Dagbani Wikipedia
dagwiki
https://dag.wikipedia.org/wiki/Sol%C9%94%C9%A3u
MediaWiki 1.39.0-wmf.25
first-letter
Miidiya
Diŋ'gahim
Yɛltɔɣa
Ŋun su
Ŋun su yɛltɔɣa
Wikipedia
Wikipedia yɛltɔɣa
Lahabali kɔligu
Lahabali kɔligu yɛltɔɣa
MiidiyaWiki
MiidiyaWiki yɛltɔɣa
Tɛmplet
Tɛmplet yɛltɔɣa
Sɔŋsim
Sɔŋsim yɛltɔɣa
Pubu
Pubu yɛltɔɣa
Salima
Salima yɛltɔɣa
TimedText
TimedText talk
Module
Module talk
Gadget
Gadget talk
Gadget definition
Gadget definition talk
Binŋmaa
0
2016
43463
41002
2022-08-19T15:38:55Z
Jahinfo
544
Correction of word
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
[[Lahabali kɔligu:Binŋmaa shεbu.jpg|thumb|Binŋmaa shɛbu]]
[[Lahabali kɔligu:Smock from Northern Ghana.jpg|thumb|Smock from Northern Ghana]]
[[Lahabali kɔligu:Blue Smock From Northern Ghana.jpg|thumb|Smock from Northern Ghana]]
'''Binŋmaa''' nyɛla bin yɛr' shɛli din nyɛ [[Ghana]] nu' zuɣu dini. Di nyɛla Ghana tuduu polo nim' kali niɛma. Tɔ amaa di pa nyɛla binyɛri shɛli niriba pam ni yɛra Ghana bɔba ni yaɣa zaa.<ref name=":0" /><ref name=":1" /><ref name=":2">{{cite journal|coauthors=Osuanyi Quaicoo Essel, Emmanual R. K. Amissah,|year=2015|url=https://www.iiste.org/Journals/index.php/HRL/article/view/20560/20956|title=Smock Fashion Culture in Ghana’s Dress Iden-tity-Making|language=English|journal=IISPE|volume=Vol 18|issn=2225-0964}}</ref>
== Piligu ==
Bɛ ni mali tani shɛli n-shɛri binŋmahi nyɛla bɛ ni wuɣiri shɛli nuu ni. Lala bin yɛrigu ŋɔ yila Ghana tudu yaɣili polo na. Tudu yaɣili nima kali niɛma n-nyɛ binŋmahi. Tudu polo nanima mi n-daa tooi zooi ka bɛ yɛri binŋmahi. Di yɛbu daa tooi lahi zoola dabisa gahinda dali kamani chuɣu dabisa. Tɔ amaa zuŋɔ di nyɛla binyɛr' shɛli tarimba, paɣaba ni bihi zaa ni yɛra Ghana n-ti tabili duniya yaɣa zaa.<ref name=":0">{{cite journal|coauthors=Abdul-Rahim Abdulai, Abdul Wadudu Adam Mohammed, Isaac Kwadwo|authorlink=https://www.researchgate.net/profile/Abdul_Rahim_Abdulai3, https://www.researchgate.net/profile/Abdul_Wadudu_Adam_Mohammed, https://www.researchgate.net/scien-tific-contributions/Isaac-Kwadwo-2123102814|url=https://www.researchgate.net/publication/313903858_The_SMOCK_Exploring_an_Indigenous_Industry_in_Tamale_Metropolis_of_Northern_Ghana|journal=International Journal Advances in Social Science and Humanities|language=English|title=International Journal Advances in Social Science and Humanities|accessdaymonth=January|accessyear=2016|issn=2347 - 7474}}</ref><ref name=":1" />
== Tani ==
Binmaŋli ka bɛ booni tani shɛli bɛ ni mali shɛri binŋmahi. Nu' ni ka bɛ wuɣiri li. Dabba n-daa tooi zooi n-wuɣiri lala tana ŋɔ; amaa zuŋɔ paɣaba gba pa nyɛla ban zooi di wuɣibu ni, ballee tiŋ' kara ŋan be tudu polo la kamani Tamale, Bolgatanga n-ti pahi Wa.<ref name=":0" />
Paɣaba mini dabba zaa mali binmaŋa n-diri naɣachiinsi.<ref name=":0" /> Binŋmahi ka dabba tooi mali ŋa shɛra. Paɣaba mi mali binmaŋa n-sɔr' chinchini, n-niŋdi bɔɣiparigu ka mali li m-bɔbiri bɔbiga.
Tani shɛŋa bɛ ni mali shɛri binŋmahi balibu zooya. Ŋa shɛŋa n-nyɛ kpaan kɔbiga,
== Daabiligu ==
Binŋmahi nyɛla bɛ ni tooi shɛri shaŋa Ghana tudu yaɣa la polo tinsi pam amaa di daabiligu nyɛla din tooi zooi [[Tamale]], Bolgatanga ni Wa; tudu yaɣa maa tiŋ' zuɣuri. Bɛ ni tooi lahi mi ka binŋmahi daabiligu tooi lahi be nyɛla [[Naya]] (Yendi), Daboya ni tinsi pam din be tudu yaɣili polo maa.<ref name=":0" />
Binŋmahi daabiligu soya zooya pam. Di piinimi ni gumdi kobu. Din pahi n-nyɛ gumdi mibu; paɣakpamban-tooi miri gumdi. Gumdi mibu ni ka mi' shɛli bɛ ni mali wuɣiri binŋmahi tana yirina. Mihi ŋɔ ka kpaluhi mi yɛn da n-zaŋ wuɣi tana, ka zaŋ kohi n-ti ban shɛra ka bɛ mi zaŋ tana maa n-she binŋmahi. Biŋma' shɛriba kohiri binŋmahi tir' ban yɛn da n-ye bee daabihi ban yɛn da n-ŋmaligi kohi.<ref name=":0" />
== Balibu ==
Binŋmahi balibu zooya. Ŋa shɛŋa n-nyɛ dansichi, binŋmabaɣiri, kpaakuto, sandaŋ yibu, yabili, barimaasu, gbaɣino, kparigu, ni ŋan pahi.<ref name=":0" /><ref name=":1">{{cite journal|coauthors=Samuel Acquaah, Emmanuel R K Amissah, Patrique de Graft Yankson|title=Dress aesthetics of smock in northern Ghana: Form, function, and context|language=English|journal=Journal of Textile Engineering & Fashion Technology|issn=2574-8114|url=https://medcraveonline.com/JTEFT/dress-aesthetics-of-smock-in-northern-ghana-form-function-and-context.html|accessdate=March 15, 2017|volume=Volume 1|issue=Issue 2}}</ref><ref name=":2" />
=== Yensichi/Dansichi ===
[[File:Male Smock Wear in Northern Ghana.jpg|thumb|Yensichi/Dansichi]]
"Dansichi", nyɛla Gbengbehili zilli. Ka di gbunni nyɛ " zaɣi gaŋ/ zaɣi yini." Bee binshɛɣu a ni ye m pa ningbuna zuɣu.
Dansichi ka bɔɣiri. Di binsuriti bela di luɣa ni. Di nyɛla sitira shɛli niri kam ni ni tooi ye .
Dagbamba yensichi maŋli nyingɔli ni wuɣi. Bɛ kuhili mi viɛnyɛla. Kuhibu maa ka ti mali baŋdi waliginsim din be Dagbaŋ yensichi mini Guriŋ polo ŋɔ yensichi.
=== Binŋma' Baɣiri ===
Binŋmaa Baɣiri nyɛla yensichi din mali bɔɣiri. Ka di bɔɣiri maa waɣi saɣisi ŋun yali maa kpunkpanguhi. Ka di waɣilim paai gbali pina ni. Di binsuriti bela di tooni. Ka di nyingoli ni kuhi viɛnyɛla. So yi ye binŋmaa Baɣiri ka di waɣi paai o dina, tɔ bɛ baŋya ni ka o binŋmaa m-bala.
Dagbamba yɛri "Kpaakuto" m-pari binŋmaa Baɣiri zuɣu. Ka lahi yari "Yebili" m pari di zuɣu. Dagbaŋ binŋmaa daa nyɛla nabihi binyɛra. Amaa zuŋɔ, ŋun mali yiko dini n nyɛli.
Binŋmaa ka Dagbamba mali diɛmdi diɛma ti churi puhibu ni, ti kuya malibu ni, n ti pahi ti deen' nim kaaibu.
=== Kpaakuto ===
Kpaakuto mini binŋmaa baɣiri ŋmanila taba. Amaa ka di lee mali bɔɣi waɣila. Di bɔɣiri waɣimi na hali ni nuchehi ni. Ka yalima. Ka di mammaŋ mi waɣi paai dina ni. Di gba binsuriti bela di tooni.
Bɛ yarila Kpaakuto pari binŋmaa baɣiri zuɣu. Ka binŋmaa baɣiri mi pa yensichi zuɣu. A yi ye Kpaakuto m pa binŋmaa baɣiri zuɣu, di bi tu ni binŋmaa baɣiri maa luɣishɛli yina.
Kali puuni, nanima n yari li Alizumma mini Atani. Zamaatu yi niŋ ka so yali , tɔ di wuhiri la lala niri maa zaashee biɛhigu puuni ni nyɛ shɛli.
Nabiyɔŋ yi ye Kpaakuto, kali ni wuhi shɛm, o yɛn kahila Kpaakuto maa nudirigu m pa o bɔɣisapim zuɣu. Ka di wuhiri ni o na bi di nam.
Tarim yi ye Kpaakuto, kali wuhimi ni o kahimi di bɔɣiri ayi maa zaa m-pa o bɔɣisapima zuɣu.
Luɣushɛli kali ni tumdi tuma, a yi ti ye Kpaakuto ka pa naa bee nabiyɔŋ, zaligu ni di a.
=== Yabili/ Yabile ===
Yabili kuli bemi ka Kpaakuto la. Amaa ka lee mali naɣichiinsi di nyɔɣu ni. Yabili mali la binsuri yini. Ka di surigu maa galisi m pa puli zuɣu.
A yi yuli Zabaɣa nuu, ŋun kuli mali yiko, ŋuni n yari yabili. Amaa ti nim Dagbaŋ ŋɔ, nanima n yari li.
=== Gbaɣino ===
Gbaɣino nyɛla binyɛr'shɛli bɛ ni ku bukaatanim n-niŋ shɛli ni ka ni tooi gu ninsala ka che chuuta kamani malfa, sua, piɛm, ni ŋan pahi. Gbaɣino pula bu yi; tɔbu gbaɣino ni
kuyili gbaɣino.
==== '''Tɔbu gbaɣino''' ====
Di nyɛla sitira shɛli din pa nachiinsi sitira. Nimɔhi dali sitira n-nyɛ li. Dagbamba gba "bulletproof vest" m bala. Dama himma m be dini. Di shɛŋa nyɛla musulinsi dina. Ka shɛŋa mi nyɛ dagbandɔhili dina.
Gbaɣino nyɛla binshiɛɣu kam din ni tooi gu ka taɣi a nyɛvuli nimɔhi dali.
Di zuɣu ti mali:
# Zupili-gbaɣino
# Gbaɣino - shelɔrigu
# Kpalan-nyirichoo gbaɣino ni
# Gbaɣino yarili
==== '''Kuyili gbaɣino''' ====
[[File:Installation of a regent in Northern Ghana 01.jpg|thumb|Gbaŋlan' maa yɛla Kuyili gbaɣino]]
Di nyɛla "nimbe-gbaɣino". Ka di dihi tabili ni Gbaŋlana yi ye li, nini biɛɣu kam ku lahi tooi niŋ o chuuta. Lala gbaɣino ŋɔ pala din ni tooi gu o ka che malifa bee sua. Duŋ gbaɣino n kuli nyɛ li. Ka di mali saba.
Naa kam mali la o kuyili gbaɣino. O ni ti yɛn kani ka o Gbaŋlana zaŋ shɛli gili yili. Ka Gbaŋlana m-bɔri li zaana.
Di ni tooi nyɛ o Yɛbi dini. Di yi lee ka o ba daa bi tooi nya daliri m-bo li sɔŋ.
Amaa shee Gbaŋlana maa mi la di chiha yihili pɔi, ka naa n yi zaŋ li ye m-mali o ba kuli.
=== Kparigu ===
[[File:Chiefs and Kings Wear Northern Ghana.jpg|thumb|Naa maa yɛla Kparigu]]
Kparigu nyɛla binyɛrigu shɛli gbengberi ni daa zaŋ kpena Dagbaŋ. Ti Dagbaŋ ŋɔ, kpargu pu la bu yi; nam kparigu ni nachiinsi kparigu
Amaa, nam kpargu ŋɔ yɛltɔɣa ka ti yɛn yɛli.
