&gt;Castañeda, p. 146.&lt;/ref&gt; فوریه ٚ مئن، انقلابي دؤلت به ايفتخار ٚ گوارا ٚ نخش پيرۊزي مئن، اۊن-ه «شهروند ٚ متولد ٚ کۊبا» اعلام بؤگۊد. وختي گه هيلدا گادآ ژانويه ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن کۊبا' بؤشؤ، گوارا اۊن-ه بؤگۊت گه یته دئه زنکه ٚ همرأ وارد ٚ رابطه بؤبه ؤ ۊشؤن طلاق ٚ تصميم-ه بئیتن گه مئی ٚ ۲۲ ٚ مئن عملي بؤبؤ. ۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم، ۊن آليدا مارس (ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ أعضا جی)  همرأ، ايزداواج بؤگۊد. گوارا ماه ٚ عسل ٚ ره آليدا همرأ ژۊئن ٚ مئن تارارا' وگرس. مجمۊعاً، اۊن خۊ دۊته ايزداج ٚ جي پئنشته وک‌وچه' صاحب بؤبؤ.&lt;ref&gt;(Castañeda 1998, pp. 264–265).&lt;/ref&gt;

=== لاکابانیا، أرضي اصلاحات ؤ سوادیؤمۊجي ٚ برنؤمه ===
انقلابي کۊبا ٚ أوولي پيلا سیاسي بؤحران، باتيستا ٚ رژيم ٚ دسگيرا بؤبه ٚ مسئۊلين ٚ سرنويشت ٚ تصميم‌ گيتن ٚ سر بؤ، ۊشؤني گه بدترين سرکۊتۊن-ه مرتکب بؤبؤ بؤن،&lt;ref&gt;Skidmore 2008, pp. 273.&lt;/ref&gt; باتيستا ٚ ديکتاتؤري ٚ عليه ٚ شۊرش ٚ مئن، فيدل کاسترؤ رهبري همرأ، نؤنزهمي قرن ٚ جزایي قانۊن-ه مؤسۊم به لي د لا سي‌ىرا ([[سي‌ىراٰ قانۊن]]) خۊ تحت ٚ کؤنتؤرؤل ٚ مناطق ٚ مئن جرا گۊد. قانۊن ٚ أساس ٚ سر تمؤم ٚ أفرادي گه جددي جنایات-ه مرتکب بؤبؤن ٚ مجازات، چي باتيستا ٚ رژیم ٚ مقامات ؤ چي انقلاب ٚ طرفدارؤن، اعدام هيسه. ۱۹۵۹ ٚ مئن انقلابي دؤلت قانۊن-ه تمؤم ٚ جؤمۊرئه تعميم بدأ ؤ ۊشؤني گه جنگي جنایت‌کار محسۊب بۊنأ بؤن، انقلاب ٚ پسی دسگير ؤ محاکمه بؤبؤن. کۊبا ٚ دادگؤستري ٚ وزارت ٚ بؤتأر ٚ طبق، مردۊم ٚ ويشتري اي تصميم ٚ جي حيمایت گۊدن ؤ اي محاکمه'ن ٚ مئن، نؤرنبرگ ٚ دادگاٰن ٚ (دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي شي) مۊسؤن‌چي روال ٚ جي پیروي بؤ.&lt;ref&gt;Gómez Treto 1991, pp. 115–116.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Manuel Urrutia2.jpg|بندانگشتی|راس‌درکه به چپ‌درکه، شۊرشي رهبر  سينفۊئگؤس، کۊباٰ رئيس‌جمهۊر مانؤل ۊرؤتيا ؤ چه گوارا (۱۹۵۹ ٚ ژانويه)]]
کاسترؤ نخشه ٚ يته بخش-ه اجرا ره، گوارا-آ پئنج ما (۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ۲وؤم تا ژۊئن ۱۲هۊم) [[لا کابانياٰ قلعه ٚ زندؤن]] ٚ فرمؤنده' منصۊب بؤگۊد. جديد ٚ دؤلت چه' موظفاؤده بؤ «انقلابي عيدالت» ٚ اعمال ٚ همرأ، باتيستا ٚ دؤلت ٚ خائنين، خبرچينؤن ؤ جنگي جنایتکارؤن-ه پاک‌چاؤني ؤ پيرۊزئه تحکيم بؤنه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 376.&lt;/ref&gt; به ۊنوؤن ٚ لا کابانياٰ فرمؤنده، گوارا انقلابي دادگاٰن ٚ محکۊم بؤبؤرؤن ٚ تجديد ٚ نظر ٚ درخاس-ه بررسي گۊد.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 267.&lt;/ref&gt; اي دادگاٰن دۊته یا سۊته أفسر، یته محترم ٚ شهروند ؤ یته‌أني أرزیاج ٚ حؤضۊر ٚ همرأ برگؤزار بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 52.&lt;/ref&gt; بأضي پرونده'ن ٚ مئن، انقلابي دادگاٰن أفراد-ه تيروارؤن-ه محکۊم بؤده بؤن. راۊل گؤمز ترتؤ (عدل‌وتأري وزارت ٚ حؤقۊقي مشاور) مؤتقد بؤ اي أحکام تؤجيه‌پذيرن اين‌دؤني گه مردۊم ٚ خۊسر ٚ اجرای ٚ عأدالت ٚ جؤلؤو-ه گيره، ولي خۊرخه کاستانيدا (نويسا)  ٚ بؤتأر ٚ طبق اي دادگه'ن ٚ مئن عادلانه رويه ٚ جي پیروي نؤبؤ.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara June 2, 1959.jpg|بندانگشتی|گوارا، Beret ٚ کۊلا ؤ خۊ مأرۊف ٚ زيتۊنی ليواس ٚ همرأ]]
آمارؤن ٚ متناقص بؤن ٚ همرأ تخمين بزأ بؤبه گه چن‌صد نفر کيشور ٚ سطح ٚ مئن اۊ زمت اعدام بؤبؤن گه حؤدۊد ٚ ۵۵ تا ۱۰۵ مؤرد لا کابانيا ٚ زندؤن ٚ مئن گه تحت ٚ فرمؤن ٚ چه بؤ أنجؤم بؤبؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refCasta%C3%B1eda1998&lt;/ref&gt; نظرات گوارا ٚ احساس ٚ سر درمؤرد ٚ اعدامؤن متفاوتن. تبعيد بوبه ٚ مۊخاليفؤن انقلابي دؤلت-ه متهم گۊدن گه ذؤق ؤ شؤق ٚ همرأ اعدامؤن-ه سازمؤن بدأن ؤ اۊن-ه «لا کابانياٰ قصاب» لقب بدأن، درحالي گه دئه-جرگه ايشاره کۊنن اۊن تا جایي گه شأس خلئن-ه عفو بؤگۊد.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt; أمما به هرحال تمؤم ٚ روایات متفق‌القؤلن گه اۊن هيچ ترديدي اعدامؤن ٚ مئن ندأشت. أگر تنها را «انقلاب ٚ جي حيفاظت گۊدن ٚ ره مۊخالفين-ه اعدام بؤ، سياسي ؤ اينسؤن‌دۊستانه استدلالؤن اۊن ٚ سر أثري نأ مننسن». بيؤگرافرؤن یته نظرسنجئه ايشاره کۊنن گه ۹۳٪ عؤمۊمي مؤافقت-ه دادگا ٚ روند ٚ سر نۊشؤن دنه. ۱۹۵۹ ٚ فوريه ٚ ۵ ؤم، گوارا یته نؤمه مئن لۊئيز پاردس-ه بۊئنؤس آیرس ٚ مئن، بنويشت: «اي تيروارؤنان نه خألي کۊبا ٚ مردۊم ٚ ره ضرۊرئه، بلکي مردۊم ٚ خأسه‌بؤچي ني هيسه».&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 375.&lt;/ref&gt;

چه ٚ دئه-کارؤن ٚ جي انقلابي کۊبا مئن، أرضي اصلاحات بؤ. اۊن چن رۊز انقلاب ٚ پيرۊزي ٚ پسي ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ مئن، یته خۊ مهم‌ترين سخنرانئن ٚ مئن، «شۊرشئن ٚ اجتماعي تفکرات» ٚ سر صؤبت بؤگۊد. چن ماه بعد ۱۹۵۹ ٚ مئی ٚ ۱۷هؤم، زمين ٚ اصلاح ٚ قانۊن گه گوارا اۊن-ه تهيه بؤده بؤ، اجرا بؤبؤ گه مزارع ٚ وسعت-ه ۴۰۰ هکتار-ه محدۊد گۊد. تمؤم ٚ وسيع‌تر ٚ أملاک اۊ وضع بؤبه محدۊده ٚ جي، توسط ٚ دؤلت تصاحب بؤ ؤ ايمه زمينؤني ۲۷۰,۰۰۰ هزار متر-مربع ٚ وتأري ٚ همرأ دهقانؤن-ه دأن یا دؤلتي مالکيت ٚ مئن مؤنسن. اي قانۊن هيتأني کۊبا ٚ شکر ٚ مزارع ٚ مالکيت-ه خارجي اتباع ٚ ره ممنۊع گۊد.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 57-58.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم ٚ مئن کاسترؤ، گوارا' یته سۊ ماهه سفر-ه ۱۴ ته کيشور گه أکثرا باندۊنگ ٚ کؤنفرانس ٚ ؤضو بؤن (مراکش، سؤدان، مصر، سۊريه، پاکستؤن، هيند، سري‌لانکا، برمه، تایلند، أندؤنزي، ژاپؤن، یۊگسلاوي، یۊنان) ؤ [[سينگاپۊر]] ؤ هنگ‌کنگ ٚ شأرؤن-ه روؤنه بؤگۊد. گوارا ٚ ديۊرأ گۊدن هاوانا جي کاسترؤ' ايجازه بدأ تا گوارا ؤ اۊن ٚ مارکسيستي تفکرات ٚ جي فاصله بئیره اين‌دؤني گه اي‌ مسئله هم یجؤنایي ايالات ٚ همرأ رابطه ٚ مئن ؤ هم ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ بأضي أفراد ٚ همرأ رابطه مئن مۊشکيل‌ساج بؤبؤ بؤ. گوارا جاکارتا مئن [[أندؤنزي]] ٚ رئيس‌جمهۊر (أحمد سۊکارنؤ) ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد. ۊشؤن أندؤنزي ٚ ۱۹۴۵_۱۹۴۹ ٚ انقلاب ٚ سر بؤگۊ-بيشنؤ بؤدن ؤ هيتأني تجاري روابط-,ه دۊته کيشور ٚ مئنأ برقرار بؤدن. سۊکارنؤ ؤ گوارا خلي زيۊ صميمي بؤبؤن اين‌دؤني گه چه ٚ کردٚکار ؤ خؤدمؤني رفتار سۊکارنؤ' تحت ٚ تأثير قرار بدأ. هيته-أن هر دۊته چپ ٚ انقلابي ايده'ن-ه خۊرخؤسي امپراليسم ٚ علیه' متعهد بؤن. گوارا ايمه آتي ٚ دؤنزه رۊز-ه (ژۊئن ٚ ۱۵ تا ۲۷) ژاپؤن ٚ مئن هيسأ بؤ ؤ کۊبا ؤ ژاپؤن ٚ تجاري روابط- گسترشٚ دؤني، تيندار ٚ مذاکرات ٚ مئن شرکت بؤگۊد. اي وادئن ٚ مئن، اۊن قؤبۊل نؤگۊد گه گۊم‌نؤم ٚ سالدات ٚ مقبره (یته یادبۊد ٚ بنا بؤکۊشته بؤبه ژاپؤني سالداتؤن ٚ ره دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ مئن) ٚ جي دئن بؤنه اين‌دؤني گه «ژاپؤني امپراليستؤن» جنگ ٚ طۊل ٚ مئن «میلیۊنؤن آسيایئه بؤکۊشتن». اۊن ٚ تأد، گوارا' وأس هيرؤشيما جي گه آمريکا ٚ أرتش ۱۴ سال پيش اۊن ٚ سر أتؤمي بؤمب توأدأ بؤ جي وادئن بؤنه. اۊن هيرؤشيما مئن هري ترۊمن-ه (آمريکا ٚ ۳۳وؤمي رئيس‌جؤمۊر)' اي هسته‌اي ٚ بؤمب‌وارؤن ٚ دؤني یته «ترسناک ٚ دلقک» دؤخؤند ؤ یته پستالي کارت حاوی ٚ «وأني هيرؤشيما' نيأ گۊدن تا شأسه‌بۊن بئیتر صۊل ٚ ره جنگسن» کۊبا' برسأدنئه.&lt;ref&gt;http://search.japantimes.co.jp/print/nn20080516a3.html&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ کۊبا' وگردسن ٚ پسی ۱۹۵۹ ٚ سپتأمبر ٚ مئن، مشخصا بؤ گه کاسترؤ ٚ سياسي قۊدرت ازدياد بيأته. دؤلت زمينؤن-ه تصاحب-ه أرضي اصلاحات ٚ قانۊن ٚ مطابق سرأیته بؤ، ولي خسارت-ه پرداخت ٚ تأد پيلا مالکؤن'، ۊشؤن-ه «ؤراق ٚ قرضه» کم ٚ بهره همرأ هدأ، اقدامي گه یجؤنایي ايالات ٚ تؤجه' جلب بؤگۊد. اي زمت ٚ مئن، کاماگؤی ٚ ثروتمند ٚ گالشؤن (دامدارؤن) گه أرضي اصلاحات ۊشؤن ٚ سر أثر بنأ بؤ، هۊبر ماتؤس-ه (یته نؤظؤهۊر ٚ شۊرش ٚ رهبر)' گلأکتن. ايشؤن ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام ٚ عليه ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ جناح ٚ همرأ یجؤنأبؤن تا کؤمؤنيستؤن ٚ جؤلؤو-ه بئیرن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن، رافائل ترؤخيؤ ([[دۊمينيکن]] ٚ ديکتاتؤر) «کارائيب ٚ ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ لژيۊن» ٚ جي گه خۊ کيشور ٚ مئن ۊشؤن-ه تعليم دأ، حيمایت گۊد. اي چن‌مليتي نيرؤن گه ويشتر ايسپانيایي ؤ کۊبایي ؤ هيته-أن کؤرواتؤن، آلمؤنئن، یۊنانئن ؤ راس‌خۊ (راست‌گرا) مزدۊرؤن ٚ جي تشکيل بؤبؤ بؤن، قصد دأشت کاسترؤ ٚ جديد ٚ رژيم-ه بيگئنن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt;

۱۹۶۰ ٚ مارس ٚ ۴رؤم، دۊته پيلا ئنفجار لا کؤبر (فرانسوي باري پرأخۊت) ٚ مئن گه بلجيکي مهمات ٚ حامل آنتورپ ٚ جي بؤ ؤ هاوانا ٚ بندر ٚ مئن پألۊ بئیته بؤ، اي تهديدات-ه تشديد بؤگۊد. مذکۊز ٚ اينفجار ٚ مئن حدأقل ۷۶ نفر بؤکۊشته ؤ چن‌صد نفر أني زخمي بؤبؤن گه گوارا شخصاً أوليه ٚ کۊمک‌رسؤني مئن بأضي قربانئن-ه بال بزأ. فيدل کاسترؤ بلافاصله سي‌ئی‌آ سازمؤن-ه «اقدامي ترؤريستي»' متهم بؤگۊد ؤ پس ٚ رۊز رسمي گلاکۊني ئنفجار ٚ قربانئن ٚ ره برگؤزار بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, p. 25.&lt;/ref&gt; گواراٰ ٚ مأرۊف ٚ عکس گه ألؤنه ؤسطۊره‌اي چريک ٚ ۊنوؤن ٚ همرأ نؤمي هيسه، اي مراسم ٚ مئن آلبرؤ کؤرداٰ توسط بئیته بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, pp. 25–50.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:KordaOfCheWalking.jpg|بندانگشتی|گوارا ؤ ۊن ٚ زنکه آليدا مارس هاواناٰ خياوؤنان ٚ مئن، ۱۹۶۰]]
احتمالي تهديدات باعث بؤبؤ کاسترؤ ضد ٚ انقلابيۊن ٚ ويشترين-ه مؤغۊب بؤنه ؤ گوارا جي بخأ أرضي اصلاحات ٚ أنجؤم ٚ سۊرعت-ه شدیداً ازدياد بده. مؤرد ٚ نظر ٚ مسئله ٚ تحقق ٚ ره، یته جديد ٚ دؤلتي نهاد «أرضي اصلاحات ٚ مللي مؤسسه (INRA)» ٚ نؤمي کۊبا ٚ دؤلت ٚ توسط تأسيس بؤبؤ. اي مؤسسه خلي زيۊ کيشور ٚ مؤهم‌ترين حؤکۊمتي ارگان بؤبؤ ؤ گوار به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير اۊن-ه رياست گۊد. گوارا ٚ فرمؤندهي ٚ تحت، یته شبه‌نظامي نيرۊ به اسشمار ٚ ۱۰۰,۰۰۰ نفر چاؤدن بؤبؤ گه أول‌سر دؤلت-ه زمينؤن-ه مصادره ؤ  اۊن-ه تۊزيع ٚ مئن بال زأ ؤ ايمه تعاوؤني مزارع' ايجاد ٚ ره اۊن ٚ جي کارأیتن بؤبؤ. مصادره‌بؤبؤ ٚ زمينؤن ۱۹۰,۰۰۰ هکتار گه یجؤنایي ايالات ٚ شرکتؤن ٚ شئم بؤ'، شامل بؤ. چن‌ماٰ پسي، دوایت آیزنهاور (آمريکا ٚ رئيس‌جؤمۊر) تلافي ٚ هدف ٚ همرأ، کۊبا ٚ شکر ٚ واردات-ه (کۊبا ٚ أصلي نقدي صادرات)' شديداً کاهش بدأ؛ عملي گه گوارا ۱۹۶۰ ٚ ژۊئيه ٚ ۱۰ ٚ مئن ۱۰۰,۰۰۰ ٚ جي ويشتر کارگر ٚ ور مقابل ٚ رياست‌جمهۊري ٚ کاخ اۊن-ه اقتصادي تجاوز دؤخؤند.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 58.&lt;/ref&gt; [[تایم ٚ مجله]] ٚ خبرنگارؤن اي مؤقؤ گواراٰ همرأ ملاقات بؤدن، بنويشتن گه اۊن «کۊبا' یخي محاسبات، پۊر قابل بؤن، جؤردؤبؤ ٚ هۊش ؤ شۊخ‌‌طبعي ٚ همرأ هدایت کۊنه.»&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;

علاوه بر أرضي اصلاحات، گوارا سواد ٚ سطح-ه أفزایش مللي سطح ٚ مئن ٚ لؤزۊم ٚ سر-أني تأکيد دأشت. ۱۹۵۹ ٚ سال ٚ پيشي، کۊبا ٚ سواد ٚ مقدار ٚ رسمي آمار ۶۰ تا ۷۶ درصد بؤ گه تحصيل ٚ دسبرس بؤن ٚ بد ٚ وضعيت رۊستایي مناطق ؤ معلم ٚ کمبۊد، تعيين‌گۊدنکس ٚ عوامل ٚ جي سواد ٚ آمار ٚ جير دؤبؤن ٚ مئن بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، کۊبا ٚ دؤلت به دستۊر ٚ گوارا، ۱۹۶۱ ٚ سال ٚ نؤم-ه «تحصيل ٚ سال» نؤم بنأ ؤ ۱۰۰,۰۰۰ نفر داوطلب ٚ جي ويشتر-ه «سواد یؤمۊجي تيپؤن» ٚ مئن بسيج بؤگۊد. ايشؤن مدارس-ه چاؤدن، جديد ٚ معلمين-ه یؤمۊجش ؤ خؤندن-نويشتن-ه تأليم بي‌سواد ٚ رۊستایئن-ه مئن یاري برسأدنئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; برخلاف ٚ گواراٰ بأدي اقتصادي برنؤمه'ن ٚ خلئن، کۊبا ٚ سواد یؤمۊجي نهضت یته «چشمگير ٚ مؤفقيت» بؤ. ۷۰۷,۲۱۲ پيلاسال ٚ کۊبایي خؤندن‌نويشتن بيؤمۊتن ؤ سواد ٚ مللي مقدار ۹۶٪-ه برسئه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt;

[[فاىل:El che.jpg|بندانگشتی]]
————————————————

«گوارا مر ٚ ره یته پئر ٚ مۊسؤن بؤ... اۊن مره تأليم بدأ. اۊن مره یاد بدأ تفکر بؤنم. اۊن خؤجيرترين چي، اينسؤن بؤن-ه، مره بيؤمۊت.»

————————————————

—[[ؤربانؤ]]، گوارا ٚ هم‌رزم کۊبا ؤ بۊليوي مئن.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7034953.stm&lt;/ref&gt;

گوارا هيتأني قصد دأشت عالي یؤمۊجش ٚ ؤمۊمي دسبرس بؤن-ه ني کۊبا ٚ خلک ٚ ره تهيه بؤنه. اي أمر ٚ تحقق ٚ ره، دؤنشگاٰن ٚ مئن [[مثبت ٚ تبعيض]] اعمال گۊد. گوارا یته سخنراني مئن عيلمي هیئت ٚ أعضا ؤ لاس وياس ٚ دؤنشگا ٚ دؤنش‌مۊجؤن ٚ ور بؤگۊت زمتي گه تحصيل «یته ايمتياز سيفيت‌پۊس متوسط ٚ طبقه' متعلق سؤ» بؤ تۊمؤنأبئه. اۊن بؤگۊت: «دؤشگا وأني خؤدر-ه سيا، مؤلاتؤ، کارگر ؤ دهقؤن ٚ رنگ-ه بئیر، نوللأ مردۊم اۊن ٚ برؤن-ه ايشکنن ؤ اۊن-ه هر رنگي خۊش دأشته‌بۊن ٚ همرأ رنگ‌ کۊنن.»&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 449&lt;/ref&gt;

=== مارکسيسم ===
————————————————

[[کارل مارکس|مارکس‌]] ٚ شایستگي اين‌دؤني هيسه گه یه‌مرتئه یته مؤهم ٚ تأثير ايجتماعي تفکرات ٚ تاريخ ٚ مئن ايجاد کۊنه. ۊن تاريخه تفسير کۊنه، ۊن ٚ تحرکه درک کۊنه، آینده' پيش‌‌بيني کۊنه ؤ علاوه بر ۊن (تا خۊ عيلمي تعهده ارضا بؤنه) یته اينقلابي مفهۊم ابراز کۊنه: دۊنیا نخأن خألي تفسيرا بۊن، بلکي خأن متحولا بۊن. اينسؤن دئه خۊ زيندگي ٚ فضا مئن برده ؤ أوزار نيه ؤ خؤدره خۊ سرنويشت ٚ معمار-ه تبديل کۊنه.

————————————————

—چه گوارا، یادداشتؤني کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي ٚ مطالعه ٚ ره، 1960 ٚ ؤکتؤبر&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

[[فاىل:Ie che guevara.jpg|بندانگشتی]]
۱۹۶۰ ٚ سپتامبر ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکاٰ أوولي کؤنگره ٚ مئن گوارا جي درمؤرد ٚ کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي سؤال بؤبؤ ؤ ۊن جوؤوأدأ «أگر مر ٚ جي سؤال بؤبۊن آیا أمي انقلاب کؤمؤنيست هيسه یا خیر، مۊ گۊنم مارکسيستي هيسه. أمي اينقلاب خۊ‌ روشؤن ٚ کارأيتن ٚ همرأ مسيرؤني پيداؤده گه مارکس ۊنه ايشاره بؤده بؤ.»&lt;ref&gt;http://www.unz.org/Pub/NewRepublic-1960sep12-00008&lt;/ref&gt; ايمه، گوارا کارل مارکس-ه خۊ ايدئؤلؤژيک ٚ الهام ٚ سربس دؤخؤند. ۊن خۊ سياسي مؤضع ٚ دفاع ٚ مئن اطمينان ٚ همرأ بؤگۊت «پۊر مشهۊد ٚ حقایق درن گه بخشي مردۊم ٚ اطلاعات جي هيسن ؤ دئه بحث ۊن ٚ باره بي‌فأیده هيسه. یته شخص وأني [[مارکسيست]] بؤبۊن، هۊته گه فيزيک ٚ مئن نيؤتؤني ؤ زيوس ٚ مئن پأستيوري هيسه.» گوارا بؤتأر ٚ طبق، کۊباٰ عمل‌‌خۊ ٚ انقلابيۊن ٚ هدف دؤنشمند ٚ مارکس ٚ پيش‌بيني‌‌بؤبؤ ٚ قوانين ٚ تحقق بؤ.» گوارا مارکس ٚ [[ماترياليزم ٚ ديالکتيکي]] ٚ کارأیتن ٚ همرأ بؤگۊت «مارکسيسم ٚ قوانين کۊباٰ انقلاب ٚ وقایع ٚ مئن درن، فارغ ٚ ؤنچي گه ۊن ٚ رهبرؤن به زوؤن هأورن، یا یته دئه نظري ديدگا جي کاملا اۊ قوانين ٚ جي واخبرن.»&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

=== اقتصادي منظر ؤ «جديد ٚ اينسؤن» ===
————————————————

اينسؤن وختي واقعا خۊ اينسؤني شرایط-ه کاميل رسنه گه تؤليد بؤنه، بۊدۊن ٚ اينگه نياز ٚ سر مجبۊر به خۊ جسم ٚ فرتن به ۊنوؤن ٚ یته کالا بؤبۊن.

————————————————

—چه گوارا، اينسان ؤ سۊسياليسم کۊبا مئن&lt;ref&gt;http://www.sadena.com/Books-Texts/Che%20Guevara%20-%20Man%20and%20Socialism%20in%20Cuba.pdf&lt;/ref&gt;

گوارا اي مؤقؤ مئن سممت ٚ حفظ ٚ همرأ دارایي ٚ وزير ؤ مللي بانک ٚ رياست-ه أني منصۊب بؤبؤ. اي انتصابات، ۊن ٚ فعاليت ٚ دۊمباله به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير ٚ توجه ٚ همرأ، گواراٰ خۊ قۊدرت ٚ ؤج-ه کۊبا مئن برسئه؛ ۊته گه عملا کۊباٰ اقتصاد ٚ تزار محسۊب بۊنأ بؤ. یته ۊن ٚ وظایف ٚ جي به ۊنوؤن ٚ مرکزي بانک ٚ رئيس، کۊباٰ ايسکناسؤن ٚ امضا بؤ گه ۊن خۊ کاميل ٚ نؤم ٚ تأد خألي «چه»' بسنده گۊد. گوارا اي نمادين ٚ عمل ٚ همرأ، خۊ بي‌میلئه پۊل ؤ طبقاتي اختلافاته گه ۊن ٚ نتيجه ٚ مئن ايجاد بۊنه، ابراز بدأشت ؤ خلئنه کۊبا مئن نگرؤن بؤگۊد&lt;ref&gt;Crompton 2009, p. 71.&lt;/ref&gt;. [[ريکاردؤ رؤخؤ]]، گواراٰ قديمي رفئق، ايمه گۊت ۊن «رۊزي گه ايسکناسؤنه چه ٚ نؤم همرأ ايمضا بؤگۊد، رایج ٚ عقيده' مبني ٚ بر پۊل ٚ مقدس بؤن-ه مۊغۊب بؤگۊد.»&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 60.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Beauvoir Sartre - Che Guevara -1960 - Cuba.jpg|بندانگشتی|گواراٰ ملاقات فرانسوي ژان-پل سارتر ؤ سيمؤن دؤ بوؤر ٚ همرأ خۊ دفتر هاوانا مئن، ۱۹۶۰ ٚ مارس. سارتر، گواراٰ «زمت ٚ کاميل‌ترين اينسان» توصيف بؤگۊد دأره.گوار علاوه ٚ بر ايسپانيایي، فرانسوي-ئه ني دؤنس.]]
گوارا ؤ کۊباٰ جديد ٚ رهبرؤن سأی گۊدن ايجتماعي نابرأربئنه مؤغۊب بؤنن، سريعا کارخؤنه'ن، بانکؤن ؤ کسب ؤ کارؤن-ه مللي بؤنن ؤ خۊ هأکش‌وکش-ه تأمين ٚ مسکن ٚ أرزؤن، درمؤني خدمات ؤ شؤغل تمؤم ٚ کۊبایئن ٚ ره معطۊف بؤدن تا ايته کيشور ٚ سياسي ؤ اقتصادي ٚ أساس-ه متحول بؤنن. ۊشؤن مؤتقد بؤن ايته‌چي أساسي ٚ تحولات وختي بۊنه گيرن گه مردۊم ٚ ايجتماعي روابط ؤ أرزشؤن ني متحولا بۊن. کۊباٰ رهبرؤن مردۊم ٚ ديد-ه نبست ٚ نژاد، زۊنؤنه'ن، فردگرایي ؤ یدي کار-ه کيشور ٚ منسۊخ ٚ بۊگذشته ٚ حاصل دؤنسن ؤ نتيجتا تمؤم ٚ أفراد ٚ جي بخأسن گه کسن-ه برابر بؤدؤنن ؤ أرزشؤني-ئه بپذيرن گه گوارا ۊنه «جديد ٚ اينسؤن» دؤخؤند. گوارا ؤميد دأشت اي تازه اينسؤن نهایتا مؤجۊدي «خؤدره ندئه‌بؤ بئیته ؤ گرۊپي کار ٚ رۊحيه ٚ دارا، پۊرتلاش، جنسيتي برابري ٚ پایبند، مصۊن فساد ٚ برأبر، غير ٚ مادي ؤ امپراليسم‌ستيز» بؤبۊن‌. ۊن مارکسيست–لنينيستي-ئه اي هدفه رسئن ٚ ره مناسب دؤنس ؤ اين ٚ طالب بؤ گه علاوه بر «وحدت، برابري ؤ آزادي» ٚ تبديل بؤن جديد ٚ أوليه ٚ ؤصۊل-ه دؤلت ويژگئني مساوات‌طلبي ؤ ايثار ٚ مۊسؤنچي ٚ سر تأکيد دأشته‌بۊن. گوارا اين ٚ طالب بؤ گه جديد ٚ اينسؤن ٚ أوولي ايقتصادي هدف، تنفر نسبت به ثروت ٚ تراکم ؤ ايقتصادي بي‌عأدالتي بؤن ٚ ور مادي أنگيزه'ن ٚ حذف تمؤم ٚ کيشور ٚ مئن ؤ ۊشؤنه جادؤجيني گۊدن أخلاقي مشوقؤن ٚ همرأ بؤبۊن. ۊن سرمایه‌دأري-ئه «مؤسابقه‌اي ورگؤن ٚ مئنأ» محسۊب گۊد گه ۊن ٚ مئن «خألي کسن-ه گئنتن» ٚ همرأ شأنه گئنا (پيرۊج) بؤن ؤ بنابرين، «جديد ٚ زن ؤ مرد» ٚ ظؤهۊر طالب بؤ. گوارا به طؤر ٚ مؤستمر تأکيد گۊد أگر سۊسياليستي ٚ  اقتصاد ٚ پایاني ٚ نتيجه «طمع ٚ تقويت ؤ فردي جاه‌طلبي ؤ جمعي ٚ رۊحيه ٚ تضعيف» بؤبۊن، «هأکش‌وکش، فداکاري ؤ جنگ ؤ نابۊدي ٚ ريسک» ٚ أرزشه ندأره. نتيجتا، «فردي واخبري» ؤ أرزشؤن ٚ اصلاح بئیتر ٚ کارگرؤن ؤ شهروندؤن ٚ دؤني، گواراٰ مؤهم‌ترين أهداف ٚ جي-ئه تبديلا بؤ. ۊن ٚ نظر ٚ مئن، «جديد ٚ اينسؤن» تۊنه «خۊپرستي» ؤ «خۊخأیي»-ئه گه أشخاص ٚ مؤشخصه کاپيتاليستي جوامع ٚ مئن دؤنس، غلبه بؤنه.

گوارا اي تؤسعه ٚ جديد ٚ روش ٚ تؤصيف ٚ ره بؤگۊت:

————————————————

یته پيلا تفاوؤت تؤسعه توسط ٚ «آزاد ٚ تجارت» ؤ «انقلابي تؤسعه» ٚ مئنأ دره. ۊشؤن ٚ یته مئن، ثروت یته کم‌تعداد ٚ خۊشبخت ٚ جرگه‌ ٚ دس دره گه دؤلت ٚ دۊس ؤ دلال هيسن. اۊ یته مئن، ثروت خلک-ه متعلقه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 59.&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che guevara nshnasni vlla?.jpg|بندانگشتی]]
گوارا مؤتقد بؤ یته دئه سيفایي ناپذير «وحدت، فرد ؤ اينساني گۊده ٚ مئنأ» ٚ پرورش ٚ مئن داوطلبؤنه ٚ کار ؤ ايراده هيسه. اي أمر ٚ نمایش ٚ ره، «گوارا اين‌دؤني گه یته مؤنه بؤبۊن» تأطيل ٚ رۊزؤن أني «بي‌وقفه کار گۊد، به ۊنوؤن ٚ وزير، ساخت ؤ ساز ؤ نیشکر ٚ مزارع ٚ مئن»،&lt;ref&gt;https://www.pbs.org/wgbh/amex/castro/peopleevents/p_guevara.html&lt;/ref&gt; مأرۊف بؤ ۳۶ سأت بۊدۊن ٚ توقف کار کۊنه، حتي نيصفه‌شوؤ أني جلسه ننه ؤ حرکت ٚ مؤقؤ غذا خؤره. ايته‌چي رفتار گواراٰ أخلاقي مشوقه'ن ٚ برنؤمه ٚ مؤنه بؤ گه ۊن ٚ مئن هر کارگر ملزم به خۊ سهم ؤ أنداجه‌اي مشخص کالا تؤليد بؤنه. ۊن مالي پاداشؤنه لغو بؤده بؤ ؤ کارگرؤني گه خۊ سهم ٚ جي ويشتر عمل گۊدن خألي یته تقدير ٚ گواهي دریافت گۊده‌‌نأبؤن أمما أگر کارگري مؤفق نبه بي، ۊن ٚ دریافتي حؤقؤق ٚ جي کسر بۊنأ بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 62.&lt;/ref&gt;

گوارا مواجهه تجاري روابط ٚ چيکاشؤن خۊرخؤسي ممالک ٚ همرأ مئن، سأی بؤگۊد نزيک‌تر ٚ تجاري روابط، خۊرتاو ٚ بلۊک همرأ' ۊن ٚ جادؤجين بؤنه ؤ شخصا چنته کيشور ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ ۊشؤن ٚ همرأ تجاري توافق‌نؤمه ايمضا بؤگۊد. تا ۱۹۶۰ ٚ پایان، ۊن چکؤسلؤواکي، شؤروي جماهير اتحاد، کليسایي کره، مجارستؤن ؤ خۊرتاوي آلمؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ قراردادؤني ۱۹۶۰ ٚ دسامبر ٚ ۱۷ ٚ قرداد ٚ مۊسؤن خۊرتاوي برلين ٚ مئن ايمضا بؤده بؤ. اي توافق‌نؤمه'ن تا حددي کۊباٰ ايقتصاده بال بزأن، أمما در عین ٚ حال کۊباٰ ايقتصادي وابستگي شرق ٚ بلۊک ٚ کيشورؤنه منجرا بؤ. هيتأني خؤرتاوي آلمؤن ٚ مئن گوارا، تامارا بؤنکه (ايمه تانیاٰ مأرۊفا بؤ) ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. ۊن ۊیه مترجم بؤ ؤ سال ٚ بعد گواراٰ گلأکت ؤ بۊليوي مئن ۊن ٚ همرأ بؤکۊشته بؤبؤ. گواراٰ ايقتصاديأ ؤصۊل فارغ أز مثبت ؤ منفي نکات، ۊن ٚ برنؤمه'ن نامؤفق بؤن ؤ ۊشؤن ٚ حاصيل بهره‌وري ٚ سريع ٚ نؤزۊل ؤ کارگرؤن ٚ غیبت ٚ ازدياد کار ٚ محل ٚ مئن بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 63.&lt;/ref&gt; گواراٰ مؤلاقات رنه دۊمؤن (فرانسوي اقتصاددؤن) ٚ همرأ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ ۱۹۵۹ ٚ مصوب ٚ أرضي اصلاحات ٚ ناکافي بؤن گه ۊن ٚ نتيجه پيلا مزارع ٚ تبديل تعاوني مزارع' یا أراضي ٚ تقسيم دهقانان ٚ مئنأ  بؤ، گوار نظر ٚ جي «فردي مالکيت ٚ احساس-ه» تقويت بؤگۊد ؤ کارگرؤن مننسن خۊ مثبت ٚ ايجتماعي منافع' بئینن ؤ ۊشؤنه تشويق گۊ‌د دئبار ٚ مۊسؤن فردي منافع ٚ دۊمبال دؤبۊن.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 306.&lt;/ref&gt;

=== خۊکؤن ٚ خليج ؤ مۊشکي بؤحران ===
۱۹۶۱ ٚ آوريل ٚ ۱۷ مئن، خۊکؤن ٚ خليج ٚ حمله مئن، ۱,۴۰۰ کۊبایي تبعيدي  گه آمريکا مئن یؤمۊجش بدئه بؤن، کۊباٰ حمله بؤدن. گوارا أساسي نخشي اي کالنجار مئن ايفا نؤگۊد، اين‌دؤني گه حمله ٚ پيش ٚ رۊز، یته جنگي ناو گه دریایي تفنگدارؤن ٚ حامل بؤ تظاهر به پينار دل ريؤ ٚ خۊرخؤسي ساحله حمله گۊدن بؤدن ؤ گواراٰ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤنه اۊ منطقه' بکشأنئن. ولي هأندئه مورخؤن مؤتقدن گوارا کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ مئن مؤثر ٚ نخش دأشت، اين‌دؤني گه اۊ زمت کۊباٰ مسلح ٚ نيرؤن ٚ یؤمۊجش ٚ مۊدير بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; تاد سالچ (نويسا) خۊ روایت  ٚ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ جي، گۊنه: «انقلابيۊن گئنا بؤبؤن، اين‌دؤني گه چه گوارا به ۊنوؤن انقلابي مسلح ٚ نيرؤن یؤمۊجش ٚ بخش رئيس یؤمۊجش ٚ برنؤمه ٚ مسئۊل، شبه‌نظامئنه تعليم بدأ. ۊن خۊ کاره خؤجير أنجؤم بدأ بؤ ؤ ۲۰۰,۰۰۰ زۊنؤنه ؤ مردؤنه' جنگ ٚ ره آماده بؤده بؤ».&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; هي زمت ٚ مئن بؤ گه گواراٰ أسلحه ٚ غلاف به طؤر ٚ ايتفاقي خارج بؤبؤ ؤ تير ۊن ي درشؤ ؤ گواراٰ ديمه زخما گۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 507.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheyFidel.jpg|بندانگشتی|چه گوارا ؤ فيدل کاسترؤ ۲۹۶۱ ٚ مئن]]
چه گوارا ۱۹۶۱ ٚ آگست ٚ مئن، آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کؤنفرانس ٚ مئن ؤرؤگۊئه ٚ پۊنتا دل استه ٚ مئن، یادداشتي «قدردؤني» جان اف. کندي (آمريکاٰ رئيس‌جؤمۊر) ٚ ره برسأدنئه. اۊ یادداشت ٚ دل بنويشته نأ بؤ «ممنۊن خۊکؤن ٚ خليج ٚ ره. حمله ٚ پيشي، انقلاب پرکان بؤ. ايسه هر زمت ٚ شي قوي‌تره». وختي گه داگلاس ديلان (یجؤنایي ايالات ٚ خزانه‌داري ٚ وزير) کۊباٰ گلأکتن اتحاد-ه ترقي ؤ پيشأکتن ٚ ره بخأسه‌کس بؤبؤ، گوارا آمريکاٰ وتلس ؤ اۊ کيشور ٚ نظامه دمؤکراتيک نؤدؤنس ؤ بؤگۊت دمؤکراسي «مالي ؤليگارش، تبعيض سياپۊسؤن ٚ عليه ؤ کۊکلاس‌کلن (یته زنجليه‌اي نژادپرست ٚ سازمؤن) ٚ خشم» ٚ همرأ جۊر نیه. ۊن هيتأني «أذیتؤنی» گه ۊن ٚ نظر ٚ جي «دؤنشمندؤني ؤپنهایمر ٚ مۊسؤنچئن-ه خۊ جایگاه ٚ جي هأرؤنئه، ساليان ٚ سال جهانه پاؤل رؤبسن ٚ فؤق‌العاده صدا جي محرۊم بؤگۊد دأره ؤ رؤزنبرگؤن-ه واغا بؤ ٚ مردۊم ٚ اعتراضات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ قتله برسأدنئه»' ني ايشاره بؤگۊد. گوارا خۊ گبؤن ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن بؤگۊت آمريکا واقعي اصلاحاته علاقه‌مند نيه ؤ «آمريکایي کارشناسؤن هرگيز کيشاورزي ٚ اصلاحات ٚ مؤرد ٚ مئن گب نزنن، ۊشؤن یته بي‌خطر ٚ مؤضۊ آو ٚ بئیتر ٚ تأمين ٚ مۊسؤن-ه ترجيح دنن. خۊلأصه، ۊشؤن تؤالتؤن ٚ انقلاب ٚ ره آماده بۊنن». هأندئه، ريچارد گۊدوين (ؤمۊر ٚ خارجه ٚ وزارت ٚ نماینده آمريکاٰ قاره ٚ مسائل ٚ مئن) خۊ یادداشت ٚ مئن کۊندأکۊندي بنويشت گه گوارا ۊنه فردي «جديدتر ٚ نسل ٚ جي» قلمداد کۊنه ؤ هيتأن گوارا خۊشؤن ٚ بؤگۊ-بؤشتؤو-ه کاميلا مؤفيد أرزیاجي بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://americancentury.omeka.wlu.edu/files/original/3e027f808b843322ec9f28e8e78e93b7.pdf&lt;/ref&gt;

۱۹۶۲ ٚ ؤکتبر ٚ مئن کۊباٰ مۊشکي ٚ بؤحران جهانه تا هسته‌اي جنگ ٚ آستؤنه پيش بؤبۊرد. چن هفته اي بؤحران ٚ پسي، مصاحبه ديلي ورکر (یته اينگيليسي کؤمؤنيستي ٚ رۊزنؤمه) ٚ مئن، گوارا هلأني ؤنچي گه «شؤروي ٚ خيانت» محسۊب گۊد ٚ جي ناراحت بؤ ؤ سام راسل (خبرنگار)-ه بؤگۊت «أگر مۊشکؤن کۊباٰ کؤنتؤرؤل ٚ تحت ببي، کۊبایئن ۊنه توأدأ نأبؤن». گوارا ايمه ضمن ٚ اي حادثه ٚ شرح، یه مرت دئه تأکيد بؤگۊد گه سۊسياليستي ٚ آزادي ٚ آرمان، عليه ٚ جهاني «امپراليستي تجاوز» تۊنس نهایتا «ميلیۊنؤن نفر قرباني اتمي جنگ ٚ مئن» ٚ أرزشه دأشته‌بۊن. مۊشکي بؤحران هيتأني گواراٰ متقاعيد بؤگۊد گه دۊته دۊنیاٰ أبرقۊدرتؤن (شؤروي أ آمريکا) کۊبا جي به عنوؤن ٚ یته پيأده ٚ سالدات خۊ جهؤن ٚ استراتژي مئن کارأیته دأرن. ۊن ٚ بؤجؤر، ۊن یته مؤناٰ نگرش ٚ همرأ هۊته گه آمريکاٰ دئه، شؤروي-ئه ني دئه.

== سفرؤن ==

=== آمريکا ===
[[فاىل:CheGuevaraCountries.jpg|بندانگشتی|کيشورؤني گه چه گوارا ۊشؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد (قيرمز) ؤ کيشورؤني گه ۊن ٚ مئن مؤسلحانه ٚ انقلاب ٚ مئن شرکت بؤگۊد (سبز)]]
تا ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر، چه گوارا انقلابي دؤلتمرد جهاني قامت ٚ مئن محسۊب بؤ ؤ به ۊنوؤن ٚ کۊبایي ٚ هیئت ٚ رئيس سخنراني ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن ٚ دؤني نيؤیؤرک-ه سفر بؤگۊد. ۊن ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر ٚ ۱۱، خۊ يسأته ؤ پۊرشۊر ٚ سخنراني مئن، ملل ٚ سازمؤن ٚ ضعف «آپارتاید (یجۊر نژادي تبعيض) ٚ وحشيانه ٚ سياست» ٚ مؤقابله مئن نسایي آفريقا ٚ مئن ٚ جي انتقاد بؤگۊد ؤ بپۊرسئه « آیا ملل ٚ سازمؤن مننئه کاري ۊن ٚ جؤلؤوگيري ره أنجؤم بده؟» گوارا ايمه یجؤنایي ايالات ٚ سياست سياپۊس ٚ جمعيت ٚ قبال-ه تقبيح بؤگۊد ؤ بؤگۊت:

————————————————

ۊشؤني گه پۊس ٚ رنگ ٚ دؤني، خۊ وک‌وچه' کۊشنن ؤ به طؤر ٚ رۊزانه ۊشؤن ٚ عليه تبعيض قائل بۊنن، ۊشؤني گه ايجازه دنن سياپۊسؤن ٚ قاتلؤن آزادکئه بؤمۊجن، اۊ قاتلؤن ٚ جي حيمایت کۊنن ؤ سياپۊسؤني-ئه مۊجازات کۊنن گه خۊ مشرۊع ٚ حق ٚ دۊمبال به ۊنوؤن ٚ یته آزاد ٚ اينسان درن — چۊته تۊنن خؤدره آزادي ٚ حافط قلمداد بؤنن؟&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che g.jpg|بندانگشتی]]
گوارا گه تا اي مؤقؤ دئه عصبي بؤبؤ بؤ، خۊ گبؤنه هاواناٰ دۊوؤمي بیانيه ٚ قرائت همرأ سرأچئه ؤ لاتين ٚ آمريکاٰ «خانواده اي ۲۰۰ ميلیۊن برأر ٚ جي گه یته مساوي مۊشکلات ٚ جي رنج بؤرن» دؤخؤندس.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt; گوارا اعلام بؤگۊد اي «حيماسه»، «هيندي وشنأ گۊده'ن (آمريکاٰ قاره ٚ بۊمئن)، بي زمي‌زوار ٚ دهقؤنؤن، استثمار بؤبه کارگرؤن ؤ مترقي گۊده'ن» ٚ توسط نويشته بۊنه. گواراٰ نظر ٚ مئن اين منازعه، گۊده'ن‌ ٚ مؤبارزه ؤ تفکرات بؤن گه کسؤني-ئه پيش بؤردن گه امپراليسم ۊشؤنه تحقير بؤگۊد دأشت ؤ گۊذشته مئن «یته ضعيف ؤ مطيع ٚ رمه» محسۊب بۊنأ بؤن، گوارا ايمه بؤگۊت «یانکئن ٚ انحصاري کاپيتاليسم» برمسئه حالت ٚ همرأ مذکۊر ٚ رمه ٚ مئن خۊ قبرکنان-ه دئه تۊنه. ۊن ايدامه بدأ گه اي «لایق ٚ سأت» ٚ مئن، «گۊمنؤم ٚ گۊده» خۊ تاريخه خۊن ٚ همرأ نويسنه ؤ حؤقؤقي-ئه گه «۵۰۰ ساله همه ۊنه خنده کۊنن» پسأگيره. چه کۊباٰ اينقلاب ٚ پسي ٚ اعدامؤن ٚ باره بؤگۊت: «أمۊ اعدام بؤديم، اعدام کۊنيم ؤ تا جایي گه لازم بؤبۊن، اعدام کۊنيم». ۊن اي پيش‌بيني گه «خشم ٚ کۊل (مؤج) تمؤم ٚ لاتين ٚ آمريکاٰ سامانؤنه گيره» ؤ کارگري ٚ گۊده'ن گه «تاريخ ٚ چرخ-ه چرخأدنن» أوولي مرت ٚ ره «طۊلاني ؤ وحشيانه خاوي گه ۊشؤنه تحميل بؤبه ٚ جي ورسنن» ٚ همرأ، خۊ گبؤنه ؤمۊمي مجمع ٚ مئن خاتمه بدأ.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

گوارا ايمه واخبرا بؤ وختي گه ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن هيسأ بؤ، کۊبایي تبعيدئن دۊ مرت ۊن ٚ ترؤر ٚ ره تلاش بؤدن. أوولي مرت ٚ ره مالي گؤآانزالز، چه ٚ وؤرۊد ٚ لحظه ٚ مئن قصد دأشت ۊنه یته هفت اينچي تيجيني همرأ قتله برسأدنه. دۊوؤمي ني گيلرمؤ نؤوؤ بؤ. ۊن سأی بؤگۊد سخنراني مؤقؤ، بازۊکا همرأ یته لۊتکا «ايست ريور» ٚ رۊخؤنه ٚ مئن ٚ جي ملل ٚ سازمؤن ٚ مقر-ه تير توأده گه گۊلل‍ه ۊني خطا درشؤ. گوارا اي دۊته تفاق ٚ باره بؤگۊت «بئیتره آدم یته زن ٚ قممه همرأ بؤکۊشته بؤبۊن، تا یته مرد ٚ گۊلله همرأ».هيتأني بؤگۊت اي انفجار واقعه' عطر أ طعم-ه زيادا گۊد.&lt;ref&gt;http://www.latinamericanstudies.org/belligerence/bazooka.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheinMoscow.jpg|بندانگشتی|مؤسکؤ ٚ سۊرخ ٚ میدؤن ٚ مئن، ۱۹۶۴ ٚ نؤوأمبر]]

=== ؤرۊپا ===
دسأمبر ٚ ۱۷ ٚ مئن، گوارا نيؤیؤرک-ه پاريس ٚ مقصد ٚ ره ترک بؤگۊد ؤ ۊیه جي یته سۊ ماهه سفر-ه جهان ٚ دؤر سرأگيت گه چين ٚ خلک ٚ جؤمۊري، کليسایي کره، عربي یجؤنأیی جؤمۊري، ألجزایر، غنا، گينه، مالي، داهؤمي، کؤنگؤ برازاويل ؤ تانزانيا و توقف ايرلند ؤ پراگ ٚ مئن-ه شامل بؤ. ايرلند ٚ مئن، گوارا گه خؤره ايرلندي أجداد دأشت «سنت پاتريک» ٚرۊز-ه لیمرک ٚ مئن جشن بگيت.

اي سفر ٚ طۊل ٚ مئن، ۊن نؤمه اي کارلؤس کۊئيخانؤ (رۊزنؤمه‌نگار) ٚ ره بنويشت گه ايمه سۊسياليسم ؤ اينسؤن کۊباٰ مئن-ه مأرۊفا بؤ. گوارا اي أثر ٚ مئن جديد ٚ واخبري، کار ٚ جديد ٚ جایگا ؤ یته نؤمقام أفراد ٚ ره ٚ ايجاد ٚ باره بنویشته. ۊن هيتأني خۊ ضد ٚ کاپيتاليستي ٚ احساسات ٚ باره بنويشته دأره:

————————————————

کاپيتاليسم ٚ قانۊن گه أکثريت ٚ نظر ٚ جي دؤخؤته نأ؛ بي اينگه فرد بؤدؤنه ۊن ٚ سر أثر ننه. ۊن خألي یته ؤفؤقي ٚ وؤسعت گه بي‌انتها نظر رسنه' أینه. اين چيزي هيسه گه کاپيتاليسم ٚ مؤبلغؤن نۊشؤن دنن ؤ راکفلر-ه (پيلا بۊرژوا) — چي دؤرۊست چي غلط — سرمشقي مؤفقيت ٚ شأسه بؤن  ٚ ره چؤنن.  فقري ؤ رنجي گه یته راکفلر ٚ ظؤهۊر ٚ ره نياز هيسه ؤ فسادي گه ايته‌چي ثروت ٚ أنباشت ٚ ره ضرۊرت دأره، چاؤده بؤبه ٚ تصوير ٚ مئن دئن نؤبؤنه ؤ هميشک ۊن-ه مردۊم-ه نۊشؤن دأ نشأنه.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1965/03/man-socialism.htm&lt;/ref&gt;

————————————————

=== ألجزایر ===
گوارا ۱۹۶۵ ٚ ۲۴‌رؤم ألجزایر ٚ مئن، آسیا ؤ آفريقاٰ کيشورؤن ٚ ايقتصادي اتحاد ٚ سمينار ٚ مئن گب‌زني بؤگۊد گه ۊن ٚ آخري حؤضۊر بين‌المللي صحنه'ن ٚ مئن بؤ. ۊن سۊسيالیستي کيشورؤن ٚ أخلاقي وظایف-ه ايشاره ؤ ۊشؤنه ضمني همکاري‌ئه خۊرخؤسي استثمارگرؤن ٚ همرأ متهم بؤگۊد. ايمه اقداماتي‌ئه تشريح بؤگۊد گه ۊن ٚ نظر ٚ مئن کؤمؤنيستي کيشورؤن وأني أنجؤم بدن تا امپراليسم-ه حريفا بۊن. ۊن اي صؤبتؤن ٚ همرأ به صۊرت ٚ عؤمۊمي شؤروي‌ئه انتقاد بؤده بؤ، مارس ٚ ۱۴ ٚ مئن کۊبا-آ وگردس ؤ راؤل کاسترؤ، اسوالدؤ دؤرتيکؤس ؤ کارلؤس رؤدزيگز هاواناٰ فؤرۊدگا مئن ۊن ٚ جي ايستقبال بؤدن.

گوارا سخنراني ألجزایر ٚ مئن ٚ جي مشخص بؤبؤ بؤ گه ۊن کليسایي نيمکره'، آمريکا رهبري همرأ خۊرخؤس ؤ شؤروي رهبري خۊرتاو ٚ مئن-ه نسایي نيمکره ٚ استثمار کۊنا دؤنس. ۊن بدأري کليسایي ویتنؤم ٚ کؤمؤنيست ٚ کيشور ٚ جي ویتنؤم ٚ جنگ ٚ مئن حيمایت گۊد ؤ درحال ٚ تؤسعه ٚ دئه‌کيشورؤن ٚ مردۊم ٚ جي بخأس أسلحه دسأیرن ؤ «ويتنؤمي» وکن. ۊن ٚ مۊخالفت شؤروي همرأ خۊرخؤسي ؤرۊپاٰ چپ ٚ منورالافکارؤن ؤ هۊنرمندؤن ٚ مئنأ گه خۊ قبلي باور-ه شؤروي‌ئه ندأشتن ٚ محبؤبيت ٚ باعث أني بؤبؤ. هيته‌أن ۊن ٚ امپراليسم‌ستيزي ؤ انقلابي‌گيري آمريکاٰ جوؤن ٚ راديکال ٚ دؤنش‌مۊجؤن گه اجتماعي تغييرات ٚ ره بي‌تابي گۊدن ٚ الهام بخش، بؤ.

گوارا خۊ شخصي بنويشته'ن ٚ مئن گه اي زمت ٚ مئن بنويشته (ۊشؤني گه تا ألؤن منتشرا به)، خۊ متزاید ٚ انتقادات-ه شؤروي ٚ سياسي ايقتصاد ٚ جي ابراز کۊنه ؤ ۊشؤن-ه «مارکس-ه یداگۊدن»' متهم بؤگۊد. ۊن مجمۊعه‌اي شؤروي سياستؤن ٚ جي گه، هأکش‌وکش «طبقاتي کالنجار ٚ دؤريني خؤشۊنت ٚ محو گه کاپيتاليسم ٚ انتقال به سۊسياليسم ٚ جي سيفایي‌شا نيه» ٚ ره، «خطري مسالمت‌آميز ٚ تعایش آمريکا‌ همرأ» ٚ سياست، ۊشؤن ٚ نامؤفقي کار ٚ باره ٚ «اطلاعات ٚ تغيير» ٚ ره ؤ ۊشؤن ٚ سأی سۊسياليستي اقتصاد-ه «ليبرال گۊدن» ٚ ره، مۊخالف بؤ. ۊن پۊل، بهره، کالایي تؤليدي مناسبات، بازار ٚ اقتصاد ؤ سۊدگرایي ٚ کاميل ٚ حذفا بؤن ٚ طالب بؤ، درحالي گه شؤروئن اصرار دأشتن اي موارد جهاني کؤمؤنيسم-ه رسئن ٚ همرأ مؤغۊب بۊنن. گوارا پيش‌بيني بؤگۊد گه أگه شؤروي أرزش ٚ قانۊن-ه لغو نؤنه، دسأخر سرمایه‌داري‌ئه رسنن.

گوارا دۊ هفته خۊ ألجزایر ٚ مئن ٚ سؤخنراني ٚ پسي ؤ وگرسن کۊباٰ، عؤمۊمي أنظار ٚ جي کنأره بگيت ؤ ايمه کۊللا غیب بؤبؤ. با توجه به اينگه مردۊم ۊنه کاسترؤ ٚ پسي کيشور ٚ دۊوؤمي قۊدرتمند ٚ فرد محسۊب گۊدن، ۊن ٚ وضعيت یته پيلا راز-ه تبديلا بؤبؤ بؤ. کاسترؤ، بین‌المللي حدسؤن ٚ فشار ٚ بۊن چه ٚ سرنويشت ٚ باره، ۱۹۶۵ ٚ ژۊئن ٚ ۱۶ ٚ مئن اعلام بؤگۊد مردۊم وختي واخبرا بۊنن گه گوارا خؤره بخأ. أمما اين، شایعات ٚ پخش ٚ مانع کۊباٰ دؤرين ؤ بيرۊن ٚ مئن ونکت.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/subject/economy/authors/yaffeh/che-critic.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che gue.jpg|بندانگشتی]]

۱۹۶۵ ٚ ؤکتبر ٚ ۳وؤم، کاسترؤ یته بۊدۊن ٚ تاريخ ٚ نؤمه' عؤمۊمي بؤگۊد گه ادعا بؤبؤ گوارا هفت‌ماه ٚ قبل ۊنه بنويشته. نؤمه ٚ مئن گه ايمه چه ٚ «خۊداحافظي ٚ نؤمه»' مأرۊفا بؤ، گوارا ضمن ٚ تأکيد ٚ بر خۊ همبستگي کۊباٰ انقلاب ٚ همرأ، اعلام بؤگۊد گه قصد دأره کيشور-ه ترک بؤنه تا دئه-ممالک ٚ انقلابي کالنجارؤن ٚ مئن مشارکت بؤنه. ۊن هيته‌أني خۊ تمؤم ٚ مناصب-ه دؤلت ؤ کۊباٰ کؤمؤنيست ٚ حزب ٚ مئن رهأ بدأ ؤ استعفا بدأ ؤ کۊباٰ ايفتخاري شهروندي‌ئه ني کنأر بيگئنت.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGuevara1965 Guevara 1965]&lt;/ref&gt;

== کالنجار کؤنگؤ مئن ==
[[فاىل:Che el.jpg|بندانگشتی]]
گوارا ۱۹۶۵ ٚ سرأگير ٚ مئن آفريقا-آ بؤشؤ تا خۊ دؤنش ؤ تجرۊبه' به عؤنوان ٚ یته چريک، سيمباٰ شۊرشئن ٚ اختيار کؤنگؤ منازعه ٚ مئن قرار بده. أحمد بن ٚ بلا (ألجزایر ٚ رئيس جمهۊر) ٚ بؤته'ر ٚ طبق «گورا آفريقا-آ امپراليسم ٚ ضعيف ٚ حلقه دؤنس» گه هين‌دؤني پيلا انقلابي ظرفيتؤن ٚ دارا هيسه.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBenBella1997 Ben Bella 1997]&lt;/ref&gt; جمال عبدالناصر (مصر ٚ رئيس‌جؤمۊر گه خۊ ملاقات چه ٚ همرأ ۱۹۵۹ ٚ پسي ۊن ئ همرأ خؤجير ٚ رابطه دأشت) گواراٰ برنؤمه کؤنگؤ مئن ٚ کالنجار' خردمندانه نؤدؤنس ؤ ۊنه هۊشدار بدأ گه یته «تارزان‌گۊنه» ؤ کتن-ه محکۊم بؤبؤ ٚ شخصيت-ه تبديل خأنه بؤن. هأندئه، گوارا «رامؤن بنتيز» ٚ مستعار ٚ نؤم ٚ همرأ کؤنگؤ' سفر بؤگۊد. ۊن کۊباٰ عمليات سيمباٰ مارکسيست ٚ قيام ٚ حمایت ٚ ره گه کؤنگؤ ٚ بؤحران ٚ أثر ٚ دؤني ايجاد بؤبؤ بؤ'، رهبري گۊد. گوارا، ويکتؤر درکه (دۊوؤمي فرمانده) ؤ ۱۲ ته کۊبایي همرأ ۱۹۶۵ ٚ آپريل ٚ ۲۴‌رؤم کؤنگؤ ٚ دؤرين بؤشؤن ؤ ايمه، حؤدۊد ٚ ۱۰۰ ته آفريقایي-کۊبایي ني ۊشؤن-ه گلأکتن.&lt;ref&gt;Gálvez 1999, p. 62.&lt;/ref&gt;

ۊشؤن مددتي لؤران کابيلا (چريکي رهبر گه چن ماه ٚ قبل کنأر بيگئنتئه ٚ رئيس‌جؤمۊر ٚ طرفدارؤن ٚ شۊرش ٚ مئن لۊمۊمبا-آ بال بزأ بؤ) ٚ همرأ همکاري بؤدن. گوارا گه لۊمۊمباٰ طرفدارؤن ٚ جي بؤ، بؤگۊت گه «ۊن ٚ قتل وأني أمر ٚ ره درسي بؤبۊن». گوارا گه توؤن ٚ کمي بۊمي زوؤنؤن ٚ مؤکالمه ٚ سر دأشت، یته نؤجوؤن مۊترجم «فردي ايلانگا» نؤمي ٚ کۊمک ٚ همرأ ديگرؤن ٚ همرأ ارتباط گيت. هف ماه ٚ گۊذشتن ٚ جي، ايلانگا «سختکۊش ٚ گوارا» ٚ رفتار-ه گه «احترامي مؤساوي سيفيت‌پۊسؤن ؤ سياپۊسؤن ٚ مئنأ قائل بؤ» تحسين گۊد.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4522526.stm&lt;/ref&gt; ولي خلي دنکت گه گوارا، کابيلاٰ ضعيف ٚ نظم ؤ انظباط ٚ جي ناؤميدا بؤ یؤ ۊن-ه کنأر بيگئنت، چه بؤگۊت: هئچچي نؤبؤ گه مره قانع بؤنه ۊن یته مؤرد ٚ نياز ٚ فرد أمر ٚ ره هيسه».&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFBBCNews2001a&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheInCongo1965.jpg|بندانگشتی|گوارا ۳۷ سالگي مئن، ۊن اي تاتایي مئن گه ۱۹۶۵ ٚ شئه، یته کؤنگؤیي تروچه' کشأیته ؤ یته آفريقایي چريک ٚ ور هيسأ‌.]]

کؤنگؤ ٚ 

ٚ مللي أرتش ٚ سيفيت‌پۊس ٚ مؤزدۊران مایک هؤر ٚ رهبري ٚ همرأ گه توسط ٚ کاسترؤ ٚ مۊخاليف ٚ کۊبایي خلبؤنان ؤ هيتأني سازمؤن ٚ سي‌ئی‌آ حيمایت بؤن؛ گواراٰ ۊن ٚ پایگا تانگانياٰ دریاچه ٚ نزیک ٚ بندؤن ٚ مئن ٚ جي بۊرۊجأنئن ؤ بؤتۊنسن ۊن ٚ ارتباطات-ه شؤنۊد بؤنن ؤ ایته ۊن ٚ حمله ٚ برنؤمه'ن ٚ جي واخبرا بۊنأبؤن ؤ ۊن ٚ تدارکات ٚ خطۊط-ه مختل گۊدن. با اینگه گوارا خأس خۊ حؤضؤر-ه کؤنگؤ ٚ مئن دؤخؤسأنه، أمما دؤلت ٚ ايالات ٚ آمريکا ۊن ٚ مؤقعيت ؤ فعاليتؤن ٚ جي واخبر بؤن. آمريکاٰ مللي أمنيت ٚ آژانس، یۊئس‌ئن‌ئس سرجۊخه خؤزه ئف والدز (تی-ي‌جی-۱۶۹) ٚ کارأیتن ٚ همرأ هند ٚ ؤقیانۊس ٚ مئن، تمؤم ٚ ۊن ٚ ارتباطات-ه رصد گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBamford2002&lt;/ref&gt;

گوارا قصد دأشت اتقلاب-ه مارکسيسم-ه تأليم ؤ فؤکؤ ٚ استراتژي ؤ چريکي جنگ-ه سيمباٰ مۊوارزؤن ؤ مؤبۊتۊ (زئير ٚ ديکتاتؤر ٚ رئيس‌جؤمۊر) ٚ مۊخالفونه یؤمۊجأدنئن ٚ همرأ، صادر بؤنه. ۊن کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ کيتاب ٚ مئن، بي‌کفایتي، عدم ٚ پذيرش ٚ تؤصيه'ن ؤ دؤريني درگيرئن شۊرشئن ٚ مئنأ' شۊرش ٚ شکست ٚ أصلي دلایل ٚ جي دؤخؤند. ۱۹۶۵ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۰ؤم ٚ مئن، گوارا گه ديسانتري ؤ حاد ٚ آسم ٚ جي رنج بؤرد ؤ أخير ٚ هفت ماه ٚ شکست ؤ تعلل ۊنه وأرگئنته بؤ، خۊ ۱۲ نفره ٚ گرۊپ ٚ ۶ بؤمؤنسه'ن ٚ همرأ کؤنگؤ' ترک بؤدن. گوارا بؤگۊت قصد دأشت مجرۊحانه کۊبا-آ روؤنه بؤنه ؤ به ۊنوؤن یته نمؤنه انقلابي کؤنگؤ مئن بئسه ؤ تا مۊردن ٚ مؤقؤ بجنگه، أمما خۊ دۊته رفيقؤن ٚ اصرار ٚ پسي ؤ هيتأني دۊ نفري گه کاسترؤ شخصاً برسأدنه بؤ، حاضر وکت آفريقا-آ ترک بؤنه.

اۊ شبانه رۊز ٚ مئن، گوارا ٚ نيرؤن بي‌ سرصدا خۊ ؤردؤن-ه وچئن، خۊ کؤمه'ن-ه تشأدأن ؤ اۊ أسلحه'ني گه خۊ همرأ بؤرد منسن-ه مؤنهدماؤدن یا  توأدأن تانگانيا دریاچه مئن ؤ ايمه شبؤنه مرز ٚ جي بؤشؤن تانزانيا ؤ خؤدره زميني دارالسلام-ه برسأنئن. گوارا چن ماه بعد اي نتيجه' برسئه گه ۊن جنگسن تا مۊردن ٚ لحظه ٚ تأد تصميم ٚ شؤن بگيت چۊن: «اينساني عنصر بکت. هيچ ئراده‌اي جنگ ٚ ره دنئه بؤ. رهبرؤن [شۊرشي] فاسدن. خۊلأصه... نشأس کاري گۊدن». گوارا هيتأني بؤگۊت: «أمۊ منيم کيشوري گه نخأنه بجنگه' تنأکه آزاداؤنيم». چن هفته بعد، ۊن مقدمه‌اي خۊ کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ ره بنويشت گه اي جۊمله همرأ سرأیته بۊنأبؤ: «اي داستؤن یته ديشکسنه»&lt;ref&gt;Guevara 2000, p. 1.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Cheguevaracongo.jpg|بندانگشتی|گوارا کؤنگؤ مئن، ۱۹۶۵]]
«چه» میل ندأشت وگرده کۊبا اين‌دؤني گه کاسترؤ قبلتر ۊن ٚ «خۊداحافظي نؤمه»' گه قرار درصۊرت ٚ مۊردن پخش بؤبۊن، علني بؤده بؤ. نتيجتاً، گوارا شيش ماه دؤخؤتکئه کۊباٰ سفارت، دارالسلام ٚ مئن ؤ ايمه یته خؤنه کۊباٰ پراگ ٚ مئن بئسأ. گوارا وختي ؤرۊپا مئن هيسأ بؤ، به طؤر ٚ سئرري خۊآن پرؤن (آرژانتين ٚ قبلي رئيس‌جؤمۊر) ٚ همرأ گه ايسپانياٰ تبعيد بؤبؤ بؤ، ملاقات دأشت. گوارا پرؤن-ه اعتماد بؤگۊد ؤ ۊنه خۊ تازه نخشه جي گه طرح‌شؤني یته کؤمؤنيستي انقلاب ٚ ره سۊسياليستي حؤکۊمت ٚ برقراري ره لاتين ٚ آمريکا مئن بؤ، واخبرا گۊد. پرؤن گوارا-آ هۊشدار بدأ اي نخشه گه قراره بۊليوي جي سرأیتن بؤبۊن، خۊکۊشي ؤ بيهۊده هيسه أمما گوارا خۊ تصميم-ه بئیته بؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200303150750/https://www.pagina12.com.ar/diario/elpais/subnotas/178453-56017-2011-10-08.html&lt;/ref&gt;

گوارا اي مۊددت ٚ مئن، خۊ خاطرات ؤ تجربيات کؤنگؤ مئن ٚ شئه جماگۊد ؤ هيته‌أني دۊته دئه کيتابه (یته فلسفه ٚ باره، ؤ اۊ یته ايقتصاد ي) نويشتن-ه سرأگيت. ۱۹۶۶ ٚ ژۊیه  ٚ مئن دؤخؤتکئه کۊبا-آ دؤرينا بؤ تا کاسترؤ ؤ خۊ زنکه همرأ ملاقات بؤنه. چه هيته‌أني آخري وار ٚ ره خۊ پئنشته وچه ٚ ره نؤمه بنويشت ؤ مقرر بؤبؤ ۊن ٚ مۊردن ٚ پسي بؤخؤنده بؤبۊن. ۊن اي نؤمه ٚ آخر ٚ مئن ۊشؤنه تؤصيه بؤگۊد:

————————————————

مؤهم‌تر همه جي، هميشک اي توانایئه دأشته بين گه هرته بي‌عأدالتي-ئه گه دۊنیا مئن هرکسئه روا بۊنه عميقاً حس بؤنين. اين یته اينقلابي ٚ خؤجيرترين خصيصه هيسه.&lt;ref&gt;Guevara 2009, p. 167.&lt;/ref&gt;

————————————————

== بۊليوي، دسگيري ؤ ئدؤم ==
۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن، چه ٚ مقر هلأ عمۊم ٚ ره نامشخص بؤ، هرچند گه مؤزامبيک (FRELIMO) ٚ نماینده'ن گۊزارش بدأن ۊن ٚ همرأ ۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن دارالسلام ٚ مئن ملاقات بؤدن. اي ملاقات گواراٰ پيشبنأک ٚ باره اۊ انقلابه بال زأن ٚ ره بؤ گه مؤزامبيکئن نهایتا ۊنه رد بؤدن.&lt;ref&gt;Mittleman 1981, p. 38.&lt;/ref&gt; کارگر ٚ جهاني رۊز ٚ سخراني ٚ رۊز ۱۹۶۷ ٚ مئن هاوانا مئن، سرگرد خؤآن آلميدا (مسلح نيرؤن ي دفاع ٚ وزير) بؤگۊت: «گوارا جایي لاتين ٚ آمريکا مئن مشغۊل ٚ خدمت به انقلابه».
[[فاىل:CheinBolivia1.jpg|بندانگشتی|عۊمر ٚ أواخر، یته رۊستا بۊليوي مئن]]
عزيمت بۊليوئه پيشي، گوارا خۊ ظاهيره نغيير بدأ تا شنأخته نؤبۊن، ۊن خۊ ريش-ه بتأشئه ؤ خۊ مؤن-ه کۊتا ؤ خاکستري چاگۊد. ۱۹۶۶ ٚ نۊوامبر ٚ ۳وؤم، گۊرا «آدؤلفؤ منا گؤنزالز» ٚ جعلي نؤم ٚ همرأ دؤخؤتکئه هوامۊج ٚ همرأ لاپاز-ه دؤرينا بؤ. ۊن خؤدره یته ؤرؤگۊئه‌اي ميانسال ٚ تاجر ؤ آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کارکۊنان ٚ جي معرفي بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Hill_and_Wang&lt;/ref&gt;

سۊ رۊز بۊليوي-ئه دؤرينا بؤن ٚ پسي، گوارا چريکي أرتش ٚ تشکيل ٚ هدف همرأ، لاپاز-ه ترک بؤگۊد ؤ بؤشؤ بۊليوي ٚ خۊرخؤسي-نسام ٚ رۊستایي مناطق-ه. گوارا أوولي ؤردۊگا یته دۊرأکته منطقه به نؤم نيانکاوآزؤ برپا بؤبؤ أمما چريکي أرتش-ه یؤمۊجش اۊ ؤردۊگا مئن خطر بؤ ؤ کار پيش نؤشؤ. ۊن تامارا بۊنکه' گه ۊن ٚ مستعار ٚ نؤم تانيا بؤ، خۊ أصلي عامل لاپاز ٚ مئن منصۊب بؤگۊد. تانيا اصالتاً خۊرخؤسي آلمؤن ٚ شي بؤ ولي آرژانتين ٚ مئن بچئه بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 693.&lt;/ref&gt;

گواراٰ چريکي قۊوا حؤدۊد ٚ ۵۰ نفر ٚ جي تشکيل بؤ ؤ تحت ٚ عنوان ٚ بۊليوي ٚ آزادي‌بخش کۊنش گۊد. ايشؤن مسلح بؤن ؤ کاميري ٚ کۊهستؤني مناطق ٚ مئن سال ٚ ۱۹۶۷ ٚ أوایل، خۊ أوولي درگيري ٚ مئن بۊليوي ٚ دؤلت ٚ أرتش ٚ همرأ مؤفق بؤن. چنته متعدد ٚ پيرۊجي ۱۹۶۷ ٚ باهار-تاوسسؤن ٚ مئن چريکي نيرؤن کسب بؤدن گه باعيث بؤبؤ، بۊليوي  ٚ دؤلت چريکؤن ٚ تئداد-ه ويشتر واقعي تعداد ٚ جي تخمين بزنن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 97.&lt;/ref&gt;

محققؤن جير ٚ موارد-ه گواراٰ شکست بۊليوي انقلاب ٚ مئن دؤنن:

* گوارا انتظار دأشت بۊليوي ٚ دؤلت ٚ محلي معارضؤن اۊن ٚ همرأ همکاري بؤنن أممآ ايته ونکت. هيته‌أني بۊليوي ٚ کؤمؤنيست ٚ حئزب ماريؤ مؤنخه ٚرهبري ٚ تحت گه شؤروي-ئه گرایش دأشت، ۊشؤنه حيمایت نؤگۊد. گوارا خۊ خاطرات ٚ مئن گه ۊن ٚ مرگ ٚ پسي کشف بؤبؤ، بۊليوي کؤمؤنيست ٚ حئزب-ه «غير ٚ قابل ٚ ئتماد ؤ أحمق» تؤصيف بؤگۊد دأره.
* ۊن تصور گۊد خألي بۊليوي ٚ أرتش گه ۊن ٚ نيرؤن خلي خۊب یؤمۊجش بدئه ندأرن ؤ کافي ايمکانات ندأشتن ٚ همرأ طرف هيسه ؤ نؤدؤنس گه ایالات ٚ متحده یته جرگه سي‌ئی‌آ ٚ ويژه کؤمؤندؤن ؤ يه عالمي دئه عملياتي عوامل-ه بۊليوي ٚ ضد ٚ شۊرش ٚ نيرؤن-ه بال زأن ٚ دؤني بۊليوي-ئه اعزام بؤده. هيته-أني بۊليوي أرتش-أني یجؤنایي ايالات ٚ ويژه ٚ نيرؤن (تکاورؤن ٚ مۊسؤن) ٚ  تحت ٚ تعليم ؤ مشاوره قرار بئیتن.&lt;ref&gt;US Army 1967 and Ryan 1998, pp. 82–102, inter alia. &quot;US military personnel in Bolivia never exceeded 53 advisers, including a sixteen-man Mobile Training Team from the 8th Special Forces Group based at Fort Gulick, Panama Canal Zone&quot; (Selvage 1985)&lt;/ref&gt;
* دۊته کۊتا کۊل ٚ رسأدنا گه کۊباٰ دؤلت ۊن ٚ اختيار قرار بدأ بؤ معیۊب بؤن، نتيجتاً چريکؤن مننسن ارتباط برقرار ؤ خۊ مؤرد ٚ نياز ٚ تدارکات-ه بئینن. 
*
*
*

*
به علاوه، مأرۊف بؤ گوارا ستيز-ه به ساجش ترجيح دنه ؤ اي عملکرد-ه کۊباٰ چريکي جنگ ٚ مئن نۊشؤن بدأ بؤ. اي أمر ۊن ٚ عدم ٚ توفيق ٚ ايجاد ٚ رابطه بۊليوي ٚ دئه-شۊرشي رهبرؤن ٚ همرأ مؤثر وکت، هۊته گه کؤنگؤ مئن-ني اي تفاق دکته بؤ. اي  گواراٰ گرایش کۊبا مئن-ني خؤدره نۊشؤن بدأ بؤ أمما فيدل کاسترؤ ٚ به مؤقؤ مداخلات ؤ رانمایئن اختلافات ٚ برۊز ٚ مانع بؤ.

هيته‌أن گوارا محلي مردم ٚ جذب گلأکتن شبه‌نظامئن-ه طی ٚ یؤنزه ماه سأی ناکام بؤمؤنس. پۊر منطقه مردۊم ٚ جي بۊليوي ٚ نظمامئن ؤ مقامات-ه در جريان ٚ مقر ؤ چريکؤن ٚ تحرکات ٚ جي واخبرا گۊدن. گوارا خۊ کالنجارؤن ٚ آخري رۊزؤن بۊليوي ٚ مئن بنويشت گه: «دهقانؤن أمره بال نزنن، بلکي خبرچين-ه تبديلا بؤدرن».

فيليکس رؤدريگز (کۊبایي تبعيدی) گه سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ ويژه فعاليتؤن ٚ مرکز ٚ ره کار گۊد، بۊليوي أرتش-ه گواراٰ دسگيري ره مشاوره بدأ. به علاوه، یته مؤستند ٚ بؤته'ر ٚ طبق، کلاؤس باربي (نازي جنگي جنایتکار) ني سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ دئه- مؤشاورؤن ٚ جي بؤ ؤ یحتمل مستقيماً ۊشؤن-ه کۊمک گۊد.
[[فاىل:Statueduchelahiguera.jpg|بندانگشتی|گوارا یادبۊد، لا ايگرا مئن]]
۱۹۶۷ ٚ ؤکتبر ٚ ۷ۊم، یته خبرچين بۊليوي ٚ ويژه نيرؤن-ه گواراٰ چريکي قۊواٰ ؤردۊ ٚ مقر-ه گه یته درره مئن نأ بؤ جي واخبرا گۊد. ؤکتبر ۸ۊم ٚ صۊب، ۊشؤن اۊ منطقه' ۱۸۰ ته سالدات ٚ همرأ دۊته جرگه مئن دؤرأچئن ؤ درره ٚ داخل ٚ را پيشروي بؤدن. نبردي در بگيت ؤ گوارا اي نبرد ٚ مئن مجرۊح ؤ أسيرا بؤ. برناردينؤ هوانکا (بۊليوي ٚ أرتش ٚ گرۊهبانؤن ٚ جي) ماجرا' ايته گۊزارش کۊنه: تکاورؤن ٚ نزيکا بؤن ٚ همرأ، گوارا گه دۊ مرتبه تير بؤخؤرده بؤ ؤ ۊن ٚ أسلحه دئه کارساج نؤبؤ، خۊ سلاحؤن-ه به نشؤنه ٚ تسليم توأدأ ؤ خطاب به سالداتؤن فریاد دنأ: «شليک نؤنين! مۊ چه گوارام ؤ مۊ زنده ويشتر شمه-ر ٚ ره أرزش دأرم، تا بؤمۊرده».

هۊ رۊز ٚ شأنسر گوارا' دس‌دؤبۊسئه یته بؤسۊسه-دؤسۊسه مدرسه' لا ايگرا (رۊستایي هۊ نزيکي) مئن منتقل بؤدن. یته نصفه‌رۊز، ۊن بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن ٚ بازجۊیي ٚ برأبر بتأوس (مۊقاومت بؤگۊد) ؤ خألي ۊشؤن ي سربازؤن ٚ همرأ آهسسه گب زأ. یته سربازؤن ٚ جي چه' «مخۊف» تؤصيف گۊد. ۊن ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا ٚ راس ٚ پا ٚ ساق گۊلله بؤخؤرده بؤ، ميۊ ۊني خاک‌آلۊد ؤ ۊن ٚ ليواس شندره وکته بؤ ؤ ۊن ٚ پاٰن-ه قأم دؤبسئه بؤن. نامناسب ٚ وضعيت ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، «گوارا خۊ سر-ه جؤر بٚیته دأشت، مؤستقيم طرف ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ گۊد ؤ تنها چيزي گه خأس، یچي ديۊ گۊدن ٚ ره بؤ». ۊن گۊنه «ترحم» ٚ همرأ یته کۊچئه کيسه تۊتۊن ۊن ٚ پيپ ٚ مئن ٚ دنأم، گوارا لبخند بزأ ؤ تشکۊر بؤگۊد. هۊ رۊز ٚ شؤو یأني ؤکتبر ٚ ۸، کأپيتان ئسپينؤزا (بۊليوي أرتش ٚ أفسرؤن ٚ جي) تلاش بؤگۊد پيپ-ه گوارا ٚ  دهن ٚ جي وئیره گه چه —دؤبسئه دسؤن ٚ وؤجۊد ٚ  همرأ — ۊن لقد بزأ. گوارا هيتأني چن سأت پيشتر خۊ اعدام ٚ جي آدميرال اۊگاتچه ٚ ديم ٚ سر گه تلاش بؤده بؤ ۊن ٚ جي بازجۊیي بؤنه، فيليک توأدأ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

پس ٚ رۊز ؤکتبر ٚ ۹، گوارا درخاس بؤگۊد رۊستاٰ مدٚرسه ٚ مألم گه یته ۲۲ ساله زنکه بؤ به نؤم ٚ جۊليا کؤرتز-ه، بٚینه. ۊن ايمه گوارا' «مردي خۊش‌قيأفه ؤ بأ نيأیي نرم ؤ طعنه‌آميز» تؤصيف بؤگۊد گه مکالمه ٚ مؤقؤ کؤرتز منيس مؤستقيم ۊن ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ بؤنه چۊنگه «نيأ ۊني تاب‌پذير، رؤسۊخ گۊدنکس ؤ آرام بؤ». گوارا مألم-ه بؤگۊت اين ضد ٚ تربيتي هيسه گه انتظار بؤشۊن رۊستایي کۊدک ايته‌چي جا مئن تحصيل بؤنه، «درحالي گه دؤلتي مقامات مرسدس-ه سوارن» . گوارا بؤگۊت اين چيزي هيسه گه أمۊ ۊن ٚ علیه کالنجار کۊنيم».&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

مۊددتي بعد هۊ ؤکتبر ٚ ۹هؤم ٚ صۊب، رنه بارينتؤس (بۊليوي رئيس‌جؤمۊر) دسسۊر بدأ گوارا' بؤکۊشته بؤبۊن، هرچند دؤلت ٚ ايالات ٚ متحده متمایل بؤ گه ويشتر بازجۊیي بؤن ٚ ره پاناما' منتقل بؤبۊن، گوارا کۊشأنئن ٚ دسسۊر توسط ٚ فيليکس رؤدريگز اۊ واحدي گه گوارا' دأشت-ه برسأدنئه. ماريؤ تران (بۊليوي أرتش ٚ ۲۷ ساله گؤرۊبان) گه ئدعا گۊد سۊ نفر ۊن ي دۊستؤن ٚ جي، هممه ماريؤ ٚ کۊچئه نؤم ٚ همرأ چريکؤن ٚ همرأ درگيري مئن بؤمۊردن، ۊن ٚ اعدام ٚ ره داوطلب بؤبؤ. ۊن درحالي گه نيمه‌مست بؤ، درخاس بؤگۊد گوارا' شليک بؤنه. بۊليوي ٚ دؤلت قصد دأشت گوارا' کۊشتن ٚ پسي رسماً ئلؤم بؤنه ۊن ددرگيري جريؤن ٚ مئن بؤکۊشته بؤبؤ ؤ نتيجتاً، رؤدريگز به تران دسسۊر بدأ چه ٚ سر-ه شليک نؤنه تا گۊلل‍ه ٚ زخمؤن دؤلتي روایت ٚ همرأ همخؤني دأشته بۊن. گري پرادؤ (سروؤني گه ۊن ٚ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤن گوارا' أسيراؤده بؤن) بؤگۊت بارينتؤس گوارا' اعدام ٚ دسسۊر-ه فؤراً صادر بؤده بؤ گه اين‌دؤني گه احتمال دأن بؤبؤ بؤ ۊن زندؤن ٚ جي درشۊن یا مردۊم ٚ سۊجه گيتن دؤلت ٚ جي، علني محاکمه مئن تفاق دکه. بارينتؤس هرگيز خۊ أنگيزه' گوارا' فؤري کۊشتن ٚ ره، دئه-ايقدامات ٚ تأد محاکمه ؤ تحويل دأن آمريکایي مقامات-ه مۊسؤنچي، آشکار نؤگۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGrant2007&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Ghe édam-e pishi.jpg|بندانگشتی]]
فيليکس رؤدريگز حؤدۊد نيم سأت گوارا' کۊشتن ٚ پيشي تلاش بؤگۊد تا گوارا' وادار بؤنه، تا دئه-چريکؤني گه آزاد بؤن ٚ دؤخؤتن‌گا ٚ جا' اعتراف بؤنه، ولي چه جوؤوي ندأ. ايمه رؤدريگز ؤ چنته دئه سالدات گوارا' کۊمک بؤدن راسه بئسه ؤ ۊنه کؤمه ٚ جي بيرۊن بؤبۊردن. رؤدريگز ؤ دئه-سالداتؤن گوارا همرأ دسه‌جمعي عکس بئیتن ؤ رؤدريگز گوارا' خبر بدأ قراره ئدؤم بؤبۊن. چن لحظه بعد، یته سربازؤن گه گوارا جي محافظت گۊد، ۊن ٚ جي بپۊرسئه «آیا تي جاودانگي ٚ فکر دري؟» ؤ گوارا جوؤوأدأ «نه، مۊ انقلاب ٚ جاودانگئه فيکر کۊنم».&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refTime1970 Time magazine 1970]&lt;/ref&gt; چن دئقه بعد، تران ۊنه شليک گۊدن ٚ ره کؤمه' دؤرينا بؤ، گوارا ورسأ ؤ خۊ آخري گبؤن-ه به زوؤن بيأرد «دؤنم مره کۊشتن ٚ ره بۊمأی. شلليک بؤن، بزدل! تۊ خألي خأن یکته' بؤکۊشي» تران لحظه‌اي درنگ بؤگۊد، ايمه ئم۲ کارابين-ه گوارا ٚ را نۊشؤنه بگيت ؤ چه ٚ بالؤن ؤ پاٰن-ه شلليک بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt; گوارا گه زمين ٚ سر خؤدره دپيت، خۊ یته مُچان-ه گاز بگيت تا خۊ جره ٚ جؤلؤو-ه بئیره. تران ٚ بعدي شلليک زخمي کۊشتنکس گوارا ٚ سينه ٚ مئن ايجاد بؤگۊد. رؤدريگز ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا سأت ٚ ۱:۱۰ دئقه ٚ ظهر به وخت ٚ محللي بؤمۊرد. مجمۊعاً تران ۹ وار گوارا' شلليک بؤگۊد، پئنشته پاٰن-ه، دۊته بالؤن-ه &lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt;ؤ یته سينه ؤ یته-أني گؤلي-ئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

————————————————

هروخت مرگ أمي سۊراغ بۊمأ، خۊش بۊمأ، به شرطي گه أمي ژيوير ايشنؤوسنکسي-ئه برسه ؤ دسسي دئه أمي أسلحه'ن ٚ ره درازا بۊن.

————————————————

—گوارا ٚ گۊربنويشته گه چن ماه قبل یته کنفرانس ٚ مئن آماده بؤده بؤ تا ۊن ٚ قبر ٚ سر حک بؤبۊن&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/world/2009/jan/19/che-guevara-obituary-guardian-archive&lt;/ref&gt;


گوارا ٚ جسد اعدام ٚ پسي یته هلي کۊپتر ٚ پایه'ن ٚ سر دؤبسئن بؤبؤ ؤ به وال گرانده هۊ نزيکئن ٚ مئن بؤردن بؤبؤ. ۊجه، ۊنه یته بتۊني تخته ٚ سر بؤخؤسأدنئن ؤ ۊن ٚ جسد ٚ جي عکس بئیتن. چنته شاهد ۊن ٚ هؤويت ٚ تأئيد ٚ ره دؤخؤندن گه ۊشؤن ي یکته یته بريتانيایي رۊزنؤمه‌نگار بؤ گه شاهدؤن ٚ مئنأ خألي ۊن گوارا' زنده ٚ بؤن ٚ مؤقؤ بدئه دأشت. چه ٚ جسد-ه به نمایش ٚ عمۊمي بنأن ؤ چن صتته محللي ٚ مردۊم ۊنه بدئن گه ۊشؤن ي خلئن ي نظر ٚ مئن، مسيح-ه مؤنس ؤ حتی بأضي واشکي ۊن ٚ تار ٚ مؤن-ه تبرک ٚ ره وئیتن ؤ بؤبۊردن. اي قبيل مقایسه'ن یه مئنأ شددت بگيت ؤ جان برجر (اينگيليسي منتقد ٚ هۊنر) ۊن ٚ جنازه ٚ عکسؤن ٚ دئن ٚ همرأ بؤگۊت چنته مأرۊف ٚ أثر گه مسيح ٚ کشئن بؤبه' مؤنه.[[فاىل:CheExec9B.jpg|بندانگشتی|چه ٚ جنازه ٚ ديم]]
یته نظامي دۊکتر گوارا ٚ دسسؤن-ه ببئه ؤ ايمه بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن جنازه' یته نامشخص مکؤن-ه بؤبؤردن ؤ ۊن ٚ جنازه' چيکأر بؤدن ٚ جي کسي وخبرا ونکت. چه ٚ دسسؤن-ه أنگۊشت‌نگاري ره به بۊئنۊس آیرس منتقل بؤدن. ايمه گوارا ٚ ببئه دسسؤن-ه کۊبا' برسأدنئن.

۱۹۹۵ ٚ پایان ٚ مئن، ماریؤ وارگاس (بۊليويایي بازنشسته ژنرال) جان لي أندرسؤن (چه‌گوارا: یته انقلابي زيندگي ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس)' اطلاع بدأ گوارا ٚ جسد یته پروازي باند، وال‌گرانده ٚ نزيکي مئن قرار دأره. نتيجتاً، یته چن‌مليتي گرۊپ اۊن ٚ بقایا' پیداؤن ٚ ره وارد ٚ عمل بؤبؤن ؤ ۱۹۹۷ ٚ ژۊئيه مئن، هفت نفر ٚ بقایا' دۊته دسسه‌جمعي قبر ٚ مئن بيأتن گه یته أجساد ٚ جي، یته بي‌دس مرکه بؤ گه ئنتظار شؤ چه بؤبۊن. ايمه تطبيق ٚ همرأ مشخصا بؤ واقعن چه هيسه، بۊليوي ٚ مقامات ٚ وزارت ٚ داخله تأئيد بؤدن مذکۊر ٚ جسد گوارا شئه. خۊلأصه ۳۰ سال بعد ٚ کۊشأنئن، ۊن ٚ جسد کشف بؤبؤ ؤ سانتا کلارا مئن دفن بؤبؤ.

== ميراث ==

گوارا ٚ کؤشأنئن ؤ اۊ چريکي کالنجارؤن ٚ ديشکسن باعيث نؤبؤ «مسلحانه کالنجار گه فؤکؤ ٚ نظريه' مأرۊف بؤ، پيلا تحولات ٚ ايجاد ٚ ره» خاتمه پیداؤنه. درواقع، چه سبب بؤبؤ ؤنچي گه مؤفق ٚ مسلحانه مۊوارزه ٚ ره نيازه، تا حددي رؤشنا بۊن. اينقلابي جۊمبشؤن گوارا ٚ پسي لاتين ٚ آمريکا ؤ دۊنیا مئن، «أهميت ٚ جذب ٚ رۊستایي ؤ شهري مناطق ٚ عامه ٚ سياسي حيمايت-ه» به رسميت بشنأخت.

== هۊنر ٚ مئن ==
خلي فيلم چه‌گوارا ره چاؤده بؤبؤ گه ۊشؤن ي آخري چه (۲۰۰۸) بؤ گه دۊته وابين دأشت. ميزقؤن ٚ مئن ني یته پۊر مأرۊف ٚ أثر نيأ به نؤم ٚ «بدرۊد فرمانده» گه کارلؤس پۊئبلا (کۊبایي مزقؤنچي) گوارا ٚ خۊدافظي نؤمه ٚ انتشار ٚ پسي چاگۊد. اي أثر-ه خلي خؤننده'ن هندئه بؤخؤندن، من‌جۊمله: ناتالي کردؤن گه ۊن ٚ تک‌آهنگ فرانسه ٚ مئن ۸۰۰,۰۰۰ ته نۊسخه جي ويشتر بفرت.

مزقؤن-ه ايشنؤوسن ٚ ره: &lt;nowiki&gt;https://www.tarafdari.com/node/1798165&lt;/nowiki&gt;

چه (۲۰۰۸ فيلم) imdb ٚ مئن:

&lt;nowiki&gt;https://m.imdb.com/title/tt0892255/?ref_=nv_sr_srsg_3&lt;/nowiki&gt;

=== گوارا ٚ کيتابؤن ؤ دس‌بنويشته'ن ===
گوارا ٚ مأرۊف ٚ کيتابؤن، چريکي جنگ، ماتؤرسيکلت ٚ خاطيرات، کۊبا ٚ انقلابي جنگ ٚ خاطره'ن، هيسن. هيته‌أن، گوارا وختي دسگيرا بؤ یته ۳۰,۰۰۰ کلمه‌اي خاطرات ٚ دفتر گوارا ٚ دسنويس بؤرده'ر ؤ ۊن ٚ أشعار ؤ کۊتا قصصه'ن ۊن ٚ مئن دؤبؤن گه بۊليوي أرتش ٚ دس دکت. گوارا اي خاطرات ٚ مئن بۊليوي ٚ چريکي کالنجارؤن ٚ وقایع' ۱۹۶۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۷ تا ۱۹۶۷ ؤکتبر ٚ ۷-ه مؤستند بؤده. ۊن ٚ مئن مۊشکلاتي گه ۊن ٚ همرأ مواجه بؤن شرح دأن بؤبه ؤ هيته‌أن گوارا خۊ رنج بؤردن آسمي حملات ٚ جي ؤ ۊشؤن ي تشديد ٚ باره گب بزأ. گوارا پۊر خؤجير ٚ گب ؤ جۊمله بؤگۊت دأره گه خلي خلک ٚ مئنأ دپيته.

== سربس ==

=== تیندار کیتابان ===

* Galvez, William (1999). Che in Africa: Che Guevara's Congo Diary. New York: Ocean Press.
* Guevara, Ernesto Che (1994). The Bolivian Diary of Ernesto Che Guevara. New York: Pathfinder Press
* Guevara, Ernesto Che (1969). Che. Havana: Instituto del Libro.
* Guevara, Ernesto Che (1996). Episodes of the Cuban Revolutionary War, 1956–1958. New York: Pathfinder Press.
* Guevara, Ernesto Che (1985). Ernesto Che Guevara: Escritos y discursos. Havana: Editorial de Ciencias Sociales.
* Guevara, Ernesto Che (1997). Guerrilla Warfare. Washington, Del: Scholarly Resources.

=== ارجاعان ===</text>
      <sha1>8q6jzfkixoj23ph28obnvdw3pp5q7iq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62276</id>
      <parentid>62275</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:39:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>/* گۊآتمالا، آربنز ؤ یۊنایتد فرۊت */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="133870" xml:space="preserve">{{دؤجئه وانويس نشؤن}}
{{زيوشنامه جعبه
|نام=ارنستؤ رافائل گوارا
|تصویر=CheHigh.jpg
|تاتايي تؤضيح=اؤسطۊره‌اي چريک
|بمردن ٚ رۊج=۱۹۶۷ ٚ اؤکتبر ٚ ۹ (۳۹ سال)
|فعاليت ٚ زمينه=پيجشک، چريک، نويسا
|بزارۊج=۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴
|بزاجيگا= رؤساريؤ، سانتا فه، [[آرژانتين]]
|بمردن ٚ جيگا=لا ايگرا، بۊليوي
|مدفن=سانتا کلارا، [[کۊبا]]
|همسر= هيلدا گاديا آکؤستا (۱۹۵۹-۱۹۵۵){{سخ}}آلیدا مارچ (۱۹۶۷-۱۹۵۹)
|زاکان= ۵
|ايمضا=File:CheGuevaraSignature.svg
|والدین=ارنستو گوارا لینچ
سلیا دئه لاسرنا
|اندازه‌تصویر=
|باخي نامان=چه‌، چه گوارا، اِل چه}}

'''ارنستؤ چه‌گوارا''' ([[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي]] مئن: Ernesto Che Guevara) [[آرژانتين]] ٚ مئن ٚ بچئه بؤبه ٚ پجشک، چريک، ديپلؤمات، مارکسيست ؤ کۊبا ٚ انقلاب ٚ أصلي کسؤن ٚ جي بؤ. اۊن یته جوؤن ٚ دؤنش‌یؤمۊج (پجشکي رشته مئن) بؤ ؤ [[نسايي آمريکا]] مئن سفر گۊد ؤ خلک ٚ نداري، [[ويشتايي|وشنأیي]] ؤ ناخۊشي دئن ٚ دؤني کالنجار ٚ رۊحيه اۊن ٚ مئن قۊوت بگيت. اۊن أوول گؤآتمالا ٚ ايجتماعي اصلاحات-ه گه خاکؤبؤ آربنز ٚ ریاست جؤمۊري ٚ دس بنا بؤبؤ-ئه گلأکت، ولي خئلي دنکت گه سیا (سي‌آی‌اِی) ٚ سازمؤن ٚ کۊدتاٰ همرأ گه یۊنایتد فرۊت ٚ حمایت ٚ ره، ترتيب بدأ بؤبؤ، دؤني آربنز مجبۊر-ه بؤ کنار بؤشۊن ؤ اي تفاق گوارا ٚ سياسي ايدئؤلؤژي-ئه تثبيت بؤگۊد. ايمه [[مکزیکو سیتی|مکزیکؤسيتي]] مئن راؤل ؤ فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ۲۶ ژۊئيه ٚ قيام-ه ورأکت ؤ بؤشؤ کۊبا؛ اي قيام ٚ هدف فۊلخنسيؤ باتيستا (کۊبا ٚ ديکتاتؤر گه آمريکاٰ ایجؤنایي ایالات ٚ تحت ٚ حمایت بؤ) سرنگۊن گۊدن بؤ. گوارا انقلابيۊن ٚ مئن پۊر محبۊب بؤبؤ ؤ دۊوؤمي فرمانده ٚ درجه-ئه هأگيت. اۊن دۊ سال چريکي کالنجارؤن (علیه ٚ باتيستا) گه کۊبا ٚ اينقلاب-ه باعث بؤبؤ ٚ مئن پۊر مؤهم ؤ مؤثر بؤ. چه‌گوارا ألؤنه دۊنیاٰ مئن یته حماسي نماد عامه ٚ دابؤن ٚ مئن شنأخته‌بؤبؤ هيسه.

انقلاب ٚ پسي، گوارا جديد ٚ دؤلت ٚ مئن ددار کليدي نخشؤن ٚ مسئۊل وکت گه من‌جۊمله تجديد ٚ نظرات-ه بررسي، أفرادي گه انقلابي دادگه‌ئن ٚ مئن به جنایت ٚ جنگي محکۊم بؤبؤن-ه تيروارؤن، کۊبا ٚ سوادآمۊجي نهضت ٚ رابري، فعاليت به عۊنوان ٚ مللي بانک ٚ رئيس، کۊبا ٚ مؤسلح ٚ قۊوا ٚ یؤمۊجشي کارکيا ؤ کۊبا ٚ سۊسياليسم ٚ نماینده بين‌المللي سفرؤن ٚ مئن-ه گۊته شأنه. ايته‌چي مؤقعيتؤن اۊن-ه قادر گۊد تا مۊهم ٚ مسائل ٚ مئن فی‌المثل کۊبا ٚ شبه‌نظامي‌ئن-ه تعليم گه خۊکؤن ٚ خليج-ه حمله گۊدن ٚ مئن مؤفق بؤن ؤ [[شؤروي]] هسته‌اي بالستيک مۊشکؤن ٚ اينتقال کۊبا-ئه گه منجر به کۊبا ٚ مۊشکي بحران ۱۹۶۲ ٚ مئن وکت، محوري نقش دأشته بۊن. هيتأني اۊن یته خؤجير ٚ نويشتنکس ؤ خاطره‌نويسا بؤ ؤ اۊن ٚ نؤمي آثار ٚ جي چريکي جنگ ٚ رانما ؤ ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه شأنه نؤم بؤردن. اۊن ٚ مطالعات ؤ تجربيات مارکسيسم-لنينيسم ٚ سر اۊن-ه اي باور-ه برسأنئه گه سۊوؤمي جهان ٚ پسأکتن ؤ وابستگي، أمپراليسم، نؤايستعمار ؤ اينحصاري سرمایه‌دأري ٚ دؤني هيسه ؤ چاره، پرؤلتري اينترناسيۊناليسم ؤ جهاني اينقلاب هيسه. چه‌گوارا ۱۹۶۵ ٚ مئن اينقلاب ٚ صدۊر ٚ دؤني کۊبا-ئه رهأ بدأ؛ أوول کؤنگؤ ٚ مئن سيمباٰ قيام-ه گلأکت ؤ نامؤفقي پسي، خۊ هأکش‌وکش-ه بۊليوي مئن سرأگيت ولي اۊ کيشور ٚ أرتش سي‌آی‌اِی ٚ سازمؤن ٚ بال زأن ٚ جي گوارا-ئه بگيت ؤ به سۊرعت اعدام بؤگۊد.

نظرات، گوارا ؤ اۊن ٚ ميراث ٚ سر متفاوته؛ اۊن یته جرگه ٚ ره مؤحترم ؤ یته دئه جرگه ٚ ره منفۊر هيسه ؤ اي تناقص-ه شأنه پۊر تيندار ٚ زيندگي‌نؤمه‌ئن، خاطرات، وانيويسؤن، مۊستندؤن، مزقؤنؤن ؤ فيلمؤن ٚ مئن دئن. گوارا ٚ شهادت؛ یته تۊغامندانه دؤخؤن، کالنجار گۊدن اختلاف ٚ طبقاتي ٚ همرأ ؤ اۊن ٚ تلاش نؤانسان-ه خلق ٚ ره گه ماددي مشوقه‌ئن ٚ جا أخلاقي أهداف ٚ دؤني حرکت کۊنه اۊن-ه، چپ ٚ قيامؤن ٚ نماد ؤ اؤلگۊ چاؤده. ولي راستگراٰن اۊن-ه اقتدارگرایي ؤ خؤشۊنت سياسي رقيبؤن ٚ همرأ مۊتهم کۊنن. اي اختلافات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ تایم ٚ مجله اۊن-ه بيستؤمي قرن ٚ تأثيرنأنکس‌ترینؤن ٚ ۱۰۰ نفره ٚ ليست ٚ مئن دنأ دأره. هيتأني مريلند ٚ هۊنر ٚ دؤنشگه ٚ مؤسسه ٚ قؤلي، اۊن ٚ تاتايي-ه گه [[آلبرتؤ کؤردا]] بگيته دره ؤ اؤسطۊره‌اي چريک نؤم دأره، جهؤن ٚ معرۊف‌ترين تاتایی هيسه.

== نسایي آمريکا ٚ وضعيت گواراٰ پيشي ==
لاتين ٚ آمريکا (تقريبن هۊ نسايي آمريکا محدۊده-ئه گۊنن گه [[کلسيايي آمريکا]] ٚ [[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي زوؤنؤن]] ٚ منطقه-ئه ني شامل بۊنه) بيستؤمي قرن ٚ أوولي نيمه ٚ مئن، اينقلابي ؤ ايصلاح‌طلب ٚ قيامؤن ؤ کالنجارؤن-ه شاهد بؤ. [[مکزیک|مکزيک]] ٚ ۱۹۱۰ ٚ اينقلاب، تۊنه اي قيامؤن ٚ أوولي بؤبۊن ؤ اي قيامؤن، آمريکا ٚ مردۊمي ائتلاف، پرۊ ٚ مئن ؤ دمؤکرات ٚ حرکت ونزؤئلا مئن ٚ مۊسؤنچي ٚ قیامؤن ٚ همرأ دۊمباله بگيت. اي قيامؤن ٚ أهداف سياپۊس آدمئن، فقرا، بي‌سوادؤن ؤ استثمار بؤبؤکسؤن ٚ وضعيت-ه بئیتراؤدن بؤن. ولي هندئه، حاکم ٚ طبقه قوي بؤ ؤ تۊنس خۊ وضعيت ٚ جي دأشتدأري بؤنه، آمريکا ٚ ایجؤنایي ايالتؤن، تغيير ٚ همرأ مۊخالف بؤ ؤ هيتأني قاره ٚ خلک ٚ مئن اطاعت ؤ تابعيت ٚ حس دؤبؤ؛ هين ٚ دؤني، تغيير چاؤدن ٚ روند کۊندأکۊندي پيش شؤ.&lt;ref&gt;Wright 2000, pp. xi–xii&lt;/ref&gt;

[[آرژانتين]] ٚ مئن، نظامي قۊوا ۱۹۴۳ ٚ مئن کۊدتا بؤدن ؤ نتيجتاً، قۊدرت خۊآن پرؤن-ئه برسئه. اۊن ٚ رياست جؤمۊري أوولي دۊ سال ٚ مئن، رفاه سطح ؤ حؤقۊق-ه جؤر شؤن ٚ همرأ بؤ ولي جهؤني وقایع، آرژانتين ٚ مئن بحران ٚ باعث بؤبؤ؛ دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي، آمريکا مارشال ٚ طرح-ه کؤمؤنيسم ٚ عليه [[اۊرۊپا|اۊرۊپاٰ]] مئن بنا بگيت. من‌جۊمله مارشال ٚ طرح ٚ وابينؤن، اۊرۊپا مؤرد ٚ نياز ٚ غله-ئه تهيه بؤ گه باعث بۊنأبؤ آرژانتيني گه اۊن ٚ ايقتصاد مبتني بر کيشاورزي بؤ، خۊ أصلي بازارؤن-ه چيکأده. شأردؤبؤرؤن ٚ جمعيت ٚ جؤر شؤن-أني کيشاورزي صادرات ٚ سر أثر بنأ چؤن محصۊل ٚ مصرف کيشور ٚ مئن جؤر بؤشؤ بؤ. أصلي کالاٰن ٚ دنئه‌بؤن ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۲ ٚ مئن باعث ٚ قيمتؤن ٚ جؤر شؤن بؤبؤ و دسأخر پرؤن ۱۹۵۵ ٚ مئن یته نيظامي کۊدتا دؤني قۊدرت ٚ جي بکت ؤ تبعيد بؤبؤ.&lt;ref&gt;Lewis 2001, pp. 93–107&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Buzga.jpg|بندانگشتی]]
کۊباٰ مئن فۊلخنسيؤ باتيستا یته کۊدتاٰ همرأ ۱۹۵۲ ٚ مئن قۊدرت-ه چيکأگيت ؤ نيظامي ديکتاتؤر-ئه بنا بگيت. هۊ زمت، کيشور ٚ جمعيت ٚ يک سۊوؤم فقير محسۊب بؤن ؤ مردۊم ٚ متوسط ٚ طبقه‌ ناراضي ؤ ناراضي‌تر بؤدؤبؤن؛ رژيم ٚ حاکم مردۊم ٚ ور سرکۊتۊنا ؤ فاسد محسۊب بؤ ؤ خلک-ه خۊ همرأ بيگؤنه چاؤده بؤ. اۊ عهد، کۊبا ۶,۳ ميلیۊن جمعيت دأشت. اي کشور ٚ تؤليد ٚ ناخالص ٚ سرانه لاتين ٚ آمريکاٰ مئن سۊوؤمي مقام-ه دأشت، أمما جير ؤ فقرا ٚ طبقه ؤ حاکم ؤ ثروتمندؤن ٚ طبقه ٚ مئنأ پۊر اختلاف دؤبؤ. کۊبا ٚ [[خۊرتاو]]، پيلا زيمي‌دارؤن ٚ چيک دؤبؤ گه کيشاورزي محصۊلات ٚ صادرات ٚ مئن دؤبؤن. زيويش ٚ سطح ٚ اختلاف هاوانا ؤ دئبأخي منطقه‌ئن ٚ مئنأ ؤ هيتأني شأري ؤ رۊستایي منطقه‌ئن ٚ مئنأ قشنگ مشخص بؤ.&lt;ref&gt;Staten 2005, pp. 80–81&lt;/ref&gt;

== زيندگي ٚ أوایل ==
=== أصل ؤ نسب ===
ارنستؤ گوارا، ارنستؤ گوارا لينچ ؤ سليا دئه لاسرنا ٚ پئنشته وچه ٚ مئن ٚ أوولي ٚ وچه بؤ، اۊن ۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴ ٚ مئن [[آرژانتين]] ٚ رؤساريؤ ٚ مئن یته جؤر ٚ طبقه خؤنواده ٚ مئن بچئه بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Ernesto_Guevara_Acta_de_Nacimiento.jpg&lt;/ref&gt; گوارا‌ ٚ پئر صنأتگر ؤ معمار بؤ. اۊن معماري رشته مئن تحصيل بؤده بؤ ولي هرگيز مؤفق نؤبؤ خۊ مدرک-ه هأیره. گوارا ٚ پئر ايسپانيایي نسب ؤ اۊن ٚ مار أني [[ايرلند|ايرلندي]] نسب دأشت&lt;ref&gt;Harris 2010, pp. 1&lt;/ref&gt; ؤ اۊن ٚ نسل، لۊئيس ماريا پرالتا (ثروتمند ٚ زيمي‌دار ؤ سن خؤزه کاليفرنيا ٚ شأردار، نؤنزهؤمي قرن ٚ أوایل ٚ مئن)' رسئه. خؤآن آنتؤنيؤ گوارا، چه‌گوارا ٚ پئر ٚ پيلاپئر، آرژانتين-ه طيلاٰ دؤني رهأ بدأ تا بؤشۊن کاليفؤرنيا، اۊیه یته مکزيکي زنکه همرأ ايزدواج بؤگۊد. اۊشؤن ٚ وچه، رؤبرتؤ گورا کاسترؤ، کاليفؤرنياٰ مئن بچئه بؤبؤ ؤ آرژانتين-ه وگردس. رؤبرتؤ گوارا، آنا ايزابل لينچ ٚ همرأ گه آرژانتين ٚ شي بؤ ولي ايرلندي نسب دأشت، ازدواج بؤگۊد ؤ گوارا ٚ پئر ايشؤن ٚ وچه بؤ.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2007, pp. i. &quot;The father of Che Guevara, Ernesto Guevara Lynch was born in Argentina in 1900 of Irish and Basque origin.&quot;&lt;/ref&gt; گوارا ٚ پئر، گوارا ٚ جؤنب ؤ جۊش ٚ دؤني، بؤگۊت گه: «چيزي گه خأن بؤدؤنين، اينه گه مي پسر ٚ رگؤن ٚ مئن، ايرلندي شۊرشئن ٚ خۊن دره.&lt;ref&gt;Lavretsky 1976&lt;/ref&gt;

سليا دئه لاسرنا ئي ليوزا، ارنستؤ گوارا ٚ مار، یته ثروتمند ٚ خاندؤن گه ايسپانيایي نسب دأشتن ٚ مئن پيلاوابؤبؤ بؤ. اۊن جۊوؤني ٚ مئن خۊ پئر ٚ مار-ه أز دس بدأ ؤ ۲۱ سالگي ٚ مئن (هۊ سالي گه ارنستؤ بچئه بؤبؤ) یته پيلا ارثيه اۊن-ه برسئه. سليا دئه لاسرنا یته دؤخترانه [[کاتؤليک]] ٚ مدرسه ٚ مئن فارغ‌التحصيل بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt; گوارا ٚ نؤم شيناسنؤمه ٚ مئن «ارنستؤ گوارا» بؤ، ولي گلف «دؤ لا سرنا» ؤ «ينچ» ٚ پسوندؤن ٚ همرأني بنويشته بؤبؤ نأ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refLavretsky1976&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Chefamily.jpg|بندانگشتی|گوارا (چپ ترين) ؤ اۊني خانواده ۱۹۴۴ ٚ مئن]]
گوارا ٚ بچئه بؤن ٚ جي خئلي نۊگذشته بؤ گه اۊن ٚ خانواده گوارا ٚ پئر ٚ کار ٚ دؤني سان ازديرؤ-ئه نقل ٚ مقر  بؤدن. هۊ شأر ٚ مئن بؤ گه ارنستؤ ٚ والدين بفأمسن اۊن [[آسم]] دأره. اۊن ٚ درمؤن گۊده مننسن ٚ پسي، مجبۊر-أ بؤن آو ؤ هواٰ دؤني آلتا گراسيا-آ (کۊردؤباٰ اۊستؤن ٚ مئن، آرژانتين ٚ وسط واقع بؤبه) هندئه نقل ٚ مکؤن بؤنن. گوارا ؤ اۊن ٚ دۊته خاخۊر ؤ برأرؤن هۊ شأر ؤ ايمه هۊ اۊستؤن ٚ مرکز ٚ مئن پيلاوابؤن؛ اۊ منطقه ٚ خۊشک ٚ هوا گوارا ٚ وضعيت ٚ بهبۊد ٚ مئن مؤثر واقع بؤبؤ ولي آسم اۊن-ه تا اۊن ٚ زيويش ٚ آخر رهأ ندأ. گوارا ٚ گۊد چپ‌خۊ عقاید دأشتن ؤ همدؤنی، اۊن سنين ٚ کم ٚ جي مۊختلف ٚ سياسي مکتبؤن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ&lt;ref&gt;http://www.time.com/time/printout/0,8816,872604,00.html&lt;/ref&gt; ؤ «احساس ٚ نزيکي گۊدن فقيرؤن ٚ همرأ (اۊجۊر گه اۊ زمات اۊن ٚ اطرافئن گۊتن)» اۊن ٚ مئن شکل بگیت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refKellner1989&lt;/ref&gt; اۊن ٚ پئر جؤمۊري طلبؤن ٚ سرسخت ٚ طرفدارؤن ٚ جي، [[ايسپانيا]] ٚ داخلي جنگ ٚ مئن بؤ ؤ أغلب خۊ خؤنه ٚ مئن جنگ ٚ مجرۊح بؤبؤ سالداتؤن ٚ جي پذيرایي گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt;

با اينگه آسم ٚ شديد ٚ حملات گورا-آ أذیت گۊد، ورجشي رشته‌ئن ٚ مئن من‌جۊمله [[سيناو]]، فۊتبال، گؤلف ؤ تيرتوأدأن ٚ مئن مؤفقيت-ه برسئه ؤ هیتأنی دۊچرخه‌سواري ٚ مئن خئلي استقامت دأشت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refSandison1996&lt;/ref&gt; اۊن ۱۵ نفره ٚ راگبي‌ئه خئلي خۊش دأشت&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; ؤ فلای‌هاف ٚ پۊست ٚ مئن، بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ باشگاٰ ره کاکي گۊد.&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; اۊن ٚ خشن ؤ تهاجۊمي ٚ سبک ٚ دؤني راگبي ٚ مئن، اۊن ٚ نؤم-ه فۊسر (ترکيبي أز خشن ؤ اۊن ٚ مار ٚ فاميلي یأني دئه لاسرنا)&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt; بنأبؤن. انريکه مارتين، گوارا ٚ نؤجوؤني ٚ رخابؤن ٚ جي، اۊن-ه «واقعي دۊست، کۊمک‌احتياج بؤن ٚ مؤقؤ» یاد هأوره ؤ گۊنه گه «هرگيز اۊن ٚ عصبانيت دۊ دئقه ٚ جي ويشتر دکشئه ننأبؤ». گوارا وختي نؤجوؤن بؤ پئر ؤ مار اۊن ٚ شي کسن ٚ جي سيفا وابؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt;

=== گواراٰ فکري ؤ أدبي گرایشؤن ===
گوارا [[شطرنج]]-ه خۊ پئر ٚ جي بيؤمۊت ؤ ۱۲ سالگي جي شطرنج ٚ محلي مسابقات ٚ مئن شرکت گۊد. بلۊغ ٚ دؤره ؤ زيندگي ٚ طۊل ٚ مئن شعر-ه، خصۊصا پابلؤ نرۊدا، جان کيتس، آنتؤنيؤ ماچادؤ، فدريکؤ گارسيا لؤرکا، گابريلا ميسترال، سزار وایهؤ ؤ والت ویتمن ٚ آثار-ه خئلي خۊش دأشت. اۊن تۊنس «اگر...» ٚ شعر-ه رؤديارد کيپلينگ ٚ شي ؤ «مارتين فيرؤ» خؤزه هرناندز ٚ شئه حفظکه بؤخؤنه.&lt;ref&gt;Hart 2004, p. 98.&lt;/ref&gt; گوارا ٚ خؤنه ٚ مئن حۊدۊد ٚ سۊ هيزار جلد کيتاب دؤبؤ گه اۊن-ه اي ايمکؤن-ه دأ گه به عۊنوان ٚ یته مشتاق ٚ کيتاب‌خؤن، مۊختلف ٚ نويساٰن ٚ أثرؤن-ه مطالعه بؤنه. اۊن ٚ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن، کارل مارکس، ويليام فاکنر، اميليؤ سالگاري، آندره ژيد ؤ ژۊل ورن بؤن&lt;ref&gt;Haney 2005, p. 164.&lt;/ref&gt; ؤ هيتأني، جواهر لئل نهرؤ، آلبر کامؤ، فرانتس کافکا، ولاديمير لنين، ژان پل سارتر، فريدريش انگلس، آناتؤل فرانس، اچ. جي. ولز ؤ رابرت فراست-ه ني خۊش دأشت.&lt;ref&gt;(Anderson 1997, pp. 37–38).&lt;/ref&gt;

چه چۊن خۊ زاکي جي پۊر مطالعه دأشت ؤ بأضي پيلا کسؤن ٚ نظریات-ه خۊش وئیته بؤ، دؤنش‌مۊجؤن ٚ همرأ ورس-بنيش دأشت ؤ گاگلف اۊن ٚ اطلاعات ٚ جؤر دؤبؤن بأضي دؤنش‌مۊجؤن-ه أذیت گۊد، ولي کلاً اۊشؤن ٚ همرأ خۊجير ٚ ارتباط دأشت. یه رۊ یته جي گوارا دؤنش‌مۊجؤن، گوارا جي سؤال کۊنه گه «چره یته سياسي حئزب-ه مؤلحق نؤبۊني؟» چه جوؤدأدنه «أگه تي گب ٚ ليم اينه گه دکم خياوؤن تا مره راحت بؤکۊشن هيچ‌وخت اي کار-ه نؤنم، مۊ وختي اي کار-ه کۊنم گه مي دس أسلحه دؤبۊن.»

