1920

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="fy">
  <siteinfo>
    <sitename>Wikipedy</sitename>
    <dbname>fywiki</dbname>
    <base>https://fy.wikipedia.org/wiki/Haadside</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.21</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Media</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Wiki</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Oerlis</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Meidogger</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Meidogger oerlis</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Wikipedy</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Wikipedy oerlis</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Ofbyld</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Ofbyld oerlis</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">MediaWiki oerlis</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Berjocht</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Berjocht oerlis</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Hulp</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Hulp oerlis</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Kategory</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Kategory oerlis</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Module</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Module talk</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>1920</title>
    <ns>0</ns>
    <id>459</id>
    <revision>
      <id>1084687</id>
      <parentid>1083828</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:55:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16176" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[10 jannewaris]] - Earste [[gearkomste]] fan it [[Folkebûn]] yn [[Sjenêve]].
*[[23 jannewaris]] - [[Nederlân]] wiist de [[útlevering]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]], sa't dat easke wurdt troch de [[Alliëarden]], ôf. 
*[[26 jannewaris]] - Yn [[Dútslân]] wurdt by in oanslach [[minister]] fan Finânsjes [[Matthias Erzberger]] [[fermoarde]]. De dieder is de rjochtse âld-[[ofsier]] [[Oltwig von Hirschfeld]], dy't Erzberger kwea-ôf naam dat er yn [[1918]] de [[Wapenstilstân fan Compiègne]] ûndertekene hie. 
*[[30 jannewaris]] - Yn [[Spaansk-Marokko]] brekt de [[Rifoarloch]] út as de [[Berbers]]ke [[befolking]] ûnder lieding fan [[Abd el-Krim]] yn [[opstân]] komt tsjin 'e [[Spanje|Spaanske]] [[koloanje|koloniale]] oerhearsking.
*[[2 febrewaris]] - [[Estlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (febrewaris 1920)|Fredesferdrach fan Dorpat]], wêrby't de Estyske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[7 febrewaris]] - [[Admiraal]] [[Aleksander Koltsjak]], ien fan 'e wichtichste lieders fan 'e anty-kommunistyske Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]], wurdt troch de Readen (de [[kommunisten]]) [[terjochtsteld]].
*[[10 febrewaris]] - By it [[Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum (1920)|Sleeswyksk Selsbeskikkingsreferindum]] sprekt yn 'e [[Dútslân|Dútske]] krite [[Noard-Sleeswyk]] in mearderheid fan 'e [[befolking]] him út foar oansluting by [[Denemark]].
*[[13 febrewaris]] - [[Switserlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[19 febrewaris]] - [[Nederlân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[1 maart]] - [[Admiraal]] [[Miklós Horthy]] wurdt troch it [[Hongarije|Hongaarske]] [[parlemint]] foarearst oansteld as [[regint]], mei't it lân sûnt de ferdriuwing fan it [[Hûs Habsburch]] in [[keninkryk]] sûnder kening is.
*[[5 maart]] - [[Noarwegen]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[8 maart]] - [[Denemark]] en [[Kuba]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
*[[10 maart]] - [[Sweden]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[13 maart]] - Earste ferskining fan it [[strip]]figuer [[Donald Duck]], fan 'e Walt Disney Studios.
* [[20 maart]] - Oprjochting fan fuotbalklub [[SC De Jouwer]]
*[[30 maart]] - [[Grikelân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[31 maart]] - De [[earste stien]] wurdt lein foar de bou fan 'e nije [[ULO]] yn [[Wommels]], dy't him letter ûntjaan sil ta de [[Kristlike Skoalle foar MAFU Nij Walpert|Kristlike Skoalle foar MAFU &quot;Nij Walpert&quot;]].
*[[17 maart]] - Yn [[Dútslân]] mislearret de [[Kapp-pûtsj]], it besykjen ta [[steatsgreep]] fan 'e hege [[amtner]] [[Wolfgang Kapp]].
*[[6 april]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Frankfurt-am-Main]], út protest tsjin wat it Frânske [[regear]] sjocht as de 'geregelde skeinings fan it [[Ferdrach fan Versailles]]' troch de Dútsers.
*[[8 april]] - [[Portegal]] en [[Roemeenje]] wurde lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 april]]-[[12 septimber]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1920|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Antwerpen (stêd)|Antwerpen]], yn [[Belgje]].
*[[24 april]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] tsjogge [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] ûnder [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] de grins mei de [[Oekraïne]] oer nei't [[frede]]sûnderhannelings mei it [[kommunistysk]]e rezjym yn [[Moskou]] mislearre binne.
*[[26 april]] - Op 'e [[Konferinsje fan San Remo]] ferdiele de [[Alliëarden]] ûnderinoar de [[koloanje]]s fan [[Dútslân]] en de net [[etnysk]] [[Turken|Turkske]] dielen fan it [[Osmaanske Ryk]] as saneamde [[mandaatgebiet]]en.
*[[27 april]] - De mei de binnenfallende [[Poalen|Poalske]] troepen fan [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] gearwurkjende [[Oekraïne|Oekraynske]] [[nasjonalist]]yske foaroanman [[Symon Petljoera]] ropt de ûnôfhinklikheid út fan 'e [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[28 april]] - De ferovering fan [[Azerbeidzjan]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[3 maaie]] - Begjin fan 'e [[Grutte Iraakske Revolúsje]] tsjin it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[mandaatgebiet|mandatêr bestjoer]].
*[[21 maaie]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Venustiano Carranza]], dy't mei de nasjonale [[skatkiste]] útnaaid is út [[Meksiko-Stêd]], wurdt yn 'e [[berch|bergen]] [[fermoarde]] troch pleatslike [[guerrilja]]striders. Dêrmei komt nei tsien jier in ein oan 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]].
*[[4 juny]] - Yn it [[Grand Trianon]], yn [[Versailles]], wurdt tusken de [[Alliëarden]] en [[Hongarije]] de [[Frede fan Trianon]] sletten. Dêrby wurdt Hongarije werombrocht fan in (foaroarlochsk) grûngebiet fan 324.000&amp;nbsp;[[km²]] ta in grûngebiet fan noch mar 93.000&amp;nbsp;km². De rest wurdt opdield ûnder [[Roemeenje]], [[Joegoslaavje]], [[Tsjechoslowakije]] en [[Eastenryk]]. 
*[[8 july]] - It [[Feriene Keninkryk]] reorganisearret [[Britsk-East-Afrika]] ta de [[Keniakoloanje]].
*[[11 july]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken, [[George Curzon, 1e markys Curzon of Kedleston|Lord Curzon]], docht in útstel foar in [[grins (line)|grins]] tusken [[Poalen]] en [[Ruslân]] dy't basearre is op 'e [[taal]]grins tusken it [[Poalsk]] oan 'e iene kant en it [[Wytrussysk]] en it [[Oekraynsk]] oan 'e oare kant. Dy grins komt bekend te stean as de [[Curzon-liny]].
*[[12 july]] - [[Litouwen]] slút [[frede]] mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]], wêrby't de Litouske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[16 july]] - Op 'e [[Konferinsje fan Spa]], yn [[Belgje]], wurdt oerienstimming berikt oer de swierte fan 'e [[ferhelbetelling]]s dy't [[Dútslân]] oan 'e [[Alliëarden]] dwaan moat.
*[[16 july]] - [[Sina]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[20 july]] - [[SK It Hearrenfean]] wurdt oprjochte.
*[[24 july]] - By it net alhiel sûnder [[yntimidaasje]] ferrûne [[Selsbeskikkingsreferindum yn de Eastkantons (1920)|Selsbeskikkingsreferindum yn 'e Eastkantons]] kiest de [[befolking]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] kriten [[Eupen]] en [[Malmédy]] foar oansluting by [[Belgje]].
*[[28 july]] - [[Poalen]] en [[Tsjechoslowakije]] slute in akkoart oer de omstriden grinskrite [[Teschen]], dy't opdield wurdt.
*[[10 augustus]] - Tusken de [[Alliëarden]] en it [[Osmaanske Ryk]] wurdt yn 'e [[Parys]]ke [[foarstêd]] [[Sèvres]] de [[Frede fan Sèvres]] sletten. Dêrby ferliest it Osmaanske Ryk alle gebietsdielen dy't net [[etnysk]] [[Turken|Turksk]] binne, wêrûnder [[Syrje]], [[Mesopotaamje]], [[Palestina (mandaatgebiet)|Palestina]], de [[Hidjas]], de [[Nêzjd]], [[Noard-Jemen]], [[West-Armeenje]] en [[Koerdistan]].
*[[10 augustus]] - De ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]] kriget ynternasjonale erkenning.
*[[11 augustus]] - [[Letlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Riga (1920)|Fredesferdrach fan Riga]], wêrby't de Letske ûnôfhinklikheid troch it rezjym yn [[Moskou]] erkend wurdt.
*[[14 augustus]] - [[Tsjechoslowakije]] en [[Joegoslaavje]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[16 augustus]] - Yn it ramt fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]] bringe [[Poalen|Poalske]] [[troepen]] it [[Ruslân|Russyske]] [[Reade Leger]], dat al yn 'e [[foarstêd]]en fan 'e Poalske [[haadstêd]] [[Warsjau]] stiet, yn 'e [[Slach om Warsjau (1920)|Slach om Warsjau]] in ferpletterjende nederlaach ta.
*[[28 augustus]] - Troch de [[ratifikaasje]] troch alle 48 [[Amerikaanske steaten]] wurdt it [[Njoggentjinde Amendemint oan de Amerikaanske Grûnwet]] fan krêft, dat de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] yn 'e [[Feriene Steaten]] regelet.
*[[24 septimber]] - Tusken twa steaten sûnder ynternasjonale erkenning, de [[Republyk Turkije]] en de [[Demokratyske Republyk Armeenje]], brekt de [[Turksk-Armeenske Oarloch]] út. Dit konflikt makket ûnderdiel út fan 'e gruttere [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]].
*[[29 septimber]] - [[Belgje]] [[anneksaasje fan Eupen en Malmédy|anneksearret formeel]] de saneamde [[Eastkantons]] [[Eupen]] en [[Malmédy]].
* [[7 oktober]] - Op [[Teakesyl]] wurdt troch [[keninginne]] [[keninginne Wilhelmina|Wilhelmina]] it [[Yr. D.F. Woudagemaal]] iepene.
*[[10 oktober]] - [[Itaalje]] [[anneksaasje fan Súd-Tiroal|anneksearret]] de [[Eastenryk]]ske krite [[Súd-Tiroal]].
*[[10 oktober]] - De [[Koeweitysk-Nêzjdyske Oarloch]] einiget mei de weromlûking fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjdyske]] [[troepen]] út [[Koeweit]].
*[[14 oktober]] - [[Finlân]] slút mei [[kommunistysk]] [[Ruslân]] it [[Ferdrach fan Dorpat (oktober 1920)|Ferdrach fan Dorpat]], wêrmei't in ein komt oan 'e [[Earste Finsk-Russyske Oarloch]]. Finlân jout syn oanspraken op eastlik [[Kareelje]] op, en Ruslân stiet in pear grins[[distrikt]]en ôf mei dêropta yn it hege noarden de saneamde [[Petsamo-korridor]], dy't Finlân in lyts stikje [[kust]]line oan 'e [[Barentssee]] jout.
*[[11 novimber]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ûnderdrukke de [[Grutte Iraakske Revolúsje]]. Lykwols komt der no in lânseigen [[regear]] foar it [[mandaatgebiet]] [[Irak]].
*[[12 novimber]] - [[Itaalje]] en [[Joegoslaavje]] slute it [[Ferdrach fan Rapallo (1920)|Ferdrach fan Rapallo]]. Itaalje jout syn oanspraken op it [[fêstelân]] fan [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]] op en kriget de [[soevereiniteit]] oer de [[stêd]] [[Zadar]] ([[Italjaansk]]: Zara) en oer fjouwer Dalmatyske [[eilannen]]. Joegoslaavje waarboarget de rjochten fan 'e [[etnysk]] [[Italjanen|Italjaanske]] [[minderheid]] yn Dalmaasje.
*[[15 novimber]] - De [[stêd]] [[Danzig]] ([[Poalsk]]: Gdańsk), oan 'e [[Eastsee]], wurdt ûnôfhinklik ûnder tafersjoch fan it [[Folkebûn]] as de [[Frije Stêd Danzig]].
*[[15 novimber]] - De [[evakuaasje]] fan it Wite [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[generaal]] [[Pjotr Wrangel]] fan de [[Krim]] nei [[Konstantinopel]] wurdt foltôge. Dêrmei komt yn [[Jeropeesk-Ruslân]] in ein oan 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[desimber]] - Yn [[Britsk-Ynje]] kiest it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] [[Mahatma Gandhi]] ta lieder.
*[[2 desimber]] - De [[Turksk-Armeenske Oarloch]] einiget yn in oertsjûgjende [[Turkije|Turkske]] oerwinning.
*[[4 desimber]] - De ferovering fan [[Armeenje]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[5 desimber]] - Yn it [[Gryksk monargyreferindum (1920)|Gryksk monargyreferindum]] stimt in mearderheid fan 'e [[befolking]] foar it wer ynstellen fan 'e [[monargy]]. Dêrmei kin [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân|Konstantyn&amp;nbsp;I]] út [[ballingskip]] weromkeare.
*[[23 desimber]] - Mei de ûndertekening troch [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk]] fan 'e [[Home Rule Act]] wurdt de opdieling fan it [[eilân Ierlân]] yn [[Ierlân]] en [[Noard-Ierlân]] fan krêft. Beide gebieten krije [[selsbestjoer]].
*[[28 desimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[marine]] makket mei in [[bombardemint]] in ein oan [[Besetting fan Fiume|'e besetting]] fan 'e [[Frijsteat Fiume]] (Rijeka) troch Italjaanske [[nasjonalist]]en ûnder lieding fan [[Gabriele d'Annunzio]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[6 jannewaris|6]] - [[Hetty Blok]], Nederlânsk aktrise en kabaretiêre († [[2012]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Abraham Willink]], Frysk-Argentynsk entomolooch († [[1998]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Kor Ket]], Frysk fioelist en dirigint († [[1955]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[DeForest Kelley]], Amerikaansk akteur († [[1999]])
;febrewaris
* [[20 febrewaris|20]] - [[Frans Helfrich]], Frysk keatser († [[2010]])
* [[25 febrewaris|25]] - [[Sun Myung Moon]], Súdkoreaansk sektelieder († [[2012]])
;maart
* [[11 maart|11]] - [[Nico Bloembergen]], Nederlânsk-Amerikaansk natuerkundige en Nobelpriiswinner († [[2017]])
* [[27 maart|27]] - [[Pier Prins]], Frysk ûndernimmer († [[2012]])
;april
* [[3 april|3]] - [[John Demjanjuk]], Oekraynsk oarlochsmisdiediger († [[2012]])
* [[6 april|6]] - [[Meinte Walta]], Frysk keunstskilder († [[2002]])
* [[7 april|7]] - [[Ravi Shankar]], Yndiaask sitarfirtuoas († [[2012]])
* [[15 april|15]] - [[Richard von Weizsäcker]], Dútsk politikus († [[2015]])
* [[26 april|26]] - [[Lieuwe Eringa]], Frysk politikus († [[2014]])
;maaie
* [[4 maaie|4]] - [[Hermann Schreiber]], Eastenryksk skiedkundige en publisist († [[2014]])
* [[9 maaie|9]] - [[Richard Adams (skriuwer)|Richard Adams]], Ingelsk skriuwer († [[2016]])
* [[11 maaie|11]] - [[Denver Pyle]], Amerikaansk akteur († [[1997]])
* [[18 maaie|18]] - paus [[Jehannes Paulus II]] († [[2005]])
* [[24 maaie|24]] - [[Sake van der Ploeg]], Frysk fakbûnslieder, politikus en boargemaster († [[1985]])
;juny
* [[2 juny|2]] - [[Marcel Reich-Ranicki]], Dútsk literatuerkritikus († [[2013]])
* [[20 juny|20]] - [[Pieter Gerbenzon]], Frysk heechlearaar rjochtsskiednis († [[2009]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Bokke Bok]], Frysk stukadoar en hurdfytser († [[1997]])
* [[9 july|9]] - [[Herre Halbertsma]], Nederlânsk skiedkundige en argeolooch († [[1998]])
;augustus
* [[9 augustus|9]] - [[Tormod Skagestad]], Noarsk skriuwer en dichter († [[1997]])
* [[7 augustus|7]] - [[Klaas Koopmans]], Frysk keunstskilder († [[2006]])
* 7 - [[Françoise Adret]], Frânsk dûnseres en koreografe († [[2018]])
* [[17 augustus|17]] - [[Maureen O'Hara]],Iersk aktrise († [[2015]])
* [[20 augustus|20]] - [[Daniel Dykstra]], Amerikaansk politikus († [[1999]])
* [[27 augustus|27]] - [[Noor van de Wetering]], Frysk politika († [[2010]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Jakob Vellenga]], Frysk politikus († [[2012]])
* [[19 septimber|19]] - [[Bienze Westra]], Frysk toanieloersetter en regisseur († [[1982]])
* [[30 septimber|30]] - [[Willem G. van Maanen]], Nederlânsk skriuwer en sjoernalist († [[2012]])
;novimber
* [[26 novimber|26]] - [[Janwillem van den Berg]], Frysk spraakwittenskipper en medysk fysiolooch († [[1985]])
* [[27 novimber|27]] - [[Abe Lenstra]], Frysk fuotballer († [[1985]])
* [[30 novimber|30]] - [[Virginia Mayo]], Amerikaansk aktrise († [[2005]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Dave Brubeck]], Amerikaansk jazzpianist en komponist († [[2012]])
* [[24 desimber|24]] - [[Harry de Groot]], Nederlânsk muzikant († [[2004]])
;''datum ûnbekend''
*[[Helen Spalding]], Ingelsk dichteresse († [[1991]])

== Ferstoarn ==
* [[11 july]] - [[Eugénie fan Montijo]], keizerinne-gemalinne fan [[Frankryk]] (* [[1826]])
* [[13 july]] - [[Jimke van Loon]], Frysksinnich ûnderwizer (* [[1855]])
* [[20 augustus]] - [[Anders Zorn]], Sweedsk keunstner (* [[1860]])
* [[24 septimber]] - [[Peter Carl Fabergé]], Russysk juwelier (* [[1846]])
* [[16 augustus]] - [[Lolke Siderius]], Frysk boer en astronoom (* [[1885]])
* [[8 novimber]] - [[Abraham Kuyper]], Nederlânsk teolooch en politikus (* [[1837]])
* [[1 desimber]] - [[Theo Molkenboer (skilder)|Theo Molkenboer]], Frysk keunstner (* [[1871]])
* [[14 desimber]] - [[George Gipp]], Amerikaansk spiler fan Amerikaansk fuotbal (* [[1895]])
;''datum ûnbekend''
*[[Oldig Boekhoff]], Eastfrysk predikant en bibeloersetter (* [[1861]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Noarske skriuwer [[Knut Hamsun|Knut Pedersen Hamsun]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Louis Couperus]], ''Iskander: De Roman van Alexander den Groote''
* [[Louis Couperus]], ''Lucrezia''
;novelles
* [[Stefan Zweig]], ''Angst''
;koarte ferhalen
*[[H.P. Lovecraft]], ''[[The Doom that Came to Sarnath]]''
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[Gerontion]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Gerontion'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Hippopotamus]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''De Hippopotamus'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''The Sacred Wood''

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Rotterdam kunstwerk stadhuis fontein.jpg|Fontein stedhûs Rotterdam (1920) [[Simon Miedema]] 
Ofbyld:Groningenkeuring.jpg|'hynstekeuring yn Grins' (1920) [[Otto Eerelman]]
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1920| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>adxybn7fdsk5vqfpxq2cbpd7qzd0d3d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>494</id>
    <revision>
      <id>1084578</id>
      <parentid>1083267</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:02:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3800" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[366]] - De [[Allemannen]] komme mei grutte oantallen de [[Ryn]] oer en falle it [[Romeinske Ryk]] yn.
* [[1492]] - [[Boabdil]], de lêste Moarske emier fan [[Granada (ryk)|Granada]] jout syn stêd oer oan de legers fan Ferdinand en Isabella nei in lang belis.
* [[1788]] - [[Georgia]] wurdt, troch de  [[Amerikaanske Grûnwet]] te [[ratifikaasje|ratifisearjen]], de 4e [[Amerikaanske steat|steat]] fan 'e [[Feriene Steaten]].
* [[1793]] - De [[Twadde Poalske Dieling]]: [[Ruslân]] en [[Prusen]] [[anneksaasje|anneksearje]] beiden in oansjenlik part fan [[Poalen]].
* [[1899]] - Iepening fan 'e [[tram]]line fan [[Moaie Peal]] nei Ljouwert
* [[1909]] - [[Foarsitter]] S. Hylkema fan it Fryske iisbûn set it ljocht op grien foar de start fan de earste [[Alvestêdetocht]]. Fan de 48 dielnimmers helje mar 9 de einstreek op tei-iis. Winner wurdt de 24-jierrige teologystudint [[Minne Hoekstra]] fan [[Wargea]] (13 oere en 50 minuten). 
* [[1957]] - De [[Algemiene Alderdomswet|AOW]] (Algemiene Alderdomswet) giet yn Nederlân yn.
* [[1965]] - Earste útstjoering fan de [[Nederlânske Top 40|Veronica Top 40]].
* [[1967]] - Foar it earst wurdt [[reklame]] útstjoerd op de Nederlânske [[telefyzjeprogramma|telefyzje]].
* [[1974]] - It [[minimumlean]] yn Nederlân is fêststeld op: f&amp;nbsp;1049,10 de moanne; f&amp;nbsp;242,10 yn 'e wike en f&amp;nbsp;48,42 deis.
* [[1985]] - De [[musical]] ''Annie'' wurdt foar de 2377e en lêste kear opfierd op [[Broadway theatre|Broadway]].
* [[1997]] - [[Henk Kroes]] kundiget, mei de wurden &quot;It giet oan!&quot;, oan dat de [[Alvestêdetocht]] dit jier seker ferriden wurde sil.
* [[2008]] - Foar it earst wurdt 100 [[Amerikaanske dollar]] foar in [[fet (ienheid)|fet]] [[ierdoalje|oalje]] bean.

== Berne ==
* [[1635]] - [[Wilhelmus à Brakel]], Nederlânsk predikant († [[1711]])
* [[1723]] - [[David Ruhnken]], Nederlânsk gelearde († [[1798]])
* [[1796]] - [[Jan Gelinde van Blom]], Frysk dichter en skriuwer († [[1871]])
* [[1911]] - [[Gertruud Geertje Faber-Hornstra]], Frysk bestjoerder († [[2004]])
* [[1920]] - [[Isaac Asimov]], Amerikaansk skriuwer († [[1992]])
* [[1924]] - [[Hendrik Jan Broekstra]], Nederlânsk pianist († [[2015]])
* [[1925]] - [[Jan Uitham]], Nederlânsk reedrider
* [[1937]] - [[Martin Ros]], Nederlânsk útjouwer, publisist en literatuerkritikus († [[2020]])
* [[1948]] - [[Penney de Jager]], Nederlânske dûnseresse
* [[1953]] - [[Jacques Tichelaar]], Frysk politikus
* [[1969]] - [[Tommy Morrison (bokser)|Tommy Morrison]], Amerikaansk bokser († [[2013]])
* [[1971]] - [[Nyk de Vries]], Frysk skriuwer en muzikant
* [[1974]] - [[Petter Andersen]], Noarsk reedrider
* [[1975]] – [[Dax Shepard]], Amerikaansk akteur
* [[1976]] – [[Paz Vega]], Spaansk aktrise
* [[1981]] - [[Flower Tucci]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1986]] - [[Asa Akira]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1726]] - [[Domenico Zipoli]], Italjaansk komponist (* [[1688]])
* [[1861]] - kening [[Freark Willem IV fan Prusen]] (* [[1795]])
* [[1917]] - [[Edward Burnett Tylor]], Ingelsk antropolooch (* [[1832]])
* [[1918]] - [[Sybe Kornelis Bakker]], Frysk predikant en politikus (* [[1875]])
* [[1960]] - [[Chris van Abkoude]] (Charles Winters), Nederlânsk skriuwer, sjoernalist en artyst (* [[1880]])
* [[1960]] - [[Fausto Coppi]] Italjaansk hurdfytser (* [[1919]])
* [[1990]] - [[Belcampo]] (Herman Schönfeld Wichers), Nederlânsk skriuwer (* [[1902]])
* [[1992]] - [[Hette Gerrit Abma]], Frysk predikant (* [[1917]])
* [[2016]] - [[Nimr al-Nimr]], Saûdysk sjiïtysk geastlike en minskerjochte-aktivist (* [[1959]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|02]]</text>
      <sha1>j38uux1z43hsz4hzzlxb5godrnjc9fv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>14 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>506</id>
    <revision>
      <id>1084582</id>
      <parentid>1084087</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:04:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2944" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1539]] - [[Spanje]] aneksearret [[Kuba]].
* [[1690]] - De [[klarinet]] wurdt útfûn, yn it [[Dútslân|Dútske]] [[Neurenberg]]. 
* [[1814]] - By de [[Frede van Kiel]] ferliest [[Denemark]] [[Noarwegen]] oan [[Sweden]] en [[Helgolân]] oan [[Grut-Brittanje]]
* [[1903]] - Yn [[Amsterdam]] brekt in spoarweistaking út.
* [[1907]] - By in ierdskodding yn [[Kingston (Jamaika)|Kingston]], [[Jamaika]], komme mear as tûzen minsken om it libben.
* [[1914]] - [[Henry Ford]] fynt de rinnende bân út.
* [[2000]] - In tribunaal fan de [[Feriene Naasjes]] leit fiif [[Bosnje|Bosnysk]] [[Kroaasje|Kroaten]] straffen op oant de 25 jier foar it fermoardzjen fan 100 [[Islam|moslims]] yn Bosnje yn 1993.

== Berne ==
* [[1705]] - [[Jean-Baptiste Bouvet de Lozier]], Frânsk seefarder († [[1786]])
* [[1798]] - [[Isaäc da Costa]], Nederlânsk dichter en skiedkundige († [[1860]])
* 1798 - [[Johan Rudolph Thorbecke]], Nederlânsk politikus († [[1872]])
* [[1817]] - [[Harmen Sytstra]], Frysk skriuwer († [[1862]])
* [[1843]] - [[James Madison DeWolf]], Amerikaansk legerdokter († [[1876]])
* [[1851]] - [[Théophile de Bock]], Nederlânsk keunstskilder († [[1904]])
* [[1889]] - [[Mar. Naberman]], Frysk musikus en muzykpedagooch († [[1968]])
* [[1896]] - [[John Dos Passos]], Amerikaansk dichter († [[1970]])
* [[1913]] - [[Siep van den Berg]], Frysk keunstskilder en byldhouwer († [[1998]])
* [[1917]] - [[Ap Sok]], Nederlânsk grafikus en yllustrator († [[2004]])
* [[1929]] - [[Jaap Wolthuizen]], Frysk krúswurdpuzelmakker († [[2017]])
* [[1937]] - [[Bernlef (skriuwer)|Bernlef]], Nederlânsk skriuwer en dichter († [[2012]])
* [[1941]] – [[Faye Dunaway]], Amerikansk aktrise
* [[1966]] - [[Astrid Kersseboom]], Nederlânsk nijslêzeresse
* 1966 - [[Paul Elstak]], Nederlânsk DJ
* [[1968]] - [[Johnni Black]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1970]] - [[Victoria Givens]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1975]] - [[Taylor Hayes]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1742]] - [[Edmond Halley]], Ingelsk astronoom (* [[1656]])
* [[1898]] - [[Lewis Carroll]], Ingelsk berneboekeskriuwer en wiskundige (* [[1832]])
* [[1929]] - [[Cornelis Lely]], Nederlânsk yngenieur, wetterboukundige en politikus (* [[1854]])
* [[1935]] - [[Doeke Meintema]], Frysk arsjitekt (* [[1877]])
* [[1957]] - [[Humphrey Bogart]], Amerikaansk akteur (* [[1899]])
* [[1972]] - kening [[Freark IX fan Denemark]] (* [[1899]])
* [[1978]] - [[Kurt Gödel]], Eastenryksk-Amerikaansk wiskundige (* [[1906]])
* [[2010]] - [[Henk Neuman]], Frysk sjoernalist en bestjoerder (* [[1926]])
* [[2016]] - [[Alan Rickman]], Ingelsk akteur (* [[1946]])
* [[2021]] - [[Jan de Vries (koereur)|Jan de Vries]], Frysk motorkoereur (* [[1944]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|14]]</text>
      <sha1>t3cx8vet4y3ls2kwvcrzu0uenjtob5y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>17 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>509</id>
    <revision>
      <id>1084565</id>
      <parentid>1083867</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:50:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3893" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1586]] - Yn it ramt fan 'e [[Tachtichjierrige Oarloch]] fynt de [[Slach by Boksum]] plak, wêryn't in [[Fryslân|Frysk]] [[leger (lânmacht)|leger]] ûnder befel fan 'e [[Denemark|Deenske]] [[ofsier]] [[Stein Maltisten]] by [[Boksum]] ferslein wurdt troch de [[Spanje]]rts.
* [[1893]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] kolonisten dogge yn it [[Keninkryk Hawaï]] in [[steatsgreep tsjin de Hawaïaanske monargy]], wêrby't keninginne [[Lili‘uokalani]] ôfset wurdt.
* [[1912]] - De [[ûntdekkingsreizger]] [[Robert Scott]] komt oan op 'e [[Súdpoal]].
* [[1982]] - 'Kâlde Snein' yn 'e [[Feriene Steaten]]. Kâlde [[wyn (waar)|wyn]] út [[Kanada]] soarget op guon plakken foar de kâldste [[temperatuer]]en yn mear as 100 jier.
* [[1996]] - [[Tsjechje]] meldt him oan foar it oansluting by de [[Jeropeeske Uny]].

== Berne ==
* [[1573]] - [[Marcus Lycklama à Nijeholt]], Frysk politikus, abbekaat en rjochtsgelearde († [[1625]])
* [[1706]] - [[Benjamin Franklin]], Amerikaansk politikus en útfiner († [[1790]])
* [[1776]] - [[Jane Porter (Britsk skriuwster)|Jane Porter]], Ingelsk skriuwster († [[1850]])
* [[1798]] - [[Willem Jan Schuttevaer]], Nederlânsk skipper, oprjochter fan 'e [[Keninklike Skippersferiening Schuttevaer]] († [[1881]])
* [[1875]] - [[Johannes Jurres]], Frysk keunstskilder en heechlearaar († [[1946]])
* [[1881]] - [[Alfred Reginald Radcliffe-Brown]], Ingelsk antropolooch († [[1955]])
* [[1892]] - [[Feike de Boer]], Frysk politikus († [[1976]])
* [[1899]] - [[Al Capone]], Amerikaansk krimineel († [[1947]])
* [[1939]] - [[Itty Sluis]], Frysk skriuwster († [[2011]])
* [[1942]] - [[Muhammad Ali]], Amerikaansk bokser († [[2016]])
* [[1947]] - [[Joanna David]] Ingelsk aktrise
* [[1955]] - [[Hans de Boer (bestjoerder)|Hans de Boer]], Frysk ûndernimmer en bestjoerder († [[2021]])
* [[1961]] - [[Yasmine Galenorn]], Amerikaansk skriuwster
* [[1962]] - [[Nanne Tepper]], Nederlânsk skriuwer († [[2012]])
* [[1964]] - [[Michelle Obama]], Amerikaansk presidintsfrou
* [[1969]] - [[Shay Fox]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1984]] - [[Sophie Dee]], Welsk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[395]] - keizer [[Teodoasius de Grutte]] (Theodoasius I) fan it [[Eastromeinske Ryk]] (* [[346]]) 
* [[1119]] - greve [[Boudewyn VII fan Flaanderen]] (* [[1095]])
* [[1468]] - [[Skanderbeg]], Albaneesk opstanneling (* [[1405]]) 
* [[1654]] - [[Paulus Potter]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1625]])
* [[1824]] - [[Hidde Durks Kat]], Amelânsk walfiskfarder (* [[1747]])
* [[1832]] - [[Pieter Cats]], Frysk keapman en deputearre (* [[1763]])
* [[1893]] - [[Rutherford B. Hayes]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1822]])
* [[1916]] - [[Arnold Aletrino]], Nederlânsk skriuwer  (* [[1858]])
* [[1919]] - [[Francis Gibson (militêr)|Francis Gibson]], Amerikaansk militêr (* [[1847]])
* [[1921]] - [[Sybrandus Johannes Fockema Andreae (rjochtshistoarikus)|Sybrandus Johannes Fockema Andreae]], Frysk rjochtsgelearde en heechlearaar (* [[1844]])
* [[1962]] - [[Gerrit Achterberg]], Nederlânsk dichter (* [[1905]])
* [[2004]] - [[Ritske Numan]], Frysk sjonger (* [[1921]])
* [[2005]] - [[Virginia Mayo]], Amerikaansk aktrise (* [[1920]])
* [[2008]] - [[Bobby Fischer]], Amerikaansk-Yslânsk skaker (* [[1943]])
* [[2012]] - [[Piet Römer]], Nederlânsk akteur (* [[1928]])
* [[2013]] - [[Ru Clevering]],  Nederlânsk politikus (* [[1914]])
* 2013 - [[Jakob Arjouni]], Dútsk skriuwer (* [[1964]])
* [[2014]] - [[Auke Visser]], Markant figuer út de haadstêd fan Fryslân (* [[1918]])
* [[2018]] - jhr. [[Cornelis van Eysinga]], Frysk ealman en bestjoerder (* [[1923]])
* [[2019]] - [[Windsor Davies]], Britsk akteur (* [[1930]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|17]]</text>
      <sha1>lh6dr59g815bxgm0gbcwpdrfrxgtdoc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>22 jannewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>514</id>
    <revision>
      <id>1084667</id>
      <parentid>1084089</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:13:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3479" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1383]] - [[Kening]] [[Richard II fan Ingelân]] [[boask]]et oan [[Anne fan Bohemen]].
* [[1840]] - De earste [[Grut-Brittanje|Britske]] kolonisten komme oan yn [[Nij-Seelân]]. 
* [[1879]] - By Hat Creek Bluff berikt it [[Bloedbad fan Fort Robinson]] in hichtepunt, as it [[Amerikaanske Leger]] in groep fan 32 [[Noardlike Sjajinnen]] ynslút en ûnder it folgjende gefjocht 24 Yndianen de dea fine. 
* [[1879]] - Begjin fan 'e [[Slach by Rorke's Drift]] yn [[Natal (koloanje)|Natal]], as ûnderdiel fan 'e [[Sûlû-Oarloch]], wêrby't in lyts [[Feriene Keninkryk|Britsk]] [[garnizoen]] [[belegering|belegere]] wurdt troch in oermacht oan [[Sûlû (folk)|Sûlû]]-[[kriger]]s.
* [[1942]] - De 8e [[Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Sietze de Groot]] fan [[Weidum]] yn in tiid fan 8.44 oere
* [[1945]] - By de [[Moarden fan Dokkum]] wurde tweintich jonge manlju fusilearre troch Dútske soldaten, as ferjilding fan de oerfal fan [[19 jannewaris]].
* [[1957]] - [[Israel]] lûkt him werom fan it [[skiereilân]] [[Sinaï (skiereilân)|Sinaï]].
* [[2006]] - [[Evo Morales]] wurdt ynaugirearre as presidint fan [[Bolivia]], hy wurdt de earste presidint fan it lân fan ynlânske komôf.
* [[2011]] - It einkonsert fan [[jitiizer]].

== Berne ==
* [[1775]] - [[André-Marie Ampère]], Frânsk natuerkundige († 1836)
* [[1788]] - [[George Gordon Byron]] (Lord Byron), Ingelsk dichter († [[1824]])
* [[1835]] - [[Evert Klazes Boorsma]], Frysk keatser († [[1872]])
* [[1849]] - [[August Strindberg]], Sweedsk skriuwer en keunstskilder († [[1912]])
* [[1894]] - [[R.P. Sybesma]], Frysk dichter en skriuwer († [[1975]])
* [[1906]] - [[Robert E. Howard]], Amerikaansk skriuwer († [[1936]])
* [[1907]] - [[Mary Dresselhuys]], Nederlânsk aktrise († [[2004]])
* [[1909]] - [[U Thant]], Birmeesk diplomaat, siktaris-generaal fan 'e [[Feriene Naasjes]] († [[1974]])
* [[1937]] - [[Sytze Faber]], Frysk politikolooch-bestjoerskundige en kollumnist
* [[1937]] - [[Arie Ribbens]], Nederlânske sjonger († [[2021]])
* [[1940]] - [[John Hurt]], Ingelsk akteur († [[2017]])
* [[1952]] - [[Teake Oppewal]], Frysk taalkundige en publisist

== Ferstoarn ==
* [[1592]] - [[Elizabeth fan Eastenryk, keninginne fan Frankryk|Elizabeth fan Eastenryk]], keninginne-gemalinne fan Frankryk (* [[1554]])
* [[1610]] - [[Luis Carrillo y Sotomayor]], Spaansk dichter en skriuwer (* [[1585]])
* [[1651]] - [[Johannes Phocylides Holwarda]], Frysk astronoom, dokter en filosoof (* [[1618]])
* [[1869]] - [[Leopold, hartoch fan Brabân]], kroanprins fan [[Belgje]] (* [[1859]])
* [[1898]] - [[Oskar von Riesenthal]], Dútsk ornitolooch, jager en publisist (* [[1830]])
* [[1901]] - keninginne [[Fiktoaria fan it Feriene Keninkryk]] (* [[1819]])
* [[1929]] - [[Cornelis Lely]], Nederlânsk wetterboukundige (* [[1854]])
* [[1955]] - [[Tjipke Visser]], Frysk byldhouwer (* [[1876]])
* [[1960]] - frelle [[Clara Jacoba de Vos van Steenwijk]], Nederlânsk filantrope (* [[1869]])
* [[1973]] - [[Lyndon B. Johnson]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1908]])
* [[2006]] - [[Riemkje Geveke]], Frysk muzikant en muzykprodusint (* [[1915]])
* [[2007]] - [[Sjoerd Nieuwland]], Frysk dirigint (* [[1917]])
* [[2018]] - [[Ursula K. Le Guin]], Amerikaansk skriuwster (* [[1929]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Jannewaris|22]]</text>
      <sha1>8lntzdbvocs64o65xuhwpj1h6xxqlxp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>525</id>
    <revision>
      <id>1084697</id>
      <parentid>1076341</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:02:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3819" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1119]] - Guido fan Wenen wurdt ta [[paus]] [[Kalikstus II]] keazen..
* [[1653]] - [[Nij-Amsterdam (New York)|Nij-Amsterdam]], it hjoeddeiske [[New York (stêd)|New York]], kriget [[stedsrjochten]].
* [[1848]] - It [[Ferdrach fan Guadalupe Hidalgo]] makket in ein oan 'e [[Meksikaansk-Amerikaanske Oarloch]]. Under de ôfspraken fan dit [[ferdrach]] leit [[Meksiko]] him del by de [[Amerikaanske anneksaasje fan Teksas]] en moat it it [[Amerikaanske Sudwesten]] en [[Opper-Kalifornje]] ôfstean oan 'e [[Feriene Steaten]].
* [[1935]] - De [[leagendetektor]] wurdt foar it earst testen. [[Leonard Keeler]] docht it eksperimint yn [[Wisconsin]].
* [[1943]] - Yn [[Stalingrad]] jout it [[Dútske Sechsde Leger]] him oer oan 'e [[Sovjet-Uny|Russen]].
* [[1996]] - [[Rintje Ritsma (reedrider)|Rintje Ritsma]] fan [[de Lemmer]] wurdt yn [[Inzell]] foar de twadde kear wrâldkampioen [[reedriden]] oer-alles.
* [[2002]] - [[Kroanprins]] [[Willem-Alexander fan de Nederlannen|Willem-Alexander]] fan [[Nederlân]] [[boask]]et oan [[Máxima Zorreguieta]].

== Berne ==
* [[1455]] - kening [[Hâns fan Denemark]] († [[1513]])
* [[1596]] - [[Jacob fan Campen]], Nederlânsk [keunstskilder en arsjitekt († [[1657]])
* [[1780]] - [[Johannes van den Bosch]], Nederlânsk militêr en politikus († [[1844]])
* [[1842]] - [[Ben Clark (ferkenner)|Ben Clark]], Amerikaansk gids, tolk en ferkenner († [[1914]])
* [[1847]] - [[James Porter (militêr)|James Porter]], Amerikaansk militêr († [[1876]])
* [[1861]] - [[Solomon R. Guggenheim]], Amerikaansk keunstsamler († [[1949]])
* [[1882]] - [[James Joyce]], Iersk skriuwer († [[1941]])
* [[1898]] - [[Fien de la Mar]], Nederlânsk aktrise en kabaretiêre († [[1965]])
* [[1908]] - [[Lieuwe Hornstra]], Frysk dokter en frisiast († [[1990]])
* [[1918]] - [[Ernst van der Beugel]], Nederlânsk politikus († [[2004]])
* 1918 - [[Hella Haasse]], Nederlânsk skriuwster († [[2011]])
* [[1926]] - [[Valéry Giscard d'Estaing]], presidint fan [[Frankryk]] († [[2020]])
* [[1927]] - [[Æbe Haima]], Frysk keatser († [[2002]])
* 1927 - [[Sjakie Schram]], Nederlânsk folkssjonger († [[1989]])
* [[1931]] - [[Dries van Agt]], premier fan [[Nederlân]]
* [[1934]] - [[Riek Landman]], Frysk skriuwster
* [[1944]] - [[Geoffrey Hughes]], Ingelsk akteur († [[2012]])
* [[1947]] – [[Farrah Fawcett]], Amerikaansk aktrise († [[2009]])
* [[1958]] - [[Franke Sloothaak]], Frysk-Dútsk springruter
* [[1965]] - [[Ramon (pornografysk akteur)|Ramon]], Amerikaansk pornoakteur
* [[1976]] - [[Vivienne Clash]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[1990]] - [[Rixt Weiland]], Frysk skriuwster

== Ferstoarn ==
* [[1542]] - [[Georg Schenk fan Toutenburch]], Dútsk ealman, steedhâlder fan [[Fryslân]], [[Grinslân]], [[Drinte]] en [[Oerisel]] (* [[1480]])
* [[1592]] - doña [[Ana de Mendoza, prinsesse fan Éboli]], Spaansk ealfrouwe en politika (* [[1540]])
* [[1660]] - [[Govert Flinck]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1615]])
* [[1938]] - [[Frederick William Vanderbilt]], Amerikaanske ûndernimmer (* [[1856]])
* [[1945]] - [[Ids de Beer]], Frysk fersetsstrider (* [[1916]])
* [[1969]] - [[Boris Karloff]] (William Henry Pratt), Ingelsk akteur (* [[1887]])
* [[1979]] - [[Sid Vicious]], Ingelsk muzikant (* [[1957]])
* [[1980]] - [[Hanna Beekhuis]], Frysk komponiste en pianiste (* [[1889]])
* [[1987]] - [[Alistair MacLean]], Skotsk skriuwer (* [[1922]])
* [[1994]] - [[Marija Gimbutas]], Litousk-Amerikaansk argeologe (* [[1921]])
* [[1996]] - [[Gene Kelly]], Amerikaansk akteur en dûnser (* [[1912]])
* [[2022]] - [[Klaas Tuinstra]], Frysk politikus (* [[1945]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|02]]</text>
      <sha1>r11i9o7cg78bn5pkf3208ye22yq76zs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>9 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>532</id>
    <revision>
      <id>1084693</id>
      <parentid>1073681</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:59:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3411" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1670]] - Troanwiksel yn [[Denemark]] op de ferstoarne [[Freark III (Denemark en Noarwegen)]] folget [[Kristian V]] (Denemark en Noarwegen) op.
* [[1861]] - [[Jefferson Davis]] wurdt keazen as earste en ienichste presidint fan de [[Konfederearre Steaten fan Amearika]].
* [[1946]] - de [[Partij van de Arbeid]] wurdt oprjochte.
* [[1964]] - Sluting fan de [[Olympyske Winterspullen 1964|Olympyske Winterspullen]] yn [[Innsbruck]], [[Eastenryk]].
* [[1968]] - [[Beatrix fan de Nederlannen|Prinses Beatrix]] iepent mei har man de [[Rotterdamske metro]], de earste metro yn Nederlân.
* [[1996]] - Yn [[Darmstadt]] wurdt foar it earst [[ununbium]] kreëarre. Dit wurdt it 112&lt;sup&gt;de&lt;/sup&gt; elemint yn it [[Periodyk systeem]].

== Berne ==
[[Ofbyld:Mia Farrow.jpg|thumb|150px|Mia Farrow]]
* [[1791]] - [[Eelkje Poppes]], Frysk dichteresse († [[1828]])
* [[1846]] - [[Wilhelm Maybach]], Dútsk autoûntwerper († [[1929]])
* [[1854]] - [[Aletta Jacobs]], Nederlânsk dokter en feministe († [[1929]])
* [[1885]] - [[Jens Emil Mungard]], Noardfrysk dichter († [[1940]])
* [[1890]] - [[J.J.P. Oud]], Nederlânsk arsjitekt († [[1963]])
* [[1918]] - [[Boele Bregman]], Frysk keunstner en grafikus († [[1980]])
* [[1919]] - [[Werner Goldberg]], Dútsk politikus († [[2004]])
* [[1924]] - [[Anton Heyboer]], Nederlânsk keunstskilder († [[2005]])
* [[1928]] - [[Rinus Michels]], Nederlânsk fuotballer en fuotbaltrener († [[2005]])
* [[1928]] - [[Herman Pieter de Boer]], Nederlânsk auteur en sjoernalist († [[2014]])
* [[1929]] - [[Lolle Nauta]], Nederlânsk filosoof en politikus († [[2006]])
* [[1943]] - [[Jonny Nilsson]], Sweedsk hurdrider
* [[1945]] - [[Mia Farrow]], Amerikaansk aktrise
* [[1955]] - [[Eeltsje Hettinga]], Frysk skriuwer en dichter
* [[1963]] - [[Lolo Ferrari]], Frânsk neakenmodel, sjongster en pornoaktrise († [[2000]])
* [[1966]] - [[Ellen van Langen]], Nederlânsk atlete
* [[1967]] - [[Kool Shen]] (Bruno Lopes), Portegeesk-Frânsk rapper
* [[1988]] - [[Alanah Rae]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1990]] - [[Camille Winbush]], Amerikaansk aktrise en sjongster

== Ferstoarn ==
[[Ofbyld:Dostoevsky 1872.jpg|thumbnail|120px|right|Fjodor Dostojevski]]
* [[1586]] - [[Petreius Tiara]], Frysk dokter, dosint en bestjoerder (* [[1514]])
* [[1662]] - [[Judith Shakespeare]], Ingelsk húsfrou, dochter fan [[William Shakespeare]] (* [[1585]])
* [[1675]] - [[Gerrit Dou]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1613]])
* [[1891]] - [[Johan Barthold Jongkind]], Nederlânsk-Frânsk keunstskilder (* [[1819]])
* [[1881]] - [[Fjodor Dostojevski]], Russysk skriuwer (* [[1821]])
* [[1954]] - [[Jannes van Dijk]], Nederlânsk politikus (* [[1871]])
* [[1977]] - [[Gerrit Roorda]], Frysk politikus en polityk aktivist (* [[1890]])
* [[1981]] - [[Bill Haley]], Amerikaansk sjonger (* [[1925]])
* [[1984]] - [[Joeri Andropov]], Russysk politikus, lieder fan 'e [[Sowjet-Uny]] (* [[1914]])
* [[1992]] - [[Boonsong Lekagul]], Taisk biolooch (* [[1907]])
* [[2016]] - [[André van den Heuvel]], Nederlânsk akteur en regisseur (* [[1927]])
* [[2017]] - [[Jaap Wolthuizen]], Frysk krúswurdpuzelmakker (* [[1929]])
* [[2022]] - [[Sebastian Bieniek]], Dútsk keunstner (* [[1975]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|09]]</text>
      <sha1>fjg7wmd7prk32g11gojgoufimhnn0so</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>10 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>533</id>
    <revision>
      <id>1084567</id>
      <parentid>1077743</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:52:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3081" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1306]] - Yn 'e [[Greyfriars Kirk (Dumfries)|Greyfriars Kirk]] yn [[Dumfries]] deadet [[Robert de Bruce|Robert fan Bruce]] syn wichtichste rivaal foar de [[Keninkryk Skotlân|Skotske troan]], [[Jan&amp;nbsp;III Comyn, hear fan Badenoch]].
* [[1941]] - De earste útjefte fan ''[[Het Parool]]'' ferskynt.
* [[1996]] - [[Skaak|Skaakkompjûter]] Deep Blue ferslaat [[Gary Kasparov]] foar it earst. 
* [[2001]] - [[Rintje Ritsma (reedrider)|Rintje Ritsma]] wurdt yn [[Boedapest]] foar de fjirde kear [[WK Oer Alles|wrâldkampioen reedriden Oer-alles]].
* [[2006]] - Iepening [[Olympyske Winterspullen 2006|Olympyske Winterspullen]] yn [[Turyn (stêd)|Turyn]].

== Berne ==
* [[1576]] - [[Festus Hommius]], Frysk teolooch en predikant († [[1642]])
* [[1612]] - [[Hindrik Kasimir I fan Nassau-Dietz]], steedhâlder fan [[Fryslân]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] († [[1640]]). &lt;small&gt;''Bertedatum mooglik [[31 jannewaris]]''&lt;/small&gt;
* [[1807]] - [[Lajos Batthyány]], premier fan [[Hongarije]] († [[1849]])
* [[1872]] - [[Anne Anema]], Frysk heechlearaar en politikus († [[1966]])
* [[1890]] - [[Boris Pasternak]], Russysk skriuwer († [[1960]])
* [[1890]] - [[Fanny Kaplan]], Russysk revolúsjonêr  († [[1918]])
* [[1898]] - [[Bertold Brecht]], Dútsk skriuwer († [[1956]])
* [[1900]] - [[Jaap van Hattum]], Nederlânsk skriuwer († [[1981]])
* [[1933]] - [[Richard Schickel]], Amerikaansk sjoernalist en filmkritikus († [[2017]])
* [[1943]] - [[Sytse Hotzes Buwalda]], Biltsk taalkundige en oersetter
* [[1945]] - [[Klaas Tuinstra]], Frysk politikus († [[2022]])
* [[1946]] - [[Klaasje Postma]], Frysk aktrise en toanielskriuwster
* [[1950]] - [[Mark Spitz]], Amerikaansk swimmer
* [[1954]] - [[Chuck Deely]], Haachsk strjitmuzikant († [[2017]])
* [[1962]] - [[Cliff Burton]], Amerikaansk bassist († [[1986]])
* [[1971]] - [[Dirk-Jan van der Woud]], Frysk keatser
* [[1993]] - [[Mia Khalifa]], Libaneesk-Amerikaansk pornoaktrise
* [[1991]] - [[Merel Baldé]], Nederlânsk sjongeres
* [[1997]] - [[Maan (sjongeres)|Maan]], Nederlânsk sjongeres
* 1997 - [[Chloë Grace Moretz]], Amerikaansk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1307]] - [[Malcolm MacQuillan]], hear fan Kintyre, Skotsk ealman (* 12??)
* [[1829]] - paus [[Leo XII]] (*[[1760]])
* [[1837]] - [[Aleksander Pûsjkin]], Russysk dichter (* [[1799]])
* [[1923]] - [[Wilhelm Conrad Röntgen]], Dútsk natuerkundige en Nobelpriiswinner (* [[1845]])
* [[2004]] - [[Kees Vrijling]], Nederlânsk politikus (* [[1914]])
* [[2005]] - [[Arthur Miller]], Amerikaansk toanielskriuwer (* [[1915]])
* [[2014]] - [[Els Borst]], Nederlânsk politika (* [[1932]])
* 2014 - [[Shirley Temple]], Amerikaansk aktrise (* [[1928]])
* [[2017]] - [[Piet Keizer (fuotballer)|Piet Keizer]], Nederlânsk proffuotballer (* [[1943]])
* [[2021]] - [[Larry Flynt]], Amerikaansk produsint en útjouwer fan pornografy (* [[1942]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|10]]</text>
      <sha1>f2p5pt813xbv5v97eukyxyjeluwkjxl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084690</id>
      <parentid>1084567</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:57:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3156" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1306]] - Yn 'e [[Greyfriars Kirk (Dumfries)|Greyfriars Kirk]] yn [[Dumfries]] deadet [[Robert de Bruce|Robert fan Bruce]] syn wichtichste rivaal foar de [[Keninkryk Skotlân|Skotske troan]], [[Jan&amp;nbsp;III Comyn, hear fan Badenoch]].
* [[1941]] - De earste útjefte fan ''[[Het Parool]]'' ferskynt.
* [[1996]] - [[Skaak|Skaakkompjûter]] Deep Blue ferslaat [[Gary Kasparov]] foar it earst. 
* [[2001]] - [[Rintje Ritsma (reedrider)|Rintje Ritsma]] wurdt yn [[Boedapest]] foar de fjirde kear [[WK Oer Alles|wrâldkampioen reedriden Oer-alles]].
* [[2006]] - Iepening [[Olympyske Winterspullen 2006|Olympyske Winterspullen]] yn [[Turyn (stêd)|Turyn]].

== Berne ==
* [[1576]] - [[Festus Hommius]], Frysk teolooch en predikant († [[1642]])
* [[1612]] - [[Hindrik Kasimir I fan Nassau-Dietz]], steedhâlder fan [[Fryslân]], [[Grinslân]] en [[Drinte]] († [[1640]]). &lt;small&gt;''Bertedatum mooglik [[31 jannewaris]]''&lt;/small&gt;
* [[1807]] - [[Lajos Batthyány]], premier fan [[Hongarije]] († [[1849]])
* [[1872]] - [[Anne Anema]], Frysk heechlearaar en politikus († [[1966]])
* [[1890]] - [[Boris Pasternak]], Russysk skriuwer († [[1960]])
* [[1890]] - [[Fanny Kaplan]], Russysk revolúsjonêr  († [[1918]])
* [[1898]] - [[Bertold Brecht]], Dútsk skriuwer († [[1956]])
* [[1900]] - [[Jaap van Hattum]], Nederlânsk skriuwer († [[1981]])
* [[1933]] - [[Richard Schickel]], Amerikaansk sjoernalist en filmkritikus († [[2017]])
* [[1943]] - [[Sytse Hotzes Buwalda]], Biltsk taalkundige en oersetter
* [[1945]] - [[Klaas Tuinstra]], Frysk politikus († [[2022]])
* [[1946]] - [[Klaasje Postma]], Frysk aktrise en toanielskriuwster
* [[1950]] - [[Mark Spitz]], Amerikaansk swimmer
* [[1954]] - [[Chuck Deely]], Haachsk strjitmuzikant († [[2017]])
* [[1962]] - [[Cliff Burton]], Amerikaansk bassist († [[1986]])
* 1962 - [[Pieter Jan Leeuwerink]], Nederlânsk follyballer († [[2004]])
* [[1971]] - [[Dirk-Jan van der Woud]], Frysk keatser
* [[1993]] - [[Mia Khalifa]], Libaneesk-Amerikaansk pornoaktrise
* [[1991]] - [[Merel Baldé]], Nederlânsk sjongeres
* [[1997]] - [[Maan (sjongeres)|Maan]], Nederlânsk sjongeres
* 1997 - [[Chloë Grace Moretz]], Amerikaansk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1307]] - [[Malcolm MacQuillan]], hear fan Kintyre, Skotsk ealman (* 12??)
* [[1829]] - paus [[Leo XII]] (*[[1760]])
* [[1837]] - [[Aleksander Pûsjkin]], Russysk dichter (* [[1799]])
* [[1923]] - [[Wilhelm Conrad Röntgen]], Dútsk natuerkundige en Nobelpriiswinner (* [[1845]])
* [[2004]] - [[Kees Vrijling]], Nederlânsk politikus (* [[1914]])
* [[2005]] - [[Arthur Miller]], Amerikaansk toanielskriuwer (* [[1915]])
* [[2014]] - [[Els Borst]], Nederlânsk politika (* [[1932]])
* 2014 - [[Shirley Temple]], Amerikaansk aktrise (* [[1928]])
* [[2017]] - [[Piet Keizer (fuotballer)|Piet Keizer]], Nederlânsk proffuotballer (* [[1943]])
* [[2021]] - [[Larry Flynt]], Amerikaansk produsint en útjouwer fan pornografy (* [[1942]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|10]]</text>
      <sha1>6y3i58fjrznmhuke7pr4h6uzen4ql32</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>12 febrewaris</title>
    <ns>0</ns>
    <id>535</id>
    <revision>
      <id>1084685</id>
      <parentid>1075789</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:53:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2729" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1832]] - [[Ekwador]] anneksearret de [[Galapagoseilannen]]
* [[1898]] - Yn [[Ingelân]] is Henry Lindfield de earste minske dy't stjert by in [[auto]]ûngemak.
* [[1929]] - 4e [[alvestêdetocht]] wûn troch [[Karst Leemburg]] út [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] yn in tiid fan 11.09 oere.
* [[1994]] - Iepening fan de [[Olympyske Winterspullen 1994|Olympyske Winterspullen]] yn [[Lillehammer (plak)|Lillehammer]]. 
* [[2010]] - Iepening [[Olympyske Winterspullen 2010|Olympyske Winterspullen]] yn [[Fankoever]].

== Berne ==
* [[1636]] - [[Herman Witsius]], Nederlânsk predikant en teolooch († [[1708]])
* [[1800]] - [[John Edward Gray]], Ingelsk biolooch († [[1875]])
* [[1809]] - [[Charles Darwin]], Ingelsk natoerûndersiker en grûnlizzer fan 'e [[evolúsjeteory]] († [[1882]])
* 1809 - [[Abraham Lincoln]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1865]])
* [[1873]] - [[Theodoor Hendrik van de Velde]], Nederlânsk gynekolooch en publisist († [[1937]])
* [[1877]] - [[Louis Renault]], Frânsk autofabrikant († [[1944]])
* [[1880]] - [[Just Havelaar]], Nederlânsk skilder en skriuwer († [[1930]])
* [[1910]] - [[Bernard Slicher van Bath]], Frysk histoarikus († [[2004]])
* [[1915]] - [[Lorne Greene]], Kanadeesk akteur († [[1987]])
* [[1930]] - [[Viola Hatch]], Amerikaansk aktiviste, politika en bestjoerster
* [[1931]] - [[Tine de Vries (reedrydster)|Tine de Vries]], Frysk reedrydster († [[2014]])
* [[1935]] - [[Steven H.P. de Jong]], Frysk skriuwer en dichter († [[2018]])
* [[1937]] - [[Sipke van der Land]], Frysk predikant, skriuwer en presentator († [[2015]])
* [[1945]] - [[Tom van Deel]], Nederlânsk dichter, essayist en literatuerkritikus († [[2019]])
* [[1949]] - [[John Blankenstein]], Nederlânsk skiedsrjochter († [[2006]])
* [[1956]] - [[Ad Melkert]], Nederlânsk politikus
* [[1973]] - [[Gianni Romme]], Nederlânsk hurdrider
* [[1973]] - [[Jan Ullrich]], Dútsk hurdfytser
* [[1976]] - [[Silvia Saint]], Tsjechysk pornoaktrise
* [[1987]] - [[Kylee Strutt]], Kanadeesk pornoaktrise
* [[1988]] - [[AJ Odudu]], Ingelsk presintatrise

== Ferstoarn ==
* [[1804]] - [[Immanuel Kant]], Dútsk filosoof (* [[1724]])
* [[1880]] - [[Wopke Eekhoff]], Frysk skiedkundige, argivaris en útjouwer (* [[1809]])
* [[1942]] - [[Fokke Bleeker]], Frysk fersetsstrider (* [[1899]])
* [[2000]] - [[Charles M. Schulz]], Amerikaansk striptekener (* [[1922]])
* [[2005]] - [[Jaap Pander]], Frysk keatser (* [[1929]])
* [[2009]] - [[Lis Hartel]], Deensk dressuerruter (* [[1921]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Febrewaris|12]]</text>
      <sha1>imbvrj8ounrjx1aotzyf7vxsuyggksf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 maart</title>
    <ns>0</ns>
    <id>561</id>
    <revision>
      <id>1084670</id>
      <parentid>1083982</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:16:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3763" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1669]]: De fulkaan de [[Etna (fulkaan)|Etna]] barstet út. De histoarysk grutste erupsje hâldt wol oan oant 11 july oan. De stêd [[Catania]] wurdt foar in part en in pear doarpen hielendal mei lave bedekt. 20.000 Minsken komme om.
* [[1817]] - De [[New York Stock Exchange]] wurdt stifte.
* [[1865]] - Der wurdt in begjin makke mei it ôfgraven fan de dunen by [[Breesaap]] foar de oanlis fan it [[Noardseekanaal]].
* [[1930]] - [[Mahatma Gandhi]] start in boargerlikewanhearrigensaksje yn [[Yndia]].
* [[1942]] - De Nederlânske minefeiere [[Hr. Ms. Jan van Amstel (1937)|Jan van Amstel]] wurdt ta sinken brocht troch in Japanske torpedoboatjager.
* [[1942]] - Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] jout [[Nederlân]] him oer oan [[Japan]] op [[Java]].
* [[1950]] - De [[Sovjet-Uny|USSR]] jout de meidieling yn it besit te wêzen fan in [[atoombom]].
* [[1952]] - It earste [[keunsthert]] wurdt ynbrocht; de pasjint bliuwt 80 minuten yn libben.
* [[1957]] - [[Gana]] komt by de [[Feriene Naasjes]].
* [[1971]] - [[Joe Frazier]] ferslaat by it wrâldkampioenskip swiergewicht boksen [[Cassius Clay]]
* [[1979]] - [[Boksen|Bokser]] [[Rudi Koopmans]] hellet yn [[Rotterdam]] de Europeeske titel yn it healswiergewicht troch in oerwinning op de [[Itaalje|Italjaan]] Aldo Traverso.
* [[1991]] - Trocht in wetswiziging yn [[Belgje]] wurdt it mooglik dat dêr in frou op de troan komt.
* [[2003]] - Yn in referendum op [[Malta]] stimt de befolking foar tatreding ta de [[Jeropeeske Uny]].
* [[2004]] - In tydlike [[grûnwet]] wurdt ûndertekene yn [[Irak]].

== Berne ==
[[Ofbyld:WillemV.png|right|thumb|100px|Willem Batavus]]
* [[1714]] - [[Carl Philipp Emanuel Bach]], Dútsk komponist († [[1788]])
* [[1748]] - [[Willem V fan Oranje-Nassau]], steedhâlder fan 'e [[Republyk fan de Feriene Nederlannen]] († [[1806]])
* [[1827]] - [[Wilhelm Bleek]], Dútsk taalkundige († [[1875]])
* [[1845]] - [[Rindert van Zinderen Bakker]], Frysk skriuwer en politikus († [[1927]])
* [[1852]] - [[Wiebe Kornelis Walstra]], Frysk ûnderwizer, publisist en ûntwikkelder fan learmiddels († [[1917]])
* [[1879]] - [[Otto Hahn]], Dútsk natuerkundige († [[1968]])
* [[1886]] - [[Germ de Jong]], Frysk keunstskilder en tekener († [[1967]])
* [[1925]] - [[Piet Steenkamp]], Nederlânsk politikus († [[2016]])
* [[1927]] - [[Ethel Portnoy]], Nederlânsk skriuwster († [[2004]])
* [[1929]] - [[Hebe Camargo]], Brazyljaanske presintatrise, aktrise en sjongster († [[2012]])
* [[1948]] - [[Yves Baillat]], Frânsk pornoakteur
* [[1963]] - [[Johannes Draaijer]], Frysk hurdfytser († [[1990]])
* [[1967]] - [[Gerard Kemkers]], Nederlânsk hurdrider en reedrydtrener
* [[1970]] - [[Hafid Bouazza]], Marokkaansk-Nederlânsk skriuwer († [[2021]])
* [[1971]] - [[Anke Bijlsma]], Frysk aktrise
* [[1973]] - [[Anneke van Giersbergen]], Nederlânsk sjongeres
* [[1985]] - [[Ewa Sonnet]], Poalsk neakenmodel en sjongster

== Ferstoarn ==
* [[1129]] - greve [[Gearard I fan Gelre]] (* [[1068]])
* [[1869]] - [[Hector Berlioz]], Frânsk komponist (* [[1803]])
* [[1917]] - [[Ferdinand von Zeppelin]], Dútsk útfiner fan it [[loftskip]] (* [[1838]])
* [[1937]] - [[Albert Verwey]], Nederlânsk letterkundige (* [[1865]])
* [[1942]] - [[Hein Doedes Postma]], Frysk keatser (* [[1858]])
* [[1944]] - [[Jacob Hylkema]], Frysk fersetsstrider (* [[1900]])
* [[2007]] - [[Herman Ridderbos]], Frysk heechlearaar teology (* [[1909]])
* [[2011]] - [[Anne Sybesma]], Frysk politikus (* [[1925]])
* [[2020]] - [[Max von Sydow]], Sweedsk-Frânsk akteur en filmregisseur (* [[1929]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maart|08]]</text>
      <sha1>78xbww387mdytqcsyogoxbayfr3uxrh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>9 maart</title>
    <ns>0</ns>
    <id>562</id>
    <revision>
      <id>1084570</id>
      <parentid>1077291</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:54:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3586" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1152]] - [[Freark Barbarossa]] wurdt ta Dútsk kening kroane.
* [[1916]] - [[Dútslân]] ferklearret [[Portegal]] de oarloch.
* [[1918]] - Yn [[Wageningen]] wurdt de [[lânbouhegesloalle]] iepene.
* [[1942]] - Yn [[Nederlânsk-Ynje]] is it [[KNYL]] net opwoeksen wie tsjin it Japanske leger en moat kapitulearre.
* [[1945]] - De [[Feriene Steaten]] bombardearje [[Tokio]].
* [[1945]] - [[Japan]] oermasteret [[Fietnam]].
* [[1950]] - [[Yslân]] tredet ta de [[Rie fan Jeropa]] ta.
* [[1959]] - [[Barbie (poppe)|Barbie]], moadepoppe fan [[Mattel]], wurdt yntrodusearre.
* [[1967]] - De dochter fan [[Jozef Stalin]], [[Svetlana Alliloejeva]], rint oer nei de [[Feriene Steaten]].
* [[1991]] - [[Fuotbalferiening Flamingo]] oprjochte
* [[2006]] - Wetter fûn op moanne [[Enseladus (moanne)|Enseladus]] fan [[Saturnus (planeet)|Saturnus]].
* [[2011]] - it wrâldkampioenskip tsiismeitsjen yn Wisconsin yn de Feriene Steaten wurdt wûn troch FrieslandCampina mei de Nederlânske tsiis Vermeer. De tsiis wurdt yn Nederlân ferkocht wurdt ûnder de namme Cantenaar.

== Berne ==
* [[1454]] - [[Amerigo Vespucci]], Italjaansk ûntdekkingsreizger († [[1512]])
* [[1564]] - [[David Fabricius]], East-Frysk teolooch, amateurastronoom en kartograaf († [[1617]])
* [[1839]] - [[Guy V. Henry]], Amerikaansk militêr († [[1899]])
* 1839 - [[Modest Moessorgski]], Russysk komponist († [[1881]])
* [[1876]] - [[Jantsje Aberg-Terpstra]], Frysk skriuwster en ûnderwizeresse († [[1941]])
* [[1884]] - [[Andries van der Sloot]], Frysk keunstskilder en etser († [[1955]])
* [[1910]] - [[Auke Sonnega]], Frysk Keunstner († [[1963]])
* [[1914]] - [[Piet Esser]], Nederlânsk byldhouwer († [[2004]])
* [[1925]] - [[Hein Mader]], Eastenryksk-Frysk byldzjend keunstner († [[2011]])
* [[1939]] - [[Eef Brouwers]], Nederlânsk bestjoerder, amtner, sjoernalist en nijslêzer († [[2018]])
* [[1943]] - [[Bobby Fischer]], Amerikaansk-Iislânsk skaker († [[2008]])
* [[1944]] - [[Geart fan der Mear]], Frysk dichter en oersetter
* [[1955]] - [[Doeke Sijens]], Frysk skriuwer
* [[1959]] - [[Rodney A. Grant]], Amerikaansk akteur
* [[1964]] - [[Juliette Binoche]], Frânsk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1202]] - kening [[Sverre fan Noarwegen]] (* [[1151]])
* [[1752]] - [[Jetske Reinou van der Malen]], Frysk dichteresse (* [[1681]])
* [[1823]] - [[Jean Henri van Swinden]], Nederlânsk wis- en natuerkundige (* [[1746]])
* [[1888]] - keizer [[Willem I fan Dútslân]] (* [[1797]])
* [[1889]] - keizer [[Jehannes IV fan Abessynje]] (* ±[[1831]])
* [[1945]] - [[Georg Christiaan Slieker]], (earste) Frysk (én Nederlânsk) bioskoophâlder (* [[1861]])
* [[1964]] - [[Paul von Lettow-Vorbeck]], Dútsk generaal (* [[1870]])
* [[1967]] - [[Henricus Eskelhoff Gravemeijer]], Frysk predikant en politikus (* [[1878]])
* [[1978]] - [[Tjeerd Bottema]], Frysk keunstskilder en grafikus (* [[1884]])
* [[1980]] - [[Jan Buskes]], Nederlânsk teolooch (* [[1899]])
* [[1997]] - [[The Notorious B.I.G.]] (Christopher Wallace), Amerikaansk rapper  (* [[1972]])
* [[2004]] - [[Albert Mol]], Nederlânsk akteur en skriuwer (* [[1917]])
* [[2005]] - [[Pauline Small]], Amerikaansk politika en bestjoerster (* [[1924]])
* 2013 - [[Ypke Gietema]], Frysk politikus (* [[1942]])
* [[2015]] - [[Camille Muffat]], Frânsk swimster (* [[1989]])
* 2015 - [[H.H. ter Balkt]], Nederlânsk dichter (* [[1938]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maart|09]]</text>
      <sha1>f5zy5vkbpicy07b7not195px5she1ve</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>31 maart</title>
    <ns>0</ns>
    <id>584</id>
    <revision>
      <id>1084573</id>
      <parentid>1084102</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:57:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5064" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1277]]- It [[heechhiemriedskip]] fan de [[Alblasserwaard]] wurdt oprjochte.
* [[1282]] - By de [[Sisyljaanske Fespers]] komme de [[Sisylje|Sisyljanen]] yn [[opstân]] tsjin 'e [[Frankryk|Frânske]] oerhearsking fan harren lân. In [[Keninkryk Aragon|Aragoneeske]] yntervinsje sil deryn resultearje dat [[Piter III fan Aragon]] kening fan [[Keninkryk Sisylje|Sisylje]] wurdt yn it stee fan [[Karel I fan Napels|Karel&amp;nbsp;I fan Anzjû]].
* [[1889]] - Yn [[Parys]] wurdt de [[Eiffeltoer]] ynwijd.
* [[1917]] - De [[Feriene Steaten]] keapje de [[Amerikaanske Famme-eilannen|Deenske Famme-eilannen]] foar de priis fan $25 miljoen fan [[Denemark]], út eangstme dat [[Dútslân]] de Deenske [[koloanje]] brûke sil as útfalsbasis yn it [[Karibysk Gebiet]].
* [[1931]] - In [[ierdskodding]] yn [[Nikaragûa]] kosset 2.000 minsken it libben.
* [[1949]] - Nei in [[referindum]] slút de [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]] [[Nijfûnlân]] him oan by [[Kanada]].
* [[1954]] - Oprjochting fan 'e [[Fuotbalferiening Hearrenfeanske Boys]].
* [[1966]] - De [[Sovjet-Uny]] lansearret [[Luna 10]], de earste [[romtesonde]] dy't yn in baan om de [[moanne (himellichem)|moanne]] komt.
* [[1970]] - It de [[romtesonde]] [[Eksplorer 1]] komt nei 12 jier werom yn 'e [[atmosfear]].
* [[1994]] - Yn [[Alfen oan de Ryn]] wurdt it [[ferdivedaasjepark|temapark]] [[Archeon]] iepene.
* 1994 - De lêste [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[soldaten]] ferlitte [[Somaalje]]. It weromlûken fan 'e Amerikaanske troepen út 'e [[UNOSOM&amp;nbsp;II]]-[[fredesmacht]] fan 'e [[Feriene Naasjes]] is in gefolch fan 'e [[Slach om Mogadisjû (1993)|Slach om Mogadisjû]], yn [[oktober]] [[1993]], wêrby't 19 Amerikanen omkamen.

== Berne ==
* [[250]] - keizer [[Konstantius Kloarus]] fan it [[Romeinske Ryk]] († [[306]])
* [[1576]] - [[Louise Juliana fan Oranje-Nassau]], karfoarstinne-gemalinne fan 'e [[Karpalts|Palts]] († [[1644]])
* [[1596]] - [[René Descartes]], Frânsk filosoof en wiskundige († [[1650]]) 
* [[1708]] - [[Jean Chastel]], Frânsk jager († [[1790]])
* [[1723]] - kening [[Freark V fan Denemark]] († [[1766]]) 
* [[1732]] - [[Joseph Haydn]], Eastenryksk komponist († [[1809]])
* [[1757]] - [[Gustaf Mauritz Armfelt]], Sweedsk diplomaat († [[1814]])
* [[1773]] - [[Cornelis Ekama]], Frysk astronoom en wiskundige († [[1824]]) 
* [[1778]] - [[Coenraad Jacob Temminck]], Nederlânsk biolooch († [[1858]])
* [[1816]] - [[Eugène Desmarest]], Frânsk biolooch († [[1890]])
* [[1831]] - [[Mark Kellogg (sjoernalist)|Mark Kellogg]], Amerikaansk sjoernalist († [[1876]])
* [[1884]] - [[Adriaan van Maanen]], Frysk astronoom († [[1946]])
* [[1909]] - [[Piet Jongeling]], Frysk sjoernalist, fersetsstrider, politikus en berneboekeskriuwer († [[1985]])
* [[1914]] - [[Octavio Paz]], Meksikaansk skriuwer en Nobelpriiswinner († [[1998]])
* [[1926]] - [[Willem van Althuis]], Frysk byldzjend keunstner († [[2005]])
* [[1927]] - [[Dirk Jan Henstra]], Nederlânsk ekonomysk histoarikus († [[2016]])
* [[1948]] - [[Al Gore]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] en miljeu-aktivist
* [[1959]] - [[Brigitte Aime]], Kanadeesk pornoaktrise
* [[1964]] - [[Monique Knol]], Frysk hurdfytster
* [[1971]] - [[Ewan McGregor]], Skotsk akteur

== Ferstoarn ==
* [[32 f.Kr.]] - [[Titus Pomponius Attikus]], Romeinsk sakeman, bankier, skriuwer en útjouwer (* [[110 f.Kr.]])
* [[1295]] - [[Robert fan Bruce, 5e hear fan Annandale]], Skotsk ealman (* [[1210]])
* [[1342]] - [[Dionigi di Borgo San Sepolcro]], Italjaansk biskop en teolooch (* [[1300]])
* [[1567]] - lângreve [[Filips I fan Hessen]] (* [[1504]])
* [[1653]] - [[Johan fan Galen]], Nederlânske marine-ofsier (* [[1604]])
* [[1670]] - [[Jacob Westerbaen]], Nederlânsk dichter (* [[1599]])
* [[1727]] - [[Isaac Newton]], Ingelsk natuerkundige, filosoof, wiskundige en algemist (* [[1643]])
* [[1741]] - [[Pieter Burman sr.]], Nederlânsk klassikus (* [[1668]])
* [[1851]] - [[Radersma (oargelbouwers)|Pieter Jans Radersma]], Frysk oargelbouwer (* [[1803]])
* [[1855]] - [[Charlotte Brontë]], Ingelsk skriuwster (* [[1816]])
* [[1945]] - [[Hans Fischer]], Dútsk skiekundige en dokter (* [[1881]])
* [[1946]] - [[Robert E. Strahorn]], Amerikaansk sjoernalist (* [[1852]])
* [[1976]] - [[Auke Adema]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner (* [[1907]])
* [[1980]] - [[Jesse Owens]], Amerikaansk atleet (* [[1913]])
* [[1988]] - [[Roel Bergsma]], Frysk ûnderwizer, dammer en revuskriuwer (* [[1917]])
* [[1995]] - [[Sipke Castelein (reedrider)|Sipke Castelein]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner (* [[1910]])
* [[2004]] - [[Anne Hellinga]], Frysk skriuwer (* [[1931]])
* [[2006]] - [[Gerhard Potma]], Frysk hurdsiler (* [[1967]])
* [[2012]] - [[Jaap Fijnvandraat]], Nederlânsk evangelist (* [[1925]])
* [[2021]] - [[Cees den Heyer]], Nederlânsk teoloog (* [[1942]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maart|31]]</text>
      <sha1>azlb5rt855kdtyrbz6bexf6rppato8v</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>3 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>587</id>
    <revision>
      <id>1084678</id>
      <parentid>1075464</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:23:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4093" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1043]] - [[Edward de Belider]] wurdt ta kening fan [[Ingelân]] kroane.
* [[1922]] – [[Jozef Stalin]] wurdt de earste [[sekretaris-generaal fan de Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny|sekretaris-generaal]] fan de [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Unie|Kommunistyske Partij]] fan de [[Sovjet-Uny]].
* [[1933]] - De seppelin de [[Akron]] falt yn de [[Atlantyske Oseaan]]; 73 fan de 76 minsken oan board komme om.
* [[1960]] - Ein fan de [[monargy]] yn [[Kambodja]], dizze wurdt wersteld yn [[1993]].
* [[1966]] - De Russyske [[Luna 10]] bringt foar de earste kear in romtesonde yn in baan om de [[moanne (himellichem)|moanne]].
* [[1968]] - [[Martin Luther King]] Jr. hâldt syn lêste taspraak.
* [[1973]] - Earste petear troch in [[mobile telefoan]].
* [[1975]] - [[Bobby Fischer]] wegeret tsjin [[Anatoly Karpov]] te [[skaak|skaken]], wêrtroch Karpov de titel Wrâldkampioen krijt.
* [[1977]] - De lannen fan de [[Benelúks]] en [[Frankryk]] gean foar it earst sûnt de [[Twadde Wrâldoarloch]] wer oer op de [[simmertiid]].
* [[1996]] - [[USAF-flecht 21]] stoart del by [[Dubrovnik]], yn [[Kroaasje]], mei oan board û.m. de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[minister]] fan Hannel [[Ron Brown]]. Alle 35 ynsittenden komme om.
* [[2007]] - De [[Train à Grande Vitesse|TGV]] hellet in nij snelheidsrekord fan 574,8 km/h.

== Berne ==
* [[1245]] - kening [[Filips III fan Frankryk]] (Filips de Stoute) († [[1285]])
* [[1367]] - kening [[Hindrik IV fan Ingelân]] († [[1413]])
* [[1816]] - [[Johan de Wal]], Frysk heechlearaar yn de rjochtsgeleardheid († [[1892]])
* [[1852]] - [[Sieger Baukema]], Frysk keunstskilder († [[1936]])
* [[1860]] - [[Frederik van Eeden (skriuwer)|Frederik van Eeden]], Nederlânsk skriuwer († [[1932]])
* [[1885]] - [[Boris Andrejevitsj Vilkitski]], Russysk hydrograaf en ûntdekkingsreizger († [[1961]])
* [[1894]] - [[John Christmas Møller]], Deensk politikus († [[1948]])
* [[1896]] - [[Douwe Kalma]], Frysk oersetter, dichter en skriuwer († [[1953]])
* [[1915]] - [[Piet de Jong (politikus)|Piet de Jong]], premier fan [[Nederlân]] († [[2016]])
* [[1920]] - [[John Demjanjuk]], Oekraynsk oarlochsmisdiediger († [[2012]])
* [[1922]] - [[Doris Day]], Amerikaansk sjongster, aktrise en diere-aktiviste († [[2019]])
* [[1924]] - [[Marlon Brando]], Amerikaansk akteur († [[2004]])
* [[1948]] - [[Jaap de Hoop Scheffer]], Nederlânsk politikus en diplomaat
* [[1958]] - [[Bavo Galama]], Nederlânsk kabaretier en programmamakker
* [[1960]] - [[Arjen Anthony Lucassen]],Nederlânsk multy-instrumintalist
* [[1961]] - [[Eddie Murphy]], Amerikaansk komyk en akteur
* [[1971]] – [[Picabo Street]], Amerikaanske alpineskyster
* [[1972]] - [[MoniKat]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[1981]] - [[Paul van Dijk (skriuwer)|Paul van Dijk]], Frysk skriuwer, tekener, muzikant en teatermakker
* [[1982]] - [[Sofia Boutella]], Algerynsk-Frânsk dûnseresse en aktrise
* 1982 - [[Cobie Smulders]], Kanadeesk aktrise
*[[1990]] - [[Nekfeu]], Frânsk-Gryksk rapper en akteur

== Ferstoarn ==
* [[1499]] - [[Bocka Harinxma]], ynfloedryk Frysk haadling (* 14??)
* [[1695]] - [[Melchior d'Hondecoeter]], Nederlânsk keunstskilder (* ±[[1636]])
* [[1882]] - [[Jesse James]], Amerikaanske bandyt (* [[1847]])
* [[1897]] - [[Johannes Brahms]], Dútsk komponist en pianist (* [[1833]])
* [[1941]] - [[Anne de Koe]], Frysk predikant en aktivist (* [[1866]])
* [[1962]] - [[S.H. de Roos]], Frysk letter- en boekbânûntwerper en keunstner (* [[1877]])
* [[1991]] - [[Graham Greene (skriuwer)|Graham Greene]], Ingelsk skriuwer (* [[1904]])
* [[1993]] - [[Klaas Schenk]], Nederlânsk reedrydtrener (* [[1906]])
* [[2016]] - [[Joe Medicine Crow]], Amerikaansk skiedkundige en antopolooch (* [[1913]])
* 2016 - [[Jules Schelvis]], Nederlânsk oerlibbene fan sân konsintraasjekampen (* [[1921]])
* [[2022]] - [[Geert Eijgelaar]], Nederlânsk politikus (* [[1927]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|3 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|03]]</text>
      <sha1>r8l5s1u0z05yvwo0znx5g1ua0f1qfdq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>24 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>608</id>
    <revision>
      <id>1084576</id>
      <parentid>1084448</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:01:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2775" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1747]] - Ynname fan [[Sluis (stêd)|Sluis]] troch Franske troepen.
* [[1961]] - Yn it ramt fan it [[Deltaplan]] wurdt it [[Veerse Gat]] tichte.
* [[1967]] - It [[Mûnein#Flaaksfabryk|flaaksfabryk fan Mûnein]] slút de doarren.
* [[1970]] - Yntroduksje [[IBM]] [[kompjûter]].
* [[1990]] - [[Hubble romteteleskoop]] wurdt lansearre troch de [[Space Shuttle Discovery]].

== Berne ==
* [[1533]] - [[Willem fan Oranje]] (Willem de Swijer), steedhâlder fan [[Hollân]], [[Seelân]] en [[Fryslân]] († [[1584]])
* [[1815]] - [[Anthony Trollope]], Ingelsk skriuwer († [[1882]])
* [[1819]] - [[Klaus Groth]], Dútsk dichter en skriuwer († [[1899]])
* [[1823]] - [[Sebastián Lerdo de Tejada]], presidint fan [[Meksiko]] († [[1893]])
* [[1828]] - [[Christoffel Bisschop]], Nederlânsk keunstskilder († [[1904]])
* [[1856]] - [[Philippe Pétain]], Frânsk maarskalk en presidint fan [[Vichy-Frankryk]] († [[1951]])
* [[1892]] - [[Rudolf Muuß]], Noardfrysk predikant, bestjoerder en politikus († [[1972]])
* [[1917]] - [[Pieter d'Hont]], Nederlânsk byldhouwer († [[1997]])
* [[1918]] - [[Herma M. van den Berg]], Nederlânsk keunsthistoarikus († [[2005]])
* [[1932]] - [[Coen Flink]], Nederlânsk akteur († [[2000]])
* [[1940]] - [[Sue Grafton]], Amerikaansk skriuwster
* [[1957]] - [[Jehannes Ytsma]], Frysk taalsosjolooch († [[2005]])
* [[1975]] - [[Sebastian Bieniek]], Dútsk keunstner († [[2022]])
* [[1987]] - [[Alexa Nicole]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1992]] - [[Yuki Kobayashi]], Japansk fuotballer

== Ferstoarn ==
* [[709]] - [[Wilfryd|Wilfryd fan York]], Angelsaksysk sindeling, biskop en hillige (* [[634]])
* [[1656]] - [[Thomas Fincke]], Deensk wiskundige en natuerkundige (* [[1561]])
* [[1731]] - [[Daniel Defoe]], Ingelsk skriuwer (* [[1660]])
* [[1907]] - [[Idzerd Frans van Humalda van Eysinga]], Frysk politikus (* [[1843]])
* [[1914]] - [[Loe de Jong]], Nederlânsk skiedkundige († [[2005]])
* [[1923]] - gruthartoch [[Willem Ernst fan Saksen-Weimar-Eisenach]] (* [[1876]])
* [[1942]] - [[L.M. Montgomery]], Kanadeesk skriuwster (* [[1874]])
* [[1961]] - [[Piet van der Hem]], Frysk keunstskilder, tekener en boekbânûntwerper (* [[1885]])
* [[1964]] - [[Lútzen Dijkstra]], Frysk hurdrider (* [[1909]])
* [[1966]] - [[Hans Christian Branner]], Deensk skriuwer (* [[1903]])
* [[1974]] - [[Bud Abbott]], Amerikaansk akteur en komyk (* [[1895]])
* [[2004]] - [[Gertruud Geertje Faber-Hornstra]], Frysk bestjoerder (* [[1911]])
* [[2010]] - [[Mathilde Stuiveling-Van Vierssen Trip]], Nederlânske jonkfrou en skriuwster (* [[1907]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|24 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|24]]</text>
      <sha1>ofk40mv4dko90vnwywtpcwsjh2d99vu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084707</id>
      <parentid>1084576</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:08:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2843" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1747]] - Ynname fan [[Sluis (stêd)|Sluis]] troch Franske troepen.
* [[1961]] - Yn it ramt fan it [[Deltaplan]] wurdt it [[Veerse Gat]] tichte.
* [[1967]] - It [[Mûnein#Flaaksfabryk|flaaksfabryk fan Mûnein]] slút de doarren.
* [[1970]] - Yntroduksje [[IBM]] [[kompjûter]].
* [[1990]] - [[Hubble romteteleskoop]] wurdt lansearre troch de [[Space Shuttle Discovery]].

== Berne ==
* [[1533]] - [[Willem fan Oranje]] (Willem de Swijer), steedhâlder fan [[Hollân]], [[Seelân]] en [[Fryslân]] († [[1584]])
* [[1815]] - [[Anthony Trollope]], Ingelsk skriuwer († [[1882]])
* [[1819]] - [[Klaus Groth]], Dútsk dichter en skriuwer († [[1899]])
* [[1823]] - [[Sebastián Lerdo de Tejada]], presidint fan [[Meksiko]] († [[1893]])
* [[1828]] - [[Christoffel Bisschop]], Nederlânsk keunstskilder († [[1904]])
* [[1856]] - [[Philippe Pétain]], Frânsk maarskalk en presidint fan [[Vichy-Frankryk]] († [[1951]])
* [[1892]] - [[Rudolf Muuß]], Noardfrysk predikant, bestjoerder en politikus († [[1972]])
* [[1917]] - [[Pieter d'Hont]], Nederlânsk byldhouwer († [[1997]])
* 1917 - [[Klaas Jacob van Douwen]], Frysk politikus († [[2004]])
* [[1918]] - [[Herma M. van den Berg]], Nederlânsk keunsthistoarikus († [[2005]])
* [[1932]] - [[Coen Flink]], Nederlânsk akteur († [[2000]])
* [[1940]] - [[Sue Grafton]], Amerikaansk skriuwster
* [[1957]] - [[Jehannes Ytsma]], Frysk taalsosjolooch († [[2005]])
* [[1975]] - [[Sebastian Bieniek]], Dútsk keunstner († [[2022]])
* [[1987]] - [[Alexa Nicole]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1992]] - [[Yuki Kobayashi]], Japansk fuotballer

== Ferstoarn ==
* [[709]] - [[Wilfryd|Wilfryd fan York]], Angelsaksysk sindeling, biskop en hillige (* [[634]])
* [[1656]] - [[Thomas Fincke]], Deensk wiskundige en natuerkundige (* [[1561]])
* [[1731]] - [[Daniel Defoe]], Ingelsk skriuwer (* [[1660]])
* [[1907]] - [[Idzerd Frans van Humalda van Eysinga]], Frysk politikus (* [[1843]])
* [[1914]] - [[Loe de Jong]], Nederlânsk skiedkundige († [[2005]])
* [[1923]] - gruthartoch [[Willem Ernst fan Saksen-Weimar-Eisenach]] (* [[1876]])
* [[1942]] - [[L.M. Montgomery]], Kanadeesk skriuwster (* [[1874]])
* [[1961]] - [[Piet van der Hem]], Frysk keunstskilder, tekener en boekbânûntwerper (* [[1885]])
* [[1964]] - [[Lútzen Dijkstra]], Frysk hurdrider (* [[1909]])
* [[1966]] - [[Hans Christian Branner]], Deensk skriuwer (* [[1903]])
* [[1974]] - [[Bud Abbott]], Amerikaansk akteur en komyk (* [[1895]])
* [[2004]] - [[Gertruud Geertje Faber-Hornstra]], Frysk bestjoerder (* [[1911]])
* [[2010]] - [[Mathilde Stuiveling-Van Vierssen Trip]], Nederlânske jonkfrou en skriuwster (* [[1907]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|24 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|24]]</text>
      <sha1>41mi5e1o97qinf1ezfxbs6agxawfefc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>29 april</title>
    <ns>0</ns>
    <id>613</id>
    <revision>
      <id>1084579</id>
      <parentid>1078383</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:03:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3860" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1429]] - Yn 'e [[Hûndertjierrige Oarloch]] befrije [[Frankryk|Frânske]] troepen ûnder lieding fan [[Jeanne d'Arc]] [[Orléans]] fan 'e [[Ingelân|Ingelske]] besetting.
* [[1672]] - [[Loadewyk XIV fan Frankryk]] falt de [[Republyk fan de Feriene Nederlannen]] binnen: it begjin fan 'e [[Frânske Oarloch]].
* [[1733]] - De [[Denemark|Deenske]] [[ûntdekkingsreizger]] yn [[Ruslân|Russyske]] tsjinst [[Vitus Bering]] set útein mei syn [[Grutte Noardlike Ekspedysje]] nei it [[Fiere Easten (Sibearje)|Fiere Easten]] fan [[Sibearje]] (ek bekend as de Twadde Kamtsjatjka-ekspedysje). Ien fan 'e doelen is it yn besit nimmen fan 'e [[koloanje]] dy't bekend komme sil te stean as [[Russysk-Amearika]] (it hjoeddeistige [[Alaska]]).
* [[1813]] - [[Rubber]] wurdt [[patint]]earre.
* [[1868]] - It twadde [[Ferdrach fan Fort Laramie (1868)|Ferdrach fan Fort Laramie]] tusken de [[Feriene Steaten]] en de [[Sû (folk)|Sû]] (''Sioux'') makket in ein oan 'e [[Oarloch fan Reade Wolk]]. It [[Amerikaanske Leger]] stimt deryn ta om syn [[fort]]en by it [[Bozeman Trail]] lâns te ûntromjen. Teffens wurdt mei dit [[ferdrach]] it [[Grutte Sû Reservaat]] stifte.
* [[1913]] - [[Oktroai]]ferliening foar de [[ritssluting]].
* [[1969]] - De [[Diskoteek#Nofodi|Noardlike Fonoteektsjinst]] set útein mei it útlienen fan platen.

== Berne ==
* [[1818]] - tsaar [[Aleksander II fan Ruslân]] († [[1881]])
* [[1882]] - [[Nine van der Schaaf]], Frysk dichteresse en skriuwster († [[1973]])
* 1882 - [[Hendrik Nicolaas Werkman]], Nederlânsk keunstskilder († [[1945]])
* [[1896]] - [[Wijbren Elgersma]], Frysk politikus en boargemaster († [[1960]])
* [[1899]] - [[Duke Ellington]], Amerikaansk sjonger en muzikant († [[1974]])
* [[1922]] - [[Ad van Seijen]], Frysk skriuwer († [[2003]])
* [[1934]] - [[Dick Wilson (stammepresidint)|Dick Wilson]], Amerikaansk politikus († [[1990]])
* [[1935]] - [[Joop Mink]], Frysk skûtsjekipper († [[2022]])
* [[1943]] - [[Ian Kershaw]], Ingelsk skiedkundige
* [[1954]] - [[Margriet Zegers]], Frysk hockeyster
* [[1959]] - [[Trond Sollied]], Noarsk fuotballer en fuotbaltrener
* [[1958]] - [[Michelle Pfeiffer]], Amerikaansk aktrise
* [[1963]] - [[Pierre Woodman]], Frânsk regisseur en produsint fan pornofilms
* [[1985]] - [[Deniz Koyu]], Dútsk DJ en muzykprodusint
* [[1992]] - [[Priya Price]], Amerikaansk pornoaktrise 
[[Ofbyld:Portrait of Michiel de Ruyter by Ferdinand Bol Rijksmuseum Amsterdam SK-A-44.jpg|thumb|120px|[[Michiel de Ruyter]].]]

== Ferstoarn ==
* [[1487]] - [[Wolfert VI fan Borselen]], steedhâlder fan [[Hollân]] en [[Seelân]] (* [[1433]])
* [[1676]] - [[Michiel de Ruyter]], Nederlânsk seeheld en admiraal (* [[1607]])
* [[1781]] - [[Pieter Portier]], Frysk keunstner (* [[1698]])
* [[1871]] - [[Jan Gelinde van Blom]], Frysk dichter en skriuwer (* [[1796]])
* [[1916]] - [[Petrus Boele Jacobus Ferf]], Nederlânsk politikus (* [[1854]])
* [[1951]] - [[Ludwig Wittgenstein]], Eastenryksk-Ingelsk filosoof (* [[1889]])
* [[1980]] - [[Alfred Hitchcock]], Ingelsk regisseur (* [[1899]])
* [[1993]] - [[Sybren van Tuinen]], Frysk skiedkundige, boargemaster en fersetsman (* [[1913]])
* [[2002]] - [[Tol Hansse]] (Hans van Tol), Nederlânsk sjonger, tekstdichter, kabaretier en keunstskilder (* [[1940]])
* [[2004]] - [[Ap Sok]], Nederlânsk grafikus en yllustrator (* [[1917]])
* [[2012]] - [[Roland Moreno]], Frânsk wittenskipper (* [[1945]])
* [[2020]] - [[Irrfan Khan]], Yndiaask akteur (* [[1967]])
* 2020 - [[Maj Sjöwall]], Sweedsk skriuwster (* [[1935]])
* [[2021]] - [[Hafid Bouazza]], Marokkaansk-Nederlânsk skriuwer (* [[1970]])
* 2021 - [[Liuwe Tamminga]], Frysk oargelist (* [[1953]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|29 April}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:April|29]]</text>
      <sha1>8sn87xenlpxxffiadtu4evtpu72nw6l</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>19 maaie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>632</id>
    <revision>
      <id>1084665</id>
      <parentid>1077820</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:12:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4124" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
[[Ofbyld:Petrus Groenia - Lange Piip yn Ljouwert, 19-5-1798.jpg|120px|thumb|right|It ''Nasjonaal Feest'' foar de steatsregeling yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]].]]
* [[1515]] - [[Joaris mei it Burd]], de [[hartoch]] fan [[Hartochdom Saksen|Saksen]], ferkeapet syn rjochten op [[Grinslân]] en [[Fryslân]] foar it lytse bedrach fan ƒ100.000 oan [[Karel V fan it Hillige Roomske Ryk|Karel V fan Habsburch]], de hartoch fan [[Hartochdom Boergonje|Boergonje]].
* [[1536]] - [[Anna Boleyn]], de twadde frou fan [[kening]] [[Hindrik VIII fan Ingelân]], wurdt [[ûnthalzing|ûnthalze]] foar [[oerhoer]].
* [[1649]] - It [[Keninkryk Ingelân]] wurdt opheft en yn it plak dêrfan wurdt it [[Mienebêst Ingelân]] útroppen.
* [[1798]] - Ta gelegenheid fan it oanfurdigjen fan 'e steatsregeling op [[23 april]] wurdt it ''[[Nasjonale feestdei|Nasjonaal Feest]]'' holden.
* [[1935]] - Yn [[nazy-Dútslân]] iepenet [[Adolf Hitler]] it earste trajekt fan 'e [[Autobahn]].

== Berne ==
[[Ofbyld:Dance - Queen Charlotte, bust.jpg|120px|thumb|right|Charlotte fan Mecklenburg-Strelitz]]
* [[1591]] - [[Hobbe Durks fan Baerdt]], Frysk grytman, politikus en bestjoerder († [[1655]])
* [[1619]] - [[Philips Wouwerman]], Nederlânsk keunstskilder en tekener († [[1668]])
* [[1744]] - [[Sjarlotte fan Mecklenburg-Strelitz]], keninginne-gemalinne fan it Feriene Keninkryk († [[1818]])
* [[1862]] - [[Michail Nesterov]], Russysk keunstskilder († [[1942]])
* [[1881]] - [[Mustafa Kemal Atatürk]], presidint fan [[Turkije]] († [[1938]])
* [[1890]] - [[Ho Tsji-Minh]], presidint fan [[Noard-Fjetnam]] († [[1969]])
* [[1921]] - [[Karel van het Reve]], Nederlânsk letterkundige, oersetter, skriuwer en [[kollumnist]] († [[1999]])
* [[1925]] - [[Pol Pot]], Kambodjaansk politikus, lieder fan 'e Reade Kmer († [[1996]])
* 1925 - [[Malcolm X]], Amerikaansk aktivist († [[1965]])
* [[1940]] - [[Jan Janssen]], Nederlânsk hurdfytser
* [[1944]] - [[Peter Mayhew]], Britsk-Amerikaansk akteur († [[2019]])
* [[1947]] - [[Oebele Vries]], Frysk skiedkundige en publisist
* [[1955]] - [[Sjoerd Dirk Janzen]], Frysk keunstner († [[2006]])
* [[1961]] - [[Geert Lageveen]], Frysk akteur
* [[1962]] - [[Minke Sikma]], Frysk keunstskilderesse
* [[1983]] - [[Eve Angel]], Hongaarsk pornoaktrise
* [[1985]] - [[Yolanthe Cabau van Kasbergen]], Nederlânsk-Spaansk aktrise en presintatrise
* 1985 - [[Chris de Wagt]], proffuotballer en fuotbaltrainer († [[2020]])
* [[1986]] - [[Bethany Benz]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1992]] - [[Marshmello]] (Christopher Comstock), Amerikaansk muzykprodusint en DJ
* [[1992]] - [[Eleanor Tomlinson]], Ingelsk aktrise en model
* [[1994]] - [[Dyami Millarson]], Nederlânsk taalaktivist foar it Frysk

== Ferstoarn ==
* [[804]] - [[Ealwyn]] fan York, Angelsaksysk teolooch, taal- en wiskundige en hillige (* [[735]])
* [[1218]] - keizer [[Otto IV fan it Hillige Roomske Ryk]] (* [[1175]]/[[1176]])
* [[1536]] - [[Anna Boleyn]], keninginne-gemalinne fan [[Ingelân]] en [[Ierlân]] (* [[1507]])
* [[1809]] - [[Stevan Sinđelić]], Servysk opstanneling (* [[1771]])
* [[1825]] - [[Henri de Saint-Simon]], Frânsk filosoof (* [[1760]])
* [[1876]] - [[Guillaume Groen van Prinsterer]], Nederlânsk politikus (* [[1801]])
* [[1905]] - [[Jose Marti]], Kubaansk politikus, sjoernalist, filosoof en dichter (* [[1853]])
* [[1940]] - [[Theo van der Ploeg]], Frysk skriuwer (* [[1880]])
* [[1948]] - [[Seakle Greijdanus]], Frysk teolooch (* [[1871]])
* [[1975]] - [[Douwe Algra]], Frysk ûnderwizer en fersetsman (* [[1900]])
* [[1994]] - [[Jackie Kennedy]], Amerikaansk presidintsfrou (* [[1929]])
* [[1999]] - [[Candy Candido]], Amerikaansk radio-artyst, muzikant, sjonger en stimakteur (* [[1913]])
* [[2004]] - [[Mary Dresselhuys]], Nederlânsk aktrise (* [[1907]])
* [[2004]] - [[Auke Hettema]], Frysk byldhouwer (* [[1927]])
* [[2014]] - [[Jack Brabham]], Australysk Formule 1-koereur (* [[1926]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|19]]</text>
      <sha1>5rh4uksalu9rem6b02uyiho5gvc9glm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>25 maaie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>639</id>
    <revision>
      <id>1084668</id>
      <parentid>1078404</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:15:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3528" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[841]]- Yn de [[Slach fan Fontenay]] leit [[Lotarius II]] in smaadlike nederlaach tsjin syn broer [[Loadewyk de Dútser]] en healbroer [[Karel de Keale]].
* [[1085]] - [[Alfonso VI fan Kastylje]] werovert [[Toledo (Spanje)|Toledo]] op de [[Moaren]].
* [[1521]] - Keizer [[Karel V fan it Hillige Roomske Ryk|Karel V]] furdiget op de [[Ryksdei fan Worms]] it [[Edikt fan Worms]] út, dat [[Maarten Luther]] fûgelfaai ferklearret.
* [[1659]] - [[Richard Cromwell]] tsjinnet syn ûntslach yn as [[beskermhear (Ingelân)|beskermhear]] (''Lord Protector''). Dêrmei komt in ein oan it [[Protektoraat (Britske Eilannen)|Protektoraat]], dat ferfongen wurdt troch it [[Mienebêst fan Ingelân, Skotlân en Ierlân]].
* [[1866]] - De [[Feriening ta Befoardering fan Folksûnderwiis]] wurdt oprjochte.
* [[1948]] - [[Andrew Moyer]] krijt [[oktroai]] op syn metoade foar de massaproduksje fan [[penisilline]].
* [[1969]] - De [[Lauwerssee]] wurdt ôfsletten en hjit no [[Lauwersmar]].
* [[1977]] - By de [[Twadde Keamer]]ferkiezings yn Nederlân hellet de [[PvdA]] ûnder lieding fan [[Joop den Uyl]] in histoaryske oerwinning mei 56 setels. 
* [[2008]] - De [[Phoenix romtefartúch|Phoenix]] lannet op Mars

== Berne ==
* [[1860]] - [[Gerard Slothouwer]], Frysk skiedkundige († [[1942]])
* [[1865]] - [[Pieter Zeeman]], Nederlânsk natuerkundige en Nobelpriiswinner († [[1943]])
* [[1875]] - [[Rommert de Bree]], Frysk boer en ferieningsman († [[1961]])
* [[1891]] - [[Rinke Tolman]], Frysk fjildbiolooch, publisist, oersetter en sjoernalist († [[1983]])
* [[1932]] - [[Henk Smit]], Frysk operasjonger († [[2010]])
* [[1945]] - [[Nicolaas Matsier]], Nederlânsk skriuwer en aktivist 
* [[1953]] - [[Eve Ensler]], Amerikaansk toanielskriuwster
* [[1967]] - [[JT Money (rapper)|JT Money]], Amerikaansk rapper
* [[1969]] - [[Anne Heche]], Amerikaansk aktrise, regisseur en senarioskriuwster
* [[1970]] - [[Trevor Morris]], Kanadeesk film- en tillefyzjekomponist
* [[1974]] - [[Bettina Campbell]], Surinaamsk-Nederlânsk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[735]] - [[Beda]], Angelsaksysk mûnts en skiedskriuwer (* [[672]] of [[673]])
* [[1008]] - [[Matilde fan Saksen, grevinne fan Flaanderen|Matilde fan Saksen]], grevinne-gemalinne fan [[Greefskip Flaanderen|Flaanderen]] (* [[942]])
* [[1555]] - [[Gemma Frisius]], Frysk geograaf, wiskundige en dokter (* [[1508]])
* [[1744]] - foarst [[Karel Edzard fan Eastfryslân]] (* [[1716]])
* [[1789]] - [[Andreas Dahl]], Sweedsk botanikus (* [[1851]])
* [[1862]] - [[Tiede Roelofs Dykstra]], Frysk argivaris en bibletekaris (* [[1820]])
* [[1878]] - [[Pieter Klazes Pel]], Frysk bestjoerder, dokter en froedmaster (* [[1797]])
* [[1894]] - [[Paulus Jan Bosch fan Drakestein]], Nederlânsk politikus (* [[1825]])
* [[1910]] - [[Jitse de Groot]], Frysk skoalmaster, bankdirekteur en ferieningsman (* [[1844]])
* [[2001]] - [[Paladine Roye]], Amerikaansk keunstner (* [[1946]])
* [[2004]] - [[Ethel Portnoy]], Nederlânsk skriuwster (* [[1927]])
* [[2011]] - [[Rian de Waal]], Nederlânsk pianist (* [[1958]])
* [[2017]] - [[Herman Gordijn]], Nederlânsk keunstskilder (* [[1932]])
* [[2020]] – [[George Floyd]] (* [[1973]])
* [[2022]] - [[Wies van Dongen (1931)|Wies van Dongen]], Nederlânsk hurdfytser (* [[1931]])
* 2022 - [[Gijs de Lange]], Nederlansk akteur (* [[1956]])
{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Maaie|25]]</text>
      <sha1>73jf920jf4oznts64m7ggoorzeg06ic</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>14 juny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>659</id>
    <revision>
      <id>1084701</id>
      <parentid>1083899</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:04:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2783" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1514]] - De East-Friezen keare de ''Swarte Garde'' op, yn 'e tiid fan it [[Saksyske Skeel|Saksysk Skeel]].
* [[1597]] - De [[Admiraliteit fan Fryslân]] wurdt ferheft ta Generaliteitskolleezje.
* [[1746]] - De earste stien foar de [[Tsjerke fan Ingwierrum]] wurdt lein.
* [[1822]] - [[Charles Babbage]] publisearret syn idee fan in rekkenmasine.
* [[1888]] - [[Wilhelm II fan Dútslân|Wilhelm II fan Hohenzollern]] wurdt keizer fan [[Dútslân]].
* [[1940]] - Yn [[Auschwitz]] arrivearet mei 720 politike Poalske finzenen it earste transport. 
* [[1966]] - It [[Fatikaanstêd|Fatikaan]] skaft de list fan ferbeane boeken ôf.
* [[2008]] - De tredde edysje fan de [[Slachtedyk]] wurdt hâlden.

== Berne ==
* [[1747]] - [[Hidde Durks Kat]], Amelânsk walfiskfarder († [[1824]])
* [[1864]] - [[Alois Alzheimer]], Dútsk neuropatolooch en psychiater († [[1915]])
* [[1913]] - [[Frits van Turenhout]], Nederlânsk programmamakker en sjonger († [[2004]])
* [[1915]] - [[Sjoerd Span]], Frysk boer en sportbestjoerder († [[2001]])
* [[1923]] - [[Judith Kerr]], Ingelsk berneboekeskriuwster en yllustratrise († [[2019]])
* [[1928]] - [[Che Guevara]], Argentynsk-Kubaansk revolusjonêr († [[1967]])
* [[1935]] - [[Jan Nijland]], Nederlânsk politikus († [[2011]])
* [[1943]] - [[Piet Keizer (fuotballer)|Piet Keizer]], Nederlânsk fuotballer
* [[1946]] - [[Donald Trump]], Amerikaansk ûndernimmer en politikus
* [[1949]] - [[Alan White (drummer)|Alan White]], Ingelsk drummer († [[2022]])
* [[1950]] - [[Frâns Faber]], Frysk keunstskilder en dosint 
* [[1952]] - [[Theunis Piersma]], Frysk politikus
* [[1956]] - [[Popke van der Zee]], Frysk learaar, toanielakteur en oersetter († [[2020]])
* 1956 - [[King Diamond]], Deensk sjonger
* [[1958]] - [[Eric Heiden]], Amerikaansk hurdrider
* [[1968]] - [[Yasmine Bleeth]], Amerikaansk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1642]] - [[Saakje fan Uylenburg]], frou fan [[Rembrandt van Rijn]] (* [[1612]])
* [[1885]] - [[Pieter Ulbes Rijpma]], Frysk keatser (* [[1839]])
* [[1905]] - [[Tippu Tip]], Sansibareesk slavekeapman en ûntdekkingsreizger (* [[1837]])
* [[1911]] - [[Johan Severin Svendsen]], Noarsk komponist, dirigint en muzykpedagooch (* [[1840]])
* [[1927]] - [[Jerome K. Jerome]], Ingelsk skriuwer (* [[1859]])
* [[1986]] - [[Jorge Luis Borges]], Argentynsk skriuwer (* [[1899]])
* [[1995]] - [[Roger Zelazny]], Amerikaansk skriuwer (* [[1937]])
* [[2008]] - [[Kees Fens]], Nederlânsk literatuerkritikus en letterkundige (* [[1929]])
* [[2017]] - [[Hein Verbruggen]], Nederlânsk sportbestjoerder (* [[1941]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|14]]</text>
      <sha1>g7kw30fcp0nh0dzajp23s73aav060zi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>27 juny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>672</id>
    <revision>
      <id>1084673</id>
      <parentid>1074993</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:20:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2813" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[992]] - [[Slach by Conquereuil]]. [[Fulko II fan Anzjû]] ferslaat en deadet [[Konan I fan Bretanje]]. 
* [[1033]] - [[Sinnefertsjustering]] oer [[Jeropa]].
* [[1358]] - Mei it [[Ferdrach fan Zadar]] wurde de fijannichheden tusken it [[Keninkryk Hongarije]] en de [[Republyk Feneesje]] beëinige. Feneesje moat oan 'e súdlike [[Dalmaasje (regio)|Dalmatyske]] [[kust]] gebiet ôfstean wêrút de [[Republyk Ragûsa]] oprjochte wurdt as [[fazalsteat]] fan Hongarije.
* [[1844]] - Yn [[Illinois (steat)|Illinois]] wurde [[Joseph Smith]], lieder en stifter fan de [[Mormonen]] en syn broer wurde troch tsjinstanners fermoarde.
* [[1905]] - [[Oproer]] op de [[Ruslân|Russyske]] pânserkruser [[Potemkin]].
* [[1938]] - [[Skiednis_fan_Ljouwert#Fliegerhorst Ljouwert|Fleanfjild Ljouwert]] wurdt iepene.
* [[1960]] - [[Synteze (skiekunde)|Synteze]] fan [[glorofyl]] troch [[Robert Woodward]].
* [[1977]] - [[Dzjibûty]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Frankryk]].

== Berne ==
* [[1462]] - kening [[Loadewyk XII fan Frankryk]] († [[1515]])
* [[1550]] - kening [[Karel IX fan Frankryk]] († [[1574]])
* [[1717]] - [[Georgius Coopmans]], Frysk dokter en heechlearaar († [[1800]])
* [[1808]] - [[E.J. Potgieter]], Nederlânsk skriuwer († [[1875]])
* [[1859]] - [[Mildred Hill]], Amerikaansk komponiste (fan ''Happy Birthday'') († [[1916]])
* [[1890]] - [[Frank Fools Crow]], Amerikaansk aktivist en Yndiaansk medisynman († [[1989]]) &lt;small&gt;(mooglik berne op [[24 juny]])&lt;/small&gt;
* [[1931]] - [[Martinus Veltman (natuerkundige)|Martinus Veltman]], Nederlânsk natuerkundige en Nobelpriiswinner
* [[1943]] - [[Harm Ottenbros]], Nederlânsk hurdfytser († [[2022]])
* [[1967]] - [[Wilfred Genee]], Frysk sportferslachjouwer
* [[1976]] - [[Gabriella Blicq]], Hongaarsk model en pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1224]] - [[Olivier fan Keulen]], Dútsk kanunnik en krúsfeartpreker (* ±[[1170]])
* [[1296]] - greve [[Floaris V fan Hollân]] (* [[1254]])
* [[1636]] - [[Lambert Jacobsz.]], Nederlânsk dûmny en skilder (* ±[[1598]])
* [[1844]] - [[Joseph Smith]], Amerikaansk profeet en stifter fan 'e [[Tsjerke fan Jezus Kristus fan de Hilligen fan de Lêste Dagen]] (* [[1805]])
* [[1969]] - [[Gerben van Manen (arsjitekt)|Gerben van Manen]], arsjitekt en mei-oprjochter fan de [[SKS]] (* [[1884]])
* [[1991]] - [[Klaas Bruinsma (drugsbaron)|Klaas Bruinsma]], Nederlânske krimineel (* [[1953]])
* 1991 - [[Molly Geertsema]], Nederlânsk politikus (* [[1918]])
* [[2004]] - [[Fred Ramdat Misier]], Surinaamsk politikus (* [[1926]])
* [[2016]] - [[Bud Spencer]], Italjaansk akteur en swimmer (* [[1929]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Juny|27]]</text>
      <sha1>9h9lfvzi1lk6juf16zor1k9e85r5vbo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>676</id>
    <revision>
      <id>1084676</id>
      <parentid>1083888</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:22:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4241" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[251]] - Yn 'e [[Slach by Abrittus]] wurdt it [[Romeinske Ryk|Romeinske]] [[leger (lânmacht)|leger]] ferslein troch de [[Goaten]]. [[Keizer]] [[Desius]] mei syn [[soan]] [[Herennius Etruskus]] sneuvelje yn 'e striid. 
* [[1566]] - [[Nostradamus]] foarseit dat er de [[2 july#foarfallen|moarn]] net helje sil.
* [[1852]] - Yn [[Hollân]] wurdt de [[Haarlimmermar]] drûchmakke.
* [[1858]] - [[Charles Darwin]] en [[Alfred Russell Wallace]] hâlde foar de [[Linnean Society]] harren [[taspraak|lêzing]]s oer de [[evolúsjeteory]].
* [[1863]] - Begjin fan 'e trijedeiske [[Slach by Gettysburg]], it bloedichste treffen fan 'e [[Amerikaanske Boargeroarloch]].
* [[1867]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]]s [[Ontario]], [[Kebek (provinsje)|Kebek]], [[Nij-Skotlân]] en [[Nij-Breunswyk]] foarmje de [[Kanada|Kanadeeske Konfederaasje]]. Kanada kriget [[selsbestjoer]] binnen it [[Britske Ryk]]. 
* [[1904]] - Yn [[St. Louis]] begjinne de tredde [[Olympyske Simmerspullen 1904|Olympyske Spullen]].
* [[1934]] - Mei de ynstelling fan de [[Production Code Administration]] (PCA), dy't tenei strang tafersjoch hâldt op it neilibjen troch de [[filmstudio's]] fan 'e [[sensuer]]regels fêstlein yn de [[Motion Picture Production Code]], komt yn 'e [[filmyndustry]] fan [[Hollywood]] in ein oan 'e frijheid fan it [[Pre-Code (Hollywood)|Pre-Code-tiidryk]].
* [[1997]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]] [[Hongkong]] wurdt nei 156 jier 'weromjûn' oan 'e [[Folksrepublyk Sina]].

== Berne ==
* [[1621]] - [[Cornelis de Man]], Nederlânsk keunstskilder († [[1706]])
* [[1646]] - [[Gottfried Wilhelm Leibniz]], Dútsk wis-, natuer- en skiedkundige, filosoof, rjochtsgelearde en diplomaat († [[1716]])
* [[1899]] - [[Charles Laughton]], Ingelsk akteur († [[1962]])
* [[1916]] - [[Olivia de Havilland]], Britsk-Amerikaansk aktrise († [[2020]])
* [[1926]] - [[J.J. Voskuil]], Nederlânsk folkekundige en skriuwer († [[2008]])
* [[1926]] - [[Melis van Seijen]], Frysk útjouwer, boekhanneler en muzykprodusint († [[2018]])
* [[1932]] - [[Jan Postma (skriuwer)|Jan Postma]], Frysk âld-plysjeman en skriuwer († [[2015]])
* [[1934]] - [[Jan Dotinga]], Frysk skriuwer
* [[1935]] - [[David Prowse]], Ingelsk akteur en gewichtheffer († [[2020]])
* [[1961]] - [[Diana, prinsesse fan Wales]], Britsk kroanprinsesse-gemalinne († [[1997]])
* [[1964]] - [[Geartsje de Vries (sjoernaliste)|Geartsje de Vries]], Frysk sjoernaliste, redaktrise en presintatrise
* [[1967]] - [[Pamela Anderson]], Kanadeesk-Amerikaansk aktrise
* [[1971]] - [[Marlayne Sahupala]], Nederlânsk nijslêzeresse en sjongster
* [[1977]] - [[Birgit Schuurman]], Nederlânsk sjongster en aktrise
* [[1982]] - [[Mirjam Timmer]], Frysk sjongster en muzikante
* [[1986]] - [[Kraantje Pappie]], Nederlânsk sjonger
* [[1989]] - [[Daniel Ricciardo]], Australysk autokoereur
* [[1993]] - [[Jade Jantzen]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1277]] - sultan [[Baibars]] fan [[Egypte]] en [[Syrje]] (* [[1233]])
* [[1694]] - [[Hidde Sjoerds de Vries]], Frysk marine-ofsier (* [[1645]])
* [[1835]] - [[Paulus Scheltema]], Frysk skriuwer (* [[1752]])
* [[1844]] - [[Petrus Groenia]], Frysk militêr offisier en keunstskilder (* [[1769]])
* [[1860]] - [[Charles Goodyear]], Amerikaansk bannefabrikant (* [[1800]])
* [[1896]] - [[Harriet Beecher Stowe]], Amerikaansk skriuwster (* [[1811]])
* [[1925]] - [[Erik Satie]], Frânsk komponist en pianist (* [[1866]])
* [[1939]] - [[Louis Davids]], Nederlânsk kabaretier en revu-artyst (* [[1883]])
* [[1961]] - [[Louis-Ferdinand Céline]] (Louis Ferdinand Destouches), Frânsk skriuwer en dokter (* [[1894]])
* [[1974]] - [[Kick Smit]], Nederlânsk fuotballer (* [[1911]])
* [[1995]] - [[Wolfman Jack]], Amerikaansk radiodiskjockey (* [[1938]])
* [[2003]] - [[N!xau ǂToma]], Namibysk akteur (* [[1943]])
* [[2004]] - [[Marlon Brando]], Amerikaansk akteur (* [[1924]])
* [[2009]] - [[Mollie Sugden]], Britsk aktrise (* [[1922]])
* [[2014]] - [[Tine de Vries (reedrydster)|Tine de Vries]], Frysk reedrydster (* [[1931]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|1 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|01]]</text>
      <sha1>ioij6blmu2yvjz71oip81nw4fff1igc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>13 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>688</id>
    <revision>
      <id>1084710</id>
      <parentid>1074727</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:10:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3398" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1573]] - It [[Belis fan Haarlim (1572-1573)|Belis fan Haarlim]], in ûnderdiel fan it [[Spanje|Spaanske]] besykjen om 'e [[Opstân yn 'e Nederlannen]] te ûnderdrukken, einiget mei de oerjefte fan 'e [[stêd]] [[Haarlim]] oan 'e Spaanske [[generaal|fjildhear]] [[don Freark]]. Nei de oerjefte wurde it meastepart fan 'e [[soldaten]] fan it út [[geuzen]] en [[hierling]]en besteande [[garnizoen]] fan 'e stêd, mei dêropta in grutte groep foaroansteande oranjesinnige [[boarger]]s (yn totaal sa'n 2.000 minsken) troch de Spanjerts [[moard|fermoarde]].
* [[1868]] - [[Alabama]] wurdt as 7e fan 'e yn 'e [[Amerikaanske Boargeroarloch]] fersleine [[Konfederearre Steaten fan Amearika|Konfederearre steaten]] wer talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1908]] - Op de [[Olympyske Simmerspullen 1908|Olympyske Simmerspullen]] fan [[Londen]] dogge [[frou]]lju foar it earst mei oan 'e moderne [[Olympyske Spullen]].
* [[1928]] - By in [[myngas]]ûntploffing yn 'e Steatsmyn Hendrik yn [[Limburch (Nederlân)|Limburch]] falle trettjin deaden.
* [[1938]] - Op de [[Feluwe]] wurdt it [[Kröller-Müller Museum]] iepene.
* [[1944]] - Yn de [[Snitser Bloednacht]] wurde fjouwer ynwenners fermoarde troch de Dútske besetter.
* [[1967]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[hurdfytser]] [[Tom Simpson]] ferstjert ûnder de [[Tour de France]] by de beklimming fan 'e [[Mont Ventoux]].

== Berne ==
* [[1900]] - [[Johan Scheps]], Nederlânsk politikus en aktivist foar it Frysk († [[1993]])
* [[1905]] - [[Bosley Crowther]], Amerikaansk filmkritikus († [[1981]])
* [[1917]] - [[Henk de Wilde]], Frysk politikus († [[2004]])
* [[1923]] - [[Jouke Klazes Bakker]], Frysk konsintraasjekampoerlibbene († [[2011]])
* [[1933]] - [[David Storey (skriuwer)|David Storey]], Ingelsk toanielskriuwer († [[2017]])
* [[1937]] - [[Kitty Courbois]], Nederlânsk aktrise
* [[1941]] - [[Robert Forster (akteur)|Robert Forster]], Amerikaansk akteur († [[2019]]) 
* [[1942]] - [[Harrison Ford]], Amerikaansk akteur
* [[1953]] - [[Gil Birmingham]], Amerikaansk akteur
* [[1966]] - [[Herbert Dijkstra]], Nederlânsk sportferslachjouwer
* [[1974]] - [[Jarno Trulli]], Italjaansk autokoereur
* [[1976]] - [[Sipke Hoekstra]], Frysk komponist
* [[1978]] - [[Eva Jinek]], Amerikaansk-Nederlânsk sjoernaliste en nijslêzeresse 
* 1978 - [[Kate More]], Nederlânsk pornoaktrise
* [[1982]] - [[Aya Cash]], Amerikaansk aktrise

== Ferstoarn ==
* [[1234]] - greve [[Floaris IV fan Hollân]] (* [[1210]])
* [[1584]] - [[Balthasar Gerards]], Frank-Komteesk moardner fan [[Willem fan Oranje]] (* [[1557]])
* [[1919]] - [[Jacob Hepkema]], Frysk útjouwer en sjoernalist (* [[1845]])
* 1919 - [[Henry E. Noyes]], Amerikaansk militêr (* [[1839]])
* [[1920]] - [[Jimke van Loon]], Frysksinnich ûnderwizer (* [[1855]])
* [[1921]] - [[Emil Pfeiffer]], Dútsk ynternist en bernedokter (* [[1846]])
* [[1988]] - [[Tetman de Vries]], Frysk kabaretier en revuskriuwer (* [[1915]])
* [[1994]] - [[Feyo Schelto Sixma van Heemstra]] (Homme Eerntsma), Frysk keunsthistoarikus en skriuwer (* [[1916]])
* [[2005]] - [[Ger Vaders]], Nederlânsk sjoernalist (* [[1925]])
* [[2010]] - [[Pieter Tjeerdsma]], Frysk boargemaster (* [[1916]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|13 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|13]]</text>
      <sha1>5nvnlyzww5nmo0jq4u923zlowf8eq79</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>15 july</title>
    <ns>0</ns>
    <id>690</id>
    <revision>
      <id>1084704</id>
      <parentid>1076559</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:06:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2836" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1410]] - Yn 'e [[Slach by Grunwald]] wurdt de [[Dútske Oarder]] ferpletterjend ferslein troch de [[Poalen|Poalske]] en [[Litouwen|Litouske]] troepen.
* [[1799]] - Untdekking fan de [[Stien fan Rosetta]] yn [[Egypte]].
* [[1870]] - [[Georgia]] wurdt as 11e en lêste fan 'e yn 'e [[Amerikaanske Boargeroarloch]] fersleine [[Konfederearre Steaten fan Amearika|Konfederearre steaten]] wer talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].
* [[1886]] - De geregelde [[feartsjinst Starum-Inkhuzen]] set útein.
* [[1962]] - [[Algerije]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Frankryk]].

== Berne ==
* [[1514]] - [[Petreius Tiara]], Frysk dokter, dosint en bestjoerder († [[1586]])
* [[1606]] - [[Rembrandt van Rijn]], Nederlânsk keunstskilder († [[1669]])
* [[1816]] - [[Hjerre Gjerrits van der Veen]], Frysk ûnderwizer en skriuwer († [[1887]])
* [[1848]] - [[Vilfredo Pareto]], Italjaansk ekonoom († [[1923]])
* [[1919]] - [[Iris Murdoch]], Iersk-Ingelsk skriuwster († [[1999]])
* [[1927]] - [[Egbert van 't Oever]], Nederlânsk reedrydtrener († [[2001]])
* [[1930]] - [[Jacques Derrida]], Frânsk literêr kritikus en filosoof († [[2004]])
* [[1934]] - [[Harrison Birtwistle]], Ingelsk Komponist († [[2022]])
* [[1970]] - [[Roel Reiné]], Nederlânsk regisseur en produsint
* [[1976]] - [[Shuba Jay]], Maleizysk aktrise († [[2014]])
* 1976 - [[Kristina Lion]], Letsk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1848]] - [[Maurits Pico Diederik van Sytzama (1789-1848)|Maurits Pico Diederik baron van Sytzama]], Frysk politikus en bestjoerder (* [[1789]])
* [[1904]] - [[Anton Tsjechov]], Russysk skriuwer (* [[1860]])
* [[1907]] - [[Qiu Jin]], Sineesk dichteresse en revolúsjonêr (* [[1875]])
* [[1933]] - [[Gerardus Buskens]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1853]])
* [[1945]] - [[Theodorus Marius Theresius van Welderen|Theodorus Marius Theresius baron van Welderen]], Frysk politikus en bestjoerder (* [[1867]])
* [[1952]] - [[Arthur Walkington Pink]], Ingelsk evangelist en bibelwittenskipper (* [[1886]])
* [[1976]] - [[Paul Gallico]], Amerikaansk sjoernalist en skriuwer (* [[1897]])
* [[2007]] - [[Schelto Patijn]], Nederlânsk politikus en bestjoerder (* [[1936]])
* [[2009]] - [[Natalja Estemirova]], Russysk sjoernaliste en minskerjochte-aktiviste (* [[1958]])
* [[2011]] - [[Friedrich Wilhelm Schnitzler]], Dútsk politikus (*[[1928]])
* [[2012]] - [[Louis le Roy]], Nederlânsk byldzjend keunstner en skriuwer (* [[1924]])
* [[2016]] - [[Hans Vlek]], Nederlânsk dichter (* [[1947]])
* [[2020]] - [[Louw de Graaf]], Frysk politikus (* [[1930]])
* [[2021]] - [[Peter R. de Vries]], Nederlânske misdiedferslachjouwer (* [[1956]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|15 July}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:July|15]]</text>
      <sha1>6c6iy4rqt44e5mk5cvci3ggcva7rntg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>10 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>716</id>
    <revision>
      <id>1084672</id>
      <parentid>1084286</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:18:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Berne */ Folchoarder</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2480" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1304]] - Yn [[Seelân]] fynt yn it ramt fan 'e [[Tachtichjierrige Oarloch]] de [[Slach by Sieriksee]] plak. 
* [[1628]] - De ''Vasa'', in nij [[Sweden|Sweedsk]] [[oarlochsskip]], sinkt op syn earste tocht.
* [[1821]] - [[Missoery (steat)|Missoery]] wurdt as 24e [[Amerikaanske steat|steat]] talitten ta de [[Feriene Steaten|Amerikaanske Uny]].

== Berne ==
* [[1536]] - [[Caspar Olevianus]], Dútsk teolooch en tsjerkeherfoarmer († [[1587]])
* [[1708]] - [[Johannes Stinstra]], Frysk teolooch  († [[1790]])
* [[1812]] - [[Ype Baukes de Graaf]], Frysk moardner, lêste dy't yn Fryslân de deastraf krige († [[1860]]) &lt;small&gt;(mooglik berne yn [[1813]])&lt;/small&gt;
* [[1814]] - [[Henri Nestlé]], Dútsk-Switsersk ûndernimmer (†[[1890]])
* [[1895]] - [[Michail Zosjtsjenko]], Russysk skriuwer († [[1958]])
* [[1912]] - [[Carel Steensma]], Frysk piloat en fersetsstrider († [[2006]])
* [[1928]] - [[Annie van der Meer]], Frysk hurdrydster († [[2004]])
* [[1941]] - [[Kees van Kooten]], Nederlânsk skriuwer en kabaretier
* [[1942]] - [[Suze Broks]], Nederlânsk balletdûnseres en aktrise († [[2017]])
* [[1949]] - [[Harry Slinger]], Nederlânsk sjonger 
* [[1982]] - [[Devon Aoki]], Amerikaansk aktrise en model
* [[1987]] - [[Jim Bakkum]], Nederlânsk sjonger
* 1987 - [[Chastity Lynn]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[725]] - [[Plektrudis]], Frankysk hillige (* 6??)
* [[1653]] - [[Maarten Harpertszoon Tromp]], Nederlânsk admiraal en seeheld (* [[1598]])
* [[1655]] - [[Lodewijk de Vadder]], Flaamsk keunstskilder, tekener en etser (* [[1605]])
* [[1784]] - [[Allan Ramsay]], Skotsk keunstskilder (* [[1713]])
* [[1896]] - [[Otto Lilienthal]], Dútsk útfiner en ûntwerper fan sweeffleantugen (* [[1848]])
* [[1905]] - [[Georges Nagelmackers]], Waalsk yngenieur en ûndernimmer (* [[1845]])
* [[1929]] - [[Aletta Jacobs]], dokter en feministe (* [[1854]])
* [[1944]] - [[Willem Santema]], Frysk fersetsstrider (* [[1902]])
* [[1950]] - [[Hendrik Jan Popping]], Frysk boekhanneler, drukker en amateur-argeolooch (* [[1885]])
* [[1966]] - [[J.C. Bloem]], Nederlânsk dichter (* [[1887]])
* [[1995]] - [[Gijs van Aardenne]], Nederlânsk politikus (* [[1930]])
* [[2007]] - [[Theresa Lamebull]], Amerikaanske taalaktiviste (* [[1896]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|10]]</text>
      <sha1>1pma0kzeap66xj54rbezllq85wu66yc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>20 augustus</title>
    <ns>0</ns>
    <id>726</id>
    <revision>
      <id>1084575</id>
      <parentid>1083909</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:58:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3151" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1559]] - [[Freark II fan Denemark|Freark II]] wurdt ta [[kening]] fan [[Denemark]] kroane.
* [[1672]] - [[Riedpinsjonaris]] fan [[Hollân]] [[Johan de Witt]] en syn broer [[Cornelis de Witt]], lid fan 'e [[Steaten-Generaal fan de Nederlannen|Steaten-Generaal]], wurde yn [[De Haach]] [[lynchen|lyncht]] troch kliber breinroere lju.
* [[1960]] - [[Senegal]] ferklearret him [[ûnôfhinklik]] fan 'e [[Federaasje fan Maly]]. 
* [[1991]] - [[Estlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út en makket him los fan 'e [[Sovjet-Uny]].
* [[1994]] - Iepening fan it [[Abe Lenstra stadion]] op [[It Hearrenfean (plak)|It Hearrenfean]].
* [[2007]] - [[Futsal Ljouwert]] feroaret syn namme yn [[Futsal Cambuur]].&lt;ref&gt;[http://www1.omropfryslan.nl/Dossier_Cambuur_41562.aspx Omrop Fryslân: Futsal Ljouwert wurdt Cambuur]&lt;/ref&gt;
* [[2018]] - De [[Nederlân]]ske [[swimmer]] en [[Olympyske Spullen|Olympysk kampioen]] [[Maarten van der Weijden]] moat nei 55&amp;nbsp;[[oere]]n en 163&amp;nbsp;[[km]] by [[Burdaard]] syn [[11stêdeswimtocht (2018)|11stêdeswimtocht]] opjaan, wêrby't er besocht om [[swimmen]]d de rûte fan 'e [[Alvestêdetocht]] ôf te lizzen. Hy hat dêrmei mea as [[€]]2,5 miljoen ynsammele foar it [[KWF Kankerbestriding]]. (Neitiid rint dat bedrach noch op ta €4,5 miljoen.)

== Berne ==
* [[1517]] - [[Antoine Perrenot de Granvelle]], biskop fan [[Atert]] en riedshear fan 'e Spaanske lânfâden fan 'e [[Nederlannen]] († [[1586]])
* [[1722]] - [[Dirk Lenige]], [[Makkum]]er dichter († [[1798]])
* [[1833]] - [[Benjamin Harrison]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1901]])
* [[1890]] - [[H.P. Lovecraft]], Amerikaansk skriuwer († [[1937]])
* [[1898]] - [[Vilhelm Moberg]], Sweedske skriuwer († [[1973]])
* [[1920]] - [[Daniel Dykstra]], Amerikaansk politikus († [[1999]])
* [[1922]] - [[Frans de Munck]] (byneamd 'de Swarte Panter'), Nederlânsk fuotballer († [[2010]])
* [[1923]] - [[Jim Reeves]], Amerikaansk sjonger († [[1964]])
* [[1927]] - [[Truus Postma]], Frysk dokter en pro-eutanasyaktiviste († [[2014]])
* [[1931]] - [[Anne Hellinga]], Frysk skriuwer († [[2004]])
* [[1941]] - [[Slobodan Milošević]], presidint fan [[Servje]] en [[Joegoslaavje]] († [[1941]])
* [[1948]] - [[Robert Plant]], Ingelsk sjonger
* [[1959]] - [[Menno Lievers]], Frysk atleet, filosoof en sjoernalist

== Ferstoarn ==
* [[1153]] - [[Bernard fan Clairvaux]], Frânsk hillige en herfoarmer fan 'e kleasteroarder fan 'e [[Sistersjinzers]] (* [[1090]])
* [[1912]] - [[William Booth]], Ingelsk predikant en stifter fan it [[Leger des Heils]] (* [[1829]])
* [[1914]] - paus [[Pius X]] (* [[1835]])
* [[1920]] - [[Anders Zorn]], Sweedsk keunstner (* [[1860]])
* [[1980]] - [[Joe Dassin]], Amerikaansk-Frânsk muzikant en skriuwer (* [[1938]])
* [[1995]] - [[Hugo Pratt]], Italjaansk striptekener (* [[1927]])
* [[2008]] - [[Joets]], Frysk muzikant (* [[1931]])
* [[2013]] - [[Elmore Leonard]], Amerikaansk skriuwer (* [[1925]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Augustus|20]]</text>
      <sha1>blkyepjq0i8h3960x5d5op40wg9gpwm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>27 septimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>764</id>
    <revision>
      <id>1084683</id>
      <parentid>1076533</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:52:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3430" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1426]] - [[Slach fan Detern]] yn [[East-Fryslân]].
* [[1477]] - De [[Kosmas- en Damianusfloed (1477)|Kosmas- en Damianusfloed]] treft de kusten fan de Noardsee en makket in protte slachtoffers.
* [[1605]] - De [[Sweden|Sweedske]] legers wurde finaalferslein troch Poalen-Litouwen yn de Slach fan Kircholm.
* [[1651]] - [[Jacob Cats]] treedt ôf as [[Riedspinsjonaris]] en wurdt opfolge troch [[Adriaan Pauw]].
* [[1822]] - [[Jean-François Champollion]] kundiget oan dat hy de [[Stien fan Rosetta]] ûntsifere hat.
* [[1825]] - [[George Stephenson]] bestjoerde mei syn stoomlokomotyf de earste passagierstrein.
* [[1827]] - Oprjochting fan it „[[Provinciaal Friesch Genootschap ter Beoefening van Friesche Geschied-, Oudheid- en Taalkunde]]” troch [[Franciscus Binkes]], [[Hendrik Amersfoordt]] en [[Freerk Fontein]].
* [[1887]] - Troch dagen fûle rein yn Sina rint de [[Giele Rivier]] oer. It wurdt de grutste natoerramp yn de histoarje; 900.000 minsken ferdrinke.
* [[1988]] - [[Ben Johnson]] rekket syn [[Olympyske Spullen|Olympyske]] oerwining kwyt nei dopinggebrûk.
* [[1989]] - [[Sloveenje]] ferklearret him ûnôfhinklik fan [[Jûgoslaavje]].
* [[1999]] - Google oprjochte. Google begjint te sykjen.
* [[2003]] - Lansearring fan de [[Smart 1]].

== Berne ==
* [[1271]] - kening [[Wenseslaus II fan Bohemen]] († [[1305]])
* [[1275]] - hartoch [[Jan II fan Brabân]] († [[1312]])
* [[1601]] - kening [[Loadewyk XIII fan Frankryk]] († [[1643]])
* [[1673]] - [[Gerard Wigmana]], Frysk keunstskilder († [[1741]])
* [[1887]] - [[Rixt (dichteresse)|Rixt]], Frysk dichteresse († [[1979]])
* [[1921]] - [[Heinrich Boere]], Dútsk-Nederlânsk kriichs-misdiediger († [[2013]])
* [[1934]] - [[Wilford Brimley]], Amerikaansk akteur († [[2020]])
* [[1947]] - [[Meat Loaf]], Amerikaansk sjonger († [[2022]])
* [[1972]] - [[Bibian Mentel]], Nederlânsk snowboarder († [[2021]])
* [[1981]] - [[Ida Ljungqvist]], Tanzaniaansk-Sweedsk neakenmodel
* [[1982]] - [[Cassandra Cruz]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1991]] - [[Shay Evans]], Portorikaansk pornoaktrise
* 1991 - [[Dillion Harper]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1590]] - paus [[Urbanus VII]] (* [[1521]])
* [[1700]] - paus [[Ynnosintius XII]] (* [[1615]])
* [[1917]] - [[Edgar Degas]], Frânsk keunstskilder (* [[1834]])
* [[1921]] - [[Engelbert Humperdinck (komponist)|Engelbert Humperdinck]], Dútsk komponist (* [[1854]])
* [[1978]] - [[Metten Koornstra]], Nederlânsk grafikus (* [[1912]])
* [[1986]] - [[Cliff Burton]], Amerikaansk bassist (* [[1962]])
* [[1989]] - [[Sergie Sovoroff]], Amerikaansk kajakbouwer (* [[1902]])
* [[2004]] - [[Bernard Slicher van Bath]], Frysk histoarikus (* [[1910]])
* [[2008]] - [[Onno Meijer]], Frysk akteur en keunstrider (* [[1960]])
* [[2011]] - [[David Croft]], Ingelsk senarioskriuwer en tillefyzjeprodusint en -regisseur (* [[1922]])
* 2011 - [[Jan Nijland]], Nederlânsk politikus (* [[1935]])
* [[2016]] - [[David Hahn]], Amerikaansk kearnreaktor bouwer (* [[1976]])
* [[2017]] - [[Hugh Hefner]], Amerikaansk útjouwer, oprjochter fan it tydskrift [[Playboy (tydskrift)|Playboy]] (* [[1926]])
* [[2020]] - [[Tjalling Waterbolk]], Nederlânsk heechlearaar archeology (* [[1924]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Septimber|27]]</text>
      <sha1>o1esbngcutvhq76ecquqzyz7tv4iahy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084686</id>
      <parentid>1084683</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:54:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +2</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3566" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1426]] - [[Slach fan Detern]] yn [[East-Fryslân]].
* [[1477]] - De [[Kosmas- en Damianusfloed (1477)|Kosmas- en Damianusfloed]] treft de kusten fan de Noardsee en makket in protte slachtoffers.
* [[1605]] - De [[Sweden|Sweedske]] legers wurde finaalferslein troch Poalen-Litouwen yn de Slach fan Kircholm.
* [[1651]] - [[Jacob Cats]] treedt ôf as [[Riedspinsjonaris]] en wurdt opfolge troch [[Adriaan Pauw]].
* [[1822]] - [[Jean-François Champollion]] kundiget oan dat hy de [[Stien fan Rosetta]] ûntsifere hat.
* [[1825]] - [[George Stephenson]] bestjoerde mei syn stoomlokomotyf de earste passagierstrein.
* [[1827]] - Oprjochting fan it „[[Provinciaal Friesch Genootschap ter Beoefening van Friesche Geschied-, Oudheid- en Taalkunde]]” troch [[Franciscus Binkes]], [[Hendrik Amersfoordt]] en [[Freerk Fontein]].
* [[1887]] - Troch dagen fûle rein yn Sina rint de [[Giele Rivier]] oer. It wurdt de grutste natoerramp yn de histoarje; 900.000 minsken ferdrinke.
* [[1988]] - [[Ben Johnson]] rekket syn [[Olympyske Spullen|Olympyske]] oerwining kwyt nei dopinggebrûk.
* [[1989]] - [[Sloveenje]] ferklearret him ûnôfhinklik fan [[Jûgoslaavje]].
* [[1999]] - Google oprjochte. Google begjint te sykjen.
* [[2003]] - Lansearring fan de [[Smart 1]].

== Berne ==
* [[1271]] - kening [[Wenseslaus II fan Bohemen]] († [[1305]])
* [[1275]] - hartoch [[Jan II fan Brabân]] († [[1312]])
* [[1601]] - kening [[Loadewyk XIII fan Frankryk]] († [[1643]])
* [[1673]] - [[Gerard Wigmana]], Frysk keunstskilder († [[1741]])
* [[1887]] - [[Rixt (dichteresse)|Rixt]], Frysk dichteresse († [[1979]])
* [[1921]] - [[Heinrich Boere]], Dútsk-Nederlânsk kriichs-misdiediger († [[2013]])
* [[1934]] - [[Wilford Brimley]], Amerikaansk akteur († [[2020]])
* [[1947]] - [[Meat Loaf]], Amerikaansk sjonger († [[2022]])
* [[1972]] - [[Bibian Mentel]], Nederlânsk snowboarder († [[2021]])
* [[1981]] - [[Ida Ljungqvist]], Tanzaniaansk-Sweedsk neakenmodel
* [[1982]] - [[Cassandra Cruz]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1991]] - [[Shay Evans]], Portorikaansk pornoaktrise
* 1991 - [[Dillion Harper]], Amerikaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1590]] - paus [[Urbanus VII]] (* [[1521]])
* [[1700]] - paus [[Ynnosintius XII]] (* [[1615]])
* [[1917]] - [[Edgar Degas]], Frânsk keunstskilder (* [[1834]])
* [[1921]] - [[Engelbert Humperdinck (komponist)|Engelbert Humperdinck]], Dútsk komponist (* [[1854]])
* [[1978]] - [[Metten Koornstra]], Nederlânsk grafikus (* [[1912]])
* [[1986]] - [[Cliff Burton]], Amerikaansk bassist (* [[1962]])
* [[1989]] - [[Sergie Sovoroff]], Amerikaansk kajakbouwer (* [[1902]])
* [[2004]] - [[Bernard Slicher van Bath]], Frysk histoarikus (* [[1910]])
* 2004 - [[Harry de Groot]], Nederlânsk muzikant (* [[1920]])
* 2004 - [[Pieter Jan Leeuwerink]], Nederlânsk follyballer (* [[1962]])
* [[2008]] - [[Onno Meijer]], Frysk akteur en keunstrider (* [[1960]])
* [[2011]] - [[David Croft]], Ingelsk senarioskriuwer en tillefyzjeprodusint en -regisseur (* [[1922]])
* 2011 - [[Jan Nijland]], Nederlânsk politikus (* [[1935]])
* [[2016]] - [[David Hahn]], Amerikaansk kearnreaktor bouwer (* [[1976]])
* [[2017]] - [[Hugh Hefner]], Amerikaansk útjouwer, oprjochter fan it tydskrift [[Playboy (tydskrift)|Playboy]] (* [[1926]])
* [[2020]] - [[Tjalling Waterbolk]], Nederlânsk heechlearaar archeology (* [[1924]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Septimber|27]]</text>
      <sha1>iqfiwvd4zfi52dc0c079mz7any6c9wi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>28 septimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>765</id>
    <revision>
      <id>1084691</id>
      <parentid>1076095</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:58:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3353" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1014]] - De Nederlânske kust wurdt swier troffen troch in [[Stoarmfloed fan 1014|stoarmfloed]].
* [[1066]] - [[Willem de Oermasterder]], de [[hartoch]] fan [[Hartochdom Normanje|Normanje]], falt it [[Keninkryk Ingelân]] binnen, en ferslacht it Ingelske leger yn 'e [[Slach by Hastings]].
* [[1162]] - Greve [[Floaris III fan Hollân]] trout mei [[Ada fan Skotlân]].
* [[1687]] - It [[Osmaanske Ryk]] stiet [[Atene]] ôf oan [[Feneesje (stêd)|Feneesje]].
* [[1848]] - Yn [[Boedapest|Pest]], de [[haadstêd]] fan it [[Keninkryk Hongarije]], barst de [[Hongaarske Opstân (1848)|Hongaarske Opstân fan 1848]] los.
* [[1905]] - [[Wybren Hoogerhuis]], de lêste finzene fan de romroftige [[Hogerhuissaak]] komt frij. 
* [[1924]] - Earste flecht om de wrâld, troch twa fleantúgen fan it [[Feriene Steaten fan Amearika|Amerkiaanske]] leger.
* [[1944]] - [[Nazi-Dútslân|Dútske]] troepen ferslaan de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[parasjute|parasjutisten]] yn de [[Slach om Arnhim]].
* [[1994]] - De [[fearboat]] ''[[Estonia (fearboat)|Estonia]]'' sinkt op 'e [[Eastsee]], ûnderweis fan [[Tallin]] nei [[Stokholm]]; 852 minsken [[ferdrinking|ferdrinke]].

== Berne ==
* [[1803]] - [[Prosper Mérimée]], Frânsk skriuwer († [[1870]])
* [[1863]] - kening [[Karel I fan Portegal]] († [[1908]])
* [[1879]] - [[Andries Gaastra (1879-1945)|Andries Gaastra]], grûnlizzer fan it [[Batavus]]fabryk († [[1945]])
* [[1887]] - [[Avery Brundage]], Amerikaansk atleet en sportbestjoerder († [[1975]])
* [[1934]] - [[Brigitte Bardot]], Frânsk aktrise
* [[1838]] - [[Thomas Weir (Amerikaansk militêr)|Thomas Weir]], Amerikaansk militêr († [[1876]])
* [[1952]] - [[Sylvia Kristel]], Nederlânsk aktrise († [[2012]])
* [[1984]] - [[Tanisha Long]], Amerikaansk komediënne

== Ferstoarn ==
[[Ofbyld:Louis Pasteur.jpg|thumb|right|140px|[[Louis Pasteur]].]]
* [[876]] - keizer [[Loadewyk de Dútser]] fan it [[Hillige Roomske Ryk|East-Frânsje]] (* [[804]])
* [[1105]] - greve [[Simen fan Sisylje]] (* [[1093]])
* [[1197]] - keizer [[Hindrik VI fan it Hillige Roomske Ryk]] (* [[1165]])
* [[1859]] - [[Rinse Posthumus]], Frysk predikant en teolooch (* [[1790]])
* [[1889]] - [[Samuel D. Sturgis (1822-1889)|Samuel D. Sturgis]], Amerikaansk militêr (* [[1822]])
* [[1891]] - [[Herman Melville]], Amerikaansk skriuwer (* [[1819]])
* [[1895]] - [[Louis Pasteur]], Frânsk skiekundige en biolooch (* [[1822]])
* [[1953]] - [[Edwin Hubble]], Amerikaansk astronoom (* [[1889]])
* [[1970]] - [[John Dos Passos]], Amerikaansk dichter (* [[1896]])
* 1970 - [[Gamal Abdel Nasser]], (earste) presidint fan [[Egypte]] (* [[1918]])
* [[1991]] - [[Miles Davis]], Amerikaansk muzikant (* [[1926]])
* [[2004]] - [[Werner Goldberg]], Dútsk politikus (* [[1919]])
* [[2013]]  - [[Klaas de Groot (reedrider)|Klaas de Groot]], Frysk reedrider (* [[1926]])
* [[2016]] - [[Shimon Peres]], premier en presidint fan [[Israel]] (* [[1923]])
* [[2018]] - [[Koos Alberts]], Nederlânsk sjonger fan it libbensliet (* [[1947]])
* [[2021]] - [[Karan Armstrong]], Amerikaansk operasjongster (* [[1941]])
* 2021 - [[Jaap Maarleveld]], Nederlânsk akteur (* [[1924]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Septimber|28]]</text>
      <sha1>8pehbyc5otd56thfxiotfl6eg1ud255</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>29 septimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>766</id>
    <revision>
      <id>1084695</id>
      <parentid>1084428</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:01:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2636" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[855]] - [[Benedictus III]] wurdt Paus.
* [[1560]]: Troanwiksel yn [[Sweden]]. Op Gustaaf I Wasa folget Erik XIV (Sweden)
* [[1954]] - Stifting fan it [[CERN]].
* [[1997]] - Britske wittenskippers stelle it ferbân fêst tusken de [[Sykte fan Creutzfeldt-Jakob]] en de saneamde [[gekkekowesykte]] (BSE).
* [[2004]] - De [[asteroïde]] [[4179 Toutatis]] giet foarby de [[Ierde]] op minder as fjouwer [[moanneôfstân|moanneôfstannen]] ôfstân.

== Berne ==
* [[1276]] - kening [[Kristoffel II fan Denemark]] († [[1332]])
* [[1547]] - [[Miguel de Cervantes]], Spaansk skriuwer († [[1616]])
* [[1548]] - hartoch [[Willem V fan Beieren]] († [[1626]])
* [[1571]] - [[Caravaggio (skilder)|Caravaggio]] (Michelangelo Merisi da Caravaggio), Italjaansk keunstskilder († [[1610]])
* [[1758]] - [[Horatio Nelson]], Ingelsk admiraal en seeheld († [[1805]])
* [[1877]] - [[Rommert Casimir]], Frysk opfiedkundige en ûnderwiisfernijer († [[1957]])
* [[1899]] - [[László Bíró]], Hongaarsk sjoernalist en útfiner fan 'e balpin († [[1984]])
* [[1918]] - [[Auke Visser]], Markant figuer út de haadstêd fan Fryslân († [[2014]])
* [[1930]] - [[Colin Dexter]], Ingelsk skriuwer († [[2017]])
* [[1938]] - [[Wim Kok]], premier fan [[Nederlân]] († [[2018]])
* [[1942]] - [[Felice Gimondi]], Italjaansk hurdfytser († [[2019]])
* [[1943]] - [[Lech Wałęsa]], presidint fan [[Poalen]]
* [[1977]] - [[Sasha Rionda]], Meksikaansk presintatrise, nijslêzeresse en ferslachjouster
* [[1980]] - [[Jacob Wassenaar]], Frysk keatser

== Ferstoarn ==
* [[855]] - keizer [[Lotarius I]] fan it [[Hillige Roomske Ryk|Frankyske Ryk]] (* [[795]])
* [[1560]] - kening [[Gustaaf I fan Sweden]] (* [[1496]])
* [[1833]] - kening [[Ferdinand VII fan Spanje]] (* [[1784]])
* [[1902]] - [[Emile Zola]] Frânsk skriuwer (* [[1840]])
* [[1913]] - [[Rudolf Diesel]], Dútsk útfiner (* [[1858]])
* [[2000]] - [[Jopie Huisman]], Frysk keunstskilder (* [[1922]])
* [[2004]] - [[Ernst van der Beugel]], Nederlânsk politikus (* [[1918]])
* [[2005]] - [[Herma M. van den Berg]], Nederlânsk keunsthistoarikus (* [[1918]])
* [[2011]] - [[Hella Haasse]], Nederlânsk skriuwster (* [[1918]])
* [[2012]] - [[Hebe Camargo]], Brazyljaanske presintatrise, aktrise en sjongster (* [[1929]])
* [[2017]] - [[Dick Passchier]], Nederlânsk presintator (* [[1933]])
* [[2020]] - [[Sabah al-Achmed al-Djaber al-Sabah]], emir fan [[Koeweit]] (* [[1929]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Septimber|29]]</text>
      <sha1>rdlg3zslg36ohsw2h23pbuoa14nw8oc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>8 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>775</id>
    <revision>
      <id>1084702</id>
      <parentid>1083630</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:05:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2473" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1247]] - De [[Frije ryksstêden yn de Nederlannen|Ryksstêd]] [[Nymwegen]] wurdt ûnderdiel fan [[Gelre (greefskip)|Gelre]].
* [[1573]] - [[Alkmaars ûntset]], de earste Nederlânske oerwinning yn de [[Tachtichjierrige Oarloch]].
* [[1837]] - oprjochting [[Studinteselskip Frisia]].
* [[1933]] - sluting fan [[Stasjon Doanjum]].
* [[1939]] - [[Nazi-Dútslân|Dútslân]] anneksearret westlik [[Poalen]].
* [[1958]] - De Sweedske sirurch [[Ake Senning]] bringt de earste [[pacemaker]] yn.
* [[1967]] - [[Che Guevara]] wurdt yn Bolivia finzen nomd.
* [[1982]] - Yn [[Poalen]] wurdt it fakbûn [[Solidarność]] ferbean.
* [[2006]] - De 3.000e side wurdt skreaun op de [[Fryske Wikipedy]]. It stik giet oer [[Henk Wolf]].

== Berne ==
* [[1657]] - [[Wigerus Vitringa]], Frysk abbekaat en keunstskilder († [[1725]])
* [[1750]] - [[Pieter Vreede]], Nederlânsk politikus en patriot († [[1750]])
* [[1797]] - [[Eeltsje Hiddes Halbertsma]], Frysk skriuwer en dokter († [[1858]])
* [[1889]] - [[Philippe Thys]], Belgysk hurdfytser († [[1971]])
* [[1941]] - [[Jesse Jackson]], Amerikaansk aktivist en politikus
* [[1948]] - [[Jack Spijkerman]], Nederlânsk presintator
* [[1952]] - [[Jan Marijnissen]], Nederlânsk politikus
* [[1957]] - [[Wies van Dongen (1957)|Wies van Dongen]], Nederlânsk hurdfytser
* [[1964]] - [[Jakob Arjouni]], Dútske skriuwer († [[2013]])
* [[1968]] - [[Laura Vlasblom]], Nederlânsk sjongster en stimaktrise
* [[1976]] - [[Renate Groenewold]], Nederlânsk hurdrydster
* [[1985]] - [[Bruno Mars]], Amerikaansk sjonger en muzykprodusint

== Ferstoarn ==
* [[1606]] - greve [[Jan VI fan Nassau-Dillenburch|Jan de Alde fan Nassau-Dillenburg]], steedhâlder fan [[Gelderlân]] (* [[1536]])
* [[1728]] - [[Anne Danican Philidor]], Frânsk komponist en muzikant (* [[1681]])
* [[1768]] - [[Anna Folkema]], Frysk graveur en skilderesse beïerdige (* [[1695]])
* [[1889]] - [[Johann Jakob von Tschudi]], Switsersk biolooch (* [[1818]])
* [[1966]] - [[Célestin Freinet]], Frânsk pedagooch (* [[1896]])
* [[1992]] - [[Willy Brandt]], bûnskânselier fan [[West-Dútslân]] (* [[1913]])
* [[2004]] - [[Jacques Derrida]], Frânsk literêr kritikus en filosoof (* [[1930]])
* [[2014]] - [[Jeen van den Berg]], Frysk reedrider (* [[1928]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|08]]</text>
      <sha1>fck510vk9zv3x4u51tqaa9qviq5emq7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>16 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>783</id>
    <revision>
      <id>1084705</id>
      <parentid>1077742</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:07:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2478" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1813]] - Begjin fan 'e [[Slach by Leipzig]], better bekend as de [[Folkeslach]], dy't oant en mei [[19 oktober]] oanhâlde sil. De [[Frankryk|Frânsen]] en harren bûnsgenoaten, ûnder [[keizer]] [[Napoleon]], wurde ferslein troch in koälysje fan [[Ruslân|Russen]], [[Eastenryk|Eastenrikers]], [[Prusen]] en [[Sweden]].
* [[1846]] - De earste [[sjirurgy]]ske yngreep ûnder [[algemiene ferdôving]]. De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[toskedokter]] [[W.T.G. Morton]] brûkt dêrfoar [[dietyleter|eter]].
* [[1995]] - [[Theunis Piersma]] wurdt as earste lid fan 'e [[FNP]] ta [[boargemaster]] beneamd, te witten fan 'e [[gemeente (bestjoer)|gemeente]] [[Wûnseradiel]].

== Berne ==
* [[1430]] - kening [[Jakobus II fan Skotlân]] († [[1460]])
* [[1708]] - [[Hylke Jans Kingma]], Frysk skipper, reder, skipsbouwer en keapman († [[1782]])
* [[1830]] - [[Sietse Smeding]], Frysk skoalmaster en skriuwer († [[1892]])
* [[1886]] - [[David Ben-Gurion]], premier fan [[Israel]] († [[1973]])
* [[1908]] - [[Bouke van der Sloot]], Frysk etser en keunstskilder († [[1995]])
* [[1927]] - [[Adam van der Woude]], Nederlânsk teolooch, bibelwittenskipper en predikant († [[2000]])
* 1927 - [[Günter Grass]], Dútsk skriuwer en keunstner († [[2015]])
* [[1944]] - [[Bart Tromp]], Nederlânsk sosjolooch en politikolooch († [[2007]])
* [[1962]] - [[Flea]], Australysk-Amerikaansk bassist
* [[1984]] - [[Melissa Lauren]], Frânsk pornoaktrise en -regisseur
* [[1997]] - [[Charles Leclerc (1997)|Charles Leclerc]], Monegaskysk koereur

== Ferstoarn ==
* [[1621]] - [[Jan Pieterszoon Sweelinck]], Nederlânsk komponist (* [[1562]])
* [[1793]] - [[Marie Antoinette fan Eastenryk]], keninginne-gemalinne fan [[Frankryk]] (* [[1755]])
* [[1946]] - [[Arthur Seyss-Inquart]], Eastenryksk jurist, politikus en oarlochsmisdiediger (* [[1892]])
* [[1997]] - [[Hugo Kingmans]], Frysk publisist, sjoernalist en learaar (* [[1923]])
* 1997 - [[James A. Michener]], Amerikaansk skriuwer (* [[1907]])
* [[2004]] - [[Klaas Jacob van Douwen]], Frysk politikus (* [[1917]])
* [[2007]] - [[Deborah Kerr]], Skotsk aktrise (* [[1921]])
* [[2011]] - [[Teade Kingma]], Frysk fersetsman (* [[1921]])

===Bisten===
* [[2015]] - [[Delta Paramount]], ferneamde fokbolle (* [[2001]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|16]]</text>
      <sha1>hxhkjwi24ajpes0bogs3i175fzeuw0d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>18 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>785</id>
    <revision>
      <id>1084569</id>
      <parentid>1084302</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:54:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3353" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1685]] - [[Kening]] [[Loadewyk XIV fan Frankryk]] werropt it [[Edikt fan Nantes]], wêrnei't 50.000 [[hugenoaten]] nei de [[Republyk fan 'e Feriene Nederlannen]] flechtsje.
* [[1867]] - Mei de [[Oankeap fan Alaska]], bewurkmastere troch de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[William H. Seward]] en syn [[Ruslân|Russyske]] [[kollega|amtgenoat]] [[Edûard de Stoeckl]], komt in ein oan it bestean fan 'e needlijende [[Ruslân|Russyske]] [[koloanje]] [[Russysk-Amearika]]. It gebiet komt no ûnder de namme [[Alaska]] by de [[Feriene Steaten]] te hearren. De grins tusken de beide lannen komt yn 'e midden fan 'e [[Beringstrjitte]] te lizzen, en rint dêr tusken de beide [[Diomedeseilannen]] troch. [[Bestjoer]]lik wurdt Alaska foarearst in [[ûnorganisearre territoarium]]: it [[Departemint Alaska]].
* [[1914]] - Yn [[Flaanderen]] begjint yn it ramt fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]] de [[Slach om de Izer]].

== Berne ==
* [[1653]] - [[Abraham fan Riebeeck]], Nederlânsk skipsdokter en koloniaal bestjoerder († [[1713]])
* [[1779]] - [[Willem Hindrik Scheltes van Heemstra]], Frysk militêr en politikus († [[1826]])
* [[1784]] - [[Francijntje de Boer]], Frysk dichteresse († [[1852]])
* [[1914]] - [[Kees Vrijling]], Nederlânsk politikus († [[2004]])
* [[1918]] - [[Molly Geertsema]], Nederlânsk politikus († [[1991]])
* [[1919]] - [[Gerard van Rossem]], Nederlânsk entomolooch en keunstskilder († [[1990]])
* [[1922]] - [[Jopie Huisman]], Frysk keunstskilder († [[2000]])
* [[1927]] - [[Karin Kraaykamp]], Nederlânsk omropster († [[2018]])
* [[1929]] - [[Kees Fens]], Nederlânsk literatuerkritikus en letterkundige († [[2008]])
* [[1932]] - [[Vytautas Landsbergis]], presidint fan [[Litouwen]]
* [[1939]] - [[Lee Harvey Oswald]], moardner fan 'e Amerikaanske presidint [[John F. Kennedy]] († [[1963]])
* [[1943]] - [[Allard Schuilinga]], Frysk politikus († [[2020]])
* [[1945]] - [[Huell Howser]], Amerikaansk akteur en presintator († [[2013]])
* [[1946]] - [[Binne Lútzen Boarnstra]], Frysk dichter, skriuwer, skipper en histoarikus († [[2011]])
* [[1950]] - [[Koos Dalstra]], Frysk skriuwer en keunstner
* [[1965]] - [[Kristen Britain]], Amerikaansk skriuwster

== Ferstoarn ==
* [[1520]] - [[Grutte Pier]] (Pier Gerlofs Doania), Frysk frijheidsstrider (* [[1480]])
* [[1564]] - [[Johannes Acronius Frisius]], Frysk natuerkundige en wiskundige (* [[1520]])
* [[1834]] - [[Isabelle de Gélieu]], Switsersk skriuwster en oersetster (* [[1779]])
* [[1886]] - [[Wybe Visser]], Frysk keapman, ambachtsman en keunstskilder (* [[1811]])
* [[1906]] - [[Sybrand Hingst]], Frysk politikus (* [[1824]])
* [[1931]] - [[Thomas Alva Edison]], Amerikaansk útfiner (* [[1847]])
* [[1950]] - [[A.A. Verdenius]], Nederlânsk skriuwer (* [[1876]])
* [[1953]] - [[Douwe Kalma]], Frysk oersetter, dichter en skriuwer (* [[1896]])
* [[1985]] - [[Janwillem van den Berg]], Frysk spraakwittenskipper en medysk fysiolooch (* [[1920]])
* [[2006]]  - [[Geert Bakker]], Frysk rektor fan de Noardlike Leargongen (* [[1927]])
* [[2017]] - [[George Schweigmann]], Frysk reedrider (* [[1924]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|18]]</text>
      <sha1>f8eykyphkjn8mnizoeafy8br1mrzg9a</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084708</id>
      <parentid>1084569</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:09:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3414" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1685]] - [[Kening]] [[Loadewyk XIV fan Frankryk]] werropt it [[Edikt fan Nantes]], wêrnei't 50.000 [[hugenoaten]] nei de [[Republyk fan 'e Feriene Nederlannen]] flechtsje.
* [[1867]] - Mei de [[Oankeap fan Alaska]], bewurkmastere troch de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[William H. Seward]] en syn [[Ruslân|Russyske]] [[kollega|amtgenoat]] [[Edûard de Stoeckl]], komt in ein oan it bestean fan 'e needlijende [[Ruslân|Russyske]] [[koloanje]] [[Russysk-Amearika]]. It gebiet komt no ûnder de namme [[Alaska]] by de [[Feriene Steaten]] te hearren. De grins tusken de beide lannen komt yn 'e midden fan 'e [[Beringstrjitte]] te lizzen, en rint dêr tusken de beide [[Diomedeseilannen]] troch. [[Bestjoer]]lik wurdt Alaska foarearst in [[ûnorganisearre territoarium]]: it [[Departemint Alaska]].
* [[1914]] - Yn [[Flaanderen]] begjint yn it ramt fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]] de [[Slach om de Izer]].

== Berne ==
* [[1653]] - [[Abraham fan Riebeeck]], Nederlânsk skipsdokter en koloniaal bestjoerder († [[1713]])
* [[1779]] - [[Willem Hindrik Scheltes van Heemstra]], Frysk militêr en politikus († [[1826]])
* [[1784]] - [[Francijntje de Boer]], Frysk dichteresse († [[1852]])
* [[1914]] - [[Kees Vrijling]], Nederlânsk politikus († [[2004]])
* [[1918]] - [[Molly Geertsema]], Nederlânsk politikus († [[1991]])
* [[1919]] - [[Gerard van Rossem]], Nederlânsk entomolooch en keunstskilder († [[1990]])
* [[1922]] - [[Jopie Huisman]], Frysk keunstskilder († [[2000]])
* [[1927]] - [[Karin Kraaykamp]], Nederlânsk omropster († [[2018]])
* [[1929]] - [[Kees Fens]], Nederlânsk literatuerkritikus en letterkundige († [[2008]])
* [[1932]] - [[Vytautas Landsbergis]], presidint fan [[Litouwen]]
* [[1939]] - [[Lee Harvey Oswald]], moardner fan 'e Amerikaanske presidint [[John F. Kennedy]] († [[1963]])
* [[1943]] - [[Allard Schuilinga]], Frysk politikus († [[2020]])
* [[1945]] - [[Huell Howser]], Amerikaansk akteur en presintator († [[2013]])
* [[1946]] - [[Binne Lútzen Boarnstra]], Frysk dichter, skriuwer, skipper en histoarikus († [[2011]])
* [[1950]] - [[Koos Dalstra]], Frysk skriuwer en keunstner
* [[1965]] - [[Kristen Britain]], Amerikaansk skriuwster

== Ferstoarn ==
* [[1520]] - [[Grutte Pier]] (Pier Gerlofs Doania), Frysk frijheidsstrider (* [[1480]])
* [[1564]] - [[Johannes Acronius Frisius]], Frysk natuerkundige en wiskundige (* [[1520]])
* [[1834]] - [[Isabelle de Gélieu]], Switsersk skriuwster en oersetster (* [[1779]])
* [[1886]] - [[Wybe Visser]], Frysk keapman, ambachtsman en keunstskilder (* [[1811]])
* [[1906]] - [[Sybrand Hingst]], Frysk politikus (* [[1824]])
* [[1931]] - [[Thomas Alva Edison]], Amerikaansk útfiner (* [[1847]])
* [[1950]] - [[A.A. Verdenius]], Nederlânsk skriuwer (* [[1876]])
* [[1953]] - [[Douwe Kalma]], Frysk oersetter, dichter en skriuwer (* [[1896]])
* [[1985]] - [[Janwillem van den Berg]], Frysk spraakwittenskipper en medysk fysiolooch (* [[1920]])
* [[2004]] - [[Henk de Wilde]], Frysk politikus (* [[1917]])
* [[2006]]  - [[Geert Bakker]], Frysk rektor fan de Noardlike Leargongen (* [[1927]])
* [[2017]] - [[George Schweigmann]], Frysk reedrider (* [[1924]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|18]]</text>
      <sha1>pqlwk3h656bipo7k2n6ylzy6k13udw7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>27 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>794</id>
    <revision>
      <id>1084711</id>
      <parentid>1075475</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:11:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2645" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1492]] - [[Kristoffel Kolumbus]] ûntdekt [[Kuba]].
* [[1811]] - [[Isaac Singer]], útfiner fan de [[naaimasine]] (†[[1875]])
* [[1889]] - [[Broedertrouw]] oprjochte, feriening fan lânarbeiders op [[It Bilt]].
* [[1904]] - Iepening fan de [[metro (ferfiermiddel)|metro]] yn [[New York City]].
* [[1968]] - Sluting fan de [[Olympyske Simmerspullen 1968|Olympyske Simmerspullen]] yn [[Meksiko-Stêd]].

== Berne ==
* [[1516]] - [[Ruy Gómez de Silva, prins fan Éboli]], Spaansk ealman en politikus († [[1573]])
* [[1762]] - [[Gijsbert Karel van Hogendorp]], Nederlânsk politikus († [[1834]])
* [[1837]] - [[Edward Gustave Mathey]], Frânsk-Amerikaansk militêr († [[1915]])
* [[1840]] - [[Joel H. Elliott]], Amerikaansk militêr († [[1868]])
* [[1858]] - [[Theodore Roosevelt]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1919]])
* [[1858]] - [[Waldemar fan Denemark]], Deensk prins († [[1939]])
* [[1872]] - [[Jan Jelles Hof]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[1958]])
* [[1913]] - [[Joe Medicine Crow]], Amerikaansk skiedkundige en antopolooch († [[2016]])
* [[1916]] - [[Theo Griep]], Sealterfrysk skriuwer († [[2007]])
* [[1919]] - [[Herman Kuiphof]], Frysk sportsjoernalist en -ferslachjouwer († [[2008]])
* [[1933]] - [[Jan Hettema]], Frysk-Súdafrikaansk hurdfytser († [[2016]])
* [[1946]] - [[Kenneth Turan]], Amerikaansk filmkritikus
* [[1980]] - [[Seth Gueko]] (Nicolas Salvadori), Frânsk rapper

== Ferstoarn ==
* [[939]] - kening [[Atelstan fan Ingelân]] (* [[893]] of [[894]])
* [[1303]] - [[Beätriks fan Kastylje (1242-1303)|Beätriks fan Kastylje]], keninginne-gemalinne fan [[Portegal]] (* [[1242]] of [[1243]])
* [[1327]] - [[Elizabeth fan Burgh]], keninginne-gemalinne fan Skotlân (* [[1284]])
* [[1485]] - [[Rudolf Agricola]], Nederlânsk humanist, filosoof, komponist en dichter (* [[1443]] of [[1444]])
* [[1610]] - [[Elardus Reinalda]], Frysk klassikus (* 15??)
* [[1775]] - [[Willem Röell]], Frysk anatoom en botanikus (* [[1700]])
* [[1899]] - [[Guy V. Henry]], Amerikaansk militêr (* [[1839]])
* [[1942]] - [[Gerard Slothouwer]], Frysk skiedkundige en dosint (* [[1860]])
* [[2004]] - [[Jan Bruin (publisist)|Jan Bruin]], Nederlânsk fersetsstrider (* [[1923]])
* [[2015]] - [[Philip French]], Ingelsk filmkritikus (* [[1933]])
* 2015 - [[Douwe Kooistra]], Frysk skiedkundige en publisist (* [[1944]])
* [[2019]] - [[Abû Bakr al-Bagdadi]], Iraaksk terrorist (* [[1971]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|27]]</text>
      <sha1>kese0siz6eju6wcy5etmf2zmqzxozqi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>28 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>795</id>
    <revision>
      <id>1084675</id>
      <parentid>1084439</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:21:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3754" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[312]] - [[Keizer]] [[Konstantyn de Grutte]] weeft foargoed ôf mei syn rivaal [[Maksentius]] yn 'e [[Slach by de Milvyske Brêge]], en wurdt dêrmei akseptearre as keizer fan it [[Westromeinske Ryk]].
* [[1467]] - Yn 'e [[Slach by Brustem]], in ûnderdiel fan 'e [[Luikske Oarloggen|Earste Luikske Oarloch]], ferslacht de [[Hartochdom Boergonje|Boergondyske]] [[hartoch]] [[Karel de Stoute]] de [[Prinsbisdom Luik|Luiksters]].
* [[1492]] - [[Kristoffel Kolumbus]] arrivearret as earste [[Jeropa|Jeropeaan]] op [[Kuba]].
* [[1867]] - Under de namme fan it [[Ferdrach fan Medicine Lodge]] wurde in trijetal [[ferdrach|ferdraggen]] sletten tusken it [[regear]] fan 'e [[Feriene Steaten]] en fiif [[Yndianen|Yndiaanske]] [[folk]]en fan 'e súdlike [[Grutte Flakten (Noard-Amearika)|Grutte Flakten]], wêrby't de Yndianen deryn tastimme en jou harren lân op. Dizze ferdraggen komme yn it plak fan it nea útfierde [[Ferdrach fan de Lytse Arkansas]], fan [[1865]].
* [[1886]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt it [[Frijheidsbyld (New York)|Frijheidsbyld]] ûntbleate.
* [[1918]] - [[Tsjechoslowakije]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Eastenryk-Hongarije]].
* [[2013]] - In tige swiere [[stoarm|súdwesterstoarm]] raast oer [[Fryslân]] en [[Noardwest-Jeropa]]. Op [[Flylân]] en yn [[Harns (stêd)|Harns]] wurdt [[orkaan]]krêft metten en yn [[Lauwerseach]] de swierste [[wynstjit]]: 152&amp;nbps;km yn 'e oere.

== Berne ==
* [[1466]] - [[Desidearius Erasmus]], Nederlânsk humanist, filosoof en skriuwer († [[1536]])
* [[1612]] - hartoch [[Jacob Kettler]] fan [[Koerlân]] († [[1682]])
* [[1709]] - [[Jan Wagenaar (histoarikus)|Jan Wagenaar]], Nederlânsk skiedskriuwer († [[1773]])
* [[1824]] - [[Sybrand Hingst]], Frysk politikus († [[1906]])
* [[1840]] - [[Klaas van Tuinen]], Frysk biolooch, ûnderwizer en konservator († [[1905]])
* [[1860]] - [[Jigoro Kano]], Japansk grûnlizzer fan judo († [[1938]])
* [[1892]] - [[Cornelia Johanna van den Berg-Van der Vlis]], Nederlânsk fersetstriidster († [[1944]])
* [[1912]] - [[Richard Doll]], Britsk epidemiolooch († [[2005]])
* [[1914]] - [[Jonas Salk]], Amerikaansk dokter en ûntdekker fan it earste poliofaksên († [[1995]])
* [[1926]] - [[Fred Ramdat Misier]], Surinaamsk politikus († [[2004]])
* [[1940]] - [[Riemer van der Velde]], Frysk ûndernimmer en sportbestjoerder 
* 1940 - [[Roel Brandt]]  Nederlânsk argeolooch en bestjoerder († [[2009]])
* [[1942]] - [[Kees Verkerk]], Nederlânsk hurdrider
* [[1955]] - [[Bill Gates]], Amerikaansk ûndernimmer en filantroop
* [[1959]] - [[Marga Waanders]], Nederlânsk politika
* [[1963]] - [[Eros Ramazzotti]], Italiaansk sjonger
* [[1967]] - [[Julia Roberts]], Amerikaansk aktrise
* [[1989]] - [[Camille Muffat]], Frânsk swimster († [[2015]])

== Ferstoarn ==
* [[1412]] - keninginne [[Margareta I fan Denemark]] (* [[1353]])
* [[1520]] - [[Grutte Pier]] (Pier Gerlofs Doania), Frysk frijheidsstrider (* [[1480]])
* [[1637]] - [[Foppe van Aitzema]], Frysk diplomaat en rjochtsgelearde (* ±[[1580]])
* [[1708]] - [[George fan Denemark]], prins-gemaal fan [[Grut-Brittanje]] (* [[1653]])
* [[1896]] - [[Elmer S. Dundy]], Amerikaansk rjochter (* [[1830]])
* [[1944]] - [[Johannes Struiksma]], Frysk keatser (* [[1878]])
* [[1986]] - [[Marga Klompé]], Nederlânsk politika (* [[1912]])
* [[1998]] - [[Siep van den Berg]], Frysk keunstskilder en byldhouwer (* [[1913]])
* [[2008]] - [[Buck Adams]], Amerikaansk pornoakteur en -regisseur (* [[1955]])
* [[2016]] - [[Siebe Torensma]], Nederlânsk politikus (* [[1926]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|28]]</text>
      <sha1>jirptwk8qoncicp29uvabp1ckciyryc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>30 oktober</title>
    <ns>0</ns>
    <id>797</id>
    <revision>
      <id>1084714</id>
      <parentid>1084050</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:12:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2493" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
== Foarfallen ==
* [[1597]] - De oerlibbenen fan 'e [[Oerwintering op Nova Sembla]] arrivearje nei harren beproeving wer yn 'e [[Republyk fan 'e Feriene Nederlannen]].
* [[1888]] - [[John Loud]] krijt [[oktroai]] op 'e [[kûgelpinne]].
* [[1973]] - By [[Istanbûl]] wurdt de [[brêge]] oer de [[Bosporus]] iepene, dy't [[Jeropa]] mei [[Aazje]] ferbynt.
* [[1995]] - By in [[Kebekaansk ûnôfhinklikheidsreferindum (1995)|referindum]] yn [[Kebek (provinsje)|Kebek]] sprekt in mearderheid fan 'e befolking him út tsjin ûnôfhinklikheid.

== Berne ==
* [[1735]] - [[John Adams]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1826]])
* [[1790]] - [[Rinse Posthumus]], Frysk predikant en teolooch († [[1859]])
* [[1821]] - [[Fjodor Dostojevski]], Russysk skriuwer († [[1881]])
* [[1871]] - [[Ernest Rutherford]], Nijseelansk natuerkundige († [[1937]])
* [[1885]] - [[Ezra Pound]], Amerikaansk dichter († [[1972]])
* [[1906]] - [[Giuseppe Farina]], Italjaansk koereur († [[1966]])
* [[1923]] - [[Jan Bruin (publisist)|Jan Bruin]], Nederlânsk fersetsstrider († [[2004]])
* [[1932]] - [[Gerriet Postma]], Frysk keunstskilder († [[2009]])
* [[1933]] - [[Anne Koopmans]], Frysk skriuwer († [[2004]])
* [[1944]] - [[Burgess Roye]], Amerikaanske keunstner († [[2015]])
* [[1948]] - [[Henk Hornstra]], Frysk politikus en bestjoerder († [[2007]])
* [[1960]] - [[Diego Maradona]], Argentynsk fuotballer († [[2020]])
* [[1976]] - [[David Hahn]], Amerikaansk kearnreaktor bouwer († [[2016]])

== Ferstoarn ==
* [[1611]] - kening [[Karel IX fan Sweden]] (* [[1550]])
* [[1626]] - [[Willebrord Snellius]] (Willebrord Snel van Royen), Nederlânsk natuerkundige (* [[1580]])
* [[1711]] - [[Wilhelmus à Brakel]], Frysk predikant (* [[1635]])
* [[1910]] - [[Henri Dunant]], Switsersk bankier en filantroop, oprjochter fan it [[Reade Krús]] (* [[1828]])
* [[1982]] - [[Age van der Zee]], Frysk heechljepper (* [[1903]])
* [[2007]] - [[Teun Tolman]], Frysk politikus (* [[1924]])
* [[2007]] - [[Paul Römer (telefyzjeregisseur)|Paul Römer]], Nederlânsk kameraman en regisseur (* [[1928]])
* [[2009]] - [[Claude Lévi-Strauss]], Frânsk antropolooch (* [[1908]])
* [[2010]] - [[Harry Mulisch]], Nederlânsk skriuwer (* [[1927]])
* [[2016]] - [[Gunnar Daan]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1939]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Oktober|30]]</text>
      <sha1>oe9gqmu19koftlxhki8ib1kty2ekspm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>24 desimber</title>
    <ns>0</ns>
    <id>851</id>
    <revision>
      <id>1084688</id>
      <parentid>1084451</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:55:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4801" xml:space="preserve">{{DeisideBoppe}}

{{Kalinder}}{{Kalinderdei}}
24 desimber is [[Krystjûn]], de deis (jûns) foarôfgeande oan it [[kryst]]feest
== Foarfallen ==
* [[1065]] - [[Alfûns VI fan Leön en Kastylje|Alfûns VI]] folget syn [[heit]] [[Ferdinand I fan Leön|Ferdinand I]] op as kening fan [[Keninkryk Leön|Leön]], wylst syn [[bruorren]] [[García fan Kastylje|García]] en [[Sancho II fan Leön en Kastylje|Sancho II]] kening fan [[Keninkryk Galysje|Galysje]], resp. [[Keninkryk Kastylje|Kastylje]] wurde. It [[Keninkryk Kastylje]] makket him dêrmei [[bestjoer]]lik los fan it Leön. De ûnôfhinklikheid fan Galysje is fan koarte doer.
* [[1654]] - De ôftreden keninginne [[Kristina fan Sweden (1626–1689)|Kristina fan Sweden]] lit har op [[Krystjûn]] opnimme yn de roomske tsjerke.
* [[1717]] - By in swiere noardwesterstoarm ûntstean jûns oerstreamings yn ûnder oare Noard-Nederlân. Hiel Noard-[[Grinslân]] strûpt ûnder en sels yn de stêd Groningen stiet tsientallen sintimeters wetter. Yn [[Delfsyl]] brekt it westlik diel fan de wâl troch en rinne huzen, it fort en de tsjerke ûnder wetter. Der binne tsientallen slachtoffers. Ek tûzenen kij, hynders, bargen en skiep fersûpe. Dit wurdt ek wol de [[Krystfloed (1717)|Krystfloed]] neamd.
* [[1800]] - Moardoanslach op [[Napoleon Bonaparte|Napoleon]]. In bom ûntploft njonken syn rydtúch as hy ûnderweis is nei de opera.
* [[1871]] - Premiêre de opera [[Aida]] fan [[Giuseppe Verdi]]
* [[1906]] - [[Reginald Fessenden]] stjoert op Krystjûn it earste [[radio]]programma út.
* [[1997]] - It lichem fan [[Louw de Jong]] wurdt fûn yn de tún fan in [[Stasjon Eanjum|pinsjon]] yn [[Eanjum]]. De pinsjonhâldster [[Marianne van der E]] wurdt arrestearre.