Tani din nyɛ zaɣimaŋli ka piɛla ka bɛ mali shari nam kparigu. Di bɔɣiri yɛlim mi, ka di mammaŋ waɣi paai ŋun yali maa naba ni. nam kparigu ka nachiinsi dihibu kamani wuɣibu. Di mi ka bingara bee ziifu. Nam kpargu malila bukaata diba ayi ko Dagbaŋ:
# Dini n kpuɣiri nira dariza tahiri namin zaa shee.
# Dini ka bɛ mali simsiri nanima.
Teela bi shari nam kparigu Dagbaŋ. Kali soli zuɣu, bɛ kuhiri la nam kpargu bɛ nuuni. Teela yi ti she nam kpargu, di lahi pa nam kparigu. Di mi ka daa ni n-kɔhiri a. Ŋun yɛn di nam ŋɔ n puhiri di shabu. Ka di naan yi zaŋ li pahi nam-zupiligu zuɣu, ni nam jaangbee, n galisili zaŋ ti ban yɛn leegi a naa maa.
nam kparigu zaashee tibisa pam Dagbaŋ nam puuni. Di mi yarila bu yi ; a nam dibu dali, ni a kum dali.
A yi diri nam ka ti taɣiri nam din gari a ni daa gbubi shɛli maa, kali saɣi ti ni a ni tooi zaŋ nam kpari kurili la di napalli maa, di yi niŋ ka yiko kani dari kpari palli.
Amaa naa yi di nabɔbili ka ti kani, o ni kpalim nam shɛli la ni kpargu ka bɛ yɛn zaŋ simsi o. Kpari kura la mi, Yaawum Gbaŋlana n yɛn zaŋ li ye n-niŋdi yaandi.
== Kundivihira ==
{{reflist}}
[[Pubu:Kali]]
[[Pubu:Dagbaŋ]]
[[Pubu:E-Class]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
32nlw72crfs55h3vchcoe6vuftxz6iv
Gariba II
0
3500
43764
42206
2022-08-20T09:09:30Z
Adam Kamaldeen
1825
N kpehila bachinima
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Bukali II''' (''ka bɛ dɔɣi o Bukali, Bukari, Abukari, bee Abubakar'') n-nyɛ Yaa Na' so ŋun na ʒi [[Yani]] gbandi zuɣu, ka su [[Dagbaŋ]] ni di yaɣa zaa.<ref name=":0">{{cite web|url=https://www.bbc.com/pidgin/tori-46983917|title=Yaa Naa Investiture: Meet King Abubakari Mahama II, di new Dagbon overlord for Ghana|language=English|accessdate=25 January 2019|publisher=BBC Pidgin}}</ref><ref name=":3">{{cite web|url=https://www.modernghana.com/news/911416/nanung-celebrates-dagbon-reunification.html|title=Nanung Celebrates Dagbon Reunification|language=English|publisher=mModernghana|accessdate=January 26 2019|author=Salifu Yumza Adam}}</ref><ref name=":4" /><ref name=":1" /><ref name=":5" /><ref name=":2" /><ref name=":6" /> Bukali II ni siɣi [[Gariba I]] la zuɣu, o [[nam]] yuli din lahi pahi n-nyɛ ''Naa Gariba II''.<ref name=":4" />
== Piligu ==
Bɛ dɔɣi o la silimiin gɔli February, yuuni 1939.<ref name=":0" /> Bɛ daa dɔɣi o la nam zuliya ni [[Miɛŋ|Mioŋ]].<ref name=":4" /> O ba n-daa nyɛ [[Mahama II|Naa Mahama III]],<ref name=":0" /> ŋun daa di Yani yuuni 1938 zaŋ chaŋ 1948 la<ref name=":4">{{cite web|url=http://ghheadlines.com/agency/ghanaian-times/20190125/107202397/dagbon-outdoors-new-yaa-naa-today|title=Dagbon outdoors new Yaa-Naa today|author=Yakubu Abdul-Majeed|language=English|publisher=Gh Headlines|date=25 January 2019}}</ref>. O ma mi n-daa nyɛ Napaɣi Duhili Ayishetu (Shetu) ŋun daa nyɛ [[Kulunkpe]] Naa Abukari nabipuɣinga la.<ref name=":0" />
Naa Gariba II daa ʒinila [[Puriya]] din pa [[Saŋ]] zuɣu a yi yi Tamale chani Naya la, o daa nyɛla pukpara n-kɔri ka di chibiri pam.<ref name=":1" />
== Nam ==
Naa Bukali daa tuui dila [[Kpunkpono]]; n-yi ni di [[Savelugu]], din pahi tinsi ata shɛli din nanima diri [[Yani]] la.<ref name=":0" /><ref name=":5">{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/New-Yaa-Naa-is-a-God-fearing-man-Savelugu-MP-717145|title=New Yaa-Naa is a God-fearing man - Savelugu MP|author=Abdul Karim Naatogmah|language=English|accessdate=22 January 2019}}</ref><ref name=":2" />
Bukali ka [[Dagbaŋ]] Yɔɣu na'gbahiriba daa gbaai [[Yaa Naa]] ŋun pahiri pihita ni ayɔpoi (37), silimiin' goli January biɛɣu pishi yinika dali yuuni 2019,<ref name=":0" /><ref name=":2">{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Savelugu-chief-selected-as-new-Yaa-Naa-716280|title=Savelugu chief selected as new Yaa Naa|language=English|accessdate=18 January 2019|publisher=Starr FM Online}}</ref> baayan Yani gbandi daa kuli doniya paai yuun' pia ni ayɔbu ka na ka naa ka gbaŋlana n-daa na ʒiya.<ref name=":6">{{cite web|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/From-a-horseman-farmer-to-Ya-Naa-Read-about-the-new-overlord-of-Dagbon-717924|title=From a horseman, farmer to Ya-Naa; Read about the new overlord of Dagbon|date=24 January 2019|publisher=Ghanaweb.com|author=3News}}</ref> O gbaabu ni daa bi kɔŋ nangbankpeen' bihi, kamani o yaannim' ban daa gari yuun'kɔbiga nyaaŋa la. Bonaa Kalim nyɛli n-nyɛ Bukali, o daa dirila [[Piɣu]] ka diri Tɔŋ ka chaŋ o ba Naa Andani sani ni o ti zaŋ [[Kariga]] n-ti o, ka [[Alhassan Tipariga|Naa Alhassan Tipariga]] diri [[Tampion|Tampiŋ]] ka chaŋ ni Naa Andani ti zaŋ Kariga n-ti o. Naa Andani Jirilɔŋ mi daa zaŋ Kariga maa n-ti Naa Alhassan Tipariga ka yɛli Savelugu Naa Bukali Jia ni o niŋmi suɣulo.
=='''Zuliya'''==
O ba n-daa nyɛ [[Mahama II|Yaa-Naa Mahan - Kpɛma]] ŋun daa nyɛ yabido kuro n-ti Kampakuya Naa Abdulai Yakubu Andani ŋun pa nyɛ [[Yoo Naa]] ŋɔ.<ref name=":1" /> Naa Mahan Kpɛma daa nyɛla Ndan [[Yan-Naa Yakubu II|Yaa-Naa Yakubu Andani II]] ŋun daa kani Silimiin' gɔli March yuuni 2002 la yabidoo, ka o ba daa nyɛ [[Mahama Andani lll|Naa Mahama Andani lll]] (1968-1969). Naa Yakubu Andani II bapira n-nyɛ Naa Gariba II ŋun diri Yani ŋɔ ka di zuɣu che ka o nyɛla yabidoo n-ti Kampakuya Naa ŋun daa nyɛ Gbaŋlana n-ti Yani pɔi ka bɛ naan yi leegi o [[Savelugu]] naa la, din zuɣu chemi ka Naa Gariba II kpalim daŋ kpema zaŋ ti [[Andani Yili]] nima zaa.<ref name=":1">{{cite web|url=https://savannahnewsonline.com/2019/01/21/na-gariba-ii-the-new-king-of-dagbon-who-is-he/|title=Na Gariba II, The New King Of Dagbon: Who Is He?|language=English|publisher=Savannah News|accessdate=January 21, 2019|author=Mumuni Yunus Yirifa}}</ref>
{{Ahnentafel<!---tree-->
|align=center|collapsed=no
|boxstyle_1=background-color: #fcc;
|boxstyle_2=background-color: #fb9;
|boxstyle_3=background-color: #ffc;
|boxstyle_4=background-color: #bfc;
|1= 1. '''Yaa Naa Bukali II'''
|2= 2. [[Wp/dag Mahama II|Yaa Naa Mahama II]]
|3= 3. Ayishetu
|4= 4. [[Wp/dag Andani II|Yaa Naa Andani II]]
|5= 5. ???
|6= 6. Kulunkpe-Naa Abukari
|7= 7. ???
}}
== Salima ==
Dagbaŋ lunsi mali yɛltɔɣa shɛŋa bɛ ni tooi mali n-[[Yaa Naa salima|salindi Yaannanima]]. Lala salima ŋɔ din nyaaŋa, Yaa Naa kam mali la salin’shɛŋa din buɣisiri o ko. Abukari II salima nyɛla din galisi. O ni yu' shɛŋa m-bɔŋɔ:
* .
== Kundivihira ==
{{reflist}}
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
[[Pubu:Dagbamba]]
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Dagbaŋ nabihi]]
[[Pubu:1939 dɔɣam]]
[[Pubu:Naya nima]]
[[Pubu:Yaa Nanima]]
[[Pubu:B-Class]]
6m50fe6cjwv1dn5c7n3lp6j4lgozz6n
Buŋa
0
8622
43780
43340
2022-08-20T10:33:03Z
Jahinfo
544
Added section
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
[[File:Donkey ride in Ghana.jpg|thumb]]
'''Buŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla yiŋ [[Biŋkɔbigu|binkɔbigu]] ŋun be wahu zuliya puuni. O nyɛla bunkɔb' so ŋun zooi [[Africa|gbansabila tiŋgbani]] ni ka bɛ zaŋ o lee bunkɔb' so ŋun tumdi tuma pam kamani zuŋɔ yuun' tusa anu n kuli bala (5000 years). Bunsi ban be dunia yaangi zuɣu zuŋɔ gari tuhi-kɔbisinahi (400 thousand). Bɛ tooi zooya ka bɛ bela [[tiŋgbani]] shɛŋa din na lebigira ni ka bɛ tooi kuli zaŋdi ba leeri bɛ tuuntumdi binkɔbiri. Tuuntumdi binkɔbiri tooi zooya ka bɛ nyɛla binkɔbiri ban bindira nyabu dii ka wahala. Bunsi biɛla n tooi be tiŋgbani shɛŋa din pun lɛbigi puuni ka bɛ zaŋ ba lee yiŋ' binkɔbiri bee binkɔb' diɛmda.Lala n lahi nyɛli, buŋ nyɛla alahaʒiba binkɔbga, buŋ yi niŋla yuunkɔb'ga gba o ka o yi pa miliya, sahakam shee o lana kuli taɣiro n kpehira, ka o teha nyɛmi ni o lan' ŋɔ yi guho n je, o ni kari o laɣiri naba na. Yaha, di be bunsi biɛhisi puuni, ka ban maliba kuri bukaata ka mali kpahima nyɛrili, kotɔmsi, soyikana nti suhi n buŋa ni o chani la saɣnarigu ka buŋ maa yi ʒaya n wumda, o yi zaŋ buŋ maa yi chaŋ ka ti bɔri ni o zaŋ o n gari kukuo buŋ maa pala ŋun yɛn chaŋ, ni ka lala n nyɛ alikawule maa. Hali ayi yɛli mi ni a yɛn zaŋɔ tiʒila kawana kpalaŋ piya, ayi chaŋ nti pahi kawana tahili dizuɣu o pala ŋun ni chaŋ, naɣila kpalaŋ pia maa noli. Lala ka kpɛŋ lana Naawuni nam lala binkɔb'gi ŋɔ "buŋa"'.
== Odaafaani nima ==
# Buŋa soŋdi daa bihi ʒiri bɛ daguya chani daa.
# Buŋa lahi soŋdi pukpariba ka bɛ ʒiri bɛ pu zuri puri ni kuni yiŋsi.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
{{stub}}
jw84baypyy9g5tvkvyhk6pz9zy54ure
43781
43780
2022-08-20T10:34:30Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
[[File:Donkey ride in Ghana.jpg|thumb]]
'''Buŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla yiŋ [[Biŋkɔbigu|binkɔbigu]] ŋun be wahu zuliya puuni. O nyɛla bunkɔb' so ŋun zooi [[Africa|gbansabila tiŋgbani]] ni ka bɛ zaŋ o lee bunkɔb' so ŋun tumdi tuma pam kamani zuŋɔ yuun' tusa anu n kuli bala (5000 years). Bunsi ban be dunia yaangi zuɣu zuŋɔ gari tuhi-kɔbisinahi (400 thousand). Bɛ tooi zooya ka bɛ bela [[tiŋgbani]] shɛŋa din na lebigira ni ka bɛ tooi kuli zaŋdi ba leeri bɛ tuuntumdi binkɔbiri. Tuuntumdi binkɔbiri tooi zooya ka bɛ nyɛla binkɔbiri ban bindira nyabu dii ka wahala. Bunsi biɛla n tooi be tiŋgbani shɛŋa din pun lɛbigi puuni ka bɛ zaŋ ba lee yiŋ' binkɔbiri bee binkɔb' diɛmda.Lala n lahi nyɛli, buŋ nyɛla alahaʒiba binkɔbga, buŋ yi niŋla yuunkɔb'ga gba o ka o yi pa miliya, sahakam shee o lana kuli taɣiro n kpehira, ka o teha nyɛmi ni o lan' ŋɔ yi guho n je, o ni kari o laɣiri naba na. Yaha, di be bunsi biɛhisi puuni, ka ban maliba kuri bukaata ka mali kpahima nyɛrili, kotɔmsi, soyikana nti suhi n buŋa ni o chani la saɣnarigu ka buŋ maa yi ʒaya n wumda, o yi zaŋ buŋ maa yi chaŋ ka ti bɔri ni o zaŋ o n gari kukuo buŋ maa pala ŋun yɛn chaŋ, ni ka lala n nyɛ alikawule maa. Hali ayi yɛli mi ni a yɛn zaŋɔ tiʒila kawana kpalaŋ piya, ayi chaŋ nti pahi kawana tahili dizuɣu o pala ŋun ni chaŋ, naɣila kpalaŋ pia maa noli. Lala ka kpɛŋ lana Naawuni nam lala binkɔb'gi ŋɔ "buŋa"'.