سند ٚ جؤر شؤن ٚ همرأ، گوارا لاتين ٚ آمريکا ٚ نويساٰن-ه، اۊراسيا کيرؤگا، چيرؤ آلگريا، خؤرخه ايکازا، رؤبن راديۊ ؤ ميگل آنخل آستؤرياس-ه علاقه پیدا گۊد. اۊن خۊ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن ٚ ايده‌ئن-ه خۊ دفترچه ٚ یادداشت ٚ مئن ثبت بؤگۊد؛ من‌جۊمله بۊدا ؤ أرسطۊ ٚ تحليلي تشريحات، برتراند رابل ٚ تحليل تۊغا ؤ وطن‌پرستي ٚ سر، جک لندن ٚ نظريات جامئه ؤ نيچه ٚ نظريات مرگ ٚ سر-ه. اۊن هيته‌أني زيگمۊند فرؤید-ه خۊش وئیته بؤ یؤ مختلف ٚ مؤضۊعات ٚ سر خاو ؤ ليبيدؤ تا خؤدشيفتگي ؤ اديپ ٚ عۊقده ٚ ره، اۊن-ه ارجاع دأ. مؤرد ٚ علاقه رشته‌ئن اۊن ٚ شي [[فلسفه]]، رياضيات مأندسي، سياسي علمؤن، جامعه‌شينأسي، تاريخ ؤ باستؤن‌شينأسي بؤن.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 10.&lt;/ref&gt;

یته محرمؤنه گؤزارش ٚ مئن سياٰ سازمؤن ٚ جي ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ ۱۳ ٚ مئن، گه گواراٰ علاقه‌ئن ٚ سر أنجؤم بئیته ٚ مئن بنويشته نيأ: «اۊن خۊب مطالعه بؤگۊد دأره» ؤ ايمه گۊنه «چه‌گوارا به عۊنوؤن ٚ یته لاتين نسبتا منورالافکار هيسه».&lt;ref&gt;Ratner 1997, p. 25.&lt;/ref&gt;

=== ماتؤرسيکلت ===
[[فاىل:CheOnRaft1952.jpg|بندانگشتی|ارنستؤ گوارا ؤ آلبرتؤ گرانادؤ، آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ ور]]
۱۹۴۸ ٚ مئن گوارا، تحصيل پجشکي ٚ رشته ٚ مئن ٚ ره بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ مئن بؤشؤ. اۊن ٚ عطش  دۊنیا-ئه مۊتن ٚ ره باعث بؤبؤ دۊ مرته موقتا دؤنشگه-ئه رهأ بده تا سفر بؤشۊن؛ سفرؤني گه اۊن ٚ نظر-ه نسبت به خؤره ؤ لاتين ٚ آمريکا ٚ سياسي وضعيت أساساً تغيير بدأ. گواراٰ خۊ أولي سفر-ه ۱۹۵۰ ٚ مئن سرأگيت ؤ اۊن تنأکه خۊ دۊچرخه گه اۊن ٚ سر یته کۊچئه ٚ ماتؤره نصب بؤده بؤ ٚ همرأ، ۴,۵۰۰ کيلؤميتر-ه آرژانتين ٚ کليسایي ٚ واوينؤن ٚ مئن سفر بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 59–64.&lt;/ref&gt; هندئه ۱۹۵۱ ٚ مئن یته ۹ ماهه ٚ سفر ٚ مئن ۸۰۰۰ کيلؤمتر-ه نسایي ٚ آمريکاٰ مئن ماتؤرسيکلت ٚ همرأ طی بؤگۊد. اي سفر ٚ ره، اۊن یه سال تحصيل ٚ جي مرخصي بٚیته بؤ ؤ قصد دأشت خۊ رفيق آلبرتؤ گرانادؤ ٚ همرأ، داوطلبؤنه دۊ هفته آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ کرانه ٚ مئن، پرۊ ٚ جذامئن ٚ همرأ سان پابلؤ ٚ مئن بئسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 83.&lt;/ref&gt; اي سفر ٚ مئن چه ؤ اۊن ٚ رفئق مسير ٚ مئن کار گۊدن تا خۊ احتیاجات-ه برطرف بؤنن ؤ ايمه هندئه را دکت نأبؤن. [[شيلي]] ٚ مئن، چاکؤیماتا ٚ مٚرس ٚ مأدن ٚ مئن مأدنچئن ٚ کار ٚ شرایط گوارا' عصباني ؤ شبؤنه ٚ ديمأديمي آتاکاماٰ بيابؤن ٚ مئن یته تحت ٚ تعقيب ٚ کؤمؤنيست ٚ زؤج ٚ همرأ گه حتي یته پؤتۊ ني ندأشتن، اۊن-ه متأثر بؤگۊد؛ گوارا ايشؤن-ه «کاپيتاليستي استثمار ٚ گۊشت ؤ خۊن ٚ جي قربانئن» تؤصيف بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 75–76.&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني ماچؤپيچؤ ٚ جؤرأ مئن، شديد ٚ فقري گه رۊستایي ؤ ديۊرأکته مناطق ٚ مئن دؤبؤ ٚ همرأ مواجه بؤبؤ. اۊیه کيشاورزؤن سرمایه‌دار ٚ ملکؤن ٚ کۊچئه ٚ زيمي‌ئن ٚ سر کار گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; سفر ٚ ادامه ٚ مئن، رفاقت جذامئن ٚ ؤردۊگاٰ حاضرؤن ٚ مئنأ اۊن ٚ سر أثر بنأ ؤ بؤگۊت: «والاترين اينسؤني ٚ یجؤنایي ؤ وفاداري ايته‌چي تنئا ؤ نااؤميد ٚ کسان ٚ مئنأ پديدار بۊنه».&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; گوارا ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه اي سفر ٚ مئن بنويشت. اي أثر ايمه نيؤیؤرک تایمز ٚ پرفؤرۊش‌ترين کيتابؤن ٚ ليست ٚ مئن دکت ؤ ۲۰۰۴ ٚ مئن یته فيلم هي نؤم ٚ همرأ ؤ بر أساس ٚ اۊن چاؤدن بؤبؤ گه جوایزي ني هأگيت.&lt;ref&gt;#38 Paperback Nonfiction on 2005-02-20&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara-Granado - Mapa 1er viaje - 1952.jpg|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ۱۹۵۲ ٚ مئن، سۊرخ ٚ فلش هوایي مسيرؤنه نۊشؤن دنه]]
گوارا ۲۰ رۊز ٚ مئن [[آرژانتين]]، شيلي، پرۊ، اکوادؤر، [[کلمبیا|کؤلؤمبيا]]، ونزؤئلا، پاناما ؤ ميامي‌ئه بؤشؤ ؤ ايمه بۊئنؤس آیرس-ه وگرس.&lt;ref&gt;http://miamiherald.typepad.com/cuban_colada/2008/07/che-guevara-spe.html&lt;/ref&gt; سفر ٚ ايتمام ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکا-ئه سيفا‌ ملل ندئه‌نأبؤ؛ ولکي اۊن-ه واحد ؤ یته استراتژي ٚ نيازمند قاره-ئه رها چاکۊني ٚ ره دؤنس. لاتين ٚ آمريکا، منطقه‌اي بدۊن ٚ سامانسر ؤ مؤشترک ٚ ميراث-ه دارا بؤ ؤ اي أمر اۊن ٚ انقلابي ٚ کۊنشؤن ٚ سر آتي ٚ سالؤن ٚ مئن أثر بنأ. گوارا آرژانتين-ه وگرسن ٚ پسي خۊ تحصيلات-ه تۊمؤنأگۊد ؤ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئن ٚ مئن خۊ دۊکتۊرا-ئه هأگيت.
گوارا ايمه بؤگۊت مي اي سفرؤن لاتين ٚ آمريکاٰ مئن باعث بؤبؤ ۊن «فقر، وشنأیي ؤ ناخۊشي» ٚ همرأ نزيک ٚ تماس دأشته‌بۊن؛ مسائلي گه سبب بۊنه والدين «پۊل ٚ کمبۊد ٚ دؤني مننسه‌بۊن خۊ وچه-ئه مداوا بؤنن» ؤ پئر  «بؤهت ٚ ناشي وشنأیي ؤ مستمر ٚ مجازات ٚ جي» وأسي وچه چيکأشؤن-ه بي‌أهميت دئه. گوارا ٚ بؤتأر ٚ طبق، اي تجرۊبه‌ئن باعث بؤبؤ اۊن نتيجه بئیره گه «اي أفراد-ه بال زأن» ٚ ره، وأني پجشکي ٚ حؤزه-ئه ترک بؤنه ؤ سياسي ٚ مسلحانه کالنجار ٚ صحنه مئن دکه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 98.&lt;/ref&gt;

== گۊآتمالا، آربنز ؤ یۊنایتد فرۊت ==
۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۷ ٚ مئن، گوارا هندئه سفر-ه سرأگيت. اي مرته [[بۊليوي]]، پرۊ، اکوادؤر، پاناما، کاستاريکا، نيکاراگؤئه، هندۊراس ؤ السالوادؤر بۊشؤ. ۱۹۵۳ ٚ دسامبر ٚ ۱۰ ٚ مئن، گۊآتمالاٰ را دکتن ٚ پيشي، گوارا، سان خؤزه ٚ جي کاستاريکاٰ مئن پیؤمي خۊ عممه ٚ ره «بئاتريز» برسأدنئه ؤ اۊن-ه خۊ أحوال ٚ جي واخبراگۊد. اۊن نؤمه ٚ مئن خۊ سفر ٚ جي یۊنایتد فرۊت ٚ کمپاني ٚ قلمرؤ ٚ مئن بنويشت ؤ بچربؤنه گه قانع بؤبه گه اۊشؤن ٚ کاپيتاليستي ٚ نظؤم شرير هيسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 126.&lt;/ref&gt; اۊن اي تهاجۊمي ٚ لحن ٚ همرأ خأس خۊ محافظه‌کارتر نزديکؤن-ه برمأنه. نؤمه ٚ آخرسر، گوارا ژۊزف استالين ٚ عکس-ه گه تازگي بؤمۊرده بؤ، قسم یاد کۊنه تا اي «اؤختاپۊسؤن» ٚ مؤغۊب بؤن ساعتي چؤم نزنه.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 31.&lt;/ref&gt; هۊ ماه ٚ مئن، گوارا گۊآتمالا-ئه برسئه؛ اۊیه رئيس‌جؤمۊر «خاکؤبؤ آربنز» گه یته دمؤکراتيک ٚ انتخابات ٚ مئن دؤجئن بؤبؤ بؤ، خأس چنته اقدامات ٚ همرأ أرضي اصلاحات ٚ مۊسؤنچي لاتيفۊنديست (پيلا کأشته‌شا ؤ ورزگري زيمي‌ئن ٚ تعلق یته فرد ٚ ره) نظؤم ٚ قال-ه بکنه. نتيجتاً، آربنز یته وتأر ٚ برنؤمه' سرأگيته بؤ گه طی ٚ اۊن تمؤم ٚ وسيع ٚ أراضي ٚ بخشؤن گه تحت ٚ کشت نؤبؤن، مصادره ؤ اۊ کيشاورزؤني گه زيمي‌زوار ندأشتن-ه، تعلق گيت. یۊنایتد فرۊت، منطقه ٚ پيلاترين زيمي‌دار بؤ گه بقيه ٚ جي ويشتر تحت‌تأثير قرار گيته نأبؤ. آربنز ٚ دؤلت اۊشؤن ٚ شي ۰۰۰’۹۱ هکتار نکأشته زمي مصادره بؤگۊد. گوارا گه گۊآتمالا ٚ وضعيت ٚ جي راضي بؤ، تصميم بگيت هۊیه ساکن بؤبۊن تا «هرچي گه یته واقعي اينقلاب-ه تبديل بؤن ٚ ره نياز هيسه'، دس پيداؤنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt;

گۊآتمالاسيتي ٚ مئن، گوارا، [[هيلدا گادآ آکؤستا|هيلدا گادآ آکؤستاٰ]] همرأ آشنا بؤبؤ. اۊن یته پرۊيي اقتصاددؤن بؤ گه به عۊنوؤن ٚ آمريکا ٚ مردۊمي ٚ ائتلاف ٚ چپ‌گرایانه ٚ جؤمبش (APRA) ٚ أعضاٰ جي، سياسي ٚ روابط دأشت. گادا، گورا' آربنز ٚ دؤلت ٚ چنته بلندمرتبه‌ مقامات ٚ همرأ آشنا بؤگۊد. اۊن هيتأني یته گرۊپ کۊبا ٚ تبعيدئن ٚ جي گه به دليل ٚ شرکت، مؤنکاداٰ پادگؤن-ه حمله گۊدن ٚ مئن «سانتياگؤ د کۊباٰ مئن به تاريخ ٚ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۲۷» گه فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ارتباط دأشتن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. هي زمت بؤ گه گوارا خۊ مأرۊف ٚ لقب-ه، یأني [چه] «رایج ٚ دؤخؤندن ٚ حرف آرژانتين ٚ مئن مختلف ٚ معاني همرأ «سلام!»، «رفئق» ؤ غیره ٚ مۊسؤنچي»، مشهۊر-أ بؤ.&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 172.&lt;/ref&gt; گۊآتمالاٰ اقامت ٚ مؤقؤ، گوارا دئبأخي مئني آمريکا ٚ تبعيدئن ٚ جي ني بهره‌مند بؤبؤ. ايشؤن ٚ یکي، هلنا ليوا د هؤلست بؤ گه گوارا-ئه غذا تأمين ؤ ايسان ٚ جيگا مئن یاري رسأنئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200709013446/https://books.google.com/books?id=aCw19CUXpqkC&amp;lpg=PA139&lt;/ref&gt; د هؤلست، گوارا همرأ خۊ [[رۊسيه]] ؤ [[چين]] ٚ سفرؤن ٚ باره مارکسيسم ٚ مطالعه ٚ ره بؤگۊ-بيشنؤ گۊدن ؤ هيتأني گوارا یته شعر-ه «Invitación al camino» ٚ نؤمي‌-أ اۊن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200730153555/https://www.cubaheadlines.com/2007/11/26/7281/poetry_of_che_is_presented_with_great_success_in_guatemala.html&lt;/ref&gt;

۱۹۵۴ ٚ مئی ٚ مئن یته محمۊله حاوي ٚ سۊوؤک ٚ تۊپخؤنه‌اي ٚ أسلحه‌ئن، [[چکؤسلؤواکي]] ٚ کؤمؤنيستي ٚ کيشور ٚ جي، پؤرتؤ بارؤريۊس ٚ مئن آربنز ٚ دؤلت-ه تحويل دأن بؤبؤ.&lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 155–160.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن]] — گه ۱۹۵۳ ٚ سال ٚ جي مطابق ٚ ريئيس جؤمۊر ٚ دسسۊر دوایت آیزنهاور، آربنز-ه گئنتن ٚ دۊمبال دؤبؤ — راديؤ ؤ تبليغاتي ٚ بؤرؤشۊر ٚ کارأیتن ٚ همرأ، ضد ٚ آربنز، پرؤپاگاندا گۊآتمالا مئن تقويت ؤ ناشيناس ٚ هوامۊجؤن ٚ همرأ اۊ کيشور-ه بمب‌وارؤن بؤگۊد. &lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 161–163.&lt;/ref&gt; ایالات ٚ متحده هيتأني یته جرگه گۊآتمالایي ٚ پناهندگان ؤ مؤزدۊران-ه کارلۊس کاستيلؤ آرماس ٚ رهبري همرأ جهت ٚ آربنز ٚ دؤلت ٚ خلع بال زأ. ژۊئن ٚ ۲۷ ٚ مئن آربنز استعفا بدأ.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 345–349.&lt;/ref&gt; اين آرماس ؤ اۊن ٚ نيرؤن-ه گه CIA ٚ تحت ٚ حمایت بؤن، ايمکؤن ٚ پيش شؤن گۊآتمالاٰ را بدأ ؤ اۊشؤن ني یته نيظامي ٚ خۊنتا ۷ ٚ ژۊئيه ٚ مئن را درگئنتن، گه آرماس-ه به عۊنوؤن ٚ ريئيس ٚ جؤمۊر دؤجئه. آرماس ٚ رژيم خۊ قۊدرت ٚ تحکيم ٚ ره، اۊشؤني گه ظن ٚ کؤمؤنيست بؤن دأشتن-ه، دسگير ؤ اعدام بؤگۊد، کارگري اتحاديه‌ئن-ه دؤبۊسئه ؤ بنأر ٚ أرضي ٚ اصلاحات-ه ملغي اعلام بؤگۊد.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 354–382.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara - 2do Viaje - 1953-55.png|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ٚ نخشه 1953 تا 1956]]
گوارا-ئه وأس گه آربنز ٚ دؤلت ٚ حيمایت ٚ ره، کالنجار بؤنه ؤ جوانان ٚ شبه‌نظؤمئن-ه گلأکت. ولي گرۊپ ٚ تعلل، اۊن-ه عصباني بؤگۊد ؤ نتيجتاً خۊ پجشکي ٚ وظایف-ه وگردس. کۊدتاٰ پسي، اۊن هندئه کالنجار ٚ ره داوطلب بؤبؤ أمما خلي دنکت گه آربنز، مکزيک ٚ سفارت ٚ پناهندگي ٚ پسي، خۊ خارجي ٚ حامي‌ئن ٚ جي تقاضا بؤگۊد کيشور-ه ترک بؤنن. گوارا ٚ هأکش‌وکشؤن مۊقاومت ٚ ره، کۊدتا ٚ حامئن ٚ توجه-أ جلب بؤگۊد ؤ اۊشؤن اۊن ٚ قتل ٚ ره برنؤمه دچئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt; هيلدا گادآ آکؤستاٰ دسگيري ٚ پسي، گوارا آرژانتين ٚ سفارت‌خؤنه-أ پناهنده بؤبؤ ؤ تا چن هفته بعد گه اۊن-ه ايجازه خرۊج کشور ٚ جي ؤ سفر مکزيک-ه بدأن، هۊیه بئسأ.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 39.&lt;/ref&gt;
آربنز ٚ کنأر شؤن ؤ آرماس ٚ راست‌گراٰ ديکتاتؤري ٚ تأسيس، آمريکا ٚ تصوير-ه به عۊنوؤن ٚ یته ايمپراليستي ٚ قۊدرت چه‌گوارا ٚ ذهن ٚ مئن تقويت بؤگۊد گه هر دؤلت ٚ همرأ گه خأسه‌بۊن لاتين ٚ آمريکا ؤ دئبأخي درحال ٚ تؤسعه ٚ کيشورؤن ٚ ايقتصادي ؤ ايجتماعي ٚ بي‌عدالتئن-ه پایان بده همرأ، مۊخالفت کۊنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt; گوارا اۊ کۊدتاٰ باره گۊنه:

————————————————

 لاتين ٚ آمريکا ٚ آخري انقلابي دمؤکراسي – خاکؤبؤ آربنز ٚ دؤلت – ایجؤنایي ايالات ٚ سرد ؤ عمدي ٚ تهاجم ٚ دؤني ديشکس. کۊدتا ٚ آشکار ٚ رهبر، وزير ٚ خارجه، [[جان فاستر دالس]] بؤ، شخصي گه طی ٚ تصادؤفي نامحتمل، یۊنایتد فرۊت ٚ سهامدارؤن ؤ نماینده‌ن ٚ جي هيسه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt;

————————————————

گوارا ٚ عقيده مبني بر اينگه [[مارکسيست]]ي گه مسلحانه ٚ کالنجار ٚ طريق ٚ جي محیا وکه ؤ مسلح ٚ خلک اۊن ٚ جي محافظت بؤنه، تنئا راه ايته‌چي ٚ وضعيت ٚ اصلاح ٚ ره هيسه ني؛ کۊدتا ٚ پیامد ٚ مئن تقويت بؤبؤ. گادآ ايمه بنويشت «گۊآتمالا ٚ تفاقؤن بؤ گه بيلأخره اۊن-ه قانع بؤگۊد گه مسلحانه ٚ کالنجار لازمه ؤ وأني أوولي ضربه-أ أمپراليسم-ه زأن. وختي گه اۊیه' ترک گۊد، اي مسئله ٚ جي اطمينان دأشت.»&lt;ref&gt;https://archive.org/details/cheguevara00sinc&lt;/ref&gt;

== مکزيکؤسيتي ==
[[فاىل:Hilda Gadea y Che Guevara - Luna de miel - Yucatán 1955.jpg|بندانگشتی|چه‌گوارا ؤ هيدآ گادآ آکؤستاٰ ماه‌عسل، چين ايتزا مئن گه مکزيک ٚ مئن واقع بؤبه]]
گوارا ۱۹۵۴ ٚ سپتامبر ٚ ۲۲ ٚ مئن [[مکزیکو سیتی|مکزيکؤسيتئه]] بؤشؤ ؤ ؤمۊمۊمي ؤ أطفال ٚ بيمارستؤن ٚ آلرژي ٚ بخش ٚ مئن مشغۊل ٚ کار بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160817064607/http://ww2.educarchile.cl/UserFiles/P0001/File/biografia%20de%20ernesto%20guevara.pdf&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني پزشکي ٚ دانشکده ؤ مکزيک ٚ ملي مستقل ٚ دؤشگه مئن، طبابت ٚ سر سخنراني گۊد ؤ لاتينا ٚ خبر ٚ آژانس ٚ مئن به عنوان ٚ عکاس ؤ خبرنگار استخدام بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 33.&lt;/ref&gt; ۊن ٚ أوولي ٚ زنکه هيلدا خۊ خاطرات ٚ مئن به عۊنوان ٚ «مي زيندگي چه ٚ همرأ» ذکر کۊنه گه مدتي گوارا تصميم دأشت به عۊنوؤن ٚ دۊکتر آفريقا مئن کار بؤنه ؤ فقري گه خۊ أطراف ٚ مئن دئه ۊنه شديداً آشفته بؤده بؤ.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt; یه مرت، هيلدا متوجه ٚ گوارا علاقه نسبت به یته رختشۊر ٚ مؤسند ٚ زنکه' گه خۊ ٚ معالجه ٚ ره ۊ-نه مراجعه گۊد ؤ گوارا ۊن-ه «یداشؤر ؤ استثماربؤبؤر ترين طبقه ٚ نماینده» دؤنس، بؤبؤ. ايمه هيلدا یته شئر-ه پیدا بؤگۊد گه حاوي «کالنجار ٚ قؤل یته بىتر ٚ دۊنیا ره ؤ بىتر ٚ زيندگي تمؤم ٚ فقرا ؤ استثمار بؤبؤرؤن ٚ ره» بؤ ؤ چه ۊن-ه پیرزن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt;

اي مئنأ، گوارا خۊ دۊستئه نيکؤ لؤپز ؤ دئبأخي کۊبایي تبعيدئن گه گۊآتمالا مئن کسن ٚ همرأ ملاقات بؤده بؤن، تجديد بؤگۊد. ۱۹۵۵ ٚ ژۊئن ٚ مئن، لؤپز ۊن-ه رافائل کاسترؤ ٚ همرأ آشنا بؤگۊد؛ [[فيدل کاسترؤ]]،  ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام-ه بنا بيته‌کس ؤ رهبر بؤ گه در حال ٚ یته تؤطئه' طرح‌‌شؤني فۊلخنثيؤ باتيستا ٚ ديکتاتؤرئه سرنگۊن گۊدن ٚ ره بؤ. فيدل متعاقباً گوارا' خۊ پيلا برأر معرفي بؤگۊد. گوارا وختي گه ملاقات ٚ أوولي شب ٚ مئن یته طۊلاني مکالمه فيدل ٚ همرأ دأشت، اي نتيجه' برسئه گه کۊبایئن ٚ أهداف هۊ چيزي هيسه گه ۊن ٚ دۊمبال مۊجنه ؤ أفتؤو ٚ دتأوسن ٚ پيشی، به عنوان ٚ ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ عضو ثبت ٚ نؤم بؤگۊد. چه ؤ فيدل ٚ متضاد ٚ شخصيتؤن ٚ همرأ اي بؤجؤر ۊشؤن خۊ مشترک ٚ تعهد ٚ نتيجه ٚ دؤني یأني امپراليسم‌ستيزي، رابطه‌اي چاؤدن گه سيمۊن ريد هنري (چه ؤ فيدل ٚ زيندگي نؤمه ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس) ۊشؤن+ه «انقلابي رفاقت گه دۊنیا: تغيير بدأ» تؤصيف کۊنه.&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/books/interactive/2009/jan/09/fidel-castro-che-guevara-biography&lt;/ref&gt;

گوارا تا خۊ زيندگي ٚ اي نقطه به اي نتيجه برسئه بؤ گه [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن|آمريکا]] ش تحت ٚ سلطه ٚ کؤنگلؤمراٰن مستبد ٚ رژيمؤن-ه حمایت کۊنه. ۊن باتيستا' «آمريکا ٚ نؤچه گه خأن ۊن ٚ لاخؤند-ه وؤسأنئن» حيساب هأورد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 28.&lt;/ref&gt; با اينگه گوارا قصد دأشت جرگه ٚ نظامي دۊکتۊر بؤبۊن، ولي جۊمبش ٚ أعضا ٚ نظامي یؤمۊجشؤن ٚ مئن شرکت گۊد. یؤمۊجش ٚ أصلي ٚ بخش چريکي جنگ ٚ بزن‌درشۊ ٚ تاکتيکؤن-ه یؤمۊتن بؤ. گوارا ؤ بقيه طاقت‌فرسا ۱۵ سأته ٚ رژه‌'ن بندؤن، رۊخؤنه‌'ن ؤ کأشته‌شا زمينؤن-ه طی بؤدن ؤ کمين ؤ سريع ٚ عقب‌نشيني ٚ روشؤن-ه بیؤمۊتن ؤ چم-ه بيأتن. گوارا هۊ أول‌سر ٚ جي آلبرتؤ بایؤ ٚ «ممتاز ٚ شاگرد» بؤ ؤ تمؤم ٚ آزمۊنان ٚ مئن جؤتترين امتيازؤن-ه کسب گۊد. دؤره ٚ تۊمؤنأکۊن، مربي ۊشؤن ي، ژنرال بایؤ، گوارا' «جرگه ٚ بىترين چريک» نؤم بنأ. گوارا ۱۹۵۵ ٚ سپتامبر ٚ مئن گادآ همرأ مکزيک ٚ مئن ايزدواج بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://www.firstcoastnews.com/life/books/news-article.aspx?storyid=116566&amp;catid=256&lt;/ref&gt;

== کۊبا ٚ انقلاب ==

=== انقلابي جنگ ===
کاسترؤ ؤ گوارا ؤ بقيه چريکؤن مکزيک ٚ‌ جي یته قديمي رزمناو «گرانما» نؤمي کارأیتن ٚ همرأ، ۊشؤن ۱۹۵۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۵ ٚ مئن کۊبا ٚ را را دکتن. ألبت مکزيک ٚ مئن-ني کار راحت نؤبؤ ؤ چه ؤ اۊن ي یارؤن مکزيک ٚ دؤلت ٚ ور شۊرشي محسۊب بؤن. پألۊ گيتن ٚ جي خلي دنکته بؤ گه [[باتيستاٰ|باتيستا]] ٚ أرتش ۊشؤن-ه حمله بؤدن، یه عده بؤکۊشته بؤبؤن ؤ یه عده ني دسگيرابؤن ٚ پسي اعدام بؤبؤن. اۊ ۸۲ نفري گه رزمناو ٚ مئن دؤبؤن ٚ جي، خألي ۲۲ نفر بؤتۊنسن حمله ٚ پسي کسن-ه بيأجن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 213.&lt;/ref&gt; گوارا اي نبرد ٚ مئن خۊ پجشکي تجهيزات-ه کنأر بيگئنت ؤ مؤهمماتي گه یته اۊن ٚ رفئقؤن توأدأ' وگيت ؤ بجنگس. اي تفاق یته نمادين ٚ لحظه' چه ٚ زيندگي مئن تبديل بؤبؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 211.&lt;/ref&gt;

اۊ انقلابيۊني گه زيوا بؤمؤنسه بؤن، [[سيىرا ماستراٰ|سيىرا ماسترا]] ٚ بندؤن ٚ أعماق ٚ مئن جمابؤن. فرانک‌پایس ٚ شهري چريکؤن، ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قیام ٚ أعضا ؤ محلي کيشاورزؤن أني ۊشؤن-ه بال زأن. گرۊپ ٚ عقب‌نشيني جؤري را همرأ، دۊنیا تا ۱۹۵۷ کاسترؤ ٚ زينده بؤن ٚ جي بي‌اطلاع بؤ، تا اینگه هربرت متيۊز یته مصاحبه اۊن ٚ جي نيؤیؤرک تایمز ٚ نيؤپيپر ٚ مئن چاپ بؤگۊد. اي وانويس یته أبدي تصوير ؤ تقريباً ؤسطۊره‌اي کاسترؤ ؤ چريکؤن ٚ جي مجسم بؤده بؤ. گوارا مصاحبه ٚ مئن حاضر نؤبؤ ولي آتي ماهؤن ٚ مئن رسانه‌ن ٚ أهميت-ه خۊشؤن ٚ انقلاب ٚ مئن پی بؤبۊرد. مهمات ٚ کم بؤن ؤ رۊحيه ٚ چيکأشؤن ؤ هيتأني لل ٚ گشتن ٚ حساسيت، چه ٚ ره وضعيت ٚ بدي چاؤده بؤ.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 32.&lt;/ref&gt; جۊري گه اۊ دؤره' «جنگ ٚ دردناکترين رۊزؤن» تؤصيف بؤگۊد دأره.&lt;ref&gt;DePalma 2006, pp. 110–11.&lt;/ref&gt;

گوارا وختي گه سيىرا ماسترا ٚ کۊهؤن ٚ مئن فقير ٚ معيشتي کيشاورزؤن ٚ مئنأ دؤخؤته بؤ، متوجه بؤبؤ گه اۊیه مدرسه، برق ؤ بهداشتي مراقبتؤن ٚ دسبرس بؤن ٚ حدأقلي ني دننئه ؤ پيلا آدمئن ٚ ۴۰ درصد ٚ بؤجؤر بي‌سوادن.&lt;ref&gt;https://www.independent.co.uk/news/world/americas/latin-lessons-what-can-we-learn-from-the-worldrsquos-most-ambitious-literacy-campaign-2124433.html&lt;/ref&gt; جنگ ٚ ادامه همرأ، گوارا یته سيفایي‌ناپذير ؤضو-ه شۊرشي أرتش ٚ مئن تبديلا بؤ ؤ کاسترؤ ٚ نظر گوارا' قابل بؤن ٚ دؤني اۊن-ه جلب بؤبؤ. اۊن يته کارگا نارنجک ٚ چاکۊني ره، چنته کۊره نؤن پۊتن ٚ ره ؤ مدارسي بي‌سواد رۊستایئن-ه خؤندن‌نويشتن-ه یؤمۊجأن ٚ ره چاگۊد.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt; گوارا هيتأني بهداشتي کليکؤن، کارگاٰني نظؤمي تاکتيکؤن-ه یؤمۊجش ٚ ره ؤ [[رۊزنؤمه‌]]&lt;nowiki/&gt;اي ني بنا بنأ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 45.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن فيدل کاسترؤ اۊن-ه أرتش ٚ دۊوؤمي سؤتۊن ٚ فرماندهي ٚ درجه' ترفيع بدأ. سۊ سال بعد، تایم ٚ مجله چه‌گوارا' «کاسترؤ ٚ مغز ٚ ميجيک» لقب بدأ.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheMuleFull.jpg|بندانگشتی|گوارا قاطير ٚ سوار کۊبا مئن، ۱۹۵۸ ٚ نؤوامبر]]
گوارا گه چريکؤن ٚ دۊوؤمي عالي‌رتبه فرمانده بؤ، سخت‌گيرؤنه ٚ نظم ؤ انضباط طلب گۊد. نتيجتاً، اۊن ٚ جددي بؤن ٚ دؤني شخصي هراس‌أفکن-ه تبديلا بؤ. چريکي کالنجارؤن ٚ خلال ٚ مئن هيتأني گوارا تعدادي مردؤن ٚ جي گه خبرچيني یا جاسۊسئه متهم بؤن-ه خۊسرؤنه ئدؤم بؤگۊد. اۊن خۊ رۊزؤنه خاطرات ٚ مئن، خۊ خۊسرؤنه أوولي اعدام-ه ۊتيميؤ گرا، یته محلي دهقؤن دؤنه گه به عنوان ٚ أرتش ٚ رانما دؤجئن بؤبؤ بؤ. گرا وختي گه مشخصابؤ  شۊرشئن ٚ مقر-ه به ازای ٚ ۱۰ هيزار پزؤ کۊبا ٚ هوایي نيرؤ' لؤ بدأ دأره، خيانت-ه اعتراف ؤ اعدام بؤبؤ. ایته‌چي اطلاعات ٚ جماگۊدن ؤ باتيستا ٚ أرتش ٚ ره خبرچيني، باعث ۊشؤنظ-ه قادر گۊد گه اۊ رۊستایئني گه انقلابيۊن-ه بال زأن ٚ خؤنه' تشأدن.&lt;ref&gt;Luther 2001, pp. 97–99.&lt;/ref&gt; گرا چريکؤن ٚ جي بخأس گه اعدؤم-ه زيۊ أنجؤم بدن ؤ «چه» شخصاً قدم پيش بنأ ؤ اۊن ٚ سر-ه شليک بؤگۊد. گوارا خؤره نويسنه: «ؤضاع ٚ ناخۊشایندي أفراد ؤ ۊتيميؤ ٚ ره بؤ، هيندؤني یته پيستؤل ٚ .۳۲ ٚ گؤلۊله ٚ توأدأن ٚ همرأ راس ٚ مغز ٚ را گه راس ٚ ويرگه ٚ جي خارج بؤبؤ مسئله' خاتمه بدأم.» گوارا‌ ٚ علمي ؤ اۊن ٚ تؤصیفات واقئيتؤن ٚ جي اين ٚ یادداشتؤن ٚ مئن [[جان أندرسؤن]] ٚ (ۊن زيندگي‌نؤمه ٚ نويشتنکسؤن ٚ جي) نظر ٚ مئن نۊشؤن أز «چشمگير ٚ دۊري خؤشۊنت ٚ جي» دأره. ايمه گوارا یته أدبي روایت، اي حادثه ٚ جي با ۊنوؤن ٚ «یته خائن ٚ مرگ» منتشر بؤگۊد گه اۊن ٚ مئن گرا ٚ خیانت ؤ اعدام ٚ پيش ٚ درخاس مبني بر اينگه «انقلاب اۊن ؤلاد ٚ جي مراقبت بؤنه»' به «یته انقلابي مثَل رستگاري ره، فداکاري ٚ طريق ٚ جي» تبديل بؤگۊد&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 237.&lt;/ref&gt;.

چه، سخت‌گير ؤ گلف بي‌رحم بؤ، ولي هندئه، خؤدره خۊ أفراد ٚ مألم دؤنس ؤ فراغت ٚ ؤقات ٚ مئن، أفرادي رابرت لۊیي ئستيۊنسن ؤ ميگل د سروانتس ٚ مۊسؤنچي ؤ ايسپانيایي [[غنایي شئرؤن]] ٚ همرأ ۊشؤن،-ه سرگرم گۊد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 35.&lt;/ref&gt; گوارا تحت ٚ تأثير ٚ «سواد ٚ بيدۊن ٚ مرز» خؤزه مارتي جي، چريکؤن-ه دسسۊر بدأ بؤ بي‌سواد ٚ کيشاورزؤني گه ۊشؤن ٚ ور دؤبؤن  ؤ جنگسن-ه خؤندن‌نويشتن بيؤمۊجأنن ؤ اي برنؤمه' «کالنجار جهل ٚ همرأ» لقب بدأ بؤ. تۊماس آلبا (گوارا ٚ یارؤن ٚ جي) گۊنه: چه ٚ سخت‌گير ؤ جدي بؤن ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، هندئه اۊن ٚ تۊغامند بیم ؤ ۊن-ه خۊش دأشتيم ؤ حاضر بیم خۊ جؤن-ه اۊن ٚ ره بديم.&lt;ref&gt;http://www.ezilon.com/information/article_18610.shtml&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Vabdi.jpg|بندانگشتی]]
فيدل کاسترؤ، به عنوان ٚ گوارا ٚ أرشد ٚ أفسر، اۊن-ه فردي زرنگ، جسۊر ؤ یته نمؤنه‌رهبر تؤصيف بؤگۊد دأره گه «رۊحي لحاظ ٚ جي خۊ أفراد-ه سلطه دأشت». کاسترؤ ايمه بؤگۊت گه گوارا حد ٚ جي ويشتر ريسک-ه پذيرا بؤ، اۊته گه حتی «حماقت-ه مؤنس».&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 193.&lt;/ref&gt; [[جؤئل ايگلسياس]] (گوارا ٚ نؤجوؤن ٚ سؤتوؤن) گوارا ٚ بأضي مخاطره‌آميز ئقدامات کالنجار ٚ مئن-ه خۊ خاطرات ٚ مئن واگۊته ؤ متذکر ئابه چه ٚ رفتار کالنجار ٚ مئن، حتی دۊشمند-ه مجبۊر ٚ به تحسين گۊد. ايگلسیاس یاد درگئنه یه وار گه زخمي بؤبؤ بؤ «چه» بيدۊن ٚ توجه دۊشمند ٚ گۊلۊله'ن' مي را بؤدؤوس ؤ مره کۊلأگيت ؤ منطقه جي دربؤبۊرد. نگهبؤنان حتی اۊن ٚ ره تير توأدأ نيأرسن... ايمه ۊشؤن مره بؤتن وختي بدئن اۊن خطر-ه نظر نئیته'ر ؤ غلاف ٚ أسلحه ٚ همرأ دؤونه، تحت ٚ تأثير قرار بئیتن ؤ تير توأدأ مننسن.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/books/reviews/companero.htm&lt;/ref&gt;

گوارا «دؤخؤته ٚ راديؤوي ايستگا»' را درگئنتن ٚ مئن ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ مئن حیاتي نخش دأشت. اي راديؤو أخبار-ه ژۊيئه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ نظر ٚ شي مخابره گۊد ؤ هيتأني راديؤوي ارتباط-ه شۊرشئن ٚ ره گه ۊشؤن ٚ تئداد أفزایش یأته دؤبؤ، تمؤم ٚ جزيره ٚ مئن ممکن گۊد. بدأري گوارا سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ کارأیتن راديؤو ٚ جي ٚ أثر نني-ئه ٚ مشاهده ٚ همرأ آربنز ٚ ديکتاتؤري دؤلت-ه گئنتن ٚ هدف ٚ همرأ، اي راديؤوي ايسگا' چاؤدن ٚ تصميم-ه بگيت.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20080218164340/http://www.pateplumaradio.com/central/cuba/rebel1.html&lt;/ref&gt;

کۊبا ٚ دؤلتي نيرؤن، قيام ٚ سرکۊتۊن ٚ ره تصميم بئیتن شۊرشي زندانئن-ه ئسارت ٚ لحظه ٚ مئن اعدام بؤنن. ۊشؤن هيتأتي هيته رعب ؤ وحشت درگئتن ٚ ره، غير ٚ نظؤمئن-ه دسگير، شکنجه ؤ اعدؤم گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 42.&lt;/ref&gt; تا ۱۹۵۸ ٚ مارس، باتيستا ٚ رژيم ٚ ايته‌چي اقدامات سبب بؤبؤ آمريکا ٚ یجؤنایي‌‌ايالات کۊبا' أسلحه فرتن-ه متوقف بؤنه. ۱۹۵۸ ٚ ژۊئيه تۊمؤنأکۊن ٚ مئن، [[لاس مرسدس ٚ کالنجار]] ٚ مئن، گوارا ٚ تحت ٚ فرمؤن ٚ سيۊتيۊن مؤفقا بؤ ژنرال کانتيلؤ ٚ ۱۵۰۰ نفره' گه قصد دأشتن کاسترؤ ٚ نيرؤن-ه دؤرأچينن ؤ مۊغۊب بؤنن-ه، متوقف بؤنه.&lt;ref&gt;http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/BLJ.htm&lt;/ref&gt; چن سال دئه، سرگؤرد لاري بؤکمن (آمريکا ٚ یجؤنأیي ايالات ٚ دريایي تفنگدارؤن ٚ سپا جي) لاس مرسدس ٚ کالنجار' تحليل ٚ مئن، گوارا ٚ تاکتيکي بؤده'ر-ه (عملکرد) «درخشان» تؤصيف بؤده. گوارا هيتأني اي مئنأ، بزن‌بيرۊج ؤ دئه «چريکي» تاکتيکؤن-ه کارأیتن ٚ مئن باتيستا ٚ أرتش ٚ عليه خبره بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 40.&lt;/ref&gt;

جنگ ٚ ويشتر بلأیتن ٚ همرأ، جديد ٚ سؤتۊن ٚ فرمؤندهي گه تۊمؤنأکۊن ٚ حمله ٚ هدف ٚ همرأ [[هاوانا]]' اعزام بؤبؤ بؤ، گوارا' مؤحول بؤبؤ. ۊشؤن یته طاقت‌فرسا مسير-ه یه هفته ٚ سر طی بؤدن. ۊشؤن دۊشمند ٚ کمين ٚ جي ايمن بؤن ٚ دؤني خألي شؤوؤن را شؤن ؤ أغلب چن رۊز غذا نؤخؤردن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; ۱۹۵۸ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ رۊزؤن ٚ مئن، گوارا موظف بؤبؤ لاس وياس ٚ ؤستان ٚ گيتن ٚ همرأ گه کۊبا ٚ وسط ٚ مئن قرار بٚیته، جزيره' دۊ قسمت-ه تقسيم بؤنه. چن رۊز ٚ طۊل ٚ مئن، اۊن «درخشؤن ٚ تاکتيکي پيرۊزئن» ٚ مجمۊعه همرأ تمؤم ٚ ۊستان-ه، غير أز اۊن ٚ مرکز سانتا کلارا، تحت ٚ کؤنتؤرؤل بگيت.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; گوارا ايمه خۊ «انتحاري جۊخه»' سانتا کلارا ٚ کالنجار (انقلاب ٚ سرنوشت‌چاکۊنکس پيرۊزي) مئن رهبري بؤگۊد.&lt;ref&gt;Dorschner 1980, pp. 41–47, 81–87.&lt;/ref&gt; اي شيش هفته‌ ٚ مئن گه کالنجار اۊن-ه منتهی بؤبؤ، گاگلف اۊن ٚ نيرؤن کاملا محاصره بۊنأ بؤن ؤ مهمات ٚ کافي ندأشتن. چه ٚ تۊمؤنأکۊنا پيرۊزي، دۊشمند ٚ نفري برتري (۱۰ به ۱) ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، بأضي ناظرؤن ٚ نظر ٚ جي «یته چۊمگير ٚ مؤنه ورق-ه وگأردنئن نؤوين ٚ جنگؤن ٚ مئن» محسۊب بۊنه.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 39.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che SClara.jpg|بندانگشتی|سانتا کلاراٰ ٚ کالنجار ٚ پسي، ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول]]
شۊرشي راديؤو أوولي گۊزارشؤن-ه مبني ٚ گواراٰ سؤتۊن ٚ تسلط سانتا کلارا ٚ سر، ۱۹۵۸ ٚ نؤسال ٚ شؤو مخابره بؤگۊد. أمما ملي خبري رسانه أخباري متناقض-ه گۊزارش گۊد ؤ يه مرت حتی چه جنگ ٚ مئن ٚ بؤکۊشته بؤن ٚ خبر-ه بدأ. ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول سأت ٚ ۳ ٚ نصفه شؤو، باتيستا گه واخبرا بؤ ۊن ٚ ژنرالؤن خۊسرؤنه چه‌گواراٰ همرأ صۊلح ٚ ره مذاکره گۊددرن، هوامۊج-ه سوار-ه، درحالي گه ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (سيصد ميلیۊن) دۊلار ٚ جي ويشتر خۊ همرأ بؤرد، دؤمينيکين ٚ جؤمۊرئه درشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 48.&lt;/ref&gt; پس ٚ رۊز ژانويه ٚ ۲وؤم، گوارا اين ٚ ره گه شأر-ه کاميلا تحت ٚ کؤنتؤرؤل بئیره، هاوانا ٚ دؤرين-ه بؤشؤ. فيدل کاسترؤ ٚ رسئن شيش رۊز دئه دکشئه، اۊن طی ٚ مسير مردۊمي حيمایت ٚ جذب ٚ دؤني پيلا شأرؤن ٚ مئن توقف بؤده بؤ ؤ سرأخر ژانويه ٚ ۸تؤم ۱۹۵۹ ٚ مئن ظفرمندؤن-ه هاوانا ٚ دله بؤشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 13.&lt;/ref&gt; مجمۊعا دۊسال انقلابي جنگ ٚ مئن، ۲,۰۰۰ نفر بؤکۊشته بؤبؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 51.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ميؤنه ٚ مئن، گوارا آسم ٚ حمله ٚ جي ٚ بهبۊد ٚ ره یته تاوسسؤني ويلا' تارارا مئن بؤشؤ.&lt;ref&gt;Castañeda, pp. 145–146.&lt;/ref&gt; اۊن اۊجه تارارا ٚ جرگه' را درگئنت گه ايجتماعي، سياسي ؤ اقتصادي تؤسعه ٚ سر بحث ؤ برنؤمه‌‌دچيني گۊدن. «چه» هيتأني «چريکي جنگ» ٚ کيتاب ٚ نويشتن-ه سرأگيت.&lt;ref&gt;Castañeda, p. 146.&lt;/ref&gt; فوریه ٚ مئن، انقلابي دؤلت به ايفتخار ٚ گوارا ٚ نخش پيرۊزي مئن، اۊن-ه «شهروند ٚ متولد ٚ کۊبا» اعلام بؤگۊد. وختي گه هيلدا گادآ ژانويه ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن کۊبا' بؤشؤ، گوارا اۊن-ه بؤگۊت گه یته دئه زنکه ٚ همرأ وارد ٚ رابطه بؤبه ؤ ۊشؤن طلاق ٚ تصميم-ه بئیتن گه مئی ٚ ۲۲ ٚ مئن عملي بؤبؤ. ۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم، ۊن آليدا مارس (ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ أعضا جی)  همرأ، ايزداواج بؤگۊد. گوارا ماه ٚ عسل ٚ ره آليدا همرأ ژۊئن ٚ مئن تارارا' وگرس. مجمۊعاً، اۊن خۊ دۊته ايزداج ٚ جي پئنشته وک‌وچه' صاحب بؤبؤ.&lt;ref&gt;(Castañeda 1998, pp. 264–265).&lt;/ref&gt;

=== لاکابانیا، أرضي اصلاحات ؤ سوادیؤمۊجي ٚ برنؤمه ===
انقلابي کۊبا ٚ أوولي پيلا سیاسي بؤحران، باتيستا ٚ رژيم ٚ دسگيرا بؤبه ٚ مسئۊلين ٚ سرنويشت ٚ تصميم‌ گيتن ٚ سر بؤ، ۊشؤني گه بدترين سرکۊتۊن-ه مرتکب بؤبؤ بؤن،&lt;ref&gt;Skidmore 2008, pp. 273.&lt;/ref&gt; باتيستا ٚ ديکتاتؤري ٚ عليه ٚ شۊرش ٚ مئن، فيدل کاسترؤ رهبري همرأ، نؤنزهمي قرن ٚ جزایي قانۊن-ه مؤسۊم به لي د لا سي‌ىرا ([[سي‌ىراٰ قانۊن]]) خۊ تحت ٚ کؤنتؤرؤل ٚ مناطق ٚ مئن جرا گۊد. قانۊن ٚ أساس ٚ سر تمؤم ٚ أفرادي گه جددي جنایات-ه مرتکب بؤبؤن ٚ مجازات، چي باتيستا ٚ رژیم ٚ مقامات ؤ چي انقلاب ٚ طرفدارؤن، اعدام هيسه. ۱۹۵۹ ٚ مئن انقلابي دؤلت قانۊن-ه تمؤم ٚ جؤمۊرئه تعميم بدأ ؤ ۊشؤني گه جنگي جنایت‌کار محسۊب بۊنأ بؤن، انقلاب ٚ پسی دسگير ؤ محاکمه بؤبؤن. کۊبا ٚ دادگؤستري ٚ وزارت ٚ بؤتأر ٚ طبق، مردۊم ٚ ويشتري اي تصميم ٚ جي حيمایت گۊدن ؤ اي محاکمه'ن ٚ مئن، نؤرنبرگ ٚ دادگاٰن ٚ (دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي شي) مۊسؤن‌چي روال ٚ جي پیروي بؤ.&lt;ref&gt;Gómez Treto 1991, pp. 115–116.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Manuel Urrutia2.jpg|بندانگشتی|راس‌درکه به چپ‌درکه، شۊرشي رهبر  سينفۊئگؤس، کۊباٰ رئيس‌جمهۊر مانؤل ۊرؤتيا ؤ چه گوارا (۱۹۵۹ ٚ ژانويه)]]
کاسترؤ نخشه ٚ يته بخش-ه اجرا ره، گوارا-آ پئنج ما (۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ۲وؤم تا ژۊئن ۱۲هۊم) [[لا کابانياٰ قلعه ٚ زندؤن]] ٚ فرمؤنده' منصۊب بؤگۊد. جديد ٚ دؤلت چه' موظفاؤده بؤ «انقلابي عيدالت» ٚ اعمال ٚ همرأ، باتيستا ٚ دؤلت ٚ خائنين، خبرچينؤن ؤ جنگي جنایتکارؤن-ه پاک‌چاؤني ؤ پيرۊزئه تحکيم بؤنه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 376.&lt;/ref&gt; به ۊنوؤن ٚ لا کابانياٰ فرمؤنده، گوارا انقلابي دادگاٰن ٚ محکۊم بؤبؤرؤن ٚ تجديد ٚ نظر ٚ درخاس-ه بررسي گۊد.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 267.&lt;/ref&gt; اي دادگاٰن دۊته یا سۊته أفسر، یته محترم ٚ شهروند ؤ یته‌أني أرزیاج ٚ حؤضۊر ٚ همرأ برگؤزار بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 52.&lt;/ref&gt; بأضي پرونده'ن ٚ مئن، انقلابي دادگاٰن أفراد-ه تيروارؤن-ه محکۊم بؤده بؤن. راۊل گؤمز ترتؤ (عدل‌وتأري وزارت ٚ حؤقۊقي مشاور) مؤتقد بؤ اي أحکام تؤجيه‌پذيرن اين‌دؤني گه مردۊم ٚ خۊسر ٚ اجرای ٚ عأدالت ٚ جؤلؤو-ه گيره، ولي خۊرخه کاستانيدا (نويسا)  ٚ بؤتأر ٚ طبق اي دادگه'ن ٚ مئن عادلانه رويه ٚ جي پیروي نؤبؤ.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara June 2, 1959.jpg|بندانگشتی|گوارا، Beret ٚ کۊلا ؤ خۊ مأرۊف ٚ زيتۊنی ليواس ٚ همرأ]]
آمارؤن ٚ متناقص بؤن ٚ همرأ تخمين بزأ بؤبه گه چن‌صد نفر کيشور ٚ سطح ٚ مئن اۊ زمت اعدام بؤبؤن گه حؤدۊد ٚ ۵۵ تا ۱۰۵ مؤرد لا کابانيا ٚ زندؤن ٚ مئن گه تحت ٚ فرمؤن ٚ چه بؤ أنجؤم بؤبؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refCasta%C3%B1eda1998&lt;/ref&gt; نظرات گوارا ٚ احساس ٚ سر درمؤرد ٚ اعدامؤن متفاوتن. تبعيد بوبه ٚ مۊخاليفؤن انقلابي دؤلت-ه متهم گۊدن گه ذؤق ؤ شؤق ٚ همرأ اعدامؤن-ه سازمؤن بدأن ؤ اۊن-ه «لا کابانياٰ قصاب» لقب بدأن، درحالي گه دئه-جرگه ايشاره کۊنن اۊن تا جایي گه شأس خلئن-ه عفو بؤگۊد.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt; أمما به هرحال تمؤم ٚ روایات متفق‌القؤلن گه اۊن هيچ ترديدي اعدامؤن ٚ مئن ندأشت. أگر تنها را «انقلاب ٚ جي حيفاظت گۊدن ٚ ره مۊخالفين-ه اعدام بؤ، سياسي ؤ اينسؤن‌دۊستانه استدلالؤن اۊن ٚ سر أثري نأ مننسن». بيؤگرافرؤن یته نظرسنجئه ايشاره کۊنن گه ۹۳٪ عؤمۊمي مؤافقت-ه دادگا ٚ روند ٚ سر نۊشؤن دنه. ۱۹۵۹ ٚ فوريه ٚ ۵ ؤم، گوارا یته نؤمه مئن لۊئيز پاردس-ه بۊئنؤس آیرس ٚ مئن، بنويشت: «اي تيروارؤنان نه خألي کۊبا ٚ مردۊم ٚ ره ضرۊرئه، بلکي مردۊم ٚ خأسه‌بؤچي ني هيسه».&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 375.&lt;/ref&gt;

چه ٚ دئه-کارؤن ٚ جي انقلابي کۊبا مئن، أرضي اصلاحات بؤ. اۊن چن رۊز انقلاب ٚ پيرۊزي ٚ پسي ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ مئن، یته خۊ مهم‌ترين سخنرانئن ٚ مئن، «شۊرشئن ٚ اجتماعي تفکرات» ٚ سر صؤبت بؤگۊد. چن ماه بعد ۱۹۵۹ ٚ مئی ٚ ۱۷هؤم، زمين ٚ اصلاح ٚ قانۊن گه گوارا اۊن-ه تهيه بؤده بؤ، اجرا بؤبؤ گه مزارع ٚ وسعت-ه ۴۰۰ هکتار-ه محدۊد گۊد. تمؤم ٚ وسيع‌تر ٚ أملاک اۊ وضع بؤبه محدۊده ٚ جي، توسط ٚ دؤلت تصاحب بؤ ؤ ايمه زمينؤني ۲۷۰,۰۰۰ هزار متر-مربع ٚ وتأري ٚ همرأ دهقانؤن-ه دأن یا دؤلتي مالکيت ٚ مئن مؤنسن. اي قانۊن هيتأني کۊبا ٚ شکر ٚ مزارع ٚ مالکيت-ه خارجي اتباع ٚ ره ممنۊع گۊد.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 57-58.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم ٚ مئن کاسترؤ، گوارا' یته سۊ ماهه سفر-ه ۱۴ ته کيشور گه أکثرا باندۊنگ ٚ کؤنفرانس ٚ ؤضو بؤن (مراکش، سؤدان، مصر، سۊريه، پاکستؤن، هيند، سري‌لانکا، برمه، تایلند، أندؤنزي، ژاپؤن، یۊگسلاوي، یۊنان) ؤ [[سينگاپۊر]] ؤ هنگ‌کنگ ٚ شأرؤن-ه روؤنه بؤگۊد. گوارا ٚ ديۊرأ گۊدن هاوانا جي کاسترؤ' ايجازه بدأ تا گوارا ؤ اۊن ٚ مارکسيستي تفکرات ٚ جي فاصله بئیره اين‌دؤني گه اي‌ مسئله هم یجؤنایي ايالات ٚ همرأ رابطه ٚ مئن ؤ هم ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ بأضي أفراد ٚ همرأ رابطه مئن مۊشکيل‌ساج بؤبؤ بؤ. گوارا جاکارتا مئن [[أندؤنزي]] ٚ رئيس‌جمهۊر (أحمد سۊکارنؤ) ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد. ۊشؤن أندؤنزي ٚ ۱۹۴۵_۱۹۴۹ ٚ انقلاب ٚ سر بؤگۊ-بيشنؤ بؤدن ؤ هيتأني تجاري روابط-,ه دۊته کيشور ٚ مئنأ برقرار بؤدن. سۊکارنؤ ؤ گوارا خلي زيۊ صميمي بؤبؤن اين‌دؤني گه چه ٚ کردٚکار ؤ خؤدمؤني رفتار سۊکارنؤ' تحت ٚ تأثير قرار بدأ. هيته-أن هر دۊته چپ ٚ انقلابي ايده'ن-ه خۊرخؤسي امپراليسم ٚ علیه' متعهد بؤن. گوارا ايمه آتي ٚ دؤنزه رۊز-ه (ژۊئن ٚ ۱۵ تا ۲۷) ژاپؤن ٚ مئن هيسأ بؤ ؤ کۊبا ؤ ژاپؤن ٚ تجاري روابط- گسترشٚ دؤني، تيندار ٚ مذاکرات ٚ مئن شرکت بؤگۊد. اي وادئن ٚ مئن، اۊن قؤبۊل نؤگۊد گه گۊم‌نؤم ٚ سالدات ٚ مقبره (یته یادبۊد ٚ بنا بؤکۊشته بؤبه ژاپؤني سالداتؤن ٚ ره دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ مئن) ٚ جي دئن بؤنه اين‌دؤني گه «ژاپؤني امپراليستؤن» جنگ ٚ طۊل ٚ مئن «میلیۊنؤن آسيایئه بؤکۊشتن». اۊن ٚ تأد، گوارا' وأس هيرؤشيما جي گه آمريکا ٚ أرتش ۱۴ سال پيش اۊن ٚ سر أتؤمي بؤمب توأدأ بؤ جي وادئن بؤنه. اۊن هيرؤشيما مئن هري ترۊمن-ه (آمريکا ٚ ۳۳وؤمي رئيس‌جؤمۊر)' اي هسته‌اي ٚ بؤمب‌وارؤن ٚ دؤني یته «ترسناک ٚ دلقک» دؤخؤند ؤ یته پستالي کارت حاوی ٚ «وأني هيرؤشيما' نيأ گۊدن تا شأسه‌بۊن بئیتر صۊل ٚ ره جنگسن» کۊبا' برسأدنئه.&lt;ref&gt;http://search.japantimes.co.jp/print/nn20080516a3.html&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ کۊبا' وگردسن ٚ پسی ۱۹۵۹ ٚ سپتأمبر ٚ مئن، مشخصا بؤ گه کاسترؤ ٚ سياسي قۊدرت ازدياد بيأته. دؤلت زمينؤن-ه تصاحب-ه أرضي اصلاحات ٚ قانۊن ٚ مطابق سرأیته بؤ، ولي خسارت-ه پرداخت ٚ تأد پيلا مالکؤن'، ۊشؤن-ه «ؤراق ٚ قرضه» کم ٚ بهره همرأ هدأ، اقدامي گه یجؤنایي ايالات ٚ تؤجه' جلب بؤگۊد. اي زمت ٚ مئن، کاماگؤی ٚ ثروتمند ٚ گالشؤن (دامدارؤن) گه أرضي اصلاحات ۊشؤن ٚ سر أثر بنأ بؤ، هۊبر ماتؤس-ه (یته نؤظؤهۊر ٚ شۊرش ٚ رهبر)' گلأکتن. ايشؤن ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام ٚ عليه ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ جناح ٚ همرأ یجؤنأبؤن تا کؤمؤنيستؤن ٚ جؤلؤو-ه بئیرن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن، رافائل ترؤخيؤ ([[دۊمينيکن]] ٚ ديکتاتؤر) «کارائيب ٚ ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ لژيۊن» ٚ جي گه خۊ کيشور ٚ مئن ۊشؤن-ه تعليم دأ، حيمایت گۊد. اي چن‌مليتي نيرؤن گه ويشتر ايسپانيایي ؤ کۊبایي ؤ هيته-أن کؤرواتؤن، آلمؤنئن، یۊنانئن ؤ راس‌خۊ (راست‌گرا) مزدۊرؤن ٚ جي تشکيل بؤبؤ بؤن، قصد دأشت کاسترؤ ٚ جديد ٚ رژيم-ه بيگئنن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt;

۱۹۶۰ ٚ مارس ٚ ۴رؤم، دۊته پيلا ئنفجار لا کؤبر (فرانسوي باري پرأخۊت) ٚ مئن گه بلجيکي مهمات ٚ حامل آنتورپ ٚ جي بؤ ؤ هاوانا ٚ بندر ٚ مئن پألۊ بئیته بؤ، اي تهديدات-ه تشديد بؤگۊد. مذکۊز ٚ اينفجار ٚ مئن حدأقل ۷۶ نفر بؤکۊشته ؤ چن‌صد نفر أني زخمي بؤبؤن گه گوارا شخصاً أوليه ٚ کۊمک‌رسؤني مئن بأضي قربانئن-ه بال بزأ. فيدل کاسترؤ بلافاصله سي‌ئی‌آ سازمؤن-ه «اقدامي ترؤريستي»' متهم بؤگۊد ؤ پس ٚ رۊز رسمي گلاکۊني ئنفجار ٚ قربانئن ٚ ره برگؤزار بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, p. 25.&lt;/ref&gt; گواراٰ ٚ مأرۊف ٚ عکس گه ألؤنه ؤسطۊره‌اي چريک ٚ ۊنوؤن ٚ همرأ نؤمي هيسه، اي مراسم ٚ مئن آلبرؤ کؤرداٰ توسط بئیته بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, pp. 25–50.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:KordaOfCheWalking.jpg|بندانگشتی|گوارا ؤ ۊن ٚ زنکه آليدا مارس هاواناٰ خياوؤنان ٚ مئن، ۱۹۶۰]]
احتمالي تهديدات باعث بؤبؤ کاسترؤ ضد ٚ انقلابيۊن ٚ ويشترين-ه مؤغۊب بؤنه ؤ گوارا جي بخأ أرضي اصلاحات ٚ أنجؤم ٚ سۊرعت-ه شدیداً ازدياد بده. مؤرد ٚ نظر ٚ مسئله ٚ تحقق ٚ ره، یته جديد ٚ دؤلتي نهاد «أرضي اصلاحات ٚ مللي مؤسسه (INRA)» ٚ نؤمي کۊبا ٚ دؤلت ٚ توسط تأسيس بؤبؤ. اي مؤسسه خلي زيۊ کيشور ٚ مؤهم‌ترين حؤکۊمتي ارگان بؤبؤ ؤ گوار به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير اۊن-ه رياست گۊد. گوارا ٚ فرمؤندهي ٚ تحت، یته شبه‌نظامي نيرۊ به اسشمار ٚ ۱۰۰,۰۰۰ نفر چاؤدن بؤبؤ گه أول‌سر دؤلت-ه زمينؤن-ه مصادره ؤ  اۊن-ه تۊزيع ٚ مئن بال زأ ؤ ايمه تعاوؤني مزارع' ايجاد ٚ ره اۊن ٚ جي کارأیتن بؤبؤ. مصادره‌بؤبؤ ٚ زمينؤن ۱۹۰,۰۰۰ هکتار گه یجؤنایي ايالات ٚ شرکتؤن ٚ شئم بؤ'، شامل بؤ. چن‌ماٰ پسي، دوایت آیزنهاور (آمريکا ٚ رئيس‌جؤمۊر) تلافي ٚ هدف ٚ همرأ، کۊبا ٚ شکر ٚ واردات-ه (کۊبا ٚ أصلي نقدي صادرات)' شديداً کاهش بدأ؛ عملي گه گوارا ۱۹۶۰ ٚ ژۊئيه ٚ ۱۰ ٚ مئن ۱۰۰,۰۰۰ ٚ جي ويشتر کارگر ٚ ور مقابل ٚ رياست‌جمهۊري ٚ کاخ اۊن-ه اقتصادي تجاوز دؤخؤند.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 58.&lt;/ref&gt; [[تایم ٚ مجله]] ٚ خبرنگارؤن اي مؤقؤ گواراٰ همرأ ملاقات بؤدن، بنويشتن گه اۊن «کۊبا' یخي محاسبات، پۊر قابل بؤن، جؤردؤبؤ ٚ هۊش ؤ شۊخ‌‌طبعي ٚ همرأ هدایت کۊنه.»&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;

علاوه بر أرضي اصلاحات، گوارا سواد ٚ سطح-ه أفزایش مللي سطح ٚ مئن ٚ لؤزۊم ٚ سر-أني تأکيد دأشت. ۱۹۵۹ ٚ سال ٚ پيشي، کۊبا ٚ سواد ٚ مقدار ٚ رسمي آمار ۶۰ تا ۷۶ درصد بؤ گه تحصيل ٚ دسبرس بؤن ٚ بد ٚ وضعيت رۊستایي مناطق ؤ معلم ٚ کمبۊد، تعيين‌گۊدنکس ٚ عوامل ٚ جي سواد ٚ آمار ٚ جير دؤبؤن ٚ مئن بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، کۊبا ٚ دؤلت به دستۊر ٚ گوارا، ۱۹۶۱ ٚ سال ٚ نؤم-ه «تحصيل ٚ سال» نؤم بنأ ؤ ۱۰۰,۰۰۰ نفر داوطلب ٚ جي ويشتر-ه «سواد یؤمۊجي تيپؤن» ٚ مئن بسيج بؤگۊد. ايشؤن مدارس-ه چاؤدن، جديد ٚ معلمين-ه یؤمۊجش ؤ خؤندن-نويشتن-ه تأليم بي‌سواد ٚ رۊستایئن-ه مئن یاري برسأدنئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; برخلاف ٚ گواراٰ بأدي اقتصادي برنؤمه'ن ٚ خلئن، کۊبا ٚ سواد یؤمۊجي نهضت یته «چشمگير ٚ مؤفقيت» بؤ. ۷۰۷,۲۱۲ پيلاسال ٚ کۊبایي خؤندن‌نويشتن بيؤمۊتن ؤ سواد ٚ مللي مقدار ۹۶٪-ه برسئه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt;

[[فاىل:El che.jpg|بندانگشتی]]
————————————————

«گوارا مر ٚ ره یته پئر ٚ مۊسؤن بؤ... اۊن مره تأليم بدأ. اۊن مره یاد بدأ تفکر بؤنم. اۊن خؤجيرترين چي، اينسؤن بؤن-ه، مره بيؤمۊت.»

————————————————

—[[ؤربانؤ]]، گوارا ٚ هم‌رزم کۊبا ؤ بۊليوي مئن.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7034953.stm&lt;/ref&gt;

گوارا هيتأني قصد دأشت عالي یؤمۊجش ٚ ؤمۊمي دسبرس بؤن-ه ني کۊبا ٚ خلک ٚ ره تهيه بؤنه. اي أمر ٚ تحقق ٚ ره، دؤنشگاٰن ٚ مئن [[مثبت ٚ تبعيض]] اعمال گۊد. گوارا یته سخنراني مئن عيلمي هیئت ٚ أعضا ؤ لاس وياس ٚ دؤنشگا ٚ دؤنش‌مۊجؤن ٚ ور بؤگۊت زمتي گه تحصيل «یته ايمتياز سيفيت‌پۊس متوسط ٚ طبقه' متعلق سؤ» بؤ تۊمؤنأبئه. اۊن بؤگۊت: «دؤشگا وأني خؤدر-ه سيا، مؤلاتؤ، کارگر ؤ دهقؤن ٚ رنگ-ه بئیر، نوللأ مردۊم اۊن ٚ برؤن-ه ايشکنن ؤ اۊن-ه هر رنگي خۊش دأشته‌بۊن ٚ همرأ رنگ‌ کۊنن.»&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 449&lt;/ref&gt;

=== مارکسيسم ===
————————————————

[[کارل مارکس|مارکس‌]] ٚ شایستگي اين‌دؤني هيسه گه یه‌مرتئه یته مؤهم ٚ تأثير ايجتماعي تفکرات ٚ تاريخ ٚ مئن ايجاد کۊنه. ۊن تاريخه تفسير کۊنه، ۊن ٚ تحرکه درک کۊنه، آینده' پيش‌‌بيني کۊنه ؤ علاوه بر ۊن (تا خۊ عيلمي تعهده ارضا بؤنه) یته اينقلابي مفهۊم ابراز کۊنه: دۊنیا نخأن خألي تفسيرا بۊن، بلکي خأن متحولا بۊن. اينسؤن دئه خۊ زيندگي ٚ فضا مئن برده ؤ أوزار نيه ؤ خؤدره خۊ سرنويشت ٚ معمار-ه تبديل کۊنه.

————————————————

—چه گوارا، یادداشتؤني کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي ٚ مطالعه ٚ ره، 1960 ٚ ؤکتؤبر&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

[[فاىل:Ie che guevara.jpg|بندانگشتی]]
۱۹۶۰ ٚ سپتامبر ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکاٰ أوولي کؤنگره ٚ مئن گوارا جي درمؤرد ٚ کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي سؤال بؤبؤ ؤ ۊن جوؤوأدأ «أگر مر ٚ جي سؤال بؤبۊن آیا أمي انقلاب کؤمؤنيست هيسه یا خیر، مۊ گۊنم مارکسيستي هيسه. أمي اينقلاب خۊ‌ روشؤن ٚ کارأيتن ٚ همرأ مسيرؤني پيداؤده گه مارکس ۊنه ايشاره بؤده بؤ.»&lt;ref&gt;http://www.unz.org/Pub/NewRepublic-1960sep12-00008&lt;/ref&gt; ايمه، گوارا کارل مارکس-ه خۊ ايدئؤلؤژيک ٚ الهام ٚ سربس دؤخؤند. ۊن خۊ سياسي مؤضع ٚ دفاع ٚ مئن اطمينان ٚ همرأ بؤگۊت «پۊر مشهۊد ٚ حقایق درن گه بخشي مردۊم ٚ اطلاعات جي هيسن ؤ دئه بحث ۊن ٚ باره بي‌فأیده هيسه. یته شخص وأني [[مارکسيست]] بؤبۊن، هۊته گه فيزيک ٚ مئن نيؤتؤني ؤ زيوس ٚ مئن پأستيوري هيسه.» گوارا بؤتأر ٚ طبق، کۊباٰ عمل‌‌خۊ ٚ انقلابيۊن ٚ هدف دؤنشمند ٚ مارکس ٚ پيش‌بيني‌‌بؤبؤ ٚ قوانين ٚ تحقق بؤ.» گوارا مارکس ٚ [[ماترياليزم ٚ ديالکتيکي]] ٚ کارأیتن ٚ همرأ بؤگۊت «مارکسيسم ٚ قوانين کۊباٰ انقلاب ٚ وقایع ٚ مئن درن، فارغ ٚ ؤنچي گه ۊن ٚ رهبرؤن به زوؤن هأورن، یا یته دئه نظري ديدگا جي کاملا اۊ قوانين ٚ جي واخبرن.»&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

=== اقتصادي منظر ؤ «جديد ٚ اينسؤن» ===
————————————————

اينسؤن وختي واقعا خۊ اينسؤني شرایط-ه کاميل رسنه گه تؤليد بؤنه، بۊدۊن ٚ اينگه نياز ٚ سر مجبۊر به خۊ جسم ٚ فرتن به ۊنوؤن ٚ یته کالا بؤبۊن.

————————————————

—چه گوارا، اينسان ؤ سۊسياليسم کۊبا مئن&lt;ref&gt;http://www.sadena.com/Books-Texts/Che%20Guevara%20-%20Man%20and%20Socialism%20in%20Cuba.pdf&lt;/ref&gt;

گوارا اي مؤقؤ مئن سممت ٚ حفظ ٚ همرأ دارایي ٚ وزير ؤ مللي بانک ٚ رياست-ه أني منصۊب بؤبؤ. اي انتصابات، ۊن ٚ فعاليت ٚ دۊمباله به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير ٚ توجه ٚ همرأ، گواراٰ خۊ قۊدرت ٚ ؤج-ه کۊبا مئن برسئه؛ ۊته گه عملا کۊباٰ اقتصاد ٚ تزار محسۊب بۊنأ بؤ. یته ۊن ٚ وظایف ٚ جي به ۊنوؤن ٚ مرکزي بانک ٚ رئيس، کۊباٰ ايسکناسؤن ٚ امضا بؤ گه ۊن خۊ کاميل ٚ نؤم ٚ تأد خألي «چه»' بسنده گۊد. گوارا اي نمادين ٚ عمل ٚ همرأ، خۊ بي‌میلئه پۊل ؤ طبقاتي اختلافاته گه ۊن ٚ نتيجه ٚ مئن ايجاد بۊنه، ابراز بدأشت ؤ خلئنه کۊبا مئن نگرؤن بؤگۊد&lt;ref&gt;Crompton 2009, p. 71.&lt;/ref&gt;. [[ريکاردؤ رؤخؤ]]، گواراٰ قديمي رفئق، ايمه گۊت ۊن «رۊزي گه ايسکناسؤنه چه ٚ نؤم همرأ ايمضا بؤگۊد، رایج ٚ عقيده' مبني ٚ بر پۊل ٚ مقدس بؤن-ه مۊغۊب بؤگۊد.»&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 60.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Beauvoir Sartre - Che Guevara -1960 - Cuba.jpg|بندانگشتی|گواراٰ ملاقات فرانسوي ژان-پل سارتر ؤ سيمؤن دؤ بوؤر ٚ همرأ خۊ دفتر هاوانا مئن، ۱۹۶۰ ٚ مارس. سارتر، گواراٰ «زمت ٚ کاميل‌ترين اينسان» توصيف بؤگۊد دأره.گوار علاوه ٚ بر ايسپانيایي، فرانسوي-ئه ني دؤنس.]]
گوارا ؤ کۊباٰ جديد ٚ رهبرؤن سأی گۊدن ايجتماعي نابرأربئنه مؤغۊب بؤنن، سريعا کارخؤنه'ن، بانکؤن ؤ کسب ؤ کارؤن-ه مللي بؤنن ؤ خۊ هأکش‌وکش-ه تأمين ٚ مسکن ٚ أرزؤن، درمؤني خدمات ؤ شؤغل تمؤم ٚ کۊبایئن ٚ ره معطۊف بؤدن تا ايته کيشور ٚ سياسي ؤ اقتصادي ٚ أساس-ه متحول بؤنن. ۊشؤن مؤتقد بؤن ايته‌چي أساسي ٚ تحولات وختي بۊنه گيرن گه مردۊم ٚ ايجتماعي روابط ؤ أرزشؤن ني متحولا بۊن. کۊباٰ رهبرؤن مردۊم ٚ ديد-ه نبست ٚ نژاد، زۊنؤنه'ن، فردگرایي ؤ یدي کار-ه کيشور ٚ منسۊخ ٚ بۊگذشته ٚ حاصل دؤنسن ؤ نتيجتا تمؤم ٚ أفراد ٚ جي بخأسن گه کسن-ه برابر بؤدؤنن ؤ أرزشؤني-ئه بپذيرن گه گوارا ۊنه «جديد ٚ اينسؤن» دؤخؤند. گوارا ؤميد دأشت اي تازه اينسؤن نهایتا مؤجۊدي «خؤدره ندئه‌بؤ بئیته ؤ گرۊپي کار ٚ رۊحيه ٚ دارا، پۊرتلاش، جنسيتي برابري ٚ پایبند، مصۊن فساد ٚ برأبر، غير ٚ مادي ؤ امپراليسم‌ستيز» بؤبۊن‌. ۊن مارکسيست–لنينيستي-ئه اي هدفه رسئن ٚ ره مناسب دؤنس ؤ اين ٚ طالب بؤ گه علاوه بر «وحدت، برابري ؤ آزادي» ٚ تبديل بؤن جديد ٚ أوليه ٚ ؤصۊل-ه دؤلت ويژگئني مساوات‌طلبي ؤ ايثار ٚ مۊسؤنچي ٚ سر تأکيد دأشته‌بۊن. گوارا اين ٚ طالب بؤ گه جديد ٚ اينسؤن ٚ أوولي ايقتصادي هدف، تنفر نسبت به ثروت ٚ تراکم ؤ ايقتصادي بي‌عأدالتي بؤن ٚ ور مادي أنگيزه'ن ٚ حذف تمؤم ٚ کيشور ٚ مئن ؤ ۊشؤنه جادؤجيني گۊدن أخلاقي مشوقؤن ٚ همرأ بؤبۊن. ۊن سرمایه‌دأري-ئه «مؤسابقه‌اي ورگؤن ٚ مئنأ» محسۊب گۊد گه ۊن ٚ مئن «خألي کسن-ه گئنتن» ٚ همرأ شأنه گئنا (پيرۊج) بؤن ؤ بنابرين، «جديد ٚ زن ؤ مرد» ٚ ظؤهۊر طالب بؤ. گوارا به طؤر ٚ مؤستمر تأکيد گۊد أگر سۊسياليستي ٚ  اقتصاد ٚ پایاني ٚ نتيجه «طمع ٚ تقويت ؤ فردي جاه‌طلبي ؤ جمعي ٚ رۊحيه ٚ تضعيف» بؤبۊن، «هأکش‌وکش، فداکاري ؤ جنگ ؤ نابۊدي ٚ ريسک» ٚ أرزشه ندأره. نتيجتا، «فردي واخبري» ؤ أرزشؤن ٚ اصلاح بئیتر ٚ کارگرؤن ؤ شهروندؤن ٚ دؤني، گواراٰ مؤهم‌ترين أهداف ٚ جي-ئه تبديلا بؤ. ۊن ٚ نظر ٚ مئن، «جديد ٚ اينسؤن» تۊنه «خۊپرستي» ؤ «خۊخأیي»-ئه گه أشخاص ٚ مؤشخصه کاپيتاليستي جوامع ٚ مئن دؤنس، غلبه بؤنه.

گوارا اي تؤسعه ٚ جديد ٚ روش ٚ تؤصيف ٚ ره بؤگۊت:

————————————————

یته پيلا تفاوؤت تؤسعه توسط ٚ «آزاد ٚ تجارت» ؤ «انقلابي تؤسعه» ٚ مئنأ دره. ۊشؤن ٚ یته مئن، ثروت یته کم‌تعداد ٚ خۊشبخت ٚ جرگه‌ ٚ دس دره گه دؤلت ٚ دۊس ؤ دلال هيسن. اۊ یته مئن، ثروت خلک-ه متعلقه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 59.&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che guevara nshnasni vlla?.jpg|بندانگشتی]]
گوارا مؤتقد بؤ یته دئه سيفایي ناپذير «وحدت، فرد ؤ اينساني گۊده ٚ مئنأ» ٚ پرورش ٚ مئن داوطلبؤنه ٚ کار ؤ ايراده هيسه. اي أمر ٚ نمایش ٚ ره، «گوارا اين‌دؤني گه یته مؤنه بؤبۊن» تأطيل ٚ رۊزؤن أني «بي‌وقفه کار گۊد، به ۊنوؤن ٚ وزير، ساخت ؤ ساز ؤ نیشکر ٚ مزارع ٚ مئن»،&lt;ref&gt;https://www.pbs.org/wgbh/amex/castro/peopleevents/p_guevara.html&lt;/ref&gt; مأرۊف بؤ ۳۶ سأت بۊدۊن ٚ توقف کار کۊنه، حتي نيصفه‌شوؤ أني جلسه ننه ؤ حرکت ٚ مؤقؤ غذا خؤره. ايته‌چي رفتار گواراٰ أخلاقي مشوقه'ن ٚ برنؤمه ٚ مؤنه بؤ گه ۊن ٚ مئن هر کارگر ملزم به خۊ سهم ؤ أنداجه‌اي مشخص کالا تؤليد بؤنه. ۊن مالي پاداشؤنه لغو بؤده بؤ ؤ کارگرؤني گه خۊ سهم ٚ جي ويشتر عمل گۊدن خألي یته تقدير ٚ گواهي دریافت گۊده‌‌نأبؤن أمما أگر کارگري مؤفق نبه بي، ۊن ٚ دریافتي حؤقؤق ٚ جي کسر بۊنأ بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 62.&lt;/ref&gt;

گوارا مواجهه تجاري روابط ٚ چيکاشؤن خۊرخؤسي ممالک ٚ همرأ مئن، سأی بؤگۊد نزيک‌تر ٚ تجاري روابط، خۊرتاو ٚ بلۊک همرأ' ۊن ٚ جادؤجين بؤنه ؤ شخصا چنته کيشور ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ ۊشؤن ٚ همرأ تجاري توافق‌نؤمه ايمضا بؤگۊد. تا ۱۹۶۰ ٚ پایان، ۊن چکؤسلؤواکي، شؤروي جماهير اتحاد، کليسایي کره، مجارستؤن ؤ خۊرتاوي آلمؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ قراردادؤني ۱۹۶۰ ٚ دسامبر ٚ ۱۷ ٚ قرداد ٚ مۊسؤن خۊرتاوي برلين ٚ مئن ايمضا بؤده بؤ. اي توافق‌نؤمه'ن تا حددي کۊباٰ ايقتصاده بال بزأن، أمما در عین ٚ حال کۊباٰ ايقتصادي وابستگي شرق ٚ بلۊک ٚ کيشورؤنه منجرا بؤ. هيتأني خؤرتاوي آلمؤن ٚ مئن گوارا، تامارا بؤنکه (ايمه تانیاٰ مأرۊفا بؤ) ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. ۊن ۊیه مترجم بؤ ؤ سال ٚ بعد گواراٰ گلأکت ؤ بۊليوي مئن ۊن ٚ همرأ بؤکۊشته بؤبؤ. گواراٰ ايقتصاديأ ؤصۊل فارغ أز مثبت ؤ منفي نکات، ۊن ٚ برنؤمه'ن نامؤفق بؤن ؤ ۊشؤن ٚ حاصيل بهره‌وري ٚ سريع ٚ نؤزۊل ؤ کارگرؤن ٚ غیبت ٚ ازدياد کار ٚ محل ٚ مئن بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 63.&lt;/ref&gt; گواراٰ مؤلاقات رنه دۊمؤن (فرانسوي اقتصاددؤن) ٚ همرأ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ ۱۹۵۹ ٚ مصوب ٚ أرضي اصلاحات ٚ ناکافي بؤن گه ۊن ٚ نتيجه پيلا مزارع ٚ تبديل تعاوني مزارع' یا أراضي ٚ تقسيم دهقانان ٚ مئنأ  بؤ، گوار نظر ٚ جي «فردي مالکيت ٚ احساس-ه» تقويت بؤگۊد ؤ کارگرؤن مننسن خۊ مثبت ٚ ايجتماعي منافع' بئینن ؤ ۊشؤنه تشويق گۊ‌د دئبار ٚ مۊسؤن فردي منافع ٚ دۊمبال دؤبۊن.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 306.&lt;/ref&gt;

=== خۊکؤن ٚ خليج ؤ مۊشکي بؤحران ===
۱۹۶۱ ٚ آوريل ٚ ۱۷ مئن، خۊکؤن ٚ خليج ٚ حمله مئن، ۱,۴۰۰ کۊبایي تبعيدي  گه آمريکا مئن یؤمۊجش بدئه بؤن، کۊباٰ حمله بؤدن. گوارا أساسي نخشي اي کالنجار مئن ايفا نؤگۊد، اين‌دؤني گه حمله ٚ پيش ٚ رۊز، یته جنگي ناو گه دریایي تفنگدارؤن ٚ حامل بؤ تظاهر به پينار دل ريؤ ٚ خۊرخؤسي ساحله حمله گۊدن بؤدن ؤ گواراٰ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤنه اۊ منطقه' بکشأنئن. ولي هأندئه مورخؤن مؤتقدن گوارا کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ مئن مؤثر ٚ نخش دأشت، اين‌دؤني گه اۊ زمت کۊباٰ مسلح ٚ نيرؤن ٚ یؤمۊجش ٚ مۊدير بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; تاد سالچ (نويسا) خۊ روایت  ٚ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ جي، گۊنه: «انقلابيۊن گئنا بؤبؤن، اين‌دؤني گه چه گوارا به ۊنوؤن انقلابي مسلح ٚ نيرؤن یؤمۊجش ٚ بخش رئيس یؤمۊجش ٚ برنؤمه ٚ مسئۊل، شبه‌نظامئنه تعليم بدأ. ۊن خۊ کاره خؤجير أنجؤم بدأ بؤ ؤ ۲۰۰,۰۰۰ زۊنؤنه ؤ مردؤنه' جنگ ٚ ره آماده بؤده بؤ».&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; هي زمت ٚ مئن بؤ گه گواراٰ أسلحه ٚ غلاف به طؤر ٚ ايتفاقي خارج بؤبؤ ؤ تير ۊن ي درشؤ ؤ گواراٰ ديمه زخما گۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 507.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheyFidel.jpg|بندانگشتی|چه گوارا ؤ فيدل کاسترؤ ۲۹۶۱ ٚ مئن]]
چه گوارا ۱۹۶۱ ٚ آگست ٚ مئن، آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کؤنفرانس ٚ مئن ؤرؤگۊئه ٚ پۊنتا دل استه ٚ مئن، یادداشتي «قدردؤني» جان اف. کندي (آمريکاٰ رئيس‌جؤمۊر) ٚ ره برسأدنئه. اۊ یادداشت ٚ دل بنويشته نأ بؤ «ممنۊن خۊکؤن ٚ خليج ٚ ره. حمله ٚ پيشي، انقلاب پرکان بؤ. ايسه هر زمت ٚ شي قوي‌تره». وختي گه داگلاس ديلان (یجؤنایي ايالات ٚ خزانه‌داري ٚ وزير) کۊباٰ گلأکتن اتحاد-ه ترقي ؤ پيشأکتن ٚ ره بخأسه‌کس بؤبؤ، گوارا آمريکاٰ وتلس ؤ اۊ کيشور ٚ نظامه دمؤکراتيک نؤدؤنس ؤ بؤگۊت دمؤکراسي «مالي ؤليگارش، تبعيض سياپۊسؤن ٚ عليه ؤ کۊکلاس‌کلن (یته زنجليه‌اي نژادپرست ٚ سازمؤن) ٚ خشم» ٚ همرأ جۊر نیه. ۊن هيتأني «أذیتؤنی» گه ۊن ٚ نظر ٚ جي «دؤنشمندؤني ؤپنهایمر ٚ مۊسؤنچئن-ه خۊ جایگاه ٚ جي هأرؤنئه، ساليان ٚ سال جهانه پاؤل رؤبسن ٚ فؤق‌العاده صدا جي محرۊم بؤگۊد دأره ؤ رؤزنبرگؤن-ه واغا بؤ ٚ مردۊم ٚ اعتراضات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ قتله برسأدنئه»' ني ايشاره بؤگۊد. گوارا خۊ گبؤن ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن بؤگۊت آمريکا واقعي اصلاحاته علاقه‌مند نيه ؤ «آمريکایي کارشناسؤن هرگيز کيشاورزي ٚ اصلاحات ٚ مؤرد ٚ مئن گب نزنن، ۊشؤن یته بي‌خطر ٚ مؤضۊ آو ٚ بئیتر ٚ تأمين ٚ مۊسؤن-ه ترجيح دنن. خۊلأصه، ۊشؤن تؤالتؤن ٚ انقلاب ٚ ره آماده بۊنن». هأندئه، ريچارد گۊدوين (ؤمۊر ٚ خارجه ٚ وزارت ٚ نماینده آمريکاٰ قاره ٚ مسائل ٚ مئن) خۊ یادداشت ٚ مئن کۊندأکۊندي بنويشت گه گوارا ۊنه فردي «جديدتر ٚ نسل ٚ جي» قلمداد کۊنه ؤ هيتأن گوارا خۊشؤن ٚ بؤگۊ-بؤشتؤو-ه کاميلا مؤفيد أرزیاجي بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://americancentury.omeka.wlu.edu/files/original/3e027f808b843322ec9f28e8e78e93b7.pdf&lt;/ref&gt;

۱۹۶۲ ٚ ؤکتبر ٚ مئن کۊباٰ مۊشکي ٚ بؤحران جهانه تا هسته‌اي جنگ ٚ آستؤنه پيش بؤبۊرد. چن هفته اي بؤحران ٚ پسي، مصاحبه ديلي ورکر (یته اينگيليسي کؤمؤنيستي ٚ رۊزنؤمه) ٚ مئن، گوارا هلأني ؤنچي گه «شؤروي ٚ خيانت» محسۊب گۊد ٚ جي ناراحت بؤ ؤ سام راسل (خبرنگار)-ه بؤگۊت «أگر مۊشکؤن کۊباٰ کؤنتؤرؤل ٚ تحت ببي، کۊبایئن ۊنه توأدأ نأبؤن». گوارا ايمه ضمن ٚ اي حادثه ٚ شرح، یه مرت دئه تأکيد بؤگۊد گه سۊسياليستي ٚ آزادي ٚ آرمان، عليه ٚ جهاني «امپراليستي تجاوز» تۊنس نهایتا «ميلیۊنؤن نفر قرباني اتمي جنگ ٚ مئن» ٚ أرزشه دأشته‌بۊن. مۊشکي بؤحران هيتأني گواراٰ متقاعيد بؤگۊد گه دۊته دۊنیاٰ أبرقۊدرتؤن (شؤروي أ آمريکا) کۊبا جي به عنوؤن ٚ یته پيأده ٚ سالدات خۊ جهؤن ٚ استراتژي مئن کارأیته دأرن. ۊن ٚ بؤجؤر، ۊن یته مؤناٰ نگرش ٚ همرأ هۊته گه آمريکاٰ دئه، شؤروي-ئه ني دئه.

== سفرؤن ==

=== آمريکا ===
[[فاىل:CheGuevaraCountries.jpg|بندانگشتی|کيشورؤني گه چه گوارا ۊشؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد (قيرمز) ؤ کيشورؤني گه ۊن ٚ مئن مؤسلحانه ٚ انقلاب ٚ مئن شرکت بؤگۊد (سبز)]]
تا ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر، چه گوارا انقلابي دؤلتمرد جهاني قامت ٚ مئن محسۊب بؤ ؤ به ۊنوؤن ٚ کۊبایي ٚ هیئت ٚ رئيس سخنراني ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن ٚ دؤني نيؤیؤرک-ه سفر بؤگۊد. ۊن ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر ٚ ۱۱، خۊ يسأته ؤ پۊرشۊر ٚ سخنراني مئن، ملل ٚ سازمؤن ٚ ضعف «آپارتاید (یجۊر نژادي تبعيض) ٚ وحشيانه ٚ سياست» ٚ مؤقابله مئن نسایي آفريقا ٚ مئن ٚ جي انتقاد بؤگۊد ؤ بپۊرسئه « آیا ملل ٚ سازمؤن مننئه کاري ۊن ٚ جؤلؤوگيري ره أنجؤم بده؟» گوارا ايمه یجؤنایي ايالات ٚ سياست سياپۊس ٚ جمعيت ٚ قبال-ه تقبيح بؤگۊد ؤ بؤگۊت:

————————————————

ۊشؤني گه پۊس ٚ رنگ ٚ دؤني، خۊ وک‌وچه' کۊشنن ؤ به طؤر ٚ رۊزانه ۊشؤن ٚ عليه تبعيض قائل بۊنن، ۊشؤني گه ايجازه دنن سياپۊسؤن ٚ قاتلؤن آزادکئه بؤمۊجن، اۊ قاتلؤن ٚ جي حيمایت کۊنن ؤ سياپۊسؤني-ئه مۊجازات کۊنن گه خۊ مشرۊع ٚ حق ٚ دۊمبال به ۊنوؤن ٚ یته آزاد ٚ اينسان درن — چۊته تۊنن خؤدره آزادي ٚ حافط قلمداد بؤنن؟&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che g.jpg|بندانگشتی]]
گوارا گه تا اي مؤقؤ دئه عصبي بؤبؤ بؤ، خۊ گبؤنه هاواناٰ دۊوؤمي بیانيه ٚ قرائت همرأ سرأچئه ؤ لاتين ٚ آمريکاٰ «خانواده اي ۲۰۰ ميلیۊن برأر ٚ جي گه یته مساوي مۊشکلات ٚ جي رنج بؤرن» دؤخؤندس.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt; گوارا اعلام بؤگۊد اي «حيماسه»، «هيندي وشنأ گۊده'ن (آمريکاٰ قاره ٚ بۊمئن)، بي زمي‌زوار ٚ دهقؤنؤن، استثمار بؤبه کارگرؤن ؤ مترقي گۊده'ن» ٚ توسط نويشته بۊنه. گواراٰ نظر ٚ مئن اين منازعه، گۊده'ن‌ ٚ مؤبارزه ؤ تفکرات بؤن گه کسؤني-ئه پيش بؤردن گه امپراليسم ۊشؤنه تحقير بؤگۊد دأشت ؤ گۊذشته مئن «یته ضعيف ؤ مطيع ٚ رمه» محسۊب بۊنأ بؤن، گوارا ايمه بؤگۊت «یانکئن ٚ انحصاري کاپيتاليسم» برمسئه حالت ٚ همرأ مذکۊر ٚ رمه ٚ مئن خۊ قبرکنان-ه دئه تۊنه. ۊن ايدامه بدأ گه اي «لایق ٚ سأت» ٚ مئن، «گۊمنؤم ٚ گۊده» خۊ تاريخه خۊن ٚ همرأ نويسنه ؤ حؤقؤقي-ئه گه «۵۰۰ ساله همه ۊنه خنده کۊنن» پسأگيره. چه کۊباٰ اينقلاب ٚ پسي ٚ اعدامؤن ٚ باره بؤگۊت: «أمۊ اعدام بؤديم، اعدام کۊنيم ؤ تا جایي گه لازم بؤبۊن، اعدام کۊنيم». ۊن اي پيش‌بيني گه «خشم ٚ کۊل (مؤج) تمؤم ٚ لاتين ٚ آمريکاٰ سامانؤنه گيره» ؤ کارگري ٚ گۊده'ن گه «تاريخ ٚ چرخ-ه چرخأدنن» أوولي مرت ٚ ره «طۊلاني ؤ وحشيانه خاوي گه ۊشؤنه تحميل بؤبه ٚ جي ورسنن» ٚ همرأ، خۊ گبؤنه ؤمۊمي مجمع ٚ مئن خاتمه بدأ.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

گوارا ايمه واخبرا بؤ وختي گه ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن هيسأ بؤ، کۊبایي تبعيدئن دۊ مرت ۊن ٚ ترؤر ٚ ره تلاش بؤدن. أوولي مرت ٚ ره مالي گؤآانزالز، چه ٚ وؤرۊد ٚ لحظه ٚ مئن قصد دأشت ۊنه یته هفت اينچي تيجيني همرأ قتله برسأدنه. دۊوؤمي ني گيلرمؤ نؤوؤ بؤ. ۊن سأی بؤگۊد سخنراني مؤقؤ، بازۊکا همرأ یته لۊتکا «ايست ريور» ٚ رۊخؤنه ٚ مئن ٚ جي ملل ٚ سازمؤن ٚ مقر-ه تير توأده گه گۊلل‍ه ۊني خطا درشؤ. گوارا اي دۊته تفاق ٚ باره بؤگۊت «بئیتره آدم یته زن ٚ قممه همرأ بؤکۊشته بؤبۊن، تا یته مرد ٚ گۊلله همرأ».هيتأني بؤگۊت اي انفجار واقعه' عطر أ طعم-ه زيادا گۊد.&lt;ref&gt;http://www.latinamericanstudies.org/belligerence/bazooka.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheinMoscow.jpg|بندانگشتی|مؤسکؤ ٚ سۊرخ ٚ میدؤن ٚ مئن، ۱۹۶۴ ٚ نؤوأمبر]]

=== ؤرۊپا ===
دسأمبر ٚ ۱۷ ٚ مئن، گوارا نيؤیؤرک-ه پاريس ٚ مقصد ٚ ره ترک بؤگۊد ؤ ۊیه جي یته سۊ ماهه سفر-ه جهان ٚ دؤر سرأگيت گه چين ٚ خلک ٚ جؤمۊري، کليسایي کره، عربي یجؤنأیی جؤمۊري، ألجزایر، غنا، گينه، مالي، داهؤمي، کؤنگؤ برازاويل ؤ تانزانيا و توقف ايرلند ؤ پراگ ٚ مئن-ه شامل بؤ. ايرلند ٚ مئن، گوارا گه خؤره ايرلندي أجداد دأشت «سنت پاتريک» ٚرۊز-ه لیمرک ٚ مئن جشن بگيت.

اي سفر ٚ طۊل ٚ مئن، ۊن نؤمه اي کارلؤس کۊئيخانؤ (رۊزنؤمه‌نگار) ٚ ره بنويشت گه ايمه سۊسياليسم ؤ اينسؤن کۊباٰ مئن-ه مأرۊفا بؤ. گوارا اي أثر ٚ مئن جديد ٚ واخبري، کار ٚ جديد ٚ جایگا ؤ یته نؤمقام أفراد ٚ ره ٚ ايجاد ٚ باره بنویشته. ۊن هيتأني خۊ ضد ٚ کاپيتاليستي ٚ احساسات ٚ باره بنويشته دأره:

————————————————

کاپيتاليسم ٚ قانۊن گه أکثريت ٚ نظر ٚ جي دؤخؤته نأ؛ بي اينگه فرد بؤدؤنه ۊن ٚ سر أثر ننه. ۊن خألي یته ؤفؤقي ٚ وؤسعت گه بي‌انتها نظر رسنه' أینه. اين چيزي هيسه گه کاپيتاليسم ٚ مؤبلغؤن نۊشؤن دنن ؤ راکفلر-ه (پيلا بۊرژوا) — چي دؤرۊست چي غلط — سرمشقي مؤفقيت ٚ شأسه بؤن  ٚ ره چؤنن.  فقري ؤ رنجي گه یته راکفلر ٚ ظؤهۊر ٚ ره نياز هيسه ؤ فسادي گه ايته‌چي ثروت ٚ أنباشت ٚ ره ضرۊرت دأره، چاؤده بؤبه ٚ تصوير ٚ مئن دئن نؤبؤنه ؤ هميشک ۊن-ه مردۊم-ه نۊشؤن دأ نشأنه.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1965/03/man-socialism.htm&lt;/ref&gt;

————————————————

=== ألجزایر ===
گوارا ۱۹۶۵ ٚ ۲۴‌رؤم ألجزایر ٚ مئن، آسیا ؤ آفريقاٰ کيشورؤن ٚ ايقتصادي اتحاد ٚ سمينار ٚ مئن گب‌زني بؤگۊد گه ۊن ٚ آخري حؤضۊر بين‌المللي صحنه'ن ٚ مئن بؤ. ۊن سۊسيالیستي کيشورؤن ٚ أخلاقي وظایف-ه ايشاره ؤ ۊشؤنه ضمني همکاري‌ئه خۊرخؤسي استثمارگرؤن ٚ همرأ متهم بؤگۊد. ايمه اقداماتي‌ئه تشريح بؤگۊد گه ۊن ٚ نظر ٚ مئن کؤمؤنيستي کيشورؤن وأني أنجؤم بدن تا امپراليسم-ه حريفا بۊن. ۊن اي صؤبتؤن ٚ همرأ به صۊرت ٚ عؤمۊمي شؤروي‌ئه انتقاد بؤده بؤ، مارس ٚ ۱۴ ٚ مئن کۊبا-آ وگردس ؤ راؤل کاسترؤ، اسوالدؤ دؤرتيکؤس ؤ کارلؤس رؤدزيگز هاواناٰ فؤرۊدگا مئن ۊن ٚ جي ايستقبال بؤدن.

گوارا سخنراني ألجزایر ٚ مئن ٚ جي مشخص بؤبؤ بؤ گه ۊن کليسایي نيمکره'، آمريکا رهبري همرأ خۊرخؤس ؤ شؤروي رهبري خۊرتاو ٚ مئن-ه نسایي نيمکره ٚ استثمار کۊنا دؤنس. ۊن بدأري کليسایي ویتنؤم ٚ کؤمؤنيست ٚ کيشور ٚ جي ویتنؤم ٚ جنگ ٚ مئن حيمایت گۊد ؤ درحال ٚ تؤسعه ٚ دئه‌کيشورؤن ٚ مردۊم ٚ جي بخأس أسلحه دسأیرن ؤ «ويتنؤمي» وکن. ۊن ٚ مۊخالفت شؤروي همرأ خۊرخؤسي ؤرۊپاٰ چپ ٚ منورالافکارؤن ؤ هۊنرمندؤن ٚ مئنأ گه خۊ قبلي باور-ه شؤروي‌ئه ندأشتن ٚ محبؤبيت ٚ باعث أني بؤبؤ. هيته‌أن ۊن ٚ امپراليسم‌ستيزي ؤ انقلابي‌گيري آمريکاٰ جوؤن ٚ راديکال ٚ دؤنش‌مۊجؤن گه اجتماعي تغييرات ٚ ره بي‌تابي گۊدن ٚ الهام بخش، بؤ.

گوارا خۊ شخصي بنويشته'ن ٚ مئن گه اي زمت ٚ مئن بنويشته (ۊشؤني گه تا ألؤن منتشرا به)، خۊ متزاید ٚ انتقادات-ه شؤروي ٚ سياسي ايقتصاد ٚ جي ابراز کۊنه ؤ ۊشؤن-ه «مارکس-ه یداگۊدن»' متهم بؤگۊد. ۊن مجمۊعه‌اي شؤروي سياستؤن ٚ جي گه، هأکش‌وکش «طبقاتي کالنجار ٚ دؤريني خؤشۊنت ٚ محو گه کاپيتاليسم ٚ انتقال به سۊسياليسم ٚ جي سيفایي‌شا نيه» ٚ ره، «خطري مسالمت‌آميز ٚ تعایش آمريکا‌ همرأ» ٚ سياست، ۊشؤن ٚ نامؤفقي کار ٚ باره ٚ «اطلاعات ٚ تغيير» ٚ ره ؤ ۊشؤن ٚ سأی سۊسياليستي اقتصاد-ه «ليبرال گۊدن» ٚ ره، مۊخالف بؤ. ۊن پۊل، بهره، کالایي تؤليدي مناسبات، بازار ٚ اقتصاد ؤ سۊدگرایي ٚ کاميل ٚ حذفا بؤن ٚ طالب بؤ، درحالي گه شؤروئن اصرار دأشتن اي موارد جهاني کؤمؤنيسم-ه رسئن ٚ همرأ مؤغۊب بۊنن. گوارا پيش‌بيني بؤگۊد گه أگه شؤروي أرزش ٚ قانۊن-ه لغو نؤنه، دسأخر سرمایه‌داري‌ئه رسنن.

گوارا دۊ هفته خۊ ألجزایر ٚ مئن ٚ سؤخنراني ٚ پسي ؤ وگرسن کۊباٰ، عؤمۊمي أنظار ٚ جي کنأره بگيت ؤ ايمه کۊللا غیب بؤبؤ. با توجه به اينگه مردۊم ۊنه کاسترؤ ٚ پسي کيشور ٚ دۊوؤمي قۊدرتمند ٚ فرد محسۊب گۊدن، ۊن ٚ وضعيت یته پيلا راز-ه تبديلا بؤبؤ بؤ. کاسترؤ، بین‌المللي حدسؤن ٚ فشار ٚ بۊن چه ٚ سرنويشت ٚ باره، ۱۹۶۵ ٚ ژۊئن ٚ ۱۶ ٚ مئن اعلام بؤگۊد مردۊم وختي واخبرا بۊنن گه گوارا خؤره بخأ. أمما اين، شایعات ٚ پخش ٚ مانع کۊباٰ دؤرين ؤ بيرۊن ٚ مئن ونکت.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/subject/economy/authors/yaffeh/che-critic.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che gue.jpg|بندانگشتی]]

۱۹۶۵ ٚ ؤکتبر ٚ ۳وؤم، کاسترؤ یته بۊدۊن ٚ تاريخ ٚ نؤمه' عؤمۊمي بؤگۊد گه ادعا بؤبؤ گوارا هفت‌ماه ٚ قبل ۊنه بنويشته. نؤمه ٚ مئن گه ايمه چه ٚ «خۊداحافظي ٚ نؤمه»' مأرۊفا بؤ، گوارا ضمن ٚ تأکيد ٚ بر خۊ همبستگي کۊباٰ انقلاب ٚ همرأ، اعلام بؤگۊد گه قصد دأره کيشور-ه ترک بؤنه تا دئه-ممالک ٚ انقلابي کالنجارؤن ٚ مئن مشارکت بؤنه. ۊن هيته‌أني خۊ تمؤم ٚ مناصب-ه دؤلت ؤ کۊباٰ کؤمؤنيست ٚ حزب ٚ مئن رهأ بدأ ؤ استعفا بدأ ؤ کۊباٰ ايفتخاري شهروندي‌ئه ني کنأر بيگئنت.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGuevara1965 Guevara 1965]&lt;/ref&gt;

== کالنجار کؤنگؤ مئن ==
[[فاىل:Che el.jpg|بندانگشتی]]
گوارا ۱۹۶۵ ٚ سرأگير ٚ مئن آفريقا-آ بؤشؤ تا خۊ دؤنش ؤ تجرۊبه' به عؤنوان ٚ یته چريک، سيمباٰ شۊرشئن ٚ اختيار کؤنگؤ منازعه ٚ مئن قرار بده. أحمد بن ٚ بلا (ألجزایر ٚ رئيس جمهۊر) ٚ بؤته'ر ٚ طبق «گورا آفريقا-آ امپراليسم ٚ ضعيف ٚ حلقه دؤنس» گه هين‌دؤني پيلا انقلابي ظرفيتؤن ٚ دارا هيسه.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBenBella1997 Ben Bella 1997]&lt;/ref&gt; جمال عبدالناصر (مصر ٚ رئيس‌جؤمۊر گه خۊ ملاقات چه ٚ همرأ ۱۹۵۹ ٚ پسي ۊن ئ همرأ خؤجير ٚ رابطه دأشت) گواراٰ برنؤمه کؤنگؤ مئن ٚ کالنجار' خردمندانه نؤدؤنس ؤ ۊنه هۊشدار بدأ گه یته «تارزان‌گۊنه» ؤ کتن-ه محکۊم بؤبؤ ٚ شخصيت-ه تبديل خأنه بؤن. هأندئه، گوارا «رامؤن بنتيز» ٚ مستعار ٚ نؤم ٚ همرأ کؤنگؤ' سفر بؤگۊد. ۊن کۊباٰ عمليات سيمباٰ مارکسيست ٚ قيام ٚ حمایت ٚ ره گه کؤنگؤ ٚ بؤحران ٚ أثر ٚ دؤني ايجاد بؤبؤ بؤ'، رهبري گۊد. گوارا، ويکتؤر درکه (دۊوؤمي فرمانده) ؤ ۱۲ ته کۊبایي همرأ ۱۹۶۵ ٚ آپريل ٚ ۲۴‌رؤم کؤنگؤ ٚ دؤرين بؤشؤن ؤ ايمه، حؤدۊد ٚ ۱۰۰ ته آفريقایي-کۊبایي ني ۊشؤن-ه گلأکتن.&lt;ref&gt;Gálvez 1999, p. 62.&lt;/ref&gt;

ۊشؤن مددتي لؤران کابيلا (چريکي رهبر گه چن ماه ٚ قبل کنأر بيگئنتئه ٚ رئيس‌جؤمۊر ٚ طرفدارؤن ٚ شۊرش ٚ مئن لۊمۊمبا-آ بال بزأ بؤ) ٚ همرأ همکاري بؤدن. گوارا گه لۊمۊمباٰ طرفدارؤن ٚ جي بؤ، بؤگۊت گه «ۊن ٚ قتل وأني أمر ٚ ره درسي بؤبۊن». گوارا گه توؤن ٚ کمي بۊمي زوؤنؤن ٚ مؤکالمه ٚ سر دأشت، یته نؤجوؤن مۊترجم «فردي ايلانگا» نؤمي ٚ کۊمک ٚ همرأ ديگرؤن ٚ همرأ ارتباط گيت. هف ماه ٚ گۊذشتن ٚ جي، ايلانگا «سختکۊش ٚ گوارا» ٚ رفتار-ه گه «احترامي مؤساوي سيفيت‌پۊسؤن ؤ سياپۊسؤن ٚ مئنأ قائل بؤ» تحسين گۊد.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4522526.stm&lt;/ref&gt; ولي خلي دنکت گه گوارا، کابيلاٰ ضعيف ٚ نظم ؤ انظباط ٚ جي ناؤميدا بؤ یؤ ۊن-ه کنأر بيگئنت، چه بؤگۊت: هئچچي نؤبؤ گه مره قانع بؤنه ۊن یته مؤرد ٚ نياز ٚ فرد أمر ٚ ره هيسه».&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFBBCNews2001a&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheInCongo1965.jpg|بندانگشتی|گوارا ۳۷ سالگي مئن، ۊن اي تاتایي مئن گه ۱۹۶۵ ٚ شئه، یته کؤنگؤیي تروچه' کشأیته ؤ یته آفريقایي چريک ٚ ور هيسأ‌.]]

کؤنگؤ ٚ 

ٚ مللي أرتش ٚ سيفيت‌پۊس ٚ مؤزدۊران مایک هؤر ٚ رهبري ٚ همرأ گه توسط ٚ کاسترؤ ٚ مۊخاليف ٚ کۊبایي خلبؤنان ؤ هيتأني سازمؤن ٚ سي‌ئی‌آ حيمایت بؤن؛ گواراٰ ۊن ٚ پایگا تانگانياٰ دریاچه ٚ نزیک ٚ بندؤن ٚ مئن ٚ جي بۊرۊجأنئن ؤ بؤتۊنسن ۊن ٚ ارتباطات-ه شؤنۊد بؤنن ؤ ایته ۊن ٚ حمله ٚ برنؤمه'ن ٚ جي واخبرا بۊنأبؤن ؤ ۊن ٚ تدارکات ٚ خطۊط-ه مختل گۊدن. با اینگه گوارا خأس خۊ حؤضؤر-ه کؤنگؤ ٚ مئن دؤخؤسأنه، أمما دؤلت ٚ ايالات ٚ آمريکا ۊن ٚ مؤقعيت ؤ فعاليتؤن ٚ جي واخبر بؤن. آمريکاٰ مللي أمنيت ٚ آژانس، یۊئس‌ئن‌ئس سرجۊخه خؤزه ئف والدز (تی-ي‌جی-۱۶۹) ٚ کارأیتن ٚ همرأ هند ٚ ؤقیانۊس ٚ مئن، تمؤم ٚ ۊن ٚ ارتباطات-ه رصد گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBamford2002&lt;/ref&gt;

گوارا قصد دأشت اتقلاب-ه مارکسيسم-ه تأليم ؤ فؤکؤ ٚ استراتژي ؤ چريکي جنگ-ه سيمباٰ مۊوارزؤن ؤ مؤبۊتۊ (زئير ٚ ديکتاتؤر ٚ رئيس‌جؤمۊر) ٚ مۊخالفونه یؤمۊجأدنئن ٚ همرأ، صادر بؤنه. ۊن کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ کيتاب ٚ مئن، بي‌کفایتي، عدم ٚ پذيرش ٚ تؤصيه'ن ؤ دؤريني درگيرئن شۊرشئن ٚ مئنأ' شۊرش ٚ شکست ٚ أصلي دلایل ٚ جي دؤخؤند. ۱۹۶۵ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۰ؤم ٚ مئن، گوارا گه ديسانتري ؤ حاد ٚ آسم ٚ جي رنج بؤرد ؤ أخير ٚ هفت ماه ٚ شکست ؤ تعلل ۊنه وأرگئنته بؤ، خۊ ۱۲ نفره ٚ گرۊپ ٚ ۶ بؤمؤنسه'ن ٚ همرأ کؤنگؤ' ترک بؤدن. گوارا بؤگۊت قصد دأشت مجرۊحانه کۊبا-آ روؤنه بؤنه ؤ به ۊنوؤن یته نمؤنه انقلابي کؤنگؤ مئن بئسه ؤ تا مۊردن ٚ مؤقؤ بجنگه، أمما خۊ دۊته رفيقؤن ٚ اصرار ٚ پسي ؤ هيتأني دۊ نفري گه کاسترؤ شخصاً برسأدنه بؤ، حاضر وکت آفريقا-آ ترک بؤنه.

اۊ شبانه رۊز ٚ مئن، گوارا ٚ نيرؤن بي‌ سرصدا خۊ ؤردؤن-ه وچئن، خۊ کؤمه'ن-ه تشأدأن ؤ اۊ أسلحه'ني گه خۊ همرأ بؤرد منسن-ه مؤنهدماؤدن یا  توأدأن تانگانيا دریاچه مئن ؤ ايمه شبؤنه مرز ٚ جي بؤشؤن تانزانيا ؤ خؤدره زميني دارالسلام-ه برسأنئن. گوارا چن ماه بعد اي نتيجه' برسئه گه ۊن جنگسن تا مۊردن ٚ لحظه ٚ تأد تصميم ٚ شؤن بگيت چۊن: «اينساني عنصر بکت. هيچ ئراده‌اي جنگ ٚ ره دنئه بؤ. رهبرؤن [شۊرشي] فاسدن. خۊلأصه... نشأس کاري گۊدن». گوارا هيتأني بؤگۊت: «أمۊ منيم کيشوري گه نخأنه بجنگه' تنأکه آزاداؤنيم». چن هفته بعد، ۊن مقدمه‌اي خۊ کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ ره بنويشت گه اي جۊمله همرأ سرأیته بۊنأبؤ: «اي داستؤن یته ديشکسنه»&lt;ref&gt;Guevara 2000, p. 1.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Cheguevaracongo.jpg|بندانگشتی|گوارا کؤنگؤ مئن، ۱۹۶۵]]
«چه» میل ندأشت وگرده کۊبا اين‌دؤني گه کاسترؤ قبلتر ۊن ٚ «خۊداحافظي نؤمه»' گه قرار درصۊرت ٚ مۊردن پخش بؤبۊن، علني بؤده بؤ. نتيجتاً، گوارا شيش ماه دؤخؤتکئه کۊباٰ سفارت، دارالسلام ٚ مئن ؤ ايمه یته خؤنه کۊباٰ پراگ ٚ مئن بئسأ. گوارا وختي ؤرۊپا مئن هيسأ بؤ، به طؤر ٚ سئرري خۊآن پرؤن (آرژانتين ٚ قبلي رئيس‌جؤمۊر) ٚ همرأ گه ايسپانياٰ تبعيد بؤبؤ بؤ، ملاقات دأشت. گوارا پرؤن-ه اعتماد بؤگۊد ؤ ۊنه خۊ تازه نخشه جي گه طرح‌شؤني یته کؤمؤنيستي انقلاب ٚ ره سۊسياليستي حؤکۊمت ٚ برقراري ره لاتين ٚ آمريکا مئن بؤ، واخبرا گۊد. پرؤن گوارا-آ هۊشدار بدأ اي نخشه گه قراره بۊليوي جي سرأیتن بؤبۊن، خۊکۊشي ؤ بيهۊده هيسه أمما گوارا خۊ تصميم-ه بئیته بؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200303150750/https://www.pagina12.com.ar/diario/elpais/subnotas/178453-56017-2011-10-08.html&lt;/ref&gt;

گوارا اي مۊددت ٚ مئن، خۊ خاطرات ؤ تجربيات کؤنگؤ مئن ٚ شئه جماگۊد ؤ هيته‌أني دۊته دئه کيتابه (یته فلسفه ٚ باره، ؤ اۊ یته ايقتصاد ي) نويشتن-ه سرأگيت. ۱۹۶۶ ٚ ژۊیه  ٚ مئن دؤخؤتکئه کۊبا-آ دؤرينا بؤ تا کاسترؤ ؤ خۊ زنکه همرأ ملاقات بؤنه. چه هيته‌أني آخري وار ٚ ره خۊ پئنشته وچه ٚ ره نؤمه بنويشت ؤ مقرر بؤبؤ ۊن ٚ مۊردن ٚ پسي بؤخؤنده بؤبۊن. ۊن اي نؤمه ٚ آخر ٚ مئن ۊشؤنه تؤصيه بؤگۊد:

————————————————

مؤهم‌تر همه جي، هميشک اي توانایئه دأشته بين گه هرته بي‌عأدالتي-ئه گه دۊنیا مئن هرکسئه روا بۊنه عميقاً حس بؤنين. اين یته اينقلابي ٚ خؤجيرترين خصيصه هيسه.&lt;ref&gt;Guevara 2009, p. 167.&lt;/ref&gt;

————————————————

== بۊليوي، دسگيري ؤ ئدؤم ==
۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن، چه ٚ مقر هلأ عمۊم ٚ ره نامشخص بؤ، هرچند گه مؤزامبيک (FRELIMO) ٚ نماینده'ن گۊزارش بدأن ۊن ٚ همرأ ۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن دارالسلام ٚ مئن ملاقات بؤدن. اي ملاقات گواراٰ پيشبنأک ٚ باره اۊ انقلابه بال زأن ٚ ره بؤ گه مؤزامبيکئن نهایتا ۊنه رد بؤدن.&lt;ref&gt;Mittleman 1981, p. 38.&lt;/ref&gt; کارگر ٚ جهاني رۊز ٚ سخراني ٚ رۊز ۱۹۶۷ ٚ مئن هاوانا مئن، سرگرد خؤآن آلميدا (مسلح نيرؤن ي دفاع ٚ وزير) بؤگۊت: «گوارا جایي لاتين ٚ آمريکا مئن مشغۊل ٚ خدمت به انقلابه».
[[فاىل:CheinBolivia1.jpg|بندانگشتی|عۊمر ٚ أواخر، یته رۊستا بۊليوي مئن]]
عزيمت بۊليوئه پيشي، گوارا خۊ ظاهيره نغيير بدأ تا شنأخته نؤبۊن، ۊن خۊ ريش-ه بتأشئه ؤ خۊ مؤن-ه کۊتا ؤ خاکستري چاگۊد. ۱۹۶۶ ٚ نۊوامبر ٚ ۳وؤم، گۊرا «آدؤلفؤ منا گؤنزالز» ٚ جعلي نؤم ٚ همرأ دؤخؤتکئه هوامۊج ٚ همرأ لاپاز-ه دؤرينا بؤ. ۊن خؤدره یته ؤرؤگۊئه‌اي ميانسال ٚ تاجر ؤ آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کارکۊنان ٚ جي معرفي بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Hill_and_Wang&lt;/ref&gt;

سۊ رۊز بۊليوي-ئه دؤرينا بؤن ٚ پسي، گوارا چريکي أرتش ٚ تشکيل ٚ هدف همرأ، لاپاز-ه ترک بؤگۊد ؤ بؤشؤ بۊليوي ٚ خۊرخؤسي-نسام ٚ رۊستایي مناطق-ه. گوارا أوولي ؤردۊگا یته دۊرأکته منطقه به نؤم نيانکاوآزؤ برپا بؤبؤ أمما چريکي أرتش-ه یؤمۊجش اۊ ؤردۊگا مئن خطر بؤ ؤ کار پيش نؤشؤ. ۊن تامارا بۊنکه' گه ۊن ٚ مستعار ٚ نؤم تانيا بؤ، خۊ أصلي عامل لاپاز ٚ مئن منصۊب بؤگۊد. تانيا اصالتاً خۊرخؤسي آلمؤن ٚ شي بؤ ولي آرژانتين ٚ مئن بچئه بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 693.&lt;/ref&gt;

گواراٰ چريکي قۊوا حؤدۊد ٚ ۵۰ نفر ٚ جي تشکيل بؤ ؤ تحت ٚ عنوان ٚ بۊليوي ٚ آزادي‌بخش کۊنش گۊد. ايشؤن مسلح بؤن ؤ کاميري ٚ کۊهستؤني مناطق ٚ مئن سال ٚ ۱۹۶۷ ٚ أوایل، خۊ أوولي درگيري ٚ مئن بۊليوي ٚ دؤلت ٚ أرتش ٚ همرأ مؤفق بؤن. چنته متعدد ٚ پيرۊجي ۱۹۶۷ ٚ باهار-تاوسسؤن ٚ مئن چريکي نيرؤن کسب بؤدن گه باعيث بؤبؤ، بۊليوي  ٚ دؤلت چريکؤن ٚ تئداد-ه ويشتر واقعي تعداد ٚ جي تخمين بزنن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 97.&lt;/ref&gt;

محققؤن جير ٚ موارد-ه گواراٰ شکست بۊليوي انقلاب ٚ مئن دؤنن:

* گوارا انتظار دأشت بۊليوي ٚ دؤلت ٚ محلي معارضؤن اۊن ٚ همرأ همکاري بؤنن أممآ ايته ونکت. هيته‌أني بۊليوي ٚ کؤمؤنيست ٚ حئزب ماريؤ مؤنخه ٚرهبري ٚ تحت گه شؤروي-ئه گرایش دأشت، ۊشؤنه حيمایت نؤگۊد. گوارا خۊ خاطرات ٚ مئن گه ۊن ٚ مرگ ٚ پسي کشف بؤبؤ، بۊليوي کؤمؤنيست ٚ حئزب-ه «غير ٚ قابل ٚ ئتماد ؤ أحمق» تؤصيف بؤگۊد دأره.
* ۊن تصور گۊد خألي بۊليوي ٚ أرتش گه ۊن ٚ نيرؤن خلي خۊب یؤمۊجش بدئه ندأرن ؤ کافي ايمکانات ندأشتن ٚ همرأ طرف هيسه ؤ نؤدؤنس گه ایالات ٚ متحده یته جرگه سي‌ئی‌آ ٚ ويژه کؤمؤندؤن ؤ يه عالمي دئه عملياتي عوامل-ه بۊليوي ٚ ضد ٚ شۊرش ٚ نيرؤن-ه بال زأن ٚ دؤني بۊليوي-ئه اعزام بؤده. هيته-أني بۊليوي أرتش-أني یجؤنایي ايالات ٚ ويژه ٚ نيرؤن (تکاورؤن ٚ مۊسؤن) ٚ  تحت ٚ تعليم ؤ مشاوره قرار بئیتن.&lt;ref&gt;US Army 1967 and Ryan 1998, pp. 82–102, inter alia. &quot;US military personnel in Bolivia never exceeded 53 advisers, including a sixteen-man Mobile Training Team from the 8th Special Forces Group based at Fort Gulick, Panama Canal Zone&quot; (Selvage 1985)&lt;/ref&gt;
* دۊته کۊتا کۊل ٚ رسأدنا گه کۊباٰ دؤلت ۊن ٚ اختيار قرار بدأ بؤ معیۊب بؤن، نتيجتاً چريکؤن مننسن ارتباط برقرار ؤ خۊ مؤرد ٚ نياز ٚ تدارکات-ه بئینن. 
*
*
*

*
به علاوه، مأرۊف بؤ گوارا ستيز-ه به ساجش ترجيح دنه ؤ اي عملکرد-ه کۊباٰ چريکي جنگ ٚ مئن نۊشؤن بدأ بؤ. اي أمر ۊن ٚ عدم ٚ توفيق ٚ ايجاد ٚ رابطه بۊليوي ٚ دئه-شۊرشي رهبرؤن ٚ همرأ مؤثر وکت، هۊته گه کؤنگؤ مئن-ني اي تفاق دکته بؤ. اي  گواراٰ گرایش کۊبا مئن-ني خؤدره نۊشؤن بدأ بؤ أمما فيدل کاسترؤ ٚ به مؤقؤ مداخلات ؤ رانمایئن اختلافات ٚ برۊز ٚ مانع بؤ.

هيته‌أن گوارا محلي مردم ٚ جذب گلأکتن شبه‌نظامئن-ه طی ٚ یؤنزه ماه سأی ناکام بؤمؤنس. پۊر منطقه مردۊم ٚ جي بۊليوي ٚ نظمامئن ؤ مقامات-ه در جريان ٚ مقر ؤ چريکؤن ٚ تحرکات ٚ جي واخبرا گۊدن. گوارا خۊ کالنجارؤن ٚ آخري رۊزؤن بۊليوي ٚ مئن بنويشت گه: «دهقانؤن أمره بال نزنن، بلکي خبرچين-ه تبديلا بؤدرن».

فيليکس رؤدريگز (کۊبایي تبعيدی) گه سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ ويژه فعاليتؤن ٚ مرکز ٚ ره کار گۊد، بۊليوي أرتش-ه گواراٰ دسگيري ره مشاوره بدأ. به علاوه، یته مؤستند ٚ بؤته'ر ٚ طبق، کلاؤس باربي (نازي جنگي جنایتکار) ني سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ دئه- مؤشاورؤن ٚ جي بؤ ؤ یحتمل مستقيماً ۊشؤن-ه کۊمک گۊد.
[[فاىل:Statueduchelahiguera.jpg|بندانگشتی|گوارا یادبۊد، لا ايگرا مئن]]
۱۹۶۷ ٚ ؤکتبر ٚ ۷ۊم، یته خبرچين بۊليوي ٚ ويژه نيرؤن-ه گواراٰ چريکي قۊواٰ ؤردۊ ٚ مقر-ه گه یته درره مئن نأ بؤ جي واخبرا گۊد. ؤکتبر ۸ۊم ٚ صۊب، ۊشؤن اۊ منطقه' ۱۸۰ ته سالدات ٚ همرأ دۊته جرگه مئن دؤرأچئن ؤ درره ٚ داخل ٚ را پيشروي بؤدن. نبردي در بگيت ؤ گوارا اي نبرد ٚ مئن مجرۊح ؤ أسيرا بؤ. برناردينؤ هوانکا (بۊليوي ٚ أرتش ٚ گرۊهبانؤن ٚ جي) ماجرا' ايته گۊزارش کۊنه: تکاورؤن ٚ نزيکا بؤن ٚ همرأ، گوارا گه دۊ مرتبه تير بؤخؤرده بؤ ؤ ۊن ٚ أسلحه دئه کارساج نؤبؤ، خۊ سلاحؤن-ه به نشؤنه ٚ تسليم توأدأ ؤ خطاب به سالداتؤن فریاد دنأ: «شليک نؤنين! مۊ چه گوارام ؤ مۊ زنده ويشتر شمه-ر ٚ ره أرزش دأرم، تا بؤمۊرده».