== Berne ==
* [[1167]] - kening [[Jan fan Ingelân]] (Jan sûnder Lân) († [[1216]])
* [[1674]] - [[Regnerus fan Andringa]], Frysk regint († [[1754]])
* [[1710]] - [[Douwe Sirtema fan Grovestins]], ynfloedryk Frysk jonker († [[1778]])
* [[1787]] - [[Willem fan Hessen-Kassel]], Dútsk ealman († [[1867]])
* [[1837]] - [[Elizabeth yn Beieren, keizerinne fan Eastenryk|Elizabeth yn Beieren]] (Sissi), keizerinne-gemalinne fan [[Eastenryk-Hongarije]] († [[1898]])
* [[1845]] - kening [[George I fan Grikelân]] († [[1913]])
* [[1869]] - [[Henriëtte Roland Holst]], Nederlânsk dichteresse († [[1952]])
* [[1920]] - [[Harry de Groot]], Nederlânsk muzikant († [[2004]])
* [[1922]] - [[Ava Gardner]], Amerikaansk aktrise († [[1990]])
* [[1922]] - [[Johannes Tinga]], Frysk feekeapman en autobiograaf († [[2011]])
* [[1925]] - [[Piter Wibertus Brouwer]], Frysk oersetter († [[2013]])
* [[1945]] - [[Harmen Wind]], Frysk dichter en skriuwer († [[2010]])
* [[1946]] - [[Jan Akkerman]], Nederlânske muzikant
* [[1955]] - [[Jan Giro]], Frysk muzikant († [[2005]])
* [[1957]] - [[Hamid Karzai]], presidint fan [[Afganistan]]
* [[1980]] - [[Jelle ten Rouwelaar]], Frysk fuotballer
* [[1990]] - [[Peta Jensen]], Amerikaansk pornoaktrise
* [[1994]] - [[Daphne Groeneveld]], Nederlânsk model
* [[1997]] - [[May Thai]], Italjaansk pornoaktrise

== Ferstoarn ==
* [[1458]] - hartoch [[Artur III fan Bretanje]] (* [[1393]])
* [[1524]] - [[Vasco da Gama]], Portegeesk ûntdekkingsreizger (* ±[[1460]]-[[1470]])
* [[1660]] - [[Marije Henriëtte Stuart]], Ingelsk prinsesse, troud mei steedhâlder [[Willem II fan Oranje-Nassau]] (* [[1660]])
* [[1806]] - aartshartoch [[Ferdinand fan Eastenryk (1754-1806)|Ferdinand fan Eastenryk]] (* [[1754]])
* [[1922]] - [[John Martin (Amerikaansk militêr, berne yn 1852)|John Martin]], Amerikaansk militêr (* [[1852]])
* [[1925]] - [[Tabo Sytstra]], Frysk skriuwer (* [[1856]])
* [[1927]] - [[Vladimir Bechterev]], Russysk neurolooch (* [[1857]])
* [[1931]] - [[Fleanende Hauk]] (''Flying Hawk''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] en skiedkundige (* [[1854]])
* [[1980]] - [[Karl Dönitz]], Dútsk admiraal en lieder fan [[nazy-Dútslân]] (* [[1891]])
* [[1987]] - [[Joop den Uyl]], premier fan [[Nederlân]] (* [[1919]])
* [[2003]] - [[Toni Boltini]], Nederlânsk sirkusdirekteur (* [[1920]])
* [[2010]] - [[Frans de Munck]] (byneamd 'de Swarte Panter'), Nederlânsk fuotballer (* [[1922]])
* [[2011]] - [[Johannes Heesters]], Nederlânsk-Dútsk operasjonger en akteur (* [[1903]])
* [[2011]] - [[Johannes Tinga]], Frysk feekeapman en autobiograaf (* [[1922]])
* [[2014]] - [[Truus Postma]], Frysk dokter en pro-eutanasyaktiviste (* [[1927]])
* [[2016]] - [[Richard Adams (skriuwer)|Richard Adams]], Ingelsk skriuwer (* [[1920]])
* 2016 - [[Paula Dennis]], Nederlânsk sjongeres (* [[1929]])
* [[2019]] - [[Fred Emmer]], Nederlânsk nijslêzer en skriuwer (* [[1934]])

{{DeisideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat|{{Kalinder/KalStrKonv}}}}
}}

[[Kategory:Datum]]
[[Kategory:Desimber|24]]</text>
      <sha1>4ji6p48i3l4dw2i8mnhnik8oawtwzqy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>2004</title>
    <ns>0</ns>
    <id>926</id>
    <revision>
      <id>1084572</id>
      <parentid>1072632</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:56:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14391" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[3 jannewaris|3]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Flash Airlines-flecht 604]] stoart foar de [[kust]] fan [[Egypte]] del yn 'e [[Reade See]], wêrby't alle 148 ynsittenden omkomme.
*[[4 jannewaris|4]] - It [[Mars Exploration Rover]]-projekt fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[romtefeart]]organisaasje [[NASA]] giet fan start as de ''[[Spirit (rover)|Spirit]]'' as de earste fan 'e 'rovers' súksesfol it oerflak fan 'e [[planeet]] [[Mars (planeet)|Mars]] berikt om dêr ûndersyk te dwaan.

;febrewaris
*[[4 febrewaris|4]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaan]] [[Mark Zuckerberg]] rjochte it [[sosjale media|sosjaal medium]] [[Facebook]] op.
*[[26 febrewaris|26]] - De [[Masedoanje|Masedoanyske]] [[presidint]] [[Boris Trajkovski]] komt om as syn [[fleantúch]] delstoart yn 'e neite fan 'e [[Bosnje|Bosnyske]] [[stêd]] [[Mostar (Bosnje)|Mostar]].
*[[29 febrewaris|29]] - By [[steatsgreep yn Haïty (2004)|in steatsgreep]] yn [[Haïty]] wurdt [[presidint]] [[Jean-Bertrand Aristide]] ôfset. Neitiid wurdt in interim-regear oansteld ûnder lieding fan [[Gérard Latortue]].

;maart
*[[2 maart|2]] - By [[bomoanslaggen op Asjoera (2004)|in rige bomoanslaggen]] op [[sjiïten|sjiïtyske]] [[moslim]]s dy't yn 'e [[Irak|Iraakske]] [[stêd]] [[Karbala (Irak)|Karbala]] de [[Asjoera]]betinking hâlde, komme mear as 140 [[minske]]n om.
*[[11 maart|11]] - By [[bomoanslaggen yn Madrid (2004)|inkele bomoanslaggen]], troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op in [[trein]] yn 'e [[Spanje|Spaanske]] [[haadstêd]] [[Madrid (stêd)|Madrid]], komme 192 [[minske]]n om.
*[[19 maart|19]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Kebek (provinsje)|Kebek]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[22 maart|22]] - [[Sjeik]] [[Achmed Jassin]], de oprjochter en geastlik lieder fan 'e militante [[Palestina|Palestynske]] [[Hamas]]-beweging, wurdt yn 'e [[Gaza-stripe]] [[fermoarde]] troch de [[Israelyske Loftmacht]] (mei ynset fan in [[gefjochtshelikopter]]).
*[[28 maart|28]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Catarina|Catarina]], de earste [[tropyske sykloan]] ea registrearre yn 'e súdlike [[Atlantyske Oseaan]], komt yn 'e [[Brazylje|Brazyljaanske]] steat [[Santa Catarina (steat)|Santa Catarina]] oan lân, feroarsaket dêr 11 [[dea]]den en rjochtet grutte skea oan.
*[[29 maart|29]] - [[Estlân]], [[Letlân]], [[Litouwen]], [[Slowakije]], [[Sloveenje]], [[Roemeenje]] en [[Bulgarije]] wurde lid fan 'e [[NATO]].

;april
*[[8 april|8]] - Under ynternasjonale druk tekenje it [[regear]] fan [[Sûdaan]] en twa [[rebel]]legroepearrings de [[Oerienkomst foar in Humanitêr Sjitferbod yn Darfoer (2004)|Oerienkomst foar in Humanitêr Sjitferbod]], dy't foar in skoft soargje moat yn 'e [[Oarloch yn Darfoer]].
*[[17 april|17]] - Mei [[raket]]ten ôfsketten út [[helikopter]]s op in [[konfoai]] fan [[auto's]] yn 'e [[Gaza-stripe]] [[fermoardet]] it [[Israel]]yske [[leger (lânmacht)|leger]] [[Abdel Azyz al-Rantisi]], in foaroanman fan 'e militante [[Palestina|Palestynske]] [[Hamas]]-beweging.
* [[18 april|18]]-[[25 april|25]] - it wrâldkampioenskip [[keatsen]] wurdt holden yn 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[stêd]]en [[Alba]] en [[Imperia]].
*[[24 april|24]] - By de [[Syprioatyske referinda oer it Annanplan|referinda oer it Annanplan]] foar de weriening fan [[Syprus]] en [[Noard-Syprus]] stimme de [[Syprioatyske Turken]] yn Noard-Syprus foàr, wylst de [[Syprioatyske Griken]] yn Syprus it plan fersmite.

;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Estlân]], [[Letlân]], [[Litouwen]], [[Poalen]], [[Tsjechje]], [[Slowakije]], [[Hongarije]], [[Sloveenje]], [[Malta]] en [[Syprus]] wurde lid fan 'e [[Jeropeeske Uny]].
* [[1 maaie|1]] - Yn [[Nederlân]] geane de [[Nederlânsk-Herfoarme Tsjerke]], de [[Grifformearde Tsjerken yn Nederlân]] en [[Evangelysk-Lutherske Tsjerke yn it Keninkryk fan de Nederlannen]] op yn 'e nije [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân]] (PKN).
* [[10 maaie|10]] - De [[Frjentsjer]]ter [[Dave Steensma]], [[sersjant]] by de [[Nederlân]]ske Loftmobile Brigade, komt om by in oanslach yn [[Irak]].
* [[17 maaie|17]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Massachusetts]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[31 maaie|31]] - [[Keatsen]]: [[Berltsum]] wint foar de 4e kear de [[Bûnspartij foar Senioaren]]. Troch dizze oerwinning wurdt [[Auke van der Graaf]] de 12de keatser dy't it [[Klaverke Fjouwer]] wint.

;juny
* [[6 juny|6]] - De 1.000e side fan [[Haadside|Fryske Wikipedy]] wurdt skreaun: [[Fryske flagge]].
* [[12 juny|12]] - Yn [[Fryslân]] wurdt de twadde edysje fan 'e [[Slachtemaraton]] holden.
*[[28 juny|28]] - De ynternasjonale koälysje dy't [[Irak]] beset, laat fan 'e [[Feriene Steaten]], draacht de macht yn it [[lân]] oer oan it [[Iraaksk Interimregear]].
*[[30 juny|30]] - Yn [[Irak]] begjinne de tariedings foar de [[rjochtsaak]] tsjin 'e eardere [[diktator]] [[Saddam Hoessein]], dy't oanklage wurdt foar [[oarlochsmisdie]]den en [[misdieden tsjin 'e minsklikheid]].

;july
*[[1 july|1]] - De ûnbemanne [[romtesonde]] ''[[Cassini-Huygens]]'' berikt de [[planeet]] [[Saturnus (planeet)|Saturnus]].
* [[1 july|1]] - [[Fuotbal]]trener [[Foppe de Haan]] stoppet nei hast 20 jier by de [[Fryslân|Fryske]] [[feriening|klub]] [[SC It Hearrenfean]]. [[Gertjan Verbeek]] folget him op.
* [[4 july|4]] - De [[Fryslân|Fryske]] [[band]] [[De Kast]] hâldt syn ôfskiedsoptreden yn de Teatertún yn [[Riis]].
*[[14 july|14]] - It [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsjes en territoaria|territoarium]] [[Yukon]] fiert it [[homohoulik]] yn.

;augustus
* [[4 augustus|4]] - [[Johan Abma (keatser)|Johan Abma]], [[Pieter Scharringa]] en [[Daniël Iseger]] winne de [[PC 2004|147e edysje]] fan de [[PC|PC-keatspartij]] yn [[Frjentsjer]].
* [[11 augustus|11]] - [[Makkum]] wint de 100e [[Freulepartij 2004|Freulepartij]] yn [[Wommels]].
* [[13 augustus|13]]-[[29 augustus|29]] - De [[Olympyske Simmerspullen 2004|Olympyske Simmerspullen]] wurde yn holden yn 'e [[Grikelân|Grykske]] [[haadstêd]] [[Atene]].
*[[22 augustus|22]] - [[Wapen]]e oerfallers [[dieverij|stelle]] ferskate [[skilderij]]en út it [[Munch Museum]] yn 'e [[Noarwegen|Noarske]] [[haadstêd]] [[Oslo]], wêrûnder ''[[De Skreau]]''.
*[[24 augustus|24]] - Nei ôfreis fan de [[Ynternasjonale Lofthaven Domodedovo]], yn [[Moskou]], eksplodearret it [[ferkearsfleantúch]] [[Volga-AviaExpress-flecht 1303]] yn 'e loft boppe de [[Ruslân|Russyske]] [[provinsje]] [[Tûla (oblast)|Tûla]], wêrby't alle 43 ynsittenden omkomme. Inkele minuten letter eksplodearret in oar ferkearsfleantúch, [[Siberia Airlines-flecht 1047]], boppe de provinsje [[Rostov (oblast)|Rostov]], wêrby't alle 46 ynsittenden omkomme. It [[regear]] fan Ruslân ferklearret neitiid dat de [[ûntploffing]]s feroarsake binne troch [[frou]]like [[Tsjetsjeenje|Tsjetsjeenske]] [[selsmoardoanslach]]doggers.

;septimber
*[[1 septimber|1]]-[[3 septimber|3]] - By de [[Gizelingskrisis fan Beslan]] hâlde [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en yn [[Beslan]], yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[Kaukasus]], in hiele [[skoalle (ynstelling)|skoalle]] yn [[gizeling (misdriuw)|gizeling]]. As it [[Russyske Leger]] oergiet ta in [[bestoarming]] fan it [[skoalle (gebou)|skoalgebou]], wurde dêrby [[tank (wapen)|tank]]s, [[raket]]ten en oare swiere wapens ynset, mei as gefolch dat mear as 385 [[minske]]n omkomme, wêrûnder 186 [[learling|skoalbern]] en 148 oare [[gizeling (misdriuw)|gizelders]].
* [[7 septimber|7]]-[[18 septimber|18]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Ivan|Ivan]] feroarsaket yn it [[Karibysk Gebiet]] en oan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[kust]] fan 'e [[Golf fan Meksiko]] 124 [[dea]]den en rjochtet foar [[$]]23,3 miljard oan skea oan.
* [[16 septimber|16]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Manitoba]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[17 septimber|17]]-[[28 septimber|28]] - De [[Paralympyske Simmerspullen 2004|Paralympyske Simmerspullen]] wurde yn holden yn 'e [[Grikelân|Grykske]] [[haadstêd]] [[Atene]].
* [[24 septimber|24]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Nij-Skotlân]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[24 septimber|24]] - Yn 'e [[Fryslân|Fryske]] [[haadstêd]] [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] komt [[Manuel Fetter]] by in stekpartij om troch [[sinleas geweld]].

;oktober
*[[8 oktober|8]] - By [[bomoanslaggen yn Taba (2004)|twa bomoanslaggen]] yn it [[Egypte|Egyptyske]] [[baaiplak]] [[Taba (Egypte)|Taba]], op it [[Sinaï-skiereilân]], komme 34 [[minske]]n om en reitsje 171 oaren [[ferwûne]]. De slachtoffers binne foar it meastepart [[Israel]]yske [[toerist]]en.
* [[16 oktober|16]] - [[Meindert Talma]] &amp; [[Meindert Talma &amp; the Negroes|the Negroes]] winne yn [[Fryslân]] it lietsjesfestival [[Liet (festival)|Liet 2004]] mei it nûmer ''Dûnsje, Wyldekat, Dûnsje''.
*[[29 oktober|29]] - De [[regear]]ingslieders fan 'e lidsteaten fan 'e [[Jeropeeske Uny]] ûndertekenje yn [[Rome]] in oerienkomst oer in takom jier yn te fieren [[Jeropeeske Grûnwet]].

;novimber
*[[2 novimber|2]] - By [[Amerikaanske presidintsferkiezings (2004)|Amerikaanske presidintsferkiezings]] wurdt [[George W. Bush]] werkeazen as [[presidint fan 'e Feriene Steaten]].
*[[2 novimber|2]] - De [[Nederlân]]ske [[regisseur]] [[Theo van Gogh]] wurdt yn [[Amsterdam]] [[fermoarde]] troch de [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]] [[Mohammed Bouyeri]].
*[[5 novimber|5]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Saskatchewan]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[22 novimber|22]] - Begjin fan 'e [[Oranje Revolúsje]] yn 'e [[Oekraïne]], nei't by [[Oekraynske presidintsferkiezings (2004)|presidintsferkiezings]] de pro-[[Ruslân|Russyske]] kandidaat [[Viktor Janûkovitsj]] mei gebrûk fan [[stimbusfraude]] de pro-[[Westerske wrâld|Westerske]] kandidaat [[Viktor Jûsjtsjenko]] ferslein hat.

;desimber
*[[14 desimber|14]] - Yn [[Frankryk]] wurdt it [[Millau-fiadukt]] oer de [[Tarn (rivier)|Delling fan 'e Tarn]] iepene, de heechste [[brêge]] fan 'e wrâld.
* [[19 desimber|19]] - [[Sven Kramer]] fan [[Aldskoat]] wurdt yn [[Thialf]] [[Nederlân]]sk kampioen [[reedriden]] oer-alles.
*[[21 desimber|21]] - By [[bomoanslach op de Amerikaanske basis yn Mosûl (2004)|in bomoanslach]] op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] basis Marez, by de [[Irak|Iraakske]] [[stêd]] [[Mosûl]], komme 22 [[minske]]n om.
*[[21 desimber|21]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Nijfûnlân en Labrador]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[26 desimber|26]] - Nei in [[ierdbeving|seebeving]] fan 9,3 op 'e [[skaal fan Richter]] wurde de [[kust]]en fan 'e [[Yndyske Oseaan]] troffen troch de [[Aziatyske Tsûnamy]]. Benammen noardlik [[Sumatra]], yn [[Yndoneezje]], en fierders [[Tailân]], [[Maleizje]], [[Birma]], [[Sry Lanka]], de [[Maldiven]], [[Yndia]] en [[Bangladesj]] wurde slim troffen, hoewol't sels yn [[Somaalje]] noch [[dea]]den falle. Yn totaal komme der 230.000 oant 280.000 [[minske]]n om yn 14 ferskillende lannen.
*[[30 desimber|30]] - By de [[brân yn de República Cromañón-nachtklub]] yn 'e [[Argentynje|Argentynske]] [[haadstêd]] [[Buenos Aires]], komme 194 [[minske]]n om.
*[[31 desimber|31]] - Yn 'e [[Taiwan]]eeske [[haadstêd]] [[Taipei]] wurdt [[Taipei 101]] iepene, de heechste [[wolkekliuwer]] fan 'e wrâld, mei in hichte fan 510&amp;nbsp;[[meter|m]].

== Berne ==
* [[27 novimber]] -  [[Jet Jurgensmeyer]], Amerikaansk akteur

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[17 jannewaris|17]] - [[Ritske Numan]], Frysk sjonger (* [[1921]])
* [[27 jannewaris|27]] - [[Harry Verbeke]], Frysk muzikant (* [[1922]])
;febrewaris
* [[10 febrewaris|10]] - [[Kees Vrijling]], Nederlânsk politikus (* [[1914]])
;maart
* [[9 maart|9]] - [[Albert Mol]], Nederlânsk akteur en skriuwer (* [[1917]])
* [[20 maart|20]] - keninginne [[Juliana fan de Nederlannen]] (* [[1909]])
* [[31 maart|31]] - [[Anne Hellinga]], Frysk skriuwer (* [[1931]])
;april
* [[15 april|15]] - [[Martha van Wichen-Schol]], Skylger wurdboekgearstalster en dichteresse (* [[1946]])
* [[18 april|18]] - [[Cees Bijlstra]], Frysk redakteur en komponist (* [[1946]])
;maaie
* [[5 maaie|5]] - [[Thea Beckman]], Nederlânsk berneboekeskriuwster (* [[1923]])
* [[10 maaie|10]] - [[Dave Steensma]], Nederlânsk militêr (*&amp;nbsp;[[1967]])
* [[19 maaie|19]] - [[Auke Hettema]], Frysk byldhouwer (* [[1927]])
;juny
* [[5 juny|5]] - [[Ronald Reagan]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1911]])
;july
* [[8 july|8]] - [[Albert H. Friedlander]], Joadsk-Amerikaansk rabbyn en skriuwer (* [[1927]])
* [[11 july|11]] - [[Haije Kramer]], Frysk skaker (*&amp;nbsp;[[1917]])
;augustus
* [[3 augustus|3]] - [[Antoon van Hooff]], Nederlânsk dieretúndirekteur en presintator (* [[1937]])
* [[16 augustus|16]] - [[Burnu Acquanetta]], Amerikaansk aktrise (* [[1921]])
* [[18 augustus|18]] - [[Lieuwe Heine Bouma]], Frysk oersetter (* [[1919]])
;septimber
* [[23 septimber|23]] - [[André Hazes]], Nederlânsk sjonger (* [[1951]])
* [[24 septimber|24]] - [[Manuel Fetter]], Frysk slachtoffer fan sinleas geweld (*&amp;nbsp;[[1972]])
;oktober
* [[31 oktober|31]] - [[Willem Augustin]], Nederlânsk reedrider en alvestêdeleginde (*&amp;nbsp;[[1923]])
;novimber
* [[28 novimber|28]] - [[Anne Koopmans]], Frysk skriuwer (* [[1933]])
;desimber
* [[1 desimber|1]] - prins [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld]], prins-gemaal fan 'e Nederlannen (*&amp;nbsp;[[1911]])
* [[2 desimber|2]] - [[Kevin Coyne]], Ingelsk muzikant, skriuwer en skilder (* [[1944]])
* [[27 desimber|27]] - [[Hilda Neihardt]], Amerikaansk abbekate en publisiste (* [[1916]])

==Literatuer==
;romans
* [[Jim Butcher]], ''[[Blood Rites (roman fan Jim Butcher)|Blood Rites]]''
* [[Guy Gavriel Kay]], ''[[The Last Light of the Sun]]''
* [[Elizabeth Moon]], ''[[Moving Target (roman fan Elizabeth Moon)|Moving Target]]'' &lt;small&gt;(ek bekend as ''Marque and Reprisal'')&lt;/small&gt;
;novelles
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[Winterfair Gifts]]''

==Films==
* ''[[50 First Dates]]''
* ''[[The Bourne Supremacy (film)|The Bourne Supremacy]]''
* ''[[Ella Enchanted (film)|Ella Enchanted]]''
* ''[[Gay (film)|Gay]]''
* ''[[EuroTrip]]''
* ''[[Hidalgo (film)|Hidalgo]]''
* ''[[I, Robot (film)|I, Robot]]''
* ''[[Der Untergang]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2004| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>e4qhxa1mfapb9bmp02d62gp8qzdgzjh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084583</id>
      <parentid>1084572</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:05:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ferstoarn */ oanfolling</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="14651" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[3 jannewaris|3]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Flash Airlines-flecht 604]] stoart foar de [[kust]] fan [[Egypte]] del yn 'e [[Reade See]], wêrby't alle 148 ynsittenden omkomme.
*[[4 jannewaris|4]] - It [[Mars Exploration Rover]]-projekt fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[romtefeart]]organisaasje [[NASA]] giet fan start as de ''[[Spirit (rover)|Spirit]]'' as de earste fan 'e 'rovers' súksesfol it oerflak fan 'e [[planeet]] [[Mars (planeet)|Mars]] berikt om dêr ûndersyk te dwaan.

;febrewaris
*[[4 febrewaris|4]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaan]] [[Mark Zuckerberg]] rjochte it [[sosjale media|sosjaal medium]] [[Facebook]] op.
*[[26 febrewaris|26]] - De [[Masedoanje|Masedoanyske]] [[presidint]] [[Boris Trajkovski]] komt om as syn [[fleantúch]] delstoart yn 'e neite fan 'e [[Bosnje|Bosnyske]] [[stêd]] [[Mostar (Bosnje)|Mostar]].
*[[29 febrewaris|29]] - By [[steatsgreep yn Haïty (2004)|in steatsgreep]] yn [[Haïty]] wurdt [[presidint]] [[Jean-Bertrand Aristide]] ôfset. Neitiid wurdt in interim-regear oansteld ûnder lieding fan [[Gérard Latortue]].

;maart
*[[2 maart|2]] - By [[bomoanslaggen op Asjoera (2004)|in rige bomoanslaggen]] op [[sjiïten|sjiïtyske]] [[moslim]]s dy't yn 'e [[Irak|Iraakske]] [[stêd]] [[Karbala (Irak)|Karbala]] de [[Asjoera]]betinking hâlde, komme mear as 140 [[minske]]n om.
*[[11 maart|11]] - By [[bomoanslaggen yn Madrid (2004)|inkele bomoanslaggen]], troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op in [[trein]] yn 'e [[Spanje|Spaanske]] [[haadstêd]] [[Madrid (stêd)|Madrid]], komme 192 [[minske]]n om.
*[[19 maart|19]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Kebek (provinsje)|Kebek]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[22 maart|22]] - [[Sjeik]] [[Achmed Jassin]], de oprjochter en geastlik lieder fan 'e militante [[Palestina|Palestynske]] [[Hamas]]-beweging, wurdt yn 'e [[Gaza-stripe]] [[fermoarde]] troch de [[Israelyske Loftmacht]] (mei ynset fan in [[gefjochtshelikopter]]).
*[[28 maart|28]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Catarina|Catarina]], de earste [[tropyske sykloan]] ea registrearre yn 'e súdlike [[Atlantyske Oseaan]], komt yn 'e [[Brazylje|Brazyljaanske]] steat [[Santa Catarina (steat)|Santa Catarina]] oan lân, feroarsaket dêr 11 [[dea]]den en rjochtet grutte skea oan.
*[[29 maart|29]] - [[Estlân]], [[Letlân]], [[Litouwen]], [[Slowakije]], [[Sloveenje]], [[Roemeenje]] en [[Bulgarije]] wurde lid fan 'e [[NATO]].

;april
*[[8 april|8]] - Under ynternasjonale druk tekenje it [[regear]] fan [[Sûdaan]] en twa [[rebel]]legroepearrings de [[Oerienkomst foar in Humanitêr Sjitferbod yn Darfoer (2004)|Oerienkomst foar in Humanitêr Sjitferbod]], dy't foar in skoft soargje moat yn 'e [[Oarloch yn Darfoer]].
*[[17 april|17]] - Mei [[raket]]ten ôfsketten út [[helikopter]]s op in [[konfoai]] fan [[auto's]] yn 'e [[Gaza-stripe]] [[fermoardet]] it [[Israel]]yske [[leger (lânmacht)|leger]] [[Abdel Azyz al-Rantisi]], in foaroanman fan 'e militante [[Palestina|Palestynske]] [[Hamas]]-beweging.
* [[18 april|18]]-[[25 april|25]] - it wrâldkampioenskip [[keatsen]] wurdt holden yn 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[stêd]]en [[Alba]] en [[Imperia]].
*[[24 april|24]] - By de [[Syprioatyske referinda oer it Annanplan|referinda oer it Annanplan]] foar de weriening fan [[Syprus]] en [[Noard-Syprus]] stimme de [[Syprioatyske Turken]] yn Noard-Syprus foàr, wylst de [[Syprioatyske Griken]] yn Syprus it plan fersmite.

;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Estlân]], [[Letlân]], [[Litouwen]], [[Poalen]], [[Tsjechje]], [[Slowakije]], [[Hongarije]], [[Sloveenje]], [[Malta]] en [[Syprus]] wurde lid fan 'e [[Jeropeeske Uny]].
* [[1 maaie|1]] - Yn [[Nederlân]] geane de [[Nederlânsk-Herfoarme Tsjerke]], de [[Grifformearde Tsjerken yn Nederlân]] en [[Evangelysk-Lutherske Tsjerke yn it Keninkryk fan de Nederlannen]] op yn 'e nije [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân]] (PKN).
* [[10 maaie|10]] - De [[Frjentsjer]]ter [[Dave Steensma]], [[sersjant]] by de [[Nederlân]]ske Loftmobile Brigade, komt om by in oanslach yn [[Irak]].
* [[17 maaie|17]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Massachusetts]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[31 maaie|31]] - [[Keatsen]]: [[Berltsum]] wint foar de 4e kear de [[Bûnspartij foar Senioaren]]. Troch dizze oerwinning wurdt [[Auke van der Graaf]] de 12de keatser dy't it [[Klaverke Fjouwer]] wint.

;juny
* [[6 juny|6]] - De 1.000e side fan [[Haadside|Fryske Wikipedy]] wurdt skreaun: [[Fryske flagge]].
* [[12 juny|12]] - Yn [[Fryslân]] wurdt de twadde edysje fan 'e [[Slachtemaraton]] holden.
*[[28 juny|28]] - De ynternasjonale koälysje dy't [[Irak]] beset, laat fan 'e [[Feriene Steaten]], draacht de macht yn it [[lân]] oer oan it [[Iraaksk Interimregear]].
*[[30 juny|30]] - Yn [[Irak]] begjinne de tariedings foar de [[rjochtsaak]] tsjin 'e eardere [[diktator]] [[Saddam Hoessein]], dy't oanklage wurdt foar [[oarlochsmisdie]]den en [[misdieden tsjin 'e minsklikheid]].

;july
*[[1 july|1]] - De ûnbemanne [[romtesonde]] ''[[Cassini-Huygens]]'' berikt de [[planeet]] [[Saturnus (planeet)|Saturnus]].
* [[1 july|1]] - [[Fuotbal]]trener [[Foppe de Haan]] stoppet nei hast 20 jier by de [[Fryslân|Fryske]] [[feriening|klub]] [[SC It Hearrenfean]]. [[Gertjan Verbeek]] folget him op.
* [[4 july|4]] - De [[Fryslân|Fryske]] [[band]] [[De Kast]] hâldt syn ôfskiedsoptreden yn de Teatertún yn [[Riis]].
*[[14 july|14]] - It [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsjes en territoaria|territoarium]] [[Yukon]] fiert it [[homohoulik]] yn.

;augustus
* [[4 augustus|4]] - [[Johan Abma (keatser)|Johan Abma]], [[Pieter Scharringa]] en [[Daniël Iseger]] winne de [[PC 2004|147e edysje]] fan de [[PC|PC-keatspartij]] yn [[Frjentsjer]].
* [[11 augustus|11]] - [[Makkum]] wint de 100e [[Freulepartij 2004|Freulepartij]] yn [[Wommels]].
* [[13 augustus|13]]-[[29 augustus|29]] - De [[Olympyske Simmerspullen 2004|Olympyske Simmerspullen]] wurde yn holden yn 'e [[Grikelân|Grykske]] [[haadstêd]] [[Atene]].
*[[22 augustus|22]] - [[Wapen]]e oerfallers [[dieverij|stelle]] ferskate [[skilderij]]en út it [[Munch Museum]] yn 'e [[Noarwegen|Noarske]] [[haadstêd]] [[Oslo]], wêrûnder ''[[De Skreau]]''.
*[[24 augustus|24]] - Nei ôfreis fan de [[Ynternasjonale Lofthaven Domodedovo]], yn [[Moskou]], eksplodearret it [[ferkearsfleantúch]] [[Volga-AviaExpress-flecht 1303]] yn 'e loft boppe de [[Ruslân|Russyske]] [[provinsje]] [[Tûla (oblast)|Tûla]], wêrby't alle 43 ynsittenden omkomme. Inkele minuten letter eksplodearret in oar ferkearsfleantúch, [[Siberia Airlines-flecht 1047]], boppe de provinsje [[Rostov (oblast)|Rostov]], wêrby't alle 46 ynsittenden omkomme. It [[regear]] fan Ruslân ferklearret neitiid dat de [[ûntploffing]]s feroarsake binne troch [[frou]]like [[Tsjetsjeenje|Tsjetsjeenske]] [[selsmoardoanslach]]doggers.

;septimber
*[[1 septimber|1]]-[[3 septimber|3]] - By de [[Gizelingskrisis fan Beslan]] hâlde [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en yn [[Beslan]], yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[Kaukasus]], in hiele [[skoalle (ynstelling)|skoalle]] yn [[gizeling (misdriuw)|gizeling]]. As it [[Russyske Leger]] oergiet ta in [[bestoarming]] fan it [[skoalle (gebou)|skoalgebou]], wurde dêrby [[tank (wapen)|tank]]s, [[raket]]ten en oare swiere wapens ynset, mei as gefolch dat mear as 385 [[minske]]n omkomme, wêrûnder 186 [[learling|skoalbern]] en 148 oare [[gizeling (misdriuw)|gizelders]].
* [[7 septimber|7]]-[[18 septimber|18]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Ivan|Ivan]] feroarsaket yn it [[Karibysk Gebiet]] en oan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[kust]] fan 'e [[Golf fan Meksiko]] 124 [[dea]]den en rjochtet foar [[$]]23,3 miljard oan skea oan.
* [[16 septimber|16]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Manitoba]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[17 septimber|17]]-[[28 septimber|28]] - De [[Paralympyske Simmerspullen 2004|Paralympyske Simmerspullen]] wurde yn holden yn 'e [[Grikelân|Grykske]] [[haadstêd]] [[Atene]].
* [[24 septimber|24]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Nij-Skotlân]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[24 septimber|24]] - Yn 'e [[Fryslân|Fryske]] [[haadstêd]] [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] komt [[Manuel Fetter]] by in stekpartij om troch [[sinleas geweld]].

;oktober
*[[8 oktober|8]] - By [[bomoanslaggen yn Taba (2004)|twa bomoanslaggen]] yn it [[Egypte|Egyptyske]] [[baaiplak]] [[Taba (Egypte)|Taba]], op it [[Sinaï-skiereilân]], komme 34 [[minske]]n om en reitsje 171 oaren [[ferwûne]]. De slachtoffers binne foar it meastepart [[Israel]]yske [[toerist]]en.
* [[16 oktober|16]] - [[Meindert Talma]] &amp; [[Meindert Talma &amp; the Negroes|the Negroes]] winne yn [[Fryslân]] it lietsjesfestival [[Liet (festival)|Liet 2004]] mei it nûmer ''Dûnsje, Wyldekat, Dûnsje''.
*[[29 oktober|29]] - De [[regear]]ingslieders fan 'e lidsteaten fan 'e [[Jeropeeske Uny]] ûndertekenje yn [[Rome]] in oerienkomst oer in takom jier yn te fieren [[Jeropeeske Grûnwet]].

;novimber
*[[2 novimber|2]] - By [[Amerikaanske presidintsferkiezings (2004)|Amerikaanske presidintsferkiezings]] wurdt [[George W. Bush]] werkeazen as [[presidint fan 'e Feriene Steaten]].
*[[2 novimber|2]] - De [[Nederlân]]ske [[regisseur]] [[Theo van Gogh]] wurdt yn [[Amsterdam]] [[fermoarde]] troch de [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]] [[Mohammed Bouyeri]].
*[[5 novimber|5]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Saskatchewan]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[22 novimber|22]] - Begjin fan 'e [[Oranje Revolúsje]] yn 'e [[Oekraïne]], nei't by [[Oekraynske presidintsferkiezings (2004)|presidintsferkiezings]] de pro-[[Ruslân|Russyske]] kandidaat [[Viktor Janûkovitsj]] mei gebrûk fan [[stimbusfraude]] de pro-[[Westerske wrâld|Westerske]] kandidaat [[Viktor Jûsjtsjenko]] ferslein hat.

;desimber
*[[14 desimber|14]] - Yn [[Frankryk]] wurdt it [[Millau-fiadukt]] oer de [[Tarn (rivier)|Delling fan 'e Tarn]] iepene, de heechste [[brêge]] fan 'e wrâld.
* [[19 desimber|19]] - [[Sven Kramer]] fan [[Aldskoat]] wurdt yn [[Thialf]] [[Nederlân]]sk kampioen [[reedriden]] oer-alles.
*[[21 desimber|21]] - By [[bomoanslach op de Amerikaanske basis yn Mosûl (2004)|in bomoanslach]] op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] basis Marez, by de [[Irak|Iraakske]] [[stêd]] [[Mosûl]], komme 22 [[minske]]n om.
*[[21 desimber|21]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Nijfûnlân en Labrador]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[26 desimber|26]] - Nei in [[ierdbeving|seebeving]] fan 9,3 op 'e [[skaal fan Richter]] wurde de [[kust]]en fan 'e [[Yndyske Oseaan]] troffen troch de [[Aziatyske Tsûnamy]]. Benammen noardlik [[Sumatra]], yn [[Yndoneezje]], en fierders [[Tailân]], [[Maleizje]], [[Birma]], [[Sry Lanka]], de [[Maldiven]], [[Yndia]] en [[Bangladesj]] wurde slim troffen, hoewol't sels yn [[Somaalje]] noch [[dea]]den falle. Yn totaal komme der 230.000 oant 280.000 [[minske]]n om yn 14 ferskillende lannen.
*[[30 desimber|30]] - By de [[brân yn de República Cromañón-nachtklub]] yn 'e [[Argentynje|Argentynske]] [[haadstêd]] [[Buenos Aires]], komme 194 [[minske]]n om.
*[[31 desimber|31]] - Yn 'e [[Taiwan]]eeske [[haadstêd]] [[Taipei]] wurdt [[Taipei 101]] iepene, de heechste [[wolkekliuwer]] fan 'e wrâld, mei in hichte fan 510&amp;nbsp;[[meter|m]].

== Berne ==
* [[27 novimber]] -  [[Jet Jurgensmeyer]], Amerikaansk akteur

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[17 jannewaris|17]] - [[Ritske Numan]], Frysk sjonger (* [[1921]])
* [[27 jannewaris|27]] - [[Harry Verbeke]], Frysk muzikant (* [[1922]])
;febrewaris
* [[10 febrewaris|10]] - [[Kees Vrijling]], Nederlânsk politikus (* [[1914]])
;maart
* [[9 maart|9]] - [[Albert Mol]], Nederlânsk akteur en skriuwer (* [[1917]])
* [[20 maart|20]] - keninginne [[Juliana fan de Nederlannen]] (* [[1909]])
* [[31 maart|31]] - [[Anne Hellinga]], Frysk skriuwer (* [[1931]])
;april
* [[11 april|11]] - [[Lászlo Zalai]], Hongaarsk fuotballer en fuotbaltrainer (* [[1929]])
* [[15 april|15]] - [[Martha van Wichen-Schol]], Skylger wurdboekgearstalster en dichteresse (* [[1946]])
* [[18 april|18]] - [[Cees Bijlstra]], Frysk redakteur en komponist (* [[1946]])
* [[24 april|24]] - [[Gertruud Geertje Faber-Hornstra]], Frysk bestjoerder (* [[1911]])
* [[29 april|29]] - [[Ap Sok]], Nederlânsk grafikus en yllustrator (* [[1917]])
;maaie
* [[5 maaie|5]] - [[Thea Beckman]], Nederlânsk berneboekeskriuwster (* [[1923]])
* [[10 maaie|10]] - [[Dave Steensma]], Nederlânsk militêr (*&amp;nbsp;[[1967]])
* [[19 maaie|19]] - [[Auke Hettema]], Frysk byldhouwer (* [[1927]])
;juny
* [[5 juny|5]] - [[Ronald Reagan]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1911]])
;july
* [[8 july|8]] - [[Albert H. Friedlander]], Joadsk-Amerikaansk rabbyn en skriuwer (* [[1927]])
* [[11 july|11]] - [[Haije Kramer]], Frysk skaker (*&amp;nbsp;[[1917]])
;augustus
* [[3 augustus|3]] - [[Antoon van Hooff]], Nederlânsk dieretúndirekteur en presintator (* [[1937]])
* [[16 augustus|16]] - [[Burnu Acquanetta]], Amerikaansk aktrise (* [[1921]])
* [[18 augustus|18]] - [[Lieuwe Heine Bouma]], Frysk oersetter (* [[1919]])
;septimber
* [[23 septimber|23]] - [[André Hazes]], Nederlânsk sjonger (* [[1951]])
* [[24 septimber|24]] - [[Manuel Fetter]], Frysk slachtoffer fan sinleas geweld (*&amp;nbsp;[[1972]])
;oktober
* [[31 oktober|31]] - [[Willem Augustin]], Nederlânsk reedrider en alvestêdeleginde (*&amp;nbsp;[[1923]])
;novimber
* [[28 novimber|28]] - [[Anne Koopmans]], Frysk skriuwer (* [[1933]])
;desimber
* [[1 desimber|1]] - prins [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld]], prins-gemaal fan 'e Nederlannen (*&amp;nbsp;[[1911]])
* [[2 desimber|2]] - [[Kevin Coyne]], Ingelsk muzikant, skriuwer en skilder (* [[1944]])
* [[27 desimber|27]] - [[Hilda Neihardt]], Amerikaansk abbekate en publisiste (* [[1916]])

==Literatuer==
;romans
* [[Jim Butcher]], ''[[Blood Rites (roman fan Jim Butcher)|Blood Rites]]''
* [[Guy Gavriel Kay]], ''[[The Last Light of the Sun]]''
* [[Elizabeth Moon]], ''[[Moving Target (roman fan Elizabeth Moon)|Moving Target]]'' &lt;small&gt;(ek bekend as ''Marque and Reprisal'')&lt;/small&gt;
;novelles
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[Winterfair Gifts]]''

==Films==
* ''[[50 First Dates]]''
* ''[[The Bourne Supremacy (film)|The Bourne Supremacy]]''
* ''[[Ella Enchanted (film)|Ella Enchanted]]''
* ''[[Gay (film)|Gay]]''
* ''[[EuroTrip]]''
* ''[[Hidalgo (film)|Hidalgo]]''
* ''[[I, Robot (film)|I, Robot]]''
* ''[[Der Untergang]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2004| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>4c0jt4kjtf5j20qor6c3r2ezlzzmuhn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084679</id>
      <parentid>1084583</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:23:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ oanfolling</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15090" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[3 jannewaris|3]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Flash Airlines-flecht 604]] stoart foar de [[kust]] fan [[Egypte]] del yn 'e [[Reade See]], wêrby't alle 148 ynsittenden omkomme.
*[[4 jannewaris|4]] - It [[Mars Exploration Rover]]-projekt fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[romtefeart]]organisaasje [[NASA]] giet fan start as de ''[[Spirit (rover)|Spirit]]'' as de earste fan 'e 'rovers' súksesfol it oerflak fan 'e [[planeet]] [[Mars (planeet)|Mars]] berikt om dêr ûndersyk te dwaan.

;febrewaris
*[[4 febrewaris|4]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaan]] [[Mark Zuckerberg]] rjochte it [[sosjale media|sosjaal medium]] [[Facebook]] op.
*[[26 febrewaris|26]] - De [[Masedoanje|Masedoanyske]] [[presidint]] [[Boris Trajkovski]] komt om as syn [[fleantúch]] delstoart yn 'e neite fan 'e [[Bosnje|Bosnyske]] [[stêd]] [[Mostar (Bosnje)|Mostar]].
*[[29 febrewaris|29]] - By [[steatsgreep yn Haïty (2004)|in steatsgreep]] yn [[Haïty]] wurdt [[presidint]] [[Jean-Bertrand Aristide]] ôfset. Neitiid wurdt in interim-regear oansteld ûnder lieding fan [[Gérard Latortue]].

;maart
*[[2 maart|2]] - By [[bomoanslaggen op Asjoera (2004)|in rige bomoanslaggen]] op [[sjiïten|sjiïtyske]] [[moslim]]s dy't yn 'e [[Irak|Iraakske]] [[stêd]] [[Karbala (Irak)|Karbala]] de [[Asjoera]]betinking hâlde, komme mear as 140 [[minske]]n om.
*[[11 maart|11]] - By [[bomoanslaggen yn Madrid (2004)|inkele bomoanslaggen]], troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op in [[trein]] yn 'e [[Spanje|Spaanske]] [[haadstêd]] [[Madrid (stêd)|Madrid]], komme 192 [[minske]]n om.
*[[19 maart|19]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Kebek (provinsje)|Kebek]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[22 maart|22]] - [[Sjeik]] [[Achmed Jassin]], de oprjochter en geastlik lieder fan 'e militante [[Palestina|Palestynske]] [[Hamas]]-beweging, wurdt yn 'e [[Gaza-stripe]] [[fermoarde]] troch de [[Israelyske Loftmacht]] (mei ynset fan in [[gefjochtshelikopter]]).
*[[28 maart|28]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Catarina|Catarina]], de earste [[tropyske sykloan]] ea registrearre yn 'e súdlike [[Atlantyske Oseaan]], komt yn 'e [[Brazylje|Brazyljaanske]] steat [[Santa Catarina (steat)|Santa Catarina]] oan lân, feroarsaket dêr 11 [[dea]]den en rjochtet grutte skea oan.
*[[29 maart|29]] - [[Estlân]], [[Letlân]], [[Litouwen]], [[Slowakije]], [[Sloveenje]], [[Roemeenje]] en [[Bulgarije]] wurde lid fan 'e [[NATO]].

;april
*[[8 april|8]] - Under ynternasjonale druk tekenje it [[regear]] fan [[Sûdaan]] en twa [[rebel]]legroepearrings de [[Oerienkomst foar in Humanitêr Sjitferbod yn Darfoer (2004)|Oerienkomst foar in Humanitêr Sjitferbod]], dy't foar in skoft soargje moat yn 'e [[Oarloch yn Darfoer]].
*[[17 april|17]] - Mei [[raket]]ten ôfsketten út [[helikopter]]s op in [[konfoai]] fan [[auto's]] yn 'e [[Gaza-stripe]] [[fermoardet]] it [[Israel]]yske [[leger (lânmacht)|leger]] [[Abdel Azyz al-Rantisi]], in foaroanman fan 'e militante [[Palestina|Palestynske]] [[Hamas]]-beweging.
* [[18 april|18]]-[[25 april|25]] - it wrâldkampioenskip [[keatsen]] wurdt holden yn 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[stêd]]en [[Alba]] en [[Imperia]].
*[[24 april|24]] - By de [[Syprioatyske referinda oer it Annanplan|referinda oer it Annanplan]] foar de weriening fan [[Syprus]] en [[Noard-Syprus]] stimme de [[Syprioatyske Turken]] yn Noard-Syprus foàr, wylst de [[Syprioatyske Griken]] yn Syprus it plan fersmite.

;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Estlân]], [[Letlân]], [[Litouwen]], [[Poalen]], [[Tsjechje]], [[Slowakije]], [[Hongarije]], [[Sloveenje]], [[Malta]] en [[Syprus]] wurde lid fan 'e [[Jeropeeske Uny]].
* [[1 maaie|1]] - Yn [[Nederlân]] geane de [[Nederlânsk-Herfoarme Tsjerke]], de [[Grifformearde Tsjerken yn Nederlân]] en [[Evangelysk-Lutherske Tsjerke yn it Keninkryk fan de Nederlannen]] op yn 'e nije [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân]] (PKN).
* [[10 maaie|10]] - De [[Frjentsjer]]ter [[Dave Steensma]], [[sersjant]] by de [[Nederlân]]ske Loftmobile Brigade, komt om by in oanslach yn [[Irak]].
* [[17 maaie|17]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Massachusetts]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[31 maaie|31]] - [[Keatsen]]: [[Berltsum]] wint foar de 4e kear de [[Bûnspartij foar Senioaren]]. Troch dizze oerwinning wurdt [[Auke van der Graaf]] de 12de keatser dy't it [[Klaverke Fjouwer]] wint.

;juny
* [[6 juny|6]] - De 1.000e side fan [[Haadside|Fryske Wikipedy]] wurdt skreaun: [[Fryske flagge]].
* [[12 juny|12]] - Yn [[Fryslân]] wurdt de twadde edysje fan 'e [[Slachtemaraton]] holden.
*[[28 juny|28]] - De ynternasjonale koälysje dy't [[Irak]] beset, laat fan 'e [[Feriene Steaten]], draacht de macht yn it [[lân]] oer oan it [[Iraaksk Interimregear]].
*[[30 juny|30]] - Yn [[Irak]] begjinne de tariedings foar de [[rjochtsaak]] tsjin 'e eardere [[diktator]] [[Saddam Hoessein]], dy't oanklage wurdt foar [[oarlochsmisdie]]den en [[misdieden tsjin 'e minsklikheid]].

;july
*[[1 july|1]] - De ûnbemanne [[romtesonde]] ''[[Cassini-Huygens]]'' berikt de [[planeet]] [[Saturnus (planeet)|Saturnus]].
* [[1 july|1]] - [[Fuotbal]]trener [[Foppe de Haan]] stoppet nei hast 20 jier by de [[Fryslân|Fryske]] [[feriening|klub]] [[SC It Hearrenfean]]. [[Gertjan Verbeek]] folget him op.
* [[4 july|4]] - De [[Fryslân|Fryske]] [[band]] [[De Kast]] hâldt syn ôfskiedsoptreden yn de Teatertún yn [[Riis]].
*[[14 july|14]] - It [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsjes en territoaria|territoarium]] [[Yukon]] fiert it [[homohoulik]] yn.

;augustus
* [[4 augustus|4]] - [[Johan Abma (keatser)|Johan Abma]], [[Pieter Scharringa]] en [[Daniël Iseger]] winne de [[PC 2004|147e edysje]] fan de [[PC|PC-keatspartij]] yn [[Frjentsjer]].
* [[11 augustus|11]] - [[Makkum]] wint de 100e [[Freulepartij 2004|Freulepartij]] yn [[Wommels]].
* [[13 augustus|13]]-[[29 augustus|29]] - De [[Olympyske Simmerspullen 2004|Olympyske Simmerspullen]] wurde yn holden yn 'e [[Grikelân|Grykske]] [[haadstêd]] [[Atene]].
*[[22 augustus|22]] - [[Wapen]]e oerfallers [[dieverij|stelle]] ferskate [[skilderij]]en út it [[Munch Museum]] yn 'e [[Noarwegen|Noarske]] [[haadstêd]] [[Oslo]], wêrûnder ''[[De Skreau]]''.
*[[24 augustus|24]] - Nei ôfreis fan de [[Ynternasjonale Lofthaven Domodedovo]], yn [[Moskou]], eksplodearret it [[ferkearsfleantúch]] [[Volga-AviaExpress-flecht 1303]] yn 'e loft boppe de [[Ruslân|Russyske]] [[provinsje]] [[Tûla (oblast)|Tûla]], wêrby't alle 43 ynsittenden omkomme. Inkele minuten letter eksplodearret in oar ferkearsfleantúch, [[Siberia Airlines-flecht 1047]], boppe de provinsje [[Rostov (oblast)|Rostov]], wêrby't alle 46 ynsittenden omkomme. It [[regear]] fan Ruslân ferklearret neitiid dat de [[ûntploffing]]s feroarsake binne troch [[frou]]like [[Tsjetsjeenje|Tsjetsjeenske]] [[selsmoardoanslach]]doggers.

;septimber
*[[1 septimber|1]]-[[3 septimber|3]] - By de [[Gizelingskrisis fan Beslan]] hâlde [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en yn [[Beslan]], yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[Kaukasus]], in hiele [[skoalle (ynstelling)|skoalle]] yn [[gizeling (misdriuw)|gizeling]]. As it [[Russyske Leger]] oergiet ta in [[bestoarming]] fan it [[skoalle (gebou)|skoalgebou]], wurde dêrby [[tank (wapen)|tank]]s, [[raket]]ten en oare swiere wapens ynset, mei as gefolch dat mear as 385 [[minske]]n omkomme, wêrûnder 186 [[learling|skoalbern]] en 148 oare [[gizeling (misdriuw)|gizelders]].
* [[7 septimber|7]]-[[18 septimber|18]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Ivan|Ivan]] feroarsaket yn it [[Karibysk Gebiet]] en oan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[kust]] fan 'e [[Golf fan Meksiko]] 124 [[dea]]den en rjochtet foar [[$]]23,3 miljard oan skea oan.
* [[16 septimber|16]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Manitoba]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[17 septimber|17]]-[[28 septimber|28]] - De [[Paralympyske Simmerspullen 2004|Paralympyske Simmerspullen]] wurde yn holden yn 'e [[Grikelân|Grykske]] [[haadstêd]] [[Atene]].
* [[24 septimber|24]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Nij-Skotlân]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[24 septimber|24]] - Yn 'e [[Fryslân|Fryske]] [[haadstêd]] [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] komt [[Manuel Fetter]] by in stekpartij om troch [[sinleas geweld]].

;oktober
*[[8 oktober|8]] - By [[bomoanslaggen yn Taba (2004)|twa bomoanslaggen]] yn it [[Egypte|Egyptyske]] [[baaiplak]] [[Taba (Egypte)|Taba]], op it [[Sinaï-skiereilân]], komme 34 [[minske]]n om en reitsje 171 oaren [[ferwûne]]. De slachtoffers binne foar it meastepart [[Israel]]yske [[toerist]]en.
* [[16 oktober|16]] - [[Meindert Talma]] &amp; [[Meindert Talma &amp; the Negroes|the Negroes]] winne yn [[Fryslân]] it lietsjesfestival [[Liet (festival)|Liet 2004]] mei it nûmer ''Dûnsje, Wyldekat, Dûnsje''.
*[[29 oktober|29]] - De [[regear]]ingslieders fan 'e lidsteaten fan 'e [[Jeropeeske Uny]] ûndertekenje yn [[Rome]] in oerienkomst oer in takom jier yn te fieren [[Jeropeeske Grûnwet]].

;novimber
*[[2 novimber|2]] - By [[Amerikaanske presidintsferkiezings (2004)|Amerikaanske presidintsferkiezings]] wurdt [[George W. Bush]] werkeazen as [[presidint fan 'e Feriene Steaten]].
*[[2 novimber|2]] - De [[Nederlân]]ske [[regisseur]] [[Theo van Gogh]] wurdt yn [[Amsterdam]] [[fermoarde]] troch de [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]] [[Mohammed Bouyeri]].
*[[5 novimber|5]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Saskatchewan]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[22 novimber|22]] - Begjin fan 'e [[Oranje Revolúsje]] yn 'e [[Oekraïne]], nei't by [[Oekraynske presidintsferkiezings (2004)|presidintsferkiezings]] de pro-[[Ruslân|Russyske]] kandidaat [[Viktor Janûkovitsj]] mei gebrûk fan [[stimbusfraude]] de pro-[[Westerske wrâld|Westerske]] kandidaat [[Viktor Jûsjtsjenko]] ferslein hat.

;desimber
*[[14 desimber|14]] - Yn [[Frankryk]] wurdt it [[Millau-fiadukt]] oer de [[Tarn (rivier)|Delling fan 'e Tarn]] iepene, de heechste [[brêge]] fan 'e wrâld.
* [[19 desimber|19]] - [[Sven Kramer]] fan [[Aldskoat]] wurdt yn [[Thialf]] [[Nederlân]]sk kampioen [[reedriden]] oer-alles.
*[[21 desimber|21]] - By [[bomoanslach op de Amerikaanske basis yn Mosûl (2004)|in bomoanslach]] op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] basis Marez, by de [[Irak|Iraakske]] [[stêd]] [[Mosûl]], komme 22 [[minske]]n om.
*[[21 desimber|21]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Nijfûnlân en Labrador]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[26 desimber|26]] - Nei in [[ierdbeving|seebeving]] fan 9,3 op 'e [[skaal fan Richter]] wurde de [[kust]]en fan 'e [[Yndyske Oseaan]] troffen troch de [[Aziatyske Tsûnamy]]. Benammen noardlik [[Sumatra]], yn [[Yndoneezje]], en fierders [[Tailân]], [[Maleizje]], [[Birma]], [[Sry Lanka]], de [[Maldiven]], [[Yndia]] en [[Bangladesj]] wurde slim troffen, hoewol't sels yn [[Somaalje]] noch [[dea]]den falle. Yn totaal komme der 230.000 oant 280.000 [[minske]]n om yn 14 ferskillende lannen.
*[[30 desimber|30]] - By de [[brân yn de República Cromañón-nachtklub]] yn 'e [[Argentynje|Argentynske]] [[haadstêd]] [[Buenos Aires]], komme 194 [[minske]]n om.
*[[31 desimber|31]] - Yn 'e [[Taiwan]]eeske [[haadstêd]] [[Taipei]] wurdt [[Taipei 101]] iepene, de heechste [[wolkekliuwer]] fan 'e wrâld, mei in hichte fan 510&amp;nbsp;[[meter|m]].

== Berne ==
* [[27 novimber]] -  [[Jet Jurgensmeyer]], Amerikaansk akteur

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[17 jannewaris|17]] - [[Ritske Numan]], Frysk sjonger (* [[1921]])
* [[27 jannewaris|27]] - [[Harry Verbeke]], Frysk muzikant (* [[1922]])
;febrewaris
* [[10 febrewaris|10]] - [[Kees Vrijling]], Nederlânsk politikus (* [[1914]])
;maart
* [[9 maart|9]] - [[Albert Mol]], Nederlânsk akteur en skriuwer (* [[1917]])
* [[20 maart|20]] - keninginne [[Juliana fan de Nederlannen]] (* [[1909]])
* [[31 maart|31]] - [[Anne Hellinga]], Frysk skriuwer (* [[1931]])
;april
* [[11 april|11]] - [[Lászlo Zalai]], Hongaarsk fuotballer en fuotbaltrainer (* [[1929]])
* [[15 april|15]] - [[Martha van Wichen-Schol]], Skylger wurdboekgearstalster en dichteresse (* [[1946]])
* [[18 april|18]] - [[Cees Bijlstra]], Frysk redakteur en komponist (* [[1946]])
* [[24 april|24]] - [[Gertruud Geertje Faber-Hornstra]], Frysk bestjoerder (* [[1911]])
* [[29 april|29]] - [[Ap Sok]], Nederlânsk grafikus en yllustrator (* [[1917]])
;maaie
* [[5 maaie|5]] - [[Thea Beckman]], Nederlânsk berneboekeskriuwster (* [[1923]])
* [[10 maaie|10]] - [[Dave Steensma]], Nederlânsk militêr (*&amp;nbsp;[[1967]])
* [[19 maaie|19]] - [[Mary Dresselhuys]], Nederlânsk aktrise (* [[1907]])
* [[19 maaie|19]] - [[Auke Hettema]], Frysk byldhouwer (* [[1927]])
* [[25 maaie|25]] - [[Ethel Portnoy]], Nederlânsk skriuwster (* [[1927]])
* [[30 maaie|30]] - [[Annie van der Meer]], Frysk hurdrydster (* [[1928]])
;juny
* [[5 juny|5]] - [[Ronald Reagan]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1911]])
* [[10 juny|10]] - [[Ray Charles]], Amerikaansk sjonger (* [[1930]])
* [[27 juny|27]] - [[Fred Ramdat Misier]], Surinaamsk politikus (* [[1926]])
;july
* [[1 july|1]] - [[Marlon Brando]], Amerikaansk akteur (* [[1924]])
* [[8 july|8]] - [[Albert H. Friedlander]], Joadsk-Amerikaansk rabbyn en skriuwer (* [[1927]])
* [[11 july|11]] - [[Haije Kramer]], Frysk skaker (*&amp;nbsp;[[1917]])
;augustus
* [[3 augustus|3]] - [[Antoon van Hooff]], Nederlânsk dieretúndirekteur en presintator (* [[1937]])
* [[16 augustus|16]] - [[Burnu Acquanetta]], Amerikaansk aktrise (* [[1921]])
* [[18 augustus|18]] - [[Lieuwe Heine Bouma]], Frysk oersetter (* [[1919]])
;septimber
* [[23 septimber|23]] - [[André Hazes]], Nederlânsk sjonger (* [[1951]])
* [[24 septimber|24]] - [[Manuel Fetter]], Frysk slachtoffer fan sinleas geweld (*&amp;nbsp;[[1972]])
;oktober
* [[31 oktober|31]] - [[Willem Augustin]], Nederlânsk reedrider en alvestêdeleginde (*&amp;nbsp;[[1923]])
;novimber
* [[28 novimber|28]] - [[Anne Koopmans]], Frysk skriuwer (* [[1933]])
;desimber
* [[1 desimber|1]] - prins [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld]], prins-gemaal fan 'e Nederlannen (*&amp;nbsp;[[1911]])
* [[2 desimber|2]] - [[Kevin Coyne]], Ingelsk muzikant, skriuwer en skilder (* [[1944]])
* [[27 desimber|27]] - [[Hilda Neihardt]], Amerikaansk abbekate en publisiste (* [[1916]])

==Literatuer==
;romans
* [[Jim Butcher]], ''[[Blood Rites (roman fan Jim Butcher)|Blood Rites]]''
* [[Guy Gavriel Kay]], ''[[The Last Light of the Sun]]''
* [[Elizabeth Moon]], ''[[Moving Target (roman fan Elizabeth Moon)|Moving Target]]'' &lt;small&gt;(ek bekend as ''Marque and Reprisal'')&lt;/small&gt;
;novelles
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[Winterfair Gifts]]''

==Films==
* ''[[50 First Dates]]''
* ''[[The Bourne Supremacy (film)|The Bourne Supremacy]]''
* ''[[Ella Enchanted (film)|Ella Enchanted]]''
* ''[[Gay (film)|Gay]]''
* ''[[EuroTrip]]''
* ''[[Hidalgo (film)|Hidalgo]]''
* ''[[I, Robot (film)|I, Robot]]''
* ''[[Der Untergang]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2004| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>cro22g2kys00cwhcehx90906t90dxuj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084715</id>
      <parentid>1084679</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:13:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarn */ oanfolling</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="15938" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[2000-er jierren]].
== Foarfallen ==
;jannewaris
*[[3 jannewaris|3]] - It [[ferkearsfleantúch]] [[Flash Airlines-flecht 604]] stoart foar de [[kust]] fan [[Egypte]] del yn 'e [[Reade See]], wêrby't alle 148 ynsittenden omkomme.
*[[4 jannewaris|4]] - It [[Mars Exploration Rover]]-projekt fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[romtefeart]]organisaasje [[NASA]] giet fan start as de ''[[Spirit (rover)|Spirit]]'' as de earste fan 'e 'rovers' súksesfol it oerflak fan 'e [[planeet]] [[Mars (planeet)|Mars]] berikt om dêr ûndersyk te dwaan.

;febrewaris
*[[4 febrewaris|4]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaan]] [[Mark Zuckerberg]] rjochte it [[sosjale media|sosjaal medium]] [[Facebook]] op.
*[[26 febrewaris|26]] - De [[Masedoanje|Masedoanyske]] [[presidint]] [[Boris Trajkovski]] komt om as syn [[fleantúch]] delstoart yn 'e neite fan 'e [[Bosnje|Bosnyske]] [[stêd]] [[Mostar (Bosnje)|Mostar]].
*[[29 febrewaris|29]] - By [[steatsgreep yn Haïty (2004)|in steatsgreep]] yn [[Haïty]] wurdt [[presidint]] [[Jean-Bertrand Aristide]] ôfset. Neitiid wurdt in interim-regear oansteld ûnder lieding fan [[Gérard Latortue]].

;maart
*[[2 maart|2]] - By [[bomoanslaggen op Asjoera (2004)|in rige bomoanslaggen]] op [[sjiïten|sjiïtyske]] [[moslim]]s dy't yn 'e [[Irak|Iraakske]] [[stêd]] [[Karbala (Irak)|Karbala]] de [[Asjoera]]betinking hâlde, komme mear as 140 [[minske]]n om.
*[[11 maart|11]] - By [[bomoanslaggen yn Madrid (2004)|inkele bomoanslaggen]], troch [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en op in [[trein]] yn 'e [[Spanje|Spaanske]] [[haadstêd]] [[Madrid (stêd)|Madrid]], komme 192 [[minske]]n om.
*[[19 maart|19]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Kebek (provinsje)|Kebek]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[22 maart|22]] - [[Sjeik]] [[Achmed Jassin]], de oprjochter en geastlik lieder fan 'e militante [[Palestina|Palestynske]] [[Hamas]]-beweging, wurdt yn 'e [[Gaza-stripe]] [[fermoarde]] troch de [[Israelyske Loftmacht]] (mei ynset fan in [[gefjochtshelikopter]]).
*[[28 maart|28]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Catarina|Catarina]], de earste [[tropyske sykloan]] ea registrearre yn 'e súdlike [[Atlantyske Oseaan]], komt yn 'e [[Brazylje|Brazyljaanske]] steat [[Santa Catarina (steat)|Santa Catarina]] oan lân, feroarsaket dêr 11 [[dea]]den en rjochtet grutte skea oan.
*[[29 maart|29]] - [[Estlân]], [[Letlân]], [[Litouwen]], [[Slowakije]], [[Sloveenje]], [[Roemeenje]] en [[Bulgarije]] wurde lid fan 'e [[NATO]].

;april
*[[8 april|8]] - Under ynternasjonale druk tekenje it [[regear]] fan [[Sûdaan]] en twa [[rebel]]legroepearrings de [[Oerienkomst foar in Humanitêr Sjitferbod yn Darfoer (2004)|Oerienkomst foar in Humanitêr Sjitferbod]], dy't foar in skoft soargje moat yn 'e [[Oarloch yn Darfoer]].
*[[17 april|17]] - Mei [[raket]]ten ôfsketten út [[helikopter]]s op in [[konfoai]] fan [[auto's]] yn 'e [[Gaza-stripe]] [[fermoardet]] it [[Israel]]yske [[leger (lânmacht)|leger]] [[Abdel Azyz al-Rantisi]], in foaroanman fan 'e militante [[Palestina|Palestynske]] [[Hamas]]-beweging.
* [[18 april|18]]-[[25 april|25]] - it wrâldkampioenskip [[keatsen]] wurdt holden yn 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[stêd]]en [[Alba]] en [[Imperia]].
*[[24 april|24]] - By de [[Syprioatyske referinda oer it Annanplan|referinda oer it Annanplan]] foar de weriening fan [[Syprus]] en [[Noard-Syprus]] stimme de [[Syprioatyske Turken]] yn Noard-Syprus foàr, wylst de [[Syprioatyske Griken]] yn Syprus it plan fersmite.

;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Estlân]], [[Letlân]], [[Litouwen]], [[Poalen]], [[Tsjechje]], [[Slowakije]], [[Hongarije]], [[Sloveenje]], [[Malta]] en [[Syprus]] wurde lid fan 'e [[Jeropeeske Uny]].
* [[1 maaie|1]] - Yn [[Nederlân]] geane de [[Nederlânsk-Herfoarme Tsjerke]], de [[Grifformearde Tsjerken yn Nederlân]] en [[Evangelysk-Lutherske Tsjerke yn it Keninkryk fan de Nederlannen]] op yn 'e nije [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân]] (PKN).
* [[10 maaie|10]] - De [[Frjentsjer]]ter [[Dave Steensma]], [[sersjant]] by de [[Nederlân]]ske Loftmobile Brigade, komt om by in oanslach yn [[Irak]].
* [[17 maaie|17]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[Amerikaanske steaten|steat]] [[Massachusetts]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[31 maaie|31]] - [[Keatsen]]: [[Berltsum]] wint foar de 4e kear de [[Bûnspartij foar Senioaren]]. Troch dizze oerwinning wurdt [[Auke van der Graaf]] de 12de keatser dy't it [[Klaverke Fjouwer]] wint.

;juny
* [[6 juny|6]] - De 1.000e side fan [[Haadside|Fryske Wikipedy]] wurdt skreaun: [[Fryske flagge]].
* [[12 juny|12]] - Yn [[Fryslân]] wurdt de twadde edysje fan 'e [[Slachtemaraton]] holden.
*[[28 juny|28]] - De ynternasjonale koälysje dy't [[Irak]] beset, laat fan 'e [[Feriene Steaten]], draacht de macht yn it [[lân]] oer oan it [[Iraaksk Interimregear]].
*[[30 juny|30]] - Yn [[Irak]] begjinne de tariedings foar de [[rjochtsaak]] tsjin 'e eardere [[diktator]] [[Saddam Hoessein]], dy't oanklage wurdt foar [[oarlochsmisdie]]den en [[misdieden tsjin 'e minsklikheid]].

;july
*[[1 july|1]] - De ûnbemanne [[romtesonde]] ''[[Cassini-Huygens]]'' berikt de [[planeet]] [[Saturnus (planeet)|Saturnus]].
* [[1 july|1]] - [[Fuotbal]]trener [[Foppe de Haan]] stoppet nei hast 20 jier by de [[Fryslân|Fryske]] [[feriening|klub]] [[SC It Hearrenfean]]. [[Gertjan Verbeek]] folget him op.
* [[4 july|4]] - De [[Fryslân|Fryske]] [[band]] [[De Kast]] hâldt syn ôfskiedsoptreden yn de Teatertún yn [[Riis]].
*[[14 july|14]] - It [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsjes en territoaria|territoarium]] [[Yukon]] fiert it [[homohoulik]] yn.

;augustus
* [[4 augustus|4]] - [[Johan Abma (keatser)|Johan Abma]], [[Pieter Scharringa]] en [[Daniël Iseger]] winne de [[PC 2004|147e edysje]] fan de [[PC|PC-keatspartij]] yn [[Frjentsjer]].
* [[11 augustus|11]] - [[Makkum]] wint de 100e [[Freulepartij 2004|Freulepartij]] yn [[Wommels]].
* [[13 augustus|13]]-[[29 augustus|29]] - De [[Olympyske Simmerspullen 2004|Olympyske Simmerspullen]] wurde yn holden yn 'e [[Grikelân|Grykske]] [[haadstêd]] [[Atene]].
*[[22 augustus|22]] - [[Wapen]]e oerfallers [[dieverij|stelle]] ferskate [[skilderij]]en út it [[Munch Museum]] yn 'e [[Noarwegen|Noarske]] [[haadstêd]] [[Oslo]], wêrûnder ''[[De Skreau]]''.
*[[24 augustus|24]] - Nei ôfreis fan de [[Ynternasjonale Lofthaven Domodedovo]], yn [[Moskou]], eksplodearret it [[ferkearsfleantúch]] [[Volga-AviaExpress-flecht 1303]] yn 'e loft boppe de [[Ruslân|Russyske]] [[provinsje]] [[Tûla (oblast)|Tûla]], wêrby't alle 43 ynsittenden omkomme. Inkele minuten letter eksplodearret in oar ferkearsfleantúch, [[Siberia Airlines-flecht 1047]], boppe de provinsje [[Rostov (oblast)|Rostov]], wêrby't alle 46 ynsittenden omkomme. It [[regear]] fan Ruslân ferklearret neitiid dat de [[ûntploffing]]s feroarsake binne troch [[frou]]like [[Tsjetsjeenje|Tsjetsjeenske]] [[selsmoardoanslach]]doggers.

;septimber
*[[1 septimber|1]]-[[3 septimber|3]] - By de [[Gizelingskrisis fan Beslan]] hâlde [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]]en yn [[Beslan]], yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[Kaukasus]], in hiele [[skoalle (ynstelling)|skoalle]] yn [[gizeling (misdriuw)|gizeling]]. As it [[Russyske Leger]] oergiet ta in [[bestoarming]] fan it [[skoalle (gebou)|skoalgebou]], wurde dêrby [[tank (wapen)|tank]]s, [[raket]]ten en oare swiere wapens ynset, mei as gefolch dat mear as 385 [[minske]]n omkomme, wêrûnder 186 [[learling|skoalbern]] en 148 oare [[gizeling (misdriuw)|gizelders]].
* [[7 septimber|7]]-[[18 septimber|18]] - De [[orkaan]] [[Orkaan Ivan|Ivan]] feroarsaket yn it [[Karibysk Gebiet]] en oan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[kust]] fan 'e [[Golf fan Meksiko]] 124 [[dea]]den en rjochtet foar [[$]]23,3 miljard oan skea oan.
* [[16 septimber|16]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Manitoba]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[17 septimber|17]]-[[28 septimber|28]] - De [[Paralympyske Simmerspullen 2004|Paralympyske Simmerspullen]] wurde yn holden yn 'e [[Grikelân|Grykske]] [[haadstêd]] [[Atene]].
* [[24 septimber|24]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Nij-Skotlân]] fiert it [[homohoulik]] yn.
* [[24 septimber|24]] - Yn 'e [[Fryslân|Fryske]] [[haadstêd]] [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] komt [[Manuel Fetter]] by in stekpartij om troch [[sinleas geweld]].

;oktober
*[[8 oktober|8]] - By [[bomoanslaggen yn Taba (2004)|twa bomoanslaggen]] yn it [[Egypte|Egyptyske]] [[baaiplak]] [[Taba (Egypte)|Taba]], op it [[Sinaï-skiereilân]], komme 34 [[minske]]n om en reitsje 171 oaren [[ferwûne]]. De slachtoffers binne foar it meastepart [[Israel]]yske [[toerist]]en.
* [[16 oktober|16]] - [[Meindert Talma]] &amp; [[Meindert Talma &amp; the Negroes|the Negroes]] winne yn [[Fryslân]] it lietsjesfestival [[Liet (festival)|Liet 2004]] mei it nûmer ''Dûnsje, Wyldekat, Dûnsje''.
*[[29 oktober|29]] - De [[regear]]ingslieders fan 'e lidsteaten fan 'e [[Jeropeeske Uny]] ûndertekenje yn [[Rome]] in oerienkomst oer in takom jier yn te fieren [[Jeropeeske Grûnwet]].

;novimber
*[[2 novimber|2]] - By [[Amerikaanske presidintsferkiezings (2004)|Amerikaanske presidintsferkiezings]] wurdt [[George W. Bush]] werkeazen as [[presidint fan 'e Feriene Steaten]].
*[[2 novimber|2]] - De [[Nederlân]]ske [[regisseur]] [[Theo van Gogh]] wurdt yn [[Amsterdam]] [[fermoarde]] troch de [[islamisme|islamistyske]] [[terrorist]] [[Mohammed Bouyeri]].
*[[5 novimber|5]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Saskatchewan]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[22 novimber|22]] - Begjin fan 'e [[Oranje Revolúsje]] yn 'e [[Oekraïne]], nei't by [[Oekraynske presidintsferkiezings (2004)|presidintsferkiezings]] de pro-[[Ruslân|Russyske]] kandidaat [[Viktor Janûkovitsj]] mei gebrûk fan [[stimbusfraude]] de pro-[[Westerske wrâld|Westerske]] kandidaat [[Viktor Jûsjtsjenko]] ferslein hat.

;desimber
*[[14 desimber|14]] - Yn [[Frankryk]] wurdt it [[Millau-fiadukt]] oer de [[Tarn (rivier)|Delling fan 'e Tarn]] iepene, de heechste [[brêge]] fan 'e wrâld.
* [[19 desimber|19]] - [[Sven Kramer]] fan [[Aldskoat]] wurdt yn [[Thialf]] [[Nederlân]]sk kampioen [[reedriden]] oer-alles.
*[[21 desimber|21]] - By [[bomoanslach op de Amerikaanske basis yn Mosûl (2004)|in bomoanslach]] op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] basis Marez, by de [[Irak|Iraakske]] [[stêd]] [[Mosûl]], komme 22 [[minske]]n om.
*[[21 desimber|21]] - De [[Kanada|Kanadeeske]] [[Kanadeeske provinsje|provinsje]] [[Nijfûnlân en Labrador]] fiert it [[homohoulik]] yn.
*[[26 desimber|26]] - Nei in [[ierdbeving|seebeving]] fan 9,3 op 'e [[skaal fan Richter]] wurde de [[kust]]en fan 'e [[Yndyske Oseaan]] troffen troch de [[Aziatyske Tsûnamy]]. Benammen noardlik [[Sumatra]], yn [[Yndoneezje]], en fierders [[Tailân]], [[Maleizje]], [[Birma]], [[Sry Lanka]], de [[Maldiven]], [[Yndia]] en [[Bangladesj]] wurde slim troffen, hoewol't sels yn [[Somaalje]] noch [[dea]]den falle. Yn totaal komme der 230.000 oant 280.000 [[minske]]n om yn 14 ferskillende lannen.
*[[30 desimber|30]] - By de [[brân yn de República Cromañón-nachtklub]] yn 'e [[Argentynje|Argentynske]] [[haadstêd]] [[Buenos Aires]], komme 194 [[minske]]n om.
*[[31 desimber|31]] - Yn 'e [[Taiwan]]eeske [[haadstêd]] [[Taipei]] wurdt [[Taipei 101]] iepene, de heechste [[wolkekliuwer]] fan 'e wrâld, mei in hichte fan 510&amp;nbsp;[[meter|m]].

== Berne ==
* [[27 novimber]] -  [[Jet Jurgensmeyer]], Amerikaansk akteur

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[17 jannewaris|17]] - [[Ritske Numan]], Frysk sjonger (* [[1921]])
* [[27 jannewaris|27]] - [[Harry Verbeke]], Frysk muzikant (* [[1922]])
;febrewaris
* [[10 febrewaris|10]] - [[Kees Vrijling]], Nederlânsk politikus (* [[1914]])
;maart
* [[9 maart|9]] - [[Albert Mol]], Nederlânsk akteur en skriuwer (* [[1917]])
* [[20 maart|20]] - keninginne [[Juliana fan de Nederlannen]] (* [[1909]])
* [[31 maart|31]] - [[Anne Hellinga]], Frysk skriuwer (* [[1931]])
;april
* [[11 april|11]] - [[Lászlo Zalai]], Hongaarsk fuotballer en fuotbaltrainer (* [[1929]])
* [[15 april|15]] - [[Martha van Wichen-Schol]], Skylger wurdboekgearstalster en dichteresse (* [[1946]])
* [[18 april|18]] - [[Cees Bijlstra]], Frysk redakteur en komponist (* [[1946]])
* [[24 april|24]] - [[Gertruud Geertje Faber-Hornstra]], Frysk bestjoerder (* [[1911]])
* [[29 april|29]] - [[Ap Sok]], Nederlânsk grafikus en yllustrator (* [[1917]])
;maaie
* [[5 maaie|5]] - [[Thea Beckman]], Nederlânsk berneboekeskriuwster (* [[1923]])
* [[10 maaie|10]] - [[Dave Steensma]], Nederlânsk militêr (*&amp;nbsp;[[1967]])
* [[19 maaie|19]] - [[Mary Dresselhuys]], Nederlânsk aktrise (* [[1907]])
* [[19 maaie|19]] - [[Auke Hettema]], Frysk byldhouwer (* [[1927]])
* [[25 maaie|25]] - [[Ethel Portnoy]], Nederlânsk skriuwster (* [[1927]])
* [[30 maaie|30]] - [[Annie van der Meer]], Frysk hurdrydster (* [[1928]])
;juny
* [[5 juny|5]] - [[Ronald Reagan]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1911]])
* [[10 juny|10]] - [[Ray Charles]], Amerikaansk sjonger (* [[1930]])
* [[27 juny|27]] - [[Fred Ramdat Misier]], Surinaamsk politikus (* [[1926]])
;july
* [[1 july|1]] - [[Marlon Brando]], Amerikaansk akteur (* [[1924]])
* [[8 july|8]] - [[Albert H. Friedlander]], Joadsk-Amerikaansk rabbyn en skriuwer (* [[1927]])
* [[11 july|11]] - [[Haije Kramer]], Frysk skaker (*&amp;nbsp;[[1917]])
;augustus
* [[3 augustus|3]] - [[Antoon van Hooff]], Nederlânsk dieretúndirekteur en presintator (* [[1937]])
* [[16 augustus|16]] - [[Burnu Acquanetta]], Amerikaansk aktrise (* [[1921]])
* [[18 augustus|18]] - [[Lieuwe Heine Bouma]], Frysk oersetter (* [[1919]])
;septimber
* [[23 septimber|23]] - [[André Hazes]], Nederlânsk sjonger (* [[1951]])
* [[24 septimber|24]] - [[Manuel Fetter]], Frysk slachtoffer fan sinleas geweld (*&amp;nbsp;[[1972]])
* [[27 septimber|27]] - [[Bernard Slicher van Bath]], Frysk histoarikus (* [[1910]])
* [[27 septimber|27]] - [[Harry de Groot]], Nederlânsk muzikant (* [[1920]])
* [[27 septimber|27]] - [[Pieter Jan Leeuwerink]], Nederlânsk follyballer (* [[1962]])
* [[28 septimber|28]] - [[Werner Goldberg]], Dútsk politikus (* [[1919]])
* [[29 septimber|29]] - [[Ernst van der Beugel]], Nederlânsk politikus (* [[1918]])
;oktober
* [[3 oktober|3]] - [[Frits van Turenhout]], Nederlânsk programmamakker en sjonger (* [[1913]])
* [[8 oktober|8]] - [[Jacques Derrida]], Frânsk literêr kritikus en filosoof (* [[1930]])
* [[16 oktober|16]] - [[Klaas Jacob van Douwen]], Frysk politikus (* [[1917]])
* [[18 oktober|18]] - [[Henk de Wilde]], Frysk politikus (* [[1917]])
* [[27 oktober|27]] - [[Jan Bruin (publisist)|Jan Bruin]], Nederlânsk fersetsstrider (* [[1923]])
* [[31 oktober|31]] - [[Willem Augustin]], Nederlânsk reedrider en alvestêdeleginde (*&amp;nbsp;[[1923]])
;novimber
* [[28 novimber|28]] - [[Anne Koopmans]], Frysk skriuwer (* [[1933]])
;desimber
* [[1 desimber|1]] - prins [[Bernhard van Lippe-Biesterfeld]], prins-gemaal fan 'e Nederlannen (*&amp;nbsp;[[1911]])
* [[2 desimber|2]] - [[Kevin Coyne]], Ingelsk muzikant, skriuwer en skilder (* [[1944]])
* [[27 desimber|27]] - [[Hilda Neihardt]], Amerikaansk abbekate en publisiste (* [[1916]])

==Literatuer==
;romans
* [[Jim Butcher]], ''[[Blood Rites (roman fan Jim Butcher)|Blood Rites]]''
* [[Guy Gavriel Kay]], ''[[The Last Light of the Sun]]''
* [[Elizabeth Moon]], ''[[Moving Target (roman fan Elizabeth Moon)|Moving Target]]'' &lt;small&gt;(ek bekend as ''Marque and Reprisal'')&lt;/small&gt;
;novelles
* [[Lois McMaster Bujold]], ''[[Winterfair Gifts]]''

==Films==
* ''[[50 First Dates]]''
* ''[[The Bourne Supremacy (film)|The Bourne Supremacy]]''
* ''[[Ella Enchanted (film)|Ella Enchanted]]''
* ''[[Gay (film)|Gay]]''
* ''[[EuroTrip]]''
* ''[[Hidalgo (film)|Hidalgo]]''
* ''[[I, Robot (film)|I, Robot]]''
* ''[[Der Untergang]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:2004| ]]
[[Kategory:21e iuw]]</text>
      <sha1>kkt284itmd9t33m1hefpvwm6zcxyiri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1917</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1653</id>
    <revision>
      <id>1084571</id>
      <parentid>1084295</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:55:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16435" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[1 jannewaris]] - It [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]] en [[Itaalje]] erkenne de ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]].
*[[17 jannewaris]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[geheime tsjinst]] ûnderskept it saneamde [[Zimmermann-tillegram]], wêryn't de [[Dútslân|Dútske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[Arthur Zimmermann]] de Dútske [[ambassadeur]] yn [[Meksiko]], [[Heinrich von Eckhardt]], opdraacht om it Meksikaanske regear te bepraten om 'e kant fan 'e [[Sintrale Machten|Sintralen]] te kiezen foar it gefal dat de [[Feriene Steaten]] har by de [[Alliëarden]] jaan sille.
*[[22 jannewaris]] - Yn [[Ruslân]] brekke [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]]synset, dêr't hûnderttûzenen [[arbeider]]s oan meidogge. De posysje fan [[tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] wurdt nuodlik.
*[[27 jannewaris]] - De [[Trêde Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Coen de Koning]] út [[Arnhim]] yn in tiid fan 9 [[oere]]n en 53 [[minuten]].
*[[3 febrewaris]] - As it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[skip]] de ''Housatonic'' sûnder warskôging troch in [[Dútslân|Dútske]] [[dûkboat]] [[torpedo|torpedearrre]] wurdt, ferbrekke de [[Feriene Steaten]] de [[diplomasy|diplomatike betrekkings]] mei [[Dútslân]].
*[[7 febrewaris]] - De [[Feriene Steaten]] lûke harren [[troepen]] út [[Meksiko]] werom. De saneamde [[Pancho Villa-ekspedysje]], in [[militêr]]e yntervinsje yn 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]], hat neat opsmiten.
*[[13 febrewaris]] - Yn 'e [[Frankryk|Frânske]] [[haadstêd]] [[Parys]] wurdt de [[Fryslân|Fryske]] [[stripper]] en [[koertisane]] [[Mata Hari]] [[arrestaasje|arrest]]earre op beskuldiging fan [[spionaazje]] foar de [[Dútslân|Dútsers]].
*[[1 maart]] - It [[Amerikaanske Ministearje fan Bûtenlânske Saken]] publisearret it [[Zimmermann-tillegram]] fan [[17&amp;nbsp;jannewaris]] l.l. In weach fan anty-[[Dútslân|Dútske]] gefoelens oerspielt de [[Feriene Steaten]].
*[[11 maart]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ûnder [[generaal]] [[William Raine Marshall]] feroverje [[Bagdad]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[14 maart]] - Yn [[Ruslân]] fynt (neffens de [[Juliaanske kalinder]]) de [[Febrewarisrevolúsje]] plak, wêrby't it [[regear]] fan [[tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] ûnder fuotten helle wurdt.
*[[15 maart]] - [[Tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân]] docht ûnder twang [[abdikaasje|ôfstân fan 'e troan]].
*[[19 maart]] - Yn eastlik [[Frankryk]] lûke de [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] harren tebek oant efter de [[Siegfriedliny]] en jouwe dêrby in oansjenlik terrein priis. De Dútske [[generaal]] [[Erich Ludendorff]] leaut lykwols dat de fijân fanút de bettere stellings fan 'e Siegfriedliny makliker ferslein wurde kin. 
*[[23 maart]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[regear]] jout de [[Ruslân|Russyske]] [[kommunist]] [[Vladimir Lenin]], dy't yn [[ballingskip]] yn [[Switserlân]] ferbliuwt, en ferskate tsientallen oare Russyske ballingen, in [[brief fan frije trochtocht]] troch Dútslân en gebiet dat oan it [[Eastfront (Earste Wrâldoarloch)|Eastfront]] troch it Dútske leger behearske wurdt. Men ferwachtet dat Lenin-en-dy yn Ruslân foar safolle gaos soargje sille, dat Dútslân dan oan it Eastfront maklik de oerwinning behelje kin.
*[[6 april]] - Yn ferbân mei û.m. it [[Zimmermann-tillegram]] en it ta sinken bringen fan it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[skip]] de ''Housatonic'' troch in [[Dútslân|Dútske]] [[dûkboat]] ferklearje de [[Feriene Steaten]] de oarloch oan [[Dútslân]]. 
*[[16 april]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[kommunistysk]]e foaroanman [[Vladimir Lenin]] arrivearret út [[ballingskip]] yn 'e Russyske [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[1 maaie]] - [[Pavel Miljûkov]], de [[minister]] fan Bûtenlânske Saken fan it nije [[regear]] fan [[Ruslân]], bewissiget de oare [[Alliëarden|Alliëarde lannen]] derfan dat syn lân net fan doel is en jou de striid tsjin [[Dútslân]] op. 
*[[2 maaie]] - Yn hiel [[Ruslân]] wurde massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] holden tsjin it stânpunt fan it nije [[regear]] oangeande de Russyske dielname oan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[17 maaie]] - De [[kommunistysk]]e foaroanman [[Leon Trotski]] keart út [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[ballingskip]] werom yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[12 juny]] - De pro-[[Dútslân|Dútske]] [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân]] docht [[ôfstân fan 'e troan]] en giet yn [[ballingskip]]. Hy wurdt opfolge troch syn [[soan]] [[Aleksander I fan Grikelân|Aleksander&amp;nbsp;I]].
*[[16 juny]] - It [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[regear]] ferlient [[amnesty]] oan alle dielnimmers oan 'e [[Peaske-opstân]] yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] (foar safier't dy net [[terjochtsteld]] binne).
*[[26 juny]] - Under lieding fan [[generaal]] [[John J. Pershing]] lânje de earste [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] yn [[Frankryk]] om oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] te fjochtsjen.
*[[26 maaie]] - Hiel [[Grikelân]] stiet no ûnder [[bestjoer]] fan it [[regear]] fan [[Eleftherios Venizelos]], dat stipe wurdt troch de [[Alliëarden]]. Venizelos wurdt formeel werbeneamd ta premier.
*[[29 juny]] - [[Grikelân]] ferklearret de oarloch oan [[Dútslân]], [[Eastenryk-Hongarije]], [[Bulgarije]] en it [[Osmaanske Ryk]].
*[[1 juny]] - [[Aleksander Kerenski]], de [[minister]] fan Oarloch yn it [[revolúsjêr]]e [[regear]] fan [[Ruslân]], lansearret yn [[Galysje (East-Jeropa)|Galysje]] it lêste grutte Russyske [[fjildtocht|offinsyf]] fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]], it nei him ferneamde [[Kerenski-offinsyf]].
*[[14 juny]] - [[Monargisme|Monargistyske]] [[troepen]] ûnder [[generaal]] [[Zhang Xun]] feroverje de [[Sina|Sineeske]] [[haadstêd]] [[Peking]].
*[[28 juny]]-[[5 july]] - By it [[Jirpelopskuor]] yn [[Amsterdam]], in folksopstân berne út [[lulkens]] om 'e [[hongersneed|itenskrapte]], komme 10 minsken om en reitsje goed 115 minsken [[ferwûne]].
*[[1 july]] - Yn [[Sina]] wurdt op 'e nij it [[keizerryk]] útroppen. De jonge [[Pu Yi]] wurdt fannijs as [[keizer]] ynstallearre.
*[[15 july]] - Republikeinske [[troepen]] weroverje de [[Sina|Sineeske]] [[haadstêd]] [[Peking]]. It krekt wer yn eare werombrochte [[keizerryk]] wurdt op 'e nij ôfskaft.
*[[17 july|17]]-[[18 july]] - De [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] [[opstân fan de Petrograder Sovjet]] wurdt troch it [[revolúsjonêr]]e [[regear]] fan [[Ruslân]] delslein. De bolsjewistyske foaroanman [[Vladimir Lenin]] moat de wyk nimme nei [[Finlân]], dêr't er ûnderdûkt.
*[[19 july]] - It [[Kerenski-offinsyf]], it lêste grutte [[Ruslân|Russyske]] [[fjildtocht|offinsyf]] fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]], wurdt sûnder neamenswurdige resultaten ôfbrutsen.
*[[31 july]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] begjint de [[Trêde Slach om Iper]] mei in [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Belgje|Belgyske]] oanfal op 'e [[Dútslân|Dútske]] linys.
* begjin [[augustus]] - De yn [[Hurderwyk]] ynternearre [[Belgje|Belgyske]] [[militêr]]en [[August van Lierde]], [[Émile Hoyois]] en [[Georges Herphelin]] winne de [[PC]]. Van Lierde wurdt útroppen ta [[kening (keatsen)|kening]].
*[[20 augustus]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] begjint de [[Twadde Slach by Verdun]] mei in [[Frankryk|Frânske]] oanfal op 'e [[Dútslân|Dútske]] linys.
*[[3 septimber]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] feroverje oan it [[Eastfront (Earste Wrâldoarloch)|Eastfront]] de [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Riga]], yn it [[Baltikum]].
*[[7 septimber|7]]-[[12 septimber]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[stêfsjef]], [[generaal]] [[Lavr Kornilov]], tsjocht mei [[troepen]] op nei de [[haadstêd]] [[Petrograd]], mei as doel om in kontra-revolúsjonêre [[steatsgreep]] út te fieren. De [[bolsjewiken]] yn 'e stêd foarmje [[arbeider]]smilysjes om it spul te kearen, mar de [[soldaten]] teare oer de side foar de anty-[[monargisme|monargistyske]] [[propaganda]], en de saneamde [[Kornilov-pûtsj]] mislearret sûnder dat der skot lost is.
*[[14 septimber]] - [[Aleksander Kerenski]], it haad fan it Provysjoneel Regear, ropt de [[Republyk Ruslân]] út.
*[[15 oktober]] - De [[Fryslân|Fryske]] [[stripper]] en [[koertisane]] [[Mata Hari]] wurdt troch de [[Frankryk|Frânsen]] [[terjochtsteld]] op beskuldiging fan [[spionaazje]] foar de [[Dútslân|Dútsers]].
*[[20 oktober]] - De [[bolsjewiken|bolsjwistyske]] foaroanman [[Vladimir Lenin]] keart fan syn ûnderdûkadres yn [[Finlân]] werom yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[24 oktober]] - Yn 'e [[Slach by Caporetto]] wurde de [[Itaalje|Italjanen]] ferneatigjend ferslein troch it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[leger (lânmacht)|leger]].
*[[31 oktober]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] iepenet de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[generaal]] [[Edmund Allenby, 1e boarchgreve Allenby|Edmund Allenby]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]], dat begjint mei in klinkende oerwinning op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]] yn 'e [[Slach by Beërsjeba]].
*[[2 novimber]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken, [[Arthur Balfour|Lord Balfour]], lit in ferklearring útgean dêr't er [[Palestina]] yn bestimpelet as &quot;nasjonaal tehûs foar it [[Joadske folk]]&quot;. Dizze saneamde [[Balfour-ferklearring]] wurdt troch de [[sionisme|sionisten]] as stipebetsjûging beskôge en sil in protte ynfloed hawwe op 'e [[minsklike migraasje|migraasje]] fan [[Joaden]] nei Palestina yn it [[Ynterbellum]] en op 'e úteinlike stifting fan 'e [[Steat Israel]].
*[[6 novimber]] - De [[Amerikaanske steat]] [[New York (steat)|New York]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn.
*[[7 novimber]] - Yn [[Ruslân]] fynt (neffens de [[Juliaanske kalinder]]) de [[Oktoberrevolúsje]] plak, wêrby't ûnder lieding fan [[Vladimir Lenin]] en [[Leon Trotski]] de [[kommunistysk]]e [[bolsjewiken]] oan 'e macht komme.
*[[8 novimber]] - It Provysjoneel Regear fan [[Ruslân]] jout him nei de bestoarming fan it [[Winterpaleis (Sint-Petersburch)|Winterpaleis]] yn [[Petrograd]] oer oan 'e [[bolsjewiken]].
*[[10 novimber|10]]-[[12 novimber]] - De kontra-[[revolúsjonêr]]e [[steatsgreep]] fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[premier]] [[Aleksander Kerenski]], de [[Kerenski-pûtsj]], wurdt troch de [[bolsjewiken]] ûnderdrukt.
*[[14 novimber]] - De [[bolsjewiken]] brekke de wjerstân fan harren fijannen yn [[Moskou]], en krije sa ek dy [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] yn harren macht.
*[[17 novimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jaffa (stêd)|Jaffa]] ([[bibel]]sk: Joppe) op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[20 novimber]]-[[7 desimber]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] fynt de [[Slach by Kameryk (1917)|Slach by Kameryk]] plak, tusken [[Feriene Keninkryk|Britske]] en de [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]]: dit is de earste [[tank (wapen)|tank]]slach út 'e [[skiednis]]. De Britten winne, brekke troch de Dútske linys en witte it front in stikje op te skowen, mar wurde úteinlik troch de Dútsers weromkrongen.
*[[26 novimber]] - It nije [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] [[regear]] fan [[Ruslân]], ûnder lieding fan [[Vladimir Lenin]], docht de [[Sintrale Machten|Sintralen]] in útstel foar in [[wapenstilstân]].
*[[6 desimber]] - [[Finlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[7 desimber]] - [[Eastenryk-Hongarije]] ferklearret de oarloch oan 'e [[Feriene Steaten]].
*[[9 desimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jeruzalim]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[9 desimber]] - Troch it weifallen fan [[Ruslân|Russyske]] [[militêr]]e stipe yn ferbân mei de [[Oktoberrevolúsje]] is [[Roemeenje]] twongen om in [[wapenstilstân]] mei de [[Sintrale Machten|Sintralen]] te sluten.
*[[9 desimber]] - De [[Russyske Boargeroarloch]] brekt út as kontra-[[revolúsjonêr]]e [[leger (lânmacht)|leger]]ienheden (de saneamde 'Witen') de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] oanfalle, dy't yn 'e hannen is fan 'e [[bolsjewiken]] (de 'Readen').
*[[15 desimber]] - It nije [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] rezjym fan [[Ruslân]] en de [[Sintrale Machten|Sintralen]] slute it [[Bestân fan Brest-Litovsk]].
*[[15 desimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] wurdt de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] ynnommen troch de Witen.
* ''sûnder datum'' - Oprjochting fan it [[Roomsk Frysk Boun]] troch ûnder oaren [[Titus Brandsma]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Albert Mol]], Nederlânsk akteur en skriuwer († [[2004]])
;febrewaris
* [[4 febrewaris|4]] - [[Albert Koopman]], Frysk fersetsman († [[1945]])
* [[6 febrewaris|6]] - [[Zsa Zsa Gábor]], Hongaarsk-Amerikaansk aktrise († [[2016]])
* [[19 febrewaris|19]] - [[Annie de Reuver]], Nederlânsk sjongster († [[2016]])
;maart
* [[6 maart|6]] - [[William Erwin Eisner]], Amerikaansk striptekener († [[2005]])
* [[8 maart|8]] - [[A. Marja]], Nederlânsk skriuwer en dichter († [[1964]])
;april
* [[19 april|19]] - [[Johnny Hoes]], Nederlânsk sjonger († [[2011]])
* [[25 april|25]] - [[Ella Fitzgerald]], Amerikaansk sjongster († [[1996]])
;maaie
* [[16 maaie|16]] - [[George Gaynes]], Amerikaansk akteur en sjonger († [[2016]])
* [[17 maaie|17]] - [[Sietze de Groot]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1983]])
* [[29 maaie|29]] -  [[John F. Kennedy]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1963]])
* [[30 maaie|30]] - [[Fokke Sierksma]], Frysk teolooch, tibetolooch, essayist en dichter († [[1977]])
;juny
* [[4 juny|4]] - [[W.G. van de Hulst jr.]], Nederlânsk byldzjend keunstner en skriuwer († [[2006]])
* [[17 juny|17]] - [[Dean Martin]], Amerikaansk sjonger en akteur († [[1995]])
* [[28 juny|28]] - [[Wim Sonneveld]], Nederlânsk kabaretier († [[1974]])
* [[30 juny|30]] - [[Lena Horne]], Amerikaansk aktrise en sjongster († [[2010]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Sjoerd Nieuwland]], Frysk dirigint († [[2007]])
* [[22 augustus|22]] - [[John Lee Hooker]], Amerikaansk muzikant († [[2001]])
;septimber
* [[11 septimber|11]] - [[Bob Spaak]], Nederlânsk sportsjoernalist en presintator († [[2011]])
* [[14 septimber|14]] - [[Menno Bandstra]], Frysk dammer († [[1996]])
* [[17 septimber|17]] - [[Jan Wybenga]], Frysk skriuwer († [[1994]])
;oktober
* [[22 oktober|22]] - [[Dizzy Gillespie]], Amerikaansk muzikant († [[1993]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Wladimir de Vries]], Nederlânsk byldhouwer († [[2001]])
* [[21 novimber|21]] - [[Sjirk Frânses van der Burg]], Frysk bistedokter en frisiast († [[2008]])
* [[23 novimber|23]] - [[Roel Bergsma]], Frysk ûnderwizer, dammer en revuskriuwer († [[1988]])
* [[24 novimber|24]] - [[Haije Kramer]], Frysk skaker († [[2004]])
;desimber
* [[9 desimber]] - [[Jan Rodenhuis]], Frysk keatser en sportbestjoerder († [[1987]])
;''datum ûnbekend''
*[[Goasse Rinse Groustra]], Frysk oersetter († [[1996]])

== Ferstoarn ==
* [[4 jannewaris]] - [[Carl Ludwig Jessen]], Noardfrysk keunstskilder (* [[1833]])
* [[27 febrewaris]] - [[John Wallace Crawford]], Amerikaansk ferkenner, artyst en aventoersman (* [[1847]])
* [[8 maart]] - [[Ferdinand von Zeppelin|Ferdinand greve von Zeppelin]], útfiner fan it [[loftskip]] (* [[1838]])
* [[14 april]] - [[Ludovich Zamenhof]], Poalske taalkundige, betinker fan it [[Esperanto]] (* [[1859]])
* [[22 maaie]] - [[Wiebe Kornelis Walstra]], Frysk ûnderwizer, publisist en ûntwikkelder fan learmiddels (* [[1852]])
* [[11 july]] - [[Hugo Simberg]], Finsk skilder (* [[1873]])
* [[28 augustus]] - [[Theo van Hoytema]], Nederlânsk keunstner en boekbânûntwerper (* [[1863]])
* [[15 oktober]] - [[Mata Hari]] (Margaretha Zelle), Frysk dûnseresse, stripper en spionne (* [[1876]])
;''datum ûnbekend''
*[[Twa Moannen]] (''Two Moons''), opperhaad fan 'e [[Noardlike Sjajinnen]] (* [[1847]])

==Literatuer==
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Love Song of J. Alfred Prufrock]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''It Leafdesliet fan J. Alfred Prufrock'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1917| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>d799lfz73svuyj4dhrjio43fjsoohtb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084580</id>
      <parentid>1084571</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:04:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16523" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[1 jannewaris]] - It [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]] en [[Itaalje]] erkenne de ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]].
*[[17 jannewaris]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[geheime tsjinst]] ûnderskept it saneamde [[Zimmermann-tillegram]], wêryn't de [[Dútslân|Dútske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[Arthur Zimmermann]] de Dútske [[ambassadeur]] yn [[Meksiko]], [[Heinrich von Eckhardt]], opdraacht om it Meksikaanske regear te bepraten om 'e kant fan 'e [[Sintrale Machten|Sintralen]] te kiezen foar it gefal dat de [[Feriene Steaten]] har by de [[Alliëarden]] jaan sille.
*[[22 jannewaris]] - Yn [[Ruslân]] brekke [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]]synset, dêr't hûnderttûzenen [[arbeider]]s oan meidogge. De posysje fan [[tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] wurdt nuodlik.
*[[27 jannewaris]] - De [[Trêde Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Coen de Koning]] út [[Arnhim]] yn in tiid fan 9 [[oere]]n en 53 [[minuten]].
*[[3 febrewaris]] - As it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[skip]] de ''Housatonic'' sûnder warskôging troch in [[Dútslân|Dútske]] [[dûkboat]] [[torpedo|torpedearrre]] wurdt, ferbrekke de [[Feriene Steaten]] de [[diplomasy|diplomatike betrekkings]] mei [[Dútslân]].
*[[7 febrewaris]] - De [[Feriene Steaten]] lûke harren [[troepen]] út [[Meksiko]] werom. De saneamde [[Pancho Villa-ekspedysje]], in [[militêr]]e yntervinsje yn 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]], hat neat opsmiten.
*[[13 febrewaris]] - Yn 'e [[Frankryk|Frânske]] [[haadstêd]] [[Parys]] wurdt de [[Fryslân|Fryske]] [[stripper]] en [[koertisane]] [[Mata Hari]] [[arrestaasje|arrest]]earre op beskuldiging fan [[spionaazje]] foar de [[Dútslân|Dútsers]].
*[[1 maart]] - It [[Amerikaanske Ministearje fan Bûtenlânske Saken]] publisearret it [[Zimmermann-tillegram]] fan [[17&amp;nbsp;jannewaris]] l.l. In weach fan anty-[[Dútslân|Dútske]] gefoelens oerspielt de [[Feriene Steaten]].
*[[11 maart]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ûnder [[generaal]] [[William Raine Marshall]] feroverje [[Bagdad]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[14 maart]] - Yn [[Ruslân]] fynt (neffens de [[Juliaanske kalinder]]) de [[Febrewarisrevolúsje]] plak, wêrby't it [[regear]] fan [[tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] ûnder fuotten helle wurdt.
*[[15 maart]] - [[Tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân]] docht ûnder twang [[abdikaasje|ôfstân fan 'e troan]].
*[[19 maart]] - Yn eastlik [[Frankryk]] lûke de [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] harren tebek oant efter de [[Siegfriedliny]] en jouwe dêrby in oansjenlik terrein priis. De Dútske [[generaal]] [[Erich Ludendorff]] leaut lykwols dat de fijân fanút de bettere stellings fan 'e Siegfriedliny makliker ferslein wurde kin. 
*[[23 maart]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[regear]] jout de [[Ruslân|Russyske]] [[kommunist]] [[Vladimir Lenin]], dy't yn [[ballingskip]] yn [[Switserlân]] ferbliuwt, en ferskate tsientallen oare Russyske ballingen, in [[brief fan frije trochtocht]] troch Dútslân en gebiet dat oan it [[Eastfront (Earste Wrâldoarloch)|Eastfront]] troch it Dútske leger behearske wurdt. Men ferwachtet dat Lenin-en-dy yn Ruslân foar safolle gaos soargje sille, dat Dútslân dan oan it Eastfront maklik de oerwinning behelje kin.
*[[6 april]] - Yn ferbân mei û.m. it [[Zimmermann-tillegram]] en it ta sinken bringen fan it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[skip]] de ''Housatonic'' troch in [[Dútslân|Dútske]] [[dûkboat]] ferklearje de [[Feriene Steaten]] de oarloch oan [[Dútslân]]. 
*[[16 april]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[kommunistysk]]e foaroanman [[Vladimir Lenin]] arrivearret út [[ballingskip]] yn 'e Russyske [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[1 maaie]] - [[Pavel Miljûkov]], de [[minister]] fan Bûtenlânske Saken fan it nije [[regear]] fan [[Ruslân]], bewissiget de oare [[Alliëarden|Alliëarde lannen]] derfan dat syn lân net fan doel is en jou de striid tsjin [[Dútslân]] op. 
*[[2 maaie]] - Yn hiel [[Ruslân]] wurde massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] holden tsjin it stânpunt fan it nije [[regear]] oangeande de Russyske dielname oan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[17 maaie]] - De [[kommunistysk]]e foaroanman [[Leon Trotski]] keart út [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[ballingskip]] werom yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[12 juny]] - De pro-[[Dútslân|Dútske]] [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân]] docht [[ôfstân fan 'e troan]] en giet yn [[ballingskip]]. Hy wurdt opfolge troch syn [[soan]] [[Aleksander I fan Grikelân|Aleksander&amp;nbsp;I]].
*[[16 juny]] - It [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[regear]] ferlient [[amnesty]] oan alle dielnimmers oan 'e [[Peaske-opstân]] yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] (foar safier't dy net [[terjochtsteld]] binne).
*[[26 juny]] - Under lieding fan [[generaal]] [[John J. Pershing]] lânje de earste [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] yn [[Frankryk]] om oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] te fjochtsjen.
*[[26 maaie]] - Hiel [[Grikelân]] stiet no ûnder [[bestjoer]] fan it [[regear]] fan [[Eleftherios Venizelos]], dat stipe wurdt troch de [[Alliëarden]]. Venizelos wurdt formeel werbeneamd ta premier.
*[[29 juny]] - [[Grikelân]] ferklearret de oarloch oan [[Dútslân]], [[Eastenryk-Hongarije]], [[Bulgarije]] en it [[Osmaanske Ryk]].
*[[1 juny]] - [[Aleksander Kerenski]], de [[minister]] fan Oarloch yn it [[revolúsjêr]]e [[regear]] fan [[Ruslân]], lansearret yn [[Galysje (East-Jeropa)|Galysje]] it lêste grutte Russyske [[fjildtocht|offinsyf]] fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]], it nei him ferneamde [[Kerenski-offinsyf]].
*[[14 juny]] - [[Monargisme|Monargistyske]] [[troepen]] ûnder [[generaal]] [[Zhang Xun]] feroverje de [[Sina|Sineeske]] [[haadstêd]] [[Peking]].
*[[28 juny]]-[[5 july]] - By it [[Jirpelopskuor]] yn [[Amsterdam]], in folksopstân berne út [[lulkens]] om 'e [[hongersneed|itenskrapte]], komme 10 minsken om en reitsje goed 115 minsken [[ferwûne]].
*[[1 july]] - Yn [[Sina]] wurdt op 'e nij it [[keizerryk]] útroppen. De jonge [[Pu Yi]] wurdt fannijs as [[keizer]] ynstallearre.
*[[15 july]] - Republikeinske [[troepen]] weroverje de [[Sina|Sineeske]] [[haadstêd]] [[Peking]]. It krekt wer yn eare werombrochte [[keizerryk]] wurdt op 'e nij ôfskaft.
*[[17 july|17]]-[[18 july]] - De [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] [[opstân fan de Petrograder Sovjet]] wurdt troch it [[revolúsjonêr]]e [[regear]] fan [[Ruslân]] delslein. De bolsjewistyske foaroanman [[Vladimir Lenin]] moat de wyk nimme nei [[Finlân]], dêr't er ûnderdûkt.
*[[19 july]] - It [[Kerenski-offinsyf]], it lêste grutte [[Ruslân|Russyske]] [[fjildtocht|offinsyf]] fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]], wurdt sûnder neamenswurdige resultaten ôfbrutsen.
*[[31 july]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] begjint de [[Trêde Slach om Iper]] mei in [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Belgje|Belgyske]] oanfal op 'e [[Dútslân|Dútske]] linys.
* begjin [[augustus]] - De yn [[Hurderwyk]] ynternearre [[Belgje|Belgyske]] [[militêr]]en [[August van Lierde]], [[Émile Hoyois]] en [[Georges Herphelin]] winne de [[PC]]. Van Lierde wurdt útroppen ta [[kening (keatsen)|kening]].
*[[20 augustus]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] begjint de [[Twadde Slach by Verdun]] mei in [[Frankryk|Frânske]] oanfal op 'e [[Dútslân|Dútske]] linys.
*[[3 septimber]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] feroverje oan it [[Eastfront (Earste Wrâldoarloch)|Eastfront]] de [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Riga]], yn it [[Baltikum]].
*[[7 septimber|7]]-[[12 septimber]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[stêfsjef]], [[generaal]] [[Lavr Kornilov]], tsjocht mei [[troepen]] op nei de [[haadstêd]] [[Petrograd]], mei as doel om in kontra-revolúsjonêre [[steatsgreep]] út te fieren. De [[bolsjewiken]] yn 'e stêd foarmje [[arbeider]]smilysjes om it spul te kearen, mar de [[soldaten]] teare oer de side foar de anty-[[monargisme|monargistyske]] [[propaganda]], en de saneamde [[Kornilov-pûtsj]] mislearret sûnder dat der skot lost is.
*[[14 septimber]] - [[Aleksander Kerenski]], it haad fan it Provysjoneel Regear, ropt de [[Republyk Ruslân]] út.
*[[15 oktober]] - De [[Fryslân|Fryske]] [[stripper]] en [[koertisane]] [[Mata Hari]] wurdt troch de [[Frankryk|Frânsen]] [[terjochtsteld]] op beskuldiging fan [[spionaazje]] foar de [[Dútslân|Dútsers]].
*[[20 oktober]] - De [[bolsjewiken|bolsjwistyske]] foaroanman [[Vladimir Lenin]] keart fan syn ûnderdûkadres yn [[Finlân]] werom yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[24 oktober]] - Yn 'e [[Slach by Caporetto]] wurde de [[Itaalje|Italjanen]] ferneatigjend ferslein troch it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[leger (lânmacht)|leger]].
*[[31 oktober]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] iepenet de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[generaal]] [[Edmund Allenby, 1e boarchgreve Allenby|Edmund Allenby]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]], dat begjint mei in klinkende oerwinning op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]] yn 'e [[Slach by Beërsjeba]].
*[[2 novimber]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken, [[Arthur Balfour|Lord Balfour]], lit in ferklearring útgean dêr't er [[Palestina]] yn bestimpelet as &quot;nasjonaal tehûs foar it [[Joadske folk]]&quot;. Dizze saneamde [[Balfour-ferklearring]] wurdt troch de [[sionisme|sionisten]] as stipebetsjûging beskôge en sil in protte ynfloed hawwe op 'e [[minsklike migraasje|migraasje]] fan [[Joaden]] nei Palestina yn it [[Ynterbellum]] en op 'e úteinlike stifting fan 'e [[Steat Israel]].
*[[6 novimber]] - De [[Amerikaanske steat]] [[New York (steat)|New York]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn.
*[[7 novimber]] - Yn [[Ruslân]] fynt (neffens de [[Juliaanske kalinder]]) de [[Oktoberrevolúsje]] plak, wêrby't ûnder lieding fan [[Vladimir Lenin]] en [[Leon Trotski]] de [[kommunistysk]]e [[bolsjewiken]] oan 'e macht komme.
*[[8 novimber]] - It Provysjoneel Regear fan [[Ruslân]] jout him nei de bestoarming fan it [[Winterpaleis (Sint-Petersburch)|Winterpaleis]] yn [[Petrograd]] oer oan 'e [[bolsjewiken]].
*[[10 novimber|10]]-[[12 novimber]] - De kontra-[[revolúsjonêr]]e [[steatsgreep]] fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[premier]] [[Aleksander Kerenski]], de [[Kerenski-pûtsj]], wurdt troch de [[bolsjewiken]] ûnderdrukt.
*[[14 novimber]] - De [[bolsjewiken]] brekke de wjerstân fan harren fijannen yn [[Moskou]], en krije sa ek dy [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] yn harren macht.
*[[17 novimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jaffa (stêd)|Jaffa]] ([[bibel]]sk: Joppe) op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[20 novimber]]-[[7 desimber]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] fynt de [[Slach by Kameryk (1917)|Slach by Kameryk]] plak, tusken [[Feriene Keninkryk|Britske]] en de [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]]: dit is de earste [[tank (wapen)|tank]]slach út 'e [[skiednis]]. De Britten winne, brekke troch de Dútske linys en witte it front in stikje op te skowen, mar wurde úteinlik troch de Dútsers weromkrongen.
*[[26 novimber]] - It nije [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] [[regear]] fan [[Ruslân]], ûnder lieding fan [[Vladimir Lenin]], docht de [[Sintrale Machten|Sintralen]] in útstel foar in [[wapenstilstân]].
*[[6 desimber]] - [[Finlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[7 desimber]] - [[Eastenryk-Hongarije]] ferklearret de oarloch oan 'e [[Feriene Steaten]].
*[[9 desimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jeruzalim]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[9 desimber]] - Troch it weifallen fan [[Ruslân|Russyske]] [[militêr]]e stipe yn ferbân mei de [[Oktoberrevolúsje]] is [[Roemeenje]] twongen om in [[wapenstilstân]] mei de [[Sintrale Machten|Sintralen]] te sluten.
*[[9 desimber]] - De [[Russyske Boargeroarloch]] brekt út as kontra-[[revolúsjonêr]]e [[leger (lânmacht)|leger]]ienheden (de saneamde 'Witen') de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] oanfalle, dy't yn 'e hannen is fan 'e [[bolsjewiken]] (de 'Readen').
*[[15 desimber]] - It nije [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] rezjym fan [[Ruslân]] en de [[Sintrale Machten|Sintralen]] slute it [[Bestân fan Brest-Litovsk]].
*[[15 desimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] wurdt de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] ynnommen troch de Witen.
* ''sûnder datum'' - Oprjochting fan it [[Roomsk Frysk Boun]] troch ûnder oaren [[Titus Brandsma]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Albert Mol]], Nederlânsk akteur en skriuwer († [[2004]])
* [[14 jannewaris|14]] - [[Ap Sok]], Nederlânsk grafikus en yllustrator († [[2004]])
;febrewaris
* [[4 febrewaris|4]] - [[Albert Koopman]], Frysk fersetsman († [[1945]])
* [[6 febrewaris|6]] - [[Zsa Zsa Gábor]], Hongaarsk-Amerikaansk aktrise († [[2016]])
* [[19 febrewaris|19]] - [[Annie de Reuver]], Nederlânsk sjongster († [[2016]])
;maart
* [[6 maart|6]] - [[William Erwin Eisner]], Amerikaansk striptekener († [[2005]])
* [[8 maart|8]] - [[A. Marja]], Nederlânsk skriuwer en dichter († [[1964]])
;april
* [[19 april|19]] - [[Johnny Hoes]], Nederlânsk sjonger († [[2011]])
* [[25 april|25]] - [[Ella Fitzgerald]], Amerikaansk sjongster († [[1996]])
;maaie
* [[16 maaie|16]] - [[George Gaynes]], Amerikaansk akteur en sjonger († [[2016]])
* [[17 maaie|17]] - [[Sietze de Groot]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1983]])
* [[29 maaie|29]] -  [[John F. Kennedy]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1963]])
* [[30 maaie|30]] - [[Fokke Sierksma]], Frysk teolooch, tibetolooch, essayist en dichter († [[1977]])
;juny
* [[4 juny|4]] - [[W.G. van de Hulst jr.]], Nederlânsk byldzjend keunstner en skriuwer († [[2006]])
* [[17 juny|17]] - [[Dean Martin]], Amerikaansk sjonger en akteur († [[1995]])
* [[28 juny|28]] - [[Wim Sonneveld]], Nederlânsk kabaretier († [[1974]])
* [[30 juny|30]] - [[Lena Horne]], Amerikaansk aktrise en sjongster († [[2010]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Sjoerd Nieuwland]], Frysk dirigint († [[2007]])
* [[22 augustus|22]] - [[John Lee Hooker]], Amerikaansk muzikant († [[2001]])
;septimber
* [[11 septimber|11]] - [[Bob Spaak]], Nederlânsk sportsjoernalist en presintator († [[2011]])
* [[14 septimber|14]] - [[Menno Bandstra]], Frysk dammer († [[1996]])
* [[17 septimber|17]] - [[Jan Wybenga]], Frysk skriuwer († [[1994]])
;oktober
* [[22 oktober|22]] - [[Dizzy Gillespie]], Amerikaansk muzikant († [[1993]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Wladimir de Vries]], Nederlânsk byldhouwer († [[2001]])
* [[21 novimber|21]] - [[Sjirk Frânses van der Burg]], Frysk bistedokter en frisiast († [[2008]])
* [[23 novimber|23]] - [[Roel Bergsma]], Frysk ûnderwizer, dammer en revuskriuwer († [[1988]])
* [[24 novimber|24]] - [[Haije Kramer]], Frysk skaker († [[2004]])
;desimber
* [[9 desimber]] - [[Jan Rodenhuis]], Frysk keatser en sportbestjoerder († [[1987]])
;''datum ûnbekend''
*[[Goasse Rinse Groustra]], Frysk oersetter († [[1996]])

== Ferstoarn ==
* [[4 jannewaris]] - [[Carl Ludwig Jessen]], Noardfrysk keunstskilder (* [[1833]])
* [[27 febrewaris]] - [[John Wallace Crawford]], Amerikaansk ferkenner, artyst en aventoersman (* [[1847]])
* [[8 maart]] - [[Ferdinand von Zeppelin|Ferdinand greve von Zeppelin]], útfiner fan it [[loftskip]] (* [[1838]])
* [[14 april]] - [[Ludovich Zamenhof]], Poalske taalkundige, betinker fan it [[Esperanto]] (* [[1859]])
* [[22 maaie]] - [[Wiebe Kornelis Walstra]], Frysk ûnderwizer, publisist en ûntwikkelder fan learmiddels (* [[1852]])
* [[11 july]] - [[Hugo Simberg]], Finsk skilder (* [[1873]])
* [[28 augustus]] - [[Theo van Hoytema]], Nederlânsk keunstner en boekbânûntwerper (* [[1863]])
* [[15 oktober]] - [[Mata Hari]] (Margaretha Zelle), Frysk dûnseresse, stripper en spionne (* [[1876]])
;''datum ûnbekend''
*[[Twa Moannen]] (''Two Moons''), opperhaad fan 'e [[Noardlike Sjajinnen]] (* [[1847]])

==Literatuer==
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Love Song of J. Alfred Prufrock]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''It Leafdesliet fan J. Alfred Prufrock'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1917| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>elfh9su5kry19hqdervowv2z0xxa0fq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084706</id>
      <parentid>1084580</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:08:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16602" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[1 jannewaris]] - It [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]] en [[Itaalje]] erkenne de ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]].
*[[17 jannewaris]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[geheime tsjinst]] ûnderskept it saneamde [[Zimmermann-tillegram]], wêryn't de [[Dútslân|Dútske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[Arthur Zimmermann]] de Dútske [[ambassadeur]] yn [[Meksiko]], [[Heinrich von Eckhardt]], opdraacht om it Meksikaanske regear te bepraten om 'e kant fan 'e [[Sintrale Machten|Sintralen]] te kiezen foar it gefal dat de [[Feriene Steaten]] har by de [[Alliëarden]] jaan sille.
*[[22 jannewaris]] - Yn [[Ruslân]] brekke [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]]synset, dêr't hûnderttûzenen [[arbeider]]s oan meidogge. De posysje fan [[tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] wurdt nuodlik.
*[[27 jannewaris]] - De [[Trêde Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Coen de Koning]] út [[Arnhim]] yn in tiid fan 9 [[oere]]n en 53 [[minuten]].
*[[3 febrewaris]] - As it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[skip]] de ''Housatonic'' sûnder warskôging troch in [[Dútslân|Dútske]] [[dûkboat]] [[torpedo|torpedearrre]] wurdt, ferbrekke de [[Feriene Steaten]] de [[diplomasy|diplomatike betrekkings]] mei [[Dútslân]].
*[[7 febrewaris]] - De [[Feriene Steaten]] lûke harren [[troepen]] út [[Meksiko]] werom. De saneamde [[Pancho Villa-ekspedysje]], in [[militêr]]e yntervinsje yn 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]], hat neat opsmiten.
*[[13 febrewaris]] - Yn 'e [[Frankryk|Frânske]] [[haadstêd]] [[Parys]] wurdt de [[Fryslân|Fryske]] [[stripper]] en [[koertisane]] [[Mata Hari]] [[arrestaasje|arrest]]earre op beskuldiging fan [[spionaazje]] foar de [[Dútslân|Dútsers]].
*[[1 maart]] - It [[Amerikaanske Ministearje fan Bûtenlânske Saken]] publisearret it [[Zimmermann-tillegram]] fan [[17&amp;nbsp;jannewaris]] l.l. In weach fan anty-[[Dútslân|Dútske]] gefoelens oerspielt de [[Feriene Steaten]].
*[[11 maart]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ûnder [[generaal]] [[William Raine Marshall]] feroverje [[Bagdad]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[14 maart]] - Yn [[Ruslân]] fynt (neffens de [[Juliaanske kalinder]]) de [[Febrewarisrevolúsje]] plak, wêrby't it [[regear]] fan [[tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] ûnder fuotten helle wurdt.
*[[15 maart]] - [[Tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân]] docht ûnder twang [[abdikaasje|ôfstân fan 'e troan]].
*[[19 maart]] - Yn eastlik [[Frankryk]] lûke de [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] harren tebek oant efter de [[Siegfriedliny]] en jouwe dêrby in oansjenlik terrein priis. De Dútske [[generaal]] [[Erich Ludendorff]] leaut lykwols dat de fijân fanút de bettere stellings fan 'e Siegfriedliny makliker ferslein wurde kin. 
*[[23 maart]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[regear]] jout de [[Ruslân|Russyske]] [[kommunist]] [[Vladimir Lenin]], dy't yn [[ballingskip]] yn [[Switserlân]] ferbliuwt, en ferskate tsientallen oare Russyske ballingen, in [[brief fan frije trochtocht]] troch Dútslân en gebiet dat oan it [[Eastfront (Earste Wrâldoarloch)|Eastfront]] troch it Dútske leger behearske wurdt. Men ferwachtet dat Lenin-en-dy yn Ruslân foar safolle gaos soargje sille, dat Dútslân dan oan it Eastfront maklik de oerwinning behelje kin.
*[[6 april]] - Yn ferbân mei û.m. it [[Zimmermann-tillegram]] en it ta sinken bringen fan it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[skip]] de ''Housatonic'' troch in [[Dútslân|Dútske]] [[dûkboat]] ferklearje de [[Feriene Steaten]] de oarloch oan [[Dútslân]]. 
*[[16 april]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[kommunistysk]]e foaroanman [[Vladimir Lenin]] arrivearret út [[ballingskip]] yn 'e Russyske [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[1 maaie]] - [[Pavel Miljûkov]], de [[minister]] fan Bûtenlânske Saken fan it nije [[regear]] fan [[Ruslân]], bewissiget de oare [[Alliëarden|Alliëarde lannen]] derfan dat syn lân net fan doel is en jou de striid tsjin [[Dútslân]] op. 
*[[2 maaie]] - Yn hiel [[Ruslân]] wurde massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] holden tsjin it stânpunt fan it nije [[regear]] oangeande de Russyske dielname oan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[17 maaie]] - De [[kommunistysk]]e foaroanman [[Leon Trotski]] keart út [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[ballingskip]] werom yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[12 juny]] - De pro-[[Dútslân|Dútske]] [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân]] docht [[ôfstân fan 'e troan]] en giet yn [[ballingskip]]. Hy wurdt opfolge troch syn [[soan]] [[Aleksander I fan Grikelân|Aleksander&amp;nbsp;I]].
*[[16 juny]] - It [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[regear]] ferlient [[amnesty]] oan alle dielnimmers oan 'e [[Peaske-opstân]] yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] (foar safier't dy net [[terjochtsteld]] binne).
*[[26 juny]] - Under lieding fan [[generaal]] [[John J. Pershing]] lânje de earste [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] yn [[Frankryk]] om oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] te fjochtsjen.
*[[26 maaie]] - Hiel [[Grikelân]] stiet no ûnder [[bestjoer]] fan it [[regear]] fan [[Eleftherios Venizelos]], dat stipe wurdt troch de [[Alliëarden]]. Venizelos wurdt formeel werbeneamd ta premier.
*[[29 juny]] - [[Grikelân]] ferklearret de oarloch oan [[Dútslân]], [[Eastenryk-Hongarije]], [[Bulgarije]] en it [[Osmaanske Ryk]].
*[[1 juny]] - [[Aleksander Kerenski]], de [[minister]] fan Oarloch yn it [[revolúsjêr]]e [[regear]] fan [[Ruslân]], lansearret yn [[Galysje (East-Jeropa)|Galysje]] it lêste grutte Russyske [[fjildtocht|offinsyf]] fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]], it nei him ferneamde [[Kerenski-offinsyf]].
*[[14 juny]] - [[Monargisme|Monargistyske]] [[troepen]] ûnder [[generaal]] [[Zhang Xun]] feroverje de [[Sina|Sineeske]] [[haadstêd]] [[Peking]].
*[[28 juny]]-[[5 july]] - By it [[Jirpelopskuor]] yn [[Amsterdam]], in folksopstân berne út [[lulkens]] om 'e [[hongersneed|itenskrapte]], komme 10 minsken om en reitsje goed 115 minsken [[ferwûne]].
*[[1 july]] - Yn [[Sina]] wurdt op 'e nij it [[keizerryk]] útroppen. De jonge [[Pu Yi]] wurdt fannijs as [[keizer]] ynstallearre.
*[[15 july]] - Republikeinske [[troepen]] weroverje de [[Sina|Sineeske]] [[haadstêd]] [[Peking]]. It krekt wer yn eare werombrochte [[keizerryk]] wurdt op 'e nij ôfskaft.
*[[17 july|17]]-[[18 july]] - De [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] [[opstân fan de Petrograder Sovjet]] wurdt troch it [[revolúsjonêr]]e [[regear]] fan [[Ruslân]] delslein. De bolsjewistyske foaroanman [[Vladimir Lenin]] moat de wyk nimme nei [[Finlân]], dêr't er ûnderdûkt.
*[[19 july]] - It [[Kerenski-offinsyf]], it lêste grutte [[Ruslân|Russyske]] [[fjildtocht|offinsyf]] fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]], wurdt sûnder neamenswurdige resultaten ôfbrutsen.
*[[31 july]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] begjint de [[Trêde Slach om Iper]] mei in [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Belgje|Belgyske]] oanfal op 'e [[Dútslân|Dútske]] linys.
* begjin [[augustus]] - De yn [[Hurderwyk]] ynternearre [[Belgje|Belgyske]] [[militêr]]en [[August van Lierde]], [[Émile Hoyois]] en [[Georges Herphelin]] winne de [[PC]]. Van Lierde wurdt útroppen ta [[kening (keatsen)|kening]].
*[[20 augustus]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] begjint de [[Twadde Slach by Verdun]] mei in [[Frankryk|Frânske]] oanfal op 'e [[Dútslân|Dútske]] linys.
*[[3 septimber]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] feroverje oan it [[Eastfront (Earste Wrâldoarloch)|Eastfront]] de [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Riga]], yn it [[Baltikum]].
*[[7 septimber|7]]-[[12 septimber]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[stêfsjef]], [[generaal]] [[Lavr Kornilov]], tsjocht mei [[troepen]] op nei de [[haadstêd]] [[Petrograd]], mei as doel om in kontra-revolúsjonêre [[steatsgreep]] út te fieren. De [[bolsjewiken]] yn 'e stêd foarmje [[arbeider]]smilysjes om it spul te kearen, mar de [[soldaten]] teare oer de side foar de anty-[[monargisme|monargistyske]] [[propaganda]], en de saneamde [[Kornilov-pûtsj]] mislearret sûnder dat der skot lost is.
*[[14 septimber]] - [[Aleksander Kerenski]], it haad fan it Provysjoneel Regear, ropt de [[Republyk Ruslân]] út.
*[[15 oktober]] - De [[Fryslân|Fryske]] [[stripper]] en [[koertisane]] [[Mata Hari]] wurdt troch de [[Frankryk|Frânsen]] [[terjochtsteld]] op beskuldiging fan [[spionaazje]] foar de [[Dútslân|Dútsers]].
*[[20 oktober]] - De [[bolsjewiken|bolsjwistyske]] foaroanman [[Vladimir Lenin]] keart fan syn ûnderdûkadres yn [[Finlân]] werom yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[24 oktober]] - Yn 'e [[Slach by Caporetto]] wurde de [[Itaalje|Italjanen]] ferneatigjend ferslein troch it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[leger (lânmacht)|leger]].
*[[31 oktober]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] iepenet de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[generaal]] [[Edmund Allenby, 1e boarchgreve Allenby|Edmund Allenby]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]], dat begjint mei in klinkende oerwinning op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]] yn 'e [[Slach by Beërsjeba]].
*[[2 novimber]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken, [[Arthur Balfour|Lord Balfour]], lit in ferklearring útgean dêr't er [[Palestina]] yn bestimpelet as &quot;nasjonaal tehûs foar it [[Joadske folk]]&quot;. Dizze saneamde [[Balfour-ferklearring]] wurdt troch de [[sionisme|sionisten]] as stipebetsjûging beskôge en sil in protte ynfloed hawwe op 'e [[minsklike migraasje|migraasje]] fan [[Joaden]] nei Palestina yn it [[Ynterbellum]] en op 'e úteinlike stifting fan 'e [[Steat Israel]].
*[[6 novimber]] - De [[Amerikaanske steat]] [[New York (steat)|New York]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn.
*[[7 novimber]] - Yn [[Ruslân]] fynt (neffens de [[Juliaanske kalinder]]) de [[Oktoberrevolúsje]] plak, wêrby't ûnder lieding fan [[Vladimir Lenin]] en [[Leon Trotski]] de [[kommunistysk]]e [[bolsjewiken]] oan 'e macht komme.
*[[8 novimber]] - It Provysjoneel Regear fan [[Ruslân]] jout him nei de bestoarming fan it [[Winterpaleis (Sint-Petersburch)|Winterpaleis]] yn [[Petrograd]] oer oan 'e [[bolsjewiken]].
*[[10 novimber|10]]-[[12 novimber]] - De kontra-[[revolúsjonêr]]e [[steatsgreep]] fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[premier]] [[Aleksander Kerenski]], de [[Kerenski-pûtsj]], wurdt troch de [[bolsjewiken]] ûnderdrukt.
*[[14 novimber]] - De [[bolsjewiken]] brekke de wjerstân fan harren fijannen yn [[Moskou]], en krije sa ek dy [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] yn harren macht.
*[[17 novimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jaffa (stêd)|Jaffa]] ([[bibel]]sk: Joppe) op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[20 novimber]]-[[7 desimber]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] fynt de [[Slach by Kameryk (1917)|Slach by Kameryk]] plak, tusken [[Feriene Keninkryk|Britske]] en de [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]]: dit is de earste [[tank (wapen)|tank]]slach út 'e [[skiednis]]. De Britten winne, brekke troch de Dútske linys en witte it front in stikje op te skowen, mar wurde úteinlik troch de Dútsers weromkrongen.
*[[26 novimber]] - It nije [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] [[regear]] fan [[Ruslân]], ûnder lieding fan [[Vladimir Lenin]], docht de [[Sintrale Machten|Sintralen]] in útstel foar in [[wapenstilstân]].
*[[6 desimber]] - [[Finlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[7 desimber]] - [[Eastenryk-Hongarije]] ferklearret de oarloch oan 'e [[Feriene Steaten]].
*[[9 desimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jeruzalim]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[9 desimber]] - Troch it weifallen fan [[Ruslân|Russyske]] [[militêr]]e stipe yn ferbân mei de [[Oktoberrevolúsje]] is [[Roemeenje]] twongen om in [[wapenstilstân]] mei de [[Sintrale Machten|Sintralen]] te sluten.
*[[9 desimber]] - De [[Russyske Boargeroarloch]] brekt út as kontra-[[revolúsjonêr]]e [[leger (lânmacht)|leger]]ienheden (de saneamde 'Witen') de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] oanfalle, dy't yn 'e hannen is fan 'e [[bolsjewiken]] (de 'Readen').
*[[15 desimber]] - It nije [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] rezjym fan [[Ruslân]] en de [[Sintrale Machten|Sintralen]] slute it [[Bestân fan Brest-Litovsk]].
*[[15 desimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] wurdt de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] ynnommen troch de Witen.
* ''sûnder datum'' - Oprjochting fan it [[Roomsk Frysk Boun]] troch ûnder oaren [[Titus Brandsma]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Albert Mol]], Nederlânsk akteur en skriuwer († [[2004]])
* [[14 jannewaris|14]] - [[Ap Sok]], Nederlânsk grafikus en yllustrator († [[2004]])
;febrewaris
* [[4 febrewaris|4]] - [[Albert Koopman]], Frysk fersetsman († [[1945]])
* [[6 febrewaris|6]] - [[Zsa Zsa Gábor]], Hongaarsk-Amerikaansk aktrise († [[2016]])
* [[19 febrewaris|19]] - [[Annie de Reuver]], Nederlânsk sjongster († [[2016]])
;maart
* [[6 maart|6]] - [[William Erwin Eisner]], Amerikaansk striptekener († [[2005]])
* [[8 maart|8]] - [[A. Marja]], Nederlânsk skriuwer en dichter († [[1964]])
;april
* [[19 april|19]] - [[Johnny Hoes]], Nederlânsk sjonger († [[2011]])
* [[24 april|24]] - [[Klaas Jacob van Douwen]], Frysk politikus († [[2004]])
* [[25 april|25]] - [[Ella Fitzgerald]], Amerikaansk sjongster († [[1996]])
;maaie
* [[16 maaie|16]] - [[George Gaynes]], Amerikaansk akteur en sjonger († [[2016]])
* [[17 maaie|17]] - [[Sietze de Groot]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1983]])
* [[29 maaie|29]] -  [[John F. Kennedy]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1963]])
* [[30 maaie|30]] - [[Fokke Sierksma]], Frysk teolooch, tibetolooch, essayist en dichter († [[1977]])
;juny
* [[4 juny|4]] - [[W.G. van de Hulst jr.]], Nederlânsk byldzjend keunstner en skriuwer († [[2006]])
* [[17 juny|17]] - [[Dean Martin]], Amerikaansk sjonger en akteur († [[1995]])
* [[28 juny|28]] - [[Wim Sonneveld]], Nederlânsk kabaretier († [[1974]])
* [[30 juny|30]] - [[Lena Horne]], Amerikaansk aktrise en sjongster († [[2010]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Sjoerd Nieuwland]], Frysk dirigint († [[2007]])
* [[22 augustus|22]] - [[John Lee Hooker]], Amerikaansk muzikant († [[2001]])
;septimber
* [[11 septimber|11]] - [[Bob Spaak]], Nederlânsk sportsjoernalist en presintator († [[2011]])
* [[14 septimber|14]] - [[Menno Bandstra]], Frysk dammer († [[1996]])
* [[17 septimber|17]] - [[Jan Wybenga]], Frysk skriuwer († [[1994]])
;oktober
* [[22 oktober|22]] - [[Dizzy Gillespie]], Amerikaansk muzikant († [[1993]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Wladimir de Vries]], Nederlânsk byldhouwer († [[2001]])
* [[21 novimber|21]] - [[Sjirk Frânses van der Burg]], Frysk bistedokter en frisiast († [[2008]])
* [[23 novimber|23]] - [[Roel Bergsma]], Frysk ûnderwizer, dammer en revuskriuwer († [[1988]])
* [[24 novimber|24]] - [[Haije Kramer]], Frysk skaker († [[2004]])
;desimber
* [[9 desimber]] - [[Jan Rodenhuis]], Frysk keatser en sportbestjoerder († [[1987]])
;''datum ûnbekend''
*[[Goasse Rinse Groustra]], Frysk oersetter († [[1996]])

== Ferstoarn ==
* [[4 jannewaris]] - [[Carl Ludwig Jessen]], Noardfrysk keunstskilder (* [[1833]])
* [[27 febrewaris]] - [[John Wallace Crawford]], Amerikaansk ferkenner, artyst en aventoersman (* [[1847]])
* [[8 maart]] - [[Ferdinand von Zeppelin|Ferdinand greve von Zeppelin]], útfiner fan it [[loftskip]] (* [[1838]])
* [[14 april]] - [[Ludovich Zamenhof]], Poalske taalkundige, betinker fan it [[Esperanto]] (* [[1859]])
* [[22 maaie]] - [[Wiebe Kornelis Walstra]], Frysk ûnderwizer, publisist en ûntwikkelder fan learmiddels (* [[1852]])
* [[11 july]] - [[Hugo Simberg]], Finsk skilder (* [[1873]])
* [[28 augustus]] - [[Theo van Hoytema]], Nederlânsk keunstner en boekbânûntwerper (* [[1863]])
* [[15 oktober]] - [[Mata Hari]] (Margaretha Zelle), Frysk dûnseresse, stripper en spionne (* [[1876]])
;''datum ûnbekend''
*[[Twa Moannen]] (''Two Moons''), opperhaad fan 'e [[Noardlike Sjajinnen]] (* [[1847]])

==Literatuer==
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Love Song of J. Alfred Prufrock]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''It Leafdesliet fan J. Alfred Prufrock'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1917| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>37jb0dd4gym2i9rsdzx2k35fm2kmmhy</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084709</id>
      <parentid>1084706</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:10:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16677" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[1 jannewaris]] - It [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]] en [[Itaalje]] erkenne de ûnôfhinklikheid fan it [[Keninkryk fan de Hidjas]].
*[[17 jannewaris]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[geheime tsjinst]] ûnderskept it saneamde [[Zimmermann-tillegram]], wêryn't de [[Dútslân|Dútske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[Arthur Zimmermann]] de Dútske [[ambassadeur]] yn [[Meksiko]], [[Heinrich von Eckhardt]], opdraacht om it Meksikaanske regear te bepraten om 'e kant fan 'e [[Sintrale Machten|Sintralen]] te kiezen foar it gefal dat de [[Feriene Steaten]] har by de [[Alliëarden]] jaan sille.
*[[22 jannewaris]] - Yn [[Ruslân]] brekke [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]]synset, dêr't hûnderttûzenen [[arbeider]]s oan meidogge. De posysje fan [[tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] wurdt nuodlik.
*[[27 jannewaris]] - De [[Trêde Alvestêdetocht]] wurdt wûn troch [[Coen de Koning]] út [[Arnhim]] yn in tiid fan 9 [[oere]]n en 53 [[minuten]].
*[[3 febrewaris]] - As it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[skip]] de ''Housatonic'' sûnder warskôging troch in [[Dútslân|Dútske]] [[dûkboat]] [[torpedo|torpedearrre]] wurdt, ferbrekke de [[Feriene Steaten]] de [[diplomasy|diplomatike betrekkings]] mei [[Dútslân]].
*[[7 febrewaris]] - De [[Feriene Steaten]] lûke harren [[troepen]] út [[Meksiko]] werom. De saneamde [[Pancho Villa-ekspedysje]], in [[militêr]]e yntervinsje yn 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]], hat neat opsmiten.
*[[13 febrewaris]] - Yn 'e [[Frankryk|Frânske]] [[haadstêd]] [[Parys]] wurdt de [[Fryslân|Fryske]] [[stripper]] en [[koertisane]] [[Mata Hari]] [[arrestaasje|arrest]]earre op beskuldiging fan [[spionaazje]] foar de [[Dútslân|Dútsers]].
*[[1 maart]] - It [[Amerikaanske Ministearje fan Bûtenlânske Saken]] publisearret it [[Zimmermann-tillegram]] fan [[17&amp;nbsp;jannewaris]] l.l. In weach fan anty-[[Dútslân|Dútske]] gefoelens oerspielt de [[Feriene Steaten]].
*[[11 maart]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] ûnder [[generaal]] [[William Raine Marshall]] feroverje [[Bagdad]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[14 maart]] - Yn [[Ruslân]] fynt (neffens de [[Juliaanske kalinder]]) de [[Febrewarisrevolúsje]] plak, wêrby't it [[regear]] fan [[tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] ûnder fuotten helle wurdt.
*[[15 maart]] - [[Tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân]] docht ûnder twang [[abdikaasje|ôfstân fan 'e troan]].
*[[19 maart]] - Yn eastlik [[Frankryk]] lûke de [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] harren tebek oant efter de [[Siegfriedliny]] en jouwe dêrby in oansjenlik terrein priis. De Dútske [[generaal]] [[Erich Ludendorff]] leaut lykwols dat de fijân fanút de bettere stellings fan 'e Siegfriedliny makliker ferslein wurde kin. 
*[[23 maart]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[regear]] jout de [[Ruslân|Russyske]] [[kommunist]] [[Vladimir Lenin]], dy't yn [[ballingskip]] yn [[Switserlân]] ferbliuwt, en ferskate tsientallen oare Russyske ballingen, in [[brief fan frije trochtocht]] troch Dútslân en gebiet dat oan it [[Eastfront (Earste Wrâldoarloch)|Eastfront]] troch it Dútske leger behearske wurdt. Men ferwachtet dat Lenin-en-dy yn Ruslân foar safolle gaos soargje sille, dat Dútslân dan oan it Eastfront maklik de oerwinning behelje kin.
*[[6 april]] - Yn ferbân mei û.m. it [[Zimmermann-tillegram]] en it ta sinken bringen fan it [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[skip]] de ''Housatonic'' troch in [[Dútslân|Dútske]] [[dûkboat]] ferklearje de [[Feriene Steaten]] de oarloch oan [[Dútslân]]. 
*[[16 april]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[kommunistysk]]e foaroanman [[Vladimir Lenin]] arrivearret út [[ballingskip]] yn 'e Russyske [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[1 maaie]] - [[Pavel Miljûkov]], de [[minister]] fan Bûtenlânske Saken fan it nije [[regear]] fan [[Ruslân]], bewissiget de oare [[Alliëarden|Alliëarde lannen]] derfan dat syn lân net fan doel is en jou de striid tsjin [[Dútslân]] op. 
*[[2 maaie]] - Yn hiel [[Ruslân]] wurde massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] holden tsjin it stânpunt fan it nije [[regear]] oangeande de Russyske dielname oan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[17 maaie]] - De [[kommunistysk]]e foaroanman [[Leon Trotski]] keart út [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[ballingskip]] werom yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[12 juny]] - De pro-[[Dútslân|Dútske]] [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân]] docht [[ôfstân fan 'e troan]] en giet yn [[ballingskip]]. Hy wurdt opfolge troch syn [[soan]] [[Aleksander I fan Grikelân|Aleksander&amp;nbsp;I]].
*[[16 juny]] - It [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[regear]] ferlient [[amnesty]] oan alle dielnimmers oan 'e [[Peaske-opstân]] yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] (foar safier't dy net [[terjochtsteld]] binne).
*[[26 juny]] - Under lieding fan [[generaal]] [[John J. Pershing]] lânje de earste [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] yn [[Frankryk]] om oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] te fjochtsjen.
*[[26 maaie]] - Hiel [[Grikelân]] stiet no ûnder [[bestjoer]] fan it [[regear]] fan [[Eleftherios Venizelos]], dat stipe wurdt troch de [[Alliëarden]]. Venizelos wurdt formeel werbeneamd ta premier.
*[[29 juny]] - [[Grikelân]] ferklearret de oarloch oan [[Dútslân]], [[Eastenryk-Hongarije]], [[Bulgarije]] en it [[Osmaanske Ryk]].
*[[1 juny]] - [[Aleksander Kerenski]], de [[minister]] fan Oarloch yn it [[revolúsjêr]]e [[regear]] fan [[Ruslân]], lansearret yn [[Galysje (East-Jeropa)|Galysje]] it lêste grutte Russyske [[fjildtocht|offinsyf]] fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]], it nei him ferneamde [[Kerenski-offinsyf]].
*[[14 juny]] - [[Monargisme|Monargistyske]] [[troepen]] ûnder [[generaal]] [[Zhang Xun]] feroverje de [[Sina|Sineeske]] [[haadstêd]] [[Peking]].
*[[28 juny]]-[[5 july]] - By it [[Jirpelopskuor]] yn [[Amsterdam]], in folksopstân berne út [[lulkens]] om 'e [[hongersneed|itenskrapte]], komme 10 minsken om en reitsje goed 115 minsken [[ferwûne]].
*[[1 july]] - Yn [[Sina]] wurdt op 'e nij it [[keizerryk]] útroppen. De jonge [[Pu Yi]] wurdt fannijs as [[keizer]] ynstallearre.
*[[15 july]] - Republikeinske [[troepen]] weroverje de [[Sina|Sineeske]] [[haadstêd]] [[Peking]]. It krekt wer yn eare werombrochte [[keizerryk]] wurdt op 'e nij ôfskaft.
*[[17 july|17]]-[[18 july]] - De [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] [[opstân fan de Petrograder Sovjet]] wurdt troch it [[revolúsjonêr]]e [[regear]] fan [[Ruslân]] delslein. De bolsjewistyske foaroanman [[Vladimir Lenin]] moat de wyk nimme nei [[Finlân]], dêr't er ûnderdûkt.
*[[19 july]] - It [[Kerenski-offinsyf]], it lêste grutte [[Ruslân|Russyske]] [[fjildtocht|offinsyf]] fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]], wurdt sûnder neamenswurdige resultaten ôfbrutsen.
*[[31 july]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] begjint de [[Trêde Slach om Iper]] mei in [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Belgje|Belgyske]] oanfal op 'e [[Dútslân|Dútske]] linys.
* begjin [[augustus]] - De yn [[Hurderwyk]] ynternearre [[Belgje|Belgyske]] [[militêr]]en [[August van Lierde]], [[Émile Hoyois]] en [[Georges Herphelin]] winne de [[PC]]. Van Lierde wurdt útroppen ta [[kening (keatsen)|kening]].
*[[20 augustus]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] begjint de [[Twadde Slach by Verdun]] mei in [[Frankryk|Frânske]] oanfal op 'e [[Dútslân|Dútske]] linys.
*[[3 septimber]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] feroverje oan it [[Eastfront (Earste Wrâldoarloch)|Eastfront]] de [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Riga]], yn it [[Baltikum]].
*[[7 septimber|7]]-[[12 septimber]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[stêfsjef]], [[generaal]] [[Lavr Kornilov]], tsjocht mei [[troepen]] op nei de [[haadstêd]] [[Petrograd]], mei as doel om in kontra-revolúsjonêre [[steatsgreep]] út te fieren. De [[bolsjewiken]] yn 'e stêd foarmje [[arbeider]]smilysjes om it spul te kearen, mar de [[soldaten]] teare oer de side foar de anty-[[monargisme|monargistyske]] [[propaganda]], en de saneamde [[Kornilov-pûtsj]] mislearret sûnder dat der skot lost is.
*[[14 septimber]] - [[Aleksander Kerenski]], it haad fan it Provysjoneel Regear, ropt de [[Republyk Ruslân]] út.
*[[15 oktober]] - De [[Fryslân|Fryske]] [[stripper]] en [[koertisane]] [[Mata Hari]] wurdt troch de [[Frankryk|Frânsen]] [[terjochtsteld]] op beskuldiging fan [[spionaazje]] foar de [[Dútslân|Dútsers]].
*[[20 oktober]] - De [[bolsjewiken|bolsjwistyske]] foaroanman [[Vladimir Lenin]] keart fan syn ûnderdûkadres yn [[Finlân]] werom yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Petrograd]].
*[[24 oktober]] - Yn 'e [[Slach by Caporetto]] wurde de [[Itaalje|Italjanen]] ferneatigjend ferslein troch it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[leger (lânmacht)|leger]].
*[[31 oktober]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] iepenet de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[generaal]] [[Edmund Allenby, 1e boarchgreve Allenby|Edmund Allenby]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]], dat begjint mei in klinkende oerwinning op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]] yn 'e [[Slach by Beërsjeba]].
*[[2 novimber]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken, [[Arthur Balfour|Lord Balfour]], lit in ferklearring útgean dêr't er [[Palestina]] yn bestimpelet as &quot;nasjonaal tehûs foar it [[Joadske folk]]&quot;. Dizze saneamde [[Balfour-ferklearring]] wurdt troch de [[sionisme|sionisten]] as stipebetsjûging beskôge en sil in protte ynfloed hawwe op 'e [[minsklike migraasje|migraasje]] fan [[Joaden]] nei Palestina yn it [[Ynterbellum]] en op 'e úteinlike stifting fan 'e [[Steat Israel]].
*[[6 novimber]] - De [[Amerikaanske steat]] [[New York (steat)|New York]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn.
*[[7 novimber]] - Yn [[Ruslân]] fynt (neffens de [[Juliaanske kalinder]]) de [[Oktoberrevolúsje]] plak, wêrby't ûnder lieding fan [[Vladimir Lenin]] en [[Leon Trotski]] de [[kommunistysk]]e [[bolsjewiken]] oan 'e macht komme.
*[[8 novimber]] - It Provysjoneel Regear fan [[Ruslân]] jout him nei de bestoarming fan it [[Winterpaleis (Sint-Petersburch)|Winterpaleis]] yn [[Petrograd]] oer oan 'e [[bolsjewiken]].
*[[10 novimber|10]]-[[12 novimber]] - De kontra-[[revolúsjonêr]]e [[steatsgreep]] fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[premier]] [[Aleksander Kerenski]], de [[Kerenski-pûtsj]], wurdt troch de [[bolsjewiken]] ûnderdrukt.
*[[14 novimber]] - De [[bolsjewiken]] brekke de wjerstân fan harren fijannen yn [[Moskou]], en krije sa ek dy [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] yn harren macht.
*[[17 novimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jaffa (stêd)|Jaffa]] ([[bibel]]sk: Joppe) op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[20 novimber]]-[[7 desimber]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] fynt de [[Slach by Kameryk (1917)|Slach by Kameryk]] plak, tusken [[Feriene Keninkryk|Britske]] en de [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]]: dit is de earste [[tank (wapen)|tank]]slach út 'e [[skiednis]]. De Britten winne, brekke troch de Dútske linys en witte it front in stikje op te skowen, mar wurde úteinlik troch de Dútsers weromkrongen.
*[[26 novimber]] - It nije [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] [[regear]] fan [[Ruslân]], ûnder lieding fan [[Vladimir Lenin]], docht de [[Sintrale Machten|Sintralen]] in útstel foar in [[wapenstilstân]].
*[[6 desimber]] - [[Finlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[7 desimber]] - [[Eastenryk-Hongarije]] ferklearret de oarloch oan 'e [[Feriene Steaten]].
*[[9 desimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jeruzalim]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[9 desimber]] - Troch it weifallen fan [[Ruslân|Russyske]] [[militêr]]e stipe yn ferbân mei de [[Oktoberrevolúsje]] is [[Roemeenje]] twongen om in [[wapenstilstân]] mei de [[Sintrale Machten|Sintralen]] te sluten.
*[[9 desimber]] - De [[Russyske Boargeroarloch]] brekt út as kontra-[[revolúsjonêr]]e [[leger (lânmacht)|leger]]ienheden (de saneamde 'Witen') de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] oanfalle, dy't yn 'e hannen is fan 'e [[bolsjewiken]] (de 'Readen').
*[[15 desimber]] - It nije [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] rezjym fan [[Ruslân]] en de [[Sintrale Machten|Sintralen]] slute it [[Bestân fan Brest-Litovsk]].
*[[15 desimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] wurdt de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] ynnommen troch de Witen.
* ''sûnder datum'' - Oprjochting fan it [[Roomsk Frysk Boun]] troch ûnder oaren [[Titus Brandsma]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Albert Mol]], Nederlânsk akteur en skriuwer († [[2004]])
* [[14 jannewaris|14]] - [[Ap Sok]], Nederlânsk grafikus en yllustrator († [[2004]])
;febrewaris
* [[4 febrewaris|4]] - [[Albert Koopman]], Frysk fersetsman († [[1945]])
* [[6 febrewaris|6]] - [[Zsa Zsa Gábor]], Hongaarsk-Amerikaansk aktrise († [[2016]])
* [[19 febrewaris|19]] - [[Annie de Reuver]], Nederlânsk sjongster († [[2016]])
;maart
* [[6 maart|6]] - [[William Erwin Eisner]], Amerikaansk striptekener († [[2005]])
* [[8 maart|8]] - [[A. Marja]], Nederlânsk skriuwer en dichter († [[1964]])
;april
* [[19 april|19]] - [[Johnny Hoes]], Nederlânsk sjonger († [[2011]])
* [[24 april|24]] - [[Klaas Jacob van Douwen]], Frysk politikus († [[2004]])
* [[25 april|25]] - [[Ella Fitzgerald]], Amerikaansk sjongster († [[1996]])
;maaie
* [[16 maaie|16]] - [[George Gaynes]], Amerikaansk akteur en sjonger († [[2016]])
* [[17 maaie|17]] - [[Sietze de Groot]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1983]])
* [[29 maaie|29]] -  [[John F. Kennedy]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1963]])
* [[30 maaie|30]] - [[Fokke Sierksma]], Frysk teolooch, tibetolooch, essayist en dichter († [[1977]])
;juny
* [[4 juny|4]] - [[W.G. van de Hulst jr.]], Nederlânsk byldzjend keunstner en skriuwer († [[2006]])
* [[17 juny|17]] - [[Dean Martin]], Amerikaansk sjonger en akteur († [[1995]])
* [[28 juny|28]] - [[Wim Sonneveld]], Nederlânsk kabaretier († [[1974]])
* [[30 juny|30]] - [[Lena Horne]], Amerikaansk aktrise en sjongster († [[2010]])
;july
* [[13 july|13]] - [[Henk de Wilde]], Frysk politikus († [[2004]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Sjoerd Nieuwland]], Frysk dirigint († [[2007]])
* [[22 augustus|22]] - [[John Lee Hooker]], Amerikaansk muzikant († [[2001]])
;septimber
* [[11 septimber|11]] - [[Bob Spaak]], Nederlânsk sportsjoernalist en presintator († [[2011]])
* [[14 septimber|14]] - [[Menno Bandstra]], Frysk dammer († [[1996]])
* [[17 septimber|17]] - [[Jan Wybenga]], Frysk skriuwer († [[1994]])
;oktober
* [[22 oktober|22]] - [[Dizzy Gillespie]], Amerikaansk muzikant († [[1993]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Wladimir de Vries]], Nederlânsk byldhouwer († [[2001]])
* [[21 novimber|21]] - [[Sjirk Frânses van der Burg]], Frysk bistedokter en frisiast († [[2008]])
* [[23 novimber|23]] - [[Roel Bergsma]], Frysk ûnderwizer, dammer en revuskriuwer († [[1988]])
* [[24 novimber|24]] - [[Haije Kramer]], Frysk skaker († [[2004]])
;desimber
* [[9 desimber]] - [[Jan Rodenhuis]], Frysk keatser en sportbestjoerder († [[1987]])
;''datum ûnbekend''
*[[Goasse Rinse Groustra]], Frysk oersetter († [[1996]])

== Ferstoarn ==
* [[4 jannewaris]] - [[Carl Ludwig Jessen]], Noardfrysk keunstskilder (* [[1833]])
* [[27 febrewaris]] - [[John Wallace Crawford]], Amerikaansk ferkenner, artyst en aventoersman (* [[1847]])
* [[8 maart]] - [[Ferdinand von Zeppelin|Ferdinand greve von Zeppelin]], útfiner fan it [[loftskip]] (* [[1838]])
* [[14 april]] - [[Ludovich Zamenhof]], Poalske taalkundige, betinker fan it [[Esperanto]] (* [[1859]])
* [[22 maaie]] - [[Wiebe Kornelis Walstra]], Frysk ûnderwizer, publisist en ûntwikkelder fan learmiddels (* [[1852]])
* [[11 july]] - [[Hugo Simberg]], Finsk skilder (* [[1873]])
* [[28 augustus]] - [[Theo van Hoytema]], Nederlânsk keunstner en boekbânûntwerper (* [[1863]])
* [[15 oktober]] - [[Mata Hari]] (Margaretha Zelle), Frysk dûnseresse, stripper en spionne (* [[1876]])
;''datum ûnbekend''
*[[Twa Moannen]] (''Two Moons''), opperhaad fan 'e [[Noardlike Sjajinnen]] (* [[1847]])

==Literatuer==
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Love Song of J. Alfred Prufrock]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''It Leafdesliet fan J. Alfred Prufrock'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1917| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>quvcurazn86xqjwuci63u7uoilifloi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1962</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1692</id>
    <revision>
      <id>1084689</id>
      <parentid>1084031</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:56:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8686" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1960-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[1 jannewaris]] - [[Samoä]] (yn 't earstoan noch ûnder de namme West-Samoä) wurdt ûnôfhinklik fan [[Nij-Seelân]].
*[[8 jannewaris]] - Yn [[Nederlân]] fynt de [[Treinramp by Harmelen]] plak, yn 'e [[Nederlân]]ske [[provinsje]] [[Utert (provinsje)|Utert]], wêrby't 92 minsken omkomme.
*[[9 febrewaris]] - De [[Feriene Steaten]] formalisearje de rol dy't Amerikaanske militêre adviseurs oan 'e kant fan [[Súd-Fjetnam]] spylje yn 'e [[Fjetnamoarloch]].
* [[16 febrewaris|16]]-[[17 febrewaris]] - By de [[Stoarmfloed fan 1962]] oerstreame grutte dielen fan 'e [[Dútslân|Noarddútske]] kust.
*[[20 febrewaris]] - [[Astronaut]] [[John Glenn]] wurdt de earste [[Feriene Steaten|Amerikaan]] dy't yn in [[baan (astronomy)|baan]] om 'e [[Ierde]] sirkelet.
*[[18 maart]] - Mei de [[Ferdraggen fan Évian]] komt in ein oan 'e bloedige [[Algerynske Oarloch]] dy't de [[Frankryk|Frânsen]] yn harren [[koloanje]] [[Algerije]] tsjin 'e Algerynske [[nasjonalist]]en fiere.
* [[1 juny]] - Yn [[Israel]] wurdt de [[nazy]]-[[oarlochsmisdie]]diger [[Adolf Eichmann]] [[ophinging (libbensbeëiniging)|ophongen]].
*[[3 july]] - [[Algerije]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Frankryk]].
* [[5 augustus]] - Yn [[Súd-Afrika]] wurdt de [[negroïde ras|swarte]] [[minskerjochte]]-[[aktivist]] [[Nelson Mandela]] oppakt. Hy sil pas op [[11 febrewaris]] [[1990]] wer frijkomme.
*[[6 augustus]] - [[Jamaika]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[6 augustus]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[film]]stjer [[Marilyn Monroe]] wurdt [[dea]] oantroffen yn 'e [[sliepkeamer]] fan har [[wente]] yn [[Los Angeles]].
*[[31 augustus]] - [[Trinidad en Tobago]] wurde ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
*[[30 septimber]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[John F. Kennedy]] lit federale troepen yngripe as [[gûverneur]] [[Ross Barnett]] fan [[Mississippy (steat)|Mississippy]] in [[rjochter]]lik [[fûnis]] negearret om [[James Meredith]] as earste [[negroïde]] [[studint]] ynskriuwe te litten oan 'e [[Universiteit fan Mississippy]].
*[[9 oktober]] - [[Uganda]] wurdt ûnôfhinklik fan it [[Feriene Keninkryk]].
* [[11 oktober]] - Begjin fan it [[Twadde Fatikaansk Konsily]].
*[[16 oktober|16]]-[[28 oktober]] - De [[Sovjet-Uny]] besiket [[raket]]ten mei [[atoombom]]men nei bûnsgenoat [[Kuba]] te bringen en se dêr op te stellen. De [[Feriene Steaten]] wolle dat tsjin eltse priis foarkomme en blokkearje de oanfier fan 'e raketten. Mei dizze [[Kubakrisis]] komt de wrâld gefaarlike ticht by in [[oarloch]] tusken de beide supermachten.
*[[20 oktober]] - De [[Sineesk-Yndiaaske Oarloch]] brekt út as [[troepen]] fan 'e [[Folksrepublyk Sina]] de Yndiaaske steaten [[Kasjmier]] en [[Aruchal Pradesh]] binnenfalle.
*[[21 novimber]] - De [[Sineesk-Yndiaaske Oarloch]] einiget mei in klinkende oerwinning foar [[Sina]]. De Sinezen ûntromje daliks it meastepart fan it ferovere gebiet, mar hâlde [[Aksai Chin]], in diel fan [[Kasjmier]], foargoed beset.
* [[16 desimber]] - De [[Fryske Nasjonale Partij]] wurdt oprjochte.
* ''sûnder datum'' - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[natuerkundige]] [[Nick Holonyak]] makket it earste [[dioade]]-lampke ([[led]]).

== Berne ==
;jannewaris
* [[4 jannewaris|4]] - [[Peter Steele]], Amerikaansk bassist en sjonger († [[2010]])
* [[17 jannewaris|17]] - [[Nanne Tepper]], Nederlânsk skriuwer († [[2012]])
;febrewaris
* [[10 febrewaris|10]] - [[Cliff Burton]], Amerikaansk bassist († [[1986]])
* [[10 febrewaris|10]] - [[Pieter Jan Leeuwerink]], Nederlânsk follyballer († [[2004]])
* [[16 febrewaris|16]] - [[Helena de Boer]], Frysk skriuwster en tekeneresse
* [[22 febrewaris|22]] -  [[Steve Irwin]], Australysk natoerfilmer en dieretúndirekteur († [[2006]])
* [[24 febrewaris|24]] -  [[Teri Weigel]], Amerikaansk neakenmodel en pornoaktrise
;april
* [[4 april|4]] - [[Janneke Spoelstra]], Frysk skriuwster en oersetster
* [[5 april|5]] - [[Sander Simons]], Nederlânsk nijslêzer en sjoernalist († [[2010]]) 
* [[6 april|6]] - [[Annejet van der Zijl]], Frysk skriuwster en historika
* [[13 april|13]] - [[Hillel Slovak]], Amerikaansk gitarist († [[1988]])
* [[17 april|17]] - [[Sjoukje Iedema]], Frysk keunstneresse
;juny
* [[15 juny|15]] - [[Tineke de Jager-Van der Zee]], Frysk skriuwster
* [[19 juny|19]] - [[Peter Bradshaw]], Ingelsk filmkritikus
* [[26 juny|26]] - [[Steven de Jong]], Frysk regisseur en filmprodusint
;july
* [[18 july|18]] - [[Jack Irons]], Amerikaansk drummer
* [[24 july|24]] - [[Sigga]], Iislânsk sjongster
* [[31 july|31]] -  [[Wesley Snipes]], Amerikaansk akteur
;augustus
* [[6 augustus|6]] - [[Michelle Yeoh]], Maleizysk aktrise
* [[17 augustus|17]] - [[Laura Resnick]], Amerikaansk skriuwster
;septimber
* [[15 septimber|15]] - [[Jane Lindskold]], Amerikaansk skriuwster
* [[24 septimber|24]] - [[Nia Vardalos]], Kanadeesk-Amerikaansk aktrise en senarioskriuwster
;oktober
* [[15 oktober|15]] - [[Alpita de Jong]], Frysk letterkundige, essayiste en oersetster
* [[16 oktober|16]] - [[Flea]], Australysk-Amerikaansk bassist
;novimber
* [[1 novimber|1]] - [[Anthony Kiedis]], Amerikaansk sjonger
* [[10 novimber|10]] - [[Rosemary Church]], Noardiersk-Australysk nijslêzeresse
* [[12 novimber|12]] - [[Jon Dough]], Amerikaansk pornoakteur († [[2006]])
* [[14 novimber|14]] - [[Laura San Giacomo]], Amerikaansk aktrise
* [[15 novimber|15]] - [[Jeroen Willems]], Nederlânsk akteur en sjonger († [[2012]])
* [[18 novimber|18]] - [[Kirk Hammett]], Amerikaansk gitarist
;desimber
* [[1 desimber|1]] - [[Gail Z. Martin]], Amerikaansk skriuwster
* [[1 desimber|1]] - [[Richard Jewell]], Amerikaansk befeiliger en wetshanthaver († [[2007]])
* [[16 desimber|16]] - [[Maruschka Detmers]], Nederlânsk aktrise
;''datum ûnbekend''
*[[Ian C. Esslemont]], Kanadeesk skriuwer
*[[David Midthunder]], Amerikaansk akteur

== Ferstoarn ==
;jannewaris
* [[17 jannewaris|17]] - [[Gerrit Achterberg]], Nederlânsk dichter (* [[1905]])
;febrewaris
* [[14 febrewaris|14]] - [[David van Embden]], Nederlânsk politikus (* [[1875]])
;april
* [[3 april|3]] - [[S.H. de Roos]], Frysk letter- en boekbânûntwerper en keunstner (* [[1877]])
* [[13 april|13]] - [[P.H. Ritter jr.]], Nederlands letterkundige (* [[1882]])
* [[26 april|26]] - [[Pieter Horjus]], Frysk winkelman en amateur-archeolooch (* [[1887]])
;maaie
* [[17 maaie|17]] - [[Cornelis Reisma]], Frysk skilder, yllustrator en glêzenier (* [[1902]])
;juny
* [[1 juny|1]] - [[Adolf Eichmann]], Dútsk oarlochsmisdiediger (* [[1906]])
* [[6 juny|6]] - [[Yves Klein]], Frânsk keunstskilder (* [[1928]])
* [[13 juny|13]] - [[Teatske Alzum]], Frysk skriuwster (* [[1899]])
* [[16 juny|16]] - [[Hans Kirk]], Deensk skriuwer (* [[1898]])
* [[27 juny|27]] - [[Maria Dermoût]], Nederlânsk-Yndysk skriuwster (* [[1888]])
;july
* [[6 july|6]] - [[William Faulkner]], Amerikaansk skriuwer (* [[1897]])
;augustus
* [[5 augustus|5]] - [[Marilyn Monroe]] (Norma Jean Baker), Amerikaansk aktrise en sekssymboal (* [[1926]])
* [[24 augustus|24]] - [[Shorty Templeman]], Amerikaansk autokoereur (* [[1919]])
;septimber
* [[5 september|5]] - [[Joseph Rock]], Eastenryksk-Amerikaansk antropolooch, botanikus, fotograaf, taalkundige, ûntdekkingsreizger en skriuwer (* [[1884]])
* [[7 septimber|7]] - [[Karen Blixen]], Deensk skriuwster (* [[1885]])
;oktober
* [[10 oktober|10]] - [[Trygve Gulbranssen]], Noarsk skriuwer (* [[1894]])
* [[17 oktober|17]] - [[Natalja Gontsjarova]], Russysk keunstskilder (* [[1881]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Anton van Loon]], Nederlânsk toulûker (* [[1888]])
* [[3 novimber|3]] - [[Oswald Wenckebach]], Nederlânsk keunstner (* [[1895]])
* [[7 novimber|7]] - [[Eleanor Roosevelt]], Amerikaansk presidintsfrou (* [[1884]])
* [[18 novimber|18]] - [[Niels Bohr]], Deensk natuerkundige en Nobelpriiswinner (* [[1885]])
* [[28 novimber|28]] - keninginne [[Wilhelmina fan de Nederlannen]] (* [[1880]])

;desimber
* [[12 desimber|12]] - [[David Bueno de Mesquita]], Nederlânk keunstner (* [[1889]])
* [[15 desimber|15]] - [[Charles Laughton]], Ingelsk akteur en regisseur (* [[1899]])

==Literatuer==
;romans
* [[Rink van der Velde]], ''Jûn Healwei Tolven'' &lt;small&gt;(debútroman)&lt;/small&gt;
* [[Elie Wiesel]], ''[[La Ville de la Chance]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Stêd fan it Lok'')&lt;/small&gt;

==Films==
* ''[[Dr. No (film)|Dr. No]]''
* ''[[How the West Was Won (film)|How the West Was Won]]''
* ''[[De Overval (film)|De Overval]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1962| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>4hlrq4fmack4ozfe2d8hi3smwi2kpov</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1931</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1719</id>
    <revision>
      <id>1084574</id>
      <parentid>1083911</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:57:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8638" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[19 jannewaris]] - Yn [[Londen]] mislearret de earste rûnetafelkonferinsje oer de takomst fan [[Britsk-Ynje]] trochdat it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] wegeret om oan te skowen salang't syn foaroanman [[Mahatma Gandhi]] troch de [[Feriene Keninkryk|Britten]] fêstholden wurdt.
*[[25 jannewaris]] - De [[Britsk-Ynje|Britsk-Yndyske]] foaroanman [[Mahatma Gandhi]] wurdt frijlitten út [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[finzenskip]] (nei't er oppakt wie fanwegen syn ynbrek op it [[sâlt]]monopoalje fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[oerheid]] yn Ynje).
*[[17 febrewaris]] - Yn [[Britsk-Ynje]] fine de earste besprekkings plak tusken [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], en de lânseigen lieder [[Mahatma Gandhi]].
* [[30 febrewaris]] - Komt as [[datum]] foar yn 'e [[Revolusjonêre kalinder]] fan 'e [[Sovjet-Uny]].
*[[5 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] slute [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], en de lânseigen lieder [[Mahatma Gandhi]] it [[Irwin-Gandhi-pakt]]. Neffens dy oerienkomst jout Gandhi syn [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] foarearst de striid foar ûnôfhinklikheid op en wurdt de kampanje fan [[boargerlike oerhearrigens]] stillein. De Britten litte alle finzen nommen [[aktivist]]en frij, betelje [[skealeasstelling]]s út oan lju dy't ûnder harren hurde optreden te lijen hân hawwe, en stelle harren iepen op by nije [[ûnderhanneling]]s oer mear Yndysk [[selsbestjoer]].
*[[5 maart]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] rjochtet [[sir]] [[Oswald Mosley]] de [[Nije Partij (Feriene Keninkryk)|Nije Partij]] op, de earste [[faksist]]yske [[politike partij]] yn dat lân.
*[[1 april]] - By [[ierdbeving fan Managua (1931)|in swiere ierdbeving]] yn [[Nikaragûa]] wurdt de [[haadstêd]] [[Managua]] fierhinne ferwoastge. Der falle mear as 2.000 deaden.
*[[14 april]] - Nei in grutte [[ferkiezing]]soerwinning fan 'e linkse, republikeinske [[politike partij|partijen]] yn [[Spanje]] nimt de ympopulêre [[kening]] [[Alfûns XIII fan Spanje|Alfûns&amp;nbsp;XIII]] de wyk nei [[Frankryk]]. Syn tsjinstanners beskôgje dat as in ''[[de facto]]'' [[abdikaasje]], en roppe de [[Twadde Spaanske Republyk]] út
*[[3 maaie]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] komt it [[Empire State Building]] ree, it heechste [[gebou]] fan 'e wrâld.
*[[10 juny]] - [[Noarwegen]] beset [[East-Grienlân]]. Dit liedt ta in konflikt mei [[Denemark]].
*[[27 july]] - By [[steatsgreep yn Sily (1931)|in steatsgreep]] yn [[Sily]] wurdt [[diktator]] [[Carlos Ibáñez del Campo]] ôfset, dy't útwykt nei [[Argentynje]]. Neitiid falt Sily ta proai oan in perioade fan folsleine [[anargy]].
*[[2 augustus]] - By it [[Katalaanske autonomyreferindum (1931)|in referindum]] sprekt mear as 99% fan 'e [[befolking]] fan [[Kataloanje]] him út foar [[autonomy]] binnen de [[Twadde Spaanske Republyk]].
*[[12 augustus]] - By [[Wettersneed yn Sina (1931)|wettersneed yn Sina]] oerstreamt de [[rivier]] de [[Jangtse]]. Der komme 8.000 minsken om.
*[[25 augustus]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]] foarmet [[premier]] [[Ramsay MacDonald]] in [[regear fan nasjonale ienheid]] yn ferbân mei de [[Grutte Depresje|oangeande ekonomyske krisis]].
*[[simmer]] - De [[Twadde Koerdysk-Arabyske Oarloch]] brekt út yn noardlik [[Irak]].
*[[18 septimber]] - By it [[Mukden-ynsidint]] yn 'e neite fan 'e [[Sina|Sineeske]] [[stêd]] [[Mukden]] (no: Shenyang) wurdt in [[bomoanslach]] útfierd op in [[spoarline]] yn súdlik [[Mantsjoerije]], dy't ûnder [[Japan]]sk tafersjoch stiet.
*[[19 septimber]] - Nei oanlieding fan it [[Mukden-ynsidint]] docht [[Japan]] [[Japanske ynfal yn Mantsjoerije|in ynfal]] yn noardeastlik [[Sina]] en begjint mei de besetting fan [[Mantsjoerije]].
*[[11 oktober]] - Yn [[Dútslân]] foarmje in stikmannich ekstreem-rjochtse [[organisaasje]]s, wêrûnder de [[NSDAP]], by in reuseftige [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] yn [[Bad Harzburg]] it [[Harzburger Front]].
*[[14 oktober]] - Yn [[Spanje]] wurdt de [[skieding tusken tsjerke en steat]] ynfierd.
*[[24 oktober]] - [[Maffia]]baas [[Al Capone]] wurdt yn 'e [[Feriene Steaten]] foar [[belestingûntdûking]] feroardiele ta 11 jier [[finzenisstraf]] en in [[jildboete]] fan [[$]]50.000.
*[[1 desimber]] - De twadde rûnetafelkonferinsje oer de takomst fan [[Britsk-Ynje]] einiget sûnder dat der foarútgong boekt is. De Yndyske [[nasjonalist]]en, oanfierd troch [[Mahatma Gandhi]], bliuwe by harren minimumeask fan folslein yntern [[selsbestjoer]], wylst de [[Feriene Keninkryk|Britten]] dêr neat fan witte wolle.
* [[1 desimber]] - De [[Sovjet-Uny]] skaft de [[Revolúsjonêre kalinder]] ôf.
*[[10 desimber]] - Yn [[Spanje]] wurdt in nije, progressive [[grûnwet]] oannommen, dy't û.m. de earder ynstelde [[skieding fan tsjerke en steat]] formalisearret en de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] regelet.
*[[16 desimber]] - Yn [[Dútslân]] rjochtsje de [[sosjalistysk]]e [[SPD]] en oare linke [[organisaasje]]s it [[Eiserne Front]] op dat him keart tsjin sawol ekstreem-rjochts as de [[kommunistysk]]e [[KPD]].