== '''O daanfaani nima''' ==
# Buŋa soŋdi daa bihi ʒiri bɛ daguya chani daa.
# Buŋa lahi soŋdi pukpariba ka bɛ ʒiri bɛ pu zuri puri ni kuni yiŋsi.
# Shɛba lahi bari bunsi chani bɛ bukaata malisi shee.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
{{stub}}
lgv08n8hv51v6uphjht3py0i4dllr4b
Bua
0
8627
43540
26614
2022-08-19T22:23:20Z
Jahinfo
544
Correction of spellings
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Bua'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref>
[[Bua]] nyɛla yiŋ' binkɔb'ga bee binnamdili ni bal' yino ŋun mali yila ka mali kɔbiri, ka o gbaŋ kpiɛm pam. Bɛ zaɣ' bɔbigu nyɛla buhi, ka bɛ zaɣ' yino mi nyɛ bua.
Buhi mini piɛri biɛhigu ŋmani taba pam, amaa ka buhi lee valim gari piɛri zaŋ chaŋ bɛ guubu polo.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
8pu2kp6cl9iazzhh988mscyjo64yrg9
43541
43540
2022-08-19T22:24:45Z
Jahinfo
544
M mali la bachi shɛŋa sabi
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Bua'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref>
[[Bua]] nyɛla yiŋ' binkɔb'ga bee binnamdili ni bal' yino ŋun mali yila ka mali kɔbiri, ka o gbaŋ kpiɛm pam. Bua zaɣ' bɔbigu nyɛla buhi, ka o zaɣ' yino mi nyɛ bua.
Buhi mini piɛri biɛhigu ŋmani taba pam, amaa ka buhi lee valim gari piɛri zaŋ chaŋ bɛ guubu polo.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
qdedamiv7p0d55ab4fmxfigftcphfiv
Sooŋa
0
8639
43472
12201
2022-08-19T17:49:45Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
5nc1imr4wgiftrhaydsv6vp0xoxzn5c
43473
43472
2022-08-19T17:51:40Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
7j72u0ivvrk3wndgj1u85utnm3a8wtv
43474
43473
2022-08-19T17:53:15Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
rn0jacjq9ztckcc806ywgvhlhcmiyqm
43476
43474
2022-08-19T17:54:54Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. Binniɛŋ ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
7qan1148ppoyake1yo08s96xklwjvvd
43478
43476
2022-08-19T17:57:00Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. Binniɛŋ ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Soŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
otrhib15jxgb5h4snec1sev9f8bn37n
43479
43478
2022-08-19T17:58:06Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. Binniɛŋ ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Soŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
6vl1jerf4ce1xhwnvwbcax55k9nqfzc
43480
43479
2022-08-19T17:59:45Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. Binniɛŋ ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Soŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
afv6nnc985zk3m1gp3zs6c62qbjdls0
43481
43480
2022-08-19T18:01:39Z
Jahinfo
544
Added info
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. Binniɛŋ ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Soŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
dzg4r0myh3wl9pqqtsvtxiwjzhxyrb3
43482
43481
2022-08-19T18:03:25Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. Binniɛŋ ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Soŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. Piɛ goriba tooi kuri soŋa leeri nimdi bee dibu.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
t2ug1v4grnh3vaque9x6by0yv26gt6c
43483
43482
2022-08-19T18:05:15Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. Binniɛŋ ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Soŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. Piɛ goriba tooi kuri soŋa leeri nimdi bee dibu. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
p58hbsm18dqrzxu7h71j1ge9477scrs
43484
43483
2022-08-19T18:09:09Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. Binniɛŋ ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Soŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. Piɛ goriba tooi kuri soŋa leeri nimdi bee dibu. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. Tohanima ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o malifa, toha baa yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo jaanboŋ, ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
aen37efl8xjtdxrfbxxq0vgcuzjxpla
43485
43484
2022-08-19T18:11:42Z
Jahinfo
544
Added interlinks
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla mɔɣini binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. Binniɛŋ ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Soŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. Piɛ goriba tooi kuri soŋa leeri nimdi bee dibu. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o malifa, toha [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
12ojcrhhgi2cvursx12n98v5d29t4pg
43486
43485
2022-08-19T18:14:27Z
Jahinfo
544
Added interlinks
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri nimdi bee dibu. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o malifa, toha [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
6miujoczeni5licjj2q1eypdl0qvgy5
43487
43486
2022-08-19T18:16:59Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
mx1g39v1jt3j6lirn2yjlsics08v8qn
43488
43487
2022-08-19T18:18:39Z
Jahinfo
544
Lahabali ka n pahi
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. Dagbamba zooya ka bɛ booni yiŋa sooŋa la ni silimin sooŋa.Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
ogtha1i89bzrt1pv5g1ga3s3pzlivjq
43489
43488
2022-08-19T18:19:31Z
Jahinfo
544
M pahi la linki
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. [[Dagbamba]] zooya ka bɛ booni yiŋa sooŋa la ni silimin sooŋa.Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
o0832dpjya8xb8mtbhrz720hoehybjx
43496
43489
2022-08-19T18:45:00Z
Jahinfo
544
Added a word
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. [[Dagbamba]] zooya ka bɛ booni yiŋa sooŋa la ni silimin sooŋa.Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi (tiba ) waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
cxfw2ilkps467ow3gdd5kwkzt84cv0y
43498
43496
2022-08-19T18:47:35Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. [[Dagbamba]] zooya ka bɛ booni yiŋa sooŋa la ni silimin sooŋa.Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi (tiba ) waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa nimdi nyɛla din nyaɣisi a. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
5clnmcteoximmdbn6u7xgqig8rc84mu
43499
43498
2022-08-19T18:49:07Z
Jahinfo
544
Added link
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. [[Dagbamba]] zooya ka bɛ booni yiŋa sooŋa la ni silimin sooŋa.Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi (tiba ) waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa nimdi nyɛla din nyaɣisi pam ka lahi mali [[bim]]. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
f73u8j8tq6o6lopc93rubrolzwejpbq
43782
43499
2022-08-20T10:45:49Z
Jahinfo
544
Added section
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. [[Dagbamba]] zooya ka bɛ booni yiŋa sooŋa la ni silimin sooŋa.Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi (tiba ) waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa nimdi nyɛla din nyaɣisi pam ka lahi mali [[bim]]. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
== Sooŋa doɣibu ==
Sooŋa nyɛla binnamdili ŋun dɔɣiri o tooni. Sooŋa yi kpuɣi puli bee n niŋ baɣili, o ku yuui doɣibu zaa biɛɣu pihita ni yini bee biɛɣu pihita ni ata.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
84g40cy9qatfbie3bl4y2f828b79adk
43783
43782
2022-08-20T10:48:06Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. [[Dagbamba]] zooya ka bɛ booni yiŋa sooŋa la ni silimin sooŋa.Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi (tiba ) waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa nimdi nyɛla din nyaɣisi pam ka lahi mali [[bim]]. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
== Sooŋa doɣibu ==
Sooŋa nyɛla binnamdili ŋun dɔɣiri o tooni. Sooŋa yi kpuɣi puli bee n niŋ baɣili, o ku yuui doɣibu zaa biɛɣu pihita ni yini bee biɛɣu pihita ni ata. Sooŋa ni tooi doɣi bia yino,bihi ayi, bihi ata hali sooŋa ni tooi doɣi bihi pia ni ayi gba
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
g9sqtomborwc1eu5tneddauabxbncxs
43784
43783
2022-08-20T10:50:11Z
Jahinfo
544
Added a section
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. [[Dagbamba]] zooya ka bɛ booni yiŋa sooŋa la ni silimin sooŋa.Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi (tiba ) waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa nimdi nyɛla din nyaɣisi pam ka lahi mali [[bim]]. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
== Sooŋa doɣibu ==
Sooŋa nyɛla binnamdili ŋun dɔɣiri o tooni. Sooŋa yi kpuɣi puli bee n niŋ baɣili, o ku yuui doɣibu zaa biɛɣu pihita ni yini bee biɛɣu pihita ni ata. Sooŋa ni tooi doɣi bia yino,bihi ayi, bihi ata hali sooŋa ni tooi doɣi bihi pia ni ayi gba.
== Sooŋa bindirigu ==
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
7mizslv7lbh46yzdk27wr40r0y1a60g
43785
43784
2022-08-20T10:53:21Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. [[Dagbamba]] zooya ka bɛ booni yiŋa sooŋa la ni silimin sooŋa.Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi (tiba ) waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa nimdi nyɛla din nyaɣisi pam ka lahi mali [[bim]]. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
== Sooŋa doɣibu ==
Sooŋa nyɛla binnamdili ŋun dɔɣiri o tooni. Sooŋa yi kpuɣi puli bee n niŋ baɣili, o ku yuui doɣibu zaa biɛɣu pihita ni yini bee biɛɣu pihita ni ata. Sooŋa ni tooi doɣi bia yino,bihi ayi, bihi ata hali sooŋa ni tooi doɣi bihi pia ni ayi gba.
== Sooŋa bindirigu ==
Sooŋa bindirigu nyɛla mɔri. Mɔ baligu din vaei bɛ kpema bee din mali vo'baligu.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
pek19hiu574g1ckvzm6gbzdoytaqcb6
43786
43785
2022-08-20T10:55:37Z
Jahinfo
544
Added a section
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. [[Dagbamba]] zooya ka bɛ booni yiŋa sooŋa la ni silimin sooŋa.Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi (tiba ) waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa nimdi nyɛla din nyaɣisi pam ka lahi mali [[bim]]. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
== Sooŋa doɣibu ==
Sooŋa nyɛla binnamdili ŋun dɔɣiri o tooni. Sooŋa yi kpuɣi puli bee n niŋ baɣili, o ku yuui doɣibu zaa biɛɣu pihita ni yini bee biɛɣu pihita ni ata. Sooŋa ni tooi doɣi bia yino,bihi ayi, bihi ata hali sooŋa ni tooi doɣi bihi pia ni ayi gba.
== Sooŋa bindirigu ==
Sooŋa bindirigu nyɛla mɔri. Mɔ baligu din vaei bɛ kpema bee din mali vo'baligu.
== Sooŋa daanfaani nima ==
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
rvvh8i651eiuz5r4fw8lesifgg54o3z
43787
43786
2022-08-20T10:58:17Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Sooŋa'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla [[mɔɣini]] binniɛŋ. Amaa soonsi shaba tooi be yiŋa ka salinima wubisiri o. [[Dagbamba]] zooya ka bɛ booni yiŋa sooŋa la ni silimin sooŋa.Sooŋa biɛhigu di yɛn ŋmani la bu'bila ka mali ninkpula ni tibi (tiba ) waɣila ni naba anahi. [[Binniɛŋ]] ŋɔ (sooŋa) nyɛla ŋun mali tii pam di yi kana guubu polo. Sooŋa nyɛla ŋun soɣiri tuturi lona ni,tihi gbuna ni,vo'kaɣila ni bee singbun kura ni. Pɔi ka sooŋa ti yɛn soɣi lala luɣa ŋɔ zaa puuni yini,o yɛn kurila boɣili din saɣi boɣili, din yɛn niŋ daliri ka binniɛŋ ŋunni tooi gbaagi o bɛ nya o bee hali ninsala. [[Piɛ'goriba]] tooi kuri soŋa leeri [[nimdi]] bee [[dibu]]. Sooŋa nimdi nyɛla din nyaɣisi pam ka lahi mali [[bim]]. Sooŋa gbaabu dii bɛ niŋ alaha n zaŋti piɛ gɔriba bee tohinima. [[Tohanima]] ni tooi niŋdi saha shɛli kuri sooŋa nyɛ o yi ŋmɛ o [[malifa]], [[toha]] [[baa]] yi kari gbaagi o,o yi niŋ katari n puɣisi paagi o doo shee febo [[jaanboŋ]], ni o yihi lahi niŋ katari labo jaanboŋ ka di nyogi o.
== Sooŋa doɣibu ==
Sooŋa nyɛla binnamdili ŋun dɔɣiri o tooni. Sooŋa yi kpuɣi puli bee n niŋ baɣili, o ku yuui doɣibu zaa biɛɣu pihita ni yini bee biɛɣu pihita ni ata. Sooŋa ni tooi doɣi bia yino,bihi ayi, bihi ata hali sooŋa ni tooi doɣi bihi pia ni ayi gba.