هۊ رۊز ٚ شأنسر گوارا' دس‌دؤبۊسئه یته بؤسۊسه-دؤسۊسه مدرسه' لا ايگرا (رۊستایي هۊ نزيکي) مئن منتقل بؤدن. یته نصفه‌رۊز، ۊن بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن ٚ بازجۊیي ٚ برأبر بتأوس (مۊقاومت بؤگۊد) ؤ خألي ۊشؤن ي سربازؤن ٚ همرأ آهسسه گب زأ. یته سربازؤن ٚ جي چه' «مخۊف» تؤصيف گۊد. ۊن ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا ٚ راس ٚ پا ٚ ساق گۊلله بؤخؤرده بؤ، ميۊ ۊني خاک‌آلۊد ؤ ۊن ٚ ليواس شندره وکته بؤ ؤ ۊن ٚ پاٰن-ه قأم دؤبسئه بؤن. نامناسب ٚ وضعيت ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، «گوارا خۊ سر-ه جؤر بٚیته دأشت، مؤستقيم طرف ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ گۊد ؤ تنها چيزي گه خأس، یچي ديۊ گۊدن ٚ ره بؤ». ۊن گۊنه «ترحم» ٚ همرأ یته کۊچئه کيسه تۊتۊن ۊن ٚ پيپ ٚ مئن ٚ دنأم، گوارا لبخند بزأ ؤ تشکۊر بؤگۊد. هۊ رۊز ٚ شؤو یأني ؤکتبر ٚ ۸، کأپيتان ئسپينؤزا (بۊليوي أرتش ٚ أفسرؤن ٚ جي) تلاش بؤگۊد پيپ-ه گوارا ٚ  دهن ٚ جي وئیره گه چه —دؤبسئه دسؤن ٚ وؤجۊد ٚ  همرأ — ۊن لقد بزأ. گوارا هيتأني چن سأت پيشتر خۊ اعدام ٚ جي آدميرال اۊگاتچه ٚ ديم ٚ سر گه تلاش بؤده بؤ ۊن ٚ جي بازجۊیي بؤنه، فيليک توأدأ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

پس ٚ رۊز ؤکتبر ٚ ۹، گوارا درخاس بؤگۊد رۊستاٰ مدٚرسه ٚ مألم گه یته ۲۲ ساله زنکه بؤ به نؤم ٚ جۊليا کؤرتز-ه، بٚینه. ۊن ايمه گوارا' «مردي خۊش‌قيأفه ؤ بأ نيأیي نرم ؤ طعنه‌آميز» تؤصيف بؤگۊد گه مکالمه ٚ مؤقؤ کؤرتز منيس مؤستقيم ۊن ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ بؤنه چۊنگه «نيأ ۊني تاب‌پذير، رؤسۊخ گۊدنکس ؤ آرام بؤ». گوارا مألم-ه بؤگۊت اين ضد ٚ تربيتي هيسه گه انتظار بؤشۊن رۊستایي کۊدک ايته‌چي جا مئن تحصيل بؤنه، «درحالي گه دؤلتي مقامات مرسدس-ه سوارن» . گوارا بؤگۊت اين چيزي هيسه گه أمۊ ۊن ٚ علیه کالنجار کۊنيم».&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

مۊددتي بعد هۊ ؤکتبر ٚ ۹هؤم ٚ صۊب، رنه بارينتؤس (بۊليوي رئيس‌جؤمۊر) دسسۊر بدأ گوارا' بؤکۊشته بؤبۊن، هرچند دؤلت ٚ ايالات ٚ متحده متمایل بؤ گه ويشتر بازجۊیي بؤن ٚ ره پاناما' منتقل بؤبۊن، گوارا کۊشأنئن ٚ دسسۊر توسط ٚ فيليکس رؤدريگز اۊ واحدي گه گوارا' دأشت-ه برسأدنئه. ماريؤ تران (بۊليوي أرتش ٚ ۲۷ ساله گؤرۊبان) گه ئدعا گۊد سۊ نفر ۊن ي دۊستؤن ٚ جي، هممه ماريؤ ٚ کۊچئه نؤم ٚ همرأ چريکؤن ٚ همرأ درگيري مئن بؤمۊردن، ۊن ٚ اعدام ٚ ره داوطلب بؤبؤ. ۊن درحالي گه نيمه‌مست بؤ، درخاس بؤگۊد گوارا' شليک بؤنه. بۊليوي ٚ دؤلت قصد دأشت گوارا' کۊشتن ٚ پسي رسماً ئلؤم بؤنه ۊن ددرگيري جريؤن ٚ مئن بؤکۊشته بؤبؤ ؤ نتيجتاً، رؤدريگز به تران دسسۊر بدأ چه ٚ سر-ه شليک نؤنه تا گۊلل‍ه ٚ زخمؤن دؤلتي روایت ٚ همرأ همخؤني دأشته بۊن. گري پرادؤ (سروؤني گه ۊن ٚ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤن گوارا' أسيراؤده بؤن) بؤگۊت بارينتؤس گوارا' اعدام ٚ دسسۊر-ه فؤراً صادر بؤده بؤ گه اين‌دؤني گه احتمال دأن بؤبؤ بؤ ۊن زندؤن ٚ جي درشۊن یا مردۊم ٚ سۊجه گيتن دؤلت ٚ جي، علني محاکمه مئن تفاق دکه. بارينتؤس هرگيز خۊ أنگيزه' گوارا' فؤري کۊشتن ٚ ره، دئه-ايقدامات ٚ تأد محاکمه ؤ تحويل دأن آمريکایي مقامات-ه مۊسؤنچي، آشکار نؤگۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGrant2007&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Ghe édam-e pishi.jpg|بندانگشتی]]
فيليکس رؤدريگز حؤدۊد نيم سأت گوارا' کۊشتن ٚ پيشي تلاش بؤگۊد تا گوارا' وادار بؤنه، تا دئه-چريکؤني گه آزاد بؤن ٚ دؤخؤتن‌گا ٚ جا' اعتراف بؤنه، ولي چه جوؤوي ندأ. ايمه رؤدريگز ؤ چنته دئه سالدات گوارا' کۊمک بؤدن راسه بئسه ؤ ۊنه کؤمه ٚ جي بيرۊن بؤبۊردن. رؤدريگز ؤ دئه-سالداتؤن گوارا همرأ دسه‌جمعي عکس بئیتن ؤ رؤدريگز گوارا' خبر بدأ قراره ئدؤم بؤبۊن. چن لحظه بعد، یته سربازؤن گه گوارا جي محافظت گۊد، ۊن ٚ جي بپۊرسئه «آیا تي جاودانگي ٚ فکر دري؟» ؤ گوارا جوؤوأدأ «نه، مۊ انقلاب ٚ جاودانگئه فيکر کۊنم».&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refTime1970 Time magazine 1970]&lt;/ref&gt; چن دئقه بعد، تران ۊنه شليک گۊدن ٚ ره کؤمه' دؤرينا بؤ، گوارا ورسأ ؤ خۊ آخري گبؤن-ه به زوؤن بيأرد «دؤنم مره کۊشتن ٚ ره بۊمأی. شلليک بؤن، بزدل! تۊ خألي خأن یکته' بؤکۊشي» تران لحظه‌اي درنگ بؤگۊد، ايمه ئم۲ کارابين-ه گوارا ٚ را نۊشؤنه بگيت ؤ چه ٚ بالؤن ؤ پاٰن-ه شلليک بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt; گوارا گه زمين ٚ سر خؤدره دپيت، خۊ یته مُچان-ه گاز بگيت تا خۊ جره ٚ جؤلؤو-ه بئیره. تران ٚ بعدي شلليک زخمي کۊشتنکس گوارا ٚ سينه ٚ مئن ايجاد بؤگۊد. رؤدريگز ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا سأت ٚ ۱:۱۰ دئقه ٚ ظهر به وخت ٚ محللي بؤمۊرد. مجمۊعاً تران ۹ وار گوارا' شلليک بؤگۊد، پئنشته پاٰن-ه، دۊته بالؤن-ه &lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt;ؤ یته سينه ؤ یته-أني گؤلي-ئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

————————————————

هروخت مرگ أمي سۊراغ بۊمأ، خۊش بۊمأ، به شرطي گه أمي ژيوير ايشنؤوسنکسي-ئه برسه ؤ دسسي دئه أمي أسلحه'ن ٚ ره درازا بۊن.

————————————————

—گوارا ٚ گۊربنويشته گه چن ماه قبل یته کنفرانس ٚ مئن آماده بؤده بؤ تا ۊن ٚ قبر ٚ سر حک بؤبۊن&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/world/2009/jan/19/che-guevara-obituary-guardian-archive&lt;/ref&gt;


گوارا ٚ جسد اعدام ٚ پسي یته هلي کۊپتر ٚ پایه'ن ٚ سر دؤبسئن بؤبؤ ؤ به وال گرانده هۊ نزيکئن ٚ مئن بؤردن بؤبؤ. ۊجه، ۊنه یته بتۊني تخته ٚ سر بؤخؤسأدنئن ؤ ۊن ٚ جسد ٚ جي عکس بئیتن. چنته شاهد ۊن ٚ هؤويت ٚ تأئيد ٚ ره دؤخؤندن گه ۊشؤن ي یکته یته بريتانيایي رۊزنؤمه‌نگار بؤ گه شاهدؤن ٚ مئنأ خألي ۊن گوارا' زنده ٚ بؤن ٚ مؤقؤ بدئه دأشت. چه ٚ جسد-ه به نمایش ٚ عمۊمي بنأن ؤ چن صتته محللي ٚ مردۊم ۊنه بدئن گه ۊشؤن ي خلئن ي نظر ٚ مئن، مسيح-ه مؤنس ؤ حتی بأضي واشکي ۊن ٚ تار ٚ مؤن-ه تبرک ٚ ره وئیتن ؤ بؤبۊردن. اي قبيل مقایسه'ن یه مئنأ شددت بگيت ؤ جان برجر (اينگيليسي منتقد ٚ هۊنر) ۊن ٚ جنازه ٚ عکسؤن ٚ دئن ٚ همرأ بؤگۊت چنته مأرۊف ٚ أثر گه مسيح ٚ کشئن بؤبه' مؤنه.[[فاىل:CheExec9B.jpg|بندانگشتی|چه ٚ جنازه ٚ ديم]]
یته نظامي دۊکتر گوارا ٚ دسسؤن-ه ببئه ؤ ايمه بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن جنازه' یته نامشخص مکؤن-ه بؤبؤردن ؤ ۊن ٚ جنازه' چيکأر بؤدن ٚ جي کسي وخبرا ونکت. چه ٚ دسسؤن-ه أنگۊشت‌نگاري ره به بۊئنۊس آیرس منتقل بؤدن. ايمه گوارا ٚ ببئه دسسؤن-ه کۊبا' برسأدنئن.

۱۹۹۵ ٚ پایان ٚ مئن، ماریؤ وارگاس (بۊليويایي بازنشسته ژنرال) جان لي أندرسؤن (چه‌گوارا: یته انقلابي زيندگي ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس)' اطلاع بدأ گوارا ٚ جسد یته پروازي باند، وال‌گرانده ٚ نزيکي مئن قرار دأره. نتيجتاً، یته چن‌مليتي گرۊپ اۊن ٚ بقایا' پیداؤن ٚ ره وارد ٚ عمل بؤبؤن ؤ ۱۹۹۷ ٚ ژۊئيه مئن، هفت نفر ٚ بقایا' دۊته دسسه‌جمعي قبر ٚ مئن بيأتن گه یته أجساد ٚ جي، یته بي‌دس مرکه بؤ گه ئنتظار شؤ چه بؤبۊن. ايمه تطبيق ٚ همرأ مشخصا بؤ واقعن چه هيسه، بۊليوي ٚ مقامات ٚ وزارت ٚ داخله تأئيد بؤدن مذکۊر ٚ جسد گوارا شئه. خۊلأصه ۳۰ سال بعد ٚ کۊشأنئن، ۊن ٚ جسد کشف بؤبؤ ؤ سانتا کلارا مئن دفن بؤبؤ.

== ميراث ==

گوارا ٚ کؤشأنئن ؤ اۊ چريکي کالنجارؤن ٚ ديشکسن باعيث نؤبؤ «مسلحانه کالنجار گه فؤکؤ ٚ نظريه' مأرۊف بؤ، پيلا تحولات ٚ ايجاد ٚ ره» خاتمه پیداؤنه. درواقع، چه سبب بؤبؤ ؤنچي گه مؤفق ٚ مسلحانه مۊوارزه ٚ ره نيازه، تا حددي رؤشنا بۊن. اينقلابي جۊمبشؤن گوارا ٚ پسي لاتين ٚ آمريکا ؤ دۊنیا مئن، «أهميت ٚ جذب ٚ رۊستایي ؤ شهري مناطق ٚ عامه ٚ سياسي حيمايت-ه» به رسميت بشنأخت.

== هۊنر ٚ مئن ==
خلي فيلم چه‌گوارا ره چاؤده بؤبؤ گه ۊشؤن ي آخري چه (۲۰۰۸) بؤ گه دۊته وابين دأشت. ميزقؤن ٚ مئن ني یته پۊر مأرۊف ٚ أثر نيأ به نؤم ٚ «بدرۊد فرمانده» گه کارلؤس پۊئبلا (کۊبایي مزقؤنچي) گوارا ٚ خۊدافظي نؤمه ٚ انتشار ٚ پسي چاگۊد. اي أثر-ه خلي خؤننده'ن هندئه بؤخؤندن، من‌جۊمله: ناتالي کردؤن گه ۊن ٚ تک‌آهنگ فرانسه ٚ مئن ۸۰۰,۰۰۰ ته نۊسخه جي ويشتر بفرت.

مزقؤن-ه ايشنؤوسن ٚ ره: &lt;nowiki&gt;https://www.tarafdari.com/node/1798165&lt;/nowiki&gt;

چه (۲۰۰۸ فيلم) imdb ٚ مئن:

&lt;nowiki&gt;https://m.imdb.com/title/tt0892255/?ref_=nv_sr_srsg_3&lt;/nowiki&gt;

=== گوارا ٚ کيتابؤن ؤ دس‌بنويشته'ن ===
گوارا ٚ مأرۊف ٚ کيتابؤن، چريکي جنگ، ماتؤرسيکلت ٚ خاطيرات، کۊبا ٚ انقلابي جنگ ٚ خاطره'ن، هيسن. هيته‌أن، گوارا وختي دسگيرا بؤ یته ۳۰,۰۰۰ کلمه‌اي خاطرات ٚ دفتر گوارا ٚ دسنويس بؤرده'ر ؤ ۊن ٚ أشعار ؤ کۊتا قصصه'ن ۊن ٚ مئن دؤبؤن گه بۊليوي أرتش ٚ دس دکت. گوارا اي خاطرات ٚ مئن بۊليوي ٚ چريکي کالنجارؤن ٚ وقایع' ۱۹۶۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۷ تا ۱۹۶۷ ؤکتبر ٚ ۷-ه مؤستند بؤده. ۊن ٚ مئن مۊشکلاتي گه ۊن ٚ همرأ مواجه بؤن شرح دأن بؤبه ؤ هيته‌أن گوارا خۊ رنج بؤردن آسمي حملات ٚ جي ؤ ۊشؤن ي تشديد ٚ باره گب بزأ. گوارا پۊر خؤجير ٚ گب ؤ جۊمله بؤگۊت دأره گه خلي خلک ٚ مئنأ دپيته.

== سربس ==

=== تیندار کیتابان ===

* Galvez, William (1999). Che in Africa: Che Guevara's Congo Diary. New York: Ocean Press.
* Guevara, Ernesto Che (1994). The Bolivian Diary of Ernesto Che Guevara. New York: Pathfinder Press
* Guevara, Ernesto Che (1969). Che. Havana: Instituto del Libro.
* Guevara, Ernesto Che (1996). Episodes of the Cuban Revolutionary War, 1956–1958. New York: Pathfinder Press.
* Guevara, Ernesto Che (1985). Ernesto Che Guevara: Escritos y discursos. Havana: Editorial de Ciencias Sociales.
* Guevara, Ernesto Che (1997). Guerrilla Warfare. Washington, Del: Scholarly Resources.

=== ارجاعان ===</text>
      <sha1>pnplt6nj69d1wluug0d3kjnai2vdb5y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62278</id>
      <parentid>62276</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:47:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>/* گۊآتمالا، آربنز ؤ یۊنایتد فرۊت */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="133770" xml:space="preserve">{{دؤجئه وانويس نشؤن}}
{{زيوشنامه جعبه
|نام=ارنستؤ رافائل گوارا
|تصویر=CheHigh.jpg
|تاتايي تؤضيح=اؤسطۊره‌اي چريک
|بمردن ٚ رۊج=۱۹۶۷ ٚ اؤکتبر ٚ ۹ (۳۹ سال)
|فعاليت ٚ زمينه=پيجشک، چريک، نويسا
|بزارۊج=۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴
|بزاجيگا= رؤساريؤ، سانتا فه، [[آرژانتين]]
|بمردن ٚ جيگا=لا ايگرا، بۊليوي
|مدفن=سانتا کلارا، [[کۊبا]]
|همسر= هيلدا گاديا آکؤستا (۱۹۵۹-۱۹۵۵){{سخ}}آلیدا مارچ (۱۹۶۷-۱۹۵۹)
|زاکان= ۵
|ايمضا=File:CheGuevaraSignature.svg
|والدین=ارنستو گوارا لینچ
سلیا دئه لاسرنا
|اندازه‌تصویر=
|باخي نامان=چه‌، چه گوارا، اِل چه}}

'''ارنستؤ چه‌گوارا''' ([[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي]] مئن: Ernesto Che Guevara) [[آرژانتين]] ٚ مئن ٚ بچئه بؤبه ٚ پجشک، چريک، ديپلؤمات، مارکسيست ؤ کۊبا ٚ انقلاب ٚ أصلي کسؤن ٚ جي بؤ. اۊن یته جوؤن ٚ دؤنش‌یؤمۊج (پجشکي رشته مئن) بؤ ؤ [[نسايي آمريکا]] مئن سفر گۊد ؤ خلک ٚ نداري، [[ويشتايي|وشنأیي]] ؤ ناخۊشي دئن ٚ دؤني کالنجار ٚ رۊحيه اۊن ٚ مئن قۊوت بگيت. اۊن أوول گؤآتمالا ٚ ايجتماعي اصلاحات-ه گه خاکؤبؤ آربنز ٚ ریاست جؤمۊري ٚ دس بنا بؤبؤ-ئه گلأکت، ولي خئلي دنکت گه سیا (سي‌آی‌اِی) ٚ سازمؤن ٚ کۊدتاٰ همرأ گه یۊنایتد فرۊت ٚ حمایت ٚ ره، ترتيب بدأ بؤبؤ، دؤني آربنز مجبۊر-ه بؤ کنار بؤشۊن ؤ اي تفاق گوارا ٚ سياسي ايدئؤلؤژي-ئه تثبيت بؤگۊد. ايمه [[مکزیکو سیتی|مکزیکؤسيتي]] مئن راؤل ؤ فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ۲۶ ژۊئيه ٚ قيام-ه ورأکت ؤ بؤشؤ کۊبا؛ اي قيام ٚ هدف فۊلخنسيؤ باتيستا (کۊبا ٚ ديکتاتؤر گه آمريکاٰ ایجؤنایي ایالات ٚ تحت ٚ حمایت بؤ) سرنگۊن گۊدن بؤ. گوارا انقلابيۊن ٚ مئن پۊر محبۊب بؤبؤ ؤ دۊوؤمي فرمانده ٚ درجه-ئه هأگيت. اۊن دۊ سال چريکي کالنجارؤن (علیه ٚ باتيستا) گه کۊبا ٚ اينقلاب-ه باعث بؤبؤ ٚ مئن پۊر مؤهم ؤ مؤثر بؤ. چه‌گوارا ألؤنه دۊنیاٰ مئن یته حماسي نماد عامه ٚ دابؤن ٚ مئن شنأخته‌بؤبؤ هيسه.

انقلاب ٚ پسي، گوارا جديد ٚ دؤلت ٚ مئن ددار کليدي نخشؤن ٚ مسئۊل وکت گه من‌جۊمله تجديد ٚ نظرات-ه بررسي، أفرادي گه انقلابي دادگه‌ئن ٚ مئن به جنایت ٚ جنگي محکۊم بؤبؤن-ه تيروارؤن، کۊبا ٚ سوادآمۊجي نهضت ٚ رابري، فعاليت به عۊنوان ٚ مللي بانک ٚ رئيس، کۊبا ٚ مؤسلح ٚ قۊوا ٚ یؤمۊجشي کارکيا ؤ کۊبا ٚ سۊسياليسم ٚ نماینده بين‌المللي سفرؤن ٚ مئن-ه گۊته شأنه. ايته‌چي مؤقعيتؤن اۊن-ه قادر گۊد تا مۊهم ٚ مسائل ٚ مئن فی‌المثل کۊبا ٚ شبه‌نظامي‌ئن-ه تعليم گه خۊکؤن ٚ خليج-ه حمله گۊدن ٚ مئن مؤفق بؤن ؤ [[شؤروي]] هسته‌اي بالستيک مۊشکؤن ٚ اينتقال کۊبا-ئه گه منجر به کۊبا ٚ مۊشکي بحران ۱۹۶۲ ٚ مئن وکت، محوري نقش دأشته بۊن. هيتأني اۊن یته خؤجير ٚ نويشتنکس ؤ خاطره‌نويسا بؤ ؤ اۊن ٚ نؤمي آثار ٚ جي چريکي جنگ ٚ رانما ؤ ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه شأنه نؤم بؤردن. اۊن ٚ مطالعات ؤ تجربيات مارکسيسم-لنينيسم ٚ سر اۊن-ه اي باور-ه برسأنئه گه سۊوؤمي جهان ٚ پسأکتن ؤ وابستگي، أمپراليسم، نؤايستعمار ؤ اينحصاري سرمایه‌دأري ٚ دؤني هيسه ؤ چاره، پرؤلتري اينترناسيۊناليسم ؤ جهاني اينقلاب هيسه. چه‌گوارا ۱۹۶۵ ٚ مئن اينقلاب ٚ صدۊر ٚ دؤني کۊبا-ئه رهأ بدأ؛ أوول کؤنگؤ ٚ مئن سيمباٰ قيام-ه گلأکت ؤ نامؤفقي پسي، خۊ هأکش‌وکش-ه بۊليوي مئن سرأگيت ولي اۊ کيشور ٚ أرتش سي‌آی‌اِی ٚ سازمؤن ٚ بال زأن ٚ جي گوارا-ئه بگيت ؤ به سۊرعت اعدام بؤگۊد.

نظرات، گوارا ؤ اۊن ٚ ميراث ٚ سر متفاوته؛ اۊن یته جرگه ٚ ره مؤحترم ؤ یته دئه جرگه ٚ ره منفۊر هيسه ؤ اي تناقص-ه شأنه پۊر تيندار ٚ زيندگي‌نؤمه‌ئن، خاطرات، وانيويسؤن، مۊستندؤن، مزقؤنؤن ؤ فيلمؤن ٚ مئن دئن. گوارا ٚ شهادت؛ یته تۊغامندانه دؤخؤن، کالنجار گۊدن اختلاف ٚ طبقاتي ٚ همرأ ؤ اۊن ٚ تلاش نؤانسان-ه خلق ٚ ره گه ماددي مشوقه‌ئن ٚ جا أخلاقي أهداف ٚ دؤني حرکت کۊنه اۊن-ه، چپ ٚ قيامؤن ٚ نماد ؤ اؤلگۊ چاؤده. ولي راستگراٰن اۊن-ه اقتدارگرایي ؤ خؤشۊنت سياسي رقيبؤن ٚ همرأ مۊتهم کۊنن. اي اختلافات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ تایم ٚ مجله اۊن-ه بيستؤمي قرن ٚ تأثيرنأنکس‌ترینؤن ٚ ۱۰۰ نفره ٚ ليست ٚ مئن دنأ دأره. هيتأني مريلند ٚ هۊنر ٚ دؤنشگه ٚ مؤسسه ٚ قؤلي، اۊن ٚ تاتايي-ه گه [[آلبرتؤ کؤردا]] بگيته دره ؤ اؤسطۊره‌اي چريک نؤم دأره، جهؤن ٚ معرۊف‌ترين تاتایی هيسه.

== نسایي آمريکا ٚ وضعيت گواراٰ پيشي ==
لاتين ٚ آمريکا (تقريبن هۊ نسايي آمريکا محدۊده-ئه گۊنن گه [[کلسيايي آمريکا]] ٚ [[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي زوؤنؤن]] ٚ منطقه-ئه ني شامل بۊنه) بيستؤمي قرن ٚ أوولي نيمه ٚ مئن، اينقلابي ؤ ايصلاح‌طلب ٚ قيامؤن ؤ کالنجارؤن-ه شاهد بؤ. [[مکزیک|مکزيک]] ٚ ۱۹۱۰ ٚ اينقلاب، تۊنه اي قيامؤن ٚ أوولي بؤبۊن ؤ اي قيامؤن، آمريکا ٚ مردۊمي ائتلاف، پرۊ ٚ مئن ؤ دمؤکرات ٚ حرکت ونزؤئلا مئن ٚ مۊسؤنچي ٚ قیامؤن ٚ همرأ دۊمباله بگيت. اي قيامؤن ٚ أهداف سياپۊس آدمئن، فقرا، بي‌سوادؤن ؤ استثمار بؤبؤکسؤن ٚ وضعيت-ه بئیتراؤدن بؤن. ولي هندئه، حاکم ٚ طبقه قوي بؤ ؤ تۊنس خۊ وضعيت ٚ جي دأشتدأري بؤنه، آمريکا ٚ ایجؤنایي ايالتؤن، تغيير ٚ همرأ مۊخالف بؤ ؤ هيتأني قاره ٚ خلک ٚ مئن اطاعت ؤ تابعيت ٚ حس دؤبؤ؛ هين ٚ دؤني، تغيير چاؤدن ٚ روند کۊندأکۊندي پيش شؤ.&lt;ref&gt;Wright 2000, pp. xi–xii&lt;/ref&gt;

[[آرژانتين]] ٚ مئن، نظامي قۊوا ۱۹۴۳ ٚ مئن کۊدتا بؤدن ؤ نتيجتاً، قۊدرت خۊآن پرؤن-ئه برسئه. اۊن ٚ رياست جؤمۊري أوولي دۊ سال ٚ مئن، رفاه سطح ؤ حؤقۊق-ه جؤر شؤن ٚ همرأ بؤ ولي جهؤني وقایع، آرژانتين ٚ مئن بحران ٚ باعث بؤبؤ؛ دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي، آمريکا مارشال ٚ طرح-ه کؤمؤنيسم ٚ عليه [[اۊرۊپا|اۊرۊپاٰ]] مئن بنا بگيت. من‌جۊمله مارشال ٚ طرح ٚ وابينؤن، اۊرۊپا مؤرد ٚ نياز ٚ غله-ئه تهيه بؤ گه باعث بۊنأبؤ آرژانتيني گه اۊن ٚ ايقتصاد مبتني بر کيشاورزي بؤ، خۊ أصلي بازارؤن-ه چيکأده. شأردؤبؤرؤن ٚ جمعيت ٚ جؤر شؤن-أني کيشاورزي صادرات ٚ سر أثر بنأ چؤن محصۊل ٚ مصرف کيشور ٚ مئن جؤر بؤشؤ بؤ. أصلي کالاٰن ٚ دنئه‌بؤن ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۲ ٚ مئن باعث ٚ قيمتؤن ٚ جؤر شؤن بؤبؤ و دسأخر پرؤن ۱۹۵۵ ٚ مئن یته نيظامي کۊدتا دؤني قۊدرت ٚ جي بکت ؤ تبعيد بؤبؤ.&lt;ref&gt;Lewis 2001, pp. 93–107&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Buzga.jpg|بندانگشتی]]
کۊباٰ مئن فۊلخنسيؤ باتيستا یته کۊدتاٰ همرأ ۱۹۵۲ ٚ مئن قۊدرت-ه چيکأگيت ؤ نيظامي ديکتاتؤر-ئه بنا بگيت. هۊ زمت، کيشور ٚ جمعيت ٚ يک سۊوؤم فقير محسۊب بؤن ؤ مردۊم ٚ متوسط ٚ طبقه‌ ناراضي ؤ ناراضي‌تر بؤدؤبؤن؛ رژيم ٚ حاکم مردۊم ٚ ور سرکۊتۊنا ؤ فاسد محسۊب بؤ ؤ خلک-ه خۊ همرأ بيگؤنه چاؤده بؤ. اۊ عهد، کۊبا ۶,۳ ميلیۊن جمعيت دأشت. اي کشور ٚ تؤليد ٚ ناخالص ٚ سرانه لاتين ٚ آمريکاٰ مئن سۊوؤمي مقام-ه دأشت، أمما جير ؤ فقرا ٚ طبقه ؤ حاکم ؤ ثروتمندؤن ٚ طبقه ٚ مئنأ پۊر اختلاف دؤبؤ. کۊبا ٚ [[خۊرتاو]]، پيلا زيمي‌دارؤن ٚ چيک دؤبؤ گه کيشاورزي محصۊلات ٚ صادرات ٚ مئن دؤبؤن. زيويش ٚ سطح ٚ اختلاف هاوانا ؤ دئبأخي منطقه‌ئن ٚ مئنأ ؤ هيتأني شأري ؤ رۊستایي منطقه‌ئن ٚ مئنأ قشنگ مشخص بؤ.&lt;ref&gt;Staten 2005, pp. 80–81&lt;/ref&gt;

== زيندگي ٚ أوایل ==
=== أصل ؤ نسب ===
ارنستؤ گوارا، ارنستؤ گوارا لينچ ؤ سليا دئه لاسرنا ٚ پئنشته وچه ٚ مئن ٚ أوولي ٚ وچه بؤ، اۊن ۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴ ٚ مئن [[آرژانتين]] ٚ رؤساريؤ ٚ مئن یته جؤر ٚ طبقه خؤنواده ٚ مئن بچئه بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Ernesto_Guevara_Acta_de_Nacimiento.jpg&lt;/ref&gt; گوارا‌ ٚ پئر صنأتگر ؤ معمار بؤ. اۊن معماري رشته مئن تحصيل بؤده بؤ ولي هرگيز مؤفق نؤبؤ خۊ مدرک-ه هأیره. گوارا ٚ پئر ايسپانيایي نسب ؤ اۊن ٚ مار أني [[ايرلند|ايرلندي]] نسب دأشت&lt;ref&gt;Harris 2010, pp. 1&lt;/ref&gt; ؤ اۊن ٚ نسل، لۊئيس ماريا پرالتا (ثروتمند ٚ زيمي‌دار ؤ سن خؤزه کاليفرنيا ٚ شأردار، نؤنزهؤمي قرن ٚ أوایل ٚ مئن)' رسئه. خؤآن آنتؤنيؤ گوارا، چه‌گوارا ٚ پئر ٚ پيلاپئر، آرژانتين-ه طيلاٰ دؤني رهأ بدأ تا بؤشۊن کاليفؤرنيا، اۊیه یته مکزيکي زنکه همرأ ايزدواج بؤگۊد. اۊشؤن ٚ وچه، رؤبرتؤ گورا کاسترؤ، کاليفؤرنياٰ مئن بچئه بؤبؤ ؤ آرژانتين-ه وگردس. رؤبرتؤ گوارا، آنا ايزابل لينچ ٚ همرأ گه آرژانتين ٚ شي بؤ ولي ايرلندي نسب دأشت، ازدواج بؤگۊد ؤ گوارا ٚ پئر ايشؤن ٚ وچه بؤ.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2007, pp. i. &quot;The father of Che Guevara, Ernesto Guevara Lynch was born in Argentina in 1900 of Irish and Basque origin.&quot;&lt;/ref&gt; گوارا ٚ پئر، گوارا ٚ جؤنب ؤ جۊش ٚ دؤني، بؤگۊت گه: «چيزي گه خأن بؤدؤنين، اينه گه مي پسر ٚ رگؤن ٚ مئن، ايرلندي شۊرشئن ٚ خۊن دره.&lt;ref&gt;Lavretsky 1976&lt;/ref&gt;

سليا دئه لاسرنا ئي ليوزا، ارنستؤ گوارا ٚ مار، یته ثروتمند ٚ خاندؤن گه ايسپانيایي نسب دأشتن ٚ مئن پيلاوابؤبؤ بؤ. اۊن جۊوؤني ٚ مئن خۊ پئر ٚ مار-ه أز دس بدأ ؤ ۲۱ سالگي ٚ مئن (هۊ سالي گه ارنستؤ بچئه بؤبؤ) یته پيلا ارثيه اۊن-ه برسئه. سليا دئه لاسرنا یته دؤخترانه [[کاتؤليک]] ٚ مدرسه ٚ مئن فارغ‌التحصيل بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt; گوارا ٚ نؤم شيناسنؤمه ٚ مئن «ارنستؤ گوارا» بؤ، ولي گلف «دؤ لا سرنا» ؤ «ينچ» ٚ پسوندؤن ٚ همرأني بنويشته بؤبؤ نأ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refLavretsky1976&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Chefamily.jpg|بندانگشتی|گوارا (چپ ترين) ؤ اۊني خانواده ۱۹۴۴ ٚ مئن]]
گوارا ٚ بچئه بؤن ٚ جي خئلي نۊگذشته بؤ گه اۊن ٚ خانواده گوارا ٚ پئر ٚ کار ٚ دؤني سان ازديرؤ-ئه نقل ٚ مقر  بؤدن. هۊ شأر ٚ مئن بؤ گه ارنستؤ ٚ والدين بفأمسن اۊن [[آسم]] دأره. اۊن ٚ درمؤن گۊده مننسن ٚ پسي، مجبۊر-أ بؤن آو ؤ هواٰ دؤني آلتا گراسيا-آ (کۊردؤباٰ اۊستؤن ٚ مئن، آرژانتين ٚ وسط واقع بؤبه) هندئه نقل ٚ مکؤن بؤنن. گوارا ؤ اۊن ٚ دۊته خاخۊر ؤ برأرؤن هۊ شأر ؤ ايمه هۊ اۊستؤن ٚ مرکز ٚ مئن پيلاوابؤن؛ اۊ منطقه ٚ خۊشک ٚ هوا گوارا ٚ وضعيت ٚ بهبۊد ٚ مئن مؤثر واقع بؤبؤ ولي آسم اۊن-ه تا اۊن ٚ زيويش ٚ آخر رهأ ندأ. گوارا ٚ گۊد چپ‌خۊ عقاید دأشتن ؤ همدؤنی، اۊن سنين ٚ کم ٚ جي مۊختلف ٚ سياسي مکتبؤن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ&lt;ref&gt;http://www.time.com/time/printout/0,8816,872604,00.html&lt;/ref&gt; ؤ «احساس ٚ نزيکي گۊدن فقيرؤن ٚ همرأ (اۊجۊر گه اۊ زمات اۊن ٚ اطرافئن گۊتن)» اۊن ٚ مئن شکل بگیت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refKellner1989&lt;/ref&gt; اۊن ٚ پئر جؤمۊري طلبؤن ٚ سرسخت ٚ طرفدارؤن ٚ جي، [[ايسپانيا]] ٚ داخلي جنگ ٚ مئن بؤ ؤ أغلب خۊ خؤنه ٚ مئن جنگ ٚ مجرۊح بؤبؤ سالداتؤن ٚ جي پذيرایي گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt;

با اينگه آسم ٚ شديد ٚ حملات گورا-آ أذیت گۊد، ورجشي رشته‌ئن ٚ مئن من‌جۊمله [[سيناو]]، فۊتبال، گؤلف ؤ تيرتوأدأن ٚ مئن مؤفقيت-ه برسئه ؤ هیتأنی دۊچرخه‌سواري ٚ مئن خئلي استقامت دأشت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refSandison1996&lt;/ref&gt; اۊن ۱۵ نفره ٚ راگبي‌ئه خئلي خۊش دأشت&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; ؤ فلای‌هاف ٚ پۊست ٚ مئن، بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ باشگاٰ ره کاکي گۊد.&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; اۊن ٚ خشن ؤ تهاجۊمي ٚ سبک ٚ دؤني راگبي ٚ مئن، اۊن ٚ نؤم-ه فۊسر (ترکيبي أز خشن ؤ اۊن ٚ مار ٚ فاميلي یأني دئه لاسرنا)&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt; بنأبؤن. انريکه مارتين، گوارا ٚ نؤجوؤني ٚ رخابؤن ٚ جي، اۊن-ه «واقعي دۊست، کۊمک‌احتياج بؤن ٚ مؤقؤ» یاد هأوره ؤ گۊنه گه «هرگيز اۊن ٚ عصبانيت دۊ دئقه ٚ جي ويشتر دکشئه ننأبؤ». گوارا وختي نؤجوؤن بؤ پئر ؤ مار اۊن ٚ شي کسن ٚ جي سيفا وابؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt;

=== گواراٰ فکري ؤ أدبي گرایشؤن ===
گوارا [[شطرنج]]-ه خۊ پئر ٚ جي بيؤمۊت ؤ ۱۲ سالگي جي شطرنج ٚ محلي مسابقات ٚ مئن شرکت گۊد. بلۊغ ٚ دؤره ؤ زيندگي ٚ طۊل ٚ مئن شعر-ه، خصۊصا پابلؤ نرۊدا، جان کيتس، آنتؤنيؤ ماچادؤ، فدريکؤ گارسيا لؤرکا، گابريلا ميسترال، سزار وایهؤ ؤ والت ویتمن ٚ آثار-ه خئلي خۊش دأشت. اۊن تۊنس «اگر...» ٚ شعر-ه رؤديارد کيپلينگ ٚ شي ؤ «مارتين فيرؤ» خؤزه هرناندز ٚ شئه حفظکه بؤخؤنه.&lt;ref&gt;Hart 2004, p. 98.&lt;/ref&gt; گوارا ٚ خؤنه ٚ مئن حۊدۊد ٚ سۊ هيزار جلد کيتاب دؤبؤ گه اۊن-ه اي ايمکؤن-ه دأ گه به عۊنوان ٚ یته مشتاق ٚ کيتاب‌خؤن، مۊختلف ٚ نويساٰن ٚ أثرؤن-ه مطالعه بؤنه. اۊن ٚ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن، کارل مارکس، ويليام فاکنر، اميليؤ سالگاري، آندره ژيد ؤ ژۊل ورن بؤن&lt;ref&gt;Haney 2005, p. 164.&lt;/ref&gt; ؤ هيتأني، جواهر لئل نهرؤ، آلبر کامؤ، فرانتس کافکا، ولاديمير لنين، ژان پل سارتر، فريدريش انگلس، آناتؤل فرانس، اچ. جي. ولز ؤ رابرت فراست-ه ني خۊش دأشت.&lt;ref&gt;(Anderson 1997, pp. 37–38).&lt;/ref&gt;

چه چۊن خۊ زاکي جي پۊر مطالعه دأشت ؤ بأضي پيلا کسؤن ٚ نظریات-ه خۊش وئیته بؤ، دؤنش‌مۊجؤن ٚ همرأ ورس-بنيش دأشت ؤ گاگلف اۊن ٚ اطلاعات ٚ جؤر دؤبؤن بأضي دؤنش‌مۊجؤن-ه أذیت گۊد، ولي کلاً اۊشؤن ٚ همرأ خۊجير ٚ ارتباط دأشت. یه رۊ یته جي گوارا دؤنش‌مۊجؤن، گوارا جي سؤال کۊنه گه «چره یته سياسي حئزب-ه مؤلحق نؤبۊني؟» چه جوؤدأدنه «أگه تي گب ٚ ليم اينه گه دکم خياوؤن تا مره راحت بؤکۊشن هيچ‌وخت اي کار-ه نؤنم، مۊ وختي اي کار-ه کۊنم گه مي دس أسلحه دؤبۊن.»

سند ٚ جؤر شؤن ٚ همرأ، گوارا لاتين ٚ آمريکا ٚ نويساٰن-ه، اۊراسيا کيرؤگا، چيرؤ آلگريا، خؤرخه ايکازا، رؤبن راديۊ ؤ ميگل آنخل آستؤرياس-ه علاقه پیدا گۊد. اۊن خۊ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن ٚ ايده‌ئن-ه خۊ دفترچه ٚ یادداشت ٚ مئن ثبت بؤگۊد؛ من‌جۊمله بۊدا ؤ أرسطۊ ٚ تحليلي تشريحات، برتراند رابل ٚ تحليل تۊغا ؤ وطن‌پرستي ٚ سر، جک لندن ٚ نظريات جامئه ؤ نيچه ٚ نظريات مرگ ٚ سر-ه. اۊن هيته‌أني زيگمۊند فرؤید-ه خۊش وئیته بؤ یؤ مختلف ٚ مؤضۊعات ٚ سر خاو ؤ ليبيدؤ تا خؤدشيفتگي ؤ اديپ ٚ عۊقده ٚ ره، اۊن-ه ارجاع دأ. مؤرد ٚ علاقه رشته‌ئن اۊن ٚ شي [[فلسفه]]، رياضيات مأندسي، سياسي علمؤن، جامعه‌شينأسي، تاريخ ؤ باستؤن‌شينأسي بؤن.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 10.&lt;/ref&gt;

یته محرمؤنه گؤزارش ٚ مئن سياٰ سازمؤن ٚ جي ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ ۱۳ ٚ مئن، گه گواراٰ علاقه‌ئن ٚ سر أنجؤم بئیته ٚ مئن بنويشته نيأ: «اۊن خۊب مطالعه بؤگۊد دأره» ؤ ايمه گۊنه «چه‌گوارا به عۊنوؤن ٚ یته لاتين نسبتا منورالافکار هيسه».&lt;ref&gt;Ratner 1997, p. 25.&lt;/ref&gt;

=== ماتؤرسيکلت ===
[[فاىل:CheOnRaft1952.jpg|بندانگشتی|ارنستؤ گوارا ؤ آلبرتؤ گرانادؤ، آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ ور]]
۱۹۴۸ ٚ مئن گوارا، تحصيل پجشکي ٚ رشته ٚ مئن ٚ ره بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ مئن بؤشؤ. اۊن ٚ عطش  دۊنیا-ئه مۊتن ٚ ره باعث بؤبؤ دۊ مرته موقتا دؤنشگه-ئه رهأ بده تا سفر بؤشۊن؛ سفرؤني گه اۊن ٚ نظر-ه نسبت به خؤره ؤ لاتين ٚ آمريکا ٚ سياسي وضعيت أساساً تغيير بدأ. گواراٰ خۊ أولي سفر-ه ۱۹۵۰ ٚ مئن سرأگيت ؤ اۊن تنأکه خۊ دۊچرخه گه اۊن ٚ سر یته کۊچئه ٚ ماتؤره نصب بؤده بؤ ٚ همرأ، ۴,۵۰۰ کيلؤميتر-ه آرژانتين ٚ کليسایي ٚ واوينؤن ٚ مئن سفر بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 59–64.&lt;/ref&gt; هندئه ۱۹۵۱ ٚ مئن یته ۹ ماهه ٚ سفر ٚ مئن ۸۰۰۰ کيلؤمتر-ه نسایي ٚ آمريکاٰ مئن ماتؤرسيکلت ٚ همرأ طی بؤگۊد. اي سفر ٚ ره، اۊن یه سال تحصيل ٚ جي مرخصي بٚیته بؤ ؤ قصد دأشت خۊ رفيق آلبرتؤ گرانادؤ ٚ همرأ، داوطلبؤنه دۊ هفته آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ کرانه ٚ مئن، پرۊ ٚ جذامئن ٚ همرأ سان پابلؤ ٚ مئن بئسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 83.&lt;/ref&gt; اي سفر ٚ مئن چه ؤ اۊن ٚ رفئق مسير ٚ مئن کار گۊدن تا خۊ احتیاجات-ه برطرف بؤنن ؤ ايمه هندئه را دکت نأبؤن. [[شيلي]] ٚ مئن، چاکؤیماتا ٚ مٚرس ٚ مأدن ٚ مئن مأدنچئن ٚ کار ٚ شرایط گوارا' عصباني ؤ شبؤنه ٚ ديمأديمي آتاکاماٰ بيابؤن ٚ مئن یته تحت ٚ تعقيب ٚ کؤمؤنيست ٚ زؤج ٚ همرأ گه حتي یته پؤتۊ ني ندأشتن، اۊن-ه متأثر بؤگۊد؛ گوارا ايشؤن-ه «کاپيتاليستي استثمار ٚ گۊشت ؤ خۊن ٚ جي قربانئن» تؤصيف بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 75–76.&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني ماچؤپيچؤ ٚ جؤرأ مئن، شديد ٚ فقري گه رۊستایي ؤ ديۊرأکته مناطق ٚ مئن دؤبؤ ٚ همرأ مواجه بؤبؤ. اۊیه کيشاورزؤن سرمایه‌دار ٚ ملکؤن ٚ کۊچئه ٚ زيمي‌ئن ٚ سر کار گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; سفر ٚ ادامه ٚ مئن، رفاقت جذامئن ٚ ؤردۊگاٰ حاضرؤن ٚ مئنأ اۊن ٚ سر أثر بنأ ؤ بؤگۊت: «والاترين اينسؤني ٚ یجؤنایي ؤ وفاداري ايته‌چي تنئا ؤ نااؤميد ٚ کسان ٚ مئنأ پديدار بۊنه».&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; گوارا ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه اي سفر ٚ مئن بنويشت. اي أثر ايمه نيؤیؤرک تایمز ٚ پرفؤرۊش‌ترين کيتابؤن ٚ ليست ٚ مئن دکت ؤ ۲۰۰۴ ٚ مئن یته فيلم هي نؤم ٚ همرأ ؤ بر أساس ٚ اۊن چاؤدن بؤبؤ گه جوایزي ني هأگيت.&lt;ref&gt;#38 Paperback Nonfiction on 2005-02-20&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara-Granado - Mapa 1er viaje - 1952.jpg|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ۱۹۵۲ ٚ مئن، سۊرخ ٚ فلش هوایي مسيرؤنه نۊشؤن دنه]]
گوارا ۲۰ رۊز ٚ مئن [[آرژانتين]]، شيلي، پرۊ، اکوادؤر، [[کلمبیا|کؤلؤمبيا]]، ونزؤئلا، پاناما ؤ ميامي‌ئه بؤشؤ ؤ ايمه بۊئنؤس آیرس-ه وگرس.&lt;ref&gt;http://miamiherald.typepad.com/cuban_colada/2008/07/che-guevara-spe.html&lt;/ref&gt; سفر ٚ ايتمام ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکا-ئه سيفا‌ ملل ندئه‌نأبؤ؛ ولکي اۊن-ه واحد ؤ یته استراتژي ٚ نيازمند قاره-ئه رها چاکۊني ٚ ره دؤنس. لاتين ٚ آمريکا، منطقه‌اي بدۊن ٚ سامانسر ؤ مؤشترک ٚ ميراث-ه دارا بؤ ؤ اي أمر اۊن ٚ انقلابي ٚ کۊنشؤن ٚ سر آتي ٚ سالؤن ٚ مئن أثر بنأ. گوارا آرژانتين-ه وگرسن ٚ پسي خۊ تحصيلات-ه تۊمؤنأگۊد ؤ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئن ٚ مئن خۊ دۊکتۊرا-ئه هأگيت.
گوارا ايمه بؤگۊت مي اي سفرؤن لاتين ٚ آمريکاٰ مئن باعث بؤبؤ ۊن «فقر، وشنأیي ؤ ناخۊشي» ٚ همرأ نزيک ٚ تماس دأشته‌بۊن؛ مسائلي گه سبب بۊنه والدين «پۊل ٚ کمبۊد ٚ دؤني مننسه‌بۊن خۊ وچه-ئه مداوا بؤنن» ؤ پئر  «بؤهت ٚ ناشي وشنأیي ؤ مستمر ٚ مجازات ٚ جي» وأسي وچه چيکأشؤن-ه بي‌أهميت دئه. گوارا ٚ بؤتأر ٚ طبق، اي تجرۊبه‌ئن باعث بؤبؤ اۊن نتيجه بئیره گه «اي أفراد-ه بال زأن» ٚ ره، وأني پجشکي ٚ حؤزه-ئه ترک بؤنه ؤ سياسي ٚ مسلحانه کالنجار ٚ صحنه مئن دکه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 98.&lt;/ref&gt;

== گۊآتمالا، آربنز ؤ یۊنایتد فرۊت ==
۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۷ ٚ مئن، گوارا هندئه سفر-ه سرأگيت. اي مرته [[بۊليوي]]، پرۊ، اکوادؤر، پاناما، کاستاريکا، نيکاراگؤئه، هندۊراس ؤ السالوادؤر بۊشؤ. ۱۹۵۳ ٚ دسامبر ٚ ۱۰ ٚ مئن، گۊآتمالاٰ را دکتن ٚ پيشي، گوارا، سان خؤزه ٚ جي کاستاريکاٰ مئن پیؤمي خۊ عممه ٚ ره «بئاتريز» برسأدنئه ؤ اۊن-ه خۊ أحوال ٚ جي واخبراگۊد. اۊن نؤمه ٚ مئن خۊ سفر ٚ جي یۊنایتد فرۊت ٚ کمپاني ٚ قلمرؤ ٚ مئن بنويشت ؤ بچربؤنه گه قانع بؤبه گه اۊشؤن ٚ کاپيتاليستي ٚ نظؤم شرير هيسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 126.&lt;/ref&gt; اۊن اي تهاجۊمي ٚ لحن ٚ همرأ خأس خۊ محافظه‌کارتر نزديکؤن-ه برمأنه. نؤمه ٚ آخرسر، گوارا ژۊزف استالين ٚ عکس-ه گه تازگي بؤمۊرده بؤ، قسم یاد کۊنه تا اي «اؤختاپۊسؤن» ٚ مؤغۊب بؤن ساعتي چؤم نزنه.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 31.&lt;/ref&gt; هۊ ماه ٚ مئن، گوارا گۊآتمالا-ئه برسئه؛ اۊیه رئيس‌جؤمۊر «خاکؤبؤ آربنز» گه یته دمؤکراتيک ٚ انتخابات ٚ مئن دؤجئن بؤبؤ بؤ، خأس چنته اقدامات ٚ همرأ أرضي اصلاحات ٚ مۊسؤنچي لاتيفۊنديست (پيلا کأشته‌شا ؤ ورزگري زيمي‌ئن ٚ تعلق یته فرد ٚ ره) نظؤم ٚ قال-ه بکنه. نتيجتاً، آربنز یته وتأر ٚ برنؤمه' سرأگيته بؤ گه طی ٚ اۊن تمؤم ٚ وسيع ٚ أراضي ٚ بخشؤن گه تحت ٚ کشت نؤبؤن، مصادره ؤ اۊ کيشاورزؤني گه زيمي‌زوار ندأشتن-ه، تعلق گيت. یۊنایتد فرۊت، منطقه ٚ پيلاترين زيمي‌دار بؤ گه بقيه ٚ جي ويشتر تحت‌تأثير قرار گيته نأبؤ. آربنز ٚ دؤلت اۊشؤن ٚ شي ۰۰۰’۹۱ هکتار نکأشته زمي مصادره بؤگۊد. گوارا گه گۊآتمالا ٚ وضعيت ٚ جي راضي بؤ، تصميم بگيت هۊیه ساکن بؤبۊن تا «هرچي گه یته واقعي اينقلاب-ه تبديل بؤن ٚ ره نياز هيسه'، دس پيداؤنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt;

گۊآتمالاسيتي ٚ مئن، گوارا، [[هيلدا گادآ آکؤستا|هيلدا گادآ آکؤستاٰ]] همرأ آشنا بؤبؤ. اۊن یته پرۊيي اقتصاددؤن بؤ گه به عۊنوؤن ٚ آمريکا ٚ مردۊمي ٚ ائتلاف ٚ چپ‌گرایانه ٚ جؤمبش (APRA) ٚ أعضاٰ جي، سياسي ٚ روابط دأشت. گادا، گورا' آربنز ٚ دؤلت ٚ چنته بلندمرتبه‌ مقامات ٚ همرأ آشنا بؤگۊد. اۊن هيتأني یته گرۊپ کۊبا ٚ تبعيدئن ٚ جي گه به دليل ٚ شرکت، مؤنکاداٰ پادگؤن-ه حمله گۊدن ٚ مئن «سانتياگؤ د کۊباٰ مئن به تاريخ ٚ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۲۷» گه فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ارتباط دأشتن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. هي زمت بؤ گه گوارا خۊ مأرۊف ٚ لقب-ه، یأني [چه] «رایج ٚ دؤخؤندن ٚ حرف آرژانتين ٚ مئن مختلف ٚ معاني همرأ «سلام!»، «رفئق» ؤ غیره ٚ مۊسؤنچي»، مشهۊر-أ بؤ.&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 172.&lt;/ref&gt; گۊآتمالاٰ اقامت ٚ مؤقؤ، گوارا دئبأخي مئني آمريکا ٚ تبعيدئن ٚ جي ني بهره‌مند بؤبؤ. ايشؤن ٚ یکي، هلنا ليوا د هؤلست بؤ گه گوارا-ئه غذا تأمين ؤ ايسان ٚ جيگا مئن یاري رسأنئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200709013446/https://books.google.com/books?id=aCw19CUXpqkC&amp;lpg=PA139&lt;/ref&gt; د هؤلست، گوارا همرأ خۊ [[رۊسيه]] ؤ [[چين]] ٚ سفرؤن ٚ باره مارکسيسم ٚ مطالعه ٚ ره بؤگۊ-بيشنؤ گۊدن ؤ هيتأني گوارا یته شعر-ه «Invitación al camino» ٚ نؤمي‌-أ اۊن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200730153555/https://www.cubaheadlines.com/2007/11/26/7281/poetry_of_che_is_presented_with_great_success_in_guatemala.html&lt;/ref&gt;

۱۹۵۴ ٚ مئی ٚ مئن یته محمۊله حاوي ٚ سۊوؤک ٚ تۊپخؤنه‌اي ٚ أسلحه‌ئن، [[چکؤسلؤواکي]] ٚ کؤمؤنيستي ٚ کيشور ٚ جي، پؤرتؤ بارؤريۊس ٚ مئن آربنز ٚ دؤلت-ه تحويل دأن بؤبؤ.&lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 155–160.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن]] — گه ۱۹۵۳ ٚ سال ٚ جي مطابق ٚ ريئيس جؤمۊر ٚ دسسۊر دوایت آیزنهاور، آربنز-ه گئنتن ٚ دۊمبال دؤبؤ — راديؤ ؤ تبليغاتي ٚ بؤرؤشۊر ٚ کارأیتن ٚ همرأ، ضد ٚ آربنز، پرؤپاگاندا گۊآتمالا مئن تقويت ؤ ناشيناس ٚ هوامۊجؤن ٚ همرأ اۊ کيشور-ه بمب‌وارؤن بؤگۊد. &lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 161–163.&lt;/ref&gt; ایالات ٚ متحده هيتأني یته جرگه گۊآتمالایي ٚ پناهندگان ؤ مؤزدۊران-ه کارلۊس کاستيلؤ آرماس ٚ رهبري همرأ جهت ٚ آربنز ٚ دؤلت ٚ خلع بال زأ. ژۊئن ٚ ۲۷ ٚ مئن آربنز استعفا بدأ.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 345–349.&lt;/ref&gt; اين آرماس ؤ اۊن ٚ نيرؤن-ه گه CIA ٚ تحت ٚ حمایت بؤن، ايمکؤن ٚ پيش شؤن گۊآتمالاٰ را بدأ ؤ اۊشؤن ني یته نيظامي ٚ خۊنتا ۷ ٚ ژۊئيه ٚ مئن را درگئنتن، گه آرماس-ه به عۊنوؤن ٚ ريئيس ٚ جؤمۊر دؤجئه. آرماس ٚ رژيم خۊ قۊدرت ٚ تحکيم ٚ ره، اۊشؤني گه ظن ٚ کؤمؤنيست بؤن دأشتن-ه، دسگير ؤ اعدام بؤگۊد، کارگري اتحاديه‌ئن-ه دؤبۊسئه ؤ بنأر ٚ أرضي ٚ اصلاحات-ه ملغي اعلام بؤگۊد.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 354–382.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara - 2do Viaje - 1953-55.png|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ٚ نخشه 1953 تا 1956]]
گوارا-ئه وأس گه آربنز ٚ دؤلت ٚ حيمایت ٚ ره، کالنجار بؤنه ؤ جوانان ٚ شبه‌نظؤمئن-ه گلأکت. ولي گرۊپ ٚ تعلل، اۊن-ه عصباني بؤگۊد ؤ نتيجتاً خۊ پجشکي ٚ وظایف-ه وگردس. کۊدتاٰ پسي، اۊن هندئه کالنجار ٚ ره داوطلب بؤبؤ أمما خلي دنکت گه آربنز، مکزيک ٚ سفارت ٚ پناهندگي ٚ پسي، خۊ خارجي ٚ حامي‌ئن ٚ جي تقاضا بؤگۊد کيشور-ه ترک بؤنن. گوارا ٚ هأکش‌وکشؤن مۊقاومت ٚ ره، کۊدتا ٚ حامئن ٚ توجه-أ جلب بؤگۊد ؤ اۊشؤن اۊن ٚ قتل ٚ ره برنؤمه دچئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt; هيلدا گادآ آکؤستاٰ دسگيري ٚ پسي، گوارا آرژانتين ٚ سفارت‌خؤنه-أ پناهنده بؤبؤ ؤ تا چن هفته بعد گه اۊن-ه ايجازه خرۊج کشور ٚ جي ؤ سفر مکزيک-ه بدأن، هۊیه بئسأ.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 39.&lt;/ref&gt;
آربنز ٚ کنأر شؤن ؤ آرماس ٚ راست‌گراٰ ديکتاتؤري ٚ تأسيس، آمريکا ٚ تصوير-ه به عۊنوؤن ٚ یته ايمپراليستي ٚ قۊدرت چه‌گوارا ٚ ذهن ٚ مئن تقويت بؤگۊد گه هر دؤلت ٚ همرأ گه خأسه‌بۊن لاتين ٚ آمريکا ؤ دئبأخي درحال ٚ تؤسعه ٚ کيشورؤن ٚ ايقتصادي ؤ ايجتماعي ٚ بي‌عدالتئن-ه پایان بده همرأ، مۊخالفت کۊنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt; گوارا اۊ کۊدتاٰ باره گۊنه:

 لاتين ٚ آمريکا ٚ آخري انقلابي دمؤکراسي – خاکؤبؤ آربنز ٚ دؤلت – ایجؤنایي ايالات ٚ سرد ؤ عمدي ٚ تهاجم ٚ دؤني ديشکس. کۊدتا ٚ آشکار ٚ رهبر، وزير ٚ خارجه، [[جان فاستر دالس]] بؤ، شخصي گه طی ٚ تصادؤفي نامحتمل، یۊنایتد فرۊت ٚ سهامدارؤن ؤ نماینده‌ن ٚ جي هيسه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ عقيده مبني بر اينگه [[مارکسيست]]ي گه مسلحانه ٚ کالنجار ٚ طريق ٚ جي محیا وکه ؤ مسلح ٚ خلک اۊن ٚ جي محافظت بؤنه، تنئا راه ايته‌چي ٚ وضعيت ٚ اصلاح ٚ ره هيسه ني؛ کۊدتا ٚ پیامد ٚ مئن تقويت بؤبؤ. گادآ ايمه بنويشت «گۊآتمالا ٚ تفاقؤن بؤ گه بيلأخره اۊن-ه قانع بؤگۊد گه مسلحانه ٚ کالنجار لازمه ؤ وأني أوولي ضربه-أ أمپراليسم-ه زأن. وختي گه اۊیه' ترک گۊد، اي مسئله ٚ جي اطمينان دأشت.»&lt;ref&gt;https://archive.org/details/cheguevara00sinc&lt;/ref&gt;

== مکزيکؤسيتي ==
[[فاىل:Hilda Gadea y Che Guevara - Luna de miel - Yucatán 1955.jpg|بندانگشتی|چه‌گوارا ؤ هيدآ گادآ آکؤستاٰ ماه‌عسل، چين ايتزا مئن گه مکزيک ٚ مئن واقع بؤبه]]
گوارا ۱۹۵۴ ٚ سپتامبر ٚ ۲۲ ٚ مئن [[مکزیکو سیتی|مکزيکؤسيتئه]] بؤشؤ ؤ ؤمۊمۊمي ؤ أطفال ٚ بيمارستؤن ٚ آلرژي ٚ بخش ٚ مئن مشغۊل ٚ کار بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160817064607/http://ww2.educarchile.cl/UserFiles/P0001/File/biografia%20de%20ernesto%20guevara.pdf&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني پزشکي ٚ دانشکده ؤ مکزيک ٚ ملي مستقل ٚ دؤشگه مئن، طبابت ٚ سر سخنراني گۊد ؤ لاتينا ٚ خبر ٚ آژانس ٚ مئن به عنوان ٚ عکاس ؤ خبرنگار استخدام بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 33.&lt;/ref&gt; ۊن ٚ أوولي ٚ زنکه هيلدا خۊ خاطرات ٚ مئن به عۊنوان ٚ «مي زيندگي چه ٚ همرأ» ذکر کۊنه گه مدتي گوارا تصميم دأشت به عۊنوؤن ٚ دۊکتر آفريقا مئن کار بؤنه ؤ فقري گه خۊ أطراف ٚ مئن دئه ۊنه شديداً آشفته بؤده بؤ.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt; یه مرت، هيلدا متوجه ٚ گوارا علاقه نسبت به یته رختشۊر ٚ مؤسند ٚ زنکه' گه خۊ ٚ معالجه ٚ ره ۊ-نه مراجعه گۊد ؤ گوارا ۊن-ه «یداشؤر ؤ استثماربؤبؤر ترين طبقه ٚ نماینده» دؤنس، بؤبؤ. ايمه هيلدا یته شئر-ه پیدا بؤگۊد گه حاوي «کالنجار ٚ قؤل یته بىتر ٚ دۊنیا ره ؤ بىتر ٚ زيندگي تمؤم ٚ فقرا ؤ استثمار بؤبؤرؤن ٚ ره» بؤ ؤ چه ۊن-ه پیرزن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt;

اي مئنأ، گوارا خۊ دۊستئه نيکؤ لؤپز ؤ دئبأخي کۊبایي تبعيدئن گه گۊآتمالا مئن کسن ٚ همرأ ملاقات بؤده بؤن، تجديد بؤگۊد. ۱۹۵۵ ٚ ژۊئن ٚ مئن، لؤپز ۊن-ه رافائل کاسترؤ ٚ همرأ آشنا بؤگۊد؛ [[فيدل کاسترؤ]]،  ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام-ه بنا بيته‌کس ؤ رهبر بؤ گه در حال ٚ یته تؤطئه' طرح‌‌شؤني فۊلخنثيؤ باتيستا ٚ ديکتاتؤرئه سرنگۊن گۊدن ٚ ره بؤ. فيدل متعاقباً گوارا' خۊ پيلا برأر معرفي بؤگۊد. گوارا وختي گه ملاقات ٚ أوولي شب ٚ مئن یته طۊلاني مکالمه فيدل ٚ همرأ دأشت، اي نتيجه' برسئه گه کۊبایئن ٚ أهداف هۊ چيزي هيسه گه ۊن ٚ دۊمبال مۊجنه ؤ أفتؤو ٚ دتأوسن ٚ پيشی، به عنوان ٚ ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ عضو ثبت ٚ نؤم بؤگۊد. چه ؤ فيدل ٚ متضاد ٚ شخصيتؤن ٚ همرأ اي بؤجؤر ۊشؤن خۊ مشترک ٚ تعهد ٚ نتيجه ٚ دؤني یأني امپراليسم‌ستيزي، رابطه‌اي چاؤدن گه سيمۊن ريد هنري (چه ؤ فيدل ٚ زيندگي نؤمه ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس) ۊشؤن+ه «انقلابي رفاقت گه دۊنیا: تغيير بدأ» تؤصيف کۊنه.&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/books/interactive/2009/jan/09/fidel-castro-che-guevara-biography&lt;/ref&gt;

گوارا تا خۊ زيندگي ٚ اي نقطه به اي نتيجه برسئه بؤ گه [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن|آمريکا]] ش تحت ٚ سلطه ٚ کؤنگلؤمراٰن مستبد ٚ رژيمؤن-ه حمایت کۊنه. ۊن باتيستا' «آمريکا ٚ نؤچه گه خأن ۊن ٚ لاخؤند-ه وؤسأنئن» حيساب هأورد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 28.&lt;/ref&gt; با اينگه گوارا قصد دأشت جرگه ٚ نظامي دۊکتۊر بؤبۊن، ولي جۊمبش ٚ أعضا ٚ نظامي یؤمۊجشؤن ٚ مئن شرکت گۊد. یؤمۊجش ٚ أصلي ٚ بخش چريکي جنگ ٚ بزن‌درشۊ ٚ تاکتيکؤن-ه یؤمۊتن بؤ. گوارا ؤ بقيه طاقت‌فرسا ۱۵ سأته ٚ رژه‌'ن بندؤن، رۊخؤنه‌'ن ؤ کأشته‌شا زمينؤن-ه طی بؤدن ؤ کمين ؤ سريع ٚ عقب‌نشيني ٚ روشؤن-ه بیؤمۊتن ؤ چم-ه بيأتن. گوارا هۊ أول‌سر ٚ جي آلبرتؤ بایؤ ٚ «ممتاز ٚ شاگرد» بؤ ؤ تمؤم ٚ آزمۊنان ٚ مئن جؤتترين امتيازؤن-ه کسب گۊد. دؤره ٚ تۊمؤنأکۊن، مربي ۊشؤن ي، ژنرال بایؤ، گوارا' «جرگه ٚ بىترين چريک» نؤم بنأ. گوارا ۱۹۵۵ ٚ سپتامبر ٚ مئن گادآ همرأ مکزيک ٚ مئن ايزدواج بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://www.firstcoastnews.com/life/books/news-article.aspx?storyid=116566&amp;catid=256&lt;/ref&gt;

== کۊبا ٚ انقلاب ==

=== انقلابي جنگ ===
کاسترؤ ؤ گوارا ؤ بقيه چريکؤن مکزيک ٚ‌ جي یته قديمي رزمناو «گرانما» نؤمي کارأیتن ٚ همرأ، ۊشؤن ۱۹۵۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۵ ٚ مئن کۊبا ٚ را را دکتن. ألبت مکزيک ٚ مئن-ني کار راحت نؤبؤ ؤ چه ؤ اۊن ي یارؤن مکزيک ٚ دؤلت ٚ ور شۊرشي محسۊب بؤن. پألۊ گيتن ٚ جي خلي دنکته بؤ گه [[باتيستاٰ|باتيستا]] ٚ أرتش ۊشؤن-ه حمله بؤدن، یه عده بؤکۊشته بؤبؤن ؤ یه عده ني دسگيرابؤن ٚ پسي اعدام بؤبؤن. اۊ ۸۲ نفري گه رزمناو ٚ مئن دؤبؤن ٚ جي، خألي ۲۲ نفر بؤتۊنسن حمله ٚ پسي کسن-ه بيأجن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 213.&lt;/ref&gt; گوارا اي نبرد ٚ مئن خۊ پجشکي تجهيزات-ه کنأر بيگئنت ؤ مؤهمماتي گه یته اۊن ٚ رفئقؤن توأدأ' وگيت ؤ بجنگس. اي تفاق یته نمادين ٚ لحظه' چه ٚ زيندگي مئن تبديل بؤبؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 211.&lt;/ref&gt;

اۊ انقلابيۊني گه زيوا بؤمؤنسه بؤن، [[سيىرا ماستراٰ|سيىرا ماسترا]] ٚ بندؤن ٚ أعماق ٚ مئن جمابؤن. فرانک‌پایس ٚ شهري چريکؤن، ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قیام ٚ أعضا ؤ محلي کيشاورزؤن أني ۊشؤن-ه بال زأن. گرۊپ ٚ عقب‌نشيني جؤري را همرأ، دۊنیا تا ۱۹۵۷ کاسترؤ ٚ زينده بؤن ٚ جي بي‌اطلاع بؤ، تا اینگه هربرت متيۊز یته مصاحبه اۊن ٚ جي نيؤیؤرک تایمز ٚ نيؤپيپر ٚ مئن چاپ بؤگۊد. اي وانويس یته أبدي تصوير ؤ تقريباً ؤسطۊره‌اي کاسترؤ ؤ چريکؤن ٚ جي مجسم بؤده بؤ. گوارا مصاحبه ٚ مئن حاضر نؤبؤ ولي آتي ماهؤن ٚ مئن رسانه‌ن ٚ أهميت-ه خۊشؤن ٚ انقلاب ٚ مئن پی بؤبۊرد. مهمات ٚ کم بؤن ؤ رۊحيه ٚ چيکأشؤن ؤ هيتأني لل ٚ گشتن ٚ حساسيت، چه ٚ ره وضعيت ٚ بدي چاؤده بؤ.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 32.&lt;/ref&gt; جۊري گه اۊ دؤره' «جنگ ٚ دردناکترين رۊزؤن» تؤصيف بؤگۊد دأره.&lt;ref&gt;DePalma 2006, pp. 110–11.&lt;/ref&gt;

گوارا وختي گه سيىرا ماسترا ٚ کۊهؤن ٚ مئن فقير ٚ معيشتي کيشاورزؤن ٚ مئنأ دؤخؤته بؤ، متوجه بؤبؤ گه اۊیه مدرسه، برق ؤ بهداشتي مراقبتؤن ٚ دسبرس بؤن ٚ حدأقلي ني دننئه ؤ پيلا آدمئن ٚ ۴۰ درصد ٚ بؤجؤر بي‌سوادن.&lt;ref&gt;https://www.independent.co.uk/news/world/americas/latin-lessons-what-can-we-learn-from-the-worldrsquos-most-ambitious-literacy-campaign-2124433.html&lt;/ref&gt; جنگ ٚ ادامه همرأ، گوارا یته سيفایي‌ناپذير ؤضو-ه شۊرشي أرتش ٚ مئن تبديلا بؤ ؤ کاسترؤ ٚ نظر گوارا' قابل بؤن ٚ دؤني اۊن-ه جلب بؤبؤ. اۊن يته کارگا نارنجک ٚ چاکۊني ره، چنته کۊره نؤن پۊتن ٚ ره ؤ مدارسي بي‌سواد رۊستایئن-ه خؤندن‌نويشتن-ه یؤمۊجأن ٚ ره چاگۊد.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt; گوارا هيتأني بهداشتي کليکؤن، کارگاٰني نظؤمي تاکتيکؤن-ه یؤمۊجش ٚ ره ؤ [[رۊزنؤمه‌]]&lt;nowiki/&gt;اي ني بنا بنأ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 45.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن فيدل کاسترؤ اۊن-ه أرتش ٚ دۊوؤمي سؤتۊن ٚ فرماندهي ٚ درجه' ترفيع بدأ. سۊ سال بعد، تایم ٚ مجله چه‌گوارا' «کاسترؤ ٚ مغز ٚ ميجيک» لقب بدأ.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheMuleFull.jpg|بندانگشتی|گوارا قاطير ٚ سوار کۊبا مئن، ۱۹۵۸ ٚ نؤوامبر]]
گوارا گه چريکؤن ٚ دۊوؤمي عالي‌رتبه فرمانده بؤ، سخت‌گيرؤنه ٚ نظم ؤ انضباط طلب گۊد. نتيجتاً، اۊن ٚ جددي بؤن ٚ دؤني شخصي هراس‌أفکن-ه تبديلا بؤ. چريکي کالنجارؤن ٚ خلال ٚ مئن هيتأني گوارا تعدادي مردؤن ٚ جي گه خبرچيني یا جاسۊسئه متهم بؤن-ه خۊسرؤنه ئدؤم بؤگۊد. اۊن خۊ رۊزؤنه خاطرات ٚ مئن، خۊ خۊسرؤنه أوولي اعدام-ه ۊتيميؤ گرا، یته محلي دهقؤن دؤنه گه به عنوان ٚ أرتش ٚ رانما دؤجئن بؤبؤ بؤ. گرا وختي گه مشخصابؤ  شۊرشئن ٚ مقر-ه به ازای ٚ ۱۰ هيزار پزؤ کۊبا ٚ هوایي نيرؤ' لؤ بدأ دأره، خيانت-ه اعتراف ؤ اعدام بؤبؤ. ایته‌چي اطلاعات ٚ جماگۊدن ؤ باتيستا ٚ أرتش ٚ ره خبرچيني، باعث ۊشؤنظ-ه قادر گۊد گه اۊ رۊستایئني گه انقلابيۊن-ه بال زأن ٚ خؤنه' تشأدن.&lt;ref&gt;Luther 2001, pp. 97–99.&lt;/ref&gt; گرا چريکؤن ٚ جي بخأس گه اعدؤم-ه زيۊ أنجؤم بدن ؤ «چه» شخصاً قدم پيش بنأ ؤ اۊن ٚ سر-ه شليک بؤگۊد. گوارا خؤره نويسنه: «ؤضاع ٚ ناخۊشایندي أفراد ؤ ۊتيميؤ ٚ ره بؤ، هيندؤني یته پيستؤل ٚ .۳۲ ٚ گؤلۊله ٚ توأدأن ٚ همرأ راس ٚ مغز ٚ را گه راس ٚ ويرگه ٚ جي خارج بؤبؤ مسئله' خاتمه بدأم.» گوارا‌ ٚ علمي ؤ اۊن ٚ تؤصیفات واقئيتؤن ٚ جي اين ٚ یادداشتؤن ٚ مئن [[جان أندرسؤن]] ٚ (ۊن زيندگي‌نؤمه ٚ نويشتنکسؤن ٚ جي) نظر ٚ مئن نۊشؤن أز «چشمگير ٚ دۊري خؤشۊنت ٚ جي» دأره. ايمه گوارا یته أدبي روایت، اي حادثه ٚ جي با ۊنوؤن ٚ «یته خائن ٚ مرگ» منتشر بؤگۊد گه اۊن ٚ مئن گرا ٚ خیانت ؤ اعدام ٚ پيش ٚ درخاس مبني بر اينگه «انقلاب اۊن ؤلاد ٚ جي مراقبت بؤنه»' به «یته انقلابي مثَل رستگاري ره، فداکاري ٚ طريق ٚ جي» تبديل بؤگۊد&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 237.&lt;/ref&gt;.

چه، سخت‌گير ؤ گلف بي‌رحم بؤ، ولي هندئه، خؤدره خۊ أفراد ٚ مألم دؤنس ؤ فراغت ٚ ؤقات ٚ مئن، أفرادي رابرت لۊیي ئستيۊنسن ؤ ميگل د سروانتس ٚ مۊسؤنچي ؤ ايسپانيایي [[غنایي شئرؤن]] ٚ همرأ ۊشؤن،-ه سرگرم گۊد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 35.&lt;/ref&gt; گوارا تحت ٚ تأثير ٚ «سواد ٚ بيدۊن ٚ مرز» خؤزه مارتي جي، چريکؤن-ه دسسۊر بدأ بؤ بي‌سواد ٚ کيشاورزؤني گه ۊشؤن ٚ ور دؤبؤن  ؤ جنگسن-ه خؤندن‌نويشتن بيؤمۊجأنن ؤ اي برنؤمه' «کالنجار جهل ٚ همرأ» لقب بدأ بؤ. تۊماس آلبا (گوارا ٚ یارؤن ٚ جي) گۊنه: چه ٚ سخت‌گير ؤ جدي بؤن ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، هندئه اۊن ٚ تۊغامند بیم ؤ ۊن-ه خۊش دأشتيم ؤ حاضر بیم خۊ جؤن-ه اۊن ٚ ره بديم.&lt;ref&gt;http://www.ezilon.com/information/article_18610.shtml&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Vabdi.jpg|بندانگشتی]]
فيدل کاسترؤ، به عنوان ٚ گوارا ٚ أرشد ٚ أفسر، اۊن-ه فردي زرنگ، جسۊر ؤ یته نمؤنه‌رهبر تؤصيف بؤگۊد دأره گه «رۊحي لحاظ ٚ جي خۊ أفراد-ه سلطه دأشت». کاسترؤ ايمه بؤگۊت گه گوارا حد ٚ جي ويشتر ريسک-ه پذيرا بؤ، اۊته گه حتی «حماقت-ه مؤنس».&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 193.&lt;/ref&gt; [[جؤئل ايگلسياس]] (گوارا ٚ نؤجوؤن ٚ سؤتوؤن) گوارا ٚ بأضي مخاطره‌آميز ئقدامات کالنجار ٚ مئن-ه خۊ خاطرات ٚ مئن واگۊته ؤ متذکر ئابه چه ٚ رفتار کالنجار ٚ مئن، حتی دۊشمند-ه مجبۊر ٚ به تحسين گۊد. ايگلسیاس یاد درگئنه یه وار گه زخمي بؤبؤ بؤ «چه» بيدۊن ٚ توجه دۊشمند ٚ گۊلۊله'ن' مي را بؤدؤوس ؤ مره کۊلأگيت ؤ منطقه جي دربؤبۊرد. نگهبؤنان حتی اۊن ٚ ره تير توأدأ نيأرسن... ايمه ۊشؤن مره بؤتن وختي بدئن اۊن خطر-ه نظر نئیته'ر ؤ غلاف ٚ أسلحه ٚ همرأ دؤونه، تحت ٚ تأثير قرار بئیتن ؤ تير توأدأ مننسن.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/books/reviews/companero.htm&lt;/ref&gt;

گوارا «دؤخؤته ٚ راديؤوي ايستگا»' را درگئنتن ٚ مئن ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ مئن حیاتي نخش دأشت. اي راديؤو أخبار-ه ژۊيئه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ نظر ٚ شي مخابره گۊد ؤ هيتأني راديؤوي ارتباط-ه شۊرشئن ٚ ره گه ۊشؤن ٚ تئداد أفزایش یأته دؤبؤ، تمؤم ٚ جزيره ٚ مئن ممکن گۊد. بدأري گوارا سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ کارأیتن راديؤو ٚ جي ٚ أثر نني-ئه ٚ مشاهده ٚ همرأ آربنز ٚ ديکتاتؤري دؤلت-ه گئنتن ٚ هدف ٚ همرأ، اي راديؤوي ايسگا' چاؤدن ٚ تصميم-ه بگيت.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20080218164340/http://www.pateplumaradio.com/central/cuba/rebel1.html&lt;/ref&gt;

کۊبا ٚ دؤلتي نيرؤن، قيام ٚ سرکۊتۊن ٚ ره تصميم بئیتن شۊرشي زندانئن-ه ئسارت ٚ لحظه ٚ مئن اعدام بؤنن. ۊشؤن هيتأتي هيته رعب ؤ وحشت درگئتن ٚ ره، غير ٚ نظؤمئن-ه دسگير، شکنجه ؤ اعدؤم گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 42.&lt;/ref&gt; تا ۱۹۵۸ ٚ مارس، باتيستا ٚ رژيم ٚ ايته‌چي اقدامات سبب بؤبؤ آمريکا ٚ یجؤنایي‌‌ايالات کۊبا' أسلحه فرتن-ه متوقف بؤنه. ۱۹۵۸ ٚ ژۊئيه تۊمؤنأکۊن ٚ مئن، [[لاس مرسدس ٚ کالنجار]] ٚ مئن، گوارا ٚ تحت ٚ فرمؤن ٚ سيۊتيۊن مؤفقا بؤ ژنرال کانتيلؤ ٚ ۱۵۰۰ نفره' گه قصد دأشتن کاسترؤ ٚ نيرؤن-ه دؤرأچينن ؤ مۊغۊب بؤنن-ه، متوقف بؤنه.&lt;ref&gt;http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/BLJ.htm&lt;/ref&gt; چن سال دئه، سرگؤرد لاري بؤکمن (آمريکا ٚ یجؤنأیي ايالات ٚ دريایي تفنگدارؤن ٚ سپا جي) لاس مرسدس ٚ کالنجار' تحليل ٚ مئن، گوارا ٚ تاکتيکي بؤده'ر-ه (عملکرد) «درخشان» تؤصيف بؤده. گوارا هيتأني اي مئنأ، بزن‌بيرۊج ؤ دئه «چريکي» تاکتيکؤن-ه کارأیتن ٚ مئن باتيستا ٚ أرتش ٚ عليه خبره بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 40.&lt;/ref&gt;

جنگ ٚ ويشتر بلأیتن ٚ همرأ، جديد ٚ سؤتۊن ٚ فرمؤندهي گه تۊمؤنأکۊن ٚ حمله ٚ هدف ٚ همرأ [[هاوانا]]' اعزام بؤبؤ بؤ، گوارا' مؤحول بؤبؤ. ۊشؤن یته طاقت‌فرسا مسير-ه یه هفته ٚ سر طی بؤدن. ۊشؤن دۊشمند ٚ کمين ٚ جي ايمن بؤن ٚ دؤني خألي شؤوؤن را شؤن ؤ أغلب چن رۊز غذا نؤخؤردن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; ۱۹۵۸ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ رۊزؤن ٚ مئن، گوارا موظف بؤبؤ لاس وياس ٚ ؤستان ٚ گيتن ٚ همرأ گه کۊبا ٚ وسط ٚ مئن قرار بٚیته، جزيره' دۊ قسمت-ه تقسيم بؤنه. چن رۊز ٚ طۊل ٚ مئن، اۊن «درخشؤن ٚ تاکتيکي پيرۊزئن» ٚ مجمۊعه همرأ تمؤم ٚ ۊستان-ه، غير أز اۊن ٚ مرکز سانتا کلارا، تحت ٚ کؤنتؤرؤل بگيت.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; گوارا ايمه خۊ «انتحاري جۊخه»' سانتا کلارا ٚ کالنجار (انقلاب ٚ سرنوشت‌چاکۊنکس پيرۊزي) مئن رهبري بؤگۊد.&lt;ref&gt;Dorschner 1980, pp. 41–47, 81–87.&lt;/ref&gt; اي شيش هفته‌ ٚ مئن گه کالنجار اۊن-ه منتهی بؤبؤ، گاگلف اۊن ٚ نيرؤن کاملا محاصره بۊنأ بؤن ؤ مهمات ٚ کافي ندأشتن. چه ٚ تۊمؤنأکۊنا پيرۊزي، دۊشمند ٚ نفري برتري (۱۰ به ۱) ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، بأضي ناظرؤن ٚ نظر ٚ جي «یته چۊمگير ٚ مؤنه ورق-ه وگأردنئن نؤوين ٚ جنگؤن ٚ مئن» محسۊب بۊنه.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 39.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che SClara.jpg|بندانگشتی|سانتا کلاراٰ ٚ کالنجار ٚ پسي، ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول]]
شۊرشي راديؤو أوولي گۊزارشؤن-ه مبني ٚ گواراٰ سؤتۊن ٚ تسلط سانتا کلارا ٚ سر، ۱۹۵۸ ٚ نؤسال ٚ شؤو مخابره بؤگۊد. أمما ملي خبري رسانه أخباري متناقض-ه گۊزارش گۊد ؤ يه مرت حتی چه جنگ ٚ مئن ٚ بؤکۊشته بؤن ٚ خبر-ه بدأ. ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول سأت ٚ ۳ ٚ نصفه شؤو، باتيستا گه واخبرا بؤ ۊن ٚ ژنرالؤن خۊسرؤنه چه‌گواراٰ همرأ صۊلح ٚ ره مذاکره گۊددرن، هوامۊج-ه سوار-ه، درحالي گه ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (سيصد ميلیۊن) دۊلار ٚ جي ويشتر خۊ همرأ بؤرد، دؤمينيکين ٚ جؤمۊرئه درشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 48.&lt;/ref&gt; پس ٚ رۊز ژانويه ٚ ۲وؤم، گوارا اين ٚ ره گه شأر-ه کاميلا تحت ٚ کؤنتؤرؤل بئیره، هاوانا ٚ دؤرين-ه بؤشؤ. فيدل کاسترؤ ٚ رسئن شيش رۊز دئه دکشئه، اۊن طی ٚ مسير مردۊمي حيمایت ٚ جذب ٚ دؤني پيلا شأرؤن ٚ مئن توقف بؤده بؤ ؤ سرأخر ژانويه ٚ ۸تؤم ۱۹۵۹ ٚ مئن ظفرمندؤن-ه هاوانا ٚ دله بؤشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 13.&lt;/ref&gt; مجمۊعا دۊسال انقلابي جنگ ٚ مئن، ۲,۰۰۰ نفر بؤکۊشته بؤبؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 51.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ميؤنه ٚ مئن، گوارا آسم ٚ حمله ٚ جي ٚ بهبۊد ٚ ره یته تاوسسؤني ويلا' تارارا مئن بؤشؤ.&lt;ref&gt;Castañeda, pp. 145–146.&lt;/ref&gt; اۊن اۊجه تارارا ٚ جرگه' را درگئنت گه ايجتماعي، سياسي ؤ اقتصادي تؤسعه ٚ سر بحث ؤ برنؤمه‌‌دچيني گۊدن. «چه» هيتأني «چريکي جنگ» ٚ کيتاب ٚ نويشتن-ه سرأگيت.&lt;ref&gt;Castañeda, p. 146.&lt;/ref&gt; فوریه ٚ مئن، انقلابي دؤلت به ايفتخار ٚ گوارا ٚ نخش پيرۊزي مئن، اۊن-ه «شهروند ٚ متولد ٚ کۊبا» اعلام بؤگۊد. وختي گه هيلدا گادآ ژانويه ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن کۊبا' بؤشؤ، گوارا اۊن-ه بؤگۊت گه یته دئه زنکه ٚ همرأ وارد ٚ رابطه بؤبه ؤ ۊشؤن طلاق ٚ تصميم-ه بئیتن گه مئی ٚ ۲۲ ٚ مئن عملي بؤبؤ. ۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم، ۊن آليدا مارس (ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ أعضا جی)  همرأ، ايزداواج بؤگۊد. گوارا ماه ٚ عسل ٚ ره آليدا همرأ ژۊئن ٚ مئن تارارا' وگرس. مجمۊعاً، اۊن خۊ دۊته ايزداج ٚ جي پئنشته وک‌وچه' صاحب بؤبؤ.&lt;ref&gt;(Castañeda 1998, pp. 264–265).&lt;/ref&gt;

=== لاکابانیا، أرضي اصلاحات ؤ سوادیؤمۊجي ٚ برنؤمه ===
انقلابي کۊبا ٚ أوولي پيلا سیاسي بؤحران، باتيستا ٚ رژيم ٚ دسگيرا بؤبه ٚ مسئۊلين ٚ سرنويشت ٚ تصميم‌ گيتن ٚ سر بؤ، ۊشؤني گه بدترين سرکۊتۊن-ه مرتکب بؤبؤ بؤن،&lt;ref&gt;Skidmore 2008, pp. 273.&lt;/ref&gt; باتيستا ٚ ديکتاتؤري ٚ عليه ٚ شۊرش ٚ مئن، فيدل کاسترؤ رهبري همرأ، نؤنزهمي قرن ٚ جزایي قانۊن-ه مؤسۊم به لي د لا سي‌ىرا ([[سي‌ىراٰ قانۊن]]) خۊ تحت ٚ کؤنتؤرؤل ٚ مناطق ٚ مئن جرا گۊد. قانۊن ٚ أساس ٚ سر تمؤم ٚ أفرادي گه جددي جنایات-ه مرتکب بؤبؤن ٚ مجازات، چي باتيستا ٚ رژیم ٚ مقامات ؤ چي انقلاب ٚ طرفدارؤن، اعدام هيسه. ۱۹۵۹ ٚ مئن انقلابي دؤلت قانۊن-ه تمؤم ٚ جؤمۊرئه تعميم بدأ ؤ ۊشؤني گه جنگي جنایت‌کار محسۊب بۊنأ بؤن، انقلاب ٚ پسی دسگير ؤ محاکمه بؤبؤن. کۊبا ٚ دادگؤستري ٚ وزارت ٚ بؤتأر ٚ طبق، مردۊم ٚ ويشتري اي تصميم ٚ جي حيمایت گۊدن ؤ اي محاکمه'ن ٚ مئن، نؤرنبرگ ٚ دادگاٰن ٚ (دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي شي) مۊسؤن‌چي روال ٚ جي پیروي بؤ.&lt;ref&gt;Gómez Treto 1991, pp. 115–116.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Manuel Urrutia2.jpg|بندانگشتی|راس‌درکه به چپ‌درکه، شۊرشي رهبر  سينفۊئگؤس، کۊباٰ رئيس‌جمهۊر مانؤل ۊرؤتيا ؤ چه گوارا (۱۹۵۹ ٚ ژانويه)]]
کاسترؤ نخشه ٚ يته بخش-ه اجرا ره، گوارا-آ پئنج ما (۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ۲وؤم تا ژۊئن ۱۲هۊم) [[لا کابانياٰ قلعه ٚ زندؤن]] ٚ فرمؤنده' منصۊب بؤگۊد. جديد ٚ دؤلت چه' موظفاؤده بؤ «انقلابي عيدالت» ٚ اعمال ٚ همرأ، باتيستا ٚ دؤلت ٚ خائنين، خبرچينؤن ؤ جنگي جنایتکارؤن-ه پاک‌چاؤني ؤ پيرۊزئه تحکيم بؤنه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 376.&lt;/ref&gt; به ۊنوؤن ٚ لا کابانياٰ فرمؤنده، گوارا انقلابي دادگاٰن ٚ محکۊم بؤبؤرؤن ٚ تجديد ٚ نظر ٚ درخاس-ه بررسي گۊد.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 267.&lt;/ref&gt; اي دادگاٰن دۊته یا سۊته أفسر، یته محترم ٚ شهروند ؤ یته‌أني أرزیاج ٚ حؤضۊر ٚ همرأ برگؤزار بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 52.&lt;/ref&gt; بأضي پرونده'ن ٚ مئن، انقلابي دادگاٰن أفراد-ه تيروارؤن-ه محکۊم بؤده بؤن. راۊل گؤمز ترتؤ (عدل‌وتأري وزارت ٚ حؤقۊقي مشاور) مؤتقد بؤ اي أحکام تؤجيه‌پذيرن اين‌دؤني گه مردۊم ٚ خۊسر ٚ اجرای ٚ عأدالت ٚ جؤلؤو-ه گيره، ولي خۊرخه کاستانيدا (نويسا)  ٚ بؤتأر ٚ طبق اي دادگه'ن ٚ مئن عادلانه رويه ٚ جي پیروي نؤبؤ.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara June 2, 1959.jpg|بندانگشتی|گوارا، Beret ٚ کۊلا ؤ خۊ مأرۊف ٚ زيتۊنی ليواس ٚ همرأ]]
آمارؤن ٚ متناقص بؤن ٚ همرأ تخمين بزأ بؤبه گه چن‌صد نفر کيشور ٚ سطح ٚ مئن اۊ زمت اعدام بؤبؤن گه حؤدۊد ٚ ۵۵ تا ۱۰۵ مؤرد لا کابانيا ٚ زندؤن ٚ مئن گه تحت ٚ فرمؤن ٚ چه بؤ أنجؤم بؤبؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refCasta%C3%B1eda1998&lt;/ref&gt; نظرات گوارا ٚ احساس ٚ سر درمؤرد ٚ اعدامؤن متفاوتن. تبعيد بوبه ٚ مۊخاليفؤن انقلابي دؤلت-ه متهم گۊدن گه ذؤق ؤ شؤق ٚ همرأ اعدامؤن-ه سازمؤن بدأن ؤ اۊن-ه «لا کابانياٰ قصاب» لقب بدأن، درحالي گه دئه-جرگه ايشاره کۊنن اۊن تا جایي گه شأس خلئن-ه عفو بؤگۊد.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt; أمما به هرحال تمؤم ٚ روایات متفق‌القؤلن گه اۊن هيچ ترديدي اعدامؤن ٚ مئن ندأشت. أگر تنها را «انقلاب ٚ جي حيفاظت گۊدن ٚ ره مۊخالفين-ه اعدام بؤ، سياسي ؤ اينسؤن‌دۊستانه استدلالؤن اۊن ٚ سر أثري نأ مننسن». بيؤگرافرؤن یته نظرسنجئه ايشاره کۊنن گه ۹۳٪ عؤمۊمي مؤافقت-ه دادگا ٚ روند ٚ سر نۊشؤن دنه. ۱۹۵۹ ٚ فوريه ٚ ۵ ؤم، گوارا یته نؤمه مئن لۊئيز پاردس-ه بۊئنؤس آیرس ٚ مئن، بنويشت: «اي تيروارؤنان نه خألي کۊبا ٚ مردۊم ٚ ره ضرۊرئه، بلکي مردۊم ٚ خأسه‌بؤچي ني هيسه».&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 375.&lt;/ref&gt;

چه ٚ دئه-کارؤن ٚ جي انقلابي کۊبا مئن، أرضي اصلاحات بؤ. اۊن چن رۊز انقلاب ٚ پيرۊزي ٚ پسي ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ مئن، یته خۊ مهم‌ترين سخنرانئن ٚ مئن، «شۊرشئن ٚ اجتماعي تفکرات» ٚ سر صؤبت بؤگۊد. چن ماه بعد ۱۹۵۹ ٚ مئی ٚ ۱۷هؤم، زمين ٚ اصلاح ٚ قانۊن گه گوارا اۊن-ه تهيه بؤده بؤ، اجرا بؤبؤ گه مزارع ٚ وسعت-ه ۴۰۰ هکتار-ه محدۊد گۊد. تمؤم ٚ وسيع‌تر ٚ أملاک اۊ وضع بؤبه محدۊده ٚ جي، توسط ٚ دؤلت تصاحب بؤ ؤ ايمه زمينؤني ۲۷۰,۰۰۰ هزار متر-مربع ٚ وتأري ٚ همرأ دهقانؤن-ه دأن یا دؤلتي مالکيت ٚ مئن مؤنسن. اي قانۊن هيتأني کۊبا ٚ شکر ٚ مزارع ٚ مالکيت-ه خارجي اتباع ٚ ره ممنۊع گۊد.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 57-58.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم ٚ مئن کاسترؤ، گوارا' یته سۊ ماهه سفر-ه ۱۴ ته کيشور گه أکثرا باندۊنگ ٚ کؤنفرانس ٚ ؤضو بؤن (مراکش، سؤدان، مصر، سۊريه، پاکستؤن، هيند، سري‌لانکا، برمه، تایلند، أندؤنزي، ژاپؤن، یۊگسلاوي، یۊنان) ؤ [[سينگاپۊر]] ؤ هنگ‌کنگ ٚ شأرؤن-ه روؤنه بؤگۊد. گوارا ٚ ديۊرأ گۊدن هاوانا جي کاسترؤ' ايجازه بدأ تا گوارا ؤ اۊن ٚ مارکسيستي تفکرات ٚ جي فاصله بئیره اين‌دؤني گه اي‌ مسئله هم یجؤنایي ايالات ٚ همرأ رابطه ٚ مئن ؤ هم ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ بأضي أفراد ٚ همرأ رابطه مئن مۊشکيل‌ساج بؤبؤ بؤ. گوارا جاکارتا مئن [[أندؤنزي]] ٚ رئيس‌جمهۊر (أحمد سۊکارنؤ) ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد. ۊشؤن أندؤنزي ٚ ۱۹۴۵_۱۹۴۹ ٚ انقلاب ٚ سر بؤگۊ-بيشنؤ بؤدن ؤ هيتأني تجاري روابط-,ه دۊته کيشور ٚ مئنأ برقرار بؤدن. سۊکارنؤ ؤ گوارا خلي زيۊ صميمي بؤبؤن اين‌دؤني گه چه ٚ کردٚکار ؤ خؤدمؤني رفتار سۊکارنؤ' تحت ٚ تأثير قرار بدأ. هيته-أن هر دۊته چپ ٚ انقلابي ايده'ن-ه خۊرخؤسي امپراليسم ٚ علیه' متعهد بؤن. گوارا ايمه آتي ٚ دؤنزه رۊز-ه (ژۊئن ٚ ۱۵ تا ۲۷) ژاپؤن ٚ مئن هيسأ بؤ ؤ کۊبا ؤ ژاپؤن ٚ تجاري روابط- گسترشٚ دؤني، تيندار ٚ مذاکرات ٚ مئن شرکت بؤگۊد. اي وادئن ٚ مئن، اۊن قؤبۊل نؤگۊد گه گۊم‌نؤم ٚ سالدات ٚ مقبره (یته یادبۊد ٚ بنا بؤکۊشته بؤبه ژاپؤني سالداتؤن ٚ ره دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ مئن) ٚ جي دئن بؤنه اين‌دؤني گه «ژاپؤني امپراليستؤن» جنگ ٚ طۊل ٚ مئن «میلیۊنؤن آسيایئه بؤکۊشتن». اۊن ٚ تأد، گوارا' وأس هيرؤشيما جي گه آمريکا ٚ أرتش ۱۴ سال پيش اۊن ٚ سر أتؤمي بؤمب توأدأ بؤ جي وادئن بؤنه. اۊن هيرؤشيما مئن هري ترۊمن-ه (آمريکا ٚ ۳۳وؤمي رئيس‌جؤمۊر)' اي هسته‌اي ٚ بؤمب‌وارؤن ٚ دؤني یته «ترسناک ٚ دلقک» دؤخؤند ؤ یته پستالي کارت حاوی ٚ «وأني هيرؤشيما' نيأ گۊدن تا شأسه‌بۊن بئیتر صۊل ٚ ره جنگسن» کۊبا' برسأدنئه.&lt;ref&gt;http://search.japantimes.co.jp/print/nn20080516a3.html&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ کۊبا' وگردسن ٚ پسی ۱۹۵۹ ٚ سپتأمبر ٚ مئن، مشخصا بؤ گه کاسترؤ ٚ سياسي قۊدرت ازدياد بيأته. دؤلت زمينؤن-ه تصاحب-ه أرضي اصلاحات ٚ قانۊن ٚ مطابق سرأیته بؤ، ولي خسارت-ه پرداخت ٚ تأد پيلا مالکؤن'، ۊشؤن-ه «ؤراق ٚ قرضه» کم ٚ بهره همرأ هدأ، اقدامي گه یجؤنایي ايالات ٚ تؤجه' جلب بؤگۊد. اي زمت ٚ مئن، کاماگؤی ٚ ثروتمند ٚ گالشؤن (دامدارؤن) گه أرضي اصلاحات ۊشؤن ٚ سر أثر بنأ بؤ، هۊبر ماتؤس-ه (یته نؤظؤهۊر ٚ شۊرش ٚ رهبر)' گلأکتن. ايشؤن ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام ٚ عليه ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ جناح ٚ همرأ یجؤنأبؤن تا کؤمؤنيستؤن ٚ جؤلؤو-ه بئیرن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن، رافائل ترؤخيؤ ([[دۊمينيکن]] ٚ ديکتاتؤر) «کارائيب ٚ ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ لژيۊن» ٚ جي گه خۊ کيشور ٚ مئن ۊشؤن-ه تعليم دأ، حيمایت گۊد. اي چن‌مليتي نيرؤن گه ويشتر ايسپانيایي ؤ کۊبایي ؤ هيته-أن کؤرواتؤن، آلمؤنئن، یۊنانئن ؤ راس‌خۊ (راست‌گرا) مزدۊرؤن ٚ جي تشکيل بؤبؤ بؤن، قصد دأشت کاسترؤ ٚ جديد ٚ رژيم-ه بيگئنن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt;

۱۹۶۰ ٚ مارس ٚ ۴رؤم، دۊته پيلا ئنفجار لا کؤبر (فرانسوي باري پرأخۊت) ٚ مئن گه بلجيکي مهمات ٚ حامل آنتورپ ٚ جي بؤ ؤ هاوانا ٚ بندر ٚ مئن پألۊ بئیته بؤ، اي تهديدات-ه تشديد بؤگۊد. مذکۊز ٚ اينفجار ٚ مئن حدأقل ۷۶ نفر بؤکۊشته ؤ چن‌صد نفر أني زخمي بؤبؤن گه گوارا شخصاً أوليه ٚ کۊمک‌رسؤني مئن بأضي قربانئن-ه بال بزأ. فيدل کاسترؤ بلافاصله سي‌ئی‌آ سازمؤن-ه «اقدامي ترؤريستي»' متهم بؤگۊد ؤ پس ٚ رۊز رسمي گلاکۊني ئنفجار ٚ قربانئن ٚ ره برگؤزار بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, p. 25.&lt;/ref&gt; گواراٰ ٚ مأرۊف ٚ عکس گه ألؤنه ؤسطۊره‌اي چريک ٚ ۊنوؤن ٚ همرأ نؤمي هيسه، اي مراسم ٚ مئن آلبرؤ کؤرداٰ توسط بئیته بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, pp. 25–50.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:KordaOfCheWalking.jpg|بندانگشتی|گوارا ؤ ۊن ٚ زنکه آليدا مارس هاواناٰ خياوؤنان ٚ مئن، ۱۹۶۰]]
احتمالي تهديدات باعث بؤبؤ کاسترؤ ضد ٚ انقلابيۊن ٚ ويشترين-ه مؤغۊب بؤنه ؤ گوارا جي بخأ أرضي اصلاحات ٚ أنجؤم ٚ سۊرعت-ه شدیداً ازدياد بده. مؤرد ٚ نظر ٚ مسئله ٚ تحقق ٚ ره، یته جديد ٚ دؤلتي نهاد «أرضي اصلاحات ٚ مللي مؤسسه (INRA)» ٚ نؤمي کۊبا ٚ دؤلت ٚ توسط تأسيس بؤبؤ. اي مؤسسه خلي زيۊ کيشور ٚ مؤهم‌ترين حؤکۊمتي ارگان بؤبؤ ؤ گوار به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير اۊن-ه رياست گۊد. گوارا ٚ فرمؤندهي ٚ تحت، یته شبه‌نظامي نيرۊ به اسشمار ٚ ۱۰۰,۰۰۰ نفر چاؤدن بؤبؤ گه أول‌سر دؤلت-ه زمينؤن-ه مصادره ؤ  اۊن-ه تۊزيع ٚ مئن بال زأ ؤ ايمه تعاوؤني مزارع' ايجاد ٚ ره اۊن ٚ جي کارأیتن بؤبؤ. مصادره‌بؤبؤ ٚ زمينؤن ۱۹۰,۰۰۰ هکتار گه یجؤنایي ايالات ٚ شرکتؤن ٚ شئم بؤ'، شامل بؤ. چن‌ماٰ پسي، دوایت آیزنهاور (آمريکا ٚ رئيس‌جؤمۊر) تلافي ٚ هدف ٚ همرأ، کۊبا ٚ شکر ٚ واردات-ه (کۊبا ٚ أصلي نقدي صادرات)' شديداً کاهش بدأ؛ عملي گه گوارا ۱۹۶۰ ٚ ژۊئيه ٚ ۱۰ ٚ مئن ۱۰۰,۰۰۰ ٚ جي ويشتر کارگر ٚ ور مقابل ٚ رياست‌جمهۊري ٚ کاخ اۊن-ه اقتصادي تجاوز دؤخؤند.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 58.&lt;/ref&gt; [[تایم ٚ مجله]] ٚ خبرنگارؤن اي مؤقؤ گواراٰ همرأ ملاقات بؤدن، بنويشتن گه اۊن «کۊبا' یخي محاسبات، پۊر قابل بؤن، جؤردؤبؤ ٚ هۊش ؤ شۊخ‌‌طبعي ٚ همرأ هدایت کۊنه.»&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;

علاوه بر أرضي اصلاحات، گوارا سواد ٚ سطح-ه أفزایش مللي سطح ٚ مئن ٚ لؤزۊم ٚ سر-أني تأکيد دأشت. ۱۹۵۹ ٚ سال ٚ پيشي، کۊبا ٚ سواد ٚ مقدار ٚ رسمي آمار ۶۰ تا ۷۶ درصد بؤ گه تحصيل ٚ دسبرس بؤن ٚ بد ٚ وضعيت رۊستایي مناطق ؤ معلم ٚ کمبۊد، تعيين‌گۊدنکس ٚ عوامل ٚ جي سواد ٚ آمار ٚ جير دؤبؤن ٚ مئن بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، کۊبا ٚ دؤلت به دستۊر ٚ گوارا، ۱۹۶۱ ٚ سال ٚ نؤم-ه «تحصيل ٚ سال» نؤم بنأ ؤ ۱۰۰,۰۰۰ نفر داوطلب ٚ جي ويشتر-ه «سواد یؤمۊجي تيپؤن» ٚ مئن بسيج بؤگۊد. ايشؤن مدارس-ه چاؤدن، جديد ٚ معلمين-ه یؤمۊجش ؤ خؤندن-نويشتن-ه تأليم بي‌سواد ٚ رۊستایئن-ه مئن یاري برسأدنئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; برخلاف ٚ گواراٰ بأدي اقتصادي برنؤمه'ن ٚ خلئن، کۊبا ٚ سواد یؤمۊجي نهضت یته «چشمگير ٚ مؤفقيت» بؤ. ۷۰۷,۲۱۲ پيلاسال ٚ کۊبایي خؤندن‌نويشتن بيؤمۊتن ؤ سواد ٚ مللي مقدار ۹۶٪-ه برسئه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt;

[[فاىل:El che.jpg|بندانگشتی]]
————————————————

«گوارا مر ٚ ره یته پئر ٚ مۊسؤن بؤ... اۊن مره تأليم بدأ. اۊن مره یاد بدأ تفکر بؤنم. اۊن خؤجيرترين چي، اينسؤن بؤن-ه، مره بيؤمۊت.»

————————————————

—[[ؤربانؤ]]، گوارا ٚ هم‌رزم کۊبا ؤ بۊليوي مئن.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7034953.stm&lt;/ref&gt;

گوارا هيتأني قصد دأشت عالي یؤمۊجش ٚ ؤمۊمي دسبرس بؤن-ه ني کۊبا ٚ خلک ٚ ره تهيه بؤنه. اي أمر ٚ تحقق ٚ ره، دؤنشگاٰن ٚ مئن [[مثبت ٚ تبعيض]] اعمال گۊد. گوارا یته سخنراني مئن عيلمي هیئت ٚ أعضا ؤ لاس وياس ٚ دؤنشگا ٚ دؤنش‌مۊجؤن ٚ ور بؤگۊت زمتي گه تحصيل «یته ايمتياز سيفيت‌پۊس متوسط ٚ طبقه' متعلق سؤ» بؤ تۊمؤنأبئه. اۊن بؤگۊت: «دؤشگا وأني خؤدر-ه سيا، مؤلاتؤ، کارگر ؤ دهقؤن ٚ رنگ-ه بئیر، نوللأ مردۊم اۊن ٚ برؤن-ه ايشکنن ؤ اۊن-ه هر رنگي خۊش دأشته‌بۊن ٚ همرأ رنگ‌ کۊنن.»&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 449&lt;/ref&gt;

=== مارکسيسم ===
————————————————

[[کارل مارکس|مارکس‌]] ٚ شایستگي اين‌دؤني هيسه گه یه‌مرتئه یته مؤهم ٚ تأثير ايجتماعي تفکرات ٚ تاريخ ٚ مئن ايجاد کۊنه. ۊن تاريخه تفسير کۊنه، ۊن ٚ تحرکه درک کۊنه، آینده' پيش‌‌بيني کۊنه ؤ علاوه بر ۊن (تا خۊ عيلمي تعهده ارضا بؤنه) یته اينقلابي مفهۊم ابراز کۊنه: دۊنیا نخأن خألي تفسيرا بۊن، بلکي خأن متحولا بۊن. اينسؤن دئه خۊ زيندگي ٚ فضا مئن برده ؤ أوزار نيه ؤ خؤدره خۊ سرنويشت ٚ معمار-ه تبديل کۊنه.

————————————————

—چه گوارا، یادداشتؤني کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي ٚ مطالعه ٚ ره، 1960 ٚ ؤکتؤبر&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

[[فاىل:Ie che guevara.jpg|بندانگشتی]]
۱۹۶۰ ٚ سپتامبر ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکاٰ أوولي کؤنگره ٚ مئن گوارا جي درمؤرد ٚ کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي سؤال بؤبؤ ؤ ۊن جوؤوأدأ «أگر مر ٚ جي سؤال بؤبۊن آیا أمي انقلاب کؤمؤنيست هيسه یا خیر، مۊ گۊنم مارکسيستي هيسه. أمي اينقلاب خۊ‌ روشؤن ٚ کارأيتن ٚ همرأ مسيرؤني پيداؤده گه مارکس ۊنه ايشاره بؤده بؤ.»&lt;ref&gt;http://www.unz.org/Pub/NewRepublic-1960sep12-00008&lt;/ref&gt; ايمه، گوارا کارل مارکس-ه خۊ ايدئؤلؤژيک ٚ الهام ٚ سربس دؤخؤند. ۊن خۊ سياسي مؤضع ٚ دفاع ٚ مئن اطمينان ٚ همرأ بؤگۊت «پۊر مشهۊد ٚ حقایق درن گه بخشي مردۊم ٚ اطلاعات جي هيسن ؤ دئه بحث ۊن ٚ باره بي‌فأیده هيسه. یته شخص وأني [[مارکسيست]] بؤبۊن، هۊته گه فيزيک ٚ مئن نيؤتؤني ؤ زيوس ٚ مئن پأستيوري هيسه.» گوارا بؤتأر ٚ طبق، کۊباٰ عمل‌‌خۊ ٚ انقلابيۊن ٚ هدف دؤنشمند ٚ مارکس ٚ پيش‌بيني‌‌بؤبؤ ٚ قوانين ٚ تحقق بؤ.» گوارا مارکس ٚ [[ماترياليزم ٚ ديالکتيکي]] ٚ کارأیتن ٚ همرأ بؤگۊت «مارکسيسم ٚ قوانين کۊباٰ انقلاب ٚ وقایع ٚ مئن درن، فارغ ٚ ؤنچي گه ۊن ٚ رهبرؤن به زوؤن هأورن، یا یته دئه نظري ديدگا جي کاملا اۊ قوانين ٚ جي واخبرن.»&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

=== اقتصادي منظر ؤ «جديد ٚ اينسؤن» ===
————————————————

اينسؤن وختي واقعا خۊ اينسؤني شرایط-ه کاميل رسنه گه تؤليد بؤنه، بۊدۊن ٚ اينگه نياز ٚ سر مجبۊر به خۊ جسم ٚ فرتن به ۊنوؤن ٚ یته کالا بؤبۊن.

————————————————

—چه گوارا، اينسان ؤ سۊسياليسم کۊبا مئن&lt;ref&gt;http://www.sadena.com/Books-Texts/Che%20Guevara%20-%20Man%20and%20Socialism%20in%20Cuba.pdf&lt;/ref&gt;

گوارا اي مؤقؤ مئن سممت ٚ حفظ ٚ همرأ دارایي ٚ وزير ؤ مللي بانک ٚ رياست-ه أني منصۊب بؤبؤ. اي انتصابات، ۊن ٚ فعاليت ٚ دۊمباله به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير ٚ توجه ٚ همرأ، گواراٰ خۊ قۊدرت ٚ ؤج-ه کۊبا مئن برسئه؛ ۊته گه عملا کۊباٰ اقتصاد ٚ تزار محسۊب بۊنأ بؤ. یته ۊن ٚ وظایف ٚ جي به ۊنوؤن ٚ مرکزي بانک ٚ رئيس، کۊباٰ ايسکناسؤن ٚ امضا بؤ گه ۊن خۊ کاميل ٚ نؤم ٚ تأد خألي «چه»' بسنده گۊد. گوارا اي نمادين ٚ عمل ٚ همرأ، خۊ بي‌میلئه پۊل ؤ طبقاتي اختلافاته گه ۊن ٚ نتيجه ٚ مئن ايجاد بۊنه، ابراز بدأشت ؤ خلئنه کۊبا مئن نگرؤن بؤگۊد&lt;ref&gt;Crompton 2009, p. 71.&lt;/ref&gt;. [[ريکاردؤ رؤخؤ]]، گواراٰ قديمي رفئق، ايمه گۊت ۊن «رۊزي گه ايسکناسؤنه چه ٚ نؤم همرأ ايمضا بؤگۊد، رایج ٚ عقيده' مبني ٚ بر پۊل ٚ مقدس بؤن-ه مۊغۊب بؤگۊد.»&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 60.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Beauvoir Sartre - Che Guevara -1960 - Cuba.jpg|بندانگشتی|گواراٰ ملاقات فرانسوي ژان-پل سارتر ؤ سيمؤن دؤ بوؤر ٚ همرأ خۊ دفتر هاوانا مئن، ۱۹۶۰ ٚ مارس. سارتر، گواراٰ «زمت ٚ کاميل‌ترين اينسان» توصيف بؤگۊد دأره.گوار علاوه ٚ بر ايسپانيایي، فرانسوي-ئه ني دؤنس.]]
گوارا ؤ کۊباٰ جديد ٚ رهبرؤن سأی گۊدن ايجتماعي نابرأربئنه مؤغۊب بؤنن، سريعا کارخؤنه'ن، بانکؤن ؤ کسب ؤ کارؤن-ه مللي بؤنن ؤ خۊ هأکش‌وکش-ه تأمين ٚ مسکن ٚ أرزؤن، درمؤني خدمات ؤ شؤغل تمؤم ٚ کۊبایئن ٚ ره معطۊف بؤدن تا ايته کيشور ٚ سياسي ؤ اقتصادي ٚ أساس-ه متحول بؤنن. ۊشؤن مؤتقد بؤن ايته‌چي أساسي ٚ تحولات وختي بۊنه گيرن گه مردۊم ٚ ايجتماعي روابط ؤ أرزشؤن ني متحولا بۊن. کۊباٰ رهبرؤن مردۊم ٚ ديد-ه نبست ٚ نژاد، زۊنؤنه'ن، فردگرایي ؤ یدي کار-ه کيشور ٚ منسۊخ ٚ بۊگذشته ٚ حاصل دؤنسن ؤ نتيجتا تمؤم ٚ أفراد ٚ جي بخأسن گه کسن-ه برابر بؤدؤنن ؤ أرزشؤني-ئه بپذيرن گه گوارا ۊنه «جديد ٚ اينسؤن» دؤخؤند. گوارا ؤميد دأشت اي تازه اينسؤن نهایتا مؤجۊدي «خؤدره ندئه‌بؤ بئیته ؤ گرۊپي کار ٚ رۊحيه ٚ دارا، پۊرتلاش، جنسيتي برابري ٚ پایبند، مصۊن فساد ٚ برأبر، غير ٚ مادي ؤ امپراليسم‌ستيز» بؤبۊن‌. ۊن مارکسيست–لنينيستي-ئه اي هدفه رسئن ٚ ره مناسب دؤنس ؤ اين ٚ طالب بؤ گه علاوه بر «وحدت، برابري ؤ آزادي» ٚ تبديل بؤن جديد ٚ أوليه ٚ ؤصۊل-ه دؤلت ويژگئني مساوات‌طلبي ؤ ايثار ٚ مۊسؤنچي ٚ سر تأکيد دأشته‌بۊن. گوارا اين ٚ طالب بؤ گه جديد ٚ اينسؤن ٚ أوولي ايقتصادي هدف، تنفر نسبت به ثروت ٚ تراکم ؤ ايقتصادي بي‌عأدالتي بؤن ٚ ور مادي أنگيزه'ن ٚ حذف تمؤم ٚ کيشور ٚ مئن ؤ ۊشؤنه جادؤجيني گۊدن أخلاقي مشوقؤن ٚ همرأ بؤبۊن. ۊن سرمایه‌دأري-ئه «مؤسابقه‌اي ورگؤن ٚ مئنأ» محسۊب گۊد گه ۊن ٚ مئن «خألي کسن-ه گئنتن» ٚ همرأ شأنه گئنا (پيرۊج) بؤن ؤ بنابرين، «جديد ٚ زن ؤ مرد» ٚ ظؤهۊر طالب بؤ. گوارا به طؤر ٚ مؤستمر تأکيد گۊد أگر سۊسياليستي ٚ  اقتصاد ٚ پایاني ٚ نتيجه «طمع ٚ تقويت ؤ فردي جاه‌طلبي ؤ جمعي ٚ رۊحيه ٚ تضعيف» بؤبۊن، «هأکش‌وکش، فداکاري ؤ جنگ ؤ نابۊدي ٚ ريسک» ٚ أرزشه ندأره. نتيجتا، «فردي واخبري» ؤ أرزشؤن ٚ اصلاح بئیتر ٚ کارگرؤن ؤ شهروندؤن ٚ دؤني، گواراٰ مؤهم‌ترين أهداف ٚ جي-ئه تبديلا بؤ. ۊن ٚ نظر ٚ مئن، «جديد ٚ اينسؤن» تۊنه «خۊپرستي» ؤ «خۊخأیي»-ئه گه أشخاص ٚ مؤشخصه کاپيتاليستي جوامع ٚ مئن دؤنس، غلبه بؤنه.

گوارا اي تؤسعه ٚ جديد ٚ روش ٚ تؤصيف ٚ ره بؤگۊت:

————————————————

یته پيلا تفاوؤت تؤسعه توسط ٚ «آزاد ٚ تجارت» ؤ «انقلابي تؤسعه» ٚ مئنأ دره. ۊشؤن ٚ یته مئن، ثروت یته کم‌تعداد ٚ خۊشبخت ٚ جرگه‌ ٚ دس دره گه دؤلت ٚ دۊس ؤ دلال هيسن. اۊ یته مئن، ثروت خلک-ه متعلقه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 59.&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che guevara nshnasni vlla?.jpg|بندانگشتی]]
گوارا مؤتقد بؤ یته دئه سيفایي ناپذير «وحدت، فرد ؤ اينساني گۊده ٚ مئنأ» ٚ پرورش ٚ مئن داوطلبؤنه ٚ کار ؤ ايراده هيسه. اي أمر ٚ نمایش ٚ ره، «گوارا اين‌دؤني گه یته مؤنه بؤبۊن» تأطيل ٚ رۊزؤن أني «بي‌وقفه کار گۊد، به ۊنوؤن ٚ وزير، ساخت ؤ ساز ؤ نیشکر ٚ مزارع ٚ مئن»،&lt;ref&gt;https://www.pbs.org/wgbh/amex/castro/peopleevents/p_guevara.html&lt;/ref&gt; مأرۊف بؤ ۳۶ سأت بۊدۊن ٚ توقف کار کۊنه، حتي نيصفه‌شوؤ أني جلسه ننه ؤ حرکت ٚ مؤقؤ غذا خؤره. ايته‌چي رفتار گواراٰ أخلاقي مشوقه'ن ٚ برنؤمه ٚ مؤنه بؤ گه ۊن ٚ مئن هر کارگر ملزم به خۊ سهم ؤ أنداجه‌اي مشخص کالا تؤليد بؤنه. ۊن مالي پاداشؤنه لغو بؤده بؤ ؤ کارگرؤني گه خۊ سهم ٚ جي ويشتر عمل گۊدن خألي یته تقدير ٚ گواهي دریافت گۊده‌‌نأبؤن أمما أگر کارگري مؤفق نبه بي، ۊن ٚ دریافتي حؤقؤق ٚ جي کسر بۊنأ بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 62.&lt;/ref&gt;

گوارا مواجهه تجاري روابط ٚ چيکاشؤن خۊرخؤسي ممالک ٚ همرأ مئن، سأی بؤگۊد نزيک‌تر ٚ تجاري روابط، خۊرتاو ٚ بلۊک همرأ' ۊن ٚ جادؤجين بؤنه ؤ شخصا چنته کيشور ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ ۊشؤن ٚ همرأ تجاري توافق‌نؤمه ايمضا بؤگۊد. تا ۱۹۶۰ ٚ پایان، ۊن چکؤسلؤواکي، شؤروي جماهير اتحاد، کليسایي کره، مجارستؤن ؤ خۊرتاوي آلمؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ قراردادؤني ۱۹۶۰ ٚ دسامبر ٚ ۱۷ ٚ قرداد ٚ مۊسؤن خۊرتاوي برلين ٚ مئن ايمضا بؤده بؤ. اي توافق‌نؤمه'ن تا حددي کۊباٰ ايقتصاده بال بزأن، أمما در عین ٚ حال کۊباٰ ايقتصادي وابستگي شرق ٚ بلۊک ٚ کيشورؤنه منجرا بؤ. هيتأني خؤرتاوي آلمؤن ٚ مئن گوارا، تامارا بؤنکه (ايمه تانیاٰ مأرۊفا بؤ) ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. ۊن ۊیه مترجم بؤ ؤ سال ٚ بعد گواراٰ گلأکت ؤ بۊليوي مئن ۊن ٚ همرأ بؤکۊشته بؤبؤ. گواراٰ ايقتصاديأ ؤصۊل فارغ أز مثبت ؤ منفي نکات، ۊن ٚ برنؤمه'ن نامؤفق بؤن ؤ ۊشؤن ٚ حاصيل بهره‌وري ٚ سريع ٚ نؤزۊل ؤ کارگرؤن ٚ غیبت ٚ ازدياد کار ٚ محل ٚ مئن بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 63.&lt;/ref&gt; گواراٰ مؤلاقات رنه دۊمؤن (فرانسوي اقتصاددؤن) ٚ همرأ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ ۱۹۵۹ ٚ مصوب ٚ أرضي اصلاحات ٚ ناکافي بؤن گه ۊن ٚ نتيجه پيلا مزارع ٚ تبديل تعاوني مزارع' یا أراضي ٚ تقسيم دهقانان ٚ مئنأ  بؤ، گوار نظر ٚ جي «فردي مالکيت ٚ احساس-ه» تقويت بؤگۊد ؤ کارگرؤن مننسن خۊ مثبت ٚ ايجتماعي منافع' بئینن ؤ ۊشؤنه تشويق گۊ‌د دئبار ٚ مۊسؤن فردي منافع ٚ دۊمبال دؤبۊن.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 306.&lt;/ref&gt;

=== خۊکؤن ٚ خليج ؤ مۊشکي بؤحران ===
۱۹۶۱ ٚ آوريل ٚ ۱۷ مئن، خۊکؤن ٚ خليج ٚ حمله مئن، ۱,۴۰۰ کۊبایي تبعيدي  گه آمريکا مئن یؤمۊجش بدئه بؤن، کۊباٰ حمله بؤدن. گوارا أساسي نخشي اي کالنجار مئن ايفا نؤگۊد، اين‌دؤني گه حمله ٚ پيش ٚ رۊز، یته جنگي ناو گه دریایي تفنگدارؤن ٚ حامل بؤ تظاهر به پينار دل ريؤ ٚ خۊرخؤسي ساحله حمله گۊدن بؤدن ؤ گواراٰ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤنه اۊ منطقه' بکشأنئن. ولي هأندئه مورخؤن مؤتقدن گوارا کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ مئن مؤثر ٚ نخش دأشت، اين‌دؤني گه اۊ زمت کۊباٰ مسلح ٚ نيرؤن ٚ یؤمۊجش ٚ مۊدير بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; تاد سالچ (نويسا) خۊ روایت  ٚ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ جي، گۊنه: «انقلابيۊن گئنا بؤبؤن، اين‌دؤني گه چه گوارا به ۊنوؤن انقلابي مسلح ٚ نيرؤن یؤمۊجش ٚ بخش رئيس یؤمۊجش ٚ برنؤمه ٚ مسئۊل، شبه‌نظامئنه تعليم بدأ. ۊن خۊ کاره خؤجير أنجؤم بدأ بؤ ؤ ۲۰۰,۰۰۰ زۊنؤنه ؤ مردؤنه' جنگ ٚ ره آماده بؤده بؤ».&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; هي زمت ٚ مئن بؤ گه گواراٰ أسلحه ٚ غلاف به طؤر ٚ ايتفاقي خارج بؤبؤ ؤ تير ۊن ي درشؤ ؤ گواراٰ ديمه زخما گۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 507.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheyFidel.jpg|بندانگشتی|چه گوارا ؤ فيدل کاسترؤ ۲۹۶۱ ٚ مئن]]
چه گوارا ۱۹۶۱ ٚ آگست ٚ مئن، آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کؤنفرانس ٚ مئن ؤرؤگۊئه ٚ پۊنتا دل استه ٚ مئن، یادداشتي «قدردؤني» جان اف. کندي (آمريکاٰ رئيس‌جؤمۊر) ٚ ره برسأدنئه. اۊ یادداشت ٚ دل بنويشته نأ بؤ «ممنۊن خۊکؤن ٚ خليج ٚ ره. حمله ٚ پيشي، انقلاب پرکان بؤ. ايسه هر زمت ٚ شي قوي‌تره». وختي گه داگلاس ديلان (یجؤنایي ايالات ٚ خزانه‌داري ٚ وزير) کۊباٰ گلأکتن اتحاد-ه ترقي ؤ پيشأکتن ٚ ره بخأسه‌کس بؤبؤ، گوارا آمريکاٰ وتلس ؤ اۊ کيشور ٚ نظامه دمؤکراتيک نؤدؤنس ؤ بؤگۊت دمؤکراسي «مالي ؤليگارش، تبعيض سياپۊسؤن ٚ عليه ؤ کۊکلاس‌کلن (یته زنجليه‌اي نژادپرست ٚ سازمؤن) ٚ خشم» ٚ همرأ جۊر نیه. ۊن هيتأني «أذیتؤنی» گه ۊن ٚ نظر ٚ جي «دؤنشمندؤني ؤپنهایمر ٚ مۊسؤنچئن-ه خۊ جایگاه ٚ جي هأرؤنئه، ساليان ٚ سال جهانه پاؤل رؤبسن ٚ فؤق‌العاده صدا جي محرۊم بؤگۊد دأره ؤ رؤزنبرگؤن-ه واغا بؤ ٚ مردۊم ٚ اعتراضات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ قتله برسأدنئه»' ني ايشاره بؤگۊد. گوارا خۊ گبؤن ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن بؤگۊت آمريکا واقعي اصلاحاته علاقه‌مند نيه ؤ «آمريکایي کارشناسؤن هرگيز کيشاورزي ٚ اصلاحات ٚ مؤرد ٚ مئن گب نزنن، ۊشؤن یته بي‌خطر ٚ مؤضۊ آو ٚ بئیتر ٚ تأمين ٚ مۊسؤن-ه ترجيح دنن. خۊلأصه، ۊشؤن تؤالتؤن ٚ انقلاب ٚ ره آماده بۊنن». هأندئه، ريچارد گۊدوين (ؤمۊر ٚ خارجه ٚ وزارت ٚ نماینده آمريکاٰ قاره ٚ مسائل ٚ مئن) خۊ یادداشت ٚ مئن کۊندأکۊندي بنويشت گه گوارا ۊنه فردي «جديدتر ٚ نسل ٚ جي» قلمداد کۊنه ؤ هيتأن گوارا خۊشؤن ٚ بؤگۊ-بؤشتؤو-ه کاميلا مؤفيد أرزیاجي بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://americancentury.omeka.wlu.edu/files/original/3e027f808b843322ec9f28e8e78e93b7.pdf&lt;/ref&gt;

۱۹۶۲ ٚ ؤکتبر ٚ مئن کۊباٰ مۊشکي ٚ بؤحران جهانه تا هسته‌اي جنگ ٚ آستؤنه پيش بؤبۊرد. چن هفته اي بؤحران ٚ پسي، مصاحبه ديلي ورکر (یته اينگيليسي کؤمؤنيستي ٚ رۊزنؤمه) ٚ مئن، گوارا هلأني ؤنچي گه «شؤروي ٚ خيانت» محسۊب گۊد ٚ جي ناراحت بؤ ؤ سام راسل (خبرنگار)-ه بؤگۊت «أگر مۊشکؤن کۊباٰ کؤنتؤرؤل ٚ تحت ببي، کۊبایئن ۊنه توأدأ نأبؤن». گوارا ايمه ضمن ٚ اي حادثه ٚ شرح، یه مرت دئه تأکيد بؤگۊد گه سۊسياليستي ٚ آزادي ٚ آرمان، عليه ٚ جهاني «امپراليستي تجاوز» تۊنس نهایتا «ميلیۊنؤن نفر قرباني اتمي جنگ ٚ مئن» ٚ أرزشه دأشته‌بۊن. مۊشکي بؤحران هيتأني گواراٰ متقاعيد بؤگۊد گه دۊته دۊنیاٰ أبرقۊدرتؤن (شؤروي أ آمريکا) کۊبا جي به عنوؤن ٚ یته پيأده ٚ سالدات خۊ جهؤن ٚ استراتژي مئن کارأیته دأرن. ۊن ٚ بؤجؤر، ۊن یته مؤناٰ نگرش ٚ همرأ هۊته گه آمريکاٰ دئه، شؤروي-ئه ني دئه.