== Berne ==
;febrewaris
* [[1 febrewaris|1]] - [[Klaas Bruinsma (oersetter)|Klaas Bruinsma]], Frysk oersetter († [[2018]])
* [[12 febrewaris|12]] - [[Tine de Vries (reedrydster)|Tine de Vries]], Frysk reedrydster († [[2014]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[Reinier Paping]], Nederlânsk maratonrider († [[2021]])
* [[23 febrewaris|23]] - [[Harry Langman]], Nederlânsk ekonoom en politikus († [[2016]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Piet Bambergen]], Nederlânsk akteur († [[1996]])
* [[18 maart|18]] - [[Albert Rinia]], Frysk keatser († [[2005]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Gerrit Noordzij]], Nederlânsk typograaf en letterûntwerper († [[2022]])
* [[15 april|15]] - [[Tomas Tranströmer]], Sweedsk dichter en oersetter († [[2015]])
* [[16 april|16]] - [[Piet de Visser (politikus)|Piet de Visser]], Nederlânsk politikus  († [[2012]])
* [[26 april|26]] - [[Cor Hoekstra]] (Cork), Frysk cartoonist († [[1996]])
;maaie
* [[2 maaie|2]] - [[Theo Sontrop]], Nederlânsk dichter, letterkundige en útjouwer († [[2007]])
* [[4 maaie|4]] - [[Jan Pesman (reedrider)|Jan Pesman]], Nederlânsk reedrider († [[2014]])
;juny
* [[22 juny|22]] - [[Henk Vonhoff]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[25 juny|25]] - [[Glenmor]], Bretonsk sjonger († [[1996]])
;july
* [[30 july|30]] - [[Wies van Dongen (1931)|Wies van Dongen]], Nederlânsk hurdfytser († [[2022]])
* [[31 july|31]] - [[Iwan Rebroff]], Dútsk sjonger († [[2008]])
;augustus
* [[7 augustus|7]] - [[Nils Århammar]], Sweedsk taalkundige († [[2022]])
* [[16 augustus|16]] - [[Kakuichi Mimura]], Japansk fuotballer († [[2022]])
* [[18 augustus|18]] - [[Hans van Mierlo]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[20 augustus|20]] - [[Anne Hellinga]], Frysk skriuwer († [[2004]])
* [[22 augustus|22]] - [[Maurice Gee]], Nijseelânsk skriuwer
* [[25 augustus|25]] - [[Peter Gilmore (akteur)|Peter Gilmore]], Ingelsk akteur (''Onedin Line'') († [[2013]])
* [[28 augustus|28]] - [[Cristina Deutekom]], Nederlânsk operasjongster
;septimber
* [[30 septimber|30]] - [[Jan J. van der Hoorn]], Nederlânsk reedrider († [[2016]])
;oktober
* [[7 oktober|7]] - [[Desmond Tutu]], Súdafrikaansk aartsbiskop en minskerjochte-aktivist († [[2021]])
* [[19 oktober|19]] - [[Rubens de Falco]], Brazyljaansk akteur († [[2008]])
;novimber
* [[15 novimber|15]] - [[Jan Terlouw]], Nederlânsk politikus en skriuwer
* [[23 novimber|23]] - [[Jan J. Bijlsma]], Frysk skriuwer/dichter en ûnderwizer († [[2021]])
* [[26 novimber|26]] - [[Hitoshi Kodama]], Japansk taalkundige († [[2021]])
;desimber
* [[29 desimber|29]] - [[Joets]], Frysk muzikant († [[2008]])

== Ferstoarn ==
* [[14 febrewaris]] - [[Jan Paardekoper]], Nederlânsk komponist, dirigint en pianist (* [[1875]])
* [[28 febrewaris]] - [[Jetze Doorman]], Frysk skermer (* [[1881]])
* [[4 april]] - [[André Michelin]], Frânsk ûndernimmer (* [[1853]])
* [[17 july]] - [[Nicolae Paulescu]], Roemeensk fysiolooch, ûntdekker fan 'e [[ynsuline]] (* [[1869]])
* [[31 augustus]] - [[David Pendleton Oakerhater]], Amerikaansk predikant (* [[1847]])
* [[18 oktober]] - [[Thomas Edison]], Amerikaansk útfiner (* [[1847]])
* [[24 desimber]] - [[Fleanende Hauk]] (''Flying Hawk''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] en skiedkundige (* [[1854]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1931| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>fiy62361zcjn3q9yxzk2xgzho7z4cii</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1930</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1720</id>
    <revision>
      <id>1084703</id>
      <parentid>1084305</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:06:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="10956" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1930-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[13 jannewaris]] - De earste [[Mickey Mouse|Mickey Mouse-strip]] ferskynt.
*[[23 jannewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] dielsteat [[Tueringen]] wurdt [[Wilhelm Frick]] as earste [[NSDAP]]-[[politikus]] ea [[minister]] yn in dielsteatregear.
* [[23 jannewaris]] - Stifting fan de [[WSSFS]].
* [[24 jannewaris]] - Yn [[Eindhoven]] wurdt de earste [[patat]]kream fan [[Nederlân]] iepene.
*[[26 jannewaris]] - Yn [[Britsk-Ynje]] ropt de [[sosjalistysk]]e foaroanman [[Jawaharlal Nehru]] de ûnôfhinklikheid fan [[Yndia]] út by wize fan protest tsjin 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] wegering om 'e [[koloanje]] mear [[selsbestjoer]] te jaan.
*[[28 jannewaris]] - Yn [[Spanje]] moat [[premier]] [[Miguel Primo de Rivera]], dy't lieding jout oan in [[militêr]]e [[diktatuer]], opstappe as gefolch fan in [[jild|finansjele]] krisis yn it ramt fan 'e [[Grutte Depresje]], nei't dúdlik wurdt dat it [[leger (lânmacht)|leger]] him net mear stipet. 
*[[18 febrewaris]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[astronoom]] [[Clyde Tombaugh]] ûntdekt [[Pluto (planeet)|Pluto]], de njoggende [[planeet]] fan it [[Sinnestelsel]]. 
* [[22 febrewaris]] - Oprjochting fan [[It Fryske Gea]].
* [[30 febrewaris]] - Komt as datum foar yn de [[Revolusjonêre kalinder]] fan de [[Sovjet-Uny]].
*[[6 maart]] - In massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] troch [[wurkleazens|wurkleazen]] yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt troch de Amerikaanskes [[plysje]] ûnmeilydsum útinoar slein.
*[[12 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] begjint de lânseigen foaroanman [[Mahatma Gandhi]] oan it haad fan in grutte kloft folk oan syn [[Sâltmars]] nei de [[see]], om dêr sels [[sâlt]] te winnen en sa it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[monopoalje]] op sâlt yn Ynje oan 'e kaak te stellen.
* [[25 maart]] - De ''Europa'' fan de [[NDL]] wint de [[Blauwe Wimpel]] mei 4 dagen, 17 oere en 6 minuten.
*[[3 april]] - Nei it [[ferstjerren]] fan [[keizerinne]] [[Zewditu]] wurdt [[Haile Selassie]] allinnichhearsker fan [[Abessynje]].
*[[5 maaie]] - Oan 'e ein fan syn súksesfolle [[Sâltmars]] wurdt yn [[Britsk-Ynje]] de [[aktivist]] [[Mahatma Gandhi]] mei tûzenen oanhingers op lêst fan [[Edward Wood, 1e greve fan Halifax|Lord Irwin]], de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[ûnderkening]], [[arrestaasje|arrestearre]] foar it yllegaal winnen fan [[sâlt]] (dêr't de Britske [[oerheid]] yn Ynje it [[monopoalje]] op hat).
* [[15 maaie]] - De [[Nederlân]]ske [[minister]] [[Paul Reymer|Reymer]] fan Wetttersteat kûndiget it [[Stjoertiidbeslút]] ôf. Dit wurdt wol it hichtepunt fan de [[ferpyldering]] neamd.
*[[19 maaie]] - [[Súd-Afrika]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn (mar allinnich foar [[jeropide ras|blanke]] [[froulju]]).
*[[8 juny]] - De út [[ballingskip]] weromroppen [[Karel II fan Roemeenje|Karel&amp;nbsp;II]] folget syn njoggenjierrige [[soan]] [[Michael fan Roemeenje|Michael]] op as [[kening]] fan [[Roemeenje]]. (Hy wie yn [[1925]] ferballe troch syn [[heit]], kening [[Ferdinand I fan Roemeenje|Ferdinand]], en doe't dyselde yn [[1927]] [[stoar]], waard er dêrom opfolge troch syn [[pakesizzer]], de doe seisjierrige Michael.)
*[[26 juny]] - It [[16e Partijkongres fan de Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] stiet hielendal yn it teken fan suverings. Foaroanman [[Josef Stalin]] hâldt in seis oeren duorjende [[taspraak]] dêr't er fierdere maatregels yn oankundiget tsjin [[trotskisme|trotskisten]] en oare tsjinstanners.
*[[1 july]] - It [[Feriene Keninkryk]] stimt yn mei de ûnôfhinklikheid fan [[Irak]], dy't pland stiet foar [[1932]].
* [[16 july]] - De lêste [[hynstetram]] fan [[Nederlân]], tusken [[Makkum]] en [[Harkesyl]], wurdt ferfongen troch in [[autobus|bustsjinst]].
* [[8 augustus]] - Earste [[Betty Boop]]-[[tekenfilm]] komt út, mei de [[titel (namme)|titel]] ''Dizzy Dishes''.
*[[21 augustus]] - Yn [[Nederlân]] falt de [[Wieringermar]] drûch. Dit is it earste grutte projekt fan 'e [[Suderseewurken]].
*[[25 augustus]] - Yn [[Poalen]] lit de [[premier]] en [[minister]] fan Definsje, [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]], de lieders fan 'e linkse en sintrumrjochtse [[opposysje (polityk)|opposysjepartijen]] oppakke en [[finzen]] sette.
*[[25 augustus]] - By [[steatsgreep yn Perû (1930)|in steatsgreep]] yn [[Perû]] wurdt [[diktator]] [[Augusto Leguía]] ôfset, dy't al sûnt [[1919]] oan macht is.
*[[5 septimber]] - By [[steatsgreep yn Argentynje (1930)|in steatsgreep]] yn [[Argentynje]] wurdt de [[liberalisme|liberale]] [[presidint]] [[Hipólito Irigoyen]] ôfset troch [[generaal]] [[José Uriburu]], dy't stipe wurdt troch de grutgrûnbesitters.
*[[9 septimber]] - Yn [[Peking]] lit [[generaal]] [[Feng Yuxiang]] himsels ta [[presidint]] útroppe fan in [[regear|tsjinregear]] (tsjin dat fan [[Chiang Kai-shek]]).
*[[14 septimber]] - By [[Ryksdeiferkiezings (1930)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] komme de [[faksistysk]]e [[NSDAP]] en de [[kommunist]]yske [[KPD]] as de grutte winners út 'e bus.
*[[septimber]] - De [[Earste Koerdysk-Arabyske Oarloch]] brekt út yn noardlik [[Irak]].
* [[4 oktober]] - Foar de earste kear is it [[Wrâldbistedei]].
*[[4 novimber]] - By de [[Revolúsje fan 1930]] komt yn [[Brazylje]] [[Getúlio Vargas]] oan 'e macht.
*[[5 desimber]] - Yn [[Belgje]] falle by de [[giframp yn de Maasdelling]] by [[Luik (stêd)|Luik]] 66 deaden as der in wolk [[gifgas|giftich gas]] út in [[gemy]]sk [[fabryk]] ûntsnapt.
*[[12 desimber]] - De lêste [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] ûntromje it [[Saargebiet (mandaatgebiet)|Saargebiet]], dat de status fan [[mandaatgebiet]] fan it [[Folkebûn]] hat.
*[[22 desimber]] - Yn 'e [[Noarwegen|Noarske]] [[haadstêd]] [[Oslo]] ûndertekenje [[Nederlân]], [[Belgje]], [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]], [[Denemark]], [[Noarwegen]], [[Sweden]] en [[Finlân]] de [[Konvinsje fan Oslo]], wêryn't se inoar [[ekonomy]]ske en [[politike]] stipe ûnthjitte.
* [[22 desimber]] - Oprjochting fan de [[Federaasje fan Fryske Studinteferienings]] yn de [[Kânselerij (Ljouwert)|Kânselerij]] te [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]. 
*[[30 desimber]] - Nei't de [[opstân]] fan [[Feng Yuxiang]] yn noardlik [[Sina]] delslein is, konsintrearret de Sineeske [[diktator]] [[Chiang Kai-shek]] him op it besingeljen en ferneatigjen fan 'e [[kommunistysk]]e bases yn súdlik Sina.
* ''sûnder datum'' - De [[legindarysk]]e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[krimineel|kriminelen]] [[Bonnie en Clyde]] krije kunde oan inoar.

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Robert Loggia]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
* [[4 jannewaris|4]] - [[Sorrell Booke]], Amerikaansk akteur († [[1994]])
* [[15 jannewaris|15]] - [[Hylkje Goïnga]], Frysk skriuwster († [[2001]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Derek Walcott]], Sint-Lusiaansk dichter, skriuwer en Nobelpriiswinner († [[2017]])
;febrewaris
* [[8 febrewaris|8]] - [[Kees Visscher]], Nederlânsk skriuwer († [[2007]])
* [[12 febrewaris|12]] - [[Viola Hatch]], Amerikaansk aktiviste, politika en bestjoerster
;maart
* [[21 maart|21]] - [[Jos van Manen Pieters]], Nederlânsk skriuwster († [[2015]])
* [[24 maart|24]] - [[Jack Kooistra]], Frysk sjoernalist en nazy-jager
* [[30 maart|30]] - [[John Lanting]], Nederlânsk akteur († [[2018]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Hemut Kohl]], bûnskânselier fan [[Dútslân]] († [[2017]])
* [[7 april|7]] - [[Andrew Sachs]], Dútsk-Britsk akteur († [[2016]])
* [[12 april|12]] - [[Ype Schaaf]], Frysk predikant en sjoernalist († [[2003]])
* [[12 april|12]] - [[Louw de Graaf]], Frysk politikus († [[2020]])
* [[30 april|30]] - [[Kitty Janssen]], Nederlânsk aktrise († [[2012]])
;maaie
* [[22 maaie|22]] - [[Dieuwke de Graaff-Nauta]], Frysk politika († [[2008]])
* [[31 maaie|31]] - [[Clint Eastwood]], Amerikaansk akteur en regisseur
;juny
* [[3 juny|3]] - [[Rein Strikwerda]], Frysk ortopedysk sjirurch († [[2006]])
* [[12 juny|12]] - [[Jim Nabors]], Amerikaansk akteur en sjonger († [[2017]])
;july
* [[15 july|15]] - [[Jacques Derrida]], Frânsk literêr kritikus en filosoof († [[2004]])
;augustus
* [[1 augustus|1]] - [[Karoly Grosz]], premier fan [[Hongarije]] († [[1996]])
* [[5 augustus|5]] - [[Neil Armstrong]], Amerikaansk astronaut, earste minsk op 'e moanne († [[2012]])
* [[25 augustus|25]] - [[Sean Connery]], Skotsk akteur († [[2020]])
* [[28 augustus|28]] - [[Ben Gazzara]], Amerikaansk akteur († [[2012]])
* 28 - [[Windsor Davies]], Britsk akteur († [[2019]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Durk van der Ploeg]], Frysk skriuwer
* [[7 septimber|7]] - kening [[Boudewijn fan Belgje]] († [[1993]])
* [[8 septimber|8]] -  [[Marilyn Durham]], Amerikaansk skriuwster († [[2015]])
* [[23 septimber|23]] - [[Ray Charles]], Amerikaansk sjonger en muzikant († [[2004]])
* [[25 septimber|25]] - [[Ellen Moves Camp]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste († [[2008]])
* [[29 septimber|29]] - [[Colin Dexter]], Ingelsk skriuwer († [[2017]])
;oktober
* [[4 oktober|4]] - [[Gerard van der Weerd]], Frysk dirigint († [[2012]])
* [[5 oktober|5]] - [[Renze de Vries]], Nederlânsk sportbestjoerder († [[2012]])
* [[10 oktober|10]] - [[Kim Winona]], Amerikaansk aktrise († [[1978]])
* [[31 oktober|31]] - [[Michael Collins (astronaut)|Michael Collins]], Amerikaansk romtefarder († [[2021]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Eppe Otter]], Frysk pionier [[Feanhoopfestival]] († [[2012]])
;desimber
* [[8 desimber|8]] - [[Maximilian Schell]],  Eastenryksk-Switsersk akteur, regisseur en skriuwer. († [[2014]])
* [[11 desimber|11]] - [[Jean-Louis Trintignant]], Frânsk akteur († [[2022]])
;''datum ûnbekend''
*[[Joop Verbeke]], Frysk muzikant († [[1997]])

== Ferstoarn ==
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[Just Havelaar]], Nederlânsk skilder en skriuwer (* [[1880]])
* [[18 febrewaris|18]] - [[Gerardus Heymans|Gerard Heymans]], Frysk filosoof en grûnlizzer fan 'e psychology yn Nederlân (* [[1857]])
;maaie
* [[12 maaie|12]] - [[Piter Jelles Troelstra]], Frysk politikus en dichter (* [[1860]])
* [[13 maaie|13]] - [[Fridtjof Nansen]], Noarsk ûntdekkingsreizger (* [[1861]])
;july
* [[7 july|7]] - [[Arthur Conan Doyle]], Skotsk skriuwer (* [[1859]])
;oktober
* [[11 oktober|11]] - [[Sien van Hulst]], inisjatyfnimster foar de wykferpleging en kreamsoarch (* [[1868]])
;desimber
* [[30 desimber|30]] - [[Nicolaas Molenaar]], Nederlânsk arsjitekt (* [[1850]])
;datum ûnbekend
* ein [[april]] - [[Ellen Francis Mason]], Amerikaansk oersetster (* [[1846]])

==Literatuer==
;poëzij
* [[T.S. Eliot]], ''[[The Journey of the Magi]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Reis fan de Wizen'')&lt;/small&gt;
* [[T.S. Eliot]], ''[[A Song for Simeon]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it Frysk as ''In Liet foar Simeon'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1930| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>c5tnf2tl4fgk6t8rcsdr315ajipi59d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1928</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1722</id>
    <revision>
      <id>1084671</id>
      <parentid>1084407</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:17:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9013" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[11 febrewaris|11]]-[[19 febrewaris]] - De [[Olympyske Winterspullen 1928|Olympyske Winterspullen]] wurde holden yn [[Sankt Moritz]], yn [[Switserlân]].
*[[20 febrewaris]] - Op 'e [[6e Panamerikaanske Konferinsje]] yn 'e [[Kuba]]anske [[haadstêd]] [[Havana]] wurdt in [[resolúsje]] yntsjinne dy't stelt dat gjin inkele steat it rjocht hat om him te bemuoien mei de binnenlânske oangelegenheden fan in oar lân. Dêrmei wurdt ferwiisd nei de ynfallen fan 'e [[Feriene Steaten]] yn [[Haïty]], de [[Dominikaanske Republyk]] en [[Nikaragûa]]. Hoewol't de resolúsje oanholden wurdt oant de folgjende Panamerikaanske konferinsje, foarmet allinnich al it feit dat er yntsjinne is in gefoelige [[diplomatike]] nederlaach foar de Feriene Steaten.
*[[12 maart]] - [[Britsk-Malta]] kriget de status fan [[dominion]] binnen it [[Britske Ryk]].
*[[25 maart]] - By [[Portegeeske presidintsferkiezings (1928)|presidintsferkiezings]] yn [[Portegal]] wurdt [[generaal]] [[Antonio de Fragoso Carmona]] keazen, dy't al fan [[1926]] ôf oan 'e macht is. Hy wie de iennichste kandidaat.
*[[27 april]] - Yn it nije [[regear]] fan [[Portegal]] kriget [[Antonio de Oliveira Salazar]] wiidfiemjend foech as [[minister]] fan Finânsjes.
*[[20 maaie]] - By [[Ryksdeiferkiezings (1928)|Ryksdeiferkiezings]] behellet de [[sosjalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[SPD]] yn [[Dútslân]] in oerwinning.
* [[22 maaie]] - De [[Noardpoal]]tocht fan [[Umberto Nobile]] yn in [[loftskip]] einiget mei in crash op it [[iis|poaliis]].
*[[25 maaie]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[piloat]]e [[Amelia Earhart]] fljocht as earste [[frou]] oer de [[Atlantyske Oseaan]].
*[[july]] - Op it [[6e Wrâldkongres fan de Komintern|6e Wrâldkongres]] fan 'e [[Komintern]] swart de [[kommunistysk]]e beweging alle gearwurking mei de [[sosjalist]]en ôf.
*[[2 july]] - Yn it [[Feriene Keninkryk]], dêr't sûnt [[1918]] [[kiesrjocht]] bestiet foar [[froulju]] âlder as tritich jier, wurdt no it algemien [[frouljuskiesrjocht]] ynfierd.
*[[19 july]] - By [[steatsgreep yn Egypte (1928)|in steatsgreep]] yn [[Egypte]] ûntbynt [[kening]] [[Fûad I fan Egypte|Fûad&amp;nbsp;I]] it [[parlemint]] en lûkt alle macht nei himsels ta.
* [[28 july]]-[[12 augustus]]] - De [[Olympyske Simmerspullen 1928|Olympyske Simmerspullen]] wurde holden yn [[Amsterdam]].
*[[27 augustus]] - Yn [[Parys]] ûndertekenje 15 [[lân|lannen]] it [[Briand-Kellogg-pakt]], dat opsteld is troch de [[Frankryk|Frânske]] [[minister]] fan Bûtenlânske Saken [[Aristide Briand]] en syn [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] amtgenoat [[Frank B. Kellogg]]. Dêryn wurdt ferklearre dat [[oarloch]] ûnwettich is.
*[[septimber]] - By tafal ûntdekt de [[Skotlân|Skotske]] [[bakteriolooch]] [[Alexander Fleming]] [[penisilline]], in [[skimmel]] dy't [[baktearjes]] deadet.
*[[1 septimber]] - It [[Albaneesk Keninkryk]] wurdt útroppen, mei [[presidint]] [[Ahmed Zogu]] as [[kening]] [[Zog I fan Albaanje|Zog&amp;nbsp;I]].
* [[18 septimber]] - Earste flecht fan it [[loftskip]] de ''[[Graf Zeppelin]]''.
*[[6 oktober]] - [[Chiang Kai-shek]] wurdt útroppen ta [[presidint]] fan 'e [[Republyk Sina]]. Syn foech is sa wiidfiemjend dat er eins as [[diktator]] sjoen wurde moat.
*[[7 oktober]] - [[Ras (titel)|Ras]] [[Haile Selassi|Tafari Makonnen]] (better bekend ûnder syn lettere [[namme]] Haile Selassi) wurdt [[kroaning|kroane]] as [[negus]] fan [[Abessynje]].
*[[20 oktober]] - Yn [[Dútslân]] wurdt de ekstreem-rjochtse [[krante]]magnaat [[Alfred Hugenberg]] keazen as nije [[foarsitter]] fan 'e [[nasjonalistysk]]e [[politike partij]] [[DNVP]].
*[[26 novimber]] - By in swiere [[stoarm]] brekt yn [[Súd-Hollân]] de [[seedyk]] troch en strûpt de [[Hoekske Waard]] derûnder.
*[[desimber]] - Op ynstigaasje fan foaroanman [[Jawaharlal Nehru]] easket it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]] fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[koloanje|koloniale]] [[oerheid]] dat [[Britsk-Ynje]] binnen in jier de status fan [[dominion]] binnen it [[Britske Ryk]] krije sil.
*[[5 desimber]] - Yn 'e [[Gran Chaco]], in ûnherberchsum mar [[ierdoalje]]ryk grinsgebiet fan [[Bolivia]] en [[Paraguay]], fine [[skermutseling]]s plak tusken [[soldaten]] fan 'e beide lannen.
* ''sûnder datum'' - [[Hendrik Bulthuis]] bout de earste [[Burgumer Mar (sylboat)|Burgumer Mar]]-sylboat.

== Berne ==
;jannewaris
* [[5 jannewaris|5]] - [[Walter Mondale]], Amerikaansk politikus en diplomaat († [[2021]])
* [[8 jannewaris|8]] - [[Jeen van den Berg]], Frysk maratonrider († [[2014]])
* [[18 jannewaris|18]] - [[Tony Feitsma]], Frysk taalkundige en publisiste († [[2009]])
;febrewaris
* [[9 febrewaris|9]] - [[Rinus Michels]], Nederlânsk fuotballer en fuotbaltrener († [[2005]])
* 9 febrewaris - [[Herman Pieter de Boer]], Nederlânsk skriuwer, lietsjeskriuwer en sjoernalist († [[2014]])
* [[19 febrewaris|19]] - [[Jacob Noordmans]], Frysk sjoernalist en âld-haadredakteur fan de Ljouwerter Krante († [[2017]])
* [[26 febrewaris|26]] - [[Ariel Sharon]], premier fan [[Israel]] († [[2014]])
* 26 - [[Fats Domino]], Amerikaansk rhythm-and-bluessjonger en pianist († [[2017]]
* [[28 febrewaris|28]] - [[Anne van den Ban]], Frysk lânboukundige en heechlearaar († [[2016]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Paul Römer (telefyzjeregisseur)|Paul Römer]], Nederlânsk kameraman en regisseur († [[2007]])
* [[2 april|2]] - [[Piet Römer]], Nederlânsk akteur († [[2012]])
* [[23 april|23]] - [[Shirley Temple]], Amerikaansk aktrise († [[2014]])
;maaie
* [[4 maaie|4]] - [[Hosni Mûbarak]], presidint fan [[Egypte]] († [[2020]])
* [[8 maaie|8]] - [[Yoka Berretty]], Nederlânsk aktrise en sjongster († [[2015]])
* [[16 maaie|16]] - [[Joop Doevendans]], Frysk útjouwer en bestjoerder († [[2018]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Yde Schakel]], Frysk oannimmer († [[2020]])
* [[11 juny|11]] - [[Fabiola Mora y Aragón]], keninginne der [[Belgje|Belgen]] († [[2014]])
* [[14 juny|14]] - [[Che Guevara]], Argentynsk-Kubaansk revolusjonêr († [[1967]])
* [[28 juny|28]] - [[Pieter Jan Tichelaar]], Frysk ûndernimmer († [[2020]])
;july
* [[5 july|5]] - [[Pierre Mauroy]], Frânsk politikus († [[2013]])
* [[18 july|18]] - [[Simon Vinkenoog]], Nederlânsk skriuwer († [[2009]])
;augustus
* [[4 augustus|4]] - [[Wâtse Hiddema]], Frysk bestjoerder en frisiast († [[2011]])
* 4 - [[Frank Leyendekker]], Frysk-Amerikaansk boer en hynsteman († [[2022]])
* [[6 augustus|6]] - [[Andy Warhol]], Amerikaanske skilder († [[1987]])
* [[10 augustus|10]] - [[Annie van der Meer]], Frysk hurdrydster († [[2004]])
* [[17 augustus|17]] - [[Willem Duys]], Nederlânsk radio- en tillefyzjepresintator en muzykprodusint († [[2011]])
* [[21 augustus|21]] - [[Allard van der Scheer]], Nederlânsk akteur († [[2014]])
;septimber
* [[30 septimber|30]] - [[Elie Wiesel]], Joadsk-Amerikaansk skriuwer († [[2016]])
;oktober
* [[9 oktober|9]] - [[Hermann von der Dunk]], Nederlânsk skiedkundige († [[2018]])
;novimber
* [[10 novimber|10]] - [[Ennio Morricone]], Italjaansk komponist († [[2020]])
* [[20 novimber|20]] - [[Dolf Verroen]], Nederlânsk berneboekeskriuwer
;desimber
* [[4 desimber|4]] - [[Lieuwe Pietersen]], Frysk skriuwer, learaar en sosjolooch († [[2015]])
* [[8 desimber|8]] - [[Hannes Flesner]], Eastfrysk sjonger en lietsjeskriuwer († [[1984]])
* [[11 desimber|11]] - [[Martinus Antonius Veltman]], Nederlânsk dichter en tekstskriuwer († [[1995]])
* [[11 desimber|11]] - [[Jan Dijkstra]], Frysk metaalwurker († [[2005]])
* [[16 desimber|16]] - [[Friedrich Wilhelm Schnitzler]], Dútsk politikus († [[2011]])
* [[18 desimber|18]] - [[Ger Verrips]], Nederlânsk skriuwer († [[2015]])
* [[25 desimber|25]] - [[Aad de Koning]], Nederlânsk reedrider († [[2010]])
* [[29 desimber|29]] - [[Swaantsje Monderman]], Frysk dichteresse († [[2007]])
* [[30 desimber|30]] - [[Henri Debehogne]], Belgysk astronoom († [[2007]])
* [[30 desimber|30]] - [[Piet de Boer (hynsteman)|Piet de Boer]], Frysk hynsteman († [[2008]])

== Ferstoarn ==
* [[11 jannewaris]] - [[Thomas Hardy]], Ingelsk skriuwer (* [[1840]])
* [[4 febrewaris]] - [[Hendrik Lorentz]], Nederlânsk natuerkundige en Nobelpriiswinner (* [[1853]])
* [[18 juny]] - [[Roald Amundsen]], Noarsk ûntdekkingsreizger (* [[1872]])
* [[17 septimber]] - [[Baptiste Pourier]] (''Big Bat''), Amerikaansk ferkenner, tolk en gids (* [[1843]])
* [[10 desimber]] - [[Charles Mackintosh]], Skotsk arsjitekt (* [[1868]])
;''datum ûnbekend''
*[[Thomas Tibbles]], Amerikaanske sjoernalist, publisist en aktivist (* [[1840]])

==Literatuer==
;romans
* [[Hans Kirk]], ''[[Fiskerne]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Fiskers'')&lt;/small&gt;
* [[Erich Maria Remarque]], ''[[Im Westen nichts Neues]]''
;poëzij
*[[William Butler Yeats]], ''[[Sailing to Byzantium]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1928| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>rifw84f6nwygk8aeg4yoyj6jp9rgqqv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1927</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1723</id>
    <revision>
      <id>1084669</id>
      <parentid>1084303</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:15:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8953" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[29 jannewaris]] - Yn [[Dútslân]] wurdt in nij [[regear]] foarme troch [[kânselier]] [[Wilhelm Marx]], dêr't foar it earst ek de [[nasjonalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[DNVP]] yn opnommen is.
*[[3 febrewaris|3]]-[[13 febrewaris]] - By [[Febrewarisopstân (Portegal)|in mislearre opstân]] tsjin 'e [[diktatuer]] fan [[presidint]] [[Antonio de Fragoso Carmona]] falle yn [[Portegal]] hûnderten [[dea]]den.
*[[19 febrewaris]] - Yn [[Sjanghai]] brekt in algemiene [[staking]] út tsjin 'e oanwêzigens fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britten]] yn 'e [[konsesje (Sina)|konsesjes]] [[Hankou]] en [[Kiukang]].
*[[18 april]] - De [[nasjonalistysk]]e [[Sina|Sineeske]] foaroanman [[Chiang Kai-shek]] rjochtet yn [[Nanjing]] in eigen [[regear]] op, dat net mear oarders oannimt fan it offisjele regear fan 'e nasjonalistyske [[politike partij|partij]] [[Guomintang]], fêstige yn [[Wuhan]].
*[[11 april]] - Yn [[Sily]] ropt [[generaal]] [[Carlos Ibáñez del Campo]] himsels út ta [[presidint]]. Hy fungearre al sûnt de [[steatsgreep yn Sily (1925)|steatsgreep fan 1925]] efter de skermen as [[sterke man (polityk)|sterke man]].
*[[4 maaie]] - De [[Feriene Steaten]] lizze de stridende partijen yn [[Nikaragûa]], de [[liberalen]] en de [[konservativen]], in [[frede]]sproses op.
*[[20 maaie|20]]-[[21 maaie]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[piloat]] [[Charles Lindbergh]] fljocht yn syn [[fleanmasine]] ''[[The Spirit of St. Louis]]'' as earste oer de hiele [[Atlantyske Oseaan]], fan [[New York (stêd)|New York]] nei [[Parys]], yn in tiid fan yn 33 [[oere]]n en 20 [[minuten]].
*[[17 july]] - By [[rebûlje yn Wenen (1927)|in rebûlje]] yn 'e [[Eastenryk]]ske [[haadstêd]] [[Wenen]] komt it ta gefjochten tusken leden fan 'e [[sosjalistysk]]e [[Schutzbund]] en de [[plysje]], wêrby't hast hûndert [[dea]]den falle.
*[[22 july]] - [[Belgje]] en [[Portegal]] slute it [[Ferdrach fan Luanda (1927)|Ferdrach fan Luanda]], wêrby't de rin fan 'e [[grins (line)|grins]] tusken [[Portegeesk-Angoala]] en de [[Belgyske Kongo]] fêstlein wurdt.
*[[1 augustus]] - Yn [[Sina]] brekt de [[Sineeske Boargeroarloch]] út tusken it [[nasjonalistysk]]e [[regear]] en [[kommunistysk]]e [[opstanneling]]en. Dit konflikt sil mei tuskenskoften oant [[1949]] duorje.
*[[23 augustus]] - Yn 'e [[Feriene Steaten]] wurde twa [[Itaalje|Italjaanske]] [[ymmigrant]]en, [[Nicola Sacco]] en [[Bartolomeo Vanzetti]], op 'e [[elektryske stoel]] [[terjochtsteld]] foar de [[moard]] op in [[boekhâlder]]. Dit liedt yn 'e hiele [[Westerske wrâld]] ta [[ferûntweardiging]] en [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]], om't it bewiis tsjin 'e mannen alhiel net oertsjûgjend is. Frij algemien wurdt oannommen dat Sacco en Vanzetti feroardiele binne om harren [[anargisme|anargistyske]] opfettings en belutsenens by [[staking]]s. De saak wurdt dan ek sjoen as in foarbyld fan [[klassejustysje]].
*[[11 novimber]] - [[Frankryk]] en [[Joegoslaavje]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[27 novimber]] - Nei oanlieding fan it [[militêr]] bûnsgenoatskip dat earder dizze [[moanne (tiid)|moanne]] sletten waard tusken [[Frankryk]] en [[Joegoslaavje]], giet [[Albaanje]] in militêr bûnsgenoatskip oan mei [[Itaalje]].
*[[18 desimber]] - Op it [[15e Kongres fan de Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] wurde [[Leon Trotski]] en 76 fan syn oanhingers feroardiele. Syn eardere meistanners [[Grigorij Zinovjev]] en [[Ljev Kamenev]] bûge foar de partijline. Trotski sels wurdt [[ferballe]] nei [[Alma-Ata]], yn [[Kazachstan]].
*[[19 desimber]] - Op it [[15e Kongres fan de Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] wurdt de [[Nije Ekonomyske Polityk]] fan [[Lenin]] ôfskaft en ferfongen troch it [[Earste Fiifjierreplan (Sovjet-Uny)|Earste Fiifjierreplan]], dat û.m. de [[kollektivisaasje fan de lânbou]] omfiemet.
* ''sûnder datum'' - Yn [[Nederlânsk-Ynje]] wurdt de ûnder [[see|de weagen]] ferdwûne [[fulkaan]] de [[Krakatau]] wurdt op 'e nij aktyf.
* ''sûnder datum'' - De [[Provinsje Fryslân]] begjint de [[Fryske flagge]] te brûken op it [[provinsjehûs]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[9 jannewaris|9]]  - [[Geert Bakker]], Frysk rektor fan de Noardlike Leargongen († [[2006]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Æbe Haima]], Frysk keatser († [[2002]])
* [[13 febrewaris|13]] - [[Sietse Westra]], oprjochter fan [[SC Cambuur Ljouwert|Sportclub Cambuur]] († [[2017]])
* [[17 febrewaris|17]] - [[Cees Schelling]], Nederlânsk fakbûnsbestjoerder († [[2018]])
* [[20 febrewaris|20]] - [[Ibrahim Ferrer]] Kubaansk sjonger († [[2005]])
;maart
* [[8 maart|8]] - [[Ethel Portnoy]], Nederlânsk skriuwster († [[2004]])
* [[27 maart|27]] - [[Chris Fokma]], Frysk byldhouwer en keramist († [[2012]])
* [[28 maart|28]] - [[Herman Wiersinga]], Nederlânsk teoloog († [[2020]])
* [[30 maart|30]] - [[Leen Jongewaard]], Nederlânsk akteur en sjonger († [[1996]])
* [[31 maart|31]] - [[Dirk Jan Henstra]], Nederlânsk ekonomysk histoarikus († [[2016]])
;april
* [[19 april|19]] - [[Rinse Zijlstra]], Fryk politikus († [[2017]])
* [[20 april|20]] - [[Phil Hill]], Amerikaansk autokoereur († [[2008]])
* [[25 april|25]] - [[Albert Uderzo]], Frânsk striptekener († [[2020]])
;maaie
* [[10 maaie|10]] - [[Albert H. Friedlander]], Joadsk-Amerikaansk rabbyn en skriuwer († [[2004]])
* [[27 maaie|27]] - [[Jan Blokker]], Nederlânsk sjoernalist, kollumnist en senarioskriuwer († [[2010]])
;juny
* [[4 juny|4]] - [[André van den Heuvel]], Nederlânsk akteur en regisseur († [[2016]])
* [[8 juny|8]] - [[Jerry Stiller]], Amerikaansk komyk en akteur († [[2020]])
;july
* [[15 july|15]] - [[Egbert van 't Oever]], Nederlânsk reedrydtrener († [[2001]])
* [[29 july|29]] - [[Harry Mulisch]], Nederlânsk skriuwer († [[2010]])
;augustus
* [[7 augustus|7]] - [[Ien van den Heuvel]], Nederlânsk politikus († [[2010]])
* [[17 augustus|17]] - [[Maximilien Vegelin van Claerbergen]], Nederlânsk diplomaat (v [[2011]])
* [[18 augustus|18]] - [[Rosalynn Carter]], Amerikaansk presidintsfrou
* [[20 augustus|20]] - [[Truus Postma]], Frysk dokter en pro-eutanasyaktiviste († [[2014]])
* [[22 augustus|22]] - [[Geert Eijgelaar]], Nederlânsk politikus († [[2022]])
* [[23 augustus|23]] - [[Dick Bruna]], Nederlânsk berneboekeskriuwer, grafysk foarmjouwer en tekener († [[2017]])
* [[28 augustus|28]] - [[Auke Reitze Bloembergen]], Nederlânsk riedshear († [[2016]])
* [[29 augustus|29]] - [[Maria van Harinxma thoe Slooten|Maria baronesse Van Harinxma thoe Slooten]], Frysk ealfrouwe († [[2015]])
;septimber
* [[2 septimber|2]] - [[Aggie van der Meer]], Frysk skriuwster
* [[16 septimber|16]] - [[Peter Falk]], Amerikaansk akteur en senarioskriuwer († [[2011]])
;oktober
* [[14 oktober|14]] - [[Roger Moore]], Ingelsk akteur († [[2017]])
* [[16 oktober|16]] - [[Günter Grass]], Dútsk skriuwer en keunstner († [[2015]])
* [[18 oktober|18]] - [[Karin Kraaykamp]], Nederlânsk omropster († [[2018]])
;novimber
* [[15 novimber|15]] - [[Ria Postma-Stolk]], Nederlânsk-Frysk skriuwster en foardrachtskeunstneresse († [[2008]]) 
* [[15 novimber|15]] - [[Atze Bosch]], Frysk dichter en oersetter († [[2011]])
;oktober
* [[16 oktober|16]] - [[Adam van der Woude]], Nederlânsk teolooch, bibelwittenskipper en predikant († [[2000]])
;novimber
* [[19 novimber|19]] - [[Rinnie Kuiper]], Frysk keatser († [[2007]])
;desimber
* [[3 desimber|3]] - [[Andy Williams]], Amerikaansk sjonger († [[2012]])
* 3 - [[Will Spoor]], Nederlânsk akteur († [[2014]])
* [[5 desimber|5]] - kening [[Bhumibol Adulyadej|Rama IX fan Tailân]] (Bhumibol Adulyadej) († [[2016]])
* [[7 desimber|7]] - [[Auke Hettema]], Frysk byldhouwer († [[2004]])
* [[21 desimber|21]] - [[Piter Bergsma]], Frysk dammer († [[2012]])
* [[25 desimber|25]] - [[Ram Narayan]], Yndiaask muzikant
;''datum ûnbekend''
* [[Ak Wassenaar]], Frysk deiboekskriuwster
* [[Rod Jellema]], Amerikaansk dichter, universitêr dosint en oersetter († [[2018]])
* [[Ger van Norden]], Nederlânsk keunstskilder en grafikus († [[2012]])

== Ferstoarn ==
* [[21 jannewaris]] - [[Rindert van Zinderen Bakker]], Frysk skriuwer en politikus (* [[1845]])
* [[25 jannewaris]] - [[Marten Hepkes Bakker]], Frysk kastlein, bakker en dichter (* [[1848]])
* [[14 maaie]] - [[Isadora Duncan]], Amerikaansk dûnseresse (* [[1878]])
* [[14 juny]] - [[Jerome K. Jerome]], Ingelsk skriuwer (* [[1859]])
* [[13 augustus]] - [[James Oliver Curwood]], Amerikaansk skriuwer (* [[1878]])
* [[10 septimber]] - [[Winfield S. Edgerly]], Amerikaansk militêr (* [[1846]])
* [[24 desimber]] - [[Vladimir Bechterew]], Russysk neurolooch (* [[1857]])
;''datum ûnbekend''
*[[Swarte Sjaal]] (''Black Shawl''), Lakota-frou (* 18??)

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1927| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>1rlqho5e1zuixgc2et0onf3k5clkz05</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1926</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1724</id>
    <revision>
      <id>1084674</id>
      <parentid>1084444</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:20:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9271" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[8 jannewaris]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]], de [[emir]] fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjd]], wurdt troch de hegerein fan [[Mekka]], [[Medina (stêd)|Medina]] en [[Djedda]] útroppen ta [[kening]] fan 'e [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]].
*[[28 jannewaris]] - [[Abdûlazyz ibn Saûd]] foeget syn beide riken, de [[Keninkryk fan de Nêzjd|Nêzjd]] en de [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]], gear ta it [[Keninkryk fan de Hidjas en de Nêzjd]] (de foarrinner fan [[Saûdy-Araabje]]).
*[[20 maart]] - [[Chiang Kai-shek]], de lieder fan 'e [[Sina|Sineeske]] [[nasjonalistysk]]e [[politike partij|partij]] [[Guomintang]], begjint mei in yngeande suvering fan syn partij om dy fan alle [[kommunistysk]]e ynfloeden te ûntdwaan.
* [[9 maaie]] - [[Richard Byrd]] seit dat er oer de [[Noardpoal]] flein is; syn [[deiboek]] jout lykwols reden foar twifel.
* [[11 maaie|11]]-[[13 maaie]] - It [[loftskip]] de ''Norge'', mei [[Roald Amundsen|Amundsen]] en [[Umberto Nobile|Nobile]], makket as earste mei wissens in tocht oer de [[Noardpoal]].
*[[12 maaie]] - By [[steatsgreep yn Poalen (1926)|in steatsgreep]] yn [[Poalen]] wurdt [[presidint]] [[Stanisław Wojcieckowski]] ôfset en lûkt [[maarskalk]] [[Józef Piłsudski]] alle macht nei himsels ta.
*[[26 maaie]] - Mei de oerjefte fan 'e [[Riffinen|Riffynske]] lieder [[Abd el-Krim]] komt der in ein oan 'e slepende [[Rifoarloch]] yn [[Spaansk-Marokko]].
*[[28 maaie|28]]-[[31 maaie]] - By [[steatsgreep yn Portegal (maaie 1926)|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[presidint]] [[Bernardino Machedo]] ôfset en komt [[generaal]] [[Manuel Gomes da Costa]] oan 'e macht.
*[[12 juny]] - [[Brazylje]] seit syn lidmaatskip fan it [[Folkebûn]] op.
* [[20 juny]] - Demonstraasje fan 'e earste [[mobile telefoan]] yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]].
*[[9 july]] - By [[steatsgreep yn Portegal (july 1926)|in steatsgreep]] yn [[Portegal]] wurdt [[generaal]] [[Manuel Gomes da Costa]] ôfset en komt de [[monargisme|monargistyske]] generaal [[João José Sinel de Cordes]] oan 'e macht.
*[[12 july]] - Yn [[Sina]] begjint de [[nasjonalistysk]]e lieder [[Chiang Kai-shek]] oan in [[fjildtocht]] tsjin 'e [[kriichshear]] [[Wu Peifu]].
* [[27 july]] - De [[nasjonaal-sosjalistysk]]e [[Dútslân|Dútske]] foaroanman [[Adolf Hitler]] kart de oprjochting fan 'e [[Hitlerjugend]] goed, dat in [[jongerein]]ôfdieling fan syn [[politike partij]], de [[NSDAP]], wurde moat.
*[[22 augustus]] - By [[steatsgreep yn Grikelân|in steatsgreep]] yn [[Grikelân]] wurdt in ein makke oan 'e [[diktatuer]] fan [[generaal]] [[Theodoros Pangulos]]. De nije machthawwer is generaal [[George Kondylis]].
*[[23 augustus]] - It hommels [[ferstjerren]] op 31-jierrige [[leeftyd]] fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[akteur|filmstjer]] [[Rudolph Valentino]] ropt [[hystery|hystearyske]] uterings fan [[rou]]beklach op ûnder syn [[fan (persoan)|fans]].
*[[10 septimber]] - [[Dútslân]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
* [[11 septimber]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[diktator]] [[Benito Mussolini]] ûntkomt oan in [[moard]]oanslach.
* [[14 oktober]] - ''[[Winnie the Pooh]]'' fan [[A.A. Milne]] ferskynt foar it earst.
*[[19 oktober]] - Yn 'e [[Sovjet-Uny]] wurdt [[Leon Trotski]] út it [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny|Politburo fan 'e Kommunistyske Partij]] set.
* [[4 novimber]] - Yn [[Amsterdam]] wurdt de earste fêstiging fan 'e [[HEMA]] iepene.
*[[13 novimber]] - It [[Keninklik Nederlânsk-Yndysk Leger]] (KNIL) slacht yn [[Batavia]], yn [[Nederlânsk-Ynje]], de [[Yndonezyske Opstân fan 1926]] del, wêrby't mear as 300 [[dea]]den falle.
*[[22 novimber]] - Op 'e [[Rykskonferinsje (1926)|Rykskonferinsje]] (''Imperial Conference'') yn [[Londen]] wurdt besletten dat de [[dominion]]s ([[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Kanada]], [[Nijfûnlân]], [[Nij-Seelân]], [[Súd-Afrika]] en de [[Ierske Frijsteat]]) binnen it ramt fan it [[Britske Ryk]] in status krije dy't gelyk is oan dy fan it [[Feriene Keninkryk]] sels. Benammen Súd-Afrika en de Ierske Frijsteat hiene dêrop oankrongen.
*[[27 novimber]] - De oanwaaksende ynfloed fan [[Itaalje]] op [[Albaanje]] wurdt formalisearre troch it sluten fan it [[Ferdrach fan Tirana (1926)|Ferdrach fan Tirana]].
* [[27 novimber]] - Yn [[Itaalje]] barst de [[fulkaan]] de [[Fesuvius (fulkaan)|Fesuvius]] út.
*[[17 desimber]] - By [[steatsgreep yn Litouwen (1926)|in steatsgreep]] yn [[Litouwen]] wurde [[presidint]] [[Kazys Grinius]] en [[premier]] [[Mykolas Sleževičius]] ôfset. [[Antanas Smetona]] wurdt [[diktator]], wylst [[generaal]] [[Augustinas Woldemaras]] oan it haad fan it nije [[regear]] komt te stean.
*[[26 desimber]] - Yn [[Tokio]] wurdt [[Hirohito]] [[kroaning|kroane]] ta [[keizer]] fan [[Japan]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[18 jannewaris|18]] - [[Hannie van Leeuwen]], Nederlânsk politika († [[2018]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Valéry Giscard d'Estaing]], presidint fan [[Frankryk]] († [[2020]])
* [[5 febrewaris|5]]  - [[Klaas de Groot (reedrider)|Klaas de Groot]], Frysk reedrider († [[2013]])
* [[11 febrewaris|11]] - [[Leslie Nielsen]], Amerikaansk-Kanadeesk akteur († [[2010]])
* [[24 febrewaris|24]] - [[Pier van Gosliga]], Frysk politikus († [[2019]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Klaas de Jong Ozn.]], Frysk politikus en bestjoerder († [[2011]])
;maart
* [[17 maart|17]] - [[Siegfried Lenz]], Dútsk skriuwer († [[2014]])
* [[31 maart|31]] - [[Willem van Althuis]], Frysk byldzjend keunstner († [[2005]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Jack Brabham]], Australysk Formule 1-koereur († [[2014]])
* [[9 april|9]] - [[Hugh Hefner]], Amerikaansk útjouwer, oprjochter fan it tydskrift [[Playboy (tydskrift)|Playboy]] († [[2017]])
* [[21 april|21]] - [[Henk Neuman]], Frysk sjoernalist en bestjoerder († [[2010]])
;maaie
* [[7 maaie|7]] - [[Jeen Nauta]], Frysk maratonrider († [[1986]])
* [[11 maaie|11]] - [[Frank Thring (akteur)|Frank Thring]], Australysk akteur († [[1994]])
* 11 - [[Teddy Scholten]], Nederlânsk sjongster en presintatriste († [[2010]])
* 11 - [[Paul Gillon]], Frânsk striptekener († [[2011]])
;juny
* [[3 juny|3]] - [[Flora MacDonald (politika)|Flora MacDonald]], Kanadeesk politika († [[2015]])
* [[15 juny|15]] [[Adriano Emperado]], Amerikaansk fjochtsport beoefener († [[2009]])
;july
* [[1 july|1]] - [[J.J. Voskuil]], Nederlânsk folkekundige en skriuwer († [[2008]])
* [[1 july|1]] - [[Melis van Seijen]], Frysk útjouwer, boekhanneler en muzykprodusint († [[2018]])
* [[7 july|7]] - [[Gerrit Tasma]], Frysk oersetter en toanielregisseur († [[2009]])
* [[26 july|26]] - [[James Best]], Amerikaansk akteur († [[2015]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Fidel Castro]], presidint fan [[Kuba]] († [[2016]])
* [[14 augustus|14]] - [[René Goscinny]], Frânsk stiptekener († [[1977]])
* [[24 augustus|24]] - [[Willem Poiesz]], Frysk ûndernimmer, mei-oprjochter Poieszsupermerken († [[2012]])
;septimber
* [[6 septimber|6]] - [[Abe Bonnema]], Frysk arsjitekt († [[2001]])
* [[6 septimber|6]] - [[Jelle Zwart]], Frysk dichter († [[2019]])
* [[10 septimber|10]] - [[Siebe Torensma]], Nederlânsk politikus († [[2016]])
* [[18 septimber|18]] - [[Foekje Dillema]], Frysk atlete († [[2007]])
* [[20 septimber|20]] - [[Frédéric Bastet]], Nederlandsk archeolooch en skriuwer († [[2008]])
* [[21 septimber|21]] - [[Willy Brill]], Nederlânsk stimaktrise, harkspulregisseur en oersetter († [[2017]])
* [[30 septimber|30]] - [[Jan Charisius]], Frysk hurdfytser, hurdrider en sportbestjoerder († [[2008]])
* [[30 septimber|30]] - [[Jan Lammers (sprinter)|Jan Lammers]], Frysk atleet († [[2011]])
;oktober
* [[14 oktober|14]] - [[Hartman Hoekstra]], Frysk politikus († [[2007]])
* [[28 oktober|28]] - [[Fred Ramdat Misier]], Surinaamsk politikus († [[2004]])
;novimber
* [[23 novimber|23]] - [[R.L. Burnside]], Amerikaansk muzikant († [[2005]])
* [[24 novimber|24]] - [[Fred Benavente]], Nederlânsk programmamakker, akteur, sjonger en tekstskriuwer († [[2005]])
;desimber
* [[14 desimber|14]] - [[María Elena Marqués]], Meksikaansk aktrise († [[2008]])
* [[17 desimber|17]] - [[Stephen Lewis (akteur)|Stephen Lewis]], Ingelsk akteur († [[2015]])
* [[19 desimber|19]] - [[Klaske Folmer]], Frysk foardrachtskeunstneresse († [[2011]])
* [[23 desimber|23]] - [[Diny de Neef]], Nederlânsk aktrise († [[1978]])
;''datum ûnbekend''
*[[Martinus Bakker]], Stellingwerfsk skriuwer († [[1996]])

== Ferstoarn ==
* [[20 maart]] - [[Sierk Coolsma]], Frysk sindeling yn Nederlânsk-Ynje (* [[1840]]) 
* [[10 juny]] - [[Antoni Gaudí]], Katalaansk arsjitekt (* [[1852]])
* [[2 septimber]] - [[Jeanne Malivel]], Bretonsk keunstneresse (* [[1895]])
* [[15 septimber]] - [[Rudolf Eucken]], Eastfrysk filosoof (* [[1846]])
* [[31 oktober]] - [[Harry Houdini]], Hongaarsk-Amerikaansk stuntman en boeienskening (* [[1874]])
* [[3 novimber]] - [[Annie Oakley]], Amerikaansk skerpskutter en artyste (* [[1860]])
* [[5 desimber]] - [[Claude Monet]], Frânsk keunstskilder (* [[1840]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1926| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>msu2vimdcgsk19d2kc3gv7vglgi0ik4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1924</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1726</id>
    <revision>
      <id>1084677</id>
      <parentid>1084275</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:22:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="12016" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[1 jannewaris]] - [[Grikelân]] giet oer op de [[Gregoriaanske kalinder]].
* [[5 jannewaris]] - It earste [[Nederlân]]sk kampioenskip [[koartebaan]]reedriden wurdt holden yn [[Ryptsjerk]].
*[[14 jannewaris]] - De [[Alliëarden]] beslute om 'e [[stêd]] [[Rijeka]] (Italjaansk: Fiume), yn [[Istrje]], dochs ta te wizen oan [[Itaalje]]. Dêrmei komt in ein oan 'e [[Frijsteat Fiume]].
*[[21 jannewaris]] - Yn [[Moskou]] komt de [[kommunist]]yske foaroanman [[Vladimir Lenin]] nei in nije [[serebraal faskulêr aksidint|oerhaal]] te [[ferstjerren]].
*[[23 jannewaris]] - [[Ramsay MacDonald]] wurdt de earste [[sosjalistysk]]e [[premier]] fan it [[Feriene Keninkryk]].
* [[24 jannewaris]] - De namme fan [[Petrograd]] (earder: Sint-Petersburch), yn [[Ruslân]], wurdt feroare yn 'Leningrad', nei de [[kommunistysk]]e foaroanman [[Vladimir Lenin]].
* [[25 jannewaris]]-[[5 febrewaris]] - Yn [[Chamonix]], yn [[Frankryk]], wurdt de earste edysje fan 'e [[Olympyske Winterspullen 1924|Olympyske Winterspullen]] holden.
*[[8 febrewaris]] - Yn 'e [[Feriene Steaten]] wurdt foar it earst in [[deastraf]] útfierd mei help fan in [[gaskeamer]].
*[[24 febrewaris]] - [[Mahatma Gandhi]], de foaroanman fan it [[Yndysk Nasjonaal Kongres]], wurdt yn [[Britsk-Ynje]] frijlitten út [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[finzenskip]] fanwegen syn swakke [[sûnens]].
*[[26 febrewaris]] - Yn [[München]] begjint it [[rjochtsaak|proses]] tsjin [[Adolf Hitler]], [[Erich Ludendorff]] en de oare dieders fan 'e mislearre [[Bierkelderpûtsj]].
*[[9 maart]] - [[Joegoslaavje]] stimt nei trije jier dwerslizzen yn mei de [[anneksaasje fan Fiume]] troch [[Itaalje]]. Yn ruil dêrfoar sjocht Itaalje ôf fan alle oare oanspraken op [[Istrje]] en [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]].
*[[1 april]] - De [[rjochtbank]] yn [[München]] leit de [[nasjonaal-sosjalistysk]]e foaroanman [[Adolf Hitler]], foar syn oandiel yn 'e saneamde [[Bierkelderpûtsj]], in tige mylde [[finzenisstraf]] fan fiif jier op en in [[jildboete]] fan 200 [[goudmark]]. Syn meistanner, de âld-[[generaal]] [[Erich Ludendorff]], tsjin wa't ûnder it proses earnstich belêstend bewiismateriaal boppe wetter kommen wie, wurdt sels hielendal frijsprutsen.
*[[6 april]] - By [[Italjaanske parlemintsferkiezings (1924)|parlemintsferkiezings]] yn [[Itaalje]], dy't mank geane mei slimme terreur fan 'e [[faksist]]en tsjin al harren tsjinstanners, wint de [[Nasjonale Faksistyske Partij]] fan [[Benito Mussolini]] 65% fan 'e stimmen.
* [[20 april]] - [[Turkije]] kriget ûnder it bewâld fan [[Mustafa Kemal Atatürk]] in nije [[grûnwet]].
*[[1 maaie]] - Yn 'e [[Grikelân|Grykske]] [[haadstêd]] [[Atene]] wurdt troch [[premier]] [[Eleftherios Venizelos]] de [[Helleenske Republyk]] útroppen.
*[[4 maaie]] - By [[Ryksdeiferkiezings (maaie 1924)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] ferlieze alle [[demokratysk]]e [[politike partij]]en oanhing. Winst wurdt boekt troch de [[kommunist]]en en de rjochts-ekstremistyske [[Deutschvölkische Freiheitspartei]] (DVFP), dêr't û.m. de [[nasjonaal-sosjalist]]en fan 'e eardere [[NSDAP]] harren by oansletten hawwe.
*[[8 maaie]] - It [[Memellân]] wurdt troch de [[Alliëarden]] definityf oan [[Litouwen]] tawiisd.
*[[14 maaie]] - Yn noardlik [[Marokko]] wurdt de [[Ynternasjonale Sône fan Tanger]] oprjochte.
*[[23 maaie]] - Op it [[partijkongres]] fan 'e [[Kommunistyske Partij fan de Sovjet-Uny]] wit [[Josef Stalin]] syn rivaal [[Leon Trotski]] hast hielendal te isolearjen. Trotski wurdt troch Stalin en dy syn trewanten beskuldige fan anty-[[marxisme|marxistyske]] ôfwikings, yllegale fraksjefoarming, [[mensjevisten|mensjevistyske]] en lytsboargerlike tinkbylden en oare [[misdriuw]]en en flaters.
*[[10 juny]] - Yn 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[haadstêd]] [[Rome]] wurdt de [[sosjalistysk]]e foaroanman [[Giacomo Matteotti]] troch [[faksist]]en [[fermoarde]].
*[[29 augustus]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[Ryksdei]] stimt yn mei it troch [[Alliëarden]] foarleine [[Dawesplan]] (in betinksel fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[bankier]] [[Charles G. Dawes]]), dat [[ekonomy]]ske herfoarmings foarstiet dy't Dútslân by steat stelle moatte om te foldwaan oan 'e [[ferhelbetelling]]s.
*[[17 septimber]] - It [[Itaalje|Italjaanske]] [[regear]] seit it yn [[1920]] mei [[Joegoslaavje]] sletten [[Ferdrach fan Rapallo (1920)|Ferdrach fan Rapallo]] op. Dat betsjut dat Itaalje wer oanspraak makket op 'e Joegoslavyske dielen fan [[Dalmaasje (regio)|Dalmaasje]].
* [[28 septimber]] - Earste [[loftfeart|flecht]] om de wrâld, troch twa [[fleantúch|fleantugen]] fan it [[Amerikaanske Leger]].
*[[29 septimber]] - De [[Dominikaanske Republyk]] wurdt lid fan it [[Folkebûn]].
*[[16 oktober]] - [[Hûssein bin Ali, sjaryf fan Mekka|Hûssein bin Ali]], de [[kening]] fan 'e [[Keninkryk fan de Hidjas|Hidjas]], docht [[abdikaasje|ôfstân fan 'e troan]] en giet yn [[ballingskip]] op [[Syprus]]. Syn [[soan]] soan [[Ali fan de Hidjas|Ali]] folget him op en set de [[Nêzjdyske ferovering fan de Hidjas|striid]] tsjin 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjdyske]] ynfallers fuort.
*[[26 novimber]] - De ([[kommunistysk]]e) [[Mongoalske Folksrepublyk]] wurdt oprjochte.
*[[30 novimber]] - [[Frankryk]] makket in begjin mei it weromlûken fan syn troepen út it [[Ruhrgebiet]]. Dêrmei komt in ein oan 'e Frânsk-[[Belgje|Belgyske]] [[Besetting fan it Ruhrgebiet]].
*[[7 desimber]] - By [[Ryksdeiferkiezings (desimber 1924)|Ryksdeiferkiezings]] yn [[Dútslân]] ferlieze de [[nasjonaal-sosjalistysk]]e [[NSDAP]] en de [[kommunistysk]]e [[KPD]] sitten. De grutte winner is de [[sosjalistysk]]e [[SPD]].
*[[20 desimber]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[regear]] ferlient [[Adolf Hitler]], de eardere lieder fan 'e [[nasjonaal-sosjalistysk]]e [[NSDAP]], [[graasje]] foar syn oandiel yn 'e [[Bierkelderpûtsj]]. Hy komt daliks frij. Hy hat al mei al mar twa jier fêstsitten; dy tiid hat er brûkt om it [[boek]] ''[[Mein Kampf]]'' te skriuwen.
*[[24 desimber]] - By [[steatsgreep yn Albaanje (1924)|in steatsgreep]] yn [[Albaanje]] grypt de eardere [[premier]] [[Ahmed Zogu]] de macht. 
*[[27 desimber]] - De [[Feriene Steaten]] beëinigje [[Amerikaanske besetting fan de Dominikaanske Republyk (1916-1924)|harren besetting]] fan 'e [[Dominikaanske Republyk]], dy't al fan [[1916]] ôf duorret.

== Berne ==
;jannewaris
* [[2 jannewaris|2]] - [[Hendrik Jan Broekstra]], Nederlânsk pianist († [[2015]])
* [[7 jannewaris|7]] - [[Geoffrey Bayldon]], Ingelsk akteur († [[2017]])
* 7 - [[Fenno Schouwstra]], Frysk publisist, útjouwer en sportredakteur († [[2012]])
;febrewaris
* [[9 febrewaris|9]] - [[Anton Heyboer]], Nederlânsk keunstskilder († [[2005]])
* [[21 febrewaris|21]] - [[Robert Mugabe]], Simbabwaansk presidint († [[2019]])
;maart
* [[7 maart|7]] - [[Jaap Maris]], boargemaster fan [[Kollumerlân]] en [[Dantumadiel]] († [[2012]])
* [[11 maart|11]] - [[Jaap Maarleveld]], Frysk akteur en teaterprodusint († [[2021]])
;april
* [[3 april|3]] - [[Marlon Brando]], Amerikaansk akteur († [[2004]])
* [[9 april|9]] - [[Diet Huber]], Frysk berneboekeskriuwster en -yllustratrise († [[2008]])
* [[26 april|26]] - [[Wisse Dekker]], Nederlânsk sakeman, topman fan Philips († [[2012]])
;maaie
* [[18 maaie|18]] - [[Tjalling Waterbolk]], Nederlânsk heechlearaar yn de archeology († [[2020]])
* [[22 maaie|22]] - [[Charles Aznavour]], Frânsk-Armeensk sjonger en lieteskriuwer († [[2018]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Klaas Dijkstra (taalkundige)|Klaas Dijkstra]] (Klaes Dykstra), Frysk taalkundige en oersetter († [[1997]])
* [[10 juny|10]] - [[Wopkje Hutting-Kooistra]], Frysk Alvestêdetochtrydster († [[2017]])
* [[12 juny|12]] - [[George H.W. Bush]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[2018]])
* [[19 juny|19]] - [[Sybren Polet]], Nederlânsk dichter († [[2015]])
* [[28 juny|28]] - [[Hyke Koopmans]], Frysk keunstner († [[2010]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Freark Dam]], Frysk sjoernalist, oersetter en dichter († [[2002]])
* [[3 july|3]] - [[Loek Caspers]], Nederlânsk fersetsstrydster († [[2019]])
* [[16 july|16]] - [[Hannie Lips]], Nederlânsk omropster († [[2012]])
* [[21 july|21]] - [[Don Knotts]], Amerikaansk akteur en komyk († [[2006]])
* [[27 july|27]] - [[Vincent Canby]], Amerikaansk film- en teäterkritikus († [[2000]])
;augustus
* [[3 augustus|3]] - [[Max van der Stoel]], Nederlânsk politikus († [[2011]])
* [[2 augustus|2]] - [[Carroll O'Connor]], Amerikaansk akteur en komyk († [[2001]])
;septimber
* [[22 septimber|22]] – [[Rosamunde Pilcher]], Ingelsk skriuwster
* [[22 septimber]] - [[Teun Tolman]], Frysk politikus († [[2007]])
;oktober
* [[1 oktober|1]] - [[Jimmy Carter]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]]
* [[29 oktober|29]] - [[Hotze Schuil]], Frysk keatser († [[2005]])
* [[31 oktober|31]] - [[Louis le Roy]], Nederlânsk byldzjend keunstner en skriuwer († [[2012]])
* [[31 oktober|31]] - [[Geart van der Zwaag (dichter)|Geart van der Zwaag]], Frysk skriuwer en dichter († [[1989]])
;novimber
* [[6 novimber|6]] - [[Tsjits Peanstra]], Frysk dichteresse († [[2014]])
* [[7 novimber|7]] - [[George Schweigmann]], Frysk reedrider († [[2017]])
* [[11 novimber|11]] - [[Harry Kuitert]], Nederlânsk teolooch, etikus en predikant († [[2017]])
* [[14 novimber|14]] - [[J.J. Peereboom]], Nederlânsk sjoernalist en skriuwer († [[2010]])
* [[28 novimber|28]] - [[G.W.S. Barrow]], Skotsk skiedkundige († [[2013]])
* [[30 novimber|30]] - [[Pauline Small]], Amerikaansk politika en bestjoerster († [[2005]])
;desimber
* [[7 desimber|7]] - [[Mario Soares]], presidint fan [[Portegal]] († [[2017]])
* [[12 desimber|12]] - [[Ed Koch]], boargemaster fan [[New York (stêd)|New York]] († [[2013]])
* [[27 desimber|27]] - [[Frank North (sporttrainer)|Frank North]], Amerikaansk sporttrainer († [[2017]])

== Ferstoarn ==
* [[21 jannewaris]] - [[Vladimir Iljitsj Lenin]], Russysk revolusjonêr en lieder fan 'e [[Sovjet-Uny]] (* [[1870]])
* [[3 febrewaris]] - [[Woodrow Wilson]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1856]])
* [[3 juny]] - [[Franz Kafka]], Tsjechysk skriuwer (* [[1883]])
* [[19 july]] - [[Sipke Huismans]], Frysk predikant en frisiast (* [[1873]])
* [[5 novimber]] - [[Anson Mills]], Amerikaansk militêr en útfiner (* [[1834]])
* [[22 novimber]] - [[Herman Heijermans]], Nederlânsk skriuwer (* [[1864]])

== Literatuer ==
;prizen
* De Poalske skriuwer [[Wladyslaw Stanislaw Reymont]] wint de [[Nobelpriis foar de Literatuer]]
;romans
* [[Johan Fabricius]], ''[[De Scheepsjongens van Bontekoe (roman)|De Scheepsjongens van Bontekoe]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''De Skipsjonges fan Bontekoe'')&lt;/small&gt;
* [[Louis Couperus]], ''Het Snoer der Ontferming''
;poëzij
* [[Pablo Neruda]], ''[[Veinte Poemas de Amor y Una Canción Desesperada]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Tweintich Leafdesdichten en in Liet fan Wanhoop'')&lt;/small&gt;
;non-fiksje
* [[André Gide]], ''Corydon''
* [[André Gide]], ''Incidences''

== Muzyk ==
* [[George Gershwin]], ''Rhapsody in Blue''
* [[Jean Sibelius]], ''Symfony nr. 7, opus 105''

== Byldzjende keunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Chana orloff.jpg|''My son'' (1924) [[Chana Orloff]], The Lola Beer Ebner Sculpture Garden, Tel Aviv 
Ofbyld:St-Adolf portant des lunettes.jpg|''St-Adolf portant des lunettes'' (1924) Adolf Wölfli [[Keunstmuseum Bern]]
&lt;/gallery&gt;

== Boukeunst ==
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:St.-Jan-oostgevel.jpg|''Sint-Janstsjerke'', Waalwyk [[Hendrik Willem Valk]]
Ofbyld:Santa Maria degli Angeli (Assisi) - Facade.jpg|''Façade Basilica di Santa Maria degli Angeli'' [[Cesare Bazzani]], Assisy (Itaalje)
Ofbyld:Chilehaus Hamburg 1.jpg|''Chilehaus'', Hamburch [[Fritz Höger]]
Ofbyld:Betlehemkerk.JPG|''[[Amsterdamske Skoalle|Amsterdamske Skoalle, Bethlehemtsjerke]]'', Amsterdam (1924) A. Moen
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1924| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>8uddu6hs6y5gkqbxoa40zvica6vudap</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1923</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1727</id>
    <revision>
      <id>1084712</id>
      <parentid>1084280</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:12:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9794" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[10 jannewaris]] - [[Litouwen|Litouske]] [[troepen]] besette it [[Memellân]], in [[kust]]stripe oan 'e [[Eastsee]]. It Litouske [[regear]] ferklearret [[Litouske anneksaasje fan it Memellân|it gebiet dêrmei anneksearre]].
*[[11 jannewaris]] - [[Frankryk]] en [[Belgje]] geane oer ta de [[militêr]]e [[Besetting fan it Ruhrgebiet]], om't [[Dútslân]] net mear foldwaan kin oan 'e yn it [[Ferdrach fan Versailles]] fêstleine [[ferhelbetelling]]s.
*[[22 jannewaris]] - De [[mynwurker]]s yn it [[Ruhrgebiet]] geane foar ûnbeskate tiid yn [[staking]] út protest tsjin 'e [[Frankryk|Frânske]] en [[Belgje|Belgyske]] [[Besetting fan it Ruhrgebiet]].
*[[28 jannewaris]] - It [[Frankryk|Frânske]] [[regear]] slút it [[Ruhrgebiet]] hermetysk ôf fan 'e rest fan [[Dútslân]] en fiert [[mynwurker]]s oan út Frankryk om 'e [[staking]] fan 'e pleatslike mynwurkers te brekken.
*[[28 jannewaris|28]]-[[29 jannewaris]] - Yn [[München]] wurdt it [[Rykspartijdei|1e Kongres]] fan 'e [[nasjonaal-sosjalisme|nasjonaal-sosjalistyske]] [[NSDAP]] holden.
*[[5 febrewaris]] - Yn [[Itaalje]] lit de [[faksistysk]]e [[premier]] [[Benito Mussolini]] tûzenen [[sosjalist]]en en [[kommunist]]en oppakke.
*[[16 febrewaris]] - De [[Alliëarden]] akseptearje de [[Litouske anneksaasje fan it Memellân]].
*[[31 maart]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Essen (Dútslân)|Essen]] iepenje [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] it fjoer op [[demonstraasje (protest)|demonstrearjende]] [[arbeider]]s op it [[fabryk]]sterrein fan [[Krupp]]. By dit [[Bloedbad fan Essen]] komme 13 arbeiders om en reitsje mear as 30 [[ferwûne]], fan wa guon earnstich.
*[[27 april]] - It [[faksistysk]]e rezjym fan [[Benito Mussolini]] yn [[Itaalje]] beslist dat [[plak (geografy)|plak]]ken yn [[Súd-Tiroal]] gjin [[Dútsk]]talige [[plaknamme]]n mear hawwe meie. Alle nammen wurde [[Italjaansk|italjanisearre]].
* [[27 april]] - Yn [[Noard-Fryslân]] wurdt de [[Friisk Foriining]] oprjochte, ûnder namme ''Friesisch-Schleswigsche Verein''.
*[[24 maaie]] - Yn 'e [[Ierske Frijsteat]] komt in ein oan 'e bloedige [[Ierske Boargeroarloch]] troch de oerjefte fan 'e republikeinske [[rebel]]len fan [[Éamon de Valera]].
*[[5 juny]] - De [[presidint]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[sintrale bank]], [[Rudolf Havenstein]], makket bekend dat syn [[Reichsbank]] de fal fan 'e [[Reichsmark]] net mear keare kin.
*[[9 juny]] - By [[steatsgreep yn Bulgarije (1923)|in steatsgreep]] yn [[Bulgarije]] wurdt [[premier]] [[Aleksander Stambûliski]] ôfset.
*[[15 juny]] - Yn 'e neite fan syn wenplak [[Slavovitsa]] wurdt de ôfsette [[Bulgarije|Bulgaarske]] [[premier]] [[Aleksander Stambûliski]] troch [[militêr]]en [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]].
*[[24 july]] - [[Grikelân]] en [[Turkije]] slute yn it [[Switserlân|Switserske]] [[Lausanne]] it [[Ferdrach fan Lausanne]], wêrmei't in ein komt oan sawol de [[Gryksk-Turkske Oarloch]] as oan 'e [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]]. Dit [[ferdrach]], dêr't de grinzen fan 'e nije Turkske Republyk yn fêstlein binne, betsjut lykwols ek de ein foar de ûnôfhinklike steaten fan 'e [[Koerden]] en de [[Armenen]], ta de oprjochting wêrfan't besletten wie yn it eardere [[Ferdrach fan Sèvres]].
*[[2 augustus]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Warren Harding]] beswykt oan in [[serebraal faskulêr aksidint|oerhaal]]. Hy wurdt opfolge troch syn [[fise-presidint]] [[Calvin Coolidge]].
*[[31 augustus]] - It [[Folkebûn]] ferlient oan [[Belgje]] it [[mandaatgebiet|mandaat]] oer de eardere [[Dútslân|Dútske]] [[koloanje]] [[Rûanda-Oerûndy]].
*[[31 augustus]] - De [[Itaalje|Italjaanske]] [[premier]] [[Benito Mussolini]] stjoert [[troepen]] om it [[Grikelân|Grykske]] [[eilân]] [[Korfû]] [[Italjaanske besetting fan Korfû|te besetten]], nei't oan 'e [[grins (line)|grins]] fan Grikelân mei [[Albaanje]] inkele Italjaanske [[ofsier]]en [[fermoarde]] binne.
*[[13 septimber]] - By [[steatsgreep yn Spanje (1923)|in steatsgreep]] yn [[Spanje]], dy't útfierd wurdt mei goedkarring fan [[kening]] [[Alfûns XIII fan Spanje|Alfûns&amp;nbsp;XIII]], komt in [[militêr]]e [[diktatuer]] ûnder lieding fan [[Miguel Primo de Rivera]] oan 'e macht.
* [[15 septimber]] - It [[Frysk Boun om Utens]] wurdt oprjochte.
*[[26 septimber]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[regear]] fan [[kânselier]] [[Gustav Stresemann]] jout it ferduldich ferset tsjin 'e [[Frankryk|Frânske]]-[[Belgje|Belgyske]] [[Besetting fan it Ruhrgebiet]] op om't it finansjeel net mear op te bringen is.
*[[27 septimber]] - Nei ynternasjonale bemiddeling jout de [[Itaalje|Italjaanske]] [[premier]] [[Benito Mussolini]] de [[Italjaanske besetting fan Korfû|besetting fan Korfû]] op.
*[[29 oktober]] - De [[Republyk Turkije]] wurdt formeel útroppen. De eardere [[generaal]] [[Mustafa Kemal Atatürk]] wurdt ta [[presidint]] keazen.
*[[9 novimber]] - Yn [[München]] docht in espeltsje leden fan 'e marzjinale [[Nasjonaal-Sosjalistyske Dútske Arbeiderspartij]] ûnder lieding fan âld-[[generaal]] [[Erich Ludendorff]] en de [[Eastenryk|Eastenriker]] [[Adolf Hitler]] in mislearre [[steatsgreep]], de saneamde [[Bierkelderpûtsj]], tsjin 'e [[regear]]ings fan 'e [[Beieren|Frijsteat Beieren]] en de [[Weimarrepublyk]]. De NSDAP wurdt neitiid ferbean.

== Berne ==
;jannewaris
* [[16 jannewaris|16]] - [[Willem Aantjes]], Nederlânsk politikus († [[2015]])
* [[19 jannewaris|19]] - [[Jean Stapleton]], Amerikaansk aktrise († [[2013]])
* [[23 jannewaris|23]] - [[Alma Hogan Snell]], Amerikaansk skiedkundige en krûdekundige († [[2008]])
* [[24 jannewaris|24]] - [[Simeon ten Holt]], Nederlânsk komponist († [[2012]])
;febrewaris
* [[7 febrewaris|7]] - [[Willem Augustin]], Nederlânsk maratonrider († [[2004]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Jelena Bonner]], Sovjet dissidinte († [[2011]])
* [[19 febrewaris|19]] - [[Feite Faber]], Frysk boargemaster († [[2010]])
;april
* [[4 april|4]] - [[Manon Alving]], Frysk aktrise († [[2010]])
* [[6 april|6]] - [[Marten van der Leest]], Frysk keatser († [[2008]])
* [[19 april|19]] - [[Meindert van der Weerd]], Frysk keatser († [[2010]])
;maaie
* [[6 maaie|6]] - [[Josep Seguer]], Spaansk fuotballer († [[2014]])
* [[17 maaie|17]] - [[Henry Kissinger]], Amerikaansk politikus
* [[31 maaie|31]] - prins [[Reinier III fan Monako]] († [[2005]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Gerrit Elzinga]], Frysk archeolooch en konservator († [[2017]])
* [[14 juny|14]] - [[Judith Kerr]], Ingelsk berneboekeskriuwster en yllustratrise († [[2019]])
* [[18 juny|18]] - [[Herman Krebbers]], Nederlânsk fioelist en muzykpedagooch († [[2018]])
* [[26 juny|26]] - [[Frans Tutuhatunewa]], Súd-Moluksk presidint yn ballingskip († [[2016]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Wisława Szymborska]], Poalsk dichteresse († [[2012]])
* [[13 july|13]] - [[Jouke Klazes Bakker]], Frysk konsintraasjekampoerlibbene († [[2011]])
* [[20 july|20]] - [[Jampie Kuneman]], Nederlânsk fuotballer en fersetsman († [[2018]])
* [[23 july|23]] - [[Thea Beckman]], Nederlânsk berneboekeskriuwster († [[2004]])
;augustus
* [[2 augustus|2]] - [[Shimon Peres]], premier en presidint fan [[Israel]] († [[2016]])
* [[3 augustus|3]] - [[Paus Shenouda III fan Alexandrië|Shenouda III]], paus fan de [[Koptysk-Otterdokse Tsjerke]] († [[2012]])
* [[9 augustus|9]] - [[Gerrit Kouwenaar]], Nederlânsk dichter († [[2014]])
* [[20 augustus|20]] - [[Jim Reeves]], Amerikaansk sjonger († [[1964]])
* [[29 augustus|29]] - lord [[Richard Attenborough]], Ingelsk akteur, filmregisseur en filmprodusint († [[2014]])
;septimber
* [[16 septimber|16]] - [[Appie Baantjer]], Nederlânsk skriuwer († [[2010]])
* [[18 septimber|18]] - [[Jurjen Mellema]], Nederlânsk politikus († [[2017]])
* [[22 septimber|22]] - [[Hans Bakker]], Nederlânsk publisist en redakteur († [[2016]])
;oktober
* [[13 oktober|13]] - [[Faas Wilkes]], Nederlânsk fuotballer († [[2006]])
* [[29 oktober|29]] - [[Gerda van der Kade-Koudijs]], Nederlânsk atlete († [[2015]])
* [[30 oktober|30]] - [[Jan Bruin (publisist)|Jan Bruin]], Nederlânsk fersetsstrider († [[2004]])
;novimber
* [[8 novimber|8]] - [[Lenze Meinsma]], Frysk dokter en bestjoerder († [[2008]])
* [[14 novimber|14]] - jhr. [[Cornelis van Eysinga]], Frysk ealman en bestjoerder († [[2018]])
;desimber
* [[6 desimber|6]] - [[Giovanni Narcis Hakkenberg]], Nederlânsk marinier en ridder yn de [[Militêre Willems-Oarder]] († [[2013]])
* [[14 desimber|14]] - [[Gerard Reve]], Nederlânsk skriuwer († [[2006]])
* [[16 desimber|16]] - [[Tip Marugg]], Antilliaansk skriuwer en dichter († [[2006]])
;''datum ûnbekend''
*[[Jan W. van der Hoorn]], Nederlânsk reedrider en [[alvestêdetocht]]winner

== Ferstoarn ==
* [[10 febrewaris]] - [[Wilhelm Conrad Röntgen]], Dútsk natuerkundige en Nobelpriiswinner (* [[1845]])
* [[26 maart]] - [[Sarah Bernhardt]], Frânsk-Nederlânsk aktrise (* [[1844]])
* [[28 april]] - [[Geart van der Zwaag (sosjalist)|Geart van der Zwaag]], Frysk keapman, aktivist en politikus (* [[1858]])
* [[18 maaie]] - [[Lourens Zandstra]], Frysk fakbûnslieder en politikus (* [[1848]])
* [[16 july]] - [[Louis Couperus]], Nederlânsk skriuwer (* [[1863]])
* [[25 augustus]] - [[Ietje Kooistra]], Frysk pedagoge en feministe (* [[1861]])
* [[20 novimber]] - [[Binnert Philip baron van Harinxma thoe Slooten]], Frysk politikus (* [[1839]])
;''datum ûnbekend''
*[[Krolhier (ferkenner)|Krolhier]] (''Curly'' of ''Curley''), [[Krieën (folk)|Kriesk]] ferkenner yn 'e tsjinst fan it Amerikaanske Leger (* [[1856]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1923| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>3is7008kbr4rhyz2830ir9nzfvewcko</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1921</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1729</id>
    <revision>
      <id>1084566</id>
      <parentid>1084288</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:50:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9530" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1920-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[25 febrewaris]] - [[Georgje]] wurdt ferovere troch it [[Reade Leger]] en wurdt diel fan 'e [[Sovjet-Uny]]. Ein fan 'e [[Demokratyske Republyk Georgje]].
*[[8 maart]] - [[Frankryk]] stjoert [[troepen]] om 'e [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Düsseldorf]] te besetten en dêrmei Dútslân te twingen om 'e ferplichtings fan it [[Ferdrach fan Versailles]] nei te kommen.
*[[7 maart|7]]-[[17 maart]] - De [[Opstân fan Kronsjtadt]], ûnder [[matroas (rang)|matroazen]] fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[marine]], wurdt mei grou [[geweld]] troch it [[kommunistysk]]e bewâld delslein.
*[[17 maart]] - Yn [[Ruslân]] kundiget de [[kommunistysk]]e [[regearing]]slieder [[Vladimir Lenin]] de ynfiering fan 'e [[Nije Ekonomyske Polityk]] oan, wêrby't de drastyske kommunistyske maatregels dy't de ôfrûne jierren nommen binne op it mêd fan 'e [[ekonomy]] foar in part weromdraaid wurde.
*[[18 maart]] - Ein fan 'e [[Fyfde Poalsk-Russyske Oarloch]]. [[Poalen]] en [[Ruslân]] slute de [[Ferdrach fan Riga (1921)|Frede fan Riga]].
*[[20 maart]] - By it [[Oppersilezysk Selsbeskikkingsreferindum (1921)|Oppersilezysk Selsbeskikkingsreferindum]] kiest 60% fan de [[befolking]] derfoar om diel fan [[Dútslân]] te bliuwen (en tsjin oansluting by [[Poalen]]).
*[[7 april]] - [[Sun Yat-sen]] wurdt oansteld as [[presidint]] fan 'e [[Republyk Sina]].
*[[23 april]] - [[Roemeenje]] en [[Tsjechoslowakije]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip.
*[[3 maaie]] - Yn [[Opper-Sileezje]] brekt ûnder de [[Poalen (folk)|Poalske]] [[minderheid]] in [[Tredde Poalske Opstân yn Opper-Sileezje|anty-Dútske opstân]] út.
*[[21 maaie]] - Yn 'e [[Slach by Annaberg]], yn 'e neite fan [[Oppeln]] ([[Poalsk]]: Opole) wurde de [[Poalen (folk)|Poalske]] [[Tredde Poalske Opstân yn Opper-Sileezje|opstannelingen yn Opper-Sileezje]] ferslein troch [[Dútslân|Dútske]] [[frijkorps]]en.
*[[31 maaie]]-[[1 juny]] - By de [[rasse-opskuor fan Tulsa]] komme yn [[Tulsa (Oklahoma)]] 100 oant 300 minsken om it libben en wurde mear as 35 stedsblokken ferwoastge as in breinroere [[rasisme|rasistyske]] [[jeropide ras|blanke]] kliber de [[negroïde|swarte]] [[wyk|stedsbuert]] [[Greenwood (Tulsa)|Greenwood]] oanfalt.
*[[7 juny]] - It sluten fan in [[militêr]] bystânsferdrach tusken [[Roemeenje]] en [[Joegoslaavje]] makket in nij militêr bûnsgenoatskip tusken dy beide lannen en [[Tsjechoslowakije]] kompleet. It bûnsgenoatskip kriget de namme de [[Lytse Entânte]].
*[[11 juny]] - [[Brazylje]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn.
*[[1 july]] - By de [[Slach om Annual]] bringt de [[Berbers|Berberske]] lieder [[Abd el-Krim]] de [[Spanje]]rts in swiere nederlaach ta, wêrby't sa'n 8.000 Spaanske soldaten [[sneuvelje]]. By de dêropfolgjende ôftocht fan 'e Spaanske troepen út it [[Rifberchtme]] komme nochris 5.000 man om.
*[[22 july]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[premier]] [[David Lloyd George]] en de [[Ierlân|Ierske]] [[opstanneling]]elieder [[Éamon de Valera]] slute in [[wapenstilstân]]. Ein fan 'e [[Ierske Unôfhinklikheidsoarloch]].
*[[23 july]] - [[Faisal I fan Irak|Faisal I]] wurdt [[kroaning|kroane]] ta [[kening]] fan [[Irak]].
*[[23 july]] - Yn [[Sjanghai]] wurdt de [[Kommunistyske Partij fan Sina]] oprjochte.
* [[29 july]] - [[Adolf Hitler]] wurdt [[foarsitter]] fan de [[NSDAP]].
*[[2 augustus]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[kommunistysk]]e foaroanman [[Vladimir Lenin]] freget de wrâldmienskip om help fanwegen de jammerdearlike [[Russyske hongersneed (1921)|hongersneed yn it streamgebiet]] fan 'e [[Wolga]].
*[[14 augustus]] - [[Tûvaanske Folksrepublyk|Tannû-Tûva]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Sina]].
*[[15 augustus]] - Yn [[Novosibirsk]], yn [[Sibearje]], wurdt de 'Wite Baron' [[terjochtsteld]]: de Wite [[kriichshear]] [[Roman von Ungern-Sternberg]], dy't fan [[jannewaris]] oant en mei [[july]] in wier skrikbewâld fierd hat yn [[Mongoalje]].
* [[25 augustus]] - De [[Feriene Steaten]] slute [[frede]] mei [[Dútslân]].
*[[20 oktober]] - Ein fan 'e [[Frânsk-Turkske Oarloch]]. De [[Frankryk|Frânsen]] jouwe harren [[koloanje|koloniale]] oanspraken op [[Silysje]] en [[Opper-Mesopotaamje]] op.
*[[2 novimber]] - Mei de [[Ynname fan Haïl]] foltôget [[Abdûlazyz ibn Saûd]], de [[emir]] fan 'e [[Emiraat fan de Nêzjd|Nêzjd]] út it [[Hûs fan Saûd]], [[Rasjidysk-Saûdyske Oarloch|de ferovering]] fan it [[Emiraat Djebel Sjammar]], de sit fan it rivalisearjende [[Hûs fan Rasjiid]].
*[[9 novimber]] - Yn 'e [[Itaalje|Italjaanske]] [[haadstêd]] [[Rome]] rjochtet [[Benito Mussolini]] de [[Nasjonale Faksistyske Partij]] op.
*[[14 novimber]] - It [[Hûs Habsburch]] wurdt troch it [[Hongarije|Hongaarske]] [[parlemint]] definityf ferfallen ferklearre fan 'e Hongaarske troan.
*[[6 desimber]] - De [[regear]]ings fan it [[Feriene Keninkryk]] en [[Ierlân]] slute it [[Britsk-Iersk Ferdrach]], wêrmei't definityf in ein komt oan 'e [[Ierske Unôfhinklikheidsoarloch]]. Der sil in [[Ierske Frijsteat]] oprjochte wurde dy't [[dominion]]status krije sil binnen it [[Britske Ryk]].
*[[14 desimber]] - By in [[Selsbeskikkingsreferindum fan Sopron (1921)|selsbeskikkingsreferindum]] sprekt de [[befolking]] fan 'e stêd [[Ödenburg]] ([[Hongaarsk]]: Sopron), dy't súdeastlik fan [[Wenen]] leit, him út foar oansluting by [[Hongarije]].
* ''sûnder datum'' - De [[Nobelpriis foar de Natuerkunde]] wurdt takend oan [[Albert Einstein]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[5 jannewaris|5]] - gruthartoch [[Jan fan Lúksemboarch]]
* [[7 jannewaris|7]] - [[Jules Schelvis]], Nederlânsk oerlibbene fan sân konsintraasjekampen († [[2016]])
;febrewaris
* [[11 febrewaris|11]] - [[Lloyd Bentsen]], Amerikaansk politikus († [[2006]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Jan Pen]], Frysk ekonoom († [[2010]])
* [[25 febrewaris|25]] - [[Geale de Vries]], Frysk ûnderwizer en radiopresintator († [[2011]])
;maart
* [[7 maart|7]] - [[Nel van der Zee]], Flaamsk auteur († [[2016]])
* [[14 maart|14]] - [[Lis Hartel]], Deensk dressuerruter († [[2009]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Tiny Mulder]], Frysk skriuwster, sjoernaliste en fersetsstrider († [[2010]])
* [[15 april|15]] - [[Jan Bens]], Nederlânsk fuotbaltrener († [[2012]])
* [[16 april|16]] - [[Romke Kalma]], Frysk konsert-, opera en oratoariumsjonger († [[2007]])
* [[25 april|25]] - [[Karel Appel]], Nederlânsk skilder en byldhouwer († [[2006]])
* [[27 april|27]] - [[Feike Boschma]], Nederlânsk akteur en teätermakker († [[2014]])
;maaie
* [[3 maaie|3]] - [[Hans de Jong]], Frysk waarman († [[2010]])
* [[12 maaie|12]] - [[Ton van Duinhoven]], Nederlânsk sjoernalist, akteur en tekstskriuwer († [[2010]])
* [[22 maaie|22]] - [[Sjoerd Andringa]], Frysk keunstner († [[2017]])
* [[27 maaie|27]] - [[Joop Bakker]], Frysk politikus († [[2003]])
* [[30 maaie|30]] - [[Jamie Uys]], Súdafrikaansk filmregisseur († [[1996]])
;juny
* [[10 juny|10]] - prins [[Philip Mountbatten]], hartoch fan Edinburgh, Britsk prins-gemaal († [[2021]])
* [[12 juny|12]] - [[Johan Witteveen]], Nederlânsk ekonoom en politikus († [[2019]])
* [[17 juny|17]] - [[Burnu Acquanetta]], Amerikaansk aktrise († [[2004]])
* [[21 juny|21]] - [[Jane Russell]], Amerikaansk aktrise en sekssymboal († [[2011]])
* [[22 juny|22]] - [[Alwine de Vos van Steenwijk]], Nederlânsk diplomate († [[2012]])
;july
* [[6 july|6]] - [[Nancy Reagan]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2016]])
* [[18 july|18]] - [[John Glenn]], Amerikaansk astronaut en politikus († [[2016]])
* [[19 july|19]] - [[Frans Haarsma]], Frysk preester, teolooch en heechlearaar († [[2009]])
;augustus
* [[8 augustus|8]] - [[Esther Williams]], Amerikaansk aktrise en swimster († [[2013]])
* [[19 augustus|19]] - [[Gene Roddenberry]], Amerikaansk tillefyzjeprodusint, betinker fan [[Star Trek]] († [[1991]])
;septimber
* [[17 septimber|17]] - [[Teade Kingma]], Frysk fersetsman († [[2011]])
* [[21 septimber|21]] - [[Piet Ekel]], Nederlânsk akteur († [[2012]])
* [[25 septimber|25]] - [[Albert Mulder]], Frysk samler en beskriuwer fan âld ark († [[2011]])
* [[27 septimber|27]] - [[Heinrich Boere]], Dútsk-Nederlânsk kriichs-misdiediger († [[2013]])
* [[30 septimber|30]] - [[Deborah Kerr]], Skotsk aktrise († [[2007]])
;oktober
* [[19 oktober|19]] - [[Ritske Numan]], Frysk sjonger († [[2004]])
* [[21 oktober|21]] - [[Ingrid van Houten-Groeneveld]], Nederlânsk astronome († [[2015]])
;desimber
* [[1 desimber|1]] - [[Ruurd Klazes Bakker]], Frysk politikus († [[2001]])
* [[17 desimber|17]] - [[Jan de Jong (oersetter)|Jan de Jong]], Frysk oersetter († [[2006]])
;''datum ûnbekend''
*[[Jan de Jong (oersetter)|Jan de Jong]], Frysk oersetter

== Ferstoarn ==
* [[17 jannewaris]] - [[Sybrandus Johannes Fockema Andreae (rjochtshistoarikus)|Sybrandus Johannes Fockema Andreae]], Frysk rjochtsgelearde en heechlearaar (* [[1844]])
* [[8 febrewaris]] - [[Peter Kropotkin]], Russysk anargist (* [[1842]])
* [[17 febrewaris]] - [[Klaas Folkerts Post]], Frysk keatser (* [[1843]])
* [[2 augustus]] - [[Enrico Caruso]], Italjaansk sjonger (* [[1873]])
* [[7 augustus]] - [[Aleksander Blok]], Russysk dichter (* [[1880]])
* [[27 septimber]] - [[Engelbert Humperdinck (komponist)|Engelbert Humperdinck]], Dútsk komponist (* [[1854]])
;''datum ûnbekend''
*[[Edmond Guerrier]], Amerikaansk keapman en tolk (* [[1840]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1921| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>8qf4dvq2f3ec148e2bka8gzzsx004g8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1919</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1730</id>
    <revision>
      <id>1084692</id>
      <parentid>1083800</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:59:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="17642" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
[[Ofbyld:Paleis fan Justysje, brân 1919.jpg|thumb|250px|It Paleis fan Justysje yn Ljouwert yn 'e brân.]]
*[[1 jannewaris]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[Spartakusbûn]] ropt himsels út ta de [[KPD]], de ''Kommunistische Partei Deutschlands''.
*[[2 jannewaris]] - Yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] brekt in anty-[[Feriene Keninkryk|Britske]] [[opstân]] út, dy't letter it begjin fan 'e [[Ierske Unôfhinklikheidsoarloch]] blike sil te wêzen.
*[[5 jannewaris|5]]-[[11 jannewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]] wurdt de [[kommunistysk]]e [[Spartakusopstân]] fan it [[Spartakusbûn]] (no de [[KPD]]) mei ynset fan it [[leger (lânmacht)|leger]] bloedich ûnderdrukt troch it [[sosjalistysk]]e [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[Friedrich Ebert]].
*[[11 jannewaris]] - It [[Keninkryk Roemeenje]] [[Roemeenske anneksaasje fan Transsylvaanje (1919)|anneksearret]] [[Transsylvaanje]], dat ûnderdiel útmakket fan it [[Keninkryk Hongarije]].
*[[15 jannewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]] wurde de [[KPD]]-lieders [[Karl Liebknecht]] en [[Rosa Luxemburg]] nei harren [[arrestaasje]] yn ferbân mei de mislearre [[Spartakusopstân]] troch it [[leger (lânmacht)|leger]] [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]].
*[[15 jannewaris]] - Yn 'e [[Argentynje|Argentynske]] [[haadstêd]] [[Buenos Aires]] iepenet de [[plysje]] it fjoer op in [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] fan [[arbeider]]s. It [[bloedbad]] dêr't mooglik mear as tûzen minsken by omkomme, makket ûnderdiel út fan 'e saneamde [[Tragyske Wike]] (''Semana Trágica'').
*[[18 jannewaris]] - Begjin fan 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]], ûnder [[foarsitter]]skip fan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[premier]] [[Georges Clemenceau]].
*[[25 jannewaris]] - De [[Fredeskonferinsje fan Parys]] akseptearret it plan fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] foar de oprjochting fan in [[Folkebûn]].
*[[31 jannewaris]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] berikke de delegaasjes fan 'e [[Alliëarden|Alliëarde lannen]] oerienstimming oer it lot fan 'e [[koloanje]]s fan [[Dútslân]] (dy't de Alliëarden ûnderinoar ferdiele sille).
*[[6 febrewaris]] - It provysjoneel [[parlemint]] fan [[Dútslân]] komt byinoar yn 'e [[Tueringen|Tueringske]] [[stêd]] [[Weimar]], en beslút dêr ta de oprjochting fan 'e nei dat plak ferneamde [[Weimarrepublyk]], dy't yn it plak komt fan it [[Keizerryk Dútslân]].
* [[6 febrewaris]] - Yn [[Fryslân]] ûntstiet in grutte [[brân]] yn it [[Paleis fan Justysje (Ljouwert)|Paleis fan Justysje]] yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]].
*[[11 febrewaris]] - It [[regear]] fan [[Belgje]] tsjinnet op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] in noata yn wêryn't de [[anneksaasje]] troch Belgje easke wurdt fan 'e [[Nederlân]]ske gebietsdielen [[Siuwsk-Flaanderen]] en [[Súd-Limburch]].
*[[11 febrewaris]] - De [[sosjalist]] [[Friedrich Ebert]] wurdt de earste [[presidint]] fan [[Dútslân]].
*[[21 febrewaris]] - De noch mar krekt keazen [[sosjalistysk]]e [[premier]] fan 'e [[Dútslân|Dútske]] dielsteat [[Beieren]], [[Kurt Eisner]], wurdt by in oanslach [[fermoarde]] troch de ekstreem-rjochtse [[ealman]] [[Anton greve von Arco auf Valley]]. As pleatsferfangend premier [[Erich Auer]] de [[moard]] yn 'e Beierske [[parlemint|Lândei]] bekend makket, wurdt hysels fan 'e [[publike tribune]] ôf delsketten troch de [[slachter]] [[Alois Linder]], wêrby't er swier[[ferwûne]] rekket.
*[[25 febrewaris]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] wurdt it Hânfêst fan it [[Folkebûn]] oannommen.
*[[25 febrewaris]]-[[11 maart]] - De troch de [[kommunistysk]]e [[KPD]] útroppen algemiene [[staking]] yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haadstêd]] [[Berlyn]], dy't útrûn wie op in [[wapen]]e [[rebûlje]], wurdt yn bloed smoard as 29 lieders fan 'e staking op befel fan 'e [[sosjalistysk]]e [[minister]] fan Definsje [[Gustav Noske]] [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]] wurde.
*[[1 maart|1]]-[[6 maart]] - By oanhâldende massale [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] yn 'e [[Koreä|Koreaanske]] [[stêd]] [[Seoel]] tsjin 'e [[Japan]]ske oerhearsking fan [[Koreä]], dêr't nei skatting mear as 2 miljoen minsken oan meidogge, grypt it Japanske [[leger (lânmacht)|leger]] hurd yn. Der falle tûzenen [[dea]]den.
*[[4 maart]] - Yn [[Moskou]] wurdt troch ôffurdigen fan 21 [[kommunistysk]]e [[politike partij]]en út [[Jeropa]] en [[Amearika]] de Trêde Kommunistyske Ynternasjonale oprjochte, better bekend as de [[Komintern]].
*[[21 maart]] - [[Béla Kun]] ropt yn [[Boedapest]] de [[Sovjetrepublyk Hongarije]] út.
*[[23 maart]] - Yn noardlik [[Itaalje]] rjochtet [[feteraan|oarlochsfeteraan]] [[Benito Mussolini]] syn [[faksistysk]]e [[knokploech|knokploegen]] [[Fasci di Combattimento]] op.
*[[23 maart]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] delegearret de ried fan [[Alliëarden|Alliëarde lannen]], de saneamde [[Ried fan X]], syn foech oan 'e [[Grutte Fjouwer (Earste Wrâldkriich)|Grutte Fjouwer]]: de [[premier]]s fan it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]] en [[Itaalje]], [[David Lloyd George]], [[Georges Clemenceau]] en [[Vittorio Orlando]], en de [[presidint]] fan 'e [[Feriene Steaten]], [[Woodrow Wilson]].
*[[30 maart]] - Yn [[Britsk-Ynje]] brekt ûnder lieding fan [[Mahatma Gandhi]] ferset út tsjin 'e saneamde [[Wet-Rowlatt]] (''Rowlatt Act''), dy't de [[Feriene Keninkryk|Britske]] autoriteiten yn de [[koloanje]] tenei it foech jout om &quot;ekstremisten&quot; sûnder foarm fan proses [[finzen|fêst te setten]].
*[[8 maart]] - Nei de weromlûking fan 'e [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] dêrwei falt it [[Reade Leger]] yn it ramt fan de [[Russyske Boargeroarloch]] it [[skiereilân]] de [[Krim]] binnen.
*[[10 maart]] - Yn [[Meksiko]] wurdt de [[boer]]elieder [[Emiliano Zapata]] yn opdracht fan [[presidint]] [[Venustiano Carranza]] by in oanslach [[fermoarde]].
*[[13 april]] - Yn [[Amritsar]], yn [[Britsk-Ynje]], iepenje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] it fjoer op in [[frede|freedsume]] [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] fan 'e lânseigen [[befolking]]. By dit [[Bloedbad fan Amritsar]] komme teminsten 379 en miskien wol 1.000 ûnwapene minsken om.
*[[6 maaie]] - De [[Fredeskonferinsje fan Parys]] stimt yn mei it plan fan 'e [[Súd-Afrika|Súdafrikaanske]] ôffurdige [[Jan Smuts]] om 'e eardere [[Dútslân|Dútske]] [[koloanje]]s as [[mandaatgebiet]]en ûnder tafersjoch fan it [[Folkebûn]] te stellen.
*[[6 maaie]] - De [[Trêde Britsk-Afgaanske Oarloch]] brekt út as [[Amanûllah Khan]], de [[emir]] fan [[Emiraat Afganistan|Afganistan]], mei syn [[leger (lânmacht)|leger]] [[Britsk-Ynje]] binnenfalt.
*[[15 maaie]] - De [[Gryksk-Turkske Oarloch]] brekt út as [[Grikelân|Grykske]] [[troepen]] op 'e [[kust]] fan [[Lyts-Aazje]] lânje en fanút de [[haven]]stêd [[Smyrna]] optsjogge nei it binnenlân.
*[[19 maaie]] - Begjin fan 'e [[Turkske Unôfhinklikheidsoarloch]], wêryn't de [[Turkske Nasjonalistyske Beweging]] stribbet nei de oprjochting fan in [[sekularisme|sekuliere]] [[Republyk Turkije]].
*[[26 maaie]] - De [[Fredeskonferinsje fan Parys]] wiist it earder ûnôfhinklike steatsje [[Neutraal Moresnet]] en de [[Dútslân|Dútske]] gebietsdielen [[Eupen]] en [[Malmédy]] as oarlochskompinsaasje ta oan [[Belgje]]. De saneamde 'Grutte Fjouwer' (it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Itaalje]] en de [[Feriene Steaten]]) lizze lykwols it near op 'e Belgyske [[anneksaasje]] fan 'e [[Nederlân]]ske gebietsdielen [[Siuwsk-Flaanderen]] en [[Súd-Limburch]].
*[[28 maaie]] - [[Belgje|Belgyske]] [[troepen]] besette [[Neutraal Moresnet]], [[Eupen]] en [[Malmédy]].
*[[6 juny]] - Utbraak fan 'e [[Earste Finsk-Russyske Oarloch]]: [[Finlân]] ferklearret [[Ruslân]] de oarloch en mingt him oan 'e kant fan 'e Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[16 juny]] - De ferovering fan 'e [[Oekraïne]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[28 juny]] - [[Dútslân]] slút [[frede]] mei de [[Alliëarden]] troch it [[Ferdrach fan Versailles]]. Dêrby seit it ta swiere [[ferhelbetelling]]s oan 'e Alliëarden (benammen [[Frankryk]] en [[Belgje]]) dwaan te sillen. Fierders rekket it ferskate gebietsdielen kwyt oan [[Poalen]], [[Frankryk]], [[Denemark]], [[Belgje]], [[Tsjechoslowakije]] en de [[Frije Stêd Danzig]]. Fierders komt it [[Saarlân]] yn 'e foarm fan it [[Protektoraat Saarlân]] ûnder [[Folkebûn|ynternasjonaal tafersjoch]] te stean. Ek al syn [[koloanje]]s moat Dútslân ôfstean; dat wurde saneamde [[mandaatgebiet]]en dy't de Alliëarden ûnderinoar ferdiele.
*[[10 july]] - [[Nederlân]] fiert it [[frouljuskiesrjocht]] yn. (D.w.s. it rjocht foar [[froulju]] om te stimmen; froulju mochten har yn Nederlân sûnt [[1917]] al wol ferkiesber stelle.)
*[[12 july]] - De [[Alliëarden]] heffe de blokkade fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[haven]]s op en geane wer [[hannel]]sbetrekkings mei it lân oan.
* [[16 july]] - It Hidde Nijland Museum, no [[Museum Hindeloopen|Museum Hylpen]], wurdt iepene.
*[[6 augustus]] - It [[Roemeenje|Roemeenske]] [[leger (lânmacht)|leger]] beset de [[Hongarije|Hongaarske]] [[haadstêd]] [[Boedapest]] en makket in ein oan 'e [[Sovjetrepublyk Hongarije|Hongaarske Sovjetrepublyk]] fan [[Béla Kun]].
*[[8 augustus]] - De [[Trêde Britsk-Afgaanske Oarloch]] einiget mei it [[Ferdrach fan Rawalpindi]] yn in [[militêr]]e ympasse. It [[Emiraat Afganistan]] boekt lykwols in [[diplomasy|diplomatike]] oerwinning as it [[Feriene Keninkryk]] yn it [[ferdrach]] de folsleine [[soevereiniteit]] fan Afganistan erkent.
*[[11 augustus]] - De nije [[Dútslân|Dútske]] [[grûnwet]] wurdt fan krêft: formeel begjin fan 'e [[Weimarrepublyk]] en ein fan it [[Keizerryk Dútslân]].
*[[31 augustus]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimme de Wite [[troepen]] fan [[generaal]] [[Anton Denikin]] de [[stêd]] [[Kiëv]] yn.
*[[1 septimber]] - Op 'e [[Fredeskonferinsje fan Parys]] lizze de 'Grutte Fjouwer' (it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Itaalje]] en de [[Feriene Steaten]]) it near op 'e yntegraasje fan [[Dútsk-Eastenryk]] yn [[Dútslân]].
*[[2 septimber]] - [[Itaalje]] fiert it [[algemien kiesrjocht]] en in stelsel fan [[proporsjonele fertsjintwurdiging]] yn.
*[[10 septimber]] - [[Eastenryk]] slút [[frede]] mei de [[Alliëarden]] troch it [[Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye (1919)|Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye]]. 
*[[11 septimber]] - It [[nasjonalistysk]]e [[Turkije|Turkske]] [[regear|tsjinregear]] yn [[Ankara]], dat ûnder lieding stiet fan [[generaal]] [[Mustafa Kemal Atatürk|Mustafa Kemal Pasja]], ferbrekt alle bannen mei it [[regear]] fan [[sultan]] [[Mehmed&amp;nbsp;VI]] yn [[Konstantinopel]].
*[[12 septimber]] - [[Itaalje|Italjaanske]] [[nasjonalist]]en ûnder lieding fan 'e [[skriuwer]] en [[politikus]] [[Gabriele d'Annunzio]] [[besetting fan Fiume|besette]] yn striid mei it [[Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye (1919)|Ferdrach fan Saint-Germain-en-Laye]] de [[Frijsteat Fiume]] (Rijeka).
*[[22 septimber]] - De [[Alliëarden]] geane [[diplomasy|diplomatike betrekkings]] oan mei [[Eastenryk]].
*[[27 septimber]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] lûke har werom út 'e [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Archangelsk (stêd)|Archangelsk]].
*[[12 oktober]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] lûke har werom út 'e [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]] [[Moermansk]].
*[[27 oktober]] - It [[Amerikaanske Kongres]] negearret in [[feto]] fan [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] troch mei twatrêde mearderheid de [[Volstead Prohibition Enforcement Act]] oan te nimmen. Dêrmei is de [[Drûchlizzing (Feriene Steaten)|Drûchlizzing]] fan 'e [[Feriene Steaten]] in feit.
*[[14 novimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] feroveret it [[Reade Leger]] de [[Sibearje|Sibearyske]] [[stêd]] [[Omsk]] op 'e Wite [[troepen]] fan [[admiraal]] [[Aleksander Koltsjak]].
*[[18 novimber]] - Foar de [[Dútslân|Dútske]] [[parlemintêr]]e ûndersykskommisje dy't him dwaande hâldt mei de skuldfraach oangeande de [[Earste Wrâldoarloch]] presintearret [[maarskalk]] [[Paul von Hindenburg]] syn [[Dolkstjit-leginde]]: de Dútsers soene de oarloch wûn hawwe as se net troch [[sosjalist]]en út eigen lân mei in [[dolk]] yn 'e [[rêch]] stutsen wiene.
*[[19 novimber]] - De [[Amerikaanske Senaat]] fersmyt mei 39 tsjin 55 stimmen it [[Ferdrach fan Versailles]], dat de [[frede]] mei [[Dútslân]] regelet. Dêrmei wurde de [[Feriene Steaten]] it iennichste [[Alliëarden|Alliëarde lân]] dat dat [[ferdrach]] net [[ratifikaasje|ratifisearret]]. Der sil no in aparte frede tusken Dútslân en de Feriene Steaten komme moatte.
*[[25 novimber]] - De [[regear]]ings fan [[Poalen]] en [[Dútslân]] slute in [[ferdrach]] oer de Dútske ûntromming fan [[West-Prusen]], dat neffens it [[Ferdrach fan Versailles]] diel fan Poalen wurde sil.
*[[27 novimber]] - [[Bulgarije]] slút [[frede]] mei de [[Alliëarden]] troch it [[Ferdrach fan Neuilly-sur-Seine]]. Dêrby moat it hiel [[West-Traasje]] ôfstean oan [[Grikelân]], en ferskate lytsere gebietsdielen oan it nij-foarme [[Joegoslaavje]]. 
*[[9 desimber]] - Under swiere druk fan 'e [[Alliëarden]] en nei earst in yngeande [[plondering]] útfierd te hawwen, lûkt it [[Roemeenje|Roemeenske]] leger him werom út 'e [[Hongarije|Hongaarske]] [[haadstêd]] [[Boedapest]].
*[[9 desimber]] - [[Roemeenje]] slút [[frede]]sferdraggen mei [[Eastenryk]] en [[Bulgarije]].
*[[16 desimber]] - It [[Dútslân|Dútske]] [[leger (lânmacht)|leger]] lûkt him tebek út [[Letlân]] en [[Litouwen]].
*[[22 desimber]] - As ûnderdiel fan 'e [[Earste Reade Panyk]] yn 'e [[Feriene Steaten]] wurde op it [[skip]] de ''Buford'' 250 linkse Amerikaanske [[boarger|steatsboargers]], ûnder wa de [[anargisme|anargistyske]] liedster [[Emma Goldman]], nei [[Ruslân]] [[deportearre]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[1 jannewaris|1]] - [[J.D. Salinger]], Amerikaansk skriuwer († [[2010]])
* [[3 jannewaris|3]] - [[Lolle Rondaan]], Frysk fersetsstrider († [[1944]])
* 3 - [[Henk Sprenger]], Nederlânsk striptekener († [[2005]])
* [[13 jannewaris|13]] - [[Wim van Mourik]], Nederlânsk politikus út namme fan de ARP († [[1980]])
* [[26 jannewaris|26]] - [[Markus Assies]], Frysk fersetsstrider († [[1944]])
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[Abe Gerlsma]], Frysk keunstskilder en etser († [[2012]])
* [[9 febrewaris|9]] - [[Werner Goldberg]], Dútsk politikus († [[2004]])
;maart
* [[28 maart|28]] - [[Douwe van der Ploeg]], Frysk ornitolooch en botanikus († [[2006]])
;april
* [[8 april|8]] - [[Piet Post]], Frysk oargelist, dirigint en komponist († [[1979]])
* [[16 april|16]] - [[Merce Cunningham]], Amerikaansk koreograaf († [[2009]])
* [[19 april|19]] - [[Dirk ter Haar]], Ingelsk-Nederlânsk natuerkundige († [[2002]])
;maaie
* [[11 maaie|11]] - [[Hedzer Rijpstra]], Frysk politikus († [[2011]])
;juny
* [[19 juny|19]] - [[Pauline Kael]], Amerikaansk filmkritika († [[2001]])
;july
* [[15 july|15]] - [[Iris Murdoch]], Iersk-Ingelsk skriuwster († [[1999]])
* [[20 july|20]] - [[Edmund Hillary]], Nijseelânsk berchbeklimmer en ûntdekkingsreizger († [[2008]])
;augustus
* [[28 augustus|28]] - [[Lieuwe Heine Bouma]], Frysk oersetter († [[2004]])
;septimber
* [[11 septimber|11]] - [[Daphne Odjig]], Kanadeeske keunstskilderesse († [[2016]])
* [[15 septimber|15]] - [[Fausto Coppi]], Italjaansk hurdfytser († [[1960]])
;oktober
* [[13 oktober|13]] - [[Andries Joustra]], Fryske boere-arbeider en fersetsman († [[1944]])
* [[18 oktober|18]] - [[Gerard van Rossem]], Nederlânsk entomolooch en keunstskilder († [[1990]])
* [[27 oktober|27]] - [[Herman Kuiphof]], Frysk sportsjoernalist en -ferslachjouwer († [[2008]])
;novimber
* [[11 novimber|11]] - [[Jan Murk de Vries]], Frysk keunstskilder en glêzenier († [[2015]])
* [[30 novimber|30]] - [[Anne Wadman]], Frysk skriuwer, dichter, literatuerkritikus en letterkundige († [[1997]])
;desimber
* [[29 desimber|29]] - [[Pieter Terpstra]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[2006]])

== Ferstoarn ==
* [[6 jannewaris]] - [[Theodore Roosevelt]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] (* [[1858]])
* [[17 jannewaris]] - [[Francis Gibson (militêr)|Francis Gibson]], Amerikaansk militêr (* [[1847]])
* [[20 maart]] - [[Pauline Markham]], Ingelsk-Amerikaansk aktrise en dûnseresse (* [[1847]])
* [[31 maaie]] - [[Giet-Foarút]] (''Goes-Ahead''), [[Krieën (folk)|Kriesk]] ferkenner yn 'e tsjinst fan it Amerikaanske Leger (* [[1851]])
* [[5 july]] - [[Sije Laverman]], Frysk skriuwer (* [[1863]])
* [[6 july]] - [[Jacoba Rauwerda]], Frysk bordeelhâldster (* [[1843]])
* [[13 july]] - [[Henry E. Noyes]], Amerikaansk militêr (* [[1839]])
* [[13 july]] - [[Jacob Hepkema]], Frysk útjouwer en sjoernalist (* [[1845]])
* [[6 septimber]] - [[Pier Pander]], Frysk byldhouwer en medaljeur (* [[1864]])
* [[12 septimber]] - [[Leonid Andrejev]], Russysk skriuwer (* [[1871]])
* [[15 novimber]] - [[Alfred Werner]], Dútsk skiekundige en Nobelpriiswinner (* [[1866]])
* [[18 novimber]] - [[Ferdinand Domela Nieuwenhuis]], Nederlânsk politikus (* [[1846]])
;''datum ûnbekend''
*[[Hingjende Wolk]] (''Hanging Cloud''), froulik kriger fan 'e [[Odjibwe (folk)|Odjibwe]] (* [[1835]])

==Literatuer==
;romans
* [[André Gide]], ''[[La Symphonie Pastorale]]'' &lt;small&gt;(oerset yn it [[Frysk]] as ''Pastorale Symfony'')&lt;/small&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1919| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>10isp1l9ocecjaes2tat92azty9hdui</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1918</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1731</id>
    <revision>
      <id>1084696</id>
      <parentid>1084429</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:02:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19690" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[8 jannewaris]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] publisearret syn [[Fjirtjin Punten]], in [[frede]]splan dat û.m. in fermindering fan 'e [[wapen|bewapening]] fan alle lannen foarstiet; it opheffen fan alle [[ekonomy]]ske barriêres om te kommen ta in sitewaasje fan wrâldwide [[frijhannel]]; frijheid fan [[skipfeart]]; en [[selsbeskikkingsrjocht]] foar alle [[etnyske groep]]en yn [[Jeropa]] (mar net yn 'e [[koloanje]]s).
*[[15 jannewaris]] - Yn 'e [[Eastenryk]]ske [[haadstêd]] [[Wenen]] brekke massale [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]], dy't oerslane nei oare dielen fan 'e [[Dûbeldmonargy]].
*[[22 jannewaris]] - De [[Oekraïne]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Oekraynske Folksrepublyk]].
*[[27 jannewaris]] - Yn [[Finlân]] brekt de [[Finske Boargeroarloch]] út tusken de [[konservatisme|konservative]] Witen en de [[kommunistysk]]e Readen. 
*[[27 jannewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], seit de [[Britsk-Russyske Konvinsje]] fan [[1907]] op.
*[[28 jannewaris]] - Yn [[Berlyn]] en oare [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]]en brekke massale [[staking]]s út tsjin 'e [[oarloch]], benammen yn 'e oarlochs[[yndustry]].
*[[28 jannewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], rjochtet by [[dekreet]] it [[Reade Leger]] op. [[Leon Trotski]] moat dy nije [[kriichsmacht]] organisearje.
*[[2 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], ferordonnearret de [[skieding tusken tsjerke en steat]].
*[[3 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], annulearret by [[dekreet]] de Russyske [[steatsskuld]].
*[[8 febrewaris]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimt it [[Reade Leger]] de [[stêd]] [[Kiëv]] yn.
*[[14 febrewaris]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], fiert by [[dekreet]] yn Ruslân de [[Gregoriaanske Kalinder]] yn. Tagelyk wurdt de [[Juliaanske Kalinder]] ôfskaft. (Dêrmei slacht men yn Ruslân 13 [[dagen]] oer en wurdt it fan [[1&amp;nbsp;febrewaris]] ynienen [[14&amp;nbsp;febrewaris]].)
*[[16 febrewaris]] - [[Litouwen]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[21 febrewaris]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Austraalje (lân)|Australyske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Jericho]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[24 febrewaris]] - [[Estlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[25 febrewaris]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nimt it [[Reade Leger]] de [[stêd]] [[Rostov oan de Don]] yn.
*[[3 maart]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] rezjym yn [[Ruslân]] en de [[Sintrale Machten]] slute de [[Frede fan Brest-Litovsk]]. Hjirby rekket Ruslân it hiele [[Baltikum]] kwyt, en dêropta [[Finlân]], de [[Oekraïne]] en dielen fan [[Wyt-Ruslân]], yn totaal 26% fan [[Jeropeesk-Ruslân]].
*[[5 maart]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[marinierskorps|marinier]]s geane yn [[Moermansk]], yn it uterste noarden fan [[Jeropeesk-Ruslân]], oan lân om yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]] te ynterveniëarjen oan 'e kant fan 'e Witen.
*[[11 maart]] - It [[bolsjewiken|bolsjewistysk]] [[regear]] fan [[Ruslân]], de [[Ried fan Folkskommissarissen]], ferpleatst de [[haadstêd]] en de sit fan it Russyske regear fan [[Petrograd]] nei it fierder fan it front leine [[Moskou]].
*[[21 maart]]-[[18 july]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] geane de [[Dútslân|Dútsers]] by in lêste wraam op 'e [[Alliëarden|Alliëarde]] linys ta it uterste om 'e definitive oerwinning te beheljen ear't de oermacht oan mankrêft en materieel fan 'e [[Feriene Steaten]] folslein ynset wurde kin. By dit [[Maitydsoffinsyf]] behelje se oansjenlike terreinwinst, mar gjin beslissende oerwinning.
*[[25 maart]] - [[Wyt-Ruslân]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Wytrussyske Folksrepublyk]].
*[[1 april]] - It [[Feriene Keninkryk]] rjochtet in apart [[loftmacht|loftwapen]] op: de [[Royal Air Force]] (RAF).
*[[5 april]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Japan]]ske [[troepen]] lânje yn [[Vladivostok]], yn it [[Fiere Easten]] fan [[Sibearje]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[9 april]] - [[Roemeenje]] beslút ta de [[Roemeenske anneksaasje fan Bessaraabje (1918)|anneksaasje fan Bessaraabje]], dat foarhinne ta [[Ruslân]] hearde.
*[[24 april]] - Yn [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] brekt in algemiene [[staking]] út tsjin 'e [[tsjinstplicht]].
*[[7 maaie]] - [[Roemeenje]] en de [[Sintrale Machten]] slute de [[Frede fan Boekarest (1918)|Frede fan Boekarest]], wêrby't Roemeenje grutte territoriale en [[ekonomy]]ske konsesjes dwaan moat.
*[[15 maaie]] - De [[Finske Boargeroarloch]] einiget mei in oerwinning foar de [[konservativen]] (Witen). De [[kommunisten]] (Readen) binne beslissend ferslein.
*[[25 maaie]] - It [[Tsjechoslowaakske Legioen]], in legerûnderdiel dat yn [[Ruslân]] meifocht tsjin 'e [[Sintrale Machten]], ynterveniëarret yn it [[Sibearje|Sibearyske]] [[Tsjeljabinsk]] oan 'e kant fan 'e Witen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]] nei ûnthjitten fan 'e [[Alliëarden]] om 'e ûnôfhinklikheid fan [[Tsjechoslowakije]] te stypjen.
*[[26 maaie]] - [[Georgje]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Demokratyske Republyk Georgje]].
*[[28 maaie]] - [[Armeenje]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Demokratyske Republyk Armeenje]].
*[[28 maaie]] - [[Azerbeidzjan]] ropt de ûnôfhinklikheid út as de [[Azerbeidzjaanske Demokratyske Republyk]].
*[[30 juny]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] ferslacht it [[Reade Leger]] de [[opstân|opstannige]] [[Don-kozakken]].
*[[3 july]] - It oerbefel fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[striidkrêften]], de [[Oberste Heeresleitung]], nimt ûnder lieding fan [[maarskalk]] [[Paul von Hindenburg]] op ynformele wize alle foech oer fan it Dútske [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[Georg von Hertling]].
*[[9 july]] - De [[Grutte Treinramp fan 1918]], by [[Nashville (Tennessee)|Nashville]], yn 'e [[Feriene Steaten]], kostet oan 101 minsken it libben.
*[[14 july]] - Yn [[Nederlân]] nimt it [[regear]] fan [[premier]] [[Pieter Cort van der Linden]] it beslút om mei de oanlis fan 'e [[Suderseewurken]] te begjinnen.
*[[17 july]] - Yn it [[Ipatjevhûs]] yn [[Jekaterinburch]] wurdt [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]], de lêste [[tsaar]] fan [[Ruslân]], mei syn hiele [[húshâlding]] [[moard op de Romanov-famylje|fermoarde troch]] de [[bolsjewiken]].
*[[17 july]] - [[Monako]] wurdt in [[Frankryk|Frânsk]] [[protektoraat]].
*[[25 july]] - Yn it ramt fan 'e [[Russyske Boargeroarloch]] beset it [[Tsjechoslowaakske Legioen]] de [[stêd]] [[Jekaterineburch]].
* begjin [[augustus]] - Yn [[Fryslân]] winne [[Hubert Westerhuis]], [[Roelof de Jong]] en [[Pé Hiemstra]] de [[PC]]. Westerhuis wurdt ta [[kening (keatsen)|kening]] keazen.
*[[8 augustus]]-[[11 novimber]] - Yn it [[Hûndertdeisk Offinsyf]] brekke [[troepen]] fan [[Frankryk]], it [[Feriene Keninkryk]], [[Britsk-Ynje]], [[Austraalje (lân)|Austraalje]], [[Kanada]], [[Nij-Seelân]], [[Nijfûnlân]], [[Súd-Afrika]], de [[Feriene Steaten]], [[Belgje]], [[Portegal]], [[Siam]] en [[Itaalje]] oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] nei fjouwer jier einlings en te'n lêsten troch de [[Dútslân|Dútske]] linys hinne.
*[[16 augustus]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] lânje yn 'e [[stêd]] [[Archangelsk (stêd)|Archangelsk]], yn it hege noarden fan [[Jeropeesk-Ruslân]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[17 augustus]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] lânje yn 'e [[stêd]] [[Bakû]], yn [[Azerbeidzjan]], om oan 'e kant fan 'e Witen te ynterveniëarjen yn 'e [[Russyske Boargeroarloch]].
*[[30 augustus]] - By in oanslach troch de [[terrorist]]e [[Franja Kaplan]] rekket de [[Ruslân|Russyske]] [[bolsjewiken|bolsjewistyske]] lieder [[Vladimir Lenin]] swier[[ferwûne]].
*[[14 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] begjint it [[Alliëarde Leger fan de Oriïnt]], ûnder lieding fan 'e [[Frankryk|Frânske]] [[generaal]] [[Louis Franchet d'Espèrey]], mei it grutte [[Vardaroffinsyf]] tsjin 'e [[Bulgarije|Bulgaren]].
*[[15 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] ferslane [[Frankryk|Frânske]], [[Servje|Servyske]] en [[Frânsk-Senegal|Senegaleesk-koloniale]] [[troepen]] de [[Bulgarije|Bulgaren]] yn 'e [[Slach by Dobro Polje]].
*[[18 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] ferslane [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Grikelân|Grykske]] [[troepen]] de [[Bulgarije|Bulgaren]] yn 'e [[Slach by Dojran (1918)|Slach by Dojran]].
*[[18 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] iepenet de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[generaal]] [[Edmund Allenby, 1e boarchgreve Allenby|Edmund Allenby]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]].
*[[23 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]]en [[Akko]] en [[Haifa]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[25 septimber]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Amman]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[28 septimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] feroverje [[Frankryk|Frânske]] [[koloanje|koloniale]] [[troepen]] de [[Servje|Servyske]] [[stêd]] [[Skopje]] op 'e [[Bulgarije|Bulgaren]].
*[[30 septimber]] - [[Bulgarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Thessaloniki]] mei de [[Alliëarden]]. [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] tsjogge de Bulgaarske [[haadstêd]] [[Sofia]] yn.
*[[2 oktober]] - Oan it [[Palestynske Front (Earste Wrâldkriich)|Palestynske Front]] feroverje [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[stêd]] [[Damaskus]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[7 oktober]] - De [[Frankryk|Frânske]] [[marine]] feroveret de [[stêd]] [[Beirût]] op 'e [[Osmaanske Ryk|Osmanen]].
*[[9 oktober]] - Oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] feroverje de [[Alliëarden]] de [[stêd]] [[Kameryk]].
*[[19 oktober]] - Oant it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] befrije [[Belgje|Belgyske]] en [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[troepen]] de [[Flaanderen|Flaamske]] [[stêd]] [[Brugge]].
*[[20 oktober]] - [[Dútslân]] beëiniget syn [[dûkboat]]oarloch, wat in betingst is fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Woodrow Wilson]] foar it oanknoopjen fan [[frede]]sûnderhannelings.
*[[24 oktober]] - [[Itaalje]] begjint oan 'e [[rivier]] de [[Piave (rivier)|Piave]] in nij [[fjildtocht|offinsyf]] tsjin [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[28 oktober]] - [[Tsjechoslowakije]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[30 oktober]] - It [[Osmaanske Ryk]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Moudros]] mei de [[Alliëarden]].
*[[30 oktober]] - [[Itaalje|Italjaanske]] [[troepen]] bringe it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[leger (lânmacht)|leger]] in ferpletterjende nederlaach ta yn 'e [[Slach by Vittorio Veneto]].
*[[30 oktober]] - It [[Keninkryk Jemen]] (it lettere [[Noard-Jemen]]) wurdt ûnôfhinklik fan it [[Osmaanske Ryk]].
*[[1 novimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] wurdt de [[Servje|Servyske]] [[haadstêd]] [[Belgrado]] befrijd troch [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] ûnder befel fan [[generaal]] [[Louis Franchet d'Espèrey]].
*[[3 novimber]] - [[Eastenryk-Hongarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút in [[wapenstilstân]] mei de [[Alliëarden]]. It [[regear]] fan [[Hongarije]] fielt him dêr lykwols net oan bûn.
*[[4 novimber]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]] [[Kiel (Dútslân)|Kiel]] falt yn 'e hannen fan [[opstân|opstannige]] [[matroas (rang)|matroazen]]. Dit is it begjin fan 'e [[Dútske Revolúsje]], dy't him fluch útwreidet him nei oare Dútske stêden.
*[[7 novimber]] - [[Hongarije]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút it [[Bestân fan Belgrado]] mei de [[Alliëarden]].
*[[9 novimber]] - Troch de [[Dútske Revolúsje]] wurdt it [[regear]] fan [[rykskânselier]] [[prins]] [[Maksimiliaan fan Baden]] ûnder fuotten helle. [[Keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]] is twongen om [[troansôfstân]] te dwaan.
*[[10 novimber]] - De ôfsette [[Dútslân|Dútske]] [[keizer]] [[Willem II fan Dútslân|Willem&amp;nbsp;II]] nimt de wyk nei [[Nederlân]], dêr't er [[asylrjocht|asyl]] kriget en te [[Doorn]] komt te wenjen.
*[[11 novimber]] - [[Dútslân]] [[oerjefte|kapitulearret]] en slút mei de [[Alliëarden]] it [[Bestân fan Compiègne]].
*[[11 novimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Eastenryksk-Hongaarske Revolúsje]] docht [[keizer]] [[Karel I fan Eastenryk-Hongarije|Karel&amp;nbsp;I]] [[ôfstân fan 'e troan]].
*[[11 novimber]] - [[Poalen]] (eins: de [[Twadde Poalske Republyk]]) wurdt oprjochte út gebietsdielen fan [[Dútslân]], [[Ruslân]] en [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[11 novimber]] - Yn [[Nederlân]] ropt [[SDAP]]-lieder [[Piter Jelles Troelstra]] op ta [[revolúsje]], mar dêr wurdt fan suver alle kanten ôfwizend op reägearre.
*[[12 novimber]] - In [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[float]]ienheid fart de [[haven]] fan 'e [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[haadstêd]] [[Konstantinopel]] yn om besit fan 'e [[stêd]] te nimmen.
*[[18 novimber]] - [[Letlân]] ropt de ûnôfhinklikheid út.
*[[18 novimber]] - [[Alliëarden|Alliëarde]] [[troepen]] befrije de [[Belgje|Belgyske]] [[haadstêd]] [[Brussel]].
*[[29 novimber]] - It [[Keninkryk Servje]] [[Servyske anneksaasje fan Montenegro|anneksearret it buorlân]] [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]].
*[[desimber]] - De ferovering fan [[Wyt-Ruslân]] troch it [[Reade Leger]] wurdt foltôge: ein fan 'e ûnôfhinklike [[Wytrussyske Folksrepublyk]].
*[[1 desimber]] - It [[Keninkryk fan Serven, Kroäten en Slovenen]] (letter koartwei [[Joegoslaavje]] neamd) wurdt oprjochte út 'e earder ûnôfhinklike [[keninkriken]] [[Keninkryk Servje|Servje]] en [[Keninkryk Montenegro|Montenegro]] en gebietsdielen fan [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[1 desimber]] - Op in gearkomste yn [[Alba Iulia]] sprekke de lieders fan 'e [[etnysk]]e [[Roemenen]] yn [[Transsylvaanje]], dat ûnderdiel útmakket fan it [[Keninkryk Hongarije]], harren mei oerweldigjende mearderheid út foar de oansluting fan dat gebiet by [[Roemeenje]].
*[[1 desimber]] - [[Iislân]] wurdt ûnôfhinklik fan [[Denemark]] yn 'e foarm fan it [[Keninkryk Iislân]], dat yn in [[personele uny]] [[regear]]re wurde sil troch de [[Deenske Kroan]].
*[[5 desimber]] - De [[Letske Unôfhinklikheidsoarloch]] tsjin [[Ruslân]] brekt út. 
*[[9 desimber]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette it [[Saarlân]].
* ''sûnder datum'' - De [[Spaanske gryp]] ferget miljoenen minskelibbens.

== Berne ==
;jannewaris
* [[15 jannewaris|15]] - [[Gamal Abdel Nasser]], presidint fan [[Egypte]] († [[1970]])
* [[16 jannewaris|16]] - [[Nel Benschop]], Nederlânsk dichteres († [[2005]])
;febrewaris
* [[2 febrewaris|2]] - [[Ernst van der Beugel]], Nederlânsk politikus († [[2004]])
* [[2 febrewaris|2]] - [[Hella Haasse]], Nederlânsk skriuwster († [[2011]])
* [[9 febrewaris|9]] - [[Boele Bregman]], Frysk keunstner en grafikus († [[1980]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Jacobus Zantema]], Frysk taalkundige en wurdboekskriuwer († [[2008]])
;april
* [[2 april|2]] - [[Jan Bons]], Nederlânsk grafysk foarmjouwer keunstner en fersetsman († [[2012]])
* [[4 april|4]] - [[Sacco van der Made]], Nederlânsk akteur en stimartyst († [[1997]])
* [[8 april|8]] - [[Betty Ford]], Amerikaansk presidintsfrou († [[2011]])
* [[13 april|13]] - [[Bert Kiewiet]], Nederlânsk byldzjend keunstner († [[2008]])
* [[24  april|24]] - [[Herma M. van den Berg]], Nederlânsk keunsthistoarikus († [[2005]])
;july
* [[2 july|2]] - [[Klaas Sierksma]], Frysk heraldikus († [[2007]])
* [[7 july|7]] - [[Esmée van Eeghen]], Nederlânsk fersetsstriidster († [[1944]])
* [[14 july|14]] - [[Ingmar Bergman]], Sweedske regisseur († [[2007]])
* [[18 july|18]] - [[Nelson Mandela]], presidint fan [[Súd Afrika]] († [[2013]])
* [[23 july|23]] - [[Abraham Bueno de Mesquita]], Nederlânsk komyk en akteur († [[2005]])
;augustus
* [[13 augustus|13]] - [[Frederick Sanger]], Ingelsk biolooch en twafâldich Nobelpriiswinner († [[2013]])
* [[18 augustus|18]] - [[Piet Keijzer]], Nederlânsk hurdrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[2008]])
* [[27 augustus|27]] - [[Jelle Zijlstra]], premier fan [[Nederlân]] († [[2001]])
;septimber
* [[9 septimber|9]] - [[Oscar Luigi Scalfaro]], presidint fan [[Itaalje]] († [[2012]])
* [[19 septimber|19]] - [[Heine Keuning]], Frysk beweger en politikus († [[2005]])
* [[29 septimber|29]] - [[Auke Visser]], Markant figuer út de haadstêd fan Fryslân († [[2014]])
;oktober
* [[18 oktober|18]] - [[Molly Geertsema]], Nederlânsk politikus († [[1991]])
;novimber
* [[7 novimber|7]] - [[Billy Graham]], Amerikaansk predikant en evangelist († [[2018]])
* [[9 novimber|9]] - [[Spiro Agnew]], fise-presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1996]])
* [[10 novimber|10]] - [[Ernst Otto Fischer]], Dútsk skiedkundige († [[2007]])
;desimber
* [[4 desimber|4]] - [[Kor Onclin]], Nederlânsk keunstskilder († [[2003]])
* [[10 desimber|10]] - [[Marten Sikkema]], Nederlânsk-Frysk dichter, skriuwer en oersetter († [[2005]])
* [[25 desimber|25]] - [[Ahmed Ben Bella]], Algerijnsk president († [[2012]])
;''datum ûnbekend''
*[[Gladys Bissonette]], Amerikaanske minskerjochte-aktiviste († ±[[1975]])

== Ferstoarn ==
* [[2 jannewaris]] - [[Sybe Kornelis Bakker]], Frysk predikant en politikus (* [[1875]])
* [[8 jannewaris]] - [[Sake Kornelis Feitsma]], Frysk ûnderwizer, dichter en oersetter (* [[1850]])
* [[25 maart]] - [[Claude Debussy]], Frânsk komponist (* [[1862]])
* [[21 april]] - [[Manfred von Richthofen]] (de &quot;Reade Baron&quot;), Dútsk loftmachtpiloat (* [[1892]])
* [[8 maaie]] - [[Tjeerd Ritskes Velstra]], Frysk boer en toanielskriuwer (* [[1840]])
* [[10 maaie]] - [[John Grass]], opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1837]])
* [[12 july]] - [[Geertruida Christine Jentink]], Frysk feministe en sjoernaliste (* [[1852]])
* [[17 july]] - tsaar [[Niklaas II fan Ruslân]] (* [[1868]])
* [[24 july]] - [[Petrus Johannes Vegelin van Claerbergen]], Frysk bestjoerder en hoftsjinner (* [[1845]])
* [[13 novimber]] - [[Samuel Azarja Rudelsheim]], opperrabbyn fan Fryslân (* [[1869]])
* [[13 novimber]] - [[Meint Hylkes Bottema]] (Marten Baersma), Frysk skriuwer (* [[1890]])
;''datum ûnbekend''
*[[Ripley Hitchcock]], Amerikaansk boekeredakteur (* [[1857]])

== Byldzjende keunst ==
* De Flaamske skilder en grafikus [[Frans Masereel]] jout yn Switserlân syn tredde anti-oarlochsalbum &quot;De hartstocht van de mens&quot; út.
&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Theo van Doesburg-Rhythmus eines russischen Tanzes.jpg|[[Theo van Doesburg]].&lt;br /&gt;''Ritme van een Russische dans.''
Ofbyld:Doesburg.jpg|Theo van Doesburg.&lt;br /&gt;''Compositie XI.''
Ofbyld:Theo van Doesburg compositie X 1918.jpg|Theo van Doesburg.&lt;br /&gt;''Compositie X''.
Ofbyld:Onbeschilderde Rietveldstoel.JPG|[[Gerrit Rietveld]].&lt;br /&gt;'Read-blauwe stoel'. 1918 (wierskynlik).
&lt;/gallery&gt;

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1918| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>me5nrwgfvmssun2qrb1wja3idjazlw9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1914</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1734</id>
    <revision>
      <id>1084568</id>
      <parentid>1083792</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:52:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="18982" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[27 jannewaris]] - [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] dogge [[Amerikaanske ynfal yn Haïty (1914)|in ynfal]] yn [[Haïty]] nei't [[presidint]] [[Michel Oreste]] dêr by in [[opstân]] ôfset is.
*[[7 maart]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[ealman]] [[Willem II fan Wied]] wurdt [[foarst]] fan [[Foarstedom Albaanje|Albaanje]].
*[[9 april]] - Yn 'e [[Meksiko|Meksikaanske]] [[stêd]] [[Tampico]] fynt it saneamde [[Tampico-ynsidint]] plak, wêrby't de [[bemanning]] fan in [[Feriene Steaten|Amerikaansk]] [[skip]] [[arrestaasje|arrestearre]] wurdt. Hoewol't de [[seelju]] frijwol daliks wer frijlitten wurde, nimt it [[regear]] fan 'e Feriene Steaten it foarfal heech op.
*[[11 april]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Victoriano Huerta]] ferbrekt de [[diplomasy|diplomatike betrekkings]] mei de [[Feriene Steaten]] fanwegen de oanboazjende spannings tusken de beide lannen.
*[[27 april]] - Nei in [[bombardemint]], wêrby't mear as 200 [[boarger]]s omkomme, wurdt de [[Meksiko|Meksikaanske]] [[haven]]stêd [[Veracruz (stêd)|Veracruz]] beset troch [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]]. Oanlieding hjirfoar it saneamde [[Tampico-ynsidint]]. Dizze [[Amerikaanske besetting fan Veracruz]] liedt yn hiel [[Latynsk-Amearika]] ta grutte [[ferûntweardiging]].
*[[1 maaie]] - Yn 'e [[Republyk Sina]] wurdt de al langer besteande [[diktatuer]] fan [[Yuan Shikai]] by [[wet]] formalisearre.
*[[25 maaie]] - It [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[Legerhûs (Feriene Keninkryk)|Legerhûs]] nimt in [[wet]] oan dy't in beheinde foarm fan [[selsbestjoer]] regelet foar [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] sûnder [[Ulster]], dat yn mearderheid [[protestantisme|protestantsk]] is en wegeret om út [[Dublin]] wei regearre te wurden.
*[[24 juny]] - De [[Feriene Steaten]] en [[Meksiko]] slute in [[ferdrach]] dat in ein meitsje moat oan 'e yn [[april]] begûne [[Amerikaanske besetting fan Veracruz]].
*[[28 juny]] - Yn [[Sarajevo]] wurde de [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[kroanprins|troanopfolger]] [[aartshartoch]] [[Frâns Ferdinand fan Eastenryk|Frâns Ferdinand]] en syn [[oarehelte|frou]], [[hartoginne]] [[Sophie von Hohenberg]], [[moard op aartshartoch Frâns Ferdinand fan Eastenryk|fermoarde troch]] de [[Serven|Servyske]] [[nasjonalist]] [[Gavrilo Princip]]. Dit is it begjin fan 'e [[Julykrisis]], dy't liede sil ta it útbrekken fan 'e [[Earste Wrâldoarloch]].
*[[29 juny]] - By ûnderfreging fan [[Gavrilo Princip]], de [[moardner]] fan 'e [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[kroanprins|troanopfolger]] [[aartshartoch]] [[Frâns Ferdinand fan Eastenryk|Frâns Ferdinand]], en fan dy syn helpers, troch de Eastenryksk-Hongaarske autoriteiten, komt oan it ljocht dat de gearspanners help hân hawwe út [[Servje]] wei.
*[[july]] - [[Mahatma Gandhi]], de [[abbekaat]] dy't namme makke hat as foaroanman fan 'e [[Britsk-Ynje|Britsk-Yndyske]] mienskip yn [[Súd-Afrika]], keart werom nei Britsk-Ynje.
*[[14 july]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Victoriano Huerta]] moat ôftrede nei ferskate wichtige oerwinnings op syn [[regear]]ingsleger troch de [[opstanneling]]en fan [[Emiliano Zapata]] yn it suden en fan [[Pancho Villa]] en [[Venustiano Carranza]] yn it noarden.
* [[21 july]] - [[Seth Barnes Nicholson]] ûntdekt [[Sinope]], in [[moanne (byplaneet)|moanne]] fan [[Jupiter (planeet)|Jupiter]].
*[[23 july]] - It [[regear]] fan [[Eastenryk-Hongarije]] stjoert nei oanlieding fan 'e [[moard op aartshartoch Frâns Ferdinand fan Eastenryk]] in [[ultimatum]] oan it regear fan it [[Keninkryk Servje]]. Dêryn wurdt û.m. in ferbod easke fan alle anty-Eastenrykske [[organisaasje]]s, de bemuoienis fan Eastenryksk-Hongaarske funksjonarissen yn Servje by it ûndersyk nei en ferbieden fan sokke Servyske organisaasjes, en it [[ûnslach]] fan alle Servyske [[boarger]]like en [[militêr]]e funksjonarissen fan wa't Eastenryk-Hongarije de nammen neitiid noch trochjaan sil.
*[[25 july]] - It [[regear]] fan it [[Keninkryk Servje]] akseptearret de measte easken fan it [[ultimatum]] dat [[Eastenryk-Hongarije]] twa dagen earder stjoerd hat, mar wegeret Eastenryksk-Hongaarske funksjonarissen foech te jaan op Servysk grûngebiet en ek om sûnder ynspraak alle Servyske [[boarger]]like en [[militêr]]e funksjonarissen te [[ûntslach|ûnslaan]] fan wa't Eastenryk-Hongarije de nammen trochjaan sil.
*[[28 july]] - [[Eastenryk-Hongarije]] ferklearret de oarloch oan it [[Keninkryk Servje]]. [[Ruslân]], de beskermhear fan Servje, kundiget de [[mobilisaasje]] ôf yn 'e fjouwer [[provinsje]]s dy't grinzgje oan Eastenryk-Hongarije.
*[[30 july]] - Yn reäksje op 'e [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[oarloch]]sferklearring oan [[Servje]] kundiget [[Ruslân]] de algehiele [[mobilisaasje]] ôf.
*[[31 july]] - [[Eastenryk-Hongarije]] kundiget de [[mobilisaasje]] ôf.
*[[31 july]] - Yn [[Frankryk]] wurdt de [[sosjalistysk]]e foaroanman [[Jean Jaurès]] fanwegen syn ferset tsjin 'e Frânske dielname oan in grutte [[Jeropa|Jeropeeske]] [[oarloch]] by in oanslach [[fermoarde]] troch de ekstreem-rjochtse [[nasjonalist]] [[Robert Villain]].
*[[1 augustus]] - Yn 'e reäksje op 'e oanboazjende spannings tusken [[Dútslân]] en de Frânske bûnsgenoat [[Ruslân]] kundiget [[Frankryk]] de [[mobilisaasje]] ôf. Dêrop kundiget ek Dútslân de mobilisaasje ôf. [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] [[Dútske ynfal yn Lúksemboarch (1914)|kringe oer de grinzen]] fan [[Lúksemboarch (gruthartochdom)|Lúksemboarch]]. Tsjin 'e jûn ferklearret Dútslân de oarloch oan Ruslân. It [[Feriene Keninkryk]] warskôget dêrop it Dútske regear dat it in ynfal yn it [[neutraliteit|neutrale]] [[Belgje]] as in ''[[casus belli]]'' beskôgje sil.
*[[2 augustus]] - De [[Dútske besetting fan Lúksemboarch yn de Earste Wrâldkriich|Dútske besetting fan Lúksemboarch]] wurdt foltôge. Dútslân stjoert it [[regear]] fan [[Belgje]] in [[ultimatum]] om Dútske troepen troch te litten nei [[Frankryk]]. Belgje wegeret frijwol daliks.
*[[3 augustus]] - [[Dútslân]] ferklearret de oarloch oan [[Frankryk]].
*[[4 augustus]] - [[Dútslân]] ferklearret [[Belgje]] de oarloch. Dútske [[troepen]] dogge dêrop frijwol daliks [[Dútske ynfal yn Belgje (1914)|in ynfal yn Belgje]]. Yn reäksje dêrop ferklearret it [[Feriene Keninkryk]], dat ûnder it [[Ferdrach fan Londen (1839)]] de Belgyske [[neutraliteit]] garandearre hat, Dútslân de oarloch.
*[[5 augustus]] - Begjin fan 'e [[Slach om Luik (1914)|Slach om Luik]] tusken [[Belgje|Belgyske]] en [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] oan 'e iene kant en de [[Dútslân|Dútske]] ynfallers oan 'e oare kant.
*[[6 augustus]] - [[Eastenryk-Hongarije]] ferklearret de oarloch oan [[Ruslân]].
*[[11 augustus]] - [[Frankryk]] ferklearret de oarloch oan [[Eastenryk-Hongarije]].
*[[11 augustus]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] falt it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[leger (lânmacht)|leger]] it [[Keninkryk Servje]] binnen, wêrmei't de [[Servyske Kampanje (Earste Wrâldkriich)|Servyske Kampanje]] begjint.
*[[12 augustus]] - Yn 'e [[Slach by Halen]] keare [[Belgje|Belgyske]] [[troepen]] tsjin dat de [[Dútslân|Dútsers]] de [[rivier]] de [[Gete (rivier)|Gete]] oerstekke kinne.
*[[12 augustus]] - It [[Feriene Keninkryk]] ferklearret de oarloch oan [[Eastenryk-Hongarije]], dat op syn beurt [[Frankryk]] en it Feriene Keninkryk de oarloch ferklearret.
*[[15 augustus]] - Op [[feest]]like wize wurdt it [[Panamakanaal]] iepene.
*[[16 augustus]] - Yn 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]] feroverje de [[rebel]]len fan [[Emiliano Zapata]] en [[Pancho Villa]] de [[haadstêd]] [[Meksiko-Stêd]]. Dêrop fiere [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[troepen]] in yntervinsje út.
*[[17 augustus]] - Ein fan 'e [[Slach om Luik (1914)|Slach om Luik]]: de [[Belgje|Belgyske]] [[stêd]] [[Luik (stêd)|Luik]] jout him oer oan 'e [[Dútslân|Dútsers]].
*[[19 augustus|19]]-[[24 augustus]] - It [[Servje|Servyske]] [[leger (lânmacht)|leger]] set oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] [[Slach by de Cer|in tsjinoffinsyf]] yn, wêrby't de [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] út it [[Keninkryk Servje]] ferdreaun wurde.
*[[20 augustus]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] besette de [[Belgje|Belgyske]] [[haadstêd]] [[Brussel]]. It Belgyske [[regear]] wykt út nei [[Antwerpen (stêd)|Antwerpen]].
*[[23 augustus]] - [[Japan]] ferklearret [[Dútslân]] de oarloch en falt de Dútske [[konsesje (Sina)|konsesjes]] yn [[Sina]] oan.
*[[24 augustus]] - Yn 'e [[Slach by Bergen (1914)|Slach by Bergen]] lije de [[Alliëarden]] in nederlaach. Fan gefolgen kinne [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] no noardlik [[Frankryk]] binnenkringe.
*[[26 augustus|26]]-[[30 augustus]] - [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] bringe it [[Ruslân|Russyske]] leger nei de [[Russyske ynfal yn East-Prusen (1914)|Russyske ynfal yn East-Prusen]] in ferpletterjende nederlaach ta yn 'e [[Slach by Tannenberg]].
*[[27 augustus]] - [[Feriene Keninkryk|Britske]] en [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] foltôgje de ferovering fan 'e [[koloanje]] [[Dútsk-Togolân]].
*[[2 septimber]] - Mei it each op 'e [[Blitzkrieg (kriich)|flugge Dútske opmars]] wykt it [[Frankryk|Frânske]] [[regear]] út [[Parys]] tebek nei [[Bordeaux (stêd)|Bordeaux]].
*[[3 septimber]] - Yn 'e [[Slach om Lemberg (1914)|Slach om Lemberg]] behelje de [[Ruslân|Russen]] in oerwinning op it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] leger, wêrby't 100.000 man [[kriichsfinzen]] nommen wurde.
*[[3 septimber]] - In healjier nei syn oanstelling as [[foarst]] fan [[Foarstedom Albaanje|Albaanje]], ferlit de [[Dútslân|Dútske]] [[ealman]] [[Willem&amp;nbsp;II fan Wied]] [[Albaanje]] as in desyllúzjonearre man.
* [[5 septimber]] - [[Grut-Brittanje]], [[Frankryk]], [[Belgje]] en [[Ruslân]] slute it [[Pakt fan Londen]], wêryn't se fêstlizze dat se gjin ôfsûnderlike [[frede]] mei [[Dútslân]] en/of [[Eastenryk-Hongarije]] slute sille.
*[[6 septimber|6]]-[[10 septimber]] - Yn 'e [[Slach oan de Marne]] bringt it [[Frankryk|Frânske]] [[leger (lânmacht)|leger]] de opmars fan 'e ynfallende [[Dútslân|Dútske]] [[troepen]] ta stilstân by de [[rivier]] de [[Marne (rivier)|Marne]]. Dêrmei is de Dútske Blitzkrieg mislearre. 
*[[7 septimber]]-[[4 oktober]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] kringe [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] yn it ramt fan 'e [[Servyske Kampanje (Earste Wrâldkriich)|Servyske Kampanje]] op 'e nij it [[Keninkryk Servje]] yn, mar se [[Slach oan de Drina|lûke har al rillegau wer tebek]] as twa [[Servje|Servyske]] [[difyzje (militêre ienheid)|difyzjes]] om harren flank hinne optsjogge en [[Sarajevo]] bedriigje.
*[[7 septimber|7]]-[[14 septimber]] - Yn 'e [[Earste Slach by de Mazoeryske Marren]] bringe de [[Dútslân|Dútsers]] de [[Ruslân|Russen]] op 'e nij in swiere nederlaach ta.
*[[15 septimber]] - By de [[Slach oan de Aisne]] wurdt it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] stabilisearre. De earste [[rinfuorgen]] wurde groeven. De kommende fjouwer jier sil der net folle beweging yn 'e frontlinys mear wêze.
*[[15 septimber]] - De lêste [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] mariniers lûke har werom út [[Meksiko]]. Dêrmei komt in ein oan 'e yn [[april]] begûne [[Amerikaanske besetting fan Veracruz]].
*[[18 septimber]] - Begjin fan 'e saneamde [[Wedrin nei de Kust]] fan 'e [[Noardsee]] en [[It Kanaal]] troch de [[Dútslân|Dútsers]] en de [[Alliëarden]] oan it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]].
*[[oktober]] - Op 'e [[Revolúsjonêre Konvinsje fan Aguascalientes|Revolúsjonêre Konvinsje]] yn [[Aguascalientes (stêd)|Aguascalientes]] brekt ferdieldheid út ûnder de [[Meksiko|Meksikaanske]] [[rebel]]len dy't [[presidint]] [[Victoriano Huerta]] ûnder fuotten helle hawwe. It komt ta in brek tusken de grutgrûnbesitter [[Venustiano Carranza]] oan 'e iene kant en de [[boer]]elieders [[Pancho Villa]] en [[Emiliano Zapata]] oan 'e oare kant.
*[[5 oktober]] - Boppe [[Reims]], yn noardlik [[Frankryk]], hellet in Frânske [[fleanmasine]] in [[Dútslân|Dútsk]] tastel del. Dit is it begjin fan 'e oarloch yn 'e loft.
*[[10 oktober]] - De [[Belgje|Belgyske]] [[stêd]] [[Antwerpen (stêd)|Antwerpen]] kapitulearret foar de [[Dútslân|Dútsers]]. Likernôch 1 miljoen Belgyske [[flechtling]]en sykje beskûl yn it [[neutraliteit|neutrale]] [[Nederlân]].
*[[13 oktober]] - Yn [[Súd-Afrika]] brekt ûnder lieding fan [[generaal]] [[Christiaan de Wet]] de [[Maritz-rebûlje]] út ûnder dútsksinnige [[Afrikaners]].
*[[13 oktober]] - It [[regear]] fan [[Belgje]] fêstiget him yn [[Sainte-Adresse]], by de [[Frankryk|Frânske]] [[stêd]] [[Le Havre]].
*[[15 oktober]] - It [[Amerikaanske Kongres]] nimt de saneamde [[Wet-Clayton]] (''Clayton Act'') oan, wêryn't û.m. it rjocht fan [[arbeider]]s erkend wurdt om te [[staking|staken]] en [[fakbûn]]en op te rjochtsjen.
*[[15 oktober|15]]-[[21 oktober]] - De [[Slach om Warsjau (1914)|Slach om Warsjau]], oan it [[Eastfront (Earste Wrâldoarloch)|Eastfront]], einiget yn in [[Ruslân|Russyske]] oerwinning. De [[Dútslân|Dútsers]] moatte har weromlûke.
*[[19 oktober]] - De [[stêd]] [[Lüderitz]], yn [[Dútsk-Súdwest-Afrika]], wurdt troch [[Súd-Afrika|Súdafrikaanske]] [[troepen]] ûnder [[generaal]] [[Louis Botha]] ynnommen.
*[[29 oktober]] - Nei ûnferwachtse [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[bombardemint]]en fan 'e [[Ruslân|Russyske]] [[stêd]]en [[Odessa]] en [[Sebastopol]] ferklearret Ruslân de oarloch oan it Osmaanske Ryk.
*[[31 oktober]] - [[Belgje|Belgyske]] [[troepen]] keare de [[Dútslân|Dútsers]] oant it [[Westfront (Earste Wrâldoarloch)|Westfront]] yn 'e [[Slach om de Izer]].
*[[2 novimber]] - It [[Feriene Keninkryk]] [[anneksearret]] formeel it [[eilân]] [[Syprus]], dat it al sûnt [[1878]] fan it [[Osmaanske Ryk]] yn [[pacht]] hie. It eilân wurdt no formeel de [[koloanje]] [[Britsk-Syprus]].
*[[5 novimber]] - It [[Feriene Keninkryk]] en [[Frankryk]] ferklearje de oarloch oan it [[Osmaanske Ryk]].
*[[7 novimber]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[konsesje (Sina)|konsesje]] yn [[Sina]], [[Qingdao]], wurdt beset troch [[Japan]]ske [[troepen]].
* [[16 novimber]] - Oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] dogge [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] yn it ramt fan 'e [[Servyske Kampanje (Earste Wrâldkriich)|Servyske Kampanje]] foar de trêde kear in wraam op it [[Keninkryk Servje]].
*[[21 novimber]] - Yn it ramt fan 'e [[Earste Slach om Iper]] bestookt it [[Dútslân|Dútske]] [[leger (lânmacht)|leger]] de [[Belgje|Belgyske]] [[stêd]] [[Iper (stêd)|Iper]] mei [[brângranaat|brângranaten]]. It hiele [[Bombardemint fan Iper|histoaryske stedssintrum brânt ôf]].
*[[2 desimber]] - [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] [[troepen]] feroverje de [[Servje|Servyske]] [[haadstêd]] [[Belgrado]].
*[[3 desimber|3]]-[[13 desimber]] - [[Servje|Servyske]] [[troepen]] sette oan it [[Balkanfront (Earste Wrâldoarloch)|Balkanfront]] [[Slach oan de Kolubara|in massaal tsjinoffinsyf]] yn, dat it [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] leger folslein oer it mad komt. De ynfallers wurde foar de trêde kear út it [[Keninkryk Servje]] ferdreaun.
*[[15 desimber]] - [[Kening]] [[Peter II fan Servje]] hâldt syn triomfantlike yntocht yn 'e befrijde Servyske [[haadstêd]] [[Belgrado]].
*[[17 desimber]] - [[Egypte]] wurdt troch it [[Feriene Keninkryk]] formeel losmakke fan it [[Osmaanske Ryk]]. It wurdt no in [[sultanaat]] ûnder Britsk [[protektoraat]].

== Berne ==
;febrewaris
* [[6 febrewaris|6]] - [[Piet Rigter van der Zee]], Frysk sjoernalist en skriuwer († [[2014]])
;maart
* [[3 maart|3]] - [[Klaas Koelstra]], Frysk fersetsstrider († [[1944]])
* [[10 maart|10]] - [[Maurits Troostwijk]], Frysk jurist en politikus († [[1991]])
* [[31 maart|31]] - [[Octavio Paz]], Meksikaansk skriuwer en Nobelpriiswinner († [[1998]])
;april
* [[22 april|22]] - [[Jan de Hartog]], Nederlânsk skriuwer († [[2002]])
;maaie
* [[12 maaie|12]] - [[Bertus Aafjes]] (Jan Oranje), Nederlânsk skriuwer en dichter († [[1993]])
* [[22 maaie|22]] - [[Max Kohnstamm]], Nederlânsk skiedkundige en diplomaat († [[2010]])
* [[28 maaie|28]] - [[Sjoerd Leiker]], Frysk dichter, skriuwer en sjoernalist († [[1988]])
;juny
* [[15 juny|15]] - [[Joeri Andropov]], Russysk politikus, lieder fan de [[Sovjet-Uny]] († [[1984]])
* [[17 juny|17]] - [[Jan Deodatus]], Nederlânsk byldzjend keunstner († [[1986]])
* [[23 juny|23]] - [[Alfred Salten]], Dútsk-Nederlânsk muzikant en dirigint († [[1994]])
;july
* [[18 july|18]] - [[Gino Bartali]], Italjaansk hurdfytser († [[2000]])
* [[22 july|22]] - [[Hortensia Bussi]], Sileensk presidintsfrou († [[2009]])
* [[29 july|29]] - [[Adam Jaarsma]], Frysk predikant, skriuwer en oersetter († [[1991]])
;augustus
* [[1 augustus|1]] - [[Ru Clevering]],  Nederlânsk politikus († [[2013]])
* [[5 augustus|5]] - [[Sem Dresden (skriuwer)|Samuel (Sem) Dresden]], Nederlânske literatuerwittenskipper en romanist († [[2002]]) 
;septimber
* [[12 septimber|12]] - [[Krine Boelens]], Frysk taalkundige en sosjolooch († [[1995]])
* [[16 septimber|16]] - [[Jaap Min]], Nederlânsk ekspresjonistysk keunstskilder († [[1987]]) 
;oktober
* [[1 oktober|1]] - [[H.R. Ellis Davidson]], Ingelsk skied- en taalkundige, argeologe en antropologe († [[2006]])
* [[6 oktober|6]] - [[Thor Heyerdahl]], Noarsk antropolooch († [[2002]])
* [[7 oktober|7]] - [[Jan Bearn Singelsma]], Frysk politikus († [[2005]])
* [[18 oktober|18]] - [[Kees Vrijling]], Nederlânsk politikus († [[2004]])
;novimber
* [[8 novimber|8]] - [[Richard L. Coe]], Amerikaansk teäter- en filmkritikus († [[1995]])
* [[28 oktober|28]] - [[Jonas Salk]], Amerikaansk dokter en útfiner (fan it poliofaksên) († [[1995]])
;novimber
* [[16 novimber|16]] - [[Bé Nijenhuis]], Frysk skriuwer en sjoernalist († [[1972]])

== Ferstoarn ==
* [[15 jannewaris]] - [[Waling Dykstra]], Frysk skriuwer (* [[1821]])
* [[3 febrewaris]] - [[Wite Earn (Ponka)|Wite Earn]], opperhaad fan 'e [[Ponka (folk)|Ponka]] (* [[1840]])
* [[24 febrewaris]] - [[Joshua Chamberlain]], Amerikaansk militêr, heechlearaar en politikus (* [[1828]])
* [[2 maaie]] - [[John Campbell, 9e hartoch fan Argyll]], Skotsk ealman en politikus (* [[1845]])
* [[24 july]] - [[Ben Clark (ferkenner)|Ben Clark]], Amerikaansk gids, tolk en ferkenner (* [[1842]])
* [[28 july]] - aartshartoch [[Frâns Ferdinand fan Eastenryk]] (* [[1821]])
* [[20 augustus]] - paus [[Pius X]] (* [[1835]])
* [[21 desimber]] - [[Gerhardus Wijnandus Bruinsma]], Frysk dokter en bestjoerder (* [[1840]])

==Literatuer==
;romans
* [[James Oliver Curwood]], ''[[Kazan, the Wolf-dog]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1914| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>evshufbr23oxpqdn936x1p2l213ob18</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1913</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1735</id>
    <revision>
      <id>1084699</id>
      <parentid>1076944</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:04:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="11237" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[23 jannewaris]] - Yn [[Konstantinopel]] wurdt de [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[minister]] fan Definsje, [[generaal]] [[Nazım Pasja]], by in [[oanslach]] troch de [[Jong-Turken]] [[fermoarde|deasketten]].
*[[3 febrewaris]] - By [[steatsgreep yn it Osmaanske Ryk (1913)|in steatsgreep]] yn it [[Osmaanske Ryk]] nimme de [[Jong-Turken]], in groep [[nasjonalistysk]]e [[ofsier|legerofsieren]] ûnder lieding fan [[Enver Bey]] en [[Talât Pasja]], de macht oer.
*[[19 febrewaris]] - Yn [[Meksiko]] wurdt [[presidint]] [[Francisco Madero]] by [[steatsgreep yn Meksiko (1913)|in steatsgreep]] mei stipe fan 'e [[Feriene Steaten]] ôfset. De nije presidint is [[Victoriano Huerta]].
*[[22 febrewaris]] - Yn [[Meksiko]] wurdt de ôfsette [[presidint]] [[Francisco Madero]] [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik eksekutearre]].
*[[24 febrewaris]] - Yn [[Ingelân]] wurdt de bekende [[suffrazjette]] [[Emmeline Pankhurst]] [[arrestaasje|arrestearre]] foar [[oprokkening]] yn ferbân mei de [[bomoanslach]] op 'e wente fan [[minister]] fan Finânsjes [[David Lloyd George]] yn [[Walton Heath]] yn [[Surrey]], op [[19&amp;nbsp;febrewaris]] l.l.
*[[18 maart]] - Yn [[Grikelân]] wurdt [[kening]] [[George I fan Grikelân|George&amp;nbsp;I]] by in [[oanslach]] troch de [[anargisme|anargist]] [[Alexandros Schinas]] [[fermoarde]]. Hy wurdt opfolge troch syn [[soan]] [[Konstantyn I fan Grikelân|Konstantyn&amp;nbsp;I]].
*[[20 maart]] - Yn [[Sina]] wurdt [[Song Jiaoren]], in foaroanman fan 'e [[nasjonalistysk]]e [[Guomintang]], by in [[oanslach]] [[fermoarde]].
*[[28 maart]] - It [[regear]] fan [[Dútslân]] presintearret in [[wet]]sfoarstel dat de omfang fan 'e Dútske [[striidkrêften]] mei 660.000 man en 153.000 [[hynder]]s útwreide wurde sille.
*[[26 april]] - Yn [[Gint (stêd)|Gint]] wurdt de [[wrâldtentoanstelling]] iepene.
*[[26 april]] - Yn [[Sina]] ropt [[Sun Yatsen]], de oprjochter fan 'e [[nasjonalistysk]]e [[politike partij]] [[Guomintang]], op om [[presidint]] [[Yuan Shikai]] ûnder fuotten te heljen, nei't út in offisjeel ûndersyk nei foarren kommen is dat Yuan belutsen wie by de [[moard]] op 'e Guomintang-lieder [[Song Jiaoren]], op [[20&amp;nbsp;maart]] l.l.
*[[6 maaie]] - It [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[Legerhûs (Feriene Keninkryk)|Legerhûs]] fersmyt nei twa dagen fan [[debat]] in [[wet]]sfoarstel foar de ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]].
*[[30 maaie]] - De [[Earste Balkanoarloch]] einiget mei in oerwinning fan 'e [[Balkan]]steaten. Under it [[Ferdrach fan Londen (1913)|Ferdrach fan Londen]] moat it [[Osmaanske Ryk]] suver al syn gebiet yn [[Jeropa]] opjaan, al wit it de [[stêd]] [[Konstantinopel]] te behâlden.
*[[4 juny]] - Op 'e [[Derby fan Epsom]] rekket de militante [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[suffrazjette]] [[Emily Wilding Davinson]] swier[[ferwûne]] as hja har by wize fan protestaksje ûnder de [[hynder|hynsterace]] foar it [[hynder]] smyt dat eigendom is fan [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk|George&amp;nbsp;V]]. Hja komt op [[8&amp;nbsp;juny]] oan har ferwûnings te [[ferstjerren]].
*[[11 juny]] - Yn [[Konstantinopel]] wurdt by in [[oanslach]] de [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] [[grutfizier]] [[Mahmud Şevket Pasja]] [[fermoarde]].
*[[29 juny]] - Utbraak fan 'e [[Twadde Balkanoarloch]]: [[Bulgarije]] falt [[Grikelân]] en [[Servje]] oan, mei as doel om in grutter oandiel te krijen yn 'e gebieten dy't ûnder de [[Earste Balkanoarloch]] op it [[Osmaanske Ryk]] ferovere binne.
* [[29 juny]] - [[Henri Desgrange]] fiert yn 'e [[Omgong fan Frankryk]]de [[giele trui]] yn.
*[[30 juny]] - De [[Denemark|Deenske]] [[natuerkundige]] [[Niels Bohr]] presintearret syn ferbetterings fan it [[atoom]]model fan [[Ernest Rutherford]].
*[[1 july]] - [[Servje]], [[Montenegro]] en [[Grikelân]] ferklearje [[Bulgarije]] de oarloch.
*[[2 july]] - Yn [[Belgje]] wurdt in [[wet]] fan krêft dy't mei yngong fan [[1917]] [[ûnderofsier]]en yn it [[leger (lânmacht)|leger]] ferplichtet om net allinnich [[Frânsk]], mar ek [[Nederlânsk]] te sprekken.
*[[5 july]] - Yn it ramt fan 'e [[kabinetsformaasje]] yn [[Nederlân]] wurdt de foaroanman fan 'e [[SDAP]], [[Piter Jelles Troelstra]], ûntfongen troch [[keninginne]] [[Wilhelmina fan 'e Nederlannen|Wilhelmina]]. It is de earste kear dat in [[sosjalist]] op it paleis útnûge wurdt.
*[[7 july]] - It [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[Legerhûs (Feriene Keninkryk)|Legerhûs]] kart in [[wet]] goed dy't [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] [[selsbestjoer]] jaan moat.
*[[10 july]] - [[Roemeenje]] ferklearret [[Bulgarije]] de oarloch. Roemeenske [[troepen]] stekke de [[Donau]] oer om it Bulgaarske leger, dat oan 'e west- en súdgrins yn gefjocht is mei [[Servje]] en [[Grikelân]], yn 'e rêch oan te fallen.
*[[12 july]] - It [[Osmaanske Ryk]] ferklearret [[Bulgarije]] de oarloch. Osmaanske [[troepen]] begjinne oan in opmars troch [[East-Traasje]], oer grûngebiet dat se ûnder de [[Earste Balkanoarloch]] oan 'e Bulgaren ferlern binne.
*[[15 july]] - It [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[Hegerhûs (Feriene Keninkryk)|Hegerhûs]] fersmyt de troch it [[Legerhûs (Feriene Keninkryk)|Legerhûs]] goedkarde [[wet]] dy't [[Ierlân (eilân)|Ierlân]] [[selsbestjoer]] jaan moat.
*[[20 july]] - It [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] leger weroveret de [[stêd]] [[Adrianopel]] (Edirne) op 'e [[Bulgarije|Bulgaren]].
*[[29 july]] - De ûnôfhinklikheid fan [[Albaanje]] kriget ynternasjonale erkenning as it [[Foarstedom Albaanje]].
*[[30 july]] - Yn 'e [[Roemeenje|Roemeenske]] [[haadstêd]] [[Boekarest]] slute de oarlochfierdende [[Balkan]]steaten in [[wapenstilstân]].
*[[5 augustus]] - Yn [[Dútslân]] wurde ferskate [[ofsier]]en en hege wurknimmers fan [[wapen]]fabrikant [[Krupp]] ta koarte [[finzenis]]straffen feroardiele foar it [[Krupp-skandaal]], wêrby't tsjin betelling ynformaasje oer it [[munysje]]-oankeapbelied fan it Dútske leger trochspile is oan Krupp. 
*[[10 augustus]] - De [[Twadde Balkanoarloch]] einiget mei de folsleine nederlaach fan [[Bulgarije]]. Under it [[Ferdrach fan Boekarest (1913)|Ferdrach fan Boekarest]] moat it lân in part fan 'e ferovere gebieten út 'e [[Earste Balkanoarloch]] opjaan oan [[Servje]] en [[Grikelân]]. Boppedat ferliest it ek de [[Súd-Dobroedsja]] oan [[Roemeenje]].
* [[18 augustus]] - De [[FIFA]] yntrodusearret in nije regel - by in [[frije traap]] moatte de tsjinstanners 10 Ingelske [[jellen|jelne]] (9,15 [[meter]]) wei bliuwe.
*[[28 augustus]] - Yn [[De Haach]] wurdt it [[Fredespaleis]] iepene, de sit fan it ynternasjonale [[Permaninte Hof fan Arbitraazje]]. De bou hjirfan is mooglik makke troch in jefte fan 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[miljonêr]] [[Andrew Carnegie]].
*[[1 septimber]] - De [[Sina|Sineeske]] [[diktator]] [[Yuan Shikai]] wit it lêste ferset tsjin syn bewâld te brekken troch de [[stêd]] [[Nanjing]], it bolwurk fan 'e [[opstân|opstannige]] [[Guomintang]]-[[politike partij|partij]], te feroverjen.
*[[21 septimber]] - By it [[Ferdrach fan Konstantinopel (1913)|Ferdrach fan Konstantinopel]] slút [[Bulgarije]] [[frede]] mei it [[Osmaanske Ryk]]. Dêrby wurdt bepaald dat de Bulgaren in grut part fan 'e feroverings út 'e [[Earste Balkenoarloch]] kwytreitsje. Sadwaande komt [[East-Traasje]] wer by it Osmaanske Ryk te hearren.
*[[18 oktober]] - It [[regear]] fan [[Eastenryk-Hongarije]] stjoert [[Servje]] in [[ultimatum]], wêryn't easke wurdt dat Servje binnen acht dagen syn [[troepen]] út it ûnder de [[Twadde Balkanoarloch]] besette [[Albaanje]] weromlûke sil.
*[[20 oktober]] - [[Servje]] jout ta oan 'e [[Eastenryk-Hongarije|Eastenryksk-Hongaarske]] druk en ûntrommet it besette [[Albaanje]].
*[[17 novimber]] - Op [[feest]]like wize wurdt it [[Panamakanaal]] yn gebrûk nommen.
*[[26 novimber]] - [[Ruslân]] foltôget syn [[bestjoer]]like herfoarmings yn [[Russysk-Poalen]], dy't derop rjochte binne om it tanimmende [[Poalen (folk)|Poalske]] [[nasjonalisme]] de kop yn te drukken. Sa mei fan no ôf oan de [[Poalsk]]e [[taal]] net mear yn 'e [[gemeenteried]]en brûkt wurde.
*[[10 desimber]] - De [[Nederlân]]ske [[natuerkundige]] [[Heike Kamerlingh Onnes]] kriget de [[Nobelpriis foar de Natuerkunde]] foar syn ûntdekking hoe't men [[helium]] [[floeistof|floeiber]] meitsje kin.
* [[12 desimber]] - [[Vincencio Peruggia]] besiket yn [[Florâns]] de troch him út it [[Louvre]] yn [[Parys]] [[dieverij|stellen]] ''[[Mona Lisa]]'' te ferkeapjen en wurdt oanholden.
*[[14 desimber]] - De [[Grikelân|Grykske]] [[kening]] [[Konstantyn I fan Grikelân|Konstantyn I]] ferklearret [[Grikelân]] en [[Kreta]] foar ferienige, en fiert dêrmei de [[Grykske anneksaasje fan Kreta]] troch.
* [[30 desimber]] - [[Itaalje]] jout de ''[[Mona Lisa]]'' werom oan [[Frankryk]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[9 jannewaris|9]] - [[Richard Nixon]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[1994]])
* [[14 jannewaris|14]] - [[Siep van den Berg]], Frysk keunstskilder en byldhouwer († [[1998]])
* [[20 jannewaris|20]] - [[Tollina Schuurman]], Frysk atlete († [[1994]])
;febrewaris
* [[4 febrewaris|4]] - [[Rosa Parks]], Amerikaansk minskerjochte-aktiviste († [[2005]])
;maart
* [[2 maart|2]] - [[Godfried Bomans]], Nederlânsk skriuwer en sjoernalist († [[1971]])
* [[5 maart|5]] - [[Sybren van Tuinen]], Frysk skiedkundige, boargemaster en fersetsman († [[1993]])
* [[21 maart|21]] - [[Durk Beeksma]], Frysk âlvestêderider († [[2012]])
;juny
* [[14 juny|14]] - [[Frits van Turenhout]], Nederlânsk programmamakker en sjonger († [[2004]])
;july
* [[14 july|14]] - [[Gerald Ford]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[2006]])
;septimber
* [[5 septimber|5]] - [[Conny Stuart]] (Cornelia van Meijgaard), Nederlânsk sjongster, aktrise, kabaretiêre en musicalstjer († [[2010]]) 
* [[12 septimber|12]] - [[Jesse Owens]], Amerikaanske atleet († [[1980]])
;oktober
* [[23 oktober|23]] - [[Anny Bosma-Banning]], Frysk leararesse en taalaktiviste († [[2008]])
* [[27 oktober|27]] - [[Joe Medicine Crow]], Amerikaansk skiedkundige en antropolooch († [[2016]])
;novimber
* [[7 novimber|7]] - [[Albert Camus]], Frânsk skriuwer († [[1960]])
;desimber
* [[22 desimber|22]] - [[Maria van Everdingen]], Frysk byldhouster († [[1985]])
* [[30 desimber|30]] - [[Elyne Mitchell]], Australysk berneboekeskriuwster († [[2002]])
;''datum ûnbekend''
*[[Ebbing Kiestra]], Frysk arsjitekt († [[1999]])

== Ferstoarn ==
* [[29 jannewaris]] - [[Fred Gerard]], Amerikaansk keapman en tolk (* [[1829]])
* [[18 maart]] - kening [[George I fan Grikelân]] (* [[1845]])
* [[13 april]] - [[Gabriël van Schouwen]], Frysk dokter (* [[1863]])
* [[11 juny]] - [[Mahmut Şevket Pasja]], grutfizier fan it [[Osmaanske Ryk]] (* [[1856]])
* [[29 septimber]] - [[Rudolf Diesel]], Dútsk útfiner (* [[1858]])
* [[7 novimber]] - [[Alfred Russel Wallace]], Welsk biolooch (* [[1823]])
;''datum ûnbekend''
*[[Holle Hoarn-Bear]] (''Hollow Horn Bear''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1850]])

==Literatuer==
;romans
* [[Zane Grey]], ''[[Desert Gold (boek)|Desert Gold]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1913| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>ed9dvam7y0i7tzdj2e20lvv2tbifg8n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1911</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1737</id>
    <revision>
      <id>1084577</id>
      <parentid>1084028</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:02:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9029" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
*[[6 febrewaris]] - [[Frankryk]] fiert in [[wet]] yn dy't it begryp '[[sjampanje (wyn)|sjampanje]]' as wêzende in mûssearjende [[wyn (drank)|wynsoarte]] út 'e [[Sjampanje (regio)|Sjampanje]], sekuer omskriuwt en beskermet.
*[[20 april]] - Yn [[Portegal]] wurdt de [[skieding tusken tsjerke en steat]] ynfierd.
*[[20 april]] - De [[Agadirkrisis]] of Twadde Marokkaanske Krisis brekt út as [[Frankryk]] sabeare foar de beskerming fan [[Jeropa|Jeropeeske]] [[boarger]]s [[troepen]] nei it binnenlân fan it [[Keninkryk Marokko|Sultanaat Marokko]] stjoert. Eins is it de Frânsen te dwaan om Marokko yn harren macht te krijen. [[Dútslân]] hat dêr neat op tsjin, mar easket wol territoriale kompinsaasje foar himsels. As [[Spanje]] en it [[Feriene Keninkryk]] harren ek mei de saak bemuoie, rint it hast út op in grutte Jeropeeske [[oarloch]].
*[[6 maaie]] - [[Kening]] [[Edwert VII fan it Feriene Keninkryk]] komt nei in koart [[sykte|siikbêd]] te [[ferstjerren]].
*[[7 maaie]] - [[George V fan it Feriene Keninkryk|George V]], de twadde [[soan]] fan 'e [[ferstoarn]]e [[Edwert VII fan it Feriene Keninkryk|Edwert&amp;nbsp;VII]], folget syn [[heit]] op as [[kening fan it Feriene Keninkryk]].
*[[25 maaie]] - Nei súksessen fan 'e [[rebel]]len yn 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]] stapt [[diktator]] [[Porfirio Diaz]] op, dy't mei in tuskenskoft fan fjouwer jier al sûnt [[1877]] oan 'e macht is.
*[[26 maaie]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[Ryksdei]] kart in [[wet]] goed dy't [[Elzas-Loataringen]] sawol in [[grûnwet]] as in eigen [[parlemint]] jout.
*[[31 maaie]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[natuerkundige]] [[Ernest Rutherford]] presintearret in nij model foar it [[atoom]], dat ferskate oant no ta ûnopheldere ferskynsels ferklearje kin.
* [[10 juny]] - De [[Skouting yn Fryslân]] set útein.
*[[17 juny]] - Yn 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[haadstêd]] [[Londen]] wurdt in [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] foar ynfiering fan it [[frouljuskiesrjocht]] holden troch 40.000 [[suffrazjette]]s.
*[[1 july]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[kanonnearboat]] de ''Panther'' rint de troch de [[Frankryk|Frânsen]] behearske [[haven]] fan [[Agadir]], yn [[Marokko]], binnen. Hoewol't der gjin skot lost wurdt, is it drigemint dúdlik. De Agadirkrisis nimt dêrtroch soarchwekjende foarmen oan.
*[[7 july]] - De nije [[Meksiko|Meksikaanske]] [[presidint]] [[Francisco Madero]] hâldt syn triomfantlike yntocht yn [[Meksiko-Stêd]].
*[[24 july]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[wittenskipper]] en [[ûntdekkingsreizger]] [[Hiram Bingham III]] werûndekt yn 'e [[Perû]]viaanske [[Andes]] de âlde [[Inka-Ryk|Inka]]-[[stêd]] [[Machu Picchu]].
*[[15 augustus]] - Nei in [[Mynstaking yn Wales (1910-1911)|staking fan tsien moannen]] geane de [[mynwurker]]s yn [[Wales]] wer oan it wurk.
*[[10 augustus]] - Under druk fan 'e [[aartsbiskop fan Canterbury]] en [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk]] stimt it [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[Hegerhûs (Feriene Keninkryk)|Hegerhûs]] yn mei in [[wet]] dy't it [[fetorjocht]] fan it Hegerhûs opheft.
* [[21 augustus]] – De ''[[Mona Lisa]]'' fan [[Leonardo da Vinci]] wurdt stellen út it [[Louvre]] yn [[Parys]].
*[[14 septimber]] - By in [[opera (muzyk)|opera]]foarstelling yn [[Kiëv]] wurdt de [[Ruslân|Russyske]] [[premier]] [[Pjotr Stolypin]] [[fermoarde]] troch in [[Joaden|Joadsk]] lid fan 'e Russyske [[geheime tsjinst]].
*[[19 septimber]] - [[Reade Tiisdei]]: by de plechtige iepening fan 'e [[Steaten-Generaal]] op [[Prinskesdei]] hâldt de [[SDAP]] yn [[De Haach]] in [[demonstraasje (protest)|demonstraasje]] foar [[algemien kiesrjocht]] dêr't 20.000 minsken oan meidogge.
*[[29 septimber]] - [[Itaalje]] falt de [[Osmaanske Ryk|Osmaanske]] gebietsdielen [[Tripolitaanje]] en de [[Syrenaika]] binnen: begjin fan 'e [[Italjaansk-Turkske Oarloch]].
*[[7 oktober]] - Yn [[Nederlân]] wurdt troch de oanname fan 'e wizige [[Arbeidswet (Nederlân)|Arbeidswet]] [[berne-arbeid]] foar [[bern (persoan)|bern]] ûnder de tolve jier ferbean, útsein yn 'e [[agraryske sektor]].
*[[10 oktober]] - Yn [[Sina]] begjint de [[Sineeske Revolúsje (1911)|Sineeske Revolúsje]] of Xinhairevolúsje, wêrby't [[Pu Yi]], de lêste [[keizer]] fan 'e [[Qing-dynasty]], ôfset wurdt en de [[Republyk Sina]] útroppen wurdt.
*[[4 novimber]] - De [[Agadirkrisis]] wurdt [[frede|freedsum]] oplost as [[Frankryk]] en [[Dútslân]] in oerienkomst slute. Dútslân akseptearret dêrby dat it [[Keninkryk Marokko|Sultanaat Marokko]] in Frânsk [[protektoraat]] wurdt ûnder de namme [[Frânsk-Marokko]], yn ruil foar [[Nij-Kameroen]], in diel fan 'e [[Frânske Kongo]] dat no by [[Dútsk-Kameroen]] komt te hearren. Dy [[koloanje]] kriget dêrtroch tagong ta de [[rivier]] de [[Kongo (rivier)|Kongo]]. [[Spanje]] wurdt tefredensteld mei in brede stripe lân yn it noarden fan Marokko, dy't de koloanje [[Spaansk-Marokko]] komt te foarmjen. 
*[[10 novimber]] - By de werovering fan [[Nanjing]] op 'e [[rebel]]len rjochtet it [[Sina|Sineeske]] [[keizer]]lik [[leger (lânmacht)|leger]] [[Bloedbad fan Nanjing (1911)|in bloedbad]] oan.
*[[28 novimber]] - De [[Meksiko|Meksikaanske]] [[boer]]elieder [[Emiliano Zapata]] presintearret it [[Plan fan Ayala]], wêryn't in yngripende [[lânherfoarming]] regele wurdt.
*[[desimber]] - [[Ruslân|Russyske]] [[troepen]] dogge [[Russyske ynfal yn Perzje (1911)|in ynfal]] yn [[Perzje]] om in ein te meitsjen oan 'e tanimmende [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] ynfloed yn dat lân.
*[[1 desimber]] - De [[Nederlân]]ske [[natuerkundige]] [[Heike Kamerlingh Onnes]] ûntdekt it ferskynsel [[supergelieding]].
*[[11 desimber]] - De [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[kening]] [[George V fan it Feriene Keninkryk|George&amp;nbsp;V]] makket yn [[Britsk-Ynje]] de ferdieling fan [[Bingalen]] yn [[West-Bingalen (1905-1911)|West-Bingalen]] en [[East-Bingalen]] ûngedien en ferpleatst de [[koloanje|koloniale]] [[haadstêd]] fan [[Kalkutta]] nei [[Delly]].
*[[14 desimber]] - De [[Noarwegen|Noarske]] [[ûntdekkingsreizger]] [[Roald Amundsen]] berikt as earste [[minske]] de [[Súdpoal]] en ferslacht dêrby syn [[Feriene Keninkryk|Britske]] rivaal, [[Robert Falcon Scott]].
*[[29 desimber]] - It [[Keninkryk Mongoalje]] ferklearret him ûnôfhinklik fan [[Sina]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[2 jannewaris|2]] - [[Gertruud Geertje Faber-Hornstra]], Frysk bestjoerder († [[2004]])
* [[18 jannewaris|18]] - [[Danny Kaye]], Amerikaansk akteur en komyk († [[1987]])
;febrewaris
* [[6 febrewaris|6]] - [[Ronald Reagan]], presidint fan 'e [[Feriene Steaten]] († [[2004]])
* [[14 febrewaris|14]] - [[Willem Kolff]],  Nederlânske ynternist en útfiner († [[2009]])
;maart
* [[25 maart|25]] - [[Jack Ruby]], Amerikaansk krimineel, moardner fan [[Lee Harvey Oswald]] († [[1967]])
;april
* [[25 april|25]] - [[Wiert Berghuis]], Frysk politikus en fersetsstrider († [[1989]])
;maaie
* [[1 maaie|1]] - [[Hotse Bartlema]], Frysk roeier († [[1987]])
* [[8 maaie|8]] - [[Robert Johnson]], Amerikaansk sjonger en muzikant († [[1938]])
* [[19 maaie|19]] - [[Annie M.G. Schmidt]], Nederlânsk berneboekeskriuwster († [[1995]])
* [[27 maaie|27]] - [[Hubert Humphrey]], Amerikaansk politikus († [[1978]])
;july
* [[16 july|16]] - [[Ginger Rogers]], Amerikaansk aktrise en dûnseresse († [[1995]])
;augustus
* [[22 augustus|22]] - [[Enric Valor i Vives]], Falinsiaansk ferteller en taalkundige († [[2000]])
* [[23 augustus|23]] - [[Albert Alberts]], Nederlânsk skriuwer en oersetter († [[1996]])
* [[31 augustus|31]] - [[Ebeltje Boekema-Hut]], Aldste frou fan Nederlân († [[2022]])
;oktober
* [[13 oktober|13]] - [[Gesina Lechte-Siemer]], Sealterfrysk skriuwster († [[2007]])
;novimber
* [[3 novimber|3]] - [[Kick Smit]], Nederlânsk fuotballer († [[1974]])
* [[20 novimber|20]] - [[Halbe Sikkes Doele]], Frysk oersetter en frisiast († [[1967]])
;desimber
* [[11 desimber|11]] - [[Naguib Mahfouz]], Egyptysk skriuwer en Nobelpriiswinner († [[2006]])
* [[25 desimber|25]] - [[Gryt Doele-Bokma]], Frysk fersetsstrydster († [[1996]])

== Ferstoarn ==
* [[20 jannewaris]] - [[Hugo Suringar]], Frysk útjouwer (* [[1834]])
* [[1 maart]] - [[J.H. van 't Hoff]], Nederlânsk natuer- en skiekundige en Nobelpriiswinner (* [[1852]])
* [[18 maaie]] - [[Gustav Mahler]], Eastenryksk komponist (* [[1860]])
* [[9 oktober]] - [[Lucius Columba Murray Bakker]], Frysk dokter en skriuwer (* [[1822]])
* [[25 oktober]] - [[Klaas Jeltes Hornstra]], Frysk bestjoerder (* [[1846]])
* [[29 oktober]] - [[Joseph Pulitzer]], Amerikaanske sjoernalist en krantemagnaat (* [[1847]])
;''datum ûnbekend''
*[[Hugo von Tschudi]], Eastenryksk-Switsersk keunsthistoarikus, museumdirekteur en konservator (* [[1851]])

==Literatuer==
;romans
* [[J.M. Barrie]], ''[[Peter and Wendy]]''

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1911| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>16p54i2iwd1rni07z74en2vb3gi25e6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1910</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1738</id>
    <revision>
      <id>1084684</id>
      <parentid>1083890</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:53:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8189" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1910-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[13 jannewaris]] - Yn [[New York (stêd)|New York]] wurdt de earste [[radio]]-útstjoering ea fersoarge, besteande út twa live spile [[opera (muzyk)|opera's]].
*[[15 jannewaris]] - [[Frânsk-Ekwatoriaal-Afrika]] wurdt foarme út 'e [[Frankryk|Frânske]] [[koloanje]]s [[Frânsk-Gabon]], de [[Midden-Kongo]], [[Ubangûy-Sjary]] en [[Frânsk-Tsjaad]].
*[[14 febrewaris]] - Yn 'e [[Dútslân|Dútske]] [[stêd]]en [[Berlyn]], [[Halle (Saale)|Halle]] en [[Frankfurt am Main]] fine grutte [[demonstraasje (protest)|demonstraasjes]] plak tsjin 'e fierdere beheining fan it [[kiesrjocht]] yn [[Prusen]].
*[[14 maart]] - De [[Dútslân|Dútske]] [[rykskânselier]] [[Theobald von Bethmann-Hollweg]] kundiget yn 'e [[Ryksdei]] in beskate foarm fan [[selsbestjoer]] oan foar [[Elzas-Loataringen]].
*[[26 maart]] - De [[Feriene Steaten]] ferskerpje harren regeljouwing op it mêd fan [[ymmigraasje]] troch [[amendemint|amendearring]] fan in [[wet]] út [[1907]].
*[[23 april]] - Yn [[Brussel]] wurdt de [[wrâldtentoanstelling]] iepene.
*[[26 maaie]] - Yn 'e [[Nederlân]]ske [[koloanje]] [[Nederlânsk-Suriname|Suriname]] wurdt in [[mislearre steatsgreep yn Suriname (1910)|steatsgreep feridele]] fan in espeltsje gearspanners dy't ûnder lieding fan [[plysje-ynspekteur]] [[Frans Pavel Vaclav Killinger]] it koloniale bewâld ûnder fuotten helje en in ûnôfhinklike [[republyk]] útroppe wolle.
*[[29 maaie]] - Der ûntstiet in ynsidint tusken it [[Fatikaan]] en de [[protestantisme|protestantske]] [[lannen]] yn noardlik [[Jeropa]] as [[paus]] [[Pius&amp;nbsp;X]] yn 'e [[ensyklyk]] ''Editae Saepe'' útfart tsjin 'e &quot;ûnechte tsjerkeherfoarmers&quot; út 'e [[sechstjinde iuw]]. [[Prusen]] ûndernimt sels [[diplomatike]] stappen tsjin 'e [[Hillige Stoel]] om wat it beskôget as [[mislediging]]s fan [[Luther]] en [[Kalvyn]]. It ynsidint wurdt ûntsenuwd as it Fatikaan oanjout dat it om in misse [[oersetting]] giet en dat de paus eins inkeld de herfoarmers binnen de [[Roomsk-Katolike Tsjerke]] bedoelde.
*[[31 maaie]] - De [[Uny fan Súd-Afrika]] (de foarrinner fan 'e moderne [[Republyk Súd-Afrika]]) wurdt ûnôfhinklik.
*[[15 juny]] - It [[Ruslân|Russyske]] [[parlemint]], de [[Dûma (Keizerryk Ruslân)|Dûma]], ûndergraaft it [[selsbestjoer]] fan it [[Gruthartochdom Finlân]] troch te bepalen dat alle Finske [[wet]]ten tenei earst troch de Dûma sels goedkard wurde moatte. Yn Finlân wurdt op dizze stap daliks tige ôfwizend reägearre, en de Finnen wegerje harren yn 'e Dûma fertsjintwurdigje te litten, mei't dat in stap op in hellend flak nei de folsleine [[anneksaasje]] fan harren [[autonome regio]] troch Ruslân wêze soe.
*[[4 july]] - Nei de oerwinning fan 'e [[negroïde]] [[bokser]] [[Li'l Artha Johnson]] op in [[jeropide ras|blanke]] tsjinstanner komt it yn in protte [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[stêd]]en ta in slimme [[ras (klassifikaasje fan minsken)|rasse-opskuor]]. Der falle in grut tal [[dea]]den.
* [[9 augustus]] - [[Roald Amundsen]] set mei it [[skip]] de ''[[Fram]]'' ôf fan [[Kristiania]], op ûntdekkingstocht nei de [[Súdpoal]].
*[[20 augustus]] - In iepentlik troch de [[Feriene Steaten]] stipe [[opstân]] hellet yn [[Nikaragûa]] it [[regear]] fan [[presidint]] [[José Madriz]] ûnder fuotten. Yn it plak dêrfan wurdt in pro-Amerikaansk regear ynstallearre.
*[[22 augustus]] - [[Koreä]] wurdt troch [[Japan]] [[Japanske anneksaasje fan Koreä|anneksearre]]. Dat betsjut de ein fan it [[Keizerryk Koreä]] en it begjin fan 'e 35-jierrige [[Japanske besetting fan Koreä]].
*[[3 septimber]] - Under [[mynwurker]]s yn [[Wales]] brekt [[Mynstaking yn Wales (1910-1911)|in grutte staking]] út.
*[[4 oktober|4]]-[[5 oktober]] - Yn [[Portegal]] wurdt by de [[Revolúsje fan 5&amp;nbsp;oktober 1910]] it [[regear]] fan [[kening]] [[Manuël II fan Portegal|Manuël&amp;nbsp;II]] ûnder fuotten helle. De kening moat de wyk nimme nei [[Ingelân]]. De [[liberale]] [[skriuwer]] en [[heechlearaar]] [[Teófilo Braga]] wurdt [[premier]] fan 'e nije [[Portegeeske Republyk]]. 
*[[5 oktober]] - Yn [[ballingskip]] yn [[Teksas]] ropt de [[Meksiko|Meksikaanske]] [[opposysje (polityk)|opposysjelieder]] [[Francisco Madero]] op ta [[wapen]]e ferset yn syn heitelân tsjin 'e [[diktatuer]] fan [[Porfirio Diaz]].
*[[10 oktober]] - Yn [[Frankryk]] set [[premier]] [[Aristide Briand]] it [[leger (lânmacht)|leger]] yn om in [[spoarwei]]staking te brekken.
*[[18 oktober]] - De [[liberaal]] [[Eleftherios Venizelos]] wurdt foar de earste kear [[premier]] fan [[Grikelân]].
* [[20 oktober]] - It 'ûnsinkbere' [[skip]] de [[RMS Titanic|RMS ''Titanic'']] wurdt yn [[Belfast (Noard-Ierlân)|Belfast]] te wetter litten.
*[[1 novimber]] - Yn [[Frankryk]] komt it [[regear]] fan [[premier]] [[Aristide Briand]] te fallen fanwegen de gong fan saken mei de grutte [[spoarwei]]staking yn [[oktober]].
*[[8 novimber]] - By de [[Mynstaking yn Wales (1910-1911)|mynstaking yn Wales]] is de sitewaasje no sa oanboaze, dat de [[plysje]] it fjoer op 'e [[staking|stakers]] iepenet. Dêrby komme 2 [[mynwurker]]s om en falle sa'n 200 [[ferwûne]]n.
*[[20 novimber]] - Yn [[Meksiko]] brekt in [[opstân]] út tsjin it bewâld fan [[diktator]] [[Porfirio Diaz]]. Dit is it begjin fan 'e [[Meksikaanske Boargeroarloch]].
*[[9 desimber]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de [[haven]]stêd [[Agadir]], yn it [[Keninkryk Marokko|Sultanaat Marokko]]. [[Dútslân]] protestearret dêr ferheftich tsjin.