== Sooŋa bindirigu ==
Sooŋa bindirigu nyɛla mɔri. Mɔ baligu din vaei bɛ kpema bee din mali vo'baligu.
== Sooŋa daanfaani nima ==
# Sooŋa nyɛla nimdi zaŋ ti ninsalinima.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
7ii7ydveblf9om6nmgw3x6ybtu68vdn
Piɛri
0
8640
43542
26236
2022-08-19T22:26:58Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Flock of sheep.jpg|thumb]]
'''Piɛɣu'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla yiŋa binkɔbi wumsirigu.
== Piɛri daafaani n ti ninsalinima ==
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]][[Pubu: Lahabaya zaa]]
{{stub}}
ay97wjrshziwrt1y8c3grj2ctjko0m1
43543
43542
2022-08-19T22:28:09Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Flock of sheep.jpg|thumb]]
'''Piɛɣu'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla yiŋa binkɔbi wumsirigu. Piɛɣu zaɣi bobigu nyɛla piɛri.
== Piɛri daafaani n ti ninsalinima ==
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]][[Pubu: Lahabaya zaa]]
{{stub}}
jw8ltx8a06qwoznrux829tku55z137c
43544
43543
2022-08-19T22:30:01Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Flock of sheep.jpg|thumb]]
'''Piɛɣu'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla yiŋa binkɔbi wumsirigu. Piɛɣu zaɣi bobigu nyɛla piɛri. Piɛɣu nyɛla binnamdili ŋun mali naba anahi ka namdi zuliya ka di nyɛla o dɔɣiri mi.
== Piɛri daafaani n ti ninsalinima ==
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]][[Pubu: Lahabaya zaa]]
{{stub}}
bjormojv6p88whtjws03g75qb58yxqt
43546
43544
2022-08-19T22:33:27Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Flock of sheep.jpg|thumb]]
'''Piɛɣu'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla yiŋa binkɔbi wumsirigu. Piɛɣu zaɣi bobigu nyɛla piɛri. Piɛɣu nyɛla binnamdili ŋun mali naba anahi ka namdi zuliya ka di nyɛla o dɔɣiri mi. Piɛɣu mini bua nama ŋmanila taba,amaa ka bua lee volimi chandi ni guubu polo gari piɛɣu
== Piɛri daafaani n ti ninsalinima ==
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]][[Pubu: Lahabaya zaa]]
{{stub}}
kxjog56q5ufjkhlawhqpdt3c1tuvv0o
43547
43546
2022-08-19T22:35:21Z
Jahinfo
544
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Flock of sheep.jpg|thumb]]
'''Piɛɣu'''<ref>Naden, Tony. 2020. [https://www.webonary.org/dagbani/pictures-and-words/ Pictures and words], ''Dagbani Dictionary''.</ref> nyɛla yiŋa binkɔbi wumsirigu. Piɛɣu zaɣi bobigu nyɛla piɛri. Piɛɣu nyɛla binnamdili ŋun mali naba anahi ka namdi zuliya ka di nyɛla o dɔɣiri mi. Piɛɣu mini bua nama ŋmanila taba,amaa ka bua lee volimi chandi ni guubu polo gari piɛɣu. Bua lahi nyɛla binkob'gu ŋun mali poham n gari piɛɣu
== Piɛri daafaani n ti ninsalinima ==
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]][[Pubu: Lahabaya zaa]]
{{stub}}
dtze0tr0g7uq2er1bwleo6k5dnoq2vj
Doo
0
8656
43569
42510
2022-08-19T23:21:11Z
Jahinfo
544
M pahila lahabali
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Doo''' / '''Dɔvihi''' / '''Kpaligu''' (''Parkia biglobosa'', ''Parkia clappertoniana'')<ref>Naden, Tony. 2014 .[https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref>
[[Doo]]<ref>{{Cite web|title=African locust bean (Parkia biglobosa & Parkia filicoidea) {{!}} Feedipedia|url=https://www.feedipedia.org/node/268|access-date=2021-11-27|website=www.feedipedia.org|language=en}}</ref> nyɛla tia din yoli tudu polo, di zaɣ' bɔbigu ka Dagbamba booni dɔhi la. [[Dagbaŋ|Daɡbaŋ]] mi, luɣili kam bi kɔŋ dɔhi. Doo daanfaani zuɣu, [[Daɡbamba]] tooi yɛra ni di binshɛɣu bi labira.
== Doo Daanfaani ==
Doo n-tiri ti:
*'''Dɔri''': Di nyɛla doo wola. Tuuli, di yi na yɛn woli di yɛn niŋla dɔkuliʒɛm. [[Dɔkuliʒɛm]] ŋɔ nyaaŋa, ka di naan yi woli dɔri ŋɔ mi maŋmaŋa. Dɔri ŋɔ yi woli ti kuui, bɛ yɛn ye li mi n-kuna ti puɣisi li. Bɛ yi puɣisi dɔri ŋɔ naai, bɛ yihirila dɔ'zim din be di puuni maa ka che di zuna. Bɛ yi yihi dɔ' zim ŋɔ, bɛ tooi mali li kɔɣiri koko. Dɔri [[koko]] nyaɣisim ka kpee, kpaŋmi amaŋ' ka a nya li nyu.
*'''Zuna:''' Di nyɛla doo yi woli ka bɛ yihi di dɔ' zim maa ka che kpila maa, dina ka Dagbamba booni zuna maa. Dɔri kpila ka bɛ booni zuna ka di gba mali bukaata pam.
*Zilimbɔŋ
*Dari
*Tima
*Kpaligu:
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Tia]]
{{stub}}
m2ul3am3oskdjz63qeqxvw5kqy3yp1k
43570
43569
2022-08-19T23:22:05Z
Jahinfo
544
Bold a text
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Doo''' / '''Dɔvihi''' / '''Kpaligu''' (''Parkia biglobosa'', ''Parkia clappertoniana'')<ref>Naden, Tony. 2014 .[https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref>
[[Doo]]<ref>{{Cite web|title=African locust bean (Parkia biglobosa & Parkia filicoidea) {{!}} Feedipedia|url=https://www.feedipedia.org/node/268|access-date=2021-11-27|website=www.feedipedia.org|language=en}}</ref> nyɛla tia din yoli tudu polo, di zaɣ' bɔbigu ka Dagbamba booni dɔhi la. [[Dagbaŋ|Daɡbaŋ]] mi, luɣili kam bi kɔŋ dɔhi. Doo daanfaani zuɣu, [[Daɡbamba]] tooi yɛra ni di binshɛɣu bi labira.
== Doo Daanfaani ==
Doo n-tiri ti:
*'''Dɔri''': Di nyɛla doo wola. Tuuli, di yi na yɛn woli di yɛn niŋla dɔkuliʒɛm. [[Dɔkuliʒɛm]] ŋɔ nyaaŋa, ka di naan yi woli dɔri ŋɔ mi maŋmaŋa. Dɔri ŋɔ yi woli ti kuui, bɛ yɛn ye li mi n-kuna ti puɣisi li. Bɛ yi puɣisi dɔri ŋɔ naai, bɛ yihirila dɔ'zim din be di puuni maa ka che di zuna. Bɛ yi yihi dɔ' zim ŋɔ, bɛ tooi mali li kɔɣiri koko. Dɔri [[koko]] nyaɣisim ka kpee, kpaŋmi amaŋ' ka a nya li nyu.
*'''Zuna:''' Di nyɛla doo yi woli ka bɛ yihi di dɔ' zim maa ka che kpila maa, dina ka Dagbamba booni zuna maa. Dɔri kpila ka bɛ booni zuna ka di gba mali bukaata pam.
*Zilimbɔŋ
*Dari
*Tima
*'''Kpaligu''':
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Tia]]
{{stub}}
5txbl3oge9l2vzjka5962b3gxh80g7e
43571
43570
2022-08-19T23:23:15Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Doo''' / '''Dɔvihi''' / '''Kpaligu''' (''Parkia biglobosa'', ''Parkia clappertoniana'')<ref>Naden, Tony. 2014 .[https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref>
[[Doo]]<ref>{{Cite web|title=African locust bean (Parkia biglobosa & Parkia filicoidea) {{!}} Feedipedia|url=https://www.feedipedia.org/node/268|access-date=2021-11-27|website=www.feedipedia.org|language=en}}</ref> nyɛla tia din yoli tudu polo, di zaɣ' bɔbigu ka Dagbamba booni dɔhi la. [[Dagbaŋ|Daɡbaŋ]] mi, luɣili kam bi kɔŋ dɔhi. Doo daanfaani zuɣu, [[Daɡbamba]] tooi yɛra ni di binshɛɣu bi labira.
== Doo Daanfaani ==
Doo n-tiri ti:
*'''Dɔri''': Di nyɛla doo wola. Tuuli, di yi na yɛn woli di yɛn niŋla dɔkuliʒɛm. [[Dɔkuliʒɛm]] ŋɔ nyaaŋa, ka di naan yi woli dɔri ŋɔ mi maŋmaŋa. Dɔri ŋɔ yi woli ti kuui, bɛ yɛn ye li mi n-kuna ti puɣisi li. Bɛ yi puɣisi dɔri ŋɔ naai, bɛ yihirila dɔ'zim din be di puuni maa ka che di zuna. Bɛ yi yihi dɔ' zim ŋɔ, bɛ tooi mali li kɔɣiri koko. Dɔri [[koko]] nyaɣisim ka kpee, kpaŋmi amaŋ' ka a nya li nyu.
*'''Zuna:''' Di nyɛla doo yi woli ka bɛ yihi di dɔ' zim maa ka che kpila maa, dina ka Dagbamba booni zuna maa. Dɔri kpila ka bɛ booni zuna ka di gba mali bukaata pam.
*Zilimbɔŋ
*Dari
*Tima
*'''Kpaligu''': zuna ka bɛ mali maani kpaligu.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Tia]]
{{stub}}
km2uw0m3ho61i7ptkvgxgax1zwjlp3m
43572
43571
2022-08-19T23:24:19Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Doo''' / '''Dɔvihi''' / '''Kpaligu''' (''Parkia biglobosa'', ''Parkia clappertoniana'')<ref>Naden, Tony. 2014 .[https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref>
[[Doo]]<ref>{{Cite web|title=African locust bean (Parkia biglobosa & Parkia filicoidea) {{!}} Feedipedia|url=https://www.feedipedia.org/node/268|access-date=2021-11-27|website=www.feedipedia.org|language=en}}</ref> nyɛla tia din yoli tudu polo, di zaɣ' bɔbigu ka Dagbamba booni dɔhi la. [[Dagbaŋ|Daɡbaŋ]] mi, luɣili kam bi kɔŋ dɔhi. Doo daanfaani zuɣu, [[Daɡbamba]] tooi yɛra ni di binshɛɣu bi labira.
== Doo Daanfaani ==
Doo n-tiri ti:
*'''Dɔri''': Di nyɛla doo wola. Tuuli, di yi na yɛn woli di yɛn niŋla dɔkuliʒɛm. [[Dɔkuliʒɛm]] ŋɔ nyaaŋa, ka di naan yi woli dɔri ŋɔ mi maŋmaŋa. Dɔri ŋɔ yi woli ti kuui, bɛ yɛn ye li mi n-kuna ti puɣisi li. Bɛ yi puɣisi dɔri ŋɔ naai, bɛ yihirila dɔ'zim din be di puuni maa ka che di zuna. Bɛ yi yihi dɔ' zim ŋɔ, bɛ tooi mali li kɔɣiri koko. Dɔri [[koko]] nyaɣisim ka kpee, kpaŋmi amaŋ' ka a nya li nyu.
*'''Zuna:''' Di nyɛla doo yi woli ka bɛ yihi di dɔ' zim maa ka che kpila maa, dina ka Dagbamba booni zuna maa. Dɔri kpila ka bɛ booni zuna ka di gba mali bukaata pam.
*Zilimbɔŋ
*Dari
*Tima
*'''Kpaligu''': zuna ka bɛ mali maani kpaligu. Paɣaba n tooi maani kpaligu Dagbaŋ.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Tia]]
{{stub}}
s4bbs45om2xzh8bcumu1kpyciwnrbnn
43573
43572
2022-08-19T23:26:16Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Doo''' / '''Dɔvihi''' / '''Kpaligu''' (''Parkia biglobosa'', ''Parkia clappertoniana'')<ref>Naden, Tony. 2014 .[https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref>
[[Doo]]<ref>{{Cite web|title=African locust bean (Parkia biglobosa & Parkia filicoidea) {{!}} Feedipedia|url=https://www.feedipedia.org/node/268|access-date=2021-11-27|website=www.feedipedia.org|language=en}}</ref> nyɛla tia din yoli tudu polo, di zaɣ' bɔbigu ka Dagbamba booni dɔhi la. [[Dagbaŋ|Daɡbaŋ]] mi, luɣili kam bi kɔŋ dɔhi. Doo daanfaani zuɣu, [[Daɡbamba]] tooi yɛra ni di binshɛɣu bi labira.