== سفرؤن ==

=== آمريکا ===
[[فاىل:CheGuevaraCountries.jpg|بندانگشتی|کيشورؤني گه چه گوارا ۊشؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد (قيرمز) ؤ کيشورؤني گه ۊن ٚ مئن مؤسلحانه ٚ انقلاب ٚ مئن شرکت بؤگۊد (سبز)]]
تا ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر، چه گوارا انقلابي دؤلتمرد جهاني قامت ٚ مئن محسۊب بؤ ؤ به ۊنوؤن ٚ کۊبایي ٚ هیئت ٚ رئيس سخنراني ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن ٚ دؤني نيؤیؤرک-ه سفر بؤگۊد. ۊن ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر ٚ ۱۱، خۊ يسأته ؤ پۊرشۊر ٚ سخنراني مئن، ملل ٚ سازمؤن ٚ ضعف «آپارتاید (یجۊر نژادي تبعيض) ٚ وحشيانه ٚ سياست» ٚ مؤقابله مئن نسایي آفريقا ٚ مئن ٚ جي انتقاد بؤگۊد ؤ بپۊرسئه « آیا ملل ٚ سازمؤن مننئه کاري ۊن ٚ جؤلؤوگيري ره أنجؤم بده؟» گوارا ايمه یجؤنایي ايالات ٚ سياست سياپۊس ٚ جمعيت ٚ قبال-ه تقبيح بؤگۊد ؤ بؤگۊت:

————————————————

ۊشؤني گه پۊس ٚ رنگ ٚ دؤني، خۊ وک‌وچه' کۊشنن ؤ به طؤر ٚ رۊزانه ۊشؤن ٚ عليه تبعيض قائل بۊنن، ۊشؤني گه ايجازه دنن سياپۊسؤن ٚ قاتلؤن آزادکئه بؤمۊجن، اۊ قاتلؤن ٚ جي حيمایت کۊنن ؤ سياپۊسؤني-ئه مۊجازات کۊنن گه خۊ مشرۊع ٚ حق ٚ دۊمبال به ۊنوؤن ٚ یته آزاد ٚ اينسان درن — چۊته تۊنن خؤدره آزادي ٚ حافط قلمداد بؤنن؟&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che g.jpg|بندانگشتی]]
گوارا گه تا اي مؤقؤ دئه عصبي بؤبؤ بؤ، خۊ گبؤنه هاواناٰ دۊوؤمي بیانيه ٚ قرائت همرأ سرأچئه ؤ لاتين ٚ آمريکاٰ «خانواده اي ۲۰۰ ميلیۊن برأر ٚ جي گه یته مساوي مۊشکلات ٚ جي رنج بؤرن» دؤخؤندس.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt; گوارا اعلام بؤگۊد اي «حيماسه»، «هيندي وشنأ گۊده'ن (آمريکاٰ قاره ٚ بۊمئن)، بي زمي‌زوار ٚ دهقؤنؤن، استثمار بؤبه کارگرؤن ؤ مترقي گۊده'ن» ٚ توسط نويشته بۊنه. گواراٰ نظر ٚ مئن اين منازعه، گۊده'ن‌ ٚ مؤبارزه ؤ تفکرات بؤن گه کسؤني-ئه پيش بؤردن گه امپراليسم ۊشؤنه تحقير بؤگۊد دأشت ؤ گۊذشته مئن «یته ضعيف ؤ مطيع ٚ رمه» محسۊب بۊنأ بؤن، گوارا ايمه بؤگۊت «یانکئن ٚ انحصاري کاپيتاليسم» برمسئه حالت ٚ همرأ مذکۊر ٚ رمه ٚ مئن خۊ قبرکنان-ه دئه تۊنه. ۊن ايدامه بدأ گه اي «لایق ٚ سأت» ٚ مئن، «گۊمنؤم ٚ گۊده» خۊ تاريخه خۊن ٚ همرأ نويسنه ؤ حؤقؤقي-ئه گه «۵۰۰ ساله همه ۊنه خنده کۊنن» پسأگيره. چه کۊباٰ اينقلاب ٚ پسي ٚ اعدامؤن ٚ باره بؤگۊت: «أمۊ اعدام بؤديم، اعدام کۊنيم ؤ تا جایي گه لازم بؤبۊن، اعدام کۊنيم». ۊن اي پيش‌بيني گه «خشم ٚ کۊل (مؤج) تمؤم ٚ لاتين ٚ آمريکاٰ سامانؤنه گيره» ؤ کارگري ٚ گۊده'ن گه «تاريخ ٚ چرخ-ه چرخأدنن» أوولي مرت ٚ ره «طۊلاني ؤ وحشيانه خاوي گه ۊشؤنه تحميل بؤبه ٚ جي ورسنن» ٚ همرأ، خۊ گبؤنه ؤمۊمي مجمع ٚ مئن خاتمه بدأ.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

گوارا ايمه واخبرا بؤ وختي گه ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن هيسأ بؤ، کۊبایي تبعيدئن دۊ مرت ۊن ٚ ترؤر ٚ ره تلاش بؤدن. أوولي مرت ٚ ره مالي گؤآانزالز، چه ٚ وؤرۊد ٚ لحظه ٚ مئن قصد دأشت ۊنه یته هفت اينچي تيجيني همرأ قتله برسأدنه. دۊوؤمي ني گيلرمؤ نؤوؤ بؤ. ۊن سأی بؤگۊد سخنراني مؤقؤ، بازۊکا همرأ یته لۊتکا «ايست ريور» ٚ رۊخؤنه ٚ مئن ٚ جي ملل ٚ سازمؤن ٚ مقر-ه تير توأده گه گۊلل‍ه ۊني خطا درشؤ. گوارا اي دۊته تفاق ٚ باره بؤگۊت «بئیتره آدم یته زن ٚ قممه همرأ بؤکۊشته بؤبۊن، تا یته مرد ٚ گۊلله همرأ».هيتأني بؤگۊت اي انفجار واقعه' عطر أ طعم-ه زيادا گۊد.&lt;ref&gt;http://www.latinamericanstudies.org/belligerence/bazooka.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheinMoscow.jpg|بندانگشتی|مؤسکؤ ٚ سۊرخ ٚ میدؤن ٚ مئن، ۱۹۶۴ ٚ نؤوأمبر]]

=== ؤرۊپا ===
دسأمبر ٚ ۱۷ ٚ مئن، گوارا نيؤیؤرک-ه پاريس ٚ مقصد ٚ ره ترک بؤگۊد ؤ ۊیه جي یته سۊ ماهه سفر-ه جهان ٚ دؤر سرأگيت گه چين ٚ خلک ٚ جؤمۊري، کليسایي کره، عربي یجؤنأیی جؤمۊري، ألجزایر، غنا، گينه، مالي، داهؤمي، کؤنگؤ برازاويل ؤ تانزانيا و توقف ايرلند ؤ پراگ ٚ مئن-ه شامل بؤ. ايرلند ٚ مئن، گوارا گه خؤره ايرلندي أجداد دأشت «سنت پاتريک» ٚرۊز-ه لیمرک ٚ مئن جشن بگيت.

اي سفر ٚ طۊل ٚ مئن، ۊن نؤمه اي کارلؤس کۊئيخانؤ (رۊزنؤمه‌نگار) ٚ ره بنويشت گه ايمه سۊسياليسم ؤ اينسؤن کۊباٰ مئن-ه مأرۊفا بؤ. گوارا اي أثر ٚ مئن جديد ٚ واخبري، کار ٚ جديد ٚ جایگا ؤ یته نؤمقام أفراد ٚ ره ٚ ايجاد ٚ باره بنویشته. ۊن هيتأني خۊ ضد ٚ کاپيتاليستي ٚ احساسات ٚ باره بنويشته دأره:

————————————————

کاپيتاليسم ٚ قانۊن گه أکثريت ٚ نظر ٚ جي دؤخؤته نأ؛ بي اينگه فرد بؤدؤنه ۊن ٚ سر أثر ننه. ۊن خألي یته ؤفؤقي ٚ وؤسعت گه بي‌انتها نظر رسنه' أینه. اين چيزي هيسه گه کاپيتاليسم ٚ مؤبلغؤن نۊشؤن دنن ؤ راکفلر-ه (پيلا بۊرژوا) — چي دؤرۊست چي غلط — سرمشقي مؤفقيت ٚ شأسه بؤن  ٚ ره چؤنن.  فقري ؤ رنجي گه یته راکفلر ٚ ظؤهۊر ٚ ره نياز هيسه ؤ فسادي گه ايته‌چي ثروت ٚ أنباشت ٚ ره ضرۊرت دأره، چاؤده بؤبه ٚ تصوير ٚ مئن دئن نؤبؤنه ؤ هميشک ۊن-ه مردۊم-ه نۊشؤن دأ نشأنه.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1965/03/man-socialism.htm&lt;/ref&gt;

————————————————

=== ألجزایر ===
گوارا ۱۹۶۵ ٚ ۲۴‌رؤم ألجزایر ٚ مئن، آسیا ؤ آفريقاٰ کيشورؤن ٚ ايقتصادي اتحاد ٚ سمينار ٚ مئن گب‌زني بؤگۊد گه ۊن ٚ آخري حؤضۊر بين‌المللي صحنه'ن ٚ مئن بؤ. ۊن سۊسيالیستي کيشورؤن ٚ أخلاقي وظایف-ه ايشاره ؤ ۊشؤنه ضمني همکاري‌ئه خۊرخؤسي استثمارگرؤن ٚ همرأ متهم بؤگۊد. ايمه اقداماتي‌ئه تشريح بؤگۊد گه ۊن ٚ نظر ٚ مئن کؤمؤنيستي کيشورؤن وأني أنجؤم بدن تا امپراليسم-ه حريفا بۊن. ۊن اي صؤبتؤن ٚ همرأ به صۊرت ٚ عؤمۊمي شؤروي‌ئه انتقاد بؤده بؤ، مارس ٚ ۱۴ ٚ مئن کۊبا-آ وگردس ؤ راؤل کاسترؤ، اسوالدؤ دؤرتيکؤس ؤ کارلؤس رؤدزيگز هاواناٰ فؤرۊدگا مئن ۊن ٚ جي ايستقبال بؤدن.

گوارا سخنراني ألجزایر ٚ مئن ٚ جي مشخص بؤبؤ بؤ گه ۊن کليسایي نيمکره'، آمريکا رهبري همرأ خۊرخؤس ؤ شؤروي رهبري خۊرتاو ٚ مئن-ه نسایي نيمکره ٚ استثمار کۊنا دؤنس. ۊن بدأري کليسایي ویتنؤم ٚ کؤمؤنيست ٚ کيشور ٚ جي ویتنؤم ٚ جنگ ٚ مئن حيمایت گۊد ؤ درحال ٚ تؤسعه ٚ دئه‌کيشورؤن ٚ مردۊم ٚ جي بخأس أسلحه دسأیرن ؤ «ويتنؤمي» وکن. ۊن ٚ مۊخالفت شؤروي همرأ خۊرخؤسي ؤرۊپاٰ چپ ٚ منورالافکارؤن ؤ هۊنرمندؤن ٚ مئنأ گه خۊ قبلي باور-ه شؤروي‌ئه ندأشتن ٚ محبؤبيت ٚ باعث أني بؤبؤ. هيته‌أن ۊن ٚ امپراليسم‌ستيزي ؤ انقلابي‌گيري آمريکاٰ جوؤن ٚ راديکال ٚ دؤنش‌مۊجؤن گه اجتماعي تغييرات ٚ ره بي‌تابي گۊدن ٚ الهام بخش، بؤ.

گوارا خۊ شخصي بنويشته'ن ٚ مئن گه اي زمت ٚ مئن بنويشته (ۊشؤني گه تا ألؤن منتشرا به)، خۊ متزاید ٚ انتقادات-ه شؤروي ٚ سياسي ايقتصاد ٚ جي ابراز کۊنه ؤ ۊشؤن-ه «مارکس-ه یداگۊدن»' متهم بؤگۊد. ۊن مجمۊعه‌اي شؤروي سياستؤن ٚ جي گه، هأکش‌وکش «طبقاتي کالنجار ٚ دؤريني خؤشۊنت ٚ محو گه کاپيتاليسم ٚ انتقال به سۊسياليسم ٚ جي سيفایي‌شا نيه» ٚ ره، «خطري مسالمت‌آميز ٚ تعایش آمريکا‌ همرأ» ٚ سياست، ۊشؤن ٚ نامؤفقي کار ٚ باره ٚ «اطلاعات ٚ تغيير» ٚ ره ؤ ۊشؤن ٚ سأی سۊسياليستي اقتصاد-ه «ليبرال گۊدن» ٚ ره، مۊخالف بؤ. ۊن پۊل، بهره، کالایي تؤليدي مناسبات، بازار ٚ اقتصاد ؤ سۊدگرایي ٚ کاميل ٚ حذفا بؤن ٚ طالب بؤ، درحالي گه شؤروئن اصرار دأشتن اي موارد جهاني کؤمؤنيسم-ه رسئن ٚ همرأ مؤغۊب بۊنن. گوارا پيش‌بيني بؤگۊد گه أگه شؤروي أرزش ٚ قانۊن-ه لغو نؤنه، دسأخر سرمایه‌داري‌ئه رسنن.

گوارا دۊ هفته خۊ ألجزایر ٚ مئن ٚ سؤخنراني ٚ پسي ؤ وگرسن کۊباٰ، عؤمۊمي أنظار ٚ جي کنأره بگيت ؤ ايمه کۊللا غیب بؤبؤ. با توجه به اينگه مردۊم ۊنه کاسترؤ ٚ پسي کيشور ٚ دۊوؤمي قۊدرتمند ٚ فرد محسۊب گۊدن، ۊن ٚ وضعيت یته پيلا راز-ه تبديلا بؤبؤ بؤ. کاسترؤ، بین‌المللي حدسؤن ٚ فشار ٚ بۊن چه ٚ سرنويشت ٚ باره، ۱۹۶۵ ٚ ژۊئن ٚ ۱۶ ٚ مئن اعلام بؤگۊد مردۊم وختي واخبرا بۊنن گه گوارا خؤره بخأ. أمما اين، شایعات ٚ پخش ٚ مانع کۊباٰ دؤرين ؤ بيرۊن ٚ مئن ونکت.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/subject/economy/authors/yaffeh/che-critic.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che gue.jpg|بندانگشتی]]

۱۹۶۵ ٚ ؤکتبر ٚ ۳وؤم، کاسترؤ یته بۊدۊن ٚ تاريخ ٚ نؤمه' عؤمۊمي بؤگۊد گه ادعا بؤبؤ گوارا هفت‌ماه ٚ قبل ۊنه بنويشته. نؤمه ٚ مئن گه ايمه چه ٚ «خۊداحافظي ٚ نؤمه»' مأرۊفا بؤ، گوارا ضمن ٚ تأکيد ٚ بر خۊ همبستگي کۊباٰ انقلاب ٚ همرأ، اعلام بؤگۊد گه قصد دأره کيشور-ه ترک بؤنه تا دئه-ممالک ٚ انقلابي کالنجارؤن ٚ مئن مشارکت بؤنه. ۊن هيته‌أني خۊ تمؤم ٚ مناصب-ه دؤلت ؤ کۊباٰ کؤمؤنيست ٚ حزب ٚ مئن رهأ بدأ ؤ استعفا بدأ ؤ کۊباٰ ايفتخاري شهروندي‌ئه ني کنأر بيگئنت.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGuevara1965 Guevara 1965]&lt;/ref&gt;

== کالنجار کؤنگؤ مئن ==
[[فاىل:Che el.jpg|بندانگشتی]]
گوارا ۱۹۶۵ ٚ سرأگير ٚ مئن آفريقا-آ بؤشؤ تا خۊ دؤنش ؤ تجرۊبه' به عؤنوان ٚ یته چريک، سيمباٰ شۊرشئن ٚ اختيار کؤنگؤ منازعه ٚ مئن قرار بده. أحمد بن ٚ بلا (ألجزایر ٚ رئيس جمهۊر) ٚ بؤته'ر ٚ طبق «گورا آفريقا-آ امپراليسم ٚ ضعيف ٚ حلقه دؤنس» گه هين‌دؤني پيلا انقلابي ظرفيتؤن ٚ دارا هيسه.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBenBella1997 Ben Bella 1997]&lt;/ref&gt; جمال عبدالناصر (مصر ٚ رئيس‌جؤمۊر گه خۊ ملاقات چه ٚ همرأ ۱۹۵۹ ٚ پسي ۊن ئ همرأ خؤجير ٚ رابطه دأشت) گواراٰ برنؤمه کؤنگؤ مئن ٚ کالنجار' خردمندانه نؤدؤنس ؤ ۊنه هۊشدار بدأ گه یته «تارزان‌گۊنه» ؤ کتن-ه محکۊم بؤبؤ ٚ شخصيت-ه تبديل خأنه بؤن. هأندئه، گوارا «رامؤن بنتيز» ٚ مستعار ٚ نؤم ٚ همرأ کؤنگؤ' سفر بؤگۊد. ۊن کۊباٰ عمليات سيمباٰ مارکسيست ٚ قيام ٚ حمایت ٚ ره گه کؤنگؤ ٚ بؤحران ٚ أثر ٚ دؤني ايجاد بؤبؤ بؤ'، رهبري گۊد. گوارا، ويکتؤر درکه (دۊوؤمي فرمانده) ؤ ۱۲ ته کۊبایي همرأ ۱۹۶۵ ٚ آپريل ٚ ۲۴‌رؤم کؤنگؤ ٚ دؤرين بؤشؤن ؤ ايمه، حؤدۊد ٚ ۱۰۰ ته آفريقایي-کۊبایي ني ۊشؤن-ه گلأکتن.&lt;ref&gt;Gálvez 1999, p. 62.&lt;/ref&gt;

ۊشؤن مددتي لؤران کابيلا (چريکي رهبر گه چن ماه ٚ قبل کنأر بيگئنتئه ٚ رئيس‌جؤمۊر ٚ طرفدارؤن ٚ شۊرش ٚ مئن لۊمۊمبا-آ بال بزأ بؤ) ٚ همرأ همکاري بؤدن. گوارا گه لۊمۊمباٰ طرفدارؤن ٚ جي بؤ، بؤگۊت گه «ۊن ٚ قتل وأني أمر ٚ ره درسي بؤبۊن». گوارا گه توؤن ٚ کمي بۊمي زوؤنؤن ٚ مؤکالمه ٚ سر دأشت، یته نؤجوؤن مۊترجم «فردي ايلانگا» نؤمي ٚ کۊمک ٚ همرأ ديگرؤن ٚ همرأ ارتباط گيت. هف ماه ٚ گۊذشتن ٚ جي، ايلانگا «سختکۊش ٚ گوارا» ٚ رفتار-ه گه «احترامي مؤساوي سيفيت‌پۊسؤن ؤ سياپۊسؤن ٚ مئنأ قائل بؤ» تحسين گۊد.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4522526.stm&lt;/ref&gt; ولي خلي دنکت گه گوارا، کابيلاٰ ضعيف ٚ نظم ؤ انظباط ٚ جي ناؤميدا بؤ یؤ ۊن-ه کنأر بيگئنت، چه بؤگۊت: هئچچي نؤبؤ گه مره قانع بؤنه ۊن یته مؤرد ٚ نياز ٚ فرد أمر ٚ ره هيسه».&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFBBCNews2001a&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheInCongo1965.jpg|بندانگشتی|گوارا ۳۷ سالگي مئن، ۊن اي تاتایي مئن گه ۱۹۶۵ ٚ شئه، یته کؤنگؤیي تروچه' کشأیته ؤ یته آفريقایي چريک ٚ ور هيسأ‌.]]

کؤنگؤ ٚ 

ٚ مللي أرتش ٚ سيفيت‌پۊس ٚ مؤزدۊران مایک هؤر ٚ رهبري ٚ همرأ گه توسط ٚ کاسترؤ ٚ مۊخاليف ٚ کۊبایي خلبؤنان ؤ هيتأني سازمؤن ٚ سي‌ئی‌آ حيمایت بؤن؛ گواراٰ ۊن ٚ پایگا تانگانياٰ دریاچه ٚ نزیک ٚ بندؤن ٚ مئن ٚ جي بۊرۊجأنئن ؤ بؤتۊنسن ۊن ٚ ارتباطات-ه شؤنۊد بؤنن ؤ ایته ۊن ٚ حمله ٚ برنؤمه'ن ٚ جي واخبرا بۊنأبؤن ؤ ۊن ٚ تدارکات ٚ خطۊط-ه مختل گۊدن. با اینگه گوارا خأس خۊ حؤضؤر-ه کؤنگؤ ٚ مئن دؤخؤسأنه، أمما دؤلت ٚ ايالات ٚ آمريکا ۊن ٚ مؤقعيت ؤ فعاليتؤن ٚ جي واخبر بؤن. آمريکاٰ مللي أمنيت ٚ آژانس، یۊئس‌ئن‌ئس سرجۊخه خؤزه ئف والدز (تی-ي‌جی-۱۶۹) ٚ کارأیتن ٚ همرأ هند ٚ ؤقیانۊس ٚ مئن، تمؤم ٚ ۊن ٚ ارتباطات-ه رصد گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBamford2002&lt;/ref&gt;

گوارا قصد دأشت اتقلاب-ه مارکسيسم-ه تأليم ؤ فؤکؤ ٚ استراتژي ؤ چريکي جنگ-ه سيمباٰ مۊوارزؤن ؤ مؤبۊتۊ (زئير ٚ ديکتاتؤر ٚ رئيس‌جؤمۊر) ٚ مۊخالفونه یؤمۊجأدنئن ٚ همرأ، صادر بؤنه. ۊن کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ کيتاب ٚ مئن، بي‌کفایتي، عدم ٚ پذيرش ٚ تؤصيه'ن ؤ دؤريني درگيرئن شۊرشئن ٚ مئنأ' شۊرش ٚ شکست ٚ أصلي دلایل ٚ جي دؤخؤند. ۱۹۶۵ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۰ؤم ٚ مئن، گوارا گه ديسانتري ؤ حاد ٚ آسم ٚ جي رنج بؤرد ؤ أخير ٚ هفت ماه ٚ شکست ؤ تعلل ۊنه وأرگئنته بؤ، خۊ ۱۲ نفره ٚ گرۊپ ٚ ۶ بؤمؤنسه'ن ٚ همرأ کؤنگؤ' ترک بؤدن. گوارا بؤگۊت قصد دأشت مجرۊحانه کۊبا-آ روؤنه بؤنه ؤ به ۊنوؤن یته نمؤنه انقلابي کؤنگؤ مئن بئسه ؤ تا مۊردن ٚ مؤقؤ بجنگه، أمما خۊ دۊته رفيقؤن ٚ اصرار ٚ پسي ؤ هيتأني دۊ نفري گه کاسترؤ شخصاً برسأدنه بؤ، حاضر وکت آفريقا-آ ترک بؤنه.

اۊ شبانه رۊز ٚ مئن، گوارا ٚ نيرؤن بي‌ سرصدا خۊ ؤردؤن-ه وچئن، خۊ کؤمه'ن-ه تشأدأن ؤ اۊ أسلحه'ني گه خۊ همرأ بؤرد منسن-ه مؤنهدماؤدن یا  توأدأن تانگانيا دریاچه مئن ؤ ايمه شبؤنه مرز ٚ جي بؤشؤن تانزانيا ؤ خؤدره زميني دارالسلام-ه برسأنئن. گوارا چن ماه بعد اي نتيجه' برسئه گه ۊن جنگسن تا مۊردن ٚ لحظه ٚ تأد تصميم ٚ شؤن بگيت چۊن: «اينساني عنصر بکت. هيچ ئراده‌اي جنگ ٚ ره دنئه بؤ. رهبرؤن [شۊرشي] فاسدن. خۊلأصه... نشأس کاري گۊدن». گوارا هيتأني بؤگۊت: «أمۊ منيم کيشوري گه نخأنه بجنگه' تنأکه آزاداؤنيم». چن هفته بعد، ۊن مقدمه‌اي خۊ کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ ره بنويشت گه اي جۊمله همرأ سرأیته بۊنأبؤ: «اي داستؤن یته ديشکسنه»&lt;ref&gt;Guevara 2000, p. 1.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Cheguevaracongo.jpg|بندانگشتی|گوارا کؤنگؤ مئن، ۱۹۶۵]]
«چه» میل ندأشت وگرده کۊبا اين‌دؤني گه کاسترؤ قبلتر ۊن ٚ «خۊداحافظي نؤمه»' گه قرار درصۊرت ٚ مۊردن پخش بؤبۊن، علني بؤده بؤ. نتيجتاً، گوارا شيش ماه دؤخؤتکئه کۊباٰ سفارت، دارالسلام ٚ مئن ؤ ايمه یته خؤنه کۊباٰ پراگ ٚ مئن بئسأ. گوارا وختي ؤرۊپا مئن هيسأ بؤ، به طؤر ٚ سئرري خۊآن پرؤن (آرژانتين ٚ قبلي رئيس‌جؤمۊر) ٚ همرأ گه ايسپانياٰ تبعيد بؤبؤ بؤ، ملاقات دأشت. گوارا پرؤن-ه اعتماد بؤگۊد ؤ ۊنه خۊ تازه نخشه جي گه طرح‌شؤني یته کؤمؤنيستي انقلاب ٚ ره سۊسياليستي حؤکۊمت ٚ برقراري ره لاتين ٚ آمريکا مئن بؤ، واخبرا گۊد. پرؤن گوارا-آ هۊشدار بدأ اي نخشه گه قراره بۊليوي جي سرأیتن بؤبۊن، خۊکۊشي ؤ بيهۊده هيسه أمما گوارا خۊ تصميم-ه بئیته بؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200303150750/https://www.pagina12.com.ar/diario/elpais/subnotas/178453-56017-2011-10-08.html&lt;/ref&gt;

گوارا اي مۊددت ٚ مئن، خۊ خاطرات ؤ تجربيات کؤنگؤ مئن ٚ شئه جماگۊد ؤ هيته‌أني دۊته دئه کيتابه (یته فلسفه ٚ باره، ؤ اۊ یته ايقتصاد ي) نويشتن-ه سرأگيت. ۱۹۶۶ ٚ ژۊیه  ٚ مئن دؤخؤتکئه کۊبا-آ دؤرينا بؤ تا کاسترؤ ؤ خۊ زنکه همرأ ملاقات بؤنه. چه هيته‌أني آخري وار ٚ ره خۊ پئنشته وچه ٚ ره نؤمه بنويشت ؤ مقرر بؤبؤ ۊن ٚ مۊردن ٚ پسي بؤخؤنده بؤبۊن. ۊن اي نؤمه ٚ آخر ٚ مئن ۊشؤنه تؤصيه بؤگۊد:

————————————————

مؤهم‌تر همه جي، هميشک اي توانایئه دأشته بين گه هرته بي‌عأدالتي-ئه گه دۊنیا مئن هرکسئه روا بۊنه عميقاً حس بؤنين. اين یته اينقلابي ٚ خؤجيرترين خصيصه هيسه.&lt;ref&gt;Guevara 2009, p. 167.&lt;/ref&gt;

————————————————

== بۊليوي، دسگيري ؤ ئدؤم ==
۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن، چه ٚ مقر هلأ عمۊم ٚ ره نامشخص بؤ، هرچند گه مؤزامبيک (FRELIMO) ٚ نماینده'ن گۊزارش بدأن ۊن ٚ همرأ ۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن دارالسلام ٚ مئن ملاقات بؤدن. اي ملاقات گواراٰ پيشبنأک ٚ باره اۊ انقلابه بال زأن ٚ ره بؤ گه مؤزامبيکئن نهایتا ۊنه رد بؤدن.&lt;ref&gt;Mittleman 1981, p. 38.&lt;/ref&gt; کارگر ٚ جهاني رۊز ٚ سخراني ٚ رۊز ۱۹۶۷ ٚ مئن هاوانا مئن، سرگرد خؤآن آلميدا (مسلح نيرؤن ي دفاع ٚ وزير) بؤگۊت: «گوارا جایي لاتين ٚ آمريکا مئن مشغۊل ٚ خدمت به انقلابه».
[[فاىل:CheinBolivia1.jpg|بندانگشتی|عۊمر ٚ أواخر، یته رۊستا بۊليوي مئن]]
عزيمت بۊليوئه پيشي، گوارا خۊ ظاهيره نغيير بدأ تا شنأخته نؤبۊن، ۊن خۊ ريش-ه بتأشئه ؤ خۊ مؤن-ه کۊتا ؤ خاکستري چاگۊد. ۱۹۶۶ ٚ نۊوامبر ٚ ۳وؤم، گۊرا «آدؤلفؤ منا گؤنزالز» ٚ جعلي نؤم ٚ همرأ دؤخؤتکئه هوامۊج ٚ همرأ لاپاز-ه دؤرينا بؤ. ۊن خؤدره یته ؤرؤگۊئه‌اي ميانسال ٚ تاجر ؤ آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کارکۊنان ٚ جي معرفي بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Hill_and_Wang&lt;/ref&gt;

سۊ رۊز بۊليوي-ئه دؤرينا بؤن ٚ پسي، گوارا چريکي أرتش ٚ تشکيل ٚ هدف همرأ، لاپاز-ه ترک بؤگۊد ؤ بؤشؤ بۊليوي ٚ خۊرخؤسي-نسام ٚ رۊستایي مناطق-ه. گوارا أوولي ؤردۊگا یته دۊرأکته منطقه به نؤم نيانکاوآزؤ برپا بؤبؤ أمما چريکي أرتش-ه یؤمۊجش اۊ ؤردۊگا مئن خطر بؤ ؤ کار پيش نؤشؤ. ۊن تامارا بۊنکه' گه ۊن ٚ مستعار ٚ نؤم تانيا بؤ، خۊ أصلي عامل لاپاز ٚ مئن منصۊب بؤگۊد. تانيا اصالتاً خۊرخؤسي آلمؤن ٚ شي بؤ ولي آرژانتين ٚ مئن بچئه بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 693.&lt;/ref&gt;

گواراٰ چريکي قۊوا حؤدۊد ٚ ۵۰ نفر ٚ جي تشکيل بؤ ؤ تحت ٚ عنوان ٚ بۊليوي ٚ آزادي‌بخش کۊنش گۊد. ايشؤن مسلح بؤن ؤ کاميري ٚ کۊهستؤني مناطق ٚ مئن سال ٚ ۱۹۶۷ ٚ أوایل، خۊ أوولي درگيري ٚ مئن بۊليوي ٚ دؤلت ٚ أرتش ٚ همرأ مؤفق بؤن. چنته متعدد ٚ پيرۊجي ۱۹۶۷ ٚ باهار-تاوسسؤن ٚ مئن چريکي نيرؤن کسب بؤدن گه باعيث بؤبؤ، بۊليوي  ٚ دؤلت چريکؤن ٚ تئداد-ه ويشتر واقعي تعداد ٚ جي تخمين بزنن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 97.&lt;/ref&gt;

محققؤن جير ٚ موارد-ه گواراٰ شکست بۊليوي انقلاب ٚ مئن دؤنن:

* گوارا انتظار دأشت بۊليوي ٚ دؤلت ٚ محلي معارضؤن اۊن ٚ همرأ همکاري بؤنن أممآ ايته ونکت. هيته‌أني بۊليوي ٚ کؤمؤنيست ٚ حئزب ماريؤ مؤنخه ٚرهبري ٚ تحت گه شؤروي-ئه گرایش دأشت، ۊشؤنه حيمایت نؤگۊد. گوارا خۊ خاطرات ٚ مئن گه ۊن ٚ مرگ ٚ پسي کشف بؤبؤ، بۊليوي کؤمؤنيست ٚ حئزب-ه «غير ٚ قابل ٚ ئتماد ؤ أحمق» تؤصيف بؤگۊد دأره.
* ۊن تصور گۊد خألي بۊليوي ٚ أرتش گه ۊن ٚ نيرؤن خلي خۊب یؤمۊجش بدئه ندأرن ؤ کافي ايمکانات ندأشتن ٚ همرأ طرف هيسه ؤ نؤدؤنس گه ایالات ٚ متحده یته جرگه سي‌ئی‌آ ٚ ويژه کؤمؤندؤن ؤ يه عالمي دئه عملياتي عوامل-ه بۊليوي ٚ ضد ٚ شۊرش ٚ نيرؤن-ه بال زأن ٚ دؤني بۊليوي-ئه اعزام بؤده. هيته-أني بۊليوي أرتش-أني یجؤنایي ايالات ٚ ويژه ٚ نيرؤن (تکاورؤن ٚ مۊسؤن) ٚ  تحت ٚ تعليم ؤ مشاوره قرار بئیتن.&lt;ref&gt;US Army 1967 and Ryan 1998, pp. 82–102, inter alia. &quot;US military personnel in Bolivia never exceeded 53 advisers, including a sixteen-man Mobile Training Team from the 8th Special Forces Group based at Fort Gulick, Panama Canal Zone&quot; (Selvage 1985)&lt;/ref&gt;
* دۊته کۊتا کۊل ٚ رسأدنا گه کۊباٰ دؤلت ۊن ٚ اختيار قرار بدأ بؤ معیۊب بؤن، نتيجتاً چريکؤن مننسن ارتباط برقرار ؤ خۊ مؤرد ٚ نياز ٚ تدارکات-ه بئینن. 
*
*
*

*
به علاوه، مأرۊف بؤ گوارا ستيز-ه به ساجش ترجيح دنه ؤ اي عملکرد-ه کۊباٰ چريکي جنگ ٚ مئن نۊشؤن بدأ بؤ. اي أمر ۊن ٚ عدم ٚ توفيق ٚ ايجاد ٚ رابطه بۊليوي ٚ دئه-شۊرشي رهبرؤن ٚ همرأ مؤثر وکت، هۊته گه کؤنگؤ مئن-ني اي تفاق دکته بؤ. اي  گواراٰ گرایش کۊبا مئن-ني خؤدره نۊشؤن بدأ بؤ أمما فيدل کاسترؤ ٚ به مؤقؤ مداخلات ؤ رانمایئن اختلافات ٚ برۊز ٚ مانع بؤ.

هيته‌أن گوارا محلي مردم ٚ جذب گلأکتن شبه‌نظامئن-ه طی ٚ یؤنزه ماه سأی ناکام بؤمؤنس. پۊر منطقه مردۊم ٚ جي بۊليوي ٚ نظمامئن ؤ مقامات-ه در جريان ٚ مقر ؤ چريکؤن ٚ تحرکات ٚ جي واخبرا گۊدن. گوارا خۊ کالنجارؤن ٚ آخري رۊزؤن بۊليوي ٚ مئن بنويشت گه: «دهقانؤن أمره بال نزنن، بلکي خبرچين-ه تبديلا بؤدرن».

فيليکس رؤدريگز (کۊبایي تبعيدی) گه سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ ويژه فعاليتؤن ٚ مرکز ٚ ره کار گۊد، بۊليوي أرتش-ه گواراٰ دسگيري ره مشاوره بدأ. به علاوه، یته مؤستند ٚ بؤته'ر ٚ طبق، کلاؤس باربي (نازي جنگي جنایتکار) ني سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ دئه- مؤشاورؤن ٚ جي بؤ ؤ یحتمل مستقيماً ۊشؤن-ه کۊمک گۊد.
[[فاىل:Statueduchelahiguera.jpg|بندانگشتی|گوارا یادبۊد، لا ايگرا مئن]]
۱۹۶۷ ٚ ؤکتبر ٚ ۷ۊم، یته خبرچين بۊليوي ٚ ويژه نيرؤن-ه گواراٰ چريکي قۊواٰ ؤردۊ ٚ مقر-ه گه یته درره مئن نأ بؤ جي واخبرا گۊد. ؤکتبر ۸ۊم ٚ صۊب، ۊشؤن اۊ منطقه' ۱۸۰ ته سالدات ٚ همرأ دۊته جرگه مئن دؤرأچئن ؤ درره ٚ داخل ٚ را پيشروي بؤدن. نبردي در بگيت ؤ گوارا اي نبرد ٚ مئن مجرۊح ؤ أسيرا بؤ. برناردينؤ هوانکا (بۊليوي ٚ أرتش ٚ گرۊهبانؤن ٚ جي) ماجرا' ايته گۊزارش کۊنه: تکاورؤن ٚ نزيکا بؤن ٚ همرأ، گوارا گه دۊ مرتبه تير بؤخؤرده بؤ ؤ ۊن ٚ أسلحه دئه کارساج نؤبؤ، خۊ سلاحؤن-ه به نشؤنه ٚ تسليم توأدأ ؤ خطاب به سالداتؤن فریاد دنأ: «شليک نؤنين! مۊ چه گوارام ؤ مۊ زنده ويشتر شمه-ر ٚ ره أرزش دأرم، تا بؤمۊرده».

هۊ رۊز ٚ شأنسر گوارا' دس‌دؤبۊسئه یته بؤسۊسه-دؤسۊسه مدرسه' لا ايگرا (رۊستایي هۊ نزيکي) مئن منتقل بؤدن. یته نصفه‌رۊز، ۊن بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن ٚ بازجۊیي ٚ برأبر بتأوس (مۊقاومت بؤگۊد) ؤ خألي ۊشؤن ي سربازؤن ٚ همرأ آهسسه گب زأ. یته سربازؤن ٚ جي چه' «مخۊف» تؤصيف گۊد. ۊن ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا ٚ راس ٚ پا ٚ ساق گۊلله بؤخؤرده بؤ، ميۊ ۊني خاک‌آلۊد ؤ ۊن ٚ ليواس شندره وکته بؤ ؤ ۊن ٚ پاٰن-ه قأم دؤبسئه بؤن. نامناسب ٚ وضعيت ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، «گوارا خۊ سر-ه جؤر بٚیته دأشت، مؤستقيم طرف ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ گۊد ؤ تنها چيزي گه خأس، یچي ديۊ گۊدن ٚ ره بؤ». ۊن گۊنه «ترحم» ٚ همرأ یته کۊچئه کيسه تۊتۊن ۊن ٚ پيپ ٚ مئن ٚ دنأم، گوارا لبخند بزأ ؤ تشکۊر بؤگۊد. هۊ رۊز ٚ شؤو یأني ؤکتبر ٚ ۸، کأپيتان ئسپينؤزا (بۊليوي أرتش ٚ أفسرؤن ٚ جي) تلاش بؤگۊد پيپ-ه گوارا ٚ  دهن ٚ جي وئیره گه چه —دؤبسئه دسؤن ٚ وؤجۊد ٚ  همرأ — ۊن لقد بزأ. گوارا هيتأني چن سأت پيشتر خۊ اعدام ٚ جي آدميرال اۊگاتچه ٚ ديم ٚ سر گه تلاش بؤده بؤ ۊن ٚ جي بازجۊیي بؤنه، فيليک توأدأ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

پس ٚ رۊز ؤکتبر ٚ ۹، گوارا درخاس بؤگۊد رۊستاٰ مدٚرسه ٚ مألم گه یته ۲۲ ساله زنکه بؤ به نؤم ٚ جۊليا کؤرتز-ه، بٚینه. ۊن ايمه گوارا' «مردي خۊش‌قيأفه ؤ بأ نيأیي نرم ؤ طعنه‌آميز» تؤصيف بؤگۊد گه مکالمه ٚ مؤقؤ کؤرتز منيس مؤستقيم ۊن ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ بؤنه چۊنگه «نيأ ۊني تاب‌پذير، رؤسۊخ گۊدنکس ؤ آرام بؤ». گوارا مألم-ه بؤگۊت اين ضد ٚ تربيتي هيسه گه انتظار بؤشۊن رۊستایي کۊدک ايته‌چي جا مئن تحصيل بؤنه، «درحالي گه دؤلتي مقامات مرسدس-ه سوارن» . گوارا بؤگۊت اين چيزي هيسه گه أمۊ ۊن ٚ علیه کالنجار کۊنيم».&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

مۊددتي بعد هۊ ؤکتبر ٚ ۹هؤم ٚ صۊب، رنه بارينتؤس (بۊليوي رئيس‌جؤمۊر) دسسۊر بدأ گوارا' بؤکۊشته بؤبۊن، هرچند دؤلت ٚ ايالات ٚ متحده متمایل بؤ گه ويشتر بازجۊیي بؤن ٚ ره پاناما' منتقل بؤبۊن، گوارا کۊشأنئن ٚ دسسۊر توسط ٚ فيليکس رؤدريگز اۊ واحدي گه گوارا' دأشت-ه برسأدنئه. ماريؤ تران (بۊليوي أرتش ٚ ۲۷ ساله گؤرۊبان) گه ئدعا گۊد سۊ نفر ۊن ي دۊستؤن ٚ جي، هممه ماريؤ ٚ کۊچئه نؤم ٚ همرأ چريکؤن ٚ همرأ درگيري مئن بؤمۊردن، ۊن ٚ اعدام ٚ ره داوطلب بؤبؤ. ۊن درحالي گه نيمه‌مست بؤ، درخاس بؤگۊد گوارا' شليک بؤنه. بۊليوي ٚ دؤلت قصد دأشت گوارا' کۊشتن ٚ پسي رسماً ئلؤم بؤنه ۊن ددرگيري جريؤن ٚ مئن بؤکۊشته بؤبؤ ؤ نتيجتاً، رؤدريگز به تران دسسۊر بدأ چه ٚ سر-ه شليک نؤنه تا گۊلل‍ه ٚ زخمؤن دؤلتي روایت ٚ همرأ همخؤني دأشته بۊن. گري پرادؤ (سروؤني گه ۊن ٚ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤن گوارا' أسيراؤده بؤن) بؤگۊت بارينتؤس گوارا' اعدام ٚ دسسۊر-ه فؤراً صادر بؤده بؤ گه اين‌دؤني گه احتمال دأن بؤبؤ بؤ ۊن زندؤن ٚ جي درشۊن یا مردۊم ٚ سۊجه گيتن دؤلت ٚ جي، علني محاکمه مئن تفاق دکه. بارينتؤس هرگيز خۊ أنگيزه' گوارا' فؤري کۊشتن ٚ ره، دئه-ايقدامات ٚ تأد محاکمه ؤ تحويل دأن آمريکایي مقامات-ه مۊسؤنچي، آشکار نؤگۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGrant2007&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Ghe édam-e pishi.jpg|بندانگشتی]]
فيليکس رؤدريگز حؤدۊد نيم سأت گوارا' کۊشتن ٚ پيشي تلاش بؤگۊد تا گوارا' وادار بؤنه، تا دئه-چريکؤني گه آزاد بؤن ٚ دؤخؤتن‌گا ٚ جا' اعتراف بؤنه، ولي چه جوؤوي ندأ. ايمه رؤدريگز ؤ چنته دئه سالدات گوارا' کۊمک بؤدن راسه بئسه ؤ ۊنه کؤمه ٚ جي بيرۊن بؤبۊردن. رؤدريگز ؤ دئه-سالداتؤن گوارا همرأ دسه‌جمعي عکس بئیتن ؤ رؤدريگز گوارا' خبر بدأ قراره ئدؤم بؤبۊن. چن لحظه بعد، یته سربازؤن گه گوارا جي محافظت گۊد، ۊن ٚ جي بپۊرسئه «آیا تي جاودانگي ٚ فکر دري؟» ؤ گوارا جوؤوأدأ «نه، مۊ انقلاب ٚ جاودانگئه فيکر کۊنم».&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refTime1970 Time magazine 1970]&lt;/ref&gt; چن دئقه بعد، تران ۊنه شليک گۊدن ٚ ره کؤمه' دؤرينا بؤ، گوارا ورسأ ؤ خۊ آخري گبؤن-ه به زوؤن بيأرد «دؤنم مره کۊشتن ٚ ره بۊمأی. شلليک بؤن، بزدل! تۊ خألي خأن یکته' بؤکۊشي» تران لحظه‌اي درنگ بؤگۊد، ايمه ئم۲ کارابين-ه گوارا ٚ را نۊشؤنه بگيت ؤ چه ٚ بالؤن ؤ پاٰن-ه شلليک بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt; گوارا گه زمين ٚ سر خؤدره دپيت، خۊ یته مُچان-ه گاز بگيت تا خۊ جره ٚ جؤلؤو-ه بئیره. تران ٚ بعدي شلليک زخمي کۊشتنکس گوارا ٚ سينه ٚ مئن ايجاد بؤگۊد. رؤدريگز ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا سأت ٚ ۱:۱۰ دئقه ٚ ظهر به وخت ٚ محللي بؤمۊرد. مجمۊعاً تران ۹ وار گوارا' شلليک بؤگۊد، پئنشته پاٰن-ه، دۊته بالؤن-ه &lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt;ؤ یته سينه ؤ یته-أني گؤلي-ئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

————————————————

هروخت مرگ أمي سۊراغ بۊمأ، خۊش بۊمأ، به شرطي گه أمي ژيوير ايشنؤوسنکسي-ئه برسه ؤ دسسي دئه أمي أسلحه'ن ٚ ره درازا بۊن.

————————————————

—گوارا ٚ گۊربنويشته گه چن ماه قبل یته کنفرانس ٚ مئن آماده بؤده بؤ تا ۊن ٚ قبر ٚ سر حک بؤبۊن&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/world/2009/jan/19/che-guevara-obituary-guardian-archive&lt;/ref&gt;


گوارا ٚ جسد اعدام ٚ پسي یته هلي کۊپتر ٚ پایه'ن ٚ سر دؤبسئن بؤبؤ ؤ به وال گرانده هۊ نزيکئن ٚ مئن بؤردن بؤبؤ. ۊجه، ۊنه یته بتۊني تخته ٚ سر بؤخؤسأدنئن ؤ ۊن ٚ جسد ٚ جي عکس بئیتن. چنته شاهد ۊن ٚ هؤويت ٚ تأئيد ٚ ره دؤخؤندن گه ۊشؤن ي یکته یته بريتانيایي رۊزنؤمه‌نگار بؤ گه شاهدؤن ٚ مئنأ خألي ۊن گوارا' زنده ٚ بؤن ٚ مؤقؤ بدئه دأشت. چه ٚ جسد-ه به نمایش ٚ عمۊمي بنأن ؤ چن صتته محللي ٚ مردۊم ۊنه بدئن گه ۊشؤن ي خلئن ي نظر ٚ مئن، مسيح-ه مؤنس ؤ حتی بأضي واشکي ۊن ٚ تار ٚ مؤن-ه تبرک ٚ ره وئیتن ؤ بؤبۊردن. اي قبيل مقایسه'ن یه مئنأ شددت بگيت ؤ جان برجر (اينگيليسي منتقد ٚ هۊنر) ۊن ٚ جنازه ٚ عکسؤن ٚ دئن ٚ همرأ بؤگۊت چنته مأرۊف ٚ أثر گه مسيح ٚ کشئن بؤبه' مؤنه.[[فاىل:CheExec9B.jpg|بندانگشتی|چه ٚ جنازه ٚ ديم]]
یته نظامي دۊکتر گوارا ٚ دسسؤن-ه ببئه ؤ ايمه بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن جنازه' یته نامشخص مکؤن-ه بؤبؤردن ؤ ۊن ٚ جنازه' چيکأر بؤدن ٚ جي کسي وخبرا ونکت. چه ٚ دسسؤن-ه أنگۊشت‌نگاري ره به بۊئنۊس آیرس منتقل بؤدن. ايمه گوارا ٚ ببئه دسسؤن-ه کۊبا' برسأدنئن.

۱۹۹۵ ٚ پایان ٚ مئن، ماریؤ وارگاس (بۊليويایي بازنشسته ژنرال) جان لي أندرسؤن (چه‌گوارا: یته انقلابي زيندگي ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس)' اطلاع بدأ گوارا ٚ جسد یته پروازي باند، وال‌گرانده ٚ نزيکي مئن قرار دأره. نتيجتاً، یته چن‌مليتي گرۊپ اۊن ٚ بقایا' پیداؤن ٚ ره وارد ٚ عمل بؤبؤن ؤ ۱۹۹۷ ٚ ژۊئيه مئن، هفت نفر ٚ بقایا' دۊته دسسه‌جمعي قبر ٚ مئن بيأتن گه یته أجساد ٚ جي، یته بي‌دس مرکه بؤ گه ئنتظار شؤ چه بؤبۊن. ايمه تطبيق ٚ همرأ مشخصا بؤ واقعن چه هيسه، بۊليوي ٚ مقامات ٚ وزارت ٚ داخله تأئيد بؤدن مذکۊر ٚ جسد گوارا شئه. خۊلأصه ۳۰ سال بعد ٚ کۊشأنئن، ۊن ٚ جسد کشف بؤبؤ ؤ سانتا کلارا مئن دفن بؤبؤ.

== ميراث ==

گوارا ٚ کؤشأنئن ؤ اۊ چريکي کالنجارؤن ٚ ديشکسن باعيث نؤبؤ «مسلحانه کالنجار گه فؤکؤ ٚ نظريه' مأرۊف بؤ، پيلا تحولات ٚ ايجاد ٚ ره» خاتمه پیداؤنه. درواقع، چه سبب بؤبؤ ؤنچي گه مؤفق ٚ مسلحانه مۊوارزه ٚ ره نيازه، تا حددي رؤشنا بۊن. اينقلابي جۊمبشؤن گوارا ٚ پسي لاتين ٚ آمريکا ؤ دۊنیا مئن، «أهميت ٚ جذب ٚ رۊستایي ؤ شهري مناطق ٚ عامه ٚ سياسي حيمايت-ه» به رسميت بشنأخت.

== هۊنر ٚ مئن ==
خلي فيلم چه‌گوارا ره چاؤده بؤبؤ گه ۊشؤن ي آخري چه (۲۰۰۸) بؤ گه دۊته وابين دأشت. ميزقؤن ٚ مئن ني یته پۊر مأرۊف ٚ أثر نيأ به نؤم ٚ «بدرۊد فرمانده» گه کارلؤس پۊئبلا (کۊبایي مزقؤنچي) گوارا ٚ خۊدافظي نؤمه ٚ انتشار ٚ پسي چاگۊد. اي أثر-ه خلي خؤننده'ن هندئه بؤخؤندن، من‌جۊمله: ناتالي کردؤن گه ۊن ٚ تک‌آهنگ فرانسه ٚ مئن ۸۰۰,۰۰۰ ته نۊسخه جي ويشتر بفرت.

مزقؤن-ه ايشنؤوسن ٚ ره: &lt;nowiki&gt;https://www.tarafdari.com/node/1798165&lt;/nowiki&gt;

چه (۲۰۰۸ فيلم) imdb ٚ مئن:

&lt;nowiki&gt;https://m.imdb.com/title/tt0892255/?ref_=nv_sr_srsg_3&lt;/nowiki&gt;

=== گوارا ٚ کيتابؤن ؤ دس‌بنويشته'ن ===
گوارا ٚ مأرۊف ٚ کيتابؤن، چريکي جنگ، ماتؤرسيکلت ٚ خاطيرات، کۊبا ٚ انقلابي جنگ ٚ خاطره'ن، هيسن. هيته‌أن، گوارا وختي دسگيرا بؤ یته ۳۰,۰۰۰ کلمه‌اي خاطرات ٚ دفتر گوارا ٚ دسنويس بؤرده'ر ؤ ۊن ٚ أشعار ؤ کۊتا قصصه'ن ۊن ٚ مئن دؤبؤن گه بۊليوي أرتش ٚ دس دکت. گوارا اي خاطرات ٚ مئن بۊليوي ٚ چريکي کالنجارؤن ٚ وقایع' ۱۹۶۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۷ تا ۱۹۶۷ ؤکتبر ٚ ۷-ه مؤستند بؤده. ۊن ٚ مئن مۊشکلاتي گه ۊن ٚ همرأ مواجه بؤن شرح دأن بؤبه ؤ هيته‌أن گوارا خۊ رنج بؤردن آسمي حملات ٚ جي ؤ ۊشؤن ي تشديد ٚ باره گب بزأ. گوارا پۊر خؤجير ٚ گب ؤ جۊمله بؤگۊت دأره گه خلي خلک ٚ مئنأ دپيته.

== سربس ==

=== تیندار کیتابان ===

* Galvez, William (1999). Che in Africa: Che Guevara's Congo Diary. New York: Ocean Press.
* Guevara, Ernesto Che (1994). The Bolivian Diary of Ernesto Che Guevara. New York: Pathfinder Press
* Guevara, Ernesto Che (1969). Che. Havana: Instituto del Libro.
* Guevara, Ernesto Che (1996). Episodes of the Cuban Revolutionary War, 1956–1958. New York: Pathfinder Press.
* Guevara, Ernesto Che (1985). Ernesto Che Guevara: Escritos y discursos. Havana: Editorial de Ciencias Sociales.
* Guevara, Ernesto Che (1997). Guerrilla Warfare. Washington, Del: Scholarly Resources.

=== ارجاعان ===</text>
      <sha1>qq9kb2t5n73ohxtywmr0d2z2htarpc7</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62279</id>
      <parentid>62278</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:48:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="133772" xml:space="preserve">{{دؤجئه وانويس نشؤن}}
{{زيوشنامه جعبه
|نام=ارنستؤ رافائل گوارا
|تصویر=CheHigh.jpg
|تاتايي تؤضيح=اؤسطۊره‌اي چريک
|بمردن ٚ رۊج=۱۹۶۷ ٚ اؤکتبر ٚ ۹ (۳۹ سال)
|فعاليت ٚ زمينه=پيجشک، چريک، نويسا
|بزارۊج=۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴
|بزاجيگا= رؤساريؤ، سانتا فه، [[آرژانتين]]
|بمردن ٚ جيگا=لا ايگرا، بۊليوي
|مدفن=سانتا کلارا، [[کۊبا]]
|همسر= هيلدا گاديا آکؤستا (۱۹۵۹-۱۹۵۵){{سخ}}آلیدا مارچ (۱۹۶۷-۱۹۵۹)
|زاکان= ۵
|ايمضا=File:CheGuevaraSignature.svg
|والدین=ارنستو گوارا لینچ
سلیا دئه لاسرنا
|اندازه‌تصویر=
|باخي نامان=چه‌، چه گوارا، اِل چه}}

'''ارنستؤ چه‌گوارا''' ([[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي]] مئن: Ernesto Che Guevara) [[آرژانتين]] ٚ مئن ٚ بچئه بؤبه ٚ پجشک، چريک، ديپلؤمات، مارکسيست ؤ کۊبا ٚ انقلاب ٚ أصلي کسؤن ٚ جي بؤ. اۊن یته جوؤن ٚ دؤنش‌یؤمۊج (پجشکي رشته مئن) بؤ ؤ [[نسايي آمريکا]] مئن سفر گۊد ؤ خلک ٚ نداري، [[ويشتايي|وشنأیي]] ؤ ناخۊشي دئن ٚ دؤني کالنجار ٚ رۊحيه اۊن ٚ مئن قۊوت بگيت. اۊن أوول گؤآتمالا ٚ ايجتماعي اصلاحات-ه گه خاکؤبؤ آربنز ٚ ریاست جؤمۊري ٚ دس بنا بؤبؤ-ئه گلأکت، ولي خئلي دنکت گه سیا (سي‌آی‌اِی) ٚ سازمؤن ٚ کۊدتاٰ همرأ گه یۊنایتد فرۊت ٚ حمایت ٚ ره، ترتيب بدأ بؤبؤ، دؤني آربنز مجبۊر-ه بؤ کنار بؤشۊن ؤ اي تفاق گوارا ٚ سياسي ايدئؤلؤژي-ئه تثبيت بؤگۊد. ايمه [[مکزیکو سیتی|مکزیکؤسيتي]] مئن راؤل ؤ فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ۲۶ ژۊئيه ٚ قيام-ه ورأکت ؤ بؤشؤ کۊبا؛ اي قيام ٚ هدف فۊلخنسيؤ باتيستا (کۊبا ٚ ديکتاتؤر گه آمريکاٰ ایجؤنایي ایالات ٚ تحت ٚ حمایت بؤ) سرنگۊن گۊدن بؤ. گوارا انقلابيۊن ٚ مئن پۊر محبۊب بؤبؤ ؤ دۊوؤمي فرمانده ٚ درجه-ئه هأگيت. اۊن دۊ سال چريکي کالنجارؤن (علیه ٚ باتيستا) گه کۊبا ٚ اينقلاب-ه باعث بؤبؤ ٚ مئن پۊر مؤهم ؤ مؤثر بؤ. چه‌گوارا ألؤنه دۊنیاٰ مئن یته حماسي نماد عامه ٚ دابؤن ٚ مئن شنأخته‌بؤبؤ هيسه.

انقلاب ٚ پسي، گوارا جديد ٚ دؤلت ٚ مئن ددار کليدي نخشؤن ٚ مسئۊل وکت گه من‌جۊمله تجديد ٚ نظرات-ه بررسي، أفرادي گه انقلابي دادگه‌ئن ٚ مئن به جنایت ٚ جنگي محکۊم بؤبؤن-ه تيروارؤن، کۊبا ٚ سوادآمۊجي نهضت ٚ رابري، فعاليت به عۊنوان ٚ مللي بانک ٚ رئيس، کۊبا ٚ مؤسلح ٚ قۊوا ٚ یؤمۊجشي کارکيا ؤ کۊبا ٚ سۊسياليسم ٚ نماینده بين‌المللي سفرؤن ٚ مئن-ه گۊته شأنه. ايته‌چي مؤقعيتؤن اۊن-ه قادر گۊد تا مۊهم ٚ مسائل ٚ مئن فی‌المثل کۊبا ٚ شبه‌نظامي‌ئن-ه تعليم گه خۊکؤن ٚ خليج-ه حمله گۊدن ٚ مئن مؤفق بؤن ؤ [[شؤروي]] هسته‌اي بالستيک مۊشکؤن ٚ اينتقال کۊبا-ئه گه منجر به کۊبا ٚ مۊشکي بحران ۱۹۶۲ ٚ مئن وکت، محوري نقش دأشته بۊن. هيتأني اۊن یته خؤجير ٚ نويشتنکس ؤ خاطره‌نويسا بؤ ؤ اۊن ٚ نؤمي آثار ٚ جي چريکي جنگ ٚ رانما ؤ ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه شأنه نؤم بؤردن. اۊن ٚ مطالعات ؤ تجربيات مارکسيسم-لنينيسم ٚ سر اۊن-ه اي باور-ه برسأنئه گه سۊوؤمي جهان ٚ پسأکتن ؤ وابستگي، أمپراليسم، نؤايستعمار ؤ اينحصاري سرمایه‌دأري ٚ دؤني هيسه ؤ چاره، پرؤلتري اينترناسيۊناليسم ؤ جهاني اينقلاب هيسه. چه‌گوارا ۱۹۶۵ ٚ مئن اينقلاب ٚ صدۊر ٚ دؤني کۊبا-ئه رهأ بدأ؛ أوول کؤنگؤ ٚ مئن سيمباٰ قيام-ه گلأکت ؤ نامؤفقي پسي، خۊ هأکش‌وکش-ه بۊليوي مئن سرأگيت ولي اۊ کيشور ٚ أرتش سي‌آی‌اِی ٚ سازمؤن ٚ بال زأن ٚ جي گوارا-ئه بگيت ؤ به سۊرعت اعدام بؤگۊد.

نظرات، گوارا ؤ اۊن ٚ ميراث ٚ سر متفاوته؛ اۊن یته جرگه ٚ ره مؤحترم ؤ یته دئه جرگه ٚ ره منفۊر هيسه ؤ اي تناقص-ه شأنه پۊر تيندار ٚ زيندگي‌نؤمه‌ئن، خاطرات، وانيويسؤن، مۊستندؤن، مزقؤنؤن ؤ فيلمؤن ٚ مئن دئن. گوارا ٚ شهادت؛ یته تۊغامندانه دؤخؤن، کالنجار گۊدن اختلاف ٚ طبقاتي ٚ همرأ ؤ اۊن ٚ تلاش نؤانسان-ه خلق ٚ ره گه ماددي مشوقه‌ئن ٚ جا أخلاقي أهداف ٚ دؤني حرکت کۊنه اۊن-ه، چپ ٚ قيامؤن ٚ نماد ؤ اؤلگۊ چاؤده. ولي راستگراٰن اۊن-ه اقتدارگرایي ؤ خؤشۊنت سياسي رقيبؤن ٚ همرأ مۊتهم کۊنن. اي اختلافات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ تایم ٚ مجله اۊن-ه بيستؤمي قرن ٚ تأثيرنأنکس‌ترینؤن ٚ ۱۰۰ نفره ٚ ليست ٚ مئن دنأ دأره. هيتأني مريلند ٚ هۊنر ٚ دؤنشگه ٚ مؤسسه ٚ قؤلي، اۊن ٚ تاتايي-ه گه [[آلبرتؤ کؤردا]] بگيته دره ؤ اؤسطۊره‌اي چريک نؤم دأره، جهؤن ٚ معرۊف‌ترين تاتایی هيسه.

== نسایي آمريکا ٚ وضعيت گواراٰ پيشي ==
لاتين ٚ آمريکا (تقريبن هۊ نسايي آمريکا محدۊده-ئه گۊنن گه [[کلسيايي آمريکا]] ٚ [[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي زوؤنؤن]] ٚ منطقه-ئه ني شامل بۊنه) بيستؤمي قرن ٚ أوولي نيمه ٚ مئن، اينقلابي ؤ ايصلاح‌طلب ٚ قيامؤن ؤ کالنجارؤن-ه شاهد بؤ. [[مکزیک|مکزيک]] ٚ ۱۹۱۰ ٚ اينقلاب، تۊنه اي قيامؤن ٚ أوولي بؤبۊن ؤ اي قيامؤن، آمريکا ٚ مردۊمي ائتلاف، پرۊ ٚ مئن ؤ دمؤکرات ٚ حرکت ونزؤئلا مئن ٚ مۊسؤنچي ٚ قیامؤن ٚ همرأ دۊمباله بگيت. اي قيامؤن ٚ أهداف سياپۊس آدمئن، فقرا، بي‌سوادؤن ؤ استثمار بؤبؤکسؤن ٚ وضعيت-ه بئیتراؤدن بؤن. ولي هندئه، حاکم ٚ طبقه قوي بؤ ؤ تۊنس خۊ وضعيت ٚ جي دأشتدأري بؤنه، آمريکا ٚ ایجؤنایي ايالتؤن، تغيير ٚ همرأ مۊخالف بؤ ؤ هيتأني قاره ٚ خلک ٚ مئن اطاعت ؤ تابعيت ٚ حس دؤبؤ؛ هين ٚ دؤني، تغيير چاؤدن ٚ روند کۊندأکۊندي پيش شؤ.&lt;ref&gt;Wright 2000, pp. xi–xii&lt;/ref&gt;

[[آرژانتين]] ٚ مئن، نظامي قۊوا ۱۹۴۳ ٚ مئن کۊدتا بؤدن ؤ نتيجتاً، قۊدرت خۊآن پرؤن-ئه برسئه. اۊن ٚ رياست جؤمۊري أوولي دۊ سال ٚ مئن، رفاه سطح ؤ حؤقۊق-ه جؤر شؤن ٚ همرأ بؤ ولي جهؤني وقایع، آرژانتين ٚ مئن بحران ٚ باعث بؤبؤ؛ دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي، آمريکا مارشال ٚ طرح-ه کؤمؤنيسم ٚ عليه [[اۊرۊپا|اۊرۊپاٰ]] مئن بنا بگيت. من‌جۊمله مارشال ٚ طرح ٚ وابينؤن، اۊرۊپا مؤرد ٚ نياز ٚ غله-ئه تهيه بؤ گه باعث بۊنأبؤ آرژانتيني گه اۊن ٚ ايقتصاد مبتني بر کيشاورزي بؤ، خۊ أصلي بازارؤن-ه چيکأده. شأردؤبؤرؤن ٚ جمعيت ٚ جؤر شؤن-أني کيشاورزي صادرات ٚ سر أثر بنأ چؤن محصۊل ٚ مصرف کيشور ٚ مئن جؤر بؤشؤ بؤ. أصلي کالاٰن ٚ دنئه‌بؤن ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۲ ٚ مئن باعث ٚ قيمتؤن ٚ جؤر شؤن بؤبؤ و دسأخر پرؤن ۱۹۵۵ ٚ مئن یته نيظامي کۊدتا دؤني قۊدرت ٚ جي بکت ؤ تبعيد بؤبؤ.&lt;ref&gt;Lewis 2001, pp. 93–107&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Buzga.jpg|بندانگشتی]]
کۊباٰ مئن فۊلخنسيؤ باتيستا یته کۊدتاٰ همرأ ۱۹۵۲ ٚ مئن قۊدرت-ه چيکأگيت ؤ نيظامي ديکتاتؤر-ئه بنا بگيت. هۊ زمت، کيشور ٚ جمعيت ٚ يک سۊوؤم فقير محسۊب بؤن ؤ مردۊم ٚ متوسط ٚ طبقه‌ ناراضي ؤ ناراضي‌تر بؤدؤبؤن؛ رژيم ٚ حاکم مردۊم ٚ ور سرکۊتۊنا ؤ فاسد محسۊب بؤ ؤ خلک-ه خۊ همرأ بيگؤنه چاؤده بؤ. اۊ عهد، کۊبا ۶,۳ ميلیۊن جمعيت دأشت. اي کشور ٚ تؤليد ٚ ناخالص ٚ سرانه لاتين ٚ آمريکاٰ مئن سۊوؤمي مقام-ه دأشت، أمما جير ؤ فقرا ٚ طبقه ؤ حاکم ؤ ثروتمندؤن ٚ طبقه ٚ مئنأ پۊر اختلاف دؤبؤ. کۊبا ٚ [[خۊرتاو]]، پيلا زيمي‌دارؤن ٚ چيک دؤبؤ گه کيشاورزي محصۊلات ٚ صادرات ٚ مئن دؤبؤن. زيويش ٚ سطح ٚ اختلاف هاوانا ؤ دئبأخي منطقه‌ئن ٚ مئنأ ؤ هيتأني شأري ؤ رۊستایي منطقه‌ئن ٚ مئنأ قشنگ مشخص بؤ.&lt;ref&gt;Staten 2005, pp. 80–81&lt;/ref&gt;

== زيندگي ٚ أوایل ==
=== أصل ؤ نسب ===
ارنستؤ گوارا، ارنستؤ گوارا لينچ ؤ سليا دئه لاسرنا ٚ پئنشته وچه ٚ مئن ٚ أوولي ٚ وچه بؤ، اۊن ۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴ ٚ مئن [[آرژانتين]] ٚ رؤساريؤ ٚ مئن یته جؤر ٚ طبقه خؤنواده ٚ مئن بچئه بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Ernesto_Guevara_Acta_de_Nacimiento.jpg&lt;/ref&gt; گوارا‌ ٚ پئر صنأتگر ؤ معمار بؤ. اۊن معماري رشته مئن تحصيل بؤده بؤ ولي هرگيز مؤفق نؤبؤ خۊ مدرک-ه هأیره. گوارا ٚ پئر ايسپانيایي نسب ؤ اۊن ٚ مار أني [[ايرلند|ايرلندي]] نسب دأشت&lt;ref&gt;Harris 2010, pp. 1&lt;/ref&gt; ؤ اۊن ٚ نسل، لۊئيس ماريا پرالتا (ثروتمند ٚ زيمي‌دار ؤ سن خؤزه کاليفرنيا ٚ شأردار، نؤنزهؤمي قرن ٚ أوایل ٚ مئن)' رسئه. خؤآن آنتؤنيؤ گوارا، چه‌گوارا ٚ پئر ٚ پيلاپئر، آرژانتين-ه طيلاٰ دؤني رهأ بدأ تا بؤشۊن کاليفؤرنيا، اۊیه یته مکزيکي زنکه همرأ ايزدواج بؤگۊد. اۊشؤن ٚ وچه، رؤبرتؤ گورا کاسترؤ، کاليفؤرنياٰ مئن بچئه بؤبؤ ؤ آرژانتين-ه وگردس. رؤبرتؤ گوارا، آنا ايزابل لينچ ٚ همرأ گه آرژانتين ٚ شي بؤ ولي ايرلندي نسب دأشت، ازدواج بؤگۊد ؤ گوارا ٚ پئر ايشؤن ٚ وچه بؤ.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2007, pp. i. &quot;The father of Che Guevara, Ernesto Guevara Lynch was born in Argentina in 1900 of Irish and Basque origin.&quot;&lt;/ref&gt; گوارا ٚ پئر، گوارا ٚ جؤنب ؤ جۊش ٚ دؤني، بؤگۊت گه: «چيزي گه خأن بؤدؤنين، اينه گه مي پسر ٚ رگؤن ٚ مئن، ايرلندي شۊرشئن ٚ خۊن دره.&lt;ref&gt;Lavretsky 1976&lt;/ref&gt;

سليا دئه لاسرنا ئي ليوزا، ارنستؤ گوارا ٚ مار، یته ثروتمند ٚ خاندؤن گه ايسپانيایي نسب دأشتن ٚ مئن پيلاوابؤبؤ بؤ. اۊن جۊوؤني ٚ مئن خۊ پئر ٚ مار-ه أز دس بدأ ؤ ۲۱ سالگي ٚ مئن (هۊ سالي گه ارنستؤ بچئه بؤبؤ) یته پيلا ارثيه اۊن-ه برسئه. سليا دئه لاسرنا یته دؤخترانه [[کاتؤليک]] ٚ مدرسه ٚ مئن فارغ‌التحصيل بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt; گوارا ٚ نؤم شيناسنؤمه ٚ مئن «ارنستؤ گوارا» بؤ، ولي گلف «دؤ لا سرنا» ؤ «ينچ» ٚ پسوندؤن ٚ همرأني بنويشته بؤبؤ نأ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refLavretsky1976&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Chefamily.jpg|بندانگشتی|گوارا (چپ ترين) ؤ اۊني خانواده ۱۹۴۴ ٚ مئن]]
گوارا ٚ بچئه بؤن ٚ جي خئلي نۊگذشته بؤ گه اۊن ٚ خانواده گوارا ٚ پئر ٚ کار ٚ دؤني سان ازديرؤ-ئه نقل ٚ مقر  بؤدن. هۊ شأر ٚ مئن بؤ گه ارنستؤ ٚ والدين بفأمسن اۊن [[آسم]] دأره. اۊن ٚ درمؤن گۊده مننسن ٚ پسي، مجبۊر-أ بؤن آو ؤ هواٰ دؤني آلتا گراسيا-آ (کۊردؤباٰ اۊستؤن ٚ مئن، آرژانتين ٚ وسط واقع بؤبه) هندئه نقل ٚ مکؤن بؤنن. گوارا ؤ اۊن ٚ دۊته خاخۊر ؤ برأرؤن هۊ شأر ؤ ايمه هۊ اۊستؤن ٚ مرکز ٚ مئن پيلاوابؤن؛ اۊ منطقه ٚ خۊشک ٚ هوا گوارا ٚ وضعيت ٚ بهبۊد ٚ مئن مؤثر واقع بؤبؤ ولي آسم اۊن-ه تا اۊن ٚ زيويش ٚ آخر رهأ ندأ. گوارا ٚ گۊد چپ‌خۊ عقاید دأشتن ؤ همدؤنی، اۊن سنين ٚ کم ٚ جي مۊختلف ٚ سياسي مکتبؤن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ&lt;ref&gt;http://www.time.com/time/printout/0,8816,872604,00.html&lt;/ref&gt; ؤ «احساس ٚ نزيکي گۊدن فقيرؤن ٚ همرأ (اۊجۊر گه اۊ زمات اۊن ٚ اطرافئن گۊتن)» اۊن ٚ مئن شکل بگیت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refKellner1989&lt;/ref&gt; اۊن ٚ پئر جؤمۊري طلبؤن ٚ سرسخت ٚ طرفدارؤن ٚ جي، [[ايسپانيا]] ٚ داخلي جنگ ٚ مئن بؤ ؤ أغلب خۊ خؤنه ٚ مئن جنگ ٚ مجرۊح بؤبؤ سالداتؤن ٚ جي پذيرایي گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt;

با اينگه آسم ٚ شديد ٚ حملات گورا-آ أذیت گۊد، ورجشي رشته‌ئن ٚ مئن من‌جۊمله [[سيناو]]، فۊتبال، گؤلف ؤ تيرتوأدأن ٚ مئن مؤفقيت-ه برسئه ؤ هیتأنی دۊچرخه‌سواري ٚ مئن خئلي استقامت دأشت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refSandison1996&lt;/ref&gt; اۊن ۱۵ نفره ٚ راگبي‌ئه خئلي خۊش دأشت&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; ؤ فلای‌هاف ٚ پۊست ٚ مئن، بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ باشگاٰ ره کاکي گۊد.&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; اۊن ٚ خشن ؤ تهاجۊمي ٚ سبک ٚ دؤني راگبي ٚ مئن، اۊن ٚ نؤم-ه فۊسر (ترکيبي أز خشن ؤ اۊن ٚ مار ٚ فاميلي یأني دئه لاسرنا)&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt; بنأبؤن. انريکه مارتين، گوارا ٚ نؤجوؤني ٚ رخابؤن ٚ جي، اۊن-ه «واقعي دۊست، کۊمک‌احتياج بؤن ٚ مؤقؤ» یاد هأوره ؤ گۊنه گه «هرگيز اۊن ٚ عصبانيت دۊ دئقه ٚ جي ويشتر دکشئه ننأبؤ». گوارا وختي نؤجوؤن بؤ پئر ؤ مار اۊن ٚ شي کسن ٚ جي سيفا وابؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt;

=== گواراٰ فکري ؤ أدبي گرایشؤن ===
گوارا [[شطرنج]]-ه خۊ پئر ٚ جي بيؤمۊت ؤ ۱۲ سالگي جي شطرنج ٚ محلي مسابقات ٚ مئن شرکت گۊد. بلۊغ ٚ دؤره ؤ زيندگي ٚ طۊل ٚ مئن شعر-ه، خصۊصا پابلؤ نرۊدا، جان کيتس، آنتؤنيؤ ماچادؤ، فدريکؤ گارسيا لؤرکا، گابريلا ميسترال، سزار وایهؤ ؤ والت ویتمن ٚ آثار-ه خئلي خۊش دأشت. اۊن تۊنس «اگر...» ٚ شعر-ه رؤديارد کيپلينگ ٚ شي ؤ «مارتين فيرؤ» خؤزه هرناندز ٚ شئه حفظکه بؤخؤنه.&lt;ref&gt;Hart 2004, p. 98.&lt;/ref&gt; گوارا ٚ خؤنه ٚ مئن حۊدۊد ٚ سۊ هيزار جلد کيتاب دؤبؤ گه اۊن-ه اي ايمکؤن-ه دأ گه به عۊنوان ٚ یته مشتاق ٚ کيتاب‌خؤن، مۊختلف ٚ نويساٰن ٚ أثرؤن-ه مطالعه بؤنه. اۊن ٚ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن، کارل مارکس، ويليام فاکنر، اميليؤ سالگاري، آندره ژيد ؤ ژۊل ورن بؤن&lt;ref&gt;Haney 2005, p. 164.&lt;/ref&gt; ؤ هيتأني، جواهر لئل نهرؤ، آلبر کامؤ، فرانتس کافکا، ولاديمير لنين، ژان پل سارتر، فريدريش انگلس، آناتؤل فرانس، اچ. جي. ولز ؤ رابرت فراست-ه ني خۊش دأشت.&lt;ref&gt;(Anderson 1997, pp. 37–38).&lt;/ref&gt;

چه چۊن خۊ زاکي جي پۊر مطالعه دأشت ؤ بأضي پيلا کسؤن ٚ نظریات-ه خۊش وئیته بؤ، دؤنش‌مۊجؤن ٚ همرأ ورس-بنيش دأشت ؤ گاگلف اۊن ٚ اطلاعات ٚ جؤر دؤبؤن بأضي دؤنش‌مۊجؤن-ه أذیت گۊد، ولي کلاً اۊشؤن ٚ همرأ خۊجير ٚ ارتباط دأشت. یه رۊ یته جي گوارا دؤنش‌مۊجؤن، گوارا جي سؤال کۊنه گه «چره یته سياسي حئزب-ه مؤلحق نؤبۊني؟» چه جوؤدأدنه «أگه تي گب ٚ ليم اينه گه دکم خياوؤن تا مره راحت بؤکۊشن هيچ‌وخت اي کار-ه نؤنم، مۊ وختي اي کار-ه کۊنم گه مي دس أسلحه دؤبۊن.»

سند ٚ جؤر شؤن ٚ همرأ، گوارا لاتين ٚ آمريکا ٚ نويساٰن-ه، اۊراسيا کيرؤگا، چيرؤ آلگريا، خؤرخه ايکازا، رؤبن راديۊ ؤ ميگل آنخل آستؤرياس-ه علاقه پیدا گۊد. اۊن خۊ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن ٚ ايده‌ئن-ه خۊ دفترچه ٚ یادداشت ٚ مئن ثبت بؤگۊد؛ من‌جۊمله بۊدا ؤ أرسطۊ ٚ تحليلي تشريحات، برتراند رابل ٚ تحليل تۊغا ؤ وطن‌پرستي ٚ سر، جک لندن ٚ نظريات جامئه ؤ نيچه ٚ نظريات مرگ ٚ سر-ه. اۊن هيته‌أني زيگمۊند فرؤید-ه خۊش وئیته بؤ یؤ مختلف ٚ مؤضۊعات ٚ سر خاو ؤ ليبيدؤ تا خؤدشيفتگي ؤ اديپ ٚ عۊقده ٚ ره، اۊن-ه ارجاع دأ. مؤرد ٚ علاقه رشته‌ئن اۊن ٚ شي [[فلسفه]]، رياضيات مأندسي، سياسي علمؤن، جامعه‌شينأسي، تاريخ ؤ باستؤن‌شينأسي بؤن.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 10.&lt;/ref&gt;

یته محرمؤنه گؤزارش ٚ مئن سياٰ سازمؤن ٚ جي ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ ۱۳ ٚ مئن، گه گواراٰ علاقه‌ئن ٚ سر أنجؤم بئیته ٚ مئن بنويشته نيأ: «اۊن خۊب مطالعه بؤگۊد دأره» ؤ ايمه گۊنه «چه‌گوارا به عۊنوؤن ٚ یته لاتين نسبتا منورالافکار هيسه».&lt;ref&gt;Ratner 1997, p. 25.&lt;/ref&gt;

=== ماتؤرسيکلت ===
[[فاىل:CheOnRaft1952.jpg|بندانگشتی|ارنستؤ گوارا ؤ آلبرتؤ گرانادؤ، آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ ور]]
۱۹۴۸ ٚ مئن گوارا، تحصيل پجشکي ٚ رشته ٚ مئن ٚ ره بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ مئن بؤشؤ. اۊن ٚ عطش  دۊنیا-ئه مۊتن ٚ ره باعث بؤبؤ دۊ مرته موقتا دؤنشگه-ئه رهأ بده تا سفر بؤشۊن؛ سفرؤني گه اۊن ٚ نظر-ه نسبت به خؤره ؤ لاتين ٚ آمريکا ٚ سياسي وضعيت أساساً تغيير بدأ. گواراٰ خۊ أولي سفر-ه ۱۹۵۰ ٚ مئن سرأگيت ؤ اۊن تنأکه خۊ دۊچرخه گه اۊن ٚ سر یته کۊچئه ٚ ماتؤره نصب بؤده بؤ ٚ همرأ، ۴,۵۰۰ کيلؤميتر-ه آرژانتين ٚ کليسایي ٚ واوينؤن ٚ مئن سفر بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 59–64.&lt;/ref&gt; هندئه ۱۹۵۱ ٚ مئن یته ۹ ماهه ٚ سفر ٚ مئن ۸۰۰۰ کيلؤمتر-ه نسایي ٚ آمريکاٰ مئن ماتؤرسيکلت ٚ همرأ طی بؤگۊد. اي سفر ٚ ره، اۊن یه سال تحصيل ٚ جي مرخصي بٚیته بؤ ؤ قصد دأشت خۊ رفيق آلبرتؤ گرانادؤ ٚ همرأ، داوطلبؤنه دۊ هفته آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ کرانه ٚ مئن، پرۊ ٚ جذامئن ٚ همرأ سان پابلؤ ٚ مئن بئسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 83.&lt;/ref&gt; اي سفر ٚ مئن چه ؤ اۊن ٚ رفئق مسير ٚ مئن کار گۊدن تا خۊ احتیاجات-ه برطرف بؤنن ؤ ايمه هندئه را دکت نأبؤن. [[شيلي]] ٚ مئن، چاکؤیماتا ٚ مٚرس ٚ مأدن ٚ مئن مأدنچئن ٚ کار ٚ شرایط گوارا' عصباني ؤ شبؤنه ٚ ديمأديمي آتاکاماٰ بيابؤن ٚ مئن یته تحت ٚ تعقيب ٚ کؤمؤنيست ٚ زؤج ٚ همرأ گه حتي یته پؤتۊ ني ندأشتن، اۊن-ه متأثر بؤگۊد؛ گوارا ايشؤن-ه «کاپيتاليستي استثمار ٚ گۊشت ؤ خۊن ٚ جي قربانئن» تؤصيف بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 75–76.&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني ماچؤپيچؤ ٚ جؤرأ مئن، شديد ٚ فقري گه رۊستایي ؤ ديۊرأکته مناطق ٚ مئن دؤبؤ ٚ همرأ مواجه بؤبؤ. اۊیه کيشاورزؤن سرمایه‌دار ٚ ملکؤن ٚ کۊچئه ٚ زيمي‌ئن ٚ سر کار گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; سفر ٚ ادامه ٚ مئن، رفاقت جذامئن ٚ ؤردۊگاٰ حاضرؤن ٚ مئنأ اۊن ٚ سر أثر بنأ ؤ بؤگۊت: «والاترين اينسؤني ٚ یجؤنایي ؤ وفاداري ايته‌چي تنئا ؤ نااؤميد ٚ کسان ٚ مئنأ پديدار بۊنه».&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; گوارا ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه اي سفر ٚ مئن بنويشت. اي أثر ايمه نيؤیؤرک تایمز ٚ پرفؤرۊش‌ترين کيتابؤن ٚ ليست ٚ مئن دکت ؤ ۲۰۰۴ ٚ مئن یته فيلم هي نؤم ٚ همرأ ؤ بر أساس ٚ اۊن چاؤدن بؤبؤ گه جوایزي ني هأگيت.&lt;ref&gt;#38 Paperback Nonfiction on 2005-02-20&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara-Granado - Mapa 1er viaje - 1952.jpg|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ۱۹۵۲ ٚ مئن، سۊرخ ٚ فلش هوایي مسيرؤنه نۊشؤن دنه]]
گوارا ۲۰ رۊز ٚ مئن [[آرژانتين]]، شيلي، پرۊ، اکوادؤر، [[کلمبیا|کؤلؤمبيا]]، ونزؤئلا، پاناما ؤ ميامي‌ئه بؤشؤ ؤ ايمه بۊئنؤس آیرس-ه وگرس.&lt;ref&gt;http://miamiherald.typepad.com/cuban_colada/2008/07/che-guevara-spe.html&lt;/ref&gt; سفر ٚ ايتمام ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکا-ئه سيفا‌ ملل ندئه‌نأبؤ؛ ولکي اۊن-ه واحد ؤ یته استراتژي ٚ نيازمند قاره-ئه رها چاکۊني ٚ ره دؤنس. لاتين ٚ آمريکا، منطقه‌اي بدۊن ٚ سامانسر ؤ مؤشترک ٚ ميراث-ه دارا بؤ ؤ اي أمر اۊن ٚ انقلابي ٚ کۊنشؤن ٚ سر آتي ٚ سالؤن ٚ مئن أثر بنأ. گوارا آرژانتين-ه وگرسن ٚ پسي خۊ تحصيلات-ه تۊمؤنأگۊد ؤ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئن ٚ مئن خۊ دۊکتۊرا-ئه هأگيت.
گوارا ايمه بؤگۊت مي اي سفرؤن لاتين ٚ آمريکاٰ مئن باعث بؤبؤ ۊن «فقر، وشنأیي ؤ ناخۊشي» ٚ همرأ نزيک ٚ تماس دأشته‌بۊن؛ مسائلي گه سبب بۊنه والدين «پۊل ٚ کمبۊد ٚ دؤني مننسه‌بۊن خۊ وچه-ئه مداوا بؤنن» ؤ پئر  «بؤهت ٚ ناشي وشنأیي ؤ مستمر ٚ مجازات ٚ جي» وأسي وچه چيکأشؤن-ه بي‌أهميت دئه. گوارا ٚ بؤتأر ٚ طبق، اي تجرۊبه‌ئن باعث بؤبؤ اۊن نتيجه بئیره گه «اي أفراد-ه بال زأن» ٚ ره، وأني پجشکي ٚ حؤزه-ئه ترک بؤنه ؤ سياسي ٚ مسلحانه کالنجار ٚ صحنه مئن دکه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 98.&lt;/ref&gt;

== گۊآتمالا، آربنز ؤ یۊنایتد فرۊت ==
۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۷ ٚ مئن، گوارا هندئه سفر-ه سرأگيت. اي مرته [[بۊليوي]]، پرۊ، اکوادؤر، پاناما، کاستاريکا، نيکاراگؤئه، هندۊراس ؤ السالوادؤر بۊشؤ. ۱۹۵۳ ٚ دسامبر ٚ ۱۰ ٚ مئن، گۊآتمالاٰ را دکتن ٚ پيشي، گوارا، سان خؤزه ٚ جي کاستاريکاٰ مئن پیؤمي خۊ عممه ٚ ره «بئاتريز» برسأدنئه ؤ اۊن-ه خۊ أحوال ٚ جي واخبراگۊد. اۊن نؤمه ٚ مئن خۊ سفر ٚ جي یۊنایتد فرۊت ٚ کمپاني ٚ قلمرؤ ٚ مئن بنويشت ؤ بچربؤنه گه قانع بؤبه گه اۊشؤن ٚ کاپيتاليستي ٚ نظؤم شرير هيسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 126.&lt;/ref&gt; اۊن اي تهاجۊمي ٚ لحن ٚ همرأ خأس خۊ محافظه‌کارتر نزديکؤن-ه برمأنه. نؤمه ٚ آخرسر، گوارا ژۊزف استالين ٚ عکس-ه گه تازگي بؤمۊرده بؤ، قسم یاد کۊنه تا اي «اؤختاپۊسؤن» ٚ مؤغۊب بؤن ساعتي چؤم نزنه.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 31.&lt;/ref&gt; هۊ ماه ٚ مئن، گوارا گۊآتمالا-ئه برسئه؛ اۊیه رئيس‌جؤمۊر «خاکؤبؤ آربنز» گه یته دمؤکراتيک ٚ انتخابات ٚ مئن دؤجئن بؤبؤ بؤ، خأس چنته اقدامات ٚ همرأ أرضي اصلاحات ٚ مۊسؤنچي لاتيفۊنديست (پيلا کأشته‌شا ؤ ورزگري زيمي‌ئن ٚ تعلق یته فرد ٚ ره) نظؤم ٚ قال-ه بکنه. نتيجتاً، آربنز یته وتأر ٚ برنؤمه' سرأگيته بؤ گه طی ٚ اۊن تمؤم ٚ وسيع ٚ أراضي ٚ بخشؤن گه تحت ٚ کشت نؤبؤن، مصادره ؤ اۊ کيشاورزؤني گه زيمي‌زوار ندأشتن-ه، تعلق گيت. یۊنایتد فرۊت، منطقه ٚ پيلاترين زيمي‌دار بؤ گه بقيه ٚ جي ويشتر تحت‌تأثير قرار گيته نأبؤ. آربنز ٚ دؤلت اۊشؤن ٚ شي ۰۰۰’۹۱ هکتار نکأشته زمي مصادره بؤگۊد. گوارا گه گۊآتمالا ٚ وضعيت ٚ جي راضي بؤ، تصميم بگيت هۊیه ساکن بؤبۊن تا «هرچي گه یته واقعي اينقلاب-ه تبديل بؤن ٚ ره نياز هيسه'، دس پيداؤنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt;

گۊآتمالاسيتي ٚ مئن، گوارا، [[هيلدا گادآ آکؤستا|هيلدا گادآ آکؤستاٰ]] همرأ آشنا بؤبؤ. اۊن یته پرۊيي اقتصاددؤن بؤ گه به عۊنوؤن ٚ آمريکا ٚ مردۊمي ٚ ائتلاف ٚ چپ‌گرایانه ٚ جؤمبش (APRA) ٚ أعضاٰ جي، سياسي ٚ روابط دأشت. گادا، گورا' آربنز ٚ دؤلت ٚ چنته بلندمرتبه‌ مقامات ٚ همرأ آشنا بؤگۊد. اۊن هيتأني یته گرۊپ کۊبا ٚ تبعيدئن ٚ جي گه به دليل ٚ شرکت، مؤنکاداٰ پادگؤن-ه حمله گۊدن ٚ مئن «سانتياگؤ د کۊباٰ مئن به تاريخ ٚ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۲۷» گه فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ارتباط دأشتن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. هي زمت بؤ گه گوارا خۊ مأرۊف ٚ لقب-ه، یأني [چه] «رایج ٚ دؤخؤندن ٚ حرف آرژانتين ٚ مئن مختلف ٚ معاني همرأ «سلام!»، «رفئق» ؤ غیره ٚ مۊسؤنچي»، مشهۊر-أ بؤ.&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 172.&lt;/ref&gt; گۊآتمالاٰ اقامت ٚ مؤقؤ، گوارا دئبأخي مئني آمريکا ٚ تبعيدئن ٚ جي ني بهره‌مند بؤبؤ. ايشؤن ٚ یکي، هلنا ليوا د هؤلست بؤ گه گوارا-ئه غذا تأمين ؤ ايسان ٚ جيگا مئن یاري رسأنئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200709013446/https://books.google.com/books?id=aCw19CUXpqkC&amp;lpg=PA139&lt;/ref&gt; د هؤلست، گوارا همرأ خۊ [[رۊسيه]] ؤ [[چين]] ٚ سفرؤن ٚ باره مارکسيسم ٚ مطالعه ٚ ره بؤگۊ-بيشنؤ گۊدن ؤ هيتأني گوارا یته شعر-ه «Invitación al camino» ٚ نؤمي‌-أ اۊن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200730153555/https://www.cubaheadlines.com/2007/11/26/7281/poetry_of_che_is_presented_with_great_success_in_guatemala.html&lt;/ref&gt;

۱۹۵۴ ٚ مئی ٚ مئن یته محمۊله حاوي ٚ سۊوؤک ٚ تۊپخؤنه‌اي ٚ أسلحه‌ئن، [[چکؤسلؤواکي]] ٚ کؤمؤنيستي ٚ کيشور ٚ جي، پؤرتؤ بارؤريۊس ٚ مئن آربنز ٚ دؤلت-ه تحويل دأن بؤبؤ.&lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 155–160.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن]] — گه ۱۹۵۳ ٚ سال ٚ جي مطابق ٚ ريئيس جؤمۊر ٚ دسسۊر دوایت آیزنهاور، آربنز-ه گئنتن ٚ دۊمبال دؤبؤ — راديؤ ؤ تبليغاتي ٚ بؤرؤشۊر ٚ کارأیتن ٚ همرأ، ضد ٚ آربنز، پرؤپاگاندا گۊآتمالا مئن تقويت ؤ ناشيناس ٚ هوامۊجؤن ٚ همرأ اۊ کيشور-ه بمب‌وارؤن بؤگۊد. &lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 161–163.&lt;/ref&gt; ایالات ٚ متحده هيتأني یته جرگه گۊآتمالایي ٚ پناهندگان ؤ مؤزدۊران-ه کارلۊس کاستيلؤ آرماس ٚ رهبري همرأ جهت ٚ آربنز ٚ دؤلت ٚ خلع بال زأ. ژۊئن ٚ ۲۷ ٚ مئن آربنز استعفا بدأ.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 345–349.&lt;/ref&gt; اين آرماس ؤ اۊن ٚ نيرؤن-ه گه CIA ٚ تحت ٚ حمایت بؤن، ايمکؤن ٚ پيش شؤن گۊآتمالاٰ را بدأ ؤ اۊشؤن ني یته نيظامي ٚ خۊنتا ۷ ٚ ژۊئيه ٚ مئن را درگئنتن، گه آرماس-ه به عۊنوؤن ٚ ريئيس ٚ جؤمۊر دؤجئه. آرماس ٚ رژيم خۊ قۊدرت ٚ تحکيم ٚ ره، اۊشؤني گه ظن ٚ کؤمؤنيست بؤن دأشتن-ه، دسگير ؤ اعدام بؤگۊد، کارگري اتحاديه‌ئن-ه دؤبۊسئه ؤ بنأر ٚ أرضي ٚ اصلاحات-ه ملغي اعلام بؤگۊد.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 354–382.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara - 2do Viaje - 1953-55.png|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ٚ نخشه 1953 تا 1956]]
گوارا-ئه وأس گه آربنز ٚ دؤلت ٚ حيمایت ٚ ره، کالنجار بؤنه ؤ جوانان ٚ شبه‌نظؤمئن-ه گلأکت. ولي گرۊپ ٚ تعلل، اۊن-ه عصباني بؤگۊد ؤ نتيجتاً خۊ پجشکي ٚ وظایف-ه وگردس. کۊدتاٰ پسي، اۊن هندئه کالنجار ٚ ره داوطلب بؤبؤ أمما خلي دنکت گه آربنز، مکزيک ٚ سفارت ٚ پناهندگي ٚ پسي، خۊ خارجي ٚ حامي‌ئن ٚ جي تقاضا بؤگۊد کيشور-ه ترک بؤنن. گوارا ٚ هأکش‌وکشؤن مۊقاومت ٚ ره، کۊدتا ٚ حامئن ٚ توجه-أ جلب بؤگۊد ؤ اۊشؤن اۊن ٚ قتل ٚ ره برنؤمه دچئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt; هيلدا گادآ آکؤستاٰ دسگيري ٚ پسي، گوارا آرژانتين ٚ سفارت‌خؤنه-أ پناهنده بؤبؤ ؤ تا چن هفته بعد گه اۊن-ه ايجازه خرۊج کشور ٚ جي ؤ سفر مکزيک-ه بدأن، هۊیه بئسأ.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 39.&lt;/ref&gt;
آربنز ٚ کنأر شؤن ؤ آرماس ٚ راست‌گراٰ ديکتاتؤري ٚ تأسيس، آمريکا ٚ تصوير-ه به عۊنوؤن ٚ یته ايمپراليستي ٚ قۊدرت چه‌گوارا ٚ ذهن ٚ مئن تقويت بؤگۊد گه هر دؤلت ٚ همرأ گه خأسه‌بۊن لاتين ٚ آمريکا ؤ دئبأخي درحال ٚ تؤسعه ٚ کيشورؤن ٚ ايقتصادي ؤ ايجتماعي ٚ بي‌عدالتئن-ه پایان بده همرأ، مۊخالفت کۊنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt; گوارا اۊ کۊدتاٰ باره گۊنه:

 لاتين ٚ آمريکا ٚ آخري انقلابي دمؤکراسي – خاکؤبؤ آربنز ٚ دؤلت – ایجؤنایي ايالات ٚ سرد ؤ عمدي ٚ تهاجم ٚ دؤني ديشکس. کۊدتا ٚ آشکار ٚ رهبر، وزير ٚ خارجه، [[جان فاستر دالس]] بؤ، شخصي گه طی ٚ تصادؤفي نامحتمل، یۊنایتد فرۊت ٚ سهامدارؤن ؤ نماینده‌ئن ٚ جي هيسه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ عقيده مبني بر اينگه [[مارکسيست]]ي گه مسلحانه ٚ کالنجار ٚ طريق ٚ جي محیا وکه ؤ مسلح ٚ خلک اۊن ٚ جي محافظت بؤنه، تنئا راه ايته‌چي ٚ وضعيت ٚ اصلاح ٚ ره هيسه ني؛ کۊدتا ٚ پیامد ٚ مئن تقويت بؤبؤ. گادآ ايمه بنويشت «گۊآتمالا ٚ تفاقؤن بؤ گه بيلأخره اۊن-ه قانع بؤگۊد گه مسلحانه ٚ کالنجار لازمه ؤ وأني أوولي ضربه-أ أمپراليسم-ه زأن. وختي گه اۊیه' ترک گۊد، اي مسئله ٚ جي اطمينان دأشت.»&lt;ref&gt;https://archive.org/details/cheguevara00sinc&lt;/ref&gt;

== مکزيکؤسيتي ==
[[فاىل:Hilda Gadea y Che Guevara - Luna de miel - Yucatán 1955.jpg|بندانگشتی|چه‌گوارا ؤ هيدآ گادآ آکؤستاٰ ماه‌عسل، چين ايتزا مئن گه مکزيک ٚ مئن واقع بؤبه]]
گوارا ۱۹۵۴ ٚ سپتامبر ٚ ۲۲ ٚ مئن [[مکزیکو سیتی|مکزيکؤسيتئه]] بؤشؤ ؤ ؤمۊمۊمي ؤ أطفال ٚ بيمارستؤن ٚ آلرژي ٚ بخش ٚ مئن مشغۊل ٚ کار بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160817064607/http://ww2.educarchile.cl/UserFiles/P0001/File/biografia%20de%20ernesto%20guevara.pdf&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني پزشکي ٚ دانشکده ؤ مکزيک ٚ ملي مستقل ٚ دؤشگه مئن، طبابت ٚ سر سخنراني گۊد ؤ لاتينا ٚ خبر ٚ آژانس ٚ مئن به عنوان ٚ عکاس ؤ خبرنگار استخدام بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 33.&lt;/ref&gt; ۊن ٚ أوولي ٚ زنکه هيلدا خۊ خاطرات ٚ مئن به عۊنوان ٚ «مي زيندگي چه ٚ همرأ» ذکر کۊنه گه مدتي گوارا تصميم دأشت به عۊنوؤن ٚ دۊکتر آفريقا مئن کار بؤنه ؤ فقري گه خۊ أطراف ٚ مئن دئه ۊنه شديداً آشفته بؤده بؤ.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt; یه مرت، هيلدا متوجه ٚ گوارا علاقه نسبت به یته رختشۊر ٚ مؤسند ٚ زنکه' گه خۊ ٚ معالجه ٚ ره ۊ-نه مراجعه گۊد ؤ گوارا ۊن-ه «یداشؤر ؤ استثماربؤبؤر ترين طبقه ٚ نماینده» دؤنس، بؤبؤ. ايمه هيلدا یته شئر-ه پیدا بؤگۊد گه حاوي «کالنجار ٚ قؤل یته بىتر ٚ دۊنیا ره ؤ بىتر ٚ زيندگي تمؤم ٚ فقرا ؤ استثمار بؤبؤرؤن ٚ ره» بؤ ؤ چه ۊن-ه پیرزن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt;

اي مئنأ، گوارا خۊ دۊستئه نيکؤ لؤپز ؤ دئبأخي کۊبایي تبعيدئن گه گۊآتمالا مئن کسن ٚ همرأ ملاقات بؤده بؤن، تجديد بؤگۊد. ۱۹۵۵ ٚ ژۊئن ٚ مئن، لؤپز ۊن-ه رافائل کاسترؤ ٚ همرأ آشنا بؤگۊد؛ [[فيدل کاسترؤ]]،  ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام-ه بنا بيته‌کس ؤ رهبر بؤ گه در حال ٚ یته تؤطئه' طرح‌‌شؤني فۊلخنثيؤ باتيستا ٚ ديکتاتؤرئه سرنگۊن گۊدن ٚ ره بؤ. فيدل متعاقباً گوارا' خۊ پيلا برأر معرفي بؤگۊد. گوارا وختي گه ملاقات ٚ أوولي شب ٚ مئن یته طۊلاني مکالمه فيدل ٚ همرأ دأشت، اي نتيجه' برسئه گه کۊبایئن ٚ أهداف هۊ چيزي هيسه گه ۊن ٚ دۊمبال مۊجنه ؤ أفتؤو ٚ دتأوسن ٚ پيشی، به عنوان ٚ ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ عضو ثبت ٚ نؤم بؤگۊد. چه ؤ فيدل ٚ متضاد ٚ شخصيتؤن ٚ همرأ اي بؤجؤر ۊشؤن خۊ مشترک ٚ تعهد ٚ نتيجه ٚ دؤني یأني امپراليسم‌ستيزي، رابطه‌اي چاؤدن گه سيمۊن ريد هنري (چه ؤ فيدل ٚ زيندگي نؤمه ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس) ۊشؤن+ه «انقلابي رفاقت گه دۊنیا: تغيير بدأ» تؤصيف کۊنه.&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/books/interactive/2009/jan/09/fidel-castro-che-guevara-biography&lt;/ref&gt;

گوارا تا خۊ زيندگي ٚ اي نقطه به اي نتيجه برسئه بؤ گه [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن|آمريکا]] ش تحت ٚ سلطه ٚ کؤنگلؤمراٰن مستبد ٚ رژيمؤن-ه حمایت کۊنه. ۊن باتيستا' «آمريکا ٚ نؤچه گه خأن ۊن ٚ لاخؤند-ه وؤسأنئن» حيساب هأورد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 28.&lt;/ref&gt; با اينگه گوارا قصد دأشت جرگه ٚ نظامي دۊکتۊر بؤبۊن، ولي جۊمبش ٚ أعضا ٚ نظامي یؤمۊجشؤن ٚ مئن شرکت گۊد. یؤمۊجش ٚ أصلي ٚ بخش چريکي جنگ ٚ بزن‌درشۊ ٚ تاکتيکؤن-ه یؤمۊتن بؤ. گوارا ؤ بقيه طاقت‌فرسا ۱۵ سأته ٚ رژه‌'ن بندؤن، رۊخؤنه‌'ن ؤ کأشته‌شا زمينؤن-ه طی بؤدن ؤ کمين ؤ سريع ٚ عقب‌نشيني ٚ روشؤن-ه بیؤمۊتن ؤ چم-ه بيأتن. گوارا هۊ أول‌سر ٚ جي آلبرتؤ بایؤ ٚ «ممتاز ٚ شاگرد» بؤ ؤ تمؤم ٚ آزمۊنان ٚ مئن جؤتترين امتيازؤن-ه کسب گۊد. دؤره ٚ تۊمؤنأکۊن، مربي ۊشؤن ي، ژنرال بایؤ، گوارا' «جرگه ٚ بىترين چريک» نؤم بنأ. گوارا ۱۹۵۵ ٚ سپتامبر ٚ مئن گادآ همرأ مکزيک ٚ مئن ايزدواج بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://www.firstcoastnews.com/life/books/news-article.aspx?storyid=116566&amp;catid=256&lt;/ref&gt;

== کۊبا ٚ انقلاب ==

=== انقلابي جنگ ===
کاسترؤ ؤ گوارا ؤ بقيه چريکؤن مکزيک ٚ‌ جي یته قديمي رزمناو «گرانما» نؤمي کارأیتن ٚ همرأ، ۊشؤن ۱۹۵۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۵ ٚ مئن کۊبا ٚ را را دکتن. ألبت مکزيک ٚ مئن-ني کار راحت نؤبؤ ؤ چه ؤ اۊن ي یارؤن مکزيک ٚ دؤلت ٚ ور شۊرشي محسۊب بؤن. پألۊ گيتن ٚ جي خلي دنکته بؤ گه [[باتيستاٰ|باتيستا]] ٚ أرتش ۊشؤن-ه حمله بؤدن، یه عده بؤکۊشته بؤبؤن ؤ یه عده ني دسگيرابؤن ٚ پسي اعدام بؤبؤن. اۊ ۸۲ نفري گه رزمناو ٚ مئن دؤبؤن ٚ جي، خألي ۲۲ نفر بؤتۊنسن حمله ٚ پسي کسن-ه بيأجن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 213.&lt;/ref&gt; گوارا اي نبرد ٚ مئن خۊ پجشکي تجهيزات-ه کنأر بيگئنت ؤ مؤهمماتي گه یته اۊن ٚ رفئقؤن توأدأ' وگيت ؤ بجنگس. اي تفاق یته نمادين ٚ لحظه' چه ٚ زيندگي مئن تبديل بؤبؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 211.&lt;/ref&gt;

اۊ انقلابيۊني گه زيوا بؤمؤنسه بؤن، [[سيىرا ماستراٰ|سيىرا ماسترا]] ٚ بندؤن ٚ أعماق ٚ مئن جمابؤن. فرانک‌پایس ٚ شهري چريکؤن، ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قیام ٚ أعضا ؤ محلي کيشاورزؤن أني ۊشؤن-ه بال زأن. گرۊپ ٚ عقب‌نشيني جؤري را همرأ، دۊنیا تا ۱۹۵۷ کاسترؤ ٚ زينده بؤن ٚ جي بي‌اطلاع بؤ، تا اینگه هربرت متيۊز یته مصاحبه اۊن ٚ جي نيؤیؤرک تایمز ٚ نيؤپيپر ٚ مئن چاپ بؤگۊد. اي وانويس یته أبدي تصوير ؤ تقريباً ؤسطۊره‌اي کاسترؤ ؤ چريکؤن ٚ جي مجسم بؤده بؤ. گوارا مصاحبه ٚ مئن حاضر نؤبؤ ولي آتي ماهؤن ٚ مئن رسانه‌ن ٚ أهميت-ه خۊشؤن ٚ انقلاب ٚ مئن پی بؤبۊرد. مهمات ٚ کم بؤن ؤ رۊحيه ٚ چيکأشؤن ؤ هيتأني لل ٚ گشتن ٚ حساسيت، چه ٚ ره وضعيت ٚ بدي چاؤده بؤ.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 32.&lt;/ref&gt; جۊري گه اۊ دؤره' «جنگ ٚ دردناکترين رۊزؤن» تؤصيف بؤگۊد دأره.&lt;ref&gt;DePalma 2006, pp. 110–11.&lt;/ref&gt;

گوارا وختي گه سيىرا ماسترا ٚ کۊهؤن ٚ مئن فقير ٚ معيشتي کيشاورزؤن ٚ مئنأ دؤخؤته بؤ، متوجه بؤبؤ گه اۊیه مدرسه، برق ؤ بهداشتي مراقبتؤن ٚ دسبرس بؤن ٚ حدأقلي ني دننئه ؤ پيلا آدمئن ٚ ۴۰ درصد ٚ بؤجؤر بي‌سوادن.&lt;ref&gt;https://www.independent.co.uk/news/world/americas/latin-lessons-what-can-we-learn-from-the-worldrsquos-most-ambitious-literacy-campaign-2124433.html&lt;/ref&gt; جنگ ٚ ادامه همرأ، گوارا یته سيفایي‌ناپذير ؤضو-ه شۊرشي أرتش ٚ مئن تبديلا بؤ ؤ کاسترؤ ٚ نظر گوارا' قابل بؤن ٚ دؤني اۊن-ه جلب بؤبؤ. اۊن يته کارگا نارنجک ٚ چاکۊني ره، چنته کۊره نؤن پۊتن ٚ ره ؤ مدارسي بي‌سواد رۊستایئن-ه خؤندن‌نويشتن-ه یؤمۊجأن ٚ ره چاگۊد.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt; گوارا هيتأني بهداشتي کليکؤن، کارگاٰني نظؤمي تاکتيکؤن-ه یؤمۊجش ٚ ره ؤ [[رۊزنؤمه‌]]&lt;nowiki/&gt;اي ني بنا بنأ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 45.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن فيدل کاسترؤ اۊن-ه أرتش ٚ دۊوؤمي سؤتۊن ٚ فرماندهي ٚ درجه' ترفيع بدأ. سۊ سال بعد، تایم ٚ مجله چه‌گوارا' «کاسترؤ ٚ مغز ٚ ميجيک» لقب بدأ.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheMuleFull.jpg|بندانگشتی|گوارا قاطير ٚ سوار کۊبا مئن، ۱۹۵۸ ٚ نؤوامبر]]
گوارا گه چريکؤن ٚ دۊوؤمي عالي‌رتبه فرمانده بؤ، سخت‌گيرؤنه ٚ نظم ؤ انضباط طلب گۊد. نتيجتاً، اۊن ٚ جددي بؤن ٚ دؤني شخصي هراس‌أفکن-ه تبديلا بؤ. چريکي کالنجارؤن ٚ خلال ٚ مئن هيتأني گوارا تعدادي مردؤن ٚ جي گه خبرچيني یا جاسۊسئه متهم بؤن-ه خۊسرؤنه ئدؤم بؤگۊد. اۊن خۊ رۊزؤنه خاطرات ٚ مئن، خۊ خۊسرؤنه أوولي اعدام-ه ۊتيميؤ گرا، یته محلي دهقؤن دؤنه گه به عنوان ٚ أرتش ٚ رانما دؤجئن بؤبؤ بؤ. گرا وختي گه مشخصابؤ  شۊرشئن ٚ مقر-ه به ازای ٚ ۱۰ هيزار پزؤ کۊبا ٚ هوایي نيرؤ' لؤ بدأ دأره، خيانت-ه اعتراف ؤ اعدام بؤبؤ. ایته‌چي اطلاعات ٚ جماگۊدن ؤ باتيستا ٚ أرتش ٚ ره خبرچيني، باعث ۊشؤنظ-ه قادر گۊد گه اۊ رۊستایئني گه انقلابيۊن-ه بال زأن ٚ خؤنه' تشأدن.&lt;ref&gt;Luther 2001, pp. 97–99.&lt;/ref&gt; گرا چريکؤن ٚ جي بخأس گه اعدؤم-ه زيۊ أنجؤم بدن ؤ «چه» شخصاً قدم پيش بنأ ؤ اۊن ٚ سر-ه شليک بؤگۊد. گوارا خؤره نويسنه: «ؤضاع ٚ ناخۊشایندي أفراد ؤ ۊتيميؤ ٚ ره بؤ، هيندؤني یته پيستؤل ٚ .۳۲ ٚ گؤلۊله ٚ توأدأن ٚ همرأ راس ٚ مغز ٚ را گه راس ٚ ويرگه ٚ جي خارج بؤبؤ مسئله' خاتمه بدأم.» گوارا‌ ٚ علمي ؤ اۊن ٚ تؤصیفات واقئيتؤن ٚ جي اين ٚ یادداشتؤن ٚ مئن [[جان أندرسؤن]] ٚ (ۊن زيندگي‌نؤمه ٚ نويشتنکسؤن ٚ جي) نظر ٚ مئن نۊشؤن أز «چشمگير ٚ دۊري خؤشۊنت ٚ جي» دأره. ايمه گوارا یته أدبي روایت، اي حادثه ٚ جي با ۊنوؤن ٚ «یته خائن ٚ مرگ» منتشر بؤگۊد گه اۊن ٚ مئن گرا ٚ خیانت ؤ اعدام ٚ پيش ٚ درخاس مبني بر اينگه «انقلاب اۊن ؤلاد ٚ جي مراقبت بؤنه»' به «یته انقلابي مثَل رستگاري ره، فداکاري ٚ طريق ٚ جي» تبديل بؤگۊد&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 237.&lt;/ref&gt;.