== Berne ==
;jannewaris
* [[28 jannewaris|28]] - [[Geert Jonkman]], Frysk skriuwer en striptekener († [[1970]])
;febrewaris
* [[12 febrewaris|12]] - [[Bernard Slicher van Bath]], Frysk histoarikus († [[2004]])
* [[15 febrewaris|15]] - [[Irena Sendler]], Poalsk fersetsstrydster († [[2008]])
* [[27 febrewaris|27]] - [[Robert Buron]], Frânsk politikus († [[1973]])
;maart
* [[9 maart|9]] - [[Auke Sonnega]], Frysk Keunstner († [[1963]])

;april
* [[4 april|4]] - [[Jan Tjittes Piebenga]], Frysk sjoernalist en frisiast († [[1965]]) 
* [[23 april|23]] - [[Sipke Castelein (reedrider)|Sipke Castelein]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1995]])
;maaie
* [[12 maaie|12]] - [[Jo Daan]], Nederlânsk taalkundige († [[2006]])
* [[12 maaie|12]] - [[Johan Ferrier]], presidint fan [[Suriname]] († [[2010]])
* [[28 maaie|28]] - [[Hotze Brouwer]], Frysk boer en fersetsman († [[1945]])
* [[28 maaie|29]] - [[Ype Poortinga]], Frysk skriuwer († [[1985]])
;juny
* [[11 juny|11]] - [[Jacques Cousteau]], Frânsk natoerfilmer en ûntdekkingsreizger († [[1997]])
* [[22 juny|22]] - [[Konrad Zuse]], Dútsk yngenieur en ynformatikus († [[1995]])
;july
* [[28 july|28]] - [[Eelke Bakker]], âldste man fan Fryslân, Nederlân en de Benelúks († [[2020]])
;augustus
* [[9 augustus|9]] - [[Nuttert Timmerman]], Frysk bestjoerder yn 'e draafsport († [[1981]])
* [[20 augustus|20]] - [[Garmant Nico Visser]], Frysk sosjograaf, dichter en oersetter († [[2001]])
* [[27 augustus|27]] - [[Mem Teresa]], Albaneesk non, ûntwikkelingswurkster en Nobelpriiswinneresse († [[1997]])

== Ferstoarn ==
* [[21 april]] - [[Mark Twain]], Amerikaansk skriuwer (* [[1835]])
* [[6 maaie]] - kening [[Edwert VII fan it Feriene Keninkryk]] (* [[1853]])
* [[25 maaie]] - [[Jitse de Groot]], Frysk skoalmaster, bankdirekteur en ferieningsman (* [[1844]])
* [[26 maaie]] - [[Claes Wybe Bolman]], Frysk goudsmid en filantroop (* [[1856]])
* [[12 july]] - [[Charles Rolls]], Ingelsk auto- en fleantúchpionier (* [[1877]])
* [[13 augustus]] - [[Florence Nightingale]], Ingelsk ferpleechster (* [[1820]])
* [[23 oktober]] - kening [[Rama V fan Siam]] (* [[1841]])
* [[30 oktober]] - [[Henry Dunant]], Switsersk aktivist, oprjochter fan it [[Reade Krús]] (* [[1828]])
* [[1 novimber]] - [[Charles DeRudio]], Italjaansk-Amerikaansk militêr (* [[1832]])
* [[2 desimber]] - [[Eugene A. Carr]], Amerikaansk militêr (* [[1830]])
* [[3 desimber]] - [[Wesley Merritt]], Amerikaansk militêr (* [[1836]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1910| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>2hz0o3wfrlkoeuikzrqrkp3tu9oam93</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>1907</title>
    <ns>0</ns>
    <id>1741</id>
    <revision>
      <id>1084666</id>
      <parentid>1076804</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:13:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Berne */ +1</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8278" xml:space="preserve">{{JiersideBoppe}}

{{Kalinders}}{{Kalinderjier}}
Dit jier makket ûnderdiel út fan it [[desennium]] fan 'e [[1900-er jierren]].
== Foarfallen ==
* [[6 jannewaris]] - [[Maria Montessori]] iepenet yn [[Rome (stêd)|Rome]] har earste [[skoalle (ynstelling)|skoalle]].
*[[14 jannewaris]] - By [[ierdbeving fan Kingston (1907)|in ierdbeving]] yn [[Kingston (Jamaika)|Kingston]] komme op [[Jamaika]] likernôch 1.000 minsken om.
*[[31 jannewaris]] - Yn [[Belgje]] wurdt in út ferskate [[politike partij]]en gearstalde [[parlemintêre kommisje]] oprjochte dy't ûnder lieding fan [[parlemintsfoarsitter]] [[Frans Schollaert]] ûndersyk dwaan moat nei de sitewaasje yn 'e [[Kongofrijsteat]], de [[Afrika]]anske privee[[koloanje]] fan [[kening]] [[Leopold&amp;nbsp;II fan Belgje]].
*[[26 febrewaris]] - De [[Koninklijke Nederlandsche Petroleum Maatschappij]] en de [[Shell Transport and Trading Company]] út it [[Feriene Keninkryk]] beslute ta in [[fúzje]]. It nije [[bedriuw]] sil [[Koninklijke Shell]] komme te hjitten.
*[[5 maart]] - Yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Sint-Petersburch]] komt de twadde [[Dûma]] gear.
* [[21 maart]] - [[Grut-Brittanje]] wiist [[Frankryk|Frânske]] foarstellen foar in [[tunnel]] ûnder [[it Kanaal]] ôf, omreden fan it gefaar fan in ynvaazje.
*[[31 maart]] - Yn [[Roemeenje]] wurdt [[Roemeenske Boere-opstân (1907)|de boere-opstân]] dy't yn [[febrewaris]] begûn, ûnderdrukt troch ynset fan it [[leger (lânmacht)|leger]]. Dêrby komt it ta slimme [[oarlochsmisdie]]den tsjin 'e [[boer]]ebefolking.
*[[26 april]] - Yn it [[Keninkryk Hongarije]] forsearret it troch [[etnysk]]e [[Hongaren]] dominearre [[parlemint]] de [[magyarisearring]] fan it [[ûnderwiis]]bestel tsjin 'e útdruklike wil fan 'e [[nasjonale minderheid|nasjonale minderheden]] yn.
*[[1 juny]] - De [[Ruslân|Russyske]] [[premier]] [[Pjotr Stolypin]] beskuldiget de 65 [[sosjalistysk]]e ôffurdigen yn 'e twadde [[Dûma]] fan &quot;in komplot tsjin 'e [[tsaar]]&quot;. 
*[[3 juny]] - [[Tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] ûntbynt al nei rom in fearnsjier de twadde [[Dûma]]
*[[9 juny]] - Yn [[Gûatemala]] wurdt [[presidint]] [[Manuel Estrada Cabrera]] by in oanslach [[fermoarde]].
*[[29 july]] - Op it [[eilân]] [[Brownsea (eilân)|Brownsea]], yn it [[Ingelân|Ingelske]] [[Dorset]], hâldt [[Robert Baden-Powell]], de oprjochter fan 'e ynternasjonale [[paadfinerij]], it earste paadfinerskamp.
*[[18 july]] - [[Frankryk|Frânske]] [[troepen]] besette de grutte [[stêd]] [[Kasablanka]], yn it ûnôfhinklike [[Sultanaat Marokko]], nei't dêr 8 [[Jeropa|Jeropeänen]] omkommen binne by in ferheftige opskuor.
*[[31 augustus]] - It [[Feriene Keninkryk]] en it [[Keizerryk Ruslân]] slute in [[militêr]] bûnsgenoatskip, de [[Britsk-Russyske Konvinsje]], ek bekend as it [[Ferdrach fan Sint-Petersburch (1907)|Ferdrach fan Sint-Petersburch]].
*[[8 septimber]] - Yn syn [[ensyklyk]] ''Pascendi Domini Gregis'' feroardielet [[paus]] [[Pius X]] it 'modernisme' (d.w.s. de modernisearring) as &quot;de gearfetting fan alle ketterijen&quot;.
* [[26 septimber]] - As útfloeisel fan 'e [[Rykskonferinsje fan 1907]], fan it [[Britske Ryk]], wurde de [[Koloanje Nij-Seelân]] en de [[Nijfûnlânkoloanje]] by keninklike proklamaasje as it [[Nij-Seelân|Dominion Nij-Seelân]] en it [[Dominion Nijfûnlân]] útroppen ta saneamde [[dominion]]s mei in [[autonomy|autonome status]]. De beide gebieten binne no ûnôfhinklik, hoewol't se [[definsje]] en bûtenlânske [[polityk]] noch ôfstimme mei it [[Feriene Keninkryk]].
*[[25 oktober]] - Yn [[Nederlân]] wurdt de net-[[kapitalistysk]]e [[koloanje]] [[Walden (koloanje)|Walden]], yn [[It Goai]], in inisjatyf fan [[skriuwer]] [[Frederik van Eeden (skriuwer)|Frederik van Eeden]], nei njoggen jier opheft fanwegen finansjele swierrichheden.
*[[2 novimber]] - Yn 'e [[Noarwegen|Noarske]] [[haadstêd]] [[Kristiania]] ûndertekenje it [[Feriene Keninkryk]], [[Frankryk]], [[Ruslân]] en [[Dútslân]] in [[ferdrach]] wêryn't se de territoriale yntegriteit fan Noarwegen garandearje.
*[[14 novimber]] - Yn 'e [[Ruslân|Russyske]] [[haadstêd]] [[Sint-Petersburch]] komt de trêde [[Dûma]] foar it earst gear, dy't keazen is mei beheind [[kiesrjocht]]. Mei't de measte leden fan 'e earste en de twadde Dûma yn it [[tichthûs (finzenis)|tichthûs]] sitte of yn [[ballingskip]] jage binne, ferwachtet it [[regear]] fan [[tsaar]] [[Nikolaas II fan Ruslân|Nikolaas&amp;nbsp;II]] diskear oansjenlik minder swierrichheden by it oplizzen fan syn wil oan 'e [[parlemintariër]]s.
*[[16 novimber]] - [[Oklahoma]] wurdt as de 46e [[Amerikaanske steat]] opnommen yn 'e [[Feriene Steaten]].
*[[28 novimber]] - [[Kening]] [[Leopold II fan Belgje]] ûndertekenet de [[Akte fan Ofstân]], dêr't er ôfstân mei docht fan syn [[Afrika]]anske privee[[koloanje]] de [[Kongofrijsteat]]. Dat gebiet komt no ûnder bestjoer fan 'e [[Belgje|Belgyske]] [[oerheid]] en sil omfoarme wurde ta de [[Belgyske Kongo]]. 
*[[16 desimber]] - De [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[presidint]] [[Theodore Roosevelt]] wiuwt yn 'e [[haven]] fan [[New York (stêd)|New York]] de [[float]] fan 16 [[slachskip]]pen en in grut tal lytsere [[marineskip]]pen út dy't er yn in útwrydsk machtsfertoan in [[reis]] fan 26&amp;nbsp;[[moanne (tiid)|moannen]] om 'e wrâld meitsje lit.
*[[20 desimber]] - De [[Feriene Steaten]], [[El Salvador]], [[Gûatemala]], [[Hondoeras]], [[Nikaragûa]] en [[Kosta Rika]] slute it [[Ferdrach fan Washington (1907)|Ferdrach fan Washington]], dat liede moat ta gruttere gearwurking fan 'e [[Midden-Amearika|Middenamerikaanske lannen]] mei de Feriene Steaten.
* [[26 septimber]] - De [[Grut-Brittanje|Britske]] [[koloanje]]s [[Nij-Seelân]] en [[Nijfûnlân]] krije [[selsbestjoer]] binnen it [[Britske Ryk]].
* ''sûnder datum'' - Publikaasje fan de keunsttaal [[Ido]].

== Berne ==
;jannewaris
* [[3 jannewaris|3]] - [[Sjouke Westra]], Nederlânsk reedrider en winner fan 'e [[Alvestêdetocht]] 1940 († [[1993]])
* [[18 jannewaris|18]] - [[Lina Haag]], Dútsk fersetsstriidster († [[2012]])
* [[22 jannewaris|22]] - [[Mary Dresselhuys]], Nederlânsk aktrise († [[2004]])
;febrewaris
* [[3 febrewaris|3]] - [[James A. Michener]], Amerikaansk skriuwer († [[1997]])
* [[17 febrewaris|17]] - [[Doede Nieuwenhuis]], Frysk ûnderwiisman († [[1986]])
;maart
* [[15 maart|15]] - [[Zarah Leander]], Sweedsk aktrise († [[1981]])
* [[28 maart|28]] - [[Mathilde Stuiveling-Van Vierssen Trip]], Nederlânske jonkfrou en skriuwster († [[2010]])
;april
* [[8 april|8]] - [[Johannes Hendrikus Zelle]], Frysk predikant († [[1983]])
* [[26 april|26]] - [[Theun de Vries]], Frysk skriuwer († [[2005]])
;maaie
* [[12 maaie|12]] - [[Katharine Hepburn]], Amerikaansk aktrise († [[2003]])
* [[17 maaie|17]] - [[Jacob Kalma]], Frysk predikant en skiedkundige († [[1991]])
* [[18 maaie|18]] - [[Nyckle Haisma]], Frysk skriuwer († [[1943]])
* [[26 maaie|26]] - [[John Wayne]], Amerikaansk akteur († [[1979]])
;july
* [[7 july|7]] - [[Robert A. Heinlein]], Amerikaansk skriuwer († [[1988]])
;septimber
* [[19 septimber|19]] - [[Yvonne de Ligne]], Flaamsk keunstrydster († [[1952]])
;oktober
* [[4 oktober|4]] - [[Auke Adema]], Frysk maratonrider en [[alvestêdetocht]]winner († [[1976]])
;desimber
* [[15 desimber|15]] - [[Boonsong Lekagul]], Taisk biolooch († [[1992]])
* [[21 desimber|21]] - [[Garmt Stuiveling]], Nederlânsk skriuwer († [[1985]])
;''datum ûnbekend''
*[[Haring Tjittes Piebenga]], Frysk antropolooch en oersetter († [[1981]])

== Ferstoarn ==
* [[15 july]] - [[Qiu Jin]], Sineesk dichteresse en revolúsjonêr (* [[1875]])
* [[17 july]] - [[Hector Malot]], Frânsk skriuwer (* [[1830]])
* [[26 augustus]] - [[Pieter Lodewijk Tak]], Nederlânsk politikus (* [[1848]])
* [[4 septimber]] - [[Edvard Grieg]], Noarsk komponist (* [[1843]]).
* [[8 desimber]] - kening [[Oskar II fan Sweden]] (* [[1829]])
* [[12 desimber]] - [[Durk Piers Noordmans]], Frysk boer en leketeolooch (* [[1828]])
;''datum ûnbekend''
*[[Read Hynder]] (''Red Horse''), opperhaad fan 'e [[Lakota (folk)|Lakota]] (* [[1822]])
*[[Mattheus Teffer]], Frysk sindeling en stifter fan it Ljouwerter Diakonessehûs (* [[1827]])

{{JiersideUnder}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{Commonscat}}
}}
[[Kategory:1907| ]]
[[Kategory:20e iuw]]</text>
      <sha1>25l7pn6d7b2wpi31rgr9u1g746w4x6c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sweden</title>
    <ns>0</ns>
    <id>2827</id>
    <revision>
      <id>1084591</id>
      <parentid>1014595</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:20:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <ip>85.76.12.12</ip>
      </contributor>
      <comment>/* Relygje */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19442" xml:space="preserve">{{Ynfoboks lân
| namme1 =                     Konungariket Sverige
| namme2 =                     
| namme3 =                     
| namme_Frysk_koart =          Sweden
| flagge =                     Flag of Sweden.svg
| wapen =                      Great coat of arms of Sweden.svg
| motto =                      För Sverige – i tiden
| motto_oersetting =           Foar Sweden - mei de tiid
| folksliet =                  [[Du gamla, du fria]]&lt;sup&gt;1&lt;/sup&gt;
| folksliet_oersetting =       Do âlde, do frije
| folksliet_muzyk =            United States Navy Band - Sweden.ogg
| folksliet_keninklik =        ''Kungssången''
| folksliet_keninklik_muzyk =  
| lizzing =                    EU-Sweden.svg
| haadstêd =                   [[Stokholm]]
| offisjele_taal1 =            [[Sweedsk]]
| offisjele_taal2 =            
| offisjele_taal3 =            
| offisjele_taal4 =            
| offisjele_taal5 =            
| offisjele_taal6 =            
| offisjele_minderheidstaal1 = [[Finsk]]
| offisjele_minderheidstaal2 = [[Jiddysk]]
| offisjele_minderheidstaal3 = [[Romani]]
| offisjele_minderheidstaal4 = [[Samysk]]
| offisjele_minderheidstaal5 = [[Tornedelstersk]]
| offisjele_minderheidstaal6 = 
| erkende_streektaal1 =        
| erkende_streektaal2 =        
| erkende_streektaal3 =        
| erkende_streektaal4 =        
| erkende_streektaal5 =        
| erkende_streektaal6 =        
| steatsfoarm =                [[Konstitúsjonele monargy]]
| presidint =                  
| steatshaad =                 [[Karel XVI Gustaaf fan Sweden|Kening Karel XVI Gustaaf]]
| regearlieder =               [[Stefan Löfven]]
| ûnôfhinklikheid =            [[12e iuw]], [[1526]]
| oerflak =                    447.435 km²&lt;ref name=&quot;oerflak&quot;&gt;[http://www.statistikdatabasen.scb.se/pxweb/en/ssd/START__MI__MI0802/Areal2012/table/tableViewLayout1/?rxid=102c3b46-ff88-4a5a-9541-c08233328ff5 Land and water area in square kilometer by region, type of area and year.] ''Statistiska centralbyrån.'' Rieplachte op 1 maart 2018.&lt;/ref&gt;
| dêrfan lân =                 407.311 km²&lt;ref name=&quot;oerflak&quot;/&gt;
| dêrfan wetter =              40.124 km²&lt;ref name=&quot;oerflak&quot;/&gt;
| ynwennertal =                10.120.242&lt;ref&gt;[https://www.scb.se/hitta-statistik/statistik-efter-amne/befolkning/befolkningens-sammansattning/befolkningsstatistik/#_Nyckeltal Befolkningsstatistik - Nyckeltal för Sverige.] ''Statistiska centralbyrån.'' Rieplachte op 1 maart 2018.&lt;/ref&gt;
| ynwennertal_datum =          31-12-2017
| befolkingstichtens =         133,9 ynwenners/km²
| munt =                       [[Sweedske kroan]] (SEK)
| tiidsône =                   [[Midden-Europeeske Tiid|MET]]
| ferskil_UTC =                +1
| simmertiid =                 [[Midden-Europeeske Simmertiid|MEST]]
| simmertiid_ferskil_UTC =     +2
| nasjonale_feestdei1 =        [[6 juny]]
| nasjonale_feestdei2 =        
| nasjonale_feestdei3 =        
| ynternet =                   .se
| telefoan =                   +46
| ISO_3166 =                   SE, SWE, 752&lt;ref name=&quot;lânkoade&quot;&gt;[https://www.iso.org/obp/ui/#iso:code:3166:SE Online Browsing Platform - Sweden.] ''International Organization for Standardization''. Rieplachte op 1 maart 2018.&lt;/ref&gt;
| noat1 =                      ''[[Du gamla, du fria]]'' hat nea it steat fan offisjeel [[folksliet]] krigen, mar wurdt wol as sadanich brûkt.
| noat2 =                      
| noat3 =                      
| noat4 =                      
| noat5 =                      
| noat6 =                      
| noat7 =                      
| noat8 =                      
}}
'''Sweden''', offisjeel it '''Keninkryk Sweden''' ([[Sweedsk]]: ''Konungariket Sverige''), is in [[Skandinaavje|Skandinavysk]] lân yn [[Noard-Jeropa]]. Sweden grinzget oan [[Finlân]] en [[Noarwegen]] en is troch de [[Sontbrêge]] ferbûn mei [[Denemark]]. Wat oerflak oanbelanget is Sweden it fyfde grutste lân yn [[Jeropa]]. It hat likernôch 10,1 miljoen ynwenners en de haadstêd is [[Stokholm]].

Sweden is in [[konstitúsjonele monargy]] mei in [[Demokrasy#Represintative demokrasy|parlemintêre demokrasy]]. It is sûnt 1946 lid fan de [[Feriene Naasjes]] en sûnt 1995 fan de [[Jeropeeske Uny]]. Tegearre mei de oare Skandinavyske lannen foarmet Sweden de [[Noardske Ried]]. It is yn tsjinstelling ta Denemark en Noarwegen lykwols net lid fan de [[Noardatlantyske Ferdrachsorganisaasje|NAFO]].

==Skiednis==
[[Ofbyld:Nativus, Sueciae adiacenti umque regnorum typus - Kungliga Biblioteket - 11308411-thumb.png|thumb|250px|left|Kaart fan Sweden út de [[17e iuw|17de iuw]].]]
De Romeinske skiedskriuwer [[Tasitus (skriuwer)|Tasitus]] wie de earste dy't oer Sweden skreau. Op basis fan de [[archeology]]ske fynsten kin sein wurde dat der yn de earste fiif iuwen nei Kristus in soad hannel west hat mei de [[Romeinen (folk)|Romeinen]]. Om 150 n.Kr. hinne wie [[Ptoleméus]] de earste dy't in kaart fan [[Skandinaavje]] makke. Yn de twadde iuw ûntstie yn it suden dêrfan it [[Runen|Runeskrift]]. Om 800 hinne begjint de tiid fan de [[Wytsingen]]. De minsken dy't doe yn it súdwesten fan Sweden wennen teagen fierder nei it westen ta, dyjingen dy't sintraal yn Sweden of oan 'e westkust wennen teagen nei it easten ta. Hannelsstêden lykas [[Birka]] wiene yn de tiid fan de Wytsingen fan grut belang.

Om 1300 hinne is de tiid fan de Wytsingen foarby en wurdt it lân [[Kristendom|kristlik]]. Mei [[Denemark]] en [[Noarwegen]] foarme Sweden yn [[1389]] de [[Uny fan Kalmar]]. Oan it begjin fan de 16de iuw ferliet Sweden de Uny, wêrnei't it deilis rekke mei Noarwegen en Denemark. De 16de en 17de iuw wiene in bluodderige tiid mei in soad krigen. Sweden wreide syn grûngebiet út en om 1660 hinne besloech dat it hjoeddeistige Sweden, it gebiet fan [[Finlân]] oant boppe [[Koerlân]] ta, en parten fan it noarden fan [[Dútslân]].

[[Denemark]], [[Poalen]], [[Saksen (dielsteat)|Saksen]] en [[Ruslân]] setten útein mei de [[Grutte Noardske Kriich]] (1700-1721) dy't late ta it ferlies fan grûngebiet fan de grutmacht Sweden. It ferlear de [[Baltikum|Baltyske steaten]] en de gebieten besuden de [[Eastsee]]. De Grutte Noardske Kriich late ek ta in feroaring yn it hâlden en dragen fan Sweden, wat him oppenearret yn it feit dat Sweden nei 1814 jimmeroan yn elke kriich neutraal bleaun is, ek yn de [[Twadde Wrâldkriich]]. Om dy neutraliteitspolityk is Sweden ek gjin lid fan de [[Noard-Atlantyske Ferdrachsorganisaasje|NAFO]]. Sûnt [[1995]] is Sweden lykwols al lid fan de [[Jeropeeske Uny]].

==Geografy==
Sweden leit yn it noarden fan [[Jeropa]] en yn it eastlike part fan it [[Skandinavysk Skiereilân]]. It is nei oerflak it fiifde grutste lân yn Jeropa en wurdt begrinzge troch [[Denemark]], [[Finlân]] en [[Noarwegen]]. De omlizzende wetters binne de [[Botnyske Golf]] as part fan de [[Eastsee]], it [[Skagerrak]], it [[Kattegat]] en de [[Sont]]. It [[Skandinavysk Heechlân]] skiedt Sweden fan Noarwegen.

It heechste punt fan Sweden is [[Kebnekaise]] mei 2.097 meter [[seenivo|boppe seenivo]]. In sompelân by [[Kristiansand]] wurdt mei -2,41 meter beskôge as it leechste punt fan it lân.

Kultureel, geografysk en histoarysk wurdt Sweden opdield yn trije [[Lânsdielen fan Sweden|lânsdielen]] (''landsdelar''): [[Norrland]], [[Svealand]] en [[Götaland]]. Dy lânsdielen binne fierder opdield yn 25 saneamde [[Lânskippen fan Sweden|lânskippen]] (''landskap''), ek wol histoaryske provinsjes neamd.

Sweden hat hast 96.000 [[mar]]ren grutter as ien [[hektare]], dêr't de twa grutste fan yn it suden fan it lân lizze: de [[Vänermar]] (''Vänern'') en de [[Vättermar]] (''Vättern''). De langste [[rivier]] fan Sweden is de [[Göta älv]]. De twa grutste [[eilân|eilannen]] fan it lân binne [[Gotlân|Gotland]] en [[Öland]].

===Bestjoerlike yndieling===
{{Apart|Bestjoerlike yndieling fan Sweden}}
Sweden hat 21 [[Provinsjes fan Sweden|provinsjes]] (''län''): [[Blekinge län|Blekinge]], [[Dalarnas län|Dalarna]], [[Gotlands län|Gotland]], [[Gävleborgs län|Gävleborg]], [[Hallands län|Halland]], [[Jämtlands län|Jämtland]], [[Jönköpings län|Jönköping]], [[Kalmar län|Kalmar]], [[Kronobergs län|Kronoberg]], [[Norrbottens län|Norrbotten]], [[Skåne län|Skåne]], [[Stockholms län|Stockholm]], [[Södermanlands län|Södermanland]], [[Uppsala län|Uppsala]], [[Värmlands län|Värmland]], [[Västerbottens län|Västerbotten]], [[Västernorrlands län|Västernorrland]], [[Västmanlands län|Västmanland]], [[Västra Götalands län|Västra Götaland]], [[Örebro län|Örebro]] en [[Östergötlands län|Östergötland]]. Elke provinsje hat in eigen bestjoer (''länsstyrelse'') mei in gûverneur (''landshövding'').

Foar it regionale en lokale selsbestjoer is Sweden yndield yn 20 [[Landsting (Sweden)|provinsjerieden]] (''landsting'') en 290 [[Gemeenten fan Sweden|gemeenten]] (''kommuner''). Fan de 21 provinsjes is [[Gotlands län|Gotland]] de iennichste sûnder provinsjeried. Om't dizze provinsje mar út ien gemeente bestiet, hat dy gemeente ek de foegen fan in provinsjeried.

===Natuer===
[[Ofbyld:Vy mot Stora Sjöfallet från Saltoluokta.jpg|250px|thumb|Utsjoch op [[Nasjonaal park Stora Sjöfallet]].]]
Sweden hat noch relatyf grutte gebieten dy't der noch sûnder wryt of slyt by lizze, benammen yn it noarden fan it lân en yn de berchgebieten oan de grins mei [[Noarwegen]]. Bosken beslaan in grut part fan it lân, mei foaral nullebosken yn it noarden en leafbosken nei it suden ta. Yn it uterste noarden giet it lânskip oer yn [[tûndra|toendra]].

De natuer wurdt yn Sweden troch de oerheid bewarre yn de foarm fan natuerreservaten en nasjonale parken. De natuerreservaten falle ûnder it [[Provinsjes fan Sweden|provinsjebestjoer]] wylst de nasjonale parken ûnder de ferantwurdlikens fan de sintrale oerheid falle.

It noardwesten fan Sweden makket diel út fan [[Laplân]] (''Sápmi''), it ûnbegrinze wengebiet fan de [[Samen]], de oarspronklike bewenners fan Noard-Skandinaavje. Yn Noard-Sweden binne natuerferskynsels lykas de [[middernachtsinne]] en it [[poalljocht|noarderljocht]] te sjen.

===Klimaat===
It [[klimaat]] fan Sweden is foar syn geografyske lizzing frij myld. Dat hat foaral te krijen mei de ynfloed fan de [[Atlantyske Oseaan]] mei syn waarme [[Golfstream]]. Dy soarget it hiele jier troch foar delslach en relatyf lytse temperatuerferskillen tusken simmer en winter yn it grutste part fan it lân. Fierder nei it noardlik heechlân ta binne dy ferskillen grutter en falt der minder delslach. De heechste temperatuer ea yn Sweden waard yn 1947 mjitten, doe't it yn [[Målilla]] 38,0 °C waard. It kâldst wie it yn 1966, doe't men yn Vuoggatjålme in temperatuer fan -52,6 °C registrearre.

==Demografy==
Op 31 desimber 2017 hie Sweden 10.120.242 ynwenners, 1,3 prosint mear as in jier earder.&lt;ref&gt;[http://www.scb.se/en/finding-statistics/statistics-by-subject-area/population/population-composition/population-statistics/pong/tables-and-graphs/monthly-statistics--the-whole-country/definitive-population-statistics-2017/ Definitive population statistics 2017.] ''Statistiska centralbyrån.'' Rieplachte op 28 febrewaris 2018.&lt;/ref&gt; It hat dêrmei ien fan de fluchst groeiende befolkingen yn [[Jeropa]]. It suden fan it lân is oanmerklik tichter befolke as it noarden, en sa'n 85 prosint fan de minsken wennet yn stedske gebieten. De haadstêd [[Stokholm]] is mei 1,5 miljoen ynwenners de grutste stêd fan it lân, folge troch [[Göteborg]] en [[Malmö]].

It noardlike lânsdiel [[Norrland]], dat likernôch 60 prosint fan it Sweedske grûngebiet beslacht, is mei minder as 5 ynwenners de kante kilometer tige tinbefolke. Yn de bergen en de measte ôfhandige kustgebieten wenje hast gjin minsken. Dochs binne der fierder nei it suden ta ek tinbefolke gebieten, lykas it westen fan [[Svealand]] en de midden fan [[Småland]].

===Taal===
De offisjele taal fan Sweden is it [[Sweedsk]], in Noard-Germaanske taal dy't in protte oerienkomsten mei it [[Deensk]] en it [[Noarsk]] hat. Foar Sweden is it Noarsk oer it algemien frij ienfâldich te ferstean, mar dat jildt net foar it Deensk. It [[Finsk]] wurdt fan alle minderheidstalen yn Sweden troch de measte minsken praat, goed 5 prosint fan de Sweedske befolking. Oare erkende talen binne [[Meänkieli]], [[Samysk]], [[Romani]] en [[Jiddysk]].

It Sweedsk waard pas op 1 july 2009 troch in nije taalwet de offisjele taal fan Sweden. Earder, yn 2005, waard troch it Sweedske parlemint al in kear stimd oer it foarstel om de taal in offisjele status te jaan, mar dêr wie doe krekt net genôch stipe foar.

===Relygje===
Yn 2021 wie 53,9 prosint fan de Sweden lid fan de [[Evangelysk-Lutherske Tsjerke|evangelysk-lutherske]] [[Sweedske Tsjerke]]. Ungefear 2 prosint fan de leden wennet geregeldwei sneinstsjinsten by. De reden foar it hege tal ynaktive leden is dat oant 1996 bern nei harren berte fansels lid waarden as ien fan de âlden ek lid wie. Sûnt dy tiid wurde allinnich doopte bern noch lid. Sa'n 275.000 Sweden binne hjoed de dei lid fan frije evangelyske gemeenten, en troch ymmigraasje binne der op 't heden likernôch 600.000 [[moslim]]s.

==Polityk==
Sweden is in [[konstitúsjonele monargy]], dat wol sizze in [[monargy]] mei in monarch as steatshaad dy't beheind is yn syn foegen. Yn Sweden hat er lykwols alhiel gjin politike funksje, net by de formaasje fan it regear en ek net by it ôfkundigjen fan [[wet]]ten.

It politike systeem fan Sweden is fêstlein yn fjouwer fûnemintele wetten ([[Sweedsk]]: ''grundlagar'') dy't mei-inoar de [[Konstitúsje fan Sweden|konstitúsje]] foarmje:
* Wet op de troanopfolging (''successionsordningen'') fan 1810
* Wet op de parsefrijheid (''tryckfrihetsförordningen'') fan 1949
* Wet op de regearfoarm (''regeringsformen'') fan 1974
* Wet op de frijheid fan mieningsutering (''yttrandefrihetsgrundlagen'') fan 1991

===Parlemint===
[[Ofbyld:Riksdag assembly hall 2006.jpg|thumb|right|De plenêre seal fan de Ryksdei, it Sweedske parlemint]]
Sweden hat in [[parlemint|ienkeamerparlemint]], de [[Ryksdei (Sweden)|Ryksdei]] (''riksdag''), mei 349 ôffurdigen dy't om de fjouwer jier, op de twadde snein fan septimber, ferkeazen wurde. It is lykwols mooglik om it parlemint te ûntbinen en tuskentiidske ferkiezingen út te skriuwen, mar it fêste patroan wurdt dêr net troch ferbrutsen. It is dêrom dat der ek hast nea tuskentiidske ferkiezingen binne. De lêste kear dat dit barde wie yn 2015, en dêrfoar yn 1958.

Alhoewol't yn in protte lannen de parlemintsfoarsitter yn de steatsrjochtlike hierargy ûnder it steatshaad komt, hat er yn Sweden krekt taken dy't yn oare lannen it steatshaad takomme. Sa spilet er in wichtige rol by de regearformaasje. Nei de ferkiezings giet de parlemintsfoarsitter yn petear mei de partijlieders. Hy komt dan op basis fan de ferkiezingsútslach mei in kandidaat foar de funksje fan [[minister-presidint|premier]]. It parlemint stimt dêr dan oer, en foar akseptaasje is in absolute mearderheid genôch. As in kandidaat fjouwer kear efterinoar net akseptearre wurdt troch de Ryksdei, moatte der binnen trije moanne nije ferkiezingen holden wurde.

Yn it Sweedske regear hat de premier in wichtige funksje. Sa gau't er troch it parlemint ferkeazen is, kiest er sels syn [[minister]]s en wiist er harren de ministearjes ta. De premier kin sels ek ministers ûntslaan. As in minister net langer troch it parlemint stipe wurdt, moat er syn funksje dellizze. As de premier om wat foar reden ek opstapt, falt it folsleine regear. De premier en de ministers binne oer it algemien út it parlemint ôfkomstich. Nei harren beneaming yn it regear behâlde hja in parlemintssit, mar harren parlemintêre taken wurde troch in ferfonger waarnommen. Om dy reden hat in minister wol it rjocht om as folksfertsjintwurdiger yn it parlemint it wurd te fieren, mar hat er gjin stimrjocht.

Yn Sweden komt relatyf faak in minderheidsregear foar, in regear dat net de stipe fan de mearderheid fan it parlemint hat. Dat is inkeld in bewuste strategy om de opposysje ynfloed op it regearbelied te jaan.&lt;ref name=&quot;polityk&quot;/&gt;

===Regionale en lokale polityk===
Op [[Provinsjes fan Sweden|provinsjaal]] nivo besteane yn Sweden parallelle struktueren. De sintrale steat hat yn de provinsjes útfierende organen (''länsstyrelse'') dy't ferantwurdlik binne foar sosjale saken en regionale organisaasje. Alle provinsjale organen hawwe in gûverneur (''landshövding'') dy't troch it regear foar in tiidrek fan seis jier beneamd wurdt.

Sawol de provinsjes as de [[Gemeenten fan Sweden|gemeenten]] hawwe harren eigen ferkeazen rieden en bestjoeren dy't oer in protte autonomy beskikke. Der binne 20 [[Landsting (Sweden)|provinsjale parleminten]] (''landsting''), dy't yn de measte gefallen de ynwenners fan de oangeande provinsje fertsjintwurdigje. Fanwegen it grutte ynwennertal nimt de provinsje [[Stockholms län|Stokholm]] in aparte posysje yn. Yn alle 290 gemeenten is der in gemeenteried dy't in gemeentebestjoer kiest.&lt;ref name=&quot;polityk&quot;&gt;[https://www.prodemos.nl/wp-content/uploads/2016/04/Kiesstelsel-Zweden-2014-PDF.pdf Kiesstelsel Zweden 2014.] ''ProDemos''. Rieplachte op 1 maart 2018.&lt;/ref&gt;

==Ekonomy==
Sweden is in typysk útfierlân mei in [[Mingde ekonomy|neokapitalistyske]] ekonomy. De produkten hout, izererts en wetterkrêftenerzjy foarmje de basis fan in ekonomy dy't him foaral op de ynternasjonale hannel rjochtet. Sweden is it sânde rykste lân fan de wrâld wat [[Bruto Ynlânsk Produkt|BYP]] (Bruto Ynlânsk Produkt) de persoan oanbelanget, en de libbensstandert is der heech.

==Ynfrastruktuer==
[[Ofbyld:Arlanda 1 Publish.jpg|thumb|right|[[Lofthaven Stokholm-Arlanda]] út de loft wei]]
It Sweedske wegenet hat in lingte fan 214.800 kilometer, dêr't 2.145 kilometer fan [[autodyk|autodiken]] binne.&lt;ref&gt;[https://www.trafikverket.se/resa-och-trafik/vag/sveriges-vagnat/ Sveriges vägnät.] ''Trafikverket.'' Rieplachte op 28 febrewaris 2018.&lt;/ref&gt; Ien fan dy autodiken leit oer de [[Sontbrêge]] dy't Sweden mei [[Denemark|Denemarken]] ferbynt. Oant 1967 waard yn Sweden oan de lofterkant riden. De dei fan de oergong nei it riden oan de rjochterkant wurdt [[Dagen H]] neamd.

De grutste [[lofthaven]] fan Sweden is [[Lofthaven Stokholm-Arlanda|Stokholm-Arlanda]], dêr't yn 2017 mear as 26 miljoen passazjiers ferwurke waarden. Oare wichtige fleanfjilden binne [[Lofthaven Göteborg-Landvetter|Göteborg-Landvetter]] mei 6,7 miljoen passazjiers yn 2017 en [[Lofthaven Stockholm-Skavsta|Stockholm-Skavsta]] mei 2 miljoen passazjiers yn 2016. In protte minsken yn it suden fan Sweden meitsje lykwols gebrûk fan de lofthaven fan [[Lofthaven Kopenhagen-Kastrûp|Kopenhagen]], om't dy meastentiids tichterby is.

Sweden hat de twa grutste [[haven]]bedriuwen fan Skandinaavje: [[Port of Göteborg AB]] en [[Copenhagen Malmö Port AB]].

==Keppelingen om utens==
* {{en}} [https://sweden.se/ Offisjeel webstee fan Sweden]
* {{en}} {{sv}} [http://www.government.se/ Offisjeel webstee fan it regear]
* {{en}} {{sv}} [http://www.riksdagen.se/en/ Offisjeel webstee fan it parlemint]
* {{en}} {{sv}} [https://www.scb.se/en/ Sweedsk sintraal buro foar de statistyk]

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
{{commonscat|Sweden}}
}}

{{Sweden}}
{{EU}}
{{Noardske Ried}}

[[Kategory:Sweden| ]]
[[Kategory:Skandinaavje]]
[[Kategory:Lân yn Jeropa]]
[[Kategory:Keninkryk]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 970]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid opheft yn 1397]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1523]]</text>
      <sha1>ijc9lspqkjqww5gki8ajjtjfgwgldh6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Marrum</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6388</id>
    <revision>
      <id>1084593</id>
      <parentid>1074755</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:22:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>De hiele oanhef kloppe net en rûn foar gjin meter. Ek is ûndúdlik wat der mei  'Dêrfoar leit it troch de Lege Hearrewei noch bûtendyks.' bedoeld wurdt. It diel oer de states (en it diel wat noch wol te folgjen wie) ferhûze nei skiednis. Ynwenners yn in tabel set en ynfoboks ferfongen. Hjir en dêr tekst útwreide mei û.o. de ramp fan de hynders; in aktiviteit yn 2007 fan it Nut (parade yn trouklean) ferwidere; deade keppelings om utens (3) ferwidere. Boarnen tafoege.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9867" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Ofbyld              = [[Ofbyld:Map NL Ferwerderadiel Marrum.png|300px]] ''Lokaasje Marrum yn de eardere gemeente Ferwerderadiel'' |
Flagge              = [[Ofbyld:Marrum vlag.svg|80px]] |
Wapen               = [[Ofbyld:Marrum-Westernijtsjerk wapen.svg|60px]] |
Ynwennertal         = 1420 &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;[https://allecijfers.nl/woonplaats/holwerd/ Alle Cijfers]&lt;/ref&gt; |
Oerflak             = 12,25 km², wêrfan: &lt;br&gt; lân: 12,15 km² &lt;br&gt; wetter: 0,10 km² &lt;/br&gt;  |
Befolkingstichtens  = 115,9 ynw./km² |
Stêdekloft          = |
Hichte              = |
Lân                 = |
Bestj. ienh. 1      = Lân |
Namme bestj. ienh. 1= [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]|
Bestj. ienh. 2      = Provinsje |
Namme bestj. ienh. 2= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] |
Bestj. ienh. 3      = Gemeente  |
Namme bestj. ienh. 3=  [[File:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|border|20px]] [[Noardeast-Fryslân]] |
Bestj. ienh. 4      = |
Namme bestj. ienh. 4= |
Stifting            = |
Tiidsône            = UTC +1|
Simmertiid          = UTC +2|
Koördinaten         = |
Webside             = [http://www.marrumonline.nl/ Side Marrum]  |
}}
'''Marrum''' is in doarp yn de gemeente [[Noardeast-Fryslân]]. It doarp leit op ingeve terp. Ek it eardere doarp [[Westernijtsjerk]] heart by Marrum. Marrumers wurde tradisjoneel foar 'katten' útskolden, Westernijtsjerkers foar 'roeken'. Beide bisten komme ek yn de mienskiplike doarpsflagge en it wapen foar.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/images/pdf/wapenmarrum.pdf Beskriuwing wapen op Marrum Online]&lt;/ref&gt; 

== De namme ==
De namme kin mear betsjuttings hawwe. De earste soe wêze kinne: ''hiem oan de mear''; in 'mear' of ek wol 'mar' is wetterskieding/grins tusken twa gebieten. De twadde betsjutting soe wêze kinne: ''hiem op leech lân''.

== Skiednis ==
Likernôch om de [[11e iuw]] hinne waard de seedyk oanlein, dêr't hjoed-de-dei de Hege Hearrewei rint. 
[[Ofbyld:Marrum doarpsoansjoch.wiki.jpg|thumb|250px|left|''Marrum op in âlde printbrievekaart'']]
Marrum hat ferskate states hân. De âldste wie [[Botniastate (Marrum)|Botniastate]]. Botniastate moat om 900 stifte wêze troch Ode Botnia. Letter is dy oergien op de famylje [[Fan Kamminga]]. Der hat praat west dat Botniastate in sterke stins west hat, no is der hast neat mear fan te finen. In oare state wie [[Pongastate]]. De Ponga's moatte in foarnaam plak yn Marrum ynnommen hawwe. Letter is dy state oergien op de Fan Harinksma's en om 1750 hinne hat der in Idsinga wenne. Guon fan de oare states binne noch werom te finen yn nammen fan pleatsen.

Marrum wie ferneamd om de [[sûkerei]]bou. Yn 1840 wienen der yn Marrum noch 19 sûkereifabriken, mar der hawwe mear west. De sûkereiwoartel, dy't wy no noch kenne by de fariant wytlof, waard drûge en meald. Dan waard it ferkocht as sûkerei. It waard dronken yn 't plak fan kofje. 

Yn 2006 koene by heechwetter mear as 200 hynders op in lytse ferheging gjin kant mear út, nei't it bûtendykske lân by Marrum der ûnderstrûpt wie. Trije dagen lang waard besocht de hynders nei it fêstelân te heljen, mar alles mislearre. Op de tredde dei slagge it mei lokhynders om oer in útset paad de hynders út harren benearjende sitewaasje te heljen. Fan de 200 hynders ferstoaren der 25 troch ferdrinking of ûnderkuolling. Fiif jier letter waard op it inisjatyf fan Doarpsbelang Marrum-Westernijtsjerk ta neitins fan de reddingsaksje in monumint fan keunster Machiel Braaksma ûnthulle op it plak dêr't de hynders feilich oan lân kamen. It monumint bestiet út in stalen plaat mei dêrop de ôfdrukken fan hynstehoeven.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/geschiedenis/snypsnaren/320-het-paardendrama-in-2006 Marrum Online, oproppen 26 july 2022]&lt;/ref&gt; De reddingsaksje krige in soad omtinken fan de nasjonale en ynternasjonale parse.  

Oant de gemeentlike weryndieling fan 2019 foel Marrum ûnder de gemeente [[Ferwerderadiel]].

== Gebouwen ==
=== Godehardustsjerke ===
[[Ofbyld:Godehardustsjerke, Marrum (2022).jpg|thumb|260px|''Godehardustsjerke'']]
{{Apart|Godehardustsjerke (Marrum)}}
De oarspronklik [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] tsjerke moat boud wêze yn de [[13e iuw]]. De [[Beskermhillige|patroanhillige]] wie [[Godehardus fan Hildesheim|Sint-Godehardus]]. De tsjerke is boud fan reade en giele [[kleastermop]]pen. Der sitte sels noch fragmintarysk boudielen fan [[dowestien]] yn. De tsjerke is faak ûnder hannen nommen. Yn [[1858]] is de toer yn de foartsjerke boud. Oan de súdside binne der noch spoaren fan in eardere kapel. De preekstoel is út de [[17e iuw]]. Fierders is der noch in [[Barok (styl)|barokke]] hearebank. It oargel is yn 1831 makke troch de oargelbouwer [[L.A. Hillebrand]]. It oargel is faak ûnder hannen nommen. Yn 1944 hat [[H. Spanjaard]] it oargel restaurearre en útwreide. Dat it oargel der kommen is, is mei mooglik makke troch freule A.J.A. baronesse Collet d'Escury, dy't doe grutgrûnbesitster yn Marrum en Westernijtsjerk wie.

=== It Heephûs ===
[[Ofbyld:Marrum It Heephûs.wiki.jpg|thumb|250px|left|''It Heephûs, de âlderein wenne sa ek yn in filla'']]
Om 1915 hinne foldie it earmhûs yn [[Hallum]] net mear oan de easken. As alternatyf foel it each fan it gemeentebestjoer op it eardere notarishûs yn Marrum. Doe't soks bekend waard, stie Marrum op ien ein. De Hallumers mochten om harren it earmhûs wol hâlde; it paste net yn Marrum en wat soe der barre mei dat moaie hûs? De ûnderhannelings mei juffer Louise Heep, de dochter fan de eardere notaris, en it gemeentebestjoer gienen troch. 

Op [[21 desimber]] [[1917]] droech juffer Heep har hûs fergees oer oan de gemeente. Wol mei it betingst dat it hûs oan de bûtenkant net feroare wurde mocht. It hat de gemeente dochs noch it nedige koste foar de ferbouwing. Yn Marrum waard noch wat neiprottele, mar guon fûnen it oars ek wol moai dat de Marrumers no yn it eigen doarp bliuwe koenen. Yn 1952 waard it Heephûs ôfkard, mar it moast noch oant 1971 duorje foar't de lêste bewenners nei in nije âldereintehûs 'Foswert' yn [[Ferwert]] ferhúzje koenen. It gebou is letter Griene Krúsgebou wurden en is no wer yn partikuliere hannen.

=== De mûnen ===
[[File:De Feniks (Marrum).jpg|thumb|260px|''De Grutte Mûne'']]
* De [[De Feniks]] (1917).
* De [[Grutte Mole (Marrum)|Grutte Mûne]]. 
* De [[Klaailânsmole|Klaailânsmûne]] dy't no yn behear fan de stichting 'De Fryske Mole'. De earste mûne wie út 1845 om de polder Ferwert te bemeallen. Yn 1916 is dy ôfbaarnd en út parten fan de Ljouwerter mûne.

=== De betonnen huzen ===
Yn Marrum wie it betonfabryk fan Mellema. Mellema woe ek wol ris sjen litte dat hy mear koe as betonplaten meitsje. Sa binne der yn Marrum twa huzen fan beton boud.

=== It bûterfabryk ===
[[File:Marrum, âlde molkfabryk.jpg|thumb|260px|''Molkfabryk'']]
Yn 1881 waard der yn [[Westernijtsjerk]] in bûterfabryk oprjochte. It fabryk ferhuze letter nei Marrum. Yn Marrum wie men grutsk op harren fabryk. It wie ek de grutste wurkjouwer yn Marrum. Nei 1945 ûntkaam Marrum ek net oan de fúzjes. De namme Marrum waard feroare yn 'De Takomst'. In lange takomst hat it fabryk net mear hân. Yn desimber 1981 waard de lêste molke ôflevere. Earder hie de gersdrûgerij al de doarren slute moatten.

=== Stasjon ===
[[Ofbyld:&quot;Pannekoektrein&quot; Station Marrum-Westernijkerk.jpg|thumb|260px|''Stasjonsgebou mei pankoektrein Marrum-Westernijtsjerk'']]
Tusken Marrum en Westernijtsjerke stiet it âlde stasjonsgebou fan it eartiidske spoar fan Ljouwert nei Dokkum (Dokkumer lokaaltje) fan de NFLS. It stasjonsgebou is tsjintwurdich yn gebrûk as pankoekhûs. By it stasjonsgebou steane âlde lokomotiven mei restaurearre rydtúgen út de earste helte fan de 20e iuw.    

== Mienskip ==
[[File:Marrum, Langebuorren (2022).jpg|thumb|260px|''Langebuorren'']]
It doarpshûs stiet oan de Ringwei, de feriening foar It Nut set him yn foar it doarp. It doarp hat noch in goed tal foarsjennings. Der is noch middenstân en horeka oanwêzich en Marrum kent in goed sport- en ferieningslibben.

=== Tsjerke ===
* Protestantske gemeente Marrum-Westernijtsjerk

=== Skoalle ===
* kristlike basisskoalle Aasterage
=== Ferienings ===
* Drumband de Eendracht 
* Brassband De Eendracht
* Toanielferiening Marrum
* Pleatslik Nut - toaniel
* [[Fuotbalferiening Marrum]]
* Tennisvereniging De Gibben
* Keatsferiening yn Marrum
* MGGV- gymnastyk
* Biljertferiening De Klos

=== Befolkingsûntwikkeling ===
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot;
! Jier !! 1744 || 1830 || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974 || 2004 || 2008 || 2014 || 2022
|-
| '''Befolking''' || 497 || 987* || 1358 || 1311 || 1335 || 1414 || 1653 || 1450 || 1477 || 1464 || 1420
|}
(* folkstelling; Van der Aa:1050)

== Berne ==
* [[Sieds Johannes Rienks]] (1770-1845), boer en instrumintmakker
* [[Benne Holwerda]] (1909-1952), teolooch, dûmny en heechlearaar
* [[Sjoerd Westra]] (1940-2012), musikus
* [[Alie Jager]] (1949), keunstner
* [[Bearn Bilker]] (1952), wethâlder, boargemaster

=== Watze Cuperus ===
Marrum wie it wenplak fan de kristlike folksskriuwer [[Watze Cuperus]] (1891-1966). Cuperus wie meteropnimmer fan syn fak. Sa koe hy de minsken yn 't gea. Syn boeken spylje dan ek yn Marrum en omkriten. Cuperus hat ek in wichtich plak yn it doarpslibben ynnommen.

== Strjitten ==
Alle [[strjitten yn Marrum]].

== Sjoch ek ==
* [[Westernijtsjerk]]
* [[Fryske doarpen]]

== Keppeling om utens ==
* [http://web.archive.org/20090831060455/www.geocities.com/piervandijk/marruminoudeansichten.html Marrum yn âlde printbrievekaarten]


{{Koördinaten|53_19_20_N_5_48_5_E_type:city_zoom:14_region:NL|53° 19' NB, 5° 48' EL}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Marrum}} 
}}
{{Noardeast-Fryslân}}
[[Kategory:Marrum| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Ferwerderadiel]]</text>
      <sha1>injyqk6raikhpvq7hze4wi2fmtgfn8j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084594</id>
      <parentid>1084593</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:24:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9888" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Ofbyld              = [[Ofbyld:Map NL Ferwerderadiel Marrum.png|300px]] ''Lokaasje Marrum yn de eardere gemeente Ferwerderadiel'' |
Flagge              = [[Ofbyld:Marrum vlag.svg|80px]] |
Wapen               = [[Ofbyld:Marrum-Westernijtsjerk wapen.svg|60px]] |
Ynwennertal         = 1420 &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;[https://allecijfers.nl/woonplaats/holwerd/ Alle Cijfers]&lt;/ref&gt; |
Oerflak             = 12,25 km², wêrfan: &lt;br&gt; lân: 12,15 km² &lt;br&gt; wetter: 0,10 km² &lt;/br&gt;  |
Befolkingstichtens  = 115,9 ynw./km² |
Stêdekloft          = |
Hichte              = |
Lân                 = |
Bestj. ienh. 1      = Lân |
Namme bestj. ienh. 1= [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]|
Bestj. ienh. 2      = Provinsje |
Namme bestj. ienh. 2= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] |
Bestj. ienh. 3      = Gemeente  |
Namme bestj. ienh. 3=  [[File:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|border|20px]] [[Noardeast-Fryslân]] |
Bestj. ienh. 4      = |
Namme bestj. ienh. 4= |
Stifting            = |
Tiidsône            = UTC +1|
Simmertiid          = UTC +2|
Koördinaten         = |
Webside             = [http://www.marrumonline.nl/ Side Marrum]  |
}}
'''Marrum''' is in doarp yn de gemeente [[Noardeast-Fryslân]]. It doarp leit op ingeve terp. Ek it eardere doarp [[Westernijtsjerk]] heart by Marrum. Marrumers wurde tradisjoneel foar 'katten' útskolden, Westernijtsjerkers foar 'roeken'. Beide bisten komme ek yn de mienskiplike doarpsflagge en it wapen foar.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/images/pdf/wapenmarrum.pdf Beskriuwing wapen op Marrum Online]&lt;/ref&gt; 

== De namme ==
De namme kin mear betsjuttings hawwe. De earste soe wêze kinne: ''hiem oan de mear''; in 'mear' of ek wol 'mar' is wetterskieding/grins tusken twa gebieten. De twadde betsjutting soe wêze kinne: ''hiem op leech lân''.

== Skiednis ==
Likernôch om de [[11e iuw]] hinne waard de seedyk oanlein, dêr't hjoed-de-dei de Hege Hearrewei rint. 
[[Ofbyld:Marrum doarpsoansjoch.wiki.jpg|thumb|250px|left|''Marrum op in âlde printbrievekaart'']]
Marrum hat ferskate states hân. De âldste wie [[Botniastate (Marrum)|Botniastate]]. Botniastate moat om 900 stifte wêze troch Ode Botnia. Letter is dy oergien op de famylje [[Fan Kamminga]]. Der hat praat west dat Botniastate in sterke stins west hat, no is der hast neat mear fan te finen. In oare state wie [[Pongastate]]. De Ponga's moatte in foarnaam plak yn Marrum ynnommen hawwe. Letter is dy state oergien op de Fan Harinksma's en om 1750 hinne hat der in Idsinga wenne. Guon fan de oare states binne noch werom te finen yn nammen fan pleatsen.

Marrum wie ferneamd om de [[sûkerei]]bou. Yn 1840 wienen der yn Marrum noch 19 sûkereifabriken, mar der hawwe mear west. De sûkereiwoartel, dy't wy no noch kenne by de fariant wytlof, waard drûge en meald. Dan waard it ferkocht as sûkerei. It waard dronken yn 't plak fan kofje. 

Yn 2006 koene by heechwetter mear as 200 hynders op in lytse ferheging gjin kant mear út, nei't it bûtendykske lân by Marrum der ûnderstrûpt wie. Trije dagen lang waard besocht de hynders nei it fêstelân te heljen, mar alles mislearre. Op de tredde dei slagge it mei lokhynders om oer in útset paad de hynders út harren benearjende sitewaasje te heljen. Fan de 200 hynders ferstoaren der 25 troch ferdrinking of ûnderkuolling. Fiif jier letter waard op it inisjatyf fan Doarpsbelang Marrum-Westernijtsjerk ta neitins fan de reddingsaksje in monumint fan keunster Machiel Braaksma ûnthulle op it plak dêr't de hynders feilich oan lân kamen. It monumint bestiet út in stalen plaat mei dêrop de ôfdrukken fan hynstehoeven.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/geschiedenis/snypsnaren/320-het-paardendrama-in-2006 Marrum Online, oproppen 26 july 2022]&lt;/ref&gt; De reddingsaksje krige in soad omtinken fan de nasjonale en ynternasjonale parse.  

Oant de gemeentlike weryndieling fan 2019 foel Marrum ûnder de gemeente [[Ferwerderadiel]].

== Gebouwen ==
=== Godehardustsjerke ===
[[Ofbyld:Godehardustsjerke, Marrum (2022).jpg|thumb|260px|''Godehardustsjerke'']]
{{Apart|Godehardustsjerke (Marrum)}}
De oarspronklik [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] tsjerke moat boud wêze yn de [[13e iuw]]. De [[Beskermhillige|patroanhillige]] wie [[Godehardus fan Hildesheim|Sint-Godehardus]]. De tsjerke is boud fan reade en giele [[kleastermop]]pen. Der sitte sels noch fragmintarysk boudielen fan [[dowestien]] yn. De tsjerke is faak ûnder hannen nommen. Yn [[1858]] is de toer yn de foartsjerke boud. Oan de súdside binne der noch spoaren fan in eardere kapel. De preekstoel is út de [[17e iuw]]. Fierders is der noch in [[Barok (styl)|barokke]] hearebank. It oargel is yn 1831 makke troch de oargelbouwer [[L.A. Hillebrand]]. It oargel is faak ûnder hannen nommen. Yn 1944 hat [[H. Spanjaard]] it oargel restaurearre en útwreide. Dat it oargel der kommen is, is mei mooglik makke troch freule A.J.A. baronesse Collet d'Escury, dy't doe grutgrûnbesitster yn Marrum en Westernijtsjerk wie.

=== It Heephûs ===
[[Ofbyld:Marrum It Heephûs.wiki.jpg|thumb|250px|left|''It Heephûs, de âlderein wenne sa ek yn in filla'']]
Om 1915 hinne foldie it earmhûs yn [[Hallum]] net mear oan de easken. As alternatyf foel it each fan it gemeentebestjoer op it eardere notarishûs yn Marrum. Doe't soks bekend waard, stie Marrum op ien ein. De Hallumers mochten om harren it earmhûs wol hâlde; it paste net yn Marrum en wat soe der barre mei dat moaie hûs? De ûnderhannelings mei juffer Louise Heep, de dochter fan de eardere notaris, en it gemeentebestjoer gienen troch. 

Op [[21 desimber]] [[1917]] droech juffer Heep har hûs fergees oer oan de gemeente. Wol mei it betingst dat it hûs oan de bûtenkant net feroare wurde mocht. It hat de gemeente dochs noch it nedige koste foar de ferbouwing. Yn Marrum waard noch wat neiprottele, mar guon fûnen it oars ek wol moai dat de Marrumers no yn it eigen doarp bliuwe koenen. Yn 1952 waard it Heephûs ôfkard, mar it moast noch oant 1971 duorje foar't de lêste bewenners nei in nije âldereintehûs 'Foswert' yn [[Ferwert]] ferhúzje koenen. It gebou is letter Griene Krúsgebou wurden en is no wer yn partikuliere hannen.

=== De mûnen ===
[[File:De Feniks (Marrum).jpg|thumb|260px|''De Grutte Mûne'']]
* De [[De Feniks]] (1917).
* De [[Grutte Mole (Marrum)|Grutte Mûne]]. 
* De [[Klaailânsmole|Klaailânsmûne]] dy't no yn behear fan de stichting 'De Fryske Mole'. De earste mûne wie út 1845 om de polder Ferwert te bemeallen. Yn 1916 is dy ôfbaarnd en út parten fan de Ljouwerter mûne.

=== De betonnen huzen ===
Yn Marrum wie it betonfabryk fan Mellema. Mellema woe ek wol ris sjen litte dat hy mear koe as betonplaten meitsje. Sa binne der yn Marrum twa huzen fan beton boud.

=== It bûterfabryk ===
[[File:Marrum, âlde molkfabryk.jpg|thumb|260px|''Molkfabryk'']]
Yn 1881 waard der yn [[Westernijtsjerk]] in bûterfabryk oprjochte. It fabryk ferhuze letter nei Marrum. Yn Marrum wie men grutsk op harren fabryk. It wie ek de grutste wurkjouwer yn Marrum. Nei 1945 ûntkaam Marrum ek net oan de fúzjes. De namme Marrum waard feroare yn 'De Takomst'. In lange takomst hat it fabryk net mear hân. Yn desimber 1981 waard de lêste molke ôflevere. Earder hie de gersdrûgerij al de doarren slute moatten.

=== Stasjon ===
[[Ofbyld:&quot;Pannekoektrein&quot; Station Marrum-Westernijkerk.jpg|thumb|260px|''Stasjonsgebou mei pankoektrein Marrum-Westernijtsjerk'']]
Tusken Marrum en Westernijtsjerke stiet it âlde stasjonsgebou fan it eartiidske spoar fan Ljouwert nei Dokkum (Dokkumer lokaaltje) fan de NFLS. It stasjonsgebou is tsjintwurdich yn gebrûk as pankoekhûs. By it stasjonsgebou steane âlde lokomotiven mei restaurearre rydtúgen út de earste helte fan de 20e iuw.    

== Mienskip ==
[[File:Marrum, Langebuorren (2022).jpg|thumb|260px|''Langebuorren'']]
It doarpshûs stiet oan de Ringwei, de feriening foar It Nut set him yn foar it doarp. It doarp hat noch in goed tal foarsjennings. Der is noch middenstân en horeka oanwêzich en Marrum kent in goed sport- en ferieningslibben.

=== Tsjerke ===
* Protestantske gemeente Marrum-Westernijtsjerk

=== Skoalle ===
* kristlike basisskoalle Aasterage
=== Ferienings ===
* Drumband de Eendracht 
* Brassband De Eendracht
* Toanielferiening Marrum
* Pleatslik Nut - toaniel
* [[Fuotbalferiening Marrum]]
* Tennisvereniging De Gibben
* Keatsferiening yn Marrum
* MGGV- gymnastyk
* Biljertferiening De Klos

=== Befolkingsûntwikkeling ===
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot;
! Jier !! 1744 || 1830 || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974 || 2004 || 2008 || 2014 || 2022
|-
| '''Befolking''' || 497 || 987* || 1358 || 1311 || 1335 || 1414 || 1653 || 1450 || 1477 || 1464 || 1420
|}
(* folkstelling; Van der Aa:1050)

=== Berne ===
* [[Sieds Johannes Rienks]] (1770-1845), boer en instrumintmakker
* [[Benne Holwerda]] (1909-1952), teolooch, dûmny en heechlearaar
* [[Sjoerd Westra]] (1940-2012), musikus
* [[Alie Jager]] (1949), keunstner
* [[Bearn Bilker]] (1952), wethâlder, boargemaster

=== Watze Cuperus ===
Marrum wie it wenplak fan de yn [[Blije]] berne kristlike folksskriuwer [[Watze Cuperus]] (1891-1966). Cuperus wie meteropnimmer fan syn fak. Sa koe hy de minsken yn 't gea. Syn boeken spylje dan ek yn Marrum en omkriten. Cuperus hat ek in wichtich plak yn it doarpslibben ynnommen.

== Strjitten ==
Alle [[strjitten yn Marrum]].

== Sjoch ek ==
* [[Westernijtsjerk]]
* [[Fryske doarpen]]

== Keppeling om utens ==
* [http://web.archive.org/20090831060455/www.geocities.com/piervandijk/marruminoudeansichten.html Marrum yn âlde printbrievekaarten]


{{Koördinaten|53_19_20_N_5_48_5_E_type:city_zoom:14_region:NL|53° 19' NB, 5° 48' EL}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Marrum}} 
}}
{{Noardeast-Fryslân}}
[[Kategory:Marrum| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Ferwerderadiel]]</text>
      <sha1>qznhd054je52cou57og5750c4vtbnhp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084595</id>
      <parentid>1084594</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:24:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9889" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Ofbyld              = [[Ofbyld:Map NL Ferwerderadiel Marrum.png|300px]] ''Lokaasje Marrum yn de eardere gemeente Ferwerderadiel'' |
Flagge              = [[Ofbyld:Marrum vlag.svg|80px]] |
Wapen               = [[Ofbyld:Marrum-Westernijtsjerk wapen.svg|60px]] |
Ynwennertal         = 1420 &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;[https://allecijfers.nl/woonplaats/holwerd/ Alle Cijfers]&lt;/ref&gt; |
Oerflak             = 12,25 km², wêrfan: &lt;br&gt; lân: 12,15 km² &lt;br&gt; wetter: 0,10 km² &lt;/br&gt;  |
Befolkingstichtens  = 115,9 ynw./km² |
Stêdekloft          = |
Hichte              = |
Lân                 = |
Bestj. ienh. 1      = Lân |
Namme bestj. ienh. 1= [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]|
Bestj. ienh. 2      = Provinsje |
Namme bestj. ienh. 2= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] |
Bestj. ienh. 3      = Gemeente  |
Namme bestj. ienh. 3=  [[File:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|border|20px]] [[Noardeast-Fryslân]] |
Bestj. ienh. 4      = |
Namme bestj. ienh. 4= |
Stifting            = |
Tiidsône            = UTC +1|
Simmertiid          = UTC +2|
Koördinaten         = |
Webside             = [http://www.marrumonline.nl/ Side Marrum]  |
}}
'''Marrum''' is in doarp yn de gemeente [[Noardeast-Fryslân]]. It doarp leit op in geve terp. Ek it eardere doarp [[Westernijtsjerk]] heart by Marrum. Marrumers wurde tradisjoneel foar 'katten' útskolden, Westernijtsjerkers foar 'roeken'. Beide bisten komme ek yn de mienskiplike doarpsflagge en it wapen foar.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/images/pdf/wapenmarrum.pdf Beskriuwing wapen op Marrum Online]&lt;/ref&gt; 

== De namme ==
De namme kin mear betsjuttings hawwe. De earste soe wêze kinne: ''hiem oan de mear''; in 'mear' of ek wol 'mar' is wetterskieding/grins tusken twa gebieten. De twadde betsjutting soe wêze kinne: ''hiem op leech lân''.

== Skiednis ==
Likernôch om de [[11e iuw]] hinne waard de seedyk oanlein, dêr't hjoed-de-dei de Hege Hearrewei rint. 
[[Ofbyld:Marrum doarpsoansjoch.wiki.jpg|thumb|250px|left|''Marrum op in âlde printbrievekaart'']]
Marrum hat ferskate states hân. De âldste wie [[Botniastate (Marrum)|Botniastate]]. Botniastate moat om 900 stifte wêze troch Ode Botnia. Letter is dy oergien op de famylje [[Fan Kamminga]]. Der hat praat west dat Botniastate in sterke stins west hat, no is der hast neat mear fan te finen. In oare state wie [[Pongastate]]. De Ponga's moatte in foarnaam plak yn Marrum ynnommen hawwe. Letter is dy state oergien op de Fan Harinksma's en om 1750 hinne hat der in Idsinga wenne. Guon fan de oare states binne noch werom te finen yn nammen fan pleatsen.

Marrum wie ferneamd om de [[sûkerei]]bou. Yn 1840 wienen der yn Marrum noch 19 sûkereifabriken, mar der hawwe mear west. De sûkereiwoartel, dy't wy no noch kenne by de fariant wytlof, waard drûge en meald. Dan waard it ferkocht as sûkerei. It waard dronken yn 't plak fan kofje. 

Yn 2006 koene by heechwetter mear as 200 hynders op in lytse ferheging gjin kant mear út, nei't it bûtendykske lân by Marrum der ûnderstrûpt wie. Trije dagen lang waard besocht de hynders nei it fêstelân te heljen, mar alles mislearre. Op de tredde dei slagge it mei lokhynders om oer in útset paad de hynders út harren benearjende sitewaasje te heljen. Fan de 200 hynders ferstoaren der 25 troch ferdrinking of ûnderkuolling. Fiif jier letter waard op it inisjatyf fan Doarpsbelang Marrum-Westernijtsjerk ta neitins fan de reddingsaksje in monumint fan keunster Machiel Braaksma ûnthulle op it plak dêr't de hynders feilich oan lân kamen. It monumint bestiet út in stalen plaat mei dêrop de ôfdrukken fan hynstehoeven.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/geschiedenis/snypsnaren/320-het-paardendrama-in-2006 Marrum Online, oproppen 26 july 2022]&lt;/ref&gt; De reddingsaksje krige in soad omtinken fan de nasjonale en ynternasjonale parse.  

Oant de gemeentlike weryndieling fan 2019 foel Marrum ûnder de gemeente [[Ferwerderadiel]].

== Gebouwen ==
=== Godehardustsjerke ===
[[Ofbyld:Godehardustsjerke, Marrum (2022).jpg|thumb|260px|''Godehardustsjerke'']]
{{Apart|Godehardustsjerke (Marrum)}}
De oarspronklik [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] tsjerke moat boud wêze yn de [[13e iuw]]. De [[Beskermhillige|patroanhillige]] wie [[Godehardus fan Hildesheim|Sint-Godehardus]]. De tsjerke is boud fan reade en giele [[kleastermop]]pen. Der sitte sels noch fragmintarysk boudielen fan [[dowestien]] yn. De tsjerke is faak ûnder hannen nommen. Yn [[1858]] is de toer yn de foartsjerke boud. Oan de súdside binne der noch spoaren fan in eardere kapel. De preekstoel is út de [[17e iuw]]. Fierders is der noch in [[Barok (styl)|barokke]] hearebank. It oargel is yn 1831 makke troch de oargelbouwer [[L.A. Hillebrand]]. It oargel is faak ûnder hannen nommen. Yn 1944 hat [[H. Spanjaard]] it oargel restaurearre en útwreide. Dat it oargel der kommen is, is mei mooglik makke troch freule A.J.A. baronesse Collet d'Escury, dy't doe grutgrûnbesitster yn Marrum en Westernijtsjerk wie.

=== It Heephûs ===
[[Ofbyld:Marrum It Heephûs.wiki.jpg|thumb|250px|left|''It Heephûs, de âlderein wenne sa ek yn in filla'']]
Om 1915 hinne foldie it earmhûs yn [[Hallum]] net mear oan de easken. As alternatyf foel it each fan it gemeentebestjoer op it eardere notarishûs yn Marrum. Doe't soks bekend waard, stie Marrum op ien ein. De Hallumers mochten om harren it earmhûs wol hâlde; it paste net yn Marrum en wat soe der barre mei dat moaie hûs? De ûnderhannelings mei juffer Louise Heep, de dochter fan de eardere notaris, en it gemeentebestjoer gienen troch. 

Op [[21 desimber]] [[1917]] droech juffer Heep har hûs fergees oer oan de gemeente. Wol mei it betingst dat it hûs oan de bûtenkant net feroare wurde mocht. It hat de gemeente dochs noch it nedige koste foar de ferbouwing. Yn Marrum waard noch wat neiprottele, mar guon fûnen it oars ek wol moai dat de Marrumers no yn it eigen doarp bliuwe koenen. Yn 1952 waard it Heephûs ôfkard, mar it moast noch oant 1971 duorje foar't de lêste bewenners nei in nije âldereintehûs 'Foswert' yn [[Ferwert]] ferhúzje koenen. It gebou is letter Griene Krúsgebou wurden en is no wer yn partikuliere hannen.

=== De mûnen ===
[[File:De Feniks (Marrum).jpg|thumb|260px|''De Grutte Mûne'']]
* De [[De Feniks]] (1917).
* De [[Grutte Mole (Marrum)|Grutte Mûne]]. 
* De [[Klaailânsmole|Klaailânsmûne]] dy't no yn behear fan de stichting 'De Fryske Mole'. De earste mûne wie út 1845 om de polder Ferwert te bemeallen. Yn 1916 is dy ôfbaarnd en út parten fan de Ljouwerter mûne.

=== De betonnen huzen ===
Yn Marrum wie it betonfabryk fan Mellema. Mellema woe ek wol ris sjen litte dat hy mear koe as betonplaten meitsje. Sa binne der yn Marrum twa huzen fan beton boud.

=== It bûterfabryk ===
[[File:Marrum, âlde molkfabryk.jpg|thumb|260px|''Molkfabryk'']]
Yn 1881 waard der yn [[Westernijtsjerk]] in bûterfabryk oprjochte. It fabryk ferhuze letter nei Marrum. Yn Marrum wie men grutsk op harren fabryk. It wie ek de grutste wurkjouwer yn Marrum. Nei 1945 ûntkaam Marrum ek net oan de fúzjes. De namme Marrum waard feroare yn 'De Takomst'. In lange takomst hat it fabryk net mear hân. Yn desimber 1981 waard de lêste molke ôflevere. Earder hie de gersdrûgerij al de doarren slute moatten.

=== Stasjon ===
[[Ofbyld:&quot;Pannekoektrein&quot; Station Marrum-Westernijkerk.jpg|thumb|260px|''Stasjonsgebou mei pankoektrein Marrum-Westernijtsjerk'']]
Tusken Marrum en Westernijtsjerke stiet it âlde stasjonsgebou fan it eartiidske spoar fan Ljouwert nei Dokkum (Dokkumer lokaaltje) fan de NFLS. It stasjonsgebou is tsjintwurdich yn gebrûk as pankoekhûs. By it stasjonsgebou steane âlde lokomotiven mei restaurearre rydtúgen út de earste helte fan de 20e iuw.    

== Mienskip ==
[[File:Marrum, Langebuorren (2022).jpg|thumb|260px|''Langebuorren'']]
It doarpshûs stiet oan de Ringwei, de feriening foar It Nut set him yn foar it doarp. It doarp hat noch in goed tal foarsjennings. Der is noch middenstân en horeka oanwêzich en Marrum kent in goed sport- en ferieningslibben.

=== Tsjerke ===
* Protestantske gemeente Marrum-Westernijtsjerk

=== Skoalle ===
* kristlike basisskoalle Aasterage
=== Ferienings ===
* Drumband de Eendracht 
* Brassband De Eendracht
* Toanielferiening Marrum
* Pleatslik Nut - toaniel
* [[Fuotbalferiening Marrum]]
* Tennisvereniging De Gibben
* Keatsferiening yn Marrum
* MGGV- gymnastyk
* Biljertferiening De Klos

=== Befolkingsûntwikkeling ===
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot;
! Jier !! 1744 || 1830 || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974 || 2004 || 2008 || 2014 || 2022
|-
| '''Befolking''' || 497 || 987* || 1358 || 1311 || 1335 || 1414 || 1653 || 1450 || 1477 || 1464 || 1420
|}
(* folkstelling; Van der Aa:1050)

=== Berne ===
* [[Sieds Johannes Rienks]] (1770-1845), boer en instrumintmakker
* [[Benne Holwerda]] (1909-1952), teolooch, dûmny en heechlearaar
* [[Sjoerd Westra]] (1940-2012), musikus
* [[Alie Jager]] (1949), keunstner
* [[Bearn Bilker]] (1952), wethâlder, boargemaster

=== Watze Cuperus ===
Marrum wie it wenplak fan de yn [[Blije]] berne kristlike folksskriuwer [[Watze Cuperus]] (1891-1966). Cuperus wie meteropnimmer fan syn fak. Sa koe hy de minsken yn 't gea. Syn boeken spylje dan ek yn Marrum en omkriten. Cuperus hat ek in wichtich plak yn it doarpslibben ynnommen.

== Strjitten ==
Alle [[strjitten yn Marrum]].

== Sjoch ek ==
* [[Westernijtsjerk]]
* [[Fryske doarpen]]

== Keppeling om utens ==
* [http://web.archive.org/20090831060455/www.geocities.com/piervandijk/marruminoudeansichten.html Marrum yn âlde printbrievekaarten]


{{Koördinaten|53_19_20_N_5_48_5_E_type:city_zoom:14_region:NL|53° 19' NB, 5° 48' EL}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Marrum}} 
}}
{{Noardeast-Fryslân}}
[[Kategory:Marrum| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Ferwerderadiel]]</text>
      <sha1>idhxs057b8no7ky5k5d5pf7vkb9wdnd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084600</id>
      <parentid>1084595</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:42:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>ekst by de klaailânsmûne is ynkompleet. ik lit it boujier stean. Der is in keppeling nei in apart lemma fan de mûne.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9716" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Ofbyld              = [[Ofbyld:Map NL Ferwerderadiel Marrum.png|300px]] ''Lokaasje Marrum yn de eardere gemeente Ferwerderadiel'' |
Flagge              = [[Ofbyld:Marrum vlag.svg|80px]] |
Wapen               = [[Ofbyld:Marrum-Westernijtsjerk wapen.svg|60px]] |
Ynwennertal         = 1420 &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;[https://allecijfers.nl/woonplaats/holwerd/ Alle Cijfers]&lt;/ref&gt; |
Oerflak             = 12,25 km², wêrfan: &lt;br&gt; lân: 12,15 km² &lt;br&gt; wetter: 0,10 km² &lt;/br&gt;  |
Befolkingstichtens  = 115,9 ynw./km² |
Stêdekloft          = |
Hichte              = |
Lân                 = |
Bestj. ienh. 1      = Lân |
Namme bestj. ienh. 1= [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]|
Bestj. ienh. 2      = Provinsje |
Namme bestj. ienh. 2= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] |
Bestj. ienh. 3      = Gemeente  |
Namme bestj. ienh. 3=  [[File:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|border|20px]] [[Noardeast-Fryslân]] |
Bestj. ienh. 4      = |
Namme bestj. ienh. 4= |
Stifting            = |
Tiidsône            = UTC +1|
Simmertiid          = UTC +2|
Koördinaten         = |
Webside             = [http://www.marrumonline.nl/ Side Marrum]  |
}}
'''Marrum''' is in doarp yn de gemeente [[Noardeast-Fryslân]]. It doarp leit op in geve terp. Ek it eardere doarp [[Westernijtsjerk]] heart by Marrum. Marrumers wurde tradisjoneel foar 'katten' útskolden, Westernijtsjerkers foar 'roeken'. Beide bisten komme ek yn de mienskiplike doarpsflagge en it wapen foar.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/images/pdf/wapenmarrum.pdf Beskriuwing wapen op Marrum Online]&lt;/ref&gt; 

== De namme ==
De namme kin mear betsjuttings hawwe. De earste soe wêze kinne: ''hiem oan de mear''; in 'mear' of ek wol 'mar' is wetterskieding/grins tusken twa gebieten. De twadde betsjutting soe wêze kinne: ''hiem op leech lân''.

== Skiednis ==
Likernôch om de [[11e iuw]] hinne waard de seedyk oanlein, dêr't hjoed-de-dei de Hege Hearrewei rint. 
[[Ofbyld:Marrum doarpsoansjoch.wiki.jpg|thumb|250px|left|''Marrum op in âlde printbrievekaart'']]
Marrum hat ferskate states hân. De âldste wie [[Botniastate (Marrum)|Botniastate]]. Botniastate moat om 900 stifte wêze troch Ode Botnia. Letter is dy oergien op de famylje [[Fan Kamminga]]. Der hat praat west dat Botniastate in sterke stins west hat, no is der hast neat mear fan te finen. In oare state wie [[Pongastate]]. De Ponga's moatte in foarnaam plak yn Marrum ynnommen hawwe. Letter is dy state oergien op de Fan Harinksma's en om 1750 hinne hat der in Idsinga wenne. Guon fan de oare states binne noch werom te finen yn nammen fan pleatsen.

Marrum wie ferneamd om de [[sûkerei]]bou. Yn 1840 wienen der yn Marrum noch 19 sûkereifabriken, mar der hawwe mear west. De sûkereiwoartel, dy't wy no noch kenne by de fariant wytlof, waard drûge en meald. Dan waard it ferkocht as sûkerei. It waard dronken yn 't plak fan kofje. 

Yn 2006 koene by heechwetter mear as 200 hynders op in lytse ferheging gjin kant mear út, nei't it bûtendykske lân by Marrum der ûnderstrûpt wie. Trije dagen lang waard besocht de hynders nei it fêstelân te heljen, mar alles mislearre. Op de tredde dei slagge it mei lokhynders om oer in útset paad de hynders út harren benearjende sitewaasje te heljen. Fan de 200 hynders ferstoaren der 25 troch ferdrinking of ûnderkuolling. Fiif jier letter waard op it inisjatyf fan Doarpsbelang Marrum-Westernijtsjerk ta neitins fan de reddingsaksje in monumint fan keunster Machiel Braaksma ûnthulle op it plak dêr't de hynders feilich oan lân kamen. It monumint bestiet út in stalen plaat mei dêrop de ôfdrukken fan hynstehoeven.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/geschiedenis/snypsnaren/320-het-paardendrama-in-2006 Marrum Online, oproppen 26 july 2022]&lt;/ref&gt; De reddingsaksje krige in soad omtinken fan de nasjonale en ynternasjonale parse.  

Oant de gemeentlike weryndieling fan 2019 foel Marrum ûnder de gemeente [[Ferwerderadiel]].

== Gebouwen ==
=== Godehardustsjerke ===
[[Ofbyld:Godehardustsjerke, Marrum (2022).jpg|thumb|260px|''Godehardustsjerke'']]
{{Apart|Godehardustsjerke (Marrum)}}
De oarspronklik [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] tsjerke moat boud wêze yn de [[13e iuw]]. De [[Beskermhillige|patroanhillige]] wie [[Godehardus fan Hildesheim|Sint-Godehardus]]. De tsjerke is boud fan reade en giele [[kleastermop]]pen. Der sitte sels noch fragmintarysk boudielen fan [[dowestien]] yn. De tsjerke is faak ûnder hannen nommen. Yn [[1858]] is de toer yn de foartsjerke boud. Oan de súdside binne der noch spoaren fan in eardere kapel. De preekstoel is út de [[17e iuw]]. Fierders is der noch in [[Barok (styl)|barokke]] hearebank. It oargel is yn 1831 makke troch de oargelbouwer [[L.A. Hillebrand]]. It oargel is faak ûnder hannen nommen. Yn 1944 hat [[H. Spanjaard]] it oargel restaurearre en útwreide. Dat it oargel der kommen is, is mei mooglik makke troch freule A.J.A. baronesse Collet d'Escury, dy't doe grutgrûnbesitster yn Marrum en Westernijtsjerk wie.

=== It Heephûs ===
[[Ofbyld:Marrum It Heephûs.wiki.jpg|thumb|250px|left|''It Heephûs, de âlderein wenne sa ek yn in filla'']]
Om 1915 hinne foldie it earmhûs yn [[Hallum]] net mear oan de easken. As alternatyf foel it each fan it gemeentebestjoer op it eardere notarishûs yn Marrum. Doe't soks bekend waard, stie Marrum op ien ein. De Hallumers mochten om harren it earmhûs wol hâlde; it paste net yn Marrum en wat soe der barre mei dat moaie hûs? De ûnderhannelings mei juffer Louise Heep, de dochter fan de eardere notaris, en it gemeentebestjoer gienen troch. 

Op [[21 desimber]] [[1917]] droech juffer Heep har hûs fergees oer oan de gemeente. Wol mei it betingst dat it hûs oan de bûtenkant net feroare wurde mocht. It hat de gemeente dochs noch it nedige koste foar de ferbouwing. Yn Marrum waard noch wat neiprottele, mar guon fûnen it oars ek wol moai dat de Marrumers no yn it eigen doarp bliuwe koenen. Yn 1952 waard it Heephûs ôfkard, mar it moast noch oant 1971 duorje foar't de lêste bewenners nei in nije âldereintehûs 'Foswert' yn [[Ferwert]] ferhúzje koenen. It gebou is letter Griene Krúsgebou wurden en is no wer yn partikuliere hannen.

=== De mûnen ===
[[File:De Feniks (Marrum).jpg|thumb|260px|''De Grutte Mûne'']]
* De [[De Feniks]] (1917).
* De [[Grutte Mole (Marrum)|Grutte Mûne]]. 
* De [[Klaailânsmole|Klaailânsmûne]] (1845)

=== De betonnen huzen ===
Yn Marrum wie it betonfabryk fan Mellema. Mellema woe ek wol ris sjen litte dat hy mear koe as betonplaten meitsje. Sa binne der yn Marrum twa huzen fan beton boud.

=== It bûterfabryk ===
[[File:Marrum, âlde molkfabryk.jpg|thumb|260px|''Molkfabryk'']]
Yn 1881 waard der yn [[Westernijtsjerk]] in bûterfabryk oprjochte. It fabryk ferhuze letter nei Marrum. Yn Marrum wie men grutsk op harren fabryk. It wie ek de grutste wurkjouwer yn Marrum. Nei 1945 ûntkaam Marrum ek net oan de fúzjes. De namme Marrum waard feroare yn 'De Takomst'. In lange takomst hat it fabryk net mear hân. Yn desimber 1981 waard de lêste molke ôflevere. Earder hie de gersdrûgerij al de doarren slute moatten.

=== Stasjon ===
[[Ofbyld:&quot;Pannekoektrein&quot; Station Marrum-Westernijkerk.jpg|thumb|260px|''Stasjonsgebou mei pankoektrein Marrum-Westernijtsjerk'']]
Tusken Marrum en Westernijtsjerke stiet it âlde stasjonsgebou fan it eartiidske spoar fan Ljouwert nei Dokkum (Dokkumer lokaaltje) fan de NFLS. It stasjonsgebou is tsjintwurdich yn gebrûk as pankoekhûs. By it stasjonsgebou steane âlde lokomotiven mei restaurearre rydtúgen út de earste helte fan de 20e iuw.    

== Mienskip ==
[[File:Marrum, Langebuorren (2022).jpg|thumb|260px|''Langebuorren'']]
It doarpshûs stiet oan de Ringwei, de feriening foar It Nut set him yn foar it doarp. It doarp hat noch in goed tal foarsjennings. Der is noch middenstân en horeka oanwêzich en Marrum kent in goed sport- en ferieningslibben.

=== Tsjerke ===
* Protestantske gemeente Marrum-Westernijtsjerk

=== Skoalle ===
* kristlike basisskoalle Aasterage
=== Ferienings ===
* Drumband de Eendracht 
* Brassband De Eendracht
* Toanielferiening Marrum
* Pleatslik Nut - toaniel
* [[Fuotbalferiening Marrum]]
* Tennisvereniging De Gibben
* Keatsferiening yn Marrum
* MGGV- gymnastyk
* Biljertferiening De Klos

=== Befolkingsûntwikkeling ===
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot;
! Jier !! 1744 || 1830 || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974 || 2004 || 2008 || 2014 || 2022
|-
| '''Befolking''' || 497 || 987* || 1358 || 1311 || 1335 || 1414 || 1653 || 1450 || 1477 || 1464 || 1420
|}
(* folkstelling; Van der Aa:1050)

=== Berne ===
* [[Sieds Johannes Rienks]] (1770-1845), boer en instrumintmakker
* [[Benne Holwerda]] (1909-1952), teolooch, dûmny en heechlearaar
* [[Sjoerd Westra]] (1940-2012), musikus
* [[Alie Jager]] (1949), keunstner
* [[Bearn Bilker]] (1952), wethâlder, boargemaster

=== Watze Cuperus ===
Marrum wie it wenplak fan de yn [[Blije]] berne kristlike folksskriuwer [[Watze Cuperus]] (1891-1966). Cuperus wie meteropnimmer fan syn fak. Sa koe hy de minsken yn 't gea. Syn boeken spylje dan ek yn Marrum en omkriten. Cuperus hat ek in wichtich plak yn it doarpslibben ynnommen.

== Strjitten ==
Alle [[strjitten yn Marrum]].

== Sjoch ek ==
* [[Westernijtsjerk]]
* [[Fryske doarpen]]

== Keppeling om utens ==
* [http://web.archive.org/20090831060455/www.geocities.com/piervandijk/marruminoudeansichten.html Marrum yn âlde printbrievekaarten]


{{Koördinaten|53_19_20_N_5_48_5_E_type:city_zoom:14_region:NL|53° 19' NB, 5° 48' EL}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Marrum}} 
}}
{{Noardeast-Fryslân}}
[[Kategory:Marrum| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Ferwerderadiel]]</text>
      <sha1>nac48q7b89lzb2kjnykjooau9e8aam8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084601</id>
      <parentid>1084600</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:43:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>/* Mienskip */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9722" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Ofbyld              = [[Ofbyld:Map NL Ferwerderadiel Marrum.png|300px]] ''Lokaasje Marrum yn de eardere gemeente Ferwerderadiel'' |
Flagge              = [[Ofbyld:Marrum vlag.svg|80px]] |
Wapen               = [[Ofbyld:Marrum-Westernijtsjerk wapen.svg|60px]] |
Ynwennertal         = 1420 &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;[https://allecijfers.nl/woonplaats/holwerd/ Alle Cijfers]&lt;/ref&gt; |
Oerflak             = 12,25 km², wêrfan: &lt;br&gt; lân: 12,15 km² &lt;br&gt; wetter: 0,10 km² &lt;/br&gt;  |
Befolkingstichtens  = 115,9 ynw./km² |
Stêdekloft          = |
Hichte              = |
Lân                 = |
Bestj. ienh. 1      = Lân |
Namme bestj. ienh. 1= [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]|
Bestj. ienh. 2      = Provinsje |
Namme bestj. ienh. 2= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] |
Bestj. ienh. 3      = Gemeente  |
Namme bestj. ienh. 3=  [[File:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|border|20px]] [[Noardeast-Fryslân]] |
Bestj. ienh. 4      = |
Namme bestj. ienh. 4= |
Stifting            = |
Tiidsône            = UTC +1|
Simmertiid          = UTC +2|
Koördinaten         = |
Webside             = [http://www.marrumonline.nl/ Side Marrum]  |
}}
'''Marrum''' is in doarp yn de gemeente [[Noardeast-Fryslân]]. It doarp leit op in geve terp. Ek it eardere doarp [[Westernijtsjerk]] heart by Marrum. Marrumers wurde tradisjoneel foar 'katten' útskolden, Westernijtsjerkers foar 'roeken'. Beide bisten komme ek yn de mienskiplike doarpsflagge en it wapen foar.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/images/pdf/wapenmarrum.pdf Beskriuwing wapen op Marrum Online]&lt;/ref&gt; 

== De namme ==
De namme kin mear betsjuttings hawwe. De earste soe wêze kinne: ''hiem oan de mear''; in 'mear' of ek wol 'mar' is wetterskieding/grins tusken twa gebieten. De twadde betsjutting soe wêze kinne: ''hiem op leech lân''.

== Skiednis ==
Likernôch om de [[11e iuw]] hinne waard de seedyk oanlein, dêr't hjoed-de-dei de Hege Hearrewei rint. 
[[Ofbyld:Marrum doarpsoansjoch.wiki.jpg|thumb|250px|left|''Marrum op in âlde printbrievekaart'']]
Marrum hat ferskate states hân. De âldste wie [[Botniastate (Marrum)|Botniastate]]. Botniastate moat om 900 stifte wêze troch Ode Botnia. Letter is dy oergien op de famylje [[Fan Kamminga]]. Der hat praat west dat Botniastate in sterke stins west hat, no is der hast neat mear fan te finen. In oare state wie [[Pongastate]]. De Ponga's moatte in foarnaam plak yn Marrum ynnommen hawwe. Letter is dy state oergien op de Fan Harinksma's en om 1750 hinne hat der in Idsinga wenne. Guon fan de oare states binne noch werom te finen yn nammen fan pleatsen.

Marrum wie ferneamd om de [[sûkerei]]bou. Yn 1840 wienen der yn Marrum noch 19 sûkereifabriken, mar der hawwe mear west. De sûkereiwoartel, dy't wy no noch kenne by de fariant wytlof, waard drûge en meald. Dan waard it ferkocht as sûkerei. It waard dronken yn 't plak fan kofje. 

Yn 2006 koene by heechwetter mear as 200 hynders op in lytse ferheging gjin kant mear út, nei't it bûtendykske lân by Marrum der ûnderstrûpt wie. Trije dagen lang waard besocht de hynders nei it fêstelân te heljen, mar alles mislearre. Op de tredde dei slagge it mei lokhynders om oer in útset paad de hynders út harren benearjende sitewaasje te heljen. Fan de 200 hynders ferstoaren der 25 troch ferdrinking of ûnderkuolling. Fiif jier letter waard op it inisjatyf fan Doarpsbelang Marrum-Westernijtsjerk ta neitins fan de reddingsaksje in monumint fan keunster Machiel Braaksma ûnthulle op it plak dêr't de hynders feilich oan lân kamen. It monumint bestiet út in stalen plaat mei dêrop de ôfdrukken fan hynstehoeven.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/geschiedenis/snypsnaren/320-het-paardendrama-in-2006 Marrum Online, oproppen 26 july 2022]&lt;/ref&gt; De reddingsaksje krige in soad omtinken fan de nasjonale en ynternasjonale parse.  

Oant de gemeentlike weryndieling fan 2019 foel Marrum ûnder de gemeente [[Ferwerderadiel]].

== Gebouwen ==
=== Godehardustsjerke ===
[[Ofbyld:Godehardustsjerke, Marrum (2022).jpg|thumb|260px|''Godehardustsjerke'']]
{{Apart|Godehardustsjerke (Marrum)}}
De oarspronklik [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] tsjerke moat boud wêze yn de [[13e iuw]]. De [[Beskermhillige|patroanhillige]] wie [[Godehardus fan Hildesheim|Sint-Godehardus]]. De tsjerke is boud fan reade en giele [[kleastermop]]pen. Der sitte sels noch fragmintarysk boudielen fan [[dowestien]] yn. De tsjerke is faak ûnder hannen nommen. Yn [[1858]] is de toer yn de foartsjerke boud. Oan de súdside binne der noch spoaren fan in eardere kapel. De preekstoel is út de [[17e iuw]]. Fierders is der noch in [[Barok (styl)|barokke]] hearebank. It oargel is yn 1831 makke troch de oargelbouwer [[L.A. Hillebrand]]. It oargel is faak ûnder hannen nommen. Yn 1944 hat [[H. Spanjaard]] it oargel restaurearre en útwreide. Dat it oargel der kommen is, is mei mooglik makke troch freule A.J.A. baronesse Collet d'Escury, dy't doe grutgrûnbesitster yn Marrum en Westernijtsjerk wie.

=== It Heephûs ===
[[Ofbyld:Marrum It Heephûs.wiki.jpg|thumb|250px|left|''It Heephûs, de âlderein wenne sa ek yn in filla'']]
Om 1915 hinne foldie it earmhûs yn [[Hallum]] net mear oan de easken. As alternatyf foel it each fan it gemeentebestjoer op it eardere notarishûs yn Marrum. Doe't soks bekend waard, stie Marrum op ien ein. De Hallumers mochten om harren it earmhûs wol hâlde; it paste net yn Marrum en wat soe der barre mei dat moaie hûs? De ûnderhannelings mei juffer Louise Heep, de dochter fan de eardere notaris, en it gemeentebestjoer gienen troch. 

Op [[21 desimber]] [[1917]] droech juffer Heep har hûs fergees oer oan de gemeente. Wol mei it betingst dat it hûs oan de bûtenkant net feroare wurde mocht. It hat de gemeente dochs noch it nedige koste foar de ferbouwing. Yn Marrum waard noch wat neiprottele, mar guon fûnen it oars ek wol moai dat de Marrumers no yn it eigen doarp bliuwe koenen. Yn 1952 waard it Heephûs ôfkard, mar it moast noch oant 1971 duorje foar't de lêste bewenners nei in nije âldereintehûs 'Foswert' yn [[Ferwert]] ferhúzje koenen. It gebou is letter Griene Krúsgebou wurden en is no wer yn partikuliere hannen.

=== De mûnen ===
[[File:De Feniks (Marrum).jpg|thumb|260px|''De Grutte Mûne'']]
* De [[De Feniks]] (1917).
* De [[Grutte Mole (Marrum)|Grutte Mûne]]. 
* De [[Klaailânsmole|Klaailânsmûne]] (1845)

=== De betonnen huzen ===
Yn Marrum wie it betonfabryk fan Mellema. Mellema woe ek wol ris sjen litte dat hy mear koe as betonplaten meitsje. Sa binne der yn Marrum twa huzen fan beton boud.

=== It bûterfabryk ===
[[File:Marrum, âlde molkfabryk.jpg|thumb|260px|''Molkfabryk'']]
Yn 1881 waard der yn [[Westernijtsjerk]] in bûterfabryk oprjochte. It fabryk ferhuze letter nei Marrum. Yn Marrum wie men grutsk op harren fabryk. It wie ek de grutste wurkjouwer yn Marrum. Nei 1945 ûntkaam Marrum ek net oan de fúzjes. De namme Marrum waard feroare yn 'De Takomst'. In lange takomst hat it fabryk net mear hân. Yn desimber 1981 waard de lêste molke ôflevere. Earder hie de gersdrûgerij al de doarren slute moatten.

=== Stasjon ===
[[Ofbyld:&quot;Pannekoektrein&quot; Station Marrum-Westernijkerk.jpg|thumb|260px|''Stasjonsgebou mei pankoektrein Marrum-Westernijtsjerk'']]
Tusken Marrum en Westernijtsjerke stiet it âlde stasjonsgebou fan it eartiidske spoar fan Ljouwert nei Dokkum (Dokkumer lokaaltje) fan de NFLS. It stasjonsgebou is tsjintwurdich yn gebrûk as pankoekhûs. By it stasjonsgebou steane âlde lokomotiven mei restaurearre rydtúgen út de earste helte fan de 20e iuw.    

== Mienskip ==
[[Ofbyld:Marrum, Langebuorren (2022).jpg|thumb|260px|''Langebuorren'']]
It doarpshûs stiet oan de Ringwei, de feriening foar It Nut set him yn foar it doarp. It doarp hat noch in goed tal foarsjennings. Der is noch middenstân en horeka oanwêzich en Marrum kent in goed sport- en ferieningslibben.

=== Tsjerke ===
* Protestantske gemeente Marrum-Westernijtsjerk

=== Skoalle ===
* Kristlike basisskoalle 'Aasterage'.

=== Ferienings ===
* Drumband de Eendracht 
* Brassband De Eendracht
* Toanielferiening Marrum
* Pleatslik Nut - toaniel
* [[Fuotbalferiening Marrum]]
* Tennisvereniging De Gibben
* Keatsferiening yn Marrum
* MGGV- gymnastyk
* Biljertferiening De Klos

=== Befolkingsûntwikkeling ===
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot;
! Jier !! 1744 || 1830 || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974 || 2004 || 2008 || 2014 || 2022
|-
| '''Befolking''' || 497 || 987* || 1358 || 1311 || 1335 || 1414 || 1653 || 1450 || 1477 || 1464 || 1420
|}
(* folkstelling; Van der Aa:1050)

=== Berne ===
* [[Sieds Johannes Rienks]] (1770-1845), boer en instrumintmakker
* [[Benne Holwerda]] (1909-1952), teolooch, dûmny en heechlearaar
* [[Sjoerd Westra]] (1940-2012), musikus
* [[Alie Jager]] (1949), keunstner
* [[Bearn Bilker]] (1952), wethâlder, boargemaster

=== Watze Cuperus ===
Marrum wie it wenplak fan de yn [[Blije]] berne kristlike folksskriuwer [[Watze Cuperus]] (1891-1966). Cuperus wie meteropnimmer fan syn fak. Sa koe hy de minsken yn 't gea. Syn boeken spylje dan ek yn Marrum en omkriten. Cuperus hat ek in wichtich plak yn it doarpslibben ynnommen.

== Strjitten ==
Alle [[strjitten yn Marrum]].

== Sjoch ek ==
* [[Westernijtsjerk]]
* [[Fryske doarpen]]

== Keppeling om utens ==
* [http://web.archive.org/20090831060455/www.geocities.com/piervandijk/marruminoudeansichten.html Marrum yn âlde printbrievekaarten]


{{Koördinaten|53_19_20_N_5_48_5_E_type:city_zoom:14_region:NL|53° 19' NB, 5° 48' EL}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Marrum}} 
}}
{{Noardeast-Fryslân}}
[[Kategory:Marrum| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Ferwerderadiel]]</text>
      <sha1>rx69lhi0z6fcnvku5ah82eyyukniss2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084607</id>
      <parentid>1084601</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T19:01:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Koordinaten tafoege yn de ynfoboks</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9830" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Ofbyld              = [[Ofbyld:Map NL Ferwerderadiel Marrum.png|300px]] ''Lokaasje Marrum yn de eardere gemeente Ferwerderadiel'' |
Flagge              = [[Ofbyld:Marrum vlag.svg|80px]] |
Wapen               = [[Ofbyld:Marrum-Westernijtsjerk wapen.svg|60px]] |
Ynwennertal         = 1420 &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt; &lt;ref&gt;[https://allecijfers.nl/woonplaats/holwerd/ Alle Cijfers]&lt;/ref&gt; |
Oerflak             = 12,25 km², wêrfan: &lt;br&gt; lân: 12,15 km² &lt;br&gt; wetter: 0,10 km² &lt;/br&gt;  |
Befolkingstichtens  = 115,9 ynw./km² |
Stêdekloft          = |
Hichte              = |
Lân                 = |
Bestj. ienh. 1      = Lân |
Namme bestj. ienh. 1= [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]|
Bestj. ienh. 2      = Provinsje |
Namme bestj. ienh. 2= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] |
Bestj. ienh. 3      = Gemeente  |
Namme bestj. ienh. 3=  [[File:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|border|20px]] [[Noardeast-Fryslân]] |
Bestj. ienh. 4      = |
Namme bestj. ienh. 4= |
Stifting            = |
Tiidsône            = UTC +1|
Simmertiid          = UTC +2|
Koördinaten         = {{Koördinaten yn tekst|53_19_20.1_N_5_48_00.1_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|53° 19' N 5° 48' E}} |
Webside             = [http://www.marrumonline.nl/ Side Marrum]  |
}}
'''Marrum''' is in doarp yn de gemeente [[Noardeast-Fryslân]]. It doarp leit op in geve terp. Ek it eardere doarp [[Westernijtsjerk]] heart by Marrum. Marrumers wurde tradisjoneel foar 'katten' útskolden, Westernijtsjerkers foar 'roeken'. Beide bisten komme ek yn de mienskiplike doarpsflagge en it wapen foar.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/images/pdf/wapenmarrum.pdf Beskriuwing wapen op Marrum Online]&lt;/ref&gt; 

== De namme ==
De namme kin mear betsjuttings hawwe. De earste soe wêze kinne: ''hiem oan de mear''; in 'mear' of ek wol 'mar' is wetterskieding/grins tusken twa gebieten. De twadde betsjutting soe wêze kinne: ''hiem op leech lân''.

== Skiednis ==
Likernôch om de [[11e iuw]] hinne waard de seedyk oanlein, dêr't hjoed-de-dei de Hege Hearrewei rint. 
[[Ofbyld:Marrum doarpsoansjoch.wiki.jpg|thumb|250px|left|''Marrum op in âlde printbrievekaart'']]
Marrum hat ferskate states hân. De âldste wie [[Botniastate (Marrum)|Botniastate]]. Botniastate moat om 900 stifte wêze troch Ode Botnia. Letter is dy oergien op de famylje [[Fan Kamminga]]. Der hat praat west dat Botniastate in sterke stins west hat, no is der hast neat mear fan te finen. In oare state wie [[Pongastate]]. De Ponga's moatte in foarnaam plak yn Marrum ynnommen hawwe. Letter is dy state oergien op de Fan Harinksma's en om 1750 hinne hat der in Idsinga wenne. Guon fan de oare states binne noch werom te finen yn nammen fan pleatsen.

Marrum wie ferneamd om de [[sûkerei]]bou. Yn 1840 wienen der yn Marrum noch 19 sûkereifabriken, mar der hawwe mear west. De sûkereiwoartel, dy't wy no noch kenne by de fariant wytlof, waard drûge en meald. Dan waard it ferkocht as sûkerei. It waard dronken yn 't plak fan kofje. 

Yn 2006 koene by heechwetter mear as 200 hynders op in lytse ferheging gjin kant mear út, nei't it bûtendykske lân by Marrum der ûnderstrûpt wie. Trije dagen lang waard besocht de hynders nei it fêstelân te heljen, mar alles mislearre. Op de tredde dei slagge it mei lokhynders om oer in útset paad de hynders út harren benearjende sitewaasje te heljen. Fan de 200 hynders ferstoaren der 25 troch ferdrinking of ûnderkuolling. Fiif jier letter waard op it inisjatyf fan Doarpsbelang Marrum-Westernijtsjerk ta neitins fan de reddingsaksje in monumint fan keunster Machiel Braaksma ûnthulle op it plak dêr't de hynders feilich oan lân kamen. It monumint bestiet út in stalen plaat mei dêrop de ôfdrukken fan hynstehoeven.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/geschiedenis/snypsnaren/320-het-paardendrama-in-2006 Marrum Online, oproppen 26 july 2022]&lt;/ref&gt; De reddingsaksje krige in soad omtinken fan de nasjonale en ynternasjonale parse.  

Oant de gemeentlike weryndieling fan 2019 foel Marrum ûnder de gemeente [[Ferwerderadiel]].

== Gebouwen ==
=== Godehardustsjerke ===
[[Ofbyld:Godehardustsjerke, Marrum (2022).jpg|thumb|260px|''Godehardustsjerke'']]
{{Apart|Godehardustsjerke (Marrum)}}
De oarspronklik [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] tsjerke moat boud wêze yn de [[13e iuw]]. De [[Beskermhillige|patroanhillige]] wie [[Godehardus fan Hildesheim|Sint-Godehardus]]. De tsjerke is boud fan reade en giele [[kleastermop]]pen. Der sitte sels noch fragmintarysk boudielen fan [[dowestien]] yn. De tsjerke is faak ûnder hannen nommen. Yn [[1858]] is de toer yn de foartsjerke boud. Oan de súdside binne der noch spoaren fan in eardere kapel. De preekstoel is út de [[17e iuw]]. Fierders is der noch in [[Barok (styl)|barokke]] hearebank. It oargel is yn 1831 makke troch de oargelbouwer [[L.A. Hillebrand]]. It oargel is faak ûnder hannen nommen. Yn 1944 hat [[H. Spanjaard]] it oargel restaurearre en útwreide. Dat it oargel der kommen is, is mei mooglik makke troch freule A.J.A. baronesse Collet d'Escury, dy't doe grutgrûnbesitster yn Marrum en Westernijtsjerk wie.

=== It Heephûs ===
[[Ofbyld:Marrum It Heephûs.wiki.jpg|thumb|250px|left|''It Heephûs, de âlderein wenne sa ek yn in filla'']]
Om 1915 hinne foldie it earmhûs yn [[Hallum]] net mear oan de easken. As alternatyf foel it each fan it gemeentebestjoer op it eardere notarishûs yn Marrum. Doe't soks bekend waard, stie Marrum op ien ein. De Hallumers mochten om harren it earmhûs wol hâlde; it paste net yn Marrum en wat soe der barre mei dat moaie hûs? De ûnderhannelings mei juffer Louise Heep, de dochter fan de eardere notaris, en it gemeentebestjoer gienen troch. 

Op [[21 desimber]] [[1917]] droech juffer Heep har hûs fergees oer oan de gemeente. Wol mei it betingst dat it hûs oan de bûtenkant net feroare wurde mocht. It hat de gemeente dochs noch it nedige koste foar de ferbouwing. Yn Marrum waard noch wat neiprottele, mar guon fûnen it oars ek wol moai dat de Marrumers no yn it eigen doarp bliuwe koenen. Yn 1952 waard it Heephûs ôfkard, mar it moast noch oant 1971 duorje foar't de lêste bewenners nei in nije âldereintehûs 'Foswert' yn [[Ferwert]] ferhúzje koenen. It gebou is letter Griene Krúsgebou wurden en is no wer yn partikuliere hannen.

=== De mûnen ===
[[File:De Feniks (Marrum).jpg|thumb|260px|''De Grutte Mûne'']]
* De [[De Feniks]] (1917).
* De [[Grutte Mole (Marrum)|Grutte Mûne]]. 
* De [[Klaailânsmole|Klaailânsmûne]] (1845)

=== De betonnen huzen ===
Yn Marrum wie it betonfabryk fan Mellema. Mellema woe ek wol ris sjen litte dat hy mear koe as betonplaten meitsje. Sa binne der yn Marrum twa huzen fan beton boud.

=== It bûterfabryk ===
[[File:Marrum, âlde molkfabryk.jpg|thumb|260px|''Molkfabryk'']]
Yn 1881 waard der yn [[Westernijtsjerk]] in bûterfabryk oprjochte. It fabryk ferhuze letter nei Marrum. Yn Marrum wie men grutsk op harren fabryk. It wie ek de grutste wurkjouwer yn Marrum. Nei 1945 ûntkaam Marrum ek net oan de fúzjes. De namme Marrum waard feroare yn 'De Takomst'. In lange takomst hat it fabryk net mear hân. Yn desimber 1981 waard de lêste molke ôflevere. Earder hie de gersdrûgerij al de doarren slute moatten.

=== Stasjon ===
[[Ofbyld:&quot;Pannekoektrein&quot; Station Marrum-Westernijkerk.jpg|thumb|260px|''Stasjonsgebou mei pankoektrein Marrum-Westernijtsjerk'']]
Tusken Marrum en Westernijtsjerke stiet it âlde stasjonsgebou fan it eartiidske spoar fan Ljouwert nei Dokkum (Dokkumer lokaaltje) fan de NFLS. It stasjonsgebou is tsjintwurdich yn gebrûk as pankoekhûs. By it stasjonsgebou steane âlde lokomotiven mei restaurearre rydtúgen út de earste helte fan de 20e iuw.    

== Mienskip ==
[[Ofbyld:Marrum, Langebuorren (2022).jpg|thumb|260px|''Langebuorren'']]
It doarpshûs stiet oan de Ringwei, de feriening foar It Nut set him yn foar it doarp. It doarp hat noch in goed tal foarsjennings. Der is noch middenstân en horeka oanwêzich en Marrum kent in goed sport- en ferieningslibben.

=== Tsjerke ===
* Protestantske gemeente Marrum-Westernijtsjerk

=== Skoalle ===
* Kristlike basisskoalle 'Aasterage'.

=== Ferienings ===
* Drumband de Eendracht 
* Brassband De Eendracht
* Toanielferiening Marrum
* Pleatslik Nut - toaniel
* [[Fuotbalferiening Marrum]]
* Tennisvereniging De Gibben
* Keatsferiening yn Marrum
* MGGV- gymnastyk
* Biljertferiening De Klos

=== Befolkingsûntwikkeling ===
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot;
! Jier !! 1744 || 1830 || 1954 || 1959 || 1964 || 1969 || 1974 || 2004 || 2008 || 2014 || 2022
|-
| '''Befolking''' || 497 || 987* || 1358 || 1311 || 1335 || 1414 || 1653 || 1450 || 1477 || 1464 || 1420
|}
(* folkstelling; Van der Aa:1050)

=== Berne ===
* [[Sieds Johannes Rienks]] (1770-1845), boer en instrumintmakker
* [[Benne Holwerda]] (1909-1952), teolooch, dûmny en heechlearaar
* [[Sjoerd Westra]] (1940-2012), musikus
* [[Alie Jager]] (1949), keunstner
* [[Bearn Bilker]] (1952), wethâlder, boargemaster

=== Watze Cuperus ===
Marrum wie it wenplak fan de yn [[Blije]] berne kristlike folksskriuwer [[Watze Cuperus]] (1891-1966). Cuperus wie meteropnimmer fan syn fak. Sa koe hy de minsken yn 't gea. Syn boeken spylje dan ek yn Marrum en omkriten. Cuperus hat ek in wichtich plak yn it doarpslibben ynnommen.

== Strjitten ==
Alle [[strjitten yn Marrum]].

== Sjoch ek ==
* [[Westernijtsjerk]]
* [[Fryske doarpen]]

== Keppeling om utens ==
* [http://web.archive.org/20090831060455/www.geocities.com/piervandijk/marruminoudeansichten.html Marrum yn âlde printbrievekaarten]


{{Koördinaten|53_19_20_N_5_48_5_E_type:city_zoom:14_region:NL|53° 19' NB, 5° 48' EL}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Marrum}} 
}}
{{Noardeast-Fryslân}}
[[Kategory:Marrum| ]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Ferwerderadiel]]</text>
      <sha1>bmvsoi0u53pn670pfyud0hi6h18wc2r</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Westernijtsjerk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>6391</id>
    <revision>
      <id>1084605</id>
      <parentid>1067739</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T18:46:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>De kaart jout it doarpsgebiet fan Marrum oan. It doarpsgebiet fan Westernijtsjerk wie folle lytser as it hjoeddeiske doarpsgebiet fan Marrom en dêrom is it ôfbyld ferwidere en ferfongen troch in ôfbyld fan de tsjerke. Ynfoboks ferfongen. Fierder noch in pear dinkjes, lykas in pear flaters en it ferwiderjen fan in ôfbyld mei de âlde gemeentenamme Ferwerderadiel (dat no Noardeast-Fryslân is). .</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4059" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Ofbyld              = [[Ofbyld:Tsjerke fan Westernijtsjerk.jpg|300px]] ''Tsjerke fan Westernijtsjerk'' |
Flagge              = [[Ofbyld:Marrum vlag.svg|80px]] |
Wapen               = [[Ofbyld:Marrum-Westernijtsjerk wapen.svg|60px]] |
Ynwennertal         = 50 &lt;small&gt;(2008)&lt;/small&gt; |
Oerflak             = |
Befolkingstichtens  = |
Stêdekloft          = |
Hichte              = |
Lân                 = |
Bestj. ienh. 1      = Lân |
Namme bestj. ienh. 1= [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]|
Bestj. ienh. 2      = Provinsje |
Namme bestj. ienh. 2= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] |
Bestj. ienh. 3      = Gemeente  |
Namme bestj. ienh. 3=  [[File:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|border|20px]] [[Noardeast-Fryslân]] |
Bestj. ienh. 4      = |
Namme bestj. ienh. 4= |
Stifting            = |
Tiidsône            = UTC +1|
Simmertiid          = UTC +2|
Koördinaten         = |
Webside             = [http://www.marrumonline.nl/ Side Marrum]  |
}}
'''Westernijtsjerk''' wie in doarp yn de gemeente [[Noardeast-Fryslân]]. De namme jout oan dat it de nije tsjerke by [[Marrum]] wie en om gjin misbegryp te krijen mei [[Easternijtsjerk]] yn [[Dongeradiel]] waard der &quot;Wester&quot; oan tafoege. Offisjeel brûkten de eartiidske [[gritenij]] en de gemeente allinnich &quot;Nijtsjerk&quot;. Yn [[1971]] ferlear Westernijtsjerk syn doarpsstatus en waard it as [[buorskip]] oan [[Marrum]] tafoege.

Westernijtsjerkers wurde tradisjoneel foar 'roeken' útskolden, Marrumers foar 'katten'. Beide bisten komme ek yn de mienskiplike doarpsflagge en it wapen foar.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/images/pdf/wapenmarrum.pdf Beskriuwing wapen op Marrum Online]&lt;/ref&gt; 

Yn 1744 wie it ynwennertal 98, no (sifers 2008) wurdt der rûsd dat sa'n 50 minsken harren Westernijtserkster neame.
== It ûntstean fan it doarp ==
It doarp is yn de [[midsiuwen]] op in [[kwelderwâl]] ûntstien. Oarlieding fan de doarpsstifting soe in konflikt tusken de Jep(pe)ma's en de Ponga's west ha. Jeppema hie syn besit oan de noardkant fan de Hege Hearrewei en besleat doe om sels in doarp te stiftsjen op wat syn eigendom wie. Hy krige de [[Biskoppen fan Utert|biskop]] fan [[Sticht Utert|Utert]] safier om him tastimming te jaan foar de bou fan in tsjerke. De tsjerke waard boud op de grûn fan [[Jeppemastate (Westernijtsjerk)|Jeppemastate]] en sa krige Westernijtsjerk syn doarpsstatus. It liket der sels op dat de pastoar eins in húskapelaan fan de Jeppema's wie. Dat moast ta swierrichheden liede en yn 1570 ûnstie der skeel oer it eigendom fan de state. De Ljouwerter biskop [[Cunerus Petri]] moast yn 1570 tuskenbeide komme en as oplossing waard doe de grêft fan Jeppemastate sa ferlein, dat de tsjerke en it tsjerkhôf bûten it terrein fan Jeppemastate kamen te lizzen. Op de kaart fan [[Wopke Eekhoff]] út 1846 is dat noch dúdlik te sjen.

Nei de Jeppema's kaam de state yn it besit fan de Roorda's en de famylje Fan Grovestins. Om 1800 hinne is de doe al ôfbrutsen state yn hannen de famylje Collet d'Escury út [[Leien]] kommen.

== De tsjerke ==
{{Apart|Tsjerke fan Westernijtsjerk}}
De [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] tsjerke waard yn de [[13e iuw]] boud; de toer is [[15e iuw|15e-iuwsk]]. Yn de toer hingje twa klokken, ien út [[1385]] en de oare is fan [[1405]]. De [[hearebank]] komt út de [[17e iuw]]. Der stiet in barokke [[preekstoel]] en foaral de banken mei moai fykwurk út de [[16e iuw]] falle op. Guon tinke dat de namme Jeppema yn 't snijwurk werom te finen is.

Sûnt de [[reformaasje]] foarmet Westernijtsjerk ien tsjerklike gemeente mei Marrum. Tusken de plakken rint de Tsjerkeloane. It [[tsjerkepaad]] waard yn âlde steat werombrocht.

== Sjoch ek ==
* [[Marrum]]

== Keppeling om utens ==
* {{Wikiwurdboek}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Westernijtsjerk}} 
}}
{{Noardeast-Fryslân}}
[[Kategory:Westernijtsjerk| ]]
[[Kategory:Marrum]]
[[Kategory:Buorskip yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Ferwerderadiel]]
[[Kategory:Buorskip yn Ferwerderadiel]]</text>
      <sha1>ceokeljti0uixbo0cub9m3ynbw82hd5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084606</id>
      <parentid>1084605</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T18:56:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Noch wat fierder útwreide mei de mûne fan Westernijtsjerk.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4378" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Ofbyld              = [[Ofbyld:Tsjerke fan Westernijtsjerk.jpg|300px]] ''Tsjerke fan Westernijtsjerk'' |
Flagge              = [[Ofbyld:Marrum vlag.svg|80px]] |
Wapen               = [[Ofbyld:Marrum-Westernijtsjerk wapen.svg|60px]] |
Ynwennertal         = 50 &lt;small&gt;(2008)&lt;/small&gt; |
Oerflak             = |
Befolkingstichtens  = |
Stêdekloft          = |
Hichte              = |
Lân                 = |
Bestj. ienh. 1      = Lân |
Namme bestj. ienh. 1= [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]|
Bestj. ienh. 2      = Provinsje |
Namme bestj. ienh. 2= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] |
Bestj. ienh. 3      = Gemeente  |
Namme bestj. ienh. 3=  [[File:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|border|20px]] [[Noardeast-Fryslân]] |
Bestj. ienh. 4      = |
Namme bestj. ienh. 4= |
Stifting            = |
Tiidsône            = UTC +1|
Simmertiid          = UTC +2|
Koördinaten         = |
Webside             = [http://www.marrumonline.nl/ Side Marrum]  |
}}
'''Westernijtsjerk''' wie in doarp yn de gemeente [[Noardeast-Fryslân]]. De namme jout oan dat it de nije tsjerke by [[Marrum]] wie en om gjin misbegryp te krijen mei [[Easternijtsjerk]] yn [[Dongeradiel]] waard der &quot;Wester&quot; oan tafoege. Offisjeel brûkten de eartiidske [[gritenij]] en de gemeente allinnich &quot;Nijtsjerk&quot;. Yn [[1971]] ferlear Westernijtsjerk syn doarpsstatus en waard it as [[buorskip]] oan [[Marrum]] tafoege.

Westernijtsjerkers wurde tradisjoneel foar 'roeken' útskolden, Marrumers foar 'katten'. Beide bisten komme ek yn de mienskiplike doarpsflagge en it wapen foar.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/images/pdf/wapenmarrum.pdf Beskriuwing wapen op Marrum Online]&lt;/ref&gt; 

Yn 1744 wie it ynwennertal 98, no (sifers 2008) wurdt der rûsd dat sa'n 50 minsken harren Westernijtserkster neame.
== It ûntstean fan it doarp ==
It doarp is yn de [[midsiuwen]] op in [[kwelderwâl]] ûntstien. Oarlieding fan de doarpsstifting soe in konflikt tusken de Jep(pe)ma's en de Ponga's west ha. Jeppema hie syn besit oan de noardkant fan de Hege Hearrewei en besleat doe om sels in doarp te stiftsjen op wat syn eigendom wie. Hy krige de [[Biskoppen fan Utert|biskop]] fan [[Sticht Utert|Utert]] safier om him tastimming te jaan foar de bou fan in tsjerke. De tsjerke waard boud op de grûn fan [[Jeppemastate (Westernijtsjerk)|Jeppemastate]] en sa krige Westernijtsjerk syn doarpsstatus. It liket der sels op dat de pastoar eins in húskapelaan fan de Jeppema's wie. Dat moast ta swierrichheden liede en yn 1570 ûnstie der skeel oer it eigendom fan de state. De Ljouwerter biskop [[Cunerus Petri]] moast yn 1570 tuskenbeide komme en as oplossing waard doe de grêft fan Jeppemastate sa ferlein, dat de tsjerke en it tsjerkhôf bûten it terrein fan Jeppemastate kamen te lizzen. Op de kaart fan [[Wopke Eekhoff]] út 1846 is dat noch dúdlik te sjen.

Nei de Jeppema's kaam de state yn it besit fan de Roorda's en de famylje Fan Grovestins. Om 1800 hinne is de doe al ôfbrutsen state yn hannen de famylje Collet d'Escury út [[Leien]] kommen.

== De tsjerke ==
{{Apart|Tsjerke fan Westernijtsjerk}}
De [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] tsjerke waard yn de [[13e iuw]] boud; de toer is [[15e iuw|15e-iuwsk]]. Yn de toer hingje twa klokken, ien út [[1385]] en de oare is fan [[1405]]. De [[hearebank]] komt út de [[17e iuw]]. Der stiet in barokke [[preekstoel]] en foaral de banken mei moai fykwurk út de [[16e iuw]] falle op. Guon tinke dat de namme Jeppema yn 't snijwurk werom te finen is.

Sûnt de [[reformaasje]] foarmet Westernijtsjerk ien tsjerklike gemeente mei Marrum. Tusken de plakken rint de Tsjerkeloane. It [[tsjerkepaad]] waard yn âlde steat werombrocht.

== Klaailânsmûne ==
[[Ofbyld:Overzicht van de molen - Marrum - 20420737 - RCE.jpg|thumb|left|250px|''Klaailânsmûne'']]
{{Apart|Klaailânsmûne}}
Op it eardere doarpsgebiet fan Westernijtsjerk stiet de Klaailânsmûne, dy't de Nijtsjerkerpolder bemealle. De [[Muonts (mole)|muonts]] is in achtkante mûne út 1865.

== Sjoch ek ==
* [[Marrum]]

== Keppeling om utens ==
* {{Wikiwurdboek}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Westernijtsjerk}} 
}}
{{Noardeast-Fryslân}}
[[Kategory:Westernijtsjerk| ]]
[[Kategory:Marrum]]
[[Kategory:Buorskip yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Ferwerderadiel]]
[[Kategory:Buorskip yn Ferwerderadiel]]</text>
      <sha1>55opz8fe0j4oy3xmn5xg0dvth8wyfjj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084608</id>
      <parentid>1084606</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T19:12:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4486" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Ofbyld              = [[Ofbyld:Tsjerke fan Westernijtsjerk.jpg|300px]] ''Tsjerke fan Westernijtsjerk'' |
Flagge              = [[Ofbyld:Marrum vlag.svg|80px]] |
Wapen               = [[Ofbyld:Marrum-Westernijtsjerk wapen.svg|60px]] |
Ynwennertal         = 50 &lt;small&gt;(2008)&lt;/small&gt; |
Oerflak             = |
Befolkingstichtens  = |
Stêdekloft          = |
Hichte              = |
Lân                 = |
Bestj. ienh. 1      = Lân |
Namme bestj. ienh. 1= [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|border|20px]] [[Nederlân]]|
Bestj. ienh. 2      = Provinsje |
Namme bestj. ienh. 2= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|border|20px]] [[Fryslân]] |
Bestj. ienh. 3      = Gemeente  |
Namme bestj. ienh. 3=  [[File:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|border|20px]] [[Noardeast-Fryslân]] |
Bestj. ienh. 4      = |
Namme bestj. ienh. 4= |
Stifting            = |
Tiidsône            = UTC +1|
Simmertiid          = UTC +2|
Koördinaten         = {{Koördinaten yn tekst|53_19_40.7_N_5_47_59.7_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|53° 19' N 5° 47' E}} |
Webside             = [http://www.marrumonline.nl/ Side Marrum]  |
}}
'''Westernijtsjerk''' wie in doarp yn de gemeente [[Noardeast-Fryslân]]. De namme jout oan dat it de nije tsjerke by [[Marrum]] wie en om gjin misbegryp te krijen mei [[Easternijtsjerk]] yn [[Dongeradiel]] waard der &quot;Wester&quot; oan tafoege. Offisjeel brûkten de eartiidske [[gritenij]] en de gemeente allinnich &quot;Nijtsjerk&quot;. Yn [[1971]] ferlear Westernijtsjerk syn doarpsstatus en waard it as [[buorskip]] oan [[Marrum]] tafoege.

Westernijtsjerkers wurde tradisjoneel foar 'roeken' útskolden, Marrumers foar 'katten'. Beide bisten komme ek yn de mienskiplike doarpsflagge en it wapen foar.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/images/pdf/wapenmarrum.pdf Beskriuwing wapen op Marrum Online]&lt;/ref&gt; 

Yn 1744 wie it ynwennertal 98, no (sifers 2008) wurdt der rûsd dat sa'n 50 minsken harren Westernijtserkster neame.
== It ûntstean fan it doarp ==
It doarp is yn de [[midsiuwen]] op in [[kwelderwâl]] ûntstien. Oarlieding fan de doarpsstifting soe in konflikt tusken de Jep(pe)ma's en de Ponga's west ha. Jeppema hie syn besit oan de noardkant fan de Hege Hearrewei en besleat doe om sels in doarp te stiftsjen op wat syn eigendom wie. Hy krige de [[Biskoppen fan Utert|biskop]] fan [[Sticht Utert|Utert]] safier om him tastimming te jaan foar de bou fan in tsjerke. De tsjerke waard boud op de grûn fan [[Jeppemastate (Westernijtsjerk)|Jeppemastate]] en sa krige Westernijtsjerk syn doarpsstatus. It liket der sels op dat de pastoar eins in húskapelaan fan de Jeppema's wie. Dat moast ta swierrichheden liede en yn 1570 ûnstie der skeel oer it eigendom fan de state. De Ljouwerter biskop [[Cunerus Petri]] moast yn 1570 tuskenbeide komme en as oplossing waard doe de grêft fan Jeppemastate sa ferlein, dat de tsjerke en it tsjerkhôf bûten it terrein fan Jeppemastate kamen te lizzen. Op de kaart fan [[Wopke Eekhoff]] út 1846 is dat noch dúdlik te sjen.

Nei de Jeppema's kaam de state yn it besit fan de Roorda's en de famylje Fan Grovestins. Om 1800 hinne is de doe al ôfbrutsen state yn hannen de famylje Collet d'Escury út [[Leien]] kommen.

== De tsjerke ==
{{Apart|Tsjerke fan Westernijtsjerk}}
De [[Romaanske arsjitektuer|romaanske]] tsjerke waard yn de [[13e iuw]] boud; de toer is [[15e iuw|15e-iuwsk]]. Yn de toer hingje twa klokken, ien út [[1385]] en de oare is fan [[1405]]. De [[hearebank]] komt út de [[17e iuw]]. Der stiet in barokke [[preekstoel]] en foaral de banken mei moai fykwurk út de [[16e iuw]] falle op. Guon tinke dat de namme Jeppema yn 't snijwurk werom te finen is.

Sûnt de [[reformaasje]] foarmet Westernijtsjerk ien tsjerklike gemeente mei Marrum. Tusken de plakken rint de Tsjerkeloane. It [[tsjerkepaad]] waard yn âlde steat werombrocht.

== Klaailânsmûne ==
[[Ofbyld:Overzicht van de molen - Marrum - 20420737 - RCE.jpg|thumb|left|250px|''Klaailânsmûne'']]
{{Apart|Klaailânsmûne}}
Op it eardere doarpsgebiet fan Westernijtsjerk stiet de Klaailânsmûne, dy't de Nijtsjerkerpolder bemealle. De [[Muonts (mole)|muonts]] is in achtkante mûne út 1865.

== Sjoch ek ==
* [[Marrum]]

== Keppeling om utens ==
* {{Wikiwurdboek}}
{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Westernijtsjerk}} 
}}
{{Noardeast-Fryslân}}
[[Kategory:Westernijtsjerk| ]]
[[Kategory:Marrum]]
[[Kategory:Buorskip yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Doarp of stêd yn Ferwerderadiel]]
[[Kategory:Buorskip yn Ferwerderadiel]]</text>
      <sha1>eqq5j641ze4e1ohu148g7t6n0l3qubn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Noarderie</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14706</id>
    <revision>
      <id>1084719</id>
      <parentid>1030505</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T11:38:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>foto</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="830" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Noarderie Noorder Ee Woudsend.jpg|thumb|250px|Súdkant Noarderie]]
De '''Noarderie''' is in [[mar]] yn de gemeente [[Wymbritseradiel (1984-2011)|Wymbritseradiel]]. De mar leit tusken [[Wâldsein]] en [[Smelbrêge]]. Fan de noardkant streame de [[Nauwe Wimerts (Wâldsein)|Nauwe Wimerts]] yn de mar, nei it suden rint de mar middels de [[Ie (Gaasterlân-Sleat)|Ie]] fierder nei it suden rjochting de [[Sleattemer Mar]]. Oan de eastkant fan de mar leit [[Koufurderrige]].

De namme ''Noarderie'' jildt sûnt 15 maart 2007 as de offisjele namme, as ferfanging foar de eardere offisjele namme ''Noorder Ee''.

== Sjoch ek ==
* [[De Peazens]]

[[Kategory:Wâldsein]]
[[Kategory:Mar yn Fryslân]]
[[Kategory:Wetter yn Wymbritseradiel (oant 1984)]]
[[Kategory:Wetter yn Wymbritseradiel]]
[[Kategory:Wetter yn Súdwest-Fryslân]]</text>
      <sha1>cu2limvpdl04unuy1f4vaxknw0933n4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Anne Hellinga</title>
    <ns>0</ns>
    <id>22498</id>
    <revision>
      <id>1084581</id>
      <parentid>944129</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:04:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>+ kou</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1275" xml:space="preserve">'''Anne Hellinga''' ([[Drachten]], [[20 augustus]] [[1931]] - [[Koartehimmen]], [[31 maart]] [[2004]] ) wie in Frysk [[skriuwer]] en [[plysjeman]]. Wurk fan him ferskynde yn [[De Strikel]].

== Wurk ==
* ''Proses-verbael'' : fersen ([[1968]])
* ''Twa deade sigeuners'' : (in forhael oer in plysje) ([[1972]])
* ''Moard mei muzyk'' : plysjeroman út de Benedictus-rige mei [[Jan J. Bijlsma]] ([[1974]])
* ''Moard op 'e Himrik'' : plysjeroman mei [[Jan J. Bijlsma]] ([[1974]])
* ''Benedictus pakt troch'' : plysjeroman mei Jan J. Bijlsma
* ''Myn hûs stiet wol op moude'' : fersen ([[1979]]) &lt;small&gt;ISBN 90-330-0204-3&lt;/small&gt;
* ''Skeind ferline'' : ferhalen oer it tiidrek 1940-1945 ([[1990]]) &lt;small&gt;ISBN 90-330-1413-0&lt;/small&gt;

== Keppeling om utens ==
* [https://www.dbnl.org/auteurs/auteur.php?id=hell010 Anne Hellinga yn de DBNL]

{{boarnen|boarnefernijing=
* Tresoar oer Anne Hellinga
}}

{{DEFAULTSORT:Hellinga, Anne}}
[[Kategory:Frysk plysjeman]]
[[Kategory:Frysk dichter]]
[[Kategory:Frysk koarte-ferhaleskriuwer]]
[[Kategory:Frysk romanskriuwer]]
[[Kategory:Frysk misdieskriuwer]]
[[Kategory:Skriuwer yn it Frysk]]
[[Kategory:Persoan berne yn Drachten]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn Koartehimmen]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1931]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2004]]</text>
      <sha1>80kr0eb9wk9i5l4rmaf77vgheb2tsnp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Slach om Stalingrad</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23681</id>
    <revision>
      <id>1084718</id>
      <parentid>997045</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:44:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Kategory tafoege, fierder in pear nammen feroare. lykas: Sowjetuny &gt; Sovjet-Uny, Wassili Iwanowitsch &gt; Vasili Ivanovitsj Tsjûjkov, Kolzo &gt;  Koltso.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6257" xml:space="preserve">{{Ynfoboks militêr konflikt|
|conflict            =Slach om Stalingrad
|partof              =de [[Twadde Wrâldkriich]]
|image               =[[Ofbyld:Bundesarchiv Bild 169-0894, Woroschilowka-Stalingrad, zerstörte sowjetische Panzer.jpg|300px|Stikkenskettene Russyske tanks]]
|caption             =Stikkenskettene Russyske tanks, krekt bûten Stalingrad.
|date                =[[17 july]] [[1942]] – [[2 febrewaris]] [[1943]]
|place               =[[Stalingrad]] (tsjintwurdich [[Wolgograd]]), [[Sovjet-Uny]]
|result              =Sovjet-oerwinning
|combatant1          =[[Ofbyld:Flag of the Soviet Union.svg|25px]] [[Sovjet-Uny]]&lt;br&gt;&lt;br&gt;&lt;br&gt;&lt;br&gt;&lt;br&gt;
|combatant2          =[[Ofbyld:Flag of Germany 1933.svg|25px]] [[Nazi-Dútslân|Dútslân]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of Romania.svg|25px]] [[Keninkryk Roemeenje|Roemeenje]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg|25px]] [[Keninkryk Itaalje (1861-1946)|Itaalje]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of Hungary 1940.svg|25px]] [[Keninkryk Hongarije (1920-1944)|Hongarije]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of Croatia Ustasa.svg|25px]] [[Kroaasje]]
|commander1          =[[Ofbyld:Flag of the Soviet Union 1923.svg|25px]] [[Vasili Tsjoejkov|Tsjoejkov]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of the Soviet Union 1923.svg|25px]] [[Aleksandr Vasilevski|Vasilevski]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of the Soviet Union 1923.svg|25px]] [[Georgi Zjoekov|Zjoekov]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of the Soviet Union 1923.svg|25px]] [[Semjon Timosjenko|Timosjenko]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of the Soviet Union 1923.svg|25px]] [[Konstantin Rokossovski|Rokossovski]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of the Soviet Union 1923.svg|25px]] [[Rodion Malinovski|Malinovski]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of the Soviet Union 1923.svg|25px]] [[Andrej Jeremenko|Jeremenko]] &lt;br&gt;&lt;br&gt;&lt;br&gt;
|commander2=[[Ofbyld:Flag of Germany 1933.svg|25px]] [[Adolf Hitler|Hitler]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of Germany 1933.svg|25px]] [[Friedrich Paulus|Paulus]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of Germany 1933.svg|25px]] [[Erich von Manstein|Von Manstein]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of Germany 1933.svg|25px]] [[Hermann Hoth|Hoth]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of Romania.svg|25px]] [[Petre Dumitrescu|Dumitrescu]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of Romania.svg|25px]] [[Constantin Constantinescu|Constantinescu]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of Italy (1861-1946) crowned.svg|25px]] [[Italo Gariboldi|Gariboldi]]&lt;br /&gt;[[Ofbyld:Flag of Hungary 1940.svg|25px]] [[Gusztav Jany|Jany]]&lt;br /&gt; [[Ofbyld:Flag of Croatia Ustasa.svg|25px]] [[Viktor Pavičić]]
|strength1          =1,7 miljoen
|strength2          =850.000
|casualties1        =750.000 dea, ferwûne of finzen, &lt;br /&gt; 40.000+ boargers dea
|casualties2        =740.000 dea as ferwûne, &lt;br /&gt;110.000 finzen&lt;br&gt;&lt;br&gt;
}}
De '''Slag om Stalingrad''' ([[17 july]] [[1942]] - [[2 febrewaris]] [[1943]]) is it kearpunt fan de [[Twadde Wrâldkriich]]. In folslein [[Nazi-Dútslân|Dútsk]] leger waard oan de rivier de [[Wolga]] ferslein troch it [[Reade Leger]] fan de [[Sovjet-Uny]]. De slach wie in tebeksetter foar it Dútske leger, dat oant dan ta tocht ûnoerwinlik te wêzen.

== Ferrin ==
[[Ofbyld:Map Battle of Stalingrad-en.svg|left|thumb|Ferrin fan de striid.]]
Nei de oanfal fan it [[Tredde Ryk]] op de [[Sovjet-Uny]] op [[22 juny]] [[1941]] en it tsjinoffensyf fan it Reade Leger yn de winter fan datselde jier waard foar de simmer fan 1942 in nij offensyf begûn, mei as doel de oaljefjilden op de [[Kaukasus]] te feroverjen (''Operation Blau''). In strategysk doel wie de stêd [[Wolgograd|Stalingrad]] fanwege de yndustry en it skipferkear op rivier de [[Wolga]]. Boppedat wie de stêd ferneamd nei [[Jozef Stalin]] en hie dêrom in symboalyske betsjutting. Plannen om de haadstêd [[Moskou]] te feroverjen waarden fan tafel skood omdat [[Adolf Hitler]] de oaljefjilden fan de Kaukasus wichtiger fûn foar it fierdere kriichsferrin. 

De Dútske generaal [[Friedrich Paulus]] hie it befel oer likernôch 200.000-250.000 man fan it Dútske Sechte Leger en dielen fan it Fjirde Pânserleger. Oan de Dútske kant tsjinnen ek noch Roemenen, Hongaren, Italjanen en Kroaten. De oanfal begûn op 28 juny 1942, it Sechte Leger kaam ein augustus by de Wolga oan. Op 23 augustus ferstoaren by in Dútske loftoanfal tûzenen sivilisten yn Stalingrad. Yn de stêd waard net om strjitten, mar om stiennen en ferdjippings en keamers fjochte. 

Yn novimber slagge it de Dútsers om hast de hiele stêd te feroverjen. It Russyske 62ste leger ûnder befel fan generaal Vasili Ivanovitsj Tsjûjkov hie noch in smelle stripe lân by de Wolga en noch in lyts part fan it noarden fan de stêd. Koart dêrnei besochten de Russen mei in tsjinoffensyf (operaasje Uranus) de stêd werom te feroverjen. De Dútske [[Luftwaffe]] smiet meiïnoar likernôch in miljoen bommen, sa'n 100.000 ton swier, op de stêd. Nei it súkses fan Operaasje Uranus begûnen de Russen mei Operaasje Koltso ([[Russysk]] foar &quot;ring&quot;). It Reade Leger foel mei twa spearpunten it Sechte Leger fan de Dútsers oan en tagelyk teach it Reade Leger fierder nei it westen. Dêrtroch waard it Sechte Leger op 23 novimber omsingele troch it Reade Leger. De gefjochten duorren oant 2 febrewaris.

== Keppeling om utens ==
{{CommonsLyts|Battle of Stalingrad|Slach om Stalingrad}}
* [http://www.zeit.de/2003/05/Der_Mythos_einer_Schlacht Wette, Wolfram: ''Der Mythos einer Schlacht'', yn: Die Zeit, 2003, Nr.5] &lt;small&gt;''Dútsk''&lt;/small&gt;
* [http://www.stalingradbattle.nl/ De Slag om Stalingrad] &lt;small&gt;''Nederlânsk''&lt;/small&gt;
* [http://www.mairinger.cc/josef.mairinger.cc/DADBUCH2.HTM Ferhalen fan oerlibbenen] &lt;small&gt;''Dútsk''&lt;/small&gt;

[[Kategory:Militêr treffen yn de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Militêr treffen yn 1942]]
[[Kategory:Militêr treffen yn 1943]]
[[Kategory:Militêr treffen fan Dútslân]]
[[Kategory:Militêr treffen fan de Sovjet-Uny]]
[[Kategory:Militêr treffen fan Hongarije]]
[[Kategory:Militêr treffen fan Itaalje]]
[[Kategory:Militêr treffen fan Kroaasje]]
[[Kategory:Militêr treffen fan Roemeenje]]
[[Kategory:Ruslân yn de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Sovjet-Uny yn de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Dútslân yn de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Hongarije yn de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Itaalje yn de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Roemeenje yn de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Kroaasje yn de Twadde Wrâldkriich]]
[[Kategory:Wolgograd]]</text>
      <sha1>ggv6httj2nvob9b21ie3q3ergzhcvh2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Gertruud Geertje Faber-Hornstra</title>
    <ns>0</ns>
    <id>33889</id>
    <revision>
      <id>1084588</id>
      <parentid>1025185</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:15:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="745" xml:space="preserve">'''Gertruud Geertje Faber-Hornstra''' ([[Essen (Dútslân)|Essen]], [[2 jannewaris]] [[1911]] - [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]], [[24 april]] [[2004]]) wie fan [[1952]] - [[1976]] direktrise fan de [[Fryske Kultuerried]] en Siktaris fan Beried fan it Nederlânske Folkslibben. Se krige yn [[1970]] de [[Fryske Parsepriis]]. 

{{boarnen|boarnefernijing=
* {{EvhhF|Faber-Hornstra, Gertruud Geertje}}
}}

{{DEFAULTSORT:Faber-Hornstra, Gertruud Geertje}}
[[Kategory:Dútsk bestjoerder]]
[[Kategory:Frysk bestjoerder]]
[[Kategory:Frysk persoan fan Dútsk komôf]]
[[Kategory:Dútsk persoan fan Frysk komôf]]
[[Kategory:Kultuer yn Fryslân]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn Ljouwert]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1911]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2004]]</text>
      <sha1>46i7mnpjx3hbukh60jxdnp14vr0x8lp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Marlon Brando</title>
    <ns>0</ns>
    <id>38622</id>
    <revision>
      <id>1084681</id>
      <parentid>938364</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:41:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>Ynfoboks en wat lytse dinkjes</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5694" xml:space="preserve">{{Akteur
| ôfbylding                    = Marlon Brando 1948.jpg
| ôfbyldingstekst              = Marlon Brando (1948)
| ôfbyldingsbreedte            = 
| echte namme                  = Marlon Brando
| nasjonaliteit                = {{USAnasj}}
| berne                        = [[3 april]] [[1924]]
| berteplak                    = [[Omaha (Nebraska)|Omaha]]
| stoarn                       = [[1 july]] [[2004]]
| stjerplak                    = [[Los Angeles]]
| regionale identiteit         = 
| etnisiteit                   = 
| jierren aktyf                = [[1944]]-[[2004]]
| prizen                       = 
| webside                      = 
}}
'''Marlon Brando Jr.''' ([[Omaha (Nebraska)|Omaha]] ([[Nebraska]]), [[3 april]] [[1924]] – [[Los Angeles]] ([[Kalifornje]]), [[1 july]] [[2004]]) wie in [[Feriene Steaten|Amerikaansk]] [[filmakteur|film-]] en teater[[akteur]]. Brando wurdt beskôge as ien fan de wichstichste ''[[method acting|method actors]]'', dy't de akteartechnyk yn Hollywood yn de jierren fyftich ûnder de oandacht brocht mei rollen yn ''[[A Streetcar Named Desire (1951)|A Streetcar Named Desire]]'' en ''[[On the Waterfront]]'', beide regisearre troch [[Elia Kazan]]. Lettere [[rolmodel|ikoanyske]] rollen binne ûnder oare Don Vito Corleone yn ''[[The Godfather]]'' en Colonel Kurtz yn ''[[Apocalypse Now]]''. Brando syn aktearstyl hie grutte ynfloed op akteurs as [[Paul Newman]], [[James Dean]], [[Robert de Niro]] en in protte oaren. Brando wie teffens in aktivist, dy't ûnder oaren opkaam foar de rjochten fan de [[Yndianen]]. Sa stipe er ûnder mear de [[Besetting fan Wounded Knee]].

=== Bern ===
Marlon Brando hie 11 erkende biologyske bern, acht mei syn froulju en trije mei ûnbekende froulju. Hy hie trije adoptearre bern.
{{Kolommen4
|Kolom1=
;mei Anna Kashfi:
* Christian Brando (1958 - 2008)
;mei Movita Castaneda:
* Miko C. Brando (1961)
* Rebecca Brando (1967)
;mei Tarita Teriipia:
* Teihotu Brando (1963)
* Cheyenne (1970 - 1995)
;mei Maria Christina Ruiz:
* Ninna Brando (1989)
* Myles Brando (1992)
* Timothy Brando (1994)
|Kolom2=
;by ûnbekende memmen:
* Stefano Brando, no: [[Stephen Blackehart]], akteur (1967)
* Maimiti Brando (1977)
* Raiatua Brando (1982)
;troch adopsje:
* Petra Brando (1963)
* Maimiti Brando (1977)
* Raiatua Brando (1983)
}}

==Filmografy==
[[Ofbyld:Marlon Brando 1963.jpg|thumb|right|''Marlon Brando by de Civil Rights March yn Washington, [[28 augustus]] [[1963]]'']]
{{Filmografy|as=akteur}}
|-
{{Filmografy/Titel|titel=tillefyzje}}
|-
|-
| 1950
| [[The Men (film)|The Men]]
| Ken
|
|-
| 1951
| [[A Streetcar Named Desire (1951)|A Streetcar Named Desire]]
| Stanley Kowalski
|
|-
| 1952
| [[Viva Zapata!]]
| Emiliano Zapata
|
|-
| 1953
| [[Julius Caesar (1953)|Julius Caesar]]
| Marcus Antonius
|
|-
| 1953
| [[The Wild One (1953)|The Wild One]]
| Johnny Strabler
|
|-
| 1954
| [[On the Waterfront]]
| Terry Malloy
|
|-
| 1954
| [[Désirée (film)|Désirée]]
| Napoleon Bonaparte
|
|-
| 1955
| [[Guys and Dolls]]
| Sky Masterson
|
|-
| 1956
| [[The Teahouse of the August Moon]]
| Sakini
|
|-
| 1957
| [[Sayonara]]
| Majoor Lloyd 'Ace' Gruver
|
|-
| 1958
| [[The Young Lions (film)|The Young Lions]]
| Luitenant Christian Diestl
|
|-
| 1960
| [[The Fugitive Kind]]
| Valentine 'Snakeskin' Xavier
|
|-
| 1961
| [[One-Eyed Jacks]]
| Rio
|
|-
| 1962
| [[Mutiny on the Bounty (1962)|Mutiny on the Bounty]]
| Eerste Luitenant Fletcher Christian
|
|-
| 1963
| [[The Ugly American]]
| Ambassadeur Harrison Carter MacWhite
|
|-
| 1964
| [[Bedtime Story]]
| Freddy Benson
|
|-
| 1965
| [[Morituri]]
| Robert Crain
|
|-
| 1966
| [[The Chase (1966)|The Chase]]
| Sheriff Calder
|
|-
| 1966
| [[The Appaloosa]]
| Matt
|
|-
| 1967
| [[A Countess from Hong Kong]]
| Ogden
|
|-
| 1967
| [[Reflections in a Golden Eye]]
| Majoor Weldon Penderton
|
|-
| 1968
| [[Candy (1968)|Candy]]
| Grindl
|
|-
| 1969
| [[The Night of the Following Day]]
| Sjauffeur
|
|-
| 1969
| [[Queimada]]
| Sir William Walker
|
|-
| 1971
| [[The Nightcomers]]
| Peter Quint
|
|-
| 1972
| [[The Godfather]]
| Don Vito Corleone
|
|-
| 1972
| [[Last Tango in Paris]] &lt;small&gt;''(Ultimo Tango a Parigi)''&lt;/small&gt;
| Paul
|
|-
| 1976
| [[The Missouri Breaks]]
| Lee Clayton
|
|-
| 1978
| [[Superman (film)|Superman]]
| Jor-El
|
|-
| 1979
| [[Apocalypse Now]]
| Kolonel Walter E. Kurtz
|
|-
| 1980
| [[The Formula]]
| Adam Steiffel
|
|-
| 1989
| [[A Dry White Season]]
| McKenzie
|
|-
| 1990
| [[The Freshman (1990)|The Freshman]]
| Carmine Sabatini
|
|-
| 1992
| [[Christopher Columbus: The Discovery]]
| Tomás de Torquemada
|
|-
| 1995
| [[Don Juan DeMarco]]
| Dr. Jack Mickler
|
|-
| 1996
| [[The Island of Dr. Moreau (1996)|The Island of Dr. Moreau]]
| Dr. Moreau
|
|-
| 1997
| [[The Brave]]
| McCarthy
|
|-
| 1998
| [[Free Money]]
| De Sweed
|
|-
| 2001
| [[The Score (film)|The Score]]
| Max
|
|}


== Keppeling om utens ==
* {{en}} [http://www.allmovie.com/cg/avg.dll?p=avg&amp;sql=2:8070 Marlon Brando op allmovie.com]
{{CommonsBalke|Marlon Brando}}

{{DEFAULTSORT:Brando, Marlon}}
[[Kategory:Amerikaansk toanielakteur]]
[[Kategory:Amerikaansk telefyzje-akteur]]
[[Kategory:Amerikaansk filmakteur]]
[[Kategory:Amerikaansk filmregisseur]]
[[Kategory:Oscar-winner]]
[[Kategory:Golden Globe-winner]]
[[Kategory:Amerikaansk aktivist]]
[[Kategory:Amerikaansk polityk aktivist]]
[[Kategory:Amerikaansk minskerjochte-aktivist]]
[[Kategory:Aktivist foar Yndiaanske boargerrjochten]]
[[Kategory:Amerikaansk persoan fan Dútsk komôf]]
[[Kategory:Amerikaansk persoan fan Iersk komôf]]
[[Kategory:Amerikaansk persoan fan Ingelsk komôf]]
[[Kategory:Amerikaansk persoan fan Nederlânsk komôf]]
[[Kategory:Persoan berne yn 1924]]
[[Kategory:Persoan stoarn yn 2004]]</text>
      <sha1>dlheaebyactgho9t89flcah5k0pr135</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>AquaZoo Friesland</title>
    <ns>0</ns>
    <id>56307</id>
    <revision>
      <id>1084560</id>
      <parentid>1084553</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:24:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Galery */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7771" xml:space="preserve">{{Bedriuw
| ôfbylding                    = 
| ôfbyldingstekst              = 
| ôfbyldingsbreedte            = 
| namme                        = AquaZoo Friesland
| histoaryske namme            = Otterpark Aqualutra
| nasjonaliteit                = [[File:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Nederlân]]sk
| type                         = privaat
| sektor                       = [[dieretún]]
| haadkertier                  = 
| fêstige yn                   = [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] ([[Fryslân]])
| oprjochte                    = [[1994]]
| opdoekt                      = 
| oprjochter                   = 
| eigner                       = [[Libéma]]
| fuortkommen út               = 
| memme-ûndernimming           = 
| dochterûndernimmings         = 
| winst                        = 
| wearde                       = 
| aktyf yn                     = 
| tal lokaasjes                = 
| webside                      = [https://www.aquazoo.nl/ Aquazoo.nl]
}}
'''AquaZoo Friesland''' is in [[Fryslân|Fryske]] [[dieretún]] dy't beëasten [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]] yn it [[rekreaasjegebiet]] [[De Griene Stjer (rekreaasjegebiet)|De Griene Stjer]] leit. Dit [[bedriuw]] waard yn [[1994]] oprjochte as '''Otterpark Aqualutra''', mar ûntjoech him yn [[2003]] ta in mear algemiene dieretún, hoewol't de [[bist]]en yn 'e kolleksje allegear in bân mei [[wetter]] holden. Hjoed de dei binne der yn AquZoo Friesland mear as fyftich [[soarte]]n bisten te besjen.

==Skiednis==
AquaZoo Friesland waard yn [[1994]] iepene ûnder de namme fan Otterpark Aqualutra. De oprjochting dêrfan wie yn [[1990]] al oankundige en mei de bou wie yn [[1992]] úteinset.&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;&gt;{{Fuotnoat|{{Aut|Rinzema, Lotte}}, ''Exotische Buren'', yn: de ''[[Ljouwerter Krante]]'', 29 febrewaris 2020, taheakke ''Sneon &amp; Snein'', s. 12-13}} ([https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=LC-20200229-ZU04012001 kepp.])&lt;/ref&gt; Otterpark Aqualutra kaam op it plak fan it âld [[iepenloft]][[swimbad]] De Lytse Wielen.&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;/&gt; It hie yn 't earstoan, sa't dy namme al fermoedzje lit, mar ien bistesoart ta besichtiging: de [[otter]], en it bestie út in besikerssintrum, in fokstasjon en in ûndersyksstasjon.&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;/&gt; Men rekkene op 100.000 besikers yn 't jier, mar hoewol't der al rillegau wat oar bistespul bykaam, die bliken dat sokke sifers by lange nei net helle waarden. Aqualutra wie sadwaande net rindabel wie, en yn [[2001]] waard it park ferkocht oan 'e ynvestearringsmaatskippij [[Libéma]].&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;/&gt;

Libéma die it park per [[1 jannewaris]] [[2003]] oeer oan [[Zodiac Zoos]], in bedriuw wie ek eigner fan [[Dierenpark Wissel]], [[ZooParc Overloon]] en [[Kasteeltuinen Arcen]].&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;/&gt; Nei in grutskalige renovaasje waard Aqualutra omdoopt ta AquaZoo Friesland.&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;/&gt; Dêrmei waard it in algemienere dieretún, al konsintrearre it him noch altiten fral op [[fûgels]] en [[sûchdieren]] dy't in konneksje mei wetter hawwe. Te hege skulden en tebekrinnende besikersoantallen soargen der foar dat Zodiac Zoos ein [[jannewaris]] [[2015]] oer de kop gie.&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;/&gt;

It fuortbestean fan AquaZoo Friesland liek in skoftke oan in rottich toutsje te hingjen, mar op [[19 febrewaris]] waard bekend dat de [[kurator]] it mei Dierenpark Wissel en ZooParc Overloon weromferkocht hie oan Libéma, dat ek de eigner wie fan [[Safaripark Beekse Bergen]], yn [[Hilvarenbeek]], en fan it [[Dierenrijk]] yn [[Nuenen]]. Libéma (in ôfkoarting fan Lips Beheer Maatschappij) wie fan doel en slút Dierenpark Wissel, mar foar ZooParc Overloon en AquaZoo Friesland seach men goede kânsen om wer finansjeel sûne attraksjes te wurden.&lt;ref&gt;{{Aut|Westera, Jan}}, ''[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?code=LC&amp;date=20150219&amp;v2=true&amp;id=LC-20150219-NO01026005 AquaZoo weer in handen Libéma]'', yn: de ''[[Ljouwerter Krante]]'', 19 febrewaris 2015.&lt;/ref&gt; De trochstart fan AquaZoo Friesland yn [[2015]] ferrûn muoisum, mei't der in protte efterstallich [[ûnderhâld]] wie en inkele grutte putten (lykas it graven fan in bad foar it [[seeliuw]]eferbliuw) healôf lizzen bleaun wiene.&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;/&gt;

==Utwreiding==
Sûnt [[2016]] wurdt AquaZoo mei tuskenskoften útwreide. Sa kamen der yn [[juny]] [[2016]] [[iisbear]]en by,&lt;ref&gt;[https://www.aquazoo.nl/nieuws/ijsberen-felix-en-nanu-naar-aquazoo-friesland/ ''IJsberen Felix en Nanu naar AquaZoo Friesland'', AquaZoo nijs, 24 maaie 2016.]&lt;/ref&gt; yn [[july]] [[2017]] [[Nylkrokkedil]]len.&lt;ref&gt;{{Aut|Buitenwerf, Arodi}}, [http://www.lc.nl/friesland/Nijlkrokodillen-in-Aqua-Zoo-Friesland-1200-bezoekers-bij-kennismaking-achter-dik-glas-video-22359792.html ''Nijlkrokodillen in Aqua Zoo Friesland: 1200 bezoekers bij kennismaking achter dik glas'', yn: de ''Ljouwerter Krante'', 14 july 2017.]&lt;/ref&gt; en yn [[oktober]] [[2019]] [[loaiert]]s.&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;/&gt; De iisbearen soargen yn [[2016]] mei foar it rekôroantal besikers fan 130.000.&lt;ref name=&quot;lc 6-1-18&quot;&gt;{{Fuotnoat|{{Aut|Santema, Pier Abe}}, ''Record voor AquaZoo met Nijlkrokodillen'', yn: de ''[[Ljouwerter Krante]]'', 6 jannewaris 2018, s. 20.}} ([https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=LC-20180106-ZU01020003 kepp.])&lt;/ref&gt; (Ta ferliking: yn [[2015]] wiene der noch 85.000 besikers.)&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;/&gt; Troch de Nylkrokkedillen passearren yn [[2017]] 155.000 minsken de kassa, wat op 'e nij in rekôr wie.&lt;ref name=&quot;lc 6-1-18&quot;/&gt; 

Neffens fêstigingsmanager Jeroen Loomeijer, dy't yn [[jannewaris]] [[2018]] sitearre waard yn 'e ''[[Ljouwerter Krante]]'', kamen in protte lju nochris werom, en wiene der per [[1&amp;nbsp;jannewaris]] [[2018]] sa'n 5.500 [[jierkaart]]hâlders. Under de besikers wiene neffens him in soad [[Dútslân|Dútske]] [[toerist]]en dy't har [[fakânsje]] yn Fryslân trochbrochten, en teffens groeide de belangstelling fan ynwenners fan û.m. [[Drinte]] en [[Noard-Hollân]] fanwegen de &quot;ynteressante kolleksje bisten&quot;.&lt;ref name=&quot;lc 6-1-18&quot;/&gt; De úteinlike ambysje fan AquaZoo is neffens Loomeijer in besikersoantal fan 200.000 minsken jiers.&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;/&gt; Foar [[2018]] waard ynset op 170.000.&lt;ref name=&quot;lc 6-1-18&quot;/&gt; 

Yn [[2018]] kamen der gjin nije bisten by om't dat jiers ynstee it [[parkearterrein]] en de [[húske]]s fernijd waarden. Ek waarden ferskate fan 'e besteande bisteferbliuwen, lykas de [[ûle]]foliêre, alhiel [[renovaasje|renovearre]].&lt;ref name=&quot;lc 6-1-18&quot;/&gt; Yn [[2019]] waarden in stikmannich [[beam]]men rûge, dy't ûnhandige ticht by it iisbeareferbliuw stiene.&lt;ref name=&quot;lc-exotisch&quot;/&gt; Mids [[2021]] waard úteinset mei de oanlis foar in nij ferbliuw foar in pearke [[Sibearyske tiger]]s.&lt;ref&gt;[https://lc.nl/friesland/leeuwarden/Siberische-tijgers-naar-AquaZoo-26898273.html ——, ''Er komen twee Siberische tijgers naar AquaZoo'', yn: de ''Ljouwerter Krante'', 22 juny 2021.]&lt;/ref&gt; De beide grutte katten arrivearren yn [[april]] [[2022]] yn 'e dieretún.&lt;ref&gt;[https://www.omropfryslan.nl/nieuws/1145665-aida-en-vadim-zijn-leeuwarden-twee-publiekstrekkers-voor-aquazoo ——, ''Aïda en Vadim zijn in Leeuwarden: twee publiekstrekkers voor AquaZoo'', op: Omrop Fryslân, 29 april 2022.]&lt;/ref&gt;

== Galery ==
&lt;gallery heights=&quot;150&quot; widths=&quot;200&quot;&gt;
7101 Pacu Aqua Zoo.Leeuwarden.GroteWielen Recreatiegebied De Groene Ster Dierentuin Watertuin.jpg|Akwarium
7140 Aquazoo.Leeuwarden.GroteWielen.jpg|Otterferbliuw
7212 Aqua Zoo.Leeuwarden.GroteWielen Recreatiegebied De Groene Ster Dierentuin Watertuin.jpg|Pinguinferbliuw
7149 Aquazoo.Leeuwarden.GroteWielen.jpg|Kangaroeferbliuw
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist|2}}
}}

[[Kategory:Bedriuw yn Ljouwert]]
[[Kategory:Dieretún yn Fryslân]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 1994]]
[[Kategory:Bouwurk út 1994]]</text>
      <sha1>1irya964wx9mzn9bo86zepjqrqcdkgt</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dieretún</title>
    <ns>0</ns>
    <id>69238</id>
    <revision>
      <id>1084555</id>
      <parentid>1007133</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T12:11:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hjoeddeiske sitewaasje */ oars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4882" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|right|thumb|250px|De yngong fan it eardere [[Noarderdierepark]], yn [[Emmen]].]]
In '''dieretún''', '''bistetún''' of mei in [[Ingelsk|anglisisme]] '''zoo''' (koart foar ''zoological garden'', &quot;[[soölogy]]ske tún&quot;) is in samling libbene, fan oarsprong wylde [[bist]]en, dy't yn finzenskip holden wurde op in plak dêr't se besjoen wurde kinne troch it publyk.

== Untwikkeling ==
Histoarysk komt de dieretún fuort út 'e [[menazjery]]en fan frjemde bisten dy't keningen en oare lju fan [[adel]] yn 'e [[Midsiuwen]] wol opbouden. De âldste noch besteande dieretún, ''[[Tiergarten Schönbrunn]]'', yn 'e [[Eastenryk]]ske haadstêd [[Wenen]], begûn ek as sa'n menazjery, yn [[1752]], doe't er stifte waard yn opdracht fan keizer [[Frâns I, hillich Roomsk keizer|Frâns I fan Dútslân]], de man fan [[Marije Teresa fan Eastenryk]]. Foarhinne wiene dieretunen poer in foarm fan [[minske|minsklike]] ferdivedaasje, wêrby't hoegenamt gjin rekken holden waard mei it wolwêzen fan 'e bisten, dy't faak yn fiersten te lytse koaien holden waarden oant se weikwûnen en deagiene. Sûnt de midden fan 'e [[tweintichste iuw]] binne datsoarte fan dieretunen lokkigernôch fierhinne útband, al komme se fral yn ûntwikkelingslannen noch altyd wol foar. Ek de lytse saneamde ''[[roadside zoo]]s'' fan 'e Feriene Steaten, dy't oan gjin inkele regeljouwing bûn binne, hearre lykwols yn 'e regel ta dit slach dieretún.

De moderne dieretún lit him faak leaver fan &quot;dierepark&quot; of &quot;soo&quot; of sokssawat neame, om 'e assosjaasje mei de minne âlde tiid tsjin te gean. De bisten krije op 't heden ornaris alle romte dy't se brek binne om in ridlik noflik bestean te lieden, en boppedat betinkt men allegeduerigen nije dingen om se wat te jaan om út te finen. Sa wurdt faak it fretten dat se krije op ynvintive manearen ferstoppe of op dreech berikbere plakken weibrocht, sadat de bisten al har fernimstigens brûke moatte om oan 'e kost te kommen, sa't se dat yn it wyld ek dwaan moatte soene. Njonken de bettere libbensomstannichheden foar de bisten is minsklike ferdivedaasje ek net mear it wichtichste doel fan moderne dieretunen, mar mear in middel ta in doel: dieretunen profilearje har tsjintwurdich fral as ynstellings dy't oan 'e iene kant it publyk wat bybringe wolle, wylst se oan 'e oare kant djip behelle binne yn 'e bewissiging fan it oerlibjen fan bedrige bistesoarten.

== Underskate soarten dieretunen ==
De besteane ferskate spesjale soarten dieretunen:
* [[safarypark]]: in dieretún dêr't de bisten heal yn it wyld oer in hiel grut gebiet ferspraat libje, en de besikers mei de [[auto]] troch de ôffrede stikken lân ride dy't troch de ferskate [[soarte]]n bewenne wurde;
* [[bernebuorkerij]]: in dieretún dêr't allinne mar [[fee]] en oare [[domestisearre bist]]en holden wurde;
* [[iepenbier akwarium]]: in dieretún dêr't [[fisken]] en oare soarten ûnderwetterfauna tentoansteld wurde;
* [[dolfinarium]]: in dieretún dêr't [[seesûchdier]]en tentoansteld wurde, en dêr't guon bisten faak ek traind wurde om foarstellings te jaan, fral [[dolfyn|dolfinen]].

== Hjoeddeiske sitewaasje ==
Tsjinstwurdich binne der wrâldwiid sa'n 3.000 dieretunen, wêrfan 250 yn 'e [[Jeropeeske Uny]]. Yn Jeropa moatte bistetunen oer in spesjale [[dieretúnfergunning]] beskikke. Yn [[Nederlân]] binne de bekendste dieretunen [[Artis]], yn [[Amsterdam]]; [[Diergaarde Blijdorp]], yn [[Rotterdam]]; it [[Wildlands Adventure Zoo Emmen|Wildlands]], yn Emmen; [[Burgers' Zoo]] yn [[Arnhim]]; [[Safaripark Beekse Bergen]], yn westlik [[Noard-Brabân]]; [[Ouwehands Dierenpark]], yn [[Renen]]; en it [[Dolfinarium Harderwijk]], yn [[Hurderwyk]]. Yn [[Fryslân]] bestiet ien dieretún, [[Aqua Zoo Friesland]] (it eardere Otterpark Aqua Lutra), yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]].