== Doo Daanfaani ==
Doo n-tiri ti:
*'''Dɔri''': Di nyɛla doo wola. Tuuli, di yi na yɛn woli di yɛn niŋla dɔkuliʒɛm. [[Dɔkuliʒɛm]] ŋɔ nyaaŋa, ka di naan yi woli dɔri ŋɔ mi maŋmaŋa. Dɔri ŋɔ yi woli ti kuui, bɛ yɛn ye li mi n-kuna ti puɣisi li. Bɛ yi puɣisi dɔri ŋɔ naai, bɛ yihirila dɔ'zim din be di puuni maa ka che di zuna. Bɛ yi yihi dɔ' zim ŋɔ, bɛ tooi mali li kɔɣiri koko. Dɔri [[koko]] nyaɣisim ka kpee, kpaŋmi amaŋ' ka a nya li nyu.
*'''Zuna:''' Di nyɛla doo yi woli ka bɛ yihi di dɔ' zim maa ka che kpila maa, dina ka Dagbamba booni zuna maa. Dɔri kpila ka bɛ booni zuna ka di gba mali bukaata pam.
*Zilimbɔŋ
*Dari
*Tima
*'''Kpaligu''': zuna ka bɛ mali maani kpaligu. Paɣaba n tooi maani kpaligu Dagbaŋ. Bɛ yi yɛn mali kpaligu, bɛ tooi waari la zuna ŋɔ, ka suuli paɣili.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Tia]]
{{stub}}
o1kmb5w44nd0wkdxyq2cfja3cnt4t6u
43575
43573
2022-08-19T23:28:12Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Doo''' / '''Dɔvihi''' / '''Kpaligu''' (''Parkia biglobosa'', ''Parkia clappertoniana'')<ref>Naden, Tony. 2014 .[https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref>
[[Doo]]<ref>{{Cite web|title=African locust bean (Parkia biglobosa & Parkia filicoidea) {{!}} Feedipedia|url=https://www.feedipedia.org/node/268|access-date=2021-11-27|website=www.feedipedia.org|language=en}}</ref> nyɛla tia din yoli tudu polo, di zaɣ' bɔbigu ka Dagbamba booni dɔhi la. [[Dagbaŋ|Daɡbaŋ]] mi, luɣili kam bi kɔŋ dɔhi. Doo daanfaani zuɣu, [[Daɡbamba]] tooi yɛra ni di binshɛɣu bi labira.
== Doo Daanfaani ==
Doo n-tiri ti:
*'''Dɔri''': Di nyɛla doo wola. Tuuli, di yi na yɛn woli di yɛn niŋla dɔkuliʒɛm. [[Dɔkuliʒɛm]] ŋɔ nyaaŋa, ka di naan yi woli dɔri ŋɔ mi maŋmaŋa. Dɔri ŋɔ yi woli ti kuui, bɛ yɛn ye li mi n-kuna ti puɣisi li. Bɛ yi puɣisi dɔri ŋɔ naai, bɛ yihirila dɔ'zim din be di puuni maa ka che di zuna. Bɛ yi yihi dɔ' zim ŋɔ, bɛ tooi mali li kɔɣiri koko. Dɔri [[koko]] nyaɣisim ka kpee, kpaŋmi amaŋ' ka a nya li nyu.
*'''Zuna:''' Di nyɛla doo yi woli ka bɛ yihi di dɔ' zim maa ka che kpila maa, dina ka Dagbamba booni zuna maa. Dɔri kpila ka bɛ booni zuna ka di gba mali bukaata pam.
*Zilimbɔŋ
*Dari
*Tima
*'''Kpaligu''': zuna ka bɛ mali maani kpaligu. Paɣaba n tooi maani kpaligu Dagbaŋ. Bɛ yi yɛn mali kpaligu, bɛ tooi waari la zuna ŋɔ, ka suuli paɣili. Bɛ yi paɣili naai bɛ lahi labisiri li mi tam buɣum ni yaha
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Tia]]
{{stub}}
bqkr58bxcbkcta053b1qwt6avpbcd42
43576
43575
2022-08-19T23:29:47Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Doo''' / '''Dɔvihi''' / '''Kpaligu''' (''Parkia biglobosa'', ''Parkia clappertoniana'')<ref>Naden, Tony. 2014 .[https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref>
[[Doo]]<ref>{{Cite web|title=African locust bean (Parkia biglobosa & Parkia filicoidea) {{!}} Feedipedia|url=https://www.feedipedia.org/node/268|access-date=2021-11-27|website=www.feedipedia.org|language=en}}</ref> nyɛla tia din yoli tudu polo, di zaɣ' bɔbigu ka Dagbamba booni dɔhi la. [[Dagbaŋ|Daɡbaŋ]] mi, luɣili kam bi kɔŋ dɔhi. Doo daanfaani zuɣu, [[Daɡbamba]] tooi yɛra ni di binshɛɣu bi labira.
== Doo Daanfaani ==
Doo n-tiri ti:
*'''Dɔri''': Di nyɛla doo wola. Tuuli, di yi na yɛn woli di yɛn niŋla dɔkuliʒɛm. [[Dɔkuliʒɛm]] ŋɔ nyaaŋa, ka di naan yi woli dɔri ŋɔ mi maŋmaŋa. Dɔri ŋɔ yi woli ti kuui, bɛ yɛn ye li mi n-kuna ti puɣisi li. Bɛ yi puɣisi dɔri ŋɔ naai, bɛ yihirila dɔ'zim din be di puuni maa ka che di zuna. Bɛ yi yihi dɔ' zim ŋɔ, bɛ tooi mali li kɔɣiri koko. Dɔri [[koko]] nyaɣisim ka kpee, kpaŋmi amaŋ' ka a nya li nyu.
*'''Zuna:''' Di nyɛla doo yi woli ka bɛ yihi di dɔ' zim maa ka che kpila maa, dina ka Dagbamba booni zuna maa. Dɔri kpila ka bɛ booni zuna ka di gba mali bukaata pam.
*Zilimbɔŋ
*Dari
*Tima
*'''Kpaligu''': zuna ka bɛ mali maani kpaligu. Paɣaba n tooi maani kpaligu Dagbaŋ. Bɛ yi yɛn mali kpaligu, bɛ tooi waari la zuna ŋɔ, ka suuli paɣili. Bɛ yi paɣili naai bɛ lahi labisiri li mi tam buɣum ni yaha ka niŋ sima pahi kpalim bili ni lo di nɔli zaŋ pahi zuna ŋɔ ni labi duɣili.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Tia]]
{{stub}}
imrlqfe468dhgn03zsmo2uv9asg4nhi
43577
43576
2022-08-19T23:35:09Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Doo''' / '''Dɔvihi''' / '''Kpaligu''' (''Parkia biglobosa'', ''Parkia clappertoniana'')<ref>Naden, Tony. 2014 .[https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref>
[[Doo]]<ref>{{Cite web|title=African locust bean (Parkia biglobosa & Parkia filicoidea) {{!}} Feedipedia|url=https://www.feedipedia.org/node/268|access-date=2021-11-27|website=www.feedipedia.org|language=en}}</ref> nyɛla tia din yoli tudu polo, di zaɣ' bɔbigu ka Dagbamba booni dɔhi la. [[Dagbaŋ|Daɡbaŋ]] mi, luɣili kam bi kɔŋ dɔhi. Doo daanfaani zuɣu, [[Daɡbamba]] tooi yɛra ni di binshɛɣu bi labira.
== Doo Daanfaani ==
Doo n-tiri ti:
*'''Dɔri''': Di nyɛla doo wola. Tuuli, di yi na yɛn woli di yɛn niŋla dɔkuliʒɛm. [[Dɔkuliʒɛm]] ŋɔ nyaaŋa, ka di naan yi woli dɔri ŋɔ mi maŋmaŋa. Dɔri ŋɔ yi woli ti kuui, bɛ yɛn ye li mi n-kuna ti puɣisi li. Bɛ yi puɣisi dɔri ŋɔ naai, bɛ yihirila dɔ'zim din be di puuni maa ka che di zuna. Bɛ yi yihi dɔ' zim ŋɔ, bɛ tooi mali li kɔɣiri koko. Dɔri [[koko]] nyaɣisim ka kpee, kpaŋmi amaŋ' ka a nya li nyu.
*'''Zuna:''' Di nyɛla doo yi woli ka bɛ yihi di dɔ' zim maa ka che kpila maa, dina ka Dagbamba booni zuna maa. Dɔri kpila ka bɛ booni zuna ka di gba mali bukaata pam.
*Zilimbɔŋ
*Dari
*Tima
*'''Kpaligu''': zuna ka bɛ mali maani kpaligu. Paɣaba n tooi maani kpaligu Dagbaŋ. Bɛ yi yɛn mali kpaligu, bɛ tooi waari la zuna ŋɔ, ka suuli paɣili. Bɛ yi paɣili naai bɛ lahi labisiri li mi tam buɣum ni yaha ka niŋ sima pahi kpalim bili ni lo di nɔli zaŋ pahi zuna ŋɔ ni labi duɣili. Bɛ yi tam li ka di bi n naai ka bɛ naan yi suuli diɛlli ka tɔli n kaham li zaɣi kpula, ka naan yi boli li kpaligu.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Tia]]
{{stub}}
mzqyqp27sax34upngjzl3t4q29ekrae
43578
43577
2022-08-19T23:37:43Z
Jahinfo
544
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Doo''' / '''Dɔvihi''' / '''Kpaligu''' (''Parkia biglobosa'', ''Parkia clappertoniana'')<ref>Naden, Tony. 2014 .[https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref>
[[Doo]]<ref>{{Cite web|title=African locust bean (Parkia biglobosa & Parkia filicoidea) {{!}} Feedipedia|url=https://www.feedipedia.org/node/268|access-date=2021-11-27|website=www.feedipedia.org|language=en}}</ref> nyɛla tia din yoli tudu polo, di zaɣ' bɔbigu ka Dagbamba booni dɔhi la. [[Dagbaŋ|Daɡbaŋ]] mi, luɣili kam bi kɔŋ dɔhi. Doo daanfaani zuɣu, [[Daɡbamba]] tooi yɛra ni di binshɛɣu bi labira.
== Doo Daanfaani ==
Doo n-tiri ti:
*'''Dɔri''': Di nyɛla doo wola. Tuuli, di yi na yɛn woli di yɛn niŋla dɔkuliʒɛm. [[Dɔkuliʒɛm]] ŋɔ nyaaŋa, ka di naan yi woli dɔri ŋɔ mi maŋmaŋa. Dɔri ŋɔ yi woli ti kuui, bɛ yɛn ye li mi n-kuna ti puɣisi li. Bɛ yi puɣisi dɔri ŋɔ naai, bɛ yihirila dɔ'zim din be di puuni maa ka che di zuna. Bɛ yi yihi dɔ' zim ŋɔ, bɛ tooi mali li kɔɣiri koko. Dɔri [[koko]] nyaɣisim ka kpee, kpaŋmi amaŋ' ka a nya li nyu.
*'''Zuna:''' Di nyɛla doo yi woli ka bɛ yihi di dɔ' zim maa ka che kpila maa, dina ka Dagbamba booni zuna maa. Dɔri kpila ka bɛ booni zuna ka di gba mali bukaata pam.
*Zilimbɔŋ
*Dari
*Tima
*'''Kpaligu''': zuna ka bɛ mali maani kpaligu. [[Paɣaba]] n tooi maani kpaligu [[Dagbaŋ]]. Bɛ yi yɛn mali kpaligu, bɛ tooi waari la zuna ŋɔ, ka suuli paɣili. Bɛ yi paɣili naai bɛ lahi labisiri li mi tam buɣum ni yaha ka niŋ [[sima]] pahi kpalim bili ni lo di nɔli zaŋ pahi zuna ŋɔ ni labi duɣili. Bɛ yi tam li ka di bi n naai ka bɛ naan yi suuli diɛlli ka tɔli n kaham li zaɣi kpula, ka naan yi boli li kpaligu.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Tia]]
{{stub}}
5kzv13jcfqzoe3wgvegy3uryrqzypx8
43579
43578
2022-08-19T23:40:12Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Doo''' / '''Dɔvihi''' / '''Kpaligu''' (''Parkia biglobosa'', ''Parkia clappertoniana'')<ref>Naden, Tony. 2014 .[https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref>
[[Doo]]<ref>{{Cite web|title=African locust bean (Parkia biglobosa & Parkia filicoidea) {{!}} Feedipedia|url=https://www.feedipedia.org/node/268|access-date=2021-11-27|website=www.feedipedia.org|language=en}}</ref> nyɛla tia din yoli tudu polo, di zaɣ' bɔbigu ka Dagbamba booni dɔhi la. [[Dagbaŋ|Daɡbaŋ]] mi, luɣili kam bi kɔŋ dɔhi. Doo daanfaani zuɣu, [[Daɡbamba]] tooi yɛra ni di binshɛɣu bi labira.