چه، سخت‌گير ؤ گلف بي‌رحم بؤ، ولي هندئه، خؤدره خۊ أفراد ٚ مألم دؤنس ؤ فراغت ٚ ؤقات ٚ مئن، أفرادي رابرت لۊیي ئستيۊنسن ؤ ميگل د سروانتس ٚ مۊسؤنچي ؤ ايسپانيایي [[غنایي شئرؤن]] ٚ همرأ ۊشؤن،-ه سرگرم گۊد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 35.&lt;/ref&gt; گوارا تحت ٚ تأثير ٚ «سواد ٚ بيدۊن ٚ مرز» خؤزه مارتي جي، چريکؤن-ه دسسۊر بدأ بؤ بي‌سواد ٚ کيشاورزؤني گه ۊشؤن ٚ ور دؤبؤن  ؤ جنگسن-ه خؤندن‌نويشتن بيؤمۊجأنن ؤ اي برنؤمه' «کالنجار جهل ٚ همرأ» لقب بدأ بؤ. تۊماس آلبا (گوارا ٚ یارؤن ٚ جي) گۊنه: چه ٚ سخت‌گير ؤ جدي بؤن ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، هندئه اۊن ٚ تۊغامند بیم ؤ ۊن-ه خۊش دأشتيم ؤ حاضر بیم خۊ جؤن-ه اۊن ٚ ره بديم.&lt;ref&gt;http://www.ezilon.com/information/article_18610.shtml&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Vabdi.jpg|بندانگشتی]]
فيدل کاسترؤ، به عنوان ٚ گوارا ٚ أرشد ٚ أفسر، اۊن-ه فردي زرنگ، جسۊر ؤ یته نمؤنه‌رهبر تؤصيف بؤگۊد دأره گه «رۊحي لحاظ ٚ جي خۊ أفراد-ه سلطه دأشت». کاسترؤ ايمه بؤگۊت گه گوارا حد ٚ جي ويشتر ريسک-ه پذيرا بؤ، اۊته گه حتی «حماقت-ه مؤنس».&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 193.&lt;/ref&gt; [[جؤئل ايگلسياس]] (گوارا ٚ نؤجوؤن ٚ سؤتوؤن) گوارا ٚ بأضي مخاطره‌آميز ئقدامات کالنجار ٚ مئن-ه خۊ خاطرات ٚ مئن واگۊته ؤ متذکر ئابه چه ٚ رفتار کالنجار ٚ مئن، حتی دۊشمند-ه مجبۊر ٚ به تحسين گۊد. ايگلسیاس یاد درگئنه یه وار گه زخمي بؤبؤ بؤ «چه» بيدۊن ٚ توجه دۊشمند ٚ گۊلۊله'ن' مي را بؤدؤوس ؤ مره کۊلأگيت ؤ منطقه جي دربؤبۊرد. نگهبؤنان حتی اۊن ٚ ره تير توأدأ نيأرسن... ايمه ۊشؤن مره بؤتن وختي بدئن اۊن خطر-ه نظر نئیته'ر ؤ غلاف ٚ أسلحه ٚ همرأ دؤونه، تحت ٚ تأثير قرار بئیتن ؤ تير توأدأ مننسن.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/books/reviews/companero.htm&lt;/ref&gt;

گوارا «دؤخؤته ٚ راديؤوي ايستگا»' را درگئنتن ٚ مئن ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ مئن حیاتي نخش دأشت. اي راديؤو أخبار-ه ژۊيئه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ نظر ٚ شي مخابره گۊد ؤ هيتأني راديؤوي ارتباط-ه شۊرشئن ٚ ره گه ۊشؤن ٚ تئداد أفزایش یأته دؤبؤ، تمؤم ٚ جزيره ٚ مئن ممکن گۊد. بدأري گوارا سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ کارأیتن راديؤو ٚ جي ٚ أثر نني-ئه ٚ مشاهده ٚ همرأ آربنز ٚ ديکتاتؤري دؤلت-ه گئنتن ٚ هدف ٚ همرأ، اي راديؤوي ايسگا' چاؤدن ٚ تصميم-ه بگيت.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20080218164340/http://www.pateplumaradio.com/central/cuba/rebel1.html&lt;/ref&gt;

کۊبا ٚ دؤلتي نيرؤن، قيام ٚ سرکۊتۊن ٚ ره تصميم بئیتن شۊرشي زندانئن-ه ئسارت ٚ لحظه ٚ مئن اعدام بؤنن. ۊشؤن هيتأتي هيته رعب ؤ وحشت درگئتن ٚ ره، غير ٚ نظؤمئن-ه دسگير، شکنجه ؤ اعدؤم گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 42.&lt;/ref&gt; تا ۱۹۵۸ ٚ مارس، باتيستا ٚ رژيم ٚ ايته‌چي اقدامات سبب بؤبؤ آمريکا ٚ یجؤنایي‌‌ايالات کۊبا' أسلحه فرتن-ه متوقف بؤنه. ۱۹۵۸ ٚ ژۊئيه تۊمؤنأکۊن ٚ مئن، [[لاس مرسدس ٚ کالنجار]] ٚ مئن، گوارا ٚ تحت ٚ فرمؤن ٚ سيۊتيۊن مؤفقا بؤ ژنرال کانتيلؤ ٚ ۱۵۰۰ نفره' گه قصد دأشتن کاسترؤ ٚ نيرؤن-ه دؤرأچينن ؤ مۊغۊب بؤنن-ه، متوقف بؤنه.&lt;ref&gt;http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/BLJ.htm&lt;/ref&gt; چن سال دئه، سرگؤرد لاري بؤکمن (آمريکا ٚ یجؤنأیي ايالات ٚ دريایي تفنگدارؤن ٚ سپا جي) لاس مرسدس ٚ کالنجار' تحليل ٚ مئن، گوارا ٚ تاکتيکي بؤده'ر-ه (عملکرد) «درخشان» تؤصيف بؤده. گوارا هيتأني اي مئنأ، بزن‌بيرۊج ؤ دئه «چريکي» تاکتيکؤن-ه کارأیتن ٚ مئن باتيستا ٚ أرتش ٚ عليه خبره بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 40.&lt;/ref&gt;

جنگ ٚ ويشتر بلأیتن ٚ همرأ، جديد ٚ سؤتۊن ٚ فرمؤندهي گه تۊمؤنأکۊن ٚ حمله ٚ هدف ٚ همرأ [[هاوانا]]' اعزام بؤبؤ بؤ، گوارا' مؤحول بؤبؤ. ۊشؤن یته طاقت‌فرسا مسير-ه یه هفته ٚ سر طی بؤدن. ۊشؤن دۊشمند ٚ کمين ٚ جي ايمن بؤن ٚ دؤني خألي شؤوؤن را شؤن ؤ أغلب چن رۊز غذا نؤخؤردن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; ۱۹۵۸ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ رۊزؤن ٚ مئن، گوارا موظف بؤبؤ لاس وياس ٚ ؤستان ٚ گيتن ٚ همرأ گه کۊبا ٚ وسط ٚ مئن قرار بٚیته، جزيره' دۊ قسمت-ه تقسيم بؤنه. چن رۊز ٚ طۊل ٚ مئن، اۊن «درخشؤن ٚ تاکتيکي پيرۊزئن» ٚ مجمۊعه همرأ تمؤم ٚ ۊستان-ه، غير أز اۊن ٚ مرکز سانتا کلارا، تحت ٚ کؤنتؤرؤل بگيت.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; گوارا ايمه خۊ «انتحاري جۊخه»' سانتا کلارا ٚ کالنجار (انقلاب ٚ سرنوشت‌چاکۊنکس پيرۊزي) مئن رهبري بؤگۊد.&lt;ref&gt;Dorschner 1980, pp. 41–47, 81–87.&lt;/ref&gt; اي شيش هفته‌ ٚ مئن گه کالنجار اۊن-ه منتهی بؤبؤ، گاگلف اۊن ٚ نيرؤن کاملا محاصره بۊنأ بؤن ؤ مهمات ٚ کافي ندأشتن. چه ٚ تۊمؤنأکۊنا پيرۊزي، دۊشمند ٚ نفري برتري (۱۰ به ۱) ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، بأضي ناظرؤن ٚ نظر ٚ جي «یته چۊمگير ٚ مؤنه ورق-ه وگأردنئن نؤوين ٚ جنگؤن ٚ مئن» محسۊب بۊنه.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 39.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che SClara.jpg|بندانگشتی|سانتا کلاراٰ ٚ کالنجار ٚ پسي، ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول]]
شۊرشي راديؤو أوولي گۊزارشؤن-ه مبني ٚ گواراٰ سؤتۊن ٚ تسلط سانتا کلارا ٚ سر، ۱۹۵۸ ٚ نؤسال ٚ شؤو مخابره بؤگۊد. أمما ملي خبري رسانه أخباري متناقض-ه گۊزارش گۊد ؤ يه مرت حتی چه جنگ ٚ مئن ٚ بؤکۊشته بؤن ٚ خبر-ه بدأ. ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول سأت ٚ ۳ ٚ نصفه شؤو، باتيستا گه واخبرا بؤ ۊن ٚ ژنرالؤن خۊسرؤنه چه‌گواراٰ همرأ صۊلح ٚ ره مذاکره گۊددرن، هوامۊج-ه سوار-ه، درحالي گه ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (سيصد ميلیۊن) دۊلار ٚ جي ويشتر خۊ همرأ بؤرد، دؤمينيکين ٚ جؤمۊرئه درشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 48.&lt;/ref&gt; پس ٚ رۊز ژانويه ٚ ۲وؤم، گوارا اين ٚ ره گه شأر-ه کاميلا تحت ٚ کؤنتؤرؤل بئیره، هاوانا ٚ دؤرين-ه بؤشؤ. فيدل کاسترؤ ٚ رسئن شيش رۊز دئه دکشئه، اۊن طی ٚ مسير مردۊمي حيمایت ٚ جذب ٚ دؤني پيلا شأرؤن ٚ مئن توقف بؤده بؤ ؤ سرأخر ژانويه ٚ ۸تؤم ۱۹۵۹ ٚ مئن ظفرمندؤن-ه هاوانا ٚ دله بؤشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 13.&lt;/ref&gt; مجمۊعا دۊسال انقلابي جنگ ٚ مئن، ۲,۰۰۰ نفر بؤکۊشته بؤبؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 51.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ميؤنه ٚ مئن، گوارا آسم ٚ حمله ٚ جي ٚ بهبۊد ٚ ره یته تاوسسؤني ويلا' تارارا مئن بؤشؤ.&lt;ref&gt;Castañeda, pp. 145–146.&lt;/ref&gt; اۊن اۊجه تارارا ٚ جرگه' را درگئنت گه ايجتماعي، سياسي ؤ اقتصادي تؤسعه ٚ سر بحث ؤ برنؤمه‌‌دچيني گۊدن. «چه» هيتأني «چريکي جنگ» ٚ کيتاب ٚ نويشتن-ه سرأگيت.&lt;ref&gt;Castañeda, p. 146.&lt;/ref&gt; فوریه ٚ مئن، انقلابي دؤلت به ايفتخار ٚ گوارا ٚ نخش پيرۊزي مئن، اۊن-ه «شهروند ٚ متولد ٚ کۊبا» اعلام بؤگۊد. وختي گه هيلدا گادآ ژانويه ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن کۊبا' بؤشؤ، گوارا اۊن-ه بؤگۊت گه یته دئه زنکه ٚ همرأ وارد ٚ رابطه بؤبه ؤ ۊشؤن طلاق ٚ تصميم-ه بئیتن گه مئی ٚ ۲۲ ٚ مئن عملي بؤبؤ. ۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم، ۊن آليدا مارس (ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ أعضا جی)  همرأ، ايزداواج بؤگۊد. گوارا ماه ٚ عسل ٚ ره آليدا همرأ ژۊئن ٚ مئن تارارا' وگرس. مجمۊعاً، اۊن خۊ دۊته ايزداج ٚ جي پئنشته وک‌وچه' صاحب بؤبؤ.&lt;ref&gt;(Castañeda 1998, pp. 264–265).&lt;/ref&gt;

=== لاکابانیا، أرضي اصلاحات ؤ سوادیؤمۊجي ٚ برنؤمه ===
انقلابي کۊبا ٚ أوولي پيلا سیاسي بؤحران، باتيستا ٚ رژيم ٚ دسگيرا بؤبه ٚ مسئۊلين ٚ سرنويشت ٚ تصميم‌ گيتن ٚ سر بؤ، ۊشؤني گه بدترين سرکۊتۊن-ه مرتکب بؤبؤ بؤن،&lt;ref&gt;Skidmore 2008, pp. 273.&lt;/ref&gt; باتيستا ٚ ديکتاتؤري ٚ عليه ٚ شۊرش ٚ مئن، فيدل کاسترؤ رهبري همرأ، نؤنزهمي قرن ٚ جزایي قانۊن-ه مؤسۊم به لي د لا سي‌ىرا ([[سي‌ىراٰ قانۊن]]) خۊ تحت ٚ کؤنتؤرؤل ٚ مناطق ٚ مئن جرا گۊد. قانۊن ٚ أساس ٚ سر تمؤم ٚ أفرادي گه جددي جنایات-ه مرتکب بؤبؤن ٚ مجازات، چي باتيستا ٚ رژیم ٚ مقامات ؤ چي انقلاب ٚ طرفدارؤن، اعدام هيسه. ۱۹۵۹ ٚ مئن انقلابي دؤلت قانۊن-ه تمؤم ٚ جؤمۊرئه تعميم بدأ ؤ ۊشؤني گه جنگي جنایت‌کار محسۊب بۊنأ بؤن، انقلاب ٚ پسی دسگير ؤ محاکمه بؤبؤن. کۊبا ٚ دادگؤستري ٚ وزارت ٚ بؤتأر ٚ طبق، مردۊم ٚ ويشتري اي تصميم ٚ جي حيمایت گۊدن ؤ اي محاکمه'ن ٚ مئن، نؤرنبرگ ٚ دادگاٰن ٚ (دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي شي) مۊسؤن‌چي روال ٚ جي پیروي بؤ.&lt;ref&gt;Gómez Treto 1991, pp. 115–116.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Manuel Urrutia2.jpg|بندانگشتی|راس‌درکه به چپ‌درکه، شۊرشي رهبر  سينفۊئگؤس، کۊباٰ رئيس‌جمهۊر مانؤل ۊرؤتيا ؤ چه گوارا (۱۹۵۹ ٚ ژانويه)]]
کاسترؤ نخشه ٚ يته بخش-ه اجرا ره، گوارا-آ پئنج ما (۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ۲وؤم تا ژۊئن ۱۲هۊم) [[لا کابانياٰ قلعه ٚ زندؤن]] ٚ فرمؤنده' منصۊب بؤگۊد. جديد ٚ دؤلت چه' موظفاؤده بؤ «انقلابي عيدالت» ٚ اعمال ٚ همرأ، باتيستا ٚ دؤلت ٚ خائنين، خبرچينؤن ؤ جنگي جنایتکارؤن-ه پاک‌چاؤني ؤ پيرۊزئه تحکيم بؤنه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 376.&lt;/ref&gt; به ۊنوؤن ٚ لا کابانياٰ فرمؤنده، گوارا انقلابي دادگاٰن ٚ محکۊم بؤبؤرؤن ٚ تجديد ٚ نظر ٚ درخاس-ه بررسي گۊد.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 267.&lt;/ref&gt; اي دادگاٰن دۊته یا سۊته أفسر، یته محترم ٚ شهروند ؤ یته‌أني أرزیاج ٚ حؤضۊر ٚ همرأ برگؤزار بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 52.&lt;/ref&gt; بأضي پرونده'ن ٚ مئن، انقلابي دادگاٰن أفراد-ه تيروارؤن-ه محکۊم بؤده بؤن. راۊل گؤمز ترتؤ (عدل‌وتأري وزارت ٚ حؤقۊقي مشاور) مؤتقد بؤ اي أحکام تؤجيه‌پذيرن اين‌دؤني گه مردۊم ٚ خۊسر ٚ اجرای ٚ عأدالت ٚ جؤلؤو-ه گيره، ولي خۊرخه کاستانيدا (نويسا)  ٚ بؤتأر ٚ طبق اي دادگه'ن ٚ مئن عادلانه رويه ٚ جي پیروي نؤبؤ.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara June 2, 1959.jpg|بندانگشتی|گوارا، Beret ٚ کۊلا ؤ خۊ مأرۊف ٚ زيتۊنی ليواس ٚ همرأ]]
آمارؤن ٚ متناقص بؤن ٚ همرأ تخمين بزأ بؤبه گه چن‌صد نفر کيشور ٚ سطح ٚ مئن اۊ زمت اعدام بؤبؤن گه حؤدۊد ٚ ۵۵ تا ۱۰۵ مؤرد لا کابانيا ٚ زندؤن ٚ مئن گه تحت ٚ فرمؤن ٚ چه بؤ أنجؤم بؤبؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refCasta%C3%B1eda1998&lt;/ref&gt; نظرات گوارا ٚ احساس ٚ سر درمؤرد ٚ اعدامؤن متفاوتن. تبعيد بوبه ٚ مۊخاليفؤن انقلابي دؤلت-ه متهم گۊدن گه ذؤق ؤ شؤق ٚ همرأ اعدامؤن-ه سازمؤن بدأن ؤ اۊن-ه «لا کابانياٰ قصاب» لقب بدأن، درحالي گه دئه-جرگه ايشاره کۊنن اۊن تا جایي گه شأس خلئن-ه عفو بؤگۊد.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt; أمما به هرحال تمؤم ٚ روایات متفق‌القؤلن گه اۊن هيچ ترديدي اعدامؤن ٚ مئن ندأشت. أگر تنها را «انقلاب ٚ جي حيفاظت گۊدن ٚ ره مۊخالفين-ه اعدام بؤ، سياسي ؤ اينسؤن‌دۊستانه استدلالؤن اۊن ٚ سر أثري نأ مننسن». بيؤگرافرؤن یته نظرسنجئه ايشاره کۊنن گه ۹۳٪ عؤمۊمي مؤافقت-ه دادگا ٚ روند ٚ سر نۊشؤن دنه. ۱۹۵۹ ٚ فوريه ٚ ۵ ؤم، گوارا یته نؤمه مئن لۊئيز پاردس-ه بۊئنؤس آیرس ٚ مئن، بنويشت: «اي تيروارؤنان نه خألي کۊبا ٚ مردۊم ٚ ره ضرۊرئه، بلکي مردۊم ٚ خأسه‌بؤچي ني هيسه».&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 375.&lt;/ref&gt;

چه ٚ دئه-کارؤن ٚ جي انقلابي کۊبا مئن، أرضي اصلاحات بؤ. اۊن چن رۊز انقلاب ٚ پيرۊزي ٚ پسي ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ مئن، یته خۊ مهم‌ترين سخنرانئن ٚ مئن، «شۊرشئن ٚ اجتماعي تفکرات» ٚ سر صؤبت بؤگۊد. چن ماه بعد ۱۹۵۹ ٚ مئی ٚ ۱۷هؤم، زمين ٚ اصلاح ٚ قانۊن گه گوارا اۊن-ه تهيه بؤده بؤ، اجرا بؤبؤ گه مزارع ٚ وسعت-ه ۴۰۰ هکتار-ه محدۊد گۊد. تمؤم ٚ وسيع‌تر ٚ أملاک اۊ وضع بؤبه محدۊده ٚ جي، توسط ٚ دؤلت تصاحب بؤ ؤ ايمه زمينؤني ۲۷۰,۰۰۰ هزار متر-مربع ٚ وتأري ٚ همرأ دهقانؤن-ه دأن یا دؤلتي مالکيت ٚ مئن مؤنسن. اي قانۊن هيتأني کۊبا ٚ شکر ٚ مزارع ٚ مالکيت-ه خارجي اتباع ٚ ره ممنۊع گۊد.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 57-58.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم ٚ مئن کاسترؤ، گوارا' یته سۊ ماهه سفر-ه ۱۴ ته کيشور گه أکثرا باندۊنگ ٚ کؤنفرانس ٚ ؤضو بؤن (مراکش، سؤدان، مصر، سۊريه، پاکستؤن، هيند، سري‌لانکا، برمه، تایلند، أندؤنزي، ژاپؤن، یۊگسلاوي، یۊنان) ؤ [[سينگاپۊر]] ؤ هنگ‌کنگ ٚ شأرؤن-ه روؤنه بؤگۊد. گوارا ٚ ديۊرأ گۊدن هاوانا جي کاسترؤ' ايجازه بدأ تا گوارا ؤ اۊن ٚ مارکسيستي تفکرات ٚ جي فاصله بئیره اين‌دؤني گه اي‌ مسئله هم یجؤنایي ايالات ٚ همرأ رابطه ٚ مئن ؤ هم ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ بأضي أفراد ٚ همرأ رابطه مئن مۊشکيل‌ساج بؤبؤ بؤ. گوارا جاکارتا مئن [[أندؤنزي]] ٚ رئيس‌جمهۊر (أحمد سۊکارنؤ) ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد. ۊشؤن أندؤنزي ٚ ۱۹۴۵_۱۹۴۹ ٚ انقلاب ٚ سر بؤگۊ-بيشنؤ بؤدن ؤ هيتأني تجاري روابط-,ه دۊته کيشور ٚ مئنأ برقرار بؤدن. سۊکارنؤ ؤ گوارا خلي زيۊ صميمي بؤبؤن اين‌دؤني گه چه ٚ کردٚکار ؤ خؤدمؤني رفتار سۊکارنؤ' تحت ٚ تأثير قرار بدأ. هيته-أن هر دۊته چپ ٚ انقلابي ايده'ن-ه خۊرخؤسي امپراليسم ٚ علیه' متعهد بؤن. گوارا ايمه آتي ٚ دؤنزه رۊز-ه (ژۊئن ٚ ۱۵ تا ۲۷) ژاپؤن ٚ مئن هيسأ بؤ ؤ کۊبا ؤ ژاپؤن ٚ تجاري روابط- گسترشٚ دؤني، تيندار ٚ مذاکرات ٚ مئن شرکت بؤگۊد. اي وادئن ٚ مئن، اۊن قؤبۊل نؤگۊد گه گۊم‌نؤم ٚ سالدات ٚ مقبره (یته یادبۊد ٚ بنا بؤکۊشته بؤبه ژاپؤني سالداتؤن ٚ ره دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ مئن) ٚ جي دئن بؤنه اين‌دؤني گه «ژاپؤني امپراليستؤن» جنگ ٚ طۊل ٚ مئن «میلیۊنؤن آسيایئه بؤکۊشتن». اۊن ٚ تأد، گوارا' وأس هيرؤشيما جي گه آمريکا ٚ أرتش ۱۴ سال پيش اۊن ٚ سر أتؤمي بؤمب توأدأ بؤ جي وادئن بؤنه. اۊن هيرؤشيما مئن هري ترۊمن-ه (آمريکا ٚ ۳۳وؤمي رئيس‌جؤمۊر)' اي هسته‌اي ٚ بؤمب‌وارؤن ٚ دؤني یته «ترسناک ٚ دلقک» دؤخؤند ؤ یته پستالي کارت حاوی ٚ «وأني هيرؤشيما' نيأ گۊدن تا شأسه‌بۊن بئیتر صۊل ٚ ره جنگسن» کۊبا' برسأدنئه.&lt;ref&gt;http://search.japantimes.co.jp/print/nn20080516a3.html&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ کۊبا' وگردسن ٚ پسی ۱۹۵۹ ٚ سپتأمبر ٚ مئن، مشخصا بؤ گه کاسترؤ ٚ سياسي قۊدرت ازدياد بيأته. دؤلت زمينؤن-ه تصاحب-ه أرضي اصلاحات ٚ قانۊن ٚ مطابق سرأیته بؤ، ولي خسارت-ه پرداخت ٚ تأد پيلا مالکؤن'، ۊشؤن-ه «ؤراق ٚ قرضه» کم ٚ بهره همرأ هدأ، اقدامي گه یجؤنایي ايالات ٚ تؤجه' جلب بؤگۊد. اي زمت ٚ مئن، کاماگؤی ٚ ثروتمند ٚ گالشؤن (دامدارؤن) گه أرضي اصلاحات ۊشؤن ٚ سر أثر بنأ بؤ، هۊبر ماتؤس-ه (یته نؤظؤهۊر ٚ شۊرش ٚ رهبر)' گلأکتن. ايشؤن ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام ٚ عليه ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ جناح ٚ همرأ یجؤنأبؤن تا کؤمؤنيستؤن ٚ جؤلؤو-ه بئیرن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن، رافائل ترؤخيؤ ([[دۊمينيکن]] ٚ ديکتاتؤر) «کارائيب ٚ ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ لژيۊن» ٚ جي گه خۊ کيشور ٚ مئن ۊشؤن-ه تعليم دأ، حيمایت گۊد. اي چن‌مليتي نيرؤن گه ويشتر ايسپانيایي ؤ کۊبایي ؤ هيته-أن کؤرواتؤن، آلمؤنئن، یۊنانئن ؤ راس‌خۊ (راست‌گرا) مزدۊرؤن ٚ جي تشکيل بؤبؤ بؤن، قصد دأشت کاسترؤ ٚ جديد ٚ رژيم-ه بيگئنن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt;

۱۹۶۰ ٚ مارس ٚ ۴رؤم، دۊته پيلا ئنفجار لا کؤبر (فرانسوي باري پرأخۊت) ٚ مئن گه بلجيکي مهمات ٚ حامل آنتورپ ٚ جي بؤ ؤ هاوانا ٚ بندر ٚ مئن پألۊ بئیته بؤ، اي تهديدات-ه تشديد بؤگۊد. مذکۊز ٚ اينفجار ٚ مئن حدأقل ۷۶ نفر بؤکۊشته ؤ چن‌صد نفر أني زخمي بؤبؤن گه گوارا شخصاً أوليه ٚ کۊمک‌رسؤني مئن بأضي قربانئن-ه بال بزأ. فيدل کاسترؤ بلافاصله سي‌ئی‌آ سازمؤن-ه «اقدامي ترؤريستي»' متهم بؤگۊد ؤ پس ٚ رۊز رسمي گلاکۊني ئنفجار ٚ قربانئن ٚ ره برگؤزار بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, p. 25.&lt;/ref&gt; گواراٰ ٚ مأرۊف ٚ عکس گه ألؤنه ؤسطۊره‌اي چريک ٚ ۊنوؤن ٚ همرأ نؤمي هيسه، اي مراسم ٚ مئن آلبرؤ کؤرداٰ توسط بئیته بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, pp. 25–50.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:KordaOfCheWalking.jpg|بندانگشتی|گوارا ؤ ۊن ٚ زنکه آليدا مارس هاواناٰ خياوؤنان ٚ مئن، ۱۹۶۰]]
احتمالي تهديدات باعث بؤبؤ کاسترؤ ضد ٚ انقلابيۊن ٚ ويشترين-ه مؤغۊب بؤنه ؤ گوارا جي بخأ أرضي اصلاحات ٚ أنجؤم ٚ سۊرعت-ه شدیداً ازدياد بده. مؤرد ٚ نظر ٚ مسئله ٚ تحقق ٚ ره، یته جديد ٚ دؤلتي نهاد «أرضي اصلاحات ٚ مللي مؤسسه (INRA)» ٚ نؤمي کۊبا ٚ دؤلت ٚ توسط تأسيس بؤبؤ. اي مؤسسه خلي زيۊ کيشور ٚ مؤهم‌ترين حؤکۊمتي ارگان بؤبؤ ؤ گوار به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير اۊن-ه رياست گۊد. گوارا ٚ فرمؤندهي ٚ تحت، یته شبه‌نظامي نيرۊ به اسشمار ٚ ۱۰۰,۰۰۰ نفر چاؤدن بؤبؤ گه أول‌سر دؤلت-ه زمينؤن-ه مصادره ؤ  اۊن-ه تۊزيع ٚ مئن بال زأ ؤ ايمه تعاوؤني مزارع' ايجاد ٚ ره اۊن ٚ جي کارأیتن بؤبؤ. مصادره‌بؤبؤ ٚ زمينؤن ۱۹۰,۰۰۰ هکتار گه یجؤنایي ايالات ٚ شرکتؤن ٚ شئم بؤ'، شامل بؤ. چن‌ماٰ پسي، دوایت آیزنهاور (آمريکا ٚ رئيس‌جؤمۊر) تلافي ٚ هدف ٚ همرأ، کۊبا ٚ شکر ٚ واردات-ه (کۊبا ٚ أصلي نقدي صادرات)' شديداً کاهش بدأ؛ عملي گه گوارا ۱۹۶۰ ٚ ژۊئيه ٚ ۱۰ ٚ مئن ۱۰۰,۰۰۰ ٚ جي ويشتر کارگر ٚ ور مقابل ٚ رياست‌جمهۊري ٚ کاخ اۊن-ه اقتصادي تجاوز دؤخؤند.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 58.&lt;/ref&gt; [[تایم ٚ مجله]] ٚ خبرنگارؤن اي مؤقؤ گواراٰ همرأ ملاقات بؤدن، بنويشتن گه اۊن «کۊبا' یخي محاسبات، پۊر قابل بؤن، جؤردؤبؤ ٚ هۊش ؤ شۊخ‌‌طبعي ٚ همرأ هدایت کۊنه.»&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;

علاوه بر أرضي اصلاحات، گوارا سواد ٚ سطح-ه أفزایش مللي سطح ٚ مئن ٚ لؤزۊم ٚ سر-أني تأکيد دأشت. ۱۹۵۹ ٚ سال ٚ پيشي، کۊبا ٚ سواد ٚ مقدار ٚ رسمي آمار ۶۰ تا ۷۶ درصد بؤ گه تحصيل ٚ دسبرس بؤن ٚ بد ٚ وضعيت رۊستایي مناطق ؤ معلم ٚ کمبۊد، تعيين‌گۊدنکس ٚ عوامل ٚ جي سواد ٚ آمار ٚ جير دؤبؤن ٚ مئن بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، کۊبا ٚ دؤلت به دستۊر ٚ گوارا، ۱۹۶۱ ٚ سال ٚ نؤم-ه «تحصيل ٚ سال» نؤم بنأ ؤ ۱۰۰,۰۰۰ نفر داوطلب ٚ جي ويشتر-ه «سواد یؤمۊجي تيپؤن» ٚ مئن بسيج بؤگۊد. ايشؤن مدارس-ه چاؤدن، جديد ٚ معلمين-ه یؤمۊجش ؤ خؤندن-نويشتن-ه تأليم بي‌سواد ٚ رۊستایئن-ه مئن یاري برسأدنئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; برخلاف ٚ گواراٰ بأدي اقتصادي برنؤمه'ن ٚ خلئن، کۊبا ٚ سواد یؤمۊجي نهضت یته «چشمگير ٚ مؤفقيت» بؤ. ۷۰۷,۲۱۲ پيلاسال ٚ کۊبایي خؤندن‌نويشتن بيؤمۊتن ؤ سواد ٚ مللي مقدار ۹۶٪-ه برسئه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt;

[[فاىل:El che.jpg|بندانگشتی]]
————————————————

«گوارا مر ٚ ره یته پئر ٚ مۊسؤن بؤ... اۊن مره تأليم بدأ. اۊن مره یاد بدأ تفکر بؤنم. اۊن خؤجيرترين چي، اينسؤن بؤن-ه، مره بيؤمۊت.»

————————————————

—[[ؤربانؤ]]، گوارا ٚ هم‌رزم کۊبا ؤ بۊليوي مئن.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7034953.stm&lt;/ref&gt;

گوارا هيتأني قصد دأشت عالي یؤمۊجش ٚ ؤمۊمي دسبرس بؤن-ه ني کۊبا ٚ خلک ٚ ره تهيه بؤنه. اي أمر ٚ تحقق ٚ ره، دؤنشگاٰن ٚ مئن [[مثبت ٚ تبعيض]] اعمال گۊد. گوارا یته سخنراني مئن عيلمي هیئت ٚ أعضا ؤ لاس وياس ٚ دؤنشگا ٚ دؤنش‌مۊجؤن ٚ ور بؤگۊت زمتي گه تحصيل «یته ايمتياز سيفيت‌پۊس متوسط ٚ طبقه' متعلق سؤ» بؤ تۊمؤنأبئه. اۊن بؤگۊت: «دؤشگا وأني خؤدر-ه سيا، مؤلاتؤ، کارگر ؤ دهقؤن ٚ رنگ-ه بئیر، نوللأ مردۊم اۊن ٚ برؤن-ه ايشکنن ؤ اۊن-ه هر رنگي خۊش دأشته‌بۊن ٚ همرأ رنگ‌ کۊنن.»&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 449&lt;/ref&gt;

=== مارکسيسم ===
————————————————

[[کارل مارکس|مارکس‌]] ٚ شایستگي اين‌دؤني هيسه گه یه‌مرتئه یته مؤهم ٚ تأثير ايجتماعي تفکرات ٚ تاريخ ٚ مئن ايجاد کۊنه. ۊن تاريخه تفسير کۊنه، ۊن ٚ تحرکه درک کۊنه، آینده' پيش‌‌بيني کۊنه ؤ علاوه بر ۊن (تا خۊ عيلمي تعهده ارضا بؤنه) یته اينقلابي مفهۊم ابراز کۊنه: دۊنیا نخأن خألي تفسيرا بۊن، بلکي خأن متحولا بۊن. اينسؤن دئه خۊ زيندگي ٚ فضا مئن برده ؤ أوزار نيه ؤ خؤدره خۊ سرنويشت ٚ معمار-ه تبديل کۊنه.

————————————————

—چه گوارا، یادداشتؤني کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي ٚ مطالعه ٚ ره، 1960 ٚ ؤکتؤبر&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

[[فاىل:Ie che guevara.jpg|بندانگشتی]]
۱۹۶۰ ٚ سپتامبر ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکاٰ أوولي کؤنگره ٚ مئن گوارا جي درمؤرد ٚ کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي سؤال بؤبؤ ؤ ۊن جوؤوأدأ «أگر مر ٚ جي سؤال بؤبۊن آیا أمي انقلاب کؤمؤنيست هيسه یا خیر، مۊ گۊنم مارکسيستي هيسه. أمي اينقلاب خۊ‌ روشؤن ٚ کارأيتن ٚ همرأ مسيرؤني پيداؤده گه مارکس ۊنه ايشاره بؤده بؤ.»&lt;ref&gt;http://www.unz.org/Pub/NewRepublic-1960sep12-00008&lt;/ref&gt; ايمه، گوارا کارل مارکس-ه خۊ ايدئؤلؤژيک ٚ الهام ٚ سربس دؤخؤند. ۊن خۊ سياسي مؤضع ٚ دفاع ٚ مئن اطمينان ٚ همرأ بؤگۊت «پۊر مشهۊد ٚ حقایق درن گه بخشي مردۊم ٚ اطلاعات جي هيسن ؤ دئه بحث ۊن ٚ باره بي‌فأیده هيسه. یته شخص وأني [[مارکسيست]] بؤبۊن، هۊته گه فيزيک ٚ مئن نيؤتؤني ؤ زيوس ٚ مئن پأستيوري هيسه.» گوارا بؤتأر ٚ طبق، کۊباٰ عمل‌‌خۊ ٚ انقلابيۊن ٚ هدف دؤنشمند ٚ مارکس ٚ پيش‌بيني‌‌بؤبؤ ٚ قوانين ٚ تحقق بؤ.» گوارا مارکس ٚ [[ماترياليزم ٚ ديالکتيکي]] ٚ کارأیتن ٚ همرأ بؤگۊت «مارکسيسم ٚ قوانين کۊباٰ انقلاب ٚ وقایع ٚ مئن درن، فارغ ٚ ؤنچي گه ۊن ٚ رهبرؤن به زوؤن هأورن، یا یته دئه نظري ديدگا جي کاملا اۊ قوانين ٚ جي واخبرن.»&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

=== اقتصادي منظر ؤ «جديد ٚ اينسؤن» ===
————————————————

اينسؤن وختي واقعا خۊ اينسؤني شرایط-ه کاميل رسنه گه تؤليد بؤنه، بۊدۊن ٚ اينگه نياز ٚ سر مجبۊر به خۊ جسم ٚ فرتن به ۊنوؤن ٚ یته کالا بؤبۊن.

————————————————

—چه گوارا، اينسان ؤ سۊسياليسم کۊبا مئن&lt;ref&gt;http://www.sadena.com/Books-Texts/Che%20Guevara%20-%20Man%20and%20Socialism%20in%20Cuba.pdf&lt;/ref&gt;

گوارا اي مؤقؤ مئن سممت ٚ حفظ ٚ همرأ دارایي ٚ وزير ؤ مللي بانک ٚ رياست-ه أني منصۊب بؤبؤ. اي انتصابات، ۊن ٚ فعاليت ٚ دۊمباله به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير ٚ توجه ٚ همرأ، گواراٰ خۊ قۊدرت ٚ ؤج-ه کۊبا مئن برسئه؛ ۊته گه عملا کۊباٰ اقتصاد ٚ تزار محسۊب بۊنأ بؤ. یته ۊن ٚ وظایف ٚ جي به ۊنوؤن ٚ مرکزي بانک ٚ رئيس، کۊباٰ ايسکناسؤن ٚ امضا بؤ گه ۊن خۊ کاميل ٚ نؤم ٚ تأد خألي «چه»' بسنده گۊد. گوارا اي نمادين ٚ عمل ٚ همرأ، خۊ بي‌میلئه پۊل ؤ طبقاتي اختلافاته گه ۊن ٚ نتيجه ٚ مئن ايجاد بۊنه، ابراز بدأشت ؤ خلئنه کۊبا مئن نگرؤن بؤگۊد&lt;ref&gt;Crompton 2009, p. 71.&lt;/ref&gt;. [[ريکاردؤ رؤخؤ]]، گواراٰ قديمي رفئق، ايمه گۊت ۊن «رۊزي گه ايسکناسؤنه چه ٚ نؤم همرأ ايمضا بؤگۊد، رایج ٚ عقيده' مبني ٚ بر پۊل ٚ مقدس بؤن-ه مۊغۊب بؤگۊد.»&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 60.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Beauvoir Sartre - Che Guevara -1960 - Cuba.jpg|بندانگشتی|گواراٰ ملاقات فرانسوي ژان-پل سارتر ؤ سيمؤن دؤ بوؤر ٚ همرأ خۊ دفتر هاوانا مئن، ۱۹۶۰ ٚ مارس. سارتر، گواراٰ «زمت ٚ کاميل‌ترين اينسان» توصيف بؤگۊد دأره.گوار علاوه ٚ بر ايسپانيایي، فرانسوي-ئه ني دؤنس.]]
گوارا ؤ کۊباٰ جديد ٚ رهبرؤن سأی گۊدن ايجتماعي نابرأربئنه مؤغۊب بؤنن، سريعا کارخؤنه'ن، بانکؤن ؤ کسب ؤ کارؤن-ه مللي بؤنن ؤ خۊ هأکش‌وکش-ه تأمين ٚ مسکن ٚ أرزؤن، درمؤني خدمات ؤ شؤغل تمؤم ٚ کۊبایئن ٚ ره معطۊف بؤدن تا ايته کيشور ٚ سياسي ؤ اقتصادي ٚ أساس-ه متحول بؤنن. ۊشؤن مؤتقد بؤن ايته‌چي أساسي ٚ تحولات وختي بۊنه گيرن گه مردۊم ٚ ايجتماعي روابط ؤ أرزشؤن ني متحولا بۊن. کۊباٰ رهبرؤن مردۊم ٚ ديد-ه نبست ٚ نژاد، زۊنؤنه'ن، فردگرایي ؤ یدي کار-ه کيشور ٚ منسۊخ ٚ بۊگذشته ٚ حاصل دؤنسن ؤ نتيجتا تمؤم ٚ أفراد ٚ جي بخأسن گه کسن-ه برابر بؤدؤنن ؤ أرزشؤني-ئه بپذيرن گه گوارا ۊنه «جديد ٚ اينسؤن» دؤخؤند. گوارا ؤميد دأشت اي تازه اينسؤن نهایتا مؤجۊدي «خؤدره ندئه‌بؤ بئیته ؤ گرۊپي کار ٚ رۊحيه ٚ دارا، پۊرتلاش، جنسيتي برابري ٚ پایبند، مصۊن فساد ٚ برأبر، غير ٚ مادي ؤ امپراليسم‌ستيز» بؤبۊن‌. ۊن مارکسيست–لنينيستي-ئه اي هدفه رسئن ٚ ره مناسب دؤنس ؤ اين ٚ طالب بؤ گه علاوه بر «وحدت، برابري ؤ آزادي» ٚ تبديل بؤن جديد ٚ أوليه ٚ ؤصۊل-ه دؤلت ويژگئني مساوات‌طلبي ؤ ايثار ٚ مۊسؤنچي ٚ سر تأکيد دأشته‌بۊن. گوارا اين ٚ طالب بؤ گه جديد ٚ اينسؤن ٚ أوولي ايقتصادي هدف، تنفر نسبت به ثروت ٚ تراکم ؤ ايقتصادي بي‌عأدالتي بؤن ٚ ور مادي أنگيزه'ن ٚ حذف تمؤم ٚ کيشور ٚ مئن ؤ ۊشؤنه جادؤجيني گۊدن أخلاقي مشوقؤن ٚ همرأ بؤبۊن. ۊن سرمایه‌دأري-ئه «مؤسابقه‌اي ورگؤن ٚ مئنأ» محسۊب گۊد گه ۊن ٚ مئن «خألي کسن-ه گئنتن» ٚ همرأ شأنه گئنا (پيرۊج) بؤن ؤ بنابرين، «جديد ٚ زن ؤ مرد» ٚ ظؤهۊر طالب بؤ. گوارا به طؤر ٚ مؤستمر تأکيد گۊد أگر سۊسياليستي ٚ  اقتصاد ٚ پایاني ٚ نتيجه «طمع ٚ تقويت ؤ فردي جاه‌طلبي ؤ جمعي ٚ رۊحيه ٚ تضعيف» بؤبۊن، «هأکش‌وکش، فداکاري ؤ جنگ ؤ نابۊدي ٚ ريسک» ٚ أرزشه ندأره. نتيجتا، «فردي واخبري» ؤ أرزشؤن ٚ اصلاح بئیتر ٚ کارگرؤن ؤ شهروندؤن ٚ دؤني، گواراٰ مؤهم‌ترين أهداف ٚ جي-ئه تبديلا بؤ. ۊن ٚ نظر ٚ مئن، «جديد ٚ اينسؤن» تۊنه «خۊپرستي» ؤ «خۊخأیي»-ئه گه أشخاص ٚ مؤشخصه کاپيتاليستي جوامع ٚ مئن دؤنس، غلبه بؤنه.

گوارا اي تؤسعه ٚ جديد ٚ روش ٚ تؤصيف ٚ ره بؤگۊت:

————————————————

یته پيلا تفاوؤت تؤسعه توسط ٚ «آزاد ٚ تجارت» ؤ «انقلابي تؤسعه» ٚ مئنأ دره. ۊشؤن ٚ یته مئن، ثروت یته کم‌تعداد ٚ خۊشبخت ٚ جرگه‌ ٚ دس دره گه دؤلت ٚ دۊس ؤ دلال هيسن. اۊ یته مئن، ثروت خلک-ه متعلقه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 59.&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che guevara nshnasni vlla?.jpg|بندانگشتی]]
گوارا مؤتقد بؤ یته دئه سيفایي ناپذير «وحدت، فرد ؤ اينساني گۊده ٚ مئنأ» ٚ پرورش ٚ مئن داوطلبؤنه ٚ کار ؤ ايراده هيسه. اي أمر ٚ نمایش ٚ ره، «گوارا اين‌دؤني گه یته مؤنه بؤبۊن» تأطيل ٚ رۊزؤن أني «بي‌وقفه کار گۊد، به ۊنوؤن ٚ وزير، ساخت ؤ ساز ؤ نیشکر ٚ مزارع ٚ مئن»،&lt;ref&gt;https://www.pbs.org/wgbh/amex/castro/peopleevents/p_guevara.html&lt;/ref&gt; مأرۊف بؤ ۳۶ سأت بۊدۊن ٚ توقف کار کۊنه، حتي نيصفه‌شوؤ أني جلسه ننه ؤ حرکت ٚ مؤقؤ غذا خؤره. ايته‌چي رفتار گواراٰ أخلاقي مشوقه'ن ٚ برنؤمه ٚ مؤنه بؤ گه ۊن ٚ مئن هر کارگر ملزم به خۊ سهم ؤ أنداجه‌اي مشخص کالا تؤليد بؤنه. ۊن مالي پاداشؤنه لغو بؤده بؤ ؤ کارگرؤني گه خۊ سهم ٚ جي ويشتر عمل گۊدن خألي یته تقدير ٚ گواهي دریافت گۊده‌‌نأبؤن أمما أگر کارگري مؤفق نبه بي، ۊن ٚ دریافتي حؤقؤق ٚ جي کسر بۊنأ بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 62.&lt;/ref&gt;

گوارا مواجهه تجاري روابط ٚ چيکاشؤن خۊرخؤسي ممالک ٚ همرأ مئن، سأی بؤگۊد نزيک‌تر ٚ تجاري روابط، خۊرتاو ٚ بلۊک همرأ' ۊن ٚ جادؤجين بؤنه ؤ شخصا چنته کيشور ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ ۊشؤن ٚ همرأ تجاري توافق‌نؤمه ايمضا بؤگۊد. تا ۱۹۶۰ ٚ پایان، ۊن چکؤسلؤواکي، شؤروي جماهير اتحاد، کليسایي کره، مجارستؤن ؤ خۊرتاوي آلمؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ قراردادؤني ۱۹۶۰ ٚ دسامبر ٚ ۱۷ ٚ قرداد ٚ مۊسؤن خۊرتاوي برلين ٚ مئن ايمضا بؤده بؤ. اي توافق‌نؤمه'ن تا حددي کۊباٰ ايقتصاده بال بزأن، أمما در عین ٚ حال کۊباٰ ايقتصادي وابستگي شرق ٚ بلۊک ٚ کيشورؤنه منجرا بؤ. هيتأني خؤرتاوي آلمؤن ٚ مئن گوارا، تامارا بؤنکه (ايمه تانیاٰ مأرۊفا بؤ) ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. ۊن ۊیه مترجم بؤ ؤ سال ٚ بعد گواراٰ گلأکت ؤ بۊليوي مئن ۊن ٚ همرأ بؤکۊشته بؤبؤ. گواراٰ ايقتصاديأ ؤصۊل فارغ أز مثبت ؤ منفي نکات، ۊن ٚ برنؤمه'ن نامؤفق بؤن ؤ ۊشؤن ٚ حاصيل بهره‌وري ٚ سريع ٚ نؤزۊل ؤ کارگرؤن ٚ غیبت ٚ ازدياد کار ٚ محل ٚ مئن بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 63.&lt;/ref&gt; گواراٰ مؤلاقات رنه دۊمؤن (فرانسوي اقتصاددؤن) ٚ همرأ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ ۱۹۵۹ ٚ مصوب ٚ أرضي اصلاحات ٚ ناکافي بؤن گه ۊن ٚ نتيجه پيلا مزارع ٚ تبديل تعاوني مزارع' یا أراضي ٚ تقسيم دهقانان ٚ مئنأ  بؤ، گوار نظر ٚ جي «فردي مالکيت ٚ احساس-ه» تقويت بؤگۊد ؤ کارگرؤن مننسن خۊ مثبت ٚ ايجتماعي منافع' بئینن ؤ ۊشؤنه تشويق گۊ‌د دئبار ٚ مۊسؤن فردي منافع ٚ دۊمبال دؤبۊن.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 306.&lt;/ref&gt;

=== خۊکؤن ٚ خليج ؤ مۊشکي بؤحران ===
۱۹۶۱ ٚ آوريل ٚ ۱۷ مئن، خۊکؤن ٚ خليج ٚ حمله مئن، ۱,۴۰۰ کۊبایي تبعيدي  گه آمريکا مئن یؤمۊجش بدئه بؤن، کۊباٰ حمله بؤدن. گوارا أساسي نخشي اي کالنجار مئن ايفا نؤگۊد، اين‌دؤني گه حمله ٚ پيش ٚ رۊز، یته جنگي ناو گه دریایي تفنگدارؤن ٚ حامل بؤ تظاهر به پينار دل ريؤ ٚ خۊرخؤسي ساحله حمله گۊدن بؤدن ؤ گواراٰ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤنه اۊ منطقه' بکشأنئن. ولي هأندئه مورخؤن مؤتقدن گوارا کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ مئن مؤثر ٚ نخش دأشت، اين‌دؤني گه اۊ زمت کۊباٰ مسلح ٚ نيرؤن ٚ یؤمۊجش ٚ مۊدير بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; تاد سالچ (نويسا) خۊ روایت  ٚ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ جي، گۊنه: «انقلابيۊن گئنا بؤبؤن، اين‌دؤني گه چه گوارا به ۊنوؤن انقلابي مسلح ٚ نيرؤن یؤمۊجش ٚ بخش رئيس یؤمۊجش ٚ برنؤمه ٚ مسئۊل، شبه‌نظامئنه تعليم بدأ. ۊن خۊ کاره خؤجير أنجؤم بدأ بؤ ؤ ۲۰۰,۰۰۰ زۊنؤنه ؤ مردؤنه' جنگ ٚ ره آماده بؤده بؤ».&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; هي زمت ٚ مئن بؤ گه گواراٰ أسلحه ٚ غلاف به طؤر ٚ ايتفاقي خارج بؤبؤ ؤ تير ۊن ي درشؤ ؤ گواراٰ ديمه زخما گۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 507.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheyFidel.jpg|بندانگشتی|چه گوارا ؤ فيدل کاسترؤ ۲۹۶۱ ٚ مئن]]
چه گوارا ۱۹۶۱ ٚ آگست ٚ مئن، آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کؤنفرانس ٚ مئن ؤرؤگۊئه ٚ پۊنتا دل استه ٚ مئن، یادداشتي «قدردؤني» جان اف. کندي (آمريکاٰ رئيس‌جؤمۊر) ٚ ره برسأدنئه. اۊ یادداشت ٚ دل بنويشته نأ بؤ «ممنۊن خۊکؤن ٚ خليج ٚ ره. حمله ٚ پيشي، انقلاب پرکان بؤ. ايسه هر زمت ٚ شي قوي‌تره». وختي گه داگلاس ديلان (یجؤنایي ايالات ٚ خزانه‌داري ٚ وزير) کۊباٰ گلأکتن اتحاد-ه ترقي ؤ پيشأکتن ٚ ره بخأسه‌کس بؤبؤ، گوارا آمريکاٰ وتلس ؤ اۊ کيشور ٚ نظامه دمؤکراتيک نؤدؤنس ؤ بؤگۊت دمؤکراسي «مالي ؤليگارش، تبعيض سياپۊسؤن ٚ عليه ؤ کۊکلاس‌کلن (یته زنجليه‌اي نژادپرست ٚ سازمؤن) ٚ خشم» ٚ همرأ جۊر نیه. ۊن هيتأني «أذیتؤنی» گه ۊن ٚ نظر ٚ جي «دؤنشمندؤني ؤپنهایمر ٚ مۊسؤنچئن-ه خۊ جایگاه ٚ جي هأرؤنئه، ساليان ٚ سال جهانه پاؤل رؤبسن ٚ فؤق‌العاده صدا جي محرۊم بؤگۊد دأره ؤ رؤزنبرگؤن-ه واغا بؤ ٚ مردۊم ٚ اعتراضات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ قتله برسأدنئه»' ني ايشاره بؤگۊد. گوارا خۊ گبؤن ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن بؤگۊت آمريکا واقعي اصلاحاته علاقه‌مند نيه ؤ «آمريکایي کارشناسؤن هرگيز کيشاورزي ٚ اصلاحات ٚ مؤرد ٚ مئن گب نزنن، ۊشؤن یته بي‌خطر ٚ مؤضۊ آو ٚ بئیتر ٚ تأمين ٚ مۊسؤن-ه ترجيح دنن. خۊلأصه، ۊشؤن تؤالتؤن ٚ انقلاب ٚ ره آماده بۊنن». هأندئه، ريچارد گۊدوين (ؤمۊر ٚ خارجه ٚ وزارت ٚ نماینده آمريکاٰ قاره ٚ مسائل ٚ مئن) خۊ یادداشت ٚ مئن کۊندأکۊندي بنويشت گه گوارا ۊنه فردي «جديدتر ٚ نسل ٚ جي» قلمداد کۊنه ؤ هيتأن گوارا خۊشؤن ٚ بؤگۊ-بؤشتؤو-ه کاميلا مؤفيد أرزیاجي بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://americancentury.omeka.wlu.edu/files/original/3e027f808b843322ec9f28e8e78e93b7.pdf&lt;/ref&gt;

۱۹۶۲ ٚ ؤکتبر ٚ مئن کۊباٰ مۊشکي ٚ بؤحران جهانه تا هسته‌اي جنگ ٚ آستؤنه پيش بؤبۊرد. چن هفته اي بؤحران ٚ پسي، مصاحبه ديلي ورکر (یته اينگيليسي کؤمؤنيستي ٚ رۊزنؤمه) ٚ مئن، گوارا هلأني ؤنچي گه «شؤروي ٚ خيانت» محسۊب گۊد ٚ جي ناراحت بؤ ؤ سام راسل (خبرنگار)-ه بؤگۊت «أگر مۊشکؤن کۊباٰ کؤنتؤرؤل ٚ تحت ببي، کۊبایئن ۊنه توأدأ نأبؤن». گوارا ايمه ضمن ٚ اي حادثه ٚ شرح، یه مرت دئه تأکيد بؤگۊد گه سۊسياليستي ٚ آزادي ٚ آرمان، عليه ٚ جهاني «امپراليستي تجاوز» تۊنس نهایتا «ميلیۊنؤن نفر قرباني اتمي جنگ ٚ مئن» ٚ أرزشه دأشته‌بۊن. مۊشکي بؤحران هيتأني گواراٰ متقاعيد بؤگۊد گه دۊته دۊنیاٰ أبرقۊدرتؤن (شؤروي أ آمريکا) کۊبا جي به عنوؤن ٚ یته پيأده ٚ سالدات خۊ جهؤن ٚ استراتژي مئن کارأیته دأرن. ۊن ٚ بؤجؤر، ۊن یته مؤناٰ نگرش ٚ همرأ هۊته گه آمريکاٰ دئه، شؤروي-ئه ني دئه.

== سفرؤن ==

=== آمريکا ===
[[فاىل:CheGuevaraCountries.jpg|بندانگشتی|کيشورؤني گه چه گوارا ۊشؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد (قيرمز) ؤ کيشورؤني گه ۊن ٚ مئن مؤسلحانه ٚ انقلاب ٚ مئن شرکت بؤگۊد (سبز)]]
تا ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر، چه گوارا انقلابي دؤلتمرد جهاني قامت ٚ مئن محسۊب بؤ ؤ به ۊنوؤن ٚ کۊبایي ٚ هیئت ٚ رئيس سخنراني ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن ٚ دؤني نيؤیؤرک-ه سفر بؤگۊد. ۊن ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر ٚ ۱۱، خۊ يسأته ؤ پۊرشۊر ٚ سخنراني مئن، ملل ٚ سازمؤن ٚ ضعف «آپارتاید (یجۊر نژادي تبعيض) ٚ وحشيانه ٚ سياست» ٚ مؤقابله مئن نسایي آفريقا ٚ مئن ٚ جي انتقاد بؤگۊد ؤ بپۊرسئه « آیا ملل ٚ سازمؤن مننئه کاري ۊن ٚ جؤلؤوگيري ره أنجؤم بده؟» گوارا ايمه یجؤنایي ايالات ٚ سياست سياپۊس ٚ جمعيت ٚ قبال-ه تقبيح بؤگۊد ؤ بؤگۊت:

————————————————

ۊشؤني گه پۊس ٚ رنگ ٚ دؤني، خۊ وک‌وچه' کۊشنن ؤ به طؤر ٚ رۊزانه ۊشؤن ٚ عليه تبعيض قائل بۊنن، ۊشؤني گه ايجازه دنن سياپۊسؤن ٚ قاتلؤن آزادکئه بؤمۊجن، اۊ قاتلؤن ٚ جي حيمایت کۊنن ؤ سياپۊسؤني-ئه مۊجازات کۊنن گه خۊ مشرۊع ٚ حق ٚ دۊمبال به ۊنوؤن ٚ یته آزاد ٚ اينسان درن — چۊته تۊنن خؤدره آزادي ٚ حافط قلمداد بؤنن؟&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che g.jpg|بندانگشتی]]
گوارا گه تا اي مؤقؤ دئه عصبي بؤبؤ بؤ، خۊ گبؤنه هاواناٰ دۊوؤمي بیانيه ٚ قرائت همرأ سرأچئه ؤ لاتين ٚ آمريکاٰ «خانواده اي ۲۰۰ ميلیۊن برأر ٚ جي گه یته مساوي مۊشکلات ٚ جي رنج بؤرن» دؤخؤندس.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt; گوارا اعلام بؤگۊد اي «حيماسه»، «هيندي وشنأ گۊده'ن (آمريکاٰ قاره ٚ بۊمئن)، بي زمي‌زوار ٚ دهقؤنؤن، استثمار بؤبه کارگرؤن ؤ مترقي گۊده'ن» ٚ توسط نويشته بۊنه. گواراٰ نظر ٚ مئن اين منازعه، گۊده'ن‌ ٚ مؤبارزه ؤ تفکرات بؤن گه کسؤني-ئه پيش بؤردن گه امپراليسم ۊشؤنه تحقير بؤگۊد دأشت ؤ گۊذشته مئن «یته ضعيف ؤ مطيع ٚ رمه» محسۊب بۊنأ بؤن، گوارا ايمه بؤگۊت «یانکئن ٚ انحصاري کاپيتاليسم» برمسئه حالت ٚ همرأ مذکۊر ٚ رمه ٚ مئن خۊ قبرکنان-ه دئه تۊنه. ۊن ايدامه بدأ گه اي «لایق ٚ سأت» ٚ مئن، «گۊمنؤم ٚ گۊده» خۊ تاريخه خۊن ٚ همرأ نويسنه ؤ حؤقؤقي-ئه گه «۵۰۰ ساله همه ۊنه خنده کۊنن» پسأگيره. چه کۊباٰ اينقلاب ٚ پسي ٚ اعدامؤن ٚ باره بؤگۊت: «أمۊ اعدام بؤديم، اعدام کۊنيم ؤ تا جایي گه لازم بؤبۊن، اعدام کۊنيم». ۊن اي پيش‌بيني گه «خشم ٚ کۊل (مؤج) تمؤم ٚ لاتين ٚ آمريکاٰ سامانؤنه گيره» ؤ کارگري ٚ گۊده'ن گه «تاريخ ٚ چرخ-ه چرخأدنن» أوولي مرت ٚ ره «طۊلاني ؤ وحشيانه خاوي گه ۊشؤنه تحميل بؤبه ٚ جي ورسنن» ٚ همرأ، خۊ گبؤنه ؤمۊمي مجمع ٚ مئن خاتمه بدأ.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

گوارا ايمه واخبرا بؤ وختي گه ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن هيسأ بؤ، کۊبایي تبعيدئن دۊ مرت ۊن ٚ ترؤر ٚ ره تلاش بؤدن. أوولي مرت ٚ ره مالي گؤآانزالز، چه ٚ وؤرۊد ٚ لحظه ٚ مئن قصد دأشت ۊنه یته هفت اينچي تيجيني همرأ قتله برسأدنه. دۊوؤمي ني گيلرمؤ نؤوؤ بؤ. ۊن سأی بؤگۊد سخنراني مؤقؤ، بازۊکا همرأ یته لۊتکا «ايست ريور» ٚ رۊخؤنه ٚ مئن ٚ جي ملل ٚ سازمؤن ٚ مقر-ه تير توأده گه گۊلل‍ه ۊني خطا درشؤ. گوارا اي دۊته تفاق ٚ باره بؤگۊت «بئیتره آدم یته زن ٚ قممه همرأ بؤکۊشته بؤبۊن، تا یته مرد ٚ گۊلله همرأ».هيتأني بؤگۊت اي انفجار واقعه' عطر أ طعم-ه زيادا گۊد.&lt;ref&gt;http://www.latinamericanstudies.org/belligerence/bazooka.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheinMoscow.jpg|بندانگشتی|مؤسکؤ ٚ سۊرخ ٚ میدؤن ٚ مئن، ۱۹۶۴ ٚ نؤوأمبر]]

=== ؤرۊپا ===
دسأمبر ٚ ۱۷ ٚ مئن، گوارا نيؤیؤرک-ه پاريس ٚ مقصد ٚ ره ترک بؤگۊد ؤ ۊیه جي یته سۊ ماهه سفر-ه جهان ٚ دؤر سرأگيت گه چين ٚ خلک ٚ جؤمۊري، کليسایي کره، عربي یجؤنأیی جؤمۊري، ألجزایر، غنا، گينه، مالي، داهؤمي، کؤنگؤ برازاويل ؤ تانزانيا و توقف ايرلند ؤ پراگ ٚ مئن-ه شامل بؤ. ايرلند ٚ مئن، گوارا گه خؤره ايرلندي أجداد دأشت «سنت پاتريک» ٚرۊز-ه لیمرک ٚ مئن جشن بگيت.

اي سفر ٚ طۊل ٚ مئن، ۊن نؤمه اي کارلؤس کۊئيخانؤ (رۊزنؤمه‌نگار) ٚ ره بنويشت گه ايمه سۊسياليسم ؤ اينسؤن کۊباٰ مئن-ه مأرۊفا بؤ. گوارا اي أثر ٚ مئن جديد ٚ واخبري، کار ٚ جديد ٚ جایگا ؤ یته نؤمقام أفراد ٚ ره ٚ ايجاد ٚ باره بنویشته. ۊن هيتأني خۊ ضد ٚ کاپيتاليستي ٚ احساسات ٚ باره بنويشته دأره:

————————————————

کاپيتاليسم ٚ قانۊن گه أکثريت ٚ نظر ٚ جي دؤخؤته نأ؛ بي اينگه فرد بؤدؤنه ۊن ٚ سر أثر ننه. ۊن خألي یته ؤفؤقي ٚ وؤسعت گه بي‌انتها نظر رسنه' أینه. اين چيزي هيسه گه کاپيتاليسم ٚ مؤبلغؤن نۊشؤن دنن ؤ راکفلر-ه (پيلا بۊرژوا) — چي دؤرۊست چي غلط — سرمشقي مؤفقيت ٚ شأسه بؤن  ٚ ره چؤنن.  فقري ؤ رنجي گه یته راکفلر ٚ ظؤهۊر ٚ ره نياز هيسه ؤ فسادي گه ايته‌چي ثروت ٚ أنباشت ٚ ره ضرۊرت دأره، چاؤده بؤبه ٚ تصوير ٚ مئن دئن نؤبؤنه ؤ هميشک ۊن-ه مردۊم-ه نۊشؤن دأ نشأنه.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1965/03/man-socialism.htm&lt;/ref&gt;

————————————————

=== ألجزایر ===
گوارا ۱۹۶۵ ٚ ۲۴‌رؤم ألجزایر ٚ مئن، آسیا ؤ آفريقاٰ کيشورؤن ٚ ايقتصادي اتحاد ٚ سمينار ٚ مئن گب‌زني بؤگۊد گه ۊن ٚ آخري حؤضۊر بين‌المللي صحنه'ن ٚ مئن بؤ. ۊن سۊسيالیستي کيشورؤن ٚ أخلاقي وظایف-ه ايشاره ؤ ۊشؤنه ضمني همکاري‌ئه خۊرخؤسي استثمارگرؤن ٚ همرأ متهم بؤگۊد. ايمه اقداماتي‌ئه تشريح بؤگۊد گه ۊن ٚ نظر ٚ مئن کؤمؤنيستي کيشورؤن وأني أنجؤم بدن تا امپراليسم-ه حريفا بۊن. ۊن اي صؤبتؤن ٚ همرأ به صۊرت ٚ عؤمۊمي شؤروي‌ئه انتقاد بؤده بؤ، مارس ٚ ۱۴ ٚ مئن کۊبا-آ وگردس ؤ راؤل کاسترؤ، اسوالدؤ دؤرتيکؤس ؤ کارلؤس رؤدزيگز هاواناٰ فؤرۊدگا مئن ۊن ٚ جي ايستقبال بؤدن.

گوارا سخنراني ألجزایر ٚ مئن ٚ جي مشخص بؤبؤ بؤ گه ۊن کليسایي نيمکره'، آمريکا رهبري همرأ خۊرخؤس ؤ شؤروي رهبري خۊرتاو ٚ مئن-ه نسایي نيمکره ٚ استثمار کۊنا دؤنس. ۊن بدأري کليسایي ویتنؤم ٚ کؤمؤنيست ٚ کيشور ٚ جي ویتنؤم ٚ جنگ ٚ مئن حيمایت گۊد ؤ درحال ٚ تؤسعه ٚ دئه‌کيشورؤن ٚ مردۊم ٚ جي بخأس أسلحه دسأیرن ؤ «ويتنؤمي» وکن. ۊن ٚ مۊخالفت شؤروي همرأ خۊرخؤسي ؤرۊپاٰ چپ ٚ منورالافکارؤن ؤ هۊنرمندؤن ٚ مئنأ گه خۊ قبلي باور-ه شؤروي‌ئه ندأشتن ٚ محبؤبيت ٚ باعث أني بؤبؤ. هيته‌أن ۊن ٚ امپراليسم‌ستيزي ؤ انقلابي‌گيري آمريکاٰ جوؤن ٚ راديکال ٚ دؤنش‌مۊجؤن گه اجتماعي تغييرات ٚ ره بي‌تابي گۊدن ٚ الهام بخش، بؤ.

گوارا خۊ شخصي بنويشته'ن ٚ مئن گه اي زمت ٚ مئن بنويشته (ۊشؤني گه تا ألؤن منتشرا به)، خۊ متزاید ٚ انتقادات-ه شؤروي ٚ سياسي ايقتصاد ٚ جي ابراز کۊنه ؤ ۊشؤن-ه «مارکس-ه یداگۊدن»' متهم بؤگۊد. ۊن مجمۊعه‌اي شؤروي سياستؤن ٚ جي گه، هأکش‌وکش «طبقاتي کالنجار ٚ دؤريني خؤشۊنت ٚ محو گه کاپيتاليسم ٚ انتقال به سۊسياليسم ٚ جي سيفایي‌شا نيه» ٚ ره، «خطري مسالمت‌آميز ٚ تعایش آمريکا‌ همرأ» ٚ سياست، ۊشؤن ٚ نامؤفقي کار ٚ باره ٚ «اطلاعات ٚ تغيير» ٚ ره ؤ ۊشؤن ٚ سأی سۊسياليستي اقتصاد-ه «ليبرال گۊدن» ٚ ره، مۊخالف بؤ. ۊن پۊل، بهره، کالایي تؤليدي مناسبات، بازار ٚ اقتصاد ؤ سۊدگرایي ٚ کاميل ٚ حذفا بؤن ٚ طالب بؤ، درحالي گه شؤروئن اصرار دأشتن اي موارد جهاني کؤمؤنيسم-ه رسئن ٚ همرأ مؤغۊب بۊنن. گوارا پيش‌بيني بؤگۊد گه أگه شؤروي أرزش ٚ قانۊن-ه لغو نؤنه، دسأخر سرمایه‌داري‌ئه رسنن.

گوارا دۊ هفته خۊ ألجزایر ٚ مئن ٚ سؤخنراني ٚ پسي ؤ وگرسن کۊباٰ، عؤمۊمي أنظار ٚ جي کنأره بگيت ؤ ايمه کۊللا غیب بؤبؤ. با توجه به اينگه مردۊم ۊنه کاسترؤ ٚ پسي کيشور ٚ دۊوؤمي قۊدرتمند ٚ فرد محسۊب گۊدن، ۊن ٚ وضعيت یته پيلا راز-ه تبديلا بؤبؤ بؤ. کاسترؤ، بین‌المللي حدسؤن ٚ فشار ٚ بۊن چه ٚ سرنويشت ٚ باره، ۱۹۶۵ ٚ ژۊئن ٚ ۱۶ ٚ مئن اعلام بؤگۊد مردۊم وختي واخبرا بۊنن گه گوارا خؤره بخأ. أمما اين، شایعات ٚ پخش ٚ مانع کۊباٰ دؤرين ؤ بيرۊن ٚ مئن ونکت.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/subject/economy/authors/yaffeh/che-critic.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che gue.jpg|بندانگشتی]]

۱۹۶۵ ٚ ؤکتبر ٚ ۳وؤم، کاسترؤ یته بۊدۊن ٚ تاريخ ٚ نؤمه' عؤمۊمي بؤگۊد گه ادعا بؤبؤ گوارا هفت‌ماه ٚ قبل ۊنه بنويشته. نؤمه ٚ مئن گه ايمه چه ٚ «خۊداحافظي ٚ نؤمه»' مأرۊفا بؤ، گوارا ضمن ٚ تأکيد ٚ بر خۊ همبستگي کۊباٰ انقلاب ٚ همرأ، اعلام بؤگۊد گه قصد دأره کيشور-ه ترک بؤنه تا دئه-ممالک ٚ انقلابي کالنجارؤن ٚ مئن مشارکت بؤنه. ۊن هيته‌أني خۊ تمؤم ٚ مناصب-ه دؤلت ؤ کۊباٰ کؤمؤنيست ٚ حزب ٚ مئن رهأ بدأ ؤ استعفا بدأ ؤ کۊباٰ ايفتخاري شهروندي‌ئه ني کنأر بيگئنت.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGuevara1965 Guevara 1965]&lt;/ref&gt;

== کالنجار کؤنگؤ مئن ==
[[فاىل:Che el.jpg|بندانگشتی]]
گوارا ۱۹۶۵ ٚ سرأگير ٚ مئن آفريقا-آ بؤشؤ تا خۊ دؤنش ؤ تجرۊبه' به عؤنوان ٚ یته چريک، سيمباٰ شۊرشئن ٚ اختيار کؤنگؤ منازعه ٚ مئن قرار بده. أحمد بن ٚ بلا (ألجزایر ٚ رئيس جمهۊر) ٚ بؤته'ر ٚ طبق «گورا آفريقا-آ امپراليسم ٚ ضعيف ٚ حلقه دؤنس» گه هين‌دؤني پيلا انقلابي ظرفيتؤن ٚ دارا هيسه.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBenBella1997 Ben Bella 1997]&lt;/ref&gt; جمال عبدالناصر (مصر ٚ رئيس‌جؤمۊر گه خۊ ملاقات چه ٚ همرأ ۱۹۵۹ ٚ پسي ۊن ئ همرأ خؤجير ٚ رابطه دأشت) گواراٰ برنؤمه کؤنگؤ مئن ٚ کالنجار' خردمندانه نؤدؤنس ؤ ۊنه هۊشدار بدأ گه یته «تارزان‌گۊنه» ؤ کتن-ه محکۊم بؤبؤ ٚ شخصيت-ه تبديل خأنه بؤن. هأندئه، گوارا «رامؤن بنتيز» ٚ مستعار ٚ نؤم ٚ همرأ کؤنگؤ' سفر بؤگۊد. ۊن کۊباٰ عمليات سيمباٰ مارکسيست ٚ قيام ٚ حمایت ٚ ره گه کؤنگؤ ٚ بؤحران ٚ أثر ٚ دؤني ايجاد بؤبؤ بؤ'، رهبري گۊد. گوارا، ويکتؤر درکه (دۊوؤمي فرمانده) ؤ ۱۲ ته کۊبایي همرأ ۱۹۶۵ ٚ آپريل ٚ ۲۴‌رؤم کؤنگؤ ٚ دؤرين بؤشؤن ؤ ايمه، حؤدۊد ٚ ۱۰۰ ته آفريقایي-کۊبایي ني ۊشؤن-ه گلأکتن.&lt;ref&gt;Gálvez 1999, p. 62.&lt;/ref&gt;

ۊشؤن مددتي لؤران کابيلا (چريکي رهبر گه چن ماه ٚ قبل کنأر بيگئنتئه ٚ رئيس‌جؤمۊر ٚ طرفدارؤن ٚ شۊرش ٚ مئن لۊمۊمبا-آ بال بزأ بؤ) ٚ همرأ همکاري بؤدن. گوارا گه لۊمۊمباٰ طرفدارؤن ٚ جي بؤ، بؤگۊت گه «ۊن ٚ قتل وأني أمر ٚ ره درسي بؤبۊن». گوارا گه توؤن ٚ کمي بۊمي زوؤنؤن ٚ مؤکالمه ٚ سر دأشت، یته نؤجوؤن مۊترجم «فردي ايلانگا» نؤمي ٚ کۊمک ٚ همرأ ديگرؤن ٚ همرأ ارتباط گيت. هف ماه ٚ گۊذشتن ٚ جي، ايلانگا «سختکۊش ٚ گوارا» ٚ رفتار-ه گه «احترامي مؤساوي سيفيت‌پۊسؤن ؤ سياپۊسؤن ٚ مئنأ قائل بؤ» تحسين گۊد.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4522526.stm&lt;/ref&gt; ولي خلي دنکت گه گوارا، کابيلاٰ ضعيف ٚ نظم ؤ انظباط ٚ جي ناؤميدا بؤ یؤ ۊن-ه کنأر بيگئنت، چه بؤگۊت: هئچچي نؤبؤ گه مره قانع بؤنه ۊن یته مؤرد ٚ نياز ٚ فرد أمر ٚ ره هيسه».&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFBBCNews2001a&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheInCongo1965.jpg|بندانگشتی|گوارا ۳۷ سالگي مئن، ۊن اي تاتایي مئن گه ۱۹۶۵ ٚ شئه، یته کؤنگؤیي تروچه' کشأیته ؤ یته آفريقایي چريک ٚ ور هيسأ‌.]]

کؤنگؤ ٚ 

ٚ مللي أرتش ٚ سيفيت‌پۊس ٚ مؤزدۊران مایک هؤر ٚ رهبري ٚ همرأ گه توسط ٚ کاسترؤ ٚ مۊخاليف ٚ کۊبایي خلبؤنان ؤ هيتأني سازمؤن ٚ سي‌ئی‌آ حيمایت بؤن؛ گواراٰ ۊن ٚ پایگا تانگانياٰ دریاچه ٚ نزیک ٚ بندؤن ٚ مئن ٚ جي بۊرۊجأنئن ؤ بؤتۊنسن ۊن ٚ ارتباطات-ه شؤنۊد بؤنن ؤ ایته ۊن ٚ حمله ٚ برنؤمه'ن ٚ جي واخبرا بۊنأبؤن ؤ ۊن ٚ تدارکات ٚ خطۊط-ه مختل گۊدن. با اینگه گوارا خأس خۊ حؤضؤر-ه کؤنگؤ ٚ مئن دؤخؤسأنه، أمما دؤلت ٚ ايالات ٚ آمريکا ۊن ٚ مؤقعيت ؤ فعاليتؤن ٚ جي واخبر بؤن. آمريکاٰ مللي أمنيت ٚ آژانس، یۊئس‌ئن‌ئس سرجۊخه خؤزه ئف والدز (تی-ي‌جی-۱۶۹) ٚ کارأیتن ٚ همرأ هند ٚ ؤقیانۊس ٚ مئن، تمؤم ٚ ۊن ٚ ارتباطات-ه رصد گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBamford2002&lt;/ref&gt;

گوارا قصد دأشت اتقلاب-ه مارکسيسم-ه تأليم ؤ فؤکؤ ٚ استراتژي ؤ چريکي جنگ-ه سيمباٰ مۊوارزؤن ؤ مؤبۊتۊ (زئير ٚ ديکتاتؤر ٚ رئيس‌جؤمۊر) ٚ مۊخالفونه یؤمۊجأدنئن ٚ همرأ، صادر بؤنه. ۊن کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ کيتاب ٚ مئن، بي‌کفایتي، عدم ٚ پذيرش ٚ تؤصيه'ن ؤ دؤريني درگيرئن شۊرشئن ٚ مئنأ' شۊرش ٚ شکست ٚ أصلي دلایل ٚ جي دؤخؤند. ۱۹۶۵ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۰ؤم ٚ مئن، گوارا گه ديسانتري ؤ حاد ٚ آسم ٚ جي رنج بؤرد ؤ أخير ٚ هفت ماه ٚ شکست ؤ تعلل ۊنه وأرگئنته بؤ، خۊ ۱۲ نفره ٚ گرۊپ ٚ ۶ بؤمؤنسه'ن ٚ همرأ کؤنگؤ' ترک بؤدن. گوارا بؤگۊت قصد دأشت مجرۊحانه کۊبا-آ روؤنه بؤنه ؤ به ۊنوؤن یته نمؤنه انقلابي کؤنگؤ مئن بئسه ؤ تا مۊردن ٚ مؤقؤ بجنگه، أمما خۊ دۊته رفيقؤن ٚ اصرار ٚ پسي ؤ هيتأني دۊ نفري گه کاسترؤ شخصاً برسأدنه بؤ، حاضر وکت آفريقا-آ ترک بؤنه.

اۊ شبانه رۊز ٚ مئن، گوارا ٚ نيرؤن بي‌ سرصدا خۊ ؤردؤن-ه وچئن، خۊ کؤمه'ن-ه تشأدأن ؤ اۊ أسلحه'ني گه خۊ همرأ بؤرد منسن-ه مؤنهدماؤدن یا  توأدأن تانگانيا دریاچه مئن ؤ ايمه شبؤنه مرز ٚ جي بؤشؤن تانزانيا ؤ خؤدره زميني دارالسلام-ه برسأنئن. گوارا چن ماه بعد اي نتيجه' برسئه گه ۊن جنگسن تا مۊردن ٚ لحظه ٚ تأد تصميم ٚ شؤن بگيت چۊن: «اينساني عنصر بکت. هيچ ئراده‌اي جنگ ٚ ره دنئه بؤ. رهبرؤن [شۊرشي] فاسدن. خۊلأصه... نشأس کاري گۊدن». گوارا هيتأني بؤگۊت: «أمۊ منيم کيشوري گه نخأنه بجنگه' تنأکه آزاداؤنيم». چن هفته بعد، ۊن مقدمه‌اي خۊ کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ ره بنويشت گه اي جۊمله همرأ سرأیته بۊنأبؤ: «اي داستؤن یته ديشکسنه»&lt;ref&gt;Guevara 2000, p. 1.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Cheguevaracongo.jpg|بندانگشتی|گوارا کؤنگؤ مئن، ۱۹۶۵]]
«چه» میل ندأشت وگرده کۊبا اين‌دؤني گه کاسترؤ قبلتر ۊن ٚ «خۊداحافظي نؤمه»' گه قرار درصۊرت ٚ مۊردن پخش بؤبۊن، علني بؤده بؤ. نتيجتاً، گوارا شيش ماه دؤخؤتکئه کۊباٰ سفارت، دارالسلام ٚ مئن ؤ ايمه یته خؤنه کۊباٰ پراگ ٚ مئن بئسأ. گوارا وختي ؤرۊپا مئن هيسأ بؤ، به طؤر ٚ سئرري خۊآن پرؤن (آرژانتين ٚ قبلي رئيس‌جؤمۊر) ٚ همرأ گه ايسپانياٰ تبعيد بؤبؤ بؤ، ملاقات دأشت. گوارا پرؤن-ه اعتماد بؤگۊد ؤ ۊنه خۊ تازه نخشه جي گه طرح‌شؤني یته کؤمؤنيستي انقلاب ٚ ره سۊسياليستي حؤکۊمت ٚ برقراري ره لاتين ٚ آمريکا مئن بؤ، واخبرا گۊد. پرؤن گوارا-آ هۊشدار بدأ اي نخشه گه قراره بۊليوي جي سرأیتن بؤبۊن، خۊکۊشي ؤ بيهۊده هيسه أمما گوارا خۊ تصميم-ه بئیته بؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200303150750/https://www.pagina12.com.ar/diario/elpais/subnotas/178453-56017-2011-10-08.html&lt;/ref&gt;

گوارا اي مۊددت ٚ مئن، خۊ خاطرات ؤ تجربيات کؤنگؤ مئن ٚ شئه جماگۊد ؤ هيته‌أني دۊته دئه کيتابه (یته فلسفه ٚ باره، ؤ اۊ یته ايقتصاد ي) نويشتن-ه سرأگيت. ۱۹۶۶ ٚ ژۊیه  ٚ مئن دؤخؤتکئه کۊبا-آ دؤرينا بؤ تا کاسترؤ ؤ خۊ زنکه همرأ ملاقات بؤنه. چه هيته‌أني آخري وار ٚ ره خۊ پئنشته وچه ٚ ره نؤمه بنويشت ؤ مقرر بؤبؤ ۊن ٚ مۊردن ٚ پسي بؤخؤنده بؤبۊن. ۊن اي نؤمه ٚ آخر ٚ مئن ۊشؤنه تؤصيه بؤگۊد:

————————————————

مؤهم‌تر همه جي، هميشک اي توانایئه دأشته بين گه هرته بي‌عأدالتي-ئه گه دۊنیا مئن هرکسئه روا بۊنه عميقاً حس بؤنين. اين یته اينقلابي ٚ خؤجيرترين خصيصه هيسه.&lt;ref&gt;Guevara 2009, p. 167.&lt;/ref&gt;

————————————————

== بۊليوي، دسگيري ؤ ئدؤم ==
۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن، چه ٚ مقر هلأ عمۊم ٚ ره نامشخص بؤ، هرچند گه مؤزامبيک (FRELIMO) ٚ نماینده'ن گۊزارش بدأن ۊن ٚ همرأ ۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن دارالسلام ٚ مئن ملاقات بؤدن. اي ملاقات گواراٰ پيشبنأک ٚ باره اۊ انقلابه بال زأن ٚ ره بؤ گه مؤزامبيکئن نهایتا ۊنه رد بؤدن.&lt;ref&gt;Mittleman 1981, p. 38.&lt;/ref&gt; کارگر ٚ جهاني رۊز ٚ سخراني ٚ رۊز ۱۹۶۷ ٚ مئن هاوانا مئن، سرگرد خؤآن آلميدا (مسلح نيرؤن ي دفاع ٚ وزير) بؤگۊت: «گوارا جایي لاتين ٚ آمريکا مئن مشغۊل ٚ خدمت به انقلابه».
[[فاىل:CheinBolivia1.jpg|بندانگشتی|عۊمر ٚ أواخر، یته رۊستا بۊليوي مئن]]
عزيمت بۊليوئه پيشي، گوارا خۊ ظاهيره نغيير بدأ تا شنأخته نؤبۊن، ۊن خۊ ريش-ه بتأشئه ؤ خۊ مؤن-ه کۊتا ؤ خاکستري چاگۊد. ۱۹۶۶ ٚ نۊوامبر ٚ ۳وؤم، گۊرا «آدؤلفؤ منا گؤنزالز» ٚ جعلي نؤم ٚ همرأ دؤخؤتکئه هوامۊج ٚ همرأ لاپاز-ه دؤرينا بؤ. ۊن خؤدره یته ؤرؤگۊئه‌اي ميانسال ٚ تاجر ؤ آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کارکۊنان ٚ جي معرفي بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Hill_and_Wang&lt;/ref&gt;

سۊ رۊز بۊليوي-ئه دؤرينا بؤن ٚ پسي، گوارا چريکي أرتش ٚ تشکيل ٚ هدف همرأ، لاپاز-ه ترک بؤگۊد ؤ بؤشؤ بۊليوي ٚ خۊرخؤسي-نسام ٚ رۊستایي مناطق-ه. گوارا أوولي ؤردۊگا یته دۊرأکته منطقه به نؤم نيانکاوآزؤ برپا بؤبؤ أمما چريکي أرتش-ه یؤمۊجش اۊ ؤردۊگا مئن خطر بؤ ؤ کار پيش نؤشؤ. ۊن تامارا بۊنکه' گه ۊن ٚ مستعار ٚ نؤم تانيا بؤ، خۊ أصلي عامل لاپاز ٚ مئن منصۊب بؤگۊد. تانيا اصالتاً خۊرخؤسي آلمؤن ٚ شي بؤ ولي آرژانتين ٚ مئن بچئه بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 693.&lt;/ref&gt;

گواراٰ چريکي قۊوا حؤدۊد ٚ ۵۰ نفر ٚ جي تشکيل بؤ ؤ تحت ٚ عنوان ٚ بۊليوي ٚ آزادي‌بخش کۊنش گۊد. ايشؤن مسلح بؤن ؤ کاميري ٚ کۊهستؤني مناطق ٚ مئن سال ٚ ۱۹۶۷ ٚ أوایل، خۊ أوولي درگيري ٚ مئن بۊليوي ٚ دؤلت ٚ أرتش ٚ همرأ مؤفق بؤن. چنته متعدد ٚ پيرۊجي ۱۹۶۷ ٚ باهار-تاوسسؤن ٚ مئن چريکي نيرؤن کسب بؤدن گه باعيث بؤبؤ، بۊليوي  ٚ دؤلت چريکؤن ٚ تئداد-ه ويشتر واقعي تعداد ٚ جي تخمين بزنن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 97.&lt;/ref&gt;

محققؤن جير ٚ موارد-ه گواراٰ شکست بۊليوي انقلاب ٚ مئن دؤنن:

* گوارا انتظار دأشت بۊليوي ٚ دؤلت ٚ محلي معارضؤن اۊن ٚ همرأ همکاري بؤنن أممآ ايته ونکت. هيته‌أني بۊليوي ٚ کؤمؤنيست ٚ حئزب ماريؤ مؤنخه ٚرهبري ٚ تحت گه شؤروي-ئه گرایش دأشت، ۊشؤنه حيمایت نؤگۊد. گوارا خۊ خاطرات ٚ مئن گه ۊن ٚ مرگ ٚ پسي کشف بؤبؤ، بۊليوي کؤمؤنيست ٚ حئزب-ه «غير ٚ قابل ٚ ئتماد ؤ أحمق» تؤصيف بؤگۊد دأره.
* ۊن تصور گۊد خألي بۊليوي ٚ أرتش گه ۊن ٚ نيرؤن خلي خۊب یؤمۊجش بدئه ندأرن ؤ کافي ايمکانات ندأشتن ٚ همرأ طرف هيسه ؤ نؤدؤنس گه ایالات ٚ متحده یته جرگه سي‌ئی‌آ ٚ ويژه کؤمؤندؤن ؤ يه عالمي دئه عملياتي عوامل-ه بۊليوي ٚ ضد ٚ شۊرش ٚ نيرؤن-ه بال زأن ٚ دؤني بۊليوي-ئه اعزام بؤده. هيته-أني بۊليوي أرتش-أني یجؤنایي ايالات ٚ ويژه ٚ نيرؤن (تکاورؤن ٚ مۊسؤن) ٚ  تحت ٚ تعليم ؤ مشاوره قرار بئیتن.&lt;ref&gt;US Army 1967 and Ryan 1998, pp. 82–102, inter alia. &quot;US military personnel in Bolivia never exceeded 53 advisers, including a sixteen-man Mobile Training Team from the 8th Special Forces Group based at Fort Gulick, Panama Canal Zone&quot; (Selvage 1985)&lt;/ref&gt;
* دۊته کۊتا کۊل ٚ رسأدنا گه کۊباٰ دؤلت ۊن ٚ اختيار قرار بدأ بؤ معیۊب بؤن، نتيجتاً چريکؤن مننسن ارتباط برقرار ؤ خۊ مؤرد ٚ نياز ٚ تدارکات-ه بئینن. 
*
*
*

*
به علاوه، مأرۊف بؤ گوارا ستيز-ه به ساجش ترجيح دنه ؤ اي عملکرد-ه کۊباٰ چريکي جنگ ٚ مئن نۊشؤن بدأ بؤ. اي أمر ۊن ٚ عدم ٚ توفيق ٚ ايجاد ٚ رابطه بۊليوي ٚ دئه-شۊرشي رهبرؤن ٚ همرأ مؤثر وکت، هۊته گه کؤنگؤ مئن-ني اي تفاق دکته بؤ. اي  گواراٰ گرایش کۊبا مئن-ني خؤدره نۊشؤن بدأ بؤ أمما فيدل کاسترؤ ٚ به مؤقؤ مداخلات ؤ رانمایئن اختلافات ٚ برۊز ٚ مانع بؤ.

هيته‌أن گوارا محلي مردم ٚ جذب گلأکتن شبه‌نظامئن-ه طی ٚ یؤنزه ماه سأی ناکام بؤمؤنس. پۊر منطقه مردۊم ٚ جي بۊليوي ٚ نظمامئن ؤ مقامات-ه در جريان ٚ مقر ؤ چريکؤن ٚ تحرکات ٚ جي واخبرا گۊدن. گوارا خۊ کالنجارؤن ٚ آخري رۊزؤن بۊليوي ٚ مئن بنويشت گه: «دهقانؤن أمره بال نزنن، بلکي خبرچين-ه تبديلا بؤدرن».

فيليکس رؤدريگز (کۊبایي تبعيدی) گه سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ ويژه فعاليتؤن ٚ مرکز ٚ ره کار گۊد، بۊليوي أرتش-ه گواراٰ دسگيري ره مشاوره بدأ. به علاوه، یته مؤستند ٚ بؤته'ر ٚ طبق، کلاؤس باربي (نازي جنگي جنایتکار) ني سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ دئه- مؤشاورؤن ٚ جي بؤ ؤ یحتمل مستقيماً ۊشؤن-ه کۊمک گۊد.
[[فاىل:Statueduchelahiguera.jpg|بندانگشتی|گوارا یادبۊد، لا ايگرا مئن]]
۱۹۶۷ ٚ ؤکتبر ٚ ۷ۊم، یته خبرچين بۊليوي ٚ ويژه نيرؤن-ه گواراٰ چريکي قۊواٰ ؤردۊ ٚ مقر-ه گه یته درره مئن نأ بؤ جي واخبرا گۊد. ؤکتبر ۸ۊم ٚ صۊب، ۊشؤن اۊ منطقه' ۱۸۰ ته سالدات ٚ همرأ دۊته جرگه مئن دؤرأچئن ؤ درره ٚ داخل ٚ را پيشروي بؤدن. نبردي در بگيت ؤ گوارا اي نبرد ٚ مئن مجرۊح ؤ أسيرا بؤ. برناردينؤ هوانکا (بۊليوي ٚ أرتش ٚ گرۊهبانؤن ٚ جي) ماجرا' ايته گۊزارش کۊنه: تکاورؤن ٚ نزيکا بؤن ٚ همرأ، گوارا گه دۊ مرتبه تير بؤخؤرده بؤ ؤ ۊن ٚ أسلحه دئه کارساج نؤبؤ، خۊ سلاحؤن-ه به نشؤنه ٚ تسليم توأدأ ؤ خطاب به سالداتؤن فریاد دنأ: «شليک نؤنين! مۊ چه گوارام ؤ مۊ زنده ويشتر شمه-ر ٚ ره أرزش دأرم، تا بؤمۊرده».

هۊ رۊز ٚ شأنسر گوارا' دس‌دؤبۊسئه یته بؤسۊسه-دؤسۊسه مدرسه' لا ايگرا (رۊستایي هۊ نزيکي) مئن منتقل بؤدن. یته نصفه‌رۊز، ۊن بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن ٚ بازجۊیي ٚ برأبر بتأوس (مۊقاومت بؤگۊد) ؤ خألي ۊشؤن ي سربازؤن ٚ همرأ آهسسه گب زأ. یته سربازؤن ٚ جي چه' «مخۊف» تؤصيف گۊد. ۊن ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا ٚ راس ٚ پا ٚ ساق گۊلله بؤخؤرده بؤ، ميۊ ۊني خاک‌آلۊد ؤ ۊن ٚ ليواس شندره وکته بؤ ؤ ۊن ٚ پاٰن-ه قأم دؤبسئه بؤن. نامناسب ٚ وضعيت ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، «گوارا خۊ سر-ه جؤر بٚیته دأشت، مؤستقيم طرف ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ گۊد ؤ تنها چيزي گه خأس، یچي ديۊ گۊدن ٚ ره بؤ». ۊن گۊنه «ترحم» ٚ همرأ یته کۊچئه کيسه تۊتۊن ۊن ٚ پيپ ٚ مئن ٚ دنأم، گوارا لبخند بزأ ؤ تشکۊر بؤگۊد. هۊ رۊز ٚ شؤو یأني ؤکتبر ٚ ۸، کأپيتان ئسپينؤزا (بۊليوي أرتش ٚ أفسرؤن ٚ جي) تلاش بؤگۊد پيپ-ه گوارا ٚ  دهن ٚ جي وئیره گه چه —دؤبسئه دسؤن ٚ وؤجۊد ٚ  همرأ — ۊن لقد بزأ. گوارا هيتأني چن سأت پيشتر خۊ اعدام ٚ جي آدميرال اۊگاتچه ٚ ديم ٚ سر گه تلاش بؤده بؤ ۊن ٚ جي بازجۊیي بؤنه، فيليک توأدأ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

پس ٚ رۊز ؤکتبر ٚ ۹، گوارا درخاس بؤگۊد رۊستاٰ مدٚرسه ٚ مألم گه یته ۲۲ ساله زنکه بؤ به نؤم ٚ جۊليا کؤرتز-ه، بٚینه. ۊن ايمه گوارا' «مردي خۊش‌قيأفه ؤ بأ نيأیي نرم ؤ طعنه‌آميز» تؤصيف بؤگۊد گه مکالمه ٚ مؤقؤ کؤرتز منيس مؤستقيم ۊن ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ بؤنه چۊنگه «نيأ ۊني تاب‌پذير، رؤسۊخ گۊدنکس ؤ آرام بؤ». گوارا مألم-ه بؤگۊت اين ضد ٚ تربيتي هيسه گه انتظار بؤشۊن رۊستایي کۊدک ايته‌چي جا مئن تحصيل بؤنه، «درحالي گه دؤلتي مقامات مرسدس-ه سوارن» . گوارا بؤگۊت اين چيزي هيسه گه أمۊ ۊن ٚ علیه کالنجار کۊنيم».&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

مۊددتي بعد هۊ ؤکتبر ٚ ۹هؤم ٚ صۊب، رنه بارينتؤس (بۊليوي رئيس‌جؤمۊر) دسسۊر بدأ گوارا' بؤکۊشته بؤبۊن، هرچند دؤلت ٚ ايالات ٚ متحده متمایل بؤ گه ويشتر بازجۊیي بؤن ٚ ره پاناما' منتقل بؤبۊن، گوارا کۊشأنئن ٚ دسسۊر توسط ٚ فيليکس رؤدريگز اۊ واحدي گه گوارا' دأشت-ه برسأدنئه. ماريؤ تران (بۊليوي أرتش ٚ ۲۷ ساله گؤرۊبان) گه ئدعا گۊد سۊ نفر ۊن ي دۊستؤن ٚ جي، هممه ماريؤ ٚ کۊچئه نؤم ٚ همرأ چريکؤن ٚ همرأ درگيري مئن بؤمۊردن، ۊن ٚ اعدام ٚ ره داوطلب بؤبؤ. ۊن درحالي گه نيمه‌مست بؤ، درخاس بؤگۊد گوارا' شليک بؤنه. بۊليوي ٚ دؤلت قصد دأشت گوارا' کۊشتن ٚ پسي رسماً ئلؤم بؤنه ۊن ددرگيري جريؤن ٚ مئن بؤکۊشته بؤبؤ ؤ نتيجتاً، رؤدريگز به تران دسسۊر بدأ چه ٚ سر-ه شليک نؤنه تا گۊلل‍ه ٚ زخمؤن دؤلتي روایت ٚ همرأ همخؤني دأشته بۊن. گري پرادؤ (سروؤني گه ۊن ٚ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤن گوارا' أسيراؤده بؤن) بؤگۊت بارينتؤس گوارا' اعدام ٚ دسسۊر-ه فؤراً صادر بؤده بؤ گه اين‌دؤني گه احتمال دأن بؤبؤ بؤ ۊن زندؤن ٚ جي درشۊن یا مردۊم ٚ سۊجه گيتن دؤلت ٚ جي، علني محاکمه مئن تفاق دکه. بارينتؤس هرگيز خۊ أنگيزه' گوارا' فؤري کۊشتن ٚ ره، دئه-ايقدامات ٚ تأد محاکمه ؤ تحويل دأن آمريکایي مقامات-ه مۊسؤنچي، آشکار نؤگۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGrant2007&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Ghe édam-e pishi.jpg|بندانگشتی]]
فيليکس رؤدريگز حؤدۊد نيم سأت گوارا' کۊشتن ٚ پيشي تلاش بؤگۊد تا گوارا' وادار بؤنه، تا دئه-چريکؤني گه آزاد بؤن ٚ دؤخؤتن‌گا ٚ جا' اعتراف بؤنه، ولي چه جوؤوي ندأ. ايمه رؤدريگز ؤ چنته دئه سالدات گوارا' کۊمک بؤدن راسه بئسه ؤ ۊنه کؤمه ٚ جي بيرۊن بؤبۊردن. رؤدريگز ؤ دئه-سالداتؤن گوارا همرأ دسه‌جمعي عکس بئیتن ؤ رؤدريگز گوارا' خبر بدأ قراره ئدؤم بؤبۊن. چن لحظه بعد، یته سربازؤن گه گوارا جي محافظت گۊد، ۊن ٚ جي بپۊرسئه «آیا تي جاودانگي ٚ فکر دري؟» ؤ گوارا جوؤوأدأ «نه، مۊ انقلاب ٚ جاودانگئه فيکر کۊنم».&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refTime1970 Time magazine 1970]&lt;/ref&gt; چن دئقه بعد، تران ۊنه شليک گۊدن ٚ ره کؤمه' دؤرينا بؤ، گوارا ورسأ ؤ خۊ آخري گبؤن-ه به زوؤن بيأرد «دؤنم مره کۊشتن ٚ ره بۊمأی. شلليک بؤن، بزدل! تۊ خألي خأن یکته' بؤکۊشي» تران لحظه‌اي درنگ بؤگۊد، ايمه ئم۲ کارابين-ه گوارا ٚ را نۊشؤنه بگيت ؤ چه ٚ بالؤن ؤ پاٰن-ه شلليک بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt; گوارا گه زمين ٚ سر خؤدره دپيت، خۊ یته مُچان-ه گاز بگيت تا خۊ جره ٚ جؤلؤو-ه بئیره. تران ٚ بعدي شلليک زخمي کۊشتنکس گوارا ٚ سينه ٚ مئن ايجاد بؤگۊد. رؤدريگز ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا سأت ٚ ۱:۱۰ دئقه ٚ ظهر به وخت ٚ محللي بؤمۊرد. مجمۊعاً تران ۹ وار گوارا' شلليک بؤگۊد، پئنشته پاٰن-ه، دۊته بالؤن-ه &lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt;ؤ یته سينه ؤ یته-أني گؤلي-ئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

————————————————

هروخت مرگ أمي سۊراغ بۊمأ، خۊش بۊمأ، به شرطي گه أمي ژيوير ايشنؤوسنکسي-ئه برسه ؤ دسسي دئه أمي أسلحه'ن ٚ ره درازا بۊن.

————————————————

—گوارا ٚ گۊربنويشته گه چن ماه قبل یته کنفرانس ٚ مئن آماده بؤده بؤ تا ۊن ٚ قبر ٚ سر حک بؤبۊن&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/world/2009/jan/19/che-guevara-obituary-guardian-archive&lt;/ref&gt;


گوارا ٚ جسد اعدام ٚ پسي یته هلي کۊپتر ٚ پایه'ن ٚ سر دؤبسئن بؤبؤ ؤ به وال گرانده هۊ نزيکئن ٚ مئن بؤردن بؤبؤ. ۊجه، ۊنه یته بتۊني تخته ٚ سر بؤخؤسأدنئن ؤ ۊن ٚ جسد ٚ جي عکس بئیتن. چنته شاهد ۊن ٚ هؤويت ٚ تأئيد ٚ ره دؤخؤندن گه ۊشؤن ي یکته یته بريتانيایي رۊزنؤمه‌نگار بؤ گه شاهدؤن ٚ مئنأ خألي ۊن گوارا' زنده ٚ بؤن ٚ مؤقؤ بدئه دأشت. چه ٚ جسد-ه به نمایش ٚ عمۊمي بنأن ؤ چن صتته محللي ٚ مردۊم ۊنه بدئن گه ۊشؤن ي خلئن ي نظر ٚ مئن، مسيح-ه مؤنس ؤ حتی بأضي واشکي ۊن ٚ تار ٚ مؤن-ه تبرک ٚ ره وئیتن ؤ بؤبۊردن. اي قبيل مقایسه'ن یه مئنأ شددت بگيت ؤ جان برجر (اينگيليسي منتقد ٚ هۊنر) ۊن ٚ جنازه ٚ عکسؤن ٚ دئن ٚ همرأ بؤگۊت چنته مأرۊف ٚ أثر گه مسيح ٚ کشئن بؤبه' مؤنه.[[فاىل:CheExec9B.jpg|بندانگشتی|چه ٚ جنازه ٚ ديم]]
یته نظامي دۊکتر گوارا ٚ دسسؤن-ه ببئه ؤ ايمه بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن جنازه' یته نامشخص مکؤن-ه بؤبؤردن ؤ ۊن ٚ جنازه' چيکأر بؤدن ٚ جي کسي وخبرا ونکت. چه ٚ دسسؤن-ه أنگۊشت‌نگاري ره به بۊئنۊس آیرس منتقل بؤدن. ايمه گوارا ٚ ببئه دسسؤن-ه کۊبا' برسأدنئن.

۱۹۹۵ ٚ پایان ٚ مئن، ماریؤ وارگاس (بۊليويایي بازنشسته ژنرال) جان لي أندرسؤن (چه‌گوارا: یته انقلابي زيندگي ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس)' اطلاع بدأ گوارا ٚ جسد یته پروازي باند، وال‌گرانده ٚ نزيکي مئن قرار دأره. نتيجتاً، یته چن‌مليتي گرۊپ اۊن ٚ بقایا' پیداؤن ٚ ره وارد ٚ عمل بؤبؤن ؤ ۱۹۹۷ ٚ ژۊئيه مئن، هفت نفر ٚ بقایا' دۊته دسسه‌جمعي قبر ٚ مئن بيأتن گه یته أجساد ٚ جي، یته بي‌دس مرکه بؤ گه ئنتظار شؤ چه بؤبۊن. ايمه تطبيق ٚ همرأ مشخصا بؤ واقعن چه هيسه، بۊليوي ٚ مقامات ٚ وزارت ٚ داخله تأئيد بؤدن مذکۊر ٚ جسد گوارا شئه. خۊلأصه ۳۰ سال بعد ٚ کۊشأنئن، ۊن ٚ جسد کشف بؤبؤ ؤ سانتا کلارا مئن دفن بؤبؤ.

== ميراث ==

گوارا ٚ کؤشأنئن ؤ اۊ چريکي کالنجارؤن ٚ ديشکسن باعيث نؤبؤ «مسلحانه کالنجار گه فؤکؤ ٚ نظريه' مأرۊف بؤ، پيلا تحولات ٚ ايجاد ٚ ره» خاتمه پیداؤنه. درواقع، چه سبب بؤبؤ ؤنچي گه مؤفق ٚ مسلحانه مۊوارزه ٚ ره نيازه، تا حددي رؤشنا بۊن. اينقلابي جۊمبشؤن گوارا ٚ پسي لاتين ٚ آمريکا ؤ دۊنیا مئن، «أهميت ٚ جذب ٚ رۊستایي ؤ شهري مناطق ٚ عامه ٚ سياسي حيمايت-ه» به رسميت بشنأخت.

== هۊنر ٚ مئن ==
خلي فيلم چه‌گوارا ره چاؤده بؤبؤ گه ۊشؤن ي آخري چه (۲۰۰۸) بؤ گه دۊته وابين دأشت. ميزقؤن ٚ مئن ني یته پۊر مأرۊف ٚ أثر نيأ به نؤم ٚ «بدرۊد فرمانده» گه کارلؤس پۊئبلا (کۊبایي مزقؤنچي) گوارا ٚ خۊدافظي نؤمه ٚ انتشار ٚ پسي چاگۊد. اي أثر-ه خلي خؤننده'ن هندئه بؤخؤندن، من‌جۊمله: ناتالي کردؤن گه ۊن ٚ تک‌آهنگ فرانسه ٚ مئن ۸۰۰,۰۰۰ ته نۊسخه جي ويشتر بفرت.

مزقؤن-ه ايشنؤوسن ٚ ره: &lt;nowiki&gt;https://www.tarafdari.com/node/1798165&lt;/nowiki&gt;

چه (۲۰۰۸ فيلم) imdb ٚ مئن:

&lt;nowiki&gt;https://m.imdb.com/title/tt0892255/?ref_=nv_sr_srsg_3&lt;/nowiki&gt;

=== گوارا ٚ کيتابؤن ؤ دس‌بنويشته'ن ===
گوارا ٚ مأرۊف ٚ کيتابؤن، چريکي جنگ، ماتؤرسيکلت ٚ خاطيرات، کۊبا ٚ انقلابي جنگ ٚ خاطره'ن، هيسن. هيته‌أن، گوارا وختي دسگيرا بؤ یته ۳۰,۰۰۰ کلمه‌اي خاطرات ٚ دفتر گوارا ٚ دسنويس بؤرده'ر ؤ ۊن ٚ أشعار ؤ کۊتا قصصه'ن ۊن ٚ مئن دؤبؤن گه بۊليوي أرتش ٚ دس دکت. گوارا اي خاطرات ٚ مئن بۊليوي ٚ چريکي کالنجارؤن ٚ وقایع' ۱۹۶۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۷ تا ۱۹۶۷ ؤکتبر ٚ ۷-ه مؤستند بؤده. ۊن ٚ مئن مۊشکلاتي گه ۊن ٚ همرأ مواجه بؤن شرح دأن بؤبه ؤ هيته‌أن گوارا خۊ رنج بؤردن آسمي حملات ٚ جي ؤ ۊشؤن ي تشديد ٚ باره گب بزأ. گوارا پۊر خؤجير ٚ گب ؤ جۊمله بؤگۊت دأره گه خلي خلک ٚ مئنأ دپيته.

== سربس ==

=== تیندار کیتابان ===

* Galvez, William (1999). Che in Africa: Che Guevara's Congo Diary. New York: Ocean Press.
* Guevara, Ernesto Che (1994). The Bolivian Diary of Ernesto Che Guevara. New York: Pathfinder Press
* Guevara, Ernesto Che (1969). Che. Havana: Instituto del Libro.
* Guevara, Ernesto Che (1996). Episodes of the Cuban Revolutionary War, 1956–1958. New York: Pathfinder Press.
* Guevara, Ernesto Che (1985). Ernesto Che Guevara: Escritos y discursos. Havana: Editorial de Ciencias Sociales.
* Guevara, Ernesto Che (1997). Guerrilla Warfare. Washington, Del: Scholarly Resources.

=== ارجاعان ===</text>
      <sha1>t1orm4y9coznc9b74bz4w6tne8b7imc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62281</id>
      <parentid>62279</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:11:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="133838" xml:space="preserve">{{دؤجئه وانويس نشؤن}}
{{زيوشنامه جعبه
|نام=ارنستؤ رافائل گوارا
|تصویر=CheHigh.jpg
|تاتايي تؤضيح=اؤسطۊره‌اي چريک
|بمردن ٚ رۊج=۱۹۶۷ ٚ اؤکتبر ٚ ۹ (۳۹ سال)
|فعاليت ٚ زمينه=پيجشک، چريک، نويسا
|بزارۊج=۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴
|بزاجيگا= رؤساريؤ، سانتا فه، [[آرژانتين]]
|بمردن ٚ جيگا=لا ايگرا، بۊليوي
|مدفن=سانتا کلارا، [[کۊبا]]
|همسر= هيلدا گاديا آکؤستا (۱۹۵۹-۱۹۵۵){{سخ}}آلیدا مارچ (۱۹۶۷-۱۹۵۹)
|زاکان= ۵
|ايمضا=File:CheGuevaraSignature.svg
|والدین=ارنستو گوارا لینچ
سلیا دئه لاسرنا
|اندازه‌تصویر=
|باخي نامان=چه‌، چه گوارا، اِل چه}}

'''ارنستؤ چه‌گوارا''' ([[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي]] مئن: Ernesto Che Guevara) [[آرژانتين]] ٚ مئن ٚ بچئه بؤبه ٚ پجشک، چريک، ديپلؤمات، مارکسيست ؤ کۊبا ٚ انقلاب ٚ أصلي کسؤن ٚ جي بؤ. اۊن یته جوؤن ٚ دؤنش‌یؤمۊج (پجشکي رشته مئن) بؤ ؤ [[نسايي آمريکا]] مئن سفر گۊد ؤ خلک ٚ نداري، [[ويشتايي|وشنأیي]] ؤ ناخۊشي دئن ٚ دؤني کالنجار ٚ رۊحيه اۊن ٚ مئن قۊوت بگيت. اۊن أوول گؤآتمالا ٚ ايجتماعي اصلاحات-ه گه خاکؤبؤ آربنز ٚ ریاست جؤمۊري ٚ دس بنا بؤبؤ-ئه گلأکت، ولي خئلي دنکت گه سیا (سي‌آی‌اِی) ٚ سازمؤن ٚ کۊدتاٰ همرأ گه یۊنایتد فرۊت ٚ حمایت ٚ ره، ترتيب بدأ بؤبؤ، دؤني آربنز مجبۊر-ه بؤ کنار بؤشۊن ؤ اي تفاق گوارا ٚ سياسي ايدئؤلؤژي-ئه تثبيت بؤگۊد. ايمه [[مکزیکو سیتی|مکزیکؤسيتي]] مئن راؤل ؤ فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ۲۶ ژۊئيه ٚ قيام-ه ورأکت ؤ بؤشؤ کۊبا؛ اي قيام ٚ هدف فۊلخنسيؤ باتيستا (کۊبا ٚ ديکتاتؤر گه آمريکاٰ ایجؤنایي ایالات ٚ تحت ٚ حمایت بؤ) سرنگۊن گۊدن بؤ. گوارا انقلابيۊن ٚ مئن پۊر محبۊب بؤبؤ ؤ دۊوؤمي فرمانده ٚ درجه-ئه هأگيت. اۊن دۊ سال چريکي کالنجارؤن (علیه ٚ باتيستا) گه کۊبا ٚ اينقلاب-ه باعث بؤبؤ ٚ مئن پۊر مؤهم ؤ مؤثر بؤ. چه‌گوارا ألؤنه دۊنیاٰ مئن یته حماسي نماد عامه ٚ دابؤن ٚ مئن شنأخته‌بؤبؤ هيسه.

انقلاب ٚ پسي، گوارا جديد ٚ دؤلت ٚ مئن ددار کليدي نخشؤن ٚ مسئۊل وکت گه من‌جۊمله تجديد ٚ نظرات-ه بررسي، أفرادي گه انقلابي دادگه‌ئن ٚ مئن به جنایت ٚ جنگي محکۊم بؤبؤن-ه تيروارؤن، کۊبا ٚ سوادآمۊجي نهضت ٚ رابري، فعاليت به عۊنوان ٚ مللي بانک ٚ رئيس، کۊبا ٚ مؤسلح ٚ قۊوا ٚ یؤمۊجشي کارکيا ؤ کۊبا ٚ سۊسياليسم ٚ نماینده بين‌المللي سفرؤن ٚ مئن-ه گۊته شأنه. ايته‌چي مؤقعيتؤن اۊن-ه قادر گۊد تا مۊهم ٚ مسائل ٚ مئن فی‌المثل کۊبا ٚ شبه‌نظامي‌ئن-ه تعليم گه خۊکؤن ٚ خليج-ه حمله گۊدن ٚ مئن مؤفق بؤن ؤ [[شؤروي]] هسته‌اي بالستيک مۊشکؤن ٚ اينتقال کۊبا-ئه گه منجر به کۊبا ٚ مۊشکي بحران ۱۹۶۲ ٚ مئن وکت، محوري نقش دأشته بۊن. هيتأني اۊن یته خؤجير ٚ نويشتنکس ؤ خاطره‌نويسا بؤ ؤ اۊن ٚ نؤمي آثار ٚ جي چريکي جنگ ٚ رانما ؤ ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه شأنه نؤم بؤردن. اۊن ٚ مطالعات ؤ تجربيات مارکسيسم-لنينيسم ٚ سر اۊن-ه اي باور-ه برسأنئه گه سۊوؤمي جهان ٚ پسأکتن ؤ وابستگي، أمپراليسم، نؤايستعمار ؤ اينحصاري سرمایه‌دأري ٚ دؤني هيسه ؤ چاره، پرؤلتري اينترناسيۊناليسم ؤ جهاني اينقلاب هيسه. چه‌گوارا ۱۹۶۵ ٚ مئن اينقلاب ٚ صدۊر ٚ دؤني کۊبا-ئه رهأ بدأ؛ أوول کؤنگؤ ٚ مئن سيمباٰ قيام-ه گلأکت ؤ نامؤفقي پسي، خۊ هأکش‌وکش-ه بۊليوي مئن سرأگيت ولي اۊ کيشور ٚ أرتش سي‌آی‌اِی ٚ سازمؤن ٚ بال زأن ٚ جي گوارا-ئه بگيت ؤ به سۊرعت اعدام بؤگۊد.

نظرات، گوارا ؤ اۊن ٚ ميراث ٚ سر متفاوته؛ اۊن یته جرگه ٚ ره مؤحترم ؤ یته دئه جرگه ٚ ره منفۊر هيسه ؤ اي تناقص-ه شأنه پۊر تيندار ٚ زيندگي‌نؤمه‌ئن، خاطرات، وانيويسؤن، مۊستندؤن، مزقؤنؤن ؤ فيلمؤن ٚ مئن دئن. گوارا ٚ شهادت؛ یته تۊغامندانه دؤخؤن، کالنجار گۊدن اختلاف ٚ طبقاتي ٚ همرأ ؤ اۊن ٚ تلاش نؤانسان-ه خلق ٚ ره گه ماددي مشوقه‌ئن ٚ جا أخلاقي أهداف ٚ دؤني حرکت کۊنه اۊن-ه، چپ ٚ قيامؤن ٚ نماد ؤ اؤلگۊ چاؤده. ولي راستگراٰن اۊن-ه اقتدارگرایي ؤ خؤشۊنت سياسي رقيبؤن ٚ همرأ مۊتهم کۊنن. اي اختلافات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ تایم ٚ مجله اۊن-ه بيستؤمي قرن ٚ تأثيرنأنکس‌ترینؤن ٚ ۱۰۰ نفره ٚ ليست ٚ مئن دنأ دأره. هيتأني مريلند ٚ هۊنر ٚ دؤنشگه ٚ مؤسسه ٚ قؤلي، اۊن ٚ تاتايي-ه گه [[آلبرتؤ کؤردا]] بگيته دره ؤ اؤسطۊره‌اي چريک نؤم دأره، جهؤن ٚ معرۊف‌ترين تاتایی هيسه.

== نسایي آمريکا ٚ وضعيت گواراٰ پيشي ==
لاتين ٚ آمريکا (تقريبن هۊ نسايي آمريکا محدۊده-ئه گۊنن گه [[کلسيايي آمريکا]] ٚ [[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي زوؤنؤن]] ٚ منطقه-ئه ني شامل بۊنه) بيستؤمي قرن ٚ أوولي نيمه ٚ مئن، اينقلابي ؤ ايصلاح‌طلب ٚ قيامؤن ؤ کالنجارؤن-ه شاهد بؤ. [[مکزیک|مکزيک]] ٚ ۱۹۱۰ ٚ اينقلاب، تۊنه اي قيامؤن ٚ أوولي بؤبۊن ؤ اي قيامؤن، آمريکا ٚ مردۊمي ائتلاف، پرۊ ٚ مئن ؤ دمؤکرات ٚ حرکت ونزؤئلا مئن ٚ مۊسؤنچي ٚ قیامؤن ٚ همرأ دۊمباله بگيت. اي قيامؤن ٚ أهداف سياپۊس آدمئن، فقرا، بي‌سوادؤن ؤ استثمار بؤبؤکسؤن ٚ وضعيت-ه بئیتراؤدن بؤن. ولي هندئه، حاکم ٚ طبقه قوي بؤ ؤ تۊنس خۊ وضعيت ٚ جي دأشتدأري بؤنه، آمريکا ٚ ایجؤنایي ايالتؤن، تغيير ٚ همرأ مۊخالف بؤ ؤ هيتأني قاره ٚ خلک ٚ مئن اطاعت ؤ تابعيت ٚ حس دؤبؤ؛ هين ٚ دؤني، تغيير چاؤدن ٚ روند کۊندأکۊندي پيش شؤ.&lt;ref&gt;Wright 2000, pp. xi–xii&lt;/ref&gt;

[[آرژانتين]] ٚ مئن، نظامي قۊوا ۱۹۴۳ ٚ مئن کۊدتا بؤدن ؤ نتيجتاً، قۊدرت خۊآن پرؤن-ئه برسئه. اۊن ٚ رياست جؤمۊري أوولي دۊ سال ٚ مئن، رفاه سطح ؤ حؤقۊق-ه جؤر شؤن ٚ همرأ بؤ ولي جهؤني وقایع، آرژانتين ٚ مئن بحران ٚ باعث بؤبؤ؛ دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي، آمريکا مارشال ٚ طرح-ه کؤمؤنيسم ٚ عليه [[اۊرۊپا|اۊرۊپاٰ]] مئن بنا بگيت. من‌جۊمله مارشال ٚ طرح ٚ وابينؤن، اۊرۊپا مؤرد ٚ نياز ٚ غله-ئه تهيه بؤ گه باعث بۊنأبؤ آرژانتيني گه اۊن ٚ ايقتصاد مبتني بر کيشاورزي بؤ، خۊ أصلي بازارؤن-ه چيکأده. شأردؤبؤرؤن ٚ جمعيت ٚ جؤر شؤن-أني کيشاورزي صادرات ٚ سر أثر بنأ چؤن محصۊل ٚ مصرف کيشور ٚ مئن جؤر بؤشؤ بؤ. أصلي کالاٰن ٚ دنئه‌بؤن ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۲ ٚ مئن باعث ٚ قيمتؤن ٚ جؤر شؤن بؤبؤ و دسأخر پرؤن ۱۹۵۵ ٚ مئن یته نيظامي کۊدتا دؤني قۊدرت ٚ جي بکت ؤ تبعيد بؤبؤ.&lt;ref&gt;Lewis 2001, pp. 93–107&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Buzga.jpg|بندانگشتی]]
کۊباٰ مئن فۊلخنسيؤ باتيستا یته کۊدتاٰ همرأ ۱۹۵۲ ٚ مئن قۊدرت-ه چيکأگيت ؤ نيظامي ديکتاتؤر-ئه بنا بگيت. هۊ زمت، کيشور ٚ جمعيت ٚ يک سۊوؤم فقير محسۊب بؤن ؤ مردۊم ٚ متوسط ٚ طبقه‌ ناراضي ؤ ناراضي‌تر بؤدؤبؤن؛ رژيم ٚ حاکم مردۊم ٚ ور سرکۊتۊنا ؤ فاسد محسۊب بؤ ؤ خلک-ه خۊ همرأ بيگؤنه چاؤده بؤ. اۊ عهد، کۊبا ۶,۳ ميلیۊن جمعيت دأشت. اي کشور ٚ تؤليد ٚ ناخالص ٚ سرانه لاتين ٚ آمريکاٰ مئن سۊوؤمي مقام-ه دأشت، أمما جير ؤ فقرا ٚ طبقه ؤ حاکم ؤ ثروتمندؤن ٚ طبقه ٚ مئنأ پۊر اختلاف دؤبؤ. کۊبا ٚ [[خۊرتاو]]، پيلا زيمي‌دارؤن ٚ چيک دؤبؤ گه کيشاورزي محصۊلات ٚ صادرات ٚ مئن دؤبؤن. زيويش ٚ سطح ٚ اختلاف هاوانا ؤ دئبأخي منطقه‌ئن ٚ مئنأ ؤ هيتأني شأري ؤ رۊستایي منطقه‌ئن ٚ مئنأ قشنگ مشخص بؤ.&lt;ref&gt;Staten 2005, pp. 80–81&lt;/ref&gt;

== زيندگي ٚ أوایل ==
=== أصل ؤ نسب ===
ارنستؤ گوارا، ارنستؤ گوارا لينچ ؤ سليا دئه لاسرنا ٚ پئنشته وچه ٚ مئن ٚ أوولي ٚ وچه بؤ، اۊن ۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴ ٚ مئن [[آرژانتين]] ٚ رؤساريؤ ٚ مئن یته جؤر ٚ طبقه خؤنواده ٚ مئن بچئه بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Ernesto_Guevara_Acta_de_Nacimiento.jpg&lt;/ref&gt; گوارا‌ ٚ پئر صنأتگر ؤ معمار بؤ. اۊن معماري رشته مئن تحصيل بؤده بؤ ولي هرگيز مؤفق نؤبؤ خۊ مدرک-ه هأیره. گوارا ٚ پئر ايسپانيایي نسب ؤ اۊن ٚ مار أني [[ايرلند|ايرلندي]] نسب دأشت&lt;ref&gt;Harris 2010, pp. 1&lt;/ref&gt; ؤ اۊن ٚ نسل، لۊئيس ماريا پرالتا (ثروتمند ٚ زيمي‌دار ؤ سن خؤزه کاليفرنيا ٚ شأردار، نؤنزهؤمي قرن ٚ أوایل ٚ مئن)' رسئه. خؤآن آنتؤنيؤ گوارا، چه‌گوارا ٚ پئر ٚ پيلاپئر، آرژانتين-ه طيلاٰ دؤني رهأ بدأ تا بؤشۊن کاليفؤرنيا، اۊیه یته مکزيکي زنکه همرأ ايزدواج بؤگۊد. اۊشؤن ٚ وچه، رؤبرتؤ گورا کاسترؤ، کاليفؤرنياٰ مئن بچئه بؤبؤ ؤ آرژانتين-ه وگردس. رؤبرتؤ گوارا، آنا ايزابل لينچ ٚ همرأ گه آرژانتين ٚ شي بؤ ولي ايرلندي نسب دأشت، ازدواج بؤگۊد ؤ گوارا ٚ پئر ايشؤن ٚ وچه بؤ.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2007, pp. i. &quot;The father of Che Guevara, Ernesto Guevara Lynch was born in Argentina in 1900 of Irish and Basque origin.&quot;&lt;/ref&gt; گوارا ٚ پئر، گوارا ٚ جؤنب ؤ جۊش ٚ دؤني، بؤگۊت گه: «چيزي گه خأن بؤدؤنين، اينه گه مي پسر ٚ رگؤن ٚ مئن، ايرلندي شۊرشئن ٚ خۊن دره.&lt;ref&gt;Lavretsky 1976&lt;/ref&gt;

سليا دئه لاسرنا ئي ليوزا، ارنستؤ گوارا ٚ مار، یته ثروتمند ٚ خاندؤن گه ايسپانيایي نسب دأشتن ٚ مئن پيلاوابؤبؤ بؤ. اۊن جۊوؤني ٚ مئن خۊ پئر ٚ مار-ه أز دس بدأ ؤ ۲۱ سالگي ٚ مئن (هۊ سالي گه ارنستؤ بچئه بؤبؤ) یته پيلا ارثيه اۊن-ه برسئه. سليا دئه لاسرنا یته دؤخترانه [[کاتؤليک]] ٚ مدرسه ٚ مئن فارغ‌التحصيل بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt; گوارا ٚ نؤم شيناسنؤمه ٚ مئن «ارنستؤ گوارا» بؤ، ولي گلف «دؤ لا سرنا» ؤ «ينچ» ٚ پسوندؤن ٚ همرأني بنويشته بؤبؤ نأ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refLavretsky1976&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Chefamily.jpg|بندانگشتی|گوارا (چپ ترين) ؤ اۊني خانواده ۱۹۴۴ ٚ مئن]]
گوارا ٚ بچئه بؤن ٚ جي خئلي نۊگذشته بؤ گه اۊن ٚ خانواده گوارا ٚ پئر ٚ کار ٚ دؤني سان ازديرؤ-ئه نقل ٚ مقر  بؤدن. هۊ شأر ٚ مئن بؤ گه ارنستؤ ٚ والدين بفأمسن اۊن [[آسم]] دأره. اۊن ٚ درمؤن گۊده مننسن ٚ پسي، مجبۊر-أ بؤن آو ؤ هواٰ دؤني آلتا گراسيا-آ (کۊردؤباٰ اۊستؤن ٚ مئن، آرژانتين ٚ وسط واقع بؤبه) هندئه نقل ٚ مکؤن بؤنن. گوارا ؤ اۊن ٚ دۊته خاخۊر ؤ برأرؤن هۊ شأر ؤ ايمه هۊ اۊستؤن ٚ مرکز ٚ مئن پيلاوابؤن؛ اۊ منطقه ٚ خۊشک ٚ هوا گوارا ٚ وضعيت ٚ بهبۊد ٚ مئن مؤثر واقع بؤبؤ ولي آسم اۊن-ه تا اۊن ٚ زيويش ٚ آخر رهأ ندأ. گوارا ٚ گۊد چپ‌خۊ عقاید دأشتن ؤ همدؤنی، اۊن سنين ٚ کم ٚ جي مۊختلف ٚ سياسي مکتبؤن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ&lt;ref&gt;http://www.time.com/time/printout/0,8816,872604,00.html&lt;/ref&gt; ؤ «احساس ٚ نزيکي گۊدن فقيرؤن ٚ همرأ (اۊجۊر گه اۊ زمات اۊن ٚ اطرافئن گۊتن)» اۊن ٚ مئن شکل بگیت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refKellner1989&lt;/ref&gt; اۊن ٚ پئر جؤمۊري طلبؤن ٚ سرسخت ٚ طرفدارؤن ٚ جي، [[ايسپانيا]] ٚ داخلي جنگ ٚ مئن بؤ ؤ أغلب خۊ خؤنه ٚ مئن جنگ ٚ مجرۊح بؤبؤ سالداتؤن ٚ جي پذيرایي گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt;

با اينگه آسم ٚ شديد ٚ حملات گورا-آ أذیت گۊد، ورجشي رشته‌ئن ٚ مئن من‌جۊمله [[سيناو]]، فۊتبال، گؤلف ؤ تيرتوأدأن ٚ مئن مؤفقيت-ه برسئه ؤ هیتأنی دۊچرخه‌سواري ٚ مئن خئلي استقامت دأشت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refSandison1996&lt;/ref&gt; اۊن ۱۵ نفره ٚ راگبي‌ئه خئلي خۊش دأشت&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; ؤ فلای‌هاف ٚ پۊست ٚ مئن، بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ باشگاٰ ره کاکي گۊد.&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; اۊن ٚ خشن ؤ تهاجۊمي ٚ سبک ٚ دؤني راگبي ٚ مئن، اۊن ٚ نؤم-ه فۊسر (ترکيبي أز خشن ؤ اۊن ٚ مار ٚ فاميلي یأني دئه لاسرنا)&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt; بنأبؤن. انريکه مارتين، گوارا ٚ نؤجوؤني ٚ رخابؤن ٚ جي، اۊن-ه «واقعي دۊست، کۊمک‌احتياج بؤن ٚ مؤقؤ» یاد هأوره ؤ گۊنه گه «هرگيز اۊن ٚ عصبانيت دۊ دئقه ٚ جي ويشتر دکشئه ننأبؤ». گوارا وختي نؤجوؤن بؤ پئر ؤ مار اۊن ٚ شي کسن ٚ جي سيفا وابؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt;

=== گواراٰ فکري ؤ أدبي گرایشؤن ===
گوارا [[شطرنج]]-ه خۊ پئر ٚ جي بيؤمۊت ؤ ۱۲ سالگي جي شطرنج ٚ محلي مسابقات ٚ مئن شرکت گۊد. بلۊغ ٚ دؤره ؤ زيندگي ٚ طۊل ٚ مئن شعر-ه، خصۊصا پابلؤ نرۊدا، جان کيتس، آنتؤنيؤ ماچادؤ، فدريکؤ گارسيا لؤرکا، گابريلا ميسترال، سزار وایهؤ ؤ والت ویتمن ٚ آثار-ه خئلي خۊش دأشت. اۊن تۊنس «اگر...» ٚ شعر-ه رؤديارد کيپلينگ ٚ شي ؤ «مارتين فيرؤ» خؤزه هرناندز ٚ شئه حفظکه بؤخؤنه.&lt;ref&gt;Hart 2004, p. 98.&lt;/ref&gt; گوارا ٚ خؤنه ٚ مئن حۊدۊد ٚ سۊ هيزار جلد کيتاب دؤبؤ گه اۊن-ه اي ايمکؤن-ه دأ گه به عۊنوان ٚ یته مشتاق ٚ کيتاب‌خؤن، مۊختلف ٚ نويساٰن ٚ أثرؤن-ه مطالعه بؤنه. اۊن ٚ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن، کارل مارکس، ويليام فاکنر، اميليؤ سالگاري، آندره ژيد ؤ ژۊل ورن بؤن&lt;ref&gt;Haney 2005, p. 164.&lt;/ref&gt; ؤ هيتأني، جواهر لئل نهرؤ، آلبر کامؤ، فرانتس کافکا، ولاديمير لنين، ژان پل سارتر، فريدريش انگلس، آناتؤل فرانس، اچ. جي. ولز ؤ رابرت فراست-ه ني خۊش دأشت.&lt;ref&gt;(Anderson 1997, pp. 37–38).&lt;/ref&gt;

چه چۊن خۊ زاکي جي پۊر مطالعه دأشت ؤ بأضي پيلا کسؤن ٚ نظریات-ه خۊش وئیته بؤ، دؤنش‌مۊجؤن ٚ همرأ ورس-بنيش دأشت ؤ گاگلف اۊن ٚ اطلاعات ٚ جؤر دؤبؤن بأضي دؤنش‌مۊجؤن-ه أذیت گۊد، ولي کلاً اۊشؤن ٚ همرأ خۊجير ٚ ارتباط دأشت. یه رۊ یته جي گوارا دؤنش‌مۊجؤن، گوارا جي سؤال کۊنه گه «چره یته سياسي حئزب-ه مؤلحق نؤبۊني؟» چه جوؤدأدنه «أگه تي گب ٚ ليم اينه گه دکم خياوؤن تا مره راحت بؤکۊشن هيچ‌وخت اي کار-ه نؤنم، مۊ وختي اي کار-ه کۊنم گه مي دس أسلحه دؤبۊن.»