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Giants of the Savanna Inhabitants.jpg|de bisten fan 'e [[Afrika]]anske [[savanne]], yn 'e ''Dallas Zoo''
Ofbyld:Zoo-sp.jpg|de [[apen|ape-eilannen]], yn 'e dieretún fan [[São Paulo (stêd)|São Paulo]]
Ofbyld:Giraffes at west midlands safari park.jpg|[[sjiraffe]]n yn it ''West Midlands Safari Park''
Ofbyld:Seals@melb zoo.jpg|[[seeliuw]]en yn 'e ''Melbourne Zoo''
Ofbyld:Amurtiger.jpg|in [[Amoertiger]] yn 'e ''Zürich Zoo''
Ofbyld:Berliner Zoo Bao-Bao 1.JPG|in [[reuzepanda]] yn 'e ''Berliner Zoo''
Ofbyld:Bristol.zoo.aquarium.arp.jpg|de [[Súdeast-Aazje|Súdeastaziatyske]] ''tank'' fan it ''Bristol Zoo Aquarium''
Ofbyld:Tiergarten Schoenbrunn overview.jpg|in [[iisbear]] sjocht del op dieretúnbesikers yn 'e [[Wenen|Weenske]] ''Tiergarten Schönbrunn''
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Zoo ''Notes'' en ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Zoos}}
}}

[[Kategory:Dieretún| ]]
[[Kategory:Rekreaasje]]
[[Kategory:Soölogy]]
[[Kategory:Natoerbeskerming]]</text>
      <sha1>5bol71oyva3ave1mzc6d9icjygvy67f</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084557</id>
      <parentid>1084555</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T12:14:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>oars</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4930" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|right|thumb|250px|De yngong fan de útrweiding oan de Noardbargeres fan it eardere [[Noorder Dierenpark Emmen]], yn [[Emmen]].]]
In '''dieretún''', '''bistetún''' of mei in [[Ingelsk|anglisisme]] '''zoo''' (koart foar ''zoological garden'', &quot;[[soölogy]]ske tún&quot;) is in samling libbene, fan oarsprong wylde [[bist]]en, dy't yn finzenskip holden wurde op in plak dêr't se besjoen wurde kinne troch it publyk.

== Untwikkeling ==
Histoarysk komt de dieretún fuort út 'e [[menazjery]]en fan frjemde bisten dy't keningen en oare lju fan [[adel]] yn 'e [[Midsiuwen]] wol opbouden. De âldste noch besteande dieretún, ''[[Tiergarten Schönbrunn]]'', yn 'e [[Eastenryk]]ske haadstêd [[Wenen]], begûn ek as sa'n menazjery, yn [[1752]], doe't er stifte waard yn opdracht fan keizer [[Frâns I, hillich Roomsk keizer|Frâns I fan Dútslân]], de man fan [[Marije Teresa fan Eastenryk]]. Foarhinne wiene dieretunen poer in foarm fan [[minske|minsklike]] ferdivedaasje, wêrby't hoegenamt gjin rekken holden waard mei it wolwêzen fan 'e bisten, dy't faak yn fiersten te lytse koaien holden waarden oant se weikwûnen en deagiene. Sûnt de midden fan 'e [[tweintichste iuw]] binne datsoarte fan dieretunen lokkigernôch fierhinne útband, al komme se fral yn ûntwikkelingslannen noch altyd wol foar. Ek de lytse saneamde ''[[roadside zoo]]s'' fan 'e Feriene Steaten, dy't oan gjin inkele regeljouwing bûn binne, hearre lykwols yn 'e regel ta dit slach dieretún.

De moderne dieretún lit him faak leaver fan &quot;dierepark&quot; of &quot;soo&quot; of sokssawat neame, om 'e assosjaasje mei de minne âlde tiid tsjin te gean. De bisten krije op 't heden ornaris alle romte dy't se brek binne om in ridlik noflik bestean te lieden, en boppedat betinkt men allegeduerigen nije dingen om se wat te jaan om út te finen. Sa wurdt faak it fretten dat se krije op ynvintive manearen ferstoppe of op dreech berikbere plakken weibrocht, sadat de bisten al har fernimstigens brûke moatte om oan 'e kost te kommen, sa't se dat yn it wyld ek dwaan moatte soene. Njonken de bettere libbensomstannichheden foar de bisten is minsklike ferdivedaasje ek net mear it wichtichste doel fan moderne dieretunen, mar mear in middel ta in doel: dieretunen profilearje har tsjintwurdich fral as ynstellings dy't oan 'e iene kant it publyk wat bybringe wolle, wylst se oan 'e oare kant djip behelle binne yn 'e bewissiging fan it oerlibjen fan bedrige bistesoarten.

== Underskate soarten dieretunen ==
De besteane ferskate spesjale soarten dieretunen:
* [[safarypark]]: in dieretún dêr't de bisten heal yn it wyld oer in hiel grut gebiet ferspraat libje, en de besikers mei de [[auto]] troch de ôffrede stikken lân ride dy't troch de ferskate [[soarte]]n bewenne wurde;
* [[bernebuorkerij]]: in dieretún dêr't allinne mar [[fee]] en oare [[domestisearre bist]]en holden wurde;
* [[iepenbier akwarium]]: in dieretún dêr't [[fisken]] en oare soarten ûnderwetterfauna tentoansteld wurde;
* [[dolfinarium]]: in dieretún dêr't [[seesûchdier]]en tentoansteld wurde, en dêr't guon bisten faak ek traind wurde om foarstellings te jaan, fral [[dolfyn|dolfinen]].

== Hjoeddeiske sitewaasje ==
Tsjinstwurdich binne der wrâldwiid sa'n 3.000 dieretunen, wêrfan 250 yn 'e [[Jeropeeske Uny]]. Yn Jeropa moatte bistetunen oer in spesjale [[dieretúnfergunning]] beskikke. Yn [[Nederlân]] binne de bekendste dieretunen [[Artis]], yn [[Amsterdam]]; [[Diergaarde Blijdorp]], yn [[Rotterdam]]; it [[Wildlands Adventure Zoo Emmen|Wildlands]], yn Emmen; [[Burgers' Zoo]] yn [[Arnhim]]; [[Safaripark Beekse Bergen]], yn westlik [[Noard-Brabân]]; [[Ouwehands Dierenpark]], yn [[Renen]]; en it [[Dolfinarium Harderwijk]], yn [[Hurderwyk]]. Yn [[Fryslân]] bestiet ien dieretún, [[Aqua Zoo Friesland]] (it eardere Otterpark Aqua Lutra), yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]].

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Giants of the Savanna Inhabitants.jpg|de bisten fan 'e [[Afrika]]anske [[savanne]], yn 'e ''Dallas Zoo''
Ofbyld:Zoo-sp.jpg|de [[apen|ape-eilannen]], yn 'e dieretún fan [[São Paulo (stêd)|São Paulo]]
Ofbyld:Giraffes at west midlands safari park.jpg|[[sjiraffe]]n yn it ''West Midlands Safari Park''
Ofbyld:Seals@melb zoo.jpg|[[seeliuw]]en yn 'e ''Melbourne Zoo''
Ofbyld:Amurtiger.jpg|in [[Amoertiger]] yn 'e ''Zürich Zoo''
Ofbyld:Berliner Zoo Bao-Bao 1.JPG|in [[reuzepanda]] yn 'e ''Berliner Zoo''
Ofbyld:Bristol.zoo.aquarium.arp.jpg|de [[Súdeast-Aazje|Súdeastaziatyske]] ''tank'' fan it ''Bristol Zoo Aquarium''
Ofbyld:Tiergarten Schoenbrunn overview.jpg|in [[iisbear]] sjocht del op dieretúnbesikers yn 'e [[Wenen|Weenske]] ''Tiergarten Schönbrunn''
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Zoo ''Notes'' en ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Zoos}}
}}

[[Kategory:Dieretún| ]]
[[Kategory:Rekreaasje]]
[[Kategory:Soölogy]]
[[Kategory:Natoerbeskerming]]</text>
      <sha1>frukx9mzvyxtuvqyhyl7jjmwxhktxfg</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084558</id>
      <parentid>1084557</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T13:22:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Hjoeddeiske sitewaasje */ List fan eardere bistetunen yn Nederlân</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6874" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|right|thumb|250px|De yngong fan de útrweiding oan de Noardbargeres fan it eardere [[Noorder Dierenpark Emmen]], yn [[Emmen]].]]
In '''dieretún''', '''bistetún''' of mei in [[Ingelsk|anglisisme]] '''zoo''' (koart foar ''zoological garden'', &quot;[[soölogy]]ske tún&quot;) is in samling libbene, fan oarsprong wylde [[bist]]en, dy't yn finzenskip holden wurde op in plak dêr't se besjoen wurde kinne troch it publyk.

== Untwikkeling ==
Histoarysk komt de dieretún fuort út 'e [[menazjery]]en fan frjemde bisten dy't keningen en oare lju fan [[adel]] yn 'e [[Midsiuwen]] wol opbouden. De âldste noch besteande dieretún, ''[[Tiergarten Schönbrunn]]'', yn 'e [[Eastenryk]]ske haadstêd [[Wenen]], begûn ek as sa'n menazjery, yn [[1752]], doe't er stifte waard yn opdracht fan keizer [[Frâns I, hillich Roomsk keizer|Frâns I fan Dútslân]], de man fan [[Marije Teresa fan Eastenryk]]. Foarhinne wiene dieretunen poer in foarm fan [[minske|minsklike]] ferdivedaasje, wêrby't hoegenamt gjin rekken holden waard mei it wolwêzen fan 'e bisten, dy't faak yn fiersten te lytse koaien holden waarden oant se weikwûnen en deagiene. Sûnt de midden fan 'e [[tweintichste iuw]] binne datsoarte fan dieretunen lokkigernôch fierhinne útband, al komme se fral yn ûntwikkelingslannen noch altyd wol foar. Ek de lytse saneamde ''[[roadside zoo]]s'' fan 'e Feriene Steaten, dy't oan gjin inkele regeljouwing bûn binne, hearre lykwols yn 'e regel ta dit slach dieretún.

De moderne dieretún lit him faak leaver fan &quot;dierepark&quot; of &quot;soo&quot; of sokssawat neame, om 'e assosjaasje mei de minne âlde tiid tsjin te gean. De bisten krije op 't heden ornaris alle romte dy't se brek binne om in ridlik noflik bestean te lieden, en boppedat betinkt men allegeduerigen nije dingen om se wat te jaan om út te finen. Sa wurdt faak it fretten dat se krije op ynvintive manearen ferstoppe of op dreech berikbere plakken weibrocht, sadat de bisten al har fernimstigens brûke moatte om oan 'e kost te kommen, sa't se dat yn it wyld ek dwaan moatte soene. Njonken de bettere libbensomstannichheden foar de bisten is minsklike ferdivedaasje ek net mear it wichtichste doel fan moderne dieretunen, mar mear in middel ta in doel: dieretunen profilearje har tsjintwurdich fral as ynstellings dy't oan 'e iene kant it publyk wat bybringe wolle, wylst se oan 'e oare kant djip behelle binne yn 'e bewissiging fan it oerlibjen fan bedrige bistesoarten.

== Underskate soarten dieretunen ==
De besteane ferskate spesjale soarten dieretunen:
* [[safarypark]]: in dieretún dêr't de bisten heal yn it wyld oer in hiel grut gebiet ferspraat libje, en de besikers mei de [[auto]] troch de ôffrede stikken lân ride dy't troch de ferskate [[soarte]]n bewenne wurde;
* [[bernebuorkerij]]: in dieretún dêr't allinne mar [[fee]] en oare [[domestisearre bist]]en holden wurde;
* [[iepenbier akwarium]]: in dieretún dêr't [[fisken]] en oare soarten ûnderwetterfauna tentoansteld wurde;
* [[dolfinarium]]: in dieretún dêr't [[seesûchdier]]en tentoansteld wurde, en dêr't guon bisten faak ek traind wurde om foarstellings te jaan, fral [[dolfyn|dolfinen]].

== Hjoeddeiske sitewaasje ==
Tsjinstwurdich binne der wrâldwiid sa'n 3.000 dieretunen, wêrfan 250 yn 'e [[Jeropeeske Uny]]. Yn Jeropa moatte bistetunen oer in spesjale [[dieretúnfergunning]] beskikke. Yn [[Nederlân]] binne de bekendste dieretunen [[Artis]], yn [[Amsterdam]]; [[Diergaarde Blijdorp]], yn [[Rotterdam]]; it [[Wildlands Adventure Zoo Emmen|Wildlands]], yn Emmen; [[Burgers' Zoo]] yn [[Arnhim]]; [[Safaripark Beekse Bergen]], yn westlik [[Noard-Brabân]]; [[Ouwehands Dierenpark]], yn [[Renen]]; en it [[Dolfinarium Harderwijk]], yn [[Hurderwyk]]. Yn [[Fryslân]] bestiet ien dieretún, [[Aqua Zoo Friesland]] (it eardere Otterpark Aqua Lutra), yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]].

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Giants of the Savanna Inhabitants.jpg|de bisten fan 'e [[Afrika]]anske [[savanne]], yn 'e ''Dallas Zoo''
Ofbyld:Zoo-sp.jpg|de [[apen|ape-eilannen]], yn 'e dieretún fan [[São Paulo (stêd)|São Paulo]]
Ofbyld:Giraffes at west midlands safari park.jpg|[[sjiraffe]]n yn it ''West Midlands Safari Park''
Ofbyld:Seals@melb zoo.jpg|[[seeliuw]]en yn 'e ''Melbourne Zoo''
Ofbyld:Amurtiger.jpg|in [[Amoertiger]] yn 'e ''Zürich Zoo''
Ofbyld:Berliner Zoo Bao-Bao 1.JPG|in [[reuzepanda]] yn 'e ''Berliner Zoo''
Ofbyld:Bristol.zoo.aquarium.arp.jpg|de [[Súdeast-Aazje|Súdeastaziatyske]] ''tank'' fan it ''Bristol Zoo Aquarium''
Ofbyld:Tiergarten Schoenbrunn overview.jpg|in [[iisbear]] sjocht del op dieretúnbesikers yn 'e [[Wenen|Weenske]] ''Tiergarten Schönbrunn''
&lt;/gallery&gt;

==List fan eardere bistetunen yn Nederlân==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Provinsje
! Iepene
! Slúten
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:Vernieuwdetoegangspoort.jpg|100px]]
|Animali Vogel- en dierenpark
|[[Eindhoven]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1951]]
|[[1961]]
|Yn 2020 binne de oerbleaune restanten fan it park hielendal ôfbrutsen. Allinnich it poartgebou is behâlden bleaun.
|-
|[[Ofbyld:Overzicht wandelpad door het dierenpark, bij de ingang van de Vlindertuin en de uitgang van het park - Emmen - 20530278 - RCE.jpg|100px]]
|[[Noorder Dierenpark Emmen]]
|[[Emmen]]
|[[Drinte]]
|[[1935]]
|[[2015]]
|Yn [[2016]] opgien yn [[Wildlands Adventure Zoo Emmen]].
|-
|[[Ofbyld:Exterieur TOEGANGSHEK - Wassenaar - 20307566 - RCE.jpg|100px]]
|Dierenpark Wassenaar
|[[Wassenaar]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1937]]
|[[1985]]
|
|-
|
|Dierenpark Wissel
|[[Wissel (Epe)|Wissel]]
|[[Gelderlân]]
|[[1967]]
|[[2015]]
|Tichtgien ta gefolch fan it fallisemint fan it memmebedriuw Zodiac Zoos
|-
|
|Dolfirama
|[[Zandvoort]]
|[[Noard-Hollân]]
|[[1969]]
|[[1988]]
|
|-
|[[Ofbyld:DolfirodamScharendijke1974.jpg|100px]]
|Dolfirodam
|[[Rotterdam]],&lt;br&gt;[[Scharendijke]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1970]]
|[[1980]]
|
|-
|[[Ofbyld:Valkenburg-Trichterberggroeve (1).jpg|100px]]
|Grottenaquarium Valkenburg
|[[Falkenburch oan de Geul|Falkenburch]]
|[[Súd-Limburch]]
|fyftiger jierren
|[[2014]]
|
|-
|[[Ofbyld:Haagse dierentuin, Olifantenverblijf 1863.jpg|100px]]
|Haagse Dierentuin
|[[De Haach]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1863]]
|[[1943]]
|De bistetún moast yn 1943 plak meitsje foar de [[Atlantikwall]].
|-
|
|Klant’s Dierentuin
|[[Falkenburch oan de Geul|Falkenburch]]
|[[Súd-Limburch]]
|[[1947]]
|[[1973]]
|
|-
|
|Labyrinth Boekelo
|[[Boekelo (Ynskedee)|Boekelo]]
|[[Oerisel]]
|[[2002]]
|[[2012]]
|-
|
|Tilburgs dierenpark
|[[Tilburg]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1932]]
|[[1973]]
|
|-
|
|Tropisch Oosten
|[[Silvolde]]
|[[Gelderlân]]
|[[1952]]
|[[1981]]
|
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Zoo ''Notes'' en ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Zoos}}
}}

[[Kategory:Dieretún| ]]
[[Kategory:Rekreaasje]]
[[Kategory:Soölogy]]
[[Kategory:Natoerbeskerming]]</text>
      <sha1>0tm0nks2ryndbymuop1p9m53pm4b2vu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084561</id>
      <parentid>1084558</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:37:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>Hjoeddeiske bistetunen yn Nederlân</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8573" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|right|thumb|250px|De yngong fan de útrweiding oan de Noardbargeres fan it eardere [[Noorder Dierenpark Emmen]], yn [[Emmen]].]]
In '''dieretún''', '''bistetún''' of mei in [[Ingelsk|anglisisme]] '''zoo''' (koart foar ''zoological garden'', &quot;[[soölogy]]ske tún&quot;) is in samling libbene, fan oarsprong wylde [[bist]]en, dy't yn finzenskip holden wurde op in plak dêr't se besjoen wurde kinne troch it publyk.

== Untwikkeling ==
Histoarysk komt de dieretún fuort út 'e [[menazjery]]en fan frjemde bisten dy't keningen en oare lju fan [[adel]] yn 'e [[Midsiuwen]] wol opbouden. De âldste noch besteande dieretún, ''[[Tiergarten Schönbrunn]]'', yn 'e [[Eastenryk]]ske haadstêd [[Wenen]], begûn ek as sa'n menazjery, yn [[1752]], doe't er stifte waard yn opdracht fan keizer [[Frâns I, hillich Roomsk keizer|Frâns I fan Dútslân]], de man fan [[Marije Teresa fan Eastenryk]]. Foarhinne wiene dieretunen poer in foarm fan [[minske|minsklike]] ferdivedaasje, wêrby't hoegenamt gjin rekken holden waard mei it wolwêzen fan 'e bisten, dy't faak yn fiersten te lytse koaien holden waarden oant se weikwûnen en deagiene. Sûnt de midden fan 'e [[tweintichste iuw]] binne datsoarte fan dieretunen lokkigernôch fierhinne útband, al komme se fral yn ûntwikkelingslannen noch altyd wol foar. Ek de lytse saneamde ''[[roadside zoo]]s'' fan 'e Feriene Steaten, dy't oan gjin inkele regeljouwing bûn binne, hearre lykwols yn 'e regel ta dit slach dieretún.

De moderne dieretún lit him faak leaver fan &quot;dierepark&quot; of &quot;soo&quot; of sokssawat neame, om 'e assosjaasje mei de minne âlde tiid tsjin te gean. De bisten krije op 't heden ornaris alle romte dy't se brek binne om in ridlik noflik bestean te lieden, en boppedat betinkt men allegeduerigen nije dingen om se wat te jaan om út te finen. Sa wurdt faak it fretten dat se krije op ynvintive manearen ferstoppe of op dreech berikbere plakken weibrocht, sadat de bisten al har fernimstigens brûke moatte om oan 'e kost te kommen, sa't se dat yn it wyld ek dwaan moatte soene. Njonken de bettere libbensomstannichheden foar de bisten is minsklike ferdivedaasje ek net mear it wichtichste doel fan moderne dieretunen, mar mear in middel ta in doel: dieretunen profilearje har tsjintwurdich fral as ynstellings dy't oan 'e iene kant it publyk wat bybringe wolle, wylst se oan 'e oare kant djip behelle binne yn 'e bewissiging fan it oerlibjen fan bedrige bistesoarten.

== Underskate soarten dieretunen ==
De besteane ferskate spesjale soarten dieretunen:
* [[safarypark]]: in dieretún dêr't de bisten heal yn it wyld oer in hiel grut gebiet ferspraat libje, en de besikers mei de [[auto]] troch de ôffrede stikken lân ride dy't troch de ferskate [[soarte]]n bewenne wurde;
* [[bernebuorkerij]]: in dieretún dêr't allinne mar [[fee]] en oare [[domestisearre bist]]en holden wurde;
* [[iepenbier akwarium]]: in dieretún dêr't [[fisken]] en oare soarten ûnderwetterfauna tentoansteld wurde;
* [[dolfinarium]]: in dieretún dêr't [[seesûchdier]]en tentoansteld wurde, en dêr't guon bisten faak ek traind wurde om foarstellings te jaan, fral [[dolfyn|dolfinen]].

== Hjoeddeiske sitewaasje ==
Tsjinstwurdich binne der wrâldwiid sa'n 3.000 dieretunen, wêrfan 250 yn 'e [[Jeropeeske Uny]]. Yn Jeropa moatte bistetunen oer in spesjale [[dieretúnfergunning]] beskikke. Yn [[Nederlân]] binne de bekendste dieretunen:

===List fan Hjoeddeiske bistetunen yn Nederlân===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!colspan=6|Bistetunen yn Fryslân
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Gemeente
! Iepene
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:7186 Aquazoo.Leeuwarden.GroteWielen.jpg|100px]]
|[[AquaZoo Friesland|AquaZoo]]
|[[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]
|[[Ljouwert (gemeente)|Ljouwert]]
|[[1994]]
| oprjochte as Otterpark Aqualutra
|-
|
|[[Dierepark SanjesZoo]]
|[[De Westereen]]
|[[Dantumadiel]]
|[[2012]]
|ûnderdiel fan [[Boarters- en Bistepark SanjesFertier|SanjesFertier]]
|-
!colspan=6|Bistetunen yn Nederlân
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Provinsje
! Iepene
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:Apenheul Primate Park (6488535799).jpg|100px]]
|[[Apenheul]]
|[[Apeldoarn]]
|[[Gelderlân]]
|[[1971]]
|
|-
|[[Ofbyld:NL-Artis-ingang.jpg|100px]]
|[[Artis]]
|[[Amsterdam]]
|[[Noard-Hollân]]
|[[1838]]
|âldste bistetún fan Nederlân
|-
|[[Ofbyld:Springtime at the entrance of Burgers Zoo Arnhem-Schaarsbergen at 19 March 2015 - panoramio.jpg|100px]]
|[[Burgers' Zoo]]
|[[Arnhim]]
|[[Gelderlân]]
|[[1913]]
|
|-
|
|[[DierenPark Amersfoort]]
|[[Amersfoart]]
|[[Utert (provinsje)|Utert]]
|[[1948]]
|-
|
|[[Dierenrijk]]
|[[Mierlo]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[2004]]
|-
|[[Ofbyld:Blijdorp entree.jpg|100px]]
|[[Diergaarde Blijdorp]]
|[[Rotterdam]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1855]]
|
|-
|
|[[GaiaZoo]]
|[[Kerkrade]]
|[[Limburch (Nederlân)|Limburch]]
|[[2005]]
|Oant 2011 hjitte de bistetún GaiaPark.
|-
|[[Ofbyld:Ouwehands bord.JPG|100px]]
|[[Ouwehands Dierenpark]]
|[[Rhenen]]
|[[Utert (provinsje)|Utert]]
|[[1932]]
|By de Slach om de Grebbeberch waard in grut part fan de bistetún ferwoaste.
|-
|[[Ofbyld:Entrance Safaripark Beekse Bergen Netherlands.JPG|100px]]
|[[Safaripark Beekse Bergen]]
|[[Hilvarenbeek]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1968]]
|-
|
|[[Vogelpark Avifauna]]
|[[Alphen aan den Rijn]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1950]]
|
|-
|[[Ofbyld:Wildlands Adventure Zoo Emmen at night, Emmen (2019) 01.jpg|100px]]
|[[Wildlands Adventure Zoo Emmen]]
|[[Emmen]]
|[[Drinte]]
|[[2016]]
|Tenei kaam út it [[Noorder Dierepark Emmen]].
|-
|
|[[ZooParc Overloon]]
|[[Overloon]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[2000]]
|
|}

===List fan eardere bistetunen yn Nederlân===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Provinsje
! Iepene
! Slúten
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:Vernieuwdetoegangspoort.jpg|100px]]
|Animali Vogel- en dierenpark
|[[Eindhoven]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1951]]
|[[1961]]
|Yn 2020 binne de oerbleaune restanten fan it park hielendal ôfbrutsen. Allinnich it poartgebou is behâlden bleaun.
|-
|[[Ofbyld:Overzicht wandelpad door het dierenpark, bij de ingang van de Vlindertuin en de uitgang van het park - Emmen - 20530278 - RCE.jpg|100px]]
|[[Noorder Dierenpark Emmen]]
|[[Emmen]]
|[[Drinte]]
|[[1935]]
|[[2015]]
|Yn [[2016]] opgien yn [[Wildlands Adventure Zoo Emmen]].
|-
|[[Ofbyld:Exterieur TOEGANGSHEK - Wassenaar - 20307566 - RCE.jpg|100px]]
|Dierenpark Wassenaar
|[[Wassenaar]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1937]]
|[[1985]]
|
|-
|
|Dierenpark Wissel
|[[Wissel (Epe)|Wissel]]
|[[Gelderlân]]
|[[1967]]
|[[2015]]
|Tichtgien ta gefolch fan it fallisemint fan it memmebedriuw Zodiac Zoos
|-
|
|Dolfirama
|[[Zandvoort]]
|[[Noard-Hollân]]
|[[1969]]
|[[1988]]
|
|-
|[[Ofbyld:DolfirodamScharendijke1974.jpg|100px]]
|Dolfirodam
|[[Rotterdam]],&lt;br&gt;[[Scharendijke]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1970]]
|[[1980]]
|
|-
|[[Ofbyld:Valkenburg-Trichterberggroeve (1).jpg|100px]]
|Grottenaquarium Valkenburg
|[[Falkenburch oan de Geul|Falkenburch]]
|[[Súd-Limburch]]
|fyftiger jierren
|[[2014]]
|
|-
|[[Ofbyld:Haagse dierentuin, Olifantenverblijf 1863.jpg|100px]]
|Haagse Dierentuin
|[[De Haach]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1863]]
|[[1943]]
|De bistetún moast yn 1943 plak meitsje foar de [[Atlantikwall]].
|-
|
|Klant’s Dierentuin
|[[Falkenburch oan de Geul|Falkenburch]]
|[[Súd-Limburch]]
|[[1947]]
|[[1973]]
|
|-
|
|Labyrinth Boekelo
|[[Boekelo (Ynskedee)|Boekelo]]
|[[Oerisel]]
|[[2002]]
|[[2012]]
|-
|
|Tilburgs dierenpark
|[[Tilburg]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1932]]
|[[1973]]
|
|-
|
|Tropisch Oosten
|[[Silvolde]]
|[[Gelderlân]]
|[[1952]]
|[[1981]]
|
|}

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Giants of the Savanna Inhabitants.jpg|de bisten fan 'e [[Afrika]]anske [[savanne]], yn 'e ''Dallas Zoo''
Ofbyld:Zoo-sp.jpg|de [[apen|ape-eilannen]], yn 'e dieretún fan [[São Paulo (stêd)|São Paulo]]
Ofbyld:Giraffes at west midlands safari park.jpg|[[sjiraffe]]n yn it ''West Midlands Safari Park''
Ofbyld:Seals@melb zoo.jpg|[[seeliuw]]en yn 'e ''Melbourne Zoo''
Ofbyld:Amurtiger.jpg|in [[Amoertiger]] yn 'e ''Zürich Zoo''
Ofbyld:Berliner Zoo Bao-Bao 1.JPG|in [[reuzepanda]] yn 'e ''Berliner Zoo''
Ofbyld:Bristol.zoo.aquarium.arp.jpg|de [[Súdeast-Aazje|Súdeastaziatyske]] ''tank'' fan it ''Bristol Zoo Aquarium''
Ofbyld:Tiergarten Schoenbrunn overview.jpg|in [[iisbear]] sjocht del op dieretúnbesikers yn 'e [[Wenen|Weenske]] ''Tiergarten Schönbrunn''
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Zoo ''Notes'' en ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Zoos}}
}}

[[Kategory:Dieretún| ]]
[[Kategory:Rekreaasje]]
[[Kategory:Soölogy]]
[[Kategory:Natoerbeskerming]]</text>
      <sha1>9kejckadvswumbtprqjayox4skb7cgv</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084562</id>
      <parentid>1084561</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:38:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* List fan Hjoeddeiske bistetunen yn Nederlân */ tikfl.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8574" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|right|thumb|250px|De yngong fan de útrweiding oan de Noardbargeres fan it eardere [[Noorder Dierenpark Emmen]], yn [[Emmen]].]]
In '''dieretún''', '''bistetún''' of mei in [[Ingelsk|anglisisme]] '''zoo''' (koart foar ''zoological garden'', &quot;[[soölogy]]ske tún&quot;) is in samling libbene, fan oarsprong wylde [[bist]]en, dy't yn finzenskip holden wurde op in plak dêr't se besjoen wurde kinne troch it publyk.

== Untwikkeling ==
Histoarysk komt de dieretún fuort út 'e [[menazjery]]en fan frjemde bisten dy't keningen en oare lju fan [[adel]] yn 'e [[Midsiuwen]] wol opbouden. De âldste noch besteande dieretún, ''[[Tiergarten Schönbrunn]]'', yn 'e [[Eastenryk]]ske haadstêd [[Wenen]], begûn ek as sa'n menazjery, yn [[1752]], doe't er stifte waard yn opdracht fan keizer [[Frâns I, hillich Roomsk keizer|Frâns I fan Dútslân]], de man fan [[Marije Teresa fan Eastenryk]]. Foarhinne wiene dieretunen poer in foarm fan [[minske|minsklike]] ferdivedaasje, wêrby't hoegenamt gjin rekken holden waard mei it wolwêzen fan 'e bisten, dy't faak yn fiersten te lytse koaien holden waarden oant se weikwûnen en deagiene. Sûnt de midden fan 'e [[tweintichste iuw]] binne datsoarte fan dieretunen lokkigernôch fierhinne útband, al komme se fral yn ûntwikkelingslannen noch altyd wol foar. Ek de lytse saneamde ''[[roadside zoo]]s'' fan 'e Feriene Steaten, dy't oan gjin inkele regeljouwing bûn binne, hearre lykwols yn 'e regel ta dit slach dieretún.

De moderne dieretún lit him faak leaver fan &quot;dierepark&quot; of &quot;soo&quot; of sokssawat neame, om 'e assosjaasje mei de minne âlde tiid tsjin te gean. De bisten krije op 't heden ornaris alle romte dy't se brek binne om in ridlik noflik bestean te lieden, en boppedat betinkt men allegeduerigen nije dingen om se wat te jaan om út te finen. Sa wurdt faak it fretten dat se krije op ynvintive manearen ferstoppe of op dreech berikbere plakken weibrocht, sadat de bisten al har fernimstigens brûke moatte om oan 'e kost te kommen, sa't se dat yn it wyld ek dwaan moatte soene. Njonken de bettere libbensomstannichheden foar de bisten is minsklike ferdivedaasje ek net mear it wichtichste doel fan moderne dieretunen, mar mear in middel ta in doel: dieretunen profilearje har tsjintwurdich fral as ynstellings dy't oan 'e iene kant it publyk wat bybringe wolle, wylst se oan 'e oare kant djip behelle binne yn 'e bewissiging fan it oerlibjen fan bedrige bistesoarten.

== Underskate soarten dieretunen ==
De besteane ferskate spesjale soarten dieretunen:
* [[safarypark]]: in dieretún dêr't de bisten heal yn it wyld oer in hiel grut gebiet ferspraat libje, en de besikers mei de [[auto]] troch de ôffrede stikken lân ride dy't troch de ferskate [[soarte]]n bewenne wurde;
* [[bernebuorkerij]]: in dieretún dêr't allinne mar [[fee]] en oare [[domestisearre bist]]en holden wurde;
* [[iepenbier akwarium]]: in dieretún dêr't [[fisken]] en oare soarten ûnderwetterfauna tentoansteld wurde;
* [[dolfinarium]]: in dieretún dêr't [[seesûchdier]]en tentoansteld wurde, en dêr't guon bisten faak ek traind wurde om foarstellings te jaan, fral [[dolfyn|dolfinen]].

== Hjoeddeiske sitewaasje ==
Tsjinstwurdich binne der wrâldwiid sa'n 3.000 dieretunen, wêrfan 250 yn 'e [[Jeropeeske Uny]]. Yn Jeropa moatte bistetunen oer in spesjale [[dieretúnfergunning]] beskikke. Yn [[Nederlân]] binne de bekendste dieretunen:

===List fan Hjoeddeiske bistetunen yn Nederlân===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!colspan=6|Bistetunen yn Fryslân
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Gemeente
! Iepene
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:7186 Aquazoo.Leeuwarden.GroteWielen.jpg|100px]]
|[[AquaZoo Friesland|AquaZoo]]
|[[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]
|[[Ljouwert (gemeente)|Ljouwert]]
|[[1994]]
| oprjochte as Otterpark Aqualutra
|-
|
|[[Dierepark SanjesZoo]]
|[[De Westereen]]
|[[Dantumadiel]]
|[[2012]]
|ûnderdiel fan [[Boarters- en Bistepark SanjesFertier|SanjesFertier]]
|-
!colspan=6|Bistetunen yn Nederlân
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Provinsje
! Iepene
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:Apenheul Primate Park (6488535799).jpg|100px]]
|[[Apenheul]]
|[[Apeldoarn]]
|[[Gelderlân]]
|[[1971]]
|
|-
|[[Ofbyld:NL-Artis-ingang.jpg|100px]]
|[[Artis]]
|[[Amsterdam]]
|[[Noard-Hollân]]
|[[1838]]
|âldste bistetún fan Nederlân
|-
|[[Ofbyld:Springtime at the entrance of Burgers Zoo Arnhem-Schaarsbergen at 19 March 2015 - panoramio.jpg|100px]]
|[[Burgers' Zoo]]
|[[Arnhim]]
|[[Gelderlân]]
|[[1913]]
|
|-
|
|[[DierenPark Amersfoort]]
|[[Amersfoart]]
|[[Utert (provinsje)|Utert]]
|[[1948]]
|-
|
|[[Dierenrijk]]
|[[Mierlo]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[2004]]
|-
|[[Ofbyld:Blijdorp entree.jpg|100px]]
|[[Diergaarde Blijdorp]]
|[[Rotterdam]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1855]]
|
|-
|
|[[GaiaZoo]]
|[[Kerkrade]]
|[[Limburch (Nederlân)|Limburch]]
|[[2005]]
|Oant 2011 hjitte de bistetún GaiaPark.
|-
|[[Ofbyld:Ouwehands bord.JPG|100px]]
|[[Ouwehands Dierenpark]]
|[[Rhenen]]
|[[Utert (provinsje)|Utert]]
|[[1932]]
|By de Slach om de Grebbeberch waard in grut part fan de bistetún ferwoaste.
|-
|[[Ofbyld:Entrance Safaripark Beekse Bergen Netherlands.JPG|100px]]
|[[Safaripark Beekse Bergen]]
|[[Hilvarenbeek]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1968]]
|-
|
|[[Vogelpark Avifauna]]
|[[Alphen aan den Rijn]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1950]]
|
|-
|[[Ofbyld:Wildlands Adventure Zoo Emmen at night, Emmen (2019) 01.jpg|100px]]
|[[Wildlands Adventure Zoo Emmen]]
|[[Emmen]]
|[[Drinte]]
|[[2016]]
|Tenei kaam út it [[Noorder Dierenpark Emmen]].
|-
|
|[[ZooParc Overloon]]
|[[Overloon]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[2000]]
|
|}

===List fan eardere bistetunen yn Nederlân===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Provinsje
! Iepene
! Slúten
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:Vernieuwdetoegangspoort.jpg|100px]]
|Animali Vogel- en dierenpark
|[[Eindhoven]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1951]]
|[[1961]]
|Yn 2020 binne de oerbleaune restanten fan it park hielendal ôfbrutsen. Allinnich it poartgebou is behâlden bleaun.
|-
|[[Ofbyld:Overzicht wandelpad door het dierenpark, bij de ingang van de Vlindertuin en de uitgang van het park - Emmen - 20530278 - RCE.jpg|100px]]
|[[Noorder Dierenpark Emmen]]
|[[Emmen]]
|[[Drinte]]
|[[1935]]
|[[2015]]
|Yn [[2016]] opgien yn [[Wildlands Adventure Zoo Emmen]].
|-
|[[Ofbyld:Exterieur TOEGANGSHEK - Wassenaar - 20307566 - RCE.jpg|100px]]
|Dierenpark Wassenaar
|[[Wassenaar]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1937]]
|[[1985]]
|
|-
|
|Dierenpark Wissel
|[[Wissel (Epe)|Wissel]]
|[[Gelderlân]]
|[[1967]]
|[[2015]]
|Tichtgien ta gefolch fan it fallisemint fan it memmebedriuw Zodiac Zoos
|-
|
|Dolfirama
|[[Zandvoort]]
|[[Noard-Hollân]]
|[[1969]]
|[[1988]]
|
|-
|[[Ofbyld:DolfirodamScharendijke1974.jpg|100px]]
|Dolfirodam
|[[Rotterdam]],&lt;br&gt;[[Scharendijke]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1970]]
|[[1980]]
|
|-
|[[Ofbyld:Valkenburg-Trichterberggroeve (1).jpg|100px]]
|Grottenaquarium Valkenburg
|[[Falkenburch oan de Geul|Falkenburch]]
|[[Súd-Limburch]]
|fyftiger jierren
|[[2014]]
|
|-
|[[Ofbyld:Haagse dierentuin, Olifantenverblijf 1863.jpg|100px]]
|Haagse Dierentuin
|[[De Haach]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1863]]
|[[1943]]
|De bistetún moast yn 1943 plak meitsje foar de [[Atlantikwall]].
|-
|
|Klant’s Dierentuin
|[[Falkenburch oan de Geul|Falkenburch]]
|[[Súd-Limburch]]
|[[1947]]
|[[1973]]
|
|-
|
|Labyrinth Boekelo
|[[Boekelo (Ynskedee)|Boekelo]]
|[[Oerisel]]
|[[2002]]
|[[2012]]
|-
|
|Tilburgs dierenpark
|[[Tilburg]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1932]]
|[[1973]]
|
|-
|
|Tropisch Oosten
|[[Silvolde]]
|[[Gelderlân]]
|[[1952]]
|[[1981]]
|
|}

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Giants of the Savanna Inhabitants.jpg|de bisten fan 'e [[Afrika]]anske [[savanne]], yn 'e ''Dallas Zoo''
Ofbyld:Zoo-sp.jpg|de [[apen|ape-eilannen]], yn 'e dieretún fan [[São Paulo (stêd)|São Paulo]]
Ofbyld:Giraffes at west midlands safari park.jpg|[[sjiraffe]]n yn it ''West Midlands Safari Park''
Ofbyld:Seals@melb zoo.jpg|[[seeliuw]]en yn 'e ''Melbourne Zoo''
Ofbyld:Amurtiger.jpg|in [[Amoertiger]] yn 'e ''Zürich Zoo''
Ofbyld:Berliner Zoo Bao-Bao 1.JPG|in [[reuzepanda]] yn 'e ''Berliner Zoo''
Ofbyld:Bristol.zoo.aquarium.arp.jpg|de [[Súdeast-Aazje|Súdeastaziatyske]] ''tank'' fan it ''Bristol Zoo Aquarium''
Ofbyld:Tiergarten Schoenbrunn overview.jpg|in [[iisbear]] sjocht del op dieretúnbesikers yn 'e [[Wenen|Weenske]] ''Tiergarten Schönbrunn''
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Zoo ''Notes'' en ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Zoos}}
}}

[[Kategory:Dieretún| ]]
[[Kategory:Rekreaasje]]
[[Kategory:Soölogy]]
[[Kategory:Natoerbeskerming]]</text>
      <sha1>rhczfa389np543gbvtx2ox75sz0r1fn</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084630</id>
      <parentid>1084562</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:33:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* List fan eardere bistetunen yn Nederlân */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8568" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|right|thumb|250px|De yngong fan de útrweiding oan de Noardbargeres fan it eardere [[Noorder Dierenpark Emmen]], yn [[Emmen]].]]
In '''dieretún''', '''bistetún''' of mei in [[Ingelsk|anglisisme]] '''zoo''' (koart foar ''zoological garden'', &quot;[[soölogy]]ske tún&quot;) is in samling libbene, fan oarsprong wylde [[bist]]en, dy't yn finzenskip holden wurde op in plak dêr't se besjoen wurde kinne troch it publyk.

== Untwikkeling ==
Histoarysk komt de dieretún fuort út 'e [[menazjery]]en fan frjemde bisten dy't keningen en oare lju fan [[adel]] yn 'e [[Midsiuwen]] wol opbouden. De âldste noch besteande dieretún, ''[[Tiergarten Schönbrunn]]'', yn 'e [[Eastenryk]]ske haadstêd [[Wenen]], begûn ek as sa'n menazjery, yn [[1752]], doe't er stifte waard yn opdracht fan keizer [[Frâns I, hillich Roomsk keizer|Frâns I fan Dútslân]], de man fan [[Marije Teresa fan Eastenryk]]. Foarhinne wiene dieretunen poer in foarm fan [[minske|minsklike]] ferdivedaasje, wêrby't hoegenamt gjin rekken holden waard mei it wolwêzen fan 'e bisten, dy't faak yn fiersten te lytse koaien holden waarden oant se weikwûnen en deagiene. Sûnt de midden fan 'e [[tweintichste iuw]] binne datsoarte fan dieretunen lokkigernôch fierhinne útband, al komme se fral yn ûntwikkelingslannen noch altyd wol foar. Ek de lytse saneamde ''[[roadside zoo]]s'' fan 'e Feriene Steaten, dy't oan gjin inkele regeljouwing bûn binne, hearre lykwols yn 'e regel ta dit slach dieretún.

De moderne dieretún lit him faak leaver fan &quot;dierepark&quot; of &quot;soo&quot; of sokssawat neame, om 'e assosjaasje mei de minne âlde tiid tsjin te gean. De bisten krije op 't heden ornaris alle romte dy't se brek binne om in ridlik noflik bestean te lieden, en boppedat betinkt men allegeduerigen nije dingen om se wat te jaan om út te finen. Sa wurdt faak it fretten dat se krije op ynvintive manearen ferstoppe of op dreech berikbere plakken weibrocht, sadat de bisten al har fernimstigens brûke moatte om oan 'e kost te kommen, sa't se dat yn it wyld ek dwaan moatte soene. Njonken de bettere libbensomstannichheden foar de bisten is minsklike ferdivedaasje ek net mear it wichtichste doel fan moderne dieretunen, mar mear in middel ta in doel: dieretunen profilearje har tsjintwurdich fral as ynstellings dy't oan 'e iene kant it publyk wat bybringe wolle, wylst se oan 'e oare kant djip behelle binne yn 'e bewissiging fan it oerlibjen fan bedrige bistesoarten.

== Underskate soarten dieretunen ==
De besteane ferskate spesjale soarten dieretunen:
* [[safarypark]]: in dieretún dêr't de bisten heal yn it wyld oer in hiel grut gebiet ferspraat libje, en de besikers mei de [[auto]] troch de ôffrede stikken lân ride dy't troch de ferskate [[soarte]]n bewenne wurde;
* [[bernebuorkerij]]: in dieretún dêr't allinne mar [[fee]] en oare [[domestisearre bist]]en holden wurde;
* [[iepenbier akwarium]]: in dieretún dêr't [[fisken]] en oare soarten ûnderwetterfauna tentoansteld wurde;
* [[dolfinarium]]: in dieretún dêr't [[seesûchdier]]en tentoansteld wurde, en dêr't guon bisten faak ek traind wurde om foarstellings te jaan, fral [[dolfyn|dolfinen]].

== Hjoeddeiske sitewaasje ==
Tsjinstwurdich binne der wrâldwiid sa'n 3.000 dieretunen, wêrfan 250 yn 'e [[Jeropeeske Uny]]. Yn Jeropa moatte bistetunen oer in spesjale [[dieretúnfergunning]] beskikke. Yn [[Nederlân]] binne de bekendste dieretunen:

===List fan Hjoeddeiske bistetunen yn Nederlân===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!colspan=6|Bistetunen yn Fryslân
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Gemeente
! Iepene
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:7186 Aquazoo.Leeuwarden.GroteWielen.jpg|100px]]
|[[AquaZoo Friesland|AquaZoo]]
|[[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]
|[[Ljouwert (gemeente)|Ljouwert]]
|[[1994]]
| oprjochte as Otterpark Aqualutra
|-
|
|[[Dierepark SanjesZoo]]
|[[De Westereen]]
|[[Dantumadiel]]
|[[2012]]
|ûnderdiel fan [[Boarters- en Bistepark SanjesFertier|SanjesFertier]]
|-
!colspan=6|Bistetunen yn Nederlân
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Provinsje
! Iepene
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:Apenheul Primate Park (6488535799).jpg|100px]]
|[[Apenheul]]
|[[Apeldoarn]]
|[[Gelderlân]]
|[[1971]]
|
|-
|[[Ofbyld:NL-Artis-ingang.jpg|100px]]
|[[Artis]]
|[[Amsterdam]]
|[[Noard-Hollân]]
|[[1838]]
|âldste bistetún fan Nederlân
|-
|[[Ofbyld:Springtime at the entrance of Burgers Zoo Arnhem-Schaarsbergen at 19 March 2015 - panoramio.jpg|100px]]
|[[Burgers' Zoo]]
|[[Arnhim]]
|[[Gelderlân]]
|[[1913]]
|
|-
|
|[[DierenPark Amersfoort]]
|[[Amersfoart]]
|[[Utert (provinsje)|Utert]]
|[[1948]]
|-
|
|[[Dierenrijk]]
|[[Mierlo]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[2004]]
|-
|[[Ofbyld:Blijdorp entree.jpg|100px]]
|[[Diergaarde Blijdorp]]
|[[Rotterdam]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1855]]
|
|-
|
|[[GaiaZoo]]
|[[Kerkrade]]
|[[Limburch (Nederlân)|Limburch]]
|[[2005]]
|Oant 2011 hjitte de bistetún GaiaPark.
|-
|[[Ofbyld:Ouwehands bord.JPG|100px]]
|[[Ouwehands Dierenpark]]
|[[Rhenen]]
|[[Utert (provinsje)|Utert]]
|[[1932]]
|By de Slach om de Grebbeberch waard in grut part fan de bistetún ferwoaste.
|-
|[[Ofbyld:Entrance Safaripark Beekse Bergen Netherlands.JPG|100px]]
|[[Safaripark Beekse Bergen]]
|[[Hilvarenbeek]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1968]]
|-
|
|[[Vogelpark Avifauna]]
|[[Alphen aan den Rijn]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1950]]
|
|-
|[[Ofbyld:Wildlands Adventure Zoo Emmen at night, Emmen (2019) 01.jpg|100px]]
|[[Wildlands Adventure Zoo Emmen]]
|[[Emmen]]
|[[Drinte]]
|[[2016]]
|Tenei kaam út it [[Noorder Dierenpark Emmen]].
|-
|
|[[ZooParc Overloon]]
|[[Overloon]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[2000]]
|
|}

===List fan eardere bistetunen yn Nederlân===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Provinsje
! Iepene
! Slúten
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:Vernieuwdetoegangspoort.jpg|100px]]
|Animali Vogel- en dierenpark
|[[Eindhoven]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1951]]
|[[1961]]
|Yn 2020 binne de oerbleaune restanten fan it park hielendal ôfbrutsen. Allinnich it poartgebou is behâlden bleaun.
|-
|[[Ofbyld:Overzicht wandelpad door het dierenpark, bij de ingang van de Vlindertuin en de uitgang van het park - Emmen - 20530278 - RCE.jpg|100px]]
|[[Noorder Dierenpark]]
|[[Emmen]]
|[[Drinte]]
|[[1935]]
|[[2015]]
|Yn [[2016]] opgien yn [[Wildlands Adventure Zoo Emmen]].
|-
|[[Ofbyld:Exterieur TOEGANGSHEK - Wassenaar - 20307566 - RCE.jpg|100px]]
|Dierenpark Wassenaar
|[[Wassenaar]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1937]]
|[[1985]]
|
|-
|
|Dierenpark Wissel
|[[Wissel (Epe)|Wissel]]
|[[Gelderlân]]
|[[1967]]
|[[2015]]
|Tichtgien ta gefolch fan it fallisemint fan it memmebedriuw Zodiac Zoos
|-
|
|Dolfirama
|[[Zandvoort]]
|[[Noard-Hollân]]
|[[1969]]
|[[1988]]
|
|-
|[[Ofbyld:DolfirodamScharendijke1974.jpg|100px]]
|Dolfirodam
|[[Rotterdam]],&lt;br&gt;[[Scharendijke]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1970]]
|[[1980]]
|
|-
|[[Ofbyld:Valkenburg-Trichterberggroeve (1).jpg|100px]]
|Grottenaquarium Valkenburg
|[[Falkenburch oan de Geul|Falkenburch]]
|[[Súd-Limburch]]
|fyftiger jierren
|[[2014]]
|
|-
|[[Ofbyld:Haagse dierentuin, Olifantenverblijf 1863.jpg|100px]]
|Haagse Dierentuin
|[[De Haach]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1863]]
|[[1943]]
|De bistetún moast yn 1943 plak meitsje foar de [[Atlantikwall]].
|-
|
|Klant’s Dierentuin
|[[Falkenburch oan de Geul|Falkenburch]]
|[[Súd-Limburch]]
|[[1947]]
|[[1973]]
|
|-
|
|Labyrinth Boekelo
|[[Boekelo (Ynskedee)|Boekelo]]
|[[Oerisel]]
|[[2002]]
|[[2012]]
|-
|
|Tilburgs dierenpark
|[[Tilburg]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1932]]
|[[1973]]
|
|-
|
|Tropisch Oosten
|[[Silvolde]]
|[[Gelderlân]]
|[[1952]]
|[[1981]]
|
|}

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Giants of the Savanna Inhabitants.jpg|de bisten fan 'e [[Afrika]]anske [[savanne]], yn 'e ''Dallas Zoo''
Ofbyld:Zoo-sp.jpg|de [[apen|ape-eilannen]], yn 'e dieretún fan [[São Paulo (stêd)|São Paulo]]
Ofbyld:Giraffes at west midlands safari park.jpg|[[sjiraffe]]n yn it ''West Midlands Safari Park''
Ofbyld:Seals@melb zoo.jpg|[[seeliuw]]en yn 'e ''Melbourne Zoo''
Ofbyld:Amurtiger.jpg|in [[Amoertiger]] yn 'e ''Zürich Zoo''
Ofbyld:Berliner Zoo Bao-Bao 1.JPG|in [[reuzepanda]] yn 'e ''Berliner Zoo''
Ofbyld:Bristol.zoo.aquarium.arp.jpg|de [[Súdeast-Aazje|Súdeastaziatyske]] ''tank'' fan it ''Bristol Zoo Aquarium''
Ofbyld:Tiergarten Schoenbrunn overview.jpg|in [[iisbear]] sjocht del op dieretúnbesikers yn 'e [[Wenen|Weenske]] ''Tiergarten Schönbrunn''
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Zoo ''Notes'' en ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Zoos}}
}}

[[Kategory:Dieretún| ]]
[[Kategory:Rekreaasje]]
[[Kategory:Soölogy]]
[[Kategory:Natoerbeskerming]]</text>
      <sha1>55es9tlvcsaa4rzu020u7puh5fx386j</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084631</id>
      <parentid>1084630</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:33:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8562" xml:space="preserve">[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|right|thumb|250px|De yngong fan de útrweiding oan de Noardbargeres fan it eardere [[Noorder Dierenpark]], yn [[Emmen]].]]
In '''dieretún''', '''bistetún''' of mei in [[Ingelsk|anglisisme]] '''zoo''' (koart foar ''zoological garden'', &quot;[[soölogy]]ske tún&quot;) is in samling libbene, fan oarsprong wylde [[bist]]en, dy't yn finzenskip holden wurde op in plak dêr't se besjoen wurde kinne troch it publyk.

== Untwikkeling ==
Histoarysk komt de dieretún fuort út 'e [[menazjery]]en fan frjemde bisten dy't keningen en oare lju fan [[adel]] yn 'e [[Midsiuwen]] wol opbouden. De âldste noch besteande dieretún, ''[[Tiergarten Schönbrunn]]'', yn 'e [[Eastenryk]]ske haadstêd [[Wenen]], begûn ek as sa'n menazjery, yn [[1752]], doe't er stifte waard yn opdracht fan keizer [[Frâns I, hillich Roomsk keizer|Frâns I fan Dútslân]], de man fan [[Marije Teresa fan Eastenryk]]. Foarhinne wiene dieretunen poer in foarm fan [[minske|minsklike]] ferdivedaasje, wêrby't hoegenamt gjin rekken holden waard mei it wolwêzen fan 'e bisten, dy't faak yn fiersten te lytse koaien holden waarden oant se weikwûnen en deagiene. Sûnt de midden fan 'e [[tweintichste iuw]] binne datsoarte fan dieretunen lokkigernôch fierhinne útband, al komme se fral yn ûntwikkelingslannen noch altyd wol foar. Ek de lytse saneamde ''[[roadside zoo]]s'' fan 'e Feriene Steaten, dy't oan gjin inkele regeljouwing bûn binne, hearre lykwols yn 'e regel ta dit slach dieretún.

De moderne dieretún lit him faak leaver fan &quot;dierepark&quot; of &quot;soo&quot; of sokssawat neame, om 'e assosjaasje mei de minne âlde tiid tsjin te gean. De bisten krije op 't heden ornaris alle romte dy't se brek binne om in ridlik noflik bestean te lieden, en boppedat betinkt men allegeduerigen nije dingen om se wat te jaan om út te finen. Sa wurdt faak it fretten dat se krije op ynvintive manearen ferstoppe of op dreech berikbere plakken weibrocht, sadat de bisten al har fernimstigens brûke moatte om oan 'e kost te kommen, sa't se dat yn it wyld ek dwaan moatte soene. Njonken de bettere libbensomstannichheden foar de bisten is minsklike ferdivedaasje ek net mear it wichtichste doel fan moderne dieretunen, mar mear in middel ta in doel: dieretunen profilearje har tsjintwurdich fral as ynstellings dy't oan 'e iene kant it publyk wat bybringe wolle, wylst se oan 'e oare kant djip behelle binne yn 'e bewissiging fan it oerlibjen fan bedrige bistesoarten.

== Underskate soarten dieretunen ==
De besteane ferskate spesjale soarten dieretunen:
* [[safarypark]]: in dieretún dêr't de bisten heal yn it wyld oer in hiel grut gebiet ferspraat libje, en de besikers mei de [[auto]] troch de ôffrede stikken lân ride dy't troch de ferskate [[soarte]]n bewenne wurde;
* [[bernebuorkerij]]: in dieretún dêr't allinne mar [[fee]] en oare [[domestisearre bist]]en holden wurde;
* [[iepenbier akwarium]]: in dieretún dêr't [[fisken]] en oare soarten ûnderwetterfauna tentoansteld wurde;
* [[dolfinarium]]: in dieretún dêr't [[seesûchdier]]en tentoansteld wurde, en dêr't guon bisten faak ek traind wurde om foarstellings te jaan, fral [[dolfyn|dolfinen]].

== Hjoeddeiske sitewaasje ==
Tsjinstwurdich binne der wrâldwiid sa'n 3.000 dieretunen, wêrfan 250 yn 'e [[Jeropeeske Uny]]. Yn Jeropa moatte bistetunen oer in spesjale [[dieretúnfergunning]] beskikke. Yn [[Nederlân]] binne de bekendste dieretunen:

===List fan Hjoeddeiske bistetunen yn Nederlân===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
!colspan=6|Bistetunen yn Fryslân
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Gemeente
! Iepene
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:7186 Aquazoo.Leeuwarden.GroteWielen.jpg|100px]]
|[[AquaZoo Friesland|AquaZoo]]
|[[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]
|[[Ljouwert (gemeente)|Ljouwert]]
|[[1994]]
| oprjochte as Otterpark Aqualutra
|-
|
|[[Dierepark SanjesZoo]]
|[[De Westereen]]
|[[Dantumadiel]]
|[[2012]]
|ûnderdiel fan [[Boarters- en Bistepark SanjesFertier|SanjesFertier]]
|-
!colspan=6|Bistetunen yn Nederlân
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Provinsje
! Iepene
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:Apenheul Primate Park (6488535799).jpg|100px]]
|[[Apenheul]]
|[[Apeldoarn]]
|[[Gelderlân]]
|[[1971]]
|
|-
|[[Ofbyld:NL-Artis-ingang.jpg|100px]]
|[[Artis]]
|[[Amsterdam]]
|[[Noard-Hollân]]
|[[1838]]
|âldste bistetún fan Nederlân
|-
|[[Ofbyld:Springtime at the entrance of Burgers Zoo Arnhem-Schaarsbergen at 19 March 2015 - panoramio.jpg|100px]]
|[[Burgers' Zoo]]
|[[Arnhim]]
|[[Gelderlân]]
|[[1913]]
|
|-
|
|[[DierenPark Amersfoort]]
|[[Amersfoart]]
|[[Utert (provinsje)|Utert]]
|[[1948]]
|-
|
|[[Dierenrijk]]
|[[Mierlo]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[2004]]
|-
|[[Ofbyld:Blijdorp entree.jpg|100px]]
|[[Diergaarde Blijdorp]]
|[[Rotterdam]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1855]]
|
|-
|
|[[GaiaZoo]]
|[[Kerkrade]]
|[[Limburch (Nederlân)|Limburch]]
|[[2005]]
|Oant 2011 hjitte de bistetún GaiaPark.
|-
|[[Ofbyld:Ouwehands bord.JPG|100px]]
|[[Ouwehands Dierenpark]]
|[[Rhenen]]
|[[Utert (provinsje)|Utert]]
|[[1932]]
|By de Slach om de Grebbeberch waard in grut part fan de bistetún ferwoaste.
|-
|[[Ofbyld:Entrance Safaripark Beekse Bergen Netherlands.JPG|100px]]
|[[Safaripark Beekse Bergen]]
|[[Hilvarenbeek]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1968]]
|-
|
|[[Vogelpark Avifauna]]
|[[Alphen aan den Rijn]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1950]]
|
|-
|[[Ofbyld:Wildlands Adventure Zoo Emmen at night, Emmen (2019) 01.jpg|100px]]
|[[Wildlands Adventure Zoo Emmen]]
|[[Emmen]]
|[[Drinte]]
|[[2016]]
|Tenei kaam út it [[Noorder Dierenpark Emmen]].
|-
|
|[[ZooParc Overloon]]
|[[Overloon]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[2000]]
|
|}

===List fan eardere bistetunen yn Nederlân===
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! width=100px|
! Bistetún
! Plak
! Provinsje
! Iepene
! Slúten
!width=250|Opm.
|-
|[[Ofbyld:Vernieuwdetoegangspoort.jpg|100px]]
|Animali Vogel- en dierenpark
|[[Eindhoven]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1951]]
|[[1961]]
|Yn 2020 binne de oerbleaune restanten fan it park hielendal ôfbrutsen. Allinnich it poartgebou is behâlden bleaun.
|-
|[[Ofbyld:Overzicht wandelpad door het dierenpark, bij de ingang van de Vlindertuin en de uitgang van het park - Emmen - 20530278 - RCE.jpg|100px]]
|[[Noorder Dierenpark]]
|[[Emmen]]
|[[Drinte]]
|[[1935]]
|[[2015]]
|Yn [[2016]] opgien yn [[Wildlands Adventure Zoo Emmen]].
|-
|[[Ofbyld:Exterieur TOEGANGSHEK - Wassenaar - 20307566 - RCE.jpg|100px]]
|Dierenpark Wassenaar
|[[Wassenaar]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1937]]
|[[1985]]
|
|-
|
|Dierenpark Wissel
|[[Wissel (Epe)|Wissel]]
|[[Gelderlân]]
|[[1967]]
|[[2015]]
|Tichtgien ta gefolch fan it fallisemint fan it memmebedriuw Zodiac Zoos
|-
|
|Dolfirama
|[[Zandvoort]]
|[[Noard-Hollân]]
|[[1969]]
|[[1988]]
|
|-
|[[Ofbyld:DolfirodamScharendijke1974.jpg|100px]]
|Dolfirodam
|[[Rotterdam]],&lt;br&gt;[[Scharendijke]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1970]]
|[[1980]]
|
|-
|[[Ofbyld:Valkenburg-Trichterberggroeve (1).jpg|100px]]
|Grottenaquarium Valkenburg
|[[Falkenburch oan de Geul|Falkenburch]]
|[[Súd-Limburch]]
|fyftiger jierren
|[[2014]]
|
|-
|[[Ofbyld:Haagse dierentuin, Olifantenverblijf 1863.jpg|100px]]
|Haagse Dierentuin
|[[De Haach]]
|[[Súd-Hollân]]
|[[1863]]
|[[1943]]
|De bistetún moast yn 1943 plak meitsje foar de [[Atlantikwall]].
|-
|
|Klant’s Dierentuin
|[[Falkenburch oan de Geul|Falkenburch]]
|[[Súd-Limburch]]
|[[1947]]
|[[1973]]
|
|-
|
|Labyrinth Boekelo
|[[Boekelo (Ynskedee)|Boekelo]]
|[[Oerisel]]
|[[2002]]
|[[2012]]
|-
|
|Tilburgs dierenpark
|[[Tilburg]]
|[[Noard-Brabân]]
|[[1932]]
|[[1973]]
|
|-
|
|Tropisch Oosten
|[[Silvolde]]
|[[Gelderlân]]
|[[1952]]
|[[1981]]
|
|}

&lt;gallery&gt;
Ofbyld:Giants of the Savanna Inhabitants.jpg|de bisten fan 'e [[Afrika]]anske [[savanne]], yn 'e ''Dallas Zoo''
Ofbyld:Zoo-sp.jpg|de [[apen|ape-eilannen]], yn 'e dieretún fan [[São Paulo (stêd)|São Paulo]]
Ofbyld:Giraffes at west midlands safari park.jpg|[[sjiraffe]]n yn it ''West Midlands Safari Park''
Ofbyld:Seals@melb zoo.jpg|[[seeliuw]]en yn 'e ''Melbourne Zoo''
Ofbyld:Amurtiger.jpg|in [[Amoertiger]] yn 'e ''Zürich Zoo''
Ofbyld:Berliner Zoo Bao-Bao 1.JPG|in [[reuzepanda]] yn 'e ''Berliner Zoo''
Ofbyld:Bristol.zoo.aquarium.arp.jpg|de [[Súdeast-Aazje|Súdeastaziatyske]] ''tank'' fan it ''Bristol Zoo Aquarium''
Ofbyld:Tiergarten Schoenbrunn overview.jpg|in [[iisbear]] sjocht del op dieretúnbesikers yn 'e [[Wenen|Weenske]] ''Tiergarten Schönbrunn''
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Zoo ''Notes'' en ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Zoos}}
}}

[[Kategory:Dieretún| ]]
[[Kategory:Rekreaasje]]
[[Kategory:Soölogy]]
[[Kategory:Natoerbeskerming]]</text>
      <sha1>83cd5x2ix771xin530a2medlb0lnmj6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bikiny</title>
    <ns>0</ns>
    <id>83382</id>
    <revision>
      <id>1084587</id>
      <parentid>1072817</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:10:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>353</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;Bikini_girls.jpg&quot; is op Commons fuorthelle [[commons:User:Strakhov|Strakhov]] om't: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Bikini girls.jpg|]].</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4829" xml:space="preserve">In '''bikiny''' is in út twa dielen bestean stik [[baaiklean]] foar froulju, mei in [[topke]] dat de [[boarsten]] bedekt en in [[broek]]je foar om 't gat, wêrfan't de seame ûnder de hichte fan 'e [[nâle]] bliuwt. 

==Skiednis==
De bikiny waard yn [[1946]] útfûn troch de [[Frankryk|Frânske]] [[yngenieur]] [[Louis Réard]], dy't it stik [[klean]] neamde nei it [[atol]] [[Bikini (atol)|Bikini]], yn 'e [[Marshalleilannen]], dat doedestiden yn 'e bekendheid kommen wie troch de proeven mei [[atoombom]]men dy't de [[Feriene Steaten]] dêrsanne útfierden. Datselde jiers betocht de Frânske [[moade]]ûntwerper [[Jacques Heim]] in selde soarte stik baaiklean. Fanwegen it kontroversjele ûntwerp, dat net folle om it liif hie, duorre it lang ear't de bikiny yn 'e moade kaam. Krektoarsom, yn in soad lannen waard in ferbod ynsteld op it dragen fan dit stik baaiklean oan it [[strân]] en op oare iepenbiere plakken. It [[Fatikaan]] liet sels in ferklearring publisearje dat it sûndich wie om soks te dragen.
[[File:Ivet Lalova Berlin 2009 cropped.JPG|left|thumb|140px|De op 'e bikiny basearre [[sport]]klean foar froulju yn 'e [[atletyk]].]]

Hoewol't it doe noch altyd as tige weage beskôge waard, krong de bikiny yn 'e twadde helte fan 'e fyftiger jierren en de earste helte fan 'e sechstiger jierren lykwols dochs troch yn 'e Westerske kultuer, benammen as gefolch fan it feit dat [[film]]stjerren as [[Brigitte Bardot]], [[Raquel Welch]] en [[Ursula Andress]] dit stik klean op it wite doek droegen. Pas fan 'e midden fan 'e jierren sechstich ôf waard it dragen fan bikinys oan it strân, yn it swimbad en op soartgelikense plakken yn 'e measte Westerske lannen normaal. Tsjin 'e ein fan 'e [[tweintichste iuw]] wie it ek gewoan wurden dat op 'e bikiny basearre sportklean troch froulju droegen waarden by sporten as [[strânfollybal]] en [[atletyk]].

==Foarm==
In bikiny bestiet út twa dielen: in op in [[beha]] lykjend boppestikje of [[topke]], en in ûnderstikje of [[broek]]je. Beide dielen fan ien bikiny hawwe yn 'e regel deselde kleur of itselde, faak tige kleurige, motyf. It topke bestiet faak út twa trijehoekjes fan stof dy't oer de boarsten hinne komme, en mei-inoar ferbûn wurde troch twa [[fiter]]eftige toutsjes, wêrfan't ien om 'e [[nekke]] droegen wurdt, wylst de oare op 'e [[rêch]] fêstknope wurde moat. De beide trijhoekjes kinne dan ferskood wurde oant se goed oer de boarsten hinne sitte. By it [[sinnebaaien]] op it strân of earne oars dogge froulju trouwens gauris it topke ôf, om op it boppelichem in effen brune kleur te krijen. Wa't in bikiny sûnder topke draacht, hjit [[topless]] te wêzen.
[[File:Strutting (5364339653).jpg|right|300px|thumb|Froulju yn bikiny op it [[strân]].]]

It broekje is tsjintwurdich faak ien stoffen trijehoekje dat de [[skamstreek]] bedekt, mei smelle stoffene bannen oer de [[heup]]en en it middelste part fan 'e [[stuten]]. Foarhinne waard sawol foar it topke as foar it broekje mear stof brûkt, mar sokke ûntwerpen wurde tsjintwurdich ornaris as âlderwetsk beskôge. Ynstee bestiet der in oanhâldende trend wêrby't bikinys hieltyd lytser en de draachsters almar bleater wurde.

By de [[stringbikiny]] binne de bannen oer de heupen ferfongen troch toutsjes dy't sels fêstknope wurde moatte. Sa'n stringbikiny moat net betize wurde mei in [[string]]. Dêrby is de stoffene bân oer de stuten ferfongen troch in soartemint fiter, dy't by it dragen hielendal yn 'e [[naad (lichemsdiel)|naad]] ferdwynt. Dat hat wer oanlieding jûn ta it fenomeen [[anusbleekjen]], wêrby't froulju de (ornaris dûnkerder) [[hûdskleur]] fan harren [[anus]] bleke litte ta de kleur fan 'e rest fan harren lichem, sadat de anus net opfalt by it dragen fan in string.

==Ofliedings==
Ofliedings fan 'e namme &quot;bikiny&quot; wurde brûkt foar ferskate oanbesibbe stikken klean, lykas de [[monokiny]] (in bikiny sûnder topke); de [[mikrokiny]] (in útsûnderlik lytse bikiny); de [[tankini]] (in bikinybroekje mei in [[tank top]], in [[T-shirt]] mei skouderbantsjes); de [[skirtini]] (in bikiny mei in [[rok]]je dat oer it broekje hinne droegen wurdt); en de [[mankini]] (in [[swimbroek]] foar manlju wêrfan't de bannen oer de [[skouder]]s droegen wurde). Troch de bikiny binne ferskate oare moadeferskynsels foar froulju ûntstien of mooglik wurden, wêrûnder sinnebaaien mei de bedoeling om in brún boppelichem te krijen, en it [[bikini wax|ûnthierjen]] fan (in diel fan) 'e [[skamstreek]] (om foar te kommen dat it [[skamhier]] ûnder it almar lytser wurdende bikinybroekje útkomt).

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Bikini ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Bikini}}
}}

[[Kategory:Bikiny| ]]
[[Kategory:Baaiklean]]
[[Kategory:Frouljusboarst]]
[[Kategory:Yntroduksje út 1946]]</text>
      <sha1>m38soaz6fbawg5fx41oszy6vzarg33n</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084633</id>
      <parentid>1084587</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:36:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>fuorthelle plaatsje ferfongen</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4898" xml:space="preserve">[[File:Anna Paola bikini.jpg|right|180px|thumb|In famke yn bikiny.]]
In '''bikiny''' is in út twa dielen bestean stik [[baaiklean]] foar froulju, mei in [[topke]] dat de [[boarsten]] bedekt en in [[broek]]je foar om 't gat, wêrfan't de seame ûnder de hichte fan 'e [[nâle]] bliuwt. 

==Skiednis==
De bikiny waard yn [[1946]] útfûn troch de [[Frankryk|Frânske]] [[yngenieur]] [[Louis Réard]], dy't it stik [[klean]] neamde nei it [[atol]] [[Bikini (atol)|Bikini]], yn 'e [[Marshalleilannen]], dat doedestiden yn 'e bekendheid kommen wie troch de proeven mei [[atoombom]]men dy't de [[Feriene Steaten]] dêrsanne útfierden. Datselde jiers betocht de Frânske [[moade]]ûntwerper [[Jacques Heim]] in selde soarte stik baaiklean. Fanwegen it kontroversjele ûntwerp, dat net folle om it liif hie, duorre it lang ear't de bikiny yn 'e moade kaam. Krektoarsom, yn in soad lannen waard in ferbod ynsteld op it dragen fan dit stik baaiklean oan it [[strân]] en op oare iepenbiere plakken. It [[Fatikaan]] liet sels in ferklearring publisearje dat it sûndich wie om soks te dragen.
[[File:Ivet Lalova Berlin 2009 cropped.JPG|left|thumb|140px|De op 'e bikiny basearre [[sport]]klean foar froulju yn 'e [[atletyk]].]]

Hoewol't it doe noch altyd as tige weage beskôge waard, krong de bikiny yn 'e twadde helte fan 'e fyftiger jierren en de earste helte fan 'e sechstiger jierren lykwols dochs troch yn 'e Westerske kultuer, benammen as gefolch fan it feit dat [[film]]stjerren as [[Brigitte Bardot]], [[Raquel Welch]] en [[Ursula Andress]] dit stik klean op it wite doek droegen. Pas fan 'e midden fan 'e jierren sechstich ôf waard it dragen fan bikinys oan it strân, yn it swimbad en op soartgelikense plakken yn 'e measte Westerske lannen normaal. Tsjin 'e ein fan 'e [[tweintichste iuw]] wie it ek gewoan wurden dat op 'e bikiny basearre sportklean troch froulju droegen waarden by sporten as [[strânfollybal]] en [[atletyk]].

==Foarm==
In bikiny bestiet út twa dielen: in op in [[beha]] lykjend boppestikje of [[topke]], en in ûnderstikje of [[broek]]je. Beide dielen fan ien bikiny hawwe yn 'e regel deselde kleur of itselde, faak tige kleurige, motyf. It topke bestiet faak út twa trijehoekjes fan stof dy't oer de boarsten hinne komme, en mei-inoar ferbûn wurde troch twa [[fiter]]eftige toutsjes, wêrfan't ien om 'e [[nekke]] droegen wurdt, wylst de oare op 'e [[rêch]] fêstknope wurde moat. De beide trijhoekjes kinne dan ferskood wurde oant se goed oer de boarsten hinne sitte. By it [[sinnebaaien]] op it strân of earne oars dogge froulju trouwens gauris it topke ôf, om op it boppelichem in effen brune kleur te krijen. Wa't in bikiny sûnder topke draacht, hjit [[topless]] te wêzen.
[[File:Strutting (5364339653).jpg|right|300px|thumb|Froulju yn bikiny op it [[strân]].]]

It broekje is tsjintwurdich faak ien stoffen trijehoekje dat de [[skamstreek]] bedekt, mei smelle stoffene bannen oer de [[heup]]en en it middelste part fan 'e [[stuten]]. Foarhinne waard sawol foar it topke as foar it broekje mear stof brûkt, mar sokke ûntwerpen wurde tsjintwurdich ornaris as âlderwetsk beskôge. Ynstee bestiet der in oanhâldende trend wêrby't bikinys hieltyd lytser en de draachsters almar bleater wurde.

By de [[stringbikiny]] binne de bannen oer de heupen ferfongen troch toutsjes dy't sels fêstknope wurde moatte. Sa'n stringbikiny moat net betize wurde mei in [[string]]. Dêrby is de stoffene bân oer de stuten ferfongen troch in soartemint fiter, dy't by it dragen hielendal yn 'e [[naad (lichemsdiel)|naad]] ferdwynt. Dat hat wer oanlieding jûn ta it fenomeen [[anusbleekjen]], wêrby't froulju de (ornaris dûnkerder) [[hûdskleur]] fan harren [[anus]] bleke litte ta de kleur fan 'e rest fan harren lichem, sadat de anus net opfalt by it dragen fan in string.

==Ofliedings==
Ofliedings fan 'e namme &quot;bikiny&quot; wurde brûkt foar ferskate oanbesibbe stikken klean, lykas de [[monokiny]] (in bikiny sûnder topke); de [[mikrokiny]] (in útsûnderlik lytse bikiny); de [[tankini]] (in bikinybroekje mei in [[tank top]], in [[T-shirt]] mei skouderbantsjes); de [[skirtini]] (in bikiny mei in [[rok]]je dat oer it broekje hinne droegen wurdt); en de [[mankini]] (in [[swimbroek]] foar manlju wêrfan't de bannen oer de [[skouder]]s droegen wurde). Troch de bikiny binne ferskate oare moadeferskynsels foar froulju ûntstien of mooglik wurden, wêrûnder sinnebaaien mei de bedoeling om in brún boppelichem te krijen, en it [[bikini wax|ûnthierjen]] fan (in diel fan) 'e [[skamstreek]] (om foar te kommen dat it [[skamhier]] ûnder it almar lytser wurdende bikinybroekje útkomt).

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Bikini ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Bikini}}
}}

[[Kategory:Bikiny| ]]
[[Kategory:Baaiklean]]
[[Kategory:Frouljusboarst]]
[[Kategory:Yntroduksje út 1946]]</text>
      <sha1>l0e4tzixn19lro57fdg3qgkfjxaknnq</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084634</id>
      <parentid>1084633</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:36:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Ofliedings */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4899" xml:space="preserve">[[File:Anna Paola bikini.jpg|right|180px|thumb|In famke yn bikiny.]]
In '''bikiny''' is in út twa dielen bestean stik [[baaiklean]] foar froulju, mei in [[topke]] dat de [[boarsten]] bedekt en in [[broek]]je foar om 't gat, wêrfan't de seame ûnder de hichte fan 'e [[nâle]] bliuwt. 

==Skiednis==
De bikiny waard yn [[1946]] útfûn troch de [[Frankryk|Frânske]] [[yngenieur]] [[Louis Réard]], dy't it stik [[klean]] neamde nei it [[atol]] [[Bikini (atol)|Bikini]], yn 'e [[Marshalleilannen]], dat doedestiden yn 'e bekendheid kommen wie troch de proeven mei [[atoombom]]men dy't de [[Feriene Steaten]] dêrsanne útfierden. Datselde jiers betocht de Frânske [[moade]]ûntwerper [[Jacques Heim]] in selde soarte stik baaiklean. Fanwegen it kontroversjele ûntwerp, dat net folle om it liif hie, duorre it lang ear't de bikiny yn 'e moade kaam. Krektoarsom, yn in soad lannen waard in ferbod ynsteld op it dragen fan dit stik baaiklean oan it [[strân]] en op oare iepenbiere plakken. It [[Fatikaan]] liet sels in ferklearring publisearje dat it sûndich wie om soks te dragen.
[[File:Ivet Lalova Berlin 2009 cropped.JPG|left|thumb|140px|De op 'e bikiny basearre [[sport]]klean foar froulju yn 'e [[atletyk]].]]

Hoewol't it doe noch altyd as tige weage beskôge waard, krong de bikiny yn 'e twadde helte fan 'e fyftiger jierren en de earste helte fan 'e sechstiger jierren lykwols dochs troch yn 'e Westerske kultuer, benammen as gefolch fan it feit dat [[film]]stjerren as [[Brigitte Bardot]], [[Raquel Welch]] en [[Ursula Andress]] dit stik klean op it wite doek droegen. Pas fan 'e midden fan 'e jierren sechstich ôf waard it dragen fan bikinys oan it strân, yn it swimbad en op soartgelikense plakken yn 'e measte Westerske lannen normaal. Tsjin 'e ein fan 'e [[tweintichste iuw]] wie it ek gewoan wurden dat op 'e bikiny basearre sportklean troch froulju droegen waarden by sporten as [[strânfollybal]] en [[atletyk]].

==Foarm==
In bikiny bestiet út twa dielen: in op in [[beha]] lykjend boppestikje of [[topke]], en in ûnderstikje of [[broek]]je. Beide dielen fan ien bikiny hawwe yn 'e regel deselde kleur of itselde, faak tige kleurige, motyf. It topke bestiet faak út twa trijehoekjes fan stof dy't oer de boarsten hinne komme, en mei-inoar ferbûn wurde troch twa [[fiter]]eftige toutsjes, wêrfan't ien om 'e [[nekke]] droegen wurdt, wylst de oare op 'e [[rêch]] fêstknope wurde moat. De beide trijhoekjes kinne dan ferskood wurde oant se goed oer de boarsten hinne sitte. By it [[sinnebaaien]] op it strân of earne oars dogge froulju trouwens gauris it topke ôf, om op it boppelichem in effen brune kleur te krijen. Wa't in bikiny sûnder topke draacht, hjit [[topless]] te wêzen.
[[File:Strutting (5364339653).jpg|right|300px|thumb|Froulju yn bikiny op it [[strân]].]]

It broekje is tsjintwurdich faak ien stoffen trijehoekje dat de [[skamstreek]] bedekt, mei smelle stoffene bannen oer de [[heup]]en en it middelste part fan 'e [[stuten]]. Foarhinne waard sawol foar it topke as foar it broekje mear stof brûkt, mar sokke ûntwerpen wurde tsjintwurdich ornaris as âlderwetsk beskôge. Ynstee bestiet der in oanhâldende trend wêrby't bikinys hieltyd lytser en de draachsters almar bleater wurde.

By de [[stringbikiny]] binne de bannen oer de heupen ferfongen troch toutsjes dy't sels fêstknope wurde moatte. Sa'n stringbikiny moat net betize wurde mei in [[string]]. Dêrby is de stoffene bân oer de stuten ferfongen troch in soartemint fiter, dy't by it dragen hielendal yn 'e [[naad (lichemsdiel)|naad]] ferdwynt. Dat hat wer oanlieding jûn ta it fenomeen [[anusbleekjen]], wêrby't froulju de (ornaris dûnkerder) [[hûdskleur]] fan harren [[anus]] bleke litte ta de kleur fan 'e rest fan harren lichem, sadat de anus net opfalt by it dragen fan in string.

==Ofliedings==
Ofliedings fan 'e namme &quot;bikiny&quot; wurde brûkt foar ferskate oanbesibbe stikken klean, lykas de [[monokiny]] (in bikiny sûnder topke); de [[mikrokiny]] (in útsûnderlik lytse bikiny); de [[tankini]] (in bikinybroekje mei in [[tank top]], in [[T-shirt]] mei skouderbantsjes); de [[skirtini]] (in bikiny mei in [[rok]]je dat oer it broekje hinne droegen wurdt); en de [[mankini]] (in [[swimbroek]] foar manlju wêrfan't de bannen oer de [[skouder]]s droegen wurde). Troch de bikiny binne ferskate oare moadeferskynsels foar froulju ûntstien of mooglik wurden, wêrûnder sinnebaaien mei de bedoeling om in brún boppelichem te krijen, en it [[bikini wax|ûnthierjen]] fan (in diel fan) 'e [[skamstreek]] (om foar te kommen dat it [[skamhier]] ûnder it almar lytser wurdende bikinybroekje útkomt).

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Bikini ''References'', op dizze side].
----
{{commonscat|Bikinis}}
}}

[[Kategory:Bikiny| ]]
[[Kategory:Baaiklean]]
[[Kategory:Frouljusboarst]]
[[Kategory:Yntroduksje út 1946]]</text>
      <sha1>8338tzjvmah3km8oleri4fhjw2pmbjg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Star Wars</title>
    <ns>0</ns>
    <id>85402</id>
    <revision>
      <id>1084653</id>
      <parentid>1083827</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T21:24:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="148937" xml:space="preserve">{{Mediafranchise
| ôfbylding              = Star wars2.svg
| ôfbyldingstekst        = 
| ôfbyldingsbreedte      = 230px
| namme                  = ''Star Wars''
| betinker               = [[George Lucas]]
| eigner                 = [[Lucasfilm]]
| lân                    = [[File:Flag of the United States.svg|border|20px]] [[Feriene Steaten]]
| begjinjier             = [[1976]]
| einjier                = 
| langspylfilms          = ● [[Star Wars: Episode IV – A New Hope|Ep. IV: A New Hope]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back|Ep. V: The Empire Strikes &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Back]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi|Ep. VI: Return of the Jedi]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|Ep. I: The Phantom Menace]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones|Ep. II: Attack of the Clones]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith|Ep. III: Revenge of the Sith]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: The Clone Wars (film)|The Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens|Ep. VII: The Force Awakens]]&lt;br&gt;● [[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi|Ep. VIII: The Last Jedi]]&lt;br&gt;● [[Solo: A Star Wars Story|Solo]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker|Ep. IX: The Rise of &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Skywalker]]&lt;br&gt;● [[Rogue Squadron: A Star Wars Story|Rogue Squadron]]
| koarte films           = 
| dokumintêres           = 
| tillefyzjefilms        = ● [[Caravan of Courage: An Ewok Adventure|Caravan of Courage]]&lt;br&gt;● [[Ewoks: The Battle for Endor]]
| searjes                = ● [[The Mandalorian]]&lt;br&gt;● [[The Book of Boba Fett]]&lt;br&gt;● [[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]&lt;br&gt;● [[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]
| tekenfilmsearjes       = ● [[Star Wars: Droids|Droids]]&lt;br&gt;● [[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|The Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Rebels|Rebels]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Blips|Blips]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Forces of Destiny|Forces of Destiny]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Galaxy of Adventures|Galaxy of Adventures]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Resistance|Resistance]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: Roll Out|Roll Out]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Galaxy of Creatures|Galaxy of Creatures]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: Visions|Visions]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: The Bad Batch|The Bad Batch]]
| specials               = [[Star Wars Holiday Special]]
| toanielstikken         = 
| fideospultsjes         = ferskaat, sjoch [[#Fideospultsjes|hjirre]]
| boerdspullen           = ferskaat, sjoch [[#Merchandising|hjirre]]
| kaartspullen           = ferskaat, sjoch [[#Merchandising|hjirre]]
| romans                 = ferskaat, sjoch [[#Literatuer|hjirre]]
| ferhalen               = 
| ferhalebondels         = 
| companionboeken        = 
| strips                 = ferskaat, sjoch [[#Strips|hjirre]]
| soundtracks            = ● ''[[Star Wars (soundtrack)|Ep. IV: A New Hope]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back (soundtrack)|Ep. V: The Empire Strikes &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Back]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi (soundtrack)|Ep. VI: Return of the Jedi]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace (soundtrack)|Ep. I: The Phantom Menace]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones (soundtrack)|Ep. II: Attack of the Clones]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith (soundtrack)|Ep. III: Revenge of the Sith]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens (soundtrack)|Ep. VII: The Force Awakens]]''&lt;br&gt;● ''[[Rogue One: A Star Wars Story (soundtrack)|Rogue One]]'' &lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi (soundtrack)|Ep. VIII: The Last Jedi]]''&lt;br&gt;● ''[[Solo: A Star Wars Story (soundtrack)|''Solo]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker (soundtrack)|Ep. IX: The Rise of &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Skywalker]]''
| webside                = [http://www.starwars.com/ www.starwars.com]
}}
{{Oar|de Amerikaanske mediafranchise|Star Wars (betsjuttingsside)}}
'''''Star Wars''''' ([[Ingelsk]] foar &quot;Stjerre-oarloggen&quot;) is in tige [[populêr]]e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[science fiction]]-[[mediafranchise]] dy't betocht is troch [[George Lucas]]. De franchise, dy't ta it [[subsjenre]] [[sword and planet]] rekkene wurde kin, is eigendom fan [[Lucasfilm]], in [[filmstudio]] dy't yn [[2012]] oernommen waard troch [[The Walt Disney Company]]. ''Star Wars'' wurdt yn 'e regel ornearre begûn te wêzen mei de [[film]] ''[[Star Wars (film)|Star Wars]]'', út [[1977]], dy't letter mei weromwurkjende krêft omneamd waard ta ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope''. De [[ferboeking]] fan it [[senario]] fan dy film kaam lykwols al yn [[1976]] út. De earste film wie in reuseftich súkses, en ''Star Wars'' ûntjoech him al rillegau ta in wrâldwiid [[popkultuer]]fenomeen. 

De ferhalen fan ''Star Wars'' spylje har ôf tsjin in optochte eftergrûn &quot;lang ferlyn, yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;. Yn 'e grûn giet it om 'e ivige striid tusken [[goed en kwea]]. Dêrby fertsjintwurdigje de [[Jedi|Jedi-ridders]] it [[goed]]e, en harren rivalen, de [[Sith]], it [[kwea]]. It optochte universum omfiemet ek in protte [[tema (fiksje)|tema's]] dy't ûntliend binne oan [[filosofy]] en [[religy]]. In foarbyld dêrfan is 'De Krêft' (''The Force''), in [[pseudowittenskip]]like boarne fan [[enerzjy]] dy't de brûker [[boppenatuerlik]] lykjende fermogens jaan kin. Yn it ramt fan 'e franchise binne njonken de [[filmsearje]] adaptaasjes ta oare media ferskynd, lykas [[tillefyzjefilm]]s, [[live-action]][[tillefyzjesearje]]s, [[tekenfilmsearje]]s, [[fideospultsje]]s, [[roman]]s, [[strip]]s, [[soundtrack]]albums, [[kaartspul]]len, [[boerdspul]]len en [[boartersguod]]. Anno [[2022]] hawwe de ''Star Wars''-films tsien [[Oscar]]s en ien [[Golden Globe]] wûn, mei dêropta nominaasjes foar nochris tritich oare Oscars en fjouwer oare Golden Globes.

==Setting==
De ''Star Wars''-[[mediafranchise|franchise]] jout de aventoeren wer fan [[personaazje]]s &quot;lang ferlyn yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;, dêr't [[minske]]n gearlibje mei [[bûtenierdske wêzens]] fan alderhanne rassen en teffens mei [[keunstmjittige yntelliginsje|selstinkende]] [[robot]]s. Dy helpe [[libben]]e wêzens by it útfieren fan rûtinemjittige deistige taken (lykas [[ûnderhâld]]) of beskikke oars oer spesjalistyske [[kennis]] (lykas in [[tolk (berop)|tolk]]). Sa'n robot wurdt ornaris oantsjut as in &quot;droïde&quot; ([[Ingelsk]]: ''droid''; in [[ôfkoarting]] foar &quot;[[androïde]]&quot;). 
[[File:Star Wars characters at Madame Tussaud.jpg|left|thumb|250px|[[Waaksen byld]]en fan [[Darth Vader]] (l.) en [[Luke Skywalker]] (rj.) ferwikkele yn in gefjocht mei [[ljochtsabel]]s, mei op 'e eftergrûn it tasjende figuer fan [[keizer]] [[Palpatine]].]]

[[Tillekommunikaasje]] giet fia twasidige [[radioferbining]]s, mei [[audiofisueel|audiofisuele]] [[byldskerm]]en en mei [[holografy]]ske [[projeksje]]s. [[Ferfier]] op it planeetoerflak giet mei saneamde '[[lânglider]]s' (Ingelsk: ''landspeeder''), [[auto's]] sûnder [[tsjil]]len dy't gebrûk meitsje fan [[anty-gravitaasje]]technology. Der besteane ek '[[glydmotor]]s' of 'sweefmotors' (''speeder bikes'' of ''hover bikes''), dat [[motorfyts]]en mei deselde technology binne. Foar [[oarloch]]fiering op [[grûn|lân]] wurde fierders saneamde '[[rinner (Star Wars)|rinners]]' ynset, [[pânserfiertúch|pânserfiertugen]] dy't net op tsjillen geane, mar op lange [[meganyk|meganyske]] [[skonk]]en. De bekendste soarten rinners binne de fjouwerskonkige [[AT-AT]] en de twaskonkige [[AT-ST]].

[[Romtefeart]] tusken bewenne [[planeten]] komt in protte foar en wurdt mooglik makke troch it bestean fan [[hyperromte]]technology foar [[flugger-as-ljochtreizgjen]] . [[Romteskip]]pen rinne útinoar fan lytse ienpersoans tastellen oant reuseftige skippen. Ienpersoans romteskippen foar [[oarloch]]fiering wurde 'stjerrejagers' (''starfighters'') neamd en binne ferlykber mei [[strieljager]]s. De bekendste types fan sokke romteskippen binne de [[X-wjukjager]] (''X-wing fighter'') en [[Y-wjukjager-bommesmiter]] (''Y-wing fighter-bomber'') dy't brûkt wurdt troch it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], en de [[TIE-jager]] (''TIE fighter'') fan 'e [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]]. De grutste oarlochsromteskippen, ferlykber mei [[fleandekskip]]pen, binne '[[stjerreslachskip]]pen' (eins yn it Ingelsk ''star destroyers'' neamd, dat oerset wurde moat as &quot;stjerre[[torpedoboatjager]]s&quot;, mar ek letterlik as &quot;stjerreferdylgers&quot; útlein wurde kin). Teffens besteane der stasjonêre [[romtestasjon]]s, lykas de '[[deadsstjer]]ren' (''death stars''), dy't de grutte fan in lytse [[moanne (byplaneet)|moanne]] hawwe. 
[[File:StormTrooper Blaster.jpg|right|thumb|180px|De [[ploffer (Star Wars)|ploffer]] (''blaster'') fan in [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]].]]

In [[mystyk|mystike]] mar skynber apersonele krêft, dy't bekend stiet as &quot;[[de Krêft]]&quot; (''the Force''), wurdt yn 'e [[Star Wars (film)|oarspronklike film]] omskreaun as &quot;in [[enerzjy]]fjild skepen troch alle libbene wêzens […, dat] it stjerrestelsel gearbynt.&quot; Troch training en [[meditaasje]] kinne dyjingen dy't &quot;sterk yn 'e Krêft&quot; binne, fermogens bemachtigje dy't [[boppenatuerlik]] lykje, wêrûnder [[telekineze]], [[telepaty]], [[profesij|foarkennis]] en de manipulaasje fan fysike enerzjy. Brûkers fan 'e Krêft binne mar tige minmachtich yn ferhâlding ta de folsleine [[befolking]]. De Krêft is it wichtichste [[ark en reau|ark]] én [[wapen]] fan twa [[militêre oarder (religieus genoatskip)|ridderoarders]] dy't sûnt minskewitten mei-inoar yn konflikt binne. Dat binne de [[Jedi]], dy't fungearje as bewekkers fan 'e [[frede]] yn 'e [[Galaktyske Republyk]] en de ljochte kant fan 'e Krêft brûke foar [[selsferdigening]] en [[arbitraazje]], en de [[Sith]], dy't de tsjustere kant fan 'e Krêft ynsette foar harren persoanlike doelen en it fersprieden fan [[eangstme]] en [[agresje]]. Wylst Jedi-ridders gauris relatyf manmachtich wêze kinne, binne de Sith altyd beheind ta twa: in master en syn learling.

De Jedi en de Sith jouwe as [[wapen]] de foarkar oan 'e saneamde [[ljochtsabel]]: in [[swurd]] mei in [[limmet]] fan enerzjy dat troch frijwol elts materiaal hinne snije kin en dêr't teffens enerzjyprojektilen mei ôfwarre wurde kinne. De rest fan 'e befolking, [[soldaten]] likegoed as [[kriminelen]] en eltsenien dêrtuskyn, brûkt saneamde &quot;[[ploffer (Star Wars)|ploffers]]&quot;: [[fjoerwapen|projektylfjoerwapens]] basearre op [[laser]]technology. 

It stjerrestelsel foarmet (fan oarsprong) ien reuseftige [[republyk]], de [[Galaktyske Republyk]], dy't bestjoerd wurdt troch de Galaktyske [[Senaat]] op 'e planeet [[Coruscant]]. Dêrnjonken hawwe de measte bewenne planeten har eigen, [[autonomy|autonome]], [[regear]]. Al neigeraden dat men fierder fan it sintrum fan 'e macht ôf komt, belunet de ynfloed fan 'e autoriteiten. Yn 'e bûtenste rânen fan it stjerrestelsel slane sadwaande [[organisearre misdie|misdiesyndikaten]] foar master op, lykas de [[kartel]]s fan 'e [[Hutt (Star Wars)|Hutt]], dy't har talizze op yllegale aktiviteiten lykas [[smokkeljen]] en [[slavehannel]]. De tsjinsten fan [[preemjejager]]s wurdt fakentiden gebrûk fan makke troch sawol [[gangster]]s as [[oerheid|oerheden]].

It fiktyf universum fan ''Star Wars'' omfiemet ferskate tiidrekken, wêrûnder:
*de Hege Republyk: de heechtijdagen fan 'e [[Galaktyske Republyk]], likernôch 200 jier foarôfgeande oan 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]]. Yn dy tiid spylje de ûnderdielen fan it [[multymedia]]projekt ''[[Star Wars: The High Republic]]'' en de [[tillefyzjesearje]] ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]''.
*de Fal fan 'e Jedi: it tiidrek wêryn't de Galaktyske Republyk troch de Sith korrumpearre en ûnder fuotten helle wurdt. Ek de [[Kloane-oarloggen]] en dêropfolgjende [[Grutte Suvering fan de Jedi|ferfolgings fan 'e Jedi]] alle hjirûnder. Yn dit tiidrek spylje de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]], de [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'' en de [[tekenfilmsearje]]s ''[[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Star Wars: Clone Wars]]'' en ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]''.
[[File:Star-Wars-aurek-besh-alphabet-chart.svg|right|thumb|250px|Utlis oangeande it ''aurebesh''-[[alfabet]] dat yn 'e ''Star Wars''-franchise yn gebrûk is foar it Basaalsk (''Basic''), de ''[[lingua franca]]'' fan it Stjerrestelsel.]]
*it Regear fan it Keizerryk: it tiidrek wêryn't it stjerrestelsel oerhearske wurdt troch it [[diktatuer|diktatoriale]] [[Galaktysk Keizerryk]] mei [[Palpatine]] as [[keizer]]. Yn dit tiidrek spylje de film ''[[Solo: A Star Wars Story]]'', de tillefyzjesearje ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]'' en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: The Bad Batch]]''.
**it Tiidrek fan 'e Rebûlje: de perioade yn 'e twadde helte fan it Regear fan it Keizerryk dat it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] oprjochte wurdt en in nije [[boargeroarloch]] yn it stjerrestelsel begjint om it Galaktysk Keizerryk ûnder fuotten te heljen. Yn dit tiidrek spylje de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], de film ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'', de tillefyzjesearje ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]'' en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: Rebels]]''.
*de Nije Republyk: it tiidrek nei de fal fan it Galaktysk Keizerryk, as de Galaktyske Republyk op 'e nij oprjochte wurdt yn 'e foarm fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] en syn formative jierren trochmakket. Yn dizze perioade spylje de tillefyzjesearje ''[[The Mandalorian]]'' en de [[spin-off]]searjes dêrfan, ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'', en ek ''[[Rangers of the New Republic]]''.
**de Opkomst fan 'e Earste Oarder: de perioade wêryn't de restanten fan it âlde Galaktysk Keizerryk harsels werfoarmje ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]] en grutte súksessen boeke yn har stribjen ta de weroprjochting fan it Keizerryk. [[Held]]en fan 'e eardere Rebûlje liede no it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] yn in striid om it fuortbestean fan 'e Nije Republyk te bewissigjen. Yn dizze perioade spylje de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: Resistance]]''.
(It eardere ''Star Wars'' Expanded Universe omfette oare tiidlinen en tiidrekken, dy't lykwols nei de oername fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]], yn [[2012]], [[retcon]]d waarden en op [[25&amp;nbsp;april]] [[2014]] formeel omneamd waarden ta ''Star Wars Legends''.)

==Films==
De kearn fan 'e ''Star Wars''-franchise wurdt foarme troch trije [[trilogy|filmtrilogyen]], dy't mei-inoar oantsjut wurde as de ''[[Skywalker Saga]]''. De njoggen ûnderskate [[film]]s fan dy [[filmsearje]] waarden op net-[[gronology]]ske wize produsearre. De [[ôflevering]]s ([[Ingelsk]]: ''episodes'') IV, V en VI foarmen de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], dy't fan [[1977]] oant en mei [[1983]] makke waard troch de betinker fan ''Star Wars'', [[George Lucas]], en syn ûnôfhinklike [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. De folgjende trilogy, dy't tusken [[1999]] en [[2005]] ferskynde, omfette de ôfleverings I, II en III, en wurdt dêrom oantsjut as de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]], mei't in [[prequel]] in film of oar wurk fan [[fiksje]] is dat neffens de ynterne gronology fan it ferhaal foarôfgiet oan in earder publisearre wurk. De prequeltrilogy waard ek troch Lucas en it selsstannige Lucasfilm makke. 
[[File:George Lucas 1986 (cropped).jpg|left|thumb|160px|[[George Lucas]], de betinker fan ''Star Wars''.]]

Yn [[2012]] waard Lucasfilm oernommen troch [[The Walt Disney Company]] en waard it in [[dochterûndernimming]] fan dy multymediakorporaasje. It wie sadwaande Disney dat fan [[2015]] oant [[2019]] de ôfleverings VII, VIII en IX makke, dy't de saneamde [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] foarmje, ek wol de ''Star Wars''-sequeltrilogy neamd (''sequel'' is it Ingelske wurdt foar &quot;[[ferfolch]]&quot;). Disney wie ek ferantwurdlik foar de makkelei fan ferskate op harsels steande ''Star Wars''-films, dy't wol oantsjut wurde as de &quot;Antologysearje&quot; (''anthology'' is it Ingelske wurd foar &quot;[[blomlêzing]]&quot;). Anno [[2022]] giet it dêrby om ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'' ([[2016]]) en ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' ([[2018]]). Dy films wurde net ta de ''Skywalker Saga'' rekkene.

===''Skywalker Saga''===
De ''Skywalker Saga'' is in rige fan njoggen ''Star Wars''-films, ferdield oer trije [[filmtrilogy]]en: de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] ([[1977]]-[[1983]]), de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]] ([[1999]]-[[2005]]) en de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] ([[2015]]-[[2019]]). De rige fertelt oer de aventoeren fan [[haadpersoan]] [[Luke Skywalker]] en syn [[famyljeleden]] en [[freonskip|freonen]] tsjin 'e eftergrûn fan in [[boargeroarloch]] yn it [[Stjerrestelsel]], wêrby't de [[demokratysk]]e mar yneffektive [[Galaktyske Republyk]] ûnder fuotten helle wurdt om ferfongen te wurden troch in [[diktatuer]], it [[Galaktysk Keizerryk]]. Dat liedt dan letter wer ta in [[opstân]] tsjin it Keizerlik skrikbewâld.
[[File:Mark Hamill (48419236062) Cropped.jpg|right|thumb|160px|[[Mark Hamill]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[Luke Skywalker]].]]

[[George Lucas]], de betinker fan ''Star Wars'', hie al foàr it útkommen fan 'e [[Star Wars (film)|earste ''Star Wars''-film]], yn [[1977]], grutte plannen foar it meitsjen fan in trilogy fan trilogyen. Dat makke er yn [[1978]] by in [[fraachpetear]] mei it [[tydskrift]] ''[[Time (tydskrift)|Time]]'' bekend, en yn [[1981]], nei't de [[The Empire Strikes Back|twadde film]] yn 'e [[bioskoop]] kommen wie, befêstige er dat er yn grutte halen it ferhaal foar noch sân oare films klear hie.
{{Clearleft}}
====''Star Wars''-trilogy====
De ''Star Wars''-trilogy, gauris de 'oarspronklike' ''Star Wars''-trilogy of de 'orizjinele' ''Star Wars''-trilogy neamd om him te ûnderskieden fan 'e letter makke filmtrilogyen yn it ramt fan ''Star Wars'', wie folslein it optinksel fan [[George Lucas]]. Dyselde woe yn [[1971]] in filmadaptaasje meitsje fan 'e [[searjefilm]] ''[[Flash Gordon (tillefyzjesearje)|Flash Gordon]]'', út 'e [[1930-er jierren]], mar it slagge him net om 'e [[filmrjochten]] dêrop te besetten. Linkendewei begûn er dêrom mar in eigen [[science fiction]]-[[epos]] te betinken, wêrby't er him [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearje]] liet troch de science fiction-[[roman]]s fan [[Edgar Rice Burroughs]] en beskate films (dy't net ta science fiction hearre) fan 'e [[Japan]]ske [[regisseur]] [[Akira Kurosawa]].
[[File:Star Wars Identities (8348847356).jpg|left|thumb|250px|In model fan 'e ''[[Millennium Falcon]]'', it [[romteskip]] fan [[Han Solo]].]]

Lucas skreau in gearfetting fan twa [[bledside|siden]] fan syn ferhaal, mei as [[titel (namme)|titel]] ''Journal of the Whills'', en dêr gied er mei te suteljen by de [[filmstudio's]] fan [[Hollywood]] lâns. [[United Artists]], [[Universal Pictures]] en [[The Walt Disney Company|Disney]] seagen der neat yn en wiisden it ôf, mar [[20th Century Fox]] besleat der yn te [[ynvestearjen]]. Lucas fûn lykwols, nei't er der nochris [[kritysk]] nei sjoen hie, dat syn oarspronklike ferhaal te yngewikkeld wie foar in film, dat op [[17&amp;nbsp;april]] [[1973]] sette er útein mei in trettjin siden tellende, werskreaune ferzje fan syn [[senario]], dat er diskear ''The Star Wars'' neamde. Tsjin [[maaie]] [[1974]] hied er dat útwreide ta in folslein skript troch eleminten lykas de [[Sith]] en de [[Deadsstjer]] ta te foegjen, mar dêrtroch, sa fûn er, wie it ferhaal te lang wurden foar ien film. Der folgen noch ferskate nije ferzjes fan it senario, oant Lucas it ferhaal úteinlik werombrocht hie ta wat de [[Star Wars (film)|earste film]] wurde soe.

It ûnbidige súkses fan dy film, dy't yn [[1977]] útkaam, makke dat Lucas besleat om fan syn projekt in [[filmsearje]] te meitsjen. Hy hie fuort al in trilogy fan trilogyen yn 'e holle, mar it soe mear as fjirtich jier yn beslach nimme om dat idee te ferwêzentlikjen. De beide folgjende dielen fan 'e oarspronklike ''Star Wars''-trilogy, dy't yn [[1980]] en [[1983]] yn 'e [[bioskoop]] kamen, waarden [[finansierd]] troch Lucas syn eigen filmstudio [[Lucasfilm]] fan it [[jild]] dat fertsjinne wie mei de earste film. Beide ferfolgen wiene ek grutte [[kommersje]]le súksessen, hoewol net sa grut as de earste film. 

It ferhaal fan 'e oarspronklike trilogy folget it stribjen fan 'e jonge [[Luke Skywalker]] om in [[Jedi|Jedi-ridder]] te wurden yn in tiid dat de Jedi sa goed as útrûge binne troch it [[Galaktysk Keizerryk]]. Dêrnjonken wurdt ek gâns omtinken jûn oan 'e geduerige striid fan Luke en oaren mei de [[kwea|boasaardige]] Keizerlike hantlanger [[Darth Vader]] en de wrakseling fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] om it Stjerreselsel te befrijen fan it skrikbewâld fan it Galaktysk Keizerryk.

=====''Star Wars: Episode IV – A New Hope''=====
[[File:Star_Wars_Logo.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A New Hope]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode IV – A New Hope}}
Yn ''Star Wars: Episode IV – A New Hope'' wennet [[Luke Skywalker]] ([[Mark Hamill]]), in [[wees]]jonge dy't [[adopsje|oannommen]] is troch syn [[omke]] en [[muoike]], op in [[boerespultsje]] yn 'e [[woastyn]] fan 'e [[planeet]] [[Tatooine]], dêr't er dreamt fan gruttere en bettere dingen. As syn omke in pear twaddehâns [[androïde]]n oanskaft, [[R2-D2]] ([[Kenny Baker (Ingelsk akteur)|Kenny Baker]]) en [[C-3PO]] ([[Anthony Daniels]]), ûntdekt Luke dat R2-D2 in boadskip befettet fan [[prinsesse]] [[Leia Organa]] fan Alderaan ([[Carrie Fisher]]) oan Jedi-master [[Obi-Wan Kenobi]] ([[sir]] [[Alec Guinness]]), dy't [[ûnderdûken|ûnderdûkt]] as [[balling]] op Tatooine libbet. R2-D2 naait út en Luke giet der mei C-3PO efteroan, en úteinlik bedarje se sa trijeresom by Obi-Wan. Dyselde fertelt Luke dat er foarhinne in [[freonskip|freon]] fan Luke syn [[heit]] [[Anakin Skywalker|Anakin]] wie. Anakin wie nammentlik syn learling oant er [[fermoarde]] waard troch [[Darth Vader]] (lichem: [[David Prowse]]; stim: [[James Earl Jones]]), de trewant fan [[keizer]] [[Palpatine]].

As Luke ûntdekt dat syn omke en muoike yn syn ôfwêzigens fermoarde binne troch Keizerlike [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] op 'e siik nei de beide androïden, jout er him by Obi-Wan, dy't him fertelt dat it syn [[lotsbestimming]] is om, krekt as syn heit foar him, in Jedi-ridder te wurden. Se hiere de [[smokkeljen|smokkelder]] [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en syn [[Wookiee]]-[[piloat]] [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) yn, en sette yn harren [[romteskip]], de ''[[Millennium Falcon]]'', ôf fan Tatooine nei [[Alderaan]]. Dêr oankommen, ûntdekke se dat dy planeet ferneatige is troch in reuseftich Keizerlik [[romtestasjon]] dat de [[Deadsstjer]] hjit. Harren skip komt fêst te sitten yn in [[lûkstriel]] fan it romtestasjon, mar se witte oan [[finzen]]skip te ûntkommen en rêde prinsesse Leia, dy't op 'e Deadsstjer fêstholden wurdt. Obi-Wan Kenobi [[selsopoffering|offeret himsels op]] om 'e oaren de kâns te jaan om te ûntsnappen. Luke, Leia, Han, Chewbacca, R2-D2 en C-3PO leverje de [[blaudruk]]ken fan 'e Deadsstjer ôf by it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], wêrnei't se dielnimme oan in oanfal dy't de Deadsstjer ferneatigje moat.
[[File:Hotel-sididriss.jpg|left|thumb|250px|It Hotel Sidi Driss yn [[Matmata]], yn [[Tuneezje]], gie yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' troch foar de pleats fan 'e [[omke]] en [[muoike]] fan [[Luke Skywalker]] op [[Tatooine]].]] 

''Star Wars: Episode IV – A New Hope'', oarspronklik útbrocht ûnder de titel ''Star Wars'', waard [[regissearre]] troch [[George Lucas]] nei in [[senario]] fan himsels. De film gie op [[25&amp;nbsp;maaie]] [[1977]] yn [[premiêre]], en brocht [[$]]775,8&amp;nbsp;miljoen op tsjin in [[budget]] fan $11&amp;nbsp;miljoen. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' wie de meast [[opbringst (jild)|opbringende]] film fan [[1977]] en teffens de meast opbringende film aller tiden, en mei [[ynflaasjekorreksje]] is it noch altyd de op ien nei meast opbringende film yn [[Noard-Amearika]] (nei ''[[Gone with the Film (film)|Gone with the Wind]]'') en de op trije nei meast opbringende film wrâldwiid (nei ''Gone with the Wind'', ''[[Avatar (film út 2009)|Avatar]]'' en ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). 

De film waard nominearre foar 11 [[Oscar]]s en wûn dêrfan 7; ek wiene der nominaasjes foar 4 [[Golden Globe]]s (1 wûn); 6 [[BAFTA's]] (2 wûn); en 17 [[Saturn Award]]s (13 wûn, wêrûnder de [[priis (ûnderskieding)|priis]] foar bêste [[science fiction-film]]). Yn [[1989]] wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' ien fan 'e earste 25 films dy't omreden fan [[kulturele]], [[histoarysk]]e en/of [[estetysk]]e wearde troch de [[Library of Congress]] foar preservearring foar de ivichheid opnommen waarden yn it [[National Film Registry]]. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' wurdt tsjintwurdich beskôge as ien fan 'e bêste en ynfloedrykste films út 'e [[filmskiednis]].

=====''Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back''=====
[[File:Theempirestrikesback-logo.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back}}
''Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back'' spilet trije jier nei de oerwinning dy't it Rebelleferbûn mei de ferneatiging fan 'e Deadsstjer boekte. De [[boargeroarloch]] giet noch altyd troch en Keizerlike troepen twinge de rebellen ta de [[evakuaasje]] fan in wichtige basis op 'e [[iisplaneet]] [[Hoth]]. Dêrta oardere troch de [[geast]] fan Obi-Wan Kenobi (sir Alec Guinness), reizget Luke Skywalker (Mark Hamill) mei R2-D2 (Kenny Baker) nei de planeet [[Dagobah]], dêr't de âlde Jedi-ridder [[Yoda]] ([[Frank Oz]]) as [[klúzner]] yn ballingskip libbet. Dyselde stimt deryn ta om Luke te trainen, hoewol't er net ûnder stuollen of banken stekt dat er syn twifels hat oer Luke syn geskiktheid om Jedi te wurden.

Underwilens binne Han Solo (Harrison Ford), Chewbacca (Peter Mayhew), prinsesse Leia (Carrie Fisher) en C-3PO (Anthony Daniels) fan Hoth ûntkommen yn 'e ''Millennium Falcon'', mar as it romteskip stikken rekket, moatte se help sykje yn 'e Stêd yn 'e Wolkens op 'e planeet [[Bespin]], dy't bestjoerd wurdt troch Han syn âlde freon [[Lando Calrissian]] ([[Billy Dee Williams]]). Dêr rinne se lykwols yn in [[mûklaach]], mei't Lando ûnder ien tekken blykt te skûljen mei Darth Vader, (David Prowse/James Earl Jones) de wichtichste hantlanger fan keizer Palpatine (lichem: [[Elaine Baker (aktrise)|Elaine Baker]]; stim: [[Clive Revill]]). Luke brekt syn training troch Yoda ôf as er berjocht kriget fan 'e finzenname fan syn freonen, en set nei de Stêd yn 'e Wolkens ta. 
[[File:Carrie_Fisher_2013_cropped_retouched.jpg|left|thumb|160px|[[Carrie Fisher]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[prinsesse]] [[Leia Organa|Leia]].]]

Vader lit Han Solo ynfrieze yn (de [[fiktive]] stof) karbonyt, wêrnei't er him oan 'e [[preemjejager]] [[Boba Fett]] (lichem: [[Jeremy Bulloch]]; stim: [[Jason Wingreen]]) jout. Dyselde is fan doel de [[preemje (opspoaringsmetoade)|preemje]] te ynkassearjen dy't de [[gangster]] [[Jabba de Hutt]] op syn holle set hat, en reizget dêrfoar mei de ynferzen Solo ôf nei [[Tatooine]]. It lot fan syn âlde freon bringt Lando derta om [[oerrinnen|oer te rinnen]] nei de rebellen. Hy befrijt Chewbacca, C-3PO en prinsesse Leia en naait mei harren en de krekt arrivearre R2-D2 út yn 'e reparearre ''Millennium Falcon''. Underwilens siket Luke Darth Vader op en fjochtet in [[duël]] mei de [[ljochtsabel]] út wêrby't er syn [[hân]] [[amputaasje|kwytrekket]] en in skokkende wierheid oer syn heit oan 'e weet komt, foar't er rêden wurdt troch Lando-en-dy.

''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'', oarspronklik koartwei ''The Empire Strikes Back'' neamd, waard regissearre troch [[Irvin Kershner]] nei in senario fan [[Leigh Brackett]] en [[Lawrence Kasdan]]. De film gie op [[6&amp;nbsp;maaie]] [[1980]] yn premiêre, en brocht $538,4&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $30,5&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' de meast opbringende film fan [[1980]]. Tsjintwurdich wurdt ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' rûnom sjoen as ien fan 'e bêste films aller tiden en as in foarbyld fan hoe't in ferfolch de oarspronklike film oertreffe kin. De film waard lykwols foar minder prizen nominearre as [[Star Wars (film)|de earste film]]. Hy wûn 2 Oscars (fan 4 nominaasjes) en en gjin inkele [[Golden Globe]] (fan 1 nominaasje). Wol wûn ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' in [[BAFTA]], 2 [[Grammy]]s, 4 [[Saturn Award]]s en in [[Hugo Award|Hugo]]. Yn [[2010]] waard ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' troch de Library of Congress foar preservearring foar de ivichheid útornearre en opnommen yn it National Film Registry.

=====''Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi''=====
[[File:Return_of_the_Jedi_theatrical_logo.png|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi}}
Likernôch in jier nei de foarfallen yn 'e [[The Empire Strikes Back|foargeande film]] jout de fan in [[proteze|hânproteze]] foarsjoene Luke Skywalker (Mark Hamill) him yn ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' op Tatooine by Lando Calrissian (Billy Dee Williams), Chewbacca (Peter Mayhew) en prinsesse Leia (Carrie Fisher) om Han Solo (Harrison Ford) te befrijen út 'e kloeren fan 'e gangster Jabba de Hutt ([[Toby Philpott]], [[David Barclay (poppespiler)|David Barclay]] en [[Mike Edmonds]]). Neitiid keart er werom nei Dagobah om syn training ta Jedi-ridder te ferfetsjen, mar treft dêr syn master Yoda (Frank Oz) oan op syn [[ferstjerren|stjerbêd]]. Mei syn lêste wurden befêstiget Yoda de skokkende wierheid dat de boasaardige Darth Vader (David Prowse/James Earl Jones) eins Luke syn heit Anakin is en dat Luke in nije konfrontaasje mei Vader oangean moat om syn training te foltôgjen.

Underwilens is keizer Palpatine ([[Ian McDiamid]]) úteinset mei de bou fan in nije Deadsstjer, dêr't er yn eigen persoan it tafersjoch oer hâldt. Dat liket it Rebelleferbûn in útsochte kâns ta om twa miggen yn ien klap te slaan troch tagelyk mei de nije [[Deadsstjer]] en de keizer sels ôf te weven. Se begjinne in trijefâldige oanfal: mei in [[float]] fan romteskippen ûnder lieding fan Lando Calrissian (Billy Dee Williams) en [[admiraal]] Ackbar (poppespul: [[Timothy D. Rose|Tim Rose]]; stim: [[Erik Bauersfeld]]); mei in [[kommando]]-ienheid oanfierd troch Han, Chewbacca en prinsesse Leia, dy't op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] de generatorfasiliteit útskeakelje moat dy't it [[enerzjyfjild|enerzjyskyld]] foar de Deadsstjer opwekket; en mei Luke, dy't him oan board fan 'e Deadsstjer weaget en him troch Vader foar de keizer bringe lit.
[[File:Redwood slope.jpg|left|thumb|250px|It [[Steatspark Grizzly Creek Redwoods]] yn [[Kalifornje]], dat yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' trochgie foar de [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]].]]

De Deadsstjer blykt lykwols in falstrik te wêzen, mei't er ûnôf liket, mar eins folslein operasjoneel is. De rebellen rinne sadwaande yn in mûklaach, wylst Vader Luke besiket te [[ferlieding|ferlieden]] om oer te rinnen nei it Keizerryk. Luke wegeret en ferslacht Vader yn in nij duël mei de ljochtsabels. Keizer Palpatine stiet der by him op oan om Vader te deadzjen, mar Luke ferpoft dat, ek as de keizer driget om Luke sels om te bringen. Underwilens krije de kommando's help fan 'e [[Ewoks]], de bewenners fan 'e Boskmoanne. Dêrtroch witte se de Keizerlike stoarmtroepers op 'e moanne te ferslaan en de generatorfasiliteit te [[sabotearjen]]. De rebellefloat kin dan dochs noch de oanfal op 'e Deadsstjer útfiere, dy't fatale skea oprint. As de swierferwûne Darth Vader sjocht dat keizer Palpatine syn soan Luke [[marteljen|martelet]] en risselwearret om him te fermoardzjen, keart er him tsjin 'e keizer, dy't er yn in reäktorskacht te pletter smyt, hoewol't er dêrby sels deadlike ferwûnings oprint. Luke ûntkomt krekt op 'e tiid út 'e ûntploffende Deadsstjer. Neitiid fiere de rebellen harren oerwinning, wylst Luke it [[stoflik omskot]] fan syn heit [[kremaasje|kremearret]].

''Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi'', oarspronklik koartwei ''Return of the Jedi'' neamd, waard regissearre troch [[Richard Marquand]] nei in senario fan George Lucas en Lawrence Kasdan. De film gie op [[25&amp;nbsp;maaie]] [[1983]] yn premiêre, en brocht $475,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $32,5&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' de meast opbringende film fan [[1983]]. De film wûn ien [[Oscar]] (út 5 nominaasjes), 1 [[BAFTA]] (út 4 nominaasjes) en 5 [[Saturn Award]]s (út 10 nominaasjes). Yn [[2021]] waard ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' troch de Library of Congress foar presevearring foar de ivichheid útornearre en opnommen yn it National Film Registry.
[[File:Harrison Ford by Gage Skidmore 3.jpg|right|thumb|160px|[[Harrison Ford]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[Han Solo]].]]
{{Clearleft}}

====''Star Wars''-prequeltrilogy====
Neffens [[filmprodusint]] [[Gary Kurtz]] waarden de earste plannen foar in [[prequel]]trilogy yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise al ûntwikkele doe't de beide lêste films fan 'e oarspronklike trilogy noch yn [[preproduksje]] wiene. Yn [[1980]] befêstige [[George Lucas]] dat er materiaal foar njoggen films hie, mar omreden fan 'e [[stress]] en swierrichheden dy't it meitsjen fan 'e fillms fan 'e oarspronklike trilogy oprôpen, besleat er tsjin [[1981]] om mar ôf te sjen fan fierdere films. Foarútgong fan [[technyk]], benammen op it mêd fan [[special effects]], oertsjûge him der om 'e midden fan 'e [[1990-er jierren]] lykwols fan dat it no mooglik wêze moast om 'e films te meitsjen sa't se him oarspronklik foar eagen stien hiene. Yn [[1997]] waarden de films fan 'e orizjinele trilogy op 'e nij yn 'e bioskoop brocht, nei't se remastere wiene mei de special effects dy't Lucas foar de twadde trilogy brûke woe.
[[File:Ian McDiarmid Brussels Comic Con 2020.jpg|left|thumb|160px|[[Ian McDiarmid]] fertolke de rol fan [[keizer]] [[Palpatine]] yn [[Skywalker Saga|alle trije ''Star Wars''-trilogyen]].]]

Dy twadde trilogy waard eins in [[prequel]] fan 'e oarspronklike trilogy. De nûmering fan 'e ôfleverings (Ingelsk: ''episodes''), dêr't by de earste trilogy nea net folle omtinken oan jûn wie, waard dêrom no fan belang. De films fan 'e oarspronklike trilogy wiene Episodes IV, V en VI, en de films fan 'e prequeltrilogy waarden Episodes I, II en III en spilen dus foarôfgeande oan 'e foarfallen yn 'e oarspronklike trilogy. ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'' waard útbrocht yn [[1999]] en krige rûnom omtinken yn 'e [[media]]. Der kaam lykwols op ferskate punten gâns [[krityk]] fan [[fan (persoan)|fans]], en fan gefolgen paste Lucas it ferhaal foar ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' ([[2002]]) en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' ([[2005]]) oan, wat wer ta krityk fan oare fans late. 

It ferhaal fan 'e prequeltrilogy begjint 32 jier foàr de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', en folget de training ta [[Jedi|Jedi-ridder]] fan [[Anakin Skywalker]], de [[heit]] fan [[Luke Skywalker|Luke]], ûnder master [[Obi-Wan Kenobi]]. Dêrby wurdt sjen litten hoe't er, nettsjinsteande syn oarspronklike goede bedoelings, lang om let [[ferlieding|ferlaat]] wurdt en ferfalt ta it [[kwea]], en de namme Darth Vader oannimt. Dat bart allegearre tsjin 'e eftergrûn fan it ferfal en de [[korrupsje]] fan 'e âlde [[Galaktyske Republyk]], de [[Grutte Suvering fan de Jedi|ferdylging fan 'e Jedi-oarder]] en de opkomst fan it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder lieding fan 'e [[Sith]]-master [[Darth Sidious]], dy't him neitiid ûntjout ta [[keizer]] [[Palpatine]]. Yn 'e mande mei de oarspronklike trilogy hat betinker George Lucas de de prequeltrilogy wol oantsjut as &quot;de [[trageedzje]] fan Darth Vader&quot;.

=====''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace''=====
[[File:Sw-ep1-logo.svg|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode I – The Phantom Menace}}
Yn ''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace'' arrivearje [[Jedi]]-master [[Qui-Gon Jinn]] ([[Liam Neeson]]) en syn learling [[Obi Wan-Kenobi]] ([[Ewan McGregor]]) by de [[blokkade (militêre strategy)|blokkade]] dy't de [[Hannelsfederaasje]] om 'e planeet [[Naboo]] hinne ynsteld hat. Harren doel is om troch [[ûnderhanneling]]s de blokkade op te heffen. It komt harren raar oer it mad as de Hannelsfederaasje besiket en [[moard|romje harren út 'e wei]]. Wat se net witte, is dat [[Palpatine]] ([[Ian McDiamid]]), de [[senator]] foar Naboo, dy't yn it geheim ek de [[Sith]]-master [[Darth Sidious]] is, it hiele spul efter de skermen wei [[manipulaasje|manipulearret]] en de blokkade sels bewurkmastere hat as ûnderdiel fan syn gruttere plan om ta [[kânselier]] fan 'e [[Galaktyske Republyk]] beneamd te wurden.

Mei de help en yn it selskip fan [[Padmé Amidala]] ([[Natalie Portman]]), de fjirtjinjierrige [[keninginne]] fan Naboo, en in knoffelige [[Gunganen|Gungaanske]] ferstjitling dy't [[Jar Jar Binks]] ([[Ahmed Best]]) hjit, witte Qui-Gon en Obi-Wan fan Naboo te ûntsnappen. Mei't harren romteskip averij oprûn hat, meitsje se ûnderweis nei de Galaktyske [[haadstêd]] op 'e planeet [[Coruscant]] in tuskenstop op 'e woastynplaneet [[Tatooine]]. Dêr moetsje de beide Jedi in njoggenjierrige [[slavernij|slaaf]] dy't Anakin Skywalker ([[Jake Lloyd]]) hjit. Mei't er derfan oertsjûge is dat er yn Anakin de &quot;Utkarde&quot; út 'e [[profesije]]n fûn hat, nimt Qui-Gon de jonge oan as learling, ek al wurdt him dat ûntret troch oare Jedi-ridders, ûnder wa [[Yoda]] ([[Frank Oz]]).
[[File:Spain_Andalusia_Seville_BW_2015-10-23_15-35-15.jpg|left|thumb|250px|It [[Plaza de España]] yn [[Sevilla]], dat yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'' fungearre as it sintrale [[plein]] yn Theed, de [[haadstêd]] fan 'e [[planeet]] [[Naboo]].]]

Op Coruscant blykt de Galaktyske [[Senaat]] net folle foar Naboo dwaan te kinnen, en fan gefolgen bepraat senator Palpatine keninginne Padmé om in [[moasje fan wantrouwen]] yn stimming te bringen. De hjoeddeistige kânselier [[Finis Valorum]] ([[Terence Stamp]]) wurdt dêrtroch út syn funksje ûntheft en Palpatine wit eltsenien sa te bespyljen dat er sels it kânselierskip oernimme kin. Padmé Amidala keart mei Qui-Gon, Obi-Wan en Jar Jar werom nei Naboo, dêr't se mei de help fan Jar Jar in bûnsgenoatskip mei de Gunganen wit te sluten, de oare [[yntelligint]]e soarte op 'e planeet. Wylst de Gunganen it [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[androïde]]n fan 'e Hannelsfederaasje befjochtsje yn in iepen [[fjildslach]], bine de Nabooaanske [[piloat]]en en Anakin de striid oan tsjin 'e blokkade fan 'e planeet. Qui-Gon en Obi-Wan treffe op Naboo [[Darth Maul]] ([[Ray Park]]), de learling fan Darth Sidious. As dy Qui-Gon deadlik wit te ferwûnjen ear't er ferslein wurdt, nimt Obi-Wan de taak oer om Anakin op te lieden ta Jedi-ridder.

''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace'' waard regissearre troch [[George Lucas]] nei in senario fan himsels. De film gie op [[16&amp;nbsp;maaie]] [[1999]] yn premiêre, en brocht $1.027&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $115&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace'' de meast opbringende film fan [[1999]] en (doedestiden) de op ien nei meast opbringende film aller tiden (nei ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). De film waard nominearre foar 3 [[Oscar]]s, 2 [[BAFTA's]] en in [[Grammy]] en wûn 2 [[Saturn Award]]s.

=====''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones''=====
[[File:Sw-ep2-logo.png|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode II – Attack of the Clones}}
''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones'' spilet tsien jier nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|The Phantom Menace]]''. Op it libben Padmé Amidala (Natalie Portman), dy't nei de ein fan har termyn as keninginne no de senator foar Naboo is, wurdt in [[moardoanslach|oanslach]] útfierd, dy't lykwols mislearret. Jedi-ridder Obi-Wan Kenobi (Ewan McGregor) en syn learling Anakin Skywalker ([[Hayden Christensen]]) krije opdracht om har te beskermjen. Wylst Obi-Wan de [[slûpmoardner]] opspoart, [[ûnderdûken|dûkt Padmé ûnder]]. Sy en Anakin, dy't as har [[liifwacht]] fungearret, reitsje [[fereale]] opinoar en begjinne in geheime [[relaasje (ynterpersoanlike bân)|relaasje]].

Underwilens behelje de [[yntriizje]]s fan kânselier Palpatine (Ian McDiarmid), dy't bedoeld binne om himsels ta [[autokrasy|allinnehearsker]] te meitsjen, it stjerrestelsel yn 'e [[Kloane-oarloggen]] tusken in Republikeinsk leger fan [[klonen|kloande]] [[soldaten]] oanfierd troch de Jedi, en de [[androïde]]striidkrêften fan 'e [[Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels]], ûnder lieding fan [[greve]] Dooku ([[Christopher Lee]]). Dy lêste is temûk ek de nije learling fan Sith-master Darth Sidious, it [[alter ego]] fan kânselier Palpatine. Dooku docht him foar as de lieder fan in stikmannich [[planetestelsel]]s dy't har fan 'e Galaktyske Republyk [[sesesje|ôfskiede]] wolle en feroarsaket sa in krisis dy't Palpatine de kâns jout om himsels macht ta te eigenjen dy't er inkeld yn in [[needtastân]] bemachtigje kin.
[[File:Natalie Portman Cannes 2015 4.jpg|left|thumb|160px|[[Natalie Portman]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Padmé Amidala]].]]

As Obi-Wan op 'e planeet Geonosis troch Dooku finzen nommen wurdt, sette Anakin en Padmé dêrhinne om him te rêden. Ynstee wurde se sels ek finzen nommen. Dooku leit it trio de [[deastraf]] op, dy't útfierd wurde sil troch in gefjocht mei [[publyk]] tsjin ferskuorrende [[fauna|wylde bisten]] yn in [[arena]]. Se wurde rêden troch in [[bataljon]] kloansoldaten, oanfierd troch Yoda (Frank Oz), [[Mace Windu]] ([[Samuel L. Jackson]]) en oare masters fan 'e [[Hege Jedi Ried]]. Yn it gefjocht ferwûnet Dooku Obi-Wan en slacht Anakin de [[rjochterhân]] ôf, mar Yoda komt tuskenbeiden en ferdigenet de oare Jedi. Dooku kin him net oer, dat hy pykt út nei Coruscant, dêr't er de blaudrukken fan in superwapen (de [[Deadsstjer]]) by Palpatine ôfleverje moat. De Hege Jedi Ried, dy't noch altyd net foar it ferstân hat dat Palpatine en Darth Sidious ien en deselde persoan binne, is ûntrêstge troch Dooku syn bewearing dat Darth Sidious de Galaktyske Senaat behearsket.

''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones'' waard regissearre troch George Lucas nei in senario fan himsels en [[Jonathan Hales]]. De film gie op [[16&amp;nbsp;maaie]] [[2002]] yn premiêre, en brocht $653,8&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $115&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie de film de op twa nei meast opbringende film fan [[2002]] yn [[Noard-Amearika]] (nei ''[[Spider-Man (film út 2002)|Spider-Man]]'' en ''[[The Lord of the Rings: The Two Towers]]'') en de op trije nei meast opbringende film fan dat jier wrâldwiid (nei ''The Lord of the Rings: The Two Towers'', ''[[Harry Potter and the Chamber of Secrets (film)|Harry Potter and the Chamber of Secrets]]'' en ''Spider-Man''). ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones'' waard nominearre foar ien [[Oscar]].

=====''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith''=====
[[File:Revengeofthesith-logo.svg|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith}}
''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith'' spilet trije jier nei it begjin fan 'e [[Kloane-oarloggen]]. Anakin Skywalker (Hayden Christensen) rekket sa njonkelytsen [[desyllúzje|desyllúzjonearre]] mei it tuike-tuikebelied fan 'e Hege Jedi Ried. Dêropta begjint er [[fizioen]]en te krijen fan Padmé (Natalie Portman) dy't [[ferstjerren|ferstjert]] yn it [[befalling|kreambêd]]. Palpatine (Ian McDiarmid), dy't himsels foardocht as in freon, hat it [[fertrouwen]] fan Anakin witten te winnen. No iepenbieret er him einlings as Darth Sidious en makket er Anakin wiis dat de tsjustere kant fan [[de Krêft]] him it fermogen jaan kin en hâldt Padmé yn libben. [[Wanhope|Wanhopich]] om Padmé te rêden ûnderwerpt Anakin him oan Palpatine. Hy wurdt syn Sith-learling en nimt de namme Darth Vader oan.

Palpatine is no ree om iepentlik de macht te gripen, dat hy makket him oan 'e Jedi bekend as Darth Sidious en jout opdracht om [[Grutte Suvering fan de Jedi|alle Jedi út te rûgjen]]. Tagelyk ferklearret er de Galaktyske Republyk foar beëinige en ropt it [[Galaktysk Keizerryk]] út, mei himsels as [[keizer]]. De kloansoldaten krije befel om oeral yn it stjerrestelsel harren Jedi-[[ofsier]]en om te bringen. Op Coruscant wurdt de sit fan 'e Hege Jedi Ried oanfallen. Anakin reizget nei de planeet Mustafar om dêre de lieders fan 'e Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels (dy't Palpatine no fierder net mear brûke kin), út te moardzjen. Obi-Wan Kenobi (Ewan McGregor) moetet him dêre, en de beide mannen fjochtsje in duël út, dat einiget as Obi-Wan syn eardere learling foar [[dea]] efterlit. 
[[File:Hayden-cfda2010-0004(1) (cropped).jpg|left|thumb|160px|[[Hayden Christensen]] spile yn 'e beide lêste films fan 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Anakin Skywalker]].]]

Underwilens ûntflechtet Yoda (Frank Oz) Coruscant mei senator [[Bail Organa]] fan Alderaan, nei't er Darth Sidious befochten hat oant net ien fan beiden winne koe. Letter jouwe Obi-Wan en Padmé harren by har, wêrnei't Padmé [[befalling|it libben skinkt]] oan in [[twilling]], in [[jonkje]] en in [[famke]], dy't se Luke en Leia neamt. Se ferstjert koarte tiid letter, mei't se de wil om te libjen ferlern hat troch it [[ferrie]] fan Anakin. Neitiid helje Obi-Wan en Yoda de twillingen foar har eigen feilichheid útinoar om se apart te ferskûljen. Yn Coruscant docht bliken dat Darth Vader dochs net alhiel dea is, al skeelt it net folle. Palpatine lit him omfoarmje ta in [[cyborg]] om him yn libben te hâlden en fertelt him dat er Padmé sels ombrocht hat yn in fleach fan [[razernij]].

''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith'' waard regissearre troch George Lucas nei in senario fan himsels. De film gie op [[19&amp;nbsp;maaie]] [[2005]] yn premiêre, en brocht $868,4&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $113&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith'' wrâldwiid de op ien nei meast opbringende film fan [[2005]] (nei ''[[Harry Potter and the Goblet of Fire (film)|Harry Potter and the Goblet of Fire]]'') en yn [[Noard-Amearika]] de meast opbringende film fan dat jier. Hoewol't ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith'' troch de [[filmkritisy]] better ûntfongen waard as de foargeande beide dielen fan 'e prequeltrilogy, waard de film mar nominearre foar ien [[Oscar]]. Fierders waard er nominearre foar 10 [[Saturn Award]]s en wûn er dêrfan de priis foar bêste science fiction-film. 
[[File:Star Wars- The Last Jedi Japan Premiere Red Carpet- Adam Driver (27163437599) (cropped).jpg|right|thumb|140px|[[Adam Driver]] spile [[Kylo Ren]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

====''Star Wars''-ferfolchtrilogy====
Al yn [[1978]] fertelde ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] yn in [[fraachpetear]] mei it [[tydskrift]] ''[[Time (tydskrift)|Time]]'' dat er plannen hie foar in [[trilogy]] fan trilogyen, oftewol njoggen ûnderskate films. It wurk dat mank gie mei it meitsjen fan in filmtrilogy fan dit kaliber foel Lucas lykwols raar ôf. Sadwaande besleat er yn [[1981]] om inkeld de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] te ôf te meitsjen en dêrnei ôf te sjen fan fierdere films. [[Technology]]ske foarútgong helle him mids [[1990-er jierren]] oer om dochs nochris in filmtrilogy te meitsjen, dy't de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]] waard. Op 'e nij foel it wurk him ôf, en fan it stuit ôf dat er oan 'e prequeltrilogy begûn te wurkjen, hold Lucas in skoft út dat ''Star Wars'' altyd al in seisdielige searje wurde moatten hie, en dat der gjin sprake wêze koe fan mear as seis films.

Mei't dat rjocht yngie tsjin syn eardere útspraken, bleau der spekulaasje bestean oer in trêde trilogy. Om't dy de trije dielen fan 'e [[filmsearje]] omfetsje soe dy't yn 'e ynterne [[gronology]] fan it ferhaal op 'e oarspronklike ''Star Wars''-trilogy folgje, kaam de trêde trilogy bekend te stean as de ''Star Wars''-ferfolchtrilogy, of de ''Star Wars''-sequeltrilogy, mei't ''sequel'' it [[Ingelsk]]e wurd foar &quot;[[ferfolch]]&quot; is. Yn [[jannewaris]] [[2012]] makke Lucas bekend dat er definityf gjin fierdere ''Star Wars''-films meitsje soe. Yn [[oktober]] fan dat jier waard syn [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] lykwols oernommen troch [[The Walt Disney Company]], mei it doel fan om 'e trilogy fan trilogyen ôf te meitsjen. Fuort nei de oername waard foar [[2015]] de sânde film fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'' oankundige. Dat wie ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'', en yn [[2017]] en [[2019]] folgen ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.
[[File:Oscar_Isaac_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|140px|[[Oscar Isaac]] spile [[Poe Dameron]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

By de ferkeap fan Lucasfilm droech Lucas syn kladferzjes fan 'e [[senario's]] foar de films fan 'e ferfolchtrilogy oer oan [[filmprodusint]]e [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], dy't foar Disney de nije [[algemien direktrise]] fan Lucasfilm waard. Hja wie letter ek as [[útfierend produsinte]] belutsen by de produksje fan 'e ferfolchtrilogy, mar de kladskripten fan Lucas waarden troch Disney oan kant lein yn it foardiel fan oare ferhaallinen. Tagelyk waard dêrmei ek it ''Star Wars'' Expanded Universe ôftanke, dat in útwreide ferzje fan it ''Star Wars''-universum wie, sa't dat fêstlein wie yn oare media, lykas [[roman]]s en [[fideospultsje]]s. In grut diel fan wat oan [[2012]] ta diel útmakke fan 'e offisjele ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] waard nammentlik [[retcon]]d doe't  de films fan 'e ferfolchtrilogy it ferhaal in hiel oare kant útgean lieten. As reden dêrfoar joech Disney op dat men de filmmakkers &quot;maksimale kreätive frijheid&quot; jaan woe en &quot;in elemint fan ferrassing en ûntdekking foar it publyk bewarje&quot; woe. 

De ferfolchtrilogy spilet tritich jier nei de oerwinning fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] op it [[Galaktysk Keizerryk]], sa't dy werjûn waard yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. It ferhaal fan 'e films folget it [[wees]]famke [[Rey (Star Wars)|Rey]], dy't 'sterk yn [[de Krêft]]' is. Yn har omgean mei har [[talint|jefte]] wurdt se begelaat troch [[Luke Skywalker]], dy't de lêste [[Jedi]] is. Mei de eardere [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]] en romtepiloat [[Poe Dameron]] jout se har by it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. Dat befjochtet ûnder lieding fan [[Han Solo]] en [[Leia Organa]] de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], in organisaasje dy't opstien is út 'e wrakstikken fan it Galaktysk Keizerryk om in ein te meitsjen oan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]]. [[Kylo Ren]], de soan fan Han en Leia, is ien fan 'e lieders fan 'e Earste Oarder.

=====''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Force_Awakens_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VII – The Force Awakens}}
Yn ''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens'' is it likernôch tritich jier nei de ferneatiging fan 'e twadde [[Deadsstjer]] en de [[dea]] fan [[keizer]] [[Palpatine]] yn 'e Slach by Endor. Dat barren hat it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder fuotten helle, en yn it stee dêrfan hawwe de eardere [[rebel]]len in [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] oprjochte. De restanten fan it Keizerryk binne ûnderwilens gearklofte ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], dy't de Nije Republyk besiket te ferdylgjen om fannijs it Keizerryk te fêstigjen. Dat stribjen kantet it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] him tsjin oan, in organisaasje dy't oanfierd wurdt troch [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en syn [[oarehelte|frou]] [[Leia Organa]] ([[Carrie Fisher]]). Sadwaande is der op 'e nij [[boargeroarloch]] yn it Stjerrestelsel.

As [[Luke Skywalker]] ([[Mark Hamill]]), de lêste [[Jedi|Jedi-ridder]] en de [[broer]] fan Leia Organa, [[fermist]] rekket, ûntdekt [[Poe Dameron]] ([[Oscar Isaac]]), in [[piloat]] fan it Ferset, op 'e planeet Jakku in [[lânkaart|kaart]] mei de lokaasje fan Skywalker. Hy wurdt lykwols [[finzen]] nommen troch [[Kylo Ren]] ([[Adam Driver]]), in ofsier fan 'e Earste Oarder dy't de [[soan]] is fan Han Solo en Leia Organa. De [[androïde]] fan Poe, [[BB-8]] ([[Dave Chapman (akteur)|Dave Chapman]] en [[Brian Herring]]), wit lykwols te ûntsnappen mei de kaart en moetet neitiid in rommelsykster dy't [[Rey (Star Wars)|Rey]] ([[Daisy Ridley]]) hjit. Yn 'e mande mei de eardere [[stoarmtroeper (Star Wars)|Keizerlike stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]] ([[John Boyega]]) en Han Solo en syn [[Wookiee]]-piloat [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) sette Rey en BB-8 ôf om 'e kaart oan it Ferset oer te dragen.
[[File:Daisy_Ridley_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|140px|[[Daisy Ridley]] spile [[Rey (Star Wars)|Rey]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens'' waard regissearre troch [[J.J. Abrams]] nei in senario fan himsels, [[Lawrence Kasdan]] en [[Michael Arndt]]. De film gie op [[14&amp;nbsp;desimber]] [[2015]] yn premiêre, en brocht $2.068&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $258,6&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens'' de meast opbringende film fan [[2015]], de meast opbringende film aller tiden yn [[Noard-Amearika]] en de op twa nei meast opbringende film aller tiden wrâldwiid (nei ''[[Avatar (film út 2009)|Avatar]]'' en ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). De film waard nominearre foar 5 [[Oscar]]s, mar wûn net ien. Foar de [[Golden Globe]]s koe de film net meitingje om't er pas útkaam nei't de nominaasjes fan dy prizen al bekendmakke wiene. ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' wûn twa [[BAFTA's]] (fan 4 nominaasjes) en 8 [[Saturn Award]]s (fan 13 nominaasjes).

=====''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Last_Jedi_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi}}
Yn ''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi'' fynt Rey (Daisy Ridley) Luke Skywalker (Mark Hamill) yn frijwillige [[ballingskip]] werom. Se besiket him te bepraten en lear har om te gean mei [[de Krêft]]. Tagelyk siket se ek nei antwurden oer har eigen [[ferline]] en it konflikt tusken Luke en syn [[omkesizzer]] Ben Solo, dy't himsels no Kylo Ren (Adam Driver) neamt. Sûnder dat Luke it wit, begjint Rey de Krêft te brûken om mei Kylo te [[kommunisearjen]]. Underwilens jout Leia (Carrie Fisher) lieding oan it Ferset, dat ferfolge wurdt troch de Earste Oarder fan [[Snoke (Star Wars)|opperste lieder Snoke]]. Rey ferlit Luke om te besykjen en helje Kylo oer nei de ljochte kant fan 'e Krêft. Se hat har it idee yn 'e holle helle dat se op dy wize net inkeld him rêde kin, mar ek [[frede]] bringe kin yn it stjerrestelsel. As Kylo Snoke út 'e wei rommet, moat Rey lykwols kieze tusken de hearskippij oer it Stjerrestelsel as syn [[oarehelte]] en it helpen fan it Ferset dat yn 'e benearing rekke is en útrûge driget te wurden. 
[[File:John_Boyega_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|120px|[[John Boyega]] spile [[Finn (Star Wars)|Finn]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi'' waard regissearre troch [[Rian Johnson]] nei in senario fan himsels. De film gie op [[9&amp;nbsp;desimber]] [[2017]] yn premiêre, en brocht $1.333,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $200 oant 317&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi'' de meast opbringende film fan [[2017]] en de op acht nei meast opbringende film aller tiden. De film waard nominearre foar 4 [[Oscar]]s (mar wûn net ien). ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi'' waard ek nominearre foar 2 [[BAFTA's]] (net ien wûn) en 13 [[Saturn Award]]s (3 wûn).

=====''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Rise_of_Skywalker_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker}}
Yn ''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker'', dat in jier nei de foarfallen yn 'e [[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi|foargeande film]] spilet, komt de hiele ''[[Skywalker Saga]]'' úteinlik ta in [[klimaks (narratology)|klimaktysk]] treffen tusken de krêften fan [[goed en kwea]], fertsjintwurdige troch it Ferset en de Earste Oarder en troch de Jedi en de [[Sith]]. It docht bliken dat keizer [[Palpatine]] ([[Ian McDiarmid]]) wer opstien is út 'e dea en temûk al in skoft de Earste Oarder bestjoert fan 'e Sith-planeet Exegol ôf. Hy jout Kylo Ren (Adam Driver) befel om Rey (Daisy Ridley) te finen en te deadzjen, dy't de [[pakesizzer]] fan Palpatine blykt te wêzen. De keizer hat yn it ferhoalene in nije [[float]] stjerreslachskippen boud om it Stjerrestelsel mei werom te feroverjen. Rey en it Ferset krije lucht fan 'e weromkear fan Palpatine en sette útein mei in syktocht om him op te spoaren. Lang om let fine se Exegol, dêr't Rey de konfrontaasje mei har [[pake]] oangiet, wylst it Ferset de float fan Palpatine oanfalt.

''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker'' waard regissearre troch J.J. Abrams nei in senario fan himsels en [[Chris Terrio]]. De film gie op [[16&amp;nbsp;desimber]] [[2019]] yn premiêre, en brocht $1.074,1&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $275&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie it de op seis nei meast opbringende film fan [[2019]] en teffens ien fan 'e djoerste films ea makke. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker'' waard nominearre foar 3 [[Oscar]]s (mar wûn net ien). De film waard ek nominearre foar 3 [[BAFTA's]], ien [[Grammy Award]], in [[Hugo Award]] en 12 [[Saturn Award]]s (dêr't er 5 fan wûn).

===Op harsels steande films===
Njonken de njoggen films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'', dy't in trochrinnend ferhaal fertelle, omfiemet de filmsearje fan ''Star Wars'' ek noch ferskate op harsels steande films. Anno [[2022]] giet it dêrby om twa [[live-action]]films en ien [[lange film|lange]] [[tekenfilm]], mei noch ferskate oar live-actionfilms yn [[preproduksje]].
[[File:Felicity_Jones_DEC_2016.jpg|left|thumb|160px|[[Felicity Jones]] spile [[Jyn Erso]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]''.]]

====Op harsels steande live-actionfilms====
[[Filmstudio]] [[Lucasfilm]] en de [[algemien direktrise]] dêrfan, [[filmprodusint]]e [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], hawwe sein dat de op harsels steande [[live-action]]films fan 'e ''Star Wars''-rige oantsjut wurde sille as de &quot;Antologysearje&quot;, fan it [[Ingelsk]]e wurd ''anthology'', dat &quot;[[blomlêzing]]&quot; betsjut. Dy beneaming is lykwols net yn 'e [[titel (opskrift)|titels]] fan 'e films brûkt wurden. Ynstee krije se as [[ûndertitel]] de oantsjutting ''A Star Wars Story'' (&quot;In ''Star Wars''-ferhaal&quot;) mei. 

[[Jay Rasulo]], de [[finansjeel direkteur]] fan [[The Walt Disney Company|Disney]], omskreau de Antologysearje as in rige [[oarsprongsferhaal|oarsprongsferhalen]], wêrby't ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' it ferhaal fertelt fan 'e [[rebel]]len dy't de [[blaudruk]]ken fan 'e [[Deadsstjer]] [[dieverij|stelle]] (lykas neamd yn ''[[Star Wars: Episode IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''), wylst ''[[Sole: A Star Wars Story|Solo]]'' yngiet op 'e eftergrûn fan [[protagonist]] [[Han Solo]]. De [[tillefyzjesearje]] ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]'' hie oarspronklik de trêde film út 'e Antologysearje wurde moatten, mar omreden fan 'e [[teloarstellend]]e resultaten fan ''Solo'' yn 'e [[bioskopen]] waard derfoar keazen om der ynstee in [[minysearje]] fan te meitsjen. Nettsjinsteande dat wurde der mear films yn 'e Antologysearje ferwachte nei it hiaat dat datoangeande folge op it útbringen fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.

=====''Rogue One: A Star Wars Story''=====
[[File:Star_Wars_Rogue_One_Logo.svg|right|thumb|280px|It logo fan ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''.]]
{{Apart|Rogue One: A Star Wars Story}}
Yn ''Rogue One: A Star Wars Story'', dat in wike foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' spilet, wurde [[Jyn Erso]] ([[Felicity Jones]]) en [[Cassian Andor]] ([[Diego Luna]]) der troch it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] op útstjoerd om Jyn har heit Galen Erso ([[Mads Mikkelsen]]) te finen. Dyselde is in [[wittenskipper]] dy't ûnder twang foar it [[Galaktysk Keizerryk]] oan 'e bou fan 'e [[Deadsstjer]] wurket. Jyn mient dat se har heit rêde sille, mar Andor hat yn it geheim befel krigen om Galen Erso te fermoardzjen. Uteinlik witte Jyn, Andor en harren meistanners de [[blaudruk]]ken foar de Deadsstjer yn 'e hannen te krijen, en oan 'e lieding fan it Rebelleferbûn troch te spyljen. De film lit ek de earste effektive oerwinning fan it Rebelleferbûn op 'e Keizerlike Striidkrêften sjen, dêr't gewach fan makke waard yn 'e iepeningstekst fan ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope''.
[[File:Diego Luna - Lucca Comics &amp; Games 2018 01.jpg|left|thumb|170px|[[Diego Luna]] spile [[Cassian Andor]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]''.]]

''Rogue One: A Star Wars Story'' waard regissearre troch [[Gareth Edwards (regisseur)|Gareth Edwards]] nei in senario fan [[Chris Weitz]] en [[Tony Gilroy]]. De film gie op [[10&amp;nbsp;desimber]] [[2016]] yn premiêre, en brocht $1.056,0&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $220&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Rogue One'' de op ien nei meast opbringende film fan [[2016]] (nei ''[[Captain America: Civil War]]'') en de op 19 nei meast opbringende film aller tiden, mar ek ien fan 'e djoerste films dy't ea makke wie. ''Rogue One'' waard nominearre foar û.m. 2 [[Oscar]]s, 2 [[BAFTA's]] en in [[Hugo Award]], en wûn 3 [[Saturn Award]]s (fan 11 nominaasjes). De [[tillefyzjesearje]] ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]'' is in [[spin-off]] fan ''Rogue One''.

=====''Solo: A Star Wars Story''=====
[[File:Solo-a-star-wars-story-tall-A_(cropped).png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Solo: A Star Wars Story]]''.]]
{{Apart|Solo: A Star Wars Story}}
''Solo: A Star Wars Story'' spilet tsien jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. De jonge [[Han Solo]] ([[Alden Ehrenreich]]), in [[ynfanterist]] yn 'e [[kriichsmacht]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]], jout him by in [[kriminele]] [[binde]] dy't ûnder lieding stiet fan [[Tobias Beckett]] ([[Woody Harrelson]]). Fia Beckett rekket Han [[freonskip|befreone]] mei in [[Wookiee]] dy't [[Chewbacca]] ([[Joonas Suotamo]]) hjit. Ek komt er yn kontakt mei [[Qi'ra]] ([[Emilia Clarke]]), in freondinne út syn [[bernetiid]], en mei de [[smokkeljen|smokkelder]] [[Lando Calrissian]] ([[Donald Glover]]). Mei-inoar sette se útein mei in riskant plan om ûnraffinearre 'coaxium', in [[fossile brânstof]], te [[dieverij|stellen]] út 'e [[mynbou|minen]] op 'e planeet Kessel.

''Solo: A Star Wars Story'' waard regissearre troch [[Ron Howard]] (en [[Phil Lord]] en [[Christopher Miller (regisseur)|Christopher Miller]], dy't nei fjouwer en in heale moanne fan [[opnamen (film)|opnamen]] [[ûntslein]] waarden), nei in senario fan [[Jonathan Kasdan]] en [[Lawrence Kasdan]]. De film gie op [[20&amp;nbsp;maaie]] [[2018]] yn premiêre, en brocht $393,2&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $275&amp;nbsp;miljoen. Om't ''Solo'' ien fan 'e djoerste films aller tiden wie, draaide de produksje by it meirekkenjen fan 'e [[marketing]]kosten eins in oansjenlik [[ferlies (ûndernimming)|ferlies]]. De film waard nominearre foar in [[Oscar]], in [[Grammy Award]] en in [[Saturn Award]], mar wûn gjin wichtige prizen.
[[File:Solo A Star Wars Story Japan Premiere Red Carpet Alden Ehrenreich (41008143870).jpg|left|thumb|140px|[[Alden Ehrenreich]] spile [[Han Solo]] yn ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]''.]]

=====''Rogue Squadron: A Star Wars Story''=====
''Rogue Squadron: A Star Wars Story'' is in oankommende ''Star Wars''-film fan 'e Antologysearje, dy't yn [[2020]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] en regisseur [[Patty Jenkins]] oankundige waard. Neffens de offisjele [[webside]] fan ''Star Wars'' sil ''Rogue Squadron'' &quot;in nije [[generaasje]] stjerrejagerpiloaten yntrodusearje by it winnen fan har [[fleanbrevet|brevet]] en it weagjen fan har libbens yn in grinsferlizzende achtbaanrit mei in heech tempo, dy't de filmsearje nei in takomstich tiidrek fan it stjerrestelsel bringe sil.&quot; It is de bedoeling dat ''Rogue Squadron'' op [[22&amp;nbsp;desimber]] [[2023]] yn premiêre gean sil.

=====Oare takomstige, mooglike en skraste live-actionfilms=====
[[Lucasfilm]] hat anno [[2022]] in stikmannich ''Star Wars''-films yn [[preproduksje]], wêrûnder in noch nammeleaze film ûnder [[rezjy]] fan 'e [[Nij-Seelân|Nijseelânske]] filmmakker [[Taika Waititi]] en in fjirde [[filmtrilogy]], mei [[senario's]] skreaun troch [[Rian Johnson]], dy't los stean sil fan 'e ''[[Skywalker Saga]]''. Johnson, dy't earder ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' regissearre, hat ek foar de rezjy tekene fan it earste diel fan 'e nije trilogy. Yn [[septimber]] [[2019]] waard fierdersoan bekendmakke dat [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]] fan [[Lucasfilm]] en [[Kevin Feige]], de [[filmprodusint|produsint]] fan in grut tal [[Marvel Studios|Marvel]]-[[superheldefilm]]s, gearwurkje sille oan in ''Star Wars''-film, en yn [[febrewaris]] [[2020]] waard in film oankundige dy't regisearre wurde sil troch [[J.D. Dillard]].
[[File:Woody_Harrelson_October_2016.jpg|right|thumb|120px|[[Woody Harrelson]] spile [[Tobias Beckett]] yn ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]''.]]

Fierdersoan stiet yn it [[kontrakt]] dat [[Felicity Jones]] tekene doe't se akkoart gie mei it spyljen fan 'e rol fan [[Jyn Erso]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'', dat se (nettsjinsteande it lot fan har personaazje yn ''Rogue One'') beskikber wêze moat foar noch in ''Star Wars''-film. Krektsa meitsje ek de kontrakten dy't [[Alden Ehrenreich]] en [[Emilia Clarke]] tekenen foar harren rollen yn ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' gewach fan mooglike ferfolchfilms.

Ferskate oare oankundige ''Star Wars''-projekten binne ûnderwilens skrast. Sa waard yn [[2013]] de produksje fan in [[spin-off]]-film oankundige dy't op basis fan in [[senario]] fan [[Simon Kinberg]] makke wurde soe oer de aventoeren fan 'e [[preemjejager]] [[Boba Fett]] yn deselde tiid as de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]]. Tsjin [[oktober]] [[2018]] waard dúdlik dat dy film út produksje helle wie yn it foardiel fan 'e [[tillefyzjesearje]] ''[[The Mandalorian]]'', dy't itselde ûnderwerp behannele mei in oare haadpersoan. In mids [[2014]] oankundige film ûnder [[rezjy]] fan [[Josh Trank]] oer in net bekendmakke ûnderwerp rûn yn [[2015]] op 'e klippen doe't Trank mei [[rûzje]] by it projekt weirekke.
[[File:Frank Oz 2012.jpg|left|thumb|160px|[[Poppespiler]] [[Frank Oz]] fertolke de rol fan [[Yoda]] yn [[Skywalker Saga|alle trije ''Star Wars''-trilogyen]].]]

In film oer [[Obi-Wan Kenobi]], dy't as trêde diel yn 'e [[#Op harsels steande live-actionfilms|Antologysearje]] útbrocht wurde soe, waard nei it [[teloarstellend]]e resultaat fan ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' skrast en ynstee omwurke ta de [[minysearje]] ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]''. Yn [[augustus]] [[2017]] giene der geroften dat der ek films oer [[Jabba de Hutt]] en [[Yoda]] yn [[preproduksje]] wiene, mar dêr waard letter neat mear oer fernommen. 

Yn [[febrewaris]] [[2018]] waard bekendmakke dat [[David Benioff]] en [[D.B. Weiss]], de makkers fan 'e súksesfolle [[fantasytillefyzjesearje]] ''[[Game of Thrones (tillefyzjesearje)|Game of Thrones]]'', in nije ''Star Wars''-filmtrilogy skriuwe en produsearje soene, wêrfan't de dielen yn 'e [[bioskoop]] komme soene yn [[desimber]] fan [[2022]], [[2024]] en [[2026]]. Dat projekt rûn lykwols yn [[oktober]] [[2019]] op 'e non doe't Benioff en Weiss ta de konklúzje kamen dat it wurk net te kombinearjen wie mei harren earder oangiene ferplichtings foar [[Netflix]]. Nettsjinsteande dat sei Kathleen Kennedy, de [[algemien direktrise]] fan Lucasfilm, dat de studio iepen stie foar it ferfetsjen fan it projekt troch Benioff en Weiss wannear't sy har dat oan tiid diene.

====Op harsels steande tekenfilms====
=====''Star Wars: The Clone Wars'' (film)=====
[[File:Star_Wars_The_Clone_Wars.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Clone Wars (film)}}
''Star Wars: The Clone Wars'' spilet koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' en dus oan it begjin fan 'e [[Kloane-oarloggen]] dêr't de [[titel (namme)|titel]] nei ferwiist. De [[Sith]] [[greve Dooku]] ([[Christopher Lee]]) en de [[ferrie]]dlike [[Hutt (Star Wars)|Hutt]] Ziro ([[Corey Burton]]), bringe in plan yn 'e praktyk om 'e ynfloedrike [[gangster]] [[Jabba de Hutt]] ([[Kevin Michael Richardson]]), in [[omkesizzer]] fan Ziro, tsjin 'e [[Galaktyske Republyk]] op te setten troch de [[Jedi]] de skuld op 'e lea te skowen foar de [[ûntfiering]] fan Jabba syn soan. Wylst [[Anakin Skywalker]] ([[Matt Lanter]]) en syn nije learling [[Ahsoka Tano]] ([[Ashley Eckstein]]) besykje om it bern werom by syn heit te bringen, jouwe [[Obi-Wan Kenobi]] ([[James Arnold Taylor]]) en [[Padmé Amidala]] ([[Catherine Taber]]) lieding oan twa selsstannige ûndersiken om út te finen wa't de wiere ferantwurdliken binne.

''Star Wars: The Clone Wars'' waard regissearre troch [[Dave Filoni]] nei in senario fan [[Henry Gilroy]], [[Steven Melching]] en [[Scott Murphy (senarioskriuwer)|Scott Murphy]]. It wie de earste (en anno 2022 noch altyd de iennichste) [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] fan 'e ''Star Wars''-franchise. De film gie op [[10&amp;nbsp;augustus]] [[2008]] yn premiêre, en brocht $68,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $8,5&amp;nbsp;miljoen. ''Star Wars: The Clone Wars'' fungearre teffens as [[pilotôflevering]] foar de [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]'', wêrfan't de útstjoering twa [[moanne (tiid)|moannen]] nei de premiêre fan 'e film op it [[Cartoon Network]] úteinsette.

===Personaazjes yn 'e ''Star Wars''-films===
Yn 'e tabel hjirûnder wurdt in oersjoch jûn fan 'e wichtichste [[personaazje]]s út 'e [[live action]]-films fan 'e ''Star Wars''-franchise en de [[akteur]]s dy't dy rollen spile hawwe.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:82%;&quot;
|-
! Personaazje
! [[Star Wars: Episode IV – A New Hope|Episode&amp;nbsp;IV]]
! [[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back|Episode&amp;nbsp;V]]
! [[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi|Episode&amp;nbsp;VI]]
! [[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|Episode&amp;nbsp;I]]
! [[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones|Episode&amp;nbsp;II]]
! [[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith|Episode&amp;nbsp;III]]
! [[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens|Episode&amp;nbsp;VII]]
! [[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi|Episode&amp;nbsp;VIII]]
! [[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker|Episode&amp;nbsp;IX]]
! [[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]
! [[Solo: A Star Wars Story|Solo]]
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Luke Skywalker]] || [[Mark Hamill]] || Mark Hamill || Mark Hamill || - || - || - || Mark Hamill || Mark Hamill || Mark Hamill || - || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Leia Organa|prinsesse Leia]] || [[Carrie Fisher]] || Carrie Fisher || Carrie Fisher || - || - || - || Carrie Fisher || Carrie Fisher || Carrie Fisher&lt;br&gt;[[Billie Lourd]]² || [[Ingvild Deila]]² || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Han Solo]] || [[Harrison Ford]] || Harrison Ford || Harrison Ford || - || - || - || Harrison Ford || Harrison Ford || Harrison Ford || - || [[Alden Ehrenreich]]
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Obi-Wan Kenobi]] || [[Alec Guinness]] || Alec Guinness || Alec Guinness || [[Ewan McGregor]] || Ewan McGregor || Ewan McGregor || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Darth Vader]]* || [[David Prowse]]¹&lt;br&gt;[[James Earl Jones]]² || David Prowse¹&lt;br&gt;James Earl Jones² || David Prowse¹&lt;br&gt;James Earl Jones² || - || - || - || - || James Earl Jones² || - || [[Spencer Wilding]]¹&lt;br&gt;James Earl Jones²|| -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Chewbacca]] || [[Peter Mayhew]] || Peter Mayhew || Peter Mayhew || - || - || Peter Mayhew || Peter Mayhew en&lt;br&gt;[[Joonas Suotamo]] || Joonas Suotamo || Joonas Suotamo || - || Joonas Suotamo 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[C-3PO]] || [[Anthony Daniels]] || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[R2-D2]] || [[Kenny Baker (Ingelsk akteur)|Kenny Baker]] || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || [[Jimmy Vee]] || Jimmy Vee || [[Hassan Taj]]³&lt;br&gt;[[Lee Towersby]]³ || Jimmy Vee || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Lando Calrissian]] || - || [[Billy Dee Williams]] || Billy Dee Williams || - || - || - || - || - || Billy Dee Williams || - || [[Donald Glover]] 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Yoda]] || - || [[Frank Oz]]²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz² || Frank Oz² || - || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | keizer [[Palpatine]]/&lt;br&gt;[[Darth Sidious]] || - || [[Marjoree Eaton]]¹&lt;br&gt;[[Clive Revill]]² || [[Ian McDiarmid]] || Ian McDiarmid || Ian McDiarmid || Ian McDiarmid || - || - || Ian McDiarmid || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Boba Fett]] || - || [[Jeremy Bulloch]]¹&lt;br&gt;[[Jason Wingreen]]² || Jeremy Bulloch¹ || - || [[Daniel Logan]] || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Anakin Skywalker]]* || - || - || [[Sebastian Shaw (akteur)|Sebastian Shaw]] || [[Jake Lloyd]] || [[Hayden Christensen]] || Hayden Christensen || - || - || Hayden Christensen || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jabba de Hutt]] || - || - || [[Larry Ward (akteur)|Larry Ward]]² || [[Scott Schumann]]² || - || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Padmé Amidala]] ||- || - || - || [[Natalie Portman]] || Natalie Portman || Natalie Portman || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jar Jar Binks]] || - || - || - || [[Ahmed Best]] || Ahmed Best || Ahmed Best || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Qui-Gon Jinn]] || - || - || - || [[Liam Neeson]] || Liam Neeson || - || - || - || Liam Neeson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Mace Windu]] || - || - || - || [[Samuel L. Jackson]] || Samuel L. Jackson || Samuel L. Jackson || - || - || Samuel L. Jackson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Darth Maul]] || - || - || - || [[Ray Park]]¹&lt;br&gt;[[Peter Serafinowicz]]² || - || - || - || - || - || - || Ray Park¹&lt;br&gt;[[Sam Witwer]]² 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[greve Dooku]] || - || - || - || - || [[Christopher Lee]] || Christopher Lee || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jango Fett]] || - || - || - || - || [[Temuera Morrison]] || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Rey (Star Wars)|Rey]] || - || - || - || - || - || - || [[Daisy Ridley]] || Daisy Ridley || Daisy Ridley || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Finn (Star Wars)|Finn]] || - || - || - || - || - || - || [[John Boyega]] || John Boyega || John Boyega || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Kylo Ren]] || - || - || - || - || - || - || [[Adam Driver]] || Adam Driver || Adam Driver || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Poe Dameron]] || - || - || - || - || - || - || [[Oscar Isaac]] || Oscar Isaac || Oscar Isaac || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[BB-8]] || - || - || - || - || - || - || [[Dave Chapman (akteur)|Dave Chapman]]³&lt;br&gt;[[Brian Herring]]³&lt;br&gt;[[Ben Schwartz]]²&lt;br&gt;[[Bill Hader]]² || Dave Chapman³&lt;br&gt;Brian Herring³&lt;br&gt;Ben Schwartz²&lt;br&gt;Bill Hader² || Dave Chapman³&lt;br&gt;Brian Herring³&lt;br&gt;Ben Schwartz²&lt;br&gt;Bill Hader² || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Maz Kanata]] || - || - || - || - || - || - || [[Lupita Nyong'o]] || Lupita Nyong'o || Lupita Nyong'o || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Snoke (Star Wars)|opperste lieder Snoke]] || - || - || - || - || - || - || [[Andy Serkis]] || Andy Serkis || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Hux (Star Wars)|generaal Hux]] || - || - || - || - || - || - || [[Domhnall Gleeson]] || Domhnall Gleeson || Domhnall Gleeson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Phasma (Star Wars)|kaptein Phasma]] || - || - || - || - || - || - || [[Gwendoline Christie]] || Gwendoline Christie || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jyn Erso]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Felicity Jones]] || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Cassian Andor]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Diego Luna]] || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Tobias Beckett]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Woody Harrelson]] 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Qi'ra]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Emilia Clarke]] 
|-
|}
&lt;small&gt;&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;) Darth Vader en Anakin Skywalker binne deselde persoan, mar wurde spile troch ferskillende akteurs&lt;br&gt;¹) [[minsklik lichem|lichaamlik]] foarkommen&lt;br&gt;²) dialooch [[stimakteur|ynsprutsen]]&lt;br&gt;³) [[poppespul]]&lt;/small&gt;&lt;br&gt;&lt;br&gt;

===Opbringsten fan 'e ''Star Wars''-filmsearje===
&lt;small&gt;boarne: de sifers yn [[:en:List of Star Wars films#Box office performance|dizze tabel]] op 'e [[Ingelske Wikipedy]]. (Trochdat de films gauris op 'e nij yn 'e bioskoop brocht wurde, kinne de opbringstbedraggen ferskille mei sifers út oare boarnen as lettere opbringsten net of just al meirekkene wurde.)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; width=60%
! rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | film
! rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | jier
! colspan=&quot;3&quot; align=&quot;center&quot; | [[opbringst (jild)|opbringst]] yn 'e [[bioskoop]] yn [[Amerikaanske dollar]]s
|-
! align=&quot;center&quot; | [[Noard-Amearika]]
! align=&quot;center&quot; | rest fan 'e wrâld
! align=&quot;center&quot; | totaal
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]''
| align=&quot;center&quot;| 1977
| align=&quot;right&quot; | 460.998.507 
| align=&quot;right&quot; | 195.751.992
| align=&quot;right&quot; | 656.750.499
|-
| ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
| align=&quot;center&quot;| 1980
| align=&quot;right&quot; | 292.753.960
| align=&quot;right&quot; | 190.685.234
| align=&quot;right&quot; | 483.439.194
|-
| ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
| align=&quot;center&quot;| 1983
| align=&quot;right&quot; | 309.306.177
| align=&quot;right&quot; | 122.009.457
| align=&quot;right&quot; | 431.315.634
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Star Wars''-trilogy
| align=&quot;right&quot; | 1.063.058.644
| align=&quot;right&quot; | 508.446.683
| align=&quot;right&quot; | 1.571.505.327
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
| align=&quot;center&quot;| 1999
| align=&quot;right&quot; | 474.544.677
| align=&quot;right&quot; | 552.538.030
| align=&quot;right&quot; | 1.027.082.707
|-
| ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
| align=&quot;center&quot;| 2002
| align=&quot;right&quot; | 310.676.740
| align=&quot;right&quot; | 343.103.230
| align=&quot;right&quot; | 653.779.970
|-
| ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
| align=&quot;center&quot;| 2005
| align=&quot;right&quot; | 380.270.577
| align=&quot;right&quot; | 488.119.983
| align=&quot;right&quot; | 868.390.560
|-
| colspan=&quot;2&quot; |totaal ''Star Wars''-prequeltrilogy
| align=&quot;right&quot; | 1.165.491.994
| align=&quot;right&quot; | 1.383.761.243
| align=&quot;right&quot; | 2.549.253.237
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
| align=&quot;center&quot;| 2015
| align=&quot;right&quot; | 936.662.225
| align=&quot;right&quot; | 1.132.859.475
| align=&quot;right&quot; | 2.069.521.700
|-
| ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
| align=&quot;center&quot;| 2017
| align=&quot;right&quot; | 620.181.382
| align=&quot;right&quot; | 712.517.448
| align=&quot;right&quot; | 1.332.698.830
|-
| ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''
| align=&quot;center&quot;| 2019
| align=&quot;right&quot; | 515.202.542
| align=&quot;right&quot; | 558.946.737
| align=&quot;right&quot; | 1.074.149.279
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Star Wars''-ferfolchtrilogy
| align=&quot;right&quot; | 2.072.046.149
| align=&quot;right&quot; | 2.404.323.660
| align=&quot;right&quot; | 4.476.369.809
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Skylwalker Saga''
| align=&quot;right&quot; | 4.300.596.787
| align=&quot;right&quot; | 4.296.531.586
| align=&quot;right&quot; | 8.597.128.373
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[spin-off]]-films'''
|-
| ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''
| align=&quot;center&quot;| 2008
| align=&quot;right&quot; | 35.161.554
| align=&quot;right&quot; | 33.121.290
| align=&quot;right&quot; | 68.282.844
|-
| ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''
| align=&quot;center&quot;| 2016
| align=&quot;right&quot; | 532.177.324
| align=&quot;right&quot; | 523.880.396
| align=&quot;right&quot; | 1.056.057.720
|-
| ''[[Solo: A Star Wars Story]]''
| align=&quot;center&quot;| 2018
| align=&quot;right&quot; | 213.767.512
| align=&quot;right&quot; | 179.157.295
| align=&quot;right&quot; | 392.924.807
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal folsleine ''Star Wars''-filmsearje
| align=&quot;right&quot; | 5.081.703.177
| align=&quot;right&quot; | 5.032.690.567
| align=&quot;right&quot; | 10.113.931.249
|}

==Tillefyzje==
===Tillefyzjespecial===
====''Star Wars Holiday Special''====
[[File:Star_Wars_Holiday_Special_title.png|right|thumb|200px|It logo fan 'e ''[[Star Wars Holiday Special]]''.]]
{{Apart|Star Wars Holiday Special}}
De ''Star Wars Holiday Special'' folget yn 'e [[gronology]] fan ''Star Wars'' direkt op ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. It is in bûnt gehiel fan nije opnamen, [[argyf]]bylden út ''A&amp;nbsp;New Hope'', deryn bemongen [[sketch]]es mei bekende Amerikanen, [[musical]]nûmers en in [[tekenfilm|animearre]] segmint, dat min ofte mear byinoar holden wurdt troch in ferhaalline wêryn't [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en de [[Wookiee]] [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) ôfreizgje nei [[Kashyyyk]], de thúswrâld fan 'e Wookiees, foar de fiering fan in [[hjeldei]] dy't Libbensdei hjit. De [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]] sitte harren lykwols op 'e hakken en hâlde [[hûssiking]] by Malla ([[Mickey Morton (akteur)|Mickey Morton]]), Chewbacca syn [[oarehelte|frou]], en harren jonge soan Lumpy ([[Patty Maloney]]). Han en Chewbacca komme pas del as de stoarmtroepers al wer ôfset binne sûnder wat bedijd te hawwen, mar ien [[erchtinkendheid|erchtinkende]] soldaat is efterbleaun en wurdt troch Han deamakke as er harren trappearret. In syktocht nei de missende stoarmtroeper kin foarkomd wurde troch de oerhearrigen fan 'e man wiis te meitsjen dat er [[desersje|desertearre]] is. Dêrnei kin it einlings wurde mei de fiering fan Libbensdei. 

De ''Star Wars Holiday Special'' waard regissearre troch [[Steve Binder]] nei in senario fan [[Pat Proft]], [[Leonard Ripps]], [[Bruce Vilanch]], [[Rod Warren]] en [[Mitzie Welch]]. It wie in [[tillefyzjespecial]] yn it ramt fan 'e oankommende [[kryst]]dagen, mei in spyldoer fan 98&amp;nbsp;[[minuten]]. De ''Star Wars Holiday Special'' waard op [[17&amp;nbsp;novimber]] [[1978]] op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[tillefyzje]] útstjoerd troch it [[tillefyzjenetwurk]] [[CBS (tillefyzjenetwurk)|CBS]]. De special is berucht om 'e ekstreem negative ûntfangst en is neitiid nea op 'e tillefyzje werhelle, noch is er ea útbrocht op [[VHS]], [[dvd]] of [[blu-ray]]. De iennichste ferzjes dy't yn omrin binne fan 'e ''Star Wars Holiday Special'', binne sadwaande partikuliere opnamen troch [[fan (persoan)|fans]] fan 'e iennichste tillefyzje-útstjoering, dy't klandestyn ferhannele wurde.

===Tillefyzjefilms===
====''Ewoks''-films====
De skattige [[Ewoks]], de lytse pluzige [[bûtenierdske wêzens]] fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] dy't yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' de kommando-ienheid rêde dy't de skyldgenerator útskeakelje moat, waarden sa [[populêr]] dat se mids [[1980-er jierren]] in twatal eigen [[spin-off]]-[[tillefyzjefilm]]s krigen. Dy kamen yn 'e Feriene Steaten op 'e tillefyzje yn 'e [[Thanksgiving (Feriene Steaten)|Thanksgiving Day]]-[[wykein]]en fan [[1984]], resp. [[1985]], en binne yn 'e ''Star Wars''-[[gronology]] te pleatsen nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. Oars as de ''[[Star Wars Holiday Special]]'' waarden beide ''Ewoks''-films apart útbrocht op [[VHS]] en letter tegearre op ien [[dvd]]. Al binne se basearre op ideeën fan [[George Lucas]], dochs hawwe se net de oantsjutting &quot;Star Wars&quot; yn 'e [[titel (namme)|titel]] en ek waarden se ornearre ta in nivo fan 'e ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] te hearren dat ûndergeskikt wie oan 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]].

=====''Caravan of Courage: An Ewok Adventure''=====
[[File:Caravan of Courage logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Caravan of Courage: An Ewok Adventure]]''.]]
{{Apart|Caravan of Courage: An Ewok Adventure}}
Yn ''Caravan of Courage: An Ewok Adventure'' lijt de [[minsklik]]e [[húshâlding]] Towani [[skipbrek]] op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Wylst se harren [[romteskip]] besykje te reparearjen, rekket it [[gesin]] útinoar as in reuseftich wêzen dat de Gorax neamd wurdt, de [[âldelju]] Jeremitt ([[Guy Boyd (akteur)|Guy Boyd]]) en Catarine ([[Fionnula Flanagan]]) [[ûntfiering|ûntfiert]]. In groepke [[Ewoks]], dy't de oarspronklike bewenners fan 'e Boskmoanne foarmje, kriget [[begrutsjen]] mei de lykme-allinne efterbleaune [[bern (persoan)|minskebern]]. Oanfierd troch Wicket ([[Warwick Davis]]) beslute se Cindel Towani ([[Aubree Miller]]) en har âldere [[broer]] Mace ([[Eric Walker (artyst)|Eric Walker]]) te helpen om harren âlden te rêden.

''Caravan of Courage: An Ewok Adventure'' waard regissearre troch [[John Korty]] nei in senario fan [[Bob Carrau]]. De makkers fan 'e film keazen foar in styl dy't gâns ôfwykt fan oare films út 'e ''Star Wars''-franchise, mei as opmerklikste feroaring de tafoeging fan in [[auktorieel perspektyf|alwittende ferteller]] yn in [[voice-over]] dy't [[stimakteur|ynsprutsen]] waard troch [[Burl Ives]]. Yn 'e Feriene Steaten kaam de film ûnder de titel ''An Ewok Adventure'' op [[25&amp;nbsp;novimber]] [[1984]] op 'e tillefyzje by it netwurk [[American Broadcasting Company|ABC]]. Om utens waard er yn guon lannen yn in beheind tal [[bioskopen]] útbrocht, en dêrfoar waard de titel oanpast ta ''Caravan of Courage: An Ewok Adventure''. De film wûn yn [[1985]] in [[Emmy]] foar bêste [[special effects]].

=====''Ewoks: The Battle for Endor''=====
[[File:Ewoks-The Battle for Endor logo.png|right|thumb|180px|It logo fan ''[[Ewoks: The Battle for Endor]]''.]]
{{Apart|Ewoks: The Battle for Endor}}
''Ewoks: The Battle for Endor'' is in [[ferfolch]] op ''Caravan of Courage'', dat likernôch in healjier neitiid spilet. De reparaasjes fan it romteskip fan 'e Towani's binne hast klear as de [[kwea|boasaardige]] [[hear (titel)|hear]] Terak ([[Carel Struycken]]), syn [[hekse (mytysk wêzen)|heks]]-eftige helpster Charal ([[Siân Phillips]]) en harren [[binde]] [[plonderjen|plonderders]] it doarp fan 'e pleatslike Ewoks oanfalle. Gâns Ewoks wurde finzen nommen, en Jeremitt ([[Paul Gleason]]), Catarine (Fionnula Flanagan) en Mace (Eric Walker) wurde deamakke as se harren freonen te help komme. Cindel (Aubree Miller), no in jong [[wees]]famke, en Wicket (Warwick Davis) pike tegearre út en fine beskûl by Noa Briqualon ([[Wilford Brimley]]), in oare minske dy't ek op 'e Boskmoanne strâne rekke is. As Charal Cindel fynt en ûntfiert, geane Noa en Wicket derefteroan om har te befrijen, wat liedt ta in kontrontaasje mei Terak.

''Ewoks: The Battle for Endor'' waard regissearre troch [[Ken Wheats|Ken]] en [[Jim Wheats]] nei in senario fan harrensels. De film waard op [[24&amp;nbsp;novimber]] [[1985]] foar it earst op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch ABC. ''Ewoks: The Battle for Endor'' wûn yn [[1986]] in [[Emmy]] foar bêste special effects.