== Doo Daanfaani ==
Doo n-tiri ti:
*'''Dɔri''': Di nyɛla doo wola. Tuuli, di yi na yɛn woli di yɛn niŋla dɔkuliʒɛm. [[Dɔkuliʒɛm]] ŋɔ nyaaŋa, ka di naan yi woli dɔri ŋɔ mi maŋmaŋa. Dɔri ŋɔ yi woli ti kuui, bɛ yɛn ye li mi n-kuna ti puɣisi li. Bɛ yi puɣisi dɔri ŋɔ naai, bɛ yihirila dɔ'zim din be di puuni maa ka che di zuna. Bɛ yi yihi dɔ' zim ŋɔ, bɛ tooi mali li kɔɣiri koko. Dɔri [[koko]] nyaɣisim ka kpee, kpaŋmi amaŋ' ka a nya li nyu.
*'''Zuna:''' Di nyɛla doo yi woli ka bɛ yihi di dɔ' zim maa ka che kpila maa, dina ka Dagbamba booni zuna maa. Dɔri kpila ka bɛ booni zuna ka di gba mali bukaata pam.
*Zilimbɔŋ
*Dari
*Tima
*'''Kpaligu''': zuna ka bɛ mali maani kpaligu. [[Paɣaba]] n tooi maani kpaligu [[Dagbaŋ]]. Bɛ yi yɛn mali kpaligu, bɛ tooi waari la [[zuna]] ŋɔ, ka suuli paɣili. Bɛ yi paɣili naai bɛ lahi labisiri li mi tam [[buɣum]] ni yaha ka niŋ [[sima]] pahi kpalim bili ni lo di nɔli zaŋ pahi zuna ŋɔ ni labi duɣili. Bɛ yi tam li ka di bi n naai ka bɛ naan yi suuli diɛlli ka tɔli n kaham li zaɣi kpula, ka naan yi boli li kpaligu.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Tia]]
{{stub}}
gpzklz2xex620c91ihh23i8etvkih5s
Baŋa
0
8688
43757
25290
2022-08-20T08:45:40Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Red-headed_rock_agama_1.jpg|thumb|Baŋa (''[[:en:Agama agama|Agama agama]]'')]]
'''Baŋa'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla binniɛma ban nyɛriti bɛ puya zugu. Baŋa ŋmanila yuri. Ka lee pɔri ni yuɣu. Baŋa nyarila gala piri tingbani puni ka di waɣ'ri baŋbihi. Baŋa pula ʒia bu yi.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Binvuhirigu]]
{{stub}}
0cl7vg5i0y6wqkv1qbot60ilbdsxsal
43758
43757
2022-08-20T08:47:05Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Red-headed_rock_agama_1.jpg|thumb|Baŋa (''[[:en:Agama agama|Agama agama]]'')]]
'''Baŋa'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla binniɛma ban nyɛriti bɛ puya zugu. Baŋa ŋmanila yuri. Ka lee pɔri ni yuɣu. Baŋa nyarila gala piri tingbani puni ka di waɣ'ri baŋbihi. Baŋa pula ʒia bu yi. Ti mali baŋdɔɣu ka che baŋdɔɣu.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Binvuhirigu]]
{{stub}}
4e5elq7kzc3e4mp4mnsa44p2kbz35jr
43767
43758
2022-08-20T09:21:28Z
Jahinfo
544
Added section
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Red-headed_rock_agama_1.jpg|thumb|Baŋa (''[[:en:Agama agama|Agama agama]]'')]]
'''Baŋa'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla binniɛma ban nyɛriti bɛ puya zugu. Baŋa ŋmanila yuri. Ka lee pɔri ni yuɣu. Baŋa nyarila gala piri tingbani puni ka di waɣ'ri baŋbihi.
== '''Baŋa pubu''' ==
Baŋa pula ʒia bu yi. Ti mali baŋdɔɣu ka che baŋ nyaŋ.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Binvuhirigu]]
{{stub}}
79rjuxrq0txrd8rtmqjxgur4b2a9fv1
43788
43767
2022-08-20T11:01:22Z
Jahinfo
544
Added section
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Red-headed_rock_agama_1.jpg|thumb|Baŋa (''[[:en:Agama agama|Agama agama]]'')]]
'''Baŋa'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla binniɛma ban nyɛriti bɛ puya zugu. Baŋa ŋmanila yuri. Ka lee pɔri ni yuɣu.
== Baŋa ni waɣiri sham ==
== '''Baŋa pubu''' ==
Baŋa pula ʒia bu yi. Ti mali baŋdɔɣu ka che baŋ nyaŋ.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Binvuhirigu]]
{{stub}}
igt48eo65okcg0l2vgxeswjq9e3jxd7
43789
43788
2022-08-20T11:03:40Z
Jahinfo
544
Added text
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Red-headed_rock_agama_1.jpg|thumb|Baŋa (''[[:en:Agama agama|Agama agama]]'')]]
'''Baŋa'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla binniɛma ban nyɛriti bɛ puya zugu. Baŋa ŋmanila yuri. Ka lee pɔri ni yuɣu.
== Baŋa ni waɣiri sham ==
Baŋa nyɛla binniɛma ban nyɛri gala waɣirili. Baŋli yi yɛn nyɛ gala o gbirila boɣili nyɛ gala ŋɔ pi.
== '''Baŋa pubu''' ==
Baŋa pula ʒia bu yi. Ti mali baŋdɔɣu ka che baŋ nyaŋ.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Binvuhirigu]]
{{stub}}
kw6ajye5o2ido8th2hacllht7ksbhh7
43790
43789
2022-08-20T11:07:19Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Red-headed_rock_agama_1.jpg|thumb|Baŋa (''[[:en:Agama agama|Agama agama]]'')]]
'''Baŋa'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla binniɛma ban nyɛriti bɛ puya zugu. Baŋa ŋmanila yuri. Ka lee pɔri ni yuɣu.
== Baŋa ni waɣiri sham ==
Baŋa nyɛla binniɛma ban nyɛri gala waɣirili. Baŋli yi yɛn nyɛ gala o gbirila boɣili nyɛ gala ŋɔ pi. Gala ŋɔ yɛn pila tiŋ hali ti woɣi baŋ bihi
== '''Baŋa pubu''' ==
Baŋa pula ʒia bu yi. Ti mali baŋdɔɣu ka che baŋ nyaŋ.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Binvuhirigu]]
{{stub}}
4a2uyfkwoq95tyyx3wo87gnyy42un7t
43791
43790
2022-08-20T11:08:45Z
Jahinfo
544
Added a section
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Red-headed_rock_agama_1.jpg|thumb|Baŋa (''[[:en:Agama agama|Agama agama]]'')]]
'''Baŋa'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla binniɛma ban nyɛriti bɛ puya zugu. Baŋa ŋmanila yuri. Ka lee pɔri ni yuɣu.
== Baŋa ni waɣiri sham ==
Baŋa nyɛla binniɛma ban nyɛri gala waɣirili. Baŋli yi yɛn nyɛ gala o gbirila boɣili nyɛ gala ŋɔ pi. Gala ŋɔ yɛn pila tiŋ hali ti woɣi baŋ bihi
== '''Baŋa pubu''' ==
Baŋa pula ʒia bu yi. Ti mali baŋdɔɣu ka che baŋ nyaŋ.
== Baŋa biɛhigu shee ==
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Binvuhirigu]]
{{stub}}
4hk0gwv3ma5pkm714lg3sjqr3leup4y
43792
43791
2022-08-20T11:12:23Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
[[File:Red-headed_rock_agama_1.jpg|thumb|Baŋa (''[[:en:Agama agama|Agama agama]]'')]]
'''Baŋa'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla binniɛma ban nyɛriti bɛ puya zugu. Baŋa ŋmanila yuri. Ka lee pɔri ni yuɣu.
== Baŋa ni waɣiri sham ==
Baŋa nyɛla binniɛma ban nyɛri gala waɣirili. Baŋli yi yɛn nyɛ gala o gbirila boɣili nyɛ gala ŋɔ pi. Gala ŋɔ yɛn pila tiŋ hali ti woɣi baŋ bihi
== '''Baŋa pubu''' ==
Baŋa pula ʒia bu yi. Ti mali baŋdɔɣu ka che baŋ nyaŋ.
== Baŋa biɛhigu shee ==
Baŋa nyɛla ban tooi zooi koma ni ka shɛli,tihi zuɣu,yiŋsi mopila ni, n ti pahi tuturini.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Binvuhirigu]]
{{stub}}
8eyxfyoet19upxn0to7477jc2ypy7cm
Nahu
0
8710
43548
37815
2022-08-19T22:37:33Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla Naawuni bin namda shɛli ŋun Mali naba anahi. Nahu mali anfaani pam zaŋ ti ninsalinima.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
6wql3xu77ubsh8f8zgh7j4tfz1pnqkw
43549
43548
2022-08-19T22:39:37Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla Naawuni bin namda shɛli ŋun Mali naba anahi. Nahu mali anfaani pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee niɣiri to di zooya pam ka o nuuni maha.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
7iehwo1gut5ywx4v04uuxjy7xclaw64
43550
43549
2022-08-19T22:41:49Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla Naawuni bin namda shɛli ŋun Mali naba anahi. Nahu mali anfaani pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee niɣiri to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdili nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
hmj2ipi82isw63j9tocmrg0zus20c3f
43551
43550
2022-08-19T22:43:39Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla Naawuni bin namda shɛli ŋun Mali naba anahi. Nahu mali anfaani pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee niɣiri to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdili nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti salinima.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
017922c6n0bzc7a85srtthdcihb2eai
43552
43551
2022-08-19T22:45:30Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla Naawuni bin namda shɛli ŋun Mali naba anahi. Nahu mali anfaani pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee niɣiri to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdili nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti salinima. Nahu zaɣi nyaŋ yi ri doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam,ka bihim mali bukaata pam zaŋti daadama.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
9roc5irrg3ua0ozh3qtnbnp6wl3z55n
43553
43552
2022-08-19T22:46:57Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla Naawuni bin namda shɛli ŋun Mali naba anahi. Nahu mali anfaani pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee niɣiri to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdili nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti salinima. Nahu zaɣi nyaŋ yi ri doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam,ka bihim mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ;
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
m3owq9kv8ue4kr5afu4stdqxo4viiyr
43554
43553
2022-08-19T22:48:46Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla Naawuni bin namda shɛli ŋun Mali naba anahi. Nahu mali anfaani pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee niɣiri to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdili nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti salinima. Nahu zaɣi nyaŋ yi ri doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam,ka bihim mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili kariti kum, bɛ mali wumsiri binniɛma ban ka manima.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
f1mxp5qt19tuem5xryjpslc4uzqo00r
43555
43554
2022-08-19T22:50:41Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla Naawuni bin namda shɛli ŋun Mali naba anahi. Nahu mali anfaani pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee niɣiri to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdili nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti salinima. Nahu zaɣi nyaŋ yi ri doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam,ka bihim mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili kariti kum, bɛ mali wumsiri binniɛma ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani waagashe.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
785s911cqu7a00vc0x52syo1txwicl5
43556
43555
2022-08-19T22:52:31Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla [[Naawuni]] binnamdi shɛli ŋun mali naba anahi. Nahu mali [[anfaani]] pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee niɣiri to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdili nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti salinima. Nahu zaɣi nyaŋ yi ri doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam,ka bihim mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili kariti kum, bɛ mali wumsiri binniɛma ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani waagashe.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
3g0ezqcdzlvuc4vnkd2d08k3x5e7wbo
43557
43556
2022-08-19T22:55:55Z
Jahinfo
544
Added interlinks
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Nahu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla [[Naawuni]] binnamdi shɛli ŋun mali naba anahi. Nahu mali [[anfaani]] pam zaŋ ti ninsalinima. Dagbaŋ doo ni doo n tooi mali nahu. Niri yi ti mali nahu bee [[niɣiri]] to di zooya pam ka o nuuni maha (liɣiri lana). Nahu nyɛla binnamdili nira ni ni tooi kohi nyɛ liɣiri. Nahu lan nyɛla nimdi zaŋti [[salinima]]. Nahu zaɣi nyaŋ yi ri doɣi o nyɛla ŋun mali bihim pam,ka [[bihim]] mali bukaata pam zaŋti daadama. Nahu bihim ni kuri bukaata shɛŋa n nyɛ; Ninsalinima nyurili kariti kum, bɛ mali wumsiri [[binniɛma]] ban ka manima. Nahu bihim lan nyɛla bɛ ni mali shɛli maani [[waagashe]].