سند ٚ جؤر شؤن ٚ همرأ، گوارا لاتين ٚ آمريکا ٚ نويساٰن-ه، اۊراسيا کيرؤگا، چيرؤ آلگريا، خؤرخه ايکازا، رؤبن راديۊ ؤ ميگل آنخل آستؤرياس-ه علاقه پیدا گۊد. اۊن خۊ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن ٚ ايده‌ئن-ه خۊ دفترچه ٚ یادداشت ٚ مئن ثبت بؤگۊد؛ من‌جۊمله بۊدا ؤ أرسطۊ ٚ تحليلي تشريحات، برتراند رابل ٚ تحليل تۊغا ؤ وطن‌پرستي ٚ سر، جک لندن ٚ نظريات جامئه ؤ نيچه ٚ نظريات مرگ ٚ سر-ه. اۊن هيته‌أني زيگمۊند فرؤید-ه خۊش وئیته بؤ یؤ مختلف ٚ مؤضۊعات ٚ سر خاو ؤ ليبيدؤ تا خؤدشيفتگي ؤ اديپ ٚ عۊقده ٚ ره، اۊن-ه ارجاع دأ. مؤرد ٚ علاقه رشته‌ئن اۊن ٚ شي [[فلسفه]]، رياضيات مأندسي، سياسي علمؤن، جامعه‌شينأسي، تاريخ ؤ باستؤن‌شينأسي بؤن.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 10.&lt;/ref&gt;

یته محرمؤنه گؤزارش ٚ مئن سياٰ سازمؤن ٚ جي ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ ۱۳ ٚ مئن، گه گواراٰ علاقه‌ئن ٚ سر أنجؤم بئیته ٚ مئن بنويشته نيأ: «اۊن خۊب مطالعه بؤگۊد دأره» ؤ ايمه گۊنه «چه‌گوارا به عۊنوؤن ٚ یته لاتين نسبتا منورالافکار هيسه».&lt;ref&gt;Ratner 1997, p. 25.&lt;/ref&gt;

=== ماتؤرسيکلت ===
[[فاىل:CheOnRaft1952.jpg|بندانگشتی|ارنستؤ گوارا ؤ آلبرتؤ گرانادؤ، آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ ور]]
۱۹۴۸ ٚ مئن گوارا، تحصيل پجشکي ٚ رشته ٚ مئن ٚ ره بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ مئن بؤشؤ. اۊن ٚ عطش  دۊنیا-ئه مۊتن ٚ ره باعث بؤبؤ دۊ مرته موقتا دؤنشگه-ئه رهأ بده تا سفر بؤشۊن؛ سفرؤني گه اۊن ٚ نظر-ه نسبت به خؤره ؤ لاتين ٚ آمريکا ٚ سياسي وضعيت أساساً تغيير بدأ. گواراٰ خۊ أولي سفر-ه ۱۹۵۰ ٚ مئن سرأگيت ؤ اۊن تنأکه خۊ دۊچرخه گه اۊن ٚ سر یته کۊچئه ٚ ماتؤره نصب بؤده بؤ ٚ همرأ، ۴,۵۰۰ کيلؤميتر-ه آرژانتين ٚ کليسایي ٚ واوينؤن ٚ مئن سفر بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 59–64.&lt;/ref&gt; هندئه ۱۹۵۱ ٚ مئن یته ۹ ماهه ٚ سفر ٚ مئن ۸۰۰۰ کيلؤمتر-ه نسایي ٚ آمريکاٰ مئن ماتؤرسيکلت ٚ همرأ طی بؤگۊد. اي سفر ٚ ره، اۊن یه سال تحصيل ٚ جي مرخصي بٚیته بؤ ؤ قصد دأشت خۊ رفيق آلبرتؤ گرانادؤ ٚ همرأ، داوطلبؤنه دۊ هفته آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ کرانه ٚ مئن، پرۊ ٚ جذامئن ٚ همرأ سان پابلؤ ٚ مئن بئسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 83.&lt;/ref&gt; اي سفر ٚ مئن چه ؤ اۊن ٚ رفئق مسير ٚ مئن کار گۊدن تا خۊ احتیاجات-ه برطرف بؤنن ؤ ايمه هندئه را دکت نأبؤن. [[شيلي]] ٚ مئن، چاکؤیماتا ٚ مٚرس ٚ مأدن ٚ مئن مأدنچئن ٚ کار ٚ شرایط گوارا' عصباني ؤ شبؤنه ٚ ديمأديمي آتاکاماٰ بيابؤن ٚ مئن یته تحت ٚ تعقيب ٚ کؤمؤنيست ٚ زؤج ٚ همرأ گه حتي یته پؤتۊ ني ندأشتن، اۊن-ه متأثر بؤگۊد؛ گوارا ايشؤن-ه «کاپيتاليستي استثمار ٚ گۊشت ؤ خۊن ٚ جي قربانئن» تؤصيف بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 75–76.&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني ماچؤپيچؤ ٚ جؤرأ مئن، شديد ٚ فقري گه رۊستایي ؤ ديۊرأکته مناطق ٚ مئن دؤبؤ ٚ همرأ مواجه بؤبؤ. اۊیه کيشاورزؤن سرمایه‌دار ٚ ملکؤن ٚ کۊچئه ٚ زيمي‌ئن ٚ سر کار گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; سفر ٚ ادامه ٚ مئن، رفاقت جذامئن ٚ ؤردۊگاٰ حاضرؤن ٚ مئنأ اۊن ٚ سر أثر بنأ ؤ بؤگۊت: «والاترين اينسؤني ٚ یجؤنایي ؤ وفاداري ايته‌چي تنئا ؤ نااؤميد ٚ کسان ٚ مئنأ پديدار بۊنه».&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; گوارا ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه اي سفر ٚ مئن بنويشت. اي أثر ايمه نيؤیؤرک تایمز ٚ پرفؤرۊش‌ترين کيتابؤن ٚ ليست ٚ مئن دکت ؤ ۲۰۰۴ ٚ مئن یته فيلم هي نؤم ٚ همرأ ؤ بر أساس ٚ اۊن چاؤدن بؤبؤ گه جوایزي ني هأگيت.&lt;ref&gt;#38 Paperback Nonfiction on 2005-02-20&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara-Granado - Mapa 1er viaje - 1952.jpg|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ۱۹۵۲ ٚ مئن، سۊرخ ٚ فلش هوایي مسيرؤنه نۊشؤن دنه]]
گوارا ۲۰ رۊز ٚ مئن [[آرژانتين]]، شيلي، پرۊ، اکوادؤر، [[کلمبیا|کؤلؤمبيا]]، ونزؤئلا، پاناما ؤ ميامي‌ئه بؤشؤ ؤ ايمه بۊئنؤس آیرس-ه وگرس.&lt;ref&gt;http://miamiherald.typepad.com/cuban_colada/2008/07/che-guevara-spe.html&lt;/ref&gt; سفر ٚ ايتمام ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکا-ئه سيفا‌ ملل ندئه‌نأبؤ؛ ولکي اۊن-ه واحد ؤ یته استراتژي ٚ نيازمند قاره-ئه رها چاکۊني ٚ ره دؤنس. لاتين ٚ آمريکا، منطقه‌اي بدۊن ٚ سامانسر ؤ مؤشترک ٚ ميراث-ه دارا بؤ ؤ اي أمر اۊن ٚ انقلابي ٚ کۊنشؤن ٚ سر آتي ٚ سالؤن ٚ مئن أثر بنأ. گوارا آرژانتين-ه وگرسن ٚ پسي خۊ تحصيلات-ه تۊمؤنأگۊد ؤ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئن ٚ مئن خۊ دۊکتۊرا-ئه هأگيت.
گوارا ايمه بؤگۊت مي اي سفرؤن لاتين ٚ آمريکاٰ مئن باعث بؤبؤ ۊن «فقر، وشنأیي ؤ ناخۊشي» ٚ همرأ نزيک ٚ تماس دأشته‌بۊن؛ مسائلي گه سبب بۊنه والدين «پۊل ٚ کمبۊد ٚ دؤني مننسه‌بۊن خۊ وچه-ئه مداوا بؤنن» ؤ پئر  «بؤهت ٚ ناشي وشنأیي ؤ مستمر ٚ مجازات ٚ جي» وأسي وچه چيکأشؤن-ه بي‌أهميت دئه. گوارا ٚ بؤتأر ٚ طبق، اي تجرۊبه‌ئن باعث بؤبؤ اۊن نتيجه بئیره گه «اي أفراد-ه بال زأن» ٚ ره، وأني پجشکي ٚ حؤزه-ئه ترک بؤنه ؤ سياسي ٚ مسلحانه کالنجار ٚ صحنه مئن دکه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 98.&lt;/ref&gt;

== گۊآتمالا، آربنز ؤ یۊنایتد فرۊت ==
۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۷ ٚ مئن، گوارا هندئه سفر-ه سرأگيت. اي مرته [[بۊليوي]]، پرۊ، اکوادؤر، پاناما، کاستاريکا، نيکاراگؤئه، هندۊراس ؤ السالوادؤر بۊشؤ. ۱۹۵۳ ٚ دسامبر ٚ ۱۰ ٚ مئن، گۊآتمالاٰ را دکتن ٚ پيشي، گوارا، سان خؤزه ٚ جي کاستاريکاٰ مئن پیؤمي خۊ عممه ٚ ره «بئاتريز» برسأدنئه ؤ اۊن-ه خۊ أحوال ٚ جي واخبراگۊد. اۊن نؤمه ٚ مئن خۊ سفر ٚ جي یۊنایتد فرۊت ٚ کمپاني ٚ قلمرؤ ٚ مئن بنويشت ؤ بچربؤنه گه قانع بؤبه گه اۊشؤن ٚ کاپيتاليستي ٚ نظؤم شرير هيسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 126.&lt;/ref&gt; اۊن اي تهاجۊمي ٚ لحن ٚ همرأ خأس خۊ محافظه‌کارتر نزديکؤن-ه برمأنه. نؤمه ٚ آخرسر، گوارا ژۊزف استالين ٚ عکس-ه گه تازگي بؤمۊرده بؤ، قسم یاد کۊنه تا اي «اؤختاپۊسؤن» ٚ مؤغۊب بؤن ساعتي چؤم نزنه.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 31.&lt;/ref&gt; هۊ ماه ٚ مئن، گوارا گۊآتمالا-ئه برسئه؛ اۊیه رئيس‌جؤمۊر «خاکؤبؤ آربنز» گه یته دمؤکراتيک ٚ انتخابات ٚ مئن دؤجئن بؤبؤ بؤ، خأس چنته اقدامات ٚ همرأ أرضي اصلاحات ٚ مۊسؤنچي لاتيفۊنديست (پيلا کأشته‌شا ؤ ورزگري زيمي‌ئن ٚ تعلق یته فرد ٚ ره) نظؤم ٚ قال-ه بکنه. نتيجتاً، آربنز یته وتأر ٚ برنؤمه' سرأگيته بؤ گه طی ٚ اۊن تمؤم ٚ وسيع ٚ أراضي ٚ بخشؤن گه تحت ٚ کشت نؤبؤن، مصادره ؤ اۊ کيشاورزؤني گه زيمي‌زوار ندأشتن-ه، تعلق گيت. یۊنایتد فرۊت، منطقه ٚ پيلاترين زيمي‌دار بؤ گه بقيه ٚ جي ويشتر تحت‌تأثير قرار گيته نأبؤ. آربنز ٚ دؤلت اۊشؤن ٚ شي ۰۰۰’۹۱ هکتار نکأشته زمي مصادره بؤگۊد. گوارا گه گۊآتمالا ٚ وضعيت ٚ جي راضي بؤ، تصميم بگيت هۊیه ساکن بؤبۊن تا «هرچي گه یته واقعي اينقلاب-ه تبديل بؤن ٚ ره نياز هيسه'، دس پيداؤنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt;

گۊآتمالاسيتي ٚ مئن، گوارا، [[هيلدا گادآ آکؤستا|هيلدا گادآ آکؤستاٰ]] همرأ آشنا بؤبؤ. اۊن یته پرۊيي اقتصاددؤن بؤ گه به عۊنوؤن ٚ آمريکا ٚ مردۊمي ٚ ائتلاف ٚ چپ‌گرایانه ٚ جؤمبش (APRA) ٚ أعضاٰ جي، سياسي ٚ روابط دأشت. گادا، گورا' آربنز ٚ دؤلت ٚ چنته بلندمرتبه‌ مقامات ٚ همرأ آشنا بؤگۊد. اۊن هيتأني یته گرۊپ کۊبا ٚ تبعيدئن ٚ جي گه به دليل ٚ شرکت، مؤنکاداٰ پادگؤن-ه حمله گۊدن ٚ مئن «سانتياگؤ د کۊباٰ مئن به تاريخ ٚ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۲۷» گه فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ارتباط دأشتن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. هي زمت بؤ گه گوارا خۊ مأرۊف ٚ لقب-ه، یأني [چه] «رایج ٚ دؤخؤندن ٚ حرف آرژانتين ٚ مئن مختلف ٚ معاني همرأ «سلام!»، «رفئق» ؤ غیره ٚ مۊسؤنچي»، مشهۊر-أ بؤ.&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 172.&lt;/ref&gt; گۊآتمالاٰ اقامت ٚ مؤقؤ، گوارا دئبأخي مئني آمريکا ٚ تبعيدئن ٚ جي ني بهره‌مند بؤبؤ. ايشؤن ٚ یکي، هلنا ليوا د هؤلست بؤ گه گوارا-ئه غذا تأمين ؤ ايسان ٚ جيگا مئن یاري رسأنئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200709013446/https://books.google.com/books?id=aCw19CUXpqkC&amp;lpg=PA139&lt;/ref&gt; د هؤلست، گوارا همرأ خۊ [[رۊسيه]] ؤ [[چين]] ٚ سفرؤن ٚ باره مارکسيسم ٚ مطالعه ٚ ره بؤگۊ-بيشنؤ گۊدن ؤ هيتأني گوارا یته شعر-ه «Invitación al camino» ٚ نؤمي‌-أ اۊن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200730153555/https://www.cubaheadlines.com/2007/11/26/7281/poetry_of_che_is_presented_with_great_success_in_guatemala.html&lt;/ref&gt;

۱۹۵۴ ٚ مئی ٚ مئن یته محمۊله حاوي ٚ سۊوؤک ٚ تۊپخؤنه‌اي ٚ أسلحه‌ئن، [[چکؤسلؤواکي]] ٚ کؤمؤنيستي ٚ کيشور ٚ جي، پؤرتؤ بارؤريۊس ٚ مئن آربنز ٚ دؤلت-ه تحويل دأن بؤبؤ.&lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 155–160.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن]] — گه ۱۹۵۳ ٚ سال ٚ جي مطابق ٚ ريئيس جؤمۊر ٚ دسسۊر دوایت آیزنهاور، آربنز-ه گئنتن ٚ دۊمبال دؤبؤ — راديؤ ؤ تبليغاتي ٚ بؤرؤشۊر ٚ کارأیتن ٚ همرأ، ضد ٚ آربنز، پرؤپاگاندا گۊآتمالا مئن تقويت ؤ ناشيناس ٚ هوامۊجؤن ٚ همرأ اۊ کيشور-ه بمب‌وارؤن بؤگۊد. &lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 161–163.&lt;/ref&gt; ایالات ٚ متحده هيتأني یته جرگه گۊآتمالایي ٚ پناهندگان ؤ مؤزدۊران-ه کارلۊس کاستيلؤ آرماس ٚ رهبري همرأ جهت ٚ آربنز ٚ دؤلت ٚ خلع بال زأ. ژۊئن ٚ ۲۷ ٚ مئن آربنز استعفا بدأ.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 345–349.&lt;/ref&gt; اين آرماس ؤ اۊن ٚ نيرؤن-ه گه CIA ٚ تحت ٚ حمایت بؤن، ايمکؤن ٚ پيش شؤن گۊآتمالاٰ را بدأ ؤ اۊشؤن ني یته نيظامي ٚ خۊنتا ۷ ٚ ژۊئيه ٚ مئن را درگئنتن، گه آرماس-ه به عۊنوؤن ٚ ريئيس ٚ جؤمۊر دؤجئه. آرماس ٚ رژيم خۊ قۊدرت ٚ تحکيم ٚ ره، اۊشؤني گه ظن ٚ کؤمؤنيست بؤن دأشتن-ه، دسگير ؤ اعدام بؤگۊد، کارگري اتحاديه‌ئن-ه دؤبۊسئه ؤ بنأر ٚ أرضي ٚ اصلاحات-ه ملغي اعلام بؤگۊد.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 354–382.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara - 2do Viaje - 1953-55.png|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ٚ نخشه 1953 تا 1956]]
گوارا-ئه وأس گه آربنز ٚ دؤلت ٚ حيمایت ٚ ره، کالنجار بؤنه ؤ جوانان ٚ شبه‌نظؤمئن-ه گلأکت. ولي گرۊپ ٚ تعلل، اۊن-ه عصباني بؤگۊد ؤ نتيجتاً خۊ پجشکي ٚ وظایف-ه وگردس. کۊدتاٰ پسي، اۊن هندئه کالنجار ٚ ره داوطلب بؤبؤ أمما خلي دنکت گه آربنز، مکزيک ٚ سفارت ٚ پناهندگي ٚ پسي، خۊ خارجي ٚ حامي‌ئن ٚ جي تقاضا بؤگۊد کيشور-ه ترک بؤنن. گوارا ٚ هأکش‌وکشؤن مۊقاومت ٚ ره، کۊدتا ٚ حامئن ٚ توجه-أ جلب بؤگۊد ؤ اۊشؤن اۊن ٚ قتل ٚ ره برنؤمه دچئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt; هيلدا گادآ آکؤستاٰ دسگيري ٚ پسي، گوارا آرژانتين ٚ سفارت‌خؤنه-أ پناهنده بؤبؤ ؤ تا چن هفته بعد گه اۊن-ه ايجازه خرۊج کشور ٚ جي ؤ سفر مکزيک-ه بدأن، هۊیه بئسأ.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 39.&lt;/ref&gt;
آربنز ٚ کنأر شؤن ؤ آرماس ٚ راست‌گراٰ ديکتاتؤري ٚ تأسيس، آمريکا ٚ تصوير-ه به عۊنوؤن ٚ یته ايمپراليستي ٚ قۊدرت چه‌گوارا ٚ ذهن ٚ مئن تقويت بؤگۊد گه هر دؤلت ٚ همرأ گه خأسه‌بۊن لاتين ٚ آمريکا ؤ دئبأخي درحال ٚ تؤسعه ٚ کيشورؤن ٚ ايقتصادي ؤ ايجتماعي ٚ بي‌عدالتئن-ه پایان بده همرأ، مۊخالفت کۊنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt; گوارا اۊ کۊدتاٰ باره گۊنه:

 لاتين ٚ آمريکا ٚ آخري انقلابي دمؤکراسي – خاکؤبؤ آربنز ٚ دؤلت – ایجؤنایي ايالات ٚ سرد ؤ عمدي ٚ تهاجم ٚ دؤني ديشکس. کۊدتا ٚ آشکار ٚ رهبر، وزير ٚ خارجه، [[جان فاستر دالس]] بؤ، شخصي گه طی ٚ تصادؤفي نامحتمل، یۊنایتد فرۊت ٚ سهامدارؤن ؤ نماینده‌ئن ٚ جي هيسه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ عقيده مبني بر اينگه [[مارکسيست]]ي گه مسلحانه ٚ کالنجار ٚ طريق ٚ جي محیا وکه ؤ مسلح ٚ خلک اۊن ٚ جي محافظت بؤنه، تنئا راه ايته‌چي ٚ وضعيت ٚ اصلاح ٚ ره هيسه ني؛ کۊدتا ٚ پیامد ٚ مئن تقويت بؤبؤ. گادآ ايمه بنويشت «گۊآتمالا ٚ تفاقؤن بؤ گه بيلأخره اۊن-ه قانع بؤگۊد گه مسلحانه ٚ کالنجار لازمه ؤ وأني أوولي ضربه-أ أمپراليسم-ه زأن. وختي گه اۊیه' ترک گۊد، اي مسئله ٚ جي اطمينان دأشت.»&lt;ref&gt;https://archive.org/details/cheguevara00sinc&lt;/ref&gt;

== مکزيکؤسيتي ==
[[فاىل:Hilda Gadea y Che Guevara - Luna de miel - Yucatán 1955.jpg|بندانگشتی|چه‌گوارا ؤ هيدآ گادآ آکؤستاٰ ماه‌عسل، چين ايتزا مئن گه مکزيک ٚ مئن واقع بؤبه]]
گوارا ۱۹۵۴ ٚ سپتامبر ٚ ۲۲ ٚ مئن [[مکزیکو سیتی|مکزيکؤسيتئه]] بؤشؤ ؤ عؤمۊمي ؤ أطفال ٚ بيمارستؤن ٚ آلرژي ٚ بخش ٚ مئن مشغۊل ٚ کار بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160817064607/http://ww2.educarchile.cl/UserFiles/P0001/File/biografia%20de%20ernesto%20guevara.pdf&lt;/ref&gt; اۊن هيتأني پجشکي ٚ دانشکده ؤ مکزيک ٚ ميللي مستقل ٚ دؤنشگه مئن، طبابت ٚ سر سخنراني گۊد ؤ لاتينا ٚ خبر ٚ آژانس ٚ مئن به عنوان ٚ عکاس ؤ خبرنگار استخدام بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 33.&lt;/ref&gt; ۊن ٚ أوولي ٚ زنکه هيلدا خۊ خاطرات ٚ مئن به عۊنوان ٚ «مي زيندگي چه ٚ همرأ» ذکر کۊنه گه مدتي گوارا تصميم دأشت به عۊنوؤن ٚ دۊکتر آفريقا مئن کار بؤنه ؤ فقري گه خۊ أطراف ٚ مئن دئه اۊنه شديداً آشفته بؤده بؤ.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt; یه مرت، هيلدا متوجه ٚ گوارا علاقه یته رختشۊر ٚ مؤسند ٚ زنکه ٚ نسبت گه خۊ ٚ معالجه ٚ ره اۊن-ه مراجعه گۊد ؤ گوارا اۊن-ه «یداشؤر ؤ استثماربؤبؤر ترين طبقه ٚ نماینده» دؤنس، بؤبؤ. ايمه هيلدا یته شعر-ه پیدا بؤگۊد گه حاوي «کالنجار ٚ قؤل یته بىتر ٚ دۊنیا ره ؤ بىتر ٚ زيندگي تمؤم ٚ فقيرؤن ؤ ايستثمار بؤبؤرؤن ٚ ره» بؤ ؤ چه اۊن-ه پیرزن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt;

اي مئنأ، گوارا خۊ دۊستي‌-ئه نيکؤ لؤپز ؤ دئبأخي کۊبایي تبعيدي‌ئن گه گۊآتمالا مئن کسن ٚ همرأ ملاقات بؤده بؤن، تجديد بؤگۊد. ۱۹۵۵ ٚ ژۊئن ٚ مئن، لؤپز اۊن-ه رافائل کاسترؤ ٚ همرأ آشنا بؤگۊد؛ [[فيدل کاسترؤ]]، ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام-ه بنا بيته‌کس ؤ رابر بؤ گه در حال ٚ یته تؤطئه-أ طرح‌‌شؤني فۊلخنسيؤ باتيستا ٚ ديکتاتؤري-ئه سرنگۊن گۊدن ٚ ره بؤ. فيدل متعاقباً گوارا-ئه خۊ پيلا برأر معرفي بؤگۊد. گوارا وختي گه ملاقات ٚ أوولي شو ٚ مئن یته طۊلاني مکالمه فيدل ٚ همرأ دأشت، اي نتيجه-أ برسئه گه کۊبایئن ٚ أهداف هۊ چيزي هيسه گه ۊن ٚ دۊمبال مۊجنه ؤ أفتؤو ٚ دتأوسن ٚ پيشی، به عنوان ٚ ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ عضو ثبت ٚ نؤم بؤگۊد. چه ؤ فيدل ٚ متضاد ٚ شخصيتؤن ٚ همرأ اي بؤجؤر اۊشؤن خۊ مشترک ٚ تعهد ٚ نتيجه ٚ دؤني یأني امپراليسم‌ستيزي، رابطه‌اي چاؤدن گه سيمۊن ريد هنري (چه ؤ فيدل ٚ زيندگي نؤمه ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس) اۊشؤن-ه «انقلابي رفاقت گه دۊنیا: تغيير بدأ» تؤصيف کۊنه.&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/books/interactive/2009/jan/09/fidel-castro-che-guevara-biography&lt;/ref&gt;

گوارا تا خۊ زيندگي ٚ اي نقطه اي نتيجه-أ برسئه بؤ گه [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن|آمريکا]] ٚ تحت ٚ سلطه ٚ کؤنگلؤمراٰن مستبد ٚ رژيمؤن-ه حمایت کۊنه. اۊن باتيستا' «آمريکا ٚ نؤچه گه خأن اۊن ٚ لاخؤند-ه وؤسأنئن» حيساب هأورد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 28.&lt;/ref&gt; با اينگه گوارا قصد دأشت جرگه ٚ نظامي دۊکتۊر بؤبۊن، ولي جۊمبش ٚ أعضا ٚ نيظامي یؤمۊجشؤن ٚ مئن شرکت گۊد. یؤمۊجش ٚ أصلي ٚ بخش چريکي جنگ ٚ بزن‌درشۊ ٚ تاکتيکؤن-ه یؤمۊتن بؤ. گوارا ؤ بقيه طاقت‌فرسا ۱۵ سأته ٚ رژه‌‌ئن بندؤن، رۊخؤنه‌‌ئن ؤ کأشته‌شا زمينؤن-ه طی بؤدن ؤ کمين ؤ سريع ٚ عقب‌نشيني ٚ روشؤن-ه بیؤمۊتن ؤ چم-ه بيأتن. گوارا هۊ أول‌سر ٚ جي آلبرتؤ بایؤ ٚ «ممتاز ٚ شاگرد» بؤ ؤ تمؤم ٚ آزمۊنان ٚ مئن جؤرترين امتيازؤن-ه کسب گۊد. دؤره ٚ تۊمؤنأکۊن، اۊشؤن ٚ مربي، ژنرال بایؤ، گوارا-ئه «جرگه ٚ بىترين چريک» نؤم بنأ. گوارا ۱۹۵۵ ٚ سپتامبر ٚ مئن گادآ همرأ [[مکزيک]] ٚ مئن ايزدواج بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://www.firstcoastnews.com/life/books/news-article.aspx?storyid=116566&amp;catid=256&lt;/ref&gt;

== کۊبا ٚ انقلاب ==

=== انقلابي جنگ ===
کاسترؤ ؤ گوارا ؤ بقيه چريکؤن مکزيک ٚ‌ جي یته قديمي رزمناو «گرانما» نؤمي کارأیتن ٚ همرأ، ۊشؤن ۱۹۵۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۵ ٚ مئن کۊبا ٚ را را دکتن. ألبت مکزيک ٚ مئن-ني کار راحت نؤبؤ ؤ چه ؤ اۊن ي یارؤن مکزيک ٚ دؤلت ٚ ور شۊرشي محسۊب بؤن. پألۊ گيتن ٚ جي خلي دنکته بؤ گه [[باتيستاٰ|باتيستا]] ٚ أرتش ۊشؤن-ه حمله بؤدن، یه عده بؤکۊشته بؤبؤن ؤ یه عده ني دسگيرابؤن ٚ پسي اعدام بؤبؤن. اۊ ۸۲ نفري گه رزمناو ٚ مئن دؤبؤن ٚ جي، خألي ۲۲ نفر بؤتۊنسن حمله ٚ پسي کسن-ه بيأجن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 213.&lt;/ref&gt; گوارا اي نبرد ٚ مئن خۊ پجشکي تجهيزات-ه کنأر بيگئنت ؤ مؤهمماتي گه یته اۊن ٚ رفئقؤن توأدأ' وگيت ؤ بجنگس. اي تفاق یته نمادين ٚ لحظه' چه ٚ زيندگي مئن تبديل بؤبؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 211.&lt;/ref&gt;

اۊ انقلابيۊني گه زيوا بؤمؤنسه بؤن، [[سيىرا ماستراٰ|سيىرا ماسترا]] ٚ بندؤن ٚ أعماق ٚ مئن جمابؤن. فرانک‌پایس ٚ شهري چريکؤن، ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قیام ٚ أعضا ؤ محلي کيشاورزؤن أني ۊشؤن-ه بال زأن. گرۊپ ٚ عقب‌نشيني جؤري را همرأ، دۊنیا تا ۱۹۵۷ کاسترؤ ٚ زينده بؤن ٚ جي بي‌اطلاع بؤ، تا اینگه هربرت متيۊز یته مصاحبه اۊن ٚ جي نيؤیؤرک تایمز ٚ نيؤپيپر ٚ مئن چاپ بؤگۊد. اي وانويس یته أبدي تصوير ؤ تقريباً ؤسطۊره‌اي کاسترؤ ؤ چريکؤن ٚ جي مجسم بؤده بؤ. گوارا مصاحبه ٚ مئن حاضر نؤبؤ ولي آتي ماهؤن ٚ مئن رسانه‌ن ٚ أهميت-ه خۊشؤن ٚ انقلاب ٚ مئن پی بؤبۊرد. مهمات ٚ کم بؤن ؤ رۊحيه ٚ چيکأشؤن ؤ هيتأني لل ٚ گشتن ٚ حساسيت، چه ٚ ره وضعيت ٚ بدي چاؤده بؤ.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 32.&lt;/ref&gt; جۊري گه اۊ دؤره' «جنگ ٚ دردناکترين رۊزؤن» تؤصيف بؤگۊد دأره.&lt;ref&gt;DePalma 2006, pp. 110–11.&lt;/ref&gt;

گوارا وختي گه سيىرا ماسترا ٚ کۊهؤن ٚ مئن فقير ٚ معيشتي کيشاورزؤن ٚ مئنأ دؤخؤته بؤ، متوجه بؤبؤ گه اۊیه مدرسه، برق ؤ بهداشتي مراقبتؤن ٚ دسبرس بؤن ٚ حدأقلي ني دننئه ؤ پيلا آدمئن ٚ ۴۰ درصد ٚ بؤجؤر بي‌سوادن.&lt;ref&gt;https://www.independent.co.uk/news/world/americas/latin-lessons-what-can-we-learn-from-the-worldrsquos-most-ambitious-literacy-campaign-2124433.html&lt;/ref&gt; جنگ ٚ ادامه همرأ، گوارا یته سيفایي‌ناپذير ؤضو-ه شۊرشي أرتش ٚ مئن تبديلا بؤ ؤ کاسترؤ ٚ نظر گوارا' قابل بؤن ٚ دؤني اۊن-ه جلب بؤبؤ. اۊن يته کارگا نارنجک ٚ چاکۊني ره، چنته کۊره نؤن پۊتن ٚ ره ؤ مدارسي بي‌سواد رۊستایئن-ه خؤندن‌نويشتن-ه یؤمۊجأن ٚ ره چاگۊد.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt; گوارا هيتأني بهداشتي کليکؤن، کارگاٰني نظؤمي تاکتيکؤن-ه یؤمۊجش ٚ ره ؤ [[رۊزنؤمه‌]]&lt;nowiki/&gt;اي ني بنا بنأ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 45.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن فيدل کاسترؤ اۊن-ه أرتش ٚ دۊوؤمي سؤتۊن ٚ فرماندهي ٚ درجه' ترفيع بدأ. سۊ سال بعد، تایم ٚ مجله چه‌گوارا' «کاسترؤ ٚ مغز ٚ ميجيک» لقب بدأ.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheMuleFull.jpg|بندانگشتی|گوارا قاطير ٚ سوار کۊبا مئن، ۱۹۵۸ ٚ نؤوامبر]]
گوارا گه چريکؤن ٚ دۊوؤمي عالي‌رتبه فرمانده بؤ، سخت‌گيرؤنه ٚ نظم ؤ انضباط طلب گۊد. نتيجتاً، اۊن ٚ جددي بؤن ٚ دؤني شخصي هراس‌أفکن-ه تبديلا بؤ. چريکي کالنجارؤن ٚ خلال ٚ مئن هيتأني گوارا تعدادي مردؤن ٚ جي گه خبرچيني یا جاسۊسئه متهم بؤن-ه خۊسرؤنه ئدؤم بؤگۊد. اۊن خۊ رۊزؤنه خاطرات ٚ مئن، خۊ خۊسرؤنه أوولي اعدام-ه ۊتيميؤ گرا، یته محلي دهقؤن دؤنه گه به عنوان ٚ أرتش ٚ رانما دؤجئن بؤبؤ بؤ. گرا وختي گه مشخصابؤ  شۊرشئن ٚ مقر-ه به ازای ٚ ۱۰ هيزار پزؤ کۊبا ٚ هوایي نيرؤ' لؤ بدأ دأره، خيانت-ه اعتراف ؤ اعدام بؤبؤ. ایته‌چي اطلاعات ٚ جماگۊدن ؤ باتيستا ٚ أرتش ٚ ره خبرچيني، باعث ۊشؤنظ-ه قادر گۊد گه اۊ رۊستایئني گه انقلابيۊن-ه بال زأن ٚ خؤنه' تشأدن.&lt;ref&gt;Luther 2001, pp. 97–99.&lt;/ref&gt; گرا چريکؤن ٚ جي بخأس گه اعدؤم-ه زيۊ أنجؤم بدن ؤ «چه» شخصاً قدم پيش بنأ ؤ اۊن ٚ سر-ه شليک بؤگۊد. گوارا خؤره نويسنه: «ؤضاع ٚ ناخۊشایندي أفراد ؤ ۊتيميؤ ٚ ره بؤ، هيندؤني یته پيستؤل ٚ .۳۲ ٚ گؤلۊله ٚ توأدأن ٚ همرأ راس ٚ مغز ٚ را گه راس ٚ ويرگه ٚ جي خارج بؤبؤ مسئله' خاتمه بدأم.» گوارا‌ ٚ علمي ؤ اۊن ٚ تؤصیفات واقئيتؤن ٚ جي اين ٚ یادداشتؤن ٚ مئن [[جان أندرسؤن]] ٚ (ۊن زيندگي‌نؤمه ٚ نويشتنکسؤن ٚ جي) نظر ٚ مئن نۊشؤن أز «چشمگير ٚ دۊري خؤشۊنت ٚ جي» دأره. ايمه گوارا یته أدبي روایت، اي حادثه ٚ جي با ۊنوؤن ٚ «یته خائن ٚ مرگ» منتشر بؤگۊد گه اۊن ٚ مئن گرا ٚ خیانت ؤ اعدام ٚ پيش ٚ درخاس مبني بر اينگه «انقلاب اۊن ؤلاد ٚ جي مراقبت بؤنه»' به «یته انقلابي مثَل رستگاري ره، فداکاري ٚ طريق ٚ جي» تبديل بؤگۊد&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 237.&lt;/ref&gt;.

چه، سخت‌گير ؤ گلف بي‌رحم بؤ، ولي هندئه، خؤدره خۊ أفراد ٚ مألم دؤنس ؤ فراغت ٚ ؤقات ٚ مئن، أفرادي رابرت لۊیي ئستيۊنسن ؤ ميگل د سروانتس ٚ مۊسؤنچي ؤ ايسپانيایي [[غنایي شئرؤن]] ٚ همرأ ۊشؤن،-ه سرگرم گۊد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 35.&lt;/ref&gt; گوارا تحت ٚ تأثير ٚ «سواد ٚ بيدۊن ٚ مرز» خؤزه مارتي جي، چريکؤن-ه دسسۊر بدأ بؤ بي‌سواد ٚ کيشاورزؤني گه ۊشؤن ٚ ور دؤبؤن  ؤ جنگسن-ه خؤندن‌نويشتن بيؤمۊجأنن ؤ اي برنؤمه' «کالنجار جهل ٚ همرأ» لقب بدأ بؤ. تۊماس آلبا (گوارا ٚ یارؤن ٚ جي) گۊنه: چه ٚ سخت‌گير ؤ جدي بؤن ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، هندئه اۊن ٚ تۊغامند بیم ؤ ۊن-ه خۊش دأشتيم ؤ حاضر بیم خۊ جؤن-ه اۊن ٚ ره بديم.&lt;ref&gt;http://www.ezilon.com/information/article_18610.shtml&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Vabdi.jpg|بندانگشتی]]
فيدل کاسترؤ، به عنوان ٚ گوارا ٚ أرشد ٚ أفسر، اۊن-ه فردي زرنگ، جسۊر ؤ یته نمؤنه‌رهبر تؤصيف بؤگۊد دأره گه «رۊحي لحاظ ٚ جي خۊ أفراد-ه سلطه دأشت». کاسترؤ ايمه بؤگۊت گه گوارا حد ٚ جي ويشتر ريسک-ه پذيرا بؤ، اۊته گه حتی «حماقت-ه مؤنس».&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 193.&lt;/ref&gt; [[جؤئل ايگلسياس]] (گوارا ٚ نؤجوؤن ٚ سؤتوؤن) گوارا ٚ بأضي مخاطره‌آميز ئقدامات کالنجار ٚ مئن-ه خۊ خاطرات ٚ مئن واگۊته ؤ متذکر ئابه چه ٚ رفتار کالنجار ٚ مئن، حتی دۊشمند-ه مجبۊر ٚ به تحسين گۊد. ايگلسیاس یاد درگئنه یه وار گه زخمي بؤبؤ بؤ «چه» بيدۊن ٚ توجه دۊشمند ٚ گۊلۊله'ن' مي را بؤدؤوس ؤ مره کۊلأگيت ؤ منطقه جي دربؤبۊرد. نگهبؤنان حتی اۊن ٚ ره تير توأدأ نيأرسن... ايمه ۊشؤن مره بؤتن وختي بدئن اۊن خطر-ه نظر نئیته'ر ؤ غلاف ٚ أسلحه ٚ همرأ دؤونه، تحت ٚ تأثير قرار بئیتن ؤ تير توأدأ مننسن.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/books/reviews/companero.htm&lt;/ref&gt;

گوارا «دؤخؤته ٚ راديؤوي ايستگا»' را درگئنتن ٚ مئن ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ مئن حیاتي نخش دأشت. اي راديؤو أخبار-ه ژۊيئه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ نظر ٚ شي مخابره گۊد ؤ هيتأني راديؤوي ارتباط-ه شۊرشئن ٚ ره گه ۊشؤن ٚ تئداد أفزایش یأته دؤبؤ، تمؤم ٚ جزيره ٚ مئن ممکن گۊد. بدأري گوارا سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ کارأیتن راديؤو ٚ جي ٚ أثر نني-ئه ٚ مشاهده ٚ همرأ آربنز ٚ ديکتاتؤري دؤلت-ه گئنتن ٚ هدف ٚ همرأ، اي راديؤوي ايسگا' چاؤدن ٚ تصميم-ه بگيت.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20080218164340/http://www.pateplumaradio.com/central/cuba/rebel1.html&lt;/ref&gt;

کۊبا ٚ دؤلتي نيرؤن، قيام ٚ سرکۊتۊن ٚ ره تصميم بئیتن شۊرشي زندانئن-ه ئسارت ٚ لحظه ٚ مئن اعدام بؤنن. ۊشؤن هيتأتي هيته رعب ؤ وحشت درگئتن ٚ ره، غير ٚ نظؤمئن-ه دسگير، شکنجه ؤ اعدؤم گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 42.&lt;/ref&gt; تا ۱۹۵۸ ٚ مارس، باتيستا ٚ رژيم ٚ ايته‌چي اقدامات سبب بؤبؤ آمريکا ٚ یجؤنایي‌‌ايالات کۊبا' أسلحه فرتن-ه متوقف بؤنه. ۱۹۵۸ ٚ ژۊئيه تۊمؤنأکۊن ٚ مئن، [[لاس مرسدس ٚ کالنجار]] ٚ مئن، گوارا ٚ تحت ٚ فرمؤن ٚ سيۊتيۊن مؤفقا بؤ ژنرال کانتيلؤ ٚ ۱۵۰۰ نفره' گه قصد دأشتن کاسترؤ ٚ نيرؤن-ه دؤرأچينن ؤ مۊغۊب بؤنن-ه، متوقف بؤنه.&lt;ref&gt;http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/BLJ.htm&lt;/ref&gt; چن سال دئه، سرگؤرد لاري بؤکمن (آمريکا ٚ یجؤنأیي ايالات ٚ دريایي تفنگدارؤن ٚ سپا جي) لاس مرسدس ٚ کالنجار' تحليل ٚ مئن، گوارا ٚ تاکتيکي بؤده'ر-ه (عملکرد) «درخشان» تؤصيف بؤده. گوارا هيتأني اي مئنأ، بزن‌بيرۊج ؤ دئه «چريکي» تاکتيکؤن-ه کارأیتن ٚ مئن باتيستا ٚ أرتش ٚ عليه خبره بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 40.&lt;/ref&gt;

جنگ ٚ ويشتر بلأیتن ٚ همرأ، جديد ٚ سؤتۊن ٚ فرمؤندهي گه تۊمؤنأکۊن ٚ حمله ٚ هدف ٚ همرأ [[هاوانا]]' اعزام بؤبؤ بؤ، گوارا' مؤحول بؤبؤ. ۊشؤن یته طاقت‌فرسا مسير-ه یه هفته ٚ سر طی بؤدن. ۊشؤن دۊشمند ٚ کمين ٚ جي ايمن بؤن ٚ دؤني خألي شؤوؤن را شؤن ؤ أغلب چن رۊز غذا نؤخؤردن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; ۱۹۵۸ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ رۊزؤن ٚ مئن، گوارا موظف بؤبؤ لاس وياس ٚ ؤستان ٚ گيتن ٚ همرأ گه کۊبا ٚ وسط ٚ مئن قرار بٚیته، جزيره' دۊ قسمت-ه تقسيم بؤنه. چن رۊز ٚ طۊل ٚ مئن، اۊن «درخشؤن ٚ تاکتيکي پيرۊزئن» ٚ مجمۊعه همرأ تمؤم ٚ ۊستان-ه، غير أز اۊن ٚ مرکز سانتا کلارا، تحت ٚ کؤنتؤرؤل بگيت.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; گوارا ايمه خۊ «انتحاري جۊخه»' سانتا کلارا ٚ کالنجار (انقلاب ٚ سرنوشت‌چاکۊنکس پيرۊزي) مئن رهبري بؤگۊد.&lt;ref&gt;Dorschner 1980, pp. 41–47, 81–87.&lt;/ref&gt; اي شيش هفته‌ ٚ مئن گه کالنجار اۊن-ه منتهی بؤبؤ، گاگلف اۊن ٚ نيرؤن کاملا محاصره بۊنأ بؤن ؤ مهمات ٚ کافي ندأشتن. چه ٚ تۊمؤنأکۊنا پيرۊزي، دۊشمند ٚ نفري برتري (۱۰ به ۱) ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، بأضي ناظرؤن ٚ نظر ٚ جي «یته چۊمگير ٚ مؤنه ورق-ه وگأردنئن نؤوين ٚ جنگؤن ٚ مئن» محسۊب بۊنه.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 39.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che SClara.jpg|بندانگشتی|سانتا کلاراٰ ٚ کالنجار ٚ پسي، ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول]]
شۊرشي راديؤو أوولي گۊزارشؤن-ه مبني ٚ گواراٰ سؤتۊن ٚ تسلط سانتا کلارا ٚ سر، ۱۹۵۸ ٚ نؤسال ٚ شؤو مخابره بؤگۊد. أمما ملي خبري رسانه أخباري متناقض-ه گۊزارش گۊد ؤ يه مرت حتی چه جنگ ٚ مئن ٚ بؤکۊشته بؤن ٚ خبر-ه بدأ. ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول سأت ٚ ۳ ٚ نصفه شؤو، باتيستا گه واخبرا بؤ ۊن ٚ ژنرالؤن خۊسرؤنه چه‌گواراٰ همرأ صۊلح ٚ ره مذاکره گۊددرن، هوامۊج-ه سوار-ه، درحالي گه ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (سيصد ميلیۊن) دۊلار ٚ جي ويشتر خۊ همرأ بؤرد، دؤمينيکين ٚ جؤمۊرئه درشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 48.&lt;/ref&gt; پس ٚ رۊز ژانويه ٚ ۲وؤم، گوارا اين ٚ ره گه شأر-ه کاميلا تحت ٚ کؤنتؤرؤل بئیره، هاوانا ٚ دؤرين-ه بؤشؤ. فيدل کاسترؤ ٚ رسئن شيش رۊز دئه دکشئه، اۊن طی ٚ مسير مردۊمي حيمایت ٚ جذب ٚ دؤني پيلا شأرؤن ٚ مئن توقف بؤده بؤ ؤ سرأخر ژانويه ٚ ۸تؤم ۱۹۵۹ ٚ مئن ظفرمندؤن-ه هاوانا ٚ دله بؤشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 13.&lt;/ref&gt; مجمۊعا دۊسال انقلابي جنگ ٚ مئن، ۲,۰۰۰ نفر بؤکۊشته بؤبؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 51.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ميؤنه ٚ مئن، گوارا آسم ٚ حمله ٚ جي ٚ بهبۊد ٚ ره یته تاوسسؤني ويلا' تارارا مئن بؤشؤ.&lt;ref&gt;Castañeda, pp. 145–146.&lt;/ref&gt; اۊن اۊجه تارارا ٚ جرگه' را درگئنت گه ايجتماعي، سياسي ؤ اقتصادي تؤسعه ٚ سر بحث ؤ برنؤمه‌‌دچيني گۊدن. «چه» هيتأني «چريکي جنگ» ٚ کيتاب ٚ نويشتن-ه سرأگيت.&lt;ref&gt;Castañeda, p. 146.&lt;/ref&gt; فوریه ٚ مئن، انقلابي دؤلت به ايفتخار ٚ گوارا ٚ نخش پيرۊزي مئن، اۊن-ه «شهروند ٚ متولد ٚ کۊبا» اعلام بؤگۊد. وختي گه هيلدا گادآ ژانويه ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن کۊبا' بؤشؤ، گوارا اۊن-ه بؤگۊت گه یته دئه زنکه ٚ همرأ وارد ٚ رابطه بؤبه ؤ ۊشؤن طلاق ٚ تصميم-ه بئیتن گه مئی ٚ ۲۲ ٚ مئن عملي بؤبؤ. ۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم، ۊن آليدا مارس (ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ أعضا جی)  همرأ، ايزداواج بؤگۊد. گوارا ماه ٚ عسل ٚ ره آليدا همرأ ژۊئن ٚ مئن تارارا' وگرس. مجمۊعاً، اۊن خۊ دۊته ايزداج ٚ جي پئنشته وک‌وچه' صاحب بؤبؤ.&lt;ref&gt;(Castañeda 1998, pp. 264–265).&lt;/ref&gt;

=== لاکابانیا، أرضي اصلاحات ؤ سوادیؤمۊجي ٚ برنؤمه ===
انقلابي کۊبا ٚ أوولي پيلا سیاسي بؤحران، باتيستا ٚ رژيم ٚ دسگيرا بؤبه ٚ مسئۊلين ٚ سرنويشت ٚ تصميم‌ گيتن ٚ سر بؤ، ۊشؤني گه بدترين سرکۊتۊن-ه مرتکب بؤبؤ بؤن،&lt;ref&gt;Skidmore 2008, pp. 273.&lt;/ref&gt; باتيستا ٚ ديکتاتؤري ٚ عليه ٚ شۊرش ٚ مئن، فيدل کاسترؤ رهبري همرأ، نؤنزهمي قرن ٚ جزایي قانۊن-ه مؤسۊم به لي د لا سي‌ىرا ([[سي‌ىراٰ قانۊن]]) خۊ تحت ٚ کؤنتؤرؤل ٚ مناطق ٚ مئن جرا گۊد. قانۊن ٚ أساس ٚ سر تمؤم ٚ أفرادي گه جددي جنایات-ه مرتکب بؤبؤن ٚ مجازات، چي باتيستا ٚ رژیم ٚ مقامات ؤ چي انقلاب ٚ طرفدارؤن، اعدام هيسه. ۱۹۵۹ ٚ مئن انقلابي دؤلت قانۊن-ه تمؤم ٚ جؤمۊرئه تعميم بدأ ؤ ۊشؤني گه جنگي جنایت‌کار محسۊب بۊنأ بؤن، انقلاب ٚ پسی دسگير ؤ محاکمه بؤبؤن. کۊبا ٚ دادگؤستري ٚ وزارت ٚ بؤتأر ٚ طبق، مردۊم ٚ ويشتري اي تصميم ٚ جي حيمایت گۊدن ؤ اي محاکمه'ن ٚ مئن، نؤرنبرگ ٚ دادگاٰن ٚ (دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي شي) مۊسؤن‌چي روال ٚ جي پیروي بؤ.&lt;ref&gt;Gómez Treto 1991, pp. 115–116.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Manuel Urrutia2.jpg|بندانگشتی|راس‌درکه به چپ‌درکه، شۊرشي رهبر  سينفۊئگؤس، کۊباٰ رئيس‌جمهۊر مانؤل ۊرؤتيا ؤ چه گوارا (۱۹۵۹ ٚ ژانويه)]]
کاسترؤ نخشه ٚ يته بخش-ه اجرا ره، گوارا-آ پئنج ما (۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ۲وؤم تا ژۊئن ۱۲هۊم) [[لا کابانياٰ قلعه ٚ زندؤن]] ٚ فرمؤنده' منصۊب بؤگۊد. جديد ٚ دؤلت چه' موظفاؤده بؤ «انقلابي عيدالت» ٚ اعمال ٚ همرأ، باتيستا ٚ دؤلت ٚ خائنين، خبرچينؤن ؤ جنگي جنایتکارؤن-ه پاک‌چاؤني ؤ پيرۊزئه تحکيم بؤنه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 376.&lt;/ref&gt; به ۊنوؤن ٚ لا کابانياٰ فرمؤنده، گوارا انقلابي دادگاٰن ٚ محکۊم بؤبؤرؤن ٚ تجديد ٚ نظر ٚ درخاس-ه بررسي گۊد.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 267.&lt;/ref&gt; اي دادگاٰن دۊته یا سۊته أفسر، یته محترم ٚ شهروند ؤ یته‌أني أرزیاج ٚ حؤضۊر ٚ همرأ برگؤزار بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 52.&lt;/ref&gt; بأضي پرونده'ن ٚ مئن، انقلابي دادگاٰن أفراد-ه تيروارؤن-ه محکۊم بؤده بؤن. راۊل گؤمز ترتؤ (عدل‌وتأري وزارت ٚ حؤقۊقي مشاور) مؤتقد بؤ اي أحکام تؤجيه‌پذيرن اين‌دؤني گه مردۊم ٚ خۊسر ٚ اجرای ٚ عأدالت ٚ جؤلؤو-ه گيره، ولي خۊرخه کاستانيدا (نويسا)  ٚ بؤتأر ٚ طبق اي دادگه'ن ٚ مئن عادلانه رويه ٚ جي پیروي نؤبؤ.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara June 2, 1959.jpg|بندانگشتی|گوارا، Beret ٚ کۊلا ؤ خۊ مأرۊف ٚ زيتۊنی ليواس ٚ همرأ]]
آمارؤن ٚ متناقص بؤن ٚ همرأ تخمين بزأ بؤبه گه چن‌صد نفر کيشور ٚ سطح ٚ مئن اۊ زمت اعدام بؤبؤن گه حؤدۊد ٚ ۵۵ تا ۱۰۵ مؤرد لا کابانيا ٚ زندؤن ٚ مئن گه تحت ٚ فرمؤن ٚ چه بؤ أنجؤم بؤبؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refCasta%C3%B1eda1998&lt;/ref&gt; نظرات گوارا ٚ احساس ٚ سر درمؤرد ٚ اعدامؤن متفاوتن. تبعيد بوبه ٚ مۊخاليفؤن انقلابي دؤلت-ه متهم گۊدن گه ذؤق ؤ شؤق ٚ همرأ اعدامؤن-ه سازمؤن بدأن ؤ اۊن-ه «لا کابانياٰ قصاب» لقب بدأن، درحالي گه دئه-جرگه ايشاره کۊنن اۊن تا جایي گه شأس خلئن-ه عفو بؤگۊد.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt; أمما به هرحال تمؤم ٚ روایات متفق‌القؤلن گه اۊن هيچ ترديدي اعدامؤن ٚ مئن ندأشت. أگر تنها را «انقلاب ٚ جي حيفاظت گۊدن ٚ ره مۊخالفين-ه اعدام بؤ، سياسي ؤ اينسؤن‌دۊستانه استدلالؤن اۊن ٚ سر أثري نأ مننسن». بيؤگرافرؤن یته نظرسنجئه ايشاره کۊنن گه ۹۳٪ عؤمۊمي مؤافقت-ه دادگا ٚ روند ٚ سر نۊشؤن دنه. ۱۹۵۹ ٚ فوريه ٚ ۵ ؤم، گوارا یته نؤمه مئن لۊئيز پاردس-ه بۊئنؤس آیرس ٚ مئن، بنويشت: «اي تيروارؤنان نه خألي کۊبا ٚ مردۊم ٚ ره ضرۊرئه، بلکي مردۊم ٚ خأسه‌بؤچي ني هيسه».&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 375.&lt;/ref&gt;

چه ٚ دئه-کارؤن ٚ جي انقلابي کۊبا مئن، أرضي اصلاحات بؤ. اۊن چن رۊز انقلاب ٚ پيرۊزي ٚ پسي ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ مئن، یته خۊ مهم‌ترين سخنرانئن ٚ مئن، «شۊرشئن ٚ اجتماعي تفکرات» ٚ سر صؤبت بؤگۊد. چن ماه بعد ۱۹۵۹ ٚ مئی ٚ ۱۷هؤم، زمين ٚ اصلاح ٚ قانۊن گه گوارا اۊن-ه تهيه بؤده بؤ، اجرا بؤبؤ گه مزارع ٚ وسعت-ه ۴۰۰ هکتار-ه محدۊد گۊد. تمؤم ٚ وسيع‌تر ٚ أملاک اۊ وضع بؤبه محدۊده ٚ جي، توسط ٚ دؤلت تصاحب بؤ ؤ ايمه زمينؤني ۲۷۰,۰۰۰ هزار متر-مربع ٚ وتأري ٚ همرأ دهقانؤن-ه دأن یا دؤلتي مالکيت ٚ مئن مؤنسن. اي قانۊن هيتأني کۊبا ٚ شکر ٚ مزارع ٚ مالکيت-ه خارجي اتباع ٚ ره ممنۊع گۊد.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 57-58.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم ٚ مئن کاسترؤ، گوارا' یته سۊ ماهه سفر-ه ۱۴ ته کيشور گه أکثرا باندۊنگ ٚ کؤنفرانس ٚ ؤضو بؤن (مراکش، سؤدان، مصر، سۊريه، پاکستؤن، هيند، سري‌لانکا، برمه، تایلند، أندؤنزي، ژاپؤن، یۊگسلاوي، یۊنان) ؤ [[سينگاپۊر]] ؤ هنگ‌کنگ ٚ شأرؤن-ه روؤنه بؤگۊد. گوارا ٚ ديۊرأ گۊدن هاوانا جي کاسترؤ' ايجازه بدأ تا گوارا ؤ اۊن ٚ مارکسيستي تفکرات ٚ جي فاصله بئیره اين‌دؤني گه اي‌ مسئله هم یجؤنایي ايالات ٚ همرأ رابطه ٚ مئن ؤ هم ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ بأضي أفراد ٚ همرأ رابطه مئن مۊشکيل‌ساج بؤبؤ بؤ. گوارا جاکارتا مئن [[أندؤنزي]] ٚ رئيس‌جمهۊر (أحمد سۊکارنؤ) ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد. ۊشؤن أندؤنزي ٚ ۱۹۴۵_۱۹۴۹ ٚ انقلاب ٚ سر بؤگۊ-بيشنؤ بؤدن ؤ هيتأني تجاري روابط-,ه دۊته کيشور ٚ مئنأ برقرار بؤدن. سۊکارنؤ ؤ گوارا خلي زيۊ صميمي بؤبؤن اين‌دؤني گه چه ٚ کردٚکار ؤ خؤدمؤني رفتار سۊکارنؤ' تحت ٚ تأثير قرار بدأ. هيته-أن هر دۊته چپ ٚ انقلابي ايده'ن-ه خۊرخؤسي امپراليسم ٚ علیه' متعهد بؤن. گوارا ايمه آتي ٚ دؤنزه رۊز-ه (ژۊئن ٚ ۱۵ تا ۲۷) ژاپؤن ٚ مئن هيسأ بؤ ؤ کۊبا ؤ ژاپؤن ٚ تجاري روابط- گسترشٚ دؤني، تيندار ٚ مذاکرات ٚ مئن شرکت بؤگۊد. اي وادئن ٚ مئن، اۊن قؤبۊل نؤگۊد گه گۊم‌نؤم ٚ سالدات ٚ مقبره (یته یادبۊد ٚ بنا بؤکۊشته بؤبه ژاپؤني سالداتؤن ٚ ره دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ مئن) ٚ جي دئن بؤنه اين‌دؤني گه «ژاپؤني امپراليستؤن» جنگ ٚ طۊل ٚ مئن «میلیۊنؤن آسيایئه بؤکۊشتن». اۊن ٚ تأد، گوارا' وأس هيرؤشيما جي گه آمريکا ٚ أرتش ۱۴ سال پيش اۊن ٚ سر أتؤمي بؤمب توأدأ بؤ جي وادئن بؤنه. اۊن هيرؤشيما مئن هري ترۊمن-ه (آمريکا ٚ ۳۳وؤمي رئيس‌جؤمۊر)' اي هسته‌اي ٚ بؤمب‌وارؤن ٚ دؤني یته «ترسناک ٚ دلقک» دؤخؤند ؤ یته پستالي کارت حاوی ٚ «وأني هيرؤشيما' نيأ گۊدن تا شأسه‌بۊن بئیتر صۊل ٚ ره جنگسن» کۊبا' برسأدنئه.&lt;ref&gt;http://search.japantimes.co.jp/print/nn20080516a3.html&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ کۊبا' وگردسن ٚ پسی ۱۹۵۹ ٚ سپتأمبر ٚ مئن، مشخصا بؤ گه کاسترؤ ٚ سياسي قۊدرت ازدياد بيأته. دؤلت زمينؤن-ه تصاحب-ه أرضي اصلاحات ٚ قانۊن ٚ مطابق سرأیته بؤ، ولي خسارت-ه پرداخت ٚ تأد پيلا مالکؤن'، ۊشؤن-ه «ؤراق ٚ قرضه» کم ٚ بهره همرأ هدأ، اقدامي گه یجؤنایي ايالات ٚ تؤجه' جلب بؤگۊد. اي زمت ٚ مئن، کاماگؤی ٚ ثروتمند ٚ گالشؤن (دامدارؤن) گه أرضي اصلاحات ۊشؤن ٚ سر أثر بنأ بؤ، هۊبر ماتؤس-ه (یته نؤظؤهۊر ٚ شۊرش ٚ رهبر)' گلأکتن. ايشؤن ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام ٚ عليه ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ جناح ٚ همرأ یجؤنأبؤن تا کؤمؤنيستؤن ٚ جؤلؤو-ه بئیرن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن، رافائل ترؤخيؤ ([[دۊمينيکن]] ٚ ديکتاتؤر) «کارائيب ٚ ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ لژيۊن» ٚ جي گه خۊ کيشور ٚ مئن ۊشؤن-ه تعليم دأ، حيمایت گۊد. اي چن‌مليتي نيرؤن گه ويشتر ايسپانيایي ؤ کۊبایي ؤ هيته-أن کؤرواتؤن، آلمؤنئن، یۊنانئن ؤ راس‌خۊ (راست‌گرا) مزدۊرؤن ٚ جي تشکيل بؤبؤ بؤن، قصد دأشت کاسترؤ ٚ جديد ٚ رژيم-ه بيگئنن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt;

۱۹۶۰ ٚ مارس ٚ ۴رؤم، دۊته پيلا ئنفجار لا کؤبر (فرانسوي باري پرأخۊت) ٚ مئن گه بلجيکي مهمات ٚ حامل آنتورپ ٚ جي بؤ ؤ هاوانا ٚ بندر ٚ مئن پألۊ بئیته بؤ، اي تهديدات-ه تشديد بؤگۊد. مذکۊز ٚ اينفجار ٚ مئن حدأقل ۷۶ نفر بؤکۊشته ؤ چن‌صد نفر أني زخمي بؤبؤن گه گوارا شخصاً أوليه ٚ کۊمک‌رسؤني مئن بأضي قربانئن-ه بال بزأ. فيدل کاسترؤ بلافاصله سي‌ئی‌آ سازمؤن-ه «اقدامي ترؤريستي»' متهم بؤگۊد ؤ پس ٚ رۊز رسمي گلاکۊني ئنفجار ٚ قربانئن ٚ ره برگؤزار بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, p. 25.&lt;/ref&gt; گواراٰ ٚ مأرۊف ٚ عکس گه ألؤنه ؤسطۊره‌اي چريک ٚ ۊنوؤن ٚ همرأ نؤمي هيسه، اي مراسم ٚ مئن آلبرؤ کؤرداٰ توسط بئیته بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, pp. 25–50.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:KordaOfCheWalking.jpg|بندانگشتی|گوارا ؤ ۊن ٚ زنکه آليدا مارس هاواناٰ خياوؤنان ٚ مئن، ۱۹۶۰]]
احتمالي تهديدات باعث بؤبؤ کاسترؤ ضد ٚ انقلابيۊن ٚ ويشترين-ه مؤغۊب بؤنه ؤ گوارا جي بخأ أرضي اصلاحات ٚ أنجؤم ٚ سۊرعت-ه شدیداً ازدياد بده. مؤرد ٚ نظر ٚ مسئله ٚ تحقق ٚ ره، یته جديد ٚ دؤلتي نهاد «أرضي اصلاحات ٚ مللي مؤسسه (INRA)» ٚ نؤمي کۊبا ٚ دؤلت ٚ توسط تأسيس بؤبؤ. اي مؤسسه خلي زيۊ کيشور ٚ مؤهم‌ترين حؤکۊمتي ارگان بؤبؤ ؤ گوار به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير اۊن-ه رياست گۊد. گوارا ٚ فرمؤندهي ٚ تحت، یته شبه‌نظامي نيرۊ به اسشمار ٚ ۱۰۰,۰۰۰ نفر چاؤدن بؤبؤ گه أول‌سر دؤلت-ه زمينؤن-ه مصادره ؤ  اۊن-ه تۊزيع ٚ مئن بال زأ ؤ ايمه تعاوؤني مزارع' ايجاد ٚ ره اۊن ٚ جي کارأیتن بؤبؤ. مصادره‌بؤبؤ ٚ زمينؤن ۱۹۰,۰۰۰ هکتار گه یجؤنایي ايالات ٚ شرکتؤن ٚ شئم بؤ'، شامل بؤ. چن‌ماٰ پسي، دوایت آیزنهاور (آمريکا ٚ رئيس‌جؤمۊر) تلافي ٚ هدف ٚ همرأ، کۊبا ٚ شکر ٚ واردات-ه (کۊبا ٚ أصلي نقدي صادرات)' شديداً کاهش بدأ؛ عملي گه گوارا ۱۹۶۰ ٚ ژۊئيه ٚ ۱۰ ٚ مئن ۱۰۰,۰۰۰ ٚ جي ويشتر کارگر ٚ ور مقابل ٚ رياست‌جمهۊري ٚ کاخ اۊن-ه اقتصادي تجاوز دؤخؤند.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 58.&lt;/ref&gt; [[تایم ٚ مجله]] ٚ خبرنگارؤن اي مؤقؤ گواراٰ همرأ ملاقات بؤدن، بنويشتن گه اۊن «کۊبا' یخي محاسبات، پۊر قابل بؤن، جؤردؤبؤ ٚ هۊش ؤ شۊخ‌‌طبعي ٚ همرأ هدایت کۊنه.»&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;

علاوه بر أرضي اصلاحات، گوارا سواد ٚ سطح-ه أفزایش مللي سطح ٚ مئن ٚ لؤزۊم ٚ سر-أني تأکيد دأشت. ۱۹۵۹ ٚ سال ٚ پيشي، کۊبا ٚ سواد ٚ مقدار ٚ رسمي آمار ۶۰ تا ۷۶ درصد بؤ گه تحصيل ٚ دسبرس بؤن ٚ بد ٚ وضعيت رۊستایي مناطق ؤ معلم ٚ کمبۊد، تعيين‌گۊدنکس ٚ عوامل ٚ جي سواد ٚ آمار ٚ جير دؤبؤن ٚ مئن بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، کۊبا ٚ دؤلت به دستۊر ٚ گوارا، ۱۹۶۱ ٚ سال ٚ نؤم-ه «تحصيل ٚ سال» نؤم بنأ ؤ ۱۰۰,۰۰۰ نفر داوطلب ٚ جي ويشتر-ه «سواد یؤمۊجي تيپؤن» ٚ مئن بسيج بؤگۊد. ايشؤن مدارس-ه چاؤدن، جديد ٚ معلمين-ه یؤمۊجش ؤ خؤندن-نويشتن-ه تأليم بي‌سواد ٚ رۊستایئن-ه مئن یاري برسأدنئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; برخلاف ٚ گواراٰ بأدي اقتصادي برنؤمه'ن ٚ خلئن، کۊبا ٚ سواد یؤمۊجي نهضت یته «چشمگير ٚ مؤفقيت» بؤ. ۷۰۷,۲۱۲ پيلاسال ٚ کۊبایي خؤندن‌نويشتن بيؤمۊتن ؤ سواد ٚ مللي مقدار ۹۶٪-ه برسئه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt;

[[فاىل:El che.jpg|بندانگشتی]]
————————————————

«گوارا مر ٚ ره یته پئر ٚ مۊسؤن بؤ... اۊن مره تأليم بدأ. اۊن مره یاد بدأ تفکر بؤنم. اۊن خؤجيرترين چي، اينسؤن بؤن-ه، مره بيؤمۊت.»

————————————————

—[[ؤربانؤ]]، گوارا ٚ هم‌رزم کۊبا ؤ بۊليوي مئن.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7034953.stm&lt;/ref&gt;

گوارا هيتأني قصد دأشت عالي یؤمۊجش ٚ ؤمۊمي دسبرس بؤن-ه ني کۊبا ٚ خلک ٚ ره تهيه بؤنه. اي أمر ٚ تحقق ٚ ره، دؤنشگاٰن ٚ مئن [[مثبت ٚ تبعيض]] اعمال گۊد. گوارا یته سخنراني مئن عيلمي هیئت ٚ أعضا ؤ لاس وياس ٚ دؤنشگا ٚ دؤنش‌مۊجؤن ٚ ور بؤگۊت زمتي گه تحصيل «یته ايمتياز سيفيت‌پۊس متوسط ٚ طبقه' متعلق سؤ» بؤ تۊمؤنأبئه. اۊن بؤگۊت: «دؤشگا وأني خؤدر-ه سيا، مؤلاتؤ، کارگر ؤ دهقؤن ٚ رنگ-ه بئیر، نوللأ مردۊم اۊن ٚ برؤن-ه ايشکنن ؤ اۊن-ه هر رنگي خۊش دأشته‌بۊن ٚ همرأ رنگ‌ کۊنن.»&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 449&lt;/ref&gt;

=== مارکسيسم ===
————————————————

[[کارل مارکس|مارکس‌]] ٚ شایستگي اين‌دؤني هيسه گه یه‌مرتئه یته مؤهم ٚ تأثير ايجتماعي تفکرات ٚ تاريخ ٚ مئن ايجاد کۊنه. ۊن تاريخه تفسير کۊنه، ۊن ٚ تحرکه درک کۊنه، آینده' پيش‌‌بيني کۊنه ؤ علاوه بر ۊن (تا خۊ عيلمي تعهده ارضا بؤنه) یته اينقلابي مفهۊم ابراز کۊنه: دۊنیا نخأن خألي تفسيرا بۊن، بلکي خأن متحولا بۊن. اينسؤن دئه خۊ زيندگي ٚ فضا مئن برده ؤ أوزار نيه ؤ خؤدره خۊ سرنويشت ٚ معمار-ه تبديل کۊنه.

————————————————

—چه گوارا، یادداشتؤني کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي ٚ مطالعه ٚ ره، 1960 ٚ ؤکتؤبر&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

[[فاىل:Ie che guevara.jpg|بندانگشتی]]
۱۹۶۰ ٚ سپتامبر ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکاٰ أوولي کؤنگره ٚ مئن گوارا جي درمؤرد ٚ کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي سؤال بؤبؤ ؤ ۊن جوؤوأدأ «أگر مر ٚ جي سؤال بؤبۊن آیا أمي انقلاب کؤمؤنيست هيسه یا خیر، مۊ گۊنم مارکسيستي هيسه. أمي اينقلاب خۊ‌ روشؤن ٚ کارأيتن ٚ همرأ مسيرؤني پيداؤده گه مارکس ۊنه ايشاره بؤده بؤ.»&lt;ref&gt;http://www.unz.org/Pub/NewRepublic-1960sep12-00008&lt;/ref&gt; ايمه، گوارا کارل مارکس-ه خۊ ايدئؤلؤژيک ٚ الهام ٚ سربس دؤخؤند. ۊن خۊ سياسي مؤضع ٚ دفاع ٚ مئن اطمينان ٚ همرأ بؤگۊت «پۊر مشهۊد ٚ حقایق درن گه بخشي مردۊم ٚ اطلاعات جي هيسن ؤ دئه بحث ۊن ٚ باره بي‌فأیده هيسه. یته شخص وأني [[مارکسيست]] بؤبۊن، هۊته گه فيزيک ٚ مئن نيؤتؤني ؤ زيوس ٚ مئن پأستيوري هيسه.» گوارا بؤتأر ٚ طبق، کۊباٰ عمل‌‌خۊ ٚ انقلابيۊن ٚ هدف دؤنشمند ٚ مارکس ٚ پيش‌بيني‌‌بؤبؤ ٚ قوانين ٚ تحقق بؤ.» گوارا مارکس ٚ [[ماترياليزم ٚ ديالکتيکي]] ٚ کارأیتن ٚ همرأ بؤگۊت «مارکسيسم ٚ قوانين کۊباٰ انقلاب ٚ وقایع ٚ مئن درن، فارغ ٚ ؤنچي گه ۊن ٚ رهبرؤن به زوؤن هأورن، یا یته دئه نظري ديدگا جي کاملا اۊ قوانين ٚ جي واخبرن.»&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

=== اقتصادي منظر ؤ «جديد ٚ اينسؤن» ===
————————————————

اينسؤن وختي واقعا خۊ اينسؤني شرایط-ه کاميل رسنه گه تؤليد بؤنه، بۊدۊن ٚ اينگه نياز ٚ سر مجبۊر به خۊ جسم ٚ فرتن به ۊنوؤن ٚ یته کالا بؤبۊن.

————————————————

—چه گوارا، اينسان ؤ سۊسياليسم کۊبا مئن&lt;ref&gt;http://www.sadena.com/Books-Texts/Che%20Guevara%20-%20Man%20and%20Socialism%20in%20Cuba.pdf&lt;/ref&gt;

گوارا اي مؤقؤ مئن سممت ٚ حفظ ٚ همرأ دارایي ٚ وزير ؤ مللي بانک ٚ رياست-ه أني منصۊب بؤبؤ. اي انتصابات، ۊن ٚ فعاليت ٚ دۊمباله به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير ٚ توجه ٚ همرأ، گواراٰ خۊ قۊدرت ٚ ؤج-ه کۊبا مئن برسئه؛ ۊته گه عملا کۊباٰ اقتصاد ٚ تزار محسۊب بۊنأ بؤ. یته ۊن ٚ وظایف ٚ جي به ۊنوؤن ٚ مرکزي بانک ٚ رئيس، کۊباٰ ايسکناسؤن ٚ امضا بؤ گه ۊن خۊ کاميل ٚ نؤم ٚ تأد خألي «چه»' بسنده گۊد. گوارا اي نمادين ٚ عمل ٚ همرأ، خۊ بي‌میلئه پۊل ؤ طبقاتي اختلافاته گه ۊن ٚ نتيجه ٚ مئن ايجاد بۊنه، ابراز بدأشت ؤ خلئنه کۊبا مئن نگرؤن بؤگۊد&lt;ref&gt;Crompton 2009, p. 71.&lt;/ref&gt;. [[ريکاردؤ رؤخؤ]]، گواراٰ قديمي رفئق، ايمه گۊت ۊن «رۊزي گه ايسکناسؤنه چه ٚ نؤم همرأ ايمضا بؤگۊد، رایج ٚ عقيده' مبني ٚ بر پۊل ٚ مقدس بؤن-ه مۊغۊب بؤگۊد.»&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 60.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Beauvoir Sartre - Che Guevara -1960 - Cuba.jpg|بندانگشتی|گواراٰ ملاقات فرانسوي ژان-پل سارتر ؤ سيمؤن دؤ بوؤر ٚ همرأ خۊ دفتر هاوانا مئن، ۱۹۶۰ ٚ مارس. سارتر، گواراٰ «زمت ٚ کاميل‌ترين اينسان» توصيف بؤگۊد دأره.گوار علاوه ٚ بر ايسپانيایي، فرانسوي-ئه ني دؤنس.]]
گوارا ؤ کۊباٰ جديد ٚ رهبرؤن سأی گۊدن ايجتماعي نابرأربئنه مؤغۊب بؤنن، سريعا کارخؤنه'ن، بانکؤن ؤ کسب ؤ کارؤن-ه مللي بؤنن ؤ خۊ هأکش‌وکش-ه تأمين ٚ مسکن ٚ أرزؤن، درمؤني خدمات ؤ شؤغل تمؤم ٚ کۊبایئن ٚ ره معطۊف بؤدن تا ايته کيشور ٚ سياسي ؤ اقتصادي ٚ أساس-ه متحول بؤنن. ۊشؤن مؤتقد بؤن ايته‌چي أساسي ٚ تحولات وختي بۊنه گيرن گه مردۊم ٚ ايجتماعي روابط ؤ أرزشؤن ني متحولا بۊن. کۊباٰ رهبرؤن مردۊم ٚ ديد-ه نبست ٚ نژاد، زۊنؤنه'ن، فردگرایي ؤ یدي کار-ه کيشور ٚ منسۊخ ٚ بۊگذشته ٚ حاصل دؤنسن ؤ نتيجتا تمؤم ٚ أفراد ٚ جي بخأسن گه کسن-ه برابر بؤدؤنن ؤ أرزشؤني-ئه بپذيرن گه گوارا ۊنه «جديد ٚ اينسؤن» دؤخؤند. گوارا ؤميد دأشت اي تازه اينسؤن نهایتا مؤجۊدي «خؤدره ندئه‌بؤ بئیته ؤ گرۊپي کار ٚ رۊحيه ٚ دارا، پۊرتلاش، جنسيتي برابري ٚ پایبند، مصۊن فساد ٚ برأبر، غير ٚ مادي ؤ امپراليسم‌ستيز» بؤبۊن‌. ۊن مارکسيست–لنينيستي-ئه اي هدفه رسئن ٚ ره مناسب دؤنس ؤ اين ٚ طالب بؤ گه علاوه بر «وحدت، برابري ؤ آزادي» ٚ تبديل بؤن جديد ٚ أوليه ٚ ؤصۊل-ه دؤلت ويژگئني مساوات‌طلبي ؤ ايثار ٚ مۊسؤنچي ٚ سر تأکيد دأشته‌بۊن. گوارا اين ٚ طالب بؤ گه جديد ٚ اينسؤن ٚ أوولي ايقتصادي هدف، تنفر نسبت به ثروت ٚ تراکم ؤ ايقتصادي بي‌عأدالتي بؤن ٚ ور مادي أنگيزه'ن ٚ حذف تمؤم ٚ کيشور ٚ مئن ؤ ۊشؤنه جادؤجيني گۊدن أخلاقي مشوقؤن ٚ همرأ بؤبۊن. ۊن سرمایه‌دأري-ئه «مؤسابقه‌اي ورگؤن ٚ مئنأ» محسۊب گۊد گه ۊن ٚ مئن «خألي کسن-ه گئنتن» ٚ همرأ شأنه گئنا (پيرۊج) بؤن ؤ بنابرين، «جديد ٚ زن ؤ مرد» ٚ ظؤهۊر طالب بؤ. گوارا به طؤر ٚ مؤستمر تأکيد گۊد أگر سۊسياليستي ٚ  اقتصاد ٚ پایاني ٚ نتيجه «طمع ٚ تقويت ؤ فردي جاه‌طلبي ؤ جمعي ٚ رۊحيه ٚ تضعيف» بؤبۊن، «هأکش‌وکش، فداکاري ؤ جنگ ؤ نابۊدي ٚ ريسک» ٚ أرزشه ندأره. نتيجتا، «فردي واخبري» ؤ أرزشؤن ٚ اصلاح بئیتر ٚ کارگرؤن ؤ شهروندؤن ٚ دؤني، گواراٰ مؤهم‌ترين أهداف ٚ جي-ئه تبديلا بؤ. ۊن ٚ نظر ٚ مئن، «جديد ٚ اينسؤن» تۊنه «خۊپرستي» ؤ «خۊخأیي»-ئه گه أشخاص ٚ مؤشخصه کاپيتاليستي جوامع ٚ مئن دؤنس، غلبه بؤنه.

گوارا اي تؤسعه ٚ جديد ٚ روش ٚ تؤصيف ٚ ره بؤگۊت:

————————————————

یته پيلا تفاوؤت تؤسعه توسط ٚ «آزاد ٚ تجارت» ؤ «انقلابي تؤسعه» ٚ مئنأ دره. ۊشؤن ٚ یته مئن، ثروت یته کم‌تعداد ٚ خۊشبخت ٚ جرگه‌ ٚ دس دره گه دؤلت ٚ دۊس ؤ دلال هيسن. اۊ یته مئن، ثروت خلک-ه متعلقه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 59.&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che guevara nshnasni vlla?.jpg|بندانگشتی]]
گوارا مؤتقد بؤ یته دئه سيفایي ناپذير «وحدت، فرد ؤ اينساني گۊده ٚ مئنأ» ٚ پرورش ٚ مئن داوطلبؤنه ٚ کار ؤ ايراده هيسه. اي أمر ٚ نمایش ٚ ره، «گوارا اين‌دؤني گه یته مؤنه بؤبۊن» تأطيل ٚ رۊزؤن أني «بي‌وقفه کار گۊد، به ۊنوؤن ٚ وزير، ساخت ؤ ساز ؤ نیشکر ٚ مزارع ٚ مئن»،&lt;ref&gt;https://www.pbs.org/wgbh/amex/castro/peopleevents/p_guevara.html&lt;/ref&gt; مأرۊف بؤ ۳۶ سأت بۊدۊن ٚ توقف کار کۊنه، حتي نيصفه‌شوؤ أني جلسه ننه ؤ حرکت ٚ مؤقؤ غذا خؤره. ايته‌چي رفتار گواراٰ أخلاقي مشوقه'ن ٚ برنؤمه ٚ مؤنه بؤ گه ۊن ٚ مئن هر کارگر ملزم به خۊ سهم ؤ أنداجه‌اي مشخص کالا تؤليد بؤنه. ۊن مالي پاداشؤنه لغو بؤده بؤ ؤ کارگرؤني گه خۊ سهم ٚ جي ويشتر عمل گۊدن خألي یته تقدير ٚ گواهي دریافت گۊده‌‌نأبؤن أمما أگر کارگري مؤفق نبه بي، ۊن ٚ دریافتي حؤقؤق ٚ جي کسر بۊنأ بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 62.&lt;/ref&gt;

گوارا مواجهه تجاري روابط ٚ چيکاشؤن خۊرخؤسي ممالک ٚ همرأ مئن، سأی بؤگۊد نزيک‌تر ٚ تجاري روابط، خۊرتاو ٚ بلۊک همرأ' ۊن ٚ جادؤجين بؤنه ؤ شخصا چنته کيشور ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ ۊشؤن ٚ همرأ تجاري توافق‌نؤمه ايمضا بؤگۊد. تا ۱۹۶۰ ٚ پایان، ۊن چکؤسلؤواکي، شؤروي جماهير اتحاد، کليسایي کره، مجارستؤن ؤ خۊرتاوي آلمؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ قراردادؤني ۱۹۶۰ ٚ دسامبر ٚ ۱۷ ٚ قرداد ٚ مۊسؤن خۊرتاوي برلين ٚ مئن ايمضا بؤده بؤ. اي توافق‌نؤمه'ن تا حددي کۊباٰ ايقتصاده بال بزأن، أمما در عین ٚ حال کۊباٰ ايقتصادي وابستگي شرق ٚ بلۊک ٚ کيشورؤنه منجرا بؤ. هيتأني خؤرتاوي آلمؤن ٚ مئن گوارا، تامارا بؤنکه (ايمه تانیاٰ مأرۊفا بؤ) ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. ۊن ۊیه مترجم بؤ ؤ سال ٚ بعد گواراٰ گلأکت ؤ بۊليوي مئن ۊن ٚ همرأ بؤکۊشته بؤبؤ. گواراٰ ايقتصاديأ ؤصۊل فارغ أز مثبت ؤ منفي نکات، ۊن ٚ برنؤمه'ن نامؤفق بؤن ؤ ۊشؤن ٚ حاصيل بهره‌وري ٚ سريع ٚ نؤزۊل ؤ کارگرؤن ٚ غیبت ٚ ازدياد کار ٚ محل ٚ مئن بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 63.&lt;/ref&gt; گواراٰ مؤلاقات رنه دۊمؤن (فرانسوي اقتصاددؤن) ٚ همرأ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ ۱۹۵۹ ٚ مصوب ٚ أرضي اصلاحات ٚ ناکافي بؤن گه ۊن ٚ نتيجه پيلا مزارع ٚ تبديل تعاوني مزارع' یا أراضي ٚ تقسيم دهقانان ٚ مئنأ  بؤ، گوار نظر ٚ جي «فردي مالکيت ٚ احساس-ه» تقويت بؤگۊد ؤ کارگرؤن مننسن خۊ مثبت ٚ ايجتماعي منافع' بئینن ؤ ۊشؤنه تشويق گۊ‌د دئبار ٚ مۊسؤن فردي منافع ٚ دۊمبال دؤبۊن.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 306.&lt;/ref&gt;

=== خۊکؤن ٚ خليج ؤ مۊشکي بؤحران ===
۱۹۶۱ ٚ آوريل ٚ ۱۷ مئن، خۊکؤن ٚ خليج ٚ حمله مئن، ۱,۴۰۰ کۊبایي تبعيدي  گه آمريکا مئن یؤمۊجش بدئه بؤن، کۊباٰ حمله بؤدن. گوارا أساسي نخشي اي کالنجار مئن ايفا نؤگۊد، اين‌دؤني گه حمله ٚ پيش ٚ رۊز، یته جنگي ناو گه دریایي تفنگدارؤن ٚ حامل بؤ تظاهر به پينار دل ريؤ ٚ خۊرخؤسي ساحله حمله گۊدن بؤدن ؤ گواراٰ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤنه اۊ منطقه' بکشأنئن. ولي هأندئه مورخؤن مؤتقدن گوارا کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ مئن مؤثر ٚ نخش دأشت، اين‌دؤني گه اۊ زمت کۊباٰ مسلح ٚ نيرؤن ٚ یؤمۊجش ٚ مۊدير بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; تاد سالچ (نويسا) خۊ روایت  ٚ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ جي، گۊنه: «انقلابيۊن گئنا بؤبؤن، اين‌دؤني گه چه گوارا به ۊنوؤن انقلابي مسلح ٚ نيرؤن یؤمۊجش ٚ بخش رئيس یؤمۊجش ٚ برنؤمه ٚ مسئۊل، شبه‌نظامئنه تعليم بدأ. ۊن خۊ کاره خؤجير أنجؤم بدأ بؤ ؤ ۲۰۰,۰۰۰ زۊنؤنه ؤ مردؤنه' جنگ ٚ ره آماده بؤده بؤ».&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; هي زمت ٚ مئن بؤ گه گواراٰ أسلحه ٚ غلاف به طؤر ٚ ايتفاقي خارج بؤبؤ ؤ تير ۊن ي درشؤ ؤ گواراٰ ديمه زخما گۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 507.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheyFidel.jpg|بندانگشتی|چه گوارا ؤ فيدل کاسترؤ ۲۹۶۱ ٚ مئن]]
چه گوارا ۱۹۶۱ ٚ آگست ٚ مئن، آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کؤنفرانس ٚ مئن ؤرؤگۊئه ٚ پۊنتا دل استه ٚ مئن، یادداشتي «قدردؤني» جان اف. کندي (آمريکاٰ رئيس‌جؤمۊر) ٚ ره برسأدنئه. اۊ یادداشت ٚ دل بنويشته نأ بؤ «ممنۊن خۊکؤن ٚ خليج ٚ ره. حمله ٚ پيشي، انقلاب پرکان بؤ. ايسه هر زمت ٚ شي قوي‌تره». وختي گه داگلاس ديلان (یجؤنایي ايالات ٚ خزانه‌داري ٚ وزير) کۊباٰ گلأکتن اتحاد-ه ترقي ؤ پيشأکتن ٚ ره بخأسه‌کس بؤبؤ، گوارا آمريکاٰ وتلس ؤ اۊ کيشور ٚ نظامه دمؤکراتيک نؤدؤنس ؤ بؤگۊت دمؤکراسي «مالي ؤليگارش، تبعيض سياپۊسؤن ٚ عليه ؤ کۊکلاس‌کلن (یته زنجليه‌اي نژادپرست ٚ سازمؤن) ٚ خشم» ٚ همرأ جۊر نیه. ۊن هيتأني «أذیتؤنی» گه ۊن ٚ نظر ٚ جي «دؤنشمندؤني ؤپنهایمر ٚ مۊسؤنچئن-ه خۊ جایگاه ٚ جي هأرؤنئه، ساليان ٚ سال جهانه پاؤل رؤبسن ٚ فؤق‌العاده صدا جي محرۊم بؤگۊد دأره ؤ رؤزنبرگؤن-ه واغا بؤ ٚ مردۊم ٚ اعتراضات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ قتله برسأدنئه»' ني ايشاره بؤگۊد. گوارا خۊ گبؤن ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن بؤگۊت آمريکا واقعي اصلاحاته علاقه‌مند نيه ؤ «آمريکایي کارشناسؤن هرگيز کيشاورزي ٚ اصلاحات ٚ مؤرد ٚ مئن گب نزنن، ۊشؤن یته بي‌خطر ٚ مؤضۊ آو ٚ بئیتر ٚ تأمين ٚ مۊسؤن-ه ترجيح دنن. خۊلأصه، ۊشؤن تؤالتؤن ٚ انقلاب ٚ ره آماده بۊنن». هأندئه، ريچارد گۊدوين (ؤمۊر ٚ خارجه ٚ وزارت ٚ نماینده آمريکاٰ قاره ٚ مسائل ٚ مئن) خۊ یادداشت ٚ مئن کۊندأکۊندي بنويشت گه گوارا ۊنه فردي «جديدتر ٚ نسل ٚ جي» قلمداد کۊنه ؤ هيتأن گوارا خۊشؤن ٚ بؤگۊ-بؤشتؤو-ه کاميلا مؤفيد أرزیاجي بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://americancentury.omeka.wlu.edu/files/original/3e027f808b843322ec9f28e8e78e93b7.pdf&lt;/ref&gt;

۱۹۶۲ ٚ ؤکتبر ٚ مئن کۊباٰ مۊشکي ٚ بؤحران جهانه تا هسته‌اي جنگ ٚ آستؤنه پيش بؤبۊرد. چن هفته اي بؤحران ٚ پسي، مصاحبه ديلي ورکر (یته اينگيليسي کؤمؤنيستي ٚ رۊزنؤمه) ٚ مئن، گوارا هلأني ؤنچي گه «شؤروي ٚ خيانت» محسۊب گۊد ٚ جي ناراحت بؤ ؤ سام راسل (خبرنگار)-ه بؤگۊت «أگر مۊشکؤن کۊباٰ کؤنتؤرؤل ٚ تحت ببي، کۊبایئن ۊنه توأدأ نأبؤن». گوارا ايمه ضمن ٚ اي حادثه ٚ شرح، یه مرت دئه تأکيد بؤگۊد گه سۊسياليستي ٚ آزادي ٚ آرمان، عليه ٚ جهاني «امپراليستي تجاوز» تۊنس نهایتا «ميلیۊنؤن نفر قرباني اتمي جنگ ٚ مئن» ٚ أرزشه دأشته‌بۊن. مۊشکي بؤحران هيتأني گواراٰ متقاعيد بؤگۊد گه دۊته دۊنیاٰ أبرقۊدرتؤن (شؤروي أ آمريکا) کۊبا جي به عنوؤن ٚ یته پيأده ٚ سالدات خۊ جهؤن ٚ استراتژي مئن کارأیته دأرن. ۊن ٚ بؤجؤر، ۊن یته مؤناٰ نگرش ٚ همرأ هۊته گه آمريکاٰ دئه، شؤروي-ئه ني دئه.

== سفرؤن ==

=== آمريکا ===
[[فاىل:CheGuevaraCountries.jpg|بندانگشتی|کيشورؤني گه چه گوارا ۊشؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد (قيرمز) ؤ کيشورؤني گه ۊن ٚ مئن مؤسلحانه ٚ انقلاب ٚ مئن شرکت بؤگۊد (سبز)]]
تا ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر، چه گوارا انقلابي دؤلتمرد جهاني قامت ٚ مئن محسۊب بؤ ؤ به ۊنوؤن ٚ کۊبایي ٚ هیئت ٚ رئيس سخنراني ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن ٚ دؤني نيؤیؤرک-ه سفر بؤگۊد. ۊن ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر ٚ ۱۱، خۊ يسأته ؤ پۊرشۊر ٚ سخنراني مئن، ملل ٚ سازمؤن ٚ ضعف «آپارتاید (یجۊر نژادي تبعيض) ٚ وحشيانه ٚ سياست» ٚ مؤقابله مئن نسایي آفريقا ٚ مئن ٚ جي انتقاد بؤگۊد ؤ بپۊرسئه « آیا ملل ٚ سازمؤن مننئه کاري ۊن ٚ جؤلؤوگيري ره أنجؤم بده؟» گوارا ايمه یجؤنایي ايالات ٚ سياست سياپۊس ٚ جمعيت ٚ قبال-ه تقبيح بؤگۊد ؤ بؤگۊت:

————————————————

ۊشؤني گه پۊس ٚ رنگ ٚ دؤني، خۊ وک‌وچه' کۊشنن ؤ به طؤر ٚ رۊزانه ۊشؤن ٚ عليه تبعيض قائل بۊنن، ۊشؤني گه ايجازه دنن سياپۊسؤن ٚ قاتلؤن آزادکئه بؤمۊجن، اۊ قاتلؤن ٚ جي حيمایت کۊنن ؤ سياپۊسؤني-ئه مۊجازات کۊنن گه خۊ مشرۊع ٚ حق ٚ دۊمبال به ۊنوؤن ٚ یته آزاد ٚ اينسان درن — چۊته تۊنن خؤدره آزادي ٚ حافط قلمداد بؤنن؟&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che g.jpg|بندانگشتی]]
گوارا گه تا اي مؤقؤ دئه عصبي بؤبؤ بؤ، خۊ گبؤنه هاواناٰ دۊوؤمي بیانيه ٚ قرائت همرأ سرأچئه ؤ لاتين ٚ آمريکاٰ «خانواده اي ۲۰۰ ميلیۊن برأر ٚ جي گه یته مساوي مۊشکلات ٚ جي رنج بؤرن» دؤخؤندس.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt; گوارا اعلام بؤگۊد اي «حيماسه»، «هيندي وشنأ گۊده'ن (آمريکاٰ قاره ٚ بۊمئن)، بي زمي‌زوار ٚ دهقؤنؤن، استثمار بؤبه کارگرؤن ؤ مترقي گۊده'ن» ٚ توسط نويشته بۊنه. گواراٰ نظر ٚ مئن اين منازعه، گۊده'ن‌ ٚ مؤبارزه ؤ تفکرات بؤن گه کسؤني-ئه پيش بؤردن گه امپراليسم ۊشؤنه تحقير بؤگۊد دأشت ؤ گۊذشته مئن «یته ضعيف ؤ مطيع ٚ رمه» محسۊب بۊنأ بؤن، گوارا ايمه بؤگۊت «یانکئن ٚ انحصاري کاپيتاليسم» برمسئه حالت ٚ همرأ مذکۊر ٚ رمه ٚ مئن خۊ قبرکنان-ه دئه تۊنه. ۊن ايدامه بدأ گه اي «لایق ٚ سأت» ٚ مئن، «گۊمنؤم ٚ گۊده» خۊ تاريخه خۊن ٚ همرأ نويسنه ؤ حؤقؤقي-ئه گه «۵۰۰ ساله همه ۊنه خنده کۊنن» پسأگيره. چه کۊباٰ اينقلاب ٚ پسي ٚ اعدامؤن ٚ باره بؤگۊت: «أمۊ اعدام بؤديم، اعدام کۊنيم ؤ تا جایي گه لازم بؤبۊن، اعدام کۊنيم». ۊن اي پيش‌بيني گه «خشم ٚ کۊل (مؤج) تمؤم ٚ لاتين ٚ آمريکاٰ سامانؤنه گيره» ؤ کارگري ٚ گۊده'ن گه «تاريخ ٚ چرخ-ه چرخأدنن» أوولي مرت ٚ ره «طۊلاني ؤ وحشيانه خاوي گه ۊشؤنه تحميل بؤبه ٚ جي ورسنن» ٚ همرأ، خۊ گبؤنه ؤمۊمي مجمع ٚ مئن خاتمه بدأ.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

گوارا ايمه واخبرا بؤ وختي گه ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن هيسأ بؤ، کۊبایي تبعيدئن دۊ مرت ۊن ٚ ترؤر ٚ ره تلاش بؤدن. أوولي مرت ٚ ره مالي گؤآانزالز، چه ٚ وؤرۊد ٚ لحظه ٚ مئن قصد دأشت ۊنه یته هفت اينچي تيجيني همرأ قتله برسأدنه. دۊوؤمي ني گيلرمؤ نؤوؤ بؤ. ۊن سأی بؤگۊد سخنراني مؤقؤ، بازۊکا همرأ یته لۊتکا «ايست ريور» ٚ رۊخؤنه ٚ مئن ٚ جي ملل ٚ سازمؤن ٚ مقر-ه تير توأده گه گۊلل‍ه ۊني خطا درشؤ. گوارا اي دۊته تفاق ٚ باره بؤگۊت «بئیتره آدم یته زن ٚ قممه همرأ بؤکۊشته بؤبۊن، تا یته مرد ٚ گۊلله همرأ».هيتأني بؤگۊت اي انفجار واقعه' عطر أ طعم-ه زيادا گۊد.&lt;ref&gt;http://www.latinamericanstudies.org/belligerence/bazooka.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheinMoscow.jpg|بندانگشتی|مؤسکؤ ٚ سۊرخ ٚ میدؤن ٚ مئن، ۱۹۶۴ ٚ نؤوأمبر]]

=== ؤرۊپا ===
دسأمبر ٚ ۱۷ ٚ مئن، گوارا نيؤیؤرک-ه پاريس ٚ مقصد ٚ ره ترک بؤگۊد ؤ ۊیه جي یته سۊ ماهه سفر-ه جهان ٚ دؤر سرأگيت گه چين ٚ خلک ٚ جؤمۊري، کليسایي کره، عربي یجؤنأیی جؤمۊري، ألجزایر، غنا، گينه، مالي، داهؤمي، کؤنگؤ برازاويل ؤ تانزانيا و توقف ايرلند ؤ پراگ ٚ مئن-ه شامل بؤ. ايرلند ٚ مئن، گوارا گه خؤره ايرلندي أجداد دأشت «سنت پاتريک» ٚرۊز-ه لیمرک ٚ مئن جشن بگيت.

اي سفر ٚ طۊل ٚ مئن، ۊن نؤمه اي کارلؤس کۊئيخانؤ (رۊزنؤمه‌نگار) ٚ ره بنويشت گه ايمه سۊسياليسم ؤ اينسؤن کۊباٰ مئن-ه مأرۊفا بؤ. گوارا اي أثر ٚ مئن جديد ٚ واخبري، کار ٚ جديد ٚ جایگا ؤ یته نؤمقام أفراد ٚ ره ٚ ايجاد ٚ باره بنویشته. ۊن هيتأني خۊ ضد ٚ کاپيتاليستي ٚ احساسات ٚ باره بنويشته دأره:

————————————————

کاپيتاليسم ٚ قانۊن گه أکثريت ٚ نظر ٚ جي دؤخؤته نأ؛ بي اينگه فرد بؤدؤنه ۊن ٚ سر أثر ننه. ۊن خألي یته ؤفؤقي ٚ وؤسعت گه بي‌انتها نظر رسنه' أینه. اين چيزي هيسه گه کاپيتاليسم ٚ مؤبلغؤن نۊشؤن دنن ؤ راکفلر-ه (پيلا بۊرژوا) — چي دؤرۊست چي غلط — سرمشقي مؤفقيت ٚ شأسه بؤن  ٚ ره چؤنن.  فقري ؤ رنجي گه یته راکفلر ٚ ظؤهۊر ٚ ره نياز هيسه ؤ فسادي گه ايته‌چي ثروت ٚ أنباشت ٚ ره ضرۊرت دأره، چاؤده بؤبه ٚ تصوير ٚ مئن دئن نؤبؤنه ؤ هميشک ۊن-ه مردۊم-ه نۊشؤن دأ نشأنه.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1965/03/man-socialism.htm&lt;/ref&gt;

————————————————

=== ألجزایر ===
گوارا ۱۹۶۵ ٚ ۲۴‌رؤم ألجزایر ٚ مئن، آسیا ؤ آفريقاٰ کيشورؤن ٚ ايقتصادي اتحاد ٚ سمينار ٚ مئن گب‌زني بؤگۊد گه ۊن ٚ آخري حؤضۊر بين‌المللي صحنه'ن ٚ مئن بؤ. ۊن سۊسيالیستي کيشورؤن ٚ أخلاقي وظایف-ه ايشاره ؤ ۊشؤنه ضمني همکاري‌ئه خۊرخؤسي استثمارگرؤن ٚ همرأ متهم بؤگۊد. ايمه اقداماتي‌ئه تشريح بؤگۊد گه ۊن ٚ نظر ٚ مئن کؤمؤنيستي کيشورؤن وأني أنجؤم بدن تا امپراليسم-ه حريفا بۊن. ۊن اي صؤبتؤن ٚ همرأ به صۊرت ٚ عؤمۊمي شؤروي‌ئه انتقاد بؤده بؤ، مارس ٚ ۱۴ ٚ مئن کۊبا-آ وگردس ؤ راؤل کاسترؤ، اسوالدؤ دؤرتيکؤس ؤ کارلؤس رؤدزيگز هاواناٰ فؤرۊدگا مئن ۊن ٚ جي ايستقبال بؤدن.

گوارا سخنراني ألجزایر ٚ مئن ٚ جي مشخص بؤبؤ بؤ گه ۊن کليسایي نيمکره'، آمريکا رهبري همرأ خۊرخؤس ؤ شؤروي رهبري خۊرتاو ٚ مئن-ه نسایي نيمکره ٚ استثمار کۊنا دؤنس. ۊن بدأري کليسایي ویتنؤم ٚ کؤمؤنيست ٚ کيشور ٚ جي ویتنؤم ٚ جنگ ٚ مئن حيمایت گۊد ؤ درحال ٚ تؤسعه ٚ دئه‌کيشورؤن ٚ مردۊم ٚ جي بخأس أسلحه دسأیرن ؤ «ويتنؤمي» وکن. ۊن ٚ مۊخالفت شؤروي همرأ خۊرخؤسي ؤرۊپاٰ چپ ٚ منورالافکارؤن ؤ هۊنرمندؤن ٚ مئنأ گه خۊ قبلي باور-ه شؤروي‌ئه ندأشتن ٚ محبؤبيت ٚ باعث أني بؤبؤ. هيته‌أن ۊن ٚ امپراليسم‌ستيزي ؤ انقلابي‌گيري آمريکاٰ جوؤن ٚ راديکال ٚ دؤنش‌مۊجؤن گه اجتماعي تغييرات ٚ ره بي‌تابي گۊدن ٚ الهام بخش، بؤ.

گوارا خۊ شخصي بنويشته'ن ٚ مئن گه اي زمت ٚ مئن بنويشته (ۊشؤني گه تا ألؤن منتشرا به)، خۊ متزاید ٚ انتقادات-ه شؤروي ٚ سياسي ايقتصاد ٚ جي ابراز کۊنه ؤ ۊشؤن-ه «مارکس-ه یداگۊدن»' متهم بؤگۊد. ۊن مجمۊعه‌اي شؤروي سياستؤن ٚ جي گه، هأکش‌وکش «طبقاتي کالنجار ٚ دؤريني خؤشۊنت ٚ محو گه کاپيتاليسم ٚ انتقال به سۊسياليسم ٚ جي سيفایي‌شا نيه» ٚ ره، «خطري مسالمت‌آميز ٚ تعایش آمريکا‌ همرأ» ٚ سياست، ۊشؤن ٚ نامؤفقي کار ٚ باره ٚ «اطلاعات ٚ تغيير» ٚ ره ؤ ۊشؤن ٚ سأی سۊسياليستي اقتصاد-ه «ليبرال گۊدن» ٚ ره، مۊخالف بؤ. ۊن پۊل، بهره، کالایي تؤليدي مناسبات، بازار ٚ اقتصاد ؤ سۊدگرایي ٚ کاميل ٚ حذفا بؤن ٚ طالب بؤ، درحالي گه شؤروئن اصرار دأشتن اي موارد جهاني کؤمؤنيسم-ه رسئن ٚ همرأ مؤغۊب بۊنن. گوارا پيش‌بيني بؤگۊد گه أگه شؤروي أرزش ٚ قانۊن-ه لغو نؤنه، دسأخر سرمایه‌داري‌ئه رسنن.

گوارا دۊ هفته خۊ ألجزایر ٚ مئن ٚ سؤخنراني ٚ پسي ؤ وگرسن کۊباٰ، عؤمۊمي أنظار ٚ جي کنأره بگيت ؤ ايمه کۊللا غیب بؤبؤ. با توجه به اينگه مردۊم ۊنه کاسترؤ ٚ پسي کيشور ٚ دۊوؤمي قۊدرتمند ٚ فرد محسۊب گۊدن، ۊن ٚ وضعيت یته پيلا راز-ه تبديلا بؤبؤ بؤ. کاسترؤ، بین‌المللي حدسؤن ٚ فشار ٚ بۊن چه ٚ سرنويشت ٚ باره، ۱۹۶۵ ٚ ژۊئن ٚ ۱۶ ٚ مئن اعلام بؤگۊد مردۊم وختي واخبرا بۊنن گه گوارا خؤره بخأ. أمما اين، شایعات ٚ پخش ٚ مانع کۊباٰ دؤرين ؤ بيرۊن ٚ مئن ونکت.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/subject/economy/authors/yaffeh/che-critic.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che gue.jpg|بندانگشتی]]

۱۹۶۵ ٚ ؤکتبر ٚ ۳وؤم، کاسترؤ یته بۊدۊن ٚ تاريخ ٚ نؤمه' عؤمۊمي بؤگۊد گه ادعا بؤبؤ گوارا هفت‌ماه ٚ قبل ۊنه بنويشته. نؤمه ٚ مئن گه ايمه چه ٚ «خۊداحافظي ٚ نؤمه»' مأرۊفا بؤ، گوارا ضمن ٚ تأکيد ٚ بر خۊ همبستگي کۊباٰ انقلاب ٚ همرأ، اعلام بؤگۊد گه قصد دأره کيشور-ه ترک بؤنه تا دئه-ممالک ٚ انقلابي کالنجارؤن ٚ مئن مشارکت بؤنه. ۊن هيته‌أني خۊ تمؤم ٚ مناصب-ه دؤلت ؤ کۊباٰ کؤمؤنيست ٚ حزب ٚ مئن رهأ بدأ ؤ استعفا بدأ ؤ کۊباٰ ايفتخاري شهروندي‌ئه ني کنأر بيگئنت.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGuevara1965 Guevara 1965]&lt;/ref&gt;

== کالنجار کؤنگؤ مئن ==
[[فاىل:Che el.jpg|بندانگشتی]]
گوارا ۱۹۶۵ ٚ سرأگير ٚ مئن آفريقا-آ بؤشؤ تا خۊ دؤنش ؤ تجرۊبه' به عؤنوان ٚ یته چريک، سيمباٰ شۊرشئن ٚ اختيار کؤنگؤ منازعه ٚ مئن قرار بده. أحمد بن ٚ بلا (ألجزایر ٚ رئيس جمهۊر) ٚ بؤته'ر ٚ طبق «گورا آفريقا-آ امپراليسم ٚ ضعيف ٚ حلقه دؤنس» گه هين‌دؤني پيلا انقلابي ظرفيتؤن ٚ دارا هيسه.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBenBella1997 Ben Bella 1997]&lt;/ref&gt; جمال عبدالناصر (مصر ٚ رئيس‌جؤمۊر گه خۊ ملاقات چه ٚ همرأ ۱۹۵۹ ٚ پسي ۊن ئ همرأ خؤجير ٚ رابطه دأشت) گواراٰ برنؤمه کؤنگؤ مئن ٚ کالنجار' خردمندانه نؤدؤنس ؤ ۊنه هۊشدار بدأ گه یته «تارزان‌گۊنه» ؤ کتن-ه محکۊم بؤبؤ ٚ شخصيت-ه تبديل خأنه بؤن. هأندئه، گوارا «رامؤن بنتيز» ٚ مستعار ٚ نؤم ٚ همرأ کؤنگؤ' سفر بؤگۊد. ۊن کۊباٰ عمليات سيمباٰ مارکسيست ٚ قيام ٚ حمایت ٚ ره گه کؤنگؤ ٚ بؤحران ٚ أثر ٚ دؤني ايجاد بؤبؤ بؤ'، رهبري گۊد. گوارا، ويکتؤر درکه (دۊوؤمي فرمانده) ؤ ۱۲ ته کۊبایي همرأ ۱۹۶۵ ٚ آپريل ٚ ۲۴‌رؤم کؤنگؤ ٚ دؤرين بؤشؤن ؤ ايمه، حؤدۊد ٚ ۱۰۰ ته آفريقایي-کۊبایي ني ۊشؤن-ه گلأکتن.&lt;ref&gt;Gálvez 1999, p. 62.&lt;/ref&gt;

ۊشؤن مددتي لؤران کابيلا (چريکي رهبر گه چن ماه ٚ قبل کنأر بيگئنتئه ٚ رئيس‌جؤمۊر ٚ طرفدارؤن ٚ شۊرش ٚ مئن لۊمۊمبا-آ بال بزأ بؤ) ٚ همرأ همکاري بؤدن. گوارا گه لۊمۊمباٰ طرفدارؤن ٚ جي بؤ، بؤگۊت گه «ۊن ٚ قتل وأني أمر ٚ ره درسي بؤبۊن». گوارا گه توؤن ٚ کمي بۊمي زوؤنؤن ٚ مؤکالمه ٚ سر دأشت، یته نؤجوؤن مۊترجم «فردي ايلانگا» نؤمي ٚ کۊمک ٚ همرأ ديگرؤن ٚ همرأ ارتباط گيت. هف ماه ٚ گۊذشتن ٚ جي، ايلانگا «سختکۊش ٚ گوارا» ٚ رفتار-ه گه «احترامي مؤساوي سيفيت‌پۊسؤن ؤ سياپۊسؤن ٚ مئنأ قائل بؤ» تحسين گۊد.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4522526.stm&lt;/ref&gt; ولي خلي دنکت گه گوارا، کابيلاٰ ضعيف ٚ نظم ؤ انظباط ٚ جي ناؤميدا بؤ یؤ ۊن-ه کنأر بيگئنت، چه بؤگۊت: هئچچي نؤبؤ گه مره قانع بؤنه ۊن یته مؤرد ٚ نياز ٚ فرد أمر ٚ ره هيسه».&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFBBCNews2001a&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheInCongo1965.jpg|بندانگشتی|گوارا ۳۷ سالگي مئن، ۊن اي تاتایي مئن گه ۱۹۶۵ ٚ شئه، یته کؤنگؤیي تروچه' کشأیته ؤ یته آفريقایي چريک ٚ ور هيسأ‌.]]

کؤنگؤ ٚ 

ٚ مللي أرتش ٚ سيفيت‌پۊس ٚ مؤزدۊران مایک هؤر ٚ رهبري ٚ همرأ گه توسط ٚ کاسترؤ ٚ مۊخاليف ٚ کۊبایي خلبؤنان ؤ هيتأني سازمؤن ٚ سي‌ئی‌آ حيمایت بؤن؛ گواراٰ ۊن ٚ پایگا تانگانياٰ دریاچه ٚ نزیک ٚ بندؤن ٚ مئن ٚ جي بۊرۊجأنئن ؤ بؤتۊنسن ۊن ٚ ارتباطات-ه شؤنۊد بؤنن ؤ ایته ۊن ٚ حمله ٚ برنؤمه'ن ٚ جي واخبرا بۊنأبؤن ؤ ۊن ٚ تدارکات ٚ خطۊط-ه مختل گۊدن. با اینگه گوارا خأس خۊ حؤضؤر-ه کؤنگؤ ٚ مئن دؤخؤسأنه، أمما دؤلت ٚ ايالات ٚ آمريکا ۊن ٚ مؤقعيت ؤ فعاليتؤن ٚ جي واخبر بؤن. آمريکاٰ مللي أمنيت ٚ آژانس، یۊئس‌ئن‌ئس سرجۊخه خؤزه ئف والدز (تی-ي‌جی-۱۶۹) ٚ کارأیتن ٚ همرأ هند ٚ ؤقیانۊس ٚ مئن، تمؤم ٚ ۊن ٚ ارتباطات-ه رصد گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBamford2002&lt;/ref&gt;

گوارا قصد دأشت اتقلاب-ه مارکسيسم-ه تأليم ؤ فؤکؤ ٚ استراتژي ؤ چريکي جنگ-ه سيمباٰ مۊوارزؤن ؤ مؤبۊتۊ (زئير ٚ ديکتاتؤر ٚ رئيس‌جؤمۊر) ٚ مۊخالفونه یؤمۊجأدنئن ٚ همرأ، صادر بؤنه. ۊن کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ کيتاب ٚ مئن، بي‌کفایتي، عدم ٚ پذيرش ٚ تؤصيه'ن ؤ دؤريني درگيرئن شۊرشئن ٚ مئنأ' شۊرش ٚ شکست ٚ أصلي دلایل ٚ جي دؤخؤند. ۱۹۶۵ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۰ؤم ٚ مئن، گوارا گه ديسانتري ؤ حاد ٚ آسم ٚ جي رنج بؤرد ؤ أخير ٚ هفت ماه ٚ شکست ؤ تعلل ۊنه وأرگئنته بؤ، خۊ ۱۲ نفره ٚ گرۊپ ٚ ۶ بؤمؤنسه'ن ٚ همرأ کؤنگؤ' ترک بؤدن. گوارا بؤگۊت قصد دأشت مجرۊحانه کۊبا-آ روؤنه بؤنه ؤ به ۊنوؤن یته نمؤنه انقلابي کؤنگؤ مئن بئسه ؤ تا مۊردن ٚ مؤقؤ بجنگه، أمما خۊ دۊته رفيقؤن ٚ اصرار ٚ پسي ؤ هيتأني دۊ نفري گه کاسترؤ شخصاً برسأدنه بؤ، حاضر وکت آفريقا-آ ترک بؤنه.

اۊ شبانه رۊز ٚ مئن، گوارا ٚ نيرؤن بي‌ سرصدا خۊ ؤردؤن-ه وچئن، خۊ کؤمه'ن-ه تشأدأن ؤ اۊ أسلحه'ني گه خۊ همرأ بؤرد منسن-ه مؤنهدماؤدن یا  توأدأن تانگانيا دریاچه مئن ؤ ايمه شبؤنه مرز ٚ جي بؤشؤن تانزانيا ؤ خؤدره زميني دارالسلام-ه برسأنئن. گوارا چن ماه بعد اي نتيجه' برسئه گه ۊن جنگسن تا مۊردن ٚ لحظه ٚ تأد تصميم ٚ شؤن بگيت چۊن: «اينساني عنصر بکت. هيچ ئراده‌اي جنگ ٚ ره دنئه بؤ. رهبرؤن [شۊرشي] فاسدن. خۊلأصه... نشأس کاري گۊدن». گوارا هيتأني بؤگۊت: «أمۊ منيم کيشوري گه نخأنه بجنگه' تنأکه آزاداؤنيم». چن هفته بعد، ۊن مقدمه‌اي خۊ کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ ره بنويشت گه اي جۊمله همرأ سرأیته بۊنأبؤ: «اي داستؤن یته ديشکسنه»&lt;ref&gt;Guevara 2000, p. 1.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Cheguevaracongo.jpg|بندانگشتی|گوارا کؤنگؤ مئن، ۱۹۶۵]]
«چه» میل ندأشت وگرده کۊبا اين‌دؤني گه کاسترؤ قبلتر ۊن ٚ «خۊداحافظي نؤمه»' گه قرار درصۊرت ٚ مۊردن پخش بؤبۊن، علني بؤده بؤ. نتيجتاً، گوارا شيش ماه دؤخؤتکئه کۊباٰ سفارت، دارالسلام ٚ مئن ؤ ايمه یته خؤنه کۊباٰ پراگ ٚ مئن بئسأ. گوارا وختي ؤرۊپا مئن هيسأ بؤ، به طؤر ٚ سئرري خۊآن پرؤن (آرژانتين ٚ قبلي رئيس‌جؤمۊر) ٚ همرأ گه ايسپانياٰ تبعيد بؤبؤ بؤ، ملاقات دأشت. گوارا پرؤن-ه اعتماد بؤگۊد ؤ ۊنه خۊ تازه نخشه جي گه طرح‌شؤني یته کؤمؤنيستي انقلاب ٚ ره سۊسياليستي حؤکۊمت ٚ برقراري ره لاتين ٚ آمريکا مئن بؤ، واخبرا گۊد. پرؤن گوارا-آ هۊشدار بدأ اي نخشه گه قراره بۊليوي جي سرأیتن بؤبۊن، خۊکۊشي ؤ بيهۊده هيسه أمما گوارا خۊ تصميم-ه بئیته بؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200303150750/https://www.pagina12.com.ar/diario/elpais/subnotas/178453-56017-2011-10-08.html&lt;/ref&gt;

گوارا اي مۊددت ٚ مئن، خۊ خاطرات ؤ تجربيات کؤنگؤ مئن ٚ شئه جماگۊد ؤ هيته‌أني دۊته دئه کيتابه (یته فلسفه ٚ باره، ؤ اۊ یته ايقتصاد ي) نويشتن-ه سرأگيت. ۱۹۶۶ ٚ ژۊیه  ٚ مئن دؤخؤتکئه کۊبا-آ دؤرينا بؤ تا کاسترؤ ؤ خۊ زنکه همرأ ملاقات بؤنه. چه هيته‌أني آخري وار ٚ ره خۊ پئنشته وچه ٚ ره نؤمه بنويشت ؤ مقرر بؤبؤ ۊن ٚ مۊردن ٚ پسي بؤخؤنده بؤبۊن. ۊن اي نؤمه ٚ آخر ٚ مئن ۊشؤنه تؤصيه بؤگۊد:

————————————————

مؤهم‌تر همه جي، هميشک اي توانایئه دأشته بين گه هرته بي‌عأدالتي-ئه گه دۊنیا مئن هرکسئه روا بۊنه عميقاً حس بؤنين. اين یته اينقلابي ٚ خؤجيرترين خصيصه هيسه.&lt;ref&gt;Guevara 2009, p. 167.&lt;/ref&gt;

————————————————

== بۊليوي، دسگيري ؤ ئدؤم ==
۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن، چه ٚ مقر هلأ عمۊم ٚ ره نامشخص بؤ، هرچند گه مؤزامبيک (FRELIMO) ٚ نماینده'ن گۊزارش بدأن ۊن ٚ همرأ ۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن دارالسلام ٚ مئن ملاقات بؤدن. اي ملاقات گواراٰ پيشبنأک ٚ باره اۊ انقلابه بال زأن ٚ ره بؤ گه مؤزامبيکئن نهایتا ۊنه رد بؤدن.&lt;ref&gt;Mittleman 1981, p. 38.&lt;/ref&gt; کارگر ٚ جهاني رۊز ٚ سخراني ٚ رۊز ۱۹۶۷ ٚ مئن هاوانا مئن، سرگرد خؤآن آلميدا (مسلح نيرؤن ي دفاع ٚ وزير) بؤگۊت: «گوارا جایي لاتين ٚ آمريکا مئن مشغۊل ٚ خدمت به انقلابه».
[[فاىل:CheinBolivia1.jpg|بندانگشتی|عۊمر ٚ أواخر، یته رۊستا بۊليوي مئن]]
عزيمت بۊليوئه پيشي، گوارا خۊ ظاهيره نغيير بدأ تا شنأخته نؤبۊن، ۊن خۊ ريش-ه بتأشئه ؤ خۊ مؤن-ه کۊتا ؤ خاکستري چاگۊد. ۱۹۶۶ ٚ نۊوامبر ٚ ۳وؤم، گۊرا «آدؤلفؤ منا گؤنزالز» ٚ جعلي نؤم ٚ همرأ دؤخؤتکئه هوامۊج ٚ همرأ لاپاز-ه دؤرينا بؤ. ۊن خؤدره یته ؤرؤگۊئه‌اي ميانسال ٚ تاجر ؤ آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کارکۊنان ٚ جي معرفي بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Hill_and_Wang&lt;/ref&gt;

سۊ رۊز بۊليوي-ئه دؤرينا بؤن ٚ پسي، گوارا چريکي أرتش ٚ تشکيل ٚ هدف همرأ، لاپاز-ه ترک بؤگۊد ؤ بؤشؤ بۊليوي ٚ خۊرخؤسي-نسام ٚ رۊستایي مناطق-ه. گوارا أوولي ؤردۊگا یته دۊرأکته منطقه به نؤم نيانکاوآزؤ برپا بؤبؤ أمما چريکي أرتش-ه یؤمۊجش اۊ ؤردۊگا مئن خطر بؤ ؤ کار پيش نؤشؤ. ۊن تامارا بۊنکه' گه ۊن ٚ مستعار ٚ نؤم تانيا بؤ، خۊ أصلي عامل لاپاز ٚ مئن منصۊب بؤگۊد. تانيا اصالتاً خۊرخؤسي آلمؤن ٚ شي بؤ ولي آرژانتين ٚ مئن بچئه بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 693.&lt;/ref&gt;

گواراٰ چريکي قۊوا حؤدۊد ٚ ۵۰ نفر ٚ جي تشکيل بؤ ؤ تحت ٚ عنوان ٚ بۊليوي ٚ آزادي‌بخش کۊنش گۊد. ايشؤن مسلح بؤن ؤ کاميري ٚ کۊهستؤني مناطق ٚ مئن سال ٚ ۱۹۶۷ ٚ أوایل، خۊ أوولي درگيري ٚ مئن بۊليوي ٚ دؤلت ٚ أرتش ٚ همرأ مؤفق بؤن. چنته متعدد ٚ پيرۊجي ۱۹۶۷ ٚ باهار-تاوسسؤن ٚ مئن چريکي نيرؤن کسب بؤدن گه باعيث بؤبؤ، بۊليوي  ٚ دؤلت چريکؤن ٚ تئداد-ه ويشتر واقعي تعداد ٚ جي تخمين بزنن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 97.&lt;/ref&gt;

محققؤن جير ٚ موارد-ه گواراٰ شکست بۊليوي انقلاب ٚ مئن دؤنن:

* گوارا انتظار دأشت بۊليوي ٚ دؤلت ٚ محلي معارضؤن اۊن ٚ همرأ همکاري بؤنن أممآ ايته ونکت. هيته‌أني بۊليوي ٚ کؤمؤنيست ٚ حئزب ماريؤ مؤنخه ٚرهبري ٚ تحت گه شؤروي-ئه گرایش دأشت، ۊشؤنه حيمایت نؤگۊد. گوارا خۊ خاطرات ٚ مئن گه ۊن ٚ مرگ ٚ پسي کشف بؤبؤ، بۊليوي کؤمؤنيست ٚ حئزب-ه «غير ٚ قابل ٚ ئتماد ؤ أحمق» تؤصيف بؤگۊد دأره.
* ۊن تصور گۊد خألي بۊليوي ٚ أرتش گه ۊن ٚ نيرؤن خلي خۊب یؤمۊجش بدئه ندأرن ؤ کافي ايمکانات ندأشتن ٚ همرأ طرف هيسه ؤ نؤدؤنس گه ایالات ٚ متحده یته جرگه سي‌ئی‌آ ٚ ويژه کؤمؤندؤن ؤ يه عالمي دئه عملياتي عوامل-ه بۊليوي ٚ ضد ٚ شۊرش ٚ نيرؤن-ه بال زأن ٚ دؤني بۊليوي-ئه اعزام بؤده. هيته-أني بۊليوي أرتش-أني یجؤنایي ايالات ٚ ويژه ٚ نيرؤن (تکاورؤن ٚ مۊسؤن) ٚ  تحت ٚ تعليم ؤ مشاوره قرار بئیتن.&lt;ref&gt;US Army 1967 and Ryan 1998, pp. 82–102, inter alia. &quot;US military personnel in Bolivia never exceeded 53 advisers, including a sixteen-man Mobile Training Team from the 8th Special Forces Group based at Fort Gulick, Panama Canal Zone&quot; (Selvage 1985)&lt;/ref&gt;
* دۊته کۊتا کۊل ٚ رسأدنا گه کۊباٰ دؤلت ۊن ٚ اختيار قرار بدأ بؤ معیۊب بؤن، نتيجتاً چريکؤن مننسن ارتباط برقرار ؤ خۊ مؤرد ٚ نياز ٚ تدارکات-ه بئینن. 
*
*
*

*
به علاوه، مأرۊف بؤ گوارا ستيز-ه به ساجش ترجيح دنه ؤ اي عملکرد-ه کۊباٰ چريکي جنگ ٚ مئن نۊشؤن بدأ بؤ. اي أمر ۊن ٚ عدم ٚ توفيق ٚ ايجاد ٚ رابطه بۊليوي ٚ دئه-شۊرشي رهبرؤن ٚ همرأ مؤثر وکت، هۊته گه کؤنگؤ مئن-ني اي تفاق دکته بؤ. اي  گواراٰ گرایش کۊبا مئن-ني خؤدره نۊشؤن بدأ بؤ أمما فيدل کاسترؤ ٚ به مؤقؤ مداخلات ؤ رانمایئن اختلافات ٚ برۊز ٚ مانع بؤ.