====''A Droid Story''====
Yn [[desimber]] [[2020]] waard oankundige dat ''A Droid Story'' yn produksje nommen wurde soe. Dat moat in [[tekenfilm|animearre]] [[aventoerefilm]] wurde dy't [[filmdistribúsje|distibuëarre]] wurde sil fia de [[streaming media|streamingtsjinst]] [[Disney+]]. Neffens it berjocht dêroer op it offisjele [[Twitter]]account fan ''Star Wars'' sil &quot;dizze [[epos|epyske]] reis ús yn 'e kunde bringe mei in nije held, dy't begelaat wurdt troch [[R2-D2]] en [[C-3PO]].&quot;

===Live action-tillefyzjesearjes===
De earste [[live-action]]tillefyzjesearje yn it ramt fan ''Star Wars'', mei as [[titel (opskrift)|titel]] ''[[The Mandalorian]]'', kaam fan [[novimber]] [[2019]] ôf beskikber fia [[Disney+]], de eigen [[streaming media|streamingtsjinst]] fan [[The Walt Disney Company]]. Sân oare searjes binne sûnt ek fia Disney+ útbrocht of steane dêrfoar yn 'e planning.

====''The Mandalorian''====
[[File:The_Mandalorian.svg|right|thumb|270px|It logo fan ''[[The Mandalorian]]''.]]
{{Apart|The Mandalorian}}
''The Mandalorian'' is de earste [[tillefyzjesearje]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise dy't net [[tekenfilm|animearre]], mar [[live-action]] is. De searje spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]], nei't (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'') it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder fuotten helle is. ''The Mandalorian'' folget de aventoeren fan in [[iensumens|iensume]] [[preemjejager]], dy't yn 'e wetteleaze bûtenste regioanen fan it Stjerrestelsel ynhierd wurdt troch de restanten fan 'e Keizerlike Striidkrêften om Grogu, in [[bern (persoan)|bern]] fan itselde [[bûtenierdske wêzens|bûtenierdske ras]] as [[Yoda]], te sykjen en oan harren út te leverjen. Hy nimt de opdracht oan, mar nei't er it bern fûn hat, naait er der ynstee mei út om it te beskermjen. De [[haadpersoan]], dy't spile wurdt troch [[Pedro Pascal]], stiet lang inkeld bekend as &quot;de Mandaloriaan&quot;, en pas yn 'e lêste [[ôflevering]] fan [[seizoen (omrop)|seizoen]]&amp;nbsp;1 wurdt bekend dat er eins [[de Mandaloriaan|Din Djarin]] hjit.

It [[sjenre]] fan ''The Mandalorian'' wurdt omskreaun as in ferminging fan [[science fiction]] en [[western (sjenre)|western]]. Anno [[2022]] rint de searje trije seizoenen (fan it neijier fan [[2019]] ôf) mei acht ôfleverings yn elts seizoen. ''The Mandalorian'' wurdt distribuëarre fia de [[streaming media|streamingtsjinst]] [[Disney+]] en wie fan it begjin ôf oan ien fan 'e paradehynderkes fan dat platfoarm. De searje waard makke mei baanbrekkende [[special effects]] fan [[Industrial Light &amp; Magic]] (ILM), lykas in [[fideomuorre]] fan 360° dy't de [[dekôr]]s kreëarret. Neffens in berjocht út [[augustus]] [[2018]] soe ''The Mandalorian'' likernôch [[$]]100&amp;nbsp;miljoen per 10&amp;nbsp;ôfleverings kostje om te meitsjen. Ferskate [[spin-off]]searjes kamen út ''The Mandalorian'' fuort, wêrûnder ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]''.

====''The Book of Boba Fett''====
[[File:The_Book_of_Boba_Fett_logo_black.svg|left|thumb|170px|It logo fan ''[[The Book of Boba Fett]]''.]]
{{Apart|The Book of Boba Fett}}
''The Book of Boba Fett'' is in live-actiontillefyzjesearje dy't ûntstien is as in [[spin-off]] fan 'e eardere searje ''[[The Mandalorian]]''. De rige spilet koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' en folget de aventoeren fan 'e [[gangster]] en [[preemjejager]] [[Boba Fett]] (spile troch [[Temuera Morrison]]). Krekt as ''The Mandalorian'' wurdt ''The Book of Boba Fett'' omskreaun as in ferminging fan 'e sjenres [[science fiction]] en [[western (sjenre)|western]]. It earste, sân ôfleverings tellende seizoen fan 'e searje kaam ein [[desimber]] [[2021]] beskikber op [[Disney+]].  

====''Obi-Wan Kenobi''====
[[File:Star_Wars_Obi-Wan_Kenobi_logo.png|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]''.]]
{{Apart|Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)}}
''Obi-Wan Kenobi'' is in oankommende live-actiontillefyzjesearje yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't de foarm fan in [[minysearje]] hat. De rige spilet tsien jier nei de foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en giet djipper yn op it lot fan 'e [[Jedi|Jedi-master]] [[Obi-Wan Kenobi]] ([[Ewan McGregor]]) as er him ferbûke oer de [[Grutte Suvering fan de Jedi|hast folsleine útrûging fan 'e Jedi-oarder]] yn [[ballingskip]] op [[Tatooine]] weromlutsen hat. Hy hat dy planeet útkeazen, sadat er in eachje yn it seil hâlde kin oangeande de [[opfieding]] fan 'e jonge [[Luke Skywalker]] ([[Grant Feely]]). De út seis ôfleverings besteande searje sil fan [[maaie]] [[2022]] ôf op [[Disney+]] beskikber komme.  

====''Andor''====
[[File:Logo_of_Star_Wars_series_Andor.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]''.]]
{{Apart|Andor (tillefyzjesearje)}}
''Andor'' is in oankommende live-actiontillefyzjesearje yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't in [[spin-off]]searje is fan 'e film ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'' ([[2016]]). De rige is in [[prequel]] fan ''Rogue One'' en spilet fiif jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn dy film en yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. ''Andor'' folget de aventoeren fan [[Cassian Andor]], in [[ofsier]] fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], in rol dy't, krekt as yn ''Rogue One'', spile wurdt troch [[Diego Luna]]. De searje, dy't (foarearst) út tolve ôfleverings bestiet, sil mids of ein [[2022]] beskikber komme fia [[Disney+]].

====Oare takomstige, mooglike en skraste live-actiontillefyzjesearjes====
Der binne noch ferskate oare live-actiontillefyzjesearjes yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise yn [[preproduksje]], dêr't no noch net fan te sizzen is wannear't se útbrocht wurde sille.
[[File:Star_Wars_The_Acolyte_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]''.]]
[[File:Star_Wars_Ahsoka_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]''.]]
[[File:Star_Wars_series_Lando_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Lando (tillefyzjesearje)|Lando]]''.]]
[[File:Star_Wars_Rangers_of_the_New_Republic_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Rangers of the New Republic]]''.]]
*''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The&amp;nbsp;Acolyte]]'' is in nei ferwachting achtdielige searje wêrfoar't de plannen yn [[april]] [[2020]] foar it earst nei bûten brocht waarden troch it Amerikaanske [[tydskrift]] ''[[Variety (tydskrift)|Variety]]''. Letter dat jier waard bekendmakke dat it ferhaal spylje sil oan 'e ein fan it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]], likernôch 50 jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''. De [[opnamen (film)|opnamen]] sille nei nei alle gedachten mids [[2022]] úteinsette.
*Yn [[desimber]] [[2020]] waard de searje ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'' oankundige, dy't in [[spin-off]] is fan ''[[The Mandalorian]]'' en neier yngean sil op it personaazje fan 'e [[Jedi]] [[Ahsoka Tano]], spile troch [[Rosario Dawson]]. 
*''[[Lando (tillefyzjesearje)|Lando]]'' is in [[minysearje]] dy't ek yn [[desimber]] [[2020]] oankundige waard. Dêryn sil neier omtinken jûn wurde oan it personaazje fan [[Lando Calrissian]].
*In trêde live-actiontillefyzjesearje dy't yn [[desimber]] [[2020]] oankundige waard, wie ''[[Rangers of the New Republic]]'', dat spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]], koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. It is de bedoeling dat de ferhaalline fan ''Rangers of the New Republic'' dy fan ''[[The Mandalorian]]'', ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'' kruse sil. Yn [[novimber]] [[2021]] waard bekend dat ''Rangers of the New Republic'' noch &quot;yn 'e wachtkeamer&quot; siet, mei't [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], de [[algemien direktrise]] fan [[Lucasfilm]], sei dat de produksje it punt noch net berikt hie dêr't oergien waard ta it skriuwen fan senario's.
*Yn [[febrewaris]] [[2022]] waard yn 'e [[media]] gewach makke fan it bestean fan plannen foar in noch nammeleaze nije ''Star Wars''-searje dy't gebrûk makke fan 'e [[wurktitel]] ''Grammar Rodeo''. Dy sil, krekt as ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]'', yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]] spylje. De opnamen foar dizze searje soene neffens de berjochten al yn [[juny]] [[2022]] úteinsette kinne, mar in formele oankundiging fan 'e searje waard pas ferwachte yn [[maaie]] fan dat jier. 

Ferskate oare plande live-actiontillefyzjesearjes binne ûnderwilens skrast. ''Star Wars: Underworld'' wie in projekt dat yn [[2005]] betocht en yn [[2007]] troch [[George Lucas]] oankundige waard. It moast in spannende, tsjustere searje wurde oer bekende personaazjes as [[Han Solo]], [[Chewbacca]], [[Lando Calrissian]], [[Boba Fett]], [[C-3PO]] en [[keizer]] [[Palpatine]], mar mear praatsk as de ''Star Wars''-films en kwa ûntwikkeling wat mear útskaaiend nei in [[soapsearje]] (neffens Lucas sels). Yn [[2012]] waard bekend dat it projekt de [[wurktitel]] ''Star Wars: Underworld'' hie. Der wiene plannen foar mear as hûndert ôfleverings fan 42&amp;nbsp;minuten it stik, dêr't al fyftich [[senario's]] foar skreaun wiene. Nei de oankeap fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] waard it projekt lykwols stillein. De films ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' en ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]'' waarden letter ûntwikkele út skripts dy't skreaun wiene foar ôfleverings fan ''Star Wars: Underworld''.

In oar skrast ''Star Wars''-projekt is in live-actionsearje om it personaazje [[Cara Dune]] hinne. Sa'n searje waard, nei't der grute waard, yn [[novimber]] [[2020]] troch Lucasfilm yn omtinken nommen. Nei't [[Gina Carano]], dy't de rol fan Cara Dune fertolke yn 'e searje ''[[The Mandalorian]]'', yn [[novimber]] [[2020]] en [[febrewaris]] [[2021]] kontroversjele berjochten op [[sosjale media]] sette, kappe Disney alle bannen mei har troch en wie in searje oer har personaazje fan 'e baan.

===Tekenfilmsearjes===
De ''Star Wars''-franchise omfettet in grut tal [[tekenfilmsearje]]s. De earste beide dêrfan datearje út 'e [[1980-er jierren]], doe't [[Nelvana]], de [[tekenfilmstudio]] dy't it animaasjesegmint fan 'e ''[[Star Wars Holiday Special]]'' makke hie, oansocht waard om in pear tekenfilmsearjes te produsearjen oer de [[androïde]]n [[R2-D2]] en [[C-3PO]] en oer de skattige [[Ewoks]] fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Nije tekenfilmsearjes ferskynden yn 'e [[2000-er jierren]], wêrûnder twa (mei frijwol gelikense titels) oer de [[Kloane-oarloggen]]. (Dêrfan bleau lykwols, nei de oernamme fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] yn [[2012]], allinne de lêste [[kanon (kultuer)|kanonyk]].)

====''Star Wars: Droids''====
[[File:Star_Wars_Droids_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Droids]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Droids}}
''Star Wars: Droids'' wie in tekenfilmsearje [[bernesearje|foar bern]] út [[1985]] dy't ien [[seizoen (omrop)|seizoen]] rûn. Der waarden 13 [[ôflevering]]s fan likernôch 22 [[minuten]] it stik makke, yn [[juny]] [[1986]] oanfolle troch in [[tillefyzjespecial]] (''Star Wars: Droids – The Great Heep'') mei in spyldoer fan in [[oere]]. De searje folget de aventoeren fan 'e sympatike [[androïde]]n [[R2-D2]] en [[C-3PO]] en spilet yn it gat fan krapoan tweintich jier dat bestiet tusken de ein fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en it begjin fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn. ''Star Wars: Droids'' waard tegearre mei de kwalitatyf bettere sustersearje ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]'' op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch [[American Broadcasting Company|ABC]] yn it ramt fan it saneamde ''Ewoks and Droids Adventure Hour''. 

====''Ewoks''====
[[File:Star_Wars_Ewoks_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]''.]]
{{Apart|Ewoks (tillefyzjesearje)}}
''Ewoks'', soms ek wol ''Star Wars: Ewoks'' neamd, wie in tekenfilmsearje foar bern dy't twa seizoenen rûn, fan [[1985]] oant [[1986]]. Der waarden 26 ôfleverings fan 22 minuten it stik makke. De searje folge de aventoeren fan 'e [[Ewoks]], de skattige [[bûtenierdske wêzens]] dy't libje op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Dy wiene yn [[1983]] yntrodusearre wurden yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' en neitiid útwurke yn 'e [[tillefyzjefilm]]s ''[[Caravan of Courage: An Ewok Adventure]]'' ([[1984]]) en ''[[Ewoks: The Battle for Endor]]'' ([[1985]]). De searje spilet tusken ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn. ''Ewoks'' waard tegearre mei de kwalistatyf mindere sustersearje ''[[Star Wars: Droids]]'' op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch [[American Broadcasting Company|ABC]] yn it ramt fan it saneamde ''Ewoks and Droids Adventure Hour'', en letter allinne as ''The All-New Ewoks''.
[[File:Star_Wars_Clone_Wars_Logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Star Wars: Clone Wars]]''.]]

====''Star Wars: Clone Wars'' (2003)====
{{Apart|Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)}}
''Star Wars: Clone Wars'' wie in tekenfilmsearje dy't trije seizoenen rûn, fan [[2003]] oant en mei [[2005]]. De rige waard makke nei it útkommen fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' yn [[2002]] en borduerret fuort op 'e [[Kloane-oarloggen]], wêrfan't it begjin yn dy film toand wurdt. De searje folget de aventoeren fan ferskate [[Jedi|Jedi-ridders]] dy't, stipe troch de [[klonen|kloan]]soldaten, de striid oanbine mei de [[Sith]] en de [[androïde]]legers fan 'e Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels. De ferhaallinen wiene bedoeld as oanrin nei de film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', dy't doe noch net útkommen wie. 

Der waarden yn totaal 25 ôfleverings fan 'e searje makke, dy't yn 'e earste beide seizoenen elts 2 oant 3 minuten lang wiene, mar de fiif ôfleverings fan seizoen&amp;nbsp;3 hiene in spyldoer fan 12 minuten it stik. ''Star Wars: Clone Wars'' waard oarspronklik útstjoerd op it [[Cartoon Network]] en wûn twaris de [[Emmy Award]] foar bêste animaasjeprogramma. Nei de oername fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] yn [[2012]] gie men mei it ''Star Wars''-ferhaal in oare kant út en sûnt wurde de foarfallen yn ''Star Wars: Clone Wars'' net mear beskôge as behearrend ta de ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]].

====''Star Wars: The Clone Wars'' (2008)====
[[File:The_Clone_Wars_Logo_Rouge.png|right|thumb|180px|It logo fan ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)}}
''Star Wars: The Clone Wars'' wie de earste tekenfilmsearje dy't troch ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] sels produsearre waard fia de spesjaal dêrfoar oprjochte [[tekenfilmstudio]] [[Lucasfilm Animation]]. De searje spilet tusken ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' yn, en folget de aventoeren en ferrjochtings fan [[Anakin Skywalker]] ([[Matt Lanter]]), [[Obi-Wan Kenobi]] ([[James Arnold Taylor]]) en oare Jedi-ridders ûnder de [[Kloane-oarloggen]]. De [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'', dy't yn [[2008]] yn 'e [[bioskopen]] útbrocht waard, tsjinne teffens as [[pilotôflevering]] foar dizze searje.

''Star Wars: The Clone Wars'' wie in langrinnende searje, dêr't 133 ûnderskate ôfleverings fan makke waarden fan likernôch 22 minuten it stik, ferdield oer seis tillefyzjeseizoenen fan [[2008]] oant en mei [[2014]]. Dêrfan waarden de earste fiif seizoenen útstjoerd troch it [[Cartoon Network]], wylst it sechsde publisearre waard fia de streamingtsjinst [[Netflix]]. In sânde seizoen waard nei in hiaat fan seis jier yn [[2020]] makke en ferspraat fia [[Disney+]], de eigen streamingtsjinst fan [[The Walt Disney Company]]. De ôfleverings fan 'e lêste beide seizoenen, dy't har net mear hoegden te hâlden oan tillefyzjeskema's, hiene in langere spyldoer, fan tusken de 24 en 26 minuten. ''Star Wars: The Clone Wars'' wûn 5 [[Emmy]]s.

====''Star Wars: Rebels''====
[[File:Logo_Star_Wars_Rebels_schwarz.svg|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Rebels]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Rebels}}
''Star Wars: Rebels'' is de earste [[kompjûteranimearre]] tekenfilmsearje fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't fan [[2014]] oant en mei [[2018]] fjouwer seizoenen lang rûn en oarspronklik útstjoerd waard op it [[tillefyzjekanaal]] [[Disney XD]]. De searje folget in groepke fersetsstriders fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] en harren aventoeren yn 'e jierren dy't foarôfgean oan 'e foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. Der waarden yn totaal 75 ôfleverings makke, ynklusyf in [[koarte film|koarte]] [[tillefyzjefilm]] mei de spyldoer fan in oere as pilotôflevering fan elts seizoen. Dat wiene: ''Spark of Rebellion'' ([[2014]]), ''The Siege of Lothal'' ([[2015]]), ''Steps into Shadow'' ([[2016]]) en ''Heroes of Mandalore'' ([[2017]]). ''Star Wars: Rebels'' wûn twaris de [[Saturn Award]] foar bêste animearre searje of film op 'e tillefyzje.
[[File:Star_Wars_Blips_logo.png|left|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Blips]]''.]]

====''Star Wars: Blips''====
''Star Wars: Blips'' is in tekenfilmsearje út [[2017]], dy't makke waard ta [[promoasje (marketing)|promoasje]] fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''. Der waarden acht ôfleverings fan 'e searje makke, dy't fan [[maaie]] oant [[septimber]] [[2017]] fergees ferspraat waarden fia [[YouTube]]. De searje giet oer [[androïde]]n lykas [[BB-8]] en [[R2-D2]], en teffens oer [[porg]]s, [[fûgel]]-eftige [[bisten]] fan 'e planeet Ahch-To út 'e film ''The Last Jedi''.

====''Star Wars: Foces of Destiny''====
[[File:Forcesofdestinylogo.jpg|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Forces of Destiny]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Forces of Destiny}}
''Star Wars: Forces of Destiny'' is in tekenfilmsearje dy't twa seizoenen rûn, fan [[2017]] oant [[2018]]. Der waarden yn totaal 32 ôfleverings makke, dy't elts 2 oant 3 minuten lang wiene. De ferhalen spilen yn ferskate tiidrekken fan it ''Star Wars''-hielal en giene oer de [[frou]]like [[personaazje]]s út 'e franchise, lykas [[Leia Organa|prinsesse Leia]], [[Padmé Amidala]], [[Jyn Erso]], [[Ahsoka Tano]], [[Rey (Star Wars)|Rey]], [[Sabine Wren]], [[Hera Syndulla]], [[Qi'ra]] en [[Rose Tico]]. Krekt as ''[[Star Wars: Blips]]'' waard ek ''Star Wars: Forces of Destiny'' ferspraat fia [[YouTube]].
[[File:Galaxy_of_Adventures_logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Galaxy of Adventures]]''.]]

====''Star Wars: Galaxy of Adventures''====
''Star Wars: Galaxy of Adventures'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't fan [[2018]] oant en mei [[2020]] twa seizoenen rûn. Der waarden yn totaal 55 ôfleverings fan makke, elts mei in spyldoer fan likernôch 3 minuten it stik. De searje makke gebrûk fan in stilearre foarm fan [[tekenfilm|animaasje]] om wichtige [[sêne]]s út 'e ''Star Wars''-franchise op 'e nij stal te jaan, mei in ynliedende [[voice-over]] troch [[Dante Basco]] en fierders [[lûd|audio]] fan 'e oarspronklike live-actionfilms. ''Star Wars: Galaxy of Adventures'' waard ferspraat fia it [[YouTube]]-kanaal fan 'e [[webside]] ''StarWarsKids.com''. 
{{clearleft}}
====''Star Wars: Resistance''====
[[File:Star_Wars_Resistance_logo.jpg|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Star Wars: Resistance]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Resistance}}
''Star Wars: Resistance'' is in [[trijediminsjonaal|3D]]-[[kompjûteranimearre]] tekenfilmsearje foar bern dy't fan [[2018]] oant en mei [[2020]] twa seizoenen rûn. De searje spilet yn it tiidrek fan 'e opkomst fan 'e [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], koart foàr en ek tagelyk mei de foarfallen út 'e films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''. De ferhalen folgje de aventoeren fan Kazuda Xiono, in [[piloat]] fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. ''Star Wars: Resistance'' bestie út 40 ôfleverings fan 22&amp;nbsp;minuten it stik, oanfolle mei 12 koarte filmkes mei in spyldoer fan inkele minuten. De haadsearje waard foar it earst útstjoerd op 'e [[tillefyzjestjoerder]]s [[Disney Channel]] en [[Disney XD]], wylst de koarte filmkes yn [[desimber]] [[2018]] fergees fia it [[YouTube]]-kanaal fan it Disney Channel ferspraat waarden. ''Star Wars: Resistance'' wûn yn [[2019]] de [[Saturn Award]] foar bêste animaasjesearje op 'e tillefyzje.
[[File:Star_Wars_Roll_Out_Logo.png|left|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Roll Out]]''.]]

====''Star Wars: Roll Out''====
''Star Wars: Roll Out'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't ien seizoen rûn, fan [[2019]] oant en mei [[2020]]. Der waarden yn totaal 16 ôfleverings makke, mei in spyldoer fan inkele minuten it stik. De filmkes jouwe de [[haadpersoan]]en fan 'e ''Star Wars''-franchise wer yn [[bol]]foarm, sa't de [[androïde]] [[BB-8]] der altyd al útsjocht, en meitsje fierders gebrûk fan in bernefreonlike [[cut-outanimaasje]]styl. ''Star Wars: Roll Out'' waard ferspraat fia de webside en it [[YouTube]]-kanaal fan ''StarWarsKids.com''.

====''Star Wars: Galaxy of Creatures''====
[[File:Star_Wars_Galaxy_of_Creatures_Logo.png|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Galaxy of Creatures]]''.]]
''Star Wars: Galaxy of Creatures'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't yn [[2021]] ien seizoen rûn. Der waarden 12 ôfleverings makke, dy't elts in spyldoer hiene fan inkele minuten. De filmkes folgje de [[androïde]] SF-R3 (&quot;Aree&quot;) wylst er by syn [[reizen]] troch it [[Stjerrestelsel]] [[kennis]] opdocht oer de [[fauna]] fan ûnderskate planeten. ''Star Wars: Galaxy of Creatures'' waard ferspraat fia de webside fan ''StarWarsKids.com''.
[[File:Star_Wars_Visions_Logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Visions]]''.]]

====''Star Wars: Visions''====
{{Apart|Star Wars: Visions}}
''Star Wars: Visions'' is in tekenfilmsearje út [[2021]] yn [[Japan]]ske [[anime]]styl, dy't bestiet út njoggen ôfleverings mei in spyldoer fan 13 oant 22 minuten it stik. It is eins in soarte fan [[blomlêzing]], mei't eltse ôflevering makke is troch oare [[animator]]s en in oar ûnderwerp behannelet. Se spylje allegearre yn it ''Star Wars''-hielal, mar binne net beheind ta [[kanon (kultuer)|kanonike]] tiidlinen. ''Star Wars: Visions'' waard yn twa [[talen]] ([[Ingelsk]] en [[Japansk]]) ferspraat fia [[Disney+]], de eigen [[streaming media|streamingtsjinst]] fan [[The Walt Disney Company]]. 

====''Star Wars: The Bad Batch''====
[[File:Star_Wars_The_Bad_Batch_logo.png|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: The Bad Batch]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Bad Batch}}
''Star Wars: The Bad Batch'' is in tekenfilmsearje dy't yn [[2021]] úteinsette en anno [[2022]] dwaande is mei it twadde seizoen. De rige spilet fuort nei ôfrin fan 'e [[Kloane-oarloggen]] en de fêstiging fan it [[Galaktysk Keizerryk]], lykas werjûn oan 'e ein fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]''. It ferhaal folget in [[geweargroep]] fan fiif eardere kloansoldaten, de &quot;minne kloft&quot; (''bad batch'') út 'e titel, wylst se as [[hierling]]en it Stjerrestelsel troch reizgje. It earste seizoen fan 'e searje omfette 16 ôfleverings mei in spyldoer fan 23 minuten it stik. ''Star Wars: The Bad Batch'' wurdt ferspraat fia [[Disney+]].

====Oare takomstige, mooglike en skraste tekenfilmsearjes====
''Star Wars: Detours'' is in [[tekenfilm|animearre]] [[parody]]searje fan ''Star Wars'', dy't makke waard troch de betinkers fan 'e [[satirysk]]e tekenfilmrige ''[[Robot Chicken]]''. De produksje begûn yn [[2012]], doe't de [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] noch selsstannich wie. Der waarden 39 ôfleverings makke en senario's skreaun foar noch 62 oaren. Nei de oername fan Lucasfilm troch [[The Walt Disney Company|Disney]], letter yn [[2012]], foel it projekt lykwols yn ûngenede. By Disney seach men der neat yn, dat yn [[2013]] waard it foar ûnbeskate tiid stillein. De al makke ôfleverings waarden nea útstjoerd.

===Tillefyzjekwis===
====''Star Wars: Jedi Temple Challenge''====
''[[Star Wars: Jedi Temple Challenge]]'' wie in [[websearje]] út [[2020]] yn 'e foarm fan in [[tillefyzjekwis]] [[berneprogramma|foar bern]], ûntwikkele en produsearre troch de [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. Yn it [[tillefyzjeprogramma|programma]] namen bern it tsjininoar op as [[Jedi|Jedi Padawan]]s (learling-Jedi's) by in rige [[hindernisbanen]] en [[kennis]]testen om 'e titel fan [[Jedi|Jedi-ridder]] te winnen. De kwis waard presintearre troch [[Ahmed Best]], de akteur dy't de rol fan [[Jar Jar Binks]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]]. Best wie yn 'e kwis net himsels, mar spile ynstee de rol fan Jedi-master Kelleran Beq, dy't, bystien troch de [[androïde]]n AD-3 en LX-R5, as [[mentor]] fan 'e dielnimmers fungearre. ''Star Wars: Jedi Temple Challenge'' waard distribuëarre fia de [[webside]] ''StarWarsKids.com'' en rûn ien [[seizoen (omrop)|seizoen]].
[[File:Star Wars - Darth Vader.jpg|left|thumb|250px|De [[kultureel ikoan|ikoanyske]] [[helm (holdeksel)|helm]] en [[cape]] fan [[antagonist]] [[Darth Vader]].]]

==Radio==
''Star Wars'' waard al ier adaptearre ta in [[harkspul]] op [[radio]]. [[George Lucas]], dy't in [[fan (persoan)|fan]] wie fan KUSC-FM, it [[radiostasjon]] fan 'e [[Universiteit fan Súdlik Kalifornje]], dêr't er [[studearre]] hie, ferkocht de radiorjochten op syn films foar de [[symboal]]yske priis fan $1 oan dy stjoerder, ynklusyf de rjochten op it gebrûk fan 'e [[soundtrack]] fan [[John Williams (komponist)|John Williams]] en de [[special effects|lûdseffekten]] fan [[Ben Burtt]]. KUSC-FM dielde de rjochten mei it Amerikaanske nasjonale radionetwurk [[National Public Radio]] (NPR), dêr't it bannen mei ûnderhold. Nettsjinsteande de rynske opstelling fan Lucas moast NPR dochs noch [[senario's]] foar de harkspullen skriuwe litte, [[stimakteur]]s oannimme en [[soundstage|studioromte]] hiere foar in totaal [[budget]] fan $200.000. Mei't dat jild by de [[steatsomrop|publike omrop]] net foarhâns wie, makke NPR der in [[ko-produksje]] fan yn gearwurking mei de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[BBC]], dy't in in lange tradysje fan 'e produksje fan harkspullen hie.

It earste harkspul, ''[[Star Wars (harkspul)|Star Wars]]'', wie in trettjindielige adaptaasje fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', en waard útstjoerd yn [[1981]]. [[Mark Hamill]] en [[Anthony Daniels]] sprieken dêrfoar de rollen yn (fan [[Luke Skywalker]], resp. [[C-3PO]]) dy't se yn 'e film ek spile hiene. De oare rollen waarden troch akteurs ynsprutsen dy't net ta de oarspronklike [[cast]] heard hiene. It harkspul wie in oerweldigjend súkses, en fan gefolgen waard yn [[1983]] in twadde harkspul makke, ''[[The Empire Strikes Back (harkspul)|The Empire Strikes Back]]'', op basis fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]''. Behalven Hamill en Daniels die dêr fan 'e oarspronklike cast fan 'e film ek [[Billy Dee Williams]] oan mei, dy't de rol fan [[Lando Calrissian]] ynspriek. De trêde film út 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' waard yn [[1996]] op NPR adaptearre ta it harkspul ''[[Return of the Jedi (harkspul)|Return of the Jedi]]''.
[[File:10.12.12TimothyZahnByLuigiNovi3.jpg|right|thumb|220px|[[Skriuwer]] [[Timothy Zahn]], dy't begjin [[1990-er jierren]] mei syn [[Thrawn Trilogy|''Thrawn''-trilogy]] de heal yndodde ''Star Wars''-franchise wekker skodde.]]

==Literatuer==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle [[boek]]en (en [[lústerboek]]en), dy't yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise útbrocht binne, [[:en:List of Star Wars books|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
[[Literatuer]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise waard oant [[1999]] útjûn troch [[Bantam Books]] en neitiid troch [[Del Rey Books|Del Rey]]. De publikaasje fan sokke boeken begûn al yn [[1976]], mei't de [[ferboeking]] fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' krapoan in jier earder ferskynde as de eigentlike film. De [[roman]] hiet yn 't earstoan ''[[Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker]]'', hoewol't it letter omneamd waard ta ''Star Wars: A New Hope''. It [[boek]] waard taskreaun oan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]], mar wie eins it wurk fan [[ghostwriter]] [[Alan Dean Foster]]. Dyselde skreau ek in ferfolchroman, ''[[Splinter of the Mind's Eye]]'', dy't yn [[1978]] útkaam. De ferboekings fan 'e films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' waarden yn [[1980]] en [[1983]] skreaun troch [[Donald F. Glut]], resp. [[James Kahn]]. Oare iere ''Star Wars''-romans wiene ''[[The Han Solo Adventures]]'', in [[trilogy]] fan [[Brian Daley]] dy't yn [[1979]] en [[1980]] ferskynde, en ''[[The Adventures of Lando Calrissian]]'', ek in trilogy, dy't yn [[1983]] skreaun waard troch [[L.&amp;nbsp;Neil Smith]].

Tsjin 'e ein fan 'e [[1980-er jierren]] wie ''Star Wars'' fierhinne yndodde. De [[bestseller]]trilogy ''[[Thrawn Trilogy|Thrawn]]'', fan [[Timothy Zahn]], wurdt rûnom beskôge as it wurk dat de franchise wer wekker skodde. Dêrfan ferskynde ''[[Heir to the Empire]]'' yn [[1991]], ''[[Dark Force Rising]]'' yn [[1992]] en ''[[The Last Command (roman)|The Last Command]]'' yn [[1993]]. ''Heir to the Empire'' berikte sels it earste plak op 'e bestsellerlist fan ''[[The New York Times]]''. Zahn yntrodusearre nije [[personaazje]]s dy't al gau tige [[populêr]] waarden, lykas [[grutadmiraal Thrawn]], [[Mara Jade]] en [[Talon Karrde]]. Yn 'e trilogy, dy't spilet nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'', moatte [[Luke Skywalker]], [[Leia Organa|prinsesse Leia]] en [[Han Solo]] it opnimme tsjin it [[strategy]]sk [[sjeny (persoan)|sjeny]] Thrawn, ien fan 'e heechste ofsieren fan 'e eardere [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]], dy't fan doel is it Stjerrestelsel ûnder syn macht te bringen. Hoewol't de ''Thrawn''-trilogy yn [[2014]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] [[retcon]]d en ta in &quot;[[leginde]]&quot; fan ''Star Wars'' (''Star Wars'' Legend) ferklearre waard, doek it personaazje fan Thrawn yn [[2016]] wer op yn in [[ôflevering]] fan it trêde [[seizoen (omrop)|seizoen]] fan 'e [[kanon (kultuer)|kanonike]] [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: Rebels]]'', wêrnei't Zahn úteinsette mei it skriuwen fan nije romans oer de grutadmiraal.
[[File:A laughing James Earl Jones.jpg|left|thumb|160px|[[James Earl Jones]] spriek mei syn djippe [[bas (sjongstim)|bas]] it [[kultureel ikoan|ikoanyske]] [[stim]]lûd fan [[Darth Vader]] yn.]]

Ferskate oare wichtige ''Star Wars''-romans datearje ek út 'e [[1990-er jierren]]. Dêrby giet it û.m. om ''[[The Truce at Bakura]]'' fan [[Kathy Tyers]], út [[1994]], ''[[Children of the Jedi]]'' fan [[Barbara Hambly]], út [[1995]], en de ''[[The Jedi Academy (trilogy)|Jedi Academy]]''-trilogy fan [[Kevin J. Anderson]], út [[1994]], dy't de dielen ''[[Jedi Search]]'', ''[[Dark Apprentice]]'' en ''[[Champions of the Force]]'' omfettet. Anderson skreau mei [[Rebecca Moesta]] tusken [[1995]] en [[1998]] ek de fjirtjindielige ''[[Young Jedi Knights]]''-romansearje. Yn ''[[The Courtship of Princess Leia]]'', fan [[Dave Wolverton]], út [[1994]], nimt Leia yn omtinken om út praktyske redens te [[trouwen]] mei de [[rykdom|smoarrike]] [[prins]] Isolder fan 'e machtige planeet Hapes, mar op 't langelêst sjocht se dêrfan ôf en kiest se foar Han Solo, wylst Isolder in oare leafde fynt. Yn ''[[Star Wars: Shadows of the Empire|Shadows of the Empire]]'', in roman fan [[Steve Perry (skriuwer)|Steve Perry]] út [[1996]] dy't diel útmakke fan in multymediaprojekt mei deselde namme, wurdt it personaazje fan 'e [[gangster]] [[prins Xizor]] yntrodusearre, dy't letter yn ferskate oare wurken weromkeare soe.

Lettere ''Star Wars''-literatuer fan namme omfiemet û.m. de njoggendielige romansearje ''[[Star Wars: X-wing]]'', dy't fan [[1996]] oant [[1999]] troch [[Michael Stackpole]] en [[Aaron Alliston]] skreaun waard, de njoggentjindielige searje ''[[The New Jedi Order]]'', dêr't tusken [[1999]] en [[2003]] oan gearwurke waard troch ferskate [[auteur]]s, en trije rigen fan [[Jude Watson]]: it achttjindielige ''[[Jedi Apprentice]]'' ([[1999]]-[[2002]]), it alvedielige ''[[Jedi Quest]]'' ([[2001]]-[[2004]]), en it tsiendielige ''[[Star Wars: The Last of the Jedi|The Last of the Jedi]]'' ([[2005]]-[[2008]]). Yn ''The New Jedi Order'', dat likernôch in fearnsiuw nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' spilet, wurde de Yuuzhan Vong yntrodusearre, in machtich ras fan [[bûtenierdske wêzens]] fan bûten it Stjerrestelsel, dy't fan doel binne om it hiele Stjerrestelsel te feroverjen. ''Jedi Apprentice'' folget de aventoeren fan [[Obi-Wan Kenobi]] en syn master [[Qui-Gon Jinn]] yn 'e jierren foarôfgeande oan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''. ''The Last of the Jedi'', dat suver direkt spilet nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', folget de ferrjochtings fan Obi-Wan, [[Yoda]] en de oare oerlibjende [[Jedi]] nei de fêstiging fan it [[Galaktysk Keizerryk]] en de [[Grutte Suvering fan de Jedi|hast folsleine útrûging fan 'e Jedi-oarder]].

==Strips==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle [[strip]]s, dy't yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise útbrocht binne, [[:en:Star Wars comics|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
[[Strip]]s yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise ferskynden fan [[1977]] oant [[1986]] by [[útjouwerij]] [[Marvel Comics]]. De ierste ''Star Wars''-strips waarden fan [[1977]] oant [[1979]] publisearre yn it Marvel-blêd ''[[Pizzazz]]''. Mids [[1980-er jierren]] [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearren]] de [[tekenfilmsearje]]s ''[[Star Wars: Droids]]'' en ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]'' de rige ''[[Star Comics]]'' by Marvel. 

Oan 'e ein fan it [[desennium]] waard de [[lisinsje]] oernommen troch [[Dark Horse Comics]], dat ferskate populêre en ynfloedrike ''Star Wars''-strips publisearre, lykas ''[[Dark Empire (Star Wars)|Dark Empire]]'' ([[1991]]-[[1995]]), ''[[Tales of the Jedi]]'' ([[1993]]-[[1998]]), ''[[X-wing Rogue Squadron]]'' ([[1995]]-[[1998]]), ''[[Star Wars: Republic]]'' ([[1998]]-[[2006]]), ''[[Star Wars Tales]]'' ([[1999]]-[[2005]]), ''[[Star Wars: Empire]]'' ([[2002]]-[[2006]]) en ''[[Knights of the Old Republic]]'' ([[2006]]-[[2010]]).
[[File:Stormtroopers march 2.jpg|thumb|right|250px|In optocht fan ''Star Wars''-[[fan (persoan)|fans]] ferklaaid as [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike]] [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]].]]

Nei't [[Lucasfilm]] yn [[2012]] oernommen wie troch [[The Walt Disney Company]], waard yn [[2014]] oankundige dat de striplisinsje fan ''Star Wars'' per [[2015]] weromkeare soe nei Marvel Comics, mei't Disney yn [[2009]] [[Marvel Entertainment]], de [[memme-ûndernimming]] fan dy útjouwerij, oankocht hie. De earste nije publikaasjes fan ''Star Wars''-strips troch Marvel Comics wiene de striprigen ''[[Star Wars (stripalbum út 2015)|Star Wars]]'' en ''[[Star Wars: Darth Vader]]'' en de stripminysearje ''[[Star Wars: Princess Leia]]'', allegear út of begjinnend yn [[2015]].

==Muzyk==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Foar mear ynformaasje oer it ûnderwerp [[muzyk]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, sjoch [[:en:Music of Star Wars|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne de folgjende [[soundtrack]]albums ferskynd:
*1977 – ''[[Star Wars (soundtrack)|Star Wars]]'' &lt;small&gt;(neitiid mei weromwurkjende krêft omneamd ta ''Star Wars: Episode IV – A New Hope'')&lt;/small&gt;
*1980 – ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back (soundtrack)|Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
*1983 – ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi (soundtrack)|Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
*1999 – ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace (soundtrack)|Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
*2002 – ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones (soundtrack)|Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
*2005 – ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith (soundtrack)|Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
*2015 – ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens (soundtrack)|Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
*2016 – ''[[Rogue One: A Star Wars Story (soundtrack)|Rogue One: A Star Wars Story]]'' 
*2017 – ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi (soundtrack)|Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
*2018 – ''[[Solo: A Star Wars Story (soundtrack)|''Solo: A Star Wars Story]]''
*2019 – ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker (soundtrack)|Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''

[[Komponist|Filmkomponist]] [[John Williams (komponist)|John Williams]] is de auteur fan 'e [[soundtrack]]s fan alle njoggen films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]''. Ta syn wurk hearre ferskate tige bekend [[meldij]]en, lykas ''[[Star Wars (Main Title)]]'', ek wol ''Luke's Theme'' neamd ([[:en:File:StarWarsMainThemeSnippet.mid|beharkje]]), ''[[Star Wars (Main Title)|Star Wars Secondary Theme]]'' ([[:en:File:Star Wars main theme second subject.mid|beharkje]]), ''Obi-Wan Kenobi's Theme'' ([[:en:File:Star Wars Obi-Wan Kenobi theme.mid|beharkje]]), ''Princess Leia's Theme'' ([[:en:File:Princess Leia's Theme.MID|beharkje]]), ''Han Solo and the Princess'' ([[:en:File:HanSoloandPrincessSnippet.mid|beharkje]]), de ''Rebel Fanfare'' ([[:en:File:Rebel Fanfare.MID|beharkje]]), en ''[[The Imperial March]]'' (&quot;De Keizerlike Mars&quot;), ek wol ''Darth Vader's Theme'' neamd: 
&lt;score lang=&quot;lilypond&quot; sound=&quot;1&quot;&gt;
{\key g \minor
\time 4/4
&lt;bes d' g'&gt; &lt;bes d' g'&gt; &lt;bes d' g'&gt; &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16
&lt;bes d' g'&gt;4 &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16 &lt;bes d' g'&gt;2
&lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;ges' bes' ees''&gt;8. bes'16
&lt;bes ees' ges'&gt;4 &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16 &lt;bes d' g'&gt;2
}
&lt;/score&gt;

Nei ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' liet de ûnderwilens op jierren rekke Williams witte net mear foar meiwurking oan fierdere ''Star Wars''-films beskikber te wêzen. De soundtrack fan 'e [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'' waard komponearre troch [[Kevin Kiner]], en de soundtracks fan 'e [[spin-off]]-films ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' en ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]'' waarden makke troch [[Michael Giacchino]], resp. [[John Powell (filmkomponist)|John Powell]]. Alle trije makken se dêrby gebrûk fan earder wurk fan Williams.
[[File:Golden Canyon Entrance (3812561628).jpg|right|thumb|250px|[[Death Valley]], yn [[Kalifornje]], dêr't guon fan 'e [[sêne]]s op [[Tatooine]] opnommen waarden.]]

==Fideospultsjes==
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne ek gâns [[fideospultsje]]s ferskynd, neffens in telling út [[2017]] mear as hûndert. Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle ''Star Wars''-fideospultsjes [[:en:Star Wars video games|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].

==Rollespullen==
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne ferskate [[rollespul]]len útbrocht. De wichtichsten binne:
*1987–1999: ''[[Star Wars: The Roleplaying Game]]''
*2000–2010: ''[[Star Wars Roleplaying Game (Wizards of the Coast)|Star Trek Roleplaying Game]]'', útbrocht troch [[Wizards of the Coast]]
*2012–2019: ''[[Star Wars Roleplaying Game (Fantasy Flight Games)|Star Trek Roleplaying Game]]'', útbrocht troch [[Fantasy Flight Games]]
Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle ''Star Wars''-rollespullen [[:en:Star Wars role-playing games|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].
[[File:Amidala's Throne Room costume.jpg|left|thumb|180px|Ien fan 'e [[jurk]]en fan [[Padmé Amidala]] út ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''.]]

==Multymediaprojekten==
Multymediaprojekten besteane út wurken dy't yn ferskate soarten media publisearre wurde; de ''Star Wars''-franchise omfiemet ferskaten fan sokke projekten. Sa wie ''[[Star Wars: Shadows of the Empire]]'' ([[1996]]), dat yn 'e ynterne [[gronology]] fan 'e franchise spilet tusken de films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' yn, in multymediaprojekt dat bestie út in [[roman]] fan [[Steve Perry (skriuwer)|Steve Perry]], in rige [[strip]]albums, in [[fideospultsje]] en in stikmannich [[action figure]]s. 

''[[Star Wars: The Force Unleashed (projekt)|Star Wars: The Force Unleashed]]'' ([[2008]]-[[2010]]), dat spile tusken de films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn, wie in soartgelikens projekt, besteande út in roman, fideospultsjes út [[2008]] en [[2010]], in [[grafyske roman]], in [[rollespul]] en in [[boartersguod]]rige. 

''[[Star Wars: The High Republic]]'' (fan [[2020]] ôf) is krekt sa'n multymediaprojekt. It spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]], likernôch 200 jier foar de foarfallen yn 'e films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'', en is ferdield yn trije fazen: ''Light of the Jedi'' ([[2020]]-[[2022]]), ''Quest of the Jedi'' (fan [[2022]] ôf) en ''Trials of the Jedi'' (tiid noch ûnbekend). In subprojekt fan ''Star Wars: The High Republic'' is ''Star Wars: The Great Disaster'', oer de ynfal yn 'e [[Galaktyske Republyk]] fan 'e [[antagonist]]yske &quot;romte-[[Wytsingen]]&quot; de Nihil, en it regaad meitsjen troch de [[Jedi]]. ''Star Wars: The High Republic'' omfettet romans, [[koarte ferhalen]], [[strip]]s, [[lústerboek]]en en fideospultsjes.
[[File:Ahsoka Tano costume.jpg|right|thumb|250px|In ''Star Wars''-[[fan (persoan)|fan]] ferklaaid as it [[personaazje]] [[Ahsoka Tano]].]]

==Tydskriften==
''[[Star Wars Insider]]'' is it offisjele [[tydskrift]] fan 'e ''Star Wars''-franchise, dat ienris yn 'e fjouwer [[moanne (tiid)|moannen]] útjûn wurdt. It begûn yn [[1987]] as it [[orgaan (tydskrift)|orgaan]] fan [[The Lucasfilm Fan Club]] en krige yn [[1994]] syn hjoeddeistige [[titel (namme)|titel]]. De ynhâld fan it blêd beslacht [[artikel (publikaasje)|artikels]] oer nije en âlde ''Star Wars''-media, [[koarte ferhalen]] dy't spylje yn it ''Star Wars''-hielal, [[ynstjoerd brief|ynstjoerde brieven]] fan lêzers en it hielendal troch [[fan (persoan)|fans]] fan ''Star Wars'' gearstalde [[nijsbrief]] ''Bantha Tracks''. 

''Star Wars Insider'' hat in protte ferskillende [[útjouwerij|útjouwers]] hân, mar sûnt de midden fan 'e [[2000-er jierren]] wurdt it blêd útbrocht troch [[Titan Magazines]]. Behalven yn 'e [[Feriene Steaten]] en oare [[Ingelsk]]talige lannen, lykas [[Kanada]] en [[Austraalje (lân)|Austraalje]], wurdt ''Star Wars Insider'' ek troch ''Star Wars''-fans yn oare [[lannen en territoaria]] lêzen, mar net yn [[Dútslân]], dat syn eigen offisjele ''Star Wars''-blêd hat: ''Star Wars: Das offizielle Magazin''. Yn it [[Feriene Keninkryk]] bestie foarhinne ek in selsstannich blêd, ''Star Wars Magazine'', mar dat gie yn [[2007]] op yn ''Star Wars Insider''.
[[File:Ewan McGregor 2012.jpg|left|thumb|160px|[[Ewan McGregor]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Obi-Wan Kenobi]].]]

==Attraksjes yn ferdivedaasjeparken==
De earste attraksje yn in [[ferdivedaasjepark]] dy't basearre wie op ''Star Wars'' wie ''[[Star Tours]]'', dat yn [[1987]] iepen gie yn [[Disneyland]] yn [[Anaheim (Kalifornje)]]. Gâns oare attraksjes yn ferdivedaasjeparken fan [[The Walt Disney Company|Disney]] oer de hiele wrâld binne sûnt makke yn it ramt fan ''Star Wars''. Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle sokke attraksjes [[:en:List of Star Wars theme parks attractions|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].

==Merchandising==
It súkses fan 'e films fan 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] hie as gefolch dat ''Star Wars'' al yn 'e [[1980-er jierren]] ien fan 'e meast [[kommersjalisaasje|kommersjalisearre]] mediafranchises yn 'e wrâld waard. It bliek in geniale set te wêzen fan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] om by de produksje fan 'e [[Star Wars (film)|orizjinele film]] yn [[1977]] yn te stimmen mei in hap fan [[$]]500.000 út syn eigen [[salaris]] om yn ruil dêrfoar it folsleine eignerskip fan 'e [[merchandising]]rjochten op 'e franchise yn 'e hannen te krijen. Mear as alle [[opbringst (jild)|opbringsten]] fan films en tillefyzjesearjes hat dat him [[rykdom|smoarryk]] makke. Yn [[1987]] wie der mei de merchandising fan 'e oarspronklike filmtrilogy al $2,6&amp;nbsp;miljard fertsjinne; tsjin [[2012]] hie de merchandising om 'e earste seis films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'' hinne al $20&amp;nbsp;miljard opbrocht.

By de merchandising yn it ramt fan ''Star Wars'' kin men tinke oan [[boartersguod]]-[[ljochtsabel]]s en [[T-shirt]]s en oare [[klean]] bedrukt mei ''Star Wars''-[[yllustraasje]]s, -[[logo|logo's]] of -[[slogans]] (lykas ''May the Force by with you''). In [[ruilkaartspul]] ([[Star Wars Trading Cards|''Star Wars'' Trading Cards]]), waard sûnt [[1977]] produsearre troch [[Topps]]. Fan [[1995]] oant [[2001]] wie de [[lisinsje]] yn 'e hannen fan [[Decipher, Inc.]], dat it [[Star Wars Customizable Card Game|''Star Wars'' Customizable Card Game]] op 'e merk brocht. [[Pez dispenser]]s (apparaatsjes dy't lytse [[suertsje]]s ôfjouwe) waarden fan [[1997]] ôf yn 'e foarm fan ''Star Wars''-personaazjes makke. 
[[File:Star_Wars_-_The_Force_Awakens_cast_by_Gage_Skidmore.jpg|right|thumb|250px|De presintaasje fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' op 'e [[San Diego Comic-Con]] fan [[2015]].]]

De [[pop]]kes (&quot;[[action figure]]s&quot;) mei tabehear, dy't sûnt [[1977]] produsearre waarden troch [[Kenner Products]], wiene tige [[populêr]] (foar in list, sjoch [[:en:List of Kenner Star Wars action figures|hjirre]]). Tsjintwurdich binne de ierste edysjes fan dy popkes, mitsdat se noch yn 'e oarspronklike ferpakking sitte dy't nea iepenmakke is, tige weardefolle [[collector's item]]s. Sûnt de [[1990-er jierren]] is de [[lisinsje]] foar de produksje fan ''Star Wars''-action figures yn 'e hannen fan boartersguodprodusint [[Hasbro]].

It [[Denemark|Deenske]] boartersguodmerk [[Lego]] bemachtige yn [[1999]] in lisinsje om eigen produkten yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise te produsearjen. Ta [[promoasje (marketing)|promoasje]] fan dy [[Lego Star Wars|Lego ''Star Wars''-sets]] makke it bedriuw in rige [[koarte film|koarte]] [[tekenfilm]][[parody]]en en in [[animaasjefilm|animearre]] [[minysearje]]. De [[Lego Star Wars (fideospultsjesearje)|Lego ''Star Wars''-fideospultsjes]], dy't sûnt [[2005]] ferskynden, waarden troch de [[resinsint|kritisy]] rûnom love en ûntjoegen har ta grutte [[bestseller]]s.
[[File:Star Wars Launch Bay Poe Dameron's Helmet.jpg|left|thumb|180px|De [[helm (holdeksel)|helm]] fan [[Poe Dameron]] út 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

It earste [[boerdspul]] yn it ramt fan ''Star Wars'' wie ''Star Wars: Escape from the Death Star'', dat yn [[1977]] tagelyk mei de [[Star Wars (film)|earste film]] útbrocht waard. Ferzjes fan ''[[Monopoly (boerdspul)|Monopoly]]'', ''[[Trivial Pursuit]]'' en ''[[Battleship (spul)|Battleship]]'' mei in ''Star Wars''-[[tema (ûnderwerp)|tema]] waarden yn [[1997]] op 'e merk brocht. It bekende boerdspul ''[[Risk (boerdspul)|Risk]]'' is troch produsint [[Hasbro]] twaris ta in ''Star Wars''-tema adaptearre: ''Star Wars Risk: The Clone Wars Edition'', út [[2005]], en ''Risk: Star Wars Original Trilogy Edition'' ([[2006]]). 

==Tematyk==
Kwa [[tema (fiksje)|tematyk]] kin ''Star Wars'' yn it foarste plak opfet wurde as in striid tusken [[goed en kwea]], wêrby't de [[Jedi]] it [[goed]]e fertsjintwurdigje en de [[Sith]] it [[kwea]]. Om dat ûnderskie fuort te sterkjen, makket de franchise gebrûk fan [[Carl Jung|jungiaanske]] [[archetype]]s as &quot;[[skaad (psychology)|it skaad]]&quot;, dat mei de Sith ferbûn wurdt, en teffens mei eleminten út it [[kristendom]], lykas de werjefte fan 'e Sith [[Darth Maul]], wêrfoar't stipe wurdt op tradisjonele foarstellings fan [[Satan|de duvel]]. [[Anakin Skywalker]] wurdt dêrfoaroer delset as in [[messias|messiaansk]] figuer, fuortkommen út in [[Unbesmodzge Untfinzenis fan de Faam Marije|ûnbesmodzge ûntfinzenis]]. Hy wurdt ornearre de &quot;Utkarde&quot; te wêzen, waans komst lang foarsein is yn [[profesije]]n. Oars as [[Jezus (tradisjoneel-kristlik)|Jezus]] yn it kristendom komt er, yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', te fallen en ferwurdt yn 'e foarm fan [[Darth Vader]] ta in wurktúch fan it kwea. Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' komt er lykwols ta ynkear en berikt er [[ferlossing]] troch syn [[selsopoffering]] foar syn soan [[Luke Skywalker|Luke]]. ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] hat sein dat it haadtema fan 'e hiele franchise eins ferlossing is.
[[File:Lightsaber blue (with shimmering aura).png|right|thumb|250px|In [[ljochtsabel]], sa't de [[Jedi]] dy brûke.]]

De striid tusken goed en kwea komt yn ''Star Wars'' ek ta utering as de [[politike]] wrakseling tusken [[demokrasy]], yn 'e foarm fan 'e [[Galaktyske Republyk]], it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] en it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]], en [[diktatuer]], fertsjintwurdige troch it [[Galaktysk Keizerryk]] en de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]. [[Fjildslaggen]] fan 'e [[Gunganen]] tsjin 'e [[Hannelsfederaasje]] (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'') en fan 'e [[Ewoks]] tsjin 'e [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'') litte de botsing sjen tusken primitive en mear ûntwikkele [[maatskippij]]en, ferlykber mei de [[Amerikaanske Yndiaanske oarloggen]] of de [[Fjetnamoarloch]]. 

De [[militêr unifoarm|militêre unifoarmen]] fan 'e Keizerlike Striidkrêften en de foarm fan 'e [[helm (holdeksel)|helm]] fan [[Darth Vader]] waarden mei opsetsin [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearre]] troch de legerunifoarmen fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[Wehrmacht]] yn 'e [[Twadde Wrâldoarloch]], en itselde jildt foar de [[flagge]] fan it Galaktysk Keizerryk, dy't [[read]] mei in [[swart]] en [[wyt]] embleem yn 'e midden is, wat tinken docht oan 'e [[heakkekrúsflagge]] fan [[nazy-Dútslân]]. De manear dy't Palpatine brûkt om himsels ta [[keizer]] te meitsjen, mei it [[kânselier]]skip as opstapke, ferwiist fierders dúdlik nei it kânselierskip fan [[Adolf Hitler]] foar't er himsels ta ''[[Führer]]'' útrôp. En de [[Grutte Suvering fan de Jedi|Grutte Suvering fan 'e Jedi]] spegelet yn guon opsichten de foarfallen fan 'e [[Nacht fan 'e Lange Messen]]. It ferdjer fan binnenút fan 'e Galaktyske Republyk, dat it foar Palpatine mooglik makket en bewurkmasterje de fal fan dy steat, is dan wer in neibearing fan 'e fal fan 'e [[Romeinske Republyk]] en de oprjochting fan it [[Romeinske Ryk]] troch [[Augustus Oktavianus]].
[[File:Flag of the First Galactic Empire.svg|left|thumb|250px|De [[flagge]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]] wie [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearre]] troch de [[heakkekrúsflagge]] fan [[nazy-Dútslân]].]]

De franchise linet fierders swier op 'e [[kweeste]] fan 'e [[held]], in [[literêr]] [[motyf (fiksje)|motyf]] dat al brûkt waard yn 'e [[Midsiuwsk]]e [[ridderroman]]s. Yn 'e [[letterkunde]] waard it as in archetypysk sjabloan beskreaun troch [[Joseph Campbell]], in saakkundige op it mêd fan 'e [[ferlykjende mytology]]. Eltse haadpersoan út 'e ''[[Skywalker Saga]]'', te witten Luke yn 'e [[Star Wars-trilogy|oarspronklike trilogy]], Anakin yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] en [[Rey (Star Wars)|Rey]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|ferfolchtrilogy]], folget de stappen fan sa'n syklus of leit se efterstfoarst ôf om ta it kwea te ferfallen. In krúsjaal elemint is dêrby eat dat Campbell omskriuwt as &quot;boetedwaning mei de heit&quot;. De ûntdekking fan Luke dat Darth Vader eins syn heit is, foarmet it sintrale draaipunt fan 'e hiele ''Skywalker Saga'' en wurdt beskôge as ien fan 'e ynfloedrykste en meast ferrassende [[plot]]ûntjouwings út 'e [[filmskiednis]]. It ferlies fan [[Qui-Gon Jinn]], dy't in [[heit]]efiguer is foar [[Obi-Wan Kenobi]], hat grutte ynfloed op 'e fierdere ûntwikkeling fan sawol Obi-Wan as Anakin, mei't Obi-Wan en keizer Palpatine allebeide heitefigueren binne foar Anakin. En [[opperste lieder Snoke]] fiteret [[Kylo Ren]] oan om syn heit [[Han Solo]] te [[fermoardzjen]], wylst Kylo it feit dat Rey in [[wees]] is, brûkt om te besykjen har nei de tsjustere kant fan [[de Krêft]] oer te heljen.

==Kulturele ynfloed==
De ''Star Wars''-franchise hat in oansjenlike ynfloed útoefene op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[kultuer]] en yndirekt ek op 'e [[popkultuer]] fan 'e hiele [[Westerske wrâld]], dy't ommers sterk ûnder ynfloed stiet fan 'e Amerikaanske [[filmyndustry]] fan [[Hollywood]]. Ferwizings nei it [[fiktive]] [[hielal]] fan ''Star Wars'' binne 45 jier nei it útkommen fan 'e [[Star Wars (film)|earste film]] stevich ferankere yn it [[Amerikaansk-Ingelsk]]. Sa kaam al yn 'e [[1980-er jierren]] it [[Strategic Defense Initiative]], in Amerikaansk definsjeprogramma foar de ferdigening tsjin [[ynterkontinintale ballistyske raket]]ten yn 'e folksmûle bekend te stean as it &quot;Star Wars-programma&quot;. It gebrûk fan dy oantsjutting waard al rillegau sa algemien dat [[politisy]] it programma ek sa begûnen te neamen. Fierders binne frazen lykas ''evil empire'' (&quot;ryk fan it kwea&quot;) en ''may the Force by with you'' (&quot;mei [[de Krêft]] mei dy/jo wêze&quot;) ûnderdiel wurden fan it moderne spraakgebrûk.
[[File:TIE fighter model at Walt Disney Taiwan booth 20150811a.jpg|right|thumb|160px|In model fan in [[TIE-jager]], in ienpersoans [[romteskip]] yn gebrûk by de [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]].]]

De earste ''Star Wars''-film, ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', wie in kulturele ienmakker, mei't in protte minsken fan gâns ferskate eftergrûnen derfan genoaten en yn 'e wurdearring foar dy film wat hiene dat har mei-inoar ferbûn. Dyselde film wie, alteast foar in diel, ek ferantwurdlik foar de hommelse heechtijdagen dy't it [[sjenre]] fan [[science fiction]] yn 'e lette [[1970-er jierren|1970-er]] en [[1980-er jierren]] trochmakke. [[Science fiction-film]]s, foartiid inkeld foarbeholden oan in tige beskaat diel fan it [[publyk]], ûntjoech him yn dy tiid ta in [[mainstream]]sjenre. 

Troch it ûnbidige súkses fan ''Star Wars'' is de franchise fansels ek it doelwyt fan [[parody]]en wurden. Bekende foarbylden dêrfan binne de film ''[[Spaceballs]]'' ([[1987]]) en ''Laugh It Up, Fuzzball: The Family Guy Trilogy'', in trilogy fan [[tillefyzjespecial]]s út [[2007]], [[2009]] en [[2010]] fan 'e [[tekenfilmsearje]] foar [[folwoeksene]]n ''[[Family Guy]]'', wêryn't de oarspronklike ''Star Wars''-trilogy op [[komeedzje|komysk]] bedoelde wize neispile wurdt mei [[personaazje]]s út 'e searje. [[Fan (persoan)|Fans]] fan ''Star Wars'' hawwe fierders in protte [[fanfiksje]] en ek [[fanfilm]]s produsearre. Fan dy lêsten binne der safolle dat der yn [[2002]] sels in groep [[priis (ûnderskieding)|prizen]] foar ynsteld waard, de [[Official Star Wars Fan Film Award|Official ''Star Wars'' Fan Film Awards]], [[sponsoring|sponsore]] troch [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. Ut noed oer ynbrek op [[copyright]] mochten dêr yn 't earstoan inkeld parodyen, [[mockumentary]]s en [[dokumintêre]]s oan meidwaan, mar yn [[2007]] besleat Lucasfilm ek serieus bedoelde fanfilms foar de prizen meitingje te litten. De studio moediget de makkelei fan sokke films net oan, mar komt der likemin tsjin fanwegen salang't der gjin sprake is fan in [[winst (ûndernimming)|winsteachmerk]].

==Keppelings om utens==
* {{en}}[http://www.starwars.com/ Offisjele webside fan ''Star Wars'']
* {{fy}}[http://fy.starwars.wikia.com/ De Jedipedy yn it Frysk]
* {{en}}[http://starwars.wikia.com Wookieepedia]
* {{nl}}[http://nl.starwars.wikia.com Yodapedia]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Star_Wars ''References'', ''Works Cited'' en ''Further Reading'', op dizze side] en ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Star_Wars_films ''References'', op dizze side] en ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Star_Wars_television_series ''References'', op dizze side].
----
{{Commonscat|Star Wars}}
}}
{{DISPLAYTITLE:''{{PAGENAME}}''}}
{{Star Wars}}
{{Star Wars personaazjes}}
{{Berjocht:Star Wars rassen}}
{{Berjocht:Star Wars planeten}}

[[Kategory:Star Wars| ]]
[[Kategory:Amerikaanske mediafranchise]]
[[Kategory:Amerikaanske filmsearje]]
[[Kategory:Ingelsktalige filmsearje]]
[[Kategory:Science fiction-filmsearje]]
[[Kategory:Fantasyfilmsearje]]
[[Kategory:Aventoerefilmsearje]]
[[Kategory:Aksjefilmsearje]]
[[Kategory:Franchise fan Lucasfilm]]
[[Kategory:Filmsearje út 1977]]
[[Kategory:Mediafranchise út 1976]]
[[Kategory:Sword and planet]]
[[Kategory:Romtefeart]]
[[Kategory:George Lucas]]</text>
      <sha1>jff19jwu5humqtmcyb5x7yy1qzal1ss</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084656</id>
      <parentid>1084653</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T21:57:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>/* Personaazjes yn 'e Star Wars-films */ +</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="149198" xml:space="preserve">{{Mediafranchise
| ôfbylding              = Star wars2.svg
| ôfbyldingstekst        = 
| ôfbyldingsbreedte      = 230px
| namme                  = ''Star Wars''
| betinker               = [[George Lucas]]
| eigner                 = [[Lucasfilm]]
| lân                    = [[File:Flag of the United States.svg|border|20px]] [[Feriene Steaten]]
| begjinjier             = [[1976]]
| einjier                = 
| langspylfilms          = ● [[Star Wars: Episode IV – A New Hope|Ep. IV: A New Hope]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back|Ep. V: The Empire Strikes &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Back]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi|Ep. VI: Return of the Jedi]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|Ep. I: The Phantom Menace]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones|Ep. II: Attack of the Clones]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith|Ep. III: Revenge of the Sith]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: The Clone Wars (film)|The Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens|Ep. VII: The Force Awakens]]&lt;br&gt;● [[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi|Ep. VIII: The Last Jedi]]&lt;br&gt;● [[Solo: A Star Wars Story|Solo]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker|Ep. IX: The Rise of &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Skywalker]]&lt;br&gt;● [[Rogue Squadron: A Star Wars Story|Rogue Squadron]]
| koarte films           = 
| dokumintêres           = 
| tillefyzjefilms        = ● [[Caravan of Courage: An Ewok Adventure|Caravan of Courage]]&lt;br&gt;● [[Ewoks: The Battle for Endor]]
| searjes                = ● [[The Mandalorian]]&lt;br&gt;● [[The Book of Boba Fett]]&lt;br&gt;● [[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]&lt;br&gt;● [[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]
| tekenfilmsearjes       = ● [[Star Wars: Droids|Droids]]&lt;br&gt;● [[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|The Clone Wars]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Rebels|Rebels]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Blips|Blips]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Forces of Destiny|Forces of Destiny]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Galaxy of Adventures|Galaxy of Adventures]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Resistance|Resistance]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: Roll Out|Roll Out]]&lt;br&gt;● [[Star Wars: Galaxy of Creatures|Galaxy of Creatures]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: Visions|Visions]] &lt;br&gt;● [[Star Wars: The Bad Batch|The Bad Batch]]
| specials               = [[Star Wars Holiday Special]]
| toanielstikken         = 
| fideospultsjes         = ferskaat, sjoch [[#Fideospultsjes|hjirre]]
| boerdspullen           = ferskaat, sjoch [[#Merchandising|hjirre]]
| kaartspullen           = ferskaat, sjoch [[#Merchandising|hjirre]]
| romans                 = ferskaat, sjoch [[#Literatuer|hjirre]]
| ferhalen               = 
| ferhalebondels         = 
| companionboeken        = 
| strips                 = ferskaat, sjoch [[#Strips|hjirre]]
| soundtracks            = ● ''[[Star Wars (soundtrack)|Ep. IV: A New Hope]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back (soundtrack)|Ep. V: The Empire Strikes &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Back]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi (soundtrack)|Ep. VI: Return of the Jedi]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace (soundtrack)|Ep. I: The Phantom Menace]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones (soundtrack)|Ep. II: Attack of the Clones]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith (soundtrack)|Ep. III: Revenge of the Sith]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens (soundtrack)|Ep. VII: The Force Awakens]]''&lt;br&gt;● ''[[Rogue One: A Star Wars Story (soundtrack)|Rogue One]]'' &lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi (soundtrack)|Ep. VIII: The Last Jedi]]''&lt;br&gt;● ''[[Solo: A Star Wars Story (soundtrack)|''Solo]]''&lt;br&gt;● ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker (soundtrack)|Ep. IX: The Rise of &lt;br&gt;&amp;nbsp;&amp;nbsp;&amp;nbsp;Skywalker]]''
| webside                = [http://www.starwars.com/ www.starwars.com]
}}
{{Oar|de Amerikaanske mediafranchise|Star Wars (betsjuttingsside)}}
'''''Star Wars''''' ([[Ingelsk]] foar &quot;Stjerre-oarloggen&quot;) is in tige [[populêr]]e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[science fiction]]-[[mediafranchise]] dy't betocht is troch [[George Lucas]]. De franchise, dy't ta it [[subsjenre]] [[sword and planet]] rekkene wurde kin, is eigendom fan [[Lucasfilm]], in [[filmstudio]] dy't yn [[2012]] oernommen waard troch [[The Walt Disney Company]]. ''Star Wars'' wurdt yn 'e regel ornearre begûn te wêzen mei de [[film]] ''[[Star Wars (film)|Star Wars]]'', út [[1977]], dy't letter mei weromwurkjende krêft omneamd waard ta ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope''. De [[ferboeking]] fan it [[senario]] fan dy film kaam lykwols al yn [[1976]] út. De earste film wie in reuseftich súkses, en ''Star Wars'' ûntjoech him al rillegau ta in wrâldwiid [[popkultuer]]fenomeen. 

De ferhalen fan ''Star Wars'' spylje har ôf tsjin in optochte eftergrûn &quot;lang ferlyn, yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;. Yn 'e grûn giet it om 'e ivige striid tusken [[goed en kwea]]. Dêrby fertsjintwurdigje de [[Jedi|Jedi-ridders]] it [[goed]]e, en harren rivalen, de [[Sith]], it [[kwea]]. It optochte universum omfiemet ek in protte [[tema (fiksje)|tema's]] dy't ûntliend binne oan [[filosofy]] en [[religy]]. In foarbyld dêrfan is 'De Krêft' (''The Force''), in [[pseudowittenskip]]like boarne fan [[enerzjy]] dy't de brûker [[boppenatuerlik]] lykjende fermogens jaan kin. Yn it ramt fan 'e franchise binne njonken de [[filmsearje]] adaptaasjes ta oare media ferskynd, lykas [[tillefyzjefilm]]s, [[live-action]][[tillefyzjesearje]]s, [[tekenfilmsearje]]s, [[fideospultsje]]s, [[roman]]s, [[strip]]s, [[soundtrack]]albums, [[kaartspul]]len, [[boerdspul]]len en [[boartersguod]]. Anno [[2022]] hawwe de ''Star Wars''-films tsien [[Oscar]]s en ien [[Golden Globe]] wûn, mei dêropta nominaasjes foar nochris tritich oare Oscars en fjouwer oare Golden Globes.

==Setting==
De ''Star Wars''-[[mediafranchise|franchise]] jout de aventoeren wer fan [[personaazje]]s &quot;lang ferlyn yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;, dêr't [[minske]]n gearlibje mei [[bûtenierdske wêzens]] fan alderhanne rassen en teffens mei [[keunstmjittige yntelliginsje|selstinkende]] [[robot]]s. Dy helpe [[libben]]e wêzens by it útfieren fan rûtinemjittige deistige taken (lykas [[ûnderhâld]]) of beskikke oars oer spesjalistyske [[kennis]] (lykas in [[tolk (berop)|tolk]]). Sa'n robot wurdt ornaris oantsjut as in &quot;droïde&quot; ([[Ingelsk]]: ''droid''; in [[ôfkoarting]] foar &quot;[[androïde]]&quot;). 
[[File:Star Wars characters at Madame Tussaud.jpg|left|thumb|250px|[[Waaksen byld]]en fan [[Darth Vader]] (l.) en [[Luke Skywalker]] (rj.) ferwikkele yn in gefjocht mei [[ljochtsabel]]s, mei op 'e eftergrûn it tasjende figuer fan [[keizer]] [[Palpatine]].]]

[[Tillekommunikaasje]] giet fia twasidige [[radioferbining]]s, mei [[audiofisueel|audiofisuele]] [[byldskerm]]en en mei [[holografy]]ske [[projeksje]]s. [[Ferfier]] op it planeetoerflak giet mei saneamde '[[lânglider]]s' (Ingelsk: ''landspeeder''), [[auto's]] sûnder [[tsjil]]len dy't gebrûk meitsje fan [[anty-gravitaasje]]technology. Der besteane ek '[[glydmotor]]s' of 'sweefmotors' (''speeder bikes'' of ''hover bikes''), dat [[motorfyts]]en mei deselde technology binne. Foar [[oarloch]]fiering op [[grûn|lân]] wurde fierders saneamde '[[rinner (Star Wars)|rinners]]' ynset, [[pânserfiertúch|pânserfiertugen]] dy't net op tsjillen geane, mar op lange [[meganyk|meganyske]] [[skonk]]en. De bekendste soarten rinners binne de fjouwerskonkige [[AT-AT]] en de twaskonkige [[AT-ST]].

[[Romtefeart]] tusken bewenne [[planeten]] komt in protte foar en wurdt mooglik makke troch it bestean fan [[hyperromte]]technology foar [[flugger-as-ljochtreizgjen]] . [[Romteskip]]pen rinne útinoar fan lytse ienpersoans tastellen oant reuseftige skippen. Ienpersoans romteskippen foar [[oarloch]]fiering wurde 'stjerrejagers' (''starfighters'') neamd en binne ferlykber mei [[strieljager]]s. De bekendste types fan sokke romteskippen binne de [[X-wjukjager]] (''X-wing fighter'') en [[Y-wjukjager-bommesmiter]] (''Y-wing fighter-bomber'') dy't brûkt wurdt troch it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], en de [[TIE-jager]] (''TIE fighter'') fan 'e [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]]. De grutste oarlochsromteskippen, ferlykber mei [[fleandekskip]]pen, binne '[[stjerreslachskip]]pen' (eins yn it Ingelsk ''star destroyers'' neamd, dat oerset wurde moat as &quot;stjerre[[torpedoboatjager]]s&quot;, mar ek letterlik as &quot;stjerreferdylgers&quot; útlein wurde kin). Teffens besteane der stasjonêre [[romtestasjon]]s, lykas de '[[deadsstjer]]ren' (''death stars''), dy't de grutte fan in lytse [[moanne (byplaneet)|moanne]] hawwe. 
[[File:StormTrooper Blaster.jpg|right|thumb|180px|De [[ploffer (Star Wars)|ploffer]] (''blaster'') fan in [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]].]]

In [[mystyk|mystike]] mar skynber apersonele krêft, dy't bekend stiet as &quot;[[de Krêft]]&quot; (''the Force''), wurdt yn 'e [[Star Wars (film)|oarspronklike film]] omskreaun as &quot;in [[enerzjy]]fjild skepen troch alle libbene wêzens […, dat] it stjerrestelsel gearbynt.&quot; Troch training en [[meditaasje]] kinne dyjingen dy't &quot;sterk yn 'e Krêft&quot; binne, fermogens bemachtigje dy't [[boppenatuerlik]] lykje, wêrûnder [[telekineze]], [[telepaty]], [[profesij|foarkennis]] en de manipulaasje fan fysike enerzjy. Brûkers fan 'e Krêft binne mar tige minmachtich yn ferhâlding ta de folsleine [[befolking]]. De Krêft is it wichtichste [[ark en reau|ark]] én [[wapen]] fan twa [[militêre oarder (religieus genoatskip)|ridderoarders]] dy't sûnt minskewitten mei-inoar yn konflikt binne. Dat binne de [[Jedi]], dy't fungearje as bewekkers fan 'e [[frede]] yn 'e [[Galaktyske Republyk]] en de ljochte kant fan 'e Krêft brûke foar [[selsferdigening]] en [[arbitraazje]], en de [[Sith]], dy't de tsjustere kant fan 'e Krêft ynsette foar harren persoanlike doelen en it fersprieden fan [[eangstme]] en [[agresje]]. Wylst Jedi-ridders gauris relatyf manmachtich wêze kinne, binne de Sith altyd beheind ta twa: in master en syn learling.

De Jedi en de Sith jouwe as [[wapen]] de foarkar oan 'e saneamde [[ljochtsabel]]: in [[swurd]] mei in [[limmet]] fan enerzjy dat troch frijwol elts materiaal hinne snije kin en dêr't teffens enerzjyprojektilen mei ôfwarre wurde kinne. De rest fan 'e befolking, [[soldaten]] likegoed as [[kriminelen]] en eltsenien dêrtuskyn, brûkt saneamde &quot;[[ploffer (Star Wars)|ploffers]]&quot;: [[fjoerwapen|projektylfjoerwapens]] basearre op [[laser]]technology. 

It stjerrestelsel foarmet (fan oarsprong) ien reuseftige [[republyk]], de [[Galaktyske Republyk]], dy't bestjoerd wurdt troch de Galaktyske [[Senaat]] op 'e planeet [[Coruscant]]. Dêrnjonken hawwe de measte bewenne planeten har eigen, [[autonomy|autonome]], [[regear]]. Al neigeraden dat men fierder fan it sintrum fan 'e macht ôf komt, belunet de ynfloed fan 'e autoriteiten. Yn 'e bûtenste rânen fan it stjerrestelsel slane sadwaande [[organisearre misdie|misdiesyndikaten]] foar master op, lykas de [[kartel]]s fan 'e [[Hutt (Star Wars)|Hutt]], dy't har talizze op yllegale aktiviteiten lykas [[smokkeljen]] en [[slavehannel]]. De tsjinsten fan [[preemjejager]]s wurdt fakentiden gebrûk fan makke troch sawol [[gangster]]s as [[oerheid|oerheden]].

It fiktyf universum fan ''Star Wars'' omfiemet ferskate tiidrekken, wêrûnder:
*de Hege Republyk: de heechtijdagen fan 'e [[Galaktyske Republyk]], likernôch 200 jier foarôfgeande oan 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]]. Yn dy tiid spylje de ûnderdielen fan it [[multymedia]]projekt ''[[Star Wars: The High Republic]]'' en de [[tillefyzjesearje]] ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]''.
*de Fal fan 'e Jedi: it tiidrek wêryn't de Galaktyske Republyk troch de Sith korrumpearre en ûnder fuotten helle wurdt. Ek de [[Kloane-oarloggen]] en dêropfolgjende [[Grutte Suvering fan de Jedi|ferfolgings fan 'e Jedi]] alle hjirûnder. Yn dit tiidrek spylje de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]], de [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'' en de [[tekenfilmsearje]]s ''[[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Star Wars: Clone Wars]]'' en ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]''.
[[File:Star-Wars-aurek-besh-alphabet-chart.svg|right|thumb|250px|Utlis oangeande it ''aurebesh''-[[alfabet]] dat yn 'e ''Star Wars''-franchise yn gebrûk is foar it Basaalsk (''Basic''), de ''[[lingua franca]]'' fan it Stjerrestelsel.]]
*it Regear fan it Keizerryk: it tiidrek wêryn't it stjerrestelsel oerhearske wurdt troch it [[diktatuer|diktatoriale]] [[Galaktysk Keizerryk]] mei [[Palpatine]] as [[keizer]]. Yn dit tiidrek spylje de film ''[[Solo: A Star Wars Story]]'', de tillefyzjesearje ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]'' en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: The Bad Batch]]''.
**it Tiidrek fan 'e Rebûlje: de perioade yn 'e twadde helte fan it Regear fan it Keizerryk dat it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] oprjochte wurdt en in nije [[boargeroarloch]] yn it stjerrestelsel begjint om it Galaktysk Keizerryk ûnder fuotten te heljen. Yn dit tiidrek spylje de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], de film ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'', de tillefyzjesearje ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]'' en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: Rebels]]''.
*de Nije Republyk: it tiidrek nei de fal fan it Galaktysk Keizerryk, as de Galaktyske Republyk op 'e nij oprjochte wurdt yn 'e foarm fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] en syn formative jierren trochmakket. Yn dizze perioade spylje de tillefyzjesearje ''[[The Mandalorian]]'' en de [[spin-off]]searjes dêrfan, ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'', en ek ''[[Rangers of the New Republic]]''.
**de Opkomst fan 'e Earste Oarder: de perioade wêryn't de restanten fan it âlde Galaktysk Keizerryk harsels werfoarmje ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]] en grutte súksessen boeke yn har stribjen ta de weroprjochting fan it Keizerryk. [[Held]]en fan 'e eardere Rebûlje liede no it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] yn in striid om it fuortbestean fan 'e Nije Republyk te bewissigjen. Yn dizze perioade spylje de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] en de tekenfilmsearje ''[[Star Wars: Resistance]]''.
(It eardere ''Star Wars'' Expanded Universe omfette oare tiidlinen en tiidrekken, dy't lykwols nei de oername fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]], yn [[2012]], [[retcon]]d waarden en op [[25&amp;nbsp;april]] [[2014]] formeel omneamd waarden ta ''Star Wars Legends''.)

==Films==
De kearn fan 'e ''Star Wars''-franchise wurdt foarme troch trije [[trilogy|filmtrilogyen]], dy't mei-inoar oantsjut wurde as de ''[[Skywalker Saga]]''. De njoggen ûnderskate [[film]]s fan dy [[filmsearje]] waarden op net-[[gronology]]ske wize produsearre. De [[ôflevering]]s ([[Ingelsk]]: ''episodes'') IV, V en VI foarmen de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], dy't fan [[1977]] oant en mei [[1983]] makke waard troch de betinker fan ''Star Wars'', [[George Lucas]], en syn ûnôfhinklike [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. De folgjende trilogy, dy't tusken [[1999]] en [[2005]] ferskynde, omfette de ôfleverings I, II en III, en wurdt dêrom oantsjut as de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]], mei't in [[prequel]] in film of oar wurk fan [[fiksje]] is dat neffens de ynterne gronology fan it ferhaal foarôfgiet oan in earder publisearre wurk. De prequeltrilogy waard ek troch Lucas en it selsstannige Lucasfilm makke. 
[[File:George Lucas 1986 (cropped).jpg|left|thumb|160px|[[George Lucas]], de betinker fan ''Star Wars''.]]

Yn [[2012]] waard Lucasfilm oernommen troch [[The Walt Disney Company]] en waard it in [[dochterûndernimming]] fan dy multymediakorporaasje. It wie sadwaande Disney dat fan [[2015]] oant [[2019]] de ôfleverings VII, VIII en IX makke, dy't de saneamde [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] foarmje, ek wol de ''Star Wars''-sequeltrilogy neamd (''sequel'' is it Ingelske wurdt foar &quot;[[ferfolch]]&quot;). Disney wie ek ferantwurdlik foar de makkelei fan ferskate op harsels steande ''Star Wars''-films, dy't wol oantsjut wurde as de &quot;Antologysearje&quot; (''anthology'' is it Ingelske wurd foar &quot;[[blomlêzing]]&quot;). Anno [[2022]] giet it dêrby om ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'' ([[2016]]) en ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' ([[2018]]). Dy films wurde net ta de ''Skywalker Saga'' rekkene.

===''Skywalker Saga''===
De ''Skywalker Saga'' is in rige fan njoggen ''Star Wars''-films, ferdield oer trije [[filmtrilogy]]en: de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] ([[1977]]-[[1983]]), de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]] ([[1999]]-[[2005]]) en de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] ([[2015]]-[[2019]]). De rige fertelt oer de aventoeren fan [[haadpersoan]] [[Luke Skywalker]] en syn [[famyljeleden]] en [[freonskip|freonen]] tsjin 'e eftergrûn fan in [[boargeroarloch]] yn it [[Stjerrestelsel]], wêrby't de [[demokratysk]]e mar yneffektive [[Galaktyske Republyk]] ûnder fuotten helle wurdt om ferfongen te wurden troch in [[diktatuer]], it [[Galaktysk Keizerryk]]. Dat liedt dan letter wer ta in [[opstân]] tsjin it Keizerlik skrikbewâld.
[[File:Mark Hamill (48419236062) Cropped.jpg|right|thumb|160px|[[Mark Hamill]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[Luke Skywalker]].]]

[[George Lucas]], de betinker fan ''Star Wars'', hie al foàr it útkommen fan 'e [[Star Wars (film)|earste ''Star Wars''-film]], yn [[1977]], grutte plannen foar it meitsjen fan in trilogy fan trilogyen. Dat makke er yn [[1978]] by in [[fraachpetear]] mei it [[tydskrift]] ''[[Time (tydskrift)|Time]]'' bekend, en yn [[1981]], nei't de [[The Empire Strikes Back|twadde film]] yn 'e [[bioskoop]] kommen wie, befêstige er dat er yn grutte halen it ferhaal foar noch sân oare films klear hie.
{{Clearleft}}
====''Star Wars''-trilogy====
De ''Star Wars''-trilogy, gauris de 'oarspronklike' ''Star Wars''-trilogy of de 'orizjinele' ''Star Wars''-trilogy neamd om him te ûnderskieden fan 'e letter makke filmtrilogyen yn it ramt fan ''Star Wars'', wie folslein it optinksel fan [[George Lucas]]. Dyselde woe yn [[1971]] in filmadaptaasje meitsje fan 'e [[searjefilm]] ''[[Flash Gordon (tillefyzjesearje)|Flash Gordon]]'', út 'e [[1930-er jierren]], mar it slagge him net om 'e [[filmrjochten]] dêrop te besetten. Linkendewei begûn er dêrom mar in eigen [[science fiction]]-[[epos]] te betinken, wêrby't er him [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearje]] liet troch de science fiction-[[roman]]s fan [[Edgar Rice Burroughs]] en beskate films (dy't net ta science fiction hearre) fan 'e [[Japan]]ske [[regisseur]] [[Akira Kurosawa]].
[[File:Star Wars Identities (8348847356).jpg|left|thumb|250px|In model fan 'e ''[[Millennium Falcon]]'', it [[romteskip]] fan [[Han Solo]].]]

Lucas skreau in gearfetting fan twa [[bledside|siden]] fan syn ferhaal, mei as [[titel (namme)|titel]] ''Journal of the Whills'', en dêr gied er mei te suteljen by de [[filmstudio's]] fan [[Hollywood]] lâns. [[United Artists]], [[Universal Pictures]] en [[The Walt Disney Company|Disney]] seagen der neat yn en wiisden it ôf, mar [[20th Century Fox]] besleat der yn te [[ynvestearjen]]. Lucas fûn lykwols, nei't er der nochris [[kritysk]] nei sjoen hie, dat syn oarspronklike ferhaal te yngewikkeld wie foar in film, dat op [[17&amp;nbsp;april]] [[1973]] sette er útein mei in trettjin siden tellende, werskreaune ferzje fan syn [[senario]], dat er diskear ''The Star Wars'' neamde. Tsjin [[maaie]] [[1974]] hied er dat útwreide ta in folslein skript troch eleminten lykas de [[Sith]] en de [[Deadsstjer]] ta te foegjen, mar dêrtroch, sa fûn er, wie it ferhaal te lang wurden foar ien film. Der folgen noch ferskate nije ferzjes fan it senario, oant Lucas it ferhaal úteinlik werombrocht hie ta wat de [[Star Wars (film)|earste film]] wurde soe.

It ûnbidige súkses fan dy film, dy't yn [[1977]] útkaam, makke dat Lucas besleat om fan syn projekt in [[filmsearje]] te meitsjen. Hy hie fuort al in trilogy fan trilogyen yn 'e holle, mar it soe mear as fjirtich jier yn beslach nimme om dat idee te ferwêzentlikjen. De beide folgjende dielen fan 'e oarspronklike ''Star Wars''-trilogy, dy't yn [[1980]] en [[1983]] yn 'e [[bioskoop]] kamen, waarden [[finansierd]] troch Lucas syn eigen filmstudio [[Lucasfilm]] fan it [[jild]] dat fertsjinne wie mei de earste film. Beide ferfolgen wiene ek grutte [[kommersje]]le súksessen, hoewol net sa grut as de earste film. 

It ferhaal fan 'e oarspronklike trilogy folget it stribjen fan 'e jonge [[Luke Skywalker]] om in [[Jedi|Jedi-ridder]] te wurden yn in tiid dat de Jedi sa goed as útrûge binne troch it [[Galaktysk Keizerryk]]. Dêrnjonken wurdt ek gâns omtinken jûn oan 'e geduerige striid fan Luke en oaren mei de [[kwea|boasaardige]] Keizerlike hantlanger [[Darth Vader]] en de wrakseling fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] om it Stjerreselsel te befrijen fan it skrikbewâld fan it Galaktysk Keizerryk.

=====''Star Wars: Episode IV – A New Hope''=====
[[File:Star_Wars_Logo.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A New Hope]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode IV – A New Hope}}
Yn ''Star Wars: Episode IV – A New Hope'' wennet [[Luke Skywalker]] ([[Mark Hamill]]), in [[wees]]jonge dy't [[adopsje|oannommen]] is troch syn [[omke]] en [[muoike]], op in [[boerespultsje]] yn 'e [[woastyn]] fan 'e [[planeet]] [[Tatooine]], dêr't er dreamt fan gruttere en bettere dingen. As syn omke in pear twaddehâns [[androïde]]n oanskaft, [[R2-D2]] ([[Kenny Baker (Ingelsk akteur)|Kenny Baker]]) en [[C-3PO]] ([[Anthony Daniels]]), ûntdekt Luke dat R2-D2 in boadskip befettet fan [[prinsesse]] [[Leia Organa]] fan Alderaan ([[Carrie Fisher]]) oan Jedi-master [[Obi-Wan Kenobi]] ([[sir]] [[Alec Guinness]]), dy't [[ûnderdûken|ûnderdûkt]] as [[balling]] op Tatooine libbet. R2-D2 naait út en Luke giet der mei C-3PO efteroan, en úteinlik bedarje se sa trijeresom by Obi-Wan. Dyselde fertelt Luke dat er foarhinne in [[freonskip|freon]] fan Luke syn [[heit]] [[Anakin Skywalker|Anakin]] wie. Anakin wie nammentlik syn learling oant er [[fermoarde]] waard troch [[Darth Vader]] (lichem: [[David Prowse]]; stim: [[James Earl Jones]]), de trewant fan [[keizer]] [[Palpatine]].

As Luke ûntdekt dat syn omke en muoike yn syn ôfwêzigens fermoarde binne troch Keizerlike [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] op 'e siik nei de beide androïden, jout er him by Obi-Wan, dy't him fertelt dat it syn [[lotsbestimming]] is om, krekt as syn heit foar him, in Jedi-ridder te wurden. Se hiere de [[smokkeljen|smokkelder]] [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en syn [[Wookiee]]-[[piloat]] [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) yn, en sette yn harren [[romteskip]], de ''[[Millennium Falcon]]'', ôf fan Tatooine nei [[Alderaan]]. Dêr oankommen, ûntdekke se dat dy planeet ferneatige is troch in reuseftich Keizerlik [[romtestasjon]] dat de [[Deadsstjer]] hjit. Harren skip komt fêst te sitten yn in [[lûkstriel]] fan it romtestasjon, mar se witte oan [[finzen]]skip te ûntkommen en rêde prinsesse Leia, dy't op 'e Deadsstjer fêstholden wurdt. Obi-Wan Kenobi [[selsopoffering|offeret himsels op]] om 'e oaren de kâns te jaan om te ûntsnappen. Luke, Leia, Han, Chewbacca, R2-D2 en C-3PO leverje de [[blaudruk]]ken fan 'e Deadsstjer ôf by it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], wêrnei't se dielnimme oan in oanfal dy't de Deadsstjer ferneatigje moat.
[[File:Hotel-sididriss.jpg|left|thumb|250px|It Hotel Sidi Driss yn [[Matmata]], yn [[Tuneezje]], gie yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' troch foar de pleats fan 'e [[omke]] en [[muoike]] fan [[Luke Skywalker]] op [[Tatooine]].]] 

''Star Wars: Episode IV – A New Hope'', oarspronklik útbrocht ûnder de titel ''Star Wars'', waard [[regissearre]] troch [[George Lucas]] nei in [[senario]] fan himsels. De film gie op [[25&amp;nbsp;maaie]] [[1977]] yn [[premiêre]], en brocht [[$]]775,8&amp;nbsp;miljoen op tsjin in [[budget]] fan $11&amp;nbsp;miljoen. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' wie de meast [[opbringst (jild)|opbringende]] film fan [[1977]] en teffens de meast opbringende film aller tiden, en mei [[ynflaasjekorreksje]] is it noch altyd de op ien nei meast opbringende film yn [[Noard-Amearika]] (nei ''[[Gone with the Film (film)|Gone with the Wind]]'') en de op trije nei meast opbringende film wrâldwiid (nei ''Gone with the Wind'', ''[[Avatar (film út 2009)|Avatar]]'' en ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). 

De film waard nominearre foar 11 [[Oscar]]s en wûn dêrfan 7; ek wiene der nominaasjes foar 4 [[Golden Globe]]s (1 wûn); 6 [[BAFTA's]] (2 wûn); en 17 [[Saturn Award]]s (13 wûn, wêrûnder de [[priis (ûnderskieding)|priis]] foar bêste [[science fiction-film]]). Yn [[1989]] wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' ien fan 'e earste 25 films dy't omreden fan [[kulturele]], [[histoarysk]]e en/of [[estetysk]]e wearde troch de [[Library of Congress]] foar preservearring foar de ivichheid opnommen waarden yn it [[National Film Registry]]. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope'' wurdt tsjintwurdich beskôge as ien fan 'e bêste en ynfloedrykste films út 'e [[filmskiednis]].

=====''Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back''=====
[[File:Theempirestrikesback-logo.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back}}
''Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back'' spilet trije jier nei de oerwinning dy't it Rebelleferbûn mei de ferneatiging fan 'e Deadsstjer boekte. De [[boargeroarloch]] giet noch altyd troch en Keizerlike troepen twinge de rebellen ta de [[evakuaasje]] fan in wichtige basis op 'e [[iisplaneet]] [[Hoth]]. Dêrta oardere troch de [[geast]] fan Obi-Wan Kenobi (sir Alec Guinness), reizget Luke Skywalker (Mark Hamill) mei R2-D2 (Kenny Baker) nei de planeet [[Dagobah]], dêr't de âlde Jedi-ridder [[Yoda]] ([[Frank Oz]]) as [[klúzner]] yn ballingskip libbet. Dyselde stimt deryn ta om Luke te trainen, hoewol't er net ûnder stuollen of banken stekt dat er syn twifels hat oer Luke syn geskiktheid om Jedi te wurden.

Underwilens binne Han Solo (Harrison Ford), Chewbacca (Peter Mayhew), prinsesse Leia (Carrie Fisher) en C-3PO (Anthony Daniels) fan Hoth ûntkommen yn 'e ''Millennium Falcon'', mar as it romteskip stikken rekket, moatte se help sykje yn 'e Stêd yn 'e Wolkens op 'e planeet [[Bespin]], dy't bestjoerd wurdt troch Han syn âlde freon [[Lando Calrissian]] ([[Billy Dee Williams]]). Dêr rinne se lykwols yn in [[mûklaach]], mei't Lando ûnder ien tekken blykt te skûljen mei Darth Vader, (David Prowse/James Earl Jones) de wichtichste hantlanger fan keizer Palpatine (lichem: [[Elaine Baker (aktrise)|Elaine Baker]]; stim: [[Clive Revill]]). Luke brekt syn training troch Yoda ôf as er berjocht kriget fan 'e finzenname fan syn freonen, en set nei de Stêd yn 'e Wolkens ta. 
[[File:Carrie_Fisher_2013_cropped_retouched.jpg|left|thumb|160px|[[Carrie Fisher]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[prinsesse]] [[Leia Organa|Leia]].]]

Vader lit Han Solo ynfrieze yn (de [[fiktive]] stof) karbonyt, wêrnei't er him oan 'e [[preemjejager]] [[Boba Fett]] (lichem: [[Jeremy Bulloch]]; stim: [[Jason Wingreen]]) jout. Dyselde is fan doel de [[preemje (opspoaringsmetoade)|preemje]] te ynkassearjen dy't de [[gangster]] [[Jabba de Hutt]] op syn holle set hat, en reizget dêrfoar mei de ynferzen Solo ôf nei [[Tatooine]]. It lot fan syn âlde freon bringt Lando derta om [[oerrinnen|oer te rinnen]] nei de rebellen. Hy befrijt Chewbacca, C-3PO en prinsesse Leia en naait mei harren en de krekt arrivearre R2-D2 út yn 'e reparearre ''Millennium Falcon''. Underwilens siket Luke Darth Vader op en fjochtet in [[duël]] mei de [[ljochtsabel]] út wêrby't er syn [[hân]] [[amputaasje|kwytrekket]] en in skokkende wierheid oer syn heit oan 'e weet komt, foar't er rêden wurdt troch Lando-en-dy.

''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'', oarspronklik koartwei ''The Empire Strikes Back'' neamd, waard regissearre troch [[Irvin Kershner]] nei in senario fan [[Leigh Brackett]] en [[Lawrence Kasdan]]. De film gie op [[6&amp;nbsp;maaie]] [[1980]] yn premiêre, en brocht $538,4&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $30,5&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' de meast opbringende film fan [[1980]]. Tsjintwurdich wurdt ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' rûnom sjoen as ien fan 'e bêste films aller tiden en as in foarbyld fan hoe't in ferfolch de oarspronklike film oertreffe kin. De film waard lykwols foar minder prizen nominearre as [[Star Wars (film)|de earste film]]. Hy wûn 2 Oscars (fan 4 nominaasjes) en en gjin inkele [[Golden Globe]] (fan 1 nominaasje). Wol wûn ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' in [[BAFTA]], 2 [[Grammy]]s, 4 [[Saturn Award]]s en in [[Hugo Award|Hugo]]. Yn [[2010]] waard ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back'' troch de Library of Congress foar preservearring foar de ivichheid útornearre en opnommen yn it National Film Registry.

=====''Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi''=====
[[File:Return_of_the_Jedi_theatrical_logo.png|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi}}
Likernôch in jier nei de foarfallen yn 'e [[The Empire Strikes Back|foargeande film]] jout de fan in [[proteze|hânproteze]] foarsjoene Luke Skywalker (Mark Hamill) him yn ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' op Tatooine by Lando Calrissian (Billy Dee Williams), Chewbacca (Peter Mayhew) en prinsesse Leia (Carrie Fisher) om Han Solo (Harrison Ford) te befrijen út 'e kloeren fan 'e gangster Jabba de Hutt ([[Toby Philpott]], [[David Barclay (poppespiler)|David Barclay]] en [[Mike Edmonds]]). Neitiid keart er werom nei Dagobah om syn training ta Jedi-ridder te ferfetsjen, mar treft dêr syn master Yoda (Frank Oz) oan op syn [[ferstjerren|stjerbêd]]. Mei syn lêste wurden befêstiget Yoda de skokkende wierheid dat de boasaardige Darth Vader (David Prowse/James Earl Jones) eins Luke syn heit Anakin is en dat Luke in nije konfrontaasje mei Vader oangean moat om syn training te foltôgjen.

Underwilens is keizer Palpatine ([[Ian McDiamid]]) úteinset mei de bou fan in nije Deadsstjer, dêr't er yn eigen persoan it tafersjoch oer hâldt. Dat liket it Rebelleferbûn in útsochte kâns ta om twa miggen yn ien klap te slaan troch tagelyk mei de nije [[Deadsstjer]] en de keizer sels ôf te weven. Se begjinne in trijefâldige oanfal: mei in [[float]] fan romteskippen ûnder lieding fan Lando Calrissian (Billy Dee Williams) en [[admiraal]] Ackbar (poppespul: [[Timothy D. Rose|Tim Rose]]; stim: [[Erik Bauersfeld]]); mei in [[kommando]]-ienheid oanfierd troch Han, Chewbacca en prinsesse Leia, dy't op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] de generatorfasiliteit útskeakelje moat dy't it [[enerzjyfjild|enerzjyskyld]] foar de Deadsstjer opwekket; en mei Luke, dy't him oan board fan 'e Deadsstjer weaget en him troch Vader foar de keizer bringe lit.
[[File:Redwood slope.jpg|left|thumb|250px|It [[Steatspark Grizzly Creek Redwoods]] yn [[Kalifornje]], dat yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' trochgie foar de [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]].]]

De Deadsstjer blykt lykwols in falstrik te wêzen, mei't er ûnôf liket, mar eins folslein operasjoneel is. De rebellen rinne sadwaande yn in mûklaach, wylst Vader Luke besiket te [[ferlieding|ferlieden]] om oer te rinnen nei it Keizerryk. Luke wegeret en ferslacht Vader yn in nij duël mei de ljochtsabels. Keizer Palpatine stiet der by him op oan om Vader te deadzjen, mar Luke ferpoft dat, ek as de keizer driget om Luke sels om te bringen. Underwilens krije de kommando's help fan 'e [[Ewoks]], de bewenners fan 'e Boskmoanne. Dêrtroch witte se de Keizerlike stoarmtroepers op 'e moanne te ferslaan en de generatorfasiliteit te [[sabotearjen]]. De rebellefloat kin dan dochs noch de oanfal op 'e Deadsstjer útfiere, dy't fatale skea oprint. As de swierferwûne Darth Vader sjocht dat keizer Palpatine syn soan Luke [[marteljen|martelet]] en risselwearret om him te fermoardzjen, keart er him tsjin 'e keizer, dy't er yn in reäktorskacht te pletter smyt, hoewol't er dêrby sels deadlike ferwûnings oprint. Luke ûntkomt krekt op 'e tiid út 'e ûntploffende Deadsstjer. Neitiid fiere de rebellen harren oerwinning, wylst Luke it [[stoflik omskot]] fan syn heit [[kremaasje|kremearret]].

''Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi'', oarspronklik koartwei ''Return of the Jedi'' neamd, waard regissearre troch [[Richard Marquand]] nei in senario fan George Lucas en Lawrence Kasdan. De film gie op [[25&amp;nbsp;maaie]] [[1983]] yn premiêre, en brocht $475,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $32,5&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' de meast opbringende film fan [[1983]]. De film wûn ien [[Oscar]] (út 5 nominaasjes), 1 [[BAFTA]] (út 4 nominaasjes) en 5 [[Saturn Award]]s (út 10 nominaasjes). Yn [[2021]] waard ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi'' troch de Library of Congress foar presevearring foar de ivichheid útornearre en opnommen yn it National Film Registry.
[[File:Harrison Ford by Gage Skidmore 3.jpg|right|thumb|160px|[[Harrison Ford]] spile yn 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] de rol fan [[Han Solo]].]]
{{Clearleft}}

====''Star Wars''-prequeltrilogy====
Neffens [[filmprodusint]] [[Gary Kurtz]] waarden de earste plannen foar in [[prequel]]trilogy yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise al ûntwikkele doe't de beide lêste films fan 'e oarspronklike trilogy noch yn [[preproduksje]] wiene. Yn [[1980]] befêstige [[George Lucas]] dat er materiaal foar njoggen films hie, mar omreden fan 'e [[stress]] en swierrichheden dy't it meitsjen fan 'e fillms fan 'e oarspronklike trilogy oprôpen, besleat er tsjin [[1981]] om mar ôf te sjen fan fierdere films. Foarútgong fan [[technyk]], benammen op it mêd fan [[special effects]], oertsjûge him der om 'e midden fan 'e [[1990-er jierren]] lykwols fan dat it no mooglik wêze moast om 'e films te meitsjen sa't se him oarspronklik foar eagen stien hiene. Yn [[1997]] waarden de films fan 'e orizjinele trilogy op 'e nij yn 'e bioskoop brocht, nei't se remastere wiene mei de special effects dy't Lucas foar de twadde trilogy brûke woe.
[[File:Ian McDiarmid Brussels Comic Con 2020.jpg|left|thumb|160px|[[Ian McDiarmid]] fertolke de rol fan [[keizer]] [[Palpatine]] yn [[Skywalker Saga|alle trije ''Star Wars''-trilogyen]].]]

Dy twadde trilogy waard eins in [[prequel]] fan 'e oarspronklike trilogy. De nûmering fan 'e ôfleverings (Ingelsk: ''episodes''), dêr't by de earste trilogy nea net folle omtinken oan jûn wie, waard dêrom no fan belang. De films fan 'e oarspronklike trilogy wiene Episodes IV, V en VI, en de films fan 'e prequeltrilogy waarden Episodes I, II en III en spilen dus foarôfgeande oan 'e foarfallen yn 'e oarspronklike trilogy. ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'' waard útbrocht yn [[1999]] en krige rûnom omtinken yn 'e [[media]]. Der kaam lykwols op ferskate punten gâns [[krityk]] fan [[fan (persoan)|fans]], en fan gefolgen paste Lucas it ferhaal foar ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' ([[2002]]) en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' ([[2005]]) oan, wat wer ta krityk fan oare fans late. 

It ferhaal fan 'e prequeltrilogy begjint 32 jier foàr de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', en folget de training ta [[Jedi|Jedi-ridder]] fan [[Anakin Skywalker]], de [[heit]] fan [[Luke Skywalker|Luke]], ûnder master [[Obi-Wan Kenobi]]. Dêrby wurdt sjen litten hoe't er, nettsjinsteande syn oarspronklike goede bedoelings, lang om let [[ferlieding|ferlaat]] wurdt en ferfalt ta it [[kwea]], en de namme Darth Vader oannimt. Dat bart allegearre tsjin 'e eftergrûn fan it ferfal en de [[korrupsje]] fan 'e âlde [[Galaktyske Republyk]], de [[Grutte Suvering fan de Jedi|ferdylging fan 'e Jedi-oarder]] en de opkomst fan it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder lieding fan 'e [[Sith]]-master [[Darth Sidious]], dy't him neitiid ûntjout ta [[keizer]] [[Palpatine]]. Yn 'e mande mei de oarspronklike trilogy hat betinker George Lucas de de prequeltrilogy wol oantsjut as &quot;de [[trageedzje]] fan Darth Vader&quot;.

=====''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace''=====
[[File:Sw-ep1-logo.svg|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode I – The Phantom Menace}}
Yn ''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace'' arrivearje [[Jedi]]-master [[Qui-Gon Jinn]] ([[Liam Neeson]]) en syn learling [[Obi Wan-Kenobi]] ([[Ewan McGregor]]) by de [[blokkade (militêre strategy)|blokkade]] dy't de [[Hannelsfederaasje]] om 'e planeet [[Naboo]] hinne ynsteld hat. Harren doel is om troch [[ûnderhanneling]]s de blokkade op te heffen. It komt harren raar oer it mad as de Hannelsfederaasje besiket en [[moard|romje harren út 'e wei]]. Wat se net witte, is dat [[Palpatine]] ([[Ian McDiamid]]), de [[senator]] foar Naboo, dy't yn it geheim ek de [[Sith]]-master [[Darth Sidious]] is, it hiele spul efter de skermen wei [[manipulaasje|manipulearret]] en de blokkade sels bewurkmastere hat as ûnderdiel fan syn gruttere plan om ta [[kânselier]] fan 'e [[Galaktyske Republyk]] beneamd te wurden.

Mei de help en yn it selskip fan [[Padmé Amidala]] ([[Natalie Portman]]), de fjirtjinjierrige [[keninginne]] fan Naboo, en in knoffelige [[Gunganen|Gungaanske]] ferstjitling dy't [[Jar Jar Binks]] ([[Ahmed Best]]) hjit, witte Qui-Gon en Obi-Wan fan Naboo te ûntsnappen. Mei't harren romteskip averij oprûn hat, meitsje se ûnderweis nei de Galaktyske [[haadstêd]] op 'e planeet [[Coruscant]] in tuskenstop op 'e woastynplaneet [[Tatooine]]. Dêr moetsje de beide Jedi in njoggenjierrige [[slavernij|slaaf]] dy't Anakin Skywalker ([[Jake Lloyd]]) hjit. Mei't er derfan oertsjûge is dat er yn Anakin de &quot;Utkarde&quot; út 'e [[profesije]]n fûn hat, nimt Qui-Gon de jonge oan as learling, ek al wurdt him dat ûntret troch oare Jedi-ridders, ûnder wa [[Yoda]] ([[Frank Oz]]).
[[File:Spain_Andalusia_Seville_BW_2015-10-23_15-35-15.jpg|left|thumb|250px|It [[Plaza de España]] yn [[Sevilla]], dat yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'' fungearre as it sintrale [[plein]] yn Theed, de [[haadstêd]] fan 'e [[planeet]] [[Naboo]].]]

Op Coruscant blykt de Galaktyske [[Senaat]] net folle foar Naboo dwaan te kinnen, en fan gefolgen bepraat senator Palpatine keninginne Padmé om in [[moasje fan wantrouwen]] yn stimming te bringen. De hjoeddeistige kânselier [[Finis Valorum]] ([[Terence Stamp]]) wurdt dêrtroch út syn funksje ûntheft en Palpatine wit eltsenien sa te bespyljen dat er sels it kânselierskip oernimme kin. Padmé Amidala keart mei Qui-Gon, Obi-Wan en Jar Jar werom nei Naboo, dêr't se mei de help fan Jar Jar in bûnsgenoatskip mei de Gunganen wit te sluten, de oare [[yntelligint]]e soarte op 'e planeet. Wylst de Gunganen it [[leger (lânmacht)|leger]] fan [[androïde]]n fan 'e Hannelsfederaasje befjochtsje yn in iepen [[fjildslach]], bine de Nabooaanske [[piloat]]en en Anakin de striid oan tsjin 'e blokkade fan 'e planeet. Qui-Gon en Obi-Wan treffe op Naboo [[Darth Maul]] ([[Ray Park]]), de learling fan Darth Sidious. As dy Qui-Gon deadlik wit te ferwûnjen ear't er ferslein wurdt, nimt Obi-Wan de taak oer om Anakin op te lieden ta Jedi-ridder.

''Star Wars: Episode I – The Phantom Menace'' waard regissearre troch [[George Lucas]] nei in senario fan himsels. De film gie op [[16&amp;nbsp;maaie]] [[1999]] yn premiêre, en brocht $1.027&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $115&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace'' de meast opbringende film fan [[1999]] en (doedestiden) de op ien nei meast opbringende film aller tiden (nei ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). De film waard nominearre foar 3 [[Oscar]]s, 2 [[BAFTA's]] en in [[Grammy]] en wûn 2 [[Saturn Award]]s.

=====''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones''=====
[[File:Sw-ep2-logo.png|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode II – Attack of the Clones}}
''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones'' spilet tsien jier nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|The Phantom Menace]]''. Op it libben Padmé Amidala (Natalie Portman), dy't nei de ein fan har termyn as keninginne no de senator foar Naboo is, wurdt in [[moardoanslach|oanslach]] útfierd, dy't lykwols mislearret. Jedi-ridder Obi-Wan Kenobi (Ewan McGregor) en syn learling Anakin Skywalker ([[Hayden Christensen]]) krije opdracht om har te beskermjen. Wylst Obi-Wan de [[slûpmoardner]] opspoart, [[ûnderdûken|dûkt Padmé ûnder]]. Sy en Anakin, dy't as har [[liifwacht]] fungearret, reitsje [[fereale]] opinoar en begjinne in geheime [[relaasje (ynterpersoanlike bân)|relaasje]].

Underwilens behelje de [[yntriizje]]s fan kânselier Palpatine (Ian McDiarmid), dy't bedoeld binne om himsels ta [[autokrasy|allinnehearsker]] te meitsjen, it stjerrestelsel yn 'e [[Kloane-oarloggen]] tusken in Republikeinsk leger fan [[klonen|kloande]] [[soldaten]] oanfierd troch de Jedi, en de [[androïde]]striidkrêften fan 'e [[Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels]], ûnder lieding fan [[greve]] Dooku ([[Christopher Lee]]). Dy lêste is temûk ek de nije learling fan Sith-master Darth Sidious, it [[alter ego]] fan kânselier Palpatine. Dooku docht him foar as de lieder fan in stikmannich [[planetestelsel]]s dy't har fan 'e Galaktyske Republyk [[sesesje|ôfskiede]] wolle en feroarsaket sa in krisis dy't Palpatine de kâns jout om himsels macht ta te eigenjen dy't er inkeld yn in [[needtastân]] bemachtigje kin.
[[File:Natalie Portman Cannes 2015 4.jpg|left|thumb|160px|[[Natalie Portman]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Padmé Amidala]].]]

As Obi-Wan op 'e planeet Geonosis troch Dooku finzen nommen wurdt, sette Anakin en Padmé dêrhinne om him te rêden. Ynstee wurde se sels ek finzen nommen. Dooku leit it trio de [[deastraf]] op, dy't útfierd wurde sil troch in gefjocht mei [[publyk]] tsjin ferskuorrende [[fauna|wylde bisten]] yn in [[arena]]. Se wurde rêden troch in [[bataljon]] kloansoldaten, oanfierd troch Yoda (Frank Oz), [[Mace Windu]] ([[Samuel L. Jackson]]) en oare masters fan 'e [[Hege Jedi Ried]]. Yn it gefjocht ferwûnet Dooku Obi-Wan en slacht Anakin de [[rjochterhân]] ôf, mar Yoda komt tuskenbeiden en ferdigenet de oare Jedi. Dooku kin him net oer, dat hy pykt út nei Coruscant, dêr't er de blaudrukken fan in superwapen (de [[Deadsstjer]]) by Palpatine ôfleverje moat. De Hege Jedi Ried, dy't noch altyd net foar it ferstân hat dat Palpatine en Darth Sidious ien en deselde persoan binne, is ûntrêstge troch Dooku syn bewearing dat Darth Sidious de Galaktyske Senaat behearsket.

''Star Wars: Episode II – Attack of the Clones'' waard regissearre troch George Lucas nei in senario fan himsels en [[Jonathan Hales]]. De film gie op [[16&amp;nbsp;maaie]] [[2002]] yn premiêre, en brocht $653,8&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $115&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie de film de op twa nei meast opbringende film fan [[2002]] yn [[Noard-Amearika]] (nei ''[[Spider-Man (film út 2002)|Spider-Man]]'' en ''[[The Lord of the Rings: The Two Towers]]'') en de op trije nei meast opbringende film fan dat jier wrâldwiid (nei ''The Lord of the Rings: The Two Towers'', ''[[Harry Potter and the Chamber of Secrets (film)|Harry Potter and the Chamber of Secrets]]'' en ''Spider-Man''). ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones'' waard nominearre foar ien [[Oscar]].

=====''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith''=====
[[File:Revengeofthesith-logo.svg|right|thumb|250px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith}}
''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith'' spilet trije jier nei it begjin fan 'e [[Kloane-oarloggen]]. Anakin Skywalker (Hayden Christensen) rekket sa njonkelytsen [[desyllúzje|desyllúzjonearre]] mei it tuike-tuikebelied fan 'e Hege Jedi Ried. Dêropta begjint er [[fizioen]]en te krijen fan Padmé (Natalie Portman) dy't [[ferstjerren|ferstjert]] yn it [[befalling|kreambêd]]. Palpatine (Ian McDiarmid), dy't himsels foardocht as in freon, hat it [[fertrouwen]] fan Anakin witten te winnen. No iepenbieret er him einlings as Darth Sidious en makket er Anakin wiis dat de tsjustere kant fan [[de Krêft]] him it fermogen jaan kin en hâldt Padmé yn libben. [[Wanhope|Wanhopich]] om Padmé te rêden ûnderwerpt Anakin him oan Palpatine. Hy wurdt syn Sith-learling en nimt de namme Darth Vader oan.

Palpatine is no ree om iepentlik de macht te gripen, dat hy makket him oan 'e Jedi bekend as Darth Sidious en jout opdracht om [[Grutte Suvering fan de Jedi|alle Jedi út te rûgjen]]. Tagelyk ferklearret er de Galaktyske Republyk foar beëinige en ropt it [[Galaktysk Keizerryk]] út, mei himsels as [[keizer]]. De kloansoldaten krije befel om oeral yn it stjerrestelsel harren Jedi-[[ofsier]]en om te bringen. Op Coruscant wurdt de sit fan 'e Hege Jedi Ried oanfallen. Anakin reizget nei de planeet Mustafar om dêre de lieders fan 'e Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels (dy't Palpatine no fierder net mear brûke kin), út te moardzjen. Obi-Wan Kenobi (Ewan McGregor) moetet him dêre, en de beide mannen fjochtsje in duël út, dat einiget as Obi-Wan syn eardere learling foar [[dea]] efterlit. 
[[File:Hayden-cfda2010-0004(1) (cropped).jpg|left|thumb|160px|[[Hayden Christensen]] spile yn 'e beide lêste films fan 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Anakin Skywalker]].]]

Underwilens ûntflechtet Yoda (Frank Oz) Coruscant mei senator [[Bail Organa]] fan Alderaan, nei't er Darth Sidious befochten hat oant net ien fan beiden winne koe. Letter jouwe Obi-Wan en Padmé harren by har, wêrnei't Padmé [[befalling|it libben skinkt]] oan in [[twilling]], in [[jonkje]] en in [[famke]], dy't se Luke en Leia neamt. Se ferstjert koarte tiid letter, mei't se de wil om te libjen ferlern hat troch it [[ferrie]] fan Anakin. Neitiid helje Obi-Wan en Yoda de twillingen foar har eigen feilichheid útinoar om se apart te ferskûljen. Yn Coruscant docht bliken dat Darth Vader dochs net alhiel dea is, al skeelt it net folle. Palpatine lit him omfoarmje ta in [[cyborg]] om him yn libben te hâlden en fertelt him dat er Padmé sels ombrocht hat yn in fleach fan [[razernij]].

''Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith'' waard regissearre troch George Lucas nei in senario fan himsels. De film gie op [[19&amp;nbsp;maaie]] [[2005]] yn premiêre, en brocht $868,4&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $113&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith'' wrâldwiid de op ien nei meast opbringende film fan [[2005]] (nei ''[[Harry Potter and the Goblet of Fire (film)|Harry Potter and the Goblet of Fire]]'') en yn [[Noard-Amearika]] de meast opbringende film fan dat jier. Hoewol't ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith'' troch de [[filmkritisy]] better ûntfongen waard as de foargeande beide dielen fan 'e prequeltrilogy, waard de film mar nominearre foar ien [[Oscar]]. Fierders waard er nominearre foar 10 [[Saturn Award]]s en wûn er dêrfan de priis foar bêste science fiction-film. 
[[File:Star Wars- The Last Jedi Japan Premiere Red Carpet- Adam Driver (27163437599) (cropped).jpg|right|thumb|140px|[[Adam Driver]] spile [[Kylo Ren]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

====''Star Wars''-ferfolchtrilogy====
Al yn [[1978]] fertelde ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] yn in [[fraachpetear]] mei it [[tydskrift]] ''[[Time (tydskrift)|Time]]'' dat er plannen hie foar in [[trilogy]] fan trilogyen, oftewol njoggen ûnderskate films. It wurk dat mank gie mei it meitsjen fan in filmtrilogy fan dit kaliber foel Lucas lykwols raar ôf. Sadwaande besleat er yn [[1981]] om inkeld de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] te ôf te meitsjen en dêrnei ôf te sjen fan fierdere films. [[Technology]]ske foarútgong helle him mids [[1990-er jierren]] oer om dochs nochris in filmtrilogy te meitsjen, dy't de [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]] waard. Op 'e nij foel it wurk him ôf, en fan it stuit ôf dat er oan 'e prequeltrilogy begûn te wurkjen, hold Lucas in skoft út dat ''Star Wars'' altyd al in seisdielige searje wurde moatten hie, en dat der gjin sprake wêze koe fan mear as seis films.

Mei't dat rjocht yngie tsjin syn eardere útspraken, bleau der spekulaasje bestean oer in trêde trilogy. Om't dy de trije dielen fan 'e [[filmsearje]] omfetsje soe dy't yn 'e ynterne [[gronology]] fan it ferhaal op 'e oarspronklike ''Star Wars''-trilogy folgje, kaam de trêde trilogy bekend te stean as de ''Star Wars''-ferfolchtrilogy, of de ''Star Wars''-sequeltrilogy, mei't ''sequel'' it [[Ingelsk]]e wurd foar &quot;[[ferfolch]]&quot; is. Yn [[jannewaris]] [[2012]] makke Lucas bekend dat er definityf gjin fierdere ''Star Wars''-films meitsje soe. Yn [[oktober]] fan dat jier waard syn [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] lykwols oernommen troch [[The Walt Disney Company]], mei it doel fan om 'e trilogy fan trilogyen ôf te meitsjen. Fuort nei de oername waard foar [[2015]] de sânde film fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'' oankundige. Dat wie ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'', en yn [[2017]] en [[2019]] folgen ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.
[[File:Oscar_Isaac_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|140px|[[Oscar Isaac]] spile [[Poe Dameron]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

By de ferkeap fan Lucasfilm droech Lucas syn kladferzjes fan 'e [[senario's]] foar de films fan 'e ferfolchtrilogy oer oan [[filmprodusint]]e [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], dy't foar Disney de nije [[algemien direktrise]] fan Lucasfilm waard. Hja wie letter ek as [[útfierend produsinte]] belutsen by de produksje fan 'e ferfolchtrilogy, mar de kladskripten fan Lucas waarden troch Disney oan kant lein yn it foardiel fan oare ferhaallinen. Tagelyk waard dêrmei ek it ''Star Wars'' Expanded Universe ôftanke, dat in útwreide ferzje fan it ''Star Wars''-universum wie, sa't dat fêstlein wie yn oare media, lykas [[roman]]s en [[fideospultsje]]s. In grut diel fan wat oan [[2012]] ta diel útmakke fan 'e offisjele ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] waard nammentlik [[retcon]]d doe't  de films fan 'e ferfolchtrilogy it ferhaal in hiel oare kant útgean lieten. As reden dêrfoar joech Disney op dat men de filmmakkers &quot;maksimale kreätive frijheid&quot; jaan woe en &quot;in elemint fan ferrassing en ûntdekking foar it publyk bewarje&quot; woe. 

De ferfolchtrilogy spilet tritich jier nei de oerwinning fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] op it [[Galaktysk Keizerryk]], sa't dy werjûn waard yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. It ferhaal fan 'e films folget it [[wees]]famke [[Rey (Star Wars)|Rey]], dy't 'sterk yn [[de Krêft]]' is. Yn har omgean mei har [[talint|jefte]] wurdt se begelaat troch [[Luke Skywalker]], dy't de lêste [[Jedi]] is. Mei de eardere [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]] en romtepiloat [[Poe Dameron]] jout se har by it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. Dat befjochtet ûnder lieding fan [[Han Solo]] en [[Leia Organa]] de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], in organisaasje dy't opstien is út 'e wrakstikken fan it Galaktysk Keizerryk om in ein te meitsjen oan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]]. [[Kylo Ren]], de soan fan Han en Leia, is ien fan 'e lieders fan 'e Earste Oarder.

=====''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Force_Awakens_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VII – The Force Awakens}}
Yn ''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens'' is it likernôch tritich jier nei de ferneatiging fan 'e twadde [[Deadsstjer]] en de [[dea]] fan [[keizer]] [[Palpatine]] yn 'e Slach by Endor. Dat barren hat it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder fuotten helle, en yn it stee dêrfan hawwe de eardere [[rebel]]len in [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]] oprjochte. De restanten fan it Keizerryk binne ûnderwilens gearklofte ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], dy't de Nije Republyk besiket te ferdylgjen om fannijs it Keizerryk te fêstigjen. Dat stribjen kantet it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] him tsjin oan, in organisaasje dy't oanfierd wurdt troch [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en syn [[oarehelte|frou]] [[Leia Organa]] ([[Carrie Fisher]]). Sadwaande is der op 'e nij [[boargeroarloch]] yn it Stjerrestelsel.

As [[Luke Skywalker]] ([[Mark Hamill]]), de lêste [[Jedi|Jedi-ridder]] en de [[broer]] fan Leia Organa, [[fermist]] rekket, ûntdekt [[Poe Dameron]] ([[Oscar Isaac]]), in [[piloat]] fan it Ferset, op 'e planeet Jakku in [[lânkaart|kaart]] mei de lokaasje fan Skywalker. Hy wurdt lykwols [[finzen]] nommen troch [[Kylo Ren]] ([[Adam Driver]]), in ofsier fan 'e Earste Oarder dy't de [[soan]] is fan Han Solo en Leia Organa. De [[androïde]] fan Poe, [[BB-8]] ([[Dave Chapman (akteur)|Dave Chapman]] en [[Brian Herring]]), wit lykwols te ûntsnappen mei de kaart en moetet neitiid in rommelsykster dy't [[Rey (Star Wars)|Rey]] ([[Daisy Ridley]]) hjit. Yn 'e mande mei de eardere [[stoarmtroeper (Star Wars)|Keizerlike stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]] ([[John Boyega]]) en Han Solo en syn [[Wookiee]]-piloat [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) sette Rey en BB-8 ôf om 'e kaart oan it Ferset oer te dragen.
[[File:Daisy_Ridley_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|140px|[[Daisy Ridley]] spile [[Rey (Star Wars)|Rey]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

''Star Wars: Episode VII – The Force Awakens'' waard regissearre troch [[J.J. Abrams]] nei in senario fan himsels, [[Lawrence Kasdan]] en [[Michael Arndt]]. De film gie op [[14&amp;nbsp;desimber]] [[2015]] yn premiêre, en brocht $2.068&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $258,6&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens'' de meast opbringende film fan [[2015]], de meast opbringende film aller tiden yn [[Noard-Amearika]] en de op twa nei meast opbringende film aller tiden wrâldwiid (nei ''[[Avatar (film út 2009)|Avatar]]'' en ''[[Titanic (film út 1997)|Titanic]]''). De film waard nominearre foar 5 [[Oscar]]s, mar wûn net ien. Foar de [[Golden Globe]]s koe de film net meitingje om't er pas útkaam nei't de nominaasjes fan dy prizen al bekendmakke wiene. ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' wûn twa [[BAFTA's]] (fan 4 nominaasjes) en 8 [[Saturn Award]]s (fan 13 nominaasjes).

=====''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Last_Jedi_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi}}
Yn ''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi'' fynt Rey (Daisy Ridley) Luke Skywalker (Mark Hamill) yn frijwillige [[ballingskip]] werom. Se besiket him te bepraten en lear har om te gean mei [[de Krêft]]. Tagelyk siket se ek nei antwurden oer har eigen [[ferline]] en it konflikt tusken Luke en syn [[omkesizzer]] Ben Solo, dy't himsels no Kylo Ren (Adam Driver) neamt. Sûnder dat Luke it wit, begjint Rey de Krêft te brûken om mei Kylo te [[kommunisearjen]]. Underwilens jout Leia (Carrie Fisher) lieding oan it Ferset, dat ferfolge wurdt troch de Earste Oarder fan [[Snoke (Star Wars)|opperste lieder Snoke]]. Rey ferlit Luke om te besykjen en helje Kylo oer nei de ljochte kant fan 'e Krêft. Se hat har it idee yn 'e holle helle dat se op dy wize net inkeld him rêde kin, mar ek [[frede]] bringe kin yn it stjerrestelsel. As Kylo Snoke út 'e wei rommet, moat Rey lykwols kieze tusken de hearskippij oer it Stjerrestelsel as syn [[oarehelte]] en it helpen fan it Ferset dat yn 'e benearing rekke is en útrûge driget te wurden. 
[[File:John_Boyega_by_Gage_Skidmore.jpg|left|thumb|120px|[[John Boyega]] spile [[Finn (Star Wars)|Finn]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

''Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi'' waard regissearre troch [[Rian Johnson]] nei in senario fan himsels. De film gie op [[9&amp;nbsp;desimber]] [[2017]] yn premiêre, en brocht $1.333,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $200 oant 317&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi'' de meast opbringende film fan [[2017]] en de op acht nei meast opbringende film aller tiden. De film waard nominearre foar 4 [[Oscar]]s (mar wûn net ien). ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi'' waard ek nominearre foar 2 [[BAFTA's]] (net ien wûn) en 13 [[Saturn Award]]s (3 wûn).

=====''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker''=====
[[File:Star_Wars_-_The_Rise_of_Skywalker_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker}}
Yn ''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker'', dat in jier nei de foarfallen yn 'e [[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi|foargeande film]] spilet, komt de hiele ''[[Skywalker Saga]]'' úteinlik ta in [[klimaks (narratology)|klimaktysk]] treffen tusken de krêften fan [[goed en kwea]], fertsjintwurdige troch it Ferset en de Earste Oarder en troch de Jedi en de [[Sith]]. It docht bliken dat keizer [[Palpatine]] ([[Ian McDiarmid]]) wer opstien is út 'e dea en temûk al in skoft de Earste Oarder bestjoert fan 'e Sith-planeet Exegol ôf. Hy jout Kylo Ren (Adam Driver) befel om Rey (Daisy Ridley) te finen en te deadzjen, dy't de [[pakesizzer]] fan Palpatine blykt te wêzen. De keizer hat yn it ferhoalene in nije [[float]] stjerreslachskippen boud om it Stjerrestelsel mei werom te feroverjen. Rey en it Ferset krije lucht fan 'e weromkear fan Palpatine en sette útein mei in syktocht om him op te spoaren. Lang om let fine se Exegol, dêr't Rey de konfrontaasje mei har [[pake]] oangiet, wylst it Ferset de float fan Palpatine oanfalt.

''Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker'' waard regissearre troch J.J. Abrams nei in senario fan himsels en [[Chris Terrio]]. De film gie op [[16&amp;nbsp;desimber]] [[2019]] yn premiêre, en brocht $1.074,1&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $275&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie it de op seis nei meast opbringende film fan [[2019]] en teffens ien fan 'e djoerste films ea makke. ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker'' waard nominearre foar 3 [[Oscar]]s (mar wûn net ien). De film waard ek nominearre foar 3 [[BAFTA's]], ien [[Grammy Award]], in [[Hugo Award]] en 12 [[Saturn Award]]s (dêr't er 5 fan wûn).

===Op harsels steande films===
Njonken de njoggen films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'', dy't in trochrinnend ferhaal fertelle, omfiemet de filmsearje fan ''Star Wars'' ek noch ferskate op harsels steande films. Anno [[2022]] giet it dêrby om twa [[live-action]]films en ien [[lange film|lange]] [[tekenfilm]], mei noch ferskate oar live-actionfilms yn [[preproduksje]].
[[File:Felicity_Jones_DEC_2016.jpg|left|thumb|160px|[[Felicity Jones]] spile [[Jyn Erso]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]''.]]

====Op harsels steande live-actionfilms====
[[Filmstudio]] [[Lucasfilm]] en de [[algemien direktrise]] dêrfan, [[filmprodusint]]e [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], hawwe sein dat de op harsels steande [[live-action]]films fan 'e ''Star Wars''-rige oantsjut wurde sille as de &quot;Antologysearje&quot;, fan it [[Ingelsk]]e wurd ''anthology'', dat &quot;[[blomlêzing]]&quot; betsjut. Dy beneaming is lykwols net yn 'e [[titel (opskrift)|titels]] fan 'e films brûkt wurden. Ynstee krije se as [[ûndertitel]] de oantsjutting ''A Star Wars Story'' (&quot;In ''Star Wars''-ferhaal&quot;) mei. 

[[Jay Rasulo]], de [[finansjeel direkteur]] fan [[The Walt Disney Company|Disney]], omskreau de Antologysearje as in rige [[oarsprongsferhaal|oarsprongsferhalen]], wêrby't ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' it ferhaal fertelt fan 'e [[rebel]]len dy't de [[blaudruk]]ken fan 'e [[Deadsstjer]] [[dieverij|stelle]] (lykas neamd yn ''[[Star Wars: Episode IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''), wylst ''[[Sole: A Star Wars Story|Solo]]'' yngiet op 'e eftergrûn fan [[protagonist]] [[Han Solo]]. De [[tillefyzjesearje]] ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]'' hie oarspronklik de trêde film út 'e Antologysearje wurde moatten, mar omreden fan 'e [[teloarstellend]]e resultaten fan ''Solo'' yn 'e [[bioskopen]] waard derfoar keazen om der ynstee in [[minysearje]] fan te meitsjen. Nettsjinsteande dat wurde der mear films yn 'e Antologysearje ferwachte nei it hiaat dat datoangeande folge op it útbringen fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]''.

=====''Rogue One: A Star Wars Story''=====
[[File:Star_Wars_Rogue_One_Logo.svg|right|thumb|280px|It logo fan ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''.]]
{{Apart|Rogue One: A Star Wars Story}}
Yn ''Rogue One: A Star Wars Story'', dat in wike foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' spilet, wurde [[Jyn Erso]] ([[Felicity Jones]]) en [[Cassian Andor]] ([[Diego Luna]]) der troch it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] op útstjoerd om Jyn har heit Galen Erso ([[Mads Mikkelsen]]) te finen. Dyselde is in [[wittenskipper]] dy't ûnder twang foar it [[Galaktysk Keizerryk]] oan 'e bou fan 'e [[Deadsstjer]] wurket. Jyn mient dat se har heit rêde sille, mar Andor hat yn it geheim befel krigen om Galen Erso te fermoardzjen. Uteinlik witte Jyn, Andor en harren meistanners de [[blaudruk]]ken foar de Deadsstjer yn 'e hannen te krijen, en oan 'e lieding fan it Rebelleferbûn troch te spyljen. De film lit ek de earste effektive oerwinning fan it Rebelleferbûn op 'e Keizerlike Striidkrêften sjen, dêr't gewach fan makke waard yn 'e iepeningstekst fan ''Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope''.
[[File:Diego Luna - Lucca Comics &amp; Games 2018 01.jpg|left|thumb|170px|[[Diego Luna]] spile [[Cassian Andor]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]''.]]

''Rogue One: A Star Wars Story'' waard regissearre troch [[Gareth Edwards (regisseur)|Gareth Edwards]] nei in senario fan [[Chris Weitz]] en [[Tony Gilroy]]. De film gie op [[10&amp;nbsp;desimber]] [[2016]] yn premiêre, en brocht $1.056,0&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $220&amp;nbsp;miljoen. Dêrmei wie ''Rogue One'' de op ien nei meast opbringende film fan [[2016]] (nei ''[[Captain America: Civil War]]'') en de op 19 nei meast opbringende film aller tiden, mar ek ien fan 'e djoerste films dy't ea makke wie. ''Rogue One'' waard nominearre foar û.m. 2 [[Oscar]]s, 2 [[BAFTA's]] en in [[Hugo Award]], en wûn 3 [[Saturn Award]]s (fan 11 nominaasjes). De [[tillefyzjesearje]] ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]'' is in [[spin-off]] fan ''Rogue One''.

=====''Solo: A Star Wars Story''=====
[[File:Solo-a-star-wars-story-tall-A_(cropped).png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Solo: A Star Wars Story]]''.]]
{{Apart|Solo: A Star Wars Story}}
''Solo: A Star Wars Story'' spilet tsien jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. De jonge [[Han Solo]] ([[Alden Ehrenreich]]), in [[ynfanterist]] yn 'e [[kriichsmacht]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]], jout him by in [[kriminele]] [[binde]] dy't ûnder lieding stiet fan [[Tobias Beckett]] ([[Woody Harrelson]]). Fia Beckett rekket Han [[freonskip|befreone]] mei in [[Wookiee]] dy't [[Chewbacca]] ([[Joonas Suotamo]]) hjit. Ek komt er yn kontakt mei [[Qi'ra]] ([[Emilia Clarke]]), in freondinne út syn [[bernetiid]], en mei de [[smokkeljen|smokkelder]] [[Lando Calrissian]] ([[Donald Glover]]). Mei-inoar sette se útein mei in riskant plan om ûnraffinearre 'coaxium', in [[fossile brânstof]], te [[dieverij|stellen]] út 'e [[mynbou|minen]] op 'e planeet Kessel.

''Solo: A Star Wars Story'' waard regissearre troch [[Ron Howard]] (en [[Phil Lord]] en [[Christopher Miller (regisseur)|Christopher Miller]], dy't nei fjouwer en in heale moanne fan [[opnamen (film)|opnamen]] [[ûntslein]] waarden), nei in senario fan [[Jonathan Kasdan]] en [[Lawrence Kasdan]]. De film gie op [[20&amp;nbsp;maaie]] [[2018]] yn premiêre, en brocht $393,2&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $275&amp;nbsp;miljoen. Om't ''Solo'' ien fan 'e djoerste films aller tiden wie, draaide de produksje by it meirekkenjen fan 'e [[marketing]]kosten eins in oansjenlik [[ferlies (ûndernimming)|ferlies]]. De film waard nominearre foar in [[Oscar]], in [[Grammy Award]] en in [[Saturn Award]], mar wûn gjin wichtige prizen.
[[File:Solo A Star Wars Story Japan Premiere Red Carpet Alden Ehrenreich (41008143870).jpg|left|thumb|140px|[[Alden Ehrenreich]] spile [[Han Solo]] yn ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]''.]]

=====''Rogue Squadron: A Star Wars Story''=====
''Rogue Squadron: A Star Wars Story'' is in oankommende ''Star Wars''-film fan 'e Antologysearje, dy't yn [[2020]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] en regisseur [[Patty Jenkins]] oankundige waard. Neffens de offisjele [[webside]] fan ''Star Wars'' sil ''Rogue Squadron'' &quot;in nije [[generaasje]] stjerrejagerpiloaten yntrodusearje by it winnen fan har [[fleanbrevet|brevet]] en it weagjen fan har libbens yn in grinsferlizzende achtbaanrit mei in heech tempo, dy't de filmsearje nei in takomstich tiidrek fan it stjerrestelsel bringe sil.&quot; It is de bedoeling dat ''Rogue Squadron'' op [[22&amp;nbsp;desimber]] [[2023]] yn premiêre gean sil.

=====Oare takomstige, mooglike en skraste live-actionfilms=====
[[Lucasfilm]] hat anno [[2022]] in stikmannich ''Star Wars''-films yn [[preproduksje]], wêrûnder in noch nammeleaze film ûnder [[rezjy]] fan 'e [[Nij-Seelân|Nijseelânske]] filmmakker [[Taika Waititi]] en in fjirde [[filmtrilogy]], mei [[senario's]] skreaun troch [[Rian Johnson]], dy't los stean sil fan 'e ''[[Skywalker Saga]]''. Johnson, dy't earder ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' regissearre, hat ek foar de rezjy tekene fan it earste diel fan 'e nije trilogy. Yn [[septimber]] [[2019]] waard fierdersoan bekendmakke dat [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]] fan [[Lucasfilm]] en [[Kevin Feige]], de [[filmprodusint|produsint]] fan in grut tal [[Marvel Studios|Marvel]]-[[superheldefilm]]s, gearwurkje sille oan in ''Star Wars''-film, en yn [[febrewaris]] [[2020]] waard in film oankundige dy't regisearre wurde sil troch [[J.D. Dillard]].
[[File:Woody_Harrelson_October_2016.jpg|right|thumb|120px|[[Woody Harrelson]] spile [[Tobias Beckett]] yn ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]''.]]

Fierdersoan stiet yn it [[kontrakt]] dat [[Felicity Jones]] tekene doe't se akkoart gie mei it spyljen fan 'e rol fan [[Jyn Erso]] yn ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'', dat se (nettsjinsteande it lot fan har personaazje yn ''Rogue One'') beskikber wêze moat foar noch in ''Star Wars''-film. Krektsa meitsje ek de kontrakten dy't [[Alden Ehrenreich]] en [[Emilia Clarke]] tekenen foar harren rollen yn ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' gewach fan mooglike ferfolchfilms.

Ferskate oare oankundige ''Star Wars''-projekten binne ûnderwilens skrast. Sa waard yn [[2013]] de produksje fan in [[spin-off]]-film oankundige dy't op basis fan in [[senario]] fan [[Simon Kinberg]] makke wurde soe oer de aventoeren fan 'e [[preemjejager]] [[Boba Fett]] yn deselde tiid as de oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]]. Tsjin [[oktober]] [[2018]] waard dúdlik dat dy film út produksje helle wie yn it foardiel fan 'e [[tillefyzjesearje]] ''[[The Mandalorian]]'', dy't itselde ûnderwerp behannele mei in oare haadpersoan. In mids [[2014]] oankundige film ûnder [[rezjy]] fan [[Josh Trank]] oer in net bekendmakke ûnderwerp rûn yn [[2015]] op 'e klippen doe't Trank mei [[rûzje]] by it projekt weirekke.
[[File:Frank Oz 2012.jpg|left|thumb|160px|[[Poppespiler]] [[Frank Oz]] fertolke de rol fan [[Yoda]] yn [[Skywalker Saga|alle trije ''Star Wars''-trilogyen]].]]

In film oer [[Obi-Wan Kenobi]], dy't as trêde diel yn 'e [[#Op harsels steande live-actionfilms|Antologysearje]] útbrocht wurde soe, waard nei it [[teloarstellend]]e resultaat fan ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' skrast en ynstee omwurke ta de [[minysearje]] ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]''. Yn [[augustus]] [[2017]] giene der geroften dat der ek films oer [[Jabba de Hutt]] en [[Yoda]] yn [[preproduksje]] wiene, mar dêr waard letter neat mear oer fernommen. 

Yn [[febrewaris]] [[2018]] waard bekendmakke dat [[David Benioff]] en [[D.B. Weiss]], de makkers fan 'e súksesfolle [[fantasytillefyzjesearje]] ''[[Game of Thrones (tillefyzjesearje)|Game of Thrones]]'', in nije ''Star Wars''-filmtrilogy skriuwe en produsearje soene, wêrfan't de dielen yn 'e [[bioskoop]] komme soene yn [[desimber]] fan [[2022]], [[2024]] en [[2026]]. Dat projekt rûn lykwols yn [[oktober]] [[2019]] op 'e non doe't Benioff en Weiss ta de konklúzje kamen dat it wurk net te kombinearjen wie mei harren earder oangiene ferplichtings foar [[Netflix]]. Nettsjinsteande dat sei Kathleen Kennedy, de [[algemien direktrise]] fan Lucasfilm, dat de studio iepen stie foar it ferfetsjen fan it projekt troch Benioff en Weiss wannear't sy har dat oan tiid diene.

====Op harsels steande tekenfilms====
=====''Star Wars: The Clone Wars'' (film)=====
[[File:Star_Wars_The_Clone_Wars.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Clone Wars (film)}}
''Star Wars: The Clone Wars'' spilet koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' en dus oan it begjin fan 'e [[Kloane-oarloggen]] dêr't de [[titel (namme)|titel]] nei ferwiist. De [[Sith]] [[greve Dooku]] ([[Christopher Lee]]) en de [[ferrie]]dlike [[Hutt (Star Wars)|Hutt]] Ziro ([[Corey Burton]]), bringe in plan yn 'e praktyk om 'e ynfloedrike [[gangster]] [[Jabba de Hutt]] ([[Kevin Michael Richardson]]), in [[omkesizzer]] fan Ziro, tsjin 'e [[Galaktyske Republyk]] op te setten troch de [[Jedi]] de skuld op 'e lea te skowen foar de [[ûntfiering]] fan Jabba syn soan. Wylst [[Anakin Skywalker]] ([[Matt Lanter]]) en syn nije learling [[Ahsoka Tano]] ([[Ashley Eckstein]]) besykje om it bern werom by syn heit te bringen, jouwe [[Obi-Wan Kenobi]] ([[James Arnold Taylor]]) en [[Padmé Amidala]] ([[Catherine Taber]]) lieding oan twa selsstannige ûndersiken om út te finen wa't de wiere ferantwurdliken binne.

''Star Wars: The Clone Wars'' waard regissearre troch [[Dave Filoni]] nei in senario fan [[Henry Gilroy]], [[Steven Melching]] en [[Scott Murphy (senarioskriuwer)|Scott Murphy]]. It wie de earste (en anno 2022 noch altyd de iennichste) [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] fan 'e ''Star Wars''-franchise. De film gie op [[10&amp;nbsp;augustus]] [[2008]] yn premiêre, en brocht $68,3&amp;nbsp;miljoen op tsjin in budget fan $8,5&amp;nbsp;miljoen. ''Star Wars: The Clone Wars'' fungearre teffens as [[pilotôflevering]] foar de [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]'', wêrfan't de útstjoering twa [[moanne (tiid)|moannen]] nei de premiêre fan 'e film op it [[Cartoon Network]] úteinsette.

===Personaazjes yn 'e ''Star Wars''-films===
Yn 'e tabel hjirûnder wurdt in oersjoch jûn fan 'e wichtichste [[personaazje]]s út 'e [[live action]]-films fan 'e ''Star Wars''-franchise en de [[akteur]]s dy't dy rollen spile hawwe.
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:center;font-size:82%;&quot;
|-
! Personaazje
! [[Star Wars: Episode IV – A New Hope|Episode&amp;nbsp;IV]]
! [[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back|Episode&amp;nbsp;V]]
! [[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi|Episode&amp;nbsp;VI]]
! [[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace|Episode&amp;nbsp;I]]
! [[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones|Episode&amp;nbsp;II]]
! [[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith|Episode&amp;nbsp;III]]
! [[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens|Episode&amp;nbsp;VII]]
! [[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi|Episode&amp;nbsp;VIII]]
! [[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker|Episode&amp;nbsp;IX]]
! [[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]
! [[Solo: A Star Wars Story|Solo]]
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Luke Skywalker]] || [[Mark Hamill]] || Mark Hamill || Mark Hamill || - || - || - || Mark Hamill || Mark Hamill || Mark Hamill || - || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Leia Organa|prinsesse Leia]] || [[Carrie Fisher]] || Carrie Fisher || Carrie Fisher || - || - || - || Carrie Fisher || Carrie Fisher || Carrie Fisher&lt;br&gt;[[Billie Lourd]]² || [[Ingvild Deila]]² || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Han Solo]] || [[Harrison Ford]] || Harrison Ford || Harrison Ford || - || - || - || Harrison Ford || Harrison Ford || Harrison Ford || - || [[Alden Ehrenreich]]
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Obi-Wan Kenobi]] || [[Alec Guinness]] || Alec Guinness || Alec Guinness || [[Ewan McGregor]] || Ewan McGregor || Ewan McGregor || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Darth Vader]]* || [[David Prowse]]¹&lt;br&gt;[[James Earl Jones]]² || David Prowse¹&lt;br&gt;James Earl Jones² || David Prowse¹&lt;br&gt;James Earl Jones² || - || - || - || - || James Earl Jones² || - || [[Spencer Wilding]]¹&lt;br&gt;James Earl Jones²|| -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Chewbacca]] || [[Peter Mayhew]] || Peter Mayhew || Peter Mayhew || - || - || Peter Mayhew || Peter Mayhew en&lt;br&gt;[[Joonas Suotamo]] || Joonas Suotamo || Joonas Suotamo || - || Joonas Suotamo 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[C-3PO]] || [[Anthony Daniels]] || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || Anthony Daniels || -
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[R2-D2]] || [[Kenny Baker (Ingelsk akteur)|Kenny Baker]] || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || Kenny Baker || [[Jimmy Vee]] || Jimmy Vee || [[Hassan Taj]]³&lt;br&gt;[[Lee Towersby]]³ || Jimmy Vee || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Lando Calrissian]] || - || [[Billy Dee Williams]] || Billy Dee Williams || - || - || - || - || - || Billy Dee Williams || - || [[Donald Glover]] 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Yoda]] || - || [[Frank Oz]]²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || Frank Oz² || Frank Oz² || - || Frank Oz²&lt;sup&gt;,&lt;/sup&gt;³ || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | keizer [[Palpatine]]/&lt;br&gt;[[Darth Sidious]] || - || [[Marjoree Eaton]]¹&lt;br&gt;[[Clive Revill]]² || [[Ian McDiarmid]] || Ian McDiarmid || Ian McDiarmid || Ian McDiarmid || - || - || Ian McDiarmid || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Boba Fett]] || - || [[Jeremy Bulloch]]¹&lt;br&gt;[[Jason Wingreen]]² || Jeremy Bulloch¹ || - || [[Daniel Logan]] || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Anakin Skywalker]]* || - || - || [[Sebastian Shaw (akteur)|Sebastian Shaw]] || [[Jake Lloyd]] || [[Hayden Christensen]] || Hayden Christensen || - || - || Hayden Christensen || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jabba de Hutt]] || - || - || [[Larry Ward (akteur)|Larry Ward]]² || [[Scott Schumann]]² || - || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Padmé Amidala]] ||- || - || - || [[Natalie Portman]] || Natalie Portman || Natalie Portman || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jar Jar Binks]] || - || - || - || [[Ahmed Best]] || Ahmed Best || Ahmed Best || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Qui-Gon Jinn]] || - || - || - || [[Liam Neeson]] || Liam Neeson || - || - || - || Liam Neeson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Mace Windu]] || - || - || - || [[Samuel L. Jackson]] || Samuel L. Jackson || Samuel L. Jackson || - || - || Samuel L. Jackson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Darth Maul]] || - || - || - || [[Ray Park]]¹&lt;br&gt;[[Peter Serafinowicz]]² || - || - || - || - || - || - || Ray Park¹&lt;br&gt;[[Sam Witwer]]² 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[greve Dooku]] || - || - || - || - || [[Christopher Lee]] || Christopher Lee || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jango Fett]] || - || - || - || - || [[Temuera Morrison]] || - || - || - || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Rey (Star Wars)|Rey]] || - || - || - || - || - || - || [[Daisy Ridley]] || Daisy Ridley || Daisy Ridley || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Finn (Star Wars)|Finn]] || - || - || - || - || - || - || [[John Boyega]] || John Boyega || John Boyega || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Kylo Ren]] || - || - || - || - || - || - || [[Adam Driver]] || Adam Driver || Adam Driver || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Poe Dameron]] || - || - || - || - || - || - || [[Oscar Isaac]] || Oscar Isaac || Oscar Isaac || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[BB-8]] || - || - || - || - || - || - || [[Dave Chapman (akteur)|Dave Chapman]]³&lt;br&gt;[[Brian Herring]]³&lt;br&gt;[[Ben Schwartz]]²&lt;br&gt;[[Bill Hader]]² || Dave Chapman³&lt;br&gt;Brian Herring³&lt;br&gt;Ben Schwartz²&lt;br&gt;Bill Hader² || Dave Chapman³&lt;br&gt;Brian Herring³&lt;br&gt;Ben Schwartz²&lt;br&gt;Bill Hader² || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Maz Kanata]] || - || - || - || - || - || - || [[Lupita Nyong'o]] || Lupita Nyong'o || Lupita Nyong'o || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Snoke (Star Wars)|opperste lieder Snoke]] || - || - || - || - || - || - || [[Andy Serkis]] || Andy Serkis || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Hux (Star Wars)|generaal Hux]] || - || - || - || - || - || - || [[Domhnall Gleeson]] || Domhnall Gleeson || Domhnall Gleeson || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Rose Tico]] || - || - || - || - || - || - || - || [[Kelly Marie Tran]] || Kelly Marie Tran || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Phasma (Star Wars)|kaptein Phasma]] || - || - || - || - || - || - || [[Gwendoline Christie]] || Gwendoline Christie || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[fise-admiraal Holdo]] || - || - || - || - || - || - || - || [[Laura Dern]] || - || - || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Jyn Erso]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Felicity Jones]] || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Cassian Andor]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Diego Luna]] || - 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Tobias Beckett]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Woody Harrelson]] 
|-
| style=&quot;text-align:left;&quot; | [[Qi'ra]] || - || - || - || - || - || - || - || - || - || - || [[Emilia Clarke]] 
|-
|}
&lt;small&gt;&lt;nowiki&gt;*&lt;/nowiki&gt;) Darth Vader en Anakin Skywalker binne deselde persoan, mar wurde spile troch ferskillende akteurs&lt;br&gt;¹) [[minsklik lichem|lichaamlik]] foarkommen&lt;br&gt;²) dialooch [[stimakteur|ynsprutsen]]&lt;br&gt;³) [[poppespul]]&lt;/small&gt;&lt;br&gt;&lt;br&gt;

===Opbringsten fan 'e ''Star Wars''-filmsearje===
&lt;small&gt;boarne: de sifers yn [[:en:List of Star Wars films#Box office performance|dizze tabel]] op 'e [[Ingelske Wikipedy]]. (Trochdat de films gauris op 'e nij yn 'e bioskoop brocht wurde, kinne de opbringstbedraggen ferskille mei sifers út oare boarnen as lettere opbringsten net of just al meirekkene wurde.)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
{| class=&quot;wikitable&quot; width=60%
! rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | film
! rowspan=&quot;2&quot; align=&quot;center&quot; | jier
! colspan=&quot;3&quot; align=&quot;center&quot; | [[opbringst (jild)|opbringst]] yn 'e [[bioskoop]] yn [[Amerikaanske dollar]]s
|-
! align=&quot;center&quot; | [[Noard-Amearika]]
! align=&quot;center&quot; | rest fan 'e wrâld
! align=&quot;center&quot; | totaal
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]''
| align=&quot;center&quot;| 1977
| align=&quot;right&quot; | 460.998.507 
| align=&quot;right&quot; | 195.751.992
| align=&quot;right&quot; | 656.750.499
|-
| ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
| align=&quot;center&quot;| 1980
| align=&quot;right&quot; | 292.753.960
| align=&quot;right&quot; | 190.685.234
| align=&quot;right&quot; | 483.439.194
|-
| ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
| align=&quot;center&quot;| 1983
| align=&quot;right&quot; | 309.306.177
| align=&quot;right&quot; | 122.009.457
| align=&quot;right&quot; | 431.315.634
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Star Wars''-trilogy
| align=&quot;right&quot; | 1.063.058.644
| align=&quot;right&quot; | 508.446.683
| align=&quot;right&quot; | 1.571.505.327
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
| align=&quot;center&quot;| 1999
| align=&quot;right&quot; | 474.544.677
| align=&quot;right&quot; | 552.538.030
| align=&quot;right&quot; | 1.027.082.707
|-
| ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
| align=&quot;center&quot;| 2002
| align=&quot;right&quot; | 310.676.740
| align=&quot;right&quot; | 343.103.230
| align=&quot;right&quot; | 653.779.970
|-
| ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
| align=&quot;center&quot;| 2005
| align=&quot;right&quot; | 380.270.577
| align=&quot;right&quot; | 488.119.983
| align=&quot;right&quot; | 868.390.560
|-
| colspan=&quot;2&quot; |totaal ''Star Wars''-prequeltrilogy
| align=&quot;right&quot; | 1.165.491.994
| align=&quot;right&quot; | 1.383.761.243
| align=&quot;right&quot; | 2.549.253.237
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy'']]'''
|-
| ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
| align=&quot;center&quot;| 2015
| align=&quot;right&quot; | 936.662.225
| align=&quot;right&quot; | 1.132.859.475
| align=&quot;right&quot; | 2.069.521.700
|-
| ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
| align=&quot;center&quot;| 2017
| align=&quot;right&quot; | 620.181.382
| align=&quot;right&quot; | 712.517.448
| align=&quot;right&quot; | 1.332.698.830
|-
| ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''
| align=&quot;center&quot;| 2019
| align=&quot;right&quot; | 515.202.542
| align=&quot;right&quot; | 558.946.737
| align=&quot;right&quot; | 1.074.149.279
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Star Wars''-ferfolchtrilogy
| align=&quot;right&quot; | 2.072.046.149
| align=&quot;right&quot; | 2.404.323.660
| align=&quot;right&quot; | 4.476.369.809
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal ''Skylwalker Saga''
| align=&quot;right&quot; | 4.300.596.787
| align=&quot;right&quot; | 4.296.531.586
| align=&quot;right&quot; | 8.597.128.373
|-
| align=&quot;center&quot; colspan=&quot;5&quot; | '''[[spin-off]]-films'''
|-
| ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''
| align=&quot;center&quot;| 2008
| align=&quot;right&quot; | 35.161.554
| align=&quot;right&quot; | 33.121.290
| align=&quot;right&quot; | 68.282.844
|-
| ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''
| align=&quot;center&quot;| 2016
| align=&quot;right&quot; | 532.177.324
| align=&quot;right&quot; | 523.880.396
| align=&quot;right&quot; | 1.056.057.720
|-
| ''[[Solo: A Star Wars Story]]''
| align=&quot;center&quot;| 2018
| align=&quot;right&quot; | 213.767.512
| align=&quot;right&quot; | 179.157.295
| align=&quot;right&quot; | 392.924.807
|-
| colspan=&quot;2&quot; | totaal folsleine ''Star Wars''-filmsearje
| align=&quot;right&quot; | 5.081.703.177
| align=&quot;right&quot; | 5.032.690.567
| align=&quot;right&quot; | 10.113.931.249
|}

==Tillefyzje==
===Tillefyzjespecial===
====''Star Wars Holiday Special''====
[[File:Star_Wars_Holiday_Special_title.png|right|thumb|200px|It logo fan 'e ''[[Star Wars Holiday Special]]''.]]
{{Apart|Star Wars Holiday Special}}
De ''Star Wars Holiday Special'' folget yn 'e [[gronology]] fan ''Star Wars'' direkt op ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. It is in bûnt gehiel fan nije opnamen, [[argyf]]bylden út ''A&amp;nbsp;New Hope'', deryn bemongen [[sketch]]es mei bekende Amerikanen, [[musical]]nûmers en in [[tekenfilm|animearre]] segmint, dat min ofte mear byinoar holden wurdt troch in ferhaalline wêryn't [[Han Solo]] ([[Harrison Ford]]) en de [[Wookiee]] [[Chewbacca]] ([[Peter Mayhew]]) ôfreizgje nei [[Kashyyyk]], de thúswrâld fan 'e Wookiees, foar de fiering fan in [[hjeldei]] dy't Libbensdei hjit. De [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]] sitte harren lykwols op 'e hakken en hâlde [[hûssiking]] by Malla ([[Mickey Morton (akteur)|Mickey Morton]]), Chewbacca syn [[oarehelte|frou]], en harren jonge soan Lumpy ([[Patty Maloney]]). Han en Chewbacca komme pas del as de stoarmtroepers al wer ôfset binne sûnder wat bedijd te hawwen, mar ien [[erchtinkendheid|erchtinkende]] soldaat is efterbleaun en wurdt troch Han deamakke as er harren trappearret. In syktocht nei de missende stoarmtroeper kin foarkomd wurde troch de oerhearrigen fan 'e man wiis te meitsjen dat er [[desersje|desertearre]] is. Dêrnei kin it einlings wurde mei de fiering fan Libbensdei. 

De ''Star Wars Holiday Special'' waard regissearre troch [[Steve Binder]] nei in senario fan [[Pat Proft]], [[Leonard Ripps]], [[Bruce Vilanch]], [[Rod Warren]] en [[Mitzie Welch]]. It wie in [[tillefyzjespecial]] yn it ramt fan 'e oankommende [[kryst]]dagen, mei in spyldoer fan 98&amp;nbsp;[[minuten]]. De ''Star Wars Holiday Special'' waard op [[17&amp;nbsp;novimber]] [[1978]] op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[tillefyzje]] útstjoerd troch it [[tillefyzjenetwurk]] [[CBS (tillefyzjenetwurk)|CBS]]. De special is berucht om 'e ekstreem negative ûntfangst en is neitiid nea op 'e tillefyzje werhelle, noch is er ea útbrocht op [[VHS]], [[dvd]] of [[blu-ray]]. De iennichste ferzjes dy't yn omrin binne fan 'e ''Star Wars Holiday Special'', binne sadwaande partikuliere opnamen troch [[fan (persoan)|fans]] fan 'e iennichste tillefyzje-útstjoering, dy't klandestyn ferhannele wurde.

===Tillefyzjefilms===
====''Ewoks''-films====
De skattige [[Ewoks]], de lytse pluzige [[bûtenierdske wêzens]] fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] dy't yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' de kommando-ienheid rêde dy't de skyldgenerator útskeakelje moat, waarden sa [[populêr]] dat se mids [[1980-er jierren]] in twatal eigen [[spin-off]]-[[tillefyzjefilm]]s krigen. Dy kamen yn 'e Feriene Steaten op 'e tillefyzje yn 'e [[Thanksgiving (Feriene Steaten)|Thanksgiving Day]]-[[wykein]]en fan [[1984]], resp. [[1985]], en binne yn 'e ''Star Wars''-[[gronology]] te pleatsen nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. Oars as de ''[[Star Wars Holiday Special]]'' waarden beide ''Ewoks''-films apart útbrocht op [[VHS]] en letter tegearre op ien [[dvd]]. Al binne se basearre op ideeën fan [[George Lucas]], dochs hawwe se net de oantsjutting &quot;Star Wars&quot; yn 'e [[titel (namme)|titel]] en ek waarden se ornearre ta in nivo fan 'e ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] te hearren dat ûndergeskikt wie oan 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]].

=====''Caravan of Courage: An Ewok Adventure''=====
[[File:Caravan of Courage logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Caravan of Courage: An Ewok Adventure]]''.]]
{{Apart|Caravan of Courage: An Ewok Adventure}}
Yn ''Caravan of Courage: An Ewok Adventure'' lijt de [[minsklik]]e [[húshâlding]] Towani [[skipbrek]] op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Wylst se harren [[romteskip]] besykje te reparearjen, rekket it [[gesin]] útinoar as in reuseftich wêzen dat de Gorax neamd wurdt, de [[âldelju]] Jeremitt ([[Guy Boyd (akteur)|Guy Boyd]]) en Catarine ([[Fionnula Flanagan]]) [[ûntfiering|ûntfiert]]. In groepke [[Ewoks]], dy't de oarspronklike bewenners fan 'e Boskmoanne foarmje, kriget [[begrutsjen]] mei de lykme-allinne efterbleaune [[bern (persoan)|minskebern]]. Oanfierd troch Wicket ([[Warwick Davis]]) beslute se Cindel Towani ([[Aubree Miller]]) en har âldere [[broer]] Mace ([[Eric Walker (artyst)|Eric Walker]]) te helpen om harren âlden te rêden.

''Caravan of Courage: An Ewok Adventure'' waard regissearre troch [[John Korty]] nei in senario fan [[Bob Carrau]]. De makkers fan 'e film keazen foar in styl dy't gâns ôfwykt fan oare films út 'e ''Star Wars''-franchise, mei as opmerklikste feroaring de tafoeging fan in [[auktorieel perspektyf|alwittende ferteller]] yn in [[voice-over]] dy't [[stimakteur|ynsprutsen]] waard troch [[Burl Ives]]. Yn 'e Feriene Steaten kaam de film ûnder de titel ''An Ewok Adventure'' op [[25&amp;nbsp;novimber]] [[1984]] op 'e tillefyzje by it netwurk [[American Broadcasting Company|ABC]]. Om utens waard er yn guon lannen yn in beheind tal [[bioskopen]] útbrocht, en dêrfoar waard de titel oanpast ta ''Caravan of Courage: An Ewok Adventure''. De film wûn yn [[1985]] in [[Emmy]] foar bêste [[special effects]].

=====''Ewoks: The Battle for Endor''=====
[[File:Ewoks-The Battle for Endor logo.png|right|thumb|180px|It logo fan ''[[Ewoks: The Battle for Endor]]''.]]
{{Apart|Ewoks: The Battle for Endor}}
''Ewoks: The Battle for Endor'' is in [[ferfolch]] op ''Caravan of Courage'', dat likernôch in healjier neitiid spilet. De reparaasjes fan it romteskip fan 'e Towani's binne hast klear as de [[kwea|boasaardige]] [[hear (titel)|hear]] Terak ([[Carel Struycken]]), syn [[hekse (mytysk wêzen)|heks]]-eftige helpster Charal ([[Siân Phillips]]) en harren [[binde]] [[plonderjen|plonderders]] it doarp fan 'e pleatslike Ewoks oanfalle. Gâns Ewoks wurde finzen nommen, en Jeremitt ([[Paul Gleason]]), Catarine (Fionnula Flanagan) en Mace (Eric Walker) wurde deamakke as se harren freonen te help komme. Cindel (Aubree Miller), no in jong [[wees]]famke, en Wicket (Warwick Davis) pike tegearre út en fine beskûl by Noa Briqualon ([[Wilford Brimley]]), in oare minske dy't ek op 'e Boskmoanne strâne rekke is. As Charal Cindel fynt en ûntfiert, geane Noa en Wicket derefteroan om har te befrijen, wat liedt ta in kontrontaasje mei Terak.

''Ewoks: The Battle for Endor'' waard regissearre troch [[Ken Wheats|Ken]] en [[Jim Wheats]] nei in senario fan harrensels. De film waard op [[24&amp;nbsp;novimber]] [[1985]] foar it earst op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch ABC. ''Ewoks: The Battle for Endor'' wûn yn [[1986]] in [[Emmy]] foar bêste special effects.

====''A Droid Story''====
Yn [[desimber]] [[2020]] waard oankundige dat ''A Droid Story'' yn produksje nommen wurde soe. Dat moat in [[tekenfilm|animearre]] [[aventoerefilm]] wurde dy't [[filmdistribúsje|distibuëarre]] wurde sil fia de [[streaming media|streamingtsjinst]] [[Disney+]]. Neffens it berjocht dêroer op it offisjele [[Twitter]]account fan ''Star Wars'' sil &quot;dizze [[epos|epyske]] reis ús yn 'e kunde bringe mei in nije held, dy't begelaat wurdt troch [[R2-D2]] en [[C-3PO]].&quot;

===Live action-tillefyzjesearjes===
De earste [[live-action]]tillefyzjesearje yn it ramt fan ''Star Wars'', mei as [[titel (opskrift)|titel]] ''[[The Mandalorian]]'', kaam fan [[novimber]] [[2019]] ôf beskikber fia [[Disney+]], de eigen [[streaming media|streamingtsjinst]] fan [[The Walt Disney Company]]. Sân oare searjes binne sûnt ek fia Disney+ útbrocht of steane dêrfoar yn 'e planning.

====''The Mandalorian''====
[[File:The_Mandalorian.svg|right|thumb|270px|It logo fan ''[[The Mandalorian]]''.]]
{{Apart|The Mandalorian}}
''The Mandalorian'' is de earste [[tillefyzjesearje]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise dy't net [[tekenfilm|animearre]], mar [[live-action]] is. De searje spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]], nei't (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'') it [[Galaktysk Keizerryk]] ûnder fuotten helle is. ''The Mandalorian'' folget de aventoeren fan in [[iensumens|iensume]] [[preemjejager]], dy't yn 'e wetteleaze bûtenste regioanen fan it Stjerrestelsel ynhierd wurdt troch de restanten fan 'e Keizerlike Striidkrêften om Grogu, in [[bern (persoan)|bern]] fan itselde [[bûtenierdske wêzens|bûtenierdske ras]] as [[Yoda]], te sykjen en oan harren út te leverjen. Hy nimt de opdracht oan, mar nei't er it bern fûn hat, naait er der ynstee mei út om it te beskermjen. De [[haadpersoan]], dy't spile wurdt troch [[Pedro Pascal]], stiet lang inkeld bekend as &quot;de Mandaloriaan&quot;, en pas yn 'e lêste [[ôflevering]] fan [[seizoen (omrop)|seizoen]]&amp;nbsp;1 wurdt bekend dat er eins [[de Mandaloriaan|Din Djarin]] hjit.

It [[sjenre]] fan ''The Mandalorian'' wurdt omskreaun as in ferminging fan [[science fiction]] en [[western (sjenre)|western]]. Anno [[2022]] rint de searje trije seizoenen (fan it neijier fan [[2019]] ôf) mei acht ôfleverings yn elts seizoen. ''The Mandalorian'' wurdt distribuëarre fia de [[streaming media|streamingtsjinst]] [[Disney+]] en wie fan it begjin ôf oan ien fan 'e paradehynderkes fan dat platfoarm. De searje waard makke mei baanbrekkende [[special effects]] fan [[Industrial Light &amp; Magic]] (ILM), lykas in [[fideomuorre]] fan 360° dy't de [[dekôr]]s kreëarret. Neffens in berjocht út [[augustus]] [[2018]] soe ''The Mandalorian'' likernôch [[$]]100&amp;nbsp;miljoen per 10&amp;nbsp;ôfleverings kostje om te meitsjen. Ferskate [[spin-off]]searjes kamen út ''The Mandalorian'' fuort, wêrûnder ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]''.

====''The Book of Boba Fett''====
[[File:The_Book_of_Boba_Fett_logo_black.svg|left|thumb|170px|It logo fan ''[[The Book of Boba Fett]]''.]]
{{Apart|The Book of Boba Fett}}
''The Book of Boba Fett'' is in live-actiontillefyzjesearje dy't ûntstien is as in [[spin-off]] fan 'e eardere searje ''[[The Mandalorian]]''. De rige spilet koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' en folget de aventoeren fan 'e [[gangster]] en [[preemjejager]] [[Boba Fett]] (spile troch [[Temuera Morrison]]). Krekt as ''The Mandalorian'' wurdt ''The Book of Boba Fett'' omskreaun as in ferminging fan 'e sjenres [[science fiction]] en [[western (sjenre)|western]]. It earste, sân ôfleverings tellende seizoen fan 'e searje kaam ein [[desimber]] [[2021]] beskikber op [[Disney+]].  

====''Obi-Wan Kenobi''====
[[File:Star_Wars_Obi-Wan_Kenobi_logo.png|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)|Obi-Wan Kenobi]]''.]]
{{Apart|Obi-Wan Kenobi (tillefyzjesearje)}}
''Obi-Wan Kenobi'' is in oankommende live-actiontillefyzjesearje yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't de foarm fan in [[minysearje]] hat. De rige spilet tsien jier nei de foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en giet djipper yn op it lot fan 'e [[Jedi|Jedi-master]] [[Obi-Wan Kenobi]] ([[Ewan McGregor]]) as er him ferbûke oer de [[Grutte Suvering fan de Jedi|hast folsleine útrûging fan 'e Jedi-oarder]] yn [[ballingskip]] op [[Tatooine]] weromlutsen hat. Hy hat dy planeet útkeazen, sadat er in eachje yn it seil hâlde kin oangeande de [[opfieding]] fan 'e jonge [[Luke Skywalker]] ([[Grant Feely]]). De út seis ôfleverings besteande searje sil fan [[maaie]] [[2022]] ôf op [[Disney+]] beskikber komme.  

====''Andor''====
[[File:Logo_of_Star_Wars_series_Andor.svg|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Andor (tillefyzjesearje)|Andor]]''.]]
{{Apart|Andor (tillefyzjesearje)}}
''Andor'' is in oankommende live-actiontillefyzjesearje yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't in [[spin-off]]searje is fan 'e film ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]'' ([[2016]]). De rige is in [[prequel]] fan ''Rogue One'' en spilet fiif jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn dy film en yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. ''Andor'' folget de aventoeren fan [[Cassian Andor]], in [[ofsier]] fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], in rol dy't, krekt as yn ''Rogue One'', spile wurdt troch [[Diego Luna]]. De searje, dy't (foarearst) út tolve ôfleverings bestiet, sil mids of ein [[2022]] beskikber komme fia [[Disney+]].

====Oare takomstige, mooglike en skraste live-actiontillefyzjesearjes====
Der binne noch ferskate oare live-actiontillefyzjesearjes yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise yn [[preproduksje]], dêr't no noch net fan te sizzen is wannear't se útbrocht wurde sille.
[[File:Star_Wars_The_Acolyte_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]''.]]
[[File:Star_Wars_Ahsoka_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]''.]]
[[File:Star_Wars_series_Lando_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Lando (tillefyzjesearje)|Lando]]''.]]
[[File:Star_Wars_Rangers_of_the_New_Republic_Logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Rangers of the New Republic]]''.]]
*''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The&amp;nbsp;Acolyte]]'' is in nei ferwachting achtdielige searje wêrfoar't de plannen yn [[april]] [[2020]] foar it earst nei bûten brocht waarden troch it Amerikaanske [[tydskrift]] ''[[Variety (tydskrift)|Variety]]''. Letter dat jier waard bekendmakke dat it ferhaal spylje sil oan 'e ein fan it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]], likernôch 50 jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''. De [[opnamen (film)|opnamen]] sille nei nei alle gedachten mids [[2022]] úteinsette.
*Yn [[desimber]] [[2020]] waard de searje ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'' oankundige, dy't in [[spin-off]] is fan ''[[The Mandalorian]]'' en neier yngean sil op it personaazje fan 'e [[Jedi]] [[Ahsoka Tano]], spile troch [[Rosario Dawson]]. 
*''[[Lando (tillefyzjesearje)|Lando]]'' is in [[minysearje]] dy't ek yn [[desimber]] [[2020]] oankundige waard. Dêryn sil neier omtinken jûn wurde oan it personaazje fan [[Lando Calrissian]].
*In trêde live-actiontillefyzjesearje dy't yn [[desimber]] [[2020]] oankundige waard, wie ''[[Rangers of the New Republic]]'', dat spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Nije Republyk]], koart nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. It is de bedoeling dat de ferhaalline fan ''Rangers of the New Republic'' dy fan ''[[The Mandalorian]]'', ''[[The Book of Boba Fett]]'' en ''[[Ahsoka (tillefyzjesearje)|Ahsoka]]'' kruse sil. Yn [[novimber]] [[2021]] waard bekend dat ''Rangers of the New Republic'' noch &quot;yn 'e wachtkeamer&quot; siet, mei't [[Kathleen Kennedy (produsinte)|Kathleen Kennedy]], de [[algemien direktrise]] fan [[Lucasfilm]], sei dat de produksje it punt noch net berikt hie dêr't oergien waard ta it skriuwen fan senario's.
*Yn [[febrewaris]] [[2022]] waard yn 'e [[media]] gewach makke fan it bestean fan plannen foar in noch nammeleaze nije ''Star Wars''-searje dy't gebrûk makke fan 'e [[wurktitel]] ''Grammar Rodeo''. Dy sil, krekt as ''[[The Acolyte (tillefyzjesearje)|The Acolyte]]'', yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]] spylje. De opnamen foar dizze searje soene neffens de berjochten al yn [[juny]] [[2022]] úteinsette kinne, mar in formele oankundiging fan 'e searje waard pas ferwachte yn [[maaie]] fan dat jier. 

Ferskate oare plande live-actiontillefyzjesearjes binne ûnderwilens skrast. ''Star Wars: Underworld'' wie in projekt dat yn [[2005]] betocht en yn [[2007]] troch [[George Lucas]] oankundige waard. It moast in spannende, tsjustere searje wurde oer bekende personaazjes as [[Han Solo]], [[Chewbacca]], [[Lando Calrissian]], [[Boba Fett]], [[C-3PO]] en [[keizer]] [[Palpatine]], mar mear praatsk as de ''Star Wars''-films en kwa ûntwikkeling wat mear útskaaiend nei in [[soapsearje]] (neffens Lucas sels). Yn [[2012]] waard bekend dat it projekt de [[wurktitel]] ''Star Wars: Underworld'' hie. Der wiene plannen foar mear as hûndert ôfleverings fan 42&amp;nbsp;minuten it stik, dêr't al fyftich [[senario's]] foar skreaun wiene. Nei de oankeap fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] waard it projekt lykwols stillein. De films ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' en ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]'' waarden letter ûntwikkele út skripts dy't skreaun wiene foar ôfleverings fan ''Star Wars: Underworld''.

In oar skrast ''Star Wars''-projekt is in live-actionsearje om it personaazje [[Cara Dune]] hinne. Sa'n searje waard, nei't der grute waard, yn [[novimber]] [[2020]] troch Lucasfilm yn omtinken nommen. Nei't [[Gina Carano]], dy't de rol fan Cara Dune fertolke yn 'e searje ''[[The Mandalorian]]'', yn [[novimber]] [[2020]] en [[febrewaris]] [[2021]] kontroversjele berjochten op [[sosjale media]] sette, kappe Disney alle bannen mei har troch en wie in searje oer har personaazje fan 'e baan.

===Tekenfilmsearjes===
De ''Star Wars''-franchise omfettet in grut tal [[tekenfilmsearje]]s. De earste beide dêrfan datearje út 'e [[1980-er jierren]], doe't [[Nelvana]], de [[tekenfilmstudio]] dy't it animaasjesegmint fan 'e ''[[Star Wars Holiday Special]]'' makke hie, oansocht waard om in pear tekenfilmsearjes te produsearjen oer de [[androïde]]n [[R2-D2]] en [[C-3PO]] en oer de skattige [[Ewoks]] fan 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Nije tekenfilmsearjes ferskynden yn 'e [[2000-er jierren]], wêrûnder twa (mei frijwol gelikense titels) oer de [[Kloane-oarloggen]]. (Dêrfan bleau lykwols, nei de oernamme fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] yn [[2012]], allinne de lêste [[kanon (kultuer)|kanonyk]].)

====''Star Wars: Droids''====
[[File:Star_Wars_Droids_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Droids]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Droids}}
''Star Wars: Droids'' wie in tekenfilmsearje [[bernesearje|foar bern]] út [[1985]] dy't ien [[seizoen (omrop)|seizoen]] rûn. Der waarden 13 [[ôflevering]]s fan likernôch 22 [[minuten]] it stik makke, yn [[juny]] [[1986]] oanfolle troch in [[tillefyzjespecial]] (''Star Wars: Droids – The Great Heep'') mei in spyldoer fan in [[oere]]. De searje folget de aventoeren fan 'e sympatike [[androïde]]n [[R2-D2]] en [[C-3PO]] en spilet yn it gat fan krapoan tweintich jier dat bestiet tusken de ein fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en it begjin fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn. ''Star Wars: Droids'' waard tegearre mei de kwalitatyf bettere sustersearje ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]'' op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch [[American Broadcasting Company|ABC]] yn it ramt fan it saneamde ''Ewoks and Droids Adventure Hour''. 

====''Ewoks''====
[[File:Star_Wars_Ewoks_logo.png|right|thumb|200px|It logo fan ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]''.]]
{{Apart|Ewoks (tillefyzjesearje)}}
''Ewoks'', soms ek wol ''Star Wars: Ewoks'' neamd, wie in tekenfilmsearje foar bern dy't twa seizoenen rûn, fan [[1985]] oant [[1986]]. Der waarden 26 ôfleverings fan 22 minuten it stik makke. De searje folge de aventoeren fan 'e [[Ewoks]], de skattige [[bûtenierdske wêzens]] dy't libje op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]]. Dy wiene yn [[1983]] yntrodusearre wurden yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' en neitiid útwurke yn 'e [[tillefyzjefilm]]s ''[[Caravan of Courage: An Ewok Adventure]]'' ([[1984]]) en ''[[Ewoks: The Battle for Endor]]'' ([[1985]]). De searje spilet tusken ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn. ''Ewoks'' waard tegearre mei de kwalistatyf mindere sustersearje ''[[Star Wars: Droids]]'' op 'e Amerikaanske tillefyzje útstjoerd troch [[American Broadcasting Company|ABC]] yn it ramt fan it saneamde ''Ewoks and Droids Adventure Hour'', en letter allinne as ''The All-New Ewoks''.
[[File:Star_Wars_Clone_Wars_Logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)|Star Wars: Clone Wars]]''.]]

====''Star Wars: Clone Wars'' (2003)====
{{Apart|Star Wars: Clone Wars (tillefyzjesearje út 2003)}}
''Star Wars: Clone Wars'' wie in tekenfilmsearje dy't trije seizoenen rûn, fan [[2003]] oant en mei [[2005]]. De rige waard makke nei it útkommen fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' yn [[2002]] en borduerret fuort op 'e [[Kloane-oarloggen]], wêrfan't it begjin yn dy film toand wurdt. De searje folget de aventoeren fan ferskate [[Jedi|Jedi-ridders]] dy't, stipe troch de [[klonen|kloan]]soldaten, de striid oanbine mei de [[Sith]] en de [[androïde]]legers fan 'e Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels. De ferhaallinen wiene bedoeld as oanrin nei de film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', dy't doe noch net útkommen wie. 

Der waarden yn totaal 25 ôfleverings fan 'e searje makke, dy't yn 'e earste beide seizoenen elts 2 oant 3 minuten lang wiene, mar de fiif ôfleverings fan seizoen&amp;nbsp;3 hiene in spyldoer fan 12 minuten it stik. ''Star Wars: Clone Wars'' waard oarspronklik útstjoerd op it [[Cartoon Network]] en wûn twaris de [[Emmy Award]] foar bêste animaasjeprogramma. Nei de oername fan [[Lucasfilm]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] yn [[2012]] gie men mei it ''Star Wars''-ferhaal in oare kant út en sûnt wurde de foarfallen yn ''Star Wars: Clone Wars'' net mear beskôge as behearrend ta de ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]].

====''Star Wars: The Clone Wars'' (2008)====
[[File:The_Clone_Wars_Logo_Rouge.png|right|thumb|180px|It logo fan ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)}}
''Star Wars: The Clone Wars'' wie de earste tekenfilmsearje dy't troch ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] sels produsearre waard fia de spesjaal dêrfoar oprjochte [[tekenfilmstudio]] [[Lucasfilm Animation]]. De searje spilet tusken ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;II&amp;nbsp;– Attack of the Clones]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' yn, en folget de aventoeren en ferrjochtings fan [[Anakin Skywalker]] ([[Matt Lanter]]), [[Obi-Wan Kenobi]] ([[James Arnold Taylor]]) en oare Jedi-ridders ûnder de [[Kloane-oarloggen]]. De [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'', dy't yn [[2008]] yn 'e [[bioskopen]] útbrocht waard, tsjinne teffens as [[pilotôflevering]] foar dizze searje.