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
ovzsuj3rpcxhcz1ars7v7izeid5mjk7
Niɣilinli
0
8774
43558
12531
2022-08-19T22:57:28Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Niɣilinli'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla zahim bali shɛli.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Zahim]]
{{stub}}
38iguppwbzn6kv4mcn6o3ra7qosgfwp
43559
43558
2022-08-19T22:58:49Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Niɣilinli'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla zahim bali shɛli. O kuli nyɛla zahim ka o ningbungbaŋ zuɣu tɔ zaɣi sabila sabila.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Zahim]]
{{stub}}
lsx8kkgfsug7q1eqvpfeu88ynfj09gy
43560
43559
2022-08-19T23:00:51Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Niɣilinli'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla zahim bali shɛli. O kuli nyɛla zahim ka o ningbungbaŋ zuɣu tɔ zaɣi sabila sabila. Niɣilingi yi be kom nira gbaagi o, di maa n kpe niɣiniɣi.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Zahim]]
{{stub}}
147m7cjz4cylagbqqgunpoictosixm8
43562
43560
2022-08-19T23:03:14Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Niɣilinli'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla zahim bali shɛli. O kuli nyɛla zahim ka o ningbungbaŋ zuɣu tɔ zaɣi sabila sabila. Niɣilingi yi be kom nira gbaagi o, di maa n kpe niɣiniɣi. Kamani zahima zaa ban be kom ni ni kuli nyɛ nimdi ka diri shɛm,
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Zahim]]
{{stub}}
goyimaon6n7bjcmzfna8laxjba4tbas
43563
43562
2022-08-19T23:05:21Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Niɣilinli'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla zahim bali shɛli. O kuli nyɛla zahim ka o ningbungbaŋ zuɣu tɔ zaɣi sabila sabila. Niɣilingi yi be kom nira gbaagi o, di maa n kpe niɣiniɣi. Kamani zahima zaa ban be kom ni ni kuli nyɛ nimdi ka diri shɛm, lala ka niɣilinga gba nyɛ nimdi bee dibu ti daadama.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Zahim]]
{{stub}}
0q8pkp7txqlf0j4w9azn3pv9upf551b
43564
43563
2022-08-19T23:06:43Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Niɣilinli'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla zahim bali shɛli. O kuli nyɛla zahim ka o ningbungbaŋ zuɣu tɔ zaɣi sabila sabila. Niɣilingi yi be kom nira gbaagi o, di maa n kpe niɣiniɣi. Kamani zahima zaa ban be kom ni ni kuli nyɛ nimdi ka diri shɛm, lala ka niɣilinga gba nyɛ nimdi bee dibu ti daadama. Ninsalinima lahi mali niɣilinga gbaŋ n kuri bɛ bukaata nima.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Zahim]]
{{stub}}
17yrb6833kw72yzta8iucj2qx2qi8pt
43565
43564
2022-08-19T23:08:44Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Niɣilinli'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla zahim bali shɛli. O kuli nyɛla zahim ka o ningbungbaŋ zuɣu tɔ zaɣi sabila sabila. Niɣilingi yi be kom nira gbaagi o, di maa n kpe niɣiniɣi. Kamani zahima zaa ban be kom ni ni kuli nyɛ nimdi ka diri shɛm, lala ka niɣilinga gba nyɛ nimdi bee dibu ti daadama. Ninsalinima lahi mali niɣilinga gbaŋ n kuri bɛ bukaata nima, di zuɣu che ka shɛba yi gbaai lala zimbili ŋɔ bɛ shiri mi yihi o gbaŋ maa zaliya a ʒia.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Zahim]]
{{stub}}
fmpzc8etwch3ok1c1fheia8b4nuo3tn
43566
43565
2022-08-19T23:10:41Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Niɣilinli'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla zahim bali shɛli. O kuli nyɛla [[zahim]] ka o ningbungbaŋ zuɣu tɔ zaɣi sabila sabila. Niɣilingi yi be [[kom]] nira gbaagi o, di maa n kpe niɣiniɣi. Kamani zahima zaa ban be kom ni ni kuli nyɛ nimdi ka diri shɛm, lala ka niɣilinga gba nyɛ nimdi bee dibu ti daadama. [[Ninsalinima]] lahi mali niɣilinga gbaŋ n kuri bɛ bukaata nima, di zuɣu che ka shɛba yi gbaai lala zimbili ŋɔ bɛ shiri mi yihi o gbaŋ maa zaliya a ʒia.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Zahim]]
{{stub}}
7mk8fdvitv1nt03z6gcn34bd97ky8w1
43567
43566
2022-08-19T23:12:53Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Niɣilinli'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> nyɛla zahim bali shɛli. O kuli nyɛla [[zahim]] ka o ningbungbaŋ zuɣu tɔ zaɣi sabila sabila. Niɣilingi yi be [[kom]] nira gbaagi o, di maa n kpe niɣiniɣi. Kamani zahima zaa ban be kom ni ni kuli nyɛ nimdi ka [[bindirigu]] sham, lala ka niɣilinga gba nyɛ [[nimdi]] bee dibu ti daadama. [[Ninsalinima]] lahi mali niɣilinga gbaŋ n kuri bɛ bukaata nima, di zuɣu che ka shɛba yi gbaai lala zimbili ŋɔ bɛ shiri mi yihi o gbaŋ maa zaliya a ʒia.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Zahim]]
{{stub}}
ll6plgge39n45xl437b3g6hsy94q6yi
Dayuɣu
0
8816
43523
16106
2022-08-19T20:15:05Z
Jahinfo
544
Added text
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Dayuɣu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> Dayuɣu nyɛla moɣini binniɛŋ ŋun mali naba anahi ka o zuli nyolini ŋmaa niŋ zaɣi piɛlli. O ŋmani la sabili bee jangbariga ka lee galisi gari lala binniɛma ayi ŋɔ.Dayuɣu tɔɔ gorila yuŋ. Ka di bɛ viɛli dangbanli ni niri nyɛ dayuɣu ni gori wuntaŋ ni. Dayuɣu mali poham pam zaŋ chaŋ nyuya ni sima nim gbibu polo. Dayuɣu yi nyɛ sima bee nyuli, o kahirili mi niŋ o jiri bansi ni n-zaŋ kpe o voli ni ti soŋ. Lala sima bee nyuya ŋɔ ni tooi be voli ŋɔ n gari yuuni ka bɛ bili bee n saɣim.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
t76phfk1b5nq81pf0kz32487psdtbg3
43524
43523
2022-08-19T20:19:52Z
Jahinfo
544
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Dayuɣu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> Dayuɣu nyɛla moɣini binniɛŋ ŋun mali naba anahi ka o zuli nyolini ŋmaa niŋ zaɣi piɛlli. O ŋmani la sabili bee jangbariga ka lee galisi gari lala binniɛma ayi ŋɔ.Dayuɣu tɔɔ gorila yuŋ. Ka di bɛ viɛli dangbanli ni niri nyɛ dayuɣu ni gori wuntaŋ ni. Dayuɣu mali poham pam zaŋ chaŋ nyuya ni sima nim gbibu polo. Dayuɣu yi nyɛ sima bee nyuli, o kahirili mi niŋ o jiri bansi ni n-zaŋ kpe o voli ni ti soŋ. Lala sima bee nyuya ŋɔ ni tooi be voli ŋɔ n gari yuuni ka bɛ bili bee n saɣim. Dayuɣu yi waɣi bihi, lala bindira ŋɔ mini o biha ni bihim ka o yɛn zaŋ wumsi bihi ŋɔ ka bɛ gba ti saɣi bɛ zuɣu yim bo dibu.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
1b3nkjr1xlog9w7wgccb1wucpv1wkm0
43525
43524
2022-08-19T20:24:26Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Dayuɣu'''<ref>Naden, Tony. 2014. [https://www.webonary.org/dagbani/download/ ''Dagbani dictionary'']. Webonary.</ref> Dayuɣu nyɛla moɣini binniɛŋ ŋun mali naba anahi ka o zuli nyolini ŋmaa niŋ zaɣi piɛlli. O ŋmani la sabili bee jangbariga ka lee galisi gari lala [[binniɛma]] ayi ŋɔ.Dayuɣu tɔɔ gorila yuŋ. Ka di bɛ viɛli dangbanli ni niri nyɛ dayuɣu ni gori wuntaŋ ni. Dayuɣu mali poham pam zaŋ chaŋ nyuya ni sima nim gbibu polo. Dayuɣu yi nyɛ sima bee nyuli, o kahirili mi niŋ o jiri bansi ni n-zaŋ kpe o voli ni ti soŋ. Lala [[sima]] bee nyuya ŋɔ ni tooi be voli ŋɔ n gari yuuni ka bɛ bili bee n saɣim. Dayuɣu yi waɣi bihi, lala [[bindira]] ŋɔ mini o biha ni [[bihim]] ka o yɛn zaŋ wumsi [[bihi]] ŋɔ ka bɛ gba ti saɣi bɛ zuɣu yim bo dibu.
==Kundivihira==
<references/>
[[Pubu:Biŋkɔbigu]]
{{stub}}
mq6fcgby1r4bbcg57fvcj5ebhij3wht
Jiŋli
0
9692
43438
43315
2022-08-19T13:37:50Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{E-Class}}{{Databox}}
'''Jiŋli''' nyɛla luɣ'shɛli Musulnima ni laɣinda jɛmdi bɛ duuma [[Naawuni]]. A yi kpe jiŋli kam ni a ni nyɛ ka bɛ soŋ [[sona]] ka yarigili ka di tuhi viɛnyela ka be booni li safu nima. [[Alikuraan|Alikuraani]] nima n-ti tabili litaafi nima be jiŋli ni ka musulinima karindi li. A yi lahi kpe jiŋli ni a ni nyɛ me meei bee ka bɛ zaŋ tani bee taab n pirigi paɣaba jama polo ka che dabba gba polo. [[Afanima]] toondana ([[Limam]]) n zaani tooni n maliba jamdi Naawuni bee n puhiri jiŋli. Jiŋ puhiriba bee Jiŋ meriba yi meri jiŋli,
== Piligu ==
== Kundivihiri ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Adiini]]
jpyyyreb3nc77xd60ejx8m2j1mq831z
43439
43438
2022-08-19T13:41:02Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{E-Class}}{{Databox}}
'''Jiŋli''' nyɛla luɣ'shɛli Musulnima ni laɣinda jɛmdi bɛ duuma [[Naawuni]]. A yi kpe jiŋli kam ni a ni nyɛ ka bɛ soŋ [[sona]] ka yarigili ka di tuhi viɛnyela ka be booni li safu nima. [[Alikuraan|Alikuraani]] nima n-ti tabili litaafi nima be jiŋli ni ka musulinima karindi li. A yi lahi kpe jiŋli ni a ni nyɛ me meei bee ka bɛ zaŋ tani bee taab n pirigi paɣaba jama polo ka che dabba gba polo. [[Afanima]] toondana ([[Limam]]) n zaani tooni n maliba jamdi Naawuni bee n puhiri jiŋli. Jiŋ puhiriba bee Jiŋ meriba yi meri jiŋli, bɛ ziligiri la (lɔɣisirila ) di luɣishɛli bɛ
== Piligu ==
== Kundivihiri ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Adiini]]
2i9t04y5u7zia70nxa226edvp3fee2o
43440
43439
2022-08-19T13:42:16Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{E-Class}}{{Databox}}
'''Jiŋli''' nyɛla luɣ'shɛli Musulnima ni laɣinda jɛmdi bɛ duuma [[Naawuni]]. A yi kpe jiŋli kam ni a ni nyɛ ka bɛ soŋ [[sona]] ka yarigili ka di tuhi viɛnyela ka be booni li safu nima. [[Alikuraan|Alikuraani]] nima n-ti tabili litaafi nima be jiŋli ni ka musulinima karindi li. A yi lahi kpe jiŋli ni a ni nyɛ me meei bee ka bɛ zaŋ tani bee taab n pirigi paɣaba jama polo ka che dabba gba polo. [[Afanima]] toondana ([[Limam]]) n zaani tooni n maliba jamdi Naawuni bee n puhiri jiŋli. Jiŋ puhiriba bee Jiŋ meriba yi meri jiŋli, bɛ ziligiri la (lɔɣisirila ) di luɣishɛli bɛ nina ni kpari ka bɛ jamdi bɛ duuma Naawuni.
== Piligu ==
== Kundivihiri ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Adiini]]
gpbg7mq4j2vcyfdemman8aqudtmn518
43441
43440
2022-08-19T13:43:30Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{E-Class}}{{Databox}}
'''Jiŋli''' nyɛla luɣ'shɛli Musulnima ni laɣinda jɛmdi bɛ duuma [[Naawuni]]. A yi kpe jiŋli kam ni a ni nyɛ ka bɛ soŋ [[sona]] ka yarigili ka di tuhi viɛnyela ka be booni li safu nima. [[Alikuraan|Alikuraani]] nima n-ti tabili litaafi nima be jiŋli ni ka musulinima karindi li. A yi lahi kpe jiŋli ni a ni nyɛ me meei bee ka bɛ zaŋ tani bee taab n pirigi paɣaba jama polo ka che dabba gba polo. [[Afanima]] toondana ([[Limam]]) n zaani tooni n maliba jamdi Naawuni bee n puhiri jiŋli. Jiŋ puhiriba bee Jiŋ meriba yi meri jiŋli, bɛ ziligiri la (lɔɣisirila ) di luɣishɛli bɛ nina ni kpari ka bɛ jamdi bɛ duuma Naawuni. Bɛ booni lala lolɔɣisibu ŋɔ shee jiŋzuɣu.