هيته‌أن گوارا محلي مردم ٚ جذب گلأکتن شبه‌نظامئن-ه طی ٚ یؤنزه ماه سأی ناکام بؤمؤنس. پۊر منطقه مردۊم ٚ جي بۊليوي ٚ نظمامئن ؤ مقامات-ه در جريان ٚ مقر ؤ چريکؤن ٚ تحرکات ٚ جي واخبرا گۊدن. گوارا خۊ کالنجارؤن ٚ آخري رۊزؤن بۊليوي ٚ مئن بنويشت گه: «دهقانؤن أمره بال نزنن، بلکي خبرچين-ه تبديلا بؤدرن».

فيليکس رؤدريگز (کۊبایي تبعيدی) گه سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ ويژه فعاليتؤن ٚ مرکز ٚ ره کار گۊد، بۊليوي أرتش-ه گواراٰ دسگيري ره مشاوره بدأ. به علاوه، یته مؤستند ٚ بؤته'ر ٚ طبق، کلاؤس باربي (نازي جنگي جنایتکار) ني سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ دئه- مؤشاورؤن ٚ جي بؤ ؤ یحتمل مستقيماً ۊشؤن-ه کۊمک گۊد.
[[فاىل:Statueduchelahiguera.jpg|بندانگشتی|گوارا یادبۊد، لا ايگرا مئن]]
۱۹۶۷ ٚ ؤکتبر ٚ ۷ۊم، یته خبرچين بۊليوي ٚ ويژه نيرؤن-ه گواراٰ چريکي قۊواٰ ؤردۊ ٚ مقر-ه گه یته درره مئن نأ بؤ جي واخبرا گۊد. ؤکتبر ۸ۊم ٚ صۊب، ۊشؤن اۊ منطقه' ۱۸۰ ته سالدات ٚ همرأ دۊته جرگه مئن دؤرأچئن ؤ درره ٚ داخل ٚ را پيشروي بؤدن. نبردي در بگيت ؤ گوارا اي نبرد ٚ مئن مجرۊح ؤ أسيرا بؤ. برناردينؤ هوانکا (بۊليوي ٚ أرتش ٚ گرۊهبانؤن ٚ جي) ماجرا' ايته گۊزارش کۊنه: تکاورؤن ٚ نزيکا بؤن ٚ همرأ، گوارا گه دۊ مرتبه تير بؤخؤرده بؤ ؤ ۊن ٚ أسلحه دئه کارساج نؤبؤ، خۊ سلاحؤن-ه به نشؤنه ٚ تسليم توأدأ ؤ خطاب به سالداتؤن فریاد دنأ: «شليک نؤنين! مۊ چه گوارام ؤ مۊ زنده ويشتر شمه-ر ٚ ره أرزش دأرم، تا بؤمۊرده».

هۊ رۊز ٚ شأنسر گوارا' دس‌دؤبۊسئه یته بؤسۊسه-دؤسۊسه مدرسه' لا ايگرا (رۊستایي هۊ نزيکي) مئن منتقل بؤدن. یته نصفه‌رۊز، ۊن بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن ٚ بازجۊیي ٚ برأبر بتأوس (مۊقاومت بؤگۊد) ؤ خألي ۊشؤن ي سربازؤن ٚ همرأ آهسسه گب زأ. یته سربازؤن ٚ جي چه' «مخۊف» تؤصيف گۊد. ۊن ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا ٚ راس ٚ پا ٚ ساق گۊلله بؤخؤرده بؤ، ميۊ ۊني خاک‌آلۊد ؤ ۊن ٚ ليواس شندره وکته بؤ ؤ ۊن ٚ پاٰن-ه قأم دؤبسئه بؤن. نامناسب ٚ وضعيت ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، «گوارا خۊ سر-ه جؤر بٚیته دأشت، مؤستقيم طرف ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ گۊد ؤ تنها چيزي گه خأس، یچي ديۊ گۊدن ٚ ره بؤ». ۊن گۊنه «ترحم» ٚ همرأ یته کۊچئه کيسه تۊتۊن ۊن ٚ پيپ ٚ مئن ٚ دنأم، گوارا لبخند بزأ ؤ تشکۊر بؤگۊد. هۊ رۊز ٚ شؤو یأني ؤکتبر ٚ ۸، کأپيتان ئسپينؤزا (بۊليوي أرتش ٚ أفسرؤن ٚ جي) تلاش بؤگۊد پيپ-ه گوارا ٚ  دهن ٚ جي وئیره گه چه —دؤبسئه دسؤن ٚ وؤجۊد ٚ  همرأ — ۊن لقد بزأ. گوارا هيتأني چن سأت پيشتر خۊ اعدام ٚ جي آدميرال اۊگاتچه ٚ ديم ٚ سر گه تلاش بؤده بؤ ۊن ٚ جي بازجۊیي بؤنه، فيليک توأدأ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

پس ٚ رۊز ؤکتبر ٚ ۹، گوارا درخاس بؤگۊد رۊستاٰ مدٚرسه ٚ مألم گه یته ۲۲ ساله زنکه بؤ به نؤم ٚ جۊليا کؤرتز-ه، بٚینه. ۊن ايمه گوارا' «مردي خۊش‌قيأفه ؤ بأ نيأیي نرم ؤ طعنه‌آميز» تؤصيف بؤگۊد گه مکالمه ٚ مؤقؤ کؤرتز منيس مؤستقيم ۊن ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ بؤنه چۊنگه «نيأ ۊني تاب‌پذير، رؤسۊخ گۊدنکس ؤ آرام بؤ». گوارا مألم-ه بؤگۊت اين ضد ٚ تربيتي هيسه گه انتظار بؤشۊن رۊستایي کۊدک ايته‌چي جا مئن تحصيل بؤنه، «درحالي گه دؤلتي مقامات مرسدس-ه سوارن» . گوارا بؤگۊت اين چيزي هيسه گه أمۊ ۊن ٚ علیه کالنجار کۊنيم».&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

مۊددتي بعد هۊ ؤکتبر ٚ ۹هؤم ٚ صۊب، رنه بارينتؤس (بۊليوي رئيس‌جؤمۊر) دسسۊر بدأ گوارا' بؤکۊشته بؤبۊن، هرچند دؤلت ٚ ايالات ٚ متحده متمایل بؤ گه ويشتر بازجۊیي بؤن ٚ ره پاناما' منتقل بؤبۊن، گوارا کۊشأنئن ٚ دسسۊر توسط ٚ فيليکس رؤدريگز اۊ واحدي گه گوارا' دأشت-ه برسأدنئه. ماريؤ تران (بۊليوي أرتش ٚ ۲۷ ساله گؤرۊبان) گه ئدعا گۊد سۊ نفر ۊن ي دۊستؤن ٚ جي، هممه ماريؤ ٚ کۊچئه نؤم ٚ همرأ چريکؤن ٚ همرأ درگيري مئن بؤمۊردن، ۊن ٚ اعدام ٚ ره داوطلب بؤبؤ. ۊن درحالي گه نيمه‌مست بؤ، درخاس بؤگۊد گوارا' شليک بؤنه. بۊليوي ٚ دؤلت قصد دأشت گوارا' کۊشتن ٚ پسي رسماً ئلؤم بؤنه ۊن ددرگيري جريؤن ٚ مئن بؤکۊشته بؤبؤ ؤ نتيجتاً، رؤدريگز به تران دسسۊر بدأ چه ٚ سر-ه شليک نؤنه تا گۊلل‍ه ٚ زخمؤن دؤلتي روایت ٚ همرأ همخؤني دأشته بۊن. گري پرادؤ (سروؤني گه ۊن ٚ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤن گوارا' أسيراؤده بؤن) بؤگۊت بارينتؤس گوارا' اعدام ٚ دسسۊر-ه فؤراً صادر بؤده بؤ گه اين‌دؤني گه احتمال دأن بؤبؤ بؤ ۊن زندؤن ٚ جي درشۊن یا مردۊم ٚ سۊجه گيتن دؤلت ٚ جي، علني محاکمه مئن تفاق دکه. بارينتؤس هرگيز خۊ أنگيزه' گوارا' فؤري کۊشتن ٚ ره، دئه-ايقدامات ٚ تأد محاکمه ؤ تحويل دأن آمريکایي مقامات-ه مۊسؤنچي، آشکار نؤگۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGrant2007&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Ghe édam-e pishi.jpg|بندانگشتی]]
فيليکس رؤدريگز حؤدۊد نيم سأت گوارا' کۊشتن ٚ پيشي تلاش بؤگۊد تا گوارا' وادار بؤنه، تا دئه-چريکؤني گه آزاد بؤن ٚ دؤخؤتن‌گا ٚ جا' اعتراف بؤنه، ولي چه جوؤوي ندأ. ايمه رؤدريگز ؤ چنته دئه سالدات گوارا' کۊمک بؤدن راسه بئسه ؤ ۊنه کؤمه ٚ جي بيرۊن بؤبۊردن. رؤدريگز ؤ دئه-سالداتؤن گوارا همرأ دسه‌جمعي عکس بئیتن ؤ رؤدريگز گوارا' خبر بدأ قراره ئدؤم بؤبۊن. چن لحظه بعد، یته سربازؤن گه گوارا جي محافظت گۊد، ۊن ٚ جي بپۊرسئه «آیا تي جاودانگي ٚ فکر دري؟» ؤ گوارا جوؤوأدأ «نه، مۊ انقلاب ٚ جاودانگئه فيکر کۊنم».&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refTime1970 Time magazine 1970]&lt;/ref&gt; چن دئقه بعد، تران ۊنه شليک گۊدن ٚ ره کؤمه' دؤرينا بؤ، گوارا ورسأ ؤ خۊ آخري گبؤن-ه به زوؤن بيأرد «دؤنم مره کۊشتن ٚ ره بۊمأی. شلليک بؤن، بزدل! تۊ خألي خأن یکته' بؤکۊشي» تران لحظه‌اي درنگ بؤگۊد، ايمه ئم۲ کارابين-ه گوارا ٚ را نۊشؤنه بگيت ؤ چه ٚ بالؤن ؤ پاٰن-ه شلليک بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt; گوارا گه زمين ٚ سر خؤدره دپيت، خۊ یته مُچان-ه گاز بگيت تا خۊ جره ٚ جؤلؤو-ه بئیره. تران ٚ بعدي شلليک زخمي کۊشتنکس گوارا ٚ سينه ٚ مئن ايجاد بؤگۊد. رؤدريگز ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا سأت ٚ ۱:۱۰ دئقه ٚ ظهر به وخت ٚ محللي بؤمۊرد. مجمۊعاً تران ۹ وار گوارا' شلليک بؤگۊد، پئنشته پاٰن-ه، دۊته بالؤن-ه &lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt;ؤ یته سينه ؤ یته-أني گؤلي-ئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

————————————————

هروخت مرگ أمي سۊراغ بۊمأ، خۊش بۊمأ، به شرطي گه أمي ژيوير ايشنؤوسنکسي-ئه برسه ؤ دسسي دئه أمي أسلحه'ن ٚ ره درازا بۊن.

————————————————

—گوارا ٚ گۊربنويشته گه چن ماه قبل یته کنفرانس ٚ مئن آماده بؤده بؤ تا ۊن ٚ قبر ٚ سر حک بؤبۊن&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/world/2009/jan/19/che-guevara-obituary-guardian-archive&lt;/ref&gt;


گوارا ٚ جسد اعدام ٚ پسي یته هلي کۊپتر ٚ پایه'ن ٚ سر دؤبسئن بؤبؤ ؤ به وال گرانده هۊ نزيکئن ٚ مئن بؤردن بؤبؤ. ۊجه، ۊنه یته بتۊني تخته ٚ سر بؤخؤسأدنئن ؤ ۊن ٚ جسد ٚ جي عکس بئیتن. چنته شاهد ۊن ٚ هؤويت ٚ تأئيد ٚ ره دؤخؤندن گه ۊشؤن ي یکته یته بريتانيایي رۊزنؤمه‌نگار بؤ گه شاهدؤن ٚ مئنأ خألي ۊن گوارا' زنده ٚ بؤن ٚ مؤقؤ بدئه دأشت. چه ٚ جسد-ه به نمایش ٚ عمۊمي بنأن ؤ چن صتته محللي ٚ مردۊم ۊنه بدئن گه ۊشؤن ي خلئن ي نظر ٚ مئن، مسيح-ه مؤنس ؤ حتی بأضي واشکي ۊن ٚ تار ٚ مؤن-ه تبرک ٚ ره وئیتن ؤ بؤبۊردن. اي قبيل مقایسه'ن یه مئنأ شددت بگيت ؤ جان برجر (اينگيليسي منتقد ٚ هۊنر) ۊن ٚ جنازه ٚ عکسؤن ٚ دئن ٚ همرأ بؤگۊت چنته مأرۊف ٚ أثر گه مسيح ٚ کشئن بؤبه' مؤنه.[[فاىل:CheExec9B.jpg|بندانگشتی|چه ٚ جنازه ٚ ديم]]
یته نظامي دۊکتر گوارا ٚ دسسؤن-ه ببئه ؤ ايمه بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن جنازه' یته نامشخص مکؤن-ه بؤبؤردن ؤ ۊن ٚ جنازه' چيکأر بؤدن ٚ جي کسي وخبرا ونکت. چه ٚ دسسؤن-ه أنگۊشت‌نگاري ره به بۊئنۊس آیرس منتقل بؤدن. ايمه گوارا ٚ ببئه دسسؤن-ه کۊبا' برسأدنئن.

۱۹۹۵ ٚ پایان ٚ مئن، ماریؤ وارگاس (بۊليويایي بازنشسته ژنرال) جان لي أندرسؤن (چه‌گوارا: یته انقلابي زيندگي ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس)' اطلاع بدأ گوارا ٚ جسد یته پروازي باند، وال‌گرانده ٚ نزيکي مئن قرار دأره. نتيجتاً، یته چن‌مليتي گرۊپ اۊن ٚ بقایا' پیداؤن ٚ ره وارد ٚ عمل بؤبؤن ؤ ۱۹۹۷ ٚ ژۊئيه مئن، هفت نفر ٚ بقایا' دۊته دسسه‌جمعي قبر ٚ مئن بيأتن گه یته أجساد ٚ جي، یته بي‌دس مرکه بؤ گه ئنتظار شؤ چه بؤبۊن. ايمه تطبيق ٚ همرأ مشخصا بؤ واقعن چه هيسه، بۊليوي ٚ مقامات ٚ وزارت ٚ داخله تأئيد بؤدن مذکۊر ٚ جسد گوارا شئه. خۊلأصه ۳۰ سال بعد ٚ کۊشأنئن، ۊن ٚ جسد کشف بؤبؤ ؤ سانتا کلارا مئن دفن بؤبؤ.

== ميراث ==

گوارا ٚ کؤشأنئن ؤ اۊ چريکي کالنجارؤن ٚ ديشکسن باعيث نؤبؤ «مسلحانه کالنجار گه فؤکؤ ٚ نظريه' مأرۊف بؤ، پيلا تحولات ٚ ايجاد ٚ ره» خاتمه پیداؤنه. درواقع، چه سبب بؤبؤ ؤنچي گه مؤفق ٚ مسلحانه مۊوارزه ٚ ره نيازه، تا حددي رؤشنا بۊن. اينقلابي جۊمبشؤن گوارا ٚ پسي لاتين ٚ آمريکا ؤ دۊنیا مئن، «أهميت ٚ جذب ٚ رۊستایي ؤ شهري مناطق ٚ عامه ٚ سياسي حيمايت-ه» به رسميت بشنأخت.

== هۊنر ٚ مئن ==
خلي فيلم چه‌گوارا ره چاؤده بؤبؤ گه ۊشؤن ي آخري چه (۲۰۰۸) بؤ گه دۊته وابين دأشت. ميزقؤن ٚ مئن ني یته پۊر مأرۊف ٚ أثر نيأ به نؤم ٚ «بدرۊد فرمانده» گه کارلؤس پۊئبلا (کۊبایي مزقؤنچي) گوارا ٚ خۊدافظي نؤمه ٚ انتشار ٚ پسي چاگۊد. اي أثر-ه خلي خؤننده'ن هندئه بؤخؤندن، من‌جۊمله: ناتالي کردؤن گه ۊن ٚ تک‌آهنگ فرانسه ٚ مئن ۸۰۰,۰۰۰ ته نۊسخه جي ويشتر بفرت.

مزقؤن-ه ايشنؤوسن ٚ ره: &lt;nowiki&gt;https://www.tarafdari.com/node/1798165&lt;/nowiki&gt;

چه (۲۰۰۸ فيلم) imdb ٚ مئن:

&lt;nowiki&gt;https://m.imdb.com/title/tt0892255/?ref_=nv_sr_srsg_3&lt;/nowiki&gt;

=== گوارا ٚ کيتابؤن ؤ دس‌بنويشته'ن ===
گوارا ٚ مأرۊف ٚ کيتابؤن، چريکي جنگ، ماتؤرسيکلت ٚ خاطيرات، کۊبا ٚ انقلابي جنگ ٚ خاطره'ن، هيسن. هيته‌أن، گوارا وختي دسگيرا بؤ یته ۳۰,۰۰۰ کلمه‌اي خاطرات ٚ دفتر گوارا ٚ دسنويس بؤرده'ر ؤ ۊن ٚ أشعار ؤ کۊتا قصصه'ن ۊن ٚ مئن دؤبؤن گه بۊليوي أرتش ٚ دس دکت. گوارا اي خاطرات ٚ مئن بۊليوي ٚ چريکي کالنجارؤن ٚ وقایع' ۱۹۶۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۷ تا ۱۹۶۷ ؤکتبر ٚ ۷-ه مؤستند بؤده. ۊن ٚ مئن مۊشکلاتي گه ۊن ٚ همرأ مواجه بؤن شرح دأن بؤبه ؤ هيته‌أن گوارا خۊ رنج بؤردن آسمي حملات ٚ جي ؤ ۊشؤن ي تشديد ٚ باره گب بزأ. گوارا پۊر خؤجير ٚ گب ؤ جۊمله بؤگۊت دأره گه خلي خلک ٚ مئنأ دپيته.

== سربس ==

=== تیندار کیتابان ===

* Galvez, William (1999). Che in Africa: Che Guevara's Congo Diary. New York: Ocean Press.
* Guevara, Ernesto Che (1994). The Bolivian Diary of Ernesto Che Guevara. New York: Pathfinder Press
* Guevara, Ernesto Che (1969). Che. Havana: Instituto del Libro.
* Guevara, Ernesto Che (1996). Episodes of the Cuban Revolutionary War, 1956–1958. New York: Pathfinder Press.
* Guevara, Ernesto Che (1985). Ernesto Che Guevara: Escritos y discursos. Havana: Editorial de Ciencias Sociales.
* Guevara, Ernesto Che (1997). Guerrilla Warfare. Washington, Del: Scholarly Resources.

=== ارجاعان ===</text>
      <sha1>94iijuh91cgnxzgrrd2f34esqoqvh1y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62295</id>
      <parentid>62281</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T22:34:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="134364" xml:space="preserve">{{دؤجئه وانويس نشؤن}}
{{زيوشنامه جعبه
|نام=ارنستؤ رافائل گوارا
|تصویر=CheHigh.jpg
|تاتايي تؤضيح=اؤسطۊره‌اي چريک
|بمردن ٚ رۊج=۱۹۶۷ ٚ اؤکتبر ٚ ۹ (۳۹ سال)
|فعاليت ٚ زمينه=پيجشک، چريک، نويسا
|بزارۊج=۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴
|بزاجيگا= رؤساريؤ، سانتا فه، [[آرژانتين]]
|بمردن ٚ جيگا=لا ايگرا، بۊليوي
|مدفن=سانتا کلارا، [[کۊبا]]
|همسر= هيلدا گاديا آکؤستا (۱۹۵۹-۱۹۵۵){{سخ}}آلیدا مارچ (۱۹۶۷-۱۹۵۹)
|زاکان= ۵
|ايمضا=File:CheGuevaraSignature.svg
|والدین=ارنستو گوارا لینچ
سلیا دئه لاسرنا
|اندازه‌تصویر=
|باخي نامان=چه‌، چه گوارا، اِل چه}}

'''ارنستؤ چه‌گوارا''' ([[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي]] مئن: Ernesto Che Guevara) [[آرژانتين]] ٚ مئن ٚ بچئه بؤبه ٚ پجشک، چريک، ديپلؤمات، مارکسيست ؤ کۊبا ٚ انقلاب ٚ أصلي کسؤن ٚ جي بؤ. اۊن یته جوؤن ٚ دؤنش‌یؤمۊج (پجشکي رشته مئن) بؤ ؤ [[نسايي آمريکا]] مئن سفر گۊد ؤ خلک ٚ نداري، [[ويشتايي|وشنأیي]] ؤ ناخۊشي دئن ٚ دؤني کالنجار ٚ رۊحيه اۊن ٚ مئن قۊوت بگيت. اۊن أوول گؤآتمالا ٚ ايجتماعي اصلاحات-ه گه خاکؤبؤ آربنز ٚ ریاست جؤمۊري ٚ دس بنا بؤبؤ-ئه گلأکت، ولي خئلي دنکت گه سیا (سي‌آی‌اِی) ٚ سازمؤن ٚ کۊدتاٰ همرأ گه یۊنایتد فرۊت ٚ حمایت ٚ ره، ترتيب بدأ بؤبؤ، دؤني آربنز مجبۊر-ه بؤ کنار بؤشۊن ؤ اي تفاق گوارا ٚ سياسي ايدئؤلؤژي-ئه تثبيت بؤگۊد. ايمه [[مکزیکو سیتی|مکزیکؤسيتي]] مئن راؤل ؤ فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد ؤ اۊشؤن ٚ ۲۶ ژۊئيه ٚ قيام-ه ورأکت ؤ بؤشؤ کۊبا؛ اي قيام ٚ هدف فۊلخنسيؤ باتيستا (کۊبا ٚ ديکتاتؤر گه آمريکاٰ ایجؤنایي ایالات ٚ تحت ٚ حمایت بؤ) سرنگۊن گۊدن بؤ. گوارا انقلابيۊن ٚ مئن پۊر محبۊب بؤبؤ ؤ دۊوؤمي فرمانده ٚ درجه-ئه هأگيت. اۊن دۊ سال چريکي کالنجارؤن (علیه ٚ باتيستا) گه کۊبا ٚ اينقلاب-ه باعث بؤبؤ ٚ مئن پۊر مؤهم ؤ مؤثر بؤ. چه‌گوارا ألؤنه دۊنیاٰ مئن یته حماسي نماد عامه ٚ دابؤن ٚ مئن شنأخته‌بؤبؤ هيسه.

انقلاب ٚ پسي، گوارا جديد ٚ دؤلت ٚ مئن ددار کليدي نخشؤن ٚ مسئۊل وکت گه من‌جۊمله تجديد ٚ نظرات-ه بررسي، أفرادي گه انقلابي دادگه‌ئن ٚ مئن به جنایت ٚ جنگي محکۊم بؤبؤن-ه تيروارؤن، کۊبا ٚ سوادآمۊجي نهضت ٚ رابري، فعاليت به عۊنوان ٚ مللي بانک ٚ رئيس، کۊبا ٚ مؤسلح ٚ قۊوا ٚ یؤمۊجشي کارکيا ؤ کۊبا ٚ سۊسياليسم ٚ نماینده بين‌المللي سفرؤن ٚ مئن-ه گۊته شأنه. ايته‌چي مؤقعيتؤن اۊن-ه قادر گۊد تا مۊهم ٚ مسائل ٚ مئن فی‌المثل کۊبا ٚ شبه‌نظامي‌ئن-ه تعليم گه خۊکؤن ٚ خليج-ه حمله گۊدن ٚ مئن مؤفق بؤن ؤ [[شؤروي]] هسته‌اي بالستيک مۊشکؤن ٚ اينتقال کۊبا-ئه گه منجر به کۊبا ٚ مۊشکي بحران ۱۹۶۲ ٚ مئن وکت، محوري نقش دأشته بۊن. هيتأني اۊن یته خؤجير ٚ نويشتنکس ؤ خاطره‌نويسا بؤ ؤ اۊن ٚ نؤمي آثار ٚ جي چريکي جنگ ٚ رانما ؤ ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه شأنه نؤم بؤردن. اۊن ٚ مطالعات ؤ تجربيات مارکسيسم-لنينيسم ٚ سر اۊن-ه اي باور-ه برسأنئه گه سۊوؤمي جهان ٚ پسأکتن ؤ وابستگي، أمپراليسم، نؤايستعمار ؤ اينحصاري سرمایه‌دأري ٚ دؤني هيسه ؤ چاره، پرؤلتري اينترناسيۊناليسم ؤ جهاني اينقلاب هيسه. چه‌گوارا ۱۹۶۵ ٚ مئن اينقلاب ٚ صدۊر ٚ دؤني کۊبا-ئه رهأ بدأ؛ أوول کؤنگؤ ٚ مئن سيمباٰ قيام-ه گلأکت ؤ نامؤفقي پسي، خۊ هأکش‌وکش-ه بۊليوي مئن سرأگيت ولي اۊ کيشور ٚ أرتش سي‌آی‌اِی ٚ سازمؤن ٚ بال زأن ٚ جي گوارا-ئه بگيت ؤ به سۊرعت اعدام بؤگۊد.

نظرات، گوارا ؤ اۊن ٚ ميراث ٚ سر متفاوته؛ اۊن یته جرگه ٚ ره مؤحترم ؤ یته دئه جرگه ٚ ره منفۊر هيسه ؤ اي تناقص-ه شأنه پۊر تيندار ٚ زيندگي‌نؤمه‌ئن، خاطرات، وانيويسؤن، مۊستندؤن، مزقؤنؤن ؤ فيلمؤن ٚ مئن دئن. گوارا ٚ شهادت؛ یته تۊغامندانه دؤخؤن، کالنجار گۊدن اختلاف ٚ طبقاتي ٚ همرأ ؤ اۊن ٚ تلاش نؤانسان-ه خلق ٚ ره گه ماددي مشوقه‌ئن ٚ جا أخلاقي أهداف ٚ دؤني حرکت کۊنه اۊن-ه، چپ ٚ قيامؤن ٚ نماد ؤ اؤلگۊ چاؤده. ولي راستگراٰن اۊن-ه اقتدارگرایي ؤ خؤشۊنت سياسي رقيبؤن ٚ همرأ مۊتهم کۊنن. اي اختلافات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ تایم ٚ مجله اۊن-ه بيستؤمي قرن ٚ تأثيرنأنکس‌ترینؤن ٚ ۱۰۰ نفره ٚ ليست ٚ مئن دنأ دأره. هيتأني مريلند ٚ هۊنر ٚ دؤنشگه ٚ مؤسسه ٚ قؤلي، اۊن ٚ تاتايي-ه گه [[آلبرتؤ کؤردا]] بگيته دره ؤ اؤسطۊره‌اي چريک نؤم دأره، جهؤن ٚ معرۊف‌ترين تاتایی هيسه.

== نسایي آمريکا ٚ وضعيت گواراٰ پيشي ==
لاتين ٚ آمريکا (تقريبن هۊ نسايي آمريکا محدۊده-ئه گۊنن گه [[کلسيايي آمريکا]] ٚ [[ايسپانيايي زوؤن|ايسپانيایي زوؤنؤن]] ٚ منطقه-ئه ني شامل بۊنه) بيستؤمي قرن ٚ أوولي نيمه ٚ مئن، اينقلابي ؤ ايصلاح‌طلب ٚ قيامؤن ؤ کالنجارؤن-ه شاهد بؤ. [[مکزیک|مکزيک]] ٚ ۱۹۱۰ ٚ اينقلاب، تۊنه اي قيامؤن ٚ أوولي بؤبۊن ؤ اي قيامؤن، آمريکا ٚ مردۊمي ائتلاف، پرۊ ٚ مئن ؤ دمؤکرات ٚ حرکت ونزؤئلا مئن ٚ مۊسؤنچي ٚ قیامؤن ٚ همرأ دۊمباله بگيت. اي قيامؤن ٚ أهداف سياپۊس آدمئن، فقرا، بي‌سوادؤن ؤ استثمار بؤبؤکسؤن ٚ وضعيت-ه بئیتراؤدن بؤن. ولي هندئه، حاکم ٚ طبقه قوي بؤ ؤ تۊنس خۊ وضعيت ٚ جي دأشتدأري بؤنه، آمريکا ٚ ایجؤنایي ايالتؤن، تغيير ٚ همرأ مۊخالف بؤ ؤ هيتأني قاره ٚ خلک ٚ مئن اطاعت ؤ تابعيت ٚ حس دؤبؤ؛ هين ٚ دؤني، تغيير چاؤدن ٚ روند کۊندأکۊندي پيش شؤ.&lt;ref&gt;Wright 2000, pp. xi–xii&lt;/ref&gt;

[[آرژانتين]] ٚ مئن، نظامي قۊوا ۱۹۴۳ ٚ مئن کۊدتا بؤدن ؤ نتيجتاً، قۊدرت خۊآن پرؤن-ئه برسئه. اۊن ٚ رياست جؤمۊري أوولي دۊ سال ٚ مئن، رفاه سطح ؤ حؤقۊق-ه جؤر شؤن ٚ همرأ بؤ ولي جهؤني وقایع، آرژانتين ٚ مئن بحران ٚ باعث بؤبؤ؛ دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي، آمريکا مارشال ٚ طرح-ه کؤمؤنيسم ٚ عليه [[اۊرۊپا|اۊرۊپاٰ]] مئن بنا بگيت. من‌جۊمله مارشال ٚ طرح ٚ وابينؤن، اۊرۊپا مؤرد ٚ نياز ٚ غله-ئه تهيه بؤ گه باعث بۊنأبؤ آرژانتيني گه اۊن ٚ ايقتصاد مبتني بر کيشاورزي بؤ، خۊ أصلي بازارؤن-ه چيکأده. شأردؤبؤرؤن ٚ جمعيت ٚ جؤر شؤن-أني کيشاورزي صادرات ٚ سر أثر بنأ چؤن محصۊل ٚ مصرف کيشور ٚ مئن جؤر بؤشؤ بؤ. أصلي کالاٰن ٚ دنئه‌بؤن ۱۹۴۹ تا ۱۹۵۲ ٚ مئن باعث ٚ قيمتؤن ٚ جؤر شؤن بؤبؤ و دسأخر پرؤن ۱۹۵۵ ٚ مئن یته نيظامي کۊدتا دؤني قۊدرت ٚ جي بکت ؤ تبعيد بؤبؤ.&lt;ref&gt;Lewis 2001, pp. 93–107&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Buzga.jpg|بندانگشتی]]
کۊباٰ مئن فۊلخنسيؤ باتيستا یته کۊدتاٰ همرأ ۱۹۵۲ ٚ مئن قۊدرت-ه چيکأگيت ؤ نيظامي ديکتاتؤر-ئه بنا بگيت. هۊ زمت، کيشور ٚ جمعيت ٚ يک سۊوؤم فقير محسۊب بؤن ؤ مردۊم ٚ متوسط ٚ طبقه‌ ناراضي ؤ ناراضي‌تر بؤدؤبؤن؛ رژيم ٚ حاکم مردۊم ٚ ور سرکۊتۊنا ؤ فاسد محسۊب بؤ ؤ خلک-ه خۊ همرأ بيگؤنه چاؤده بؤ. اۊ عهد، کۊبا ۶,۳ ميلیۊن جمعيت دأشت. اي کشور ٚ تؤليد ٚ ناخالص ٚ سرانه لاتين ٚ آمريکاٰ مئن سۊوؤمي مقام-ه دأشت، أمما جير ؤ فقرا ٚ طبقه ؤ حاکم ؤ ثروتمندؤن ٚ طبقه ٚ مئنأ پۊر اختلاف دؤبؤ. کۊبا ٚ [[خۊرتاو]]، پيلا زيمي‌دارؤن ٚ چيک دؤبؤ گه کيشاورزي محصۊلات ٚ صادرات ٚ مئن دؤبؤن. زيويش ٚ سطح ٚ اختلاف هاوانا ؤ دئبأخي منطقه‌ئن ٚ مئنأ ؤ هيتأني شأري ؤ رۊستایي منطقه‌ئن ٚ مئنأ قشنگ مشخص بؤ.&lt;ref&gt;Staten 2005, pp. 80–81&lt;/ref&gt;

== زيندگي ٚ أوایل ==
=== أصل ؤ نسب ===
ارنستؤ گوارا، ارنستؤ گوارا لينچ ؤ سليا دئه لاسرنا ٚ پئنشته وچه ٚ مئن ٚ أوولي ٚ وچه بؤ، اۊن ۱۹۲۸ ٚ ژۊئن ٚ ۱۴ ٚ مئن [[آرژانتين]] ٚ رؤساريؤ ٚ مئن یته جؤر ٚ طبقه خؤنواده ٚ مئن بچئه بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/7/78/Ernesto_Guevara_Acta_de_Nacimiento.jpg&lt;/ref&gt; گوارا‌ ٚ پئر صنأتگر ؤ معمار بؤ. اۊن معماري رشته مئن تحصيل بؤده بؤ ولي هرگيز مؤفق نؤبؤ خۊ مدرک-ه هأیره. گوارا ٚ پئر ايسپانيایي نسب ؤ اۊن ٚ مار أني [[ايرلند|ايرلندي]] نسب دأشت&lt;ref&gt;Harris 2010, pp. 1&lt;/ref&gt; ؤ اۊن ٚ نسل، لۊئيس ماريا پرالتا (ثروتمند ٚ زيمي‌دار ؤ سن خؤزه کاليفرنيا ٚ شأردار، نؤنزهؤمي قرن ٚ أوایل ٚ مئن)' رسئه. خؤآن آنتؤنيؤ گوارا، چه‌گوارا ٚ پئر ٚ پيلاپئر، آرژانتين-ه طيلاٰ دؤني رهأ بدأ تا بؤشۊن کاليفؤرنيا، اۊیه یته مکزيکي زنکه همرأ ايزدواج بؤگۊد. اۊشؤن ٚ وچه، رؤبرتؤ گورا کاسترؤ، کاليفؤرنياٰ مئن بچئه بؤبؤ ؤ آرژانتين-ه وگردس. رؤبرتؤ گوارا، آنا ايزابل لينچ ٚ همرأ گه آرژانتين ٚ شي بؤ ولي ايرلندي نسب دأشت، ازدواج بؤگۊد ؤ گوارا ٚ پئر ايشؤن ٚ وچه بؤ.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2007, pp. i. &quot;The father of Che Guevara, Ernesto Guevara Lynch was born in Argentina in 1900 of Irish and Basque origin.&quot;&lt;/ref&gt; گوارا ٚ پئر، گوارا ٚ جؤنب ؤ جۊش ٚ دؤني، بؤگۊت گه: «چيزي گه خأن بؤدؤنين، اينه گه مي پسر ٚ رگؤن ٚ مئن، ايرلندي شۊرشئن ٚ خۊن دره.&lt;ref&gt;Lavretsky 1976&lt;/ref&gt;

سليا دئه لاسرنا ئي ليوزا، ارنستؤ گوارا ٚ مار، یته ثروتمند ٚ خاندؤن گه ايسپانيایي نسب دأشتن ٚ مئن پيلاوابؤبؤ بؤ. اۊن جۊوؤني ٚ مئن خۊ پئر ٚ مار-ه أز دس بدأ ؤ ۲۱ سالگي ٚ مئن (هۊ سالي گه ارنستؤ بچئه بؤبؤ) یته پيلا ارثيه اۊن-ه برسئه. سليا دئه لاسرنا یته دؤخترانه [[کاتؤليک]] ٚ مدرسه ٚ مئن فارغ‌التحصيل بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt; گوارا ٚ نؤم شيناسنؤمه ٚ مئن «ارنستؤ گوارا» بؤ، ولي گلف «دؤ لا سرنا» ؤ «ينچ» ٚ پسوندؤن ٚ همرأني بنويشته بؤبؤ نأ.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refLavretsky1976&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Chefamily.jpg|بندانگشتی|گوارا (چپ ترين) ؤ اۊني خانواده ۱۹۴۴ ٚ مئن]]
گوارا ٚ بچئه بؤن ٚ جي خئلي نۊگذشته بؤ گه اۊن ٚ خانواده گوارا ٚ پئر ٚ کار ٚ دؤني سان ازديرؤ-ئه نقل ٚ مقر  بؤدن. هۊ شأر ٚ مئن بؤ گه ارنستؤ ٚ والدين بفأمسن اۊن [[آسم]] دأره. اۊن ٚ درمؤن گۊده مننسن ٚ پسي، مجبۊر-أ بؤن آو ؤ هواٰ دؤني آلتا گراسيا-آ (کۊردؤباٰ اۊستؤن ٚ مئن، آرژانتين ٚ وسط واقع بؤبه) هندئه نقل ٚ مکؤن بؤنن. گوارا ؤ اۊن ٚ دۊته خاخۊر ؤ برأرؤن هۊ شأر ؤ ايمه هۊ اۊستؤن ٚ مرکز ٚ مئن پيلاوابؤن؛ اۊ منطقه ٚ خۊشک ٚ هوا گوارا ٚ وضعيت ٚ بهبۊد ٚ مئن مؤثر واقع بؤبؤ ولي آسم اۊن-ه تا اۊن ٚ زيويش ٚ آخر رهأ ندأ. گوارا ٚ گۊد چپ‌خۊ عقاید دأشتن ؤ همدؤنی، اۊن سنين ٚ کم ٚ جي مۊختلف ٚ سياسي مکتبؤن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ&lt;ref&gt;http://www.time.com/time/printout/0,8816,872604,00.html&lt;/ref&gt; ؤ «احساس ٚ نزيکي گۊدن فقيرؤن ٚ همرأ (اۊجۊر گه اۊ زمات اۊن ٚ اطرافئن گۊتن)» اۊن ٚ مئن شکل بگیت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refKellner1989&lt;/ref&gt; اۊن ٚ پئر جؤمۊري طلبؤن ٚ سرسخت ٚ طرفدارؤن ٚ جي، [[ايسپانيا]] ٚ داخلي جنگ ٚ مئن بؤ ؤ أغلب خۊ خؤنه ٚ مئن جنگ ٚ مجرۊح بؤبؤ سالداتؤن ٚ جي پذيرایي گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt;

با اينگه آسم ٚ شديد ٚ حملات گورا-آ أذیت گۊد، ورجشي رشته‌ئن ٚ مئن من‌جۊمله [[سيناو]]، فۊتبال، گؤلف ؤ تيرتوأدأن ٚ مئن مؤفقيت-ه برسئه ؤ هیتأنی دۊچرخه‌سواري ٚ مئن خئلي استقامت دأشت.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refSandison1996&lt;/ref&gt; اۊن ۱۵ نفره ٚ راگبي‌ئه خئلي خۊش دأشت&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; ؤ فلای‌هاف ٚ پۊست ٚ مئن، بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ باشگاٰ ره کاکي گۊد.&lt;ref&gt;http://www.telegraph.co.uk/sport/columnists/brendangallagher/2322711/Argentine-rugby-inspired-by-Che-Guevara.html&lt;/ref&gt; اۊن ٚ خشن ؤ تهاجۊمي ٚ سبک ٚ دؤني راگبي ٚ مئن، اۊن ٚ نؤم-ه فۊسر (ترکيبي أز خشن ؤ اۊن ٚ مار ٚ فاميلي یأني دئه لاسرنا)&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refAnderson1997&lt;/ref&gt; بنأبؤن. انريکه مارتين، گوارا ٚ نؤجوؤني ٚ رخابؤن ٚ جي، اۊن-ه «واقعي دۊست، کۊمک‌احتياج بؤن ٚ مؤقؤ» یاد هأوره ؤ گۊنه گه «هرگيز اۊن ٚ عصبانيت دۊ دئقه ٚ جي ويشتر دکشئه ننأبؤ». گوارا وختي نؤجوؤن بؤ پئر ؤ مار اۊن ٚ شي کسن ٚ جي سيفا وابؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFHarris2010&lt;/ref&gt;

=== گواراٰ فکري ؤ أدبي گرایشؤن ===
گوارا [[شطرنج]]-ه خۊ پئر ٚ جي بيؤمۊت ؤ ۱۲ سالگي جي شطرنج ٚ محلي مسابقات ٚ مئن شرکت گۊد. بلۊغ ٚ دؤره ؤ زيندگي ٚ طۊل ٚ مئن شعر-ه، خصۊصا پابلؤ نرۊدا، جان کيتس، آنتؤنيؤ ماچادؤ، فدريکؤ گارسيا لؤرکا، گابريلا ميسترال، سزار وایهؤ ؤ والت ویتمن ٚ آثار-ه خئلي خۊش دأشت. اۊن تۊنس «اگر...» ٚ شعر-ه رؤديارد کيپلينگ ٚ شي ؤ «مارتين فيرؤ» خؤزه هرناندز ٚ شئه حفظکه بؤخؤنه.&lt;ref&gt;Hart 2004, p. 98.&lt;/ref&gt; گوارا ٚ خؤنه ٚ مئن حۊدۊد ٚ سۊ هيزار جلد کيتاب دؤبؤ گه اۊن-ه اي ايمکؤن-ه دأ گه به عۊنوان ٚ یته مشتاق ٚ کيتاب‌خؤن، مۊختلف ٚ نويساٰن ٚ أثرؤن-ه مطالعه بؤنه. اۊن ٚ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن، کارل مارکس، ويليام فاکنر، اميليؤ سالگاري، آندره ژيد ؤ ژۊل ورن بؤن&lt;ref&gt;Haney 2005, p. 164.&lt;/ref&gt; ؤ هيتأني، جواهر لئل نهرؤ، آلبر کامؤ، فرانتس کافکا، ولاديمير لنين، ژان پل سارتر، فريدريش انگلس، آناتؤل فرانس، اچ. جي. ولز ؤ رابرت فراست-ه ني خۊش دأشت.&lt;ref&gt;(Anderson 1997, pp. 37–38).&lt;/ref&gt;

چه چۊن خۊ زاکي جي پۊر مطالعه دأشت ؤ بأضي پيلا کسؤن ٚ نظریات-ه خۊش وئیته بؤ، دؤنش‌مۊجؤن ٚ همرأ ورس-بنيش دأشت ؤ گاگلف اۊن ٚ اطلاعات ٚ جؤر دؤبؤن بأضي دؤنش‌مۊجؤن-ه أذیت گۊد، ولي کلاً اۊشؤن ٚ همرأ خۊجير ٚ ارتباط دأشت. یه رۊ یته جي گوارا دؤنش‌مۊجؤن، گوارا جي سؤال کۊنه گه «چره یته سياسي حئزب-ه مؤلحق نؤبۊني؟» چه جوؤدأدنه «أگه تي گب ٚ ليم اينه گه دکم خياوؤن تا مره راحت بؤکۊشن هيچ‌وخت اي کار-ه نؤنم، مۊ وختي اي کار-ه کۊنم گه مي دس أسلحه دؤبۊن.»

سند ٚ جؤر شؤن ٚ همرأ، گوارا لاتين ٚ آمريکا ٚ نويساٰن-ه، اۊراسيا کيرؤگا، چيرؤ آلگريا، خؤرخه ايکازا، رؤبن راديۊ ؤ ميگل آنخل آستؤرياس-ه علاقه پیدا گۊد. اۊن خۊ مؤرد ٚ علاقه نويشتنکسؤن ٚ ايده‌ئن-ه خۊ دفترچه ٚ یادداشت ٚ مئن ثبت بؤگۊد؛ من‌جۊمله بۊدا ؤ أرسطۊ ٚ تحليلي تشريحات، برتراند رابل ٚ تحليل تۊغا ؤ وطن‌پرستي ٚ سر، جک لندن ٚ نظريات جامئه ؤ نيچه ٚ نظريات مرگ ٚ سر-ه. اۊن هيته‌أني زيگمۊند فرؤید-ه خۊش وئیته بؤ یؤ مختلف ٚ مؤضۊعات ٚ سر خاو ؤ ليبيدؤ تا خؤدشيفتگي ؤ اديپ ٚ عۊقده ٚ ره، اۊن-ه ارجاع دأ. مؤرد ٚ علاقه رشته‌ئن اۊن ٚ شي [[فلسفه]]، رياضيات مأندسي، سياسي علمؤن، جامعه‌شينأسي، تاريخ ؤ باستؤن‌شينأسي بؤن.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 10.&lt;/ref&gt;

یته محرمؤنه گؤزارش ٚ مئن سياٰ سازمؤن ٚ جي ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ ۱۳ ٚ مئن، گه گواراٰ علاقه‌ئن ٚ سر أنجؤم بئیته ٚ مئن بنويشته نيأ: «اۊن خۊب مطالعه بؤگۊد دأره» ؤ ايمه گۊنه «چه‌گوارا به عۊنوؤن ٚ یته لاتين نسبتا منورالافکار هيسه».&lt;ref&gt;Ratner 1997, p. 25.&lt;/ref&gt;

=== ماتؤرسيکلت ===
[[فاىل:CheOnRaft1952.jpg|بندانگشتی|ارنستؤ گوارا ؤ آلبرتؤ گرانادؤ، آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ ور]]
۱۹۴۸ ٚ مئن گوارا، تحصيل پجشکي ٚ رشته ٚ مئن ٚ ره بۊئنؤس آیرس ٚ دؤنشگه ٚ مئن بؤشؤ. اۊن ٚ عطش  دۊنیا-ئه مۊتن ٚ ره باعث بؤبؤ دۊ مرته موقتا دؤنشگه-ئه رهأ بده تا سفر بؤشۊن؛ سفرؤني گه اۊن ٚ نظر-ه نسبت به خؤره ؤ لاتين ٚ آمريکا ٚ سياسي وضعيت أساساً تغيير بدأ. گواراٰ خۊ أولي سفر-ه ۱۹۵۰ ٚ مئن سرأگيت ؤ اۊن تنأکه خۊ دۊچرخه گه اۊن ٚ سر یته کۊچئه ٚ ماتؤره نصب بؤده بؤ ٚ همرأ، ۴,۵۰۰ کيلؤميتر-ه آرژانتين ٚ کليسایي ٚ واوينؤن ٚ مئن سفر بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 59–64.&lt;/ref&gt; هندئه ۱۹۵۱ ٚ مئن یته ۹ ماهه ٚ سفر ٚ مئن ۸۰۰۰ کيلؤمتر-ه نسایي ٚ آمريکاٰ مئن ماتؤرسيکلت ٚ همرأ طی بؤگۊد. اي سفر ٚ ره، اۊن یه سال تحصيل ٚ جي مرخصي بٚیته بؤ ؤ قصد دأشت خۊ رفيق آلبرتؤ گرانادؤ ٚ همرأ، داوطلبؤنه دۊ هفته آمازؤن ٚ رۊخؤنه ٚ کرانه ٚ مئن، پرۊ ٚ جذامئن ٚ همرأ سان پابلؤ ٚ مئن بئسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 83.&lt;/ref&gt; اي سفر ٚ مئن چه ؤ اۊن ٚ رفئق مسير ٚ مئن کار گۊدن تا خۊ احتیاجات-ه برطرف بؤنن ؤ ايمه هندئه را دکت نأبؤن. [[شيلي]] ٚ مئن، چاکؤیماتا ٚ مٚرس ٚ مأدن ٚ مئن مأدنچئن ٚ کار ٚ شرایط گوارا' عصباني ؤ شبؤنه ٚ ديمأديمي آتاکاماٰ بيابؤن ٚ مئن یته تحت ٚ تعقيب ٚ کؤمؤنيست ٚ زؤج ٚ همرأ گه حتي یته پؤتۊ ني ندأشتن، اۊن-ه متأثر بؤگۊد؛ گوارا ايشؤن-ه «کاپيتاليستي استثمار ٚ گۊشت ؤ خۊن ٚ جي قربانئن» تؤصيف بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, pp. 75–76.&lt;/ref&gt; ۊن هيتأني ماچؤپيچؤ ٚ جؤرأ مئن، شديد ٚ فقري گه رۊستایي ؤ ديۊرأکته مناطق ٚ مئن دؤبؤ ٚ همرأ مواجه بؤبؤ. اۊیه کيشاورزؤن سرمایه‌دار ٚ ملکؤن ٚ کۊچئه ٚ زيمي‌ئن ٚ سر کار گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; سفر ٚ ادامه ٚ مئن، رفاقت جذامئن ٚ ؤردۊگاٰ حاضرؤن ٚ مئنأ اۊن ٚ سر أثر بنأ ؤ بؤگۊت: «والاترين اينسؤني ٚ یجؤنایي ؤ وفاداري ايته‌چي تنئا ؤ نااؤميد ٚ کسان ٚ مئنأ پديدار بۊنه».&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 27.&lt;/ref&gt; گوارا ماتؤرسيکلت ٚ خاطرات-ه اي سفر ٚ مئن بنويشت. اي أثر ايمه نيؤیؤرک تایمز ٚ پرفؤرۊش‌ترين کيتابؤن ٚ ليست ٚ مئن دکت ؤ ۲۰۰۴ ٚ مئن یته فيلم هي نؤم ٚ همرأ ؤ بر أساس ٚ اۊن چاؤدن بؤبؤ گه جوایزي ني هأگيت.&lt;ref&gt;#38 Paperback Nonfiction on 2005-02-20&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara-Granado - Mapa 1er viaje - 1952.jpg|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ۱۹۵۲ ٚ مئن، سۊرخ ٚ فلش هوایي مسيرؤنه نۊشؤن دنه]]
گوارا ۲۰ رۊز ٚ مئن [[آرژانتين]]، شيلي، پرۊ، اکوادؤر، [[کلمبیا|کؤلؤمبيا]]، ونزؤئلا، پاناما ؤ ميامي‌ئه بؤشؤ ؤ ايمه بۊئنؤس آیرس-ه وگرس.&lt;ref&gt;http://miamiherald.typepad.com/cuban_colada/2008/07/che-guevara-spe.html&lt;/ref&gt; سفر ٚ ايتمام ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکا-ئه سيفا‌ ملل ندئه‌نأبؤ؛ ولکي اۊن-ه واحد ؤ یته استراتژي ٚ نيازمند قاره-ئه رها چاکۊني ٚ ره دؤنس. لاتين ٚ آمريکا، منطقه‌اي بدۊن ٚ سامانسر ؤ مؤشترک ٚ ميراث-ه دارا بؤ ؤ اي أمر اۊن ٚ انقلابي ٚ کۊنشؤن ٚ سر آتي ٚ سالؤن ٚ مئن أثر بنأ. گوارا آرژانتين-ه وگرسن ٚ پسي خۊ تحصيلات-ه تۊمؤنأگۊد ؤ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئن ٚ مئن خۊ دۊکتۊرا-ئه هأگيت.
گوارا ايمه بؤگۊت مي اي سفرؤن لاتين ٚ آمريکاٰ مئن باعث بؤبؤ ۊن «فقر، وشنأیي ؤ ناخۊشي» ٚ همرأ نزيک ٚ تماس دأشته‌بۊن؛ مسائلي گه سبب بۊنه والدين «پۊل ٚ کمبۊد ٚ دؤني مننسه‌بۊن خۊ وچه-ئه مداوا بؤنن» ؤ پئر  «بؤهت ٚ ناشي وشنأیي ؤ مستمر ٚ مجازات ٚ جي» وأسي وچه چيکأشؤن-ه بي‌أهميت دئه. گوارا ٚ بؤتأر ٚ طبق، اي تجرۊبه‌ئن باعث بؤبؤ اۊن نتيجه بئیره گه «اي أفراد-ه بال زأن» ٚ ره، وأني پجشکي ٚ حؤزه-ئه ترک بؤنه ؤ سياسي ٚ مسلحانه کالنجار ٚ صحنه مئن دکه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 98.&lt;/ref&gt;

== گۊآتمالا، آربنز ؤ یۊنایتد فرۊت ==
۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۷ ٚ مئن، گوارا هندئه سفر-ه سرأگيت. اي مرته [[بۊليوي]]، پرۊ، اکوادؤر، پاناما، کاستاريکا، نيکاراگؤئه، هندۊراس ؤ السالوادؤر بۊشؤ. ۱۹۵۳ ٚ دسامبر ٚ ۱۰ ٚ مئن، گۊآتمالاٰ را دکتن ٚ پيشي، گوارا، سان خؤزه ٚ جي کاستاريکاٰ مئن پیؤمي خۊ عممه ٚ ره «بئاتريز» برسأدنئه ؤ اۊن-ه خۊ أحوال ٚ جي واخبراگۊد. اۊن نؤمه ٚ مئن خۊ سفر ٚ جي یۊنایتد فرۊت ٚ کمپاني ٚ قلمرؤ ٚ مئن بنويشت ؤ بچربؤنه گه قانع بؤبه گه اۊشؤن ٚ کاپيتاليستي ٚ نظؤم شرير هيسه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 126.&lt;/ref&gt; اۊن اي تهاجۊمي ٚ لحن ٚ همرأ خأس خۊ محافظه‌کارتر نزديکؤن-ه برمأنه. نؤمه ٚ آخرسر، گوارا ژۊزف استالين ٚ عکس-ه گه تازگي بؤمۊرده بؤ، قسم یاد کۊنه تا اي «اؤختاپۊسؤن» ٚ مؤغۊب بؤن ساعتي چؤم نزنه.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 31.&lt;/ref&gt; هۊ ماه ٚ مئن، گوارا گۊآتمالا-ئه برسئه؛ اۊیه رئيس‌جؤمۊر «خاکؤبؤ آربنز» گه یته دمؤکراتيک ٚ انتخابات ٚ مئن دؤجئن بؤبؤ بؤ، خأس چنته اقدامات ٚ همرأ أرضي اصلاحات ٚ مۊسؤنچي لاتيفۊنديست (پيلا کأشته‌شا ؤ ورزگري زيمي‌ئن ٚ تعلق یته فرد ٚ ره) نظؤم ٚ قال-ه بکنه. نتيجتاً، آربنز یته وتأر ٚ برنؤمه' سرأگيته بؤ گه طی ٚ اۊن تمؤم ٚ وسيع ٚ أراضي ٚ بخشؤن گه تحت ٚ کشت نؤبؤن، مصادره ؤ اۊ کيشاورزؤني گه زيمي‌زوار ندأشتن-ه، تعلق گيت. یۊنایتد فرۊت، منطقه ٚ پيلاترين زيمي‌دار بؤ گه بقيه ٚ جي ويشتر تحت‌تأثير قرار گيته نأبؤ. آربنز ٚ دؤلت اۊشؤن ٚ شي ۰۰۰’۹۱ هکتار نکأشته زمي مصادره بؤگۊد. گوارا گه گۊآتمالا ٚ وضعيت ٚ جي راضي بؤ، تصميم بگيت هۊیه ساکن بؤبۊن تا «هرچي گه یته واقعي اينقلاب-ه تبديل بؤن ٚ ره نياز هيسه'، دس پيداؤنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt;

گۊآتمالاسيتي ٚ مئن، گوارا، [[هيلدا گادآ آکؤستا|هيلدا گادآ آکؤستاٰ]] همرأ آشنا بؤبؤ. اۊن یته پرۊيي اقتصاددؤن بؤ گه به عۊنوؤن ٚ آمريکا ٚ مردۊمي ٚ ائتلاف ٚ چپ‌گرایانه ٚ جؤمبش (APRA) ٚ أعضاٰ جي، سياسي ٚ روابط دأشت. گادا، گورا' آربنز ٚ دؤلت ٚ چنته بلندمرتبه‌ مقامات ٚ همرأ آشنا بؤگۊد. اۊن هيتأني یته گرۊپ کۊبا ٚ تبعيدئن ٚ جي گه به دليل ٚ شرکت، مؤنکاداٰ پادگؤن-ه حمله گۊدن ٚ مئن «سانتياگؤ د کۊباٰ مئن به تاريخ ٚ ۱۹۵۳ ٚ ژۊئيه ٚ ۲۷» گه فيدل کاسترؤ ٚ همرأ ارتباط دأشتن ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. هي زمت بؤ گه گوارا خۊ مأرۊف ٚ لقب-ه، یأني [چه] «رایج ٚ دؤخؤندن ٚ حرف آرژانتين ٚ مئن مختلف ٚ معاني همرأ «سلام!»، «رفئق» ؤ غیره ٚ مۊسؤنچي»، مشهۊر-أ بؤ.&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 172.&lt;/ref&gt; گۊآتمالاٰ اقامت ٚ مؤقؤ، گوارا دئبأخي مئني آمريکا ٚ تبعيدئن ٚ جي ني بهره‌مند بؤبؤ. ايشؤن ٚ یکي، هلنا ليوا د هؤلست بؤ گه گوارا-ئه غذا تأمين ؤ ايسان ٚ جيگا مئن یاري رسأنئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200709013446/https://books.google.com/books?id=aCw19CUXpqkC&amp;lpg=PA139&lt;/ref&gt; د هؤلست، گوارا همرأ خۊ [[رۊسيه]] ؤ [[چين]] ٚ سفرؤن ٚ باره مارکسيسم ٚ مطالعه ٚ ره بؤگۊ-بيشنؤ گۊدن ؤ هيتأني گوارا یته شعر-ه «Invitación al camino» ٚ نؤمي‌-أ اۊن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200730153555/https://www.cubaheadlines.com/2007/11/26/7281/poetry_of_che_is_presented_with_great_success_in_guatemala.html&lt;/ref&gt;

۱۹۵۴ ٚ مئی ٚ مئن یته محمۊله حاوي ٚ سۊوؤک ٚ تۊپخؤنه‌اي ٚ أسلحه‌ئن، [[چکؤسلؤواکي]] ٚ کؤمؤنيستي ٚ کيشور ٚ جي، پؤرتؤ بارؤريۊس ٚ مئن آربنز ٚ دؤلت-ه تحويل دأن بؤبؤ.&lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 155–160.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن]] — گه ۱۹۵۳ ٚ سال ٚ جي مطابق ٚ ريئيس جؤمۊر ٚ دسسۊر دوایت آیزنهاور، آربنز-ه گئنتن ٚ دۊمبال دؤبؤ — راديؤ ؤ تبليغاتي ٚ بؤرؤشۊر ٚ کارأیتن ٚ همرأ، ضد ٚ آربنز، پرؤپاگاندا گۊآتمالا مئن تقويت ؤ ناشيناس ٚ هوامۊجؤن ٚ همرأ اۊ کيشور-ه بمب‌وارؤن بؤگۊد. &lt;ref&gt;Immerman 1982, pp. 161–163.&lt;/ref&gt; ایالات ٚ متحده هيتأني یته جرگه گۊآتمالایي ٚ پناهندگان ؤ مؤزدۊران-ه کارلۊس کاستيلؤ آرماس ٚ رهبري همرأ جهت ٚ آربنز ٚ دؤلت ٚ خلع بال زأ. ژۊئن ٚ ۲۷ ٚ مئن آربنز استعفا بدأ.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 345–349.&lt;/ref&gt; اين آرماس ؤ اۊن ٚ نيرؤن-ه گه CIA ٚ تحت ٚ حمایت بؤن، ايمکؤن ٚ پيش شؤن گۊآتمالاٰ را بدأ ؤ اۊشؤن ني یته نيظامي ٚ خۊنتا ۷ ٚ ژۊئيه ٚ مئن را درگئنتن، گه آرماس-ه به عۊنوؤن ٚ ريئيس ٚ جؤمۊر دؤجئه. آرماس ٚ رژيم خۊ قۊدرت ٚ تحکيم ٚ ره، اۊشؤني گه ظن ٚ کؤمؤنيست بؤن دأشتن-ه، دسگير ؤ اعدام بؤگۊد، کارگري اتحاديه‌ئن-ه دؤبۊسئه ؤ بنأر ٚ أرضي ٚ اصلاحات-ه ملغي اعلام بؤگۊد.&lt;ref&gt;Gleijeses 1991, pp. 354–382.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara - 2do Viaje - 1953-55.png|بندانگشتی|گواراٰ سفرؤن ٚ نخشه 1953 تا 1956]]
گوارا-ئه وأس گه آربنز ٚ دؤلت ٚ حيمایت ٚ ره، کالنجار بؤنه ؤ جوانان ٚ شبه‌نظؤمئن-ه گلأکت. ولي گرۊپ ٚ تعلل، اۊن-ه عصباني بؤگۊد ؤ نتيجتاً خۊ پجشکي ٚ وظایف-ه وگردس. کۊدتاٰ پسي، اۊن هندئه کالنجار ٚ ره داوطلب بؤبؤ أمما خلي دنکت گه آربنز، مکزيک ٚ سفارت ٚ پناهندگي ٚ پسي، خۊ خارجي ٚ حامي‌ئن ٚ جي تقاضا بؤگۊد کيشور-ه ترک بؤنن. گوارا ٚ هأکش‌وکشؤن مۊقاومت ٚ ره، کۊدتا ٚ حامئن ٚ توجه-أ جلب بؤگۊد ؤ اۊشؤن اۊن ٚ قتل ٚ ره برنؤمه دچئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt; هيلدا گادآ آکؤستاٰ دسگيري ٚ پسي، گوارا آرژانتين ٚ سفارت‌خؤنه-أ پناهنده بؤبؤ ؤ تا چن هفته بعد گه اۊن-ه ايجازه خرۊج کشور ٚ جي ؤ سفر مکزيک-ه بدأن، هۊیه بئسأ.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 39.&lt;/ref&gt;
آربنز ٚ کنأر شؤن ؤ آرماس ٚ راست‌گراٰ ديکتاتؤري ٚ تأسيس، آمريکا ٚ تصوير-ه به عۊنوؤن ٚ یته ايمپراليستي ٚ قۊدرت چه‌گوارا ٚ ذهن ٚ مئن تقويت بؤگۊد گه هر دؤلت ٚ همرأ گه خأسه‌بۊن لاتين ٚ آمريکا ؤ دئبأخي درحال ٚ تؤسعه ٚ کيشورؤن ٚ ايقتصادي ؤ ايجتماعي ٚ بي‌عدالتئن-ه پایان بده همرأ، مۊخالفت کۊنه.&lt;ref&gt;Guevara Lynch 2000, p. 26.&lt;/ref&gt; گوارا اۊ کۊدتاٰ باره گۊنه:

 لاتين ٚ آمريکا ٚ آخري انقلابي دمؤکراسي – خاکؤبؤ آربنز ٚ دؤلت – ایجؤنایي ايالات ٚ سرد ؤ عمدي ٚ تهاجم ٚ دؤني ديشکس. کۊدتا ٚ آشکار ٚ رهبر، وزير ٚ خارجه، [[جان فاستر دالس]] بؤ، شخصي گه طی ٚ تصادؤفي نامحتمل، یۊنایتد فرۊت ٚ سهامدارؤن ؤ نماینده‌ئن ٚ جي هيسه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 32.&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ عقيده مبني بر اينگه [[مارکسيست]]ي گه مسلحانه ٚ کالنجار ٚ طريق ٚ جي محیا وکه ؤ مسلح ٚ خلک اۊن ٚ جي محافظت بؤنه، تنئا راه ايته‌چي ٚ وضعيت ٚ اصلاح ٚ ره هيسه ني؛ کۊدتا ٚ پیامد ٚ مئن تقويت بؤبؤ. گادآ ايمه بنويشت «گۊآتمالا ٚ تفاقؤن بؤ گه بيلأخره اۊن-ه قانع بؤگۊد گه مسلحانه ٚ کالنجار لازمه ؤ وأني أوولي ضربه-أ أمپراليسم-ه زأن. وختي گه اۊیه' ترک گۊد، اي مسئله ٚ جي اطمينان دأشت.»&lt;ref&gt;https://archive.org/details/cheguevara00sinc&lt;/ref&gt;

== مکزيکؤسيتي ==
[[فاىل:Hilda Gadea y Che Guevara - Luna de miel - Yucatán 1955.jpg|بندانگشتی|چه‌گوارا ؤ هيدآ گادآ آکؤستاٰ ماه‌عسل، چين ايتزا مئن گه مکزيک ٚ مئن واقع بؤبه]]
گوارا ۱۹۵۴ ٚ سپتامبر ٚ ۲۲ ٚ مئن [[مکزیکو سیتی|مکزيکؤسيتئه]] بؤشؤ ؤ عؤمۊمي ؤ أطفال ٚ بيمارستؤن ٚ آلرژي ٚ بخش ٚ مئن مشغۊل ٚ کار بؤبؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20160817064607/http://ww2.educarchile.cl/UserFiles/P0001/File/biografia%20de%20ernesto%20guevara.pdf&lt;/ref&gt; اۊن هيتأني پجشکي ٚ دانشکده ؤ مکزيک ٚ ميللي مستقل ٚ دؤنشگه مئن، طبابت ٚ سر سخنراني گۊد ؤ لاتينا ٚ خبر ٚ آژانس ٚ مئن به عنوان ٚ عکاس ؤ خبرنگار استخدام بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 33.&lt;/ref&gt; ۊن ٚ أوولي ٚ زنکه هيلدا خۊ خاطرات ٚ مئن به عۊنوان ٚ «مي زيندگي چه ٚ همرأ» ذکر کۊنه گه مدتي گوارا تصميم دأشت به عۊنوؤن ٚ دۊکتر آفريقا مئن کار بؤنه ؤ فقري گه خۊ أطراف ٚ مئن دئه اۊنه شديداً آشفته بؤده بؤ.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt; یه مرت، هيلدا متوجه ٚ گوارا علاقه یته رختشۊر ٚ مؤسند ٚ زنکه ٚ نسبت گه خۊ ٚ معالجه ٚ ره اۊن-ه مراجعه گۊد ؤ گوارا اۊن-ه «یداشؤر ؤ استثماربؤبؤر ترين طبقه ٚ نماینده» دؤنس، بؤبؤ. ايمه هيلدا یته شعر-ه پیدا بؤگۊد گه حاوي «کالنجار ٚ قؤل یته بىتر ٚ دۊنیا ره ؤ بىتر ٚ زيندگي تمؤم ٚ فقيرؤن ؤ ايستثمار بؤبؤرؤن ٚ ره» بؤ ؤ چه اۊن-ه پیرزن-ه تقديم بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-dyn/content/article/2008/10/09/AR2008100902413.html&lt;/ref&gt;

اي مئنأ، گوارا خۊ دۊستي‌-ئه نيکؤ لؤپز ؤ دئبأخي کۊبایي تبعيدي‌ئن گه گۊآتمالا مئن کسن ٚ همرأ ملاقات بؤده بؤن، تجديد بؤگۊد. ۱۹۵۵ ٚ ژۊئن ٚ مئن، لؤپز اۊن-ه رافائل کاسترؤ ٚ همرأ آشنا بؤگۊد؛ [[فيدل کاسترؤ]]، ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام-ه بنا بيته‌کس ؤ رابر بؤ گه در حال ٚ یته تؤطئه-أ طرح‌‌شؤني فۊلخنسيؤ باتيستا ٚ ديکتاتؤري-ئه سرنگۊن گۊدن ٚ ره بؤ. فيدل متعاقباً گوارا-ئه خۊ پيلا برأر معرفي بؤگۊد. گوارا وختي گه ملاقات ٚ أوولي شو ٚ مئن یته طۊلاني مکالمه فيدل ٚ همرأ دأشت، اي نتيجه-أ برسئه گه کۊبایئن ٚ أهداف هۊ چيزي هيسه گه ۊن ٚ دۊمبال مۊجنه ؤ أفتؤو ٚ دتأوسن ٚ پيشی، به عنوان ٚ ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ عضو ثبت ٚ نؤم بؤگۊد. چه ؤ فيدل ٚ متضاد ٚ شخصيتؤن ٚ همرأ اي بؤجؤر اۊشؤن خۊ مشترک ٚ تعهد ٚ نتيجه ٚ دؤني یأني امپراليسم‌ستيزي، رابطه‌اي چاؤدن گه سيمۊن ريد هنري (چه ؤ فيدل ٚ زيندگي نؤمه ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس) اۊشؤن-ه «انقلابي رفاقت گه دۊنیا: تغيير بدأ» تؤصيف کۊنه.&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/books/interactive/2009/jan/09/fidel-castro-che-guevara-biography&lt;/ref&gt;

گوارا تا خۊ زيندگي ٚ اي نقطه اي نتيجه-أ برسئه بؤ گه [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن|آمريکا]] ٚ تحت ٚ سلطه ٚ کؤنگلؤمراٰن مستبد ٚ رژيمؤن-ه حمایت کۊنه. اۊن باتيستا' «آمريکا ٚ نؤچه گه خأن اۊن ٚ لاخؤند-ه وؤسأنئن» حيساب هأورد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 28.&lt;/ref&gt; با اينگه گوارا قصد دأشت جرگه ٚ نظامي دۊکتۊر بؤبۊن، ولي جۊمبش ٚ أعضا ٚ نيظامي یؤمۊجشؤن ٚ مئن شرکت گۊد. یؤمۊجش ٚ أصلي ٚ بخش چريکي جنگ ٚ بزن‌درشۊ ٚ تاکتيکؤن-ه یؤمۊتن بؤ. گوارا ؤ بقيه طاقت‌فرسا ۱۵ سأته ٚ رژه‌‌ئن بندؤن، رۊخؤنه‌‌ئن ؤ کأشته‌شا زمينؤن-ه طی بؤدن ؤ کمين ؤ سريع ٚ عقب‌نشيني ٚ روشؤن-ه بیؤمۊتن ؤ چم-ه بيأتن. گوارا هۊ أول‌سر ٚ جي آلبرتؤ بایؤ ٚ «ممتاز ٚ شاگرد» بؤ ؤ تمؤم ٚ آزمۊنان ٚ مئن جؤرترين امتيازؤن-ه کسب گۊد. دؤره ٚ تۊمؤنأکۊن، اۊشؤن ٚ مربي، ژنرال بایؤ، گوارا-ئه «جرگه ٚ بىترين چريک» نؤم بنأ. گوارا ۱۹۵۵ ٚ سپتامبر ٚ مئن گادآ همرأ [[مکزيک]] ٚ مئن ايزدواج بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://www.firstcoastnews.com/life/books/news-article.aspx?storyid=116566&amp;catid=256&lt;/ref&gt;

== کۊبا ٚ انقلاب ==

=== انقلابي جنگ ===
کاسترؤ ؤ گوارا ؤ بقيه چريکؤن مکزيک ٚ‌ جي یته قديمي رزمناو «گرانما» نؤمي کارأیتن ٚ همرأ، اۊشؤن ۱۹۵۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۵ ٚ مئن کۊبا ٚ را را دکتن. ألبت مکزيک ٚ مئن-ني کار راحت نؤبؤ ؤ چه ؤ اۊن ٚ یارؤن مکزيک ٚ دؤلت ٚ ور شۊرشي محسۊب بؤن. پألۊ گيتن ٚ جي خئلي دنکته بؤ گه [[باتيستاٰ|باتيستا]] ٚ أرتش اۊشؤن-ه حمله بؤدن، یه عده بؤکۊشته بؤبؤن ؤ یه عده ني دسگيرابؤن ٚ پسي اعدام بؤبؤن. اۊ ۸۲ نفري گه رزمناو ٚ مئن دؤبؤن ٚ جي، خألي ۲۲ نفر بؤتۊنسن حمله ٚ پسي کسن-ه بيأجن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 213.&lt;/ref&gt; گوارا اي نبرد ٚ مئن خۊ پجشکي تجهيزات-ه کنأر بيگئنت ؤ مؤهمماتي گه یته اۊن ٚ رفئقؤن توأدأ-أ وگيت ؤ بجنگس. اي تفاق یته نمادين ٚ لحظه-أ چه ٚ زيندگي مئن تبديل بؤبؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 211.&lt;/ref&gt;

اۊ اينقلابيۊني گه زيوا بؤمؤنسه بؤن، [[سيىرا ماستراٰ|سيىرا ماسترا]] ٚ بندؤن ٚ أعماق ٚ مئن جمابؤن. فرانک‌پایس ٚ شأري چريکؤن، ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قیام ٚ أعضا ؤ محلي کيشاورزؤن أني اۊشؤن-ه بال زأن. گرۊپ ٚ عقب‌نيشيني جؤري را همرأ، دۊنیا تا ۱۹۵۷ کاسترؤ ٚ زينده بؤن ٚ جي بي‌اطلاع بؤ، تا اینگه هربرت متيۊز یته مصاحبه اۊن ٚ جي نيؤیؤرک تایمز ٚ نيؤپيپر ٚ مئن چاپ بؤگۊد. اي وانويس یته أبدي تصوير ؤ تقريباً اؤسطۊره‌اي کاسترؤ ؤ چريکؤن ٚ جي مجسم بؤده بؤ. گوارا بۊگۊ بيشتاو ٚ مئن حاضر نؤبؤ ولي آتي ماهؤن ٚ مئن رسانه‌ئن ٚ أهميت-ه خۊشؤن ٚ اينقلاب ٚ مئن پی بؤبۊرد. مهمات ٚ کم بؤن ؤ رۊحيه ٚ چيکأشؤن ؤ هيتأني لل ٚ گشتن ٚ حساسيت، چه ٚ ره وضعيت ٚ بدي چاؤده بؤ.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 32.&lt;/ref&gt; جۊري گه اۊ دؤره-أ «جنگ ٚ دردناک‌ترين رۊزؤن» تؤصيف بؤگۊده دره.&lt;ref&gt;DePalma 2006, pp. 110–11.&lt;/ref&gt;

گوارا وختي گه سيىرا ماسترا ٚ کۊهؤن ٚ مئن فقير ٚ معيشتي کيشاورزؤن ٚ مئنأ دؤخؤته بؤ، متوجه بؤبؤ گه اۊیه مدرسه، برق ؤ بهداشتي مراقبتؤن ٚ دسبرس بؤن ٚ حدأقلي ني دننئه ؤ پيلا آدمئن ٚ ۴۰ درصد ٚ بؤجؤر بي‌سوادن.&lt;ref&gt;https://www.independent.co.uk/news/world/americas/latin-lessons-what-can-we-learn-from-the-worldrsquos-most-ambitious-literacy-campaign-2124433.html&lt;/ref&gt; جنگ ٚ ايدامه همرأ، گوارا یته سيفایي‌ناپذير اؤضو-ه شۊرشي أرتش ٚ مئن تبديل-أ بؤ ؤ کاسترؤ ٚ نظر گوارا-أ قابل بؤن ٚ دؤني اۊن-ه جلب بؤبؤ. اۊن يته کارگا نارنجک ٚ چاکۊني ره، چنته کۊره نؤن پۊتن ٚ ره ؤ مدرسه‌ئن-أ ني بي‌سواد ٚ رۊستایي‌ئن ٚ خؤندن‌نويشتن ٚ یؤمۊجأن ٚ ره چاگۊد.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt; گوارا هيتأني بئداشتي کلينيکؤن، کارگاٰني نظؤمي تاکتيکؤن-ه یؤمۊجش ٚ ره ؤ [[رۊزنؤمه‌]]&lt;nowiki/&gt;اي ني بنا بنأ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 45.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن فيدل کاسترؤ اۊن-ه أرتش ٚ دۊوؤمي سؤتۊن ٚ فرماندهي ٚ درجه-أ ترفيع بدأ. سۊ سال بعد، تایم ٚ مجله چه‌گوارا-ئه «کاسترؤ ٚ مغز ٚ ميجيک» لقب بدأ.&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheMuleFull.jpg|بندانگشتی|گوارا قاطير ٚ سوار کۊبا مئن، ۱۹۵۸ ٚ نؤوامبر]]
گوارا گه چريکؤن ٚ دۊوؤمي عالي‌رؤتبه فرمانده بؤ، سخت‌گيرؤنه ٚ نظم ؤ انضباط طلب گۊد. نتيجتاً، اۊن ٚ جددي بؤن ٚ دؤني شخصي هراس‌أفکن-ه تبديلا بؤ. چريکي کالنجارؤن ٚ خلال ٚ مئن هيتأني گوارا تعدادي مردؤن ٚ جي گه خبرچيني یا جاسۊسئه متهم بؤن-ه خۊسرؤنه ئدؤم بؤگۊد. اۊن خۊ رۊزؤنه خاطرات ٚ مئن، خۊ خۊسرؤنه أوولي اعدام-ه ۊتيميؤ گرا، یته محلي دهقؤن دؤنه گه به عنوان ٚ أرتش ٚ رانما دؤجئن بؤبؤ بؤ. گرا وختي گه مشخصابؤ  شۊرشئن ٚ مقر-ه به ازای ٚ ۱۰ هيزار پزؤ کۊبا ٚ هوایي نيرؤ' لؤ بدأ دأره، خيانت-ه اعتراف ؤ اعدام بؤبؤ. ایته‌چي اطلاعات ٚ جماگۊدن ؤ باتيستا ٚ أرتش ٚ ره خبرچيني، باعث ۊشؤنظ-ه قادر گۊد گه اۊ رۊستایئني گه انقلابيۊن-ه بال زأن ٚ خؤنه-أ تشأدن.&lt;ref&gt;Luther 2001, pp. 97–99.&lt;/ref&gt; گرا چريکؤن ٚ جي بخأس گه اعدؤم-ه زيۊ أنجؤم بدن ؤ «چه» شخصاً قدم پيش بنأ ؤ اۊن ٚ سر-ه شليک بؤگۊد. گوارا خؤره نويسنه: «اؤضاع ٚ ناخۊشایندي أفراد ؤ اۊتيميؤ ٚ ره بؤ، هيندؤني یته پيستؤل ٚ .۳۲ ٚ گؤلۊله ٚ توأدأن ٚ همرأ راس ٚ مغز ٚ را گه راس ٚ ويرگه ٚ جي خارج بؤبؤ مسئله-أ خاتمه بدأم.» گوارا‌ ٚ علمي ؤ اۊن ٚ تؤصیفات واقئيتؤن ٚ جي اين ٚ یادداشتؤن ٚ مئن [[جان أندرسؤن]] ٚ (اۊن زيندگي‌نؤمه ٚ نويشتنکسؤن ٚ جي) نظر ٚ مئن نۊشؤن جي «چشمگير ٚ دۊري خؤشۊنت ٚ جي» دأره. ايمه گوارا یته أدبي روایت، اي حادثه ٚ جي با عۊنوؤن ٚ «یته خائن ٚ مرگ» منتشر بؤگۊد گه اۊن ٚ مئن گرا ٚ خیانت ؤ اعدام ٚ پيش ٚ درخاس مبني بر اينگه «اينقلاب اۊن ٚ زاکؤن ٚ جي مراقبت بؤنه»' به «یته اينقلابي مثَل رستگاري ره، فداکاري ٚ طريق ٚ جي» تبديل بؤگۊد&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 237.&lt;/ref&gt;.

چه، سخت‌گير ؤ گلف بي‌رحم بؤ، ولي هندئه، خؤره خۊ أفراد ٚ مألم دؤنس ؤ فراغت ٚ اؤقات ٚ مئن، أفرادي رابرت لۊیي استيونسن ؤ ميگل د سروانتس ٚ مۊسؤنچي ؤ ايسپانيایي [[غنایي شعرؤن]] ٚ همرأ اۊشؤن-ه سرگرم گۊد.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 35.&lt;/ref&gt; گوارا تحت ٚ تأثير ٚ «سواد ٚ بيدۊن ٚ مرز» خؤزه مارتي جي، چريکؤن-ه دسسۊر بدأ بؤ بي‌سواد ٚ کيشاورزؤني گه اۊشؤن ٚ ور دؤبؤن ؤ جنگسن-ه خؤندن‌نويشتن بيؤمۊجأنن ؤ اي برنؤمه-أ «کالنجار جهل ٚ همرأ» لقب بدأ بؤ. تۊماس آلبا (گوارا ٚ یارؤن ٚ جي) گۊنه: چه ٚ سخت‌گير ؤ جدي بؤن ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، هندئه اۊن ٚ تۊغامند بیم ؤ اۊن-ه خۊش دأشتيم ؤ حاضر بیم خۊ جؤن-ه اۊن ٚ ره بديم.&lt;ref&gt;http://www.ezilon.com/information/article_18610.shtml&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Vabdi.jpg|بندانگشتی]]
فيدل کاسترؤ، به عۊنوان ٚ گوارا ٚ أرشد ٚ أفسر، اۊن-ه فردي زرنگ، جسۊر ؤ یته نمؤنه‌رابر تؤصيف بؤگۊده دره گه «رۊحي لحاظ ٚ جي خۊ أفراد-ه سلطه دأشت». کاسترؤ ايمه بؤگۊت گه گوارا حد ٚ جي ويشتر ريسک-ه پذيرا بؤ، اۊته گه حتی «حماقت-ه مؤنس».&lt;ref&gt;Ignacio 2007, p. 193.&lt;/ref&gt; [[جؤئل ايگلسياس]] (گوارا ٚ نؤجوؤن ٚ سؤتوؤن) گوارا ٚ بأضي مخاطره‌آميز ئقدامات کالنجار ٚ مئن-ه خۊ خاطرات ٚ مئن واگۊته ؤ متذکر ئابه چه ٚ رفتار کالنجار ٚ مئن، حتی دۊشمند-ه مجبۊر ٚ به تحسين گۊد. ايگلسیاس یاد درگئنه یه وار گه زخمي بؤبؤ بؤ «چه» بيدۊن ٚ توجه دۊشمند ٚ گۊلۊله‌ئن مي را بؤدؤوس ؤ مره کۊل-أ گيت ؤ منطقه جي دربؤبۊرد. نگهبؤنان حتی اۊن ٚ ره تير توأدأ نيأرسن... ايمه اۊشؤن مره بؤتن وختي بدئن اۊن خطر-ه در نظر نئیته ؤ أسلحه غلاف ٚ  همرأ دؤونه، تحت ٚ تأثير قرار بئیتن ؤ تير توأدأ مننسن.&lt;ref&gt;https://www.washingtonpost.com/wp-srv/style/longterm/books/reviews/companero.htm&lt;/ref&gt;

گوارا «دؤخؤته ٚ راديؤ ايستگا»' را درگئنتن ٚ مئن ۱۹۵۸ ٚ فوريه ٚ مئن حیاتي نخش دأشت. اي راديؤ أخبار-ه ژۊيئه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ نظر ٚ شي مخابره گۊد ؤ هيتأني راديؤوي ارتباط-ه شۊرشئن ٚ ره گه اۊشؤن ٚ تعداد أفزایش یأته دؤبؤ، تمؤم ٚ جزيره ٚ مئن مۊمکن گۊد. بدأري گوارا سي‌آی‌ای ٚ سازمؤن ٚ کارأیتن راديؤو ٚ جي ٚ أثر نني-ئه ٚ مشاهده ٚ همرأ آربنز ٚ ديکتاتؤري دؤلت-ه گئنتن ٚ هدف ٚ همرأ، اي راديؤ ايسگا-ئه چاؤدن ٚ تصميم-ه بگيت.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20080218164340/http://www.pateplumaradio.com/central/cuba/rebel1.html&lt;/ref&gt;

کۊبا ٚ دؤلتي نيرؤن، قيام ٚ سرکۊتۊن ٚ ره تصميم بئیتن شۊرشي زندانئن-ه اسارت ٚ لحظه ٚ مئن اعدام بؤنن. اۊشؤن هيتأتي هيته رعب ؤ وحشت درگئتن ٚ ره، غير ٚ نظؤمئن-ه دسگير، شکنجه ؤ اعدؤم گۊدن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 42.&lt;/ref&gt; تا ۱۹۵۸ ٚ مارس، باتيستا ٚ رژيم ٚ ايته‌چي اقدامات سبب بؤبؤ آمريکا ٚ یجؤنایي‌‌ ايالتؤن کۊبا أسلحه فرتن-ه متوقف بؤنه. ۱۹۵۸ ٚ ژۊئيه تۊمؤنأکۊن ٚ مئن، [[لاس مرسدس ٚ کالنجار]] ٚ مئن، گوارا ٚ تحت ٚ فرمؤن ٚ سيۊتيۊن مؤفق-أ بؤ ژنرال کانتيلؤ ٚ ۱۵۰۰ نفره-أ گه خأستيد کاسترؤ ٚ نيرؤن-ه دؤرأچينن ؤ مۊغۊب بؤنن-ه، متوقف بؤنه.&lt;ref&gt;http://www.globalsecurity.org/military/library/report/1984/BLJ.htm&lt;/ref&gt; چن سال دئه، سرگؤرد لاري بؤکمن (آمريکا ٚ یجؤنأیي ايالتؤن ٚ دريایي تفنگدارؤن ٚ سپا جي) لاس مرسدس ٚ کالنجار ٚ تحليل ٚ مئن، گوارا ٚ تاکتيکي بؤده (عملکرد) «درخشان» تؤصيف بؤده. گوارا هيتأني اي مئنأ، بزن‌بيرۊج ؤ دئه «چريکي» تاکتيکؤن-ه کارأیتن ٚ مئن باتيستا ٚ أرتش ٚ عليه خبره بؤبؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 40.&lt;/ref&gt;

جنگ ٚ ويشتر بلأیتن ٚ همرأ، جديد ٚ سؤتۊن ٚ فرمؤندهي گه تۊمؤنأکۊن ٚ حمله ٚ هدف ٚ همرأ [[هاوانا]]-ئه اعزام بؤبؤ بؤ، گوارا-ئه مؤحول بؤبؤ. اۊشؤن یته طاقت‌فرسا مسير-ه یه هفته ٚ سر طی بؤدن. اۊشؤن دۊشمند ٚ کمين ٚ جي ايمن بؤن ٚ دؤني خألي شؤوؤن را شؤن ؤ أغلب چن رۊز غذا نؤخؤردن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; ۱۹۵۸ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ رۊزؤن ٚ مئن، گوارا موظف بؤبؤ لاس وياس ٚ ؤستان ٚ گيتن ٚ همرأ گه کۊبا ٚ وسط ٚ مئن قرار بٚیته، جزيره-أ دۊ قسمت-ه تقسيم بؤنه. چن رۊز ٚ طۊل ٚ مئن، اۊن «درخشؤن ٚ تاکتيکي پيرۊزئن» ٚ مجمۊعه همرأ تمؤم ٚ اۊستان-ه، غير أز اۊن ٚ مرکز سانتا کلارا، تحت ٚ کؤنتؤرؤل بگيت.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 47.&lt;/ref&gt; گوارا ايمه خۊ «انتحاري جۊخه»-أ سانتا کلارا ٚ کالنجار (انقلاب ٚ سرنوشت‌چاکۊنکس پيرۊزي) مئن رابري بؤگۊد.&lt;ref&gt;Dorschner 1980, pp. 41–47, 81–87.&lt;/ref&gt; اي شيش هفته‌ ٚ مئن گه کالنجار اۊن-ه منتهی بؤبؤ، گاگلف اۊن ٚ نيرؤن کاملا محاصره بۊنأ بؤن ؤ مهمات ٚ کافي ندأشتن. چه ٚ تۊمؤنأکۊنا پيرۊزي، دۊشمند ٚ نفري برتري (۱۰ به ۱) ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، بأضي ناظرؤن ٚ نظر ٚ جي «یته چۊمگير ٚ مؤنه ورق-ه وگأردنئن نؤوين ٚ جنگؤن ٚ مئن» محسۊب بۊنه.&lt;ref&gt;Sandison 1996, p. 39.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che SClara.jpg|بندانگشتی|سانتا کلاراٰ ٚ کالنجار ٚ پسي، ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول]]
شۊرشي راديؤ أوولي گۊزارشؤن-ه مبني ٚ گواراٰ سؤتۊن ٚ تسلط سانتا کلارا ٚ سر، ۱۹۵۸ ٚ نؤسال ٚ شؤو مخابره بؤگۊد. أمما ميللي خبري رسانه متناقض ٚ أخباري گۊزارش گۊد ؤ يه مرت حتی چه جنگ ٚ مئن ٚ بؤکۊشته بؤن ٚ خبر-ه بدأ. ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ أوول سأت ٚ ۳ ٚ نصفه شؤو، باتيستا گه واخبرا بؤ ۊن ٚ ژنرالؤن خۊسرؤنه چه‌گواراٰ همرأ صۊلح ٚ ره مذاکره گۊددرن، هوامۊج-ه سوار-ه، درحالي گه ۳۰۰,۰۰۰,۰۰۰ (سيصد ميلیۊن) دۊلار ٚ جي ويشتر خۊ همرأ بؤرد، دؤمينيکين ٚ جؤمۊري-ئه درشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 48.&lt;/ref&gt; پس ٚ رۊز ژانويه ٚ دۊوؤم، گوارا اين ٚ ره گه شأر-ه کاميلا تحت ٚ کؤنتؤرؤل بئیره، هاوانا ٚ دؤرين-ه بؤشؤ. فيدل کاسترؤ ٚ رسئن شيش رۊز دئه دکشئه، اۊن طی ٚ مسير مردۊمي حيمایت ٚ جذب ٚ دؤني پيلا شأرؤن ٚ مئن توقف بؤده بؤ ؤ سرأخر ژانويه ٚ ۸تؤم ۱۹۵۹ ٚ مئن ظفرمندؤن-ه هاوانا ٚ دله بؤشؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 13.&lt;/ref&gt; مجمۊعا دۊسال انقلابي جنگ ٚ مئن، ۲,۰۰۰ نفر بؤکۊشته بؤبؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 51.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ميؤنه ٚ مئن، گوارا آسم ٚ حمله ٚ جي ٚ بهبۊد ٚ ره یته تاوسسؤني ويلا-ئه تارارا مئن بؤشؤ.&lt;ref&gt;Castañeda, pp. 145–146.&lt;/ref&gt; اۊن اۊجه تارارا ٚ جرگه-أ را درگئنت گه ايجتماعي، سياسي ؤ اقتصادي تؤسعه ٚ سر بحث ؤ برنؤمه‌‌دچيني گۊدن. «چه» هيتأني «چريکي جنگ» ٚ کيتاب ٚ نويشتن-ه سرأگيت.&lt;ref&gt;Castañeda, p. 146.&lt;/ref&gt; فوریه ٚ مئن، انقلابي دؤلت به ايفتخار ٚ گوارا ٚ نخش پيرۊزي مئن، اۊن-ه «شهروند ٚ متولد ٚ کۊبا» اعلام بؤگۊد. وختي گه هيلدا گادآ ژانويه ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن کۊبا-ئه بؤشؤ، گوارا اۊن-ه بؤگۊت گه یته دئه زنکه ٚ همرأ وارد ٚ رابطه بؤبه ؤ اۊشؤن طلاق ٚ تصميم-ه بئیتن گه مئی ٚ ۲۲ ٚ مئن عملي بؤبؤ. ۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ دۊوؤم، اۊن آليدا مارس (ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ أعضا جي) همرأ، ايزدواج بؤگۊد. گوارا ماه ٚ عسل ٚ ره آليدا همرأ ژۊئن ٚ مئن تارارا-ئه وگرس. مجمۊعاً، اۊن خۊ دۊته ايزداج ٚ جي پئنشته وک‌وچه-أ صاحب بؤبؤ.&lt;ref&gt;(Castañeda 1998, pp. 264–265).&lt;/ref&gt;

=== لاکابانیا، أرضي اصلاحات ؤ سوادیؤمۊجي ٚ برنؤمه ===
اينقلابي کۊبا ٚ أوولي پيلا سیاسي بؤحران، باتيستا ٚ رژيم ٚ دسگيرا بؤبه ٚ مسئۊلين ٚ سرنويشت ٚ تصميم‌ گيتن ٚ سر بؤ، اۊشؤني گه بدترين سرکۊتۊن-ه مرتکب بؤبؤ بؤن،&lt;ref&gt;Skidmore 2008, pp. 273.&lt;/ref&gt; باتيستا ٚ ديکتاتؤري ٚ عليه ٚ شۊرش ٚ مئن، فيدل کاسترؤ رهبري همرأ، نؤنزهمي قرن ٚ جزایي قانۊن-ه مؤسۊم به لي د لا سي‌ىرا ([[سي‌ىراٰ قانۊن]]) خۊ تحت ٚ کؤنتؤرؤل ٚ مناطق ٚ مئن جرا گۊد. قانۊن ٚ أساس ٚ سر تمؤم ٚ أفرادي گه جددي جنایات-ه مرتکب بؤبؤن ٚ مجازات، چي باتيستا ٚ رژیم ٚ مقامات ؤ چي انقلاب ٚ طرفدارؤن، اعدام هيسه. ۱۹۵۹ ٚ مئن انقلابي دؤلت قانۊن-ه تمؤم ٚ جؤمۊري-ئه تعميم بدأ ؤ ۊشؤني گه جنگي جنایت‌کار محسۊب بۊنأ بؤن، انقلاب ٚ پسی دسگير ؤ محاکمه بؤبؤن. کۊبا ٚ دادگؤستري ٚ وزارت ٚ بؤتأر ٚ طبق، مردۊم ٚ ويشتري اي تصميم ٚ جي حيمایت گۊدن ؤ اي محاکمه‌ئن ٚ مئن، نؤرنبرگ ٚ دادگاٰن ٚ (دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ پسي شي) مۊسؤن‌چي روال ٚ جي پیروي بؤ.&lt;ref&gt;Gómez Treto 1991, pp. 115–116.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Manuel Urrutia2.jpg|بندانگشتی|راس‌درکه به چپ‌درکه، شۊرشي رابر سينفۊئگؤس، کۊباٰ ريئيس‌جؤمۊر مانؤل اۊرؤتيا ؤ چه گوارا (۱۹۵۹ ٚ ژانويه)]]
کاسترؤ نخشه ٚ يته بخش-ه اجرا ره، گوارا-آ پئنج ما (۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ ۲وؤم تا ژۊئن ۱۲هۊم) [[لا کابانياٰ قلعه ٚ زندؤن]] ٚ فرمؤنده-أ منصۊب بؤگۊد. جديد ٚ دؤلت چه-أ موظفاؤده بؤ «انقلابي عيدالت» ٚ اعمال ٚ همرأ، باتيستا ٚ دؤلت ٚ خائنين، خبرچينؤن ؤ جنگي جنایتکارؤن-ه پاک‌چاؤني ؤ پيرۊزئه تحکيم بؤنه.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 376.&lt;/ref&gt; به عۊنوؤن ٚ لا کابانياٰ فرمؤنده، گوارا انقلابي دادگاٰن ٚ محکۊم بؤبؤرؤن ٚ تجديد ٚ نظر ٚ درخاس-ه بررسي گۊد.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 267.&lt;/ref&gt; اي دادگاٰن دۊته یا سۊته أفسر، یته محترم ٚ شهروند ؤ یته‌أني أرزیاج ٚ حؤضۊر ٚ همرأ برگؤزار بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 52.&lt;/ref&gt; بأضي پرونده‌ئن ٚ مئن، انقلابي دادگاٰن أفراد-ه تيروارؤن-ه محکۊم بؤده بؤن. رائؤل گؤمز ترتؤ (عدل‌وتأري وزارت ٚ حؤقۊقي مشاور) مؤتقد بؤ اي أحکام تؤجيه‌پذيرن اين‌دؤني گه مردۊم ٚ خۊسر ٚ ايجرای ٚ عأدالت ٚ جؤلؤو-ه گيره، ولي خۊرخه کاستانيدا (نويسا) ٚ بؤتأر ٚ طبق اي دادگه‌ئن ٚ مئن عادلانه رويه ٚ جي پیروي نؤبؤ.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che Guevara June 2, 1959.jpg|بندانگشتی|گوارا، Beret ٚ کۊلا ؤ خۊ مأرۊف ٚ زيتۊنی ليواس ٚ همرأ]]
آمارؤن ٚ متناقص بؤن ٚ همرأ تخمين بزأ بؤبه گه چن‌صد نفر کيشور ٚ سطح ٚ مئن اۊ زمت اعدام بؤبؤن گه حؤدۊد ٚ ۵۵ تا ۱۰۵ مؤرد لا کابانيا ٚ زندؤن ٚ مئن گه تحت ٚ فرمؤن ٚ چه بؤ أنجؤم بؤبؤن.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refCasta%C3%B1eda1998&lt;/ref&gt; نظرات گوارا ٚ احساس ٚ سر درمؤرد ٚ اعدامؤن متفاوتن. تبعيد بوبه ٚ مۊخاليفؤن انقلابي دؤلت-ه متهم گۊدن گه ذؤق ؤ شؤق ٚ همرأ اعدامؤن-ه سازمؤن بدأن ؤ اۊن-ه «لا کابانياٰ قصاب» لقب بدأن، درحالي گه دئه-جرگه ايشاره کۊنن اۊن تا جایي گه شأس خئلي‌ئن-ه عفو بؤگۊد.&lt;ref&gt;Castañeda 1998, pp. 143–144.&lt;/ref&gt; أمما به هرحال تمؤم ٚ روایات متفق‌القؤلن گه اۊن هيچ ترديدي اعدامؤن ٚ مئن ندأشت. أگر تنئا را «انقلاب ٚ جي حيفاظت گۊدن ٚ ره مۊخالفين-ه اعدام بؤ، سياسي ؤ اينسؤن‌دۊستانه استدلالؤن اۊن ٚ سر أثري نأ مننسن». بيؤگرافرؤن یته نظرسنجئه ايشاره کۊنن گه ۹۳٪ عؤمۊمي مؤافقت-ه دادگا ٚ روند ٚ سر نۊشؤن دنه. ۱۹۵۹ ٚ فوريه ٚ ۵اؤم، گوارا یته نؤمه مئن لۊئيز پاردس-ه بۊئنؤس آیرس ٚ مئن، بنويشت: «اي تيروارؤنان نأ خألي کۊبا ٚ مردۊم ٚ ره ضرۊرئه، ولکي مردۊم ٚ خأسه‌بؤچي ني هيسه».&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 375.&lt;/ref&gt;

چه ٚ دئه-کارؤن ٚ جي اينقلابي کۊبا مئن، أرضي اصلاحات بؤ. اۊن چن رۊز اينقلاب ٚ پيرۊزي ٚ پسي ۱۹۵۹ ٚ ژانويه ٚ مئن، یته خۊ مهم‌ترين سخنرانئن ٚ مئن، «شۊرشئن ٚ ايجتماعي تفکرات» ٚ سر صؤبت بؤگۊد. چن ماه بعد ۱۹۵۹ ٚ مئی ٚ ۱۷هؤم، زمين ٚ ايصلاح ٚ قانۊن گه گوارا اۊن-ه تهيه بؤده بؤ، ايجرا بؤبؤ گه مزرعه‌ئن ٚ وسعت-ه ۴۰۰ هکتار-ه محدۊد گۊد. تمؤم ٚ وسيع‌تر ٚ ملکؤن اۊ وضع بؤبه محدۊده ٚ جي، توسط ٚ دؤلت تصاحب بؤ ؤ ايمه زمينؤني ۲۷۰,۰۰۰ هزار متر-مربع ٚ وتأري ٚ همرأ دهقانؤن-ه دأن یا دؤلتي مالکيت ٚ مئن مؤنسن. اي قانۊن هيتأني کۊبا ٚ شکر ٚ مزارع ٚ مالکيت-ه خارجي اتباع ٚ ره ممنۊع گۊد.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 57-58.&lt;/ref&gt;

۱۹۵۹ ٚ ژۊئن ٚ ۲وؤم ٚ مئن کاسترؤ، گوارا-ئه یته سۊ ماهه سفر-ه ۱۴ ته کيشور گه أکثرا باندۊنگ ٚ کؤنفرانس ٚ ؤضو بؤن (مراکش، سۊدان، مصر، سۊريه، پاکستؤن، هيند، سري‌لانکا، برمه، تایلند، أندؤنزي، ژاپؤن، یۊگسلاوي، یۊنان) ؤ [[سينگاپۊر]] ؤ هنگ‌کنگ ٚ شأرؤن-ه روؤنه بؤگۊد. گوارا ٚ ديۊرأ گۊدن هاوانا جي کاسترؤ-ئه ايجازه بدأ تا گوارا ؤ اۊن ٚ مارکسيستي تفکرات ٚ جي فاصله بئیره اين‌دؤني گه اي‌ مسئله هم یجؤنایي ايالات ٚ همرأ رابطه ٚ مئن ؤ هم ژۊئيه ٚ ۲۶ ٚ قيام ٚ بأضي أفراد ٚ همرأ رابطه مئن مۊشکيل‌ساج بؤبؤ بؤ. گوارا جاکارتا مئن [[أندؤنزي]] ٚ ريئيس جؤمۊر (أحمد سۊکارنؤ) ٚ همرأ ملاقات بؤگۊد. اۊشؤن أندؤنزي ٚ ۱۹۴۵_۱۹۴۹ ٚ اينقلاب ٚ سر بؤگۊ-بيشنؤ بؤدن ؤ هيتأني تجاري روابط-ه دۊته کيشور ٚ مئنأ برقرار بؤدن. سۊکارنؤ ؤ گوارا خيلي زيۊ صميمي بؤبؤن اين‌دؤني گه چه ٚ کردٚکار ؤ خؤدمؤني رفتار سۊکارنؤ-ئه تحت ٚ تأثير قرار بدأ. هيته-أن هر دۊته چپ ٚ انقلابي ايده‌ئن-ه خۊرخؤسي امپراليسم ٚ علیه-گ متعهد بؤن. گوارا ايمه آتي ٚ دؤنزه رۊز-ه (ژۊئن ٚ ۱۵ تا ۲۷) [[ژاپؤن]] ٚ مئن هيسأ بؤ ؤ کۊبا ؤ ژاپؤن ٚ تجاري روابط- گسترشٚ دؤني، تيندار ٚ مذاکرات ٚ مئن شرکت بؤگۊد. اي وادئن ٚ مئن، اۊن قؤبۊل نؤگۊد گه گۊم‌نؤم ٚ سالدات ٚ مقبره (یته یادبۊد ٚ بنا بؤکۊشته بؤبه ژاپؤني سالداتؤن ٚ ره دۊوؤمي جهاني جنگ ٚ مئن) ٚ جي دئن بؤنه اين‌دؤني گه «ژاپؤني امپراليستؤن» جنگ ٚ طۊل ٚ مئن «میلیۊنؤن آسيایئه بؤکۊشتن». اۊن ٚ تأد، گوارا-ئه وأس هيرؤشيما جي گه آمريکا ٚ أرتش ۱۴ سال پيش اۊن ٚ سر أتؤمي بؤمب توأدأ بؤ جي وادئن بؤنه. اۊن هيرؤشيما مئن هري ترۊمن-ه (آمريکا ٚ ۳۳وؤمي رئيس‌جؤمۊر)' اي هسته‌اي ٚ بؤمب‌وارؤن ٚ دؤني یته «ترسناک ٚ دلقک» دؤخؤند ؤ یته پستالي کارت حاوی ٚ «وأني هيرؤشيما' نيأ گۊدن تا شأسه‌بۊن بئیتر صۊل ٚ ره جنگسن» کۊبا' برسأدنئه.&lt;ref&gt;http://search.japantimes.co.jp/print/nn20080516a3.html&lt;/ref&gt;

گوارا ٚ کۊبا-ئه وگردسن ٚ پسی ۱۹۵۹ ٚ سپتأمبر ٚ مئن، مشخصا بؤ گه کاسترؤ ٚ سياسي قۊدرت ازدياد بيأته. دؤلت زمينؤن-ه تصاحب-ه أرضي اصلاحات ٚ قانۊن ٚ مطابق سرأیته بؤ، ولي خسارت-ه پرداخت ٚ تأد پيلا مالکؤن-أ، ۊشؤن-ه «ؤراق ٚ قرضه» کم ٚ بهره همرأ هدأ، اقدامي گه یجؤنایي ايالات ٚ تؤجه-أ جلب بؤگۊد. اي زمت ٚ مئن، کاماگؤی ٚ ثروتمند ٚ گالشؤن (دامدارؤن) گه أرضي اصلاحات اۊشؤن ٚ سر أثر بنأ بؤ، هۊبر ماتؤس-ه (یته نؤظؤهۊر ٚ شۊرش ٚ رهبر)' گلأکتن. ايشؤن ۲۶ ٚ ژۊئيه ٚ قيام ٚ عليه ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ جناح ٚ همرأ یجؤنأبؤن تا کؤمؤنيستؤن ٚ جؤلؤو-ه بئیرن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt; اي زمت ٚ مئن، رافائل ترؤخيؤ ([[دۊمينيکن]] ٚ ديکتاتؤر) «کارائيب ٚ ضد ٚ کؤمؤنيست ٚ لژيۊن» ٚ جي گه خۊ کيشور ٚ مئن اۊشؤن-ه تعليم دأ، حيمایت گۊد. اي چن‌مليتي نيرؤن گه ويشتر ايسپانيایي ؤ کۊبایي ؤ هيته-أن کؤرواتؤن، آلمؤنئن، یۊنانئن ؤ راس‌خۊ (راست‌گرا) مزدۊرؤن ٚ جي تشکيل بؤبؤ بؤن، قصد دأشت کاسترؤ ٚ جديد ٚ رژيم-ه بيگئنن.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 435.&lt;/ref&gt;

۱۹۶۰ ٚ مارس ٚ ۴رؤم، دۊته پيلا انفجار لا کؤبر (فرانسوي باري پرأخۊت) ٚ مئن گه بلجيکي مهمات ٚ حامل آنتورپ ٚ جي بؤ ؤ هاوانا ٚ بندر ٚ مئن پألۊ بئیته بؤ، اي تهديدات-ه تشديد بؤگۊد. مذکۊز ٚ اينفجار ٚ مئن حدأقل ۷۶ نفر بؤکۊشته ؤ چن‌صد نفر أني زخمي بؤبؤن گه گوارا شخصاً أوليه ٚ کۊمک‌رسؤني مئن بأضي قربانئن-ه بال بزأ. فيدل کاسترؤ بلافاصله سي‌آی‌ای ٚ سازمؤن-ه «اقدامي ترؤريستي»' متهم بؤگۊد ؤ پس ٚ رۊز رسمي گلاکۊني ئنفجار ٚ قربانئن ٚ ره برگؤزار بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, p. 25.&lt;/ref&gt; گواراٰ ٚ مأرۊف ٚ عکس گه ألؤنه ؤسطۊره‌اي چريک ٚ عۊنوؤن ٚ همرأ نؤمي هيسه، اي مراسم ٚ مئن آلبرؤ کؤرداٰ توسط بئیته بؤبؤ.&lt;ref&gt;Casey 2009, pp. 25–50.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:KordaOfCheWalking.jpg|بندانگشتی|گوارا ؤ اۊن ٚ زنکه آليدا مارس هاواناٰ خياوؤنان ٚ مئن، ۱۹۶۰]]
احتمالي تهديدات باعث بؤبؤ کاسترؤ ضد ٚ انقلابيۊن ٚ ويشترين-ه مؤغۊب بؤنه ؤ گوارا جي بخأ أرضي اصلاحات ٚ أنجؤم ٚ سۊرعت-ه شدیداً ازدياد بده. مؤرد ٚ نظر ٚ مسئله ٚ تحقق ٚ ره، یته جديد ٚ دؤلتي نهاد «أرضي اصلاحات ٚ مللي مؤسسه (INRA)» ٚ نؤمي کۊبا ٚ دؤلت ٚ توسط تأسيس بؤبؤ. اي مؤسسه خلي زيۊ کيشور ٚ مؤهم‌ترين حؤکۊمتي ارگان بؤبؤ ؤ گوار به ۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير اۊن-ه رياست گۊد. گوارا ٚ فرمؤندهي ٚ تحت، یته شبه‌نظامي نيرۊ به اسشمار ٚ ۱۰۰,۰۰۰ نفر چاؤدن بؤبؤ گه أول‌سر دؤلت-ه زمينؤن-ه مصادره ؤ  اۊن-ه تۊزيع ٚ مئن بال زأ ؤ ايمه تعاوؤني مزرعه‌ئن ٚ ايجاد ٚ ره اۊن ٚ جي کارأیتن بؤبؤ. مصادره‌بؤبؤ ٚ زمينؤن ۱۹۰,۰۰۰ هکتار گه یجؤنایي ايالتؤن ٚ شرکتؤن ٚ شئم بؤ-أ، شامل بؤ. چن‌ماٰ پسي، دوایت آیزنهاور (آمريکا ٚ ريئيس‌جؤمۊر) تلافي ٚ هدف ٚ همرأ، کۊبا ٚ شکر ٚ واردات-ه (کۊبا ٚ أصلي نقدي صادرات)' شديداً کاهش بدأ؛ عملي گه گوارا ۱۹۶۰ ٚ ژۊئيه ٚ ۱۰ ٚ مئن ۱۰۰,۰۰۰ ٚ جي ويشتر کارگر ٚ ور مقابل ٚ رياست‌جمهۊري ٚ کاخ اۊن-ه ايقتصادي تجاوز دؤخؤند.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 58.&lt;/ref&gt; [[تایم ٚ مجله]] ٚ خبرنگارؤن اي مؤقؤ گواراٰ همرأ ملاقات بؤدن، بنويشتن گه اۊن «کۊبا-ئه یخي محاسبات، پۊر قابل بؤن، جؤردؤبؤ ٚ هۊش ؤ شۊخ‌‌طبعي ٚ همرأ هدایت کۊنه.»&lt;ref&gt;Castro's Brain&quot;, 1960.&lt;/ref&gt;

علاوه بر أرضي اصلاحات، گوارا سواد ٚ سطح ٚ جؤر شؤن مللي سطح ٚ مئن ٚ لؤزۊم ٚ سر-أني تأکيد دأشت. ۱۹۵۹ ٚ سال ٚ پيشي، کۊبا ٚ سواد ٚ مقدار ٚ رسمي آمار ۶۰ تا ۷۶ درصد بؤ گه تحصيل ٚ دسبرس بؤن ٚ بد ٚ وضعيت رۊستایي مناطق ؤ معلم ٚ کمبۊد، تعيين‌گۊدنکس ٚ عوامل ٚ جي سواد ٚ آمار ٚ جير دؤبؤن ٚ مئن بؤن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; نتيجتاً، کۊبا ٚ دؤلت به دستۊر ٚ گوارا، ۱۹۶۱ ٚ سال ٚ نؤم-ه «تحصيل ٚ سال» نؤم بنأ ؤ ۱۰۰,۰۰۰ نفر داوطلب ٚ جي ويشتر-ه «سواد یؤمۊجي تيپؤن» ٚ مئن بسيج بؤگۊد. ايشؤن مدرسه‌ئن-ه چاؤدن، جديد ٚ معلمين-ه یؤمۊجش ؤ خؤندن-نويشتن-ه تأليم بي‌سواد ٚ رۊستایئن-ه مئن یاري برسأدنئن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt; برخلاف ٚ خئلي جي گواراٰ بأدي ايقتصادي برنؤمه‌ئن، کۊبا ٚ سواد یؤمۊجي نهضت یته «چشمگير ٚ مؤفقيت» بؤ. ۷۰۷,۲۱۲ پيلاسال ٚ کۊبایي خؤندن‌نويشتن بيؤمۊتن ؤ مللي سواد ٚ مقدار ۹۶٪-ه برسئه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 61.&lt;/ref&gt;

[[فاىل:El che.jpg|بندانگشتی]]
————————————————

«گوارا مره یته پئر ٚ مۊسؤن بؤ... اۊن مره تأليم بدأ. اۊن مره یاد بدأ تفکر بؤنم. اۊن خؤجيرترين چي، اينسؤن بؤن-ه، مره بيؤمۊت.»

————————————————

—[[ؤربانؤ]]، گوارا ٚ هم‌رزم کۊبا ؤ بۊليوي مئن.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/americas/7034953.stm&lt;/ref&gt;

گوارا هيتأني قصد دأشت عالي یؤمۊجش ٚ عؤمۊمي دسبرس بؤن-ه ني کۊبا ٚ خلک ٚ ره تهيه بؤنه. اي أمر ٚ تحقق ٚ ره، دؤنشگاٰن ٚ مئن [[مثبت ٚ تبعيض]] اعمال گۊد. گوارا یته سخنراني مئن عيلمي هیئت ٚ أعضا ؤ لاس وياس ٚ دؤنشگا ٚ دؤنش‌مۊجؤن ٚ ور بؤگۊت زمتي گه تحصيل «یته ايمتياز سيفيت‌پۊس ٚ متوسط ٚ طبقه شي بؤ» تۊمؤنأبئه. اۊن بؤگۊت: «دؤنشگا وأني خؤره سيا، مۊلاتؤ، کارگر ؤ دهقؤن ٚ رنگ-ه بئیره، نوللأ مردۊم اۊن ٚ برؤن-ه ايشکنن ؤ اۊن-ه هر رنگي خۊش دأشته‌بۊن ٚ همرأ رنگ‌ کۊنن.»&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 449&lt;/ref&gt;

=== مارکسيسم ===
————————————————

[[کارل مارکس|مارکس‌]] ٚ شایستگي اين‌دؤني هيسه گه یه‌مرتئه یته مؤهم ٚ تأثير ايجتماعي تفکرات ٚ تاريخ ٚ مئن ايجاد کۊنه. اۊن تاريخه تفسير کۊنه، اۊن ٚ تحرکه درک کۊنه، آینده-أ پيش‌‌بيني کۊنه ؤ علاوه بر اۊن (تا خۊ عيلمي تعهده ارضا بؤنه) یته اينقلابي مفهۊم-أ ابراز کۊنه: دۊنیا نخأن خألي تفسيرا بۊن، بلکي خأن متحولا بۊن. اينسؤن دئه خۊ زيندگي ٚ فضا مئن برده ؤ أوزار نيه ؤ خؤدره خۊ سرنويشت ٚ معمار-ه تبديل کۊنه.

————————————————

—چه گوارا، یادداشتؤني کۊباٰ انقلاب ٚ ايدئؤلؤژي ٚ مطالعه ٚ ره، 1960 ٚ ؤکتؤبر&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

[[فاىل:Ie che guevara.jpg|بندانگشتی]]
۱۹۶۰ ٚ سپتامبر ٚ مئن، لاتين ٚ آمريکاٰ أوولي کؤنگره ٚ مئن گوارا جي درمؤرد ٚ کۊباٰ اينقلاب ٚ ايدئؤلؤژي سؤال بؤبؤ ؤ اۊن جوؤو-أ دأ «أگر مر ٚ جي سؤال بؤبۊن آیا أمي اينقلاب کؤمؤنيست هيسه یا خیر، مۊ گۊنم مارکسيستي هيسه. أمي اينقلاب خۊ‌ روشؤن ٚ کارأيتن ٚ همرأ مسيرؤني پيداؤده گه مارکس اۊن-ه ايشاره بؤده بؤ.»&lt;ref&gt;http://www.unz.org/Pub/NewRepublic-1960sep12-00008&lt;/ref&gt; ايمه، گوارا کارل مارکس-ه خۊ ايدئؤلؤژيک ٚ الهام ٚ سربس دؤخؤند. اۊن خۊ سياسي مؤضع ٚ دفاع ٚ مئن اطمينان ٚ همرأ بؤگۊت «پۊر مشهۊد ٚ حقایق درن گه بخشي مردۊم ٚ اطلاعات جي هيسن ؤ دئه گب زئن اۊن ٚ باره بي‌فأیده هيسه. یته شخص وأني [[مارکسيست]] بؤبۊن، هۊته گه فيزيک ٚ مئن نيؤتؤني ؤ [[زیویشتشناسی|زيويشت‌شيناسي]] مئن پأستؤري هيسه.» گوارا بؤتأر ٚ طبق، کۊباٰ عمل‌‌خۊ ٚ انقلابيۊن ٚ هدف دؤنشمند ٚ مارکس ٚ پيش‌بيني‌‌بؤبؤ ٚ قوانين ٚ تحقق بؤ.» گوارا مارکس ٚ [[ماترياليزم ٚ ديالکتيکي]] ٚ کارأیتن ٚ همرأ بؤگۊت «مارکسيسم ٚ قوانين کۊباٰ اينقلاب ٚ وقایع ٚ مئن درن، فارغ ٚ اؤنچي گه اۊن ٚ رابرؤن خۊشؤن ٚ زوؤن هأورن، یا یته دئه نظري ديدگا جي کاملا اۊ قوانين ٚ جي واخبرن.»&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1960/10/08.htm&lt;/ref&gt;

=== ايقتصادي منظر ؤ «جديد ٚ اينسؤن» ===
————————————————

اينسؤن وختي واقعا خۊ اينسؤني شرایط-ه کاميل رسنه گه تؤليد بؤنه، بۊدۊن ٚ اينگه نياز ٚ سر مجبۊر به خۊ جسم ٚ فرتن به ۊنوؤن ٚ یته کالا بؤبۊن.

————————————————

—چه گوارا، اينسان ؤ سۊسياليسم کۊبا مئن&lt;ref&gt;http://www.sadena.com/Books-Texts/Che%20Guevara%20-%20Man%20and%20Socialism%20in%20Cuba.pdf&lt;/ref&gt;

گوارا اي مؤقؤ مئن سممت ٚ حفظ ٚ همرأ دارایي ٚ وزير ؤ مللي بانک ٚ رياست-ه أني منصۊب بؤبؤ. اي انتصابات، اۊن ٚ فعاليت ٚ دۊمباله به عۊنوؤن ٚ صنایع ٚ وزير ٚ توجه ٚ همرأ، گواراٰ خۊ قۊدرت ٚ اؤج-ه کۊبا مئن برسئه؛ اۊته گه عملا کۊباٰ اقتصاد ٚ تزار محسۊب بۊنأ بؤ. یته اۊن ٚ وظایف ٚ جي به عۊنوؤن ٚ مرکزي بانک ٚ رئيس، کۊباٰ ايسکناسؤن ٚ امضا بؤ گه اۊن خۊ کاميل ٚ نؤم ٚ تأد خألي «چه»-أ بسنده گۊد. گوارا اي نمادين ٚ عمل ٚ همرأ، خۊ بي‌میلي-ئه پۊل ؤ طبقاتي اختلافاته گه اۊن ٚ نتيجه ٚ مئن ايجاد بۊنه، ابراز بدأشت ؤ خئلي‌ئن-ه کۊبا مئن نگرؤن بؤگۊد&lt;ref&gt;Crompton 2009, p. 71.&lt;/ref&gt;. [[ريکاردؤ رؤخؤ]]، گواراٰ قديمي رفئق، ايمه گۊت اۊن «رۊزي گه ايسکناسؤنه چه ٚ نؤم همرأ ايمضا بؤگۊد، رایج ٚ عقيده-أ مبني بر پۊل ٚ مقدس بؤن-ه مۊغۊب بؤگۊد.»&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 60.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Beauvoir Sartre - Che Guevara -1960 - Cuba.jpg|بندانگشتی|گواراٰ ملاقات فرانسوي ژان-پل سارتر ؤ سيمؤن دۊ بۊوار ٚ همرأ خۊ دفتر هاوانا مئن، ۱۹۶۰ ٚ مارس. سارتر، گواراٰ «زمت ٚ کاميل‌ترين اينسان» توصيف بؤگۊده دره .گوار علاوه ٚ بر ايسپانيایي، فرانسوي-ئه ني دؤنس.]]
گوارا ؤ کۊباٰ جديد ٚ رهبرؤن سأی گۊدن ايجتماعي نابرأربئنه مؤغۊب بؤنن، سريعا کارخؤنه‌ئن، بانکؤن ؤ کسب ؤ کارؤن-ه مللي بؤنن ؤ خۊ هأکش‌وکش-ه تأمين ٚ مسکن ٚ أرزؤن، درمؤني خدمات ؤ شؤغل تمؤم ٚ کۊبایئن ٚ ره معطۊف بؤدن تا ايته کيشور ٚ سياسي ؤ اقيتصادي ٚ أساس-ه متحول بؤنن. اۊشؤن مؤتقد بؤن ايته‌چي أساسي ٚ تحولات وختي بۊنه گيرن گه مردۊم ٚ ايجتماعي روابط ؤ أرزشؤن ني متحولا بۊن. کۊباٰ رهبرؤن مردۊم ٚ ديد-ه نبست ٚ نژاد، زۊنؤنه‌ئن، فردگرایي ؤ یدي کار-ه کيشور ٚ منسۊخ ٚ بۊگذشته ٚ حاصل دؤنسن ؤ نتيجتا تمؤم ٚ أفراد ٚ جي بخأسن گه کسن-ه برابر بؤدؤنن ؤ أرزشؤني-ئه بپذيرن گه گوارا ۊنه «جديد ٚ اينسؤن» دؤخؤند. گوارا ؤميد دأشت اي تازه اينسؤن نهایتا مؤجۊدي «خؤدره ندئه‌بؤ بئیته ؤ گرۊپي کار ٚ رۊحيه ٚ دارا، پۊرتلاش، جنسيتي برابري ٚ پایبند، مصۊن فساد ٚ برأبر، غير ٚ مادي ؤ امپراليسم‌ستيز» بؤبۊن‌. ۊن مارکسيست–لنينيستي-ئه اي هدفه رسئن ٚ ره مناسب دؤنس ؤ اين ٚ طالب بؤ گه علاوه بر «وحدت، برابري ؤ آزادي» ٚ تبديل بؤن جديد ٚ أوليه ٚ ؤصۊل-ه دؤلت ويژگئني مساوات‌طلبي ؤ ايثار ٚ مۊسؤنچي ٚ سر تأکيد دأشته‌بۊن. گوارا اين ٚ طالب بؤ گه جديد ٚ اينسؤن ٚ أوولي ايقتصادي هدف، تنفر نسبت به ثروت ٚ تراکم ؤ ايقتصادي بي‌عأدالتي بؤن ٚ ور مادي أنگيزه'ن ٚ حذف تمؤم ٚ کيشور ٚ مئن ؤ ۊشؤنه جادؤجيني گۊدن أخلاقي مشوقؤن ٚ همرأ بؤبۊن. ۊن سرمایه‌دأري-ئه «مؤسابقه‌اي ورگؤن ٚ مئنأ» محسۊب گۊد گه اۊن ٚ مئن «خألي کسن-ه گئنتن» ٚ همرأ شأنه گئنا (پيرۊج) بؤن ؤ بنابرين، «جديد ٚ زن ؤ مرد» ٚ ظؤهۊر طالب بؤ. گوارا به طؤر ٚ مؤستمر تأکيد گۊد أگر سۊسياليستي ٚ  اقتصاد ٚ پایاني ٚ نتيجه «طمع ٚ تقويت ؤ فردي جاه‌طلبي ؤ جمعي ٚ رۊحيه ٚ تضعيف» بؤبۊن، «هأکش‌وکش، فداکاري ؤ جنگ ؤ نابۊدي ٚ ريسک» ٚ أرزش-ه ندأره. نتيجتا، «فردي واخبري» ؤ أرزشؤن ٚ اصلاح بئیتر ٚ کارگرؤن ؤ شهروندؤن ٚ دؤني، گواراٰ مؤهم‌ترين أهداف ٚ جي-ئه تبديلا بؤ. اۊن ٚ نظر ٚ مئن، «جديد ٚ اينسؤن» تۊنه «خۊپرستي» ؤ «خۊخأیي»-ئه گه أشخاص ٚ مؤشخصه کاپيتاليستي جوامع ٚ مئن دؤنس، غلبه بؤنه.