''Star Wars: The Clone Wars'' wie in langrinnende searje, dêr't 133 ûnderskate ôfleverings fan makke waarden fan likernôch 22 minuten it stik, ferdield oer seis tillefyzjeseizoenen fan [[2008]] oant en mei [[2014]]. Dêrfan waarden de earste fiif seizoenen útstjoerd troch it [[Cartoon Network]], wylst it sechsde publisearre waard fia de streamingtsjinst [[Netflix]]. In sânde seizoen waard nei in hiaat fan seis jier yn [[2020]] makke en ferspraat fia [[Disney+]], de eigen streamingtsjinst fan [[The Walt Disney Company]]. De ôfleverings fan 'e lêste beide seizoenen, dy't har net mear hoegden te hâlden oan tillefyzjeskema's, hiene in langere spyldoer, fan tusken de 24 en 26 minuten. ''Star Wars: The Clone Wars'' wûn 5 [[Emmy]]s.

====''Star Wars: Rebels''====
[[File:Logo_Star_Wars_Rebels_schwarz.svg|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Rebels]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Rebels}}
''Star Wars: Rebels'' is de earste [[kompjûteranimearre]] tekenfilmsearje fan 'e ''Star Wars''-franchise, dy't fan [[2014]] oant en mei [[2018]] fjouwer seizoenen lang rûn en oarspronklik útstjoerd waard op it [[tillefyzjekanaal]] [[Disney XD]]. De searje folget in groepke fersetsstriders fan it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] en harren aventoeren yn 'e jierren dy't foarôfgean oan 'e foarfallen yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. Der waarden yn totaal 75 ôfleverings makke, ynklusyf in [[koarte film|koarte]] [[tillefyzjefilm]] mei de spyldoer fan in oere as pilotôflevering fan elts seizoen. Dat wiene: ''Spark of Rebellion'' ([[2014]]), ''The Siege of Lothal'' ([[2015]]), ''Steps into Shadow'' ([[2016]]) en ''Heroes of Mandalore'' ([[2017]]). ''Star Wars: Rebels'' wûn twaris de [[Saturn Award]] foar bêste animearre searje of film op 'e tillefyzje.
[[File:Star_Wars_Blips_logo.png|left|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Blips]]''.]]

====''Star Wars: Blips''====
''Star Wars: Blips'' is in tekenfilmsearje út [[2017]], dy't makke waard ta [[promoasje (marketing)|promoasje]] fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''. Der waarden acht ôfleverings fan 'e searje makke, dy't fan [[maaie]] oant [[septimber]] [[2017]] fergees ferspraat waarden fia [[YouTube]]. De searje giet oer [[androïde]]n lykas [[BB-8]] en [[R2-D2]], en teffens oer [[porg]]s, [[fûgel]]-eftige [[bisten]] fan 'e planeet Ahch-To út 'e film ''The Last Jedi''.

====''Star Wars: Foces of Destiny''====
[[File:Forcesofdestinylogo.jpg|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Forces of Destiny]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Forces of Destiny}}
''Star Wars: Forces of Destiny'' is in tekenfilmsearje dy't twa seizoenen rûn, fan [[2017]] oant [[2018]]. Der waarden yn totaal 32 ôfleverings makke, dy't elts 2 oant 3 minuten lang wiene. De ferhalen spilen yn ferskate tiidrekken fan it ''Star Wars''-hielal en giene oer de [[frou]]like [[personaazje]]s út 'e franchise, lykas [[Leia Organa|prinsesse Leia]], [[Padmé Amidala]], [[Jyn Erso]], [[Ahsoka Tano]], [[Rey (Star Wars)|Rey]], [[Sabine Wren]], [[Hera Syndulla]], [[Qi'ra]] en [[Rose Tico]]. Krekt as ''[[Star Wars: Blips]]'' waard ek ''Star Wars: Forces of Destiny'' ferspraat fia [[YouTube]].
[[File:Galaxy_of_Adventures_logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Galaxy of Adventures]]''.]]

====''Star Wars: Galaxy of Adventures''====
''Star Wars: Galaxy of Adventures'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't fan [[2018]] oant en mei [[2020]] twa seizoenen rûn. Der waarden yn totaal 55 ôfleverings fan makke, elts mei in spyldoer fan likernôch 3 minuten it stik. De searje makke gebrûk fan in stilearre foarm fan [[tekenfilm|animaasje]] om wichtige [[sêne]]s út 'e ''Star Wars''-franchise op 'e nij stal te jaan, mei in ynliedende [[voice-over]] troch [[Dante Basco]] en fierders [[lûd|audio]] fan 'e oarspronklike live-actionfilms. ''Star Wars: Galaxy of Adventures'' waard ferspraat fia it [[YouTube]]-kanaal fan 'e [[webside]] ''StarWarsKids.com''. 
{{clearleft}}
====''Star Wars: Resistance''====
[[File:Star_Wars_Resistance_logo.jpg|right|thumb|270px|It logo fan ''[[Star Wars: Resistance]]''.]]
{{Apart|Star Wars: Resistance}}
''Star Wars: Resistance'' is in [[trijediminsjonaal|3D]]-[[kompjûteranimearre]] tekenfilmsearje foar bern dy't fan [[2018]] oant en mei [[2020]] twa seizoenen rûn. De searje spilet yn it tiidrek fan 'e opkomst fan 'e [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], koart foàr en ek tagelyk mei de foarfallen út 'e films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''. De ferhalen folgje de aventoeren fan Kazuda Xiono, in [[piloat]] fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. ''Star Wars: Resistance'' bestie út 40 ôfleverings fan 22&amp;nbsp;minuten it stik, oanfolle mei 12 koarte filmkes mei in spyldoer fan inkele minuten. De haadsearje waard foar it earst útstjoerd op 'e [[tillefyzjestjoerder]]s [[Disney Channel]] en [[Disney XD]], wylst de koarte filmkes yn [[desimber]] [[2018]] fergees fia it [[YouTube]]-kanaal fan it Disney Channel ferspraat waarden. ''Star Wars: Resistance'' wûn yn [[2019]] de [[Saturn Award]] foar bêste animaasjesearje op 'e tillefyzje.
[[File:Star_Wars_Roll_Out_Logo.png|left|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Roll Out]]''.]]

====''Star Wars: Roll Out''====
''Star Wars: Roll Out'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't ien seizoen rûn, fan [[2019]] oant en mei [[2020]]. Der waarden yn totaal 16 ôfleverings makke, mei in spyldoer fan inkele minuten it stik. De filmkes jouwe de [[haadpersoan]]en fan 'e ''Star Wars''-franchise wer yn [[bol]]foarm, sa't de [[androïde]] [[BB-8]] der altyd al útsjocht, en meitsje fierders gebrûk fan in bernefreonlike [[cut-outanimaasje]]styl. ''Star Wars: Roll Out'' waard ferspraat fia de webside en it [[YouTube]]-kanaal fan ''StarWarsKids.com''.

====''Star Wars: Galaxy of Creatures''====
[[File:Star_Wars_Galaxy_of_Creatures_Logo.png|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: Galaxy of Creatures]]''.]]
''Star Wars: Galaxy of Creatures'' is in tekenfilmsearje foar bern dy't yn [[2021]] ien seizoen rûn. Der waarden 12 ôfleverings makke, dy't elts in spyldoer hiene fan inkele minuten. De filmkes folgje de [[androïde]] SF-R3 (&quot;Aree&quot;) wylst er by syn [[reizen]] troch it [[Stjerrestelsel]] [[kennis]] opdocht oer de [[fauna]] fan ûnderskate planeten. ''Star Wars: Galaxy of Creatures'' waard ferspraat fia de webside fan ''StarWarsKids.com''.
[[File:Star_Wars_Visions_Logo.png|left|thumb|200px|It logo fan ''[[Star Wars: Visions]]''.]]

====''Star Wars: Visions''====
{{Apart|Star Wars: Visions}}
''Star Wars: Visions'' is in tekenfilmsearje út [[2021]] yn [[Japan]]ske [[anime]]styl, dy't bestiet út njoggen ôfleverings mei in spyldoer fan 13 oant 22 minuten it stik. It is eins in soarte fan [[blomlêzing]], mei't eltse ôflevering makke is troch oare [[animator]]s en in oar ûnderwerp behannelet. Se spylje allegearre yn it ''Star Wars''-hielal, mar binne net beheind ta [[kanon (kultuer)|kanonike]] tiidlinen. ''Star Wars: Visions'' waard yn twa [[talen]] ([[Ingelsk]] en [[Japansk]]) ferspraat fia [[Disney+]], de eigen [[streaming media|streamingtsjinst]] fan [[The Walt Disney Company]]. 

====''Star Wars: The Bad Batch''====
[[File:Star_Wars_The_Bad_Batch_logo.png|right|thumb|170px|It logo fan ''[[Star Wars: The Bad Batch]]''.]]
{{Apart|Star Wars: The Bad Batch}}
''Star Wars: The Bad Batch'' is in tekenfilmsearje dy't yn [[2021]] úteinsette en anno [[2022]] dwaande is mei it twadde seizoen. De rige spilet fuort nei ôfrin fan 'e [[Kloane-oarloggen]] en de fêstiging fan it [[Galaktysk Keizerryk]], lykas werjûn oan 'e ein fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]''. It ferhaal folget in [[geweargroep]] fan fiif eardere kloansoldaten, de &quot;minne kloft&quot; (''bad batch'') út 'e titel, wylst se as [[hierling]]en it Stjerrestelsel troch reizgje. It earste seizoen fan 'e searje omfette 16 ôfleverings mei in spyldoer fan 23 minuten it stik. ''Star Wars: The Bad Batch'' wurdt ferspraat fia [[Disney+]].

====Oare takomstige, mooglike en skraste tekenfilmsearjes====
''Star Wars: Detours'' is in [[tekenfilm|animearre]] [[parody]]searje fan ''Star Wars'', dy't makke waard troch de betinkers fan 'e [[satirysk]]e tekenfilmrige ''[[Robot Chicken]]''. De produksje begûn yn [[2012]], doe't de [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] noch selsstannich wie. Der waarden 39 ôfleverings makke en senario's skreaun foar noch 62 oaren. Nei de oername fan Lucasfilm troch [[The Walt Disney Company|Disney]], letter yn [[2012]], foel it projekt lykwols yn ûngenede. By Disney seach men der neat yn, dat yn [[2013]] waard it foar ûnbeskate tiid stillein. De al makke ôfleverings waarden nea útstjoerd.

===Tillefyzjekwis===
====''Star Wars: Jedi Temple Challenge''====
''[[Star Wars: Jedi Temple Challenge]]'' wie in [[websearje]] út [[2020]] yn 'e foarm fan in [[tillefyzjekwis]] [[berneprogramma|foar bern]], ûntwikkele en produsearre troch de [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. Yn it [[tillefyzjeprogramma|programma]] namen bern it tsjininoar op as [[Jedi|Jedi Padawan]]s (learling-Jedi's) by in rige [[hindernisbanen]] en [[kennis]]testen om 'e titel fan [[Jedi|Jedi-ridder]] te winnen. De kwis waard presintearre troch [[Ahmed Best]], de akteur dy't de rol fan [[Jar Jar Binks]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|''Star Wars''-prequeltrilogy]]. Best wie yn 'e kwis net himsels, mar spile ynstee de rol fan Jedi-master Kelleran Beq, dy't, bystien troch de [[androïde]]n AD-3 en LX-R5, as [[mentor]] fan 'e dielnimmers fungearre. ''Star Wars: Jedi Temple Challenge'' waard distribuëarre fia de [[webside]] ''StarWarsKids.com'' en rûn ien [[seizoen (omrop)|seizoen]].
[[File:Star Wars - Darth Vader.jpg|left|thumb|250px|De [[kultureel ikoan|ikoanyske]] [[helm (holdeksel)|helm]] en [[cape]] fan [[antagonist]] [[Darth Vader]].]]

==Radio==
''Star Wars'' waard al ier adaptearre ta in [[harkspul]] op [[radio]]. [[George Lucas]], dy't in [[fan (persoan)|fan]] wie fan KUSC-FM, it [[radiostasjon]] fan 'e [[Universiteit fan Súdlik Kalifornje]], dêr't er [[studearre]] hie, ferkocht de radiorjochten op syn films foar de [[symboal]]yske priis fan $1 oan dy stjoerder, ynklusyf de rjochten op it gebrûk fan 'e [[soundtrack]] fan [[John Williams (komponist)|John Williams]] en de [[special effects|lûdseffekten]] fan [[Ben Burtt]]. KUSC-FM dielde de rjochten mei it Amerikaanske nasjonale radionetwurk [[National Public Radio]] (NPR), dêr't it bannen mei ûnderhold. Nettsjinsteande de rynske opstelling fan Lucas moast NPR dochs noch [[senario's]] foar de harkspullen skriuwe litte, [[stimakteur]]s oannimme en [[soundstage|studioromte]] hiere foar in totaal [[budget]] fan $200.000. Mei't dat jild by de [[steatsomrop|publike omrop]] net foarhâns wie, makke NPR der in [[ko-produksje]] fan yn gearwurking mei de [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[BBC]], dy't in in lange tradysje fan 'e produksje fan harkspullen hie.

It earste harkspul, ''[[Star Wars (harkspul)|Star Wars]]'', wie in trettjindielige adaptaasje fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', en waard útstjoerd yn [[1981]]. [[Mark Hamill]] en [[Anthony Daniels]] sprieken dêrfoar de rollen yn (fan [[Luke Skywalker]], resp. [[C-3PO]]) dy't se yn 'e film ek spile hiene. De oare rollen waarden troch akteurs ynsprutsen dy't net ta de oarspronklike [[cast]] heard hiene. It harkspul wie in oerweldigjend súkses, en fan gefolgen waard yn [[1983]] in twadde harkspul makke, ''[[The Empire Strikes Back (harkspul)|The Empire Strikes Back]]'', op basis fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]''. Behalven Hamill en Daniels die dêr fan 'e oarspronklike cast fan 'e film ek [[Billy Dee Williams]] oan mei, dy't de rol fan [[Lando Calrissian]] ynspriek. De trêde film út 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]], ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' waard yn [[1996]] op NPR adaptearre ta it harkspul ''[[Return of the Jedi (harkspul)|Return of the Jedi]]''.
[[File:10.12.12TimothyZahnByLuigiNovi3.jpg|right|thumb|220px|[[Skriuwer]] [[Timothy Zahn]], dy't begjin [[1990-er jierren]] mei syn [[Thrawn Trilogy|''Thrawn''-trilogy]] de heal yndodde ''Star Wars''-franchise wekker skodde.]]

==Literatuer==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle [[boek]]en (en [[lústerboek]]en), dy't yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise útbrocht binne, [[:en:List of Star Wars books|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
[[Literatuer]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise waard oant [[1999]] útjûn troch [[Bantam Books]] en neitiid troch [[Del Rey Books|Del Rey]]. De publikaasje fan sokke boeken begûn al yn [[1976]], mei't de [[ferboeking]] fan 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' krapoan in jier earder ferskynde as de eigentlike film. De [[roman]] hiet yn 't earstoan ''[[Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker]]'', hoewol't it letter omneamd waard ta ''Star Wars: A New Hope''. It [[boek]] waard taskreaun oan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]], mar wie eins it wurk fan [[ghostwriter]] [[Alan Dean Foster]]. Dyselde skreau ek in ferfolchroman, ''[[Splinter of the Mind's Eye]]'', dy't yn [[1978]] útkaam. De ferboekings fan 'e films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' waarden yn [[1980]] en [[1983]] skreaun troch [[Donald F. Glut]], resp. [[James Kahn]]. Oare iere ''Star Wars''-romans wiene ''[[The Han Solo Adventures]]'', in [[trilogy]] fan [[Brian Daley]] dy't yn [[1979]] en [[1980]] ferskynde, en ''[[The Adventures of Lando Calrissian]]'', ek in trilogy, dy't yn [[1983]] skreaun waard troch [[L.&amp;nbsp;Neil Smith]].

Tsjin 'e ein fan 'e [[1980-er jierren]] wie ''Star Wars'' fierhinne yndodde. De [[bestseller]]trilogy ''[[Thrawn Trilogy|Thrawn]]'', fan [[Timothy Zahn]], wurdt rûnom beskôge as it wurk dat de franchise wer wekker skodde. Dêrfan ferskynde ''[[Heir to the Empire]]'' yn [[1991]], ''[[Dark Force Rising]]'' yn [[1992]] en ''[[The Last Command (roman)|The Last Command]]'' yn [[1993]]. ''Heir to the Empire'' berikte sels it earste plak op 'e bestsellerlist fan ''[[The New York Times]]''. Zahn yntrodusearre nije [[personaazje]]s dy't al gau tige [[populêr]] waarden, lykas [[grutadmiraal Thrawn]], [[Mara Jade]] en [[Talon Karrde]]. Yn 'e trilogy, dy't spilet nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'', moatte [[Luke Skywalker]], [[Leia Organa|prinsesse Leia]] en [[Han Solo]] it opnimme tsjin it [[strategy]]sk [[sjeny (persoan)|sjeny]] Thrawn, ien fan 'e heechste ofsieren fan 'e eardere [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]], dy't fan doel is it Stjerrestelsel ûnder syn macht te bringen. Hoewol't de ''Thrawn''-trilogy yn [[2014]] troch [[The Walt Disney Company|Disney]] [[retcon]]d en ta in &quot;[[leginde]]&quot; fan ''Star Wars'' (''Star Wars'' Legend) ferklearre waard, doek it personaazje fan Thrawn yn [[2016]] wer op yn in [[ôflevering]] fan it trêde [[seizoen (omrop)|seizoen]] fan 'e [[kanon (kultuer)|kanonike]] [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: Rebels]]'', wêrnei't Zahn úteinsette mei it skriuwen fan nije romans oer de grutadmiraal.
[[File:A laughing James Earl Jones.jpg|left|thumb|160px|[[James Earl Jones]] spriek mei syn djippe [[bas (sjongstim)|bas]] it [[kultureel ikoan|ikoanyske]] [[stim]]lûd fan [[Darth Vader]] yn.]]

Ferskate oare wichtige ''Star Wars''-romans datearje ek út 'e [[1990-er jierren]]. Dêrby giet it û.m. om ''[[The Truce at Bakura]]'' fan [[Kathy Tyers]], út [[1994]], ''[[Children of the Jedi]]'' fan [[Barbara Hambly]], út [[1995]], en de ''[[The Jedi Academy (trilogy)|Jedi Academy]]''-trilogy fan [[Kevin J. Anderson]], út [[1994]], dy't de dielen ''[[Jedi Search]]'', ''[[Dark Apprentice]]'' en ''[[Champions of the Force]]'' omfettet. Anderson skreau mei [[Rebecca Moesta]] tusken [[1995]] en [[1998]] ek de fjirtjindielige ''[[Young Jedi Knights]]''-romansearje. Yn ''[[The Courtship of Princess Leia]]'', fan [[Dave Wolverton]], út [[1994]], nimt Leia yn omtinken om út praktyske redens te [[trouwen]] mei de [[rykdom|smoarrike]] [[prins]] Isolder fan 'e machtige planeet Hapes, mar op 't langelêst sjocht se dêrfan ôf en kiest se foar Han Solo, wylst Isolder in oare leafde fynt. Yn ''[[Star Wars: Shadows of the Empire|Shadows of the Empire]]'', in roman fan [[Steve Perry (skriuwer)|Steve Perry]] út [[1996]] dy't diel útmakke fan in multymediaprojekt mei deselde namme, wurdt it personaazje fan 'e [[gangster]] [[prins Xizor]] yntrodusearre, dy't letter yn ferskate oare wurken weromkeare soe.

Lettere ''Star Wars''-literatuer fan namme omfiemet û.m. de njoggendielige romansearje ''[[Star Wars: X-wing]]'', dy't fan [[1996]] oant [[1999]] troch [[Michael Stackpole]] en [[Aaron Alliston]] skreaun waard, de njoggentjindielige searje ''[[The New Jedi Order]]'', dêr't tusken [[1999]] en [[2003]] oan gearwurke waard troch ferskate [[auteur]]s, en trije rigen fan [[Jude Watson]]: it achttjindielige ''[[Jedi Apprentice]]'' ([[1999]]-[[2002]]), it alvedielige ''[[Jedi Quest]]'' ([[2001]]-[[2004]]), en it tsiendielige ''[[Star Wars: The Last of the Jedi|The Last of the Jedi]]'' ([[2005]]-[[2008]]). Yn ''The New Jedi Order'', dat likernôch in fearnsiuw nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' spilet, wurde de Yuuzhan Vong yntrodusearre, in machtich ras fan [[bûtenierdske wêzens]] fan bûten it Stjerrestelsel, dy't fan doel binne om it hiele Stjerrestelsel te feroverjen. ''Jedi Apprentice'' folget de aventoeren fan [[Obi-Wan Kenobi]] en syn master [[Qui-Gon Jinn]] yn 'e jierren foarôfgeande oan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''. ''The Last of the Jedi'', dat suver direkt spilet nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', folget de ferrjochtings fan Obi-Wan, [[Yoda]] en de oare oerlibjende [[Jedi]] nei de fêstiging fan it [[Galaktysk Keizerryk]] en de [[Grutte Suvering fan de Jedi|hast folsleine útrûging fan 'e Jedi-oarder]].

==Strips==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle [[strip]]s, dy't yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise útbrocht binne, [[:en:Star Wars comics|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
[[Strip]]s yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise ferskynden fan [[1977]] oant [[1986]] by [[útjouwerij]] [[Marvel Comics]]. De ierste ''Star Wars''-strips waarden fan [[1977]] oant [[1979]] publisearre yn it Marvel-blêd ''[[Pizzazz]]''. Mids [[1980-er jierren]] [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearren]] de [[tekenfilmsearje]]s ''[[Star Wars: Droids]]'' en ''[[Ewoks (tillefyzjesearje)|Ewoks]]'' de rige ''[[Star Comics]]'' by Marvel. 

Oan 'e ein fan it [[desennium]] waard de [[lisinsje]] oernommen troch [[Dark Horse Comics]], dat ferskate populêre en ynfloedrike ''Star Wars''-strips publisearre, lykas ''[[Dark Empire (Star Wars)|Dark Empire]]'' ([[1991]]-[[1995]]), ''[[Tales of the Jedi]]'' ([[1993]]-[[1998]]), ''[[X-wing Rogue Squadron]]'' ([[1995]]-[[1998]]), ''[[Star Wars: Republic]]'' ([[1998]]-[[2006]]), ''[[Star Wars Tales]]'' ([[1999]]-[[2005]]), ''[[Star Wars: Empire]]'' ([[2002]]-[[2006]]) en ''[[Knights of the Old Republic]]'' ([[2006]]-[[2010]]).
[[File:Stormtroopers march 2.jpg|thumb|right|250px|In optocht fan ''Star Wars''-[[fan (persoan)|fans]] ferklaaid as [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike]] [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]].]]

Nei't [[Lucasfilm]] yn [[2012]] oernommen wie troch [[The Walt Disney Company]], waard yn [[2014]] oankundige dat de striplisinsje fan ''Star Wars'' per [[2015]] weromkeare soe nei Marvel Comics, mei't Disney yn [[2009]] [[Marvel Entertainment]], de [[memme-ûndernimming]] fan dy útjouwerij, oankocht hie. De earste nije publikaasjes fan ''Star Wars''-strips troch Marvel Comics wiene de striprigen ''[[Star Wars (stripalbum út 2015)|Star Wars]]'' en ''[[Star Wars: Darth Vader]]'' en de stripminysearje ''[[Star Wars: Princess Leia]]'', allegear út of begjinnend yn [[2015]].

==Muzyk==
:&lt;small&gt;[[Image:1rightarrow.png|15px]] Foar mear ynformaasje oer it ûnderwerp [[muzyk]] yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise, sjoch [[:en:Music of Star Wars|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].&lt;/small&gt;
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne de folgjende [[soundtrack]]albums ferskynd:
*1977 – ''[[Star Wars (soundtrack)|Star Wars]]'' &lt;small&gt;(neitiid mei weromwurkjende krêft omneamd ta ''Star Wars: Episode IV – A New Hope'')&lt;/small&gt;
*1980 – ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back (soundtrack)|Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
*1983 – ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi (soundtrack)|Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
*1999 – ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace (soundtrack)|Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
*2002 – ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones (soundtrack)|Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
*2005 – ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith (soundtrack)|Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
*2015 – ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens (soundtrack)|Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
*2016 – ''[[Rogue One: A Star Wars Story (soundtrack)|Rogue One: A Star Wars Story]]'' 
*2017 – ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi (soundtrack)|Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
*2018 – ''[[Solo: A Star Wars Story (soundtrack)|''Solo: A Star Wars Story]]''
*2019 – ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker (soundtrack)|Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''

[[Komponist|Filmkomponist]] [[John Williams (komponist)|John Williams]] is de auteur fan 'e [[soundtrack]]s fan alle njoggen films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]''. Ta syn wurk hearre ferskate tige bekend [[meldij]]en, lykas ''[[Star Wars (Main Title)]]'', ek wol ''Luke's Theme'' neamd ([[:en:File:StarWarsMainThemeSnippet.mid|beharkje]]), ''[[Star Wars (Main Title)|Star Wars Secondary Theme]]'' ([[:en:File:Star Wars main theme second subject.mid|beharkje]]), ''Obi-Wan Kenobi's Theme'' ([[:en:File:Star Wars Obi-Wan Kenobi theme.mid|beharkje]]), ''Princess Leia's Theme'' ([[:en:File:Princess Leia's Theme.MID|beharkje]]), ''Han Solo and the Princess'' ([[:en:File:HanSoloandPrincessSnippet.mid|beharkje]]), de ''Rebel Fanfare'' ([[:en:File:Rebel Fanfare.MID|beharkje]]), en ''[[The Imperial March]]'' (&quot;De Keizerlike Mars&quot;), ek wol ''Darth Vader's Theme'' neamd: 
&lt;score lang=&quot;lilypond&quot; sound=&quot;1&quot;&gt;
{\key g \minor
\time 4/4
&lt;bes d' g'&gt; &lt;bes d' g'&gt; &lt;bes d' g'&gt; &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16
&lt;bes d' g'&gt;4 &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16 &lt;bes d' g'&gt;2
&lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;g' bes' d''&gt;4 &lt;ges' bes' ees''&gt;8. bes'16
&lt;bes ees' ges'&gt;4 &lt;ges bes ees'&gt;8. bes'16 &lt;bes d' g'&gt;2
}
&lt;/score&gt;

Nei ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' liet de ûnderwilens op jierren rekke Williams witte net mear foar meiwurking oan fierdere ''Star Wars''-films beskikber te wêzen. De soundtrack fan 'e [[lange film|lange]] [[tekenfilm]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]'' waard komponearre troch [[Kevin Kiner]], en de soundtracks fan 'e [[spin-off]]-films ''[[Rogue One: A Star Wars Story|Rogue One]]'' en ''[[Solo: A Star Wars Story|Solo]]'' waarden makke troch [[Michael Giacchino]], resp. [[John Powell (filmkomponist)|John Powell]]. Alle trije makken se dêrby gebrûk fan earder wurk fan Williams.
[[File:Golden Canyon Entrance (3812561628).jpg|right|thumb|250px|[[Death Valley]], yn [[Kalifornje]], dêr't guon fan 'e [[sêne]]s op [[Tatooine]] opnommen waarden.]]

==Fideospultsjes==
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne ek gâns [[fideospultsje]]s ferskynd, neffens in telling út [[2017]] mear as hûndert. Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle ''Star Wars''-fideospultsjes [[:en:Star Wars video games|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].

==Rollespullen==
Yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise binne ferskate [[rollespul]]len útbrocht. De wichtichsten binne:
*1987–1999: ''[[Star Wars: The Roleplaying Game]]''
*2000–2010: ''[[Star Wars Roleplaying Game (Wizards of the Coast)|Star Trek Roleplaying Game]]'', útbrocht troch [[Wizards of the Coast]]
*2012–2019: ''[[Star Wars Roleplaying Game (Fantasy Flight Games)|Star Trek Roleplaying Game]]'', útbrocht troch [[Fantasy Flight Games]]
Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle ''Star Wars''-rollespullen [[:en:Star Wars role-playing games|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].
[[File:Amidala's Throne Room costume.jpg|left|thumb|180px|Ien fan 'e [[jurk]]en fan [[Padmé Amidala]] út ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]''.]]

==Multymediaprojekten==
Multymediaprojekten besteane út wurken dy't yn ferskate soarten media publisearre wurde; de ''Star Wars''-franchise omfiemet ferskaten fan sokke projekten. Sa wie ''[[Star Wars: Shadows of the Empire]]'' ([[1996]]), dat yn 'e ynterne [[gronology]] fan 'e franchise spilet tusken de films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' yn, in multymediaprojekt dat bestie út in [[roman]] fan [[Steve Perry (skriuwer)|Steve Perry]], in rige [[strip]]albums, in [[fideospultsje]] en in stikmannich [[action figure]]s. 

''[[Star Wars: The Force Unleashed (projekt)|Star Wars: The Force Unleashed]]'' ([[2008]]-[[2010]]), dat spile tusken de films ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'' en ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' yn, wie in soartgelikens projekt, besteande út in roman, fideospultsjes út [[2008]] en [[2010]], in [[grafyske roman]], in [[rollespul]] en in [[boartersguod]]rige. 

''[[Star Wars: The High Republic]]'' (fan [[2020]] ôf) is krekt sa'n multymediaprojekt. It spilet yn it tiidrek fan 'e [[Galaktyske Republyk|Hege Republyk]], likernôch 200 jier foar de foarfallen yn 'e films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'', en is ferdield yn trije fazen: ''Light of the Jedi'' ([[2020]]-[[2022]]), ''Quest of the Jedi'' (fan [[2022]] ôf) en ''Trials of the Jedi'' (tiid noch ûnbekend). In subprojekt fan ''Star Wars: The High Republic'' is ''Star Wars: The Great Disaster'', oer de ynfal yn 'e [[Galaktyske Republyk]] fan 'e [[antagonist]]yske &quot;romte-[[Wytsingen]]&quot; de Nihil, en it regaad meitsjen troch de [[Jedi]]. ''Star Wars: The High Republic'' omfettet romans, [[koarte ferhalen]], [[strip]]s, [[lústerboek]]en en fideospultsjes.
[[File:Ahsoka Tano costume.jpg|right|thumb|250px|In ''Star Wars''-[[fan (persoan)|fan]] ferklaaid as it [[personaazje]] [[Ahsoka Tano]].]]

==Tydskriften==
''[[Star Wars Insider]]'' is it offisjele [[tydskrift]] fan 'e ''Star Wars''-franchise, dat ienris yn 'e fjouwer [[moanne (tiid)|moannen]] útjûn wurdt. It begûn yn [[1987]] as it [[orgaan (tydskrift)|orgaan]] fan [[The Lucasfilm Fan Club]] en krige yn [[1994]] syn hjoeddeistige [[titel (namme)|titel]]. De ynhâld fan it blêd beslacht [[artikel (publikaasje)|artikels]] oer nije en âlde ''Star Wars''-media, [[koarte ferhalen]] dy't spylje yn it ''Star Wars''-hielal, [[ynstjoerd brief|ynstjoerde brieven]] fan lêzers en it hielendal troch [[fan (persoan)|fans]] fan ''Star Wars'' gearstalde [[nijsbrief]] ''Bantha Tracks''. 

''Star Wars Insider'' hat in protte ferskillende [[útjouwerij|útjouwers]] hân, mar sûnt de midden fan 'e [[2000-er jierren]] wurdt it blêd útbrocht troch [[Titan Magazines]]. Behalven yn 'e [[Feriene Steaten]] en oare [[Ingelsk]]talige lannen, lykas [[Kanada]] en [[Austraalje (lân)|Austraalje]], wurdt ''Star Wars Insider'' ek troch ''Star Wars''-fans yn oare [[lannen en territoaria]] lêzen, mar net yn [[Dútslân]], dat syn eigen offisjele ''Star Wars''-blêd hat: ''Star Wars: Das offizielle Magazin''. Yn it [[Feriene Keninkryk]] bestie foarhinne ek in selsstannich blêd, ''Star Wars Magazine'', mar dat gie yn [[2007]] op yn ''Star Wars Insider''.
[[File:Ewan McGregor 2012.jpg|left|thumb|160px|[[Ewan McGregor]] spile yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] de rol fan [[Obi-Wan Kenobi]].]]

==Attraksjes yn ferdivedaasjeparken==
De earste attraksje yn in [[ferdivedaasjepark]] dy't basearre wie op ''Star Wars'' wie ''[[Star Tours]]'', dat yn [[1987]] iepen gie yn [[Disneyland]] yn [[Anaheim (Kalifornje)]]. Gâns oare attraksjes yn ferdivedaasjeparken fan [[The Walt Disney Company|Disney]] oer de hiele wrâld binne sûnt makke yn it ramt fan ''Star Wars''. Sjoch foar in folsleine en byholden list fan alle sokke attraksjes [[:en:List of Star Wars theme parks attractions|dizze side]] yn 'e [[Ingelske Wikipedy]].

==Merchandising==
It súkses fan 'e films fan 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] hie as gefolch dat ''Star Wars'' al yn 'e [[1980-er jierren]] ien fan 'e meast [[kommersjalisaasje|kommersjalisearre]] mediafranchises yn 'e wrâld waard. It bliek in geniale set te wêzen fan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] om by de produksje fan 'e [[Star Wars (film)|orizjinele film]] yn [[1977]] yn te stimmen mei in hap fan [[$]]500.000 út syn eigen [[salaris]] om yn ruil dêrfoar it folsleine eignerskip fan 'e [[merchandising]]rjochten op 'e franchise yn 'e hannen te krijen. Mear as alle [[opbringst (jild)|opbringsten]] fan films en tillefyzjesearjes hat dat him [[rykdom|smoarryk]] makke. Yn [[1987]] wie der mei de merchandising fan 'e oarspronklike filmtrilogy al $2,6&amp;nbsp;miljard fertsjinne; tsjin [[2012]] hie de merchandising om 'e earste seis films fan 'e ''[[Skywalker Saga]]'' hinne al $20&amp;nbsp;miljard opbrocht.

By de merchandising yn it ramt fan ''Star Wars'' kin men tinke oan [[boartersguod]]-[[ljochtsabel]]s en [[T-shirt]]s en oare [[klean]] bedrukt mei ''Star Wars''-[[yllustraasje]]s, -[[logo|logo's]] of -[[slogans]] (lykas ''May the Force by with you''). In [[ruilkaartspul]] ([[Star Wars Trading Cards|''Star Wars'' Trading Cards]]), waard sûnt [[1977]] produsearre troch [[Topps]]. Fan [[1995]] oant [[2001]] wie de [[lisinsje]] yn 'e hannen fan [[Decipher, Inc.]], dat it [[Star Wars Customizable Card Game|''Star Wars'' Customizable Card Game]] op 'e merk brocht. [[Pez dispenser]]s (apparaatsjes dy't lytse [[suertsje]]s ôfjouwe) waarden fan [[1997]] ôf yn 'e foarm fan ''Star Wars''-personaazjes makke. 
[[File:Star_Wars_-_The_Force_Awakens_cast_by_Gage_Skidmore.jpg|right|thumb|250px|De presintaasje fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' op 'e [[San Diego Comic-Con]] fan [[2015]].]]

De [[pop]]kes (&quot;[[action figure]]s&quot;) mei tabehear, dy't sûnt [[1977]] produsearre waarden troch [[Kenner Products]], wiene tige [[populêr]] (foar in list, sjoch [[:en:List of Kenner Star Wars action figures|hjirre]]). Tsjintwurdich binne de ierste edysjes fan dy popkes, mitsdat se noch yn 'e oarspronklike ferpakking sitte dy't nea iepenmakke is, tige weardefolle [[collector's item]]s. Sûnt de [[1990-er jierren]] is de [[lisinsje]] foar de produksje fan ''Star Wars''-action figures yn 'e hannen fan boartersguodprodusint [[Hasbro]].

It [[Denemark|Deenske]] boartersguodmerk [[Lego]] bemachtige yn [[1999]] in lisinsje om eigen produkten yn it ramt fan 'e ''Star Wars''-franchise te produsearjen. Ta [[promoasje (marketing)|promoasje]] fan dy [[Lego Star Wars|Lego ''Star Wars''-sets]] makke it bedriuw in rige [[koarte film|koarte]] [[tekenfilm]][[parody]]en en in [[animaasjefilm|animearre]] [[minysearje]]. De [[Lego Star Wars (fideospultsjesearje)|Lego ''Star Wars''-fideospultsjes]], dy't sûnt [[2005]] ferskynden, waarden troch de [[resinsint|kritisy]] rûnom love en ûntjoegen har ta grutte [[bestseller]]s.
[[File:Star Wars Launch Bay Poe Dameron's Helmet.jpg|left|thumb|180px|De [[helm (holdeksel)|helm]] fan [[Poe Dameron]] út 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]].]]

It earste [[boerdspul]] yn it ramt fan ''Star Wars'' wie ''Star Wars: Escape from the Death Star'', dat yn [[1977]] tagelyk mei de [[Star Wars (film)|earste film]] útbrocht waard. Ferzjes fan ''[[Monopoly (boerdspul)|Monopoly]]'', ''[[Trivial Pursuit]]'' en ''[[Battleship (spul)|Battleship]]'' mei in ''Star Wars''-[[tema (ûnderwerp)|tema]] waarden yn [[1997]] op 'e merk brocht. It bekende boerdspul ''[[Risk (boerdspul)|Risk]]'' is troch produsint [[Hasbro]] twaris ta in ''Star Wars''-tema adaptearre: ''Star Wars Risk: The Clone Wars Edition'', út [[2005]], en ''Risk: Star Wars Original Trilogy Edition'' ([[2006]]). 

==Tematyk==
Kwa [[tema (fiksje)|tematyk]] kin ''Star Wars'' yn it foarste plak opfet wurde as in striid tusken [[goed en kwea]], wêrby't de [[Jedi]] it [[goed]]e fertsjintwurdigje en de [[Sith]] it [[kwea]]. Om dat ûnderskie fuort te sterkjen, makket de franchise gebrûk fan [[Carl Jung|jungiaanske]] [[archetype]]s as &quot;[[skaad (psychology)|it skaad]]&quot;, dat mei de Sith ferbûn wurdt, en teffens mei eleminten út it [[kristendom]], lykas de werjefte fan 'e Sith [[Darth Maul]], wêrfoar't stipe wurdt op tradisjonele foarstellings fan [[Satan|de duvel]]. [[Anakin Skywalker]] wurdt dêrfoaroer delset as in [[messias|messiaansk]] figuer, fuortkommen út in [[Unbesmodzge Untfinzenis fan de Faam Marije|ûnbesmodzge ûntfinzenis]]. Hy wurdt ornearre de &quot;Utkarde&quot; te wêzen, waans komst lang foarsein is yn [[profesije]]n. Oars as [[Jezus (tradisjoneel-kristlik)|Jezus]] yn it kristendom komt er, yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;III&amp;nbsp;– Revenge of the Sith]]'', te fallen en ferwurdt yn 'e foarm fan [[Darth Vader]] ta in wurktúch fan it kwea. Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' komt er lykwols ta ynkear en berikt er [[ferlossing]] troch syn [[selsopoffering]] foar syn soan [[Luke Skywalker|Luke]]. ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] hat sein dat it haadtema fan 'e hiele franchise eins ferlossing is.
[[File:Lightsaber blue (with shimmering aura).png|right|thumb|250px|In [[ljochtsabel]], sa't de [[Jedi]] dy brûke.]]

De striid tusken goed en kwea komt yn ''Star Wars'' ek ta utering as de [[politike]] wrakseling tusken [[demokrasy]], yn 'e foarm fan 'e [[Galaktyske Republyk]], it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] en it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]], en [[diktatuer]], fertsjintwurdige troch it [[Galaktysk Keizerryk]] en de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]. [[Fjildslaggen]] fan 'e [[Gunganen]] tsjin 'e [[Hannelsfederaasje]] (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;I&amp;nbsp;– The Phantom Menace]]'') en fan 'e [[Ewoks]] tsjin 'e [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] (yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'') litte de botsing sjen tusken primitive en mear ûntwikkele [[maatskippij]]en, ferlykber mei de [[Amerikaanske Yndiaanske oarloggen]] of de [[Fjetnamoarloch]]. 

De [[militêr unifoarm|militêre unifoarmen]] fan 'e Keizerlike Striidkrêften en de foarm fan 'e [[helm (holdeksel)|helm]] fan [[Darth Vader]] waarden mei opsetsin [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearre]] troch de legerunifoarmen fan 'e [[Dútslân|Dútske]] [[Wehrmacht]] yn 'e [[Twadde Wrâldoarloch]], en itselde jildt foar de [[flagge]] fan it Galaktysk Keizerryk, dy't [[read]] mei in [[swart]] en [[wyt]] embleem yn 'e midden is, wat tinken docht oan 'e [[heakkekrúsflagge]] fan [[nazy-Dútslân]]. De manear dy't Palpatine brûkt om himsels ta [[keizer]] te meitsjen, mei it [[kânselier]]skip as opstapke, ferwiist fierders dúdlik nei it kânselierskip fan [[Adolf Hitler]] foar't er himsels ta ''[[Führer]]'' útrôp. En de [[Grutte Suvering fan de Jedi|Grutte Suvering fan 'e Jedi]] spegelet yn guon opsichten de foarfallen fan 'e [[Nacht fan 'e Lange Messen]]. It ferdjer fan binnenút fan 'e Galaktyske Republyk, dat it foar Palpatine mooglik makket en bewurkmasterje de fal fan dy steat, is dan wer in neibearing fan 'e fal fan 'e [[Romeinske Republyk]] en de oprjochting fan it [[Romeinske Ryk]] troch [[Augustus Oktavianus]].
[[File:Flag of the First Galactic Empire.svg|left|thumb|250px|De [[flagge]] fan it [[Galaktysk Keizerryk]] wie [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearre]] troch de [[heakkekrúsflagge]] fan [[nazy-Dútslân]].]]

De franchise linet fierders swier op 'e [[kweeste]] fan 'e [[held]], in [[literêr]] [[motyf (fiksje)|motyf]] dat al brûkt waard yn 'e [[Midsiuwsk]]e [[ridderroman]]s. Yn 'e [[letterkunde]] waard it as in archetypysk sjabloan beskreaun troch [[Joseph Campbell]], in saakkundige op it mêd fan 'e [[ferlykjende mytology]]. Eltse haadpersoan út 'e ''[[Skywalker Saga]]'', te witten Luke yn 'e [[Star Wars-trilogy|oarspronklike trilogy]], Anakin yn 'e [[Star Wars-prequeltrilogy|prequeltrilogy]] en [[Rey (Star Wars)|Rey]] yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|ferfolchtrilogy]], folget de stappen fan sa'n syklus of leit se efterstfoarst ôf om ta it kwea te ferfallen. In krúsjaal elemint is dêrby eat dat Campbell omskriuwt as &quot;boetedwaning mei de heit&quot;. De ûntdekking fan Luke dat Darth Vader eins syn heit is, foarmet it sintrale draaipunt fan 'e hiele ''Skywalker Saga'' en wurdt beskôge as ien fan 'e ynfloedrykste en meast ferrassende [[plot]]ûntjouwings út 'e [[filmskiednis]]. It ferlies fan [[Qui-Gon Jinn]], dy't in [[heit]]efiguer is foar [[Obi-Wan Kenobi]], hat grutte ynfloed op 'e fierdere ûntwikkeling fan sawol Obi-Wan as Anakin, mei't Obi-Wan en keizer Palpatine allebeide heitefigueren binne foar Anakin. En [[opperste lieder Snoke]] fiteret [[Kylo Ren]] oan om syn heit [[Han Solo]] te [[fermoardzjen]], wylst Kylo it feit dat Rey in [[wees]] is, brûkt om te besykjen har nei de tsjustere kant fan [[de Krêft]] oer te heljen.

==Kulturele ynfloed==
De ''Star Wars''-franchise hat in oansjenlike ynfloed útoefene op 'e [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[kultuer]] en yndirekt ek op 'e [[popkultuer]] fan 'e hiele [[Westerske wrâld]], dy't ommers sterk ûnder ynfloed stiet fan 'e Amerikaanske [[filmyndustry]] fan [[Hollywood]]. Ferwizings nei it [[fiktive]] [[hielal]] fan ''Star Wars'' binne 45 jier nei it útkommen fan 'e [[Star Wars (film)|earste film]] stevich ferankere yn it [[Amerikaansk-Ingelsk]]. Sa kaam al yn 'e [[1980-er jierren]] it [[Strategic Defense Initiative]], in Amerikaansk definsjeprogramma foar de ferdigening tsjin [[ynterkontinintale ballistyske raket]]ten yn 'e folksmûle bekend te stean as it &quot;Star Wars-programma&quot;. It gebrûk fan dy oantsjutting waard al rillegau sa algemien dat [[politisy]] it programma ek sa begûnen te neamen. Fierders binne frazen lykas ''evil empire'' (&quot;ryk fan it kwea&quot;) en ''may the Force by with you'' (&quot;mei [[de Krêft]] mei dy/jo wêze&quot;) ûnderdiel wurden fan it moderne spraakgebrûk.
[[File:TIE fighter model at Walt Disney Taiwan booth 20150811a.jpg|right|thumb|160px|In model fan in [[TIE-jager]], in ienpersoans [[romteskip]] yn gebrûk by de [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlike Striidkrêften]].]]

De earste ''Star Wars''-film, ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'', wie in kulturele ienmakker, mei't in protte minsken fan gâns ferskate eftergrûnen derfan genoaten en yn 'e wurdearring foar dy film wat hiene dat har mei-inoar ferbûn. Dyselde film wie, alteast foar in diel, ek ferantwurdlik foar de hommelse heechtijdagen dy't it [[sjenre]] fan [[science fiction]] yn 'e lette [[1970-er jierren|1970-er]] en [[1980-er jierren]] trochmakke. [[Science fiction-film]]s, foartiid inkeld foarbeholden oan in tige beskaat diel fan it [[publyk]], ûntjoech him yn dy tiid ta in [[mainstream]]sjenre. 

Troch it ûnbidige súkses fan ''Star Wars'' is de franchise fansels ek it doelwyt fan [[parody]]en wurden. Bekende foarbylden dêrfan binne de film ''[[Spaceballs]]'' ([[1987]]) en ''Laugh It Up, Fuzzball: The Family Guy Trilogy'', in trilogy fan [[tillefyzjespecial]]s út [[2007]], [[2009]] en [[2010]] fan 'e [[tekenfilmsearje]] foar [[folwoeksene]]n ''[[Family Guy]]'', wêryn't de oarspronklike ''Star Wars''-trilogy op [[komeedzje|komysk]] bedoelde wize neispile wurdt mei [[personaazje]]s út 'e searje. [[Fan (persoan)|Fans]] fan ''Star Wars'' hawwe fierders in protte [[fanfiksje]] en ek [[fanfilm]]s produsearre. Fan dy lêsten binne der safolle dat der yn [[2002]] sels in groep [[priis (ûnderskieding)|prizen]] foar ynsteld waard, de [[Official Star Wars Fan Film Award|Official ''Star Wars'' Fan Film Awards]], [[sponsoring|sponsore]] troch [[filmstudio]] [[Lucasfilm]]. Ut noed oer ynbrek op [[copyright]] mochten dêr yn 't earstoan inkeld parodyen, [[mockumentary]]s en [[dokumintêre]]s oan meidwaan, mar yn [[2007]] besleat Lucasfilm ek serieus bedoelde fanfilms foar de prizen meitingje te litten. De studio moediget de makkelei fan sokke films net oan, mar komt der likemin tsjin fanwegen salang't der gjin sprake is fan in [[winst (ûndernimming)|winsteachmerk]].

==Keppelings om utens==
* {{en}}[http://www.starwars.com/ Offisjele webside fan ''Star Wars'']
* {{fy}}[http://fy.starwars.wikia.com/ De Jedipedy yn it Frysk]
* {{en}}[http://starwars.wikia.com Wookieepedia]
* {{nl}}[http://nl.starwars.wikia.com Yodapedia]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Star_Wars ''References'', ''Works Cited'' en ''Further Reading'', op dizze side] en ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Star_Wars_films ''References'', op dizze side] en ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_Star_Wars_television_series ''References'', op dizze side].
----
{{Commonscat|Star Wars}}
}}
{{DISPLAYTITLE:''{{PAGENAME}}''}}
{{Star Wars}}
{{Star Wars personaazjes}}
{{Berjocht:Star Wars rassen}}
{{Berjocht:Star Wars planeten}}

[[Kategory:Star Wars| ]]
[[Kategory:Amerikaanske mediafranchise]]
[[Kategory:Amerikaanske filmsearje]]
[[Kategory:Ingelsktalige filmsearje]]
[[Kategory:Science fiction-filmsearje]]
[[Kategory:Fantasyfilmsearje]]
[[Kategory:Aventoerefilmsearje]]
[[Kategory:Aksjefilmsearje]]
[[Kategory:Franchise fan Lucasfilm]]
[[Kategory:Filmsearje út 1977]]
[[Kategory:Mediafranchise út 1976]]
[[Kategory:Sword and planet]]
[[Kategory:Romtefeart]]
[[Kategory:George Lucas]]</text>
      <sha1>g26sqnrv6r6y7l6v1xl4aqdynogvgcu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Tsjerke fan Westernijtsjerk</title>
    <ns>0</ns>
    <id>118868</id>
    <revision>
      <id>1084609</id>
      <parentid>998996</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T19:24:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Gemeente yn de ynfoboks feroare, koordinaten tafoege, tekst hjir en dêr wat herskikt.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="6516" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Tsjerke fan Westernijtsjerk
| ôfbylding                   = Westernijtsjerke, tsjerke.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|20px]] [[Fryslân]]
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|20px]] [[Noardeast-Fryslân]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3=  
| plak                        = [[Ofbyld:Marrum vlag.svg|20px]] [[Westernijtsjerk]]
| adres                       = Westernijtsjerk 2
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|53_19_40.7_N_5_47_59.7_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|53° 19' N 5° 47' E}} 
| type bouwurk                = [[Tsjerke]] 
| keatling                    = 
| boujier                     = 13e iuw (tsjerke); 15e iuw (toer)
| sloopjier                   = 
| arsjitekt                   = 
| boustyl                     = 
| oerbrêget                   = 
| tunnelet ûnder              = 
| wei of spoar                = 
| monumintale status          = [[Ofbyld:Monumentenbordje 2014.svg|12px]] [[ryksmonumint]]
| monumintnûmer               = 15645
| hichte                      = 
| lingte                      = 
| oerflak                     = 
| tal ferdjippings            = 
| kosten                      = 
| webside                     = [https://aldefrysketsjerken.nl/index.php?saftid=saft%7Cbc72ef61-cd5d-48cb-a39c-9372087a8e6d Side SAFT]
}}
De '''Tsjerke fan Westernijtsjerk''' is in tsjerke út de 13e iuw yn [[Westernijtsjerk]] by [[Marrum]]. 

== Skiednis ==
[[Ofbyld:Tsjerke fan Westernijtsjerk, oersjoch ynterieur.jpg|thumb|left|250px|''Ynterieur'']]
De tsjerke waard yn de 13e iuw boud op de grûn dêr't eartiids de stins fan de Jeppema's stie en mooglik oan [[Oswald fan Noardumbrje|Oswald]] fan [[Keninkryk Noardumbrje|Noardumbrje]] wijde. Foar de bou waard it âldere ôfbraakmaterjaal fan Jeppema-State brûkt.

Yn de 15e iuw waard de [[skip (tsjerke)|ienskepige]] tsjerke mei in trijesidich [[koer (tsjerke)|koer]] fernijd en grutter makke. De súdlike muorre is om 1800 hinne mei lytse bakstien beklaaid. Yn deselde tiid brocht men ek steunbearen oan om it gebou op syn plak te hâlden. Mei de restauraasje fan 1988 binne fiif steunbearen ferwidere (twa oan de súdlike kant en trije oan de noardlike kant). De steunbearen oan it koer bleaune bewarre.  

Op de hoeken fan it koer is noch let-romaanske muorredekoraasje te sjen yn de styl fan mitsele stiennen mei in rûne útstekkende foarm. Tichtmitsele ramen en portalen binne op ferskate plakken op de muorren te finen.&lt;ref&gt;[http://89.200.200.165/CMS/api/file/saft/c259980bd80c94c6be5abe01eae9cd6c/ L.K. van der Meer, 2009]&lt;/ref&gt;

Trije iuwen lang hat Westernijtsjerk in selsstannige [[parochy]] mei in eigen pastoar west. Dêr kaam nei de [[reformaasje]] feroaring yn, sûnt foarme Westernijtsjerk tenei in tsjerklike kombinaasje mei Marrum.&lt;ref&gt;[http://www.marrumonline.nl/verenigingen/overig/295-kerk-westernijtsjerk Marrum Online]&lt;/ref&gt; De [[Nederlânsk Herfoarme Tsjerke|herfoarme]] gemeente brûkte de tsjerke allinne yn de simmermoannen fanwegen it ûntbrekken fan ferwaarming.

== Toer ==
[[Ofbyld:Interieur, aanzicht orgel, orgelnummer 1646 - Westernijtsjerk - 20417172 - RCE.jpg|thumb|200px|''Oargel'']]
De toer is fan lettere datum dan de tsjerke en waard yn de 15e iuw tafoege. Yn de toer hingje twa âlde klokken út 1385 en 1405. De grutste klok hat it opskrift (yn gotyske letters): &quot;''Te colo virgo pia vocorque postea ergo Maria A.D. MCCCLXXXV''&quot; (Jo ferearje ik fromme jongfaam en fierders wurd ik dêrom Maria neamd. Yn it jier fan ús Heare 1385). De lytse klok krige de tekst: &quot;''A.D. MCCCCV cum trahor audite voco vos ad gaudia vite''&quot; mei (Yn it jier fan ús Heare 1405. Als ik lutsen wurd, hear! Ik rop Jo ta de blydskip fan it libben.)
== Ynterieur ==
De iken preekstoel is om 1730 hinne boud, de trep is 19e iuwsk. Oan de preekstoel hinget in koperen doopbekkenhâlder. It doophek waard yn de 19e iuw fernijd. Foar de preekstoel oer stiet tusken twa ienfâldige 19e iuwske oerkappe hearebanken in rikere dekorearre dûbele 17e iuwske bank.

Nijsgjirrich oan de achterste tsjerkebanken binne fjouwer fersierde sydstikken, dy't datearje út de gotyske tiid.&lt;ref&gt;Noordelijk Oostergo Ferwerderadeel, Herma M. van den Berg (1981)&lt;/ref&gt;.    
 
It oargel yn de tsjerke is it earste oargel dat Fokke Bakker (1842-1904) en Arjen Timmenga (1854-1920) tegearre bouden. It twamanualige [[Bakker &amp; Timmenga]]-ynstrumint waard op 20 juny 1880 yn gebrûk nommen.&lt;ref&gt;[http://www.bakker-timmenga.nl/index.php/geschiedenis Bakker &amp; Timmenga]&lt;/ref&gt; It oargel is yn orizjinele steat bewarre bleaun en krige net earder dan yn 1982 in elektryske wynfoarsjenning.&lt;ref&gt;[http://89.200.200.165/CMS/api/file/saft/c259980bd80c94c6be5abe01eae9cd6c/ L.K. van der Meer, 2009]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.orgelsite.nl/kerken41/westernijkerk.htm Orgelsite]&lt;/ref&gt; 
== Gebrûk ==
Yn 2005 is de tsjerke oerdroegen oan de [[Stifting Alde Fryske Tsjerken]]. De tsjerke wurdt no brûkt foar rou- en trouplechtichheden, konserten en kulturele útstallings.&lt;ref&gt;[http://aldefrysketsjerken.nl/index.php?saftid=saft%7Cbc72ef61-cd5d-48cb-a39c-9372087a8e6d Stifting Alde Fryske Tsjerken]&lt;/ref&gt; De Protestantske gemeente Marrum/Westernijtsjerk makket sûnt allinnich nog gebrûk fan de [[Godehardustsjerke (Marrum)| Godehardustsjerke]] yn Marrum.

== Sjoch ek ==
* [[Godehardustsjerke (Marrum)]]

== Ofbylden ==
&lt;center&gt;&lt;gallery perrow=6 widths=&quot;150px&quot; heights=&quot;150px&quot;&gt;
Tsjerke fan Westernijtsjerk, hearebank.jpg|''Hearebank''
Tsjerke fan Westernijtsjerk, grêf.jpg|''Grêfstien mei gotysk râneskrift''
Tsjerke fan Westernijtsjerk, preekstoel.jpg|''Preekstoel''
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;
== Keppeling om utens ==
* [http://www.orgelsite.nl/kerken41/westernijkerk.htm Disposysje oargel]
{{Boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Kerk, Westernijtsjerk|Tsjerke fan Westernijtsjerk}}
}}
[[Kategory:Westernijtsjerk]]
[[Kategory:Marrum]]
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Noardeast-Fryslân|Westernijtsjerk]]
[[Kategory:Ryksmonumint yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Ferwerderadiel|Westernijtsjerk]]
[[Kategory:Ryksmonumint yn Ferwerderadiel]]
[[Kategory:Bouwurk út de 13e iuw]]
[[Kategory:Bouwurk út de 15e iuw]]</text>
      <sha1>6jq9mgmewbq4o2sgvn3j07bx687qvpd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Godehardustsjerke (Marrum)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>124692</id>
    <revision>
      <id>1084610</id>
      <parentid>929612</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T19:31:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>koordinaten tafoege, gemeentenamme yn ynfoboks oanpast.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7108" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Godehardustsjerke
| ôfbylding                   = Godehardustsjerke, Marrum (2022).jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Frisian flag.svg|20px]] [[Fryslân]]
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:Flagge fan Noardeast-Fryslân.svg|20px]] [[Noardeast-Fryslân]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3=  
| plak                        = [[Ofbyld:Marrum vlag.svg|20px]] [[Marrum]]
| adres                       = Hegebuorren
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|53_19_20.1_N_5_48_07.2_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|53° 19' N 5° 48' E}}
| type bouwurk                = [[Tsjerke]] 
| keatling                    = 
| boujier                     = Iere 13e iuw
| sloopjier                   = 
| arsjitekt                   = 
| boustyl                     = [[Romanogotyk]]
| oerbrêget                   = 
| tunnelet ûnder              = 
| wei of spoar                = 
| monumintale status          = [[File:Monumentenbordje 2014.svg|12px]] [[ryksmonumint]]
| monumintnûmer               = 15634
| hichte                      = 
| lingte                      = 
| oerflak                     = 
| tal ferdjippings            = 
| kosten                      = 
| webside                     = [http://www.godeharduskerk.nl/default.aspx?lIntNavId=5991 PKN gemeente Marrum-Westernijtsjerk]
}}
De '''Godehardustsjerke''' yn [[Marrum]] is in 13e-iuwske tsjerke fan de [[Protestanske Tsjerke yn Nederlân|protestantske]] gemeente Marrum-Westernijtsjerk. De eardere [[Nederlânsk Herfoarme Tsjerke|herfoarme]] tsjerke krige de hjoeddeiske namme nei in grutte werynrjochting yn it jier 2000. 

== Bou ==
De tsjerke, dy't wijd wie oan [[Godehardus fan Hildesheim]] (960-1038), waard om 1200 boud op in terp, dy't tsjintwurdich noch foar it grutste diel yntakt is. Om de tsjerke hinne leit in tsjerkhôf mei in dûbele rige linebeammen. De tsjerke is foar in grut part boud fan [[kleastermop]]pen. Guon stikken fan it muorrewurk binne fan [[dowestien]], dat mooglik noch boumaterjaal fan de foargonger west hat. In fragmint fan dat eardere tsjerkje bleau sichtber yn it muorrewurk, op it plak dêr't in skeane streek fan de oarspronklike ôfdekking fan de [[apsis]] yn de muorre rint. Oan it súdlike muorrewurk by de skieding fan it koer en de tsjerke is ôf te lêzen dat der earder in oanbou west hat. 

De westlike muorre stamt út 1597. Nei alle gedachten is doe de tsjerke langer makke. De tsjin de westlike muorre steande [[sealtek]]toer út deselde tiid waard yn de rin fan de tiid brekfallich en healwei de 19e iuw ôfbrutsen en ferfongen troch de hjoeddeiske toer op de gevel mei in ynsnuorre spits. De tagong leit yn de westlike gevel, de oarspronklike tagongen yn it [[Skip (tsjerke)|skip]] binne beide tichtmitsele. 
[[Ofbyld:Interieur, aanzicht orgel, orgelnummer 962 - Marrum - 20349138 - RCE.jpg|thumb|left|200px|''Haadoargel'']]
Yn it fiifsidige [[Koer (tsjerke)|koer]], dat yn de tjerke in ûnregelmjittige healrûne foarm hat, hat by de hoeken lâns bakstiennen kralen en tichtmitsele rûnbôgefinsters. Ien finster is letter feroare yn in [[Gotyk|goatysk]] finster en dêr is noch in spoar te sjen fan it romaanske finster. It tsjerkeskip hat rûnbôgefinsters dy't stamme út 1802. Guon dêrfan ha grutter en goatysk fan styl west.

== Ynrjochting ==
Yn 2000 waard de tsjerke werynrjochte. De 17e-iuwske preekstoel mei in achterskot en klankboerd waard makke troch Dirk Sydtses en ferhûze by de werynrjochting fan it koer nei it oarspronklike plak oan de súdlike muorre. De banken foar it tsjerkefolk út de jierren 1960 binne doe ferwidere en ferfongen troch stuollen, om sa de tsjerke geskikt te meitsjen foar in multifunksjoneler gebrûk. Ek de mei ryk fykwurk fersierde [[Barok (styl)|barokke]] [[hearebank]] krige it oarspronklike plak oan de noardlike muorre werom. De bank waard yn 1723 makke troch Jacob Sydses Bruinsma foar de widdo Wielenga-Westerhuis, dy't op in bûtenpleats oan de Hege Hearewei wenne.

De flier is nij, al binne der ek inkelde âlde grêfsarken yn lein. 

Yn de toer hingje twa klokken. De âldste stamt fan 1630; it is net bekend wa't de jitter west hat. De twadde klok is fan lettere datum.    
== Oargels ==
It monumintale haadoargel op de galery waard yn 1831 troch de Westfaalske oargelbouwer [[Jan Adolf Hillebrand]] boud. It ynstrumint waard ôfkard en yn 1834 ôfmakke troch [[Lohman (laach)|Lohman en Soannen]]. It ynstrumint waard nochal ris restaurearre en feroare, itjinge it oargel net altiten ten goede kaam. Sûnt 1985 wie it ynstrumint net mear te bespyljen. Lang waard der hope op in restauraasje, dy't yn 2010 troch [[Mense Ruiter]] (Zuidwolde) yn gearwurking mei de oargelbedriuwen [[Flentrop Orgelbouw]] (Saandam) en [[Winold van der Putten]] (Finsterwolde) lang om let syn beslach krige.&lt;ref&gt;[http://www.orgelnieuws.nl/orgel-marrum-terug-van-weggeweest/ Orgelnieuws, 31.12.2010]&lt;/ref&gt; In pear jier wie der ek genôch jild om it oargel wer te foarsjen fan in selsstannich pedaal mei trije registers.&lt;ref&gt;[http://www.orgelnieuws.nl/hillebrand-orgel-marrum-uitgebreid-pedaalstemmen/ Orgelnieuws, 04.05.2016]&lt;/ref&gt; 

Yn de tiid dat it Hillebrand-oargel net mear te bespyljen wie, hat de herfoarme gemeente in [[kistoargel]] fan [[Mense Ruiter]] oanskaft. Yn it ramt fan de fúzje tusken herfoarmen en de [[Grifformearde Tsjerken yn Nederlân|grifformearden]] is dat ynstrumint ferkocht oan de oargelmakkers [[Kaat &amp; Tijhuis]] (Kampen) en is by itselde bedriuw in koeroargel oankocht, dat yn 1975 boud wie troch [[Fonteijn &amp; Gaal]] foar de Johannastichting yn Swammerdam. Ek it oargel fan de grifformearde tsjerke waard oan Kaat &amp; Tijhuis ferkocht en ferhûze letter nei in tsjerke yn [[Seattle]] yn de [[Feriene Steaten]].

== Ofbylden ==
&lt;center&gt;&lt;gallery perrow=6 widths=&quot;175px&quot; heights=&quot;175px&quot;&gt;
Preekstoel - Marrum - 20151156 - RCE.jpg|''[[Preekstoel]]''
Herenbank - Marrum - 20151157 - RCE.jpg|''[[Hearebank]]''
Exterieur OVERZICHT - Marrum - 20267569 - RCE.jpg|''De dûbele rige linebeammen''
&lt;/gallery&gt;&lt;/center&gt;
== Keppeling om utens ==
* [http://www.godeharduskerk.nl/default.aspx?lIntEntityId=20889 Ynformaasje skiednis oargel]
* [https://www.orgelsite.nl/kerken54/marrum-gdhk-hoofdorgel.htm Ynformaasje disposysje oargel]
{{Boarnen|boarnefernijing=
* Noordelijk Oostergo Ferwerderadeel, Herma M. van den Berg
* [http://www.kerk-en-orgel.nl/record.php?term=Delfstrahuizen&amp;id=1651&amp;search=smart&amp;action=display_ordered&amp;item=1 Side PKN Marrum-Westernijtsjerk]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Godeharduskerk, Marrum|Godehardustsjerke, Marrum}}
}}
[[Kategory:Marrum]]
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Ferwerderadiel]]
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Ryksmonumint yn Ferwerderadiel]]
[[Kategory:Ryksmonumint yn Noardeast-Fryslân]]
[[Kategory:Bouwurk út de 13e iuw]]</text>
      <sha1>pxuz01dzygmykl6mbgg4oygo463md74</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Moetingstsjerke (Mearum)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>126474</id>
    <revision>
      <id>1084613</id>
      <parentid>1029244</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T19:37:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3577" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Moetingstsjerke
''Ontmoetingskerk'' 
| ôfbylding                   = Grifformearde tsjerke, Krúswei 30, Mearum (1).jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 275px
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = [[File:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[File:Flag of Groningen.svg|20px]] [[Grinslân]]
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[File:Westerkwartier vlag.svg|border|20px]] [[Westerkertier (gemeente)|Westerkertier]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| plak                        = [[File:Flag of Marum.svg|20px]] [[Mearum]]
| adres                       = Krússtrjitte
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|53_08_55.9_N_6_16_45.9_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|53° 08' N 6° 16' E}}
| type bouwurk                = [[Tsjerke]] 
| keatling                    = 
| boujier                     = 1926
| sloopjier                   = 
| arsjitekt                   = Eldering en Meerholts
| boustyl                     = 
| oerbrêget                   = 
| tunnelet ûnder              = 
| wei of spoar                = 
| monumintale status          = 
| monumintnûmer               = 
| hichte                      = 
| lingte                      = 
| oerflak                     = 
| tal ferdjippings            = 
| kosten                      = 
| webside                     = [http://www.ontmoetingskerk-marum.nl/ Side tsjerklike gemeente]
}}
De '''Moetingstsjerke''' (''Ontmoetingskerk'') oan de Krúswei yn [[Mearum]] ([[Grinslân]]) wie in [[Grifformearde Tsjerken yn Nederlân|grifformearde]] tsjerke en is tsjintwurdich ien fan de tsjerken fan de [[Protestantske Tsjerke yn Nederlân|protestanske]] gemeente Mearum-Noardwyk.

== Skiednis ==
De tsjerke waard boud foar de grifformearde gemeente fan Mearum, dy't op 12 april 1852 troch dûmny T.F. de Haan ynstituearre wie. Yn dat jier waard in earste tsjerke foar de fan de [[Nederlânsk Herfoarme Tsjerke]] [[Ofskieding fan 1834|ôfskieden]] gemeente boud. De gemeente woeks yn ledetal hurd oan en alle rillegau wie de gemeente oan in nije tsjerke ta. Yn 1926 waard de hjoeddeiske [[krústsjerke]] yn gebrûk nommen op in lokaasje dy't skeef achter de earste tsjerke leit. Nei't de nijbou op 30 desimber 1926 yn gebrûk nommen waard is de earste tsjerke ôfbrutsen.   
 
Yn de rin fan de tiid is de tsjerke oanboud. 

Op 15 septimber 2013 ûntstie nei in lang proses út de herfoarme gemeente Mearum-Noardwyk en de grifformearde tsjerke fan Mearum de protestantske gemeente Mearum-Noardwyk. De eardere grifformearde tsjerke is it plak dêr't de protestanske gemeente alle sneinen byinoar komt.

== Oargel ==
It oargel waard yn 1962 boud troch Ernst Leeflang út Apeldoarn. Nei in restauraasje is it oargel op 1 july 2000 wer yn gebrûk nommen.&lt;ref&gt;[http://www.hetorgel.nl/norgel2000-09c.htm Het Orgel, oproppen03.07.2018]&lt;/ref&gt;

== Sjoch ek ==
* [[Herfoarme tsjerke (Mearum)|Herfoarme tsjerke fan Mearum]]
== Keppeling om utens ==
* [http://www.hetorgel.nl/norgel2000-09c.htm Het Orgel: disposysje oargel]

{{Boarnen|boarnefernijing=
* [https://gereformeerdekerken.info/2015/08/11/de-gereformeerde-kerk-te-marum-gr-tijdens-wo-ii/ Side Skiednis Grifformearde Tsjerken yn Nederlân]
----
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Churches in Marum|Tsjerken yn Mearum}}
}}

[[Kategory:Mearum]]
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Westerkertier]]
[[Kategory:Bouwurk út 1926]]</text>
      <sha1>krkffunz6l65dqqzungljjtc6az3t1p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Profomgong fan Surhústerfean</title>
    <ns>0</ns>
    <id>126478</id>
    <revision>
      <id>1084603</id>
      <parentid>1073305</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T18:39:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* List fan winners */ 2021+2022</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2722" xml:space="preserve">De '''Profomgong fan Surhústerfean''' is in alle jierren weromkommende [[Hurdfytsen|hurdfytswedstriid]] yn [[Surhústerfean]] yn de Fryske gemeente [[Achtkarspelen]].

De profomgong wurdt sûnt 1982 organisearre troch de ''Stichting Wielercomité Surhuisterveen'', dy't ek de organisator fan de [[Sintrumcross]] is. De wedstriid waard yn de earste jierren ûnder de namme '''Profronde van Friesland''' ferriden (mei net troch elkoar helle wurde mei de hjoeddeiske ''[[Profomgong fan Fryslân|Profronde van Friesland]]''). 

== List fan winners == 
{| class=&quot;toccolours&quot;
| valign=top |
1982 · {{Flagge_NL}} [[Jan Raas (wielrenner)|Jan Raas]] &lt;br&gt;
1983 · {{NL-VLAG}} [[Jos Schipper]] &lt;br&gt;
1984 · {{NL-VLAG}} [[Joop Zoetemelk]] &lt;br&gt;
1985 · {{NL-VLAG}} [[Gerrit Solleveld]] &lt;br&gt;
1986 · {{NL-VLAG}} [[Theo Smit]] &lt;br&gt;
1987 · {{NL-VLAG}} [[Joop Zoetemelk]] &lt;br&gt;
1988 · {{NL-VLAG}} [[Jelle Nijdam]] &lt;br&gt;
1989 · {{NL-VLAG}} [[Eddy Schurer]] &lt;br&gt;
1990 · {{Flagge_BE}} [[Claude Criquielion]] &lt;br&gt;
1991 · {{NL-VLAG}} [[Wiebren Veenstra]] &lt;br&gt;
1992 · {{NL-VLAG}} [[Gert Jakobs]] &lt;br&gt;
1993 · {{NL-VLAG}} [[Adrie van der Poel]] &lt;br&gt;
| valign=top |
1994 · {{NL-VLAG}} [[Erik Dekker]] &lt;br&gt;
1995 · {{Flagge_UA}} [[Serhij Oetsjakov]] &lt;br&gt;
1996 · {{NL-VLAG}} [[Bart Voskamp]] &lt;br&gt;
1997 · {{NL-VLAG}} [[Jeroen Blijlevens]] &lt;br&gt;
1998 · {{Flagge_IT}} [[Marco Pantani]] &lt;br&gt;
1999 · {{NL-VLAG}} [[Jans Koerts]] &lt;br&gt;
2000 · {{DE-VLAG}} [[Marcel Wüst]] &lt;br&gt;
2001 · {{NL-VLAG}} [[Erik Dekker]] &lt;br&gt;
2002 · {{Flagge_CO}} [[Santiago Botero]] &lt;br&gt;
2003 · {{Flagge_AU}} [[Robbie McEwen]] &lt;br&gt;
2004 · {{Flagge_IT}} [[Ivan Basso]] &lt;br&gt;
2005 · {{NL-VLAG}} [[Pieter Weening]] &lt;br&gt;
| valign=top |
2006 · {{Flagge_AU}} [[Robbie McEwen]] &lt;br&gt;
2007 · {{Flagge_ES}} [[Alberto Contador]] &lt;br&gt;
2008 · {{DE-VLAG}} [[Erik Zabel]] &lt;br&gt;
2009 · {{Flagge_ES}} [[Alberto Contador]] &lt;br&gt;
2010 · {{Flagge_LU}} [[Andy Schleck]] &lt;br&gt;
2011 · {{Flagge_AU}} [[Cadel Evans]] &lt;br&gt;
2012 · {{Flagge_GB}} [[Mark Cavendish]] &lt;br&gt;
2013 · {{NL-VLAG}} [[Bauke Mollema]] &lt;br&gt;
2014 · {{NL-VLAG}} [[Lieuwe Westra]] &lt;br&gt;
2015 · {{Flagge_SK}} [[Peter Sagan]] &lt;br&gt;
2016 · {{Flagge_GB}} [[Chris Froome]] &lt;br&gt;
2017 · {{Flagge_NL}} [[Tom Dumoulin]] &lt;br&gt;
| valign=top |
2018 · {{Flagge_GB}} [[Geraint Thomas]] &lt;br&gt;
2019 · {{Flagge_NL}} [[Steven Kruijswijk]] &lt;br&gt;
2020 · &lt;small&gt;''Mooglik net hâlden''&lt;/small&gt;
2021 · {{Flagge_NL}} [[Fabio Jakobsen]] &lt;br&gt;
2022 · {{Flagge_NL}} [[Fabio Jakobsen]] &lt;br&gt;
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
: [http://www.wielrennensurhuisterveen.nl/pages/home.aspx Offisjele webside]
}}

[[Kategory:Sportevenemint yn Fryslân]]
[[Kategory:Hurdfytsen]]
[[Kategory:Surhústerfean]]
[[Kategory:Weromkearend evenemint ynsteld yn 1982]]</text>
      <sha1>pcjxzhmi75zeocld1pp4ae38cfb2ilb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084604</id>
      <parentid>1084603</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T18:39:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* List fan winners */ &lt;br&gt;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2726" xml:space="preserve">De '''Profomgong fan Surhústerfean''' is in alle jierren weromkommende [[Hurdfytsen|hurdfytswedstriid]] yn [[Surhústerfean]] yn de Fryske gemeente [[Achtkarspelen]].

De profomgong wurdt sûnt 1982 organisearre troch de ''Stichting Wielercomité Surhuisterveen'', dy't ek de organisator fan de [[Sintrumcross]] is. De wedstriid waard yn de earste jierren ûnder de namme '''Profronde van Friesland''' ferriden (mei net troch elkoar helle wurde mei de hjoeddeiske ''[[Profomgong fan Fryslân|Profronde van Friesland]]''). 

== List fan winners == 
{| class=&quot;toccolours&quot;
| valign=top |
1982 · {{Flagge_NL}} [[Jan Raas (wielrenner)|Jan Raas]] &lt;br&gt;
1983 · {{NL-VLAG}} [[Jos Schipper]] &lt;br&gt;
1984 · {{NL-VLAG}} [[Joop Zoetemelk]] &lt;br&gt;
1985 · {{NL-VLAG}} [[Gerrit Solleveld]] &lt;br&gt;
1986 · {{NL-VLAG}} [[Theo Smit]] &lt;br&gt;
1987 · {{NL-VLAG}} [[Joop Zoetemelk]] &lt;br&gt;
1988 · {{NL-VLAG}} [[Jelle Nijdam]] &lt;br&gt;
1989 · {{NL-VLAG}} [[Eddy Schurer]] &lt;br&gt;
1990 · {{Flagge_BE}} [[Claude Criquielion]] &lt;br&gt;
1991 · {{NL-VLAG}} [[Wiebren Veenstra]] &lt;br&gt;
1992 · {{NL-VLAG}} [[Gert Jakobs]] &lt;br&gt;
1993 · {{NL-VLAG}} [[Adrie van der Poel]] &lt;br&gt;
| valign=top |
1994 · {{NL-VLAG}} [[Erik Dekker]] &lt;br&gt;
1995 · {{Flagge_UA}} [[Serhij Oetsjakov]] &lt;br&gt;
1996 · {{NL-VLAG}} [[Bart Voskamp]] &lt;br&gt;
1997 · {{NL-VLAG}} [[Jeroen Blijlevens]] &lt;br&gt;
1998 · {{Flagge_IT}} [[Marco Pantani]] &lt;br&gt;
1999 · {{NL-VLAG}} [[Jans Koerts]] &lt;br&gt;
2000 · {{DE-VLAG}} [[Marcel Wüst]] &lt;br&gt;
2001 · {{NL-VLAG}} [[Erik Dekker]] &lt;br&gt;
2002 · {{Flagge_CO}} [[Santiago Botero]] &lt;br&gt;
2003 · {{Flagge_AU}} [[Robbie McEwen]] &lt;br&gt;
2004 · {{Flagge_IT}} [[Ivan Basso]] &lt;br&gt;
2005 · {{NL-VLAG}} [[Pieter Weening]] &lt;br&gt;
| valign=top |
2006 · {{Flagge_AU}} [[Robbie McEwen]] &lt;br&gt;
2007 · {{Flagge_ES}} [[Alberto Contador]] &lt;br&gt;
2008 · {{DE-VLAG}} [[Erik Zabel]] &lt;br&gt;
2009 · {{Flagge_ES}} [[Alberto Contador]] &lt;br&gt;
2010 · {{Flagge_LU}} [[Andy Schleck]] &lt;br&gt;
2011 · {{Flagge_AU}} [[Cadel Evans]] &lt;br&gt;
2012 · {{Flagge_GB}} [[Mark Cavendish]] &lt;br&gt;
2013 · {{NL-VLAG}} [[Bauke Mollema]] &lt;br&gt;
2014 · {{NL-VLAG}} [[Lieuwe Westra]] &lt;br&gt;
2015 · {{Flagge_SK}} [[Peter Sagan]] &lt;br&gt;
2016 · {{Flagge_GB}} [[Chris Froome]] &lt;br&gt;
2017 · {{Flagge_NL}} [[Tom Dumoulin]] &lt;br&gt;
| valign=top |
2018 · {{Flagge_GB}} [[Geraint Thomas]] &lt;br&gt;
2019 · {{Flagge_NL}} [[Steven Kruijswijk]] &lt;br&gt;
2020 · &lt;small&gt;''Mooglik net hâlden''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
2021 · {{Flagge_NL}} [[Fabio Jakobsen]] &lt;br&gt;
2022 · {{Flagge_NL}} [[Fabio Jakobsen]] &lt;br&gt;
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
: [http://www.wielrennensurhuisterveen.nl/pages/home.aspx Offisjele webside]
}}

[[Kategory:Sportevenemint yn Fryslân]]
[[Kategory:Hurdfytsen]]
[[Kategory:Surhústerfean]]
[[Kategory:Weromkearend evenemint ynsteld yn 1982]]</text>
      <sha1>9fk86dg54t8yiyeb9yn6hb5v8jfhgr3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084612</id>
      <parentid>1084604</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T19:35:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* List fan winners */ sa goed as mooglik, by de tiid</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7074" xml:space="preserve">De '''Profomgong fan Surhústerfean''' is in alle jierren weromkommende [[Hurdfytsen|hurdfytswedstriid]] yn [[Surhústerfean]] yn de Fryske gemeente [[Achtkarspelen]].

De profomgong wurdt sûnt 1982 organisearre troch de ''Stichting Wielercomité Surhuisterveen'', dy't ek de organisator fan de [[Sintrumcross]] is. De wedstriid waard yn de earste jierren ûnder de namme '''Profronde van Friesland''' ferriden (mei net troch elkoar helle wurde mei de hjoeddeiske ''[[Profomgong fan Fryslân|Profronde van Friesland]]''). 

== List fan winners == 
{| class=&quot;toccolours&quot;
| valign=top |
1982 · {{Flagge NL}} [[Jan Raas (wielrenner)|Jan Raas]] &lt;br&gt;
1983 · {{Flagge NL}} [[Jos Schipper]] &lt;br&gt;
1984 · {{Flagge NL}} [[Joop Zoetemelk]] &lt;br&gt;
1985 · {{Flagge NL}} [[Gerrit Solleveld]] &lt;br&gt;
1986 · {{Flagge NL}} [[Theo Smit]] &lt;br&gt;
1987 · {{Flagge NL}} [[Joop Zoetemelk]] &lt;br&gt;
1988 · {{Flagge NL}} [[Jelle Nijdam]] &lt;br&gt;
1989 · {{Flagge NL}} [[Eddy Schurer]] &lt;br&gt;
1990 · {{Flagge_BE}} [[Claude Criquielion]] &lt;br&gt;
1991 · {{Flagge NL}} [[Wiebren Veenstra]] &lt;br&gt;
1992 · {{Flagge NL}} [[Gert Jakobs]] &lt;br&gt;
1993 · {{Flagge NL}} [[Adrie van der Poel]] &lt;br&gt;
| valign=top |
1994 · {{Flagge NL}} [[Erik Dekker]] &lt;br&gt;
1995 · {{Flagge_UA}} [[Serhij Oetsjakov]] &lt;br&gt;
1996 · {{Flagge NL}} [[Bart Voskamp]] &lt;br&gt;
1997 · {{Flagge NL}} [[Jeroen Blijlevens]] &lt;br&gt;
1998 · {{Flagge_IT}} [[Marco Pantani]] &lt;br&gt;
1999 · {{Flagge NL}} [[Jans Koerts]] &lt;br&gt;
2000 · {{DE-VLAG}} [[Marcel Wüst]] &lt;br&gt;
2001 · {{Flagge NL}} [[Erik Dekker]] &lt;br&gt;
2002 · {{Flagge_CO}} [[Santiago Botero]] &lt;br&gt;
2003 · {{Flagge_AU}} [[Robbie McEwen]] &lt;br&gt;
2004 · {{Flagge_IT}} [[Ivan Basso]] &lt;br&gt;
2005 · {{Flagge NL}} [[Pieter Weening]] &lt;br&gt;
| valign=top |
2006 · {{Flagge_AU}} [[Robbie McEwen]] &lt;br&gt;
2007 · {{Flagge_ES}} [[Alberto Contador]] &lt;br&gt;
2008 · {{DE-VLAG}} [[Erik Zabel]] &lt;br&gt;
2009 · {{Flagge_ES}} [[Alberto Contador]] &lt;br&gt;
2010 · {{Flagge_LU}} [[Andy Schleck]] &lt;br&gt;
2011 · {{Flagge_AU}} [[Cadel Evans]] &lt;br&gt;
2012 · {{Flagge_GB}} [[Mark Cavendish]] &lt;br&gt;
2013 · {{Flagge NL}} [[Bauke Mollema]] &lt;br&gt;
2014 · {{Flagge NL}} [[Lieuwe Westra]] &lt;br&gt;
2015 · {{Flagge_SK}} [[Peter Sagan]] &lt;br&gt;
2016 · {{Flagge_GB}} [[Chris Froome]] &lt;br&gt;
2017 · {{Flagge NL}} [[Tom Dumoulin]] &lt;br&gt;
| valign=top |
2018 · {{Flagge_GB}} [[Geraint Thomas]] &lt;br&gt;
2019 · {{Flagge NL}} [[Steven Kruijswijk]] &lt;br&gt;
2020 · &lt;small&gt;''net hâlden''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
2021 · {{Flagge NL}} [[Fabio Jakobsen]] &lt;br&gt;
2022 · {{Flagge NL}} [[Mathieu van der Poel]] &lt;br&gt;
|}

== List fan winners by de froulju == 
{| class=&quot;toccolours&quot;
| valign=top |
2008 · {{Flagge NL}} [[Kirsten Wild]]&lt;br&gt;
2009 · {{Flagge NL}} [[Vera Koedooder]]&lt;br&gt;
2010 · {{Flagge NL}} [[Janneke Ensing]]&lt;br&gt;
2011 · {{Flagge AU}} [[Melissa Hodsins]]&lt;br&gt;
2012 · {{Flagge GB}} [[Eileen Roe]]&lt;br&gt;
2013 · {{Flagge NL}} [[Janneke Busser Kanis]]&lt;br&gt;
2014 · {{Flagge NL}} [[ Moniek Tenniglo]]&lt;br&gt;
2015 · {{Flagge NL}} [[Marijn de Vries (hurdfytser)|Marijn de Vries]]&lt;br&gt;
2016 · {{Flagge NL}} [[Ilona Hoeksma]]&lt;br&gt;
2017 · {{Flagge NL}} [[Janneke Ensing]]&lt;br&gt;
| valign=top |
2018 · {{Flagge NL}} [[Anouska Koster]]&lt;br&gt;
2019 · {{Flagge NL}} [[Anouska Koster]]&lt;br&gt;
2020 · &lt;small&gt;''net hâlden''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
|}

== List fan winners by de elite== 
{| class=&quot;toccolours&quot;
| valign=top |
1951 · {{Flagge NL}} Bep Andriessen,  ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1952 · {{Flagge NL}} Klaas Wiltjer, ''Middelstum''&lt;br&gt;
1953 · {{Flagge NL}} Jan Ottenbros, ''Alkmaar''&lt;br&gt;
1954 · {{Flagge NL}} Frans Schild, ''Amsterdam''&lt;br&gt;
1955 · {{Flagge NL}} Jan Bloedjes, ''Alkmaar''&lt;br&gt;
1956 · {{Flagge NL}} Jan Bloedjes, ''Alkmaar''&lt;br&gt;
1957 · {{Flagge NL}} Henk Kuitwaard, ''Velsen''&lt;br&gt;
1958 · {{Flagge NL}} Mik Snijder, ''Halfweg''&lt;br&gt;
1959 · {{Flagge NL}} Ab Sluis, ''Badhoevedorp''&lt;br&gt;
1960 · {{Flagge NL}} Henk Hoekstra, ''Oerterp''&lt;br&gt;
1961 · {{Flagge NL}} Piet van Dijk, ''Zaandam''&lt;br&gt;
1962 · {{Flagge NL}} Gerben Karstens, ''Leiden''&lt;br&gt;
1963 · {{Flagge NL}} Cees van Espen, ''Arnhim''&lt;br&gt;
1964 · {{Flagge NL}} Jan van Rijn, ''Heemskerk''&lt;br&gt;
1965 · {{Flagge NL}} Anne Koster, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1966 · {{Flagge NL}} Jan Bols, ''Hoogeveen''&lt;br&gt;
1967 · {{Flagge NL}} Wim Holstege, ''Nunspeet''&lt;br&gt;
1968 · {{Flagge NL}} Wim van Dok, ''Grootebroek''&lt;br&gt;
1969 · {{Flagge NL}} Wiebe Pool, ''Lippenhuzen''&lt;br&gt;
| valign=top |
1970 · {{Flagge NL}} Jo de Boer, ''Westergeast''&lt;br&gt;
1971 · {{Flagge NL}} Jan Aling, ''Roden''&lt;br&gt;
1972 · {{Flagge NL}} Durk Steensma, ''Surhústerfean''&lt;br&gt;
1973 · {{Flagge NL}} Anne Koster, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1974 · {{Flagge NL}}  Sjaak Tol, ''Zwaagdijk''&lt;br&gt;
1975 · {{Flagge NL}} Roelf Akker, ''Winsum''&lt;br&gt;
1976 · {{Flagge NL}} Anne Koster, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1977 · {{Flagge NL}} Herman Snoeijink, ''Denekamp''&lt;br&gt;
1978 · {{Flagge NL}} Herman Snoeijink, ''Denekamp''&lt;br&gt;
1979 · {{Flagge NL}} Egbert Koersen, ''Emmeloard''&lt;br&gt;
1980 · {{Flagge NL}} Johnny Arendsz, ''Hollandscheveld''&lt;br&gt;
1981 · {{Flagge NL}}  Dominicus Lolkema, ''Easterein''&lt;br&gt;
1982 · {{Flagge NL}} Bert Wekema, ''Peize''&lt;br&gt;
1983 · {{Flagge NL}} Gerrie Takens, ''Haren''&lt;br&gt;
1984 · {{Flagge NL}} Eddy Schurer, ''Bakkefean''&lt;br&gt;
1985 · {{Flagge NL}} Eddy Schurer, ''Bakkefean''&lt;br&gt;
1986 · ''De Westereen''&lt;br&gt;
1987 · ''Drachten''&lt;br&gt;
1988 · {{Flagge NL}} Herman Snoeijink, ''Denekamp''&lt;br&gt;
| valign=top |
1989 · {{Flagge NL}} Tonny Akkermans, ''Zevenbergen''&lt;br&gt;
1990 · {{Flagge NL}} Rob Boringa, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1991 · {{Flagge NL}} Wietse Veenstra, ''Harkema''&lt;br&gt;
1992 · {{Flagge NL}} Bert Hiemstra, ''Marum''&lt;br&gt;
1993 · {{Flagge NL}} Wietse Veenstra, ''De Harkema''&lt;br&gt;
1994 · {{Flagge NL}} Theunis Briggeman, ''Hoogezand''&lt;br&gt;
1995 · {{Flagge NL}} Wilco Zuijderwijk, ''Poeldijk''&lt;br&gt;
1996 · {{Flagge NL}} Freddy van der Werff, ''Damwâld''&lt;br&gt;
1997 · {{Flagge NL}} Paul Mos, ''Ruinen''&lt;br&gt;
1998 · ?&lt;br&gt;
1999 · {{Flagge NL}} Bert van der Kaap, ''Ter Apel''&lt;br&gt;
2000 · {{Flagge NL}} Allard Engels, ''Gieten''&lt;br&gt;
2001 · {{Flagge NL}} Jan Schilder, ''Zwaagdijk''&lt;br&gt;
2002 · {{Flagge NL}} Tonny Teuben, ''De Knipe''&lt;br&gt;
2003 · {{Flagge NL}} Folkert de Haan, ''Grins''&lt;br&gt;
2004 · {{Flagge NL}} Jenning Huizenga, ''Frjentsjer''&lt;br&gt;
2005 · {{Flagge BE}} Bjorn Hoeben, ''Kinrooi''&lt;br&gt;
2006 · {{Flagge NL}} Germ van der Burg&lt;br&gt;
2007 · {{Flagge NL}} Niels Pieters&lt;br&gt;
| valign=top |
2008 · {{Flagge NL}} Arjan Stroetinga&lt;br&gt;
2009 · {{Flagge NL}} Sierd Steiginga&lt;br&gt;
2010 · {{Flagge NL}} Jan Bos&lt;br&gt;
2011 · {{Flagge NL}} Harm de Vries&lt;br&gt;
2012 · {{Flagge NL}} Jan Bos&lt;br&gt;
2013 · {{Flagge NL}} Jasper Hamelink&lt;br&gt;
2014 · {{Flagge NL}} Marco Hoekstra&lt;br&gt;
2015 · {{Flagge NL}} Rick van Breda&lt;br&gt;
2016 · {{Flagge NL}} Stan Wijkel&lt;br&gt;
2017 · {{Flagge NL}} Joey van Rhee&lt;br&gt;
2018 · {{Flagge NL}} Peter Merx&lt;br&gt;
2019 · {{Flagge NL}} Remco Schouten&lt;br&gt;
2020 · &lt;small&gt;''net hâlden''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
: [http://www.wielrennensurhuisterveen.nl/pages/home.aspx Offisjele webside]
}}

[[Kategory:Sportevenemint yn Fryslân]]
[[Kategory:Hurdfytsen]]
[[Kategory:Surhústerfean]]
[[Kategory:Weromkearend evenemint ynsteld yn 1982]]</text>
      <sha1>8vt6gv1ste815dqnr08psftviekyiof</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084663</id>
      <parentid>1084612</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:06:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* List fan winners by de elite */ oanfolling</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7129" xml:space="preserve">De '''Profomgong fan Surhústerfean''' is in alle jierren weromkommende [[Hurdfytsen|hurdfytswedstriid]] yn [[Surhústerfean]] yn de Fryske gemeente [[Achtkarspelen]].

De profomgong wurdt sûnt 1982 organisearre troch de ''Stichting Wielercomité Surhuisterveen'', dy't ek de organisator fan de [[Sintrumcross]] is. De wedstriid waard yn de earste jierren ûnder de namme '''Profronde van Friesland''' ferriden (mei net troch elkoar helle wurde mei de hjoeddeiske ''[[Profomgong fan Fryslân|Profronde van Friesland]]''). 

== List fan winners == 
{| class=&quot;toccolours&quot;
| valign=top |
1982 · {{Flagge NL}} [[Jan Raas (wielrenner)|Jan Raas]] &lt;br&gt;
1983 · {{Flagge NL}} [[Jos Schipper]] &lt;br&gt;
1984 · {{Flagge NL}} [[Joop Zoetemelk]] &lt;br&gt;
1985 · {{Flagge NL}} [[Gerrit Solleveld]] &lt;br&gt;
1986 · {{Flagge NL}} [[Theo Smit]] &lt;br&gt;
1987 · {{Flagge NL}} [[Joop Zoetemelk]] &lt;br&gt;
1988 · {{Flagge NL}} [[Jelle Nijdam]] &lt;br&gt;
1989 · {{Flagge NL}} [[Eddy Schurer]] &lt;br&gt;
1990 · {{Flagge_BE}} [[Claude Criquielion]] &lt;br&gt;
1991 · {{Flagge NL}} [[Wiebren Veenstra]] &lt;br&gt;
1992 · {{Flagge NL}} [[Gert Jakobs]] &lt;br&gt;
1993 · {{Flagge NL}} [[Adrie van der Poel]] &lt;br&gt;
| valign=top |
1994 · {{Flagge NL}} [[Erik Dekker]] &lt;br&gt;
1995 · {{Flagge_UA}} [[Serhij Oetsjakov]] &lt;br&gt;
1996 · {{Flagge NL}} [[Bart Voskamp]] &lt;br&gt;
1997 · {{Flagge NL}} [[Jeroen Blijlevens]] &lt;br&gt;
1998 · {{Flagge_IT}} [[Marco Pantani]] &lt;br&gt;
1999 · {{Flagge NL}} [[Jans Koerts]] &lt;br&gt;
2000 · {{DE-VLAG}} [[Marcel Wüst]] &lt;br&gt;
2001 · {{Flagge NL}} [[Erik Dekker]] &lt;br&gt;
2002 · {{Flagge_CO}} [[Santiago Botero]] &lt;br&gt;
2003 · {{Flagge_AU}} [[Robbie McEwen]] &lt;br&gt;
2004 · {{Flagge_IT}} [[Ivan Basso]] &lt;br&gt;
2005 · {{Flagge NL}} [[Pieter Weening]] &lt;br&gt;
| valign=top |
2006 · {{Flagge_AU}} [[Robbie McEwen]] &lt;br&gt;
2007 · {{Flagge_ES}} [[Alberto Contador]] &lt;br&gt;
2008 · {{DE-VLAG}} [[Erik Zabel]] &lt;br&gt;
2009 · {{Flagge_ES}} [[Alberto Contador]] &lt;br&gt;
2010 · {{Flagge_LU}} [[Andy Schleck]] &lt;br&gt;
2011 · {{Flagge_AU}} [[Cadel Evans]] &lt;br&gt;
2012 · {{Flagge_GB}} [[Mark Cavendish]] &lt;br&gt;
2013 · {{Flagge NL}} [[Bauke Mollema]] &lt;br&gt;
2014 · {{Flagge NL}} [[Lieuwe Westra]] &lt;br&gt;
2015 · {{Flagge_SK}} [[Peter Sagan]] &lt;br&gt;
2016 · {{Flagge_GB}} [[Chris Froome]] &lt;br&gt;
2017 · {{Flagge NL}} [[Tom Dumoulin]] &lt;br&gt;
| valign=top |
2018 · {{Flagge_GB}} [[Geraint Thomas]] &lt;br&gt;
2019 · {{Flagge NL}} [[Steven Kruijswijk]] &lt;br&gt;
2020 · &lt;small&gt;''net hâlden''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
2021 · {{Flagge NL}} [[Fabio Jakobsen]] &lt;br&gt;
2022 · {{Flagge NL}} [[Mathieu van der Poel]] &lt;br&gt;
|}

== List fan winners by de froulju == 
{| class=&quot;toccolours&quot;
| valign=top |
2008 · {{Flagge NL}} [[Kirsten Wild]]&lt;br&gt;
2009 · {{Flagge NL}} [[Vera Koedooder]]&lt;br&gt;
2010 · {{Flagge NL}} [[Janneke Ensing]]&lt;br&gt;
2011 · {{Flagge AU}} [[Melissa Hodsins]]&lt;br&gt;
2012 · {{Flagge GB}} [[Eileen Roe]]&lt;br&gt;
2013 · {{Flagge NL}} [[Janneke Busser Kanis]]&lt;br&gt;
2014 · {{Flagge NL}} [[ Moniek Tenniglo]]&lt;br&gt;
2015 · {{Flagge NL}} [[Marijn de Vries (hurdfytser)|Marijn de Vries]]&lt;br&gt;
2016 · {{Flagge NL}} [[Ilona Hoeksma]]&lt;br&gt;
2017 · {{Flagge NL}} [[Janneke Ensing]]&lt;br&gt;
| valign=top |
2018 · {{Flagge NL}} [[Anouska Koster]]&lt;br&gt;
2019 · {{Flagge NL}} [[Anouska Koster]]&lt;br&gt;
2020 · &lt;small&gt;''net hâlden''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
|}

== List fan winners by de elite== 
{| class=&quot;toccolours&quot;
| valign=top |
1951 · {{Flagge NL}} Bep Andriessen,  ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1952 · {{Flagge NL}} Klaas Wiltjer, ''Middelstum''&lt;br&gt;
1953 · {{Flagge NL}} Jan Ottenbros, ''Alkmaar''&lt;br&gt;
1954 · {{Flagge NL}} Frans Schild, ''Amsterdam''&lt;br&gt;
1955 · {{Flagge NL}} Jan Bloedjes, ''Alkmaar''&lt;br&gt;
1956 · {{Flagge NL}} Jan Bloedjes, ''Alkmaar''&lt;br&gt;
1957 · {{Flagge NL}} Henk Kuitwaard, ''Velsen''&lt;br&gt;
1958 · {{Flagge NL}} Mik Snijder, ''Halfweg''&lt;br&gt;
1959 · {{Flagge NL}} Ab Sluis, ''Badhoevedorp''&lt;br&gt;
1960 · {{Flagge NL}} Henk Hoekstra, ''Oerterp''&lt;br&gt;
1961 · {{Flagge NL}} Piet van Dijk, ''Zaandam''&lt;br&gt;
1962 · {{Flagge NL}} Gerben Karstens, ''Leiden''&lt;br&gt;
1963 · {{Flagge NL}} Cees van Espen, ''Arnhim''&lt;br&gt;
1964 · {{Flagge NL}} Jan van Rijn, ''Heemskerk''&lt;br&gt;
1965 · {{Flagge NL}} Anne Koster, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1966 · {{Flagge NL}} Jan Bols, ''Hoogeveen''&lt;br&gt;
1967 · {{Flagge NL}} Wim Holstege, ''Nunspeet''&lt;br&gt;
1968 · {{Flagge NL}} Wim van Dok, ''Grootebroek''&lt;br&gt;
1969 · {{Flagge NL}} Wiebe Pool, ''Lippenhuzen''&lt;br&gt;
| valign=top |
1970 · {{Flagge NL}} Jo de Boer, ''Westergeast''&lt;br&gt;
1971 · {{Flagge NL}} Jan Aling, ''Roden''&lt;br&gt;
1972 · {{Flagge NL}} Durk Steensma, ''Surhústerfean''&lt;br&gt;
1973 · {{Flagge NL}} Anne Koster, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1974 · {{Flagge NL}}  Sjaak Tol, ''Zwaagdijk''&lt;br&gt;
1975 · {{Flagge NL}} Roelf Akker, ''Winsum''&lt;br&gt;
1976 · {{Flagge NL}} Anne Koster, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1977 · {{Flagge NL}} Herman Snoeijink, ''Denekamp''&lt;br&gt;
1978 · {{Flagge NL}} Herman Snoeijink, ''Denekamp''&lt;br&gt;
1979 · {{Flagge NL}} Egbert Koersen, ''Emmeloard''&lt;br&gt;
1980 · {{Flagge NL}} Johnny Arendsz, ''Hollandscheveld''&lt;br&gt;
1981 · {{Flagge NL}}  Dominicus Lolkema, ''Easterein''&lt;br&gt;
1982 · {{Flagge NL}} Bert Wekema, ''Peize''&lt;br&gt;
1983 · {{Flagge NL}} Gerrie Takens, ''Haren''&lt;br&gt;
1984 · {{Flagge NL}} Eddy Schurer, ''Bakkefean''&lt;br&gt;
1985 · {{Flagge NL}} Eddy Schurer, ''Bakkefean''&lt;br&gt;
1986 · ''De Westereen''&lt;br&gt;
1987 · ''Drachten''&lt;br&gt;
1988 · {{Flagge NL}} Herman Snoeijink, ''Denekamp''&lt;br&gt;
| valign=top |
1989 · {{Flagge NL}} Tonny Akkermans, ''Zevenbergen''&lt;br&gt;
1990 · {{Flagge NL}} Rob Boringa, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1991 · {{Flagge NL}} Wietse Veenstra, ''Harkema''&lt;br&gt;
1992 · {{Flagge NL}} Bert Hiemstra, ''Marum''&lt;br&gt;
1993 · {{Flagge NL}} Wietse Veenstra, ''De Harkema''&lt;br&gt;
1994 · {{Flagge NL}} Theunis Briggeman, ''Hoogezand''&lt;br&gt;
1995 · {{Flagge NL}} Wilco Zuijderwijk, ''Poeldijk''&lt;br&gt;
1996 · {{Flagge NL}} Freddy van der Werff, ''Damwâld''&lt;br&gt;
1997 · {{Flagge NL}} Paul Mos, ''Ruinen''&lt;br&gt;
1998 · ?&lt;br&gt;
1999 · {{Flagge NL}} Bert van der Kaap, ''Ter Apel''&lt;br&gt;
2000 · {{Flagge NL}} Allard Engels, ''Gieten''&lt;br&gt;
2001 · {{Flagge NL}} Jan Schilder, ''Zwaagdijk''&lt;br&gt;
2002 · {{Flagge NL}} Tonny Teuben, ''De Knipe''&lt;br&gt;
2003 · {{Flagge NL}} Folkert de Haan, ''Grins''&lt;br&gt;
2004 · {{Flagge NL}} Jenning Huizenga, ''Frjentsjer''&lt;br&gt;
2005 · {{Flagge BE}} Bjorn Hoeben, ''Kinrooi''&lt;br&gt;
2006 · {{Flagge NL}} Germ van der Burg&lt;br&gt;
2007 · {{Flagge NL}} Niels Pieters&lt;br&gt;
| valign=top |
2008 · {{Flagge NL}} Arjan Stroetinga&lt;br&gt;
2009 · {{Flagge NL}} Sierd Steiginga&lt;br&gt;
2010 · {{Flagge NL}} Jan Bos&lt;br&gt;
2011 · {{Flagge NL}} Harm de Vries&lt;br&gt;
2012 · {{Flagge NL}} Jan Bos&lt;br&gt;
2013 · {{Flagge NL}} Jasper Hamelink&lt;br&gt;
2014 · {{Flagge NL}} Marco Hoekstra&lt;br&gt;
2015 · {{Flagge NL}} Rick van Breda&lt;br&gt;
2016 · {{Flagge NL}} Stan Wijkel&lt;br&gt;
2017 · {{Flagge NL}} Joey van Rhee&lt;br&gt;
2018 · {{Flagge NL}} Peter Merx&lt;br&gt;
2019 · {{Flagge NL}} Remco Schouten&lt;br&gt;
2020 · &lt;small&gt;''net hâlden''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
2021 · ?&lt;br&gt;
2022 · Jelte Krijnsen, ''Boalsert''&lt;br&gt;
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
: [http://www.wielrennensurhuisterveen.nl/pages/home.aspx Offisjele webside]
}}

[[Kategory:Sportevenemint yn Fryslân]]
[[Kategory:Hurdfytsen]]
[[Kategory:Surhústerfean]]
[[Kategory:Weromkearend evenemint ynsteld yn 1982]]</text>
      <sha1>adnk2oh5386xfusl6mq0ld8snkj5mx6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084664</id>
      <parentid>1084663</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:06:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* List fan winners by de elite */ oeps</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="7143" xml:space="preserve">De '''Profomgong fan Surhústerfean''' is in alle jierren weromkommende [[Hurdfytsen|hurdfytswedstriid]] yn [[Surhústerfean]] yn de Fryske gemeente [[Achtkarspelen]].

De profomgong wurdt sûnt 1982 organisearre troch de ''Stichting Wielercomité Surhuisterveen'', dy't ek de organisator fan de [[Sintrumcross]] is. De wedstriid waard yn de earste jierren ûnder de namme '''Profronde van Friesland''' ferriden (mei net troch elkoar helle wurde mei de hjoeddeiske ''[[Profomgong fan Fryslân|Profronde van Friesland]]''). 

== List fan winners == 
{| class=&quot;toccolours&quot;
| valign=top |
1982 · {{Flagge NL}} [[Jan Raas (wielrenner)|Jan Raas]] &lt;br&gt;
1983 · {{Flagge NL}} [[Jos Schipper]] &lt;br&gt;
1984 · {{Flagge NL}} [[Joop Zoetemelk]] &lt;br&gt;
1985 · {{Flagge NL}} [[Gerrit Solleveld]] &lt;br&gt;
1986 · {{Flagge NL}} [[Theo Smit]] &lt;br&gt;
1987 · {{Flagge NL}} [[Joop Zoetemelk]] &lt;br&gt;
1988 · {{Flagge NL}} [[Jelle Nijdam]] &lt;br&gt;
1989 · {{Flagge NL}} [[Eddy Schurer]] &lt;br&gt;
1990 · {{Flagge_BE}} [[Claude Criquielion]] &lt;br&gt;
1991 · {{Flagge NL}} [[Wiebren Veenstra]] &lt;br&gt;
1992 · {{Flagge NL}} [[Gert Jakobs]] &lt;br&gt;
1993 · {{Flagge NL}} [[Adrie van der Poel]] &lt;br&gt;
| valign=top |
1994 · {{Flagge NL}} [[Erik Dekker]] &lt;br&gt;
1995 · {{Flagge_UA}} [[Serhij Oetsjakov]] &lt;br&gt;
1996 · {{Flagge NL}} [[Bart Voskamp]] &lt;br&gt;
1997 · {{Flagge NL}} [[Jeroen Blijlevens]] &lt;br&gt;
1998 · {{Flagge_IT}} [[Marco Pantani]] &lt;br&gt;
1999 · {{Flagge NL}} [[Jans Koerts]] &lt;br&gt;
2000 · {{DE-VLAG}} [[Marcel Wüst]] &lt;br&gt;
2001 · {{Flagge NL}} [[Erik Dekker]] &lt;br&gt;
2002 · {{Flagge_CO}} [[Santiago Botero]] &lt;br&gt;
2003 · {{Flagge_AU}} [[Robbie McEwen]] &lt;br&gt;
2004 · {{Flagge_IT}} [[Ivan Basso]] &lt;br&gt;
2005 · {{Flagge NL}} [[Pieter Weening]] &lt;br&gt;
| valign=top |
2006 · {{Flagge_AU}} [[Robbie McEwen]] &lt;br&gt;
2007 · {{Flagge_ES}} [[Alberto Contador]] &lt;br&gt;
2008 · {{DE-VLAG}} [[Erik Zabel]] &lt;br&gt;
2009 · {{Flagge_ES}} [[Alberto Contador]] &lt;br&gt;
2010 · {{Flagge_LU}} [[Andy Schleck]] &lt;br&gt;
2011 · {{Flagge_AU}} [[Cadel Evans]] &lt;br&gt;
2012 · {{Flagge_GB}} [[Mark Cavendish]] &lt;br&gt;
2013 · {{Flagge NL}} [[Bauke Mollema]] &lt;br&gt;
2014 · {{Flagge NL}} [[Lieuwe Westra]] &lt;br&gt;
2015 · {{Flagge_SK}} [[Peter Sagan]] &lt;br&gt;
2016 · {{Flagge_GB}} [[Chris Froome]] &lt;br&gt;
2017 · {{Flagge NL}} [[Tom Dumoulin]] &lt;br&gt;
| valign=top |
2018 · {{Flagge_GB}} [[Geraint Thomas]] &lt;br&gt;
2019 · {{Flagge NL}} [[Steven Kruijswijk]] &lt;br&gt;
2020 · &lt;small&gt;''net hâlden''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
2021 · {{Flagge NL}} [[Fabio Jakobsen]] &lt;br&gt;
2022 · {{Flagge NL}} [[Mathieu van der Poel]] &lt;br&gt;
|}

== List fan winners by de froulju == 
{| class=&quot;toccolours&quot;
| valign=top |
2008 · {{Flagge NL}} [[Kirsten Wild]]&lt;br&gt;
2009 · {{Flagge NL}} [[Vera Koedooder]]&lt;br&gt;
2010 · {{Flagge NL}} [[Janneke Ensing]]&lt;br&gt;
2011 · {{Flagge AU}} [[Melissa Hodsins]]&lt;br&gt;
2012 · {{Flagge GB}} [[Eileen Roe]]&lt;br&gt;
2013 · {{Flagge NL}} [[Janneke Busser Kanis]]&lt;br&gt;
2014 · {{Flagge NL}} [[ Moniek Tenniglo]]&lt;br&gt;
2015 · {{Flagge NL}} [[Marijn de Vries (hurdfytser)|Marijn de Vries]]&lt;br&gt;
2016 · {{Flagge NL}} [[Ilona Hoeksma]]&lt;br&gt;
2017 · {{Flagge NL}} [[Janneke Ensing]]&lt;br&gt;
| valign=top |
2018 · {{Flagge NL}} [[Anouska Koster]]&lt;br&gt;
2019 · {{Flagge NL}} [[Anouska Koster]]&lt;br&gt;
2020 · &lt;small&gt;''net hâlden''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
|}

== List fan winners by de elite== 
{| class=&quot;toccolours&quot;
| valign=top |
1951 · {{Flagge NL}} Bep Andriessen,  ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1952 · {{Flagge NL}} Klaas Wiltjer, ''Middelstum''&lt;br&gt;
1953 · {{Flagge NL}} Jan Ottenbros, ''Alkmaar''&lt;br&gt;
1954 · {{Flagge NL}} Frans Schild, ''Amsterdam''&lt;br&gt;
1955 · {{Flagge NL}} Jan Bloedjes, ''Alkmaar''&lt;br&gt;
1956 · {{Flagge NL}} Jan Bloedjes, ''Alkmaar''&lt;br&gt;
1957 · {{Flagge NL}} Henk Kuitwaard, ''Velsen''&lt;br&gt;
1958 · {{Flagge NL}} Mik Snijder, ''Halfweg''&lt;br&gt;
1959 · {{Flagge NL}} Ab Sluis, ''Badhoevedorp''&lt;br&gt;
1960 · {{Flagge NL}} Henk Hoekstra, ''Oerterp''&lt;br&gt;
1961 · {{Flagge NL}} Piet van Dijk, ''Zaandam''&lt;br&gt;
1962 · {{Flagge NL}} Gerben Karstens, ''Leiden''&lt;br&gt;
1963 · {{Flagge NL}} Cees van Espen, ''Arnhim''&lt;br&gt;
1964 · {{Flagge NL}} Jan van Rijn, ''Heemskerk''&lt;br&gt;
1965 · {{Flagge NL}} Anne Koster, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1966 · {{Flagge NL}} Jan Bols, ''Hoogeveen''&lt;br&gt;
1967 · {{Flagge NL}} Wim Holstege, ''Nunspeet''&lt;br&gt;
1968 · {{Flagge NL}} Wim van Dok, ''Grootebroek''&lt;br&gt;
1969 · {{Flagge NL}} Wiebe Pool, ''Lippenhuzen''&lt;br&gt;
| valign=top |
1970 · {{Flagge NL}} Jo de Boer, ''Westergeast''&lt;br&gt;
1971 · {{Flagge NL}} Jan Aling, ''Roden''&lt;br&gt;
1972 · {{Flagge NL}} Durk Steensma, ''Surhústerfean''&lt;br&gt;
1973 · {{Flagge NL}} Anne Koster, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1974 · {{Flagge NL}}  Sjaak Tol, ''Zwaagdijk''&lt;br&gt;
1975 · {{Flagge NL}} Roelf Akker, ''Winsum''&lt;br&gt;
1976 · {{Flagge NL}} Anne Koster, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1977 · {{Flagge NL}} Herman Snoeijink, ''Denekamp''&lt;br&gt;
1978 · {{Flagge NL}} Herman Snoeijink, ''Denekamp''&lt;br&gt;
1979 · {{Flagge NL}} Egbert Koersen, ''Emmeloard''&lt;br&gt;
1980 · {{Flagge NL}} Johnny Arendsz, ''Hollandscheveld''&lt;br&gt;
1981 · {{Flagge NL}}  Dominicus Lolkema, ''Easterein''&lt;br&gt;
1982 · {{Flagge NL}} Bert Wekema, ''Peize''&lt;br&gt;
1983 · {{Flagge NL}} Gerrie Takens, ''Haren''&lt;br&gt;
1984 · {{Flagge NL}} Eddy Schurer, ''Bakkefean''&lt;br&gt;
1985 · {{Flagge NL}} Eddy Schurer, ''Bakkefean''&lt;br&gt;
1986 · ''De Westereen''&lt;br&gt;
1987 · ''Drachten''&lt;br&gt;
1988 · {{Flagge NL}} Herman Snoeijink, ''Denekamp''&lt;br&gt;
| valign=top |
1989 · {{Flagge NL}} Tonny Akkermans, ''Zevenbergen''&lt;br&gt;
1990 · {{Flagge NL}} Rob Boringa, ''Ljouwert''&lt;br&gt;
1991 · {{Flagge NL}} Wietse Veenstra, ''Harkema''&lt;br&gt;
1992 · {{Flagge NL}} Bert Hiemstra, ''Marum''&lt;br&gt;
1993 · {{Flagge NL}} Wietse Veenstra, ''De Harkema''&lt;br&gt;
1994 · {{Flagge NL}} Theunis Briggeman, ''Hoogezand''&lt;br&gt;
1995 · {{Flagge NL}} Wilco Zuijderwijk, ''Poeldijk''&lt;br&gt;
1996 · {{Flagge NL}} Freddy van der Werff, ''Damwâld''&lt;br&gt;
1997 · {{Flagge NL}} Paul Mos, ''Ruinen''&lt;br&gt;
1998 · ?&lt;br&gt;
1999 · {{Flagge NL}} Bert van der Kaap, ''Ter Apel''&lt;br&gt;
2000 · {{Flagge NL}} Allard Engels, ''Gieten''&lt;br&gt;
2001 · {{Flagge NL}} Jan Schilder, ''Zwaagdijk''&lt;br&gt;
2002 · {{Flagge NL}} Tonny Teuben, ''De Knipe''&lt;br&gt;
2003 · {{Flagge NL}} Folkert de Haan, ''Grins''&lt;br&gt;
2004 · {{Flagge NL}} Jenning Huizenga, ''Frjentsjer''&lt;br&gt;
2005 · {{Flagge BE}} Bjorn Hoeben, ''Kinrooi''&lt;br&gt;
2006 · {{Flagge NL}} Germ van der Burg&lt;br&gt;
2007 · {{Flagge NL}} Niels Pieters&lt;br&gt;
| valign=top |
2008 · {{Flagge NL}} Arjan Stroetinga&lt;br&gt;
2009 · {{Flagge NL}} Sierd Steiginga&lt;br&gt;
2010 · {{Flagge NL}} Jan Bos&lt;br&gt;
2011 · {{Flagge NL}} Harm de Vries&lt;br&gt;
2012 · {{Flagge NL}} Jan Bos&lt;br&gt;
2013 · {{Flagge NL}} Jasper Hamelink&lt;br&gt;
2014 · {{Flagge NL}} Marco Hoekstra&lt;br&gt;
2015 · {{Flagge NL}} Rick van Breda&lt;br&gt;
2016 · {{Flagge NL}} Stan Wijkel&lt;br&gt;
2017 · {{Flagge NL}} Joey van Rhee&lt;br&gt;
2018 · {{Flagge NL}} Peter Merx&lt;br&gt;
2019 · {{Flagge NL}} Remco Schouten&lt;br&gt;
2020 · &lt;small&gt;''net hâlden''&lt;/small&gt;&lt;br&gt;
2021 · ?&lt;br&gt;
2022 · {{Flagge NL}} Jelte Krijnsen, ''Boalsert''&lt;br&gt;
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
: [http://www.wielrennensurhuisterveen.nl/pages/home.aspx Offisjele webside]
}}

[[Kategory:Sportevenemint yn Fryslân]]
[[Kategory:Hurdfytsen]]
[[Kategory:Surhústerfean]]
[[Kategory:Weromkearend evenemint ynsteld yn 1982]]</text>
      <sha1>e3hfgbrmmavoxz3k9yv25ickguvwn87</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aleksander Nevskikatedraal (Wolgograd)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>133392</id>
    <revision>
      <id>1084661</id>
      <parentid>1044904</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T07:53:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>RomkeHoekstra hat de side [[Aleksander Nevskykatedraal (Wolgograd)]] omneamd ta [[Aleksander Nevskikatedraal (Wolgograd)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3595" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Aleksander Nevskykatedraal
''Алекса́ндро-Не́вский собо́р''
| ôfbylding                   = Александро-Невский собор 21 июля 2018 001.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 265px
| ôfbyldingstekst             = ''De katedraal yn oanbou''
| lân                         = [[File:Flag of Russia.svg|20px]] [[Ruslân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = lânsdiel
| namme bestjoerlike ienheid 1= 
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2=
| bestjoerlike ienheid 3      =  
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| plak                        = [[File:Coat of arms of Volgograd city.svg|20px]] [[Wolgograd]]
| adres                       = 
| koördinaten                 = 
| type bouwurk                = [[Katedraal]] 
| keatling                    = 
| boujier                     = 1901—1916; nijbou fanôf 2016 
| sloopjier                   = 21 maart 1932
| arsjitekt                   = 
| boustyl                     = Neo-Byzantynsk
| oerbrêget                   = 
| tunnelet ûnder              = 
| wei of spoar                = 
| hichte                      = 
| lingte                      = 
| oerflak                     = 
| tal ferdjippings            = 
| kosten                      = 
| webside                     = [http://sobor-aleksandra-nevskogo.ru/ Side oer de bou]
}}
De '''Aleksander-Nevskykatedraal''' ([[Russysk]]: Алекса́ндро-Не́вский собо́р) is in [[Russysk-Otterdokse Tsjerke|russysk-otterdokske]] katedraal yn oanbou yn [[Wolgograd]], [[Ruslân]]. De bou ferfangt in katedraal út it begjin fan de 20e iuw, dy't yn de [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-tiid opblaasd waard. 

== Alde katedraal ==
[[File:Царицын Александро Невский собор.jpg|thumb|250px|left|&lt;center&gt;''De yn 1932 ôfbrutsen katedraal''&lt;/center&gt;]]
De âlde katedraal waard oan it begjin fan de 20e iuw yn it doedestiidske Tsaritsyn boud út tankberens foar de mirakuleuze rêding fan tsaar [[Aleksander III fan Ruslân|Aleksander III]] by it treinûngemak by Borki (tsjinwurdich [[Oekraïne]]). Beskermhillige fan de tsaar wie de otterdokske hillige grutfoarst [[Aleksander Nevsky]].

Model foar de katedraal stie de Kazankatedraal yn [[Orenburg]]. De bou fan de tsjerke duorre 15 jier en waard foltôge yn 1916. Yn dy tiid wie it in ûnbidich grut gebou tusken de noch lege bebouwing fan Tsaritsyn, mei in hichte fan 57.5 meter, in lingte fan 51 meter en in breedte fan 47.5 meter. 

De bou duorre langer as it bestean fan de katedraal want al yn 1932, fjirtjin jier nei de foltôging, waard de katedraal opblaasd. De stiennen fan de katedraal waarden brûkt foar it ferhurdzjen fan de diken yn 'e stêd en op it plak fan de katedraal waard in grienfoarsjenning oanlein. Op it plak fan de âlde katedraal stiet tsjintwurdich in kapel. 

== Nije katedraal ==
Yn april 2016 waard der in begjin makke oan de weropbou fan de katedraal. Dy fynt plak yn it park by it Plosjtsjad Pavsjich Bortsov (Plein fan de Fallen Striders), in pear hûndert meter noardlik fan de âlde lokaasje.

{{boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Russysktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:ru:]]
* [http://volfoto.ru/volgograd/pavshih_bortsov/alexandro-nevskiy_sobor/ volfoto.ru]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|New Alexandro-Nevsky Cathedral}}
}}
[[Kategory:Wolgograd]]
[[Kategory:Katedraal yn Ruslân]]
[[Kategory:Bouwurk út 1916]]
[[Kategory:Bouwurk sloopt yn 1932]]
[[Kategory:Bouwurk út 2019]]</text>
      <sha1>76338t8kdeckv7v863hkqvw8atcy2ig</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084694</id>
      <parentid>1084661</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:01:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Bywurke om't de katedraal foltôge is, koordinaten tafoege.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4410" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Aleksander Nevskikatedraal
&lt;small&gt;Алекса́ндро-Не́вский собо́р&lt;/small&gt;
| ôfbylding                   = Александро-Невский собор в Волгограде.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 265px
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of Russia.svg|20px]] [[Ruslân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = oblast
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Flag of Volgograd Oblast.svg|20px]] [[Wolgograd (oblast)|Wolgograd]]
| bestjoerlike ienheid 2      = 
| namme bestjoerlike ienheid 2=
| bestjoerlike ienheid 3      =  
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| plak                        = [[Ofbyld:Flag of Volgograd.svg|20px]] [[Wolgograd]]
| adres                       = Plein fan de fallen Striders
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|48_42_29_N_44_30_56_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|48° 42' N 44° 30' E}}
| type bouwurk                = [[Katedraal]] 
| keatling                    = 
| boujier                     = oarspr. 1901-1916 &lt;br&gt; rekonstruksje 2016-2021 
| sloopjier                   = 21 maart 1932
| arsjitekt                   = 
| boustyl                     = Neobyzantynske arsjitektuer
| oerbrêget                   = 
| tunnelet ûnder              = 
| wei of spoar                = 
| hichte                      = 
| lingte                      = 
| oerflak                     = 
| tal ferdjippings            = 
| kosten                      = 
| webside                     = [http://sobor-aleksandra-nevskogo.ru/ Side oer de bou]
}}
De '''Aleksander-Nevskikatedraal''' ([[Russysk]]: Алекса́ндро-Не́вский собо́р; ''Aleksandro-Nevski sobor'') is in [[Russysk-Otterdokse Tsjerke|russysk-otterdokske]] katedraal yn [[Wolgograd]], [[Ruslân]]. De katedraal waard yn 2021 foltôge en is in rekonstruksje fan de katedraal út it begjin fan de 20e iuw, dy't yn de [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-tiid opblaasd waard. 

== Alde katedraal ==
[[Ofbyld:Царицын Александро Невский собор.jpg|thumb|250px|left|&lt;center&gt;''De yn 1932 ôfbrutsen katedraal''&lt;/center&gt;]]
De âlde katedraal waard oan it begjin fan de 20e iuw yn it doedestiidske Tsaritsyn (oant 1925 de namme fan Wolgograd) boud út tankberens foar de mirakuleuze rêding fan tsaar [[Aleksander III fan Ruslân|Aleksander III]] by it treinûngemak by Borki (tsjinwurdich [[Oekraïne]]). Beskermhillige fan de tsaar wie de otterdokske hillige grutfoarst [[Aleksander Nevski]].

Model foar de katedraal stie de Kazankatedraal yn [[Orenburg]]. De bou fan de tsjerke duorre 15 jier en waard foltôge yn 1916. Yn dy tiid wie it in ûnbidich grut gebou tusken de noch lege bebouwing fan Tsaritsyn, mei in hichte fan 57.5 meter, in lingte fan 51 meter en in breedte fan 47.5 meter. 

De bou duorre langer as it bestean fan de katedraal want al yn 1932, fjirtjin jier nei de foltôging, waard de katedraal opblaasd. De stiennen fan de katedraal waarden brûkt foar it ferhurdzjen fan de diken yn 'e stêd en op it plak fan de katedraal waard in grienfoarsjenning oanlein. Op it plak fan de âlde katedraal stiet tsjintwurdich in kapel. 

== Nije katedraal ==
[[Ofbyld:Александро-Невский собор Волгограда внутри.jpg|thumb|250px|left|''Ynterieur'']]
Yn april 2016 waard der in begjin makke oan de weropbou fan de katedraal. Dy fûn plak yn it park by it Plosjtsjad Pavsjich Bortsov (Plein fan de Fallen Striders), in pear hûndert meter noardlik fan de âlde lokaasje, op it plak dêr't yn de Sovjet-tiid it nea realisearre projekt foar it Hûs fan de Sovjet pland wie.

Op 29 septimber 2021 waard de foltôge rekonstruksje fan de katedraal plechtich ynwijd troch patriarch [[Kirill fan Moskou]].


{{boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Russysktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:ru:Александро-Невский собор (Волгоград)]]
* [http://volfoto.ru/volgograd/pavshih_bortsov/alexandro-nevskiy_sobor/ volfoto.ru]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|New Alexandro-Nevsky Cathedral|Nije Aleksander Nevskikatedraal}}
}}
[[Kategory:Wolgograd]]
[[Kategory:Katedraal yn Ruslân]]
[[Kategory:Bouwurk yn Wolgograd (oblast)]]
[[Kategory:Bouwurk út 2021]]
[[Kategory:Bouwurk út 1916]]
[[Kategory:Bouwurk sloopt yn 1932]]</text>
      <sha1>132guz9s8dw3jlet50o8crwc2b8albo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Wolgograd</title>
    <ns>14</ns>
    <id>133393</id>
    <revision>
      <id>1084659</id>
      <parentid>951643</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T07:49:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="108" xml:space="preserve">{{Commonscat|Volgograd|Wolgograd}}

[[Kategory:Plak yn Wolgograd (oblast)]]
[[Kategory:Plak stifte yn 1589]]</text>
      <sha1>8xrswhy8915qt3hq2oy72fgtzqsr8x5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Konstantine (Algerije)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>147208</id>
    <revision>
      <id>1084614</id>
      <parentid>1028791</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T19:52:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>353</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;Constantine_vue_du_ciel.jpg&quot; is op Commons fuorthelle [[commons:User:Ellywa|Ellywa]] om't: per [[:c:Commons:Deletion requests/File:Constantine vue du ciel.jpg|]].</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8506" xml:space="preserve">{{Stêd mei flagge|
Namme= Konstantine&lt;br&gt;&lt;small&gt;عنابة ([[Arabysk]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;&lt;small&gt;ⵇⵙⵏⵟⵉⵏⴰ ([[Berbersk]])&lt;/small&gt;&lt;br&gt;&lt;small&gt;''Constantine'' ([[Frânsk]])&lt;/small&gt; | 
Ofbyld= [[File:Ville_de_Constantine_مدينة_قسنطينة_2.jpg|250px]]&lt;br&gt;[[File:Pont_de_Sidi_Msid_-_constantine_جسر_سيدي_مسيد_-_قسنطينة.jpg|125px]][[File:La_Medersa.jpg|125px]]&lt;br&gt;[[File:Monument_aux_morts_-_Constantine_معلم_تذكاري_-_قسنطينة_2.jpg|83px]][[File:Costantine,_algeria05.jpg|83px]][[File:Gare_de_Constantine_محطة_القطار_بقسنطينة.jpg|83px]]&lt;br&gt;[[File:DZ-25-01_Constantine.svg|250px]]&lt;br&gt;[[File:DZ-25_(2019).svg|250px]] |
Flagge= |
Wapen=  |
Ynwennertal= 464.219 &lt;small&gt;(2018)&lt;/small&gt; |
Oerflak= 2.288 km² |
Befolkingstichtens= 200/km² |
Stêdekloft= 943.112 |
Hichte= 694 m |
Lân= [[File:Flag of Algeria.svg|20px]] [[Algerije]] |
Bestj. ienh. 1= [[Provinsjes fan Algerije|Provinsje]] |
Namme bestj. ienh. 1= [[Konstantine (provinsje)]] |
Bestj. ienh. 2= Distrikt |
Namme bestj. ienh. 2= Konstantine (distrikt)|
Bestj. ienh. 3= |
Namme bestj. ienh. 3= |
Bestj. ienh. 4= |
Namme bestj. ienh. 4= |
Stifting= [[203 f.Kr.]] as Sirta |
Tiidsône= [[UTC]]+1 |
Simmertiid= |
Koördinaten= 36° 21' NB, 6° 36' EL |
Webside= |
}}
 
'''Konstantine''' ([[Arabysk]]: قسنطينة‎ ''Qusanṭīnah'', ek wol stavere as ''Qacentina'' of ''Kasantina'', [[Berbersk]]: ⵇⵙⵏⵟⵉⵏⴰ, [[Frânsk]]: ''Constantine''), is de haadstêd fan de [[provinsjes fan Algerije|provinsje]] [[Konstantine (provinsje)|Konstantine]] yn it noardeasten fan [[Algerije]]. Yn de [[âldheid]] waard it plak [[Sirta]] neamd en waard it ta eare fan keizer [[Konstantyn de Grutte]] ''Constantina'' neamd. It plak wie oant [[1962]] de haadstêd fan it Frânske departemint [[Konstantine (departemint)|Konstantine]]. De stêd leit yn it binnenlân likernôch 80 km besuden de [[Middellânske See]] oan de ouwers fan de rivier de Rhumel.

Konstantine wurdt ek wol sjoen as de haadstêd fan eastlik Algerije en it plak is it kommersjele sintrum fan de regio. De stêd hat likernôch 450.000 ynwenners en is dêrmei de tredde stêd fan Algerije, nei [[Algiers]] en [[Oran]]. Der binne ferskate museums en histoaryske gebouwen yn de stêd. Konstantine is ferneamd as de &quot;stêd fan de brêgen&quot;, dy't de ferskate heuvels, dellings en kleauwen, dêr't de stêd op en omhinne boud waard, ferbine.

Konstantine wie yn 2015 de [[Kulturele Haadstêd fan de Arabyske Wrâld]]

== Namme ==
De âlde namme Sirta komt nei alle gedachten fan de [[Semityske talen|Semityske]] [[woartel (taalkunde)|woartel]] ''QRTN'', dat mooglik as Qirta (قرة) útsprutsen waard en dat yn it [[Fenisysk]] &quot;doarp&quot; of &quot;stêd&quot; betsjutte. De [[Romeinen]] sprutsen it út as ''Sirta''.

Dy hypoteze bringt de namme Sirta tichterby de namme [[Kartago]] (Qirta Hadcha قرة حدشة) dat &quot;nije stêd&quot; yn it Fenisysk betsjutte. In oare mooglikheid is dat de namme fan it Berberske ''tissirt'' komt, dat nôtberch betsjut, ferwizende nei de grutte hoemannichte nôt yn de omkriten.

De stêd waard werneamd as ''Constantina'' ta eare fan keizer [[Konstantyn de Grutte]]. De hjoeddeistige offisjele namme is ''Qacentina'' en yn it [[Algerynsk-Arabysk]] is it ''Ksentina''.

== Skiednis ==
{{Apart|Sirta}}
De stêd waard ynearsten troch [[Fenysjers]] stifte, mar waard letter troch de [[Numydjers]], dy't in [[Berbers]]k folk wiene, oermastere. Harren kening [[Syffaks]] makke Sirta ta syn haadstêd. Dêrnei kaam de stêd ûnder Kartaachsk bestjoer, mar nei harren belies yn de [[Tredde Punyske Oarloch]] kaam Sirta wer oan [[Numydje]]. Yn [[112 f.Kr.]] waard de stêd troch de Numidyske kening [[Jugurta]] beset, nei't er syn healbroer Adherbal ferslein hie. Letter tsjinne de stêd as útfalsbasis fan de romeinske generaals [[Kwintus Sesilius Metellus Numidikus]] en [[Gaius Marius]] yn harren kriich tsjin Jugurta. Nei't kening Juba I en de oerbleaune troepen fan [[Pompejus]] ferslein waarden yn [[46 f.Kr.]] joech [[Julius Caesar]] de boargers fan Sirta, dat doe ''Colonia Sittlanorum'' hiet, spesjale rjochten.

Yn [[311]] n.Kr. waard de stêd ferwoastge yn de [[boargerkriich]] tusken keizer [[Maksintius]] en de eardere gûverneur fan Afrika, [[Domitius Aleksander]]. De stêd waard yn [[313]] fannijs opboud en krige doe de namme ''Colonia Constantina'' of gewoanwei ''Constantina'', nei keizer [[Konstantyn de Grutte]] dy't Maksitius fersloech. Yn [[432]] bemasteren de [[Fandalen]] Konstantine en fan [[534]] oant [[697]] wie it in part fan it [[Byzantynske Ryk]]. Dêrnei waard de stêd troch de [[Arabieren]] oermastere dy't it ''Qacentina'' neamden.

Yn de [[alfde iuw]] setten de [[Banu Hilal]], in arabyske stamme, harren nei wenjen yn [[Tripolitaanje]], [[Tuneezje]] en eastlik Algerije.

== Lettere ûntjouwings ==
[[Ofbyld:General view, Constantine, Algeria-LCCN2001697860.jpg|thumb|left|Konstantine yn 1899]]
Yn de [[tolfde iuw]] bloeide de stêd wer op ûnder de hearskippij fan de [[Almohaden]] en de [[Hafsiden]] en hie de stêd hannelsrelaasjes mei [[Pisa]], [[Republyk Genua|Genua]] en [[Feneesje]]. Nei [[1529]] wie de stêd part fan it [[Ottomaanske Ryk]]. Under it gûverneurskip fan [[Salah Bey ben-Mostafa]], fan [[1770]] oant [[1792]], waard de stêd ferrike mei islamityske arsjitektuer dy't hjoed-de-dei noch te sjen is. Yn [[1837]] kaam de stêd ûnder Frânsk bestjoer, nei't dy Algerije oermasteren. Fan [[1848]] oant [[1962]] wie Konstantine in yntegraal part fan [[Frankryk]] en waard it de haadstêd fan it nij stifte departemint [[Konstantine (departemint)|Konstantine]]. Yn [[1880]] waard der yn Konstantine troch de Frânske [[medikus]] [[Charles Laveran|Charles Louis Alphonse Laveran]], doe't er dêr yn in militêr sikehûs wurke, ûntdutsen dat [[malaria]] feroarsake wurdt troch in [[protozoä]]. Hy naam de parasiten yn in bloedplak fan in soldaat, dy't krekt dêrfoar oan malaria ferstoarn wie, waar. Dêrfoar krige er yn [[1907]] de [[Nobelpriis foar de Fysiology of Genêskunde]]. Dat wie de earste kear dat bewiisd waard dat protozoä in oarsaak fan sykte wiene. Syn wurk helpte mei foar it oansetten fan fierder ûndersyk foar it sykjen fan in genêzing fan malaria yn bisten.

Yn [[1934]] fûn der in grutte anty-joadske [[pogrom]], troch islamiten, plak yn Konstantine, dêr't 34 [[Joaden]] by omkamen.

Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] brûkten Alliearde striidkrêften, foar harren kampanje yn [[Noard-Afrika]], Konstantine en de oare tichteby lizzende plakken [[Sétif]] en [[Bône]] as útfalsbasissen.

== Geografy ==
[[Ofbyld:Gorges du Rhummel &amp; ponts.jpg|thumb|De kleau fan de rivier de Rhumel mei brêgen deroerhinne yn Konstantine]]
Konstantine leit op in [[Plato (heechflakte)|plato]] mei in hichte fan 640 meter boppe seenivo. Nijsgjirrich is de grutte kleau fan de rivier de Rhumel dy't troch de stêd rint en dêr't sân brêgen oerhinne rinne. Konstantine leit yn in gebiet mei in ryk ferskaat oan [[lânbou]] en is it sintrum fan de nôthannel en hat fjouwer moalfabriken, in trekkerfabryk, en fabriken dy't tekstyl, wol, linnen en learen guod produsearje. De wichtichste merken dêrfoar binne [[Algerije]] en [[Tuneezje]].

== It besjen wurdich ==
* ''Musée National Cirta'', earder it ''Gustave Mercier Museum'' (útstalling fan âlde en nije Algerynske keunst)
* Moskee ''Abd al Hamid Ben Badis''
* De Kasba ([[Kasba]])
* Emir Abd al-Qadir Universiteit en Moskee
* Soumma Mausoleum
* Mausoleum fan Massinissa
* Paleis fan Ahmed Bey
* Ruïnen fan de Antonianus romeinske akwadukt
* Ben Abdelmalek Stadion
* De romeinske stêd [[Tiddis]] flakby
* De [[megaliten]] en begraafplakken yn ''Djebel Mazala Salluste''.

=== Brêgen ===
&lt;gallery mode=&quot;packed&quot;&gt;
File:John_Beasly_Greene_(American,_born_France_-_(Elcantara_Bridge,_Constantine,_Algeria)_-_Google_Art_Project.jpg|Brêge El-Kantara, earste foto, 1856 troch [[John Beasley Greene]]
File:pont des chutes.jpg|Brêge oer de wetterfallen
File:Sidi M'Cid.JPG|Brêge Sidi-M'Cid
File:Pont de Sidi Rached.JPG|Brêge Sidi Rached
File:Constantine bridge.jpg|Brêge El-Kantara
File:Old Constantine.JPG|De âlde stêd
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://fr.wikipedia.org/wiki/Constantine_(Algérie) ''Notes et Références'', op dizze side].
--------
{{Commonscat|Constantine, Algeria}}
}}

{{Koördinaten|36_21_N_6_36_E_type:city_scale:12500_region:TN|36° 21' NB, 6° 36' EL}}
[[Kategory:Plak yn Algerije]]
[[Kategory:Plak stifte yn 203 f.Kr.]]</text>
      <sha1>8xbluzley29teitlarh3hq5fjjo0sw9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Herfoarme tsjerke (Mearum)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>147412</id>
    <revision>
      <id>1084611</id>
      <parentid>1031968</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T19:35:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>koordinaten tafoege.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5657" xml:space="preserve">{{Ynfoboks bouwurk
| namme                       = Herfoarme tsjerke fan Mearum
''Hervormde kerk van Marum''
| ôfbylding                   = Mearum, herfoarme tsjerke.jpg
| ôfbyldingsbreedte           = 275px
| ôfbyldingstekst             = 
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of the Netherlands.svg|20px]] [[Nederlân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = provinsje
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Ofbyld:Flag of Groningen.svg|20px]] [[Grinslân]]
| bestjoerlike ienheid 2      = gemeente
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ofbyld:Westerkwartier vlag.svg|border|20px]] [[Westerkertier (gemeente)|Westerkertier]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3=  
| plak                        = [[Ofbyld:Flag of Marum.svg|20px]] [[Mearum]]
| adres                       = Noorderringweg
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|53_08_43_N_6_15_10.8_E_scale:12500_type:landmark_region:NL|53° 08' N 6° 15' E}}
| type bouwurk                = [[Tsjerke]] 
| keatling                    = 
| boujier                     = 12e iuw (koer) &lt;br&gt; 13e iuw skip en toer
| sloopjier                   = 
| arsjitekt                   = 
| boustyl                     = 
| oerbrêget                   = 
| tunnelet ûnder              = 
| wei of spoar                = 
| monumintale status          = [[File:Monumentenbordje 2014.svg|12px]] [[ryksmonumint]]
| monumintnûmer               = 28286 &lt;ref&gt;[https://monumentenregister.cultureelerfgoed.nl/monumenten/28286 Monuminteregister]&lt;/ref&gt;
| hichte                      = 
| lingte                      = 
| oerflak                     = 
| tal ferdjippings            = 
| kosten                      = 
| webside                     = [http://www.ontmoetingskerk-marum.nl/ Side tsjerklike gemeente]
}}
De '''herfoarme tsjerke''' fan [[Mearum]] is ien fan de âldste bakstiennen tsjerken fan [[Grinslân]]. Fan oarsprong is de tsjerke romaansk, mar fan dy boustyl is net in soad bewarre bleaun. 
 
== Skiednis ==
[[File:Jacobus Stellingwerf - De kerk van Marum in Vredewold in 1672.jpg|thumb|left|250px|&lt;center&gt;''De tsjerke yn 1672'' ([[Jacobus Stellingwerf]])&lt;/center&gt;]]
It fiifsidich [[Koer (tsjerke)|koer]] fan de tsjerke ûnstie yn de tolfte iuw en is dêrmei it âldste diel fan de tsjerke. It tichtmitsele portaal yn de súdlike muorre fan it koer wie eartiids de yngong foar de preester. Yn de noardlike muorre is noch in tichtset [[Romaanske arsjitektuer|romaansk]] finster te sjen. Yn de muorren fan it koer binne tichtmitsele finsters dy't yn de 16e iuw ynbrocht binne.

It [[Skip (tsjerke)|tsjerkeskip]] datearret út it earste fearn fan de 13e iuw. Yn de twadde helte fan de 18e iuw waarden oan wjerskanten fan de tsjerke steunbearen oanboud om fierdere fersakking tsjin te gean. Sawol oan de noardlike as oan de súdlike kant fan de tsjerke sieten [[Noardsk doarke|noardske poartsjes]]. Dy foar de froulju waard tichtmitsele en giet foar de helte skûl efter in steunbear, wylst dy foar de manlju hjoed-de-dei tsjinst docht as tagong fan de tsjerke. By in 18e-iuwske ferbouwing binne de grutte rûnebôgefinsters ynbrocht en nei alle gedachten is doe ek de noardlike gevel op 'e nij ommitsele.

De westlike toer is lykas it skip út it earste fearn fan de 13e iuw. Healwei de 16e iuw waard de toer heger makke en krige it skip de hjoeddeiske kape. Op in hichte fan trettjin meter hat de gevel oan alle kanten galmgatten. De tsjintwurdige spits datearret út 1923 en ferfong eartiids in opmitsele spits. De toer stiet tichteby in sleat en hinget dêrtroch 20 sintimeter út it lead.

Om de tsjerke hinne lei foarhinne in grêft.

== Ynterieur ==
[[File:Interieur orgel - Marum - 20151246 - RCE.jpg|thumb|left|200px|&lt;center&gt;''Oargel''&lt;/center&gt;]]
De oergong fan it yn ferhâlding lytse skip nei it koer is oan de binnenkant en oan de bûtenkant goed te sjen troch it ferspringen fan it muorrewurk. De [[apsis]] wie oarspronklik healwei de muorrehichte opmitsele. It healrûne koepelferwulft lykas dat noch yn de [[Sint-Fitustsjerke (Doezum)|Sint-Fitustsjerke]] fan [[Doezum]] bewarre bleau is net mear oanwêzich.

De preekstoel út 1826 is makke troch D. Duursma út Drachten. De tsjerke besit in hearebank út it earste fearn fan de 18e iuw. De bank is fersierd mei it wapen fan Carel Ferdinand von Inn- und Knipphausen, fan 1714 oant 1717 hear fan [[Nienoard]] en [[Fredewâld]]. Ut de [[Roomsk-Katolike Tsjerke|roomske]] tiid fan de tsjerke sit efter dy hearebank noch in nis foar it hillich sakramint. De tsjerkebanken binne net mear oanwêzich en ferfongen troch stuollen.

== Oargel ==
Yn 1658 boude Johann Reinschmitt in oargel foar de tsjerke yn it [[Noard-Brabân|Brabânske]] Ginneken. Jan van Gelder út Leien boude yn 1809 yn de âlde oargelkas in nij binnenwurk, dat yn 1939 troch de herfoarme gemeente fan Mearum oankocht waard. De firma Valckx &amp; Van Kouteren ferhûze it ynstrumint nei Mearum en boude it dêr wer op. It oargel hat ien manuaal mei tsien registers en in oanhongen pedaal.

== Sjoch ek ==
* [[Moetingstsjerke (Mearum)|Moetingstsjerke, Mearum]]
== Keppeling om utens ==
* [https://www.orgelsite.nl/marum-hervormde-kerk/ Orgelsite: disposysje]
{{Boarnen|boarnefernijing=
* [[Peter Karstkarel]]: ''Alle middeleeuwse Kerken van Harlingen tot Wilhelmshaven'' ISBN 978 90 330 0558 9
* [https://www.kerkmarum.nl/algemeen [[Stifting Alde Grinslânske Tsjerken]]: beskriuwing, oproppen 7 jannewaris 2021]
----
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Hervormde Kerk, Marum|Herfoarme tsjerke, Mearum}}
}}

[[Kategory:Mearum]]
[[Kategory:Tsjerkegebou yn Westerkertier]]
[[Kategory:Ryksmonumint yn Westerkertier]]
[[Kategory:Bouwurk út de 12e iuw]]</text>
      <sha1>393yzf2mv4bz6cxp715ao486k9h6xpl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Meidogger:FreyaSport/kladblok</title>
    <ns>2</ns>
    <id>152621</id>
    <revision>
      <id>1084584</id>
      <parentid>1084463</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:05:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarnen 2004 */ ferskil oant april fuortwurke</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4113" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke ||&lt;small&gt;21-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;23-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;25-7-2022&lt;/small&gt;|| || || || || 
|}
===Ferstoarnen 2004===
;maaie
* [[19 maaie|19]] - [[Mary Dresselhuys]], Nederlânsk aktrise (* [[1907]])
* [[25 maaie|25]] - [[Ethel Portnoy]], Nederlânsk skriuwster (* [[1927]])
* [[30 maaie|30]] - [[Annie van der Meer]], Frysk hurdrydster (* [[1928]])
;juny
* [[10 juny|10]] - [[Ray Charles]], Amerikaansk sjonger (* [[1930]])
* [[27 juny|27]] - [[Fred Ramdat Misier]], Surinaamsk politikus (* [[1926]])
;july
* [[1 july|1]] - [[Marlon Brando]], Amerikaansk akteur (* [[1924]])
;septimber
* [[27 septimber|27]] - [[Bernard Slicher van Bath]], Frysk histoarikus (* [[1910]])
* [[27 septimber|27]] - [[Harry de Groot]], Nederlânsk muzikant (* [[1920]])
* [[27 septimber|27]] - [[Pieter Jan Leeuwerink]], Nederlânsk follyballer (* [[1962]])
* [[28 septimber|28]] - [[Werner Goldberg]], Dútsk politikus (* [[1919]])
* [[29 septimber|29]] - [[Ernst van der Beugel]], Nederlânsk politikus (* [[1918]])
;oktober
* [[3 oktober|3]] - [[Frits van Turenhout]], Nederlânsk programmamakker en sjonger (* [[1913]])
* [[8 oktober|8]] - [[Jacques Derrida]], Frânsk literêr kritikus en filosoof (* [[1930]])
* [[16 oktober|16]] - [[Klaas Jacob van Douwen]], Frysk politikus (* [[1917]])
* [[18 oktober|18]] - [[Henk de Wilde]], Frysk politikus (* [[1917]])
* [[27 oktober|27]] - [[Jan Bruin (publisist)|Jan Bruin]], Nederlânsk fersetsstrider (* [[1923]])
;novimber
* [[2 novimber|2]] - [[Gerrie Knetemann]], Nederlânsk hurdfytser (* [[1951]])
* [[5 novimber|5]] - [[Donald Jones]], Amerikaansk dûnser (* [[1932]])
* [[11 novimber|11]] - [[Hendrik Kuipers]], Frysk bestjoerder (* [[1913]])
* [[11 novimber|11]] - [[Jasser Arafat]], Presidint fan Palestina (* [[1929]])
* [[13 novimber|13]] - [[Ol' Dirty Bastard]], Amerikaansk muzikant (* [[1968]])
* [[19 novimber|19]] - [[Piet Esser]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1914]])
* [[23 novimber|23]] - [[Johannes Swierstra]], Frysk yngenieur en bestjoerder (* [[1920]]
* [[29 novimber|29]] - [[Johannes Boersma (wiskundige)|Johannes Boersma]], Nederlânsk wiskundige (* [[1937]])</text>
      <sha1>oc77588lvsj3rpjci6q8jsxjz3hubwf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084680</id>
      <parentid>1084584</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T08:23:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarnen 2004 */ ferskil oant en mei july fuortwurke</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3655" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke ||&lt;small&gt;21-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;23-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;25-7-2022&lt;/small&gt;|| || || || || 
|}
===Ferstoarnen 2004===
;septimber
* [[27 septimber|27]] - [[Bernard Slicher van Bath]], Frysk histoarikus (* [[1910]])
* [[27 septimber|27]] - [[Harry de Groot]], Nederlânsk muzikant (* [[1920]])
* [[27 septimber|27]] - [[Pieter Jan Leeuwerink]], Nederlânsk follyballer (* [[1962]])
* [[28 septimber|28]] - [[Werner Goldberg]], Dútsk politikus (* [[1919]])
* [[29 septimber|29]] - [[Ernst van der Beugel]], Nederlânsk politikus (* [[1918]])
;oktober
* [[3 oktober|3]] - [[Frits van Turenhout]], Nederlânsk programmamakker en sjonger (* [[1913]])
* [[8 oktober|8]] - [[Jacques Derrida]], Frânsk literêr kritikus en filosoof (* [[1930]])
* [[16 oktober|16]] - [[Klaas Jacob van Douwen]], Frysk politikus (* [[1917]])
* [[18 oktober|18]] - [[Henk de Wilde]], Frysk politikus (* [[1917]])
* [[27 oktober|27]] - [[Jan Bruin (publisist)|Jan Bruin]], Nederlânsk fersetsstrider (* [[1923]])
;novimber
* [[2 novimber|2]] - [[Gerrie Knetemann]], Nederlânsk hurdfytser (* [[1951]])
* [[5 novimber|5]] - [[Donald Jones]], Amerikaansk dûnser (* [[1932]])
* [[11 novimber|11]] - [[Hendrik Kuipers]], Frysk bestjoerder (* [[1913]])
* [[11 novimber|11]] - [[Jasser Arafat]], Presidint fan Palestina (* [[1929]])
* [[13 novimber|13]] - [[Ol' Dirty Bastard]], Amerikaansk muzikant (* [[1968]])
* [[19 novimber|19]] - [[Piet Esser]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1914]])
* [[23 novimber|23]] - [[Johannes Swierstra]], Frysk yngenieur en bestjoerder (* [[1920]]
* [[29 novimber|29]] - [[Johannes Boersma (wiskundige)|Johannes Boersma]], Nederlânsk wiskundige (* [[1937]])</text>
      <sha1>f3nrbn1yx1l6lztlijtudwmrh6fx3zi</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084716</id>
      <parentid>1084680</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:14:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>/* Ferstoarnen 2004 */ ferstoarnen oant en mei oktober bywurke</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2787" xml:space="preserve">{| align=&quot;center&quot; cellpadding=&quot;2&quot; cellspacing=&quot;2&quot; style=&quot;border:1px #AAAAAA solid; background-color: #F9F9F9; font-size:102%;&quot; width=&quot;100%&quot; 
| rowspan=&quot;6&quot; | [[Ofbyld:Kladblok.png|100px]]
|-
| align=&quot;left&quot; valign=&quot;middle&quot; | Dit is it [[Wikipedia:Kladblok|persoonlijke kladblok]] fan '''[[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]'''.
|-
| Dit kladblok is een sub-side fan [[{{NAMESPACE}}:{{{1|{{BASEPAGENAMEE}}}}}|{{{1|{{BASEPAGENAME}}}}}]]. It tsjinnet as testromte en om opsetsjes te meitsjen foar artikels. En is gjin artikel yn de ensyklopedy.
|-
| It is net de bedoeling dat tredden wizigingen oanbringe yn in oar syn kladblok.
|}

===== Listen fan flaggen =====

;Geografysk
* [[List fan berjochten fan flaggen|Flaggen]]
* [[List fan berjochten Flagge mei Lân-oantsjutting|Flaggen mei Lân-oantsjutting]]
* [[List fan flaggen fan Fryske gemeenten|Flaggen fan Fryske gemeenten]] ''(gjin berjochten)''
* [[List fan flaggen fan doarpen yn Fryslân|Flaggen fan Fryske doarpen]] ''(gjin berjochten)''
* [[Wikipedy:List fan berjochten Flagge mei Nasjonaliteit-oantsjutting|Flaggen mei Nasjonaliteit-oantsjutting]]

;Sport
* [[List fan berjochten Flagge mei YOK-koade|Flaggen mei Ynternasjonaal Olympysk/Paralympysk Komitee koade]]

--------------
==Ferskil Jierlist &amp; Kategory festoarnen (21-7-2022)==
	
{| class=&quot;wikitable&quot; style=&quot;text-align:center&quot;
!
![[2009]]
![[2008]]
![[2007]]
![[2006]]
![[2005]]
![[2004]]
![[2003]]
![[2002]]
![[2001]]
![[2000]]
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen jierlist ||30||43||24||33||33||20||11||18||16||13
|-
| align=&quot;left&quot; | tal ferstoarnen kategory ||41||56||46||52||50||55||35||53||39||40
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil ||11||13||22||19||17||35||24||35||23||27
|-
| align=&quot;left&quot; | Tal reade keppelingen jierlist ||14||4||7||3||4||0||2||0||0||1
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil sûnder reade keppelingen ||25||17||39||22||21||35||26||35||23||28
|-
| align=&quot;left&quot; | ferskil fuortwurke ||&lt;small&gt;21-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;22-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;23-7-2022&lt;/small&gt;||&lt;small&gt;25-7-2022&lt;/small&gt;|| || || || || 
|}
===Ferstoarnen 2004===
;novimber
* [[2 novimber|2]] - [[Gerrie Knetemann]], Nederlânsk hurdfytser (* [[1951]])
* [[5 novimber|5]] - [[Donald Jones]], Amerikaansk dûnser (* [[1932]])
* [[11 novimber|11]] - [[Hendrik Kuipers]], Frysk bestjoerder (* [[1913]])
* [[11 novimber|11]] - [[Jasser Arafat]], Presidint fan Palestina (* [[1929]])
* [[13 novimber|13]] - [[Ol' Dirty Bastard]], Amerikaansk muzikant (* [[1968]])
* [[19 novimber|19]] - [[Piet Esser]], Nederlânsk byldzjend keunstner (* [[1914]])
* [[23 novimber|23]] - [[Johannes Swierstra]], Frysk yngenieur en bestjoerder (* [[1920]]
* [[29 novimber|29]] - [[Johannes Boersma (wiskundige)|Johannes Boersma]], Nederlânsk wiskundige (* [[1937]])</text>
      <sha1>spzw1yvmcb9bjbfmzykzok0sfg6e14s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Chewbacca</title>
    <ns>0</ns>
    <id>157635</id>
    <revision>
      <id>1084652</id>
      <parentid>1080973</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T21:24:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>[[]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="16659" xml:space="preserve">{{Fiktyf of legindarysk personaazje
| ôfbylding            = Solo- A Star Wars Story Japan Premiere Red Carpet- Chewbacca.jpg
| ôfbyldingstekst      = 
| ôfbyldingsbreedte    = 
| namme                = Chewbacca &lt;br&gt;&lt;small&gt;personaazje út ''[[Star Wars]]''&lt;/small&gt;
| oare namme(n)        = 
| bynamme              = 
| sekse                = [[manlik]]
| soarte personaazje   = [[Wookiee]]
| nasjonaliteit        = [[File:Flag of the Galactic Republic.svg|border|20px]] [[Galaktyske Republyk|Galaktysk]]
| berop/amt            = [[smokkelder]], [[rebel]]
| besibbe personaazjes = [[Han Solo]]&lt;br&gt;[[prinsesse Leia]] &lt;br&gt;[[Luke Skywalker]]
| attributen           = ''[[Millennium Falcon]]''
| geastlike heit       = [[George Lucas]]
| útjouwer             = 
| ûntstean             = [[1976]]
}}
'''Chewbacca''' ([[útspr.]]: [ʧuːˈbɑːkɑ], likernôch: &quot;tsjûû-&lt;u&gt;baa&lt;/u&gt;-ka&quot;, [[byneamd]] '''Chewie''' (útspr.: [ˈʧuːwi], linkernôch: &quot;&lt;u&gt;tsjûû&lt;/u&gt;-y&quot;), is in ferneamd [[fiktyf]] [[personaazje]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]], dat mids [[1970-er jierren]] betocht waard troch de [[Feriene Steaten|Amerikaanske]] [[regisseur|filmmakker]] [[George Lucas]]. Hy is in twahûndert jier âlde, [[bûtenierdske wêzens|bûtenierdske]] [[Wookiee]] fan 'e [[planeet]] [[Kashyyyk]]. Yn 'e franchise is er in [[smokkelder]] en de [[piloat|ko-piloat]] fan [[Han Solo]] yn it [[romteskip]] de ''[[Millennium Falcon]]''. Mei syn [[freonskip|freon]] Han jout Chewbacca him by it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]] tsjin it skrikbewâld fan it [[Galaktysk Keizerryk]], &quot;lang ferlyn yn in [[stjerrestelsel]] fier, fier fuort&quot;. 

Chewbacca makke it alderearst syn opwachting yn ''[[Star Wars: From the Adventures of Luke Skywalker]]'', de [[ferboeking]] fan 'e [[Star Wars (film)|earste ''Star Wars''-film]], dy't yn [[1976]] útkaam, in jier foàr de [[film]]. Hy is lykwols it bekendst út 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-filmtrilogy]] ([[1977]]-[[1983]]), wêryn't er spile waard troch [[akteur]] [[Peter Mayhew]]. Krapoan fjirtich jier letter dielde Mayhew deselde rol yn 'e film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]) mei [[Joonas Suotamo]]. Yn 'e oare dielen fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] en de [[spin-off]]-film ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' ([[2018]]) naam Suotamo de rol hielendal oer.

==Ynspiraasje==
De kreaasje fan Chewbacca troch ''[[Star Wars]]''-betinker [[George Lucas]] as in sêfsedige, [[hier (begroeiïng)|hierrige]] [[piloat|ko-piloat]] dy't gjin [[minsklik]]e [[talen]] sprekt, waard [[ynspiraasje (keunst)|ynspirearre]] trochdat Lucas in &quot;grutte bear fan in [[hûn]]&quot; hie, dy't altyd rjochtop sittend op 'e passazjiersstoel fan syn [[auto]] meiried. De [[namme]] 'Chewbacca' soe sadwaande ûntliend wêze oan it [[Russysk]]e [[wurd]] собака, ''sobaka'', dat &quot;hûn&quot; betsjut.

==Uterlik==
Chewbacca is in [[Wookiee]]. De Wookiees binne in ras fan [[yntelligint]]e [[bûtenierdske wêzens]] dy't ôfkomstich binne fan 'e [[planeet]] [[Kashyyyk]]. Mei't har [[stimbân|stimbannen]] dêr net de juste foarm foar hawwe, kinne se gjin [[minsklik]]e [[talen]] sprekke. Wookiees binne tige [[hier (begroeiïng)|behierre]] en drage gjin [[klean]]. Se binne ek tige lang fan stal en bjusterbaarlike [[krêft|sterk]].

De oarspronklike fertolker fan 'e rol fan Chewbacca wie de [[Ingelân|Ingelske]] [[akteur]] [[Peter Mayhew]], dy't 2.20&amp;nbsp;[[meter|m]] lang wie. Hy wie ien fan 'e minder bekende spilers yn 'e [[Star Wars (filmsearje)|''Star Wars''-films]], mei't er altyd fan top ta tean bedutsen wie troch it Wookiee-pak, dat makke wie fan [[jak]]hier en [[mohair]]. Inkeld syn [[blauwe eagen]] wiene te sjen, mar op [[konvinsje (gearkomste)|konvinsjes]] koene [[fan (persoan)|fans]] Mayhew nei't it skynt altyd maklik werom oan syn manear fan bewegen. Oare akteurs bewearden dat se it daliks troch hiene as der in [[stuntman]] yn it Wookiee-pak siet.

==Fiktive biografy==
===Oarspronklike ''Star Wars''-trilogy===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' ([[1977]]), de earste film fan 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] ([[1977]]-[[1983]]), wurdt Chewbacca yntrodusearre as in [[smokkelder]], de [[freonskip|bêste freon]] fan [[Han Solo]] en de [[piloat|ko-piloat]] fan Han syn [[romteskip]], de ''[[Millennium Falcon]]''. Yn 'e film nimme Han en Chewbacca de opdracht oan om 'e [[Jedi|Jedi-master]] [[Obi-Wan Kenobi]] en syn jonge learling [[Luke Skywalker]] fan 'e planeet [[Tatooine]] nei [[Alderaan]] te bringen. Dêr oankommen, blykt Alderaan lykwols ferdylge te wêzen troch de [[Deadsstjer]], in reuseftich [[Galaktysk Keizerryk|Keizerlik]] [[romtestasjon]] en [[massaferneatigingswapen]]. Chewbacca bewurkmasteret mei Han, Luke en Obi-Wan de befrijing fan [[prinsesse Leia]], dy't op 'e Deadsstjer fêstholden wurdt. Nei't se har ôflevere hawwe by it [[Rebelleferbûn (Star Wars)|Rebelleferbûn]], nimme Han en Chewbacca diel oan in oanfal op 'e Deadsstjer, wêrby't dy ferneatige wurdt.

Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;V&amp;nbsp;– The Empire Strikes Back]]'' ([[1980]]) ûntkomt Chewbacca mei Han, Leia en de [[androïde]] [[C-3PO]] fan 'e [[iisplaneet]] [[Hoth]] as Keizerlike [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] de oanfal iepenje op in wichtige rebellebasis dêre. As de ''Millennium Falcon'' stikken rekket, binne se twongen en stek oan yn 'e Stêd yn 'e Wolkens op 'e planeet [[Bespin]], dy't bestjoerd wurdt troch Han syn âlde freon [[Lando Calrissian]]. Dêr rinne se lykwols yn in [[mûklaach]], mei't Lando ûnder ien tekken blykt te skûljen mei [[Darth Vader]], de wichtichste hantlanger fan 'e [[kwea|boasaardige]] [[keizer]] [[Palpatine]]. Nei't Vader Han ynfrieze lit yn (de [[fiktive]] stof) karbonyt, beslút Lando om [[oerrinnen|oer te rinnen]] nei de rebellen. Hy befrijt Chewbacca en Leia en naait mei harren út yn 'e reparearre ''Millennium Falcon''.

Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]'' ([[1983]]) ynfiltrearje Leia en Chewbacca it [[haadkertier]] fan 'e [[gangster]] [[Jabba de Hutt]] op Tatooine, as ûnderdiel fan in plan om 'e noch altyd yn karbonyt beferzen Han te befrijen. Dêrby wurde se lykwols sels finzen nommen. Nei in nije skynber mislearre rêdingsaksje, fan Luke, wurde Chewbacca, Han en Luke troch Jabba ta de [[deastraf]] feroardiele troch yn 'e ''[[sarlacc]]'' smiten te wurden, dêr't se libben [[fertarring|fertard]] wurde sille. Mei de help fan Lando en de androïden [[R2-D2]] en C-3PO witte se lykwols te ûntkommen ear't dat syn beslach krije kin. Letter is Chewbacca mei Han en Leia behelle yn 'e oanfal troch in [[kommando]]-ienheid fan 'e rebellen op in generatorfasiliteit op 'e [[moanne (byplaneet)|boskmoanne]] [[Endor (Star Wars)|Endor]] om it [[enerzjyfjild|enerzjyskyld]] fan in nije Deadsstjer te [[sabotearjen]]. Se rinne yn in mûklaach en wurde finzen nommen, mar trochdat de [[Ewoks]], de lânseigen bewenners fan 'e Boskmoanne, harren te help komme, kinne se ûntsnappe en harren misje dochs noch folbringe.

===''Star Wars''-prequeltrilogy===
Yn ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]'' is Chewbacca ien fan 'e [[Wookiee]]s dy't yn 'e [[Kloane-oarloggen]] fjochtsje as de Konfederaasje fan Unôfhinklike Stelsels harren wrâld [[Kashyyyk]] binnenfalt. Hy helpt ek de [[Jedi|Jedi-master]] [[Yoda]] om te ûntkommen oan 'e [[klonen|kloansoldaten]] dy't opdracht krigen hawwe om him te [[fermoardzjen]]. Chewbacca wurdt yn 'e film pas identifisearre as Yoda him op 't lêst [[ôfskie|farwol]] winsket.

===''Star Wars''-ferfolchtrilogy===
Yn 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] ([[2015]]-[[2019]]) is it tritich jier nei de ferneatiging fan 'e twadde [[Deadsstjer]] en de [[dea]] fan [[keizer]] [[Palpatine]] yn 'e Slach by Endor. Der is in nije [[boargeroarloch]] útbrutsen trochdat restanten fan it foargeande [[rezjym (regear)|rezjym]], dy't gearklofte binne ta de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], besykje om it [[Galaktysk Keizerryk]] op 'e nij op te rjochtsjen. Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]) spoare Chewbacca en [[Han Solo]] de [[dieverij|stellen]] ''[[Millennium Falcon]]'' op, en moetsje se de rommelsykster [[Rey (Star Wars)|Rey]] en de âld-stoarmtroeper [[Finn (Star Wars)|Finn]], dy't se yn kontakt bringe mei it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] tsjin 'e Earste Oarder. Chewbacca is letter mei Han en Finn belutsen by in rêdingsmisje as Rey troch de Earste Oarder finzen nommen wurdt. By dy misje komt Han om it libben. Neitiid ferwûnet in [[breinroer]]e Chewbacca Han syn soan en moardner [[Kylo Ren]] en ferneatiget er de basis fan 'e Earste Oarder.

Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]) siket Chewbacca mei Rey op 'e planeet Ahch-To de lêste Jedi [[Luke Skywalker]] op en besiket er dyselde, yn 't earstoan om 'e nocht, oer te heljen om Rey as Jedi te trainen. As Luke dêr úteinlik dochs mei ynstimt, wachtet Chewbacca by de ''Millennium Falcon'', dêr't er gedoente kriget mei [[porg]]s, in lânseigen [[fûgel]]soarte fan Ahch-To, dy't yn 'e film foar in [[komeedzje|komyske noat]] soargje moat. Letter giet Chewbacca mei Rey as se besykje wol om Kylo foar de ljochte kant fan [[de Krêft]] werom te winnen. As dat mislearret, helpt er by de [[evakuaasje]] fan fersetslju nei de nederlaach fan it Ferset tsjin 'e Earste Oarder yn 'e Slach by Crait.

Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' ([[2019]]) jout Chewbacca him by Rey, Finn, [[Dameron Poe]] en [[C-3PO]] foar in geheime misje nei de planeet Passana. Chewbacca wurdt finzen nommen troch de Earste Oarder. Rey besiket him te rêden troch de Krêft te brûken, mar dat mislearret, en se mient dat se Chewbacca by fersin deade hat. Dat is lykwols net sa, en as se op Kijimi troch de Krêft syn oanwêzigens gewaarwurdt, geane Finn en Poe derop út om him te befrijen. Letter keart er mei dy beiden werom nei it haadkertier fan it Ferset, dêr't er it nijs fan it ferstjerren fan prinsesse Leia heart. Hy is dêr oerstjoer fan, en jout him by it Ferset om 'e [[Sith]] te ferdylgjen. Neitiid wurdt him troch [[Maz Kanata]] de âlde [[medalje]] fan Han Solo útrikt, foar syn jierrenlange tsjinst foar it Rebelleferbûn en it Ferset, en teffens as in oantinken oan syn fallen freonen.

===''Solo: A Star Wars Story''===
De [[spin-off]]-film ''[[Solo: A Star Wars Story]]'' ([[2018]]) spilet tsien jier foarôfgeande oan 'e foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]''. Chewbacca ferskynt yn dizze film as in 'bist' dat troch Keizerlike [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] fongen is en finzen holden wurdt yn in put. [[Han Solo]] wurdt by him yn 'e put smiten om troch him opfretten te wurden, mar ynstee slute se freonskip as bliken docht dat Han Shyriiwook sprekt, de [[taal]] fan 'e [[Wookiee]]s. Se ûntsnappe tegearre en jouwe har by in [[kriminele]] [[binde]] dy't ûnder lieding stiet fan [[Tobias Beckett]]. Mei dyselde, Han syn [[jeugd]]freondinne [[Qi'ra]] en de [[gokker]] [[Lando Calrissian]] sette se útein mei in riskant plan om ûnraffinearre 'coaxium', in [[fossile brânstof]], te [[dieverij|stellen]] út 'e [[mynbou|minen]] op 'e planeet Kessel. It docht bliken dat Beckett in [[ferrie]]der is dy't foar it [[Galaktysk Keizerryk]] wurket, en hy nimt Chewbacca finzen. Han befrijt him en weeft ôf mei Beckett. Neitiid sette Chewbacca en Han tegearre ôf foar nije aventoeren mei de ''[[Millennium Falcon]]''.

===Tillefyzje===
Chewbacca (spile troch [[Peter Mayhew]]) hie ek in wichtige rol yn 'e ''[[Star Wars Holiday Special]]'' ([[1978]]), wêryn't Han Solo him helpt om op 'e tiid werom te kearen nei [[Kashyyyk]], de thúswrâld fan 'e [[Wookiee]]s, om in [[hjeldei]] te fieren dy't 'Libbensdei' hjit. Yn it ferhaal, dat fierders net folle om 'e hakken hat, komme ferskate [[famyljeleden]] fan Chewbacca foar: syn [[oarehelte|wiif]] Malla (Mallatobuck), syn jonge [[soan]] Lumpy (Lumpawarrump) en syn [[heit]] Itchy (Attichitcuk).

Yn 'e lêste [[ôflevering]] fan [[seizoen (omrop)|seizoen]] 3 fan 'e [[tekenfilmsearje]] ''[[Star Wars: The Clone Wars (tillefyzjesearje út 2008)|Star Wars: The Clone Wars]]'' wurdt Chewbacca finzen nommen troch Trandoshaanske [[jacht (aktiviteit)|jagers]], mar hy wurdt befrijd troch de [[Jedi|Jedi-ridder]] [[Ahsoka Tano]] en stimt deryn ta om har en twa [[teenage|opslûpen bern]] te helpen om fan 'e planeet Trandoshan te ûntsnappen.

===''Star Wars Legends''===
Om 'e oarspronklike [[Star Wars-trilogy|''Star Wars''-trilogy]] hinne groeide in hiele universum fan [[literatuer]] en [[fideospultsje]]s wêryn't de ferhalen fan 'e haadpersoanen fierder útwurke waarden nei de oerwinning yn 'e Slach om Endor oan 'e ein fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VI&amp;nbsp;– Return of the Jedi]]''. Nei't [[filmstudio]] [[Lucasfilm]] fan ''Star Wars''-betinker [[George Lucas]] yn [[2012]] oernommen wie troch [[The Walt Disney Company]], waard it meastepart fan dy oanfoljende ferhalen út 'e ''Star Wars''-[[kanon (kultuer)|kanon]] [[retcon]]d om't Disney foar de [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]] in hiele oare kant út woe mei de ferhaalline. Yn [[april]] [[2014]] waarden alle skraste ferhalen omneamd ta ''Star Wars Legends'', &quot;[[leginde]]n&quot;, dy't dus net wier bard wiene.

[[Brian Daley]] publisearre yn [[1979]] en [[1980]] in [[trilogy]] wêryn't er de [[smokkeljen|smokkelaventoeren]] fan Chewbacca en [[Han Solo]] foarôfgeande oan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IV&amp;nbsp;– A&amp;nbsp;New Hope]]'' beskreau, mei as [[titel (namme)|titel]] ''[[The Han Solo Adventures]]''. 

Yn ''[[The Han Solo Trilogy]]'' ([[1997]]-[[1998]]) waard it eftergrûnferhaal fan Han mear yn detail beskreaun troch [[Ann C. Cripin]]. Dêryn is te lêzen hoe't er him omheech klaut fan [[bidler]] fia [[bûsehifker]] nei [[piloat]]. Hy jout him by de Keizerlike Striidkrêften, mar wurdt dêr wer út smiten as er wegeret in befel op te folgjen om in finzen nommen Wookiee dy't Chewbacca hjit, te [[strûpen]] foar syn [[pels]] om't er in skipslading Wookiee-bern stellen hat dy't as [[slavehannel|slaven ferhannele]] wurde soene. Neitiid swart Chewbacca in 'libbensskuld' oan Han, en mei syn beiden begjinne se in nij bestean as smokkelders.

Yn 'e roman ''[[Vector Prime]]'' ([[1999]]), fan [[R.A. Salvatore]], dy't ta de [[romansearje]] ''[[The New Jedi Order]]'' ([[1999]]-[[2003]]) heart, komt Chewbacca om wylst er it libben rêdt fan Anakin, de jongste soan fan Han en Leia. 

==Spilers fan 'e rol yn 'e ''Star Wars''-filmsearje==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! jierren
! film
! akteur
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1977]]
| ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]''
| rowspan=&quot;3&quot;| [[Peter Mayhew]]
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1980]]
| ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1983]]
| ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1999]]
| ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
| rowspan=&quot;2&quot;| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2002]]
| ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2005]]
| ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
| Peter Mayhew
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2008]]
| ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''
| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2015]]
| ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
| Peter Mayhew en [[Joonas Suotamo]]
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2016]]
| ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''
| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2017]]
| ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]'' 
| rowspan=&quot;3&quot;| Joonas Suotamo
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2018]]
| ''[[Solo: A Star Wars Story]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2019]]
| ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''
|-
|}

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Chewbacca ''References'', op dizze side].
}}
{{Star Wars personaazjes}}

[[Kategory:Personaazje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf smokkeler]]
[[Kategory:Fiktyf hierling]]
[[Kategory:Fiktyf opstanneling]]
[[Kategory:Fiktyf piloat]]
[[Kategory:Fiktyf slaaf]]
[[Kategory:Fiktyf monteur]]
[[Kategory:Fiktyf generaal]]
[[Kategory:Fiktyf bûtenierdsk wêzen]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 1976]]</text>
      <sha1>cyrzc3gazdd07qnzeb7k6et3ghl27c6</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>List fan Fryske bierbrouwerijen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158620</id>
    <revision>
      <id>1084586</id>
      <parentid>1084550</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:09:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2246" xml:space="preserve">Yn de provinsje [[Fryslân]] besteane 40 aktive [[bierbrouwerij]]en (stân fan saken july 2022). Dit binne allegearre ambachtlike doarps-, steds- en mikrobrouwerijen. Guon fan dizze brouwerijen binne feriene yn in kollektyf [[CRAFT]].

Dit is in list fan Fryske brouwerijen:
{{TOCright}}

== 8 ==

* [[Brouwerij 84]] - [[Wolvegea]]

== A ==

* [[Admiraals Bierbrouwerij]] - [[Aldtsjerk]]
* [[Amelander Bierbrouwerij]] - [[Ballum]] ([[it Amelân]])

== B ==

* [[Broud Troch Freonen]] - [[Akkrum]]
* [[Het BrouwDOK]] - [[Harns (stêd)|Harns]]
* [[Brouwerij Bjuster]] - [[Grou (plak)|Grou]]
* [[Brouwerij Bonifatius 754]] - [[Dokkum]]
* [[Bierbrouwerij Bûsdoek]] - [[Burgum]]

== D ==

* [[De Heer'n van Stellingwarf]] - Wolvegea
* [[Brouwerij Diggelfjoer]] - Drachten
* [[DÎJK Bier]] - [[Bûtenpost]]
* [[Brouwerij Dogger]] - [[Húns]]
* [[Brouwerij Dockum]] - Dokkum

== F ==

* [[Fortuna Vlieland]] - [[East-Flylân]] ([[Flylân]])
* [[Brouwerij De Freonskip]] - Burgum
* [[De Friese Bierbrouwerij Us Heit B.V.]] - [[Boalsert]]

== G ==

* Grutte Pier - [[Wyns (Tytsjerksteradiel)|Wyns]]
* [[Brouwerij Gudzekop]] - [[Goaiïngaryp]]

== I ==
* [[In de Brouwerij]] - [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]

== J ==
* [[Jouster Bierbrouwerij]] - [[De Jouwer]]

== K ==

* [[Kleine Beer Brouwerij]] - [[De Lemmer]]
* [[Brouwerij Koningshert]] - [[Drachten]]
* [[Brouwerij de Kroon op Leeuwarden]] - Ljouwert

== L ==

* [[Brouwerij Lev]] - Ljouwert

== M ==

* [[Marren Bier]] - De Jouwer
* [[Mahabier Bierbrouwerij]] - [[Oerterp]]
* Middelseebrouwerij - [[Folsgeare|Folsgare]]

== N ==

* [[Bierbrouwerij Noarder Dragten]] - Drachten

== R ==

* [[Brouwerij Redbad]] - Ljouwert

== S ==

* [[Skûtsjebier]] - [[Wynjewâld]]
* [[Sneker Pypke]] - [[Snits]]
* Stadsbrouwerij Sneek - Snits

== T ==

* [[Terschellinger Bierbrouwerij Schoemrakker]] - [[West-Skylge]] ([[Skylge]])
* [[Terschellinger Bieren]] - [[Baaidunen]] (Skylge)
* [[Tsjerkebier]] - [[Easterwierrum]]

== W ==

* Wâldpyk Brouwerij - [[It Hearrenfean (plak)|it Hearrenfean]]
* Warhero Brewery - Ljouwert
* Brouwerij Westeinder - Ljouwert
* De Walster - [[Hurdegaryp]]

== Z ==

* Zwaluw Bierbrouwers - [[De Fochtel]]

[[Kategory:Nederlânske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Kultuer yn Fryslân]]</text>
      <sha1>nu3x6mpdwwr3zlix1rjgys43vr604a5</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084700</id>
      <parentid>1084586</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:04:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2250" xml:space="preserve">Yn de provinsje [[Fryslân]] besteane 40 aktive [[bierbrouwerij]]en (stân fan saken july 2022). Dit binne allegearre ambachtlike doarps-, steds- en mikrobrouwerijen. Guon fan dizze brouwerijen binne feriene yn in kollektyf [[CRAFT]].

Dit is in list fan Fryske brouwerijen:
{{TOCright}}

== 8 ==

* [[Brouwerij 84]] - [[Wolvegea]]

== A ==

* [[Admiraals Bierbrouwerij]] - [[Aldtsjerk]]
* [[Amelander Bierbrouwerij]] - [[Ballum]] ([[it Amelân]])

== B ==

* [[Broud Troch Freonen]] - [[Akkrum]]
* [[Het BrouwDOK]] - [[Harns (stêd)|Harns]]
* [[Brouwerij Bjuster]] - [[Grou (plak)|Grou]]
* [[Brouwerij Bonifatius 754]] - [[Dokkum]]
* [[Bierbrouwerij Bûsdoek]] - [[Burgum]]

== D ==

* [[De Heer'n van Stellingwarf]] - Wolvegea
* [[Brouwerij Diggelfjoer]] - Drachten
* [[DÎJK Bier]] - [[Bûtenpost]]
* [[Brouwerij Dogger]] - [[Húns]]
* [[Brouwerij Dockum]] - Dokkum

== F ==

* [[Fortuna Vlieland]] - [[East-Flylân]] ([[Flylân]])
* [[Brouwerij De Freonskip]] - Burgum
* [[De Friese Bierbrouwerij Us Heit B.V.]] - [[Boalsert]]

== G ==

* Grutte Pier - [[Wyns (Tytsjerksteradiel)|Wyns]]
* [[Brouwerij Gudzekop]] - [[Goaiïngaryp]]

== I ==
* [[In de Brouwerij]] - [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]]

== J ==
* [[Jouster Bierbrouwerij]] - [[De Jouwer]]

== K ==

* [[Kleine Beer Brouwerij]] - [[De Lemmer]]
* [[Brouwerij Koningshert]] - [[Drachten]]
* [[Brouwerij de Kroon op Leeuwarden]] - Ljouwert

== L ==

* [[Brouwerij Lev]] - Ljouwert

== M ==

* [[Marren Bier]] - De Jouwer
* [[Mahabier Bierbrouwerij]] - [[Oerterp]]
* Middelseebrouwerij - [[Folsgeare|Folsgare]]

== N ==

* [[Bierbrouwerij Noarder Dragten]] - Drachten

== R ==

* [[Brouwerij Redbad]] - Ljouwert

== S ==

* [[Skûtsjebier]] - [[Wynjewâld]]
* [[Sneker Pypke]] - [[Snits]]
* [[Stadsbrouwerij Sneek]] - Snits

== T ==

* [[Terschellinger Bierbrouwerij Schoemrakker]] - [[West-Skylge]] ([[Skylge]])
* [[Terschellinger Bieren]] - [[Baaidunen]] (Skylge)
* [[Tsjerkebier]] - [[Easterwierrum]]

== W ==

* Wâldpyk Brouwerij - [[It Hearrenfean (plak)|it Hearrenfean]]
* Warhero Brewery - Ljouwert
* Brouwerij Westeinder - Ljouwert
* De Walster - [[Hurdegaryp]]

== Z ==

* Zwaluw Bierbrouwers - [[De Fochtel]]

[[Kategory:Nederlânske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Kultuer yn Fryslân]]</text>
      <sha1>k1d38wp8kl8t0cqrt8cv0sohtsmmyim</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Admiraals Bierbrouwerij</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158623</id>
    <revision>
      <id>1084559</id>
      <parentid>1080681</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:14:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1692" xml:space="preserve">'''Admiraals Bierbrouwerij''' is in produksjebrouwerij yn [[Aldtsjerk]] dy't fiif soarten [[bier]] brout. Der wurdt eigen bier broud, mar ek yn opdracht fan Fryske brouwerijhierders, dy't ek sels bieren brouwe kinne ûnder tasjend each fan eigner en broumaster Gerrit Admiraal.