گوارا اي تؤسعه ٚ جديد ٚ روش ٚ تؤصيف ٚ ره بؤگۊت:

————————————————

یته پيلا تفاوؤت تؤسعه توسط ٚ «آزاد ٚ تجارت» ؤ «انقلابي تؤسعه» ٚ مئنأ دره. اۊشؤن ٚ یته مئن، ثروت یته کم‌تعداد ٚ خۊشبخت ٚ جرگه‌ ٚ دس دره گه دؤلت ٚ دۊس ؤ دلال هيسن. اۊ یته مئن، ثروت خلک-ه متعلقه.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 59.&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che guevara nshnasni vlla?.jpg|بندانگشتی]]
گوارا مؤتقد بؤ یته دئه سيفایي ناپذير «وحدت، فرد ؤ اينساني گۊده ٚ مئنأ» ٚ پرورش ٚ مئن داوطلبؤنه ٚ کار ؤ ايراده هيسه. اي أمر ٚ نمایش ٚ ره، «گوارا اين‌دؤني گه یته مؤنه بؤبۊن» تأطيل ٚ رۊزؤن أني «بي‌وقفه کار گۊد، به عۊنوؤن ٚ وزير، ساخت ؤ ساز ؤ نیشکر ٚ مزارع ٚ مئن»،&lt;ref&gt;https://www.pbs.org/wgbh/amex/castro/peopleevents/p_guevara.html&lt;/ref&gt; مأرۊف بؤ ۳۶ سأت بۊدۊن ٚ توقف کار کۊنه، حتي نيصفه‌شوؤ أني جلسه ننه ؤ حرکت ٚ مؤقؤ غذا خؤره. ايته‌چي رفتار گواراٰ أخلاقي مشوقه‌ئن ٚ برنؤمه ٚ مؤنه بؤ گه اۊن ٚ مئن هر کارگر ملزم به خۊ سهم ؤ أنداجه‌اي مشخص کالا تؤليد بؤنه. اۊن مالي پاداشؤنه لغو بؤده بؤ ؤ کارگرؤني گه خۊ سهم ٚ جي ويشتر عمل گۊدن خألي یته تقدير ٚ گواهي دریافت گۊده‌‌نأبؤن أمما أگر کارگري مؤفق نبه بي، اۊن ٚ دریافتي حؤقؤق ٚ جي کسر بۊنأ بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 62.&lt;/ref&gt;

گوارا مواجهه تجاري روابط ٚ چيکاشؤن خۊرخؤسي ممالک ٚ همرأ مئن، سأی بؤگۊد نزيک‌تر ٚ تجاري روابط، خۊرتاو ٚ بلۊک همرأ-ئه اۊن ٚ جادؤجين بؤنه ؤ شخصا چنته کيشور ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ ۊشؤن ٚ همرأ تجاري توافق‌نؤمه ايمضا بؤگۊد. تا ۱۹۶۰ ٚ پایان، اۊن چکؤسلؤواکي، شؤروي جماهير ٚ اتحاد، کليسایي کؤره، مجارستؤن ؤ خۊرتاوي آلمؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد ؤ قراردادؤني ۱۹۶۰ ٚ دسامبر ٚ ۱۷ ٚ قرداد ٚ مۊسؤن خۊرتاوي برلين ٚ مئن ايمضا بؤده بؤ. اي توافق‌نؤمه‌ئن تا حددي کۊباٰ ايقتصاده بال بزأن، أمما در عین ٚ حال کۊباٰ ايقتصادي وابستگي خۊرتاو ٚ بلۊک ٚ کيشورؤن-ه منجر-أ بؤ. هيتأني خؤرتاوي آلمؤن ٚ مئن گوارا، تامارا بؤنکه (ايمه تانیاٰ مأرۊفا بؤ) ٚ همرأ آشنا بؤبؤ. اۊن اۊیه مترجم بؤ ؤ سال ٚ بعد گواراٰ گلأکت ؤ بۊليوي مئن اۊن ٚ همرأ بؤکۊشته بؤبؤ. گواراٰ ايقتصادي اؤصۊل فارغ أز مثبت ؤ منفي نکات، اۊن ٚ برنؤمه‌ئن نامؤفق بؤن ؤ اۊشؤن ٚ حاصيل بهره‌وري ٚ سريع ٚ نؤزۊل ؤ کارگرؤن ٚ غیبت ٚ ازدياد کار ٚ محل ٚ مئن بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 63.&lt;/ref&gt; گواراٰ مؤلاقات رنه دۊمؤن (فرانسوي اقتصاددؤن) ٚ همرأ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ ۱۹۵۹ ٚ مصوب ٚ أرضي اصلاحات ٚ ناکافي بؤن گه اۊن ٚ نتيجه پيلا مزارع ٚ تبديل تعاوني مزارع' یا أراضي ٚ تقسيم دهقانان ٚ مئنأ  بؤ، گوار نظر ٚ جي «فردي مالکيت ٚ احساس-ه» تقويت بؤگۊد ؤ کارگرؤن مننسن خۊ مثبت ٚ ايجتماعي منافع-أ بئینن ؤ ۊشؤنه تشويق گۊ‌د دئبار ٚ مۊسؤن فردي منافع ٚ دۊمبال دؤبۊن.&lt;ref&gt;Taibo 1999, p. 306.&lt;/ref&gt;

=== خۊکؤن ٚ خليج ؤ مۊشکي بؤحران ===
۱۹۶۱ ٚ آوريل ٚ ۱۷ مئن، خۊکؤن ٚ خليج ٚ حمله مئن، ۱,۴۰۰ کۊبایي تبعيدي گه آمريکا مئن یؤمۊجش بدئه بؤن، کۊباٰ حمله بؤدن. گوارا أساسي نخشي اي کالنجار مئن ايفا نؤگۊد، اين‌دؤني گه حمله ٚ پيش ٚ رۊز، یته جنگي ناو گه دریایي تفنگدارؤن ٚ حامل بؤ تظاهر به پينار دل ريؤ ٚ خۊرخؤسي ساحله حمله گۊدن بؤدن ؤ گواراٰ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤن-ه اۊ منطقه مئن بکشأنئن. ولي هأندئه مورخؤن مؤتقدن گوارا کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ مئن مؤثر ٚ نخش دأشت، اين‌دؤني گه اۊ زمت کۊباٰ مسلح ٚ نيرؤن ٚ یؤمۊجش ٚ مۊدير بؤ.&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; تاد سالچ (نويسا) خۊ روایت  ٚ مئن کۊباٰ دؤلت ٚ گئنا بؤن ٚ جي، گۊنه: «انقلابيۊن گئنا بؤبؤن، اين‌دؤني گه چه گوارا به ۊنوؤن انقلابي مسلح ٚ نيرؤن یؤمۊجش ٚ بخش رئيس یؤمۊجش ٚ برنؤمه ٚ مسئۊل، شبه‌نظامئنه تعليم بدأ. اۊن خۊ کاره خؤجير أنجؤم بدأ بؤ ؤ ۲۰۰,۰۰۰ زۊنؤنه ؤ مردؤنه' جنگ ٚ ره آماده بؤده بؤ».&lt;ref&gt;Kellner 1989, pp. 69–70.&lt;/ref&gt; هي زمت ٚ مئن بؤ گه گواراٰ أسلحه ٚ غلاف به طؤر ٚ ايتفاقي خارج بؤبؤ ؤ تير اۊن ٚ درشؤ ؤ گواراٰ ديم-ه زخم-أ گۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 507.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheyFidel.jpg|بندانگشتی|چه گوارا ؤ فيدل کاسترؤ ۲۹۶۱ ٚ مئن]]
چه گوارا ۱۹۶۱ ٚ آگست ٚ مئن، آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کؤنفرانس ٚ مئن اؤرؤگۊئه ٚ پۊنتا دل استه ٚ مئن، یادداشتي «قدردؤني» جان اف. کندي (آمريکاٰ ريئيس‌جؤمۊر) ٚ ره برسأدنئه. اۊ یادداشت ٚ دل بنويشته نأ بؤ «ممنۊن خۊکؤن ٚ خليج ٚ ره. حمله ٚ پيشي، اينقلاب پرکان بؤ. ايسه هر زمت ٚ جي قوي‌تره». وختي گه داگلاس ديلان (یجؤنايي ايالات ٚ خزانه‌داري ٚ وزير) کۊباٰ گلأکتن اتحاد-ه ترقي ؤ پيشأکتن ٚ ره بخأسه‌کس بؤبؤ، گوارا آمريکاٰ وتلس ؤ اۊ کيشور ٚ نظام-ه دمؤکراتيک نؤدؤنس ؤ بؤگۊت دمؤکراسي «مالي ؤليگارش، تبعيض سياپۊسؤن ٚ عليه ؤ کۊکلاس‌کلن (یته زنجليه‌اي نژادپرست ٚ سازمؤن) ٚ خشم» ٚ همرأ جۊر نیه. اۊن هيتأني «أذیتؤنی» گه اۊن ٚ نظر ٚ جي «دؤنشمندؤني ؤپنهایمر ٚ مۊسؤنچئن-ه خۊ جایگاه ٚ جي هأرؤنئه، ساليان ٚ سال جهانه پاؤل رؤبسن ٚ فؤق‌العاده صدا جي محرۊم بؤگۊد دأره ؤ رؤزنبرگؤن-ه واغا بؤ ٚ مردۊم ٚ اعتراضات ٚ وؤجۊد ٚ همرأ قتله برسأدنئه»-أ ني ايشاره بؤگۊد. گوارا خۊ گبؤن ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن بؤگۊت آمريکا واقعي اصلاحاته علاقه‌مند نيه ؤ «آمريکایي کارشناسؤن هرگيز کيشاورزي ٚ اصلاحات ٚ مؤرد ٚ مئن گب نزنن، اۊشؤن یته بي‌خطر ٚ مؤضۊ آو ٚ بئیتر ٚ تأمين ٚ مۊسؤن-ه ترجيح دنن. خۊلأصه، ۊشؤن تؤالتؤن ٚ انقلاب ٚ ره آماده بۊنن». هأندئه، ريچارد گۊدوين (ؤمۊر ٚ خارجه ٚ وزارت ٚ نماینده آمريکاٰ قاره ٚ مسائل ٚ مئن) خۊ یادداشت ٚ مئن کۊندأکۊندي بنويشت گه گوارا اۊنه فردي «جديدتر ٚ نسل ٚ جي» قلمداد کۊنه ؤ هيتأن گوارا خۊشؤن ٚ بؤگۊ-بؤشتؤو-ه کاميلا مؤفيد أرزیاجي بؤگۊد.&lt;ref&gt;http://americancentury.omeka.wlu.edu/files/original/3e027f808b843322ec9f28e8e78e93b7.pdf&lt;/ref&gt;

۱۹۶۲ ٚ ؤکتبر ٚ مئن کۊباٰ مۊشکي ٚ بؤحران جهان-ه تا هسته‌اي جنگ ٚ آستؤنه پيش بؤبۊرد. چن هفته اي بؤحران ٚ پسي، مصاحبه ديلي ورکر (یته اينگيليسي کؤمؤنيستي ٚ رۊزنؤمه) ٚ مئن، گوارا هلأني اؤنچي گه «شؤروي ٚ خيانت» محسۊب گۊد ٚ جي ناراحت بؤ ؤ سام راسل (خبرنگار)-ه بؤگۊت «أگر مۊشکؤن کۊباٰ کؤنتؤرؤل ٚ تحت ببي، کۊبایئن اۊنه توأدأ نأبؤن». گوارا ايمه ضمن ٚ اي حادثه ٚ شرح، یه مرت دئه تأکيد بؤگۊد گه سۊسياليستي ٚ آزادي ٚ آرمان، عليه ٚ جهاني «امپراليستي تجاوز» تۊنس نهایتاً «ميلیۊنؤن نفر قرباني اتمي جنگ ٚ مئن» ٚ أرزش-ه دأشته‌بۊن. مۊشکي بؤحران هيتأني گواراٰ متقاعيد بؤگۊد گه دۊته دۊنیاٰ أبرقۊدرتؤن (شؤروي ؤ آمريکا) کۊبا جي به عۊنوؤن ٚ یته پيأده ٚ سالدات خۊ جهؤن ٚ استراتژي مئن کارأیته دأرن. اۊن ٚ بؤجؤر، اۊن یته مؤناٰ نگرش ٚ همرأ هۊته گه آمريکا-ئه دئه، شؤروي-ئه ني دئه.

== سفرؤن ==

=== آمريکا ===
[[فاىل:CheGuevaraCountries.jpg|بندانگشتی|کيشورؤني گه چه گوارا ۊشؤن ٚ جي وادئن بؤگۊد (قيرمز) ؤ کيشورؤني گه ۊن ٚ مئن مؤسلحانه ٚ انقلاب ٚ مئن شرکت بؤگۊد (سبز)]]
تا ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر، چه گوارا انقلابي دؤلتمرد جهاني قامت ٚ مئن محسۊب بؤ ؤ به ۊنوؤن ٚ کۊبایي ٚ هیئت ٚ رئيس سخنراني ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن ٚ دؤني نيؤیؤرک-ه سفر بؤگۊد. ۊن ۱۹۶۴ ٚ دسأمبر ٚ ۱۱، خۊ يسأته ؤ پۊرشۊر ٚ سخنراني مئن، ملل ٚ سازمؤن ٚ ضعف «آپارتاید (یجۊر نژادي تبعيض) ٚ وحشيانه ٚ سياست» ٚ مؤقابله مئن نسایي آفريقا ٚ مئن ٚ جي انتقاد بؤگۊد ؤ بپۊرسئه « آیا ملل ٚ سازمؤن مننئه کاري ۊن ٚ جؤلؤوگيري ره أنجؤم بده؟» گوارا ايمه یجؤنایي ايالات ٚ سياست سياپۊس ٚ جمعيت ٚ قبال-ه تقبيح بؤگۊد ؤ بؤگۊت:

————————————————

ۊشؤني گه پۊس ٚ رنگ ٚ دؤني، خۊ وک‌وچه' کۊشنن ؤ به طؤر ٚ رۊزانه ۊشؤن ٚ عليه تبعيض قائل بۊنن، ۊشؤني گه ايجازه دنن سياپۊسؤن ٚ قاتلؤن آزادکئه بؤمۊجن، اۊ قاتلؤن ٚ جي حيمایت کۊنن ؤ سياپۊسؤني-ئه مۊجازات کۊنن گه خۊ مشرۊع ٚ حق ٚ دۊمبال به ۊنوؤن ٚ یته آزاد ٚ اينسان درن — چۊته تۊنن خؤدره آزادي ٚ حافط قلمداد بؤنن؟&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

————————————————
[[فاىل:Che g.jpg|بندانگشتی]]
گوارا گه تا اي مؤقؤ دئه عصبي بؤبؤ بؤ، خۊ گبؤنه هاواناٰ دۊوؤمي بیانيه ٚ قرائت همرأ سرأچئه ؤ لاتين ٚ آمريکاٰ «خانواده اي ۲۰۰ ميلیۊن برأر ٚ جي گه یته مساوي مۊشکلات ٚ جي رنج بؤرن» دؤخؤندس.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt; گوارا اعلام بؤگۊد اي «حيماسه»، «هيندي وشنأ گۊده'ن (آمريکاٰ قاره ٚ بۊمئن)، بي زمي‌زوار ٚ دهقؤنؤن، استثمار بؤبه کارگرؤن ؤ مترقي گۊده'ن» ٚ توسط نويشته بۊنه. گواراٰ نظر ٚ مئن اين منازعه، گۊده'ن‌ ٚ مؤبارزه ؤ تفکرات بؤن گه کسؤني-ئه پيش بؤردن گه امپراليسم ۊشؤنه تحقير بؤگۊد دأشت ؤ گۊذشته مئن «یته ضعيف ؤ مطيع ٚ رمه» محسۊب بۊنأ بؤن، گوارا ايمه بؤگۊت «یانکئن ٚ انحصاري کاپيتاليسم» برمسئه حالت ٚ همرأ مذکۊر ٚ رمه ٚ مئن خۊ قبرکنان-ه دئه تۊنه. ۊن ايدامه بدأ گه اي «لایق ٚ سأت» ٚ مئن، «گۊمنؤم ٚ گۊده» خۊ تاريخه خۊن ٚ همرأ نويسنه ؤ حؤقؤقي-ئه گه «۵۰۰ ساله همه ۊنه خنده کۊنن» پسأگيره. چه کۊباٰ اينقلاب ٚ پسي ٚ اعدامؤن ٚ باره بؤگۊت: «أمۊ اعدام بؤديم، اعدام کۊنيم ؤ تا جایي گه لازم بؤبۊن، اعدام کۊنيم». ۊن اي پيش‌بيني گه «خشم ٚ کۊل (مؤج) تمؤم ٚ لاتين ٚ آمريکاٰ سامانؤنه گيره» ؤ کارگري ٚ گۊده'ن گه «تاريخ ٚ چرخ-ه چرخأدنن» أوولي مرت ٚ ره «طۊلاني ؤ وحشيانه خاوي گه ۊشؤنه تحميل بؤبه ٚ جي ورسنن» ٚ همرأ، خۊ گبؤنه ؤمۊمي مجمع ٚ مئن خاتمه بدأ.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1964/12/11.htm&lt;/ref&gt;

گوارا ايمه واخبرا بؤ وختي گه ملل ٚ سازمؤن ٚ مئن هيسأ بؤ، کۊبایي تبعيدئن دۊ مرت ۊن ٚ ترؤر ٚ ره تلاش بؤدن. أوولي مرت ٚ ره مالي گؤآانزالز، چه ٚ وؤرۊد ٚ لحظه ٚ مئن قصد دأشت ۊنه یته هفت اينچي تيجيني همرأ قتله برسأدنه. دۊوؤمي ني گيلرمؤ نؤوؤ بؤ. ۊن سأی بؤگۊد سخنراني مؤقؤ، بازۊکا همرأ یته لۊتکا «ايست ريور» ٚ رۊخؤنه ٚ مئن ٚ جي ملل ٚ سازمؤن ٚ مقر-ه تير توأده گه گۊلل‍ه ۊني خطا درشؤ. گوارا اي دۊته تفاق ٚ باره بؤگۊت «بئیتره آدم یته زن ٚ قممه همرأ بؤکۊشته بؤبۊن، تا یته مرد ٚ گۊلله همرأ».هيتأني بؤگۊت اي انفجار واقعه' عطر أ طعم-ه زيادا گۊد.&lt;ref&gt;http://www.latinamericanstudies.org/belligerence/bazooka.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheinMoscow.jpg|بندانگشتی|مؤسکؤ ٚ سۊرخ ٚ میدؤن ٚ مئن، ۱۹۶۴ ٚ نؤوأمبر]]

=== ؤرۊپا ===
دسأمبر ٚ ۱۷ ٚ مئن، گوارا نيؤیؤرک-ه پاريس ٚ مقصد ٚ ره ترک بؤگۊد ؤ ۊیه جي یته سۊ ماهه سفر-ه جهان ٚ دؤر سرأگيت گه چين ٚ خلک ٚ جؤمۊري، کليسایي کره، عربي یجؤنأیی جؤمۊري، ألجزایر، غنا، گينه، مالي، داهؤمي، کؤنگؤ برازاويل ؤ تانزانيا و توقف ايرلند ؤ پراگ ٚ مئن-ه شامل بؤ. ايرلند ٚ مئن، گوارا گه خؤره ايرلندي أجداد دأشت «سنت پاتريک» ٚرۊز-ه لیمرک ٚ مئن جشن بگيت.

اي سفر ٚ طۊل ٚ مئن، ۊن نؤمه اي کارلؤس کۊئيخانؤ (رۊزنؤمه‌نگار) ٚ ره بنويشت گه ايمه سۊسياليسم ؤ اينسؤن کۊباٰ مئن-ه مأرۊفا بؤ. گوارا اي أثر ٚ مئن جديد ٚ واخبري، کار ٚ جديد ٚ جایگا ؤ یته نؤمقام أفراد ٚ ره ٚ ايجاد ٚ باره بنویشته. ۊن هيتأني خۊ ضد ٚ کاپيتاليستي ٚ احساسات ٚ باره بنويشته دأره:

————————————————

کاپيتاليسم ٚ قانۊن گه أکثريت ٚ نظر ٚ جي دؤخؤته نأ؛ بي اينگه فرد بؤدؤنه ۊن ٚ سر أثر ننه. ۊن خألي یته ؤفؤقي ٚ وؤسعت گه بي‌انتها نظر رسنه' أینه. اين چيزي هيسه گه کاپيتاليسم ٚ مؤبلغؤن نۊشؤن دنن ؤ راکفلر-ه (پيلا بۊرژوا) — چي دؤرۊست چي غلط — سرمشقي مؤفقيت ٚ شأسه بؤن  ٚ ره چؤنن.  فقري ؤ رنجي گه یته راکفلر ٚ ظؤهۊر ٚ ره نياز هيسه ؤ فسادي گه ايته‌چي ثروت ٚ أنباشت ٚ ره ضرۊرت دأره، چاؤده بؤبه ٚ تصوير ٚ مئن دئن نؤبؤنه ؤ هميشک ۊن-ه مردۊم-ه نۊشؤن دأ نشأنه.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/archive/guevara/1965/03/man-socialism.htm&lt;/ref&gt;

————————————————

=== ألجزایر ===
گوارا ۱۹۶۵ ٚ ۲۴‌رؤم ألجزایر ٚ مئن، آسیا ؤ آفريقاٰ کيشورؤن ٚ ايقتصادي اتحاد ٚ سمينار ٚ مئن گب‌زني بؤگۊد گه ۊن ٚ آخري حؤضۊر بين‌المللي صحنه'ن ٚ مئن بؤ. ۊن سۊسيالیستي کيشورؤن ٚ أخلاقي وظایف-ه ايشاره ؤ ۊشؤنه ضمني همکاري‌ئه خۊرخؤسي استثمارگرؤن ٚ همرأ متهم بؤگۊد. ايمه اقداماتي‌ئه تشريح بؤگۊد گه ۊن ٚ نظر ٚ مئن کؤمؤنيستي کيشورؤن وأني أنجؤم بدن تا امپراليسم-ه حريفا بۊن. ۊن اي صؤبتؤن ٚ همرأ به صۊرت ٚ عؤمۊمي شؤروي‌ئه انتقاد بؤده بؤ، مارس ٚ ۱۴ ٚ مئن کۊبا-آ وگردس ؤ راؤل کاسترؤ، اسوالدؤ دؤرتيکؤس ؤ کارلؤس رؤدزيگز هاواناٰ فؤرۊدگا مئن ۊن ٚ جي ايستقبال بؤدن.

گوارا سخنراني ألجزایر ٚ مئن ٚ جي مشخص بؤبؤ بؤ گه ۊن کليسایي نيمکره'، آمريکا رهبري همرأ خۊرخؤس ؤ شؤروي رهبري خۊرتاو ٚ مئن-ه نسایي نيمکره ٚ استثمار کۊنا دؤنس. ۊن بدأري کليسایي ویتنؤم ٚ کؤمؤنيست ٚ کيشور ٚ جي ویتنؤم ٚ جنگ ٚ مئن حيمایت گۊد ؤ درحال ٚ تؤسعه ٚ دئه‌کيشورؤن ٚ مردۊم ٚ جي بخأس أسلحه دسأیرن ؤ «ويتنؤمي» وکن. ۊن ٚ مۊخالفت شؤروي همرأ خۊرخؤسي ؤرۊپاٰ چپ ٚ منورالافکارؤن ؤ هۊنرمندؤن ٚ مئنأ گه خۊ قبلي باور-ه شؤروي‌ئه ندأشتن ٚ محبؤبيت ٚ باعث أني بؤبؤ. هيته‌أن ۊن ٚ امپراليسم‌ستيزي ؤ انقلابي‌گيري آمريکاٰ جوؤن ٚ راديکال ٚ دؤنش‌مۊجؤن گه اجتماعي تغييرات ٚ ره بي‌تابي گۊدن ٚ الهام بخش، بؤ.

گوارا خۊ شخصي بنويشته'ن ٚ مئن گه اي زمت ٚ مئن بنويشته (ۊشؤني گه تا ألؤن منتشرا به)، خۊ متزاید ٚ انتقادات-ه شؤروي ٚ سياسي ايقتصاد ٚ جي ابراز کۊنه ؤ ۊشؤن-ه «مارکس-ه یداگۊدن»' متهم بؤگۊد. ۊن مجمۊعه‌اي شؤروي سياستؤن ٚ جي گه، هأکش‌وکش «طبقاتي کالنجار ٚ دؤريني خؤشۊنت ٚ محو گه کاپيتاليسم ٚ انتقال به سۊسياليسم ٚ جي سيفایي‌شا نيه» ٚ ره، «خطري مسالمت‌آميز ٚ تعایش آمريکا‌ همرأ» ٚ سياست، ۊشؤن ٚ نامؤفقي کار ٚ باره ٚ «اطلاعات ٚ تغيير» ٚ ره ؤ ۊشؤن ٚ سأی سۊسياليستي اقتصاد-ه «ليبرال گۊدن» ٚ ره، مۊخالف بؤ. ۊن پۊل، بهره، کالایي تؤليدي مناسبات، بازار ٚ اقتصاد ؤ سۊدگرایي ٚ کاميل ٚ حذفا بؤن ٚ طالب بؤ، درحالي گه شؤروئن اصرار دأشتن اي موارد جهاني کؤمؤنيسم-ه رسئن ٚ همرأ مؤغۊب بۊنن. گوارا پيش‌بيني بؤگۊد گه أگه شؤروي أرزش ٚ قانۊن-ه لغو نؤنه، دسأخر سرمایه‌داري‌ئه رسنن.

گوارا دۊ هفته خۊ ألجزایر ٚ مئن ٚ سؤخنراني ٚ پسي ؤ وگرسن کۊباٰ، عؤمۊمي أنظار ٚ جي کنأره بگيت ؤ ايمه کۊللا غیب بؤبؤ. با توجه به اينگه مردۊم ۊنه کاسترؤ ٚ پسي کيشور ٚ دۊوؤمي قۊدرتمند ٚ فرد محسۊب گۊدن، ۊن ٚ وضعيت یته پيلا راز-ه تبديلا بؤبؤ بؤ. کاسترؤ، بین‌المللي حدسؤن ٚ فشار ٚ بۊن چه ٚ سرنويشت ٚ باره، ۱۹۶۵ ٚ ژۊئن ٚ ۱۶ ٚ مئن اعلام بؤگۊد مردۊم وختي واخبرا بۊنن گه گوارا خؤره بخأ. أمما اين، شایعات ٚ پخش ٚ مانع کۊباٰ دؤرين ؤ بيرۊن ٚ مئن ونکت.&lt;ref&gt;https://www.marxists.org/subject/economy/authors/yaffeh/che-critic.htm&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Che gue.jpg|بندانگشتی]]

۱۹۶۵ ٚ ؤکتبر ٚ ۳وؤم، کاسترؤ یته بۊدۊن ٚ تاريخ ٚ نؤمه' عؤمۊمي بؤگۊد گه ادعا بؤبؤ گوارا هفت‌ماه ٚ قبل ۊنه بنويشته. نؤمه ٚ مئن گه ايمه چه ٚ «خۊداحافظي ٚ نؤمه»' مأرۊفا بؤ، گوارا ضمن ٚ تأکيد ٚ بر خۊ همبستگي کۊباٰ انقلاب ٚ همرأ، اعلام بؤگۊد گه قصد دأره کيشور-ه ترک بؤنه تا دئه-ممالک ٚ انقلابي کالنجارؤن ٚ مئن مشارکت بؤنه. ۊن هيته‌أني خۊ تمؤم ٚ مناصب-ه دؤلت ؤ کۊباٰ کؤمؤنيست ٚ حزب ٚ مئن رهأ بدأ ؤ استعفا بدأ ؤ کۊباٰ ايفتخاري شهروندي‌ئه ني کنأر بيگئنت.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGuevara1965 Guevara 1965]&lt;/ref&gt;

== کالنجار کؤنگؤ مئن ==
[[فاىل:Che el.jpg|بندانگشتی]]
گوارا ۱۹۶۵ ٚ سرأگير ٚ مئن آفريقا-آ بؤشؤ تا خۊ دؤنش ؤ تجرۊبه' به عؤنوان ٚ یته چريک، سيمباٰ شۊرشئن ٚ اختيار کؤنگؤ منازعه ٚ مئن قرار بده. أحمد بن ٚ بلا (ألجزایر ٚ رئيس جمهۊر) ٚ بؤته'ر ٚ طبق «گورا آفريقا-آ امپراليسم ٚ ضعيف ٚ حلقه دؤنس» گه هين‌دؤني پيلا انقلابي ظرفيتؤن ٚ دارا هيسه.&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBenBella1997 Ben Bella 1997]&lt;/ref&gt; جمال عبدالناصر (مصر ٚ رئيس‌جؤمۊر گه خۊ ملاقات چه ٚ همرأ ۱۹۵۹ ٚ پسي ۊن ئ همرأ خؤجير ٚ رابطه دأشت) گواراٰ برنؤمه کؤنگؤ مئن ٚ کالنجار' خردمندانه نؤدؤنس ؤ ۊنه هۊشدار بدأ گه یته «تارزان‌گۊنه» ؤ کتن-ه محکۊم بؤبؤ ٚ شخصيت-ه تبديل خأنه بؤن. هأندئه، گوارا «رامؤن بنتيز» ٚ مستعار ٚ نؤم ٚ همرأ کؤنگؤ' سفر بؤگۊد. ۊن کۊباٰ عمليات سيمباٰ مارکسيست ٚ قيام ٚ حمایت ٚ ره گه کؤنگؤ ٚ بؤحران ٚ أثر ٚ دؤني ايجاد بؤبؤ بؤ'، رهبري گۊد. گوارا، ويکتؤر درکه (دۊوؤمي فرمانده) ؤ ۱۲ ته کۊبایي همرأ ۱۹۶۵ ٚ آپريل ٚ ۲۴‌رؤم کؤنگؤ ٚ دؤرين بؤشؤن ؤ ايمه، حؤدۊد ٚ ۱۰۰ ته آفريقایي-کۊبایي ني ۊشؤن-ه گلأکتن.&lt;ref&gt;Gálvez 1999, p. 62.&lt;/ref&gt;

ۊشؤن مددتي لؤران کابيلا (چريکي رهبر گه چن ماه ٚ قبل کنأر بيگئنتئه ٚ رئيس‌جؤمۊر ٚ طرفدارؤن ٚ شۊرش ٚ مئن لۊمۊمبا-آ بال بزأ بؤ) ٚ همرأ همکاري بؤدن. گوارا گه لۊمۊمباٰ طرفدارؤن ٚ جي بؤ، بؤگۊت گه «ۊن ٚ قتل وأني أمر ٚ ره درسي بؤبۊن». گوارا گه توؤن ٚ کمي بۊمي زوؤنؤن ٚ مؤکالمه ٚ سر دأشت، یته نؤجوؤن مۊترجم «فردي ايلانگا» نؤمي ٚ کۊمک ٚ همرأ ديگرؤن ٚ همرأ ارتباط گيت. هف ماه ٚ گۊذشتن ٚ جي، ايلانگا «سختکۊش ٚ گوارا» ٚ رفتار-ه گه «احترامي مؤساوي سيفيت‌پۊسؤن ؤ سياپۊسؤن ٚ مئنأ قائل بؤ» تحسين گۊد.&lt;ref&gt;http://news.bbc.co.uk/2/hi/africa/4522526.stm&lt;/ref&gt; ولي خلي دنکت گه گوارا، کابيلاٰ ضعيف ٚ نظم ؤ انظباط ٚ جي ناؤميدا بؤ یؤ ۊن-ه کنأر بيگئنت، چه بؤگۊت: هئچچي نؤبؤ گه مره قانع بؤنه ۊن یته مؤرد ٚ نياز ٚ فرد أمر ٚ ره هيسه».&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#CITEREFBBCNews2001a&lt;/ref&gt;
[[فاىل:CheInCongo1965.jpg|بندانگشتی|گوارا ۳۷ سالگي مئن، ۊن اي تاتایي مئن گه ۱۹۶۵ ٚ شئه، یته کؤنگؤیي تروچه' کشأیته ؤ یته آفريقایي چريک ٚ ور هيسأ‌.]]

کؤنگؤ ٚ 

ٚ مللي أرتش ٚ سيفيت‌پۊس ٚ مؤزدۊران مایک هؤر ٚ رهبري ٚ همرأ گه توسط ٚ کاسترؤ ٚ مۊخاليف ٚ کۊبایي خلبؤنان ؤ هيتأني سازمؤن ٚ سي‌ئی‌آ حيمایت بؤن؛ گواراٰ ۊن ٚ پایگا تانگانياٰ دریاچه ٚ نزیک ٚ بندؤن ٚ مئن ٚ جي بۊرۊجأنئن ؤ بؤتۊنسن ۊن ٚ ارتباطات-ه شؤنۊد بؤنن ؤ ایته ۊن ٚ حمله ٚ برنؤمه'ن ٚ جي واخبرا بۊنأبؤن ؤ ۊن ٚ تدارکات ٚ خطۊط-ه مختل گۊدن. با اینگه گوارا خأس خۊ حؤضؤر-ه کؤنگؤ ٚ مئن دؤخؤسأنه، أمما دؤلت ٚ ايالات ٚ آمريکا ۊن ٚ مؤقعيت ؤ فعاليتؤن ٚ جي واخبر بؤن. آمريکاٰ مللي أمنيت ٚ آژانس، یۊئس‌ئن‌ئس سرجۊخه خؤزه ئف والدز (تی-ي‌جی-۱۶۹) ٚ کارأیتن ٚ همرأ هند ٚ ؤقیانۊس ٚ مئن، تمؤم ٚ ۊن ٚ ارتباطات-ه رصد گۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refBamford2002&lt;/ref&gt;

گوارا قصد دأشت اتقلاب-ه مارکسيسم-ه تأليم ؤ فؤکؤ ٚ استراتژي ؤ چريکي جنگ-ه سيمباٰ مۊوارزؤن ؤ مؤبۊتۊ (زئير ٚ ديکتاتؤر ٚ رئيس‌جؤمۊر) ٚ مۊخالفونه یؤمۊجأدنئن ٚ همرأ، صادر بؤنه. ۊن کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ کيتاب ٚ مئن، بي‌کفایتي، عدم ٚ پذيرش ٚ تؤصيه'ن ؤ دؤريني درگيرئن شۊرشئن ٚ مئنأ' شۊرش ٚ شکست ٚ أصلي دلایل ٚ جي دؤخؤند. ۱۹۶۵ ٚ نؤوامبر ٚ ۲۰ؤم ٚ مئن، گوارا گه ديسانتري ؤ حاد ٚ آسم ٚ جي رنج بؤرد ؤ أخير ٚ هفت ماه ٚ شکست ؤ تعلل ۊنه وأرگئنته بؤ، خۊ ۱۲ نفره ٚ گرۊپ ٚ ۶ بؤمؤنسه'ن ٚ همرأ کؤنگؤ' ترک بؤدن. گوارا بؤگۊت قصد دأشت مجرۊحانه کۊبا-آ روؤنه بؤنه ؤ به ۊنوؤن یته نمؤنه انقلابي کؤنگؤ مئن بئسه ؤ تا مۊردن ٚ مؤقؤ بجنگه، أمما خۊ دۊته رفيقؤن ٚ اصرار ٚ پسي ؤ هيتأني دۊ نفري گه کاسترؤ شخصاً برسأدنه بؤ، حاضر وکت آفريقا-آ ترک بؤنه.

اۊ شبانه رۊز ٚ مئن، گوارا ٚ نيرؤن بي‌ سرصدا خۊ ؤردؤن-ه وچئن، خۊ کؤمه'ن-ه تشأدأن ؤ اۊ أسلحه'ني گه خۊ همرأ بؤرد منسن-ه مؤنهدماؤدن یا  توأدأن تانگانيا دریاچه مئن ؤ ايمه شبؤنه مرز ٚ جي بؤشؤن تانزانيا ؤ خؤدره زميني دارالسلام-ه برسأنئن. گوارا چن ماه بعد اي نتيجه' برسئه گه ۊن جنگسن تا مۊردن ٚ لحظه ٚ تأد تصميم ٚ شؤن بگيت چۊن: «اينساني عنصر بکت. هيچ ئراده‌اي جنگ ٚ ره دنئه بؤ. رهبرؤن [شۊرشي] فاسدن. خۊلأصه... نشأس کاري گۊدن». گوارا هيتأني بؤگۊت: «أمۊ منيم کيشوري گه نخأنه بجنگه' تنأکه آزاداؤنيم». چن هفته بعد، ۊن مقدمه‌اي خۊ کؤنگؤ ٚ خاطيرات ٚ ره بنويشت گه اي جۊمله همرأ سرأیته بۊنأبؤ: «اي داستؤن یته ديشکسنه»&lt;ref&gt;Guevara 2000, p. 1.&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Cheguevaracongo.jpg|بندانگشتی|گوارا کؤنگؤ مئن، ۱۹۶۵]]
«چه» میل ندأشت وگرده کۊبا اين‌دؤني گه کاسترؤ قبلتر ۊن ٚ «خۊداحافظي نؤمه»' گه قرار درصۊرت ٚ مۊردن پخش بؤبۊن، علني بؤده بؤ. نتيجتاً، گوارا شيش ماه دؤخؤتکئه کۊباٰ سفارت، دارالسلام ٚ مئن ؤ ايمه یته خؤنه کۊباٰ پراگ ٚ مئن بئسأ. گوارا وختي ؤرۊپا مئن هيسأ بؤ، به طؤر ٚ سئرري خۊآن پرؤن (آرژانتين ٚ قبلي رئيس‌جؤمۊر) ٚ همرأ گه ايسپانياٰ تبعيد بؤبؤ بؤ، ملاقات دأشت. گوارا پرؤن-ه اعتماد بؤگۊد ؤ ۊنه خۊ تازه نخشه جي گه طرح‌شؤني یته کؤمؤنيستي انقلاب ٚ ره سۊسياليستي حؤکۊمت ٚ برقراري ره لاتين ٚ آمريکا مئن بؤ، واخبرا گۊد. پرؤن گوارا-آ هۊشدار بدأ اي نخشه گه قراره بۊليوي جي سرأیتن بؤبۊن، خۊکۊشي ؤ بيهۊده هيسه أمما گوارا خۊ تصميم-ه بئیته بؤ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20200303150750/https://www.pagina12.com.ar/diario/elpais/subnotas/178453-56017-2011-10-08.html&lt;/ref&gt;

گوارا اي مۊددت ٚ مئن، خۊ خاطرات ؤ تجربيات کؤنگؤ مئن ٚ شئه جماگۊد ؤ هيته‌أني دۊته دئه کيتابه (یته فلسفه ٚ باره، ؤ اۊ یته ايقتصاد ي) نويشتن-ه سرأگيت. ۱۹۶۶ ٚ ژۊیه  ٚ مئن دؤخؤتکئه کۊبا-آ دؤرينا بؤ تا کاسترؤ ؤ خۊ زنکه همرأ ملاقات بؤنه. چه هيته‌أني آخري وار ٚ ره خۊ پئنشته وچه ٚ ره نؤمه بنويشت ؤ مقرر بؤبؤ ۊن ٚ مۊردن ٚ پسي بؤخؤنده بؤبۊن. ۊن اي نؤمه ٚ آخر ٚ مئن ۊشؤنه تؤصيه بؤگۊد:

————————————————

مؤهم‌تر همه جي، هميشک اي توانایئه دأشته بين گه هرته بي‌عأدالتي-ئه گه دۊنیا مئن هرکسئه روا بۊنه عميقاً حس بؤنين. اين یته اينقلابي ٚ خؤجيرترين خصيصه هيسه.&lt;ref&gt;Guevara 2009, p. 167.&lt;/ref&gt;

————————————————

== بۊليوي، دسگيري ؤ ئدؤم ==
۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن، چه ٚ مقر هلأ عمۊم ٚ ره نامشخص بؤ، هرچند گه مؤزامبيک (FRELIMO) ٚ نماینده'ن گۊزارش بدأن ۊن ٚ همرأ ۱۹۶۶ ٚ تۊمؤنأکۊن ٚ مئن دارالسلام ٚ مئن ملاقات بؤدن. اي ملاقات گواراٰ پيشبنأک ٚ باره اۊ انقلابه بال زأن ٚ ره بؤ گه مؤزامبيکئن نهایتا ۊنه رد بؤدن.&lt;ref&gt;Mittleman 1981, p. 38.&lt;/ref&gt; کارگر ٚ جهاني رۊز ٚ سخراني ٚ رۊز ۱۹۶۷ ٚ مئن هاوانا مئن، سرگرد خؤآن آلميدا (مسلح نيرؤن ي دفاع ٚ وزير) بؤگۊت: «گوارا جایي لاتين ٚ آمريکا مئن مشغۊل ٚ خدمت به انقلابه».
[[فاىل:CheinBolivia1.jpg|بندانگشتی|عۊمر ٚ أواخر، یته رۊستا بۊليوي مئن]]
عزيمت بۊليوئه پيشي، گوارا خۊ ظاهيره نغيير بدأ تا شنأخته نؤبۊن، ۊن خۊ ريش-ه بتأشئه ؤ خۊ مؤن-ه کۊتا ؤ خاکستري چاگۊد. ۱۹۶۶ ٚ نۊوامبر ٚ ۳وؤم، گۊرا «آدؤلفؤ منا گؤنزالز» ٚ جعلي نؤم ٚ همرأ دؤخؤتکئه هوامۊج ٚ همرأ لاپاز-ه دؤرينا بؤ. ۊن خؤدره یته ؤرؤگۊئه‌اي ميانسال ٚ تاجر ؤ آمريکایي کيشورؤن ٚ سازمؤن ٚ کارکۊنان ٚ جي معرفي بؤگۊد.&lt;ref&gt;https://en.wikipedia.org/wiki/Hill_and_Wang&lt;/ref&gt;

سۊ رۊز بۊليوي-ئه دؤرينا بؤن ٚ پسي، گوارا چريکي أرتش ٚ تشکيل ٚ هدف همرأ، لاپاز-ه ترک بؤگۊد ؤ بؤشؤ بۊليوي ٚ خۊرخؤسي-نسام ٚ رۊستایي مناطق-ه. گوارا أوولي ؤردۊگا یته دۊرأکته منطقه به نؤم نيانکاوآزؤ برپا بؤبؤ أمما چريکي أرتش-ه یؤمۊجش اۊ ؤردۊگا مئن خطر بؤ ؤ کار پيش نؤشؤ. ۊن تامارا بۊنکه' گه ۊن ٚ مستعار ٚ نؤم تانيا بؤ، خۊ أصلي عامل لاپاز ٚ مئن منصۊب بؤگۊد. تانيا اصالتاً خۊرخؤسي آلمؤن ٚ شي بؤ ولي آرژانتين ٚ مئن بچئه بؤبؤ بؤ.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 693.&lt;/ref&gt;

گواراٰ چريکي قۊوا حؤدۊد ٚ ۵۰ نفر ٚ جي تشکيل بؤ ؤ تحت ٚ عنوان ٚ بۊليوي ٚ آزادي‌بخش کۊنش گۊد. ايشؤن مسلح بؤن ؤ کاميري ٚ کۊهستؤني مناطق ٚ مئن سال ٚ ۱۹۶۷ ٚ أوایل، خۊ أوولي درگيري ٚ مئن بۊليوي ٚ دؤلت ٚ أرتش ٚ همرأ مؤفق بؤن. چنته متعدد ٚ پيرۊجي ۱۹۶۷ ٚ باهار-تاوسسؤن ٚ مئن چريکي نيرؤن کسب بؤدن گه باعيث بؤبؤ، بۊليوي  ٚ دؤلت چريکؤن ٚ تئداد-ه ويشتر واقعي تعداد ٚ جي تخمين بزنن.&lt;ref&gt;Kellner 1989, p. 97.&lt;/ref&gt;

محققؤن جير ٚ موارد-ه گواراٰ شکست بۊليوي انقلاب ٚ مئن دؤنن:

* گوارا انتظار دأشت بۊليوي ٚ دؤلت ٚ محلي معارضؤن اۊن ٚ همرأ همکاري بؤنن أممآ ايته ونکت. هيته‌أني بۊليوي ٚ کؤمؤنيست ٚ حئزب ماريؤ مؤنخه ٚرهبري ٚ تحت گه شؤروي-ئه گرایش دأشت، ۊشؤنه حيمایت نؤگۊد. گوارا خۊ خاطرات ٚ مئن گه ۊن ٚ مرگ ٚ پسي کشف بؤبؤ، بۊليوي کؤمؤنيست ٚ حئزب-ه «غير ٚ قابل ٚ ئتماد ؤ أحمق» تؤصيف بؤگۊد دأره.
* ۊن تصور گۊد خألي بۊليوي ٚ أرتش گه ۊن ٚ نيرؤن خلي خۊب یؤمۊجش بدئه ندأرن ؤ کافي ايمکانات ندأشتن ٚ همرأ طرف هيسه ؤ نؤدؤنس گه ایالات ٚ متحده یته جرگه سي‌ئی‌آ ٚ ويژه کؤمؤندؤن ؤ يه عالمي دئه عملياتي عوامل-ه بۊليوي ٚ ضد ٚ شۊرش ٚ نيرؤن-ه بال زأن ٚ دؤني بۊليوي-ئه اعزام بؤده. هيته-أني بۊليوي أرتش-أني یجؤنایي ايالات ٚ ويژه ٚ نيرؤن (تکاورؤن ٚ مۊسؤن) ٚ  تحت ٚ تعليم ؤ مشاوره قرار بئیتن.&lt;ref&gt;US Army 1967 and Ryan 1998, pp. 82–102, inter alia. &quot;US military personnel in Bolivia never exceeded 53 advisers, including a sixteen-man Mobile Training Team from the 8th Special Forces Group based at Fort Gulick, Panama Canal Zone&quot; (Selvage 1985)&lt;/ref&gt;
* دۊته کۊتا کۊل ٚ رسأدنا گه کۊباٰ دؤلت ۊن ٚ اختيار قرار بدأ بؤ معیۊب بؤن، نتيجتاً چريکؤن مننسن ارتباط برقرار ؤ خۊ مؤرد ٚ نياز ٚ تدارکات-ه بئینن. 
*
*
*

*
به علاوه، مأرۊف بؤ گوارا ستيز-ه به ساجش ترجيح دنه ؤ اي عملکرد-ه کۊباٰ چريکي جنگ ٚ مئن نۊشؤن بدأ بؤ. اي أمر ۊن ٚ عدم ٚ توفيق ٚ ايجاد ٚ رابطه بۊليوي ٚ دئه-شۊرشي رهبرؤن ٚ همرأ مؤثر وکت، هۊته گه کؤنگؤ مئن-ني اي تفاق دکته بؤ. اي  گواراٰ گرایش کۊبا مئن-ني خؤدره نۊشؤن بدأ بؤ أمما فيدل کاسترؤ ٚ به مؤقؤ مداخلات ؤ رانمایئن اختلافات ٚ برۊز ٚ مانع بؤ.

هيته‌أن گوارا محلي مردم ٚ جذب گلأکتن شبه‌نظامئن-ه طی ٚ یؤنزه ماه سأی ناکام بؤمؤنس. پۊر منطقه مردۊم ٚ جي بۊليوي ٚ نظمامئن ؤ مقامات-ه در جريان ٚ مقر ؤ چريکؤن ٚ تحرکات ٚ جي واخبرا گۊدن. گوارا خۊ کالنجارؤن ٚ آخري رۊزؤن بۊليوي ٚ مئن بنويشت گه: «دهقانؤن أمره بال نزنن، بلکي خبرچين-ه تبديلا بؤدرن».

فيليکس رؤدريگز (کۊبایي تبعيدی) گه سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ ويژه فعاليتؤن ٚ مرکز ٚ ره کار گۊد، بۊليوي أرتش-ه گواراٰ دسگيري ره مشاوره بدأ. به علاوه، یته مؤستند ٚ بؤته'ر ٚ طبق، کلاؤس باربي (نازي جنگي جنایتکار) ني سي‌ئی‌آ ٚ سازمؤن ٚ دئه- مؤشاورؤن ٚ جي بؤ ؤ یحتمل مستقيماً ۊشؤن-ه کۊمک گۊد.
[[فاىل:Statueduchelahiguera.jpg|بندانگشتی|گوارا یادبۊد، لا ايگرا مئن]]
۱۹۶۷ ٚ ؤکتبر ٚ ۷ۊم، یته خبرچين بۊليوي ٚ ويژه نيرؤن-ه گواراٰ چريکي قۊواٰ ؤردۊ ٚ مقر-ه گه یته درره مئن نأ بؤ جي واخبرا گۊد. ؤکتبر ۸ۊم ٚ صۊب، ۊشؤن اۊ منطقه' ۱۸۰ ته سالدات ٚ همرأ دۊته جرگه مئن دؤرأچئن ؤ درره ٚ داخل ٚ را پيشروي بؤدن. نبردي در بگيت ؤ گوارا اي نبرد ٚ مئن مجرۊح ؤ أسيرا بؤ. برناردينؤ هوانکا (بۊليوي ٚ أرتش ٚ گرۊهبانؤن ٚ جي) ماجرا' ايته گۊزارش کۊنه: تکاورؤن ٚ نزيکا بؤن ٚ همرأ، گوارا گه دۊ مرتبه تير بؤخؤرده بؤ ؤ ۊن ٚ أسلحه دئه کارساج نؤبؤ، خۊ سلاحؤن-ه به نشؤنه ٚ تسليم توأدأ ؤ خطاب به سالداتؤن فریاد دنأ: «شليک نؤنين! مۊ چه گوارام ؤ مۊ زنده ويشتر شمه-ر ٚ ره أرزش دأرم، تا بؤمۊرده».

هۊ رۊز ٚ شأنسر گوارا' دس‌دؤبۊسئه یته بؤسۊسه-دؤسۊسه مدرسه' لا ايگرا (رۊستایي هۊ نزيکي) مئن منتقل بؤدن. یته نصفه‌رۊز، ۊن بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن ٚ بازجۊیي ٚ برأبر بتأوس (مۊقاومت بؤگۊد) ؤ خألي ۊشؤن ي سربازؤن ٚ همرأ آهسسه گب زأ. یته سربازؤن ٚ جي چه' «مخۊف» تؤصيف گۊد. ۊن ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا ٚ راس ٚ پا ٚ ساق گۊلله بؤخؤرده بؤ، ميۊ ۊني خاک‌آلۊد ؤ ۊن ٚ ليواس شندره وکته بؤ ؤ ۊن ٚ پاٰن-ه قأم دؤبسئه بؤن. نامناسب ٚ وضعيت ٚ وؤجۊد ٚ همرأ، «گوارا خۊ سر-ه جؤر بٚیته دأشت، مؤستقيم طرف ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ گۊد ؤ تنها چيزي گه خأس، یچي ديۊ گۊدن ٚ ره بؤ». ۊن گۊنه «ترحم» ٚ همرأ یته کۊچئه کيسه تۊتۊن ۊن ٚ پيپ ٚ مئن ٚ دنأم، گوارا لبخند بزأ ؤ تشکۊر بؤگۊد. هۊ رۊز ٚ شؤو یأني ؤکتبر ٚ ۸، کأپيتان ئسپينؤزا (بۊليوي أرتش ٚ أفسرؤن ٚ جي) تلاش بؤگۊد پيپ-ه گوارا ٚ  دهن ٚ جي وئیره گه چه —دؤبسئه دسؤن ٚ وؤجۊد ٚ  همرأ — ۊن لقد بزأ. گوارا هيتأني چن سأت پيشتر خۊ اعدام ٚ جي آدميرال اۊگاتچه ٚ ديم ٚ سر گه تلاش بؤده بؤ ۊن ٚ جي بازجۊیي بؤنه، فيليک توأدأ.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

پس ٚ رۊز ؤکتبر ٚ ۹، گوارا درخاس بؤگۊد رۊستاٰ مدٚرسه ٚ مألم گه یته ۲۲ ساله زنکه بؤ به نؤم ٚ جۊليا کؤرتز-ه، بٚینه. ۊن ايمه گوارا' «مردي خۊش‌قيأفه ؤ بأ نيأیي نرم ؤ طعنه‌آميز» تؤصيف بؤگۊد گه مکالمه ٚ مؤقؤ کؤرتز منيس مؤستقيم ۊن ٚ چۊمؤن ٚ مئن نيأ بؤنه چۊنگه «نيأ ۊني تاب‌پذير، رؤسۊخ گۊدنکس ؤ آرام بؤ». گوارا مألم-ه بؤگۊت اين ضد ٚ تربيتي هيسه گه انتظار بؤشۊن رۊستایي کۊدک ايته‌چي جا مئن تحصيل بؤنه، «درحالي گه دؤلتي مقامات مرسدس-ه سوارن» . گوارا بؤگۊت اين چيزي هيسه گه أمۊ ۊن ٚ علیه کالنجار کۊنيم».&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

مۊددتي بعد هۊ ؤکتبر ٚ ۹هؤم ٚ صۊب، رنه بارينتؤس (بۊليوي رئيس‌جؤمۊر) دسسۊر بدأ گوارا' بؤکۊشته بؤبۊن، هرچند دؤلت ٚ ايالات ٚ متحده متمایل بؤ گه ويشتر بازجۊیي بؤن ٚ ره پاناما' منتقل بؤبۊن، گوارا کۊشأنئن ٚ دسسۊر توسط ٚ فيليکس رؤدريگز اۊ واحدي گه گوارا' دأشت-ه برسأدنئه. ماريؤ تران (بۊليوي أرتش ٚ ۲۷ ساله گؤرۊبان) گه ئدعا گۊد سۊ نفر ۊن ي دۊستؤن ٚ جي، هممه ماريؤ ٚ کۊچئه نؤم ٚ همرأ چريکؤن ٚ همرأ درگيري مئن بؤمۊردن، ۊن ٚ اعدام ٚ ره داوطلب بؤبؤ. ۊن درحالي گه نيمه‌مست بؤ، درخاس بؤگۊد گوارا' شليک بؤنه. بۊليوي ٚ دؤلت قصد دأشت گوارا' کۊشتن ٚ پسي رسماً ئلؤم بؤنه ۊن ددرگيري جريؤن ٚ مئن بؤکۊشته بؤبؤ ؤ نتيجتاً، رؤدريگز به تران دسسۊر بدأ چه ٚ سر-ه شليک نؤنه تا گۊلل‍ه ٚ زخمؤن دؤلتي روایت ٚ همرأ همخؤني دأشته بۊن. گري پرادؤ (سروؤني گه ۊن ٚ تحت ٚ أمر ٚ نيرؤن گوارا' أسيراؤده بؤن) بؤگۊت بارينتؤس گوارا' اعدام ٚ دسسۊر-ه فؤراً صادر بؤده بؤ گه اين‌دؤني گه احتمال دأن بؤبؤ بؤ ۊن زندؤن ٚ جي درشۊن یا مردۊم ٚ سۊجه گيتن دؤلت ٚ جي، علني محاکمه مئن تفاق دکه. بارينتؤس هرگيز خۊ أنگيزه' گوارا' فؤري کۊشتن ٚ ره، دئه-ايقدامات ٚ تأد محاکمه ؤ تحويل دأن آمريکایي مقامات-ه مۊسؤنچي، آشکار نؤگۊد.&lt;ref&gt;https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refGrant2007&lt;/ref&gt;
[[فاىل:Ghe édam-e pishi.jpg|بندانگشتی]]
فيليکس رؤدريگز حؤدۊد نيم سأت گوارا' کۊشتن ٚ پيشي تلاش بؤگۊد تا گوارا' وادار بؤنه، تا دئه-چريکؤني گه آزاد بؤن ٚ دؤخؤتن‌گا ٚ جا' اعتراف بؤنه، ولي چه جوؤوي ندأ. ايمه رؤدريگز ؤ چنته دئه سالدات گوارا' کۊمک بؤدن راسه بئسه ؤ ۊنه کؤمه ٚ جي بيرۊن بؤبۊردن. رؤدريگز ؤ دئه-سالداتؤن گوارا همرأ دسه‌جمعي عکس بئیتن ؤ رؤدريگز گوارا' خبر بدأ قراره ئدؤم بؤبۊن. چن لحظه بعد، یته سربازؤن گه گوارا جي محافظت گۊد، ۊن ٚ جي بپۊرسئه «آیا تي جاودانگي ٚ فکر دري؟» ؤ گوارا جوؤوأدأ «نه، مۊ انقلاب ٚ جاودانگئه فيکر کۊنم».&lt;ref&gt;[https://fa.m.wikipedia.org/wiki/%DA%86%D9%87_%DA%AF%D9%88%D8%A7%D8%B1%D8%A7#refTime1970 Time magazine 1970]&lt;/ref&gt; چن دئقه بعد، تران ۊنه شليک گۊدن ٚ ره کؤمه' دؤرينا بؤ، گوارا ورسأ ؤ خۊ آخري گبؤن-ه به زوؤن بيأرد «دؤنم مره کۊشتن ٚ ره بۊمأی. شلليک بؤن، بزدل! تۊ خألي خأن یکته' بؤکۊشي» تران لحظه‌اي درنگ بؤگۊد، ايمه ئم۲ کارابين-ه گوارا ٚ را نۊشؤنه بگيت ؤ چه ٚ بالؤن ؤ پاٰن-ه شلليک بؤگۊد.&lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt; گوارا گه زمين ٚ سر خؤدره دپيت، خۊ یته مُچان-ه گاز بگيت تا خۊ جره ٚ جؤلؤو-ه بئیره. تران ٚ بعدي شلليک زخمي کۊشتنکس گوارا ٚ سينه ٚ مئن ايجاد بؤگۊد. رؤدريگز ٚ بؤته'ر ٚ طبق، گوارا سأت ٚ ۱:۱۰ دئقه ٚ ظهر به وخت ٚ محللي بؤمۊرد. مجمۊعاً تران ۹ وار گوارا' شلليک بؤگۊد، پئنشته پاٰن-ه، دۊته بالؤن-ه &lt;ref&gt;Anderson 1997, p. 739.&lt;/ref&gt;ؤ یته سينه ؤ یته-أني گؤلي-ئه.&lt;ref&gt;https://web.archive.org/web/20161030075955/http://www.unz.org/Pub/Ramparts-1968mar-00021&lt;/ref&gt;

————————————————

هروخت مرگ أمي سۊراغ بۊمأ، خۊش بۊمأ، به شرطي گه أمي ژيوير ايشنؤوسنکسي-ئه برسه ؤ دسسي دئه أمي أسلحه'ن ٚ ره درازا بۊن.

————————————————

—گوارا ٚ گۊربنويشته گه چن ماه قبل یته کنفرانس ٚ مئن آماده بؤده بؤ تا ۊن ٚ قبر ٚ سر حک بؤبۊن&lt;ref&gt;https://www.theguardian.com/world/2009/jan/19/che-guevara-obituary-guardian-archive&lt;/ref&gt;


گوارا ٚ جسد اعدام ٚ پسي یته هلي کۊپتر ٚ پایه'ن ٚ سر دؤبسئن بؤبؤ ؤ به وال گرانده هۊ نزيکئن ٚ مئن بؤردن بؤبؤ. ۊجه، ۊنه یته بتۊني تخته ٚ سر بؤخؤسأدنئن ؤ ۊن ٚ جسد ٚ جي عکس بئیتن. چنته شاهد ۊن ٚ هؤويت ٚ تأئيد ٚ ره دؤخؤندن گه ۊشؤن ي یکته یته بريتانيایي رۊزنؤمه‌نگار بؤ گه شاهدؤن ٚ مئنأ خألي ۊن گوارا' زنده ٚ بؤن ٚ مؤقؤ بدئه دأشت. چه ٚ جسد-ه به نمایش ٚ عمۊمي بنأن ؤ چن صتته محللي ٚ مردۊم ۊنه بدئن گه ۊشؤن ي خلئن ي نظر ٚ مئن، مسيح-ه مؤنس ؤ حتی بأضي واشکي ۊن ٚ تار ٚ مؤن-ه تبرک ٚ ره وئیتن ؤ بؤبۊردن. اي قبيل مقایسه'ن یه مئنأ شددت بگيت ؤ جان برجر (اينگيليسي منتقد ٚ هۊنر) ۊن ٚ جنازه ٚ عکسؤن ٚ دئن ٚ همرأ بؤگۊت چنته مأرۊف ٚ أثر گه مسيح ٚ کشئن بؤبه' مؤنه.[[فاىل:CheExec9B.jpg|بندانگشتی|چه ٚ جنازه ٚ ديم]]
یته نظامي دۊکتر گوارا ٚ دسسؤن-ه ببئه ؤ ايمه بۊليوي ٚ أرتش ٚ أفسرؤن جنازه' یته نامشخص مکؤن-ه بؤبؤردن ؤ ۊن ٚ جنازه' چيکأر بؤدن ٚ جي کسي وخبرا ونکت. چه ٚ دسسؤن-ه أنگۊشت‌نگاري ره به بۊئنۊس آیرس منتقل بؤدن. ايمه گوارا ٚ ببئه دسسؤن-ه کۊبا' برسأدنئن.

۱۹۹۵ ٚ پایان ٚ مئن، ماریؤ وارگاس (بۊليويایي بازنشسته ژنرال) جان لي أندرسؤن (چه‌گوارا: یته انقلابي زيندگي ٚ کيتاب ٚ بنويشته‌کس)' اطلاع بدأ گوارا ٚ جسد یته پروازي باند، وال‌گرانده ٚ نزيکي مئن قرار دأره. نتيجتاً، یته چن‌مليتي گرۊپ اۊن ٚ بقایا' پیداؤن ٚ ره وارد ٚ عمل بؤبؤن ؤ ۱۹۹۷ ٚ ژۊئيه مئن، هفت نفر ٚ بقایا' دۊته دسسه‌جمعي قبر ٚ مئن بيأتن گه یته أجساد ٚ جي، یته بي‌دس مرکه بؤ گه ئنتظار شؤ چه بؤبۊن. ايمه تطبيق ٚ همرأ مشخصا بؤ واقعن چه هيسه، بۊليوي ٚ مقامات ٚ وزارت ٚ داخله تأئيد بؤدن مذکۊر ٚ جسد گوارا شئه. خۊلأصه ۳۰ سال بعد ٚ کۊشأنئن، ۊن ٚ جسد کشف بؤبؤ ؤ سانتا کلارا مئن دفن بؤبؤ.

== ميراث ==

گوارا ٚ کؤشأنئن ؤ اۊ چريکي کالنجارؤن ٚ ديشکسن باعيث نؤبؤ «مسلحانه کالنجار گه فؤکؤ ٚ نظريه' مأرۊف بؤ، پيلا تحولات ٚ ايجاد ٚ ره» خاتمه پیداؤنه. درواقع، چه سبب بؤبؤ ؤنچي گه مؤفق ٚ مسلحانه مۊوارزه ٚ ره نيازه، تا حددي رؤشنا بۊن. اينقلابي جۊمبشؤن گوارا ٚ پسي لاتين ٚ آمريکا ؤ دۊنیا مئن، «أهميت ٚ جذب ٚ رۊستایي ؤ شهري مناطق ٚ عامه ٚ سياسي حيمايت-ه» به رسميت بشنأخت.

== هۊنر ٚ مئن ==
خلي فيلم چه‌گوارا ره چاؤده بؤبؤ گه ۊشؤن ي آخري چه (۲۰۰۸) بؤ گه دۊته وابين دأشت. ميزقؤن ٚ مئن ني یته پۊر مأرۊف ٚ أثر نيأ به نؤم ٚ «بدرۊد فرمانده» گه کارلؤس پۊئبلا (کۊبایي مزقؤنچي) گوارا ٚ خۊدافظي نؤمه ٚ انتشار ٚ پسي چاگۊد. اي أثر-ه خلي خؤننده'ن هندئه بؤخؤندن، من‌جۊمله: ناتالي کردؤن گه ۊن ٚ تک‌آهنگ فرانسه ٚ مئن ۸۰۰,۰۰۰ ته نۊسخه جي ويشتر بفرت.

مزقؤن-ه ايشنؤوسن ٚ ره: &lt;nowiki&gt;https://www.tarafdari.com/node/1798165&lt;/nowiki&gt;

چه (۲۰۰۸ فيلم) imdb ٚ مئن:

&lt;nowiki&gt;https://m.imdb.com/title/tt0892255/?ref_=nv_sr_srsg_3&lt;/nowiki&gt;

=== گوارا ٚ کيتابؤن ؤ دس‌بنويشته'ن ===
گوارا ٚ مأرۊف ٚ کيتابؤن، چريکي جنگ، ماتؤرسيکلت ٚ خاطيرات، کۊبا ٚ انقلابي جنگ ٚ خاطره'ن، هيسن. هيته‌أن، گوارا وختي دسگيرا بؤ یته ۳۰,۰۰۰ کلمه‌اي خاطرات ٚ دفتر گوارا ٚ دسنويس بؤرده'ر ؤ ۊن ٚ أشعار ؤ کۊتا قصصه'ن ۊن ٚ مئن دؤبؤن گه بۊليوي أرتش ٚ دس دکت. گوارا اي خاطرات ٚ مئن بۊليوي ٚ چريکي کالنجارؤن ٚ وقایع' ۱۹۶۶ ٚ نؤوامبر ٚ ۷ تا ۱۹۶۷ ؤکتبر ٚ ۷-ه مؤستند بؤده. ۊن ٚ مئن مۊشکلاتي گه ۊن ٚ همرأ مواجه بؤن شرح دأن بؤبه ؤ هيته‌أن گوارا خۊ رنج بؤردن آسمي حملات ٚ جي ؤ ۊشؤن ي تشديد ٚ باره گب بزأ. گوارا پۊر خؤجير ٚ گب ؤ جۊمله بؤگۊت دأره گه خلي خلک ٚ مئنأ دپيته.

== سربس ==

=== تیندار کیتابان ===

* Galvez, William (1999). Che in Africa: Che Guevara's Congo Diary. New York: Ocean Press.
* Guevara, Ernesto Che (1994). The Bolivian Diary of Ernesto Che Guevara. New York: Pathfinder Press
* Guevara, Ernesto Che (1969). Che. Havana: Instituto del Libro.
* Guevara, Ernesto Che (1996). Episodes of the Cuban Revolutionary War, 1956–1958. New York: Pathfinder Press.
* Guevara, Ernesto Che (1985). Ernesto Che Guevara: Escritos y discursos. Havana: Editorial de Ciencias Sociales.
* Guevara, Ernesto Che (1997). Guerrilla Warfare. Washington, Del: Scholarly Resources.

=== ارجاعان ===</text>
      <sha1>1dpb1dd2ty2dnlfqmd78777vyqlco5q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>زياری‌ئن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19012</id>
    <redirect title="زياري‌ئن" />
    <revision>
      <id>62245</id>
      <timestamp>2022-08-21T13:07:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[زياری‌ئن]]ˇ ولگه به [[زياري‌ئن]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[زياري‌ئن]]</text>
      <sha1>ti6mk0fmnkp8v2f79jc67sm07wxrbe7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>قابوس بن وشمگير</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19013</id>
    <redirect title="کاوۊس زياري" />
    <revision>
      <id>62251</id>
      <timestamp>2022-08-21T14:49:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[قابوس بن وشمگير]]ˇ ولگه به [[قابۊس بن وؤشۊمگير]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[قابۊس بن وؤشۊمگير]]</text>
      <sha1>4e7d1jqntj6ihxslounohzos2ydb4q5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>وؤشمگير</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19014</id>
    <redirect title="وؤشۊمگير" />
    <revision>
      <id>62253</id>
      <timestamp>2022-08-21T14:49:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[وؤشمگير]]ˇ ولگه به [[وؤشۊمگير]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[وؤشۊمگير]]</text>
      <sha1>im9yw9q99ta8e4np5ikrlphtrhu3myd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گؤرگان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19015</id>
    <redirect title="گۊرگان" />
    <revision>
      <id>62259</id>
      <timestamp>2022-08-21T14:57:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[گؤرگان]]ˇ ولگه به [[گۊرگان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="37" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[گۊرگان]]</text>
      <sha1>7hpuzfqt61sh1qfowoy4ipx38vk32oj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>قابۊس بن وؤشۊمگير</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19016</id>
    <redirect title="کاوۊس زياري" />
    <revision>
      <id>62261</id>
      <timestamp>2022-08-21T15:05:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[قابۊس بن وؤشۊمگير]]ˇ ولگه به [[کاوۊس زياري]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="46" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[کاوۊس زياري]]</text>
      <sha1>p480fysap11vtni7ybsmx97m8erynqo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>هاىنريش بؤل</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19017</id>
    <revision>
      <id>62277</id>
      <timestamp>2022-08-21T18:47:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>هؤی</username>
        <id>13914</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «'''هاىنريش تِؤدؤر بؤل''' ([[آلماني زوؤن|آلمؤني]] جي: Heinrich Theodor Böll) ( ۲۱ دسأمبر ٚ ۱۹۱۷ بچئر — ۱۶ ژۊئیه ۱۹۸۵ بؤمۊرده) آلمؤني نويسا و أدبي نؤبل ٚ جاىزه وأىئه‌کس هيسه. اۊن ٚ آثار ٚ ويشترين جنگ-ه (خصۊصاً دۊوؤمي جهاني جنگ) ؤ اۊن ٚ دۊرۊسابؤ پسي آثار-ه توجه دأ...» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1001" xml:space="preserve">'''هاىنريش تِؤدؤر بؤل''' ([[آلماني زوؤن|آلمؤني]] جي: Heinrich Theodor Böll) ( ۲۱ دسأمبر ٚ ۱۹۱۷ بچئر — ۱۶ ژۊئیه ۱۹۸۵ بؤمۊرده) آلمؤني نويسا و أدبي نؤبل ٚ جاىزه وأىئه‌کس هيسه. اۊن ٚ آثار ٚ ويشترين جنگ-ه (خصۊصاً دۊوؤمي جهاني جنگ) ؤ اۊن ٚ دۊرۊسابؤ پسي آثار-ه توجه دأره.

{{زيوشنامه جعبه|أصلي نام=هاىنريش تؤدؤر بؤل|بزاجيگا=کؤلٚن، راىن ٚ اۊستؤن، پرۊس ٚ کيایي، آلمؤن ٚ ئمپراتۊري|بمردن ٚ جيگا=کرؤىتزأؤ، نؤردراىن-وستافلن، خۊرخؤسي آلمؤن|مدفن=تولد ٚ محل ٚ نزيکي|نام=هاىنريش بؤل|بمردن ٚ رۊج=۱۶ ژۊئيه ۱۹۸۵ (۶۷ سال)|پیشه=رؤمان‌نيويس، شاعر|مليت=آلماني|همسر=آن‌ماري|بزارۊج=۲۱ دسأمبر ۱۹۱۷}}</text>
      <sha1>pmvidm3q02vhpox945frsbnh6uih8hg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62280</id>
      <parentid>62277</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T18:48:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>هؤی</username>
        <id>13914</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3674" xml:space="preserve">'''هاىنريش تِؤدؤر بؤل''' ([[آلماني زوؤن|آلمؤني]] جي: Heinrich Theodor Böll) ( ۲۱ دسأمبر ٚ ۱۹۱۷ بچئر — ۱۶ ژۊئیه ۱۹۸۵ بؤمۊرده) آلمؤني نويسا و أدبي نؤبل ٚ جاىزه وأىئه‌کس هيسه. اۊن ٚ آثار ٚ ويشترين جنگ-ه (خصۊصاً دۊوؤمي جهاني جنگ) ؤ اۊن ٚ دۊرۊسابؤ پسي آثار-ه توجه دأره.

{{زيوشنامه جعبه|أصلي نام=هاىنريش تؤدؤر بؤل|بزاجيگا=کؤلٚن، راىن ٚ اۊستؤن، پرۊس ٚ کيایي، آلمؤن ٚ ئمپراتۊري|بمردن ٚ جيگا=کرؤىتزأؤ، نؤردراىن-وستافلن، خۊرخؤسي آلمؤن|مدفن=تولد ٚ محل ٚ نزيکي|نام=هاىنريش بؤل|بمردن ٚ رۊج=۱۶ ژۊئيه ۱۹۸۵ (۶۷ سال)|پیشه=رؤمان‌نيويس، شاعر|مليت=آلماني|همسر=آن‌ماري|بزارۊج=۲۱ دسأمبر ۱۹۱۷}}هاینريش بؤل ۲۱ دسأمبر ٚ ۱۹۱۷، کؤلٚن ٚ شأر ٚ مئن، يته کاتؤليک ؤ صۊل‌مۊج (پاسيفيست) خانواده ٚ دل دۊنیا بۊمأ.  اۊن ٚ خانواده نازيسم ٚ همرأ مۊخاليف بؤن ؤ هاینريش-أني ۱۹۳۰ دهه مئن حاضر ونکت هيتلري جوؤنؤن ٚ سازمؤن-ه گلأکه. بيس‌سالگي ديپلؤم-ه هأیته‌پسي یته کيتاب‌فۊرشي مئن شاغل بؤبؤ یأ ايمه کؤلٚن ٚ دؤنشگه مئن آلمؤني مۊطالعات ؤ کلاسيک ٚ رشته-أ بؤخؤند. دۊوؤمي جهاني جنگ گه دکتنأسأ، خدمت ٚ دؤني ورماخت ٚ ره اعزام بؤبؤ یأ لهستؤن، فرانسه، رؤماني، مجارستؤن ؤ شؤروي جبهه‌أن ٚ مئن-أني بئسأ.

سال ٚ ۱۹۴۲، بؤل آن‌ماري سش ٚ همرأ ايزدواج بؤگۊد. اۊشؤن سۊته وچه بيأردن أمما اۊشؤن ٚ أوولي وچه، کريستؤف، سال ۱۹۴۵ مريضابؤ یأ بؤمۊرد. آن‌ماري چنته اينگيليسي أثر-ه وگأردنئن آلماني‌ئه ره بؤل-ه بال بزأ دأره.

بؤل جنگ ٚ زمت چاروار مجرۊح بؤبؤ یأ تيفۊس بگيت. نهایتاً آوريل ٚ ۱۹۴۵ آمريکا یجؤنایي ايالات ٚ أسير وکت ؤ جنگي اؤسرا اؤردۊگه-أ مؤنتقل بؤبؤ. جنگ ٚ دۊرۊسابؤ پسي، خۊ زنکه همرأ کؤلٚن ٚ مئن، شأري گه اۊن ٚ ۸۰٪ جنگ ٚ دؤني دؤسۊسه بؤ، اقامت دؤجئه ؤ خۊ خانواده ٚ نججاري ديکؤن ٚ مئن شاغل بؤبؤ. سال ٚ ۱۹۵۰ یسال با آپارتمؤنؤن ؤ ساختمؤنؤن ٚ سرايشمأري مسئۊل ٚ عؤنوؤن آمار ٚ ايداره مئن مشغۊل بؤبؤ أمما اي شؤغل ٚ جي راضي نؤبؤ یؤ بيلأخره تصميم بگيت ريسک بؤنه یؤ نويسایي گألأ بيره.

بؤل وختي گه ۳۰ ساله بؤ تمام‌وخت نويسا وکت. اۊن ٚ أوولي رؤمان با «قطار مؤقؤ سر برسئه» ٚ نؤم سال ٚ ۱۹۴۹ چاپ بؤبؤ. هي سال، اۊن-ه گرۊه ٚ ۴۷ ٚ جلسه' گه آلماني نويساٰن ٚ جي متشکل بؤ دعوت بؤدن. سال ٚ ۱۹۵۱ گرۊه ٚ ۴۷ ٚ أدبي جایزه-أ «سيا گۊسۊند» ٚ دؤني دریافت بؤگۊد. سال ۱۹۵۶ ايرلند-ه سفر بؤگۊد ؤ یسال ٚ پسي کيتاب ٚ «ايرلند ٚ رۊز ٚ په یادداشتؤن»-ه چاپ-ه برسأنئه.</text>
      <sha1>ssb2dp9qzb3i33cp7ijzz9ay4m1rv85</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62282</id>
      <parentid>62280</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T19:11:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>هؤی</username>
        <id>13914</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4071" xml:space="preserve">'''هاىنريش تِؤدؤر بؤل''' ([[آلماني زوؤن|آلمؤني]] جي: Heinrich Theodor Böll) ( ۲۱ دسأمبر ٚ ۱۹۱۷ بچئر — ۱۶ ژۊئیه ۱۹۸۵ بؤمۊرده) آلمؤني نويسا و أدبي نؤبل ٚ جاىزه وأىئه‌کس هيسه. اۊن ٚ آثار ٚ ويشترين جنگ-ه (خصۊصاً دۊوؤمي جهاني جنگ) ؤ اۊن ٚ دۊرۊسابؤ پسي آثار-ه توجه دأره.

{{زيوشنامه جعبه|أصلي نام=هاىنريش تؤدؤر بؤل|بزاجيگا=کؤلٚن، راىن ٚ اۊستؤن، پرۊس ٚ کيایي، آلمؤن ٚ ئمپراتۊري|بمردن ٚ جيگا=کرؤىتزأؤ، نؤردراىن-وستافلن، خۊرخؤسي آلمؤن|مدفن=تولد ٚ محل ٚ نزيکي|نام=هاىنريش بؤل|بمردن ٚ رۊج=۱۶ ژۊئيه ۱۹۸۵ (۶۷ سال)|پیشه=رؤمان‌نيويس، شاعر|مليت=آلماني|همسر=آن‌ماري|بزارۊج=۲۱ دسأمبر ۱۹۱۷|تصویر=Bundesarchiv B 145 Bild-F062164-0004, Bonn, Heinrich Böll.jpg}}

== زيندگي ==
هاىنريش بؤل ۲۱ دسأمبر ٚ ۱۹۱۷، کؤلٚن ٚ شأر ٚ مئن، ىته کاتؤليک ؤ صۊل‌مۊج (پاسيفيست) خانواده ٚ دل دۊنیا بۊمأ.  اۊن ٚ خانواده نازيسم ٚ همرأ مۊخاليف بؤن ؤ هاىنريش-أني ۱۹۳۰ دهه مئن حاضر ونکت هيتلري جوؤنؤن ٚ سازمؤن-ه گلأکه. بيس‌سالگي، ديپلؤم-ه هأىته‌پسي ىته کيتاب‌فۊرشي مئن شاغل بؤبؤ ىأ ايمه کؤلٚن ٚ دؤنشگه مئن آلمؤني مۊطالعات ؤ کلاسيک ٚ رشته-أ بؤخؤند. دۊوؤمي جهاني جنگ گه دکتنأسأ، خدمت ٚ دؤني ورماخت ٚ ره اعزام بؤبؤ ىأ لهستؤن، [[فرانسه]]، رؤماني، مجارستؤن ؤ [[شؤروي]] جبهه‌أن ٚ مئن-أني بئسأ.

سال ٚ ۱۹۴۲، بؤل آن‌ماري سش ٚ همرأ ايزدواج بؤگۊد. اۊشؤن سۊته وچه بيأردن أمما اۊشؤن ٚ أوولي وچه، کريستؤف، سال ٚ ۱۹۴۵ مريضابؤ ىأ بؤمۊرد. آن‌ماري چنته [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]] أثر-ه وگأردنئن آلماني‌ئه ره بؤل-ه بال بزأ دأره.

بؤل جنگ ٚ زمت چاروار مجرۊح بؤبؤ ىأ تيفۊس بگيت. نهایتاً آوريل ٚ ۱۹۴۵ [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن|آمريکا یجؤنایي ايالات]] ٚ أسير وکت ؤ جنگي اؤسرا اؤردۊگه-أ مؤنتقل بؤبؤ. جنگ ٚ دۊرۊسابؤ پسي، خۊ زنکه همرأ کؤلٚن ٚ مئن، شأري گه اۊن ٚ ۸۰٪ جنگ ٚ دؤني دؤسۊسه بؤ، اقامت دؤجئه ؤ خۊ خانواده ٚ نججاري ديکؤن ٚ مئن شاغل بؤبؤ. سال ٚ ۱۹۵۰ ىسال با آپارتمؤنؤن ؤ ساختمؤنؤن ٚ سرايشمأري مسئۊل ٚ عؤنوؤن آمار ٚ ايداره مئن مشغۊل بؤبؤ أمما اي شؤغل ٚ جي راضي نؤبؤ ىؤ بيلأخره تصميم بگيت ريسک بؤنه ىؤ نويسایي گألأ بىره.

بؤل وختي گه ۳۰ ساله بؤ تمام‌وخت نويسا وکت. اۊن ٚ أوولي رؤمان با «قطار مؤقؤ سر برسئه» ٚ نؤم پۊر دنگ ٚ فنگ ؤ جيرجؤر زأن ٚ جي سال ٚ ۱۹۴۹ چاپ بؤبؤ چۊنگه اۊن چنته داستؤن اي داستؤن ٚ پيشي ني بنويشته بؤ گه مننيس اۊشؤن-ه چاپ-ه برسأنه. هي سال، اۊن-ه گرۊه ٚ ۴۷ ٚ جلسه' گه آلماني نويساٰن ٚ جي مؤتشکل بؤ دعوت بؤدن. سال ٚ ۱۹۵۱ گرۊه ٚ ۴۷ ٚ أدبي جاىزه-أ «سيا گۊسۊند» ٚ دؤني درىافت بؤگۊد. سال ٚ ۱۹۵۶ ايرلند-ه سفر بؤگۊد ؤ ىسال ٚ پسي کيتاب ٚ «ايرلند ٚ رۊز ٚ په ىادداشتؤن»-ه چاپ-ه برسأنئه.</text>
      <sha1>jwa0f7dfgtb0xdno6lf6rxuv9ugw6we</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62291</id>
      <parentid>62282</parentid>
      <timestamp>2022-08-21T20:59:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>/* زيندگي */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4119" xml:space="preserve">'''هاىنريش تِؤدؤر بؤل''' ([[آلماني زوؤن|آلمؤني]] جي: Heinrich Theodor Böll) ( ۲۱ دسأمبر ٚ ۱۹۱۷ بچئر — ۱۶ ژۊئیه ۱۹۸۵ بؤمۊرده) آلمؤني نويسا و أدبي نؤبل ٚ جاىزه وأىئه‌کس هيسه. اۊن ٚ آثار ٚ ويشترين جنگ-ه (خصۊصاً دۊوؤمي جهاني جنگ) ؤ اۊن ٚ دۊرۊسابؤ پسي آثار-ه توجه دأره.

{{زيوشنامه جعبه|أصلي نام=هاىنريش تؤدؤر بؤل|بزاجيگا=کؤلٚن، راىن ٚ اۊستؤن، پرۊس ٚ کيایي، آلمؤن ٚ ئمپراتۊري|بمردن ٚ جيگا=کرؤىتزأؤ، نؤردراىن-وستافلن، خۊرخؤسي آلمؤن|مدفن=تولد ٚ محل ٚ نزيکي|نام=هاىنريش بؤل|بمردن ٚ رۊج=۱۶ ژۊئيه ۱۹۸۵ (۶۷ سال)|پیشه=رؤمان‌نيويس، شاعر|مليت=آلماني|همسر=آن‌ماري|بزارۊج=۲۱ دسأمبر ۱۹۱۷|تصویر=Bundesarchiv B 145 Bild-F062164-0004, Bonn, Heinrich Böll.jpg}}

== زيندگي ==
هاىنريش بؤل ۲۱ دسأمبر ٚ ۱۹۱۷، کؤلٚن ٚ شأر ٚ مئن، ىته کاتؤليک ؤ صۊل‌مۊج (پاسيفيست) خانواده ٚ دل دۊنیا بۊمأ.  اۊن ٚ خانواده نازيسم ٚ همرأ مۊخاليف بؤن ؤ هاىنريش-أني ۱۹۳۰ دهه مئن حاضر ونکت هيتلري جوؤنؤن ٚ سازمؤن-ه گلأکه. بيس‌سالگي، ديپلؤم-ه هأىته‌پسي ىته کيتاب‌فۊرشي مئن شاغل بؤبؤ ىأ ايمه کؤلٚن ٚ دؤنشگه مئن آلمؤني مۊطالعات ؤ کلاسيک ٚ رشته-أ بؤخؤند. دۊوؤمي جهاني جنگ گه دکتنأسأ، خدمت ٚ دؤني ورماخت ٚ ره اعزام بؤبؤ ىأ لهستؤن، [[فرانسه]]، رؤماني، مجارستؤن ؤ [[شؤروي]] جبهه‌أن ٚ مئن-أني بئسأ.

سال ٚ ۱۹۴۲، بؤل آن‌ماري سش ٚ همرأ ايزدواج بؤگۊد. اۊشؤن سۊته وچه بيأردن أمما اۊشؤن ٚ أوولي وچه، کريستؤف، سال ٚ ۱۹۴۵ مريضابؤ ىأ بؤمۊرد. آن‌ماري چنته [[اينگيليسي زوؤن|اينگيليسي]] أثر-ه وگأردنئن آلماني‌ئه ره بؤل-ه بال بزأ دأره.

بؤل جنگ ٚ زمت چاروار مجرۊح بؤبؤ ىأ تيفۊس بگيت. نهایتاً آوريل ٚ ۱۹۴۵ [[آمريکا ايجؤنأبؤ ايالتؤن|آمريکا یجؤنایي ايالات]] ٚ أسير وکت ؤ جنگي اؤسرا اؤردۊگه-أ مؤنتقل بؤبؤ. جنگ ٚ دۊرۊسابؤ پسي، خۊ زنکه همرأ کؤلٚن ٚ مئن، شأري گه اۊن ٚ ۸۰٪ جنگ ٚ دؤني دؤسۊسه بؤ، اقامت دؤجئه ؤ خۊ خانواده ٚ نججاري ديکؤن ٚ مئن شاغل بؤبؤ. سال ٚ ۱۹۵۰ ىسال با آپارتمؤنؤن ؤ ساختمؤنؤن ٚ سرايشمأري مسئۊل ٚ عؤنوؤن آمار ٚ ايداره مئن مشغۊل بؤبؤ أمما اي شؤغل ٚ جي راضي نؤبؤ ىؤ بيلأخره تصميم بگيت ريسک بؤنه ىؤ نويسایي گألأ بىره.

بؤل وختي گه ۳۰ ساله بؤ تمام‌وخت نويسا وکت. اۊن ٚ أوولي رؤمان با «قطار مؤقؤ سر برسئه» ٚ نؤم پۊر دنگ ٚ فنگ ؤ جيرجؤر زأن ٚ جي سال ٚ ۱۹۴۹ چاپ بؤبؤ چۊنگه اۊن چنته داستؤن اي داستؤن ٚ پيشي ني بنويشته بؤ گه مننيس اۊشؤن-ه چاپ-ه برسأنه. هي سال، اۊن-ه گرۊه ٚ ۴۷ ٚ جلسه' گه آلماني نويساٰن ٚ جي مؤتشکل بؤ دعوت بؤدن. سال ٚ ۱۹۵۱ گرۊه ٚ ۴۷ ٚ أدبي جاىزه-أ «سيا گۊسۊند» ٚ دؤني درىافت بؤگۊد. سال ٚ ۱۹۵۶ ايرلند-ه سفر بؤگۊد ؤ ىسال ٚ پسي کيتاب ٚ «ايرلند ٚ رۊز ٚ په ىادداشتؤن»-ه چاپ-ه برسأنئه.

==سربس==
[[جرگه:نويشتنکسؤن]]</text>
      <sha1>j52x90m4zp2swrcni4vgwozzbbq6zmk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شهرستان آزادشهر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19018</id>
    <redirect title="آزادشهر ٚ شأرستان" />
    <revision>
      <id>62300</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:02:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان آزادشهر]]ˇ ولگه به [[آزادشهر ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[آزادشهر ٚ شأرستان]]</text>
      <sha1>86zsja4jl8tjjouhek4pe8nawztfb8k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شهرستان آق ‌قلا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19019</id>
    <redirect title="آق‌قلا شأرستان" />
    <revision>
      <id>62302</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:03:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان آق ‌قلا]]ˇ ولگه به [[آق‌قلا شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[آق‌قلا شأرستان]]</text>
      <sha1>mw5pqkpqeu1lzthmcujcvpapjz5i2lb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شهرستان بندر گز</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19020</id>
    <redirect title="بندرگز ٚ شأرستان" />
    <revision>
      <id>62304</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:05:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان بندر گز]]ˇ ولگه به [[بندرگز ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[بندرگز ٚ شأرستان]]</text>
      <sha1>2benu373910wgtka6neks67tj708nbp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شهرستان ترکمن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19021</id>
    <redirect title="تۊرکمن ٚ شأرستان" />
    <revision>
      <id>62306</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:05:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان ترکمن]]ˇ ولگه به [[تۊرکمن ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[تۊرکمن ٚ شأرستان]]</text>
      <sha1>4o248xmf9qwk7zbu0vms6c86t8qux8z</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شهرستان رامیان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19022</id>
    <redirect title="راميان ٚ شأرستان" />
    <revision>
      <id>62308</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:05:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان رامیان]]ˇ ولگه به [[راميان ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="55" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[راميان ٚ شأرستان]]</text>
      <sha1>4rxxx5vsxnu3be28wb2qmt1vce29kdt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شهرستان علی‌ آباد</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19023</id>
    <redirect title="علي‌آباد کتۊل ٚ شأرستان" />
    <revision>
      <id>62310</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:06:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان علی‌ آباد]]ˇ ولگه به [[علي‌آباد کتۊل ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="69" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[علي‌آباد کتۊل ٚ شأرستان]]</text>
      <sha1>3vf9dte77ip4bhzb1hyui9p2i47crvk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شهرستان کردکوی</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19024</id>
    <redirect title="کۊردکۊی ٚ شأرستان" />
    <revision>
      <id>62312</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:06:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان کردکوی]]ˇ ولگه به [[کۊردکۊی ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[کۊردکۊی ٚ شأرستان]]</text>
      <sha1>tav6z4foskw2u8fcbh587j62bsvochq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شهرستان کلاله</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19025</id>
    <redirect title="کلاله ٚ شأرستان" />
    <revision>
      <id>62314</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:07:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان کلاله]]ˇ ولگه به [[کلاله ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="53" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[کلاله ٚ شأرستان]]</text>
      <sha1>6e7aaz3mjxmn0vjqajygl15u4wonjk7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شهرستان گنبد کاووس</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19026</id>
    <redirect title="گۊنبد کاوۊس ٚ شأرستان" />
    <revision>
      <id>62316</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:07:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان گنبد کاووس]]ˇ ولگه به [[گۊنبد کاوۊس ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="64" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[گۊنبد کاوۊس ٚ شأرستان]]</text>
      <sha1>4iurxkmkijf6yz4w5etrvwy8a8txond</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شهرستان مراوه ‌تپه</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19027</id>
    <redirect title="مراوه تپه شأرستان" />
    <revision>
      <id>62318</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:08:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان مراوه ‌تپه]]ˇ ولگه به [[مراوه تپه شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[مراوه تپه شأرستان]]</text>
      <sha1>bpbhtsa2bd3prmuxukclrb27pieev4p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شهرستان مینودشت</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19028</id>
    <redirect title="مينۊدشت ٚ شأرستان" />
    <revision>
      <id>62320</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:10:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شهرستان مینودشت]]ˇ ولگه به [[مينۊدشت ٚ شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[مينۊدشت ٚ شأرستان]]</text>
      <sha1>09mspoh2y9c2fto1il1vy4kpfwdfrhx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>کلاله ٚ شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19029</id>
    <redirect title="کلاله شأرستان" />
    <revision>
      <id>62322</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:11:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[کلاله ٚ شأرستان]]ˇ ولگه به [[کلاله شأرستان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[کلاله شأرستان]]</text>
      <sha1>iiorz5ykx0omgfc1k8c7u4tvgv5vokk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گۊرگان ٚ شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19030</id>
    <revision>
      <id>62323</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:28:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «{{ايران ٚ شأرستان ٚ اطلاعات ٚ جعبه |رسمي نام= گۊرگان ٚ شأرستان	  |روی‌نقشه=  |جۊغرافيايي عرض= |جۊغرافيايي طۊل= |تصویر= Golestan.svg |اندازه تصویر=  |برچسب‌تصویر= |فرماندار=  |اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]] |بخشان=گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخ...» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2836" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأرستان ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|رسمي نام= گۊرگان ٚ شأرستان	 
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض=
|جۊغرافيايي طۊل=
|تصویر= Golestan.svg
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر=
|فرماندار= 
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|بخشان=[[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]، [[بهاران ٚ بخش]]
|شأران=[[گۊرگان]]، [[جلين]]، [[سرخنکلاته]]، [[قؤرؤق]]
|دهستانان= [[نسايي استرآباد ٚ دهستان|نسايي استرآباد]]، [[أنجيرآب ٚ دهستان|أنجيرآب]]، [[رؤشن‌آباد ٚ دهستان|رؤشن‌آباد]]، [[کلسيايي استرآباد ٚ دهستان|کلسيايي استرآباد]]، [[قؤرؤق ٚ دهستان|قؤرؤق]]
|محلي نام= 
|قديمي نامان= 
|شأرستان بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۴۸۰,۵۴۱ نفر (۱۳۹۵)
|جمعيت ٚ رشد=
|جمعيت ٚ تراکؤم= 
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= 
|ارتفاع= 
|دما ميانگين= 
|سالانه وارش ٚ ميانگين= 
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= 
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا=
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گۊرگان ٚ شأرستان'''، ايته جه [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ٚ شأرستانان ايسه ؤ أ اۊستان ٚ [[خۊرخۊس]] ٚ مئن قرار بيگيته. أ شأرستان ٚ مرکز ني [[گۊرگان]] ٚ شأر ايسه کي گۊلستان ٚ مرکز ايسه.

== کشوري تخسيمان ==
* [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش]]
* دهستانان:
** [[نسايي استرآباد ٚ دهستان]]
** [[أنجيرآباد ٚ دهستان]]
** [[رؤشن‌آباد ٚ دهستان]]
* شأران: [[گۊرگان]]، [[جلين]]
* [[بهاران ٚ بخش]]
* دهستانان: 
** [[کلسيايي استرآباد ٚ دهستان]]
** [[قؤروق ٚ دهستان]]
* شأران: [[سرخنکلاته]]، [[قؤرؤق]]

== جمعيت ==
براساس ۱۳۸۵ سال ٚ سرايشماردن، گۊرگان ٚ شأرستان ٚ جمعيت ۴۸۰,۵۴۱ نفر (۱۵۰,۶۴۹ خانوار) بۊ کي أ تعداد ٚ جه ۲۴۱,۷۰۰ مرداک ؤ ۲۳۸,۸۰۰ زناک ايسد.&lt;ref&gt;{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.sci.org.ir/SitePages/report_90/koli/population_report.aspx |عنوان= نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ (جدول جمعیت و خانوار) | ناشر = مرکز آمار ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۵ مه ۲۰۱۳}}&lt;/ref&gt;

==سربس==
[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ شأرستانان]]</text>
      <sha1>8zpeu9m5eo5akyzmdngpmlhctrz1qjd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62325</id>
      <parentid>62323</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T10:36:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2838" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأرستان ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|رسمي نام= گۊرگان ٚ شأرستان	 
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض=
|جۊغرافيايي طۊل=
|تصویر= Golestan.svg
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر=
|فرماندار= 
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|بخشان=[[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]، [[بهاران ٚ بخش]]
|شأران=[[گۊرگان]]، [[جلين]]، [[سرخنکلاته]]، [[قؤرؤق]]
|دهستانان= [[نسايي استرآباد ٚ دهستان|نسايي استرآباد]]، [[أنجيرآب ٚ دهستان|أنجيرآب]]، [[رؤشن‌آباد ٚ دهستان|رؤشن‌آباد]]، [[کلسيايي استرآباد ٚ دهستان|کلسيايي استرآباد]]، [[قؤرؤق ٚ دهستان|قؤرؤق]]
|محلي نام= 
|قديمي نامان= 
|شأرستان بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۴۸۰,۵۴۱ نفر (۱۳۹۵)
|جمعيت ٚ رشد=
|جمعيت ٚ تراکؤم= 
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= 
|ارتفاع= 
|دما ميانگين= 
|سالانه وارش ٚ ميانگين= 
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= 
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا=
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گۊرگان ٚ شأرستان'''، ايته جه [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ٚ شأرستانان ايسه ؤ أ اۊستان ٚ [[خۊرخۊس]] ٚ مئن قرار بيگيته. أ شأرستان ٚ مرکز ني [[گۊرگان]] ٚ شأر ايسه کي گۊلستان ٚ مرکز ايسه.

== کيشوري تخسيمان ==
* [[گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش]]
* دهستانان:
** [[نسايي استرآباد ٚ دهستان]]
** [[أنجيرآباد ٚ دهستان]]
** [[رؤشن‌آباد ٚ دهستان]]
* شأران: [[گۊرگان]]، [[جلين]]
* [[بهاران ٚ بخش]]
* دهستانان: 
** [[کلسيايي استرآباد ٚ دهستان]]
** [[قؤروق ٚ دهستان]]
* شأران: [[سرخنکلاته]]، [[قؤرؤق]]

== جمعيت ==
براساس ۱۳۸۵ سال ٚ سرايشماردن، گۊرگان ٚ شأرستان ٚ جمعيت ۴۸۰,۵۴۱ نفر (۱۵۰,۶۴۹ خانوار) بۊ کي أ تعداد ٚ جه ۲۴۱,۷۰۰ مرداک ؤ ۲۳۸,۸۰۰ زناک ايسد.&lt;ref&gt;{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.sci.org.ir/SitePages/report_90/koli/population_report.aspx |عنوان= نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ (جدول جمعیت و خانوار) | ناشر = مرکز آمار ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۵ مه ۲۰۱۳}}&lt;/ref&gt;

==سربس==
[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ شأرستانان]]</text>
      <sha1>mj0yzqjh7b9hk5lupl0h74ju103jur2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19031</id>
    <revision>
      <id>62324</id>
      <timestamp>2022-08-22T10:35:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «'''گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش''' ايته جه [[گۊرگان ٚ شأرستان]] ٚ بخشان، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ٚ دۊرۊن ايسه.&lt;ref&gt;اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.&lt;/ref&gt;  == کيشوري تقسيمان == * گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش * دهستانان: ** [[نسايي استرآباد ٚ دهستان]] *...» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1413" xml:space="preserve">'''گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش''' ايته جه [[گۊرگان ٚ شأرستان]] ٚ بخشان، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ٚ دۊرۊن ايسه.&lt;ref&gt;اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.&lt;/ref&gt;

== کيشوري تقسيمان ==
* گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش
* دهستانان:
** [[نسايي استرآباد ٚ دهستان]]
** [[أنجيرآباد ٚ دهستان]]
** [[رؤشن‌آباد ٚ دهستان]]
* شأران: [[گۊرگان]]، [[جلين]]

== جمعیت ==
بر اساس ايران ٚ آمار ٚ مرکز ٚ سرايشماردن، گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش ٚ جمعيت، ۱۳۸۵ سال ٚ دۊرۊن ۳۴۵,۸۱۳ نفر (۹۲,۹۲۹ خانوار) بۊ.&lt;ref&gt;http://www.sko.ir/Sarshomari1390/Shahrhaye_IRAN.xls|عنوان=نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰|ناشر=معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)|تاریخ=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲|تاریخ بازبینی=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121002040004/http://www.sko.ir/Sarshomari1390/Shahrhaye_IRAN.xls|archivedate=۲ اکتبر ۲۰۱۲|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;

== سربس ==
{{جيرنويس}}
[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ بخشان]]</text>
      <sha1>617twrtrppwk2bdapsq97a4rq0ye9ag</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گاليکش ٚ شأرستان</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19032</id>
    <revision>
      <id>62326</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:10:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «{{ايران ٚ شأرستان ٚ اطلاعات ٚ جعبه |رسمي نام= گاليکش ٚ شأرستان	  |روی‌نقشه=  |جۊغرافيايي عرض= |جۊغرافيايي طۊل= |تصویر= Golestan.svg |اندازه تصویر=  |برچسب‌تصویر= |فرماندار=  |اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]] |بخشان=گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخ...» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2633" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأرستان ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|رسمي نام= گاليکش ٚ شأرستان	 
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض=
|جۊغرافيايي طۊل=
|تصویر= Golestan.svg
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر=
|فرماندار= 
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|بخشان=[[گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]، [[لؤوه بخش]]
|شأران=[[گاليکش]]، [[صادق‌آباد (گاليکش)|صادق‌آباد]]
|دهستانان= [[نيلکۊه ٚ دهستان|نيلکۊه]]، [[ینقاق ٚ دهستان|ینقاق]]، [[گۊلستان ٚ دهستان (گاليکش)|گۊلستان]]، [[قراوؤلان ٚ دهستان|قراوؤلان]]
|محلي نام= 
|قديمي نامان= 
|شأرستان بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۶۳,۱۷۳ نفر (۱۳۹۵)
|جمعيت ٚ رشد=
|جمعيت ٚ تراکؤم= 
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= 
|ارتفاع= 
|دما ميانگين= 
|سالانه وارش ٚ ميانگين= 
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= 
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا=
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گاليکش ٚ شأرستان'''، ايته جه [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ٚ شأرستانان ايسه. أ شأرستان ٚ مرکز ني [[گاليکش]] ٚ شأر ايسه. گاليکش پيشتر [[مينۊدشت ٚ شأرستان]] ٚ شين بۊ کي ۱۳۸۹ شمسي سال ٚ جه خؤره سيوا بۊبؤسته.

== کيشوري تخسيمان ==
* [[گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش]]
* دهستانان:
** [[نيلکۊه ٚ دهستان]]
** [[یناق ٚ دهستان]]
* شأر: [[گاليکش]]
* [[لؤوه بخش]]
* دهستانان: 
** [[گۊلستان ٚ دهستان (گاليکش)|گۊلستان ٚ دهستان]]
** [[قراوؤلان ٚ دهستان]]
* شأران: [[صادق‌آباد (گاليکش)|صادق‌آباد]]

== جمعيت ==
براساس ۱۳۹۵ سال ٚ سرايشماردن، گاليکش ٚ شأرستان ٚ جمعيت ۲۴۱,۷۰۰ نفر (۱۸,۷۲۱ خانوار) بۊ.&lt;ref&gt;{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.sci.org.ir/SitePages/report_90/koli/population_report.aspx |عنوان= نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ (جدول جمعیت و خانوار) | ناشر = مرکز آمار ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۵ مه ۲۰۱۳}}&lt;/ref&gt;

==سربس==
[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ شأرستانان]]</text>
      <sha1>onln3krfdhw6yfxibhpbs2x0qjob4ca</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62337</id>
      <parentid>62326</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:25:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2629" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأرستان ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|رسمي نام= گاليکش ٚ شأرستان	 
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض=
|جۊغرافيايي طۊل=
|تصویر= Golestan.svg
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر=
|فرماندار= 
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|بخشان=[[گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]، [[لؤوه بخش]]
|شأران=[[گاليکش]]، [[صادق‌آباد (گاليکش)|صادق‌آباد]]
|دهستانان= [[نيلکۊه ٚ دهستان|نيلکۊه]]، [[ینقاق ٚ دهستان|ینقاق]]، [[گۊلستان ٚ دهستان (گاليکش)|گۊلستان]]، [[قراوؤلان ٚ دهستان|قراوؤلان]]
|محلي نام= 
|قديمي نامان= 
|شأرستان بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۶۳,۱۷۳ نفر (۱۳۹۵)
|جمعيت ٚ رشد=
|جمعيت ٚ تراکؤم= 
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= 
|ارتفاع= 
|دما ميانگين= 
|سالانه وارش ٚ ميانگين= 
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= 
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا=
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گاليکش ٚ شأرستان'''، ايته جه [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ٚ شأرستانان ايسه. أ شأرستان ٚ مرکز ني [[گاليکش]] ٚ شأر ايسه. گاليکش پيشتر [[مينۊدشت ٚ شأرستان]] ٚ شين بۊ کي ۱۳۸۹ شمسي سال ٚ جه خؤره سيوا بۊبؤسته.

== کيشوري تخسيمان ==
* [[گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش]]
* دهستانان:
** [[نيلکۊه ٚ دهستان]]
** [[یناق ٚ دهستان]]
* شأر: [[گاليکش]]
* [[لؤوه بخش]]
* دهستانان: 
** [[گۊلستان ٚ دهستان (گاليکش)|گۊلستان ٚ دهستان]]
** [[قراوؤلان ٚ دهستان]]
* شأر: [[صادق‌آباد (گاليکش)|صادق‌آباد]]

== جمعيت ==
براساس ۱۳۹۵ سال ٚ سرايشماردن، گاليکش ٚ شأرستان ٚ جمعيت ۲۴۱,۷۰۰ نفر (۱۸,۷۲۱ خانوار) بۊ.&lt;ref&gt;{یادکرد وب |نویسنده = |نشانی= http://www.sci.org.ir/SitePages/report_90/koli/population_report.aspx |عنوان= نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن ۱۳۹۰ (جدول جمعیت و خانوار) | ناشر = مرکز آمار ایران |تاریخ = |تاریخ بازبینی=۵ مه ۲۰۱۳}}&lt;/ref&gt;

==سربس==
[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ شأرستانان]]</text>
      <sha1>n8n2hoaz72zifkwxaxhuh4ta3xmhw8g</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان</title>
    <ns>14</ns>
    <id>19033</id>
    <revision>
      <id>62327</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:12:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «[[جرگه:ايران ٚ اۊستانان]]» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43" xml:space="preserve">[[جرگه:ايران ٚ اۊستانان]]</text>
      <sha1>hink65isu1f2k015rt0a77ps1xq0rbo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ شأرستانان</title>
    <ns>14</ns>
    <id>19034</id>
    <revision>
      <id>62328</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:15:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان]] [[جرگه:ايران ٚ شأرستانان]]» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="89" xml:space="preserve">[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان]]
[[جرگه:ايران ٚ شأرستانان]]</text>
      <sha1>ahgy5h2fv6z7avf3pi9jcqq5hgdh0u5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ شأران</title>
    <ns>14</ns>
    <id>19035</id>
    <revision>
      <id>62329</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:15:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان]] [[جرگه:ايران ٚ شأران]]» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="81" xml:space="preserve">[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان]]
[[جرگه:ايران ٚ شأران]]</text>
      <sha1>bt40viqdl0wud00tzd472mkuv7we50b</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ بخشان</title>
    <ns>14</ns>
    <id>19036</id>
    <revision>
      <id>62331</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:17:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان]] [[جرگه:ايران ٚ بخشان]]» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="81" xml:space="preserve">[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان]]
[[جرگه:ايران ٚ بخشان]]</text>
      <sha1>fnzvzhzlhw7bkujshcroq6s46yfe4ux</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ دهستانان</title>
    <ns>14</ns>
    <id>19037</id>
    <revision>
      <id>62332</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:18:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان]] [[جرگه:ايران ٚ دهستانان]]» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="87" xml:space="preserve">[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان]]
[[جرگه:ايران ٚ دهستانان]]</text>
      <sha1>2y2ns0a8b32nxxv2777qyl31ir712ao</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62333</id>
      <parentid>62332</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:19:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Dokkōdō [[جرگه:گۊلستان ٚ شأرستان ٚ دهستانان]]ˇ ولگه به [[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ دهستانان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="87" xml:space="preserve">[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان]]
[[جرگه:ايران ٚ دهستانان]]</text>
      <sha1>2y2ns0a8b32nxxv2777qyl31ir712ao</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جرگه:گۊلستان ٚ شأرستان ٚ دهستانان</title>
    <ns>14</ns>
    <id>19038</id>
    <redirect title="جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ دهستانان" />
    <revision>
      <id>62334</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:19:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[جرگه:گۊلستان ٚ شأرستان ٚ دهستانان]]ˇ ولگه به [[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ دهستانان]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="85" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[:جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ دهستانان]]</text>
      <sha1>0rmhsqmc3q772merqkg9qbyhvudxlxh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ رۊستایان</title>
    <ns>14</ns>
    <id>19039</id>
    <revision>
      <id>62335</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:20:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان]] [[جرگه:ايران ٚ رۊستایان]]» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="87" xml:space="preserve">[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان]]
[[جرگه:ايران ٚ رۊستایان]]</text>
      <sha1>6j60rdmi3x1yr2xeff8pdmytvf6xhh1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19040</id>
    <revision>
      <id>62336</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:24:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «'''گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش''' ايته جه [[گاليکش ٚ شأرستان]] ٚ بخشان، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ٚ دۊرۊن ايسه.&lt;ref&gt;اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.&lt;/ref&gt;  == کيشوري تقسيمان == * گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش * دهستانان: ** [[نيلکۊه ٚ دهستان]] ** یناق ٚ...» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1322" xml:space="preserve">'''گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش''' ايته جه [[گاليکش ٚ شأرستان]] ٚ بخشان، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ٚ دۊرۊن ايسه.&lt;ref&gt;اطلس گیتاشناسی استان‌های ایران، تهران: ۱۳۸۳ خ.&lt;/ref&gt;

== کيشوري تقسيمان ==
* گۊرگان ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش
* دهستانان:
** [[نيلکۊه ٚ دهستان]]
** [[یناق ٚ دهستان]]
* شأر: [[گاليکش]]

== جمعیت ==
بر اساس ايران ٚ آمار ٚ مرکز ٚ سرايشماردن، گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش ٚ جمعيت، ۱۳۸۵ سال ٚ دۊرۊن ۴۱,۲۰۲ نفر (۹,۷۱۱ خانوار) بۊ.&lt;ref&gt;http://www.sko.ir/Sarshomari1390/Shahrhaye_IRAN.xls|عنوان=نتایج سرشماری سال ۱۳۹۰|ناشر=معاونت برنامه‌ریزی استانداری خراسان جنوبی (به نقل از مرکز آمار ایران)|تاریخ=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲|تاریخ بازبینی=۱۹ اردیبهشت ۱۳۹۲|archiveurl=https://web.archive.org/web/20121002040004/http://www.sko.ir/Sarshomari1390/Shahrhaye_IRAN.xls|archivedate=۲ اکتبر ۲۰۱۲|dead-url=yes}}&lt;/ref&gt;

== سربس ==
{{جيرنويس}}
[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ بخشان]]</text>
      <sha1>fwzdevcyldml4w4jxpif3az51tthm8i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گاليکش</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19041</id>
    <revision>
      <id>62338</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:34:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>صفحه‌ای تازه حاوی «{{ايران ٚ شأر ٚ اطلاعات ٚ جعبه |نام= گاليکش |روی‌نقشه=  |جۊغرافيايي عرض=  |جۊغرافيايي طۊل=  |تصویر= گالیکش از دید تپه.jpg |اندازه تصویر=  |برچسب‌تصویر=  |شأردار= |اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]] |شأرستان= [[گاليکش ٚ شأرستان]]  |بخش= گاليکش ٚ شأرستان ٚ...» ایجاد کرد</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3021" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأر ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|نام= گاليکش
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض= 
|جۊغرافيايي طۊل= 
|تصویر= گالیکش از دید تپه.jpg
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر= 
|شأردار=
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|شأرستان= [[گاليکش ٚ شأرستان]] 
|بخش= [[گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]
|رسمي نام= گاليکش	 
|محلي نام= 
|قديمي نامان= 
|شأر بؤستن ٚ سال= 
|جمعيت= ۲۳,۳۹۴ نفر (۱۳۹۵)&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://www.amar.org.ir/news/ID/2504/جمعیت-استان-گلستان-بر-اساس-نتایج-سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن-سال-از-سوی-ملاغلامعلی-معاون-امار-و-اطلاعات-سازمان-مدیریت-و-برنامهریزی-گلستان-اعلام-شد|title=جمعیت استان گلستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ از سوی ملاغلامعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان اعلام شد|website=www.amar.org.ir|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;
|جمعيت ٚ رشد= 
|جمعيت ٚ تراکؤم=  
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= 
|ارتفاع= ۲۱۰ متر&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=ارتفاع شهرهای ایران نسبت به دریا بر حسب متر – دی جی ام تکنو میکس|نشانی=http://www.dgmtechnomix.com/ارتفاع-شهرهای-ایران-نسبت-به-دریا-بر-حسب/|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}&lt;/ref&gt;
|دما ميانگين= 
|سالانه وارش ٚ ميانگين= 
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= 
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا= [https://www.galikesh.ir/ گاليکش ٚ شأرداري]
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گاليکش''' ايته جه [[ايران]] ٚ شأران، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ؤ [[گاليکش ٚ شأرستان]] ٚ [[گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]] توابع جه ايسه ؤ گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکز ني ايسه.

==جمعيت==
بر اساس ۱۳۹۵ سال ٚ سرايشماردن، گاليکش ٚ جمعيت ۲۳,۳۹۴ نفر (۶,۹۹۶ خانوار) بۊ.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_27_r.xlsx|عنوان=درگاه آمار ایران}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://rotbe3.com/economic/social/the-largest-cities-in-iran-based-on-population/|title=بزرگترین شهرهای ایران بر حسب جمعیت &amp;#124; 50 شهر اول &amp;#124; رتبه :: Rotbe3|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;

==سربس==
[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ شأران]]</text>
      <sha1>msz51ct50zinq02s3gt72gp6j66yapc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>62339</id>
      <parentid>62338</parentid>
      <timestamp>2022-08-22T11:35:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3029" xml:space="preserve">{{ايران ٚ شأر ٚ اطلاعات ٚ جعبه
|نام= گاليکش
|روی‌نقشه= 
|جۊغرافيايي عرض= 
|جۊغرافيايي طۊل= 
|تصویر= گالیکش از دید تپه.jpg
|اندازه تصویر= 
|برچسب‌تصویر= 
|شأردار=
|اۊستان= [[گۊلستان ٚ اۊستان|گۊلستان]]
|شأرستان= [[گاليکش ٚ شأرستان]] 
|بخش= [[گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]]
|رسمي نام= گاليکش	 
|محلي نام= 
|قديمي نامان= 
|شأر بؤستن ٚ سال= ۱۳۵۵
|جمعيت= ۲۳,۳۹۴ نفر (۱۳۹۵)&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://www.amar.org.ir/news/ID/2504/جمعیت-استان-گلستان-بر-اساس-نتایج-سرشماری-عمومی-نفوس-و-مسکن-سال-از-سوی-ملاغلامعلی-معاون-امار-و-اطلاعات-سازمان-مدیریت-و-برنامهریزی-گلستان-اعلام-شد|title=جمعیت استان گلستان بر اساس نتایج سرشماری عمومی نفوس و مسکن سال ۱۳۹۵ از سوی ملاغلامعلی معاون آمار و اطلاعات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی گلستان اعلام شد|website=www.amar.org.ir|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;
|جمعيت ٚ رشد= 
|جمعيت ٚ تراکؤم=  
|زوان= 
|مذهب= شيعه
|پيلئکي= 
|ارتفاع= ۲۱۰ متر&lt;ref&gt;{یادکرد وب|عنوان=ارتفاع شهرهای ایران نسبت به دریا بر حسب متر – دی جی ام تکنو میکس|نشانی=http://www.dgmtechnomix.com/ارتفاع-شهرهای-ایران-نسبت-به-دریا-بر-حسب/|بازبینی=2019-07-27|کد زبان=fa-IR}}&lt;/ref&gt;
|دما ميانگين= 
|سالانه وارش ٚ ميانگين= 
|جرندي رۊجان ٚ تعداد= 
|سؤغات= 
|پيش‌شۊماره= ۰۱۷
|وبجيگا= [https://www.galikesh.ir/ گاليکش ٚ شأرداري]
|جمله‌خوشامد= 
|پانویس= 
}}

'''گاليکش''' ايته جه [[ايران]] ٚ شأران، [[گۊلستان ٚ اۊستان]] ؤ [[گاليکش ٚ شأرستان]] ٚ [[گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکزي بخش|مرکزي بخش]] توابع جه ايسه ؤ گاليکش ٚ شأرستان ٚ مرکز ني ايسه.

==جمعيت==
بر اساس ۱۳۹۵ سال ٚ سرايشماردن، گاليکش ٚ جمعيت ۲۳,۳۹۴ نفر (۶,۹۹۶ خانوار) بۊ.&lt;ref&gt;{یادکرد وب|نویسنده=|کد زبان=|تاریخ=|وبگاه=|نشانی=https://www.amar.org.ir/Portals/0/census/1395/results/abadi/CN95_HouseholdPopulationVillage_27_r.xlsx|عنوان=درگاه آمار ایران}}&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;{Cite web|url=https://rotbe3.com/economic/social/the-largest-cities-in-iran-based-on-population/|title=بزرگترین شهرهای ایران بر حسب جمعیت &amp;#124; 50 شهر اول &amp;#124; رتبه :: Rotbe3|accessdate=8 اوت 2019}}&lt;/ref&gt;

==سربس==
[[جرگه:گۊلستان ٚ اۊستان ٚ شأران]]</text>
      <sha1>him344pr5axz5z8s5ist2pjifydd4qn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>شوك</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19042</id>
    <redirect title="شۊک" />
    <revision>
      <id>62341</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:41:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[شوك]]ˇ ولگه به [[شۊک]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="31" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[شۊک]]</text>
      <sha1>h30n817aa8r3xb4fdi05et5im86z3mz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>كاكرود</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19043</id>
    <redirect title="کاکرۊ" />
    <revision>
      <id>62343</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:42:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[كاكرود]]ˇ ولگه به [[کاکرۊ]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="35" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[کاکرۊ]]</text>
      <sha1>0rezu92xuvuh2wo03vwsxcqc6jzy7hh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>گره گوابر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19044</id>
    <redirect title="گره گۊابر" />
    <revision>
      <id>62345</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:43:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[گره گوابر]]ˇ ولگه به [[گره گۊابر]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="42" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[گره گۊابر]]</text>
      <sha1>7pkopod0imxofv5e7plf8wc7qd9e9d1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ليما روستا</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19045</id>
    <redirect title="ليما (رۊدسر)" />
    <revision>
      <id>62347</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:48:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[ليما روستا]]ˇ ولگه به [[ليما (رۊدسر)]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="46" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[ليما (رۊدسر)]]</text>
      <sha1>omjsrbhm18z82b2pytloalz4ibx43nx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>رزه گردن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19046</id>
    <redirect title="رز ٚ گردن" />
    <revision>
      <id>62349</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:48:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[رزه گردن]]ˇ ولگه به [[رز ٚ گردن]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="41" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[رز ٚ گردن]]</text>
      <sha1>qmdbp0ay5ow6dx0iubqx3ogty8jx1re</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>مازی بن</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19047</id>
    <redirect title="مازي بۊن" />
    <revision>
      <id>62351</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:49:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[مازی بن]]ˇ ولگه به [[مازي بۊن]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="40" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[مازي بۊن]]</text>
      <sha1>gg90afn28m2bf51phbk4hoa6epiipjx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>ليماگوابر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19048</id>
    <redirect title="ليماگۊابر" />
    <revision>
      <id>62353</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:49:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[ليماگوابر]]ˇ ولگه به [[ليماگۊابر]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="43" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[ليماگۊابر]]</text>
      <sha1>681sw15pzk5pghdbjbsd6yg5w60tpt8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>خراسان پشته</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19049</id>
    <redirect title="خۊراسؤن پۊشته" />
    <revision>
      <id>62355</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:53:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[خراسان پشته]]ˇ ولگه به [[خۊراسؤن پۊشته]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="50" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[خۊراسؤن پۊشته]]</text>
      <sha1>8utt0ghvc7e1lvj6uvlyaumw4dqxu64</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>اغوزبن كندسر</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19050</id>
    <redirect title="آغۊزبۊن ٚ کند ٚ سر" />
    <revision>
      <id>62357</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:53:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[اغوزبن كندسر]]ˇ ولگه به [[آغۊزبۊن ٚ کند ٚ سر]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="57" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[آغۊزبۊن ٚ کند ٚ سر]]</text>
      <sha1>r0jwfxlhwmbww0nk2lyrq3rk22cxkkw</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>كلايه پهلو</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19051</id>
    <redirect title="کلاىه پألۊ" />
    <revision>
      <id>62359</id>
      <timestamp>2022-08-22T11:58:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Dokkōdō</username>
        <id>9956</id>
      </contributor>
      <comment>Dokkōdō [[كلايه پهلو]]ˇ ولگه به [[کلاىه پألۊ]] مۊنتقل بؤده</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="44" xml:space="preserve">#تغییر_مسیر [[کلاىه پألۊ]]</text>
      <sha1>buprm5fn9ousb9q4ip2dogaivl6rypf</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>