[[File:Logo Admiraal bierbrouwerij.jpg|thumb|Logo fan Admiraal Bierbrouwerij]]

== Skiednis ==
De brouwerij is yn 2013 úteinset mei in produksjefolume fan 120 hl yn it jier. Yn 2017 wie de brouwerij foar tsientallen opdrachtjouwers aktyf en waard der goed 1.000 hl op jierbasis broud. Dêrmei is de brouwerij as produsint fan ambachtlike streekprodukten fan fêste wearde wurden foar de spesjaalbierwrâld.

De brouwerij hat yn de rin fan de tiid in oantal prizen wûn. Sa is de by de brouwerij broude Grutte Pier Tripel troch de World Beer Awards yn 2015 en 2016 útroppen ta de bêste tripel fan Nederlân. Yn 2015 waard foar De Kroon op Leeuwarden neffens Entree Magazine it Lekkerste Huisbier fan Nederlân broud: de Paddy O' Ryan Rosemary Porter. Yn 2016 waard ek de Kammeraat fan dizze brouwerij bekroand ta bêste stout fan Nederlân.

== Hjoed ==
Yntusken wurdt der jierliks 1.200 hektoliter bier broud. Der wurde allinnich boppegistende bieren broud en der kin ôffolle wurde op standertflessen lykas BNR, Vichy (APO ), Longneck en Biere Belge.

== Assortimint ==
* Aldtsjerker Blond
* Aldstjerker Quadrupel
* Aldtsjerker Tripel
* Aldtsjerker Witbier
* Port of Moskou (Russian Imperial Stout)

== Keppeling om utens ==
* [http://www.admiraalsbierbrouwerij.nl/index.html Webstek fan Admiraals Bierbrouwerij]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2013]]
[[Kategory:Aldtsjerk]]</text>
      <sha1>jvc2d5fm06lsrr23eb9jji2srptb7y2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Amelander Bierbrouwerij</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158654</id>
    <revision>
      <id>1084589</id>
      <parentid>1080511</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T15:16:26Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2333" xml:space="preserve">
De '''Amelander Bierbrouwerij''' is in lytsskalige [[brouwerij]] yn it doarp [[Ballum]], op it eilân [[It Amelân]]. De brouwerij brout ferskate soarten spesjaalbier dy 't ôfset wurde op it eigen eilân. De nammen fan de ferskillende bieren binne steld yn it Amelanner dialekt.

[[File:Logo Amelander Bier.webp|thumb|Logo fan Amelander Bier]]

== Eftergrûn ==
De brouwerij waard oprjochte yn 2008. Al tefoaren brouden de eigeners, Doeke en Eva Visser, thús lytsskalich, mar ein 2009 waard in krekt oankochte pleats omboud ta brouwerij en winkel (belevingshoeve ). Yn 2009 krigen se dêrfoar op advys fan it gebietsplatfoarm Waadeilannen in subsydzje fan € 50.000 fan it pMJP (Meerjarenprogramma Landelijk Gebied) fan de provinsje Fryslân. Ynearsten waarden de bieren ferkocht ûnder de namme &quot;Ballumer Sap&quot; , wat ferwiist nei de Amelanner bynamme foar de ynwenners fan Ballum, de Ballumer Sappen. Underwilens wurdt de werkenberder namme &quot;Amelander Bier&quot; brûkt, de âlde namme wurdt no allinnich noch foar de spesjale brousels (&quot;proefbieren&quot;) brûkt. De earste broukapasiteit wie mar 75 liter de brousesje, mar yn de rin fan 2011 waard de brouynstallaasje fernijd, sadat der no 200 liter de brousel broud wurde kin. De brouwerij hat ek seis fergistingstanks fan sa 'n 300 liter. It cranberrybier fan de brouwerij is yntusken erkend as streekprodukt. De brouwerij mei al har bieren ek Amelands Produkt neame.

== Hjoed ==
De Amelander Bierbrouwerij is in lytse, ambachtlike brouwerij, dêr't foar en ûnder it brouproses net yngrepen wurdt by brouwen. It Amelanner liedingwetter wurdt foar it brouproses ek net oanpast. Dit hat as gefolch dat bierkes fan ferskate broudata wol wat smaakferskil hawwe kinne. Mar de brouwers stribje dernei om it produkt sa konstant mooglik te hâlden kwa smaak, rook en kleur.

== Assortimint ==
* Bij 't roaie hek - streekbier mei feanbeien (cranberries)
* 't Leste lot - blondbier
* Butenbiënke - licht tarwe
* Skutehôn - donker tarwe
* Barnstiën - amber
* Bikkelha'd - stout
* Goäden ferskiening - triple
* Hidde Dirks Kat - quadrupel
* Seumeraven - weizen 
* Ballumer sap - proefbier/seisoensbier

== Keppeling om utens ==
* [https://www.amelanderbier.nl/ Webstek fan Amelander Bierbrouwerij]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2008]]
[[Kategory:Ballum]]</text>
      <sha1>noxdd17nwpw3g9t8li4p72711ohtkxw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084624</id>
      <parentid>1084589</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:30:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>353</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;Logo_Amelander_Bier.webp&quot; is op Commons fuorthelle [[commons:User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] om't: [[:c:Commons:Licensing|]]: non-trivial logo.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2270" xml:space="preserve">De '''Amelander Bierbrouwerij''' is in lytsskalige [[brouwerij]] yn it doarp [[Ballum]], op it eilân [[It Amelân]]. De brouwerij brout ferskate soarten spesjaalbier dy 't ôfset wurde op it eigen eilân. De nammen fan de ferskillende bieren binne steld yn it Amelanner dialekt.

 
== Eftergrûn ==
De brouwerij waard oprjochte yn 2008. Al tefoaren brouden de eigeners, Doeke en Eva Visser, thús lytsskalich, mar ein 2009 waard in krekt oankochte pleats omboud ta brouwerij en winkel (belevingshoeve ). Yn 2009 krigen se dêrfoar op advys fan it gebietsplatfoarm Waadeilannen in subsydzje fan € 50.000 fan it pMJP (Meerjarenprogramma Landelijk Gebied) fan de provinsje Fryslân. Ynearsten waarden de bieren ferkocht ûnder de namme &quot;Ballumer Sap&quot; , wat ferwiist nei de Amelanner bynamme foar de ynwenners fan Ballum, de Ballumer Sappen. Underwilens wurdt de werkenberder namme &quot;Amelander Bier&quot; brûkt, de âlde namme wurdt no allinnich noch foar de spesjale brousels (&quot;proefbieren&quot;) brûkt. De earste broukapasiteit wie mar 75 liter de brousesje, mar yn de rin fan 2011 waard de brouynstallaasje fernijd, sadat der no 200 liter de brousel broud wurde kin. De brouwerij hat ek seis fergistingstanks fan sa 'n 300 liter. It cranberrybier fan de brouwerij is yntusken erkend as streekprodukt. De brouwerij mei al har bieren ek Amelands Produkt neame.

== Hjoed ==
De Amelander Bierbrouwerij is in lytse, ambachtlike brouwerij, dêr't foar en ûnder it brouproses net yngrepen wurdt by brouwen. It Amelanner liedingwetter wurdt foar it brouproses ek net oanpast. Dit hat as gefolch dat bierkes fan ferskate broudata wol wat smaakferskil hawwe kinne. Mar de brouwers stribje dernei om it produkt sa konstant mooglik te hâlden kwa smaak, rook en kleur.

== Assortimint ==
* Bij 't roaie hek - streekbier mei feanbeien (cranberries)
* 't Leste lot - blondbier
* Butenbiënke - licht tarwe
* Skutehôn - donker tarwe
* Barnstiën - amber
* Bikkelha'd - stout
* Goäden ferskiening - triple
* Hidde Dirks Kat - quadrupel
* Seumeraven - weizen 
* Ballumer sap - proefbier/seisoensbier

== Keppeling om utens ==
* [https://www.amelanderbier.nl/ Webstek fan Amelander Bierbrouwerij]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2008]]
[[Kategory:Ballum]]</text>
      <sha1>jyl31geoe045m74xcre8cjlxmvxhr7h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084635</id>
      <parentid>1084624</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:41:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>- wytregels</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2267" xml:space="preserve">De '''Amelander Bierbrouwerij''' is in lytsskalige [[brouwerij]] yn it doarp [[Ballum]], op it eilân [[It Amelân]]. De brouwerij brout ferskate soarten spesjaalbier dy 't ôfset wurde op it eigen eilân. De nammen fan de ferskillende bieren binne steld yn it Amelanner dialekt.

== Eftergrûn ==
De brouwerij waard oprjochte yn 2008. Al tefoaren brouden de eigeners, Doeke en Eva Visser, thús lytsskalich, mar ein 2009 waard in krekt oankochte pleats omboud ta brouwerij en winkel (belevingshoeve ). Yn 2009 krigen se dêrfoar op advys fan it gebietsplatfoarm Waadeilannen in subsydzje fan € 50.000 fan it pMJP (Meerjarenprogramma Landelijk Gebied) fan de provinsje Fryslân. Ynearsten waarden de bieren ferkocht ûnder de namme &quot;Ballumer Sap&quot; , wat ferwiist nei de Amelanner bynamme foar de ynwenners fan Ballum, de Ballumer Sappen. Underwilens wurdt de werkenberder namme &quot;Amelander Bier&quot; brûkt, de âlde namme wurdt no allinnich noch foar de spesjale brousels (&quot;proefbieren&quot;) brûkt. De earste broukapasiteit wie mar 75 liter de brousesje, mar yn de rin fan 2011 waard de brouynstallaasje fernijd, sadat der no 200 liter de brousel broud wurde kin. De brouwerij hat ek seis fergistingstanks fan sa 'n 300 liter. It cranberrybier fan de brouwerij is yntusken erkend as streekprodukt. De brouwerij mei al har bieren ek Amelands Produkt neame.

== Hjoed ==
De Amelander Bierbrouwerij is in lytse, ambachtlike brouwerij, dêr't foar en ûnder it brouproses net yngrepen wurdt by brouwen. It Amelanner liedingwetter wurdt foar it brouproses ek net oanpast. Dit hat as gefolch dat bierkes fan ferskate broudata wol wat smaakferskil hawwe kinne. Mar de brouwers stribje dernei om it produkt sa konstant mooglik te hâlden kwa smaak, rook en kleur.

== Assortimint ==
* Bij 't roaie hek - streekbier mei feanbeien (cranberries)
* 't Leste lot - blondbier
* Butenbiënke - licht tarwe
* Skutehôn - donker tarwe
* Barnstiën - amber
* Bikkelha'd - stout
* Goäden ferskiening - triple
* Hidde Dirks Kat - quadrupel
* Seumeraven - weizen 
* Ballumer sap - proefbier/seisoensbier

== Keppeling om utens ==
* [https://www.amelanderbier.nl/ Webstek fan Amelander Bierbrouwerij]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2008]]
[[Kategory:Ballum]]</text>
      <sha1>eux1r3kgpeus529mgbgvxhq0fszgrkf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Het BrouwDOK</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158660</id>
    <revision>
      <id>1084592</id>
      <parentid>1082800</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:21:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2713" xml:space="preserve">Havenbrouwerij '''Het BrouwDOK''' op de Nieuwe Willemskade yn [[Harns (stêd)|Harns]] is miskien wol de iennichste bûtendykse brouwerij fan 'e wrâld. Der wurde eigen bieren broud dêr't eksperimintearje in ûnderdiel fan de fyzje is. Sa is der in ''Wadden gin'' makke fan it bier dat net ferkocht wurde koe yn [[COVID-19|koroanatiid]]. Ek is men op &quot;ekspedysje&quot; gien troch bieren te brouwen mei yngrediïnten út ferskate lannen. De dream is om it seewetter út de [[Waadsee]] as boarne te brûken foar de brouwerij.

[[File:Logo-Het-Brouwdok.jpg|thumb|Logo fan Het Brouwdok]]

== Skiednis ==
Bierkarmaster Gerard Ypenga broude yn 2010 op in souderkeamer oan de Baarsjesweg yn [[Amsterdam]] bier ûnder de namme ''Better Wetter / Probieren''. Yn 2012 waard de hannelsnamme wizige yn ''BrouwDOK'' (nei de Dokkade yn Harns) en waarden yn de nano-brouwerij fan Gerard, efter syn wenhûs, de earste kommersjele bieren broud. Troch romtegebrek ferhuze de brouwerij yn 2016 nei it Havenplein yn Harns, dêr't yn in âld Sineesk restaurant de brouwerij op 'e nij opboud waard, mei in priuwlokaal der by. 

Yn 2017 is de brouwerij ferhuze nei in grutte loads, bûtendyks oan de râne fan de Waadsee. Healweis 2018 is der in folautomatyske 20 hektoliter brou-ynstallaasje ynstallearre, begjin 2019 is it priuwlokaal &quot;Het Proefdok&quot; offisjeel iepene foar publyk. Yn 2020 is de brouwerij útwreide mei ûnder oare 4 nije 20 hektoliter fergistingstanks.

== Hjoed-de-dei ==
Yn 2021 waard it proeflokaal folslein ferboud; de earste ferdjipping jout in bjusterbaarlik útsjoch op it Waad en de haven mei de brune float. 

By eltse brousesje wurdt der mar leafst 1500 liter bier broud, somtiden twa kear op in dei. Troch it tal fergistingstanks kin der algeduerigen broud wurde. Ek is it mooglik der bier nei eigen resept brouwe te litten. 

== Assortimint ==
Fêste bemanning

* Captains Daughter - amber ale
* De Dokwerker - baltic porter
* Slim Simmer - licht blond
* Vlaams Paard - tripel
* Wad Weizen - hefeweizen
* Ype - fryske IPA

Seizoenkrêften

* Bolder bock - dubbel bock
* De Dude - imperial milk stout
* Hophûn - Belgian IPA
* Sail 2022 - session IPA
* Us Ale - American pale ale
* Zeeson - saison

Opstappers

* De Schenker - mild ale
* India Pale Ale (expeditie India)
* Witte Swaen - witbier
Bieren yn opdracht
* Ut Spiegeltsje - blond (yn opdracht fan ''Brasserie Spiegelaar'' yn [[Ljouwert (stêd)|Ljouwert]])
* Henri Willig bieren (yn opdracht fan tsiismakker ''Henri Willig'' yn Katwoude)

== Keppeling om utens ==
* [https://www.hetbrouwdok.nl/ Webstek fan Het BrouwDOK]

{{DEFAULTSORT:BrouwDOK, Het}}
[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2012]]
[[Kategory:Bedriuw yn Harns]]</text>
      <sha1>rx0m10p1e6hej2ohaxyso5enmx2wb76</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Brouwerij Bjuster</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158666</id>
    <revision>
      <id>1084596</id>
      <parentid>1079974</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:26:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1616" xml:space="preserve">'''Brouwerij Bjuster''' is in [[bierbrouwerij]] yn it sintrum fan [[Grou (plak)|Grou]] mei in kapasiteit fan 1550 hektoliter op jierbasis. Brouwmaster en bierkarmaster Auke van der Veen broude al 35 jier foar himsels en yn opdracht fan tredden.

[[File:Logo Bjuster.jpg|thumb|Logo fan Brouwerij Bjuster]]

== Skiednis ==
De brouwerij waard yn 2018 oprjochte mei de winsk in eigen bierke oan de gasten fan in noch te meitsjen hoarekagelegenheid foar te setten. Yn it begjin waard der wykliks broud yn de brouynstallaasje fan 300 liter en wiene der trije fergistingstanks. Letter waard it tal fergistingstanken útwreide, sadat der faker brouwen wurde koe. 

Yn 2020 waard ynvestearre yn in folslein nije brouynstallaasje, gisttanks en in bottelmasine. Mei dy útwreiding is de broukapasiteit ferhege nei 800 liter per batch en beskikt de brouwerij oer 12 x 800 liter en 6 x 600 liter fermintaasjetanks.

== Hjoed ==
Njonken it útwreide eigen assortimint wurdt der ek broud foar tredden, sa as kafees en restaurants en kin der yn opdracht bier fan eigen resepten makke wurde.

== Assortimint ==

* Bjuster Radler 10.0
* Bjuster Quadrupel
* Bjuster Russian Imperial Stout
* Bjuster Winter
* Bjuster Lentebock
* Bjuster Herfstbock
* Bjuster Passie Weizen
* Bjuster Tripel
* Bjuster Saison
* Bjuster Dubbel
* Bjuster Wit
* Bjuster Weizen
* Bjuster Dortmunder
* Bjuster IPA
* Bjuster Porter
* Bjuster Session IPA
* Bjuster Blond

== Keppeling om utens ==
* [https://www.brouwerijbjuster.nl/ Webstek fan Brouwerij Bjuster]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij|Bjuster]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2018]]
[[Kategory:Grou]]</text>
      <sha1>0wztlxyov7dx1qb19nfyz84p3uei2i2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Brouwerij Bonifatius 754</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158696</id>
    <revision>
      <id>1084597</id>
      <parentid>1080072</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:30:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1103" xml:space="preserve">'''Brouwerij Bonifatius 754''' is in [[bierbrouwerij]] yn [[Dokkum]] is de lytste stedsbrouwerij fan Nederlân. It is in inisjatyf fan Stichting Dockumer Biergilde en wurdt yn it wurk holden troch frijwilligers. Op de 1e ferdjipping wurdt eksperiminteel broud mei leden fan de Dockumer Biergilde en yn it proeflokaal kinne û.o. dizze brousels dronken wurde. It Bonifatiusbier wurdt op oare plakken broud.

[[File:Bonifatius754.png|thumb|Logo fan Bonifatius754]]

== Skiednis ==
Dokkum wie fanâlds in bierbrouwersstêd, mar in 1876 hold de lêste brouwer der mei. Yn 2015, dus 140 jier letter, waard brouwerij Bonifatius oprjochte. De brouwerij is ferneamd nei de [[kristlik]]e [[sindeling]] [[Bonifatius]], dy't yn it jier [[754]] yn 'e omkriten fan Dokkum fermoarde wêze soe.

== Assortimint ==
* Klooster fruit
* Wadwit
* Maerte saison
* Acht Guldens

== Keppeling om utens ==
* [https://www.bonifatius754.nl/#home Webstek fan Brouwerij Bonifatius 754]

{{DEFAULTSORT:Brouwerij Bonifatius 754}}
[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2015]]
[[Kategory:Bedriuw yn Dokkum]]</text>
      <sha1>pa5npwk38pk5s5u5us4zng9ftj9yw81</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084619</id>
      <parentid>1084597</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:29:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>353</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;Bonifatius754.png&quot; is op Commons fuorthelle [[commons:User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] om't: [[:c:Commons:Licensing|]]: non-trivial logo.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1049" xml:space="preserve">'''Brouwerij Bonifatius 754''' is in [[bierbrouwerij]] yn [[Dokkum]] is de lytste stedsbrouwerij fan Nederlân. It is in inisjatyf fan Stichting Dockumer Biergilde en wurdt yn it wurk holden troch frijwilligers. Op de 1e ferdjipping wurdt eksperiminteel broud mei leden fan de Dockumer Biergilde en yn it proeflokaal kinne û.o. dizze brousels dronken wurde. It Bonifatiusbier wurdt op oare plakken broud.

 
== Skiednis ==
Dokkum wie fanâlds in bierbrouwersstêd, mar in 1876 hold de lêste brouwer der mei. Yn 2015, dus 140 jier letter, waard brouwerij Bonifatius oprjochte. De brouwerij is ferneamd nei de [[kristlik]]e [[sindeling]] [[Bonifatius]], dy't yn it jier [[754]] yn 'e omkriten fan Dokkum fermoarde wêze soe.

== Assortimint ==
* Klooster fruit
* Wadwit
* Maerte saison
* Acht Guldens

== Keppeling om utens ==
* [https://www.bonifatius754.nl/#home Webstek fan Brouwerij Bonifatius 754]

{{DEFAULTSORT:Brouwerij Bonifatius 754}}
[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2015]]
[[Kategory:Bedriuw yn Dokkum]]</text>
      <sha1>ghxqz75oy1uojg4wqdaixj44veu214v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084638</id>
      <parentid>1084619</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:42:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>- wytregels</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1046" xml:space="preserve">'''Brouwerij Bonifatius 754''' is in [[bierbrouwerij]] yn [[Dokkum]] is de lytste stedsbrouwerij fan Nederlân. It is in inisjatyf fan Stichting Dockumer Biergilde en wurdt yn it wurk holden troch frijwilligers. Op de 1e ferdjipping wurdt eksperiminteel broud mei leden fan de Dockumer Biergilde en yn it proeflokaal kinne û.o. dizze brousels dronken wurde. It Bonifatiusbier wurdt op oare plakken broud.

== Skiednis ==
Dokkum wie fanâlds in bierbrouwersstêd, mar in 1876 hold de lêste brouwer der mei. Yn 2015, dus 140 jier letter, waard brouwerij Bonifatius oprjochte. De brouwerij is ferneamd nei de [[kristlik]]e [[sindeling]] [[Bonifatius]], dy't yn it jier [[754]] yn 'e omkriten fan Dokkum fermoarde wêze soe.

== Assortimint ==
* Klooster fruit
* Wadwit
* Maerte saison
* Acht Guldens

== Keppeling om utens ==
* [https://www.bonifatius754.nl/#home Webstek fan Brouwerij Bonifatius 754]

{{DEFAULTSORT:Brouwerij Bonifatius 754}}
[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2015]]
[[Kategory:Bedriuw yn Dokkum]]</text>
      <sha1>7xn16ahb3pv51bo2uprml8deh5a37wp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Bierbrouwerij Bûsdoek</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158768</id>
    <revision>
      <id>1084598</id>
      <parentid>1079976</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:33:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="900" xml:space="preserve">'''Brouwerij Bûsdoek''' is in [[bierbrouwerij]] út Burgum.

[[File:Bûsdoek.jpg|thumb|Logo fan Brouwerij Bûsdoek]]

== Skiednis ==
Yn 2016 organisearren in tal freonen harren earste bierbroujûn. It earste brousel wurdt tjemze mei in bûsdoek, by krapte oan in keukentjems. Sa is de brouwerij oan har namme kommen. Al gau wurdt der in profesjonele broutsjettel kocht, om't de fraach nei it bier hieltyd grutter waard. 

== Hjoed ==
De brouwerij hat gjin proeflokaal, mar de bieren wurde yn ferskate winkels ferkocht. Ek kinne de bieren online besteld wurde.

== Assortimint ==
* Wiisprater - wyt
* Nachtdraver - amber
* Trochsetter - swier blûn
* Kreftpatser - stout

== Keppeling om utens ==
* [https://brouwerijbusdoek.nl/ Webstek fan Brouwerij Bûsdoek]

{{DEFAULTSORT:Bierbrouwerij Busdoek}}
[[Kategory:Fryske bierbrouwerij|Busdoek]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2016]]
[[Kategory:Burgum]]</text>
      <sha1>b9b8disax6njfra4qof9xcvug7vke2q</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Berjocht:Star Wars rassen</title>
    <ns>10</ns>
    <id>158838</id>
    <revision>
      <id>1084644</id>
      <parentid>1084122</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T21:06:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1466" xml:space="preserve">{| class=toccolours style=&quot;font-size:90%; margin-top:1em; margin-bottom:-0.5em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;&quot; width=&quot;100%&quot;
! align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#C0C0C0&quot; width=&quot;100%&quot; | [[bûtenierdsk libben]] út ''[[Star Wars]]''
|-
! align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#DCDCDC&quot; width=&quot;100%&quot; | rassen fan yntelliginte [[bûtenierdske wêzens]]
|-
| align=&quot;center&quot; style=&quot;font-size: 95%;&quot; colspan=&quot;2&quot; | [[Cereänen]]&amp;nbsp;• [[Chagrianen]]&amp;nbsp;• [[Dugs]]&amp;nbsp;• [[Ewoks]]&amp;nbsp;• [[Geonosianen]]&amp;nbsp;• [[Gunganen]]&amp;nbsp;• [[Hutts]]&amp;nbsp;• [[Iktotchi]]&amp;nbsp;• [[Jawa's]]&amp;nbsp;• [[Kaleesh]]&amp;nbsp;• [[Kaminoänen]]&amp;nbsp;• [[Kel&amp;nbsp;Dor]]&amp;nbsp;• [[Lanniks]]&amp;nbsp;• [[Mandalorianen]]&amp;nbsp;• [[Mirialanen]]&amp;nbsp;• [[Mon&amp;nbsp;Calamari]]&amp;nbsp;• [[Nautolanen]]&amp;nbsp;• [[Neimoïden]]&amp;nbsp;• [[Palliduvanen]]&amp;nbsp;• [[Utapau|Pau'anen]]&amp;nbsp;• [[Quermianen]]&amp;nbsp;• [[Thisspiasanen]]&amp;nbsp;• [[Tholothianen]]&amp;nbsp;• [[Togruta]]&amp;nbsp;• [[Toydarianen]]&amp;nbsp;• [[Tusken-kapers]]&amp;nbsp;• [[Twi'leks]]&amp;nbsp;• [[Ugnaughts]]&amp;nbsp;• [[Utapau|Utai]]&amp;nbsp;• [[Wookiees]]&amp;nbsp;• [[Zabraks]]&lt;br&gt;
|-
! align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#DCDCDC&quot; width=&quot;100%&quot; | bûtenierdske [[floara]] en [[fauna]]
|-
| align=&quot;center&quot; style=&quot;font-size: 95%;&quot; colspan=&quot;2&quot; | [[bantha]]&amp;nbsp;• [[orbak]]&amp;nbsp;• [[porg]]&amp;nbsp;• [[rancor]]&amp;nbsp;• [[sarlacc]]&amp;nbsp;• [[tauntaun]]&amp;nbsp;• [[vulptex]]&amp;nbsp;• [[wampa]]&lt;br&gt;
|-
|}</text>
      <sha1>2nhltcrcs2jpc7ttfjigfb6zmcga236</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084649</id>
      <parentid>1084644</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T21:20:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1487" xml:space="preserve">{| class=toccolours style=&quot;font-size:90%; margin-top:1em; margin-bottom:-0.5em; border: 1px solid #aaa; padding: 5px; clear: both;&quot; width=&quot;100%&quot;
! align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#C0C0C0&quot; width=&quot;100%&quot; | [[bûtenierdsk libben]] út ''[[Star Wars]]''
|-
! align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#DCDCDC&quot; width=&quot;100%&quot; | rassen fan yntelliginte [[bûtenierdske wêzens]]
|-
| align=&quot;center&quot; style=&quot;font-size: 95%;&quot; colspan=&quot;2&quot; | [[Cereänen]]&amp;nbsp;• [[Chagrianen]]&amp;nbsp;• [[Dugs]]&amp;nbsp;• [[Ewoks]]&amp;nbsp;• [[Geonosianen]]&amp;nbsp;• [[Gunganen]]&amp;nbsp;• [[Hutts]]&amp;nbsp;• [[Iktotchi]]&amp;nbsp;• [[Jawa's]]&amp;nbsp;• [[Kaleesh]]&amp;nbsp;• [[Kaminoänen]]&amp;nbsp;• [[Kel&amp;nbsp;Dor]]&amp;nbsp;• [[Lanniks]]&amp;nbsp;• [[Mandalorianen]]&amp;nbsp;• [[Mirialanen]]&amp;nbsp;• [[Mon&amp;nbsp;Calamari]]&amp;nbsp;• [[Nautolanen]]&amp;nbsp;• [[Neimoïden]]&amp;nbsp;• [[Palliduvanen]]&amp;nbsp;• [[Utapau|Pau'anen]]&amp;nbsp;• [[Quermianen]]&amp;nbsp;• [[Thisspiasanen]]&amp;nbsp;• [[Tholothianen]]&amp;nbsp;• [[Togruta]]&amp;nbsp;• [[Toydarianen]]&amp;nbsp;• [[Tusken-kapers]]&amp;nbsp;• [[Twi'leks]]&amp;nbsp;• [[Ugnaughts]]&amp;nbsp;• [[Utapau|Utai]]&amp;nbsp;• [[Wookiees]]&amp;nbsp;• [[Zabraks]]&lt;br&gt;
|-
! align=&quot;center&quot; style=&quot;background:#DCDCDC&quot; width=&quot;100%&quot; | bûtenierdske [[floara]] en [[fauna]]
|-
| align=&quot;center&quot; style=&quot;font-size: 95%;&quot; colspan=&quot;2&quot; | [[bantha]]&amp;nbsp;• [[fathier]]&amp;nbsp;• [[orbak]]&amp;nbsp;• [[porg]]&amp;nbsp;• [[rancor]]&amp;nbsp;• [[sarlacc]]&amp;nbsp;• [[tauntaun]]&amp;nbsp;• [[vulptex]]&amp;nbsp;• [[wampa]]&lt;br&gt;
|-
|}</text>
      <sha1>8v91650ruygd79ozgztic1t9fegfs24</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Brouwerij 84</title>
    <ns>0</ns>
    <id>158966</id>
    <revision>
      <id>1084623</id>
      <parentid>1084552</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:30:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>353</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;Logo_Brouwerij84.png&quot; is op Commons fuorthelle [[commons:User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] om't: [[:c:Commons:Licensing|]]: non-trivial logo.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="990" xml:space="preserve">'''Brouwerij 84''', oprjochte yn 2019, is in brouwerijhierder en is ûnderdiel fan ''Pub '84'' yn [[Wolvegea]]. Eigner ''Guido Niehaus'', berne yn 1984, is eigner fan dizze pub, dy't yn 1984 begûn is. 

 
== Skiednis ==
Begjin 2018 wurdt der troch Guido in ''Easybrew 30'' oanskaft om bier te brouwen. Al gau is der in winsk om in eigen bier op de merk te bringen. Nei in tal dryste proefbrousels, lykas in Russan Imperial Stout mei klearebare drop en in American Pale Ale mei drûge ferbena en kardemon, waard it tiid foar in kommersjeel bier. It earste bier is de ''Vlierbloesem IPA'', in bier dêr't by it dry-hopping protterbeieblossem oan tafoege wurdt.

== Hjoed ==
Harren bieren wurde broud by [[Het BrouwDOK]] yn [[Harns (stêd)|Harns]].

== Assortimint ==

* Vlierbloesem IPA
* Vlierbloesem NEIPA

== Keppeling om utens ==

* [https://www.brouwerij84.nl/ Webstek fan Brouwerij 84]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij|84]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2013]]
[[Kategory:Wolvegea]]</text>
      <sha1>67p4xq2ox5y97n4r7ifp3dd3c19bbti</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084636</id>
      <parentid>1084623</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:42:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>- wytregels</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="987" xml:space="preserve">'''Brouwerij 84''', oprjochte yn 2019, is in brouwerijhierder en is ûnderdiel fan ''Pub '84'' yn [[Wolvegea]]. Eigner ''Guido Niehaus'', berne yn 1984, is eigner fan dizze pub, dy't yn 1984 begûn is. 

== Skiednis ==
Begjin 2018 wurdt der troch Guido in ''Easybrew 30'' oanskaft om bier te brouwen. Al gau is der in winsk om in eigen bier op de merk te bringen. Nei in tal dryste proefbrousels, lykas in Russan Imperial Stout mei klearebare drop en in American Pale Ale mei drûge ferbena en kardemon, waard it tiid foar in kommersjeel bier. It earste bier is de ''Vlierbloesem IPA'', in bier dêr't by it dry-hopping protterbeieblossem oan tafoege wurdt.

== Hjoed ==
Harren bieren wurde broud by [[Het BrouwDOK]] yn [[Harns (stêd)|Harns]].

== Assortimint ==

* Vlierbloesem IPA
* Vlierbloesem NEIPA

== Keppeling om utens ==

* [https://www.brouwerij84.nl/ Webstek fan Brouwerij 84]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij|84]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2013]]
[[Kategory:Wolvegea]]</text>
      <sha1>4ws7v4nhtj4f5azo4g0gpmu5cb7gi2w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Broud Troch Freonen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159168</id>
    <revision>
      <id>1084590</id>
      <parentid>1081476</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:14:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="505" xml:space="preserve">
'''Broud Troch Freonen''' is [[brouwerij]] yn it doarp [[Akkrum]] en is oprjochte yn 2020 troch de freonen Bjorn van der Heide, Kristian van der Heide, Peter Hanema en Henk Spijkerman.

[[File:Logo Broud Troch Freonen.jpg|thumb|Logo Broud Troch Freonen]]

== Hjoed ==
De bieren wurde broud in sawol de eigen brouwerij as by oare brouwerijen.

== Assortimint ==
* Ackrom Red Ale
* Eallju
* Kjittich IPA
* Wytkop

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2020]]
[[Kategory:Akkrum]]</text>
      <sha1>eag3b9y346pn38cevfl49kskk08eupd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084620</id>
      <parentid>1084590</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:30:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>353</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;Logo_Broud_Troch_Freonen.jpg&quot; is op Commons fuorthelle [[commons:User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] om't: [[:c:Commons:Licensing|]]: non-trivial logo.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="437" xml:space="preserve">'''Broud Troch Freonen''' is [[brouwerij]] yn it doarp [[Akkrum]] en is oprjochte yn 2020 troch de freonen Bjorn van der Heide, Kristian van der Heide, Peter Hanema en Henk Spijkerman.

 
== Hjoed ==
De bieren wurde broud in sawol de eigen brouwerij as by oare brouwerijen.

== Assortimint ==
* Ackrom Red Ale
* Eallju
* Kjittich IPA
* Wytkop

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2020]]
[[Kategory:Akkrum]]</text>
      <sha1>n51je8j9gphl9rzhg9gpl1ez7e323wj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084637</id>
      <parentid>1084620</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:42:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>- wytregels</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="434" xml:space="preserve">'''Broud Troch Freonen''' is [[brouwerij]] yn it doarp [[Akkrum]] en is oprjochte yn 2020 troch de freonen Bjorn van der Heide, Kristian van der Heide, Peter Hanema en Henk Spijkerman.

== Hjoed ==
De bieren wurde broud in sawol de eigen brouwerij as by oare brouwerijen.

== Assortimint ==
* Ackrom Red Ale
* Eallju
* Kjittich IPA
* Wytkop

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2020]]
[[Kategory:Akkrum]]</text>
      <sha1>errtozdw1514293toq5mxg5qe3c2f35</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>De Heer'n van Stellingwarf</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159204</id>
    <revision>
      <id>1084713</id>
      <parentid>1081674</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:12:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="824" xml:space="preserve">'''De Heer'n van Stellingwarf''' is in bierbrouwerij yn [[Wolvegea]] dy't yn 2020 oprjochte is troch de freonen Rene Hoornstra, Rudy Kasmarik, Martin Mulder, Marco Hofman en Pim Pera. 

[[File:Logo Heer'n van Stellingwarf.webp|thumb|Logo fan De Heer'n van Stellingwarf]]

== Hjoed ==
De haaddoelstelling fan de brouwers is autentike Stellingwerfske bieren brouwe om biergenieters belibje te litten wat hja bedoele mei bier.

== Assortimint ==

* Ondeugens Blontien - blond
* De Driesprong - tripel
* Goeiedag Eem! - quadrupel
* Bock em d'r op - bokbier
* Dubbel Kiek'n - dubbel

== Keppeling om utens ==
* [https://www.deheernvanstellingwarf.nl Webstek van De Heer'n van Stellingwarf]

{{DEFAULTSORT:Heer'n van Stellingwarf, De}}
[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2020]]
[[Kategory:Wolvegea]]</text>
      <sha1>cwf4wkkupx4hbdj33yrzh5l5wf6dso7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Noorder Dierenpark</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159807</id>
    <revision>
      <id>1084563</id>
      <parentid>1084551</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:42:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9505" xml:space="preserve">{{stavering}}
{{Bedriuw
| ôfbylding                    = Overzicht wandelpad door het dierenpark, bij de uitgang van het park - Emmen - 20530283 - RCE.jpg
| ôfbyldingstekst              = Yngong Noorder Dierenpark Emmen
| ôfbyldingsbreedte            = 
| namme                        = Noorder Dierenpark Emmen
| histoaryske namme            = 
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| type                         = [[Dieretún]]
| sektor                       = 
| haadkertier                  = 
| fêstige yn                   = [[Emmen]]
| oprjochte                    = [[16 maaie]] [[1935]]
| opdoekt                      = [[31 desimber]] [[2015]]
| oprjochter                   = 
| eigner                       = 
| fuortkommen út               = 
| opgien yn                    = [[Wildlands Adventure Zoo Emmen|Wildlands]]
| memme-ûndernimming           = 
| dochterûndernimmings         = 
| omset                        = 
| winst                        = 
| wearde                       = 
| aktyf yn                     = 
| wurknimmers                  = 
| tal lokaasjes                = 
| webside                      = 
}}'''Dierenpark Emmen''', oant [[2004]] folút '''Noorder Dierenpark Emmen''' neamd, wie in bistetún yn it sintrum fan it Drintske plak [[Emmen]]. De bistepark sleat op [[31 desimber]] [[2015]] en fêstige him op [[25 maart]] [[2016]] as [[Wildlands Adventure Zoo Emmen]] oan de oare kant fan it sintrum, op de Noardbargeres. Op [[18 juny]] [[2016]] waard de lokaasje fan it âlde bistepark fannijs iepene troch âld-direkteur [[Aleid Rensen]] as [[Park|stedspark]] ''Rensenpark''.

==Skiednis==
Op [[Himelfeartsdei]] [[1935]] iepene [[Willem Oosting]] mei finansjele stipe fan syn famylje de poarten fan it Noorder Dierenpark Emmen op syn eigen terrein. De bistetún wie yn syn begjindagen in partikuliere ûndernimming. Oosting hie in bepaalde fyzje foar it park. Sa fûn er dat de hokken fan de bisten sa natuerlik mooglik oanfiele moasten. De bisten moasten it idee hawwe dat se yn harren eigen leefgebiet omrûnen en de besikers moasten it gedrach fan de bisten goed observearje kinne. Willem hie dit konsept ôfsjoen by bistetunen yn it bûtenlân. De bistetún groeide yn de jierren nei de iepening stadich; foar dy groei waard omlizzend lân oankocht. Willem Oosting boaske yn [[1938]] mei túnarsjitekte [[Tineke Bosma]], sy naam de griene oanklaaiïng fan de bistetún foar har rekken.

===Twadde Wrâldkriich===
[[Ofbyld:Roofdierenverblijf.jpg|thumb|right|200px|Wylde bistegalery]]
Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] wie it net maklik om oan iten te kommen. It fuorjen fan alle bisten yn it park wie dan ek in grut probleem. It barde dêrom ek wol dat nijberne bisten, wêrûnder [[bizon]]s en [[kamiel]]en, út need oan de [[liuw (bist)|liuwen]] en [[tiger]]s fuorre waarden. Sadwaane bleau de populaasje yn stân, mar waard dy ek net grutter, wêrtroch't de measte bisten gewoan yn it park libjen bliuwe koene. 

Yn de Twadde Wrâldkriich bea Oosting it bistepark oan as skûlplak foar ûnderdûkers. Fan begjin [[1943]] ôf wennen der yllegaal minsken. Uteinlik wie it in skûlplak foar achttjin persoanen dy't troch har te ferstopjen yn de &quot;wilde dierengalerij&quot; en oerdei as wurknimmers yn de bistetún te wurkjen, it slagge de oarloch te oerlibjen.

===De lettere jierren===
[[Ofbyld:Overzicht van de achteringang van de Vlindertuin - Emmen - 20530247 - RCE.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de flintertún]]
Hoewol't it Noorder Dierenpark nei de oarloch (1945 -1965) tige populêr wie, begûn oan de ein fan de sechstiger jierren de besikersoantallen werom te rinnen. Yn [[1970]] hold Willem Oosting op as direkteur en waard opfolge troch syn dochter [[Aleid Rensen-Oosting]]. De bistetún waard doe foar de helte eigendom fan de gemeente [[Emmen]] en foar de oare helte fan de famylje Rensen. Under lieding fan de nije direkteur fine allegear fernijingen plak, lykas de ''&quot;Afrikaanske [[Savanne]]&quot;'', dêr’t bisten as [[sebra]]'s, [[sjiraf]]fen en [[strúsfûgel]]s ferbliuwe. Yn maaie [[1985]] iepenet de bistetún de grutste [[flinter]]tún fan 'e wrâld. &lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-19850622-AE0039006 {{nl}} Nieuwsblad van het Noorden 22-6-1985, naar 's werelds grootste vlindertuin in Emmen]&lt;/ref&gt;

Yn [[1995]] stopt Aleid Rensen-Oosting as direktrise fan de bistetún. Harren âldste dochter [[Saskia Rensen|Saskia]] bleau fan 1995 oant 2001 beliedsmjittige stipe leverjen as haad Personiel en Organisaasje.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-20001216-DN0011007&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cuitbreid%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}}  Nieuwsblad van het Noorden 16-12-2000, Zware beslissing voor Saskia Rensen]&lt;/ref&gt;
[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de bistetún oan de Noardbargeres]]
Yn de jierren 90 groeit de bistetún wer út syn jas, mar yn it sintrum is gjin romte mear foar útwreiding al wurd yn [[1997]] noch al it [[Brune rôt|rotterioel]] iepene.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=LC-19970712-39002&amp;vw=org&amp;lm=dierentuin%2Cemm%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}} Ljouwerter Krante 12-7-1997, Rattenriool in Noorder Dierenpark]&lt;/ref&gt;. Yn 1998 wurdt der om mear romte te kreëarjen in twadde part fan it park op de Noardbargeres, krekt bûten it sintrum fan Emmen iepene. It âlde en it nije park waarden mei-inoar ferbûn mei in rinbrêge oer de [[Hondsrugwei]], en in rinrûte troch ''winkelsintrum De Weiert''. As earste waarden de humboldt[[pinguin]]s hjir tydlik húsfeste. It tige grutte ferbliuw dêr moasten se lykwols yn [[2013]] ferwikselje foar it âlde [[seeliuw]]enferbliuw.

===Ferhúsplannen===
Yn [[2007]] waarden de plannen bekend makke dy't ynhâlde dat de bistetún it sintrum fan Emmen ferlitte soe en hielendal ferhuze waard nei de Noardbargeres, dêr't in oerflakte fan 40 bunder beskikber komme soe; hast trije kear sa grut as op it plak yn it sintrum. Ek it teäter fan Emmen waard dêr boud. De bedoeling wie dat de ferhuzing uterlik yn [[2014]] klear wêze soe. Dat waard úteinlik [[2016]]. &lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article1646532.ece {{nl}} DvHN 21-3-2007, Dierenpark Emmen verlaat het centrum]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article2619611.ece {{nl}} DvHN 24-10-2007, Dierenpark Emmen verhuist in 2014]&lt;/ref&gt;

Yn [[2010]] fierde it Noorder Dierenpark Emmen syn 75-jierrich bestean. Yn 2010 die ek bliken dat de bistetún yn grutte problemen ferkearde. De besikersoantallen wiene nei it fuortgean fan geastlik mem Aleid Rensen-Oosting yn 1995 sterk weromrûn, de marketing skeat tekoart en der wie te folle personiel. Yn juny 2010 waard [[Frankwin van Beers]] earder direkteur fan it [[Dolfinarium]] Hurderwyk, de nije direkteur fan de bistetún. Hy krige de opdracht it park wer finansjeel sûn te meitsjen. Dêrta moast der al in protte personiel ferdwine. Ek wurd der ûnder syn lieding fierder wurke oan de ferhúzing. Der wurdt oan de Noardbargeres in [[Ferdivedaasjepark|temapark]] boud dat is opdield yn trije temagebieten. De temagebieten biede bypassende gebouwen, hoareka, winkels, entertainment en attraksjes. Yn in neidien biotoop wurde yn elk gebiet in pear kenmerkjende bistesoarten en planten toand. De klam fan it park komt op it entertainment te lizzen. It budzjet foar de bou wie mei-inoar 200 miljoen euro, wêrfan 150 miljoen euro foar it temapark en 50 miljoen euro foar it tagongsgebou ynklusyf teäter. Yn maart [[2015]] waard, njonken it nije logo, ek de namme fan it nije park bekend makke: ''Wildlands Adventure Zoo Emmen''. Op [[31 desimber]] [[2015]] slúte it Noorder Dierenpark Emmen de doarren foar de ferhúzing fan de bisten dy't meigiene nei it nije park en op [[25 maart]] [[2016]] gie ''Wildlands'' iepen.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=DVHN-20151123-DO01018003&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cdier%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2C0 {{nl}} DvHN 23-11-2015, Haaien na 35 jaar weg uit Emmen]&lt;/ref&gt;

== Galery ==
&lt;gallery heights=&quot;150&quot; widths=&quot;200&quot;&gt;
Overzicht van het wandelpad door het dierenpark met bezoekers en links de olifanten - Emmen - 20530265 - RCE.jpg|It oaljefanten ferbliuw
Overzicht Afrika gedeelte met giraffen - Emmen - 20530161 - RCE.jpg|Sjiraffen op 'e Savanne
File:Overzicht op de nijlpaarden ('Afrika' gedeelte) - Emmen - 20530203 - RCE.jpg|It nylhoarzen ferbliuw
Overzicht wandelpad in het dierenpark, in het 'Amerika' gedeelte met waterpartij met zeeleeuwen - Emmen - 20530186 - RCE.jpg|It seeliuwen ferbliuw
Overzicht waterpartij en pagodes in het 'Azië' gedeelte - Emmen - 20530241 - RCE.jpg|Pagodes yn it Aazje diel
Overzicht waterval in het 'Amerika' gedeelte, bij de Kodiakberen - Emmen - 20530181 - RCE.jpg|Wetterfal yn it Amearika diel
Overzicht wandelpad door het dierenpark, ter hoogte van de prairiehondjes - Emmen - 20530206 - RCE.jpg|By de prêrjehûntsjes
Overzicht bij deelgebied Afrika, bij de mantelbavianen - Emmen - 20530099 - RCE.jpg|by de Mantelbavianen
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
* {{nl}} [https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-dierenpark-emmen isgeschiedenis.nl Geschiedenis van Dierenpark Emmen]
* {{nl}} [http://www.historien.nl/afscheid-van-dierenpark-emmen-het-einde-van-een-tijdperk/ historien.nl Afscheid van Dierenpark Emmen: Het einde van een tijdperk]
}}

[[Kategory:Bedriuw yn Emmen]]
[[Kategory:Dieretún yn Nederlân]]
[[Kategory:Rekreaasje yn Drinte]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 1935]]
[[Kategory:Bouwurk út 1935]]</text>
      <sha1>b1rr4xcbxlvjltpzmner45asm59k51y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084564</id>
      <parentid>1084563</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T14:43:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>/* Galery */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9500" xml:space="preserve">{{stavering}}
{{Bedriuw
| ôfbylding                    = Overzicht wandelpad door het dierenpark, bij de uitgang van het park - Emmen - 20530283 - RCE.jpg
| ôfbyldingstekst              = Yngong Noorder Dierenpark Emmen
| ôfbyldingsbreedte            = 
| namme                        = Noorder Dierenpark Emmen
| histoaryske namme            = 
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| type                         = [[Dieretún]]
| sektor                       = 
| haadkertier                  = 
| fêstige yn                   = [[Emmen]]
| oprjochte                    = [[16 maaie]] [[1935]]
| opdoekt                      = [[31 desimber]] [[2015]]
| oprjochter                   = 
| eigner                       = 
| fuortkommen út               = 
| opgien yn                    = [[Wildlands Adventure Zoo Emmen|Wildlands]]
| memme-ûndernimming           = 
| dochterûndernimmings         = 
| omset                        = 
| winst                        = 
| wearde                       = 
| aktyf yn                     = 
| wurknimmers                  = 
| tal lokaasjes                = 
| webside                      = 
}}'''Dierenpark Emmen''', oant [[2004]] folút '''Noorder Dierenpark Emmen''' neamd, wie in bistetún yn it sintrum fan it Drintske plak [[Emmen]]. De bistepark sleat op [[31 desimber]] [[2015]] en fêstige him op [[25 maart]] [[2016]] as [[Wildlands Adventure Zoo Emmen]] oan de oare kant fan it sintrum, op de Noardbargeres. Op [[18 juny]] [[2016]] waard de lokaasje fan it âlde bistepark fannijs iepene troch âld-direkteur [[Aleid Rensen]] as [[Park|stedspark]] ''Rensenpark''.

==Skiednis==
Op [[Himelfeartsdei]] [[1935]] iepene [[Willem Oosting]] mei finansjele stipe fan syn famylje de poarten fan it Noorder Dierenpark Emmen op syn eigen terrein. De bistetún wie yn syn begjindagen in partikuliere ûndernimming. Oosting hie in bepaalde fyzje foar it park. Sa fûn er dat de hokken fan de bisten sa natuerlik mooglik oanfiele moasten. De bisten moasten it idee hawwe dat se yn harren eigen leefgebiet omrûnen en de besikers moasten it gedrach fan de bisten goed observearje kinne. Willem hie dit konsept ôfsjoen by bistetunen yn it bûtenlân. De bistetún groeide yn de jierren nei de iepening stadich; foar dy groei waard omlizzend lân oankocht. Willem Oosting boaske yn [[1938]] mei túnarsjitekte [[Tineke Bosma]], sy naam de griene oanklaaiïng fan de bistetún foar har rekken.

===Twadde Wrâldkriich===
[[Ofbyld:Roofdierenverblijf.jpg|thumb|right|200px|Wylde bistegalery]]
Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] wie it net maklik om oan iten te kommen. It fuorjen fan alle bisten yn it park wie dan ek in grut probleem. It barde dêrom ek wol dat nijberne bisten, wêrûnder [[bizon]]s en [[kamiel]]en, út need oan de [[liuw (bist)|liuwen]] en [[tiger]]s fuorre waarden. Sadwaane bleau de populaasje yn stân, mar waard dy ek net grutter, wêrtroch't de measte bisten gewoan yn it park libjen bliuwe koene. 

Yn de Twadde Wrâldkriich bea Oosting it bistepark oan as skûlplak foar ûnderdûkers. Fan begjin [[1943]] ôf wennen der yllegaal minsken. Uteinlik wie it in skûlplak foar achttjin persoanen dy't troch har te ferstopjen yn de &quot;wilde dierengalerij&quot; en oerdei as wurknimmers yn de bistetún te wurkjen, it slagge de oarloch te oerlibjen.

===De lettere jierren===
[[Ofbyld:Overzicht van de achteringang van de Vlindertuin - Emmen - 20530247 - RCE.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de flintertún]]
Hoewol't it Noorder Dierenpark nei de oarloch (1945 -1965) tige populêr wie, begûn oan de ein fan de sechstiger jierren de besikersoantallen werom te rinnen. Yn [[1970]] hold Willem Oosting op as direkteur en waard opfolge troch syn dochter [[Aleid Rensen-Oosting]]. De bistetún waard doe foar de helte eigendom fan de gemeente [[Emmen]] en foar de oare helte fan de famylje Rensen. Under lieding fan de nije direkteur fine allegear fernijingen plak, lykas de ''&quot;Afrikaanske [[Savanne]]&quot;'', dêr’t bisten as [[sebra]]'s, [[sjiraf]]fen en [[strúsfûgel]]s ferbliuwe. Yn maaie [[1985]] iepenet de bistetún de grutste [[flinter]]tún fan 'e wrâld. &lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-19850622-AE0039006 {{nl}} Nieuwsblad van het Noorden 22-6-1985, naar 's werelds grootste vlindertuin in Emmen]&lt;/ref&gt;

Yn [[1995]] stopt Aleid Rensen-Oosting as direktrise fan de bistetún. Harren âldste dochter [[Saskia Rensen|Saskia]] bleau fan 1995 oant 2001 beliedsmjittige stipe leverjen as haad Personiel en Organisaasje.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-20001216-DN0011007&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cuitbreid%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}}  Nieuwsblad van het Noorden 16-12-2000, Zware beslissing voor Saskia Rensen]&lt;/ref&gt;
[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de bistetún oan de Noardbargeres]]
Yn de jierren 90 groeit de bistetún wer út syn jas, mar yn it sintrum is gjin romte mear foar útwreiding al wurd yn [[1997]] noch al it [[Brune rôt|rotterioel]] iepene.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=LC-19970712-39002&amp;vw=org&amp;lm=dierentuin%2Cemm%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}} Ljouwerter Krante 12-7-1997, Rattenriool in Noorder Dierenpark]&lt;/ref&gt;. Yn 1998 wurdt der om mear romte te kreëarjen in twadde part fan it park op de Noardbargeres, krekt bûten it sintrum fan Emmen iepene. It âlde en it nije park waarden mei-inoar ferbûn mei in rinbrêge oer de [[Hondsrugwei]], en in rinrûte troch ''winkelsintrum De Weiert''. As earste waarden de humboldt[[pinguin]]s hjir tydlik húsfeste. It tige grutte ferbliuw dêr moasten se lykwols yn [[2013]] ferwikselje foar it âlde [[seeliuw]]enferbliuw.

===Ferhúsplannen===
Yn [[2007]] waarden de plannen bekend makke dy't ynhâlde dat de bistetún it sintrum fan Emmen ferlitte soe en hielendal ferhuze waard nei de Noardbargeres, dêr't in oerflakte fan 40 bunder beskikber komme soe; hast trije kear sa grut as op it plak yn it sintrum. Ek it teäter fan Emmen waard dêr boud. De bedoeling wie dat de ferhuzing uterlik yn [[2014]] klear wêze soe. Dat waard úteinlik [[2016]]. &lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article1646532.ece {{nl}} DvHN 21-3-2007, Dierenpark Emmen verlaat het centrum]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article2619611.ece {{nl}} DvHN 24-10-2007, Dierenpark Emmen verhuist in 2014]&lt;/ref&gt;

Yn [[2010]] fierde it Noorder Dierenpark Emmen syn 75-jierrich bestean. Yn 2010 die ek bliken dat de bistetún yn grutte problemen ferkearde. De besikersoantallen wiene nei it fuortgean fan geastlik mem Aleid Rensen-Oosting yn 1995 sterk weromrûn, de marketing skeat tekoart en der wie te folle personiel. Yn juny 2010 waard [[Frankwin van Beers]] earder direkteur fan it [[Dolfinarium]] Hurderwyk, de nije direkteur fan de bistetún. Hy krige de opdracht it park wer finansjeel sûn te meitsjen. Dêrta moast der al in protte personiel ferdwine. Ek wurd der ûnder syn lieding fierder wurke oan de ferhúzing. Der wurdt oan de Noardbargeres in [[Ferdivedaasjepark|temapark]] boud dat is opdield yn trije temagebieten. De temagebieten biede bypassende gebouwen, hoareka, winkels, entertainment en attraksjes. Yn in neidien biotoop wurde yn elk gebiet in pear kenmerkjende bistesoarten en planten toand. De klam fan it park komt op it entertainment te lizzen. It budzjet foar de bou wie mei-inoar 200 miljoen euro, wêrfan 150 miljoen euro foar it temapark en 50 miljoen euro foar it tagongsgebou ynklusyf teäter. Yn maart [[2015]] waard, njonken it nije logo, ek de namme fan it nije park bekend makke: ''Wildlands Adventure Zoo Emmen''. Op [[31 desimber]] [[2015]] slúte it Noorder Dierenpark Emmen de doarren foar de ferhúzing fan de bisten dy't meigiene nei it nije park en op [[25 maart]] [[2016]] gie ''Wildlands'' iepen.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=DVHN-20151123-DO01018003&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cdier%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2C0 {{nl}} DvHN 23-11-2015, Haaien na 35 jaar weg uit Emmen]&lt;/ref&gt;

== Galery ==
&lt;gallery heights=&quot;150&quot; widths=&quot;200&quot;&gt;
Overzicht van het wandelpad door het dierenpark met bezoekers en links de olifanten - Emmen - 20530265 - RCE.jpg|It oaljefanten ferbliuw
Overzicht Afrika gedeelte met giraffen - Emmen - 20530161 - RCE.jpg|Sjiraffen op 'e Savanne
File:Overzicht op de nijlpaarden ('Afrika' gedeelte) - Emmen - 20530203 - RCE.jpg|It nylhoarzenferbliuw
Overzicht wandelpad in het dierenpark, in het 'Amerika' gedeelte met waterpartij met zeeleeuwen - Emmen - 20530186 - RCE.jpg|It seeliuweferbliuw
Overzicht waterpartij en pagodes in het 'Azië' gedeelte - Emmen - 20530241 - RCE.jpg|Pagodes yn it Aazjediel
Overzicht waterval in het 'Amerika' gedeelte, bij de Kodiakberen - Emmen - 20530181 - RCE.jpg|Wetterfal yn it Amearikadiel
Overzicht wandelpad door het dierenpark, ter hoogte van de prairiehondjes - Emmen - 20530206 - RCE.jpg|By de prêrjehûntsjes
Overzicht bij deelgebied Afrika, bij de mantelbavianen - Emmen - 20530099 - RCE.jpg|by de Mantelbavianen
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
* {{nl}} [https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-dierenpark-emmen isgeschiedenis.nl Geschiedenis van Dierenpark Emmen]
* {{nl}} [http://www.historien.nl/afscheid-van-dierenpark-emmen-het-einde-van-een-tijdperk/ historien.nl Afscheid van Dierenpark Emmen: Het einde van een tijdperk]
}}

[[Kategory:Bedriuw yn Emmen]]
[[Kategory:Dieretún yn Nederlân]]
[[Kategory:Rekreaasje yn Drinte]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 1935]]
[[Kategory:Bouwurk út 1935]]</text>
      <sha1>9j0tqpxq779e1r0nb9n7ctel14gk3jx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084615</id>
      <parentid>1084564</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:05:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ieneach fan 'e Esk hat de side [[Noorder Dierenpark Emmen]] omneamd ta [[Noorder Dierenpark]]: Neffens my (en de tekst op nl: en en: seit dat ek) wie de namme &quot;Noorder Dierenpark&quot; sûnder Emmen, en waard it letter &quot;Dierenpark Emmen&quot; sûnder Noorder.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9500" xml:space="preserve">{{stavering}}
{{Bedriuw
| ôfbylding                    = Overzicht wandelpad door het dierenpark, bij de uitgang van het park - Emmen - 20530283 - RCE.jpg
| ôfbyldingstekst              = Yngong Noorder Dierenpark Emmen
| ôfbyldingsbreedte            = 
| namme                        = Noorder Dierenpark Emmen
| histoaryske namme            = 
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| type                         = [[Dieretún]]
| sektor                       = 
| haadkertier                  = 
| fêstige yn                   = [[Emmen]]
| oprjochte                    = [[16 maaie]] [[1935]]
| opdoekt                      = [[31 desimber]] [[2015]]
| oprjochter                   = 
| eigner                       = 
| fuortkommen út               = 
| opgien yn                    = [[Wildlands Adventure Zoo Emmen|Wildlands]]
| memme-ûndernimming           = 
| dochterûndernimmings         = 
| omset                        = 
| winst                        = 
| wearde                       = 
| aktyf yn                     = 
| wurknimmers                  = 
| tal lokaasjes                = 
| webside                      = 
}}'''Dierenpark Emmen''', oant [[2004]] folút '''Noorder Dierenpark Emmen''' neamd, wie in bistetún yn it sintrum fan it Drintske plak [[Emmen]]. De bistepark sleat op [[31 desimber]] [[2015]] en fêstige him op [[25 maart]] [[2016]] as [[Wildlands Adventure Zoo Emmen]] oan de oare kant fan it sintrum, op de Noardbargeres. Op [[18 juny]] [[2016]] waard de lokaasje fan it âlde bistepark fannijs iepene troch âld-direkteur [[Aleid Rensen]] as [[Park|stedspark]] ''Rensenpark''.

==Skiednis==
Op [[Himelfeartsdei]] [[1935]] iepene [[Willem Oosting]] mei finansjele stipe fan syn famylje de poarten fan it Noorder Dierenpark Emmen op syn eigen terrein. De bistetún wie yn syn begjindagen in partikuliere ûndernimming. Oosting hie in bepaalde fyzje foar it park. Sa fûn er dat de hokken fan de bisten sa natuerlik mooglik oanfiele moasten. De bisten moasten it idee hawwe dat se yn harren eigen leefgebiet omrûnen en de besikers moasten it gedrach fan de bisten goed observearje kinne. Willem hie dit konsept ôfsjoen by bistetunen yn it bûtenlân. De bistetún groeide yn de jierren nei de iepening stadich; foar dy groei waard omlizzend lân oankocht. Willem Oosting boaske yn [[1938]] mei túnarsjitekte [[Tineke Bosma]], sy naam de griene oanklaaiïng fan de bistetún foar har rekken.

===Twadde Wrâldkriich===
[[Ofbyld:Roofdierenverblijf.jpg|thumb|right|200px|Wylde bistegalery]]
Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] wie it net maklik om oan iten te kommen. It fuorjen fan alle bisten yn it park wie dan ek in grut probleem. It barde dêrom ek wol dat nijberne bisten, wêrûnder [[bizon]]s en [[kamiel]]en, út need oan de [[liuw (bist)|liuwen]] en [[tiger]]s fuorre waarden. Sadwaane bleau de populaasje yn stân, mar waard dy ek net grutter, wêrtroch't de measte bisten gewoan yn it park libjen bliuwe koene. 

Yn de Twadde Wrâldkriich bea Oosting it bistepark oan as skûlplak foar ûnderdûkers. Fan begjin [[1943]] ôf wennen der yllegaal minsken. Uteinlik wie it in skûlplak foar achttjin persoanen dy't troch har te ferstopjen yn de &quot;wilde dierengalerij&quot; en oerdei as wurknimmers yn de bistetún te wurkjen, it slagge de oarloch te oerlibjen.

===De lettere jierren===
[[Ofbyld:Overzicht van de achteringang van de Vlindertuin - Emmen - 20530247 - RCE.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de flintertún]]
Hoewol't it Noorder Dierenpark nei de oarloch (1945 -1965) tige populêr wie, begûn oan de ein fan de sechstiger jierren de besikersoantallen werom te rinnen. Yn [[1970]] hold Willem Oosting op as direkteur en waard opfolge troch syn dochter [[Aleid Rensen-Oosting]]. De bistetún waard doe foar de helte eigendom fan de gemeente [[Emmen]] en foar de oare helte fan de famylje Rensen. Under lieding fan de nije direkteur fine allegear fernijingen plak, lykas de ''&quot;Afrikaanske [[Savanne]]&quot;'', dêr’t bisten as [[sebra]]'s, [[sjiraf]]fen en [[strúsfûgel]]s ferbliuwe. Yn maaie [[1985]] iepenet de bistetún de grutste [[flinter]]tún fan 'e wrâld. &lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-19850622-AE0039006 {{nl}} Nieuwsblad van het Noorden 22-6-1985, naar 's werelds grootste vlindertuin in Emmen]&lt;/ref&gt;

Yn [[1995]] stopt Aleid Rensen-Oosting as direktrise fan de bistetún. Harren âldste dochter [[Saskia Rensen|Saskia]] bleau fan 1995 oant 2001 beliedsmjittige stipe leverjen as haad Personiel en Organisaasje.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-20001216-DN0011007&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cuitbreid%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}}  Nieuwsblad van het Noorden 16-12-2000, Zware beslissing voor Saskia Rensen]&lt;/ref&gt;
[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de bistetún oan de Noardbargeres]]
Yn de jierren 90 groeit de bistetún wer út syn jas, mar yn it sintrum is gjin romte mear foar útwreiding al wurd yn [[1997]] noch al it [[Brune rôt|rotterioel]] iepene.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=LC-19970712-39002&amp;vw=org&amp;lm=dierentuin%2Cemm%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}} Ljouwerter Krante 12-7-1997, Rattenriool in Noorder Dierenpark]&lt;/ref&gt;. Yn 1998 wurdt der om mear romte te kreëarjen in twadde part fan it park op de Noardbargeres, krekt bûten it sintrum fan Emmen iepene. It âlde en it nije park waarden mei-inoar ferbûn mei in rinbrêge oer de [[Hondsrugwei]], en in rinrûte troch ''winkelsintrum De Weiert''. As earste waarden de humboldt[[pinguin]]s hjir tydlik húsfeste. It tige grutte ferbliuw dêr moasten se lykwols yn [[2013]] ferwikselje foar it âlde [[seeliuw]]enferbliuw.

===Ferhúsplannen===
Yn [[2007]] waarden de plannen bekend makke dy't ynhâlde dat de bistetún it sintrum fan Emmen ferlitte soe en hielendal ferhuze waard nei de Noardbargeres, dêr't in oerflakte fan 40 bunder beskikber komme soe; hast trije kear sa grut as op it plak yn it sintrum. Ek it teäter fan Emmen waard dêr boud. De bedoeling wie dat de ferhuzing uterlik yn [[2014]] klear wêze soe. Dat waard úteinlik [[2016]]. &lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article1646532.ece {{nl}} DvHN 21-3-2007, Dierenpark Emmen verlaat het centrum]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article2619611.ece {{nl}} DvHN 24-10-2007, Dierenpark Emmen verhuist in 2014]&lt;/ref&gt;

Yn [[2010]] fierde it Noorder Dierenpark Emmen syn 75-jierrich bestean. Yn 2010 die ek bliken dat de bistetún yn grutte problemen ferkearde. De besikersoantallen wiene nei it fuortgean fan geastlik mem Aleid Rensen-Oosting yn 1995 sterk weromrûn, de marketing skeat tekoart en der wie te folle personiel. Yn juny 2010 waard [[Frankwin van Beers]] earder direkteur fan it [[Dolfinarium]] Hurderwyk, de nije direkteur fan de bistetún. Hy krige de opdracht it park wer finansjeel sûn te meitsjen. Dêrta moast der al in protte personiel ferdwine. Ek wurd der ûnder syn lieding fierder wurke oan de ferhúzing. Der wurdt oan de Noardbargeres in [[Ferdivedaasjepark|temapark]] boud dat is opdield yn trije temagebieten. De temagebieten biede bypassende gebouwen, hoareka, winkels, entertainment en attraksjes. Yn in neidien biotoop wurde yn elk gebiet in pear kenmerkjende bistesoarten en planten toand. De klam fan it park komt op it entertainment te lizzen. It budzjet foar de bou wie mei-inoar 200 miljoen euro, wêrfan 150 miljoen euro foar it temapark en 50 miljoen euro foar it tagongsgebou ynklusyf teäter. Yn maart [[2015]] waard, njonken it nije logo, ek de namme fan it nije park bekend makke: ''Wildlands Adventure Zoo Emmen''. Op [[31 desimber]] [[2015]] slúte it Noorder Dierenpark Emmen de doarren foar de ferhúzing fan de bisten dy't meigiene nei it nije park en op [[25 maart]] [[2016]] gie ''Wildlands'' iepen.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=DVHN-20151123-DO01018003&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cdier%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2C0 {{nl}} DvHN 23-11-2015, Haaien na 35 jaar weg uit Emmen]&lt;/ref&gt;

== Galery ==
&lt;gallery heights=&quot;150&quot; widths=&quot;200&quot;&gt;
Overzicht van het wandelpad door het dierenpark met bezoekers en links de olifanten - Emmen - 20530265 - RCE.jpg|It oaljefanten ferbliuw
Overzicht Afrika gedeelte met giraffen - Emmen - 20530161 - RCE.jpg|Sjiraffen op 'e Savanne
File:Overzicht op de nijlpaarden ('Afrika' gedeelte) - Emmen - 20530203 - RCE.jpg|It nylhoarzenferbliuw
Overzicht wandelpad in het dierenpark, in het 'Amerika' gedeelte met waterpartij met zeeleeuwen - Emmen - 20530186 - RCE.jpg|It seeliuweferbliuw
Overzicht waterpartij en pagodes in het 'Azië' gedeelte - Emmen - 20530241 - RCE.jpg|Pagodes yn it Aazjediel
Overzicht waterval in het 'Amerika' gedeelte, bij de Kodiakberen - Emmen - 20530181 - RCE.jpg|Wetterfal yn it Amearikadiel
Overzicht wandelpad door het dierenpark, ter hoogte van de prairiehondjes - Emmen - 20530206 - RCE.jpg|By de prêrjehûntsjes
Overzicht bij deelgebied Afrika, bij de mantelbavianen - Emmen - 20530099 - RCE.jpg|by de Mantelbavianen
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
* {{nl}} [https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-dierenpark-emmen isgeschiedenis.nl Geschiedenis van Dierenpark Emmen]
* {{nl}} [http://www.historien.nl/afscheid-van-dierenpark-emmen-het-einde-van-een-tijdperk/ historien.nl Afscheid van Dierenpark Emmen: Het einde van een tijdperk]
}}

[[Kategory:Bedriuw yn Emmen]]
[[Kategory:Dieretún yn Nederlân]]
[[Kategory:Rekreaasje yn Drinte]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 1935]]
[[Kategory:Bouwurk út 1935]]</text>
      <sha1>9j0tqpxq779e1r0nb9n7ctel14gk3jx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084617</id>
      <parentid>1084615</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:10:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Ik haw de nammen yn 'e oanhef omdraaid, sadat de namme út 'e titel fan it artikel foaroan stiet.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9565" xml:space="preserve">{{Bedriuw
| ôfbylding                    = Overzicht wandelpad door het dierenpark, bij de uitgang van het park - Emmen - 20530283 - RCE.jpg
| ôfbyldingstekst              = Yngong Noorder Dierenpark
| ôfbyldingsbreedte            = 
| namme                        = Noorder Dierenpark &lt;small&gt;(1935-2004)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;Dierenpark Emmen &lt;small&gt;(2004-2015)&lt;/small&gt;
| histoaryske namme            = 
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| type                         = [[Dieretún]]
| sektor                       = 
| haadkertier                  = 
| fêstige yn                   = [[Emmen]]
| oprjochte                    = [[16 maaie]] [[1935]]
| opdoekt                      = [[31 desimber]] [[2015]]
| oprjochter                   = 
| eigner                       = 
| fuortkommen út               = 
| opgien yn                    = [[Wildlands Adventure Zoo Emmen|Wildlands]]
| memme-ûndernimming           = 
| dochterûndernimmings         = 
| omset                        = 
| winst                        = 
| wearde                       = 
| aktyf yn                     = 
| wurknimmers                  = 
| tal lokaasjes                = 
| webside                      = 
}}
It '''Noorder Dierenpark''', fan [[2004]] ôf '''Dierenpark Emmen''' neamd, wie in [[bistetún]] yn it sintrum fan it [[Drinte|Drintske]] plak [[Emmen]]. De bistepark waard op [[31 desimber]] [[2015]] sletten en fêstige him op [[25 maart]] [[2016]] as [[Wildlands Adventure Zoo Emmen]] oan de oare kant fan it sintrum, op de Noardbargeres. Op [[18 juny]] [[2016]] waard de lokaasje fan it âlde bistepark fannijs iepene troch âld-direkteur [[Aleid Rensen]] as [[Park|stedspark]] ''Rensenpark''.

==Skiednis==
Op [[Himelfeartsdei]] [[1935]] iepene [[Willem Oosting]] mei finansjele stipe fan syn famylje de poarten fan it Noorder Dierenpark Emmen op syn eigen terrein. De bistetún wie yn syn begjindagen in partikuliere ûndernimming. Oosting hie in bepaalde fyzje foar it park. Sa fûn er dat de hokken fan de bisten sa natuerlik mooglik oanfiele moasten. De bisten moasten it idee hawwe dat se yn harren eigen leefgebiet omrûnen en de besikers moasten it gedrach fan de bisten goed observearje kinne. Willem hie dit konsept ôfsjoen by bistetunen yn it bûtenlân. De bistetún groeide yn de jierren nei de iepening stadich; foar dy groei waard omlizzend lân oankocht. Willem Oosting boaske yn [[1938]] mei túnarsjitekte [[Tineke Bosma]], sy naam de griene oanklaaiïng fan de bistetún foar har rekken.

===Twadde Wrâldkriich===
[[Ofbyld:Roofdierenverblijf.jpg|thumb|right|200px|Wylde bistegalery]]
Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] wie it net maklik om oan iten te kommen. It fuorjen fan alle bisten yn it park wie dan ek in grut probleem. It barde dêrom ek wol dat nijberne bisten, wêrûnder [[bizon]]s en [[kamiel]]en, út need oan de [[liuw (bist)|liuwen]] en [[tiger]]s fuorre waarden. Sadwaane bleau de populaasje yn stân, mar waard dy ek net grutter, wêrtroch't de measte bisten gewoan yn it park libjen bliuwe koene. 

Yn de Twadde Wrâldkriich bea Oosting it bistepark oan as skûlplak foar ûnderdûkers. Fan begjin [[1943]] ôf wennen der yllegaal minsken. Uteinlik wie it in skûlplak foar achttjin persoanen dy't troch har te ferstopjen yn de &quot;wilde dierengalerij&quot; en oerdei as wurknimmers yn de bistetún te wurkjen, it slagge de oarloch te oerlibjen.

===De lettere jierren===
[[Ofbyld:Overzicht van de achteringang van de Vlindertuin - Emmen - 20530247 - RCE.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de flintertún]]
Hoewol't it Noorder Dierenpark nei de oarloch (1945 -1965) tige populêr wie, begûn oan de ein fan de sechstiger jierren de besikersoantallen werom te rinnen. Yn [[1970]] hold Willem Oosting op as direkteur en waard opfolge troch syn dochter [[Aleid Rensen-Oosting]]. De bistetún waard doe foar de helte eigendom fan de gemeente [[Emmen]] en foar de oare helte fan de famylje Rensen. Under lieding fan de nije direkteur fine allegear fernijingen plak, lykas de ''&quot;Afrikaanske [[Savanne]]&quot;'', dêr’t bisten as [[sebra]]'s, [[sjiraf]]fen en [[strúsfûgel]]s ferbliuwe. Yn maaie [[1985]] iepenet de bistetún de grutste [[flinter]]tún fan 'e wrâld. &lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-19850622-AE0039006 {{nl}} Nieuwsblad van het Noorden 22-6-1985, naar 's werelds grootste vlindertuin in Emmen]&lt;/ref&gt;

Yn [[1995]] stopt Aleid Rensen-Oosting as direktrise fan de bistetún. Harren âldste dochter [[Saskia Rensen|Saskia]] bleau fan 1995 oant 2001 beliedsmjittige stipe leverjen as haad Personiel en Organisaasje.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-20001216-DN0011007&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cuitbreid%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}}  Nieuwsblad van het Noorden 16-12-2000, Zware beslissing voor Saskia Rensen]&lt;/ref&gt;
[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de bistetún oan de Noardbargeres]]
Yn de jierren 90 groeit de bistetún wer út syn jas, mar yn it sintrum is gjin romte mear foar útwreiding al wurd yn [[1997]] noch al it [[Brune rôt|rotterioel]] iepene.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=LC-19970712-39002&amp;vw=org&amp;lm=dierentuin%2Cemm%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}} Ljouwerter Krante 12-7-1997, Rattenriool in Noorder Dierenpark]&lt;/ref&gt;. Yn 1998 wurdt der om mear romte te kreëarjen in twadde part fan it park op de Noardbargeres, krekt bûten it sintrum fan Emmen iepene. It âlde en it nije park waarden mei-inoar ferbûn mei in rinbrêge oer de [[Hondsrugwei]], en in rinrûte troch ''winkelsintrum De Weiert''. As earste waarden de humboldt[[pinguin]]s hjir tydlik húsfeste. It tige grutte ferbliuw dêr moasten se lykwols yn [[2013]] ferwikselje foar it âlde [[seeliuw]]enferbliuw.

===Ferhúsplannen===
Yn [[2007]] waarden de plannen bekend makke dy't ynhâlde dat de bistetún it sintrum fan Emmen ferlitte soe en hielendal ferhuze waard nei de Noardbargeres, dêr't in oerflakte fan 40 bunder beskikber komme soe; hast trije kear sa grut as op it plak yn it sintrum. Ek it teäter fan Emmen waard dêr boud. De bedoeling wie dat de ferhuzing uterlik yn [[2014]] klear wêze soe. Dat waard úteinlik [[2016]]. &lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article1646532.ece {{nl}} DvHN 21-3-2007, Dierenpark Emmen verlaat het centrum]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article2619611.ece {{nl}} DvHN 24-10-2007, Dierenpark Emmen verhuist in 2014]&lt;/ref&gt;

Yn [[2010]] fierde it Noorder Dierenpark Emmen syn 75-jierrich bestean. Yn 2010 die ek bliken dat de bistetún yn grutte problemen ferkearde. De besikersoantallen wiene nei it fuortgean fan geastlik mem Aleid Rensen-Oosting yn 1995 sterk weromrûn, de marketing skeat tekoart en der wie te folle personiel. Yn juny 2010 waard [[Frankwin van Beers]] earder direkteur fan it [[Dolfinarium]] Hurderwyk, de nije direkteur fan de bistetún. Hy krige de opdracht it park wer finansjeel sûn te meitsjen. Dêrta moast der al in protte personiel ferdwine. Ek wurd der ûnder syn lieding fierder wurke oan de ferhúzing. Der wurdt oan de Noardbargeres in [[Ferdivedaasjepark|temapark]] boud dat is opdield yn trije temagebieten. De temagebieten biede bypassende gebouwen, hoareka, winkels, entertainment en attraksjes. Yn in neidien biotoop wurde yn elk gebiet in pear kenmerkjende bistesoarten en planten toand. De klam fan it park komt op it entertainment te lizzen. It budzjet foar de bou wie mei-inoar 200 miljoen euro, wêrfan 150 miljoen euro foar it temapark en 50 miljoen euro foar it tagongsgebou ynklusyf teäter. Yn maart [[2015]] waard, njonken it nije logo, ek de namme fan it nije park bekend makke: ''Wildlands Adventure Zoo Emmen''. Op [[31 desimber]] [[2015]] slúte it Noorder Dierenpark Emmen de doarren foar de ferhúzing fan de bisten dy't meigiene nei it nije park en op [[25 maart]] [[2016]] gie ''Wildlands'' iepen.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=DVHN-20151123-DO01018003&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cdier%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2C0 {{nl}} DvHN 23-11-2015, Haaien na 35 jaar weg uit Emmen]&lt;/ref&gt;

== Galery ==
&lt;gallery heights=&quot;150&quot; widths=&quot;200&quot;&gt;
Overzicht van het wandelpad door het dierenpark met bezoekers en links de olifanten - Emmen - 20530265 - RCE.jpg|It oaljefanten ferbliuw
Overzicht Afrika gedeelte met giraffen - Emmen - 20530161 - RCE.jpg|Sjiraffen op 'e Savanne
File:Overzicht op de nijlpaarden ('Afrika' gedeelte) - Emmen - 20530203 - RCE.jpg|It nylhoarzenferbliuw
Overzicht wandelpad in het dierenpark, in het 'Amerika' gedeelte met waterpartij met zeeleeuwen - Emmen - 20530186 - RCE.jpg|It seeliuweferbliuw
Overzicht waterpartij en pagodes in het 'Azië' gedeelte - Emmen - 20530241 - RCE.jpg|Pagodes yn it Aazjediel
Overzicht waterval in het 'Amerika' gedeelte, bij de Kodiakberen - Emmen - 20530181 - RCE.jpg|Wetterfal yn it Amearikadiel
Overzicht wandelpad door het dierenpark, ter hoogte van de prairiehondjes - Emmen - 20530206 - RCE.jpg|By de prêrjehûntsjes
Overzicht bij deelgebied Afrika, bij de mantelbavianen - Emmen - 20530099 - RCE.jpg|by de Mantelbavianen
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
* {{nl}} [https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-dierenpark-emmen isgeschiedenis.nl Geschiedenis van Dierenpark Emmen]
* {{nl}} [http://www.historien.nl/afscheid-van-dierenpark-emmen-het-einde-van-een-tijdperk/ historien.nl Afscheid van Dierenpark Emmen: Het einde van een tijdperk]
}}

[[Kategory:Bedriuw yn Emmen]]
[[Kategory:Dieretún yn Nederlân]]
[[Kategory:Rekreaasje yn Drinte]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 1935]]
[[Kategory:Bouwurk út 1935]]</text>
      <sha1>hulnj5xq3a4464jbg8nyqo02v4n4ver</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084618</id>
      <parentid>1084617</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:11:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>bin noch even mei de stav. oan it hifkjen</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9574" xml:space="preserve">{{Wurk}}
{{Bedriuw
| ôfbylding                    = Overzicht wandelpad door het dierenpark, bij de uitgang van het park - Emmen - 20530283 - RCE.jpg
| ôfbyldingstekst              = Yngong Noorder Dierenpark
| ôfbyldingsbreedte            = 
| namme                        = Noorder Dierenpark &lt;small&gt;(1935-2004)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;Dierenpark Emmen &lt;small&gt;(2004-2015)&lt;/small&gt;
| histoaryske namme            = 
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| type                         = [[Dieretún]]
| sektor                       = 
| haadkertier                  = 
| fêstige yn                   = [[Emmen]]
| oprjochte                    = [[16 maaie]] [[1935]]
| opdoekt                      = [[31 desimber]] [[2015]]
| oprjochter                   = 
| eigner                       = 
| fuortkommen út               = 
| opgien yn                    = [[Wildlands Adventure Zoo Emmen|Wildlands]]
| memme-ûndernimming           = 
| dochterûndernimmings         = 
| omset                        = 
| winst                        = 
| wearde                       = 
| aktyf yn                     = 
| wurknimmers                  = 
| tal lokaasjes                = 
| webside                      = 
}}
It '''Noorder Dierenpark''', fan [[2004]] ôf '''Dierenpark Emmen''' neamd, wie in [[bistetún]] yn it sintrum fan it [[Drinte|Drintske]] plak [[Emmen]]. De bistepark waard op [[31 desimber]] [[2015]] sletten en fêstige him op [[25 maart]] [[2016]] as [[Wildlands Adventure Zoo Emmen]] oan de oare kant fan it sintrum, op de Noardbargeres. Op [[18 juny]] [[2016]] waard de lokaasje fan it âlde bistepark fannijs iepene troch âld-direkteur [[Aleid Rensen]] as [[Park|stedspark]] ''Rensenpark''.

==Skiednis==
Op [[Himelfeartsdei]] [[1935]] iepene [[Willem Oosting]] mei finansjele stipe fan syn famylje de poarten fan it Noorder Dierenpark Emmen op syn eigen terrein. De bistetún wie yn syn begjindagen in partikuliere ûndernimming. Oosting hie in bepaalde fyzje foar it park. Sa fûn er dat de hokken fan de bisten sa natuerlik mooglik oanfiele moasten. De bisten moasten it idee hawwe dat se yn harren eigen leefgebiet omrûnen en de besikers moasten it gedrach fan de bisten goed observearje kinne. Willem hie dit konsept ôfsjoen by bistetunen yn it bûtenlân. De bistetún groeide yn de jierren nei de iepening stadich; foar dy groei waard omlizzend lân oankocht. Willem Oosting boaske yn [[1938]] mei túnarsjitekte [[Tineke Bosma]], sy naam de griene oanklaaiïng fan de bistetún foar har rekken.

===Twadde Wrâldkriich===
[[Ofbyld:Roofdierenverblijf.jpg|thumb|right|200px|Wylde bistegalery]]
Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] wie it net maklik om oan iten te kommen. It fuorjen fan alle bisten yn it park wie dan ek in grut probleem. It barde dêrom ek wol dat nijberne bisten, wêrûnder [[bizon]]s en [[kamiel]]en, út need oan de [[liuw (bist)|liuwen]] en [[tiger]]s fuorre waarden. Sadwaane bleau de populaasje yn stân, mar waard dy ek net grutter, wêrtroch't de measte bisten gewoan yn it park libjen bliuwe koene. 

Yn de Twadde Wrâldkriich bea Oosting it bistepark oan as skûlplak foar ûnderdûkers. Fan begjin [[1943]] ôf wennen der yllegaal minsken. Uteinlik wie it in skûlplak foar achttjin persoanen dy't troch har te ferstopjen yn de &quot;wilde dierengalerij&quot; en oerdei as wurknimmers yn de bistetún te wurkjen, it slagge de oarloch te oerlibjen.

===De lettere jierren===
[[Ofbyld:Overzicht van de achteringang van de Vlindertuin - Emmen - 20530247 - RCE.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de flintertún]]
Hoewol't it Noorder Dierenpark nei de oarloch (1945 -1965) tige populêr wie, begûn oan de ein fan de sechstiger jierren de besikersoantallen werom te rinnen. Yn [[1970]] hold Willem Oosting op as direkteur en waard opfolge troch syn dochter [[Aleid Rensen-Oosting]]. De bistetún waard doe foar de helte eigendom fan de gemeente [[Emmen]] en foar de oare helte fan de famylje Rensen. Under lieding fan de nije direkteur fine allegear fernijingen plak, lykas de ''&quot;Afrikaanske [[Savanne]]&quot;'', dêr’t bisten as [[sebra]]'s, [[sjiraf]]fen en [[strúsfûgel]]s ferbliuwe. Yn maaie [[1985]] iepenet de bistetún de grutste [[flinter]]tún fan 'e wrâld. &lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-19850622-AE0039006 {{nl}} Nieuwsblad van het Noorden 22-6-1985, naar 's werelds grootste vlindertuin in Emmen]&lt;/ref&gt;

Yn [[1995]] stopt Aleid Rensen-Oosting as direktrise fan de bistetún. Harren âldste dochter [[Saskia Rensen|Saskia]] bleau fan 1995 oant 2001 beliedsmjittige stipe leverjen as haad Personiel en Organisaasje.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-20001216-DN0011007&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cuitbreid%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}}  Nieuwsblad van het Noorden 16-12-2000, Zware beslissing voor Saskia Rensen]&lt;/ref&gt;
[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de bistetún oan de Noardbargeres]]
Yn de jierren 90 groeit de bistetún wer út syn jas, mar yn it sintrum is gjin romte mear foar útwreiding al wurd yn [[1997]] noch al it [[Brune rôt|rotterioel]] iepene.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=LC-19970712-39002&amp;vw=org&amp;lm=dierentuin%2Cemm%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}} Ljouwerter Krante 12-7-1997, Rattenriool in Noorder Dierenpark]&lt;/ref&gt;. Yn 1998 wurdt der om mear romte te kreëarjen in twadde part fan it park op de Noardbargeres, krekt bûten it sintrum fan Emmen iepene. It âlde en it nije park waarden mei-inoar ferbûn mei in rinbrêge oer de [[Hondsrugwei]], en in rinrûte troch ''winkelsintrum De Weiert''. As earste waarden de humboldt[[pinguin]]s hjir tydlik húsfeste. It tige grutte ferbliuw dêr moasten se lykwols yn [[2013]] ferwikselje foar it âlde [[seeliuw]]enferbliuw.

===Ferhúsplannen===
Yn [[2007]] waarden de plannen bekend makke dy't ynhâlde dat de bistetún it sintrum fan Emmen ferlitte soe en hielendal ferhuze waard nei de Noardbargeres, dêr't in oerflakte fan 40 bunder beskikber komme soe; hast trije kear sa grut as op it plak yn it sintrum. Ek it teäter fan Emmen waard dêr boud. De bedoeling wie dat de ferhuzing uterlik yn [[2014]] klear wêze soe. Dat waard úteinlik [[2016]]. &lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article1646532.ece {{nl}} DvHN 21-3-2007, Dierenpark Emmen verlaat het centrum]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article2619611.ece {{nl}} DvHN 24-10-2007, Dierenpark Emmen verhuist in 2014]&lt;/ref&gt;

Yn [[2010]] fierde it Noorder Dierenpark Emmen syn 75-jierrich bestean. Yn 2010 die ek bliken dat de bistetún yn grutte problemen ferkearde. De besikersoantallen wiene nei it fuortgean fan geastlik mem Aleid Rensen-Oosting yn 1995 sterk weromrûn, de marketing skeat tekoart en der wie te folle personiel. Yn juny 2010 waard [[Frankwin van Beers]] earder direkteur fan it [[Dolfinarium]] Hurderwyk, de nije direkteur fan de bistetún. Hy krige de opdracht it park wer finansjeel sûn te meitsjen. Dêrta moast der al in protte personiel ferdwine. Ek wurd der ûnder syn lieding fierder wurke oan de ferhúzing. Der wurdt oan de Noardbargeres in [[Ferdivedaasjepark|temapark]] boud dat is opdield yn trije temagebieten. De temagebieten biede bypassende gebouwen, hoareka, winkels, entertainment en attraksjes. Yn in neidien biotoop wurde yn elk gebiet in pear kenmerkjende bistesoarten en planten toand. De klam fan it park komt op it entertainment te lizzen. It budzjet foar de bou wie mei-inoar 200 miljoen euro, wêrfan 150 miljoen euro foar it temapark en 50 miljoen euro foar it tagongsgebou ynklusyf teäter. Yn maart [[2015]] waard, njonken it nije logo, ek de namme fan it nije park bekend makke: ''Wildlands Adventure Zoo Emmen''. Op [[31 desimber]] [[2015]] slúte it Noorder Dierenpark Emmen de doarren foar de ferhúzing fan de bisten dy't meigiene nei it nije park en op [[25 maart]] [[2016]] gie ''Wildlands'' iepen.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=DVHN-20151123-DO01018003&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cdier%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2C0 {{nl}} DvHN 23-11-2015, Haaien na 35 jaar weg uit Emmen]&lt;/ref&gt;

== Galery ==
&lt;gallery heights=&quot;150&quot; widths=&quot;200&quot;&gt;
Overzicht van het wandelpad door het dierenpark met bezoekers en links de olifanten - Emmen - 20530265 - RCE.jpg|It oaljefanten ferbliuw
Overzicht Afrika gedeelte met giraffen - Emmen - 20530161 - RCE.jpg|Sjiraffen op 'e Savanne
File:Overzicht op de nijlpaarden ('Afrika' gedeelte) - Emmen - 20530203 - RCE.jpg|It nylhoarzenferbliuw
Overzicht wandelpad in het dierenpark, in het 'Amerika' gedeelte met waterpartij met zeeleeuwen - Emmen - 20530186 - RCE.jpg|It seeliuweferbliuw
Overzicht waterpartij en pagodes in het 'Azië' gedeelte - Emmen - 20530241 - RCE.jpg|Pagodes yn it Aazjediel
Overzicht waterval in het 'Amerika' gedeelte, bij de Kodiakberen - Emmen - 20530181 - RCE.jpg|Wetterfal yn it Amearikadiel
Overzicht wandelpad door het dierenpark, ter hoogte van de prairiehondjes - Emmen - 20530206 - RCE.jpg|By de prêrjehûntsjes
Overzicht bij deelgebied Afrika, bij de mantelbavianen - Emmen - 20530099 - RCE.jpg|by de Mantelbavianen
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
* {{nl}} [https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-dierenpark-emmen isgeschiedenis.nl Geschiedenis van Dierenpark Emmen]
* {{nl}} [http://www.historien.nl/afscheid-van-dierenpark-emmen-het-einde-van-een-tijdperk/ historien.nl Afscheid van Dierenpark Emmen: Het einde van een tijdperk]
}}

[[Kategory:Bedriuw yn Emmen]]
[[Kategory:Dieretún yn Nederlân]]
[[Kategory:Rekreaasje yn Drinte]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 1935]]
[[Kategory:Bouwurk út 1935]]</text>
      <sha1>5sn2ypfh6nr2z1mce1cuk6msm5pc57g</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084622</id>
      <parentid>1084618</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:30:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>hifkjen dien</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9693" xml:space="preserve">{{Bedriuw
| ôfbylding                    = Overzicht wandelpad door het dierenpark, bij de uitgang van het park - Emmen - 20530283 - RCE.jpg
| ôfbyldingstekst              = Yngong Noorder Dierenpark
| ôfbyldingsbreedte            = 
| namme                        = Noorder Dierenpark &lt;small&gt;(1935-2004)&lt;/small&gt;&lt;br&gt;Dierenpark Emmen &lt;small&gt;(2004-2015)&lt;/small&gt;
| histoaryske namme            = 
| nasjonaliteit                = {{NEDnasj}}
| type                         = [[Dieretún]]
| sektor                       = 
| haadkertier                  = 
| fêstige yn                   = [[Emmen]]
| oprjochte                    = [[16 maaie]] [[1935]]
| opdoekt                      = [[31 desimber]] [[2015]]
| oprjochter                   = 
| eigner                       = 
| fuortkommen út               = 
| opgien yn                    = [[Wildlands Adventure Zoo Emmen|Wildlands]]
| memme-ûndernimming           = 
| dochterûndernimmings         = 
| omset                        = 
| winst                        = 
| wearde                       = 
| aktyf yn                     = 
| wurknimmers                  = 
| tal lokaasjes                = 
| webside                      = 
}}
It '''Noorder Dierenpark''', fan [[2004]] ôf '''Dierenpark Emmen''' neamd, wie in [[bistetún]] yn it sintrum fan it [[Drinte|Drintske]] plak [[Emmen]]. De bistepark waard op [[31 desimber]] [[2015]] sletten en fêstige him op [[25 maart]] [[2016]] as [[Wildlands Adventure Zoo Emmen]] oan de oare kant fan it sintrum, op de Noardbargeres. Op [[18 juny]] [[2016]] waard de lokaasje fan it âlde bistepark fannijs iepene troch âld-direkteur [[Aleid Rensen]] as [[Park|stedspark]] ''Rensenpark''.

==Skiednis==
Op [[Himelfeartsdei]] [[1935]] iepene [[Willem Oosting]] mei finansjele stipe fan syn famylje de poarten fan it Noorder Dierenpark op syn eigen terrein yn [[Emmen]]. De bistetún wie yn syn begjindagen in partikuliere ûndernimming. Oosting hie in beskate fyzje foar it park. Sa fûn er dat de hokken fan de bisten sa natuerlik mooglik oanfiele moasten. De bisten moasten it idee hawwe dat se yn harren eigen ferspriedingsgebiet omrûnen en de besikers moasten it hâlden en dragen fan de bisten goed observearje kinne. Oosting hie dit konsept ôfsjoen by bistetunen yn it bûtenlân. De bistetún groeide yn de jierren nei de iepening stadich; foar dy groei waard omlizzend lân oankocht. Willem Oosting boaske yn [[1938]] mei [[túnarsjitekt]]e [[Tineke Bosma]]; sy naam de griene oanklaaiïng fan de bistetún foar har rekken.

===Twadde Wrâldkriich===
[[Ofbyld:Roofdierenverblijf.jpg|thumb|right|200px|Wylde bistegalery]]
Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] wie it net maklik om oan iten te kommen. It fuorjen fan alle bisten yn it park wie dan ek in grut probleem. It barde dêrom ek wol dat nijberne bisten, wêrûnder [[bizon]]s en [[kamiel]]en, út need oan de [[liuw]]en en [[tiger]]s fuorre waarden. Sadwaande bleau de populaasje yn stân, mar waard dy ek net grutter, sadat de measte bisten gewoan yn it park bliuwe koene sûnder dat dat oerbefolke rekke. 

Yn de Twadde Wrâldkriich bea Oosting it bistepark oan as skûlplak foar [[ûnderdûker]]s. Fan begjin [[1943]] ôf wennen der yllegaal minsken. Uteinlik wie it in skûlplak foar achttjin persoanen dy't it slagge de oarloch te oerlibjen troch har te ferstopjen yn de &quot;wilde dierengalerij&quot; en oerdei as wurknimmers yn de bistetún te wurkjen.

===De lettere jierren===
[[Ofbyld:Overzicht van de achteringang van de Vlindertuin - Emmen - 20530247 - RCE.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de flintertún]]
Hoewol't it Noorder Dierenpark nei de oarloch (1945-1965) tige populêr wie, begûnen oan de ein fan de sechstiger jierren de besikersoantallen werom te rinnen. Yn [[1970]] hold Willem Oosting op as direkteur en waard er opfolge troch syn dochter [[Aleid Rensen-Oosting]]. De bistetún waard doe foar de helte eigendom fan de [[Emmen (gemeente)|gemeente Emmen]] en foar de oare helte fan de famylje Rensen. Under lieding fan de nije direkteur fûnen allegear fernijingen plak, lykas de ''&quot;Afrikaanske [[Savanne]]&quot;'', dêr’t bisten as [[sebra|sebra's]], [[sjiraffe]]n en [[strúsfûgel]]s ferbleaune. Yn maaie [[1985]] iepene de bistetún de grutste [[flinter]]tún fan 'e wrâld.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-19850622-AE0039006 {{nl}} Nieuwsblad van het Noorden 22-6-1985, naar 's werelds grootste vlindertuin in Emmen]&lt;/ref&gt;

Yn [[1995]] hold Aleid Rensen-Oosting op as direktrise fan de bistetún. Har âldste dochter [[Saskia Rensen|Saskia]] levere fan 1995 oant 2001 beliedsmjittige stipe as haad Personiel en Organisaasje.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=NVHN-20001216-DN0011007&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cuitbreid%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}}  Nieuwsblad van het Noorden 16-12-2000, Zware beslissing voor Saskia Rensen]&lt;/ref&gt;
[[Ofbyld:Ingang Dierenpark Emmen.jpg|thumb|right|200px|Yngong fan de bistetún oan de Noardbargeres]]
Yn de jierren '90 groeide de bistetún wer út syn jas, mar yn it sintrum fan Emmen wie gjin romte mear foar útwreiding. Wol waard yn [[1997]] noch it [[Brune rôt|rotterioel]] iepene&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=LC-19970712-39002&amp;vw=org&amp;lm=dierentuin%2Cemm%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2CNVHN%2C0 {{nl}} Ljouwerter Krante 12-7-1997, Rattenriool in Noorder Dierenpark]&lt;/ref&gt;. Yn 1998 waard der om mear romte te kreëarjen in twadde part fan it park op de Noardbargeres iepene, krekt bûten it sintrum fan Emmen. It âlde en it nije park waarden mei-inoar ferbûn troch in rinbrêge oer de [[Hondsrugwei]], en in rinrûte troch [[winkelsintrum]] ''De Weiert''. As earste waarden de [[humboldtpinguïn]]s hjir tydlik húsfeste. It tige grutte ferbliuw dêr moasten se lykwols yn [[2013]] ferwikselje foar it âlde [[seeliuw]]eferbliuw.

===Ferhúsplannen===
Yn [[2007]] waarden de plannen bekend makke dy't ynholden dat de bistetún it sintrum fan Emmen ferlitte soe en hielendal ferhuze waard nei de Noardbargeres, dêr't in oerflakte fan 40 [[hektare|bunder]] beskikber komme soe; hast trije kear sa grut as op it plak yn it sintrum. Ek it [[teäter (gebou)|teäter]] fan Emmen waard dêr boud. De bedoeling wie dat de ferhuzing uterlik yn [[2014]] klear wêze soe. Dat waard úteinlik [[2016]].&lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article1646532.ece {{nl}} DvHN 21-3-2007, Dierenpark Emmen verlaat het centrum]&lt;/ref&gt;&lt;ref&gt;[http://www.dvhn.nl/nieuws/noorden/article2619611.ece {{nl}} DvHN 24-10-2007, Dierenpark Emmen verhuist in 2014]&lt;/ref&gt;

Yn [[2010]] fierde it Noorder Dierenpark syn 75-jierrich bestean. Yn 2010 die ek bliken dat de bistetún yn grutte problemen ferkearde. De besikersoantallen wiene nei it fuortgean fan geastlike mem Aleid Rensen-Oosting yn 1995 sterk weromrûn, de [[marketing]] skeat tekoart en der wie te folle [[personiel]]. Yn juny 2010 waard [[Frankwin van Beers]], earder direkteur fan it [[Dolfinarium Harderwyk]], de nije direkteur fan de bistetún. Hy krige de opdracht it park wer finansjeel sûn te meitsjen. Dêrta moast der al in protte personiel ferdwine. Ek waard der ûnder syn lieding fierder wurke oan de ferhúzing. Der waard oan de Noardbargeres in [[Ferdivedaasjepark|temapark]] boud dat opdield wie yn trije temagebieten. De temagebieten beane bypassende gebouwen, hoareka, winkels, entertainment en attraksjes. Yn in neibeard biotoop waarden yn elk gebiet in pear karakteristike biste- en plantesoarten toand. De klam fan it park kaam op it entertainment te lizzen. It [[budget]] foar de bou wie mei-inoar 200 miljoen euro, wêrfan 150 miljoen euro foar it temapark en 50 miljoen euro foar it tagongsgebou ynklusyf teäter. Yn maart [[2015]] waard, njonken it nije logo, ek de namme fan it nije park bekend makke: ''[[Wildlands Adventure Zoo Emmen]]''. Op [[31 desimber]] [[2015]] sleat it Noorder Dierenpark Emmen de doarren foar de ferhúzing fan de bisten dy't meigiene nei it nije park, en op [[25 maart]] [[2016]] gie ''Wildlands'' iepen.&lt;ref&gt;[https://www.dekrantvantoen.nl/vw/article.do?v2=true&amp;id=DVHN-20151123-DO01018003&amp;vw=org&amp;lm=emm%2Cdier%2CDVHN%2CFRD%2CLC%2C0 {{nl}} DvHN 23-11-2015, Haaien na 35 jaar weg uit Emmen]&lt;/ref&gt;

== Galery ==
&lt;gallery heights=&quot;150&quot; widths=&quot;200&quot;&gt;
Overzicht van het wandelpad door het dierenpark met bezoekers en links de olifanten - Emmen - 20530265 - RCE.jpg|It oaljefanten ferbliuw
Overzicht Afrika gedeelte met giraffen - Emmen - 20530161 - RCE.jpg|Sjiraffen op 'e Savanne
File:Overzicht op de nijlpaarden ('Afrika' gedeelte) - Emmen - 20530203 - RCE.jpg|It nylhoarzenferbliuw
Overzicht wandelpad in het dierenpark, in het 'Amerika' gedeelte met waterpartij met zeeleeuwen - Emmen - 20530186 - RCE.jpg|It seeliuweferbliuw
Overzicht waterpartij en pagodes in het 'Azië' gedeelte - Emmen - 20530241 - RCE.jpg|Pagodes yn it Aazjediel
Overzicht waterval in het 'Amerika' gedeelte, bij de Kodiakberen - Emmen - 20530181 - RCE.jpg|Wetterfal yn it Amearikadiel
Overzicht wandelpad door het dierenpark, ter hoogte van de prairiehondjes - Emmen - 20530206 - RCE.jpg|By de prêrjehûntsjes
Overzicht bij deelgebied Afrika, bij de mantelbavianen - Emmen - 20530099 - RCE.jpg|by de Mantelbavianen
&lt;/gallery&gt;

{{boarnen|boarnefernijing=
{{reflist}}
* {{nl}} [https://isgeschiedenis.nl/nieuws/geschiedenis-van-dierenpark-emmen isgeschiedenis.nl Geschiedenis van Dierenpark Emmen]
* {{nl}} [http://www.historien.nl/afscheid-van-dierenpark-emmen-het-einde-van-een-tijdperk/ historien.nl Afscheid van Dierenpark Emmen: Het einde van een tijdperk]
}}

[[Kategory:Bedriuw yn Emmen]]
[[Kategory:Dieretún yn Nederlân]]
[[Kategory:Rekreaasje yn Drinte]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 1935]]
[[Kategory:Bouwurk út 1935]]</text>
      <sha1>p3yfdkw4ogornvpktus03hc0yehx87n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Terschellinger Bieren</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159808</id>
    <revision>
      <id>1084599</id>
      <parentid>1084549</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:39:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2075" xml:space="preserve">'''Terschellinger Bieren''' is in brouwerijhierder yn [[Baaidunen]] op [[Skylge]]. De brouwerij is oprjochte yn 2011 troch ''Jolle Dijkstra'' en ''Ria Baldee''.

== Skiednis ==
Yn 2005 waard Jolle Dijkstra eigener fan ''De Stormvogel'' mei apparteminteferhier, bêd en brochje en in deikafee op Skylge. Hy ûndersocht er de mooglikheden fan it brouwen fan Skylger bier. Tegearre mei ''Peter van den Borght'' fan ''Brouwerij Wolf'' yn ''Aarschot (B)'' ûntwikkele Jolle de resepten foar de Scelling Blond en de Scelling Stout. Jolle seach graach syn bier broud mei Skylger nôt en socht kontakt mei de ''Dorsvereniging Helpt Elkander'', in groep frijwilligers dy 't de keunst fan it siedzjen, rispjen en toarsen fan nôt yn eare hâldt. Jolle wurket mei de feriening gear om mei tradisjonele metoaden nôt te bewurkjen ta broukoarn.

Terschellinger Bieren seach it libbensljocht yn 2011 doe 't eigeners Jolle Dijkstra en Ria Baldee op it idee kamen om in 'eigen bier' te servearjen op it terras fan it deikafee dat se doe noch by harren Bed &amp; Breakfast en Apparteminte-pleats De Stormvogel hiene. Op ambachtlike wize unike bieren brouwe is de missy fan Terschellinger Bieren. Dizze ynstelling hat se al meardere ûnderskiedingen opsmiten. 

== Hjoed ==
Der wurde ek lokale yngrediïnten brûkt om oan op syn minst trije ferskillende bierssoarten in karakteristike smaak te jaan. De bieren kinst priuwe yn it eigen proeflokaal Korenmaat mei bypassende typysk Skylger hapkes. Je komme ek mear te witten oer it efterlizzende brouproses.

Sûnt 2020 kinne bieren ek online besteld wurde yn de webshop.

== Assortimint ==

* Scelling 4 - Weizen
* Scelling 5 - Blond
* Scelling 6 - Goud Blond
* Scelling 7 - Strong Golden Ale
* Scelling 8 - Strong Dark Ale
* Scelling Duindoorn Tripel
* Scelling Cranberry Quadrupel
* Scelling Gagel Goud
* Scelling Tripel Favoriet

== Keppeling om utens ==

* [https://terschellinger-bieren.com/ Webstek fan Terschellinger Bieren]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij|Terschellingerbieren}]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2011]]
[[Kategory:Baaidunen]]</text>
      <sha1>rct51d2modzmhwqtukxhraznc0escl6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084602</id>
      <parentid>1084599</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T17:47:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2075" xml:space="preserve">'''Terschellinger Bieren''' is in brouwerijhierder yn [[Baaidunen]] op [[Skylge]]. De brouwerij is oprjochte yn 2011 troch ''Jolle Dijkstra'' en ''Ria Baldee''.

== Skiednis ==
Yn 2005 waard Jolle Dijkstra eigener fan ''De Stormvogel'' mei apparteminteferhier, bêd en brochje en in deikafee op Skylge. Hy ûndersocht er de mooglikheden fan it brouwen fan Skylger bier. Tegearre mei ''Peter van den Borght'' fan ''Brouwerij Wolf'' yn ''Aarschot (B)'' ûntwikkele Jolle de resepten foar de Scelling Blond en de Scelling Stout. Jolle seach graach syn bier broud mei Skylger nôt en socht kontakt mei de ''Dorsvereniging Helpt Elkander'', in groep frijwilligers dy 't de keunst fan it siedzjen, rispjen en toarsen fan nôt yn eare hâldt. Jolle wurket mei de feriening gear om mei tradisjonele metoaden nôt te bewurkjen ta broukoarn.

Terschellinger Bieren seach it libbensljocht yn 2011 doe 't eigeners Jolle Dijkstra en Ria Baldee op it idee kamen om in 'eigen bier' te servearjen op it terras fan it deikafee dat se doe noch by harren Bed &amp; Breakfast en Apparteminte-pleats De Stormvogel hiene. Op ambachtlike wize unike bieren brouwe is de missy fan Terschellinger Bieren. Dizze ynstelling hat se al meardere ûnderskiedingen opsmiten. 

== Hjoed ==
Der wurde ek lokale yngrediïnten brûkt om oan op syn minst trije ferskillende bierssoarten in karakteristike smaak te jaan. De bieren kinst priuwe yn it eigen proeflokaal Korenmaat mei bypassende typysk Skylger hapkes. Je komme ek mear te witten oer it efterlizzende brouproses.

Sûnt 2020 kinne bieren ek online besteld wurde yn de webshop.

== Assortimint ==

* Scelling 4 - Weizen
* Scelling 5 - Blond
* Scelling 6 - Goud Blond
* Scelling 7 - Strong Golden Ale
* Scelling 8 - Strong Dark Ale
* Scelling Duindoorn Tripel
* Scelling Cranberry Quadrupel
* Scelling Gagel Goud
* Scelling Tripel Favoriet

== Keppeling om utens ==

* [https://terschellinger-bieren.com/ Webstek fan Terschellinger Bieren]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij|Terschellingerbieren]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2011]]
[[Kategory:Baaidunen]]</text>
      <sha1>r6mzn37mh2lljkd0sq7i7hz43i5jrgf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Noarderdierepark</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159809</id>
    <redirect title="Noorder Dierenpark" />
    <revision>
      <id>1084556</id>
      <timestamp>2022-07-26T12:13:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>FreyaSport</username>
        <id>40716</id>
      </contributor>
      <comment>trochferwizing</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="38" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Noorder Dierenpark Emmen]]</text>
      <sha1>8t4cipeewgbjeuj1lw0m3v1va44twqb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084629</id>
      <parentid>1084556</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:32:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Trochferwizingsdoel feroare fan [[Noorder Dierenpark Emmen]] nei [[Noorder Dierenpark]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Noorder Dierenpark]]</text>
      <sha1>s52xv30tr7r0vd4zbs0tkc4m9g03bp0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Sneker Pypke</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159810</id>
    <revision>
      <id>1084585</id>
      <timestamp>2022-07-26T15:08:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;'''Sneker Pypke''' is in brouwerijhierder yn [[Snits]] en is oprjochte yn 2018.  [[Ofbyld:Logo_Sneker_Pypke.png|thumb|Logo fan Sneker Pypke]]  == Skiednis == In oantal freonen út Snits fine it yn de maitiid fan 2018 heech tiid wurden dat der yn Snits en omkriten geniete wurde kin fan in Snitser bier. De trije besluten om in Blond bier te ûntwikkeljen. Op 25 july 2018 is it spesjaalbier út Snits, Snitser Pypke, yntrodusearre yn it sintrum fan Snits. Sûnt begjin desimber...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1392" xml:space="preserve">'''Sneker Pypke''' is in brouwerijhierder yn [[Snits]] en is oprjochte yn 2018.

[[Ofbyld:Logo_Sneker_Pypke.png|thumb|Logo fan Sneker Pypke]]

== Skiednis ==
In oantal freonen út Snits fine it yn de maitiid fan 2018 heech tiid wurden dat der yn Snits en omkriten geniete wurde kin fan in Snitser bier. De trije besluten om in Blond bier te ûntwikkeljen. Op 25 july 2018 is it spesjaalbier út Snits, Snitser Pypke, yntrodusearre yn it sintrum fan Snits. Sûnt begjin desimber 2018 is der in Tripel by kaam.

== Hjoed ==
It Blond, Tripel, Dubbel, Weizen IPA, Wit, Amber en eigen label bieren wurde op ambachtlik wize broud mei earlike grûnstoffen en sûnder helpstoffen yn de ''Ambachtelijke Vechtdal Brouwerij'' yn [[Dalfsen]], dêr 't minsken mei in ôfstân ta de reguliere arbeidsmerk in nuttige, sosjale deibesteging hawwe. Under oare soarchfâldich selektearre gêst, mout- en hopsoarten binne yn it resept ferwurke. Dêrnei wurde de fleskes ôffolle yn dizze soarchbrouwerij en etikettearre yn in sosjale wurkpleats fan ''Philadelphia'' yn Snits.

== Assortimint ==

* Sneker Pypke Weizen IPA
* Sneker Pypke Blond
* Sneker Pypke Dubbel
* Sneker Pypke Tripel
* Sneker Pypke Wit
* Sneker Pypke Amber

== Keppeling om utens ==

* [https://bieruitsneek.nl/snekerpypke/ Webstek fan Sneker Pypke]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2018]]
[[Kategory:Snits]]</text>
      <sha1>ryijejpfwvr40ele7da4iqmzl6r1hd3</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084621</id>
      <parentid>1084585</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:30:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>CommonsDelinker</username>
        <id>353</id>
      </contributor>
      <comment>&quot;Logo_Sneker_Pypke.png&quot; is op Commons fuorthelle [[commons:User:EugeneZelenko|EugeneZelenko]] om't: [[:c:Commons:Licensing|]]: non-trivial logo.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1333" xml:space="preserve">'''Sneker Pypke''' is in brouwerijhierder yn [[Snits]] en is oprjochte yn 2018.

 
== Skiednis ==
In oantal freonen út Snits fine it yn de maitiid fan 2018 heech tiid wurden dat der yn Snits en omkriten geniete wurde kin fan in Snitser bier. De trije besluten om in Blond bier te ûntwikkeljen. Op 25 july 2018 is it spesjaalbier út Snits, Snitser Pypke, yntrodusearre yn it sintrum fan Snits. Sûnt begjin desimber 2018 is der in Tripel by kaam.

== Hjoed ==
It Blond, Tripel, Dubbel, Weizen IPA, Wit, Amber en eigen label bieren wurde op ambachtlik wize broud mei earlike grûnstoffen en sûnder helpstoffen yn de ''Ambachtelijke Vechtdal Brouwerij'' yn [[Dalfsen]], dêr 't minsken mei in ôfstân ta de reguliere arbeidsmerk in nuttige, sosjale deibesteging hawwe. Under oare soarchfâldich selektearre gêst, mout- en hopsoarten binne yn it resept ferwurke. Dêrnei wurde de fleskes ôffolle yn dizze soarchbrouwerij en etikettearre yn in sosjale wurkpleats fan ''Philadelphia'' yn Snits.

== Assortimint ==

* Sneker Pypke Weizen IPA
* Sneker Pypke Blond
* Sneker Pypke Dubbel
* Sneker Pypke Tripel
* Sneker Pypke Wit
* Sneker Pypke Amber

== Keppeling om utens ==

* [https://bieruitsneek.nl/snekerpypke/ Webstek fan Sneker Pypke]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2018]]
[[Kategory:Snits]]</text>
      <sha1>bd3eq41hxf60ms7b3ycgh8akjd0k9jz</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084632</id>
      <parentid>1084621</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:34:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>kt</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1341" xml:space="preserve">'''Sneker Pypke''' is in brouwerijhierder yn [[Snits]] en is oprjochte yn 2018.

== Skiednis ==
In oantal freonen út Snits fine it yn de maitiid fan 2018 heech tiid wurden dat der yn Snits en omkriten geniete wurde kin fan in Snitser bier. De trije besluten om in Blond bier te ûntwikkeljen. Op 25 july 2018 is it spesjaalbier út Snits, Snitser Pypke, yntrodusearre yn it sintrum fan Snits. Sûnt begjin desimber 2018 is der in Tripel by kaam.

== Hjoed ==
It Blond, Tripel, Dubbel, Weizen IPA, Wit, Amber en eigen label bieren wurde op ambachtlik wize broud mei earlike grûnstoffen en sûnder helpstoffen yn de ''Ambachtelijke Vechtdal Brouwerij'' yn [[Dalfsen]], dêr 't minsken mei in ôfstân ta de reguliere arbeidsmerk in nuttige, sosjale deibesteging hawwe. Under oare soarchfâldich selektearre gêst, mout- en hopsoarten binne yn it resept ferwurke. Dêrnei wurde de fleskes ôffolle yn dizze soarchbrouwerij en etikettearre yn in sosjale wurkpleats fan ''Philadelphia'' yn Snits.

== Assortimint ==

* Sneker Pypke Weizen IPA
* Sneker Pypke Blond
* Sneker Pypke Dubbel
* Sneker Pypke Tripel
* Sneker Pypke Wit
* Sneker Pypke Amber

== Keppeling om utens ==

* [https://bieruitsneek.nl/snekerpypke/ Webstek fan Sneker Pypke]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2018]]
[[Kategory:Bedriuw yn Snits]]</text>
      <sha1>4jpu3dx0byfeb58zpv1vftd4dgk5on1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Noorder Dierenpark Emmen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159811</id>
    <redirect title="Noorder Dierenpark" />
    <revision>
      <id>1084616</id>
      <timestamp>2022-07-26T20:05:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ieneach fan 'e Esk hat de side [[Noorder Dierenpark Emmen]] omneamd ta [[Noorder Dierenpark]]: Neffens my (en de tekst op nl: en en: seit dat ek) wie de namme &quot;Noorder Dierenpark&quot; sûnder Emmen, en waard it letter &quot;Dierenpark Emmen&quot; sûnder Noorder.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Noorder Dierenpark]]</text>
      <sha1>s52xv30tr7r0vd4zbs0tkc4m9g03bp0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Noorderdierenpark</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159812</id>
    <redirect title="Noorder Dierenpark" />
    <revision>
      <id>1084625</id>
      <timestamp>2022-07-26T20:31:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Noorder Dierenpark]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Noorder Dierenpark]]</text>
      <sha1>s52xv30tr7r0vd4zbs0tkc4m9g03bp0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dierenpark Emmen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159813</id>
    <redirect title="Noorder Dierenpark" />
    <revision>
      <id>1084626</id>
      <timestamp>2022-07-26T20:31:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Noorder Dierenpark]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Noorder Dierenpark]]</text>
      <sha1>s52xv30tr7r0vd4zbs0tkc4m9g03bp0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Dierepark Emmen</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159814</id>
    <redirect title="Noorder Dierenpark" />
    <revision>
      <id>1084627</id>
      <timestamp>2022-07-26T20:31:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Noorder Dierenpark]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Noorder Dierenpark]]</text>
      <sha1>s52xv30tr7r0vd4zbs0tkc4m9g03bp0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Noarder Dierepark</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159815</id>
    <redirect title="Noorder Dierenpark" />
    <revision>
      <id>1084628</id>
      <timestamp>2022-07-26T20:32:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Noorder Dierenpark]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="32" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Noorder Dierenpark]]</text>
      <sha1>s52xv30tr7r0vd4zbs0tkc4m9g03bp0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ofbyld:Ahch-To.jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>159816</id>
    <revision>
      <id>1084639</id>
      <timestamp>2022-07-26T20:50:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>In ôfbylding fan 'e planeet Achh-To út 'e ''Star Wars''-franchise.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="128" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan 'e planeet Achh-To út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
{{Auteursrjocht standert}}</text>
      <sha1>8ams0y0v0hhef6d6o6zgew6z9bft6c6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084640</id>
      <parentid>1084639</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T20:51:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Lisinsje */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="441" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan 'e planeet Achh-To út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
Dit is in ôfbyld mei copyright, dat eigendom is fan Lucasfilm, mar ûnder '''Kêst 15a fan de Auteurswet''' is it tastien om sok materiaal te brûken as yllústraasje of foar de folsleinens, salang't it brûkt wurdt foar it doel dêr't it foar makke is en salang't de eigner fan it copyright dúdlik fermeld wurdt, wat ik hjirby dien haw.</text>
      <sha1>88rpfoia6ioxe04f50rlzt30s4p81bn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Libbensfoarm</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159817</id>
    <redirect title="Organisme" />
    <revision>
      <id>1084641</id>
      <timestamp>2022-07-26T20:53:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>Ferwiist troch nei [[Organisme]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="23" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Organisme]]</text>
      <sha1>7hbk8soomsibs1yzr9zr2t9oct68i2w</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ahch-To</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159818</id>
    <revision>
      <id>1084642</id>
      <timestamp>2022-07-26T20:56:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3825" xml:space="preserve">[[File:Ahch-To.jpg|right|thumb|220px|Ahch-To sa't de [[planeet]] te sjen is yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]).]]
'''Ahch-To''' is in [[fiktive]] [[planeet]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]], dy't yntrodusearre waard yn 'e [[film]] ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]), it earste diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]]. Ahch-To makket diel út fan it [[planetestelsel]] mei deselde namme, yn 'e krite fan it [[Stjerrestelsel]] dy't bekend stiet as de Unbekende Regioanen. De planeet rûntsjedraait om in [[binêre stjer]] hinne en hat sels ien [[moanne (byplaneet)|moanne]]. It oerflak is alhiel oerdutsen troch [[oseaan|oseänen]], mei hjir en dêr wat [[fulkanisme|fulkanyske]] [[eilannen]]. De [[atmosfear]] is [[sykheljen|sykhelber]] foar de measte [[libbensfoarm]]en. 

De lânseigen [[fauna]] op Ahch-To bestiet foar it meastepart út [[fisk]]en en oar [[see]]libben. Op 'e eilantsjes libje in protte [[porg]]s, dy't op 'e [[rots]]en [[nêst (fûgel)|nêstelje]]. Dêr libje ek de Thala-sirenen, [[sûchdier]]en dy't de rotsige [[kust]]en fan 'e eilantsjes besykje om it libben te skinken oan harren jongen. De lâneigen [[floara]] bestiet út [[beam]]men, lytsere [[planten]] en [[moas]]. Der hat him op Ahch-To ek in [[yntelligint]]e [[soarte]] [[bûtenierdske wêzens]] ûntjûn, de Lanai.

Ahch-To is it plak dêr't de [[Jedi Oarder]] oprjochte is, 25.000 [[jier]] foarôfgeande oan 'e foarfallen yn 'e ''[[Skywalker Saga]]''. Omreden fan 'e geheimen dy't dêr ferbân mei holden, waard de [[lokaasje]] fan Ahch-To foar de rest fan it Stjerrestelsel ferburgen. De planeet waard úteinlik, nei tûzenen jierren, werûntdutsen troch de [[Jedi-master]] [[Luke Skywalker]], mei de help fan 'e [[ûntdekkingsreizger]] Lor San Tekka. Nei it jammerdearlik mislearjen fan syn weroprjochting fan 'e Jedi Oarder loek Skywalker him yn selsopleine [[ballingskip]] op Ahch-To werom.

De film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' lit de syktocht fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] sjen nei de lokaasje fan it ballingsoard fan Skywalker, waans stipe ferlet fan is om 'e [[faksist]]oïde en [[diktatoriale]] [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]] te ferslaan. Uteinlik wurdt alle sykjen beleanne, en oan 'e ein fan 'e film reizgje de [[Wookiee]] [[Chewbacca]], de [[robot]] [[R2-D2]] en de jonge [[de Krêft|Krêft]]gefoelige frou [[Rey (Star Wars)|Rey]] nei Ahch-To ôf, dêr't se Skywalker oantreffe. 

Yn 'e [[ferfolchfilm]] ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]) is te sjen dat dyselde hielendal net sit te wachtsjen op besite. Hy is [[ferbittere]] rekke en wisberet om 'e Jedi Oarder útstjerre te litten. Mei muoite witte Rey-en-dy him op oare gedachten te bringen. Nettsjinsteande dat beslút er neitiid de oerâlde holle beam dy't de ierste boeken fan 'e Jedi befettet, plat te baarnen. Letter docht bliken dat Rey de boeken rêden hat. Sy keart werom nei Ahch-To yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' ([[2019]]), as se troch de [[dea]] fan [[Leia Organa]] troch [[skuldgefoel]]ens tramtearre wurdt. It is har bedoeling om har dêr, krekt as Skywalker foar har, yn selsopleine ballingskip werom te lûken, mar Skywalker, dy't no in [[geast]] yn [[de Krêft]] is, praat har dat út 'e holle.

==Keppelings om utens==
*{{en}}[https://starwars.fandom.com/wiki/Ahch-To Artikel oer Ahch-To yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]

{{boarnen|boarnefernijing=
*[https://starwars.fandom.com/wiki/Ahch-To Artikel oer Ahch-To yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]
}}
{{Star Wars planeten}}

[[Kategory:Fiktive planeet út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf elemint yntrodusearre yn 2015]]</text>
      <sha1>illfxj8g638sun30xgd7ybextkygl2y</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084643</id>
      <parentid>1084642</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T21:03:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>+ útspr.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3993" xml:space="preserve">[[File:Ahch-To.jpg|right|thumb|220px|Ahch-To sa't de [[planeet]] te sjen is yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]).]]
'''Ahch-To''' ([[útspr.]]: [ˈaːʃtə], likernôch: &quot;&lt;u&gt;aasj&lt;/u&gt;-tuh&quot;)&lt;ref&gt;[https://www.youtube.com/watch?v=p3xL8La3-bM Utspraak fan &quot;Ahch-To&quot; op YouTube]&lt;/ref&gt; is in [[fiktive]] [[planeet]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]], dy't yntrodusearre waard yn 'e [[film]] ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' ([[2015]]), it earste diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]]. Ahch-To makket diel út fan it [[planetestelsel]] mei deselde namme, yn 'e krite fan it [[Stjerrestelsel]] dy't bekend stiet as de Unbekende Regioanen. De planeet rûntsjedraait om in [[binêre stjer]] hinne en hat sels ien [[moanne (byplaneet)|moanne]]. It oerflak is alhiel oerdutsen troch [[oseaan|oseänen]], mei hjir en dêr wat [[fulkanisme|fulkanyske]] [[eilannen]]. De [[atmosfear]] is [[sykheljen|sykhelber]] foar de measte [[libbensfoarm]]en. 

De lânseigen [[fauna]] op Ahch-To bestiet foar it meastepart út [[fisk]]en en oar [[see]]libben. Op 'e eilantsjes libje in protte [[porg]]s, dy't op 'e [[rots]]en [[nêst (fûgel)|nêstelje]]. Dêr libje ek de Thala-sirenen, [[sûchdier]]en dy't de rotsige [[kust]]en fan 'e eilantsjes besykje om it libben te skinken oan harren jongen. De lâneigen [[floara]] bestiet út [[beam]]men, lytsere [[planten]] en [[moas]]. Der hat him op Ahch-To ek in [[yntelligint]]e [[soarte]] [[bûtenierdske wêzens]] ûntjûn, de Lanai.

Ahch-To is it plak dêr't de [[Jedi Oarder]] oprjochte is, 25.000 [[jier]] foarôfgeande oan 'e foarfallen yn 'e ''[[Skywalker Saga]]''. Omreden fan 'e geheimen dy't dêr ferbân mei holden, waard de [[lokaasje]] fan Ahch-To foar de rest fan it Stjerrestelsel ferburgen. De planeet waard úteinlik, nei tûzenen jierren, werûntdutsen troch de [[Jedi-master]] [[Luke Skywalker]], mei de help fan 'e [[ûntdekkingsreizger]] Lor San Tekka. Nei it jammerdearlik mislearjen fan syn weroprjochting fan 'e Jedi Oarder loek Skywalker him yn selsopleine [[ballingskip]] op Ahch-To werom.

De film ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VII&amp;nbsp;– The Force Awakens]]'' lit de syktocht fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]] sjen nei de lokaasje fan it ballingsoard fan Skywalker, waans stipe ferlet fan is om 'e [[faksist]]oïde en [[diktatoriale]] [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]] te ferslaan. Uteinlik wurdt alle sykjen beleanne, en oan 'e ein fan 'e film reizgje de [[Wookiee]] [[Chewbacca]], de [[robot]] [[R2-D2]] en de jonge [[de Krêft|Krêft]]gefoelige frou [[Rey (Star Wars)|Rey]] nei Ahch-To ôf, dêr't se Skywalker oantreffe. 

Yn 'e [[ferfolchfilm]] ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]) is te sjen dat dyselde hielendal net sit te wachtsjen op besite. Hy is [[ferbittere]] rekke en wisberet om 'e Jedi Oarder útstjerre te litten. Mei muoite witte Rey-en-dy him op oare gedachten te bringen. Nettsjinsteande dat beslút er neitiid de oerâlde holle beam dy't de ierste boeken fan 'e Jedi befettet, plat te baarnen. Letter docht bliken dat Rey de boeken rêden hat. Sy keart werom nei Ahch-To yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' ([[2019]]), as se troch de [[dea]] fan [[Leia Organa]] troch [[skuldgefoel]]ens tramtearre wurdt. It is har bedoeling om har dêr, krekt as Skywalker foar har, yn selsopleine ballingskip werom te lûken, mar Skywalker, dy't no in [[geast]] yn [[de Krêft]] is, praat har dat út 'e holle.

==Keppelings om utens==
*{{en}}[https://starwars.fandom.com/wiki/Ahch-To Artikel oer Ahch-To yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]

{{boarnen|boarnefernijing=
&lt;references/&gt;
----
*[https://starwars.fandom.com/wiki/Ahch-To Artikel oer Ahch-To yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]
}}
{{Star Wars planeten}}

[[Kategory:Fiktive planeet út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf elemint yntrodusearre yn 2015]]</text>
      <sha1>ob7xi3jtjety4j0i0gfn0p68b2zy6tr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ofbyld:Porg.jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>159819</id>
    <revision>
      <id>1084645</id>
      <timestamp>2022-07-26T21:12:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>In ôfbylding fan in porg, in fiktyf bist út 'e ''Star Wars''-franchise.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="133" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan in porg, in fiktyf bist út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
{{Auteursrjocht standert}}</text>
      <sha1>jdte1o3g9kzcygik541g3jpjpy7no8v</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084646</id>
      <parentid>1084645</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T21:12:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Lisinsje */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="446" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan in porg, in fiktyf bist út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
Dit is in ôfbyld mei copyright, dat eigendom is fan Lucasfilm, mar ûnder '''Kêst 15a fan de Auteurswet''' is it tastien om sok materiaal te brûken as yllústraasje of foar de folsleinens, salang't it brûkt wurdt foar it doel dêr't it foar makke is en salang't de eigner fan it copyright dúdlik fermeld wurdt, wat ik hjirby dien haw.</text>
      <sha1>fgog6e91ydkee9cbxr21icvo901jcbd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Porg</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159820</id>
    <revision>
      <id>1084647</id>
      <timestamp>2022-07-26T21:16:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>porg</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3311" xml:space="preserve">[[File:Porg.jpg|right|thumb|125px|In porg.]]
In '''porg''' is in [[fiktyf]] [[bist]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]], dat lânseigen is op 'e [[planeet]] [[Ahch-To]]. Dizze bistesoarte waard yntrodusearre yn 'e [[film]] ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]), it twadde diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]]. 

==Beskriuwing==
Porgs binne in soartemint [[fûgel]] dy't [[nêst (fûgel)|nêstelet]] op 'e [[rots]]en fan 'e [[fulknanisme|fulkanyske]] [[eilantsjes]] op Ahch-To. Se hawwe wol wat wei fan [[seepappegaaien]], mei in lichemshichte fan 18 oant 26&amp;nbsp;[[sintimeter|sm]] en tige fine [[fear (fûgel)|fearren]], dy't op 'e [[bealch]] [[wyt]] binne, en op 'e [[wjuk]]ken en de [[rêch]] [[dûnkergriis]] oant [[swart]]. Porgs hawwe lykwols gjin [[snaffel]], mar in [[bek]], wêrfan't de beide hoeken omleech wize, en in [[snút]]sje mei skean steande [[noaster]]s. De [[eagen]] binne grut en rûn en dominearje it [[gesicht]]. De [[oranje]] [[poat]]en binne foarsjoen fan [[swimflues|swimfluezzen]] tusken de [[tean]]nen.

Porgs kenne [[seksuele dimorfy]]: de [[wyfke]]s binne grutter as de [[mantsje]]s, en de mantsjes hawwe om 'e eagen hinne [[ljochtbrún|ljochtbrune]] fearren. Se [[iten|ite]] [[fisk]], dy't se fange troch yn [[see]] te dûken. Behalven dat se earsten [[swimmen|swimmers]] binne, kinne se ek op lân út 'e fuotten, mei't se tige fluch en behindich drave kinne. Porgs binne lykwols gjin sterke [[fleanen|fleaners]]. 

==Yn 'e ''Star Wars''-franchise==
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' is te sjen hoe't guon porgs yn oanfarring komme mei de [[Wookiee]] [[Chewbacca]], dy't se hinderje by syn reparaasjes oan it [[romteskip]] de ''[[Millennium Falcon]]''. Meitiid kriget er lykwols in swak foar de bistkes, en teminsten twa pear porgs meitsje harren nêst oan board fan it romteskip. Mei ''Millennium Falcon'' ferlitte se neitiid harren thúswrâld en ferspriede har oer oare dielen fan it [[Stjerrestelsel]].

==Untfangst==
In protte [[fan (persoan)|fans]] fan ''Star Wars'' en [[filmkritisy]] mienden dat de porgs, dy't troch party as in yrritante en ûnnedige tafoeging oan ''The Last Jedi'' beskôge waarden, inkeld yn 'e film stoppe wiene foar [[merchandising]]doelen. Neffens [[regisseur]] [[Rian Johnson]] wiene se lykwols de oplossing foar in probleem. De [[sêne]]s op Ahch-To waarden opnommen op it [[Ierlân|Ierske]] eilân [[Skellig Michael]], dêr't it optilde fan 'e [[seepappegaai]]en. Dy wiene op 'e eftergrûn te sjen yn eltse opname. Om't it in bealchfol wurk west hie, en boppedat djoer, om 'e fûgels yn 'e [[postproduksje]] mei [[special effects]] digitaal te ferwiderjen, waard besletten om se mar gewurde te litten en de porgs te kreëarjen as útlis foar wat dêr hieltyd op 'e eftergrûn omfleach.

==Keppelings om utens==
*{{en}}[https://starwars.fandom.com/wiki/Porg Artikel oer porgs yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]

{{boarnen|boarnefernijing=
*[https://starwars.fandom.com/wiki/Porg Artikel oer porgs yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]
}}
{{Star Wars rassen}}

[[Kategory:Fiktive bûtenierdske libbensfoarm út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktive bistesoarte]] 
[[Kategory:Fiktyf elemint yntrodusearre yn 2017]]</text>
      <sha1>gf4h2je814ekffheb7azeuhjsmu9765</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Fiktyf elemint yntrodusearre yn 2017</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159821</id>
    <revision>
      <id>1084648</id>
      <timestamp>2022-07-26T21:17:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="96" xml:space="preserve">[[Kategory:Yntroduksje út 2017| ]]
[[Kategory:Fiktyf elemint yntrodusearre yn de 21e iuw|2017]]</text>
      <sha1>a9fiqy0rl4ttxizi04nzkh3z4mgyutz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Ofbyld:Rose Tico in The Last Jedi.jpg</title>
    <ns>6</ns>
    <id>159822</id>
    <revision>
      <id>1084650</id>
      <timestamp>2022-07-26T21:22:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>In ôfbylding fan it personaazje Rose Tico, út 'e ''Star Wars''-franchise.</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="135" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan it personaazje Rose Tico, út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
{{Auteursrjocht standert}}</text>
      <sha1>l2774kdk5q9pj1v60pb3540mracfid4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084651</id>
      <parentid>1084650</parentid>
      <timestamp>2022-07-26T21:22:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Lisinsje */ red</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="448" xml:space="preserve">== Gearfetting ==
In ôfbylding fan it personaazje Rose Tico, út 'e ''Star Wars''-franchise.
== Lisinsje ==
Dit is in ôfbyld mei copyright, dat eigendom is fan Lucasfilm, mar ûnder '''Kêst 15a fan de Auteurswet''' is it tastien om sok materiaal te brûken as yllústraasje of foar de folsleinens, salang't it brûkt wurdt foar it doel dêr't it foar makke is en salang't de eigner fan it copyright dúdlik fermeld wurdt, wat ik hjirby dien haw.</text>
      <sha1>djs0kzm5knn9ohm59k1srg4m14a7y27</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Rose Tico</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159823</id>
    <revision>
      <id>1084654</id>
      <timestamp>2022-07-26T21:53:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nije side</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="19656" xml:space="preserve">{{Fiktyf of legindarysk personaazje
| ôfbylding            = Rose Tico in The Last Jedi.jpg
| ôfbyldingstekst      = 
| ôfbyldingsbreedte    = 200px
| namme                = Rose Tico&lt;br&gt;&lt;small&gt;personaazje út ''[[Star Wars]]''&lt;/small&gt;
| oare namme(n)        = 
| bynamme              = 
| sekse                = [[froulik]]
| soarte personaazje   = [[minske]]
| nasjonaliteit        = [[File:Flag of the Galactic Republic.svg|border|20px]] [[Galaktyske Republyk|Galaktysk]]
| berop/amt            = [[monteur]], [[militêr]]
| besibbe personaazjes = [[Finn (Star Wars)|Finn]] &lt;br&gt; [[BB-8]]&lt;br&gt; [[DJ (Star Wars)|DJ]]
| attributen           = 
| geastlike heit       = [[Rian Johnson]]
| útjouwer             = 
| ûntstean             = [[2017]]
}}
'''Rose Tico''' is in [[fiktyf]] [[personaazje]] út 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]]. Hja komt foar yn beide lêste [[film]]s fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]], dy't yn [[2017]] en [[2019]] makke waarden. It personaazje waard betocht troch [[Rian Johnson]], de [[regisseur]] en [[senarioskriuwer]] fan it twadde diel, ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]''. De [[mongoloïde]] Rose is in [[monteur]] en in lid fan it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. Mei de âld-[[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]] giet se op in misje om 'e fersetsfloat te rêden fan 'e ferneatiging troch de [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]]. It personaazje fan Rose waard yn beide films fertolke troch [[aktrise]] [[Kelly Marie Tran]]. Dyselde waard foar har rol nominearre foar de [[Saturn Award]] yn 'e [[kategory]] bêste froulike [[byrol]]. Hja waard noch foar de [[premiêre]] fan ''The Last Jedi'' it doelwyt fan in lange rige [[rasist]]yske en [[seksist]]yske oanfallen op [[sosjale media]]. Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' wie de rol fan Rose troch regisseur [[J.J. Abrams]] werombrocht ta minime proporsjes, wat in wichtich punt fan [[krityk]] op dy film waard.

==Fiktive biografy==
===Fiktive eftergrûn===
Yn 'e [[roman]] ''[[Star Wars: The Last Jedi: Cobalt Squadron]]'', fan [[Elizabeth Wein]], út [[2017]], wurdt de eftergrûn fan Rose Tico fêststeld. Hja is [[berne]] op 'e [[planeet]] Lyts-Hays ([[Ingelsk]]: ''Hays Minor''). Har [[âldelju]] binne Hue en Thanya Tico, en se hat in âldere [[suster]] dy't Paige hjit. Lyts-Hays, in [[earmoede|ferearmoede]] [[mynbou]]planeet, is ien fan 'e earste plakken yn it [[Stjerrestelsel]] dy't ta proai falle oan 'e him stadich útwreidzjende [[Earste Oarder (Star Wars)|Earste Oarder]], in [[faksist]]oïde [[steat]]sferbân dat de folsleine oerhearsking fan it Stjerrestelsel neistribbet. De susters Rose en Paige skypje troch de misdieden tsjin 'e [[befolking]] fan harren thúswrâld in duorjende [[hate]] foar de Earste Oarder. Se ûntsnappe fan Lyts-Hays en jouwe har by it [[Ferset (Star Wars)|Ferset]]. Rose wurdt dêr in [[monteur]], dy't benammen oan [[ûnderhâld]] fan 'e [[X-wjukjager]]s en oare [[romteskip]]pen docht, wylst Paige de [[piloat]]e fan in [[bommesmiter]] wurdt.

===Yn ''The Last Jedi''===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' ([[2017]]), it twadde diel fan 'e [[Star Wars-ferfolchtrilogy|''Star Wars''-ferfolchtrilogy]], komt Paige Tico yn 'e iepeningssekwinsje om as se yn har bommesmiter by in efterhoedegefjocht de ''Fulminatrix'', in [[stjerreslachskip]] fan 'e Earste Oarder, ferneatiget. Dêrtroch kin de rest fan it Ferset ûntkomme fan 'e basis op 'e planeet [[D'Qar]], wêrfan't de lokaasje by de Earste Oarder bekend rekke wie. De [[romteskip]]pen fan it Ferset ûntsnappe nei de [[hyperromte]] en wane har feilich, mar de Earste Oarder hat in [[apparaat]] ûntwikkele wêrmei't skippen sels troch de hyperromte hinne folge wurde kinne. In heale [[minút]] nei't de fersetsfloat op in hiel oar plak de [[romte|reële romte]] wer ynkomt, arrivearret dêr ek de float fan 'e Earste Oarder, dêr't him ûnderwilens it reuseftige skip by jûn hat fan [[opperste lieder Snoke]], de oprjochter fan 'e Earste Oarder. Nei't by in nije oanfal fan 'e Earste Oarder hast de hiele lieding fan it Ferset omkomt, nimt [[fise-admiraal Holdo]] it befel oer. 

It is dúdlik dat it gjin sin hat om nochris te besykjen en ûntkom fia de hyperromte, om't it Ferset noch mar [[brânstof]] hat foar ien hyperromtesprong, en de float fan 'e Earste Oarder harren gewoan folgje soe. De lytse [[romteskip]]pen fan it Ferset binne lykwols flugger as de logge stjerreslachskippen fan 'e Earste Oarder, en kinne dêrom krekt bûten berik fan 'e grutte [[ploffer (Star Wars)|plofferkanonnen]] bliuwe. Der ûntstiet in efterfolging mei in legere [[faasje]] as [[ljochtfaasje|dy fan it ljocht]], mar dat kin net mear as in pear [[dagen]] duorje foar't it Ferset troch de branje hinne is.

Rose Tico wurdt yn 'e film yntrodusearre as se oan board fan 'e [[kruser]] ''Raddus'', it [[flaggeskip]] fan it Ferset, [[rou]]jend om har suster Paige [[skyldwacht|op wacht]] stiet by de [[rêdingsboat (ûntsnapping)|rêdingskapsules]] om [[desersje]] tsjin te kearen. De âld-[[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroeper]] [[Finn (Star Wars)|Finn]] beslút dat it tiid is om út te piken, dat hy pakt syn spul en glûpt nei de rêdingskapsules ta. Krekt as er ynstappe wol yn ien dêrfan, wurdt er trappearre troch Rose. Finn besiket har te mislieden oer syn bedoelings, mar Rose lit har net [[bedroch|bedrage]] en skeakelet him út mei in [[stroomstjitwapen]]. 

Nei dy minder as gâns ûnthjittende moeting reitsje Finn en Rose oan 'e praat en betinke se in plan om 'e fersetsfloat te rêden. It apparaat wêrmei't de Earste Oarder it Ferset troch de hyperromte folget, is allinne op it skip fan Snoke oanwêzich. Finn wit wêr't it is, en Rose hat de [[technysk]]e [[kennis|knowhow]] om it út te skeakeljen. Wat se misse is in [[hacker|koadebrekker]] om harren tagong te ferskaffen ta de romte mei it apparaat. In [[hologram|holografysk]] [[petear]] mei fersetssympatisante en [[horeka]]ûndernimster [[Maz Kanata]] ferwiist harren datoangeande nei in [[gokker]] yn it [[kasino]][[resort]] [[Canto Bight]], dy't in [[read]]e [[blom]] op it [[revêr]] fan syn [[kolbêrjaske]] draacht. Mei help fan [[kaptein (rang)|kaptein]] [[Poe Dameron]] en [[luitenant]] [[Kaydel Ko Connix]] pike Finn en Rose mei Dameron syn robot [[BB-8]] út by de float wei en sette troch de hyperromte koers nei Canto Bight.

Dêre oankommen, lânje Rose, Finn en BB-8 harren [[romtefear]] op in iepenbier [[strân]], wat blykber tsjin eltse pleatslike [[regeljouwing|regel]] yngiet. Se sykje alle kasino's ôf nei de koadebrekker mei de reade blom, mar krekt as se him einlings sjogge, wurde Rose en Finn troch de [[plysje]] mei in [[stroomstjitwapen]] oermastere en foar [[foutparkearjen]] ôffierd nei it pleatslike [[tichthûs (finzenis)|tichthûs]]. Dêr wurde se yn ien [[sel (finzenis)|sel]] set mei de [[hacker]] [[DJ (Star Wars)|DJ]], dy't oanbiedt harren koadebrekker te wêzen. Rose en Finn stegerje syn oanbod ôf, mar binne likegoed ûnder de yndruk as DJ himsels (en harren) muoiteleas út 'e sel lit. Se geane ferskillende kanten út, en DJ komt BB-8 tsjin, dy't op eigen manneboet in befrijingsaksje foar Rose en Finn begûn wie. Rose en Finn besykje werom te gean nei it kasino, mar krije al rillegau de plysje wer efter harren oan. Mei de help fan in [[keppel]] [[fathier]]s, semy-[[yntelligint]]e [[ryddier|racedieren]] dy't troch harren eigners [[bistemishanneling|mishannele]] wurde, en de [[minske]][[bern (persoan)|bern]] dy't de [[bisten]] fersoargje, witte se te ûntkommen nei it strân. Harren romtefear wurdt troch de plysje oan grôt sketten, en fierderop reitsje se ynsletten oan 'e top fan in heech [[klif]]. Se wurde rêden troch DJ en BB-8, dy't tegearre in romteskip [[dieverij|stellen]] hawwe.
[[File:Kelly Marie Tran on MTV International.jpg|right|thumb|180px|De rol fan Rose Tico waard spile troch [[aktrise]] [[Kelly Marie Tran]].]]

Rose, Finn, BB-8 en DJ komme tanksij de kwaliteiten fan DJ ûngemurken oan board fan it skip fan opperste lieder Snoke. Se witte de romte te berikken fan it apparaat wêrmei't de fersetsfloat troch de hyperromte folge wurdt, mar wurde dêr trappearre troch Finn syn eardere befelfierend [[ofsier]], [[kaptein Phasma]], en yn 'e hechten nommen. DJ hat Dameron oer in [[radioferbining]] tsjin Finn sizzen heard dat de opfarrenden fan 'e ''Raddus'', it lêst oerbleaune romteskip fan it Ferset, harren kruser yn [[kamûflaazje|kamûflearre]] transportskippen ferlitte sille om nei de planeet [[Crait (Star Wars)|Crait]] te flechtsjen, dêr't se deun lâns komme. Hy keapet no syn frijheid troch dy plannen te [[ferrie]]den oan [[generaal Hux]], dy't it befel oer de float fan 'e Earste Oarder fiert.

Phasma jout opdracht oan har [[stoarmtroeper (Star Wars)|stoarmtroepers]] om Finn en Rose [[stânrjochtlike eksekúsje|stânrjochtlik te eksekutearjen]]. Ear't dat barre kin, raamt fise-admiraal Holdo by in [[selsmoard]]aksje de ''Raddus'' mei ljochtfaasje yn 'e float fan 'e Earste Oarder, dy't dêrby swier skansearre rekket. It flaggeskip fan Snoke brekt midstwa. Yn 'e gaos wit BB-8 Finn en Rose te befrijen. Tegearre befjochtsje se de stoarmtroepers dy't har deadwaan woene en wurde dyselden oermânsk. Finn ferslacht dêrby kaptein Phasma, foar't hja oer de râne fan in gat yn it swier skansearre skip rûgelet en yn 'e djipte yn 'e [[fjoer|flammen]] fan in [[brân]] har lot fynt.

Rose, Finn en BB-8 ûntkomme yn in [[romtefear]] nei de planeet [[Crait (Star Wars)|Crait]], dêr't de lêste 400 leden fan it Ferset beskûl fûn hawwe yn in [[Rebelleferbûn (Star Wars)|âlde rebellebasis]] út 'e tiid fan 'e [[Galaktyske Boargeroarloch]], yn it binnenste fan in [[berch]] oan 'e útein fan in útstrutsen [[sâltflakte]]. It romtefear fan Rose-en-dy makket in [[needlâning]] dy't harren krekt op 'e tiid yn 'e basis bringt foar't de massive feilichheidsdoar tichtgiet. Behalven de fersetslju hawwe yn 'e basis ek [[vulptex|guon foks-eftige wêzens]] beskûl socht, dy't fan [[kristal]] makke lykje te wêzen en lânseigen op 'e planeet binne. De reuseftige feilichheidsdoar blykt de iennichste yn- en útgong te wêzen. [[Sith-ridder]] [[Kylo Ren]] en generaal Hux liede in oanfal mei [[AT-AT|AT-AT's]] en in belegeringskanon dat troch de feilichheidsdoar hinne komme kin. Dameron beslút mei in kloft fersetslju, ûnder wa Rose en Finn, de fijân oan te fallen mei ferâldere [[lânglider]]s dy't tritich jier efter de tiid binne en troch gebrek oan ûnderhâld suver útinoar falle. It slagget harren net en kom ticht genôch by it belegeringskanon om dat te sabotearjen. Finn wol de oanfal likegoed trochsette, mar Rose komt foar dat er syn libben opofferet, om't se, sa seit se, de striid net winne sille troch dejingen te deadzjen dy't se [[haat]]sje, mar troch dejingen te rêden [[leafde|fan wa't se hâlde]].

Wannear't de Earste Oarder mei it belegeringskanon troch de feilichheidsdoar hinne brekt, ferskynt ynienen [[Jedi-ridder]] [[Luke Skywalker]] op it toaniel. Hy daget syn [[omkesizzer]] Kylo Ren út en hâldt dêrmei de oanfal fan 'e Earste Oarder op. Underwilens liede de kristallen foksen de fersetslju nei in útgong fan 'e basis, dy't lykwols tichtset is troch in ynstoarting wêrby't reuseftige [[rots]]blokken delkommen binne. De kristallen wêzens kinne troch in lyts gatsje ûntkomme, mar de fersetslju sitte fêst. De jonge Jedi [[Rey (Star Wars)|Rey]] arrivearret mei [[Chewbacca]] yn 'e ''[[Millennium Falcon]]'' en brûkt [[de Krêft]] om 'e rotsblokken fansiden sweve te litten. Finn en alle oare fersetslju kinne dan de basis ferlitte en ûntkomme yn 'e ''Millennium Falcon''. 

===Yn ''The Rise of Skywalker''===
Yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' ([[2019]]) hie Rose in folle lytsere rol. Yn it jier nei de foarfallen yn ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' is se opkommen troch de [[militêre rang|rangen]] fan it Ferset en hat se sadwaande in liedingjaande funksje krigen as haad fan it [[sjeny (kriichsmacht)|sjenykorps]]. De hiele film troch is se stasjonearre op 'e fersetsbasis op Ajan Kloss. Wannear't Rey, Finn, Poe Dameron, BB-8 en [[C-3PO]] ôfsette op in misje om 'e twadde 'weifiner' op te spoaren, in apparaat dat it paad wiist nei de ferburgen [[Sith]]-wrâld [[Exegol]], dêr't de [[weropstanning|wer út 'e dea opstiene]] [[keizer]] [[Palpatine]] in reuseftige float stjerreslachskippen opboud hat, freget Finn oan Rose om mei harren te gean. Rose slacht dat oanbod ôf om't generaal [[Leia Organa]] har opdracht jûn hat om 'e spesifikaasjes fan Keizerlike stjerreslachskippen te bestudearjen.

Letter is Rose oanwêzich by de [[klimaks (narratology)|klimaktyske]] Slach by Exegol tusken it Ferset en syn bûnsgenoaten oan 'e iene kant en de Lêste Oarder fan 'e [[Ivige Sith]] oan 'e oare kant. Dêrby nimt se, yn 'e mande mei û.o. [[luitenant]] [[Kaydel Ko Connix]], oan board fan it fersetsskip ''Resurgent'' diel oan 'e oanfal op 'e navigaasjetoer fan 'e Ivige Sith. Rose [[kommunikaasje|kommunisearret]] ûnder de slach mei Finn en [[Jannah (Star Wars)|Jannah]], de oanfierster fan in kloft desertearre stoarmtroepers dy't Finn op 'e [[moanne (byplaneet)|moanne]] [[Kef Bir]] oppikt hat. Dêrby jout Rose utering oan har [[noed]] om harren [[feilichheid]] as de striid oanboazet. Se oerlibbet de slach en keart neitiid mei de oare oerlibjende fersetslju werom nei Ajan Kloss om 'e oerwinning te fieren.

==Spilers fan 'e rol yn 'e ''Star Wars''-filmsearje==
{| class=&quot;wikitable&quot;
|-
! jierren
! film
! akteur
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1977]]
| ''[[Star Wars: Episode IV – A New Hope]]''
| rowspan=&quot;9&quot;| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1980]]
| ''[[Star Wars: Episode V – The Empire Strikes Back]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1983]]
| ''[[Star Wars: Episode VI – Return of the Jedi]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[1999]]
| ''[[Star Wars: Episode I – The Phantom Menace]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2002]]
| ''[[Star Wars: Episode II – Attack of the Clones]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2005]]
| ''[[Star Wars: Episode III – Revenge of the Sith]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2008]]
| ''[[Star Wars: The Clone Wars (film)|Star Wars: The Clone Wars]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2015]]
| ''[[Star Wars: Episode VII – The Force Awakens]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2016]]
| ''[[Rogue One: A Star Wars Story]]''
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2017]]
| ''[[Star Wars: Episode VIII – The Last Jedi]]''
| [[Kelly Marie Tran]]
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2018]]
| ''[[Solo: A Star Wars Story]]''
| n.f.t. &lt;small&gt;(personaazje ûntbrekt)&lt;/small&gt;
|-
| style=&quot;text-align:center;&quot; | [[2019]]
| ''[[Star Wars: Episode IX – The Rise of Skywalker]]''
| Kelly Marie Tran
|-
|}

==Untfangst==
De rol fan [[Kelly Marie Tran]] as Rose Tico waard nei de [[premiêre]] fan ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;VIII&amp;nbsp;– The Last Jedi]]'' sawol troch [[fan (persoan)|fans]] fan 'e [[Star Wars|''Star Wars''-franchise]] as troch [[filmkritisy]] oer it algemien tige posityf ûntfongen. Ferskate resinsinten omskreaune it as in trochbraakrol, en kritikus [[Mark Kermode]] fan 'e [[Feriene Keninkryk|Britske]] [[krante]] ''[[The Observer]]'' neamde har &quot;fuortendaliks in favoryt fan 'e fans&quot;. Guon kritisy dy't net folle fan ''The Last Jedi'' hawwe moasten, wiene lykwols dochs goed te sprekken oer Tran har fertolking fan 'e rol fan Rose Tico. Ferskaten woene hawwe dat it [[personaazje]] fan Rose in posityf [[rolmodel]] foar net-[[jeropide ras|blanke]] [[froulju]] wie. Tran waard foar har rol nominearre foar de [[Saturn Award]] yn 'e [[kategory]] bêste [[byrol]] fan in aktrise. 

De stevich boude, [[mongoloïde]] Tran, dy't fan [[Fjetnamezen|Fjetnameesk]] [[komôf]] is, krige nei it bekendmeitsjen fan har [[casting]] yn ''The Last Jedi'' te lijen ûnder in [[rasist]]yske en [[seksist]]yske [[haat]]kampanje op 'e [[sosjale media]], dy't it wurk wie fan in lytse groep [[ynternettrol]]len, ûnder wa ynternetpersoanlikheid [[Paul Ray Ramsey]]. Dêrby waard se oan ien wei troch [[mislediging|misledige]] omreden fan har [[etnisiteit]] en [[lichemsgewicht]]. Dat rûn sa út 'e klauwen dat Tran har op 't lêst twongen fielde om har [[Instagram]]account te wiskjen en op te sizzen. Ek moast se [[psychology]]ske help sykje. Yn reäksje skreau Tran in [[essay]] mei as titel ''Kelly Marie Tran: I Won't Be Marginalized by Online Harassment'' (&quot;Kelly Marie Tran: Ik Lit My Net Oan 'e Kant Sette troch Online-Narjen&quot;), dat op [[21&amp;nbsp;augustus]] [[2008]] yn ''[[The New York Times]]'' ôfprinte waard.

Ferskate leden fan [[cast]] en [[filmcrew|crew]] fan ''The Last Jedi'' ferdigenen Tran, ûnder wa de akteurs [[John Boyega]] ([[Finn (Star Wars)|Finn]]), [[Domhnall Gleeson]] ([[generaal Hux]]) en [[Mark Hamill]] ([[Luke Skywalker]]), en [[regisseur]] [[Rian Johnson]]. Boyega identifisearre de ynternettrollen dêrby as rasisten en [[bodyshaming|bodyshamers]]. Hamill poste in [[foto]] fan himsels mei Tran mei it ûnderskrift &quot;Wat kinst hjir no op tsjin hawwe?&quot; en de [[hashtag]] #GetALifeNerds (&quot;sykje in libben, sukkels&quot;). Johnson neamde de trollen &quot;sielige figueren&quot; en wiisde derop dat se &quot;in stikmannich sike minsken&quot; fertsjintwurdigen, mar beslist net &quot;de grutte mearderheid&quot; fan 'e ''Star Wars''-fans. De wierheid fan dy bewearing waard bewiisd doe't echte fans fan 'e franchise op 'e sosjale media de spontane aksje ''drown out the manbabies'' (&quot;oerstim de sielige figueren&quot;) begûnen, wêrby't in [[Twitter]]berjocht ta stipe fan Tran op ien dei 20.000 kear retweet waard.

Yn [[2019]], doe't ''[[Star Wars: Episode&amp;nbsp;IX&amp;nbsp;– The Rise of Skywalker]]'' útkaam, die bliken dat Rose Tico yn dy 142 [[minuten]] duorjende film mar 1 minút en 16 [[sekonde]]n yn byld wie, folle minder as de 10 minuten en 53 sekonden byldtiid dy't se yn ''The Last Jedi'' hân hie. In protte filmkritisy likegoed as fans sprieken dêr skande fan en seagen it as it op har winken betsjinjen troch regisseur [[J.J. Abrams]] fan 'e lju dy't Tran op 'e sosjale media tenei kommen wiene. It waard ien fan 'e gruttere kritykpunten op ''The Rise of Skywalker'', mei't it opfet waard as hiene de rasisten en ynternettrollen har sin krigen. Neffens [[senarioskriuwer]] [[Chris Terrio]] hie it lykwols eins te krijen mei de swierrichheden fan it gearbringen fan safolle ferskillende ferhaallinen. Der soe oarspronklik in gruttere rol foar Rose pland west hawwe, yn sênes dêr't ek [[Leia Organa]] yn foarkaam. Dyselde waard spile troch [[Carrie Fisher]], dy't yn [[desimber]] [[2016]], noch foar't de [[opnamen (film)|opnamen]] foar ''The Rise of Skywalker'' úteinsetten, hommels kommen wie te [[ferstjerren]]. Neitiid wie it de bedoeling om [[special effects]] te brûken foar de sênes mei Leia, mar it die bliken dat de kwaliteit dêrfan net goed genôch wie, sadat se by de [[filmmontaazje]] fuortknipt waarden. Dêrmei soe ek de gruttere rol fan Rose ferlern gien wêze.

==Keppelings om utens==
*{{en}}[https://starwars.fandom.com/wiki/Rose_Tico Artikel oer Rose Tico yn Wookieepedia, de offisjele ''Star Wars''-Wikipedy]

{{boarnen|boarnefernijing=
Foar boarnen en oare literatuer, sjoch ûnder: [http://en.wikipedia.org/wiki/Rose_Tico ''References'', op dizze side].
}}
{{Star Wars personaazjes}}

{{DEFAULTSORT:Tico, Rose}}
[[Kategory:Personaazje út Star Wars]]
[[Kategory:Fiktyf monteur]]
[[Kategory:Fiktyf opstanneling]]
[[Kategory:Fiktive frou]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 2017]]</text>
      <sha1>0eezq9jxn9c4g8fyihb0uvnt1oymqfu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn 2017</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159824</id>
    <revision>
      <id>1084655</id>
      <timestamp>2022-07-26T21:54:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Ieneach fan 'e Esk</username>
        <id>13292</id>
      </contributor>
      <comment>nij</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="100" xml:space="preserve">[[Kategory:Yntroduksje út 2017| ]]
[[Kategory:Fiktyf personaazje yntrodusearre yn de 21e iuw|2017]]</text>
      <sha1>ppezjbtxbxg6ejekwp65a5qlueqofiu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Wolgograd (oblast)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159825</id>
    <revision>
      <id>1084657</id>
      <timestamp>2022-07-27T07:45:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Universele ynfoboks gebiet (mei flagge) | namme                       = Wolgograd oblast &lt;small&gt;Волгоградская область&lt;/small&gt; | ôfbylding                   = [[Ofbyld:Map of Russia - Volgograd Oblast.svg|300px]] | flagge                      = [[Ofbyld:Flag of Volgograd Oblast.svg|80px]] | wapen                       = [[Ofbyld:Coat of Arms of Volgograd oblast.svg|50px]] | soarte gebiet               = [[Oblast]] | ynwennertal                 = 2.449....&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8233" xml:space="preserve">{{Universele ynfoboks gebiet (mei flagge)
| namme                       = Wolgograd oblast
&lt;small&gt;Волгоградская область&lt;/small&gt;
| ôfbylding                   = [[Ofbyld:Map of Russia - Volgograd Oblast.svg|300px]]
| flagge                      = [[Ofbyld:Flag of Volgograd Oblast.svg|80px]]
| wapen                       = [[Ofbyld:Coat of Arms of Volgograd oblast.svg|50px]]
| soarte gebiet               = [[Oblast]]
| ynwennertal                 = 2.449.781 &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt;
| oerflak                     = 49.024 km²
| befolkingstichtens          = 20,18 ynw./km²
| sels yn te foljen 1         = 
| namme sels yn te foljen 1   = 
| sels yn te foljen 2         = 
| namme sels yn te foljen 2   = 
| sels yn te foljen 3         = 
| namme sels yn te foljen 3   = 
| lân                         = [[Ofbyld:Flag of Russia.svg|border|20px]] [[Ruslân]]
| bestjoerlike ienheid 1      = federaal distrikt
| namme bestjoerlike ienheid 1= [[Súdlik Federaal Distrikt|Súd]]
| bestjoerlike ienheid 2      = ekonomyske regio
| namme bestjoerlike ienheid 2= [[Ekonomyske regio Povolzje|Povolzje]]
| bestjoerlike ienheid 3      = 
| namme bestjoerlike ienheid 3= 
| bestjoerlike ienheid 4      = 
| namme bestjoerlike ienheid 4= 
| haadplak                    = [[Wolgograd]]
| grutste plak                = Wolgograd
| sels yn te foljen 4         = taal
| namme sels yn te foljen 4   = [[Russysk]]
| sels yn te foljen 5         = Etnyske groepen
| namme sels yn te foljen 5   = Russen 90,0% &lt;br&gt; Kazachen 1,8%, Oekraïners 1,4% &lt;br&gt; &lt;small&gt;(Stân 2010)&lt;/small&gt;
| sels yn te foljen 6         = 
| namme sels yn te foljen 6   = 
| sels yn te foljen 7         = 
| namme sels yn te foljen 7   = 
| stifting                    = 5 desimber 1936
| tiidsône                    = [[UTC]]+3; MSK
| simmertiid                  = 
| koördinaten                 = {{Koördinaten yn tekst|49_44_00_N_44_07_00_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|49° 44' N 44° 07' E}}  
| sels yn te foljen 8         = 
| namme sels yn te foljen 8   = 
| sels yn te foljen 9         =  
| namme sels yn te foljen 9   = 
| webside                     = [http://www.volganet.ru/ www.volganet.ru]
}}
De '''oblast Wolgograd'''  ([[Russysk]]: Волгоградская область, ''Volgogradskaja oblast'') is in [[oblast]] yn [[Ruslân]]. Haadstêd fan de oblast is [[Wolgograd]] (it eardere Stalingrad).

== Skiednis ==
Yn de 5e iuw foar Kristus bewennen [[Skyten]] it gebiet, wylst yn de 8e en 9e iuw it in ûnderdiel wie fan it ryk fan de [[Ryk fan de Chazaren|Chazaren]]. Dêrnei bewennen ferskillende stammen lykas de [[Kiptsjaken]] it gebiet, oant yn de 13e iuw de [[Gouden Horde]] it gebiet oermastere. De Nogai Horde hearske yn de 14e iuw oer it gebiet en tsjin it ein fan de 16e iuw anneksearre it Russyske tsaredom nei in striid tsjin de [[Kozakken]] en [[Kalmukken]] it gebiet.       

Yn it Russyske Ryk en yn de [[Sovjet-Uny|Sovjet]]-tiid hearde it gebiet by ferskillende bestjoerlike dielgebieten. Op 5 desimber 1936 waard de oblast Stalingrad stifte. Yn de [[Twadde Wrâldkriich]] waard der yn 1942-1943 mei de [[Slach om Stalingrad]] slim fochten. Nei de dea fan [[Joazef Stalin|Stalin]] waard de oblast op 10 desimber 1961 yn Wolgograd omdoopt.

== Geografy ==
[[Ofbyld:Nature of Volgograd Oblast 004.jpg|thumb|left|250px|''Natoer yn de oblast Wolgograd'']]
De oblast leit yn it súdeasten fan de Easteuropeeske Leechflakte. Yn it noarden grinzget it gebiet oan de oblast [[Saratov)|Saratov]], yn it easten oan de lânsgrins mei [[Kazachstan]], yn it súdeasten oan de oblast [[Astrachan (oblast)|Astrachan]] en de autonome republyk [[Kalmukje]], yn it suden en westen oan de oblast [[Rostov (oblast)|Rostov]] en yn it noardwesten oan de oblast [[Voronezj (oblast)|Voronezj]]. Likernôch 200 rivieren rinne troch it gebiet, dy't it wetter oanfiere foar de [[See fan Azov]] en de [[Kaspyske See]]. Belangrike rivieren yn it gebiet binne de [[Wolga]] en de [[Don]]. Eastlik fan de Wolga is it lânskip fral flak en westlik fan de rivier hat it lân in heuveleftich reliëf (oant hichtes fan 358 meter). Mar 4,3% fan de oblast bestiet út bosk. De oblast hat sân natoerparken.

== Klimaat ==
De oblast hat in kontinintaal klimaat. De winters binne kâld en der falt net in soad snie. Simmers binne hyt en droech. De trochsnit temperatuer is yn febrewaris −9,9 °C en yn july 24,2 °C. It gebiet hat net in soad delslach, de measte delslach falt yn it noardwesten fan de oblast.

== Ekonomy ==
De oblast is ien fan de meast ûntwikkele regio's fan Ruslân. It hat in lykwichtige ekonomyske struktuer mei in grut ferskaat oan yndustriële sektoaren en in breed ûntwikkele lânbou. It gebiet is ryk oan natuerlike helpboarnen, lykas ierdoalje en grûnstoffen foar de gemyske yndustry. Ek wurde der boumaterialen (kalkstien en sânstien) en grûnstoffen foar de metaallurgyske yndustry fûn.

Metaalferwurking, ierdoalje-raffinaderij en gemyske yndustry binne sterk fertsjintwurdige, itjinge by de haadstêd in soad fersmoarging feroarsaket. De lichte yndustry (bont, skuon en learprodukten) bestiet út goed 200 bedriuwen. Tekstylfabriken binne fral by Kamysjin fertsjintwurdige.

== Bestjoerlike yndieling en stêden ==
De oblast Wolgograd is ûnderferdield yn 33 [[rajon]]'s en 6 stedsdistrikten. Njonken de haadstêd Wolgograd binne der noch twa grutte stêden mei mear as 100.000 ynwenners: Volzjski en Kamytsjin. Meiïnoar binne der yn de oblast 19 stêden en 18 plakken mei in stedsk karakter.
[[Ofbyld:Volgograd I 2020.jpg|thumb|260px|''Wolgograd'']]
[[Ofbyld:Мамаев курган (4).jpg|thumb|260px|''Kriichsmonumint &quot;It Memmelân ropt&quot;'']]
{| class=&quot;wikitable sortable&quot; style=&quot;text-align:left;&quot;
|- 
! Stêd (stedsdistrikt)
! Russysk
! Ynwenners
! class=&quot;unsortable&quot; | Wapen
! class=&quot;unsortable&quot; | Lokaasje
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Wolgograd]] || Волгоград || 1.001.183 &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt; || [[Ofbyld:Coat of arms of Volgograd city.svg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|48_42_42_N_44_30_50_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|48° 42' N 44° 30' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Volzjski]] || Волжский || 321.427 &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt; || [[Ofbyld:Coat of Arms of Volzhsky (Volgograd oblast).png|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|48_47_00_N_44_46_00_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|48° 47' N 44° 46' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Kamytsjin]] || Камышин|| 106.879 &lt;small&gt;(2022)&lt;/small&gt; || [[Ofbyld:Kamyshin gerb big.jpg|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|50_05_00_N_45_24_00_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|50° 05' N 45° 24' E}} 
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Michailovka]] || Михайловка || 56.981 &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt; || [[Ofbyld:Coat of Arms of Mikhaylovka (Volgograd Oblast) 2009.png|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|50_04_00_N_43_14_00_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|50° 04' N 43° 14' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Urjûpinsk]] || Урюпинск || 36.186 &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt; || [[Ofbyld:Uryupinsk COA (2020).png|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|50_48_00_N_42_01_00_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|50° 48' N 42° 01' E}}
|-
| style=&quot;text-align:left&quot; | [[Frolovo]] || Фролово || 35.913 &lt;small&gt;(2021)&lt;/small&gt; || [[Ofbyld:Coat of Arms of Frolovo 02.png|40px]] || style=&quot;text-align:center&quot; | {{Koördinaten yn tekst|49_46_00_N_43_39_00_E_scale:12500_type:landmark_region:RU|49° 46' N 43° 39' E}}
|}

== Befolkingsûntwikkeling ==
{| class=&quot;wikitable&quot; border=&quot;1&quot;
! Jier !! 1926 || 1939 || 1959 || 1970 || 1979 || 1989 || 2002 || 2022
|-
| '''Befolking''' ||1.724.000 || 1.775.000  ||  1.854.000  || 2.323.000 || 2.475.000  || 2.594.000 ||  2.699.200 || 2.449.781
|}

{{Boarnen|boarnefernijing=
Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Dútsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: [[:de:Oblast Wolgograd]]
{{reflist}}
----
{{Commonscat|Volgograd Oblast|Wolgograd (oblast)}}
}}
{{DielgebietenRuslân}}
{{DEFAULTSORT:Wolgograd (oblast)}}
[[Kategory:Wolgograd (oblast)| ]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1936]]</text>
      <sha1>jz7qyha74vm2t4ngrfut5y1hi1911qz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Wolgograd (oblast)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159826</id>
    <revision>
      <id>1084658</id>
      <timestamp>2022-07-27T07:47:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Commonscat|Volgograd Oblast|Wolgograd (oblast)}}  {{DEFAULTSORT:Wolgograd (oblast)}} [[Kategory:Oblast fan Ruslân|Wolgograd (oblast)]] [[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1936]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="189" xml:space="preserve">{{Commonscat|Volgograd Oblast|Wolgograd (oblast)}}

{{DEFAULTSORT:Wolgograd (oblast)}}
[[Kategory:Oblast fan Ruslân|Wolgograd (oblast)]]
[[Kategory:Bestjoerlike ienheid oprjochte yn 1936]]</text>
      <sha1>1mzb32ix276zo9x198ujuadg2iciid2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Plak yn Wolgograd (oblast)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159827</id>
    <revision>
      <id>1084660</id>
      <timestamp>2022-07-27T07:51:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;{{Commonscat|Settlements in Volgograd Oblast|Plakken yn 'e oblast Wolgograd}}  [[Kategory:Wolgograd (oblast)]] [[Kategory:Plak yn Jeropeesk Ruslân|Wolgograd (oblast)]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="168" xml:space="preserve">{{Commonscat|Settlements in Volgograd Oblast|Plakken yn 'e oblast Wolgograd}}

[[Kategory:Wolgograd (oblast)]]
[[Kategory:Plak yn Jeropeesk Ruslân|Wolgograd (oblast)]]</text>
      <sha1>c9fqxgnpdvdvppxccrqngkpy1g62ow4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Aleksander Nevskykatedraal (Wolgograd)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159828</id>
    <redirect title="Aleksander Nevskikatedraal (Wolgograd)" />
    <revision>
      <id>1084662</id>
      <timestamp>2022-07-27T07:53:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>RomkeHoekstra hat de side [[Aleksander Nevskykatedraal (Wolgograd)]] omneamd ta [[Aleksander Nevskikatedraal (Wolgograd)]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="52" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Aleksander Nevskikatedraal (Wolgograd)]]</text>
      <sha1>cdg6jdrkat4d5bo52r90fx5zv3gmf8t</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Stadsbrouwerij Sneek</title>
    <ns>0</ns>
    <id>159829</id>
    <revision>
      <id>1084682</id>
      <timestamp>2022-07-27T08:46:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Leopstm</username>
        <id>33922</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;'''Stadsbrouwerij Sneek''' is in brouwerijhierder yn [[Snits]] en is oprjochte yn 2018 troch Wietse Nieuwenhuis, Cees Vogelvanger en Klaas-Pieter Majoor.  [[Ofbyld:Logo-stadsbrouwerij-sneek.svg|thumb|Logo fan Stadsbrouwerij Sneek]]  == Skiednis == De brouwerij is oprjochte yn april 2018 ûnder de namme ''Bierbrouwerij De Waterpoart.'' Freed 13 july 2018 is it earste bier, it Waterpoartsje, presintearre. Dit bier is broud yn de tsjettels fan Brouwerij Troost yn Amsterdam.  Y...&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1855" xml:space="preserve">'''Stadsbrouwerij Sneek''' is in brouwerijhierder yn [[Snits]] en is oprjochte yn 2018 troch Wietse Nieuwenhuis, Cees Vogelvanger en Klaas-Pieter Majoor.

[[Ofbyld:Logo-stadsbrouwerij-sneek.svg|thumb|Logo fan Stadsbrouwerij Sneek]]

== Skiednis ==
De brouwerij is oprjochte yn april 2018 ûnder de namme ''Bierbrouwerij De Waterpoart.'' Freed 13 july 2018 is it earste bier, it Waterpoartsje, presintearre. Dit bier is broud yn de tsjettels fan Brouwerij Troost yn Amsterdam.

Yn 2019 wurdt it twadde bier ''Anjenette'' op de merk brocht. Dit bier is yn gearwurking makke mei Weduwe Joustra en der waard gebrûk makke fan de echte bearenburchkrûden en is broud by [[Tsjerkebier]] yn [[Easterwierrum]]. Yn 2020 wurdt de namme wizige yn Stadsbrouwerij Sneek. 

Yn 2021 wurdt de mikrobrouwerij de Stadsbrouwerij Sneek yn ''Grand Café De Walrus'' offisjeel iepene. Hjir wurde nije bieren betocht, makke en preaun. Foar de gruttere batches wurdt gebrûk makke fan de broufasiliteiten fan de Fryske brouwerijen [[Tsjerkebier]] en [[Het BrouwDOK|Het Brouwdok]].

== Hjoed ==
Bierbrouwerij De Waterpoart is sterk ferbûn oan ''Stichting 't Waterpoartsje''. It missy statement fan ’t Waterpoartsje is: “ ut stimúleren fan plezier en ut fergroaten fan maatskapleke betrokkenheid in ’e Sneker gemeenskap. &quot; Der is in klup fan 100 oprjochte (KlupFan100) dy 't ek harren stientsje bydraacht.

Bierbrouwerij De Waterpoart stipet Stichting 't Waterpoartsje troch fan elk ferkocht fleske 25 sint oan de stichting ôf te dragen.

== Assortimint ==

* Waterpoartsje - Mexican Pale Lager
* Stadhouder - Sneker Blond Bier
* Kruizebroeder - Sneker Amber Ale

== Keppeling om utens ==

* [https://stadsbrouwerijsneek.nl/ Webstek fan Stadsbrouwerij Sneek]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij|Stadsbrouwerij Sneek]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2018]]
[[Kategory:Snits]]</text>
      <sha1>qpw249v6gq4co9kd0kznzvwllgmc9lh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>1084717</id>
      <parentid>1084682</parentid>
      <timestamp>2022-07-27T09:15:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Drewes</username>
        <id>2754</id>
      </contributor>
      <comment>[[]]</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1853" xml:space="preserve">'''Stadsbrouwerij Sneek''' is in brouwerijhierder yn [[Snits]] yn 2018 oprjochte troch Wietse Nieuwenhuis, Cees Vogelvanger en Klaas-Pieter Majoor.

[[Ofbyld:Logo-stadsbrouwerij-sneek.svg|thumb|Logo fan Stadsbrouwerij Sneek]]

== Skiednis ==
De brouwerij is oprjochte yn april 2018 ûnder de namme ''Bierbrouwerij De Waterpoart.'' Freed 13 july 2018 is it earste bier, it Waterpoartsje, presintearre. Dit bier is broud yn de tsjettels fan Brouwerij Troost yn Amsterdam.

Yn 2019 wurdt it twadde bier ''Anjenette'' op de merk brocht. Dit bier is yn gearwurking makke mei [[Weduwe Joustra]] en der waard gebrûk makke fan de echte bearenburchkrûden en is broud by [[Tsjerkebier]] yn [[Easterwierrum]]. Yn 2020 wurdt de namme wizige yn Stadsbrouwerij Sneek. 

Yn 2021 wurdt de mikrobrouwerij de Stadsbrouwerij Sneek yn ''Grand Café De Walrus'' offisjeel iepene. Hjir wurde nije bieren betocht, makke en preaun. Foar de gruttere batches wurdt gebrûk makke fan de broufasiliteiten fan de Fryske brouwerijen [[Tsjerkebier]] en [[Het BrouwDOK|Het Brouwdok]].

== Hjoed ==
Bierbrouwerij De Waterpoart is sterk ferbûn oan ''Stichting 't Waterpoartsje''. It missy statement fan ’t Waterpoartsje is: “ ut stimúleren fan plezier en ut fergroaten fan maatskapleke betrokkenheid in ’e Sneker gemeenskap. &quot; Der is in klup fan 100 oprjochte (KlupFan100) dy 't ek harren stientsje bydraacht.

Bierbrouwerij De Waterpoart stipet Stichting 't Waterpoartsje troch fan elk ferkocht fleske 25 sint oan de stichting ôf te dragen.

== Assortimint ==

* Waterpoartsje - Mexican Pale Lager
* Stadhouder - Sneker Blond Bier
* Kruizebroeder - Sneker Amber Ale

== Keppeling om utens ==

* [https://stadsbrouwerijsneek.nl/ Webstek fan Stadsbrouwerij Sneek]

[[Kategory:Fryske bierbrouwerij|Stadsbrouwerij Sneek]]
[[Kategory:Bedriuw oprjochte yn 2018]]
[[Kategory:Snits]]</text>
      <sha1>p574jptryrzkcr6yae1rfp6cm8gdwj2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Kategory:Bouwurk yn Wolgograd (oblast)</title>
    <ns>14</ns>
    <id>159830</id>
    <revision>
      <id>1084698</id>
      <timestamp>2022-07-27T09:03:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>RomkeHoekstra</username>
        <id>10582</id>
      </contributor>
      <comment>Side makke mei &quot;[[Kategory:Wolgograd (oblast)]] [[Kategory:Bouwurk nei oblast|Wolgograd (oblast)]]&quot;</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="82" xml:space="preserve">[[Kategory:Wolgograd (oblast)]]
[[Kategory:Bouwurk nei oblast|Wolgograd (oblast)]]</text>
      <sha1>5owwytpqj53l3jox9napmmtyacl8hee</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>