== Piligu ==
== Kundivihiri ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Adiini]]
fs0vge0s85k355zfgp3y4xp4nex6wxs
43442
43441
2022-08-19T13:45:41Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{E-Class}}{{Databox}}
'''Jiŋli''' nyɛla luɣ'shɛli Musulnima ni laɣinda jɛmdi bɛ duuma [[Naawuni]]. A yi kpe jiŋli kam ni a ni nyɛ ka bɛ soŋ [[sona]] ka yarigili ka di tuhi viɛnyela ka be booni li safu nima. [[Alikuraan|Alikuraani]] nima n-ti tabili litaafi nima be jiŋli ni ka musulinima karindi li. A yi lahi kpe jiŋli ni a ni nyɛ me meei bee ka bɛ zaŋ tani bee taab n pirigi paɣaba jama polo ka che dabba gba polo. [[Afanima]] toondana ([[Limam]]) n zaani tooni n maliba jamdi Naawuni bee n puhiri jiŋli. Jiŋ puhiriba bee Jiŋ meriba yi meri jiŋli, bɛ ziligiri la (lɔɣisirila ) di luɣishɛli bɛ nina ni kpari ka bɛ jamdi bɛ duuma Naawuni. Bɛ booni lala lolɔɣisibu ŋɔ shee jiŋzuɣu. Bɛ yi me jiŋa pam ti naara bɛ meri la bin waɣinli zaɣi choo
== Piligu ==
== Kundivihiri ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Adiini]]
qmlnkw56ve4lopwe2zl8rwnjrt76fos
43443
43442
2022-08-19T13:47:40Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{E-Class}}{{Databox}}
'''Jiŋli''' nyɛla luɣ'shɛli Musulnima ni laɣinda jɛmdi bɛ duuma [[Naawuni]]. A yi kpe jiŋli kam ni a ni nyɛ ka bɛ soŋ [[sona]] ka yarigili ka di tuhi viɛnyela ka be booni li safu nima. [[Alikuraan|Alikuraani]] nima n-ti tabili litaafi nima be jiŋli ni ka musulinima karindi li. A yi lahi kpe jiŋli ni a ni nyɛ me meei bee ka bɛ zaŋ tani bee taab n pirigi paɣaba jama polo ka che dabba gba polo. [[Afanima]] toondana ([[Limam]]) n zaani tooni n maliba jamdi Naawuni bee n puhiri jiŋli. Jiŋ puhiriba bee Jiŋ meriba yi meri jiŋli, bɛ ziligiri la (lɔɣisirila ) di luɣishɛli bɛ nina ni kpari ka bɛ jamdi bɛ duuma Naawuni. Bɛ booni lala lolɔɣisibu ŋɔ shee jiŋzuɣu. Bɛ yi me jiŋa pam ti naara bɛ meri la bin waɣinli zaɣi choo n tam Jiŋ zuɣu ŋɔ shee ka pii yuli boli li ni "manaara".
== Piligu ==
== Kundivihiri ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Adiini]]
c2wrfhtbj1jesdpclf78orfsqwlh47a
43444
43443
2022-08-19T13:49:32Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{E-Class}}{{Databox}}
'''Jiŋli''' nyɛla luɣ'shɛli Musulnima ni laɣinda jɛmdi bɛ duuma [[Naawuni]]. A yi kpe jiŋli kam ni a ni nyɛ ka bɛ soŋ [[sona]] ka yarigili ka di tuhi viɛnyela ka be booni li safu nima. [[Alikuraan|Alikuraani]] nima n-ti tabili litaafi nima be jiŋli ni ka musulinima karindi li. A yi lahi kpe jiŋli ni a ni nyɛ me meei bee ka bɛ zaŋ tani bee taab n pirigi paɣaba jama polo ka che dabba gba polo. [[Afanima]] toondana ([[Limam]]) n zaani tooni n maliba jamdi Naawuni bee n puhiri jiŋli. Jiŋ puhiriba bee Jiŋ meriba yi meri jiŋli, bɛ ziligiri la (lɔɣisirila ) di luɣishɛli bɛ nina ni kpari ka bɛ jamdi bɛ duuma Naawuni. Bɛ booni lala lolɔɣisibu ŋɔ shee jiŋzuɣu. Bɛ yi me jiŋa pam ti naara bɛ meri la bin waɣinli zaɣi choo n tam Jiŋ zuɣu ŋɔ shee ka pii yuli boli li ni "manaara". Manaara ŋɔ naabu shee,bɛ lahi meri gɔli mini saŋmariga n tamdi di zuɣu.
== Piligu ==
== Kundivihiri ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Adiini]]
lbak0i0ymlaitj79fcevozqrjqa2nof
43445
43444
2022-08-19T13:52:04Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{E-Class}}{{Databox}}
'''Jiŋli''' nyɛla luɣ'shɛli Musulnima ni laɣinda jɛmdi bɛ duuma [[Naawuni]]. A yi kpe jiŋli kam ni a ni nyɛ ka bɛ soŋ [[sona]] ka yarigili ka di tuhi viɛnyela ka be booni li safu nima. [[Alikuraan|Alikuraani]] nima n-ti tabili litaafi nima be jiŋli ni ka musulinima karindi li. A yi lahi kpe jiŋli ni a ni nyɛ me meei bee ka bɛ zaŋ tani bee taab n pirigi paɣaba jama polo ka che dabba gba polo. [[Afanima]] toondana ([[Limam]]) n zaani tooni n maliba jamdi Naawuni bee n puhiri jiŋli. Jiŋ puhiriba bee Jiŋ meriba yi meri jiŋli, bɛ ziligiri la (lɔɣisirila ) di luɣishɛli bɛ [[nina]] ni kpari ka bɛ jamdi bɛ [[duuma Naawuni]]. Bɛ booni lala lolɔɣisibu ŋɔ shee [[jiŋ zuɣu]]. Bɛ yi me jiŋa pam ti naara bɛ meri la bin waɣinli zaɣi choo n tam Jiŋ zuɣu ŋɔ shee ka pii yuli boli li ni "manaara". Manaara ŋɔ naabu shee,bɛ lahi meri gɔli mini saŋmariga n tamdi di zuɣu.
== Piligu ==
== Kundivihiri ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Adiini]]
ruox77rwjj9nv5u6pmog53kia5nixqh
43446
43445
2022-08-19T13:53:35Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{E-Class}}{{Databox}}
'''Jiŋli''' nyɛla luɣ'shɛli Musulnima ni laɣinda jɛmdi bɛ duuma [[Naawuni]]. A yi kpe jiŋli kam ni a ni nyɛ ka bɛ soŋ [[sona]] ka yarigili ka di tuhi viɛnyela ka be booni li safu nima. [[Alikuraan|Alikuraani]] nima n-ti tabili litaafi nima be jiŋli ni ka musulinima karindi li. A yi lahi kpe jiŋli ni a ni nyɛ me meei bee ka bɛ zaŋ tani bee taab n pirigi paɣaba jama polo ka che dabba gba polo. [[Afanima]] toondana ([[Limam]]) n zaani tooni n maliba jamdi Naawuni bee n puhiri jiŋli. Jiŋ puhiriba bee Jiŋ meriba yi meri jiŋli, bɛ ziligiri la (lɔɣisirila ) di luɣishɛli bɛ [[nina]] ni kpari ka bɛ jamdi bɛ [[duuma Naawuni]]. Bɛ booni lala lolɔɣisibu ŋɔ shee [[jiŋ zuɣu]]. Bɛ yi me jiŋa pam ti naara bɛ meri la bin waɣinli zaɣi choo n tam Jiŋ zuɣu ŋɔ shee ka pii yuli boli li ni "manaara". Manaara ŋɔ naabu shee,bɛ lahi meri [[gɔli]] mini [[saŋmariga]] n tamdi di zuɣu.
== Piligu ==
== Kundivihiri ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Adiini]]
am08w7rm4digczh579xfu1h8i316rd3
43447
43446
2022-08-19T13:55:20Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{E-Class}}{{Databox}}
'''Jiŋli''' nyɛla luɣ'shɛli Musulnima ni laɣinda jɛmdi bɛ duuma [[Naawuni]]. A yi kpe jiŋli kam ni a ni nyɛ ka bɛ soŋ [[sona]] ka yarigili ka di tuhi viɛnyela ka be booni li safu nima. [[Alikuraan|Alikuraani]] nima n-ti tabili litaafi nima be jiŋli ni ka musulinima karindi li. A yi lahi kpe jiŋli ni a ni nyɛ me meei bee ka bɛ zaŋ tani bee taab n pirigi paɣaba jama polo ka che dabba gba polo. [[Afanima]] toondana ([[Limam]]) n zaani tooni n maliba jamdi Naawuni bee n puhiri jiŋli. Jiŋ puhiriba bee Jiŋ meriba yi meri jiŋli, bɛ ziligiri la (lɔɣisirila ) di luɣishɛli bɛ [[nina]] ni kpari ka bɛ jamdi bɛ [[duuma Naawuni]]. Bɛ booni lala lolɔɣisibu ŋɔ shee [[jiŋ zuɣu]]. Bɛ yi me jiŋa pam ti naara bɛ meri la bin waɣinli zaɣi choo n tam Jiŋ zuɣu ŋɔ shee ka pii yuli boli li ni "manaara". Manaara ŋɔ naabu shee,bɛ lahi meri [[gɔli]] mini [[saŋmariga]] n tamdi di zuɣu. Di zooya pam ka niri yi be haliya a ni tooi nyɛ jiŋli manaara ka baŋ jiŋli ni be luɣisheli polo.
== Piligu ==
== Kundivihiri ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Adiini]]
d0sqqoazy4s6lmugokc8q1hx64iebmq
Naa Abdulai Mahamadu
0
9737
43468
41231
2022-08-19T17:25:48Z
Jahinfo
544
M mali la bachi nima
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒini la o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n daa nyɛ ŋun yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din bɛ [[Tamali|Tamale]] ŋɔ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila paɣaba anahi ni bihi piiya ni ayi.
== O Piligu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
tcwiimcnhcwghuerw0xfvyid1zll85y
43469
43468
2022-08-19T17:30:18Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒini la o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n daa nyɛ ŋun yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din bɛ [[Tamali|Tamale]] ŋɔ saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
14tc5r8c27hqchxqcirdlyg4xidwfrr
43470
43469
2022-08-19T17:35:37Z
Jahinfo
544
Corrected a word
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒini la o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n daa nyɛ ŋun yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din bɛ [[Tamali|Tamale]] ŋɔ saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
j483aaoh0z97ealhn067tm9spka8l5t
43471
43470
2022-08-19T17:37:51Z
Alhaj Darajaati
22
Added sections
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒini la o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n daa nyɛ ŋun yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din bɛ [[Tamali|Tamale]] ŋɔ saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
== O Ba ==
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
tdtjgvkd5u7hgceac4thv8eiuphsumv
43475
43471
2022-08-19T17:54:11Z
Alhaj Darajaati
22
/* O Piligu */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒini la o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n daa nyɛ ŋun yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din bɛ [[Tamali|Tamale]] ŋɔ saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bia kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be Tamali. Yuun pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
0itvxw00an8nqn4048vqf2yto21r0n2
43477
43475
2022-08-19T17:55:01Z
Alhaj Darajaati
22
/* O Piligu */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒini la o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n daa nyɛ ŋun yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din bɛ [[Tamali|Tamale]] ŋɔ saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bia kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali]]. Yuun pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
0c2v43on0cy4pommexy8smeasmspqw8
43490
43477
2022-08-19T18:32:00Z
Yakubu Fadilatu
64
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] ŋɔ saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bia kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali]]. Yuun pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
4h6vqc1ccc4etamxuw56s2emdwheplp
43491
43490
2022-08-19T18:36:08Z
Yakubu Fadilatu
64
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bia kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali]]. Yuun pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
dc6ts0nmbq272kfg551z1yut753cflh
43492
43491
2022-08-19T18:37:21Z
Alhaj Darajaati
22
/* O Ba */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bia kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali]]. Yuun pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
jxu0ljtt1ymlkyjzmxckbnmb9se5xuc
43493
43492
2022-08-19T18:39:05Z
Yakubu Fadilatu
64
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
h1xaj8twllbxhbxpkkv9ptn8y7ocyb9
43494
43493
2022-08-19T18:40:35Z
Yakubu Fadilatu
64
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
89ieutwe457xmwc5zu7t7j3d7upp051
43495
43494
2022-08-19T18:43:01Z
Yakubu Fadilatu
64
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
bb6tgsonesh0tz7pdc33m860q9ts1b2
43500
43495
2022-08-19T18:49:42Z
Alhaj Darajaati
22
Added subsections
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bɛ daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
==== O Ba kpibu ====
===== O Ba kuli maalibu =====
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
7rddwljzgmu3g8p8tfwftrghleiuim6
43511
43500
2022-08-19T19:14:51Z
M.N. Dasaa
91
Corrected spelling
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
==== O Ba kpibu ====
===== O Ba kuli maalibu =====
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
ms2f1x2sgthmxavaxrm3wtelumb78ok
43515
43511
2022-08-19T19:30:42Z
Alhaj Darajaati
22
/* O Ba Nam dibu */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ " kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba".
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
===== O Ba kuli maalibu =====
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
3jcomhjno0ejkobw7g3qdw7uc93eqy3
43519
43515
2022-08-19T19:54:55Z
Alhaj Darajaati
22
Added sections
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ " kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba".
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
=== O Ba kuli maalibu ===
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
6l95so80pv6b221bfzfe7q0nyw2wlh8
43520
43519
2022-08-19T20:02:40Z
Alhaj Darajaati
22
Added subsections
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ " kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba".
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
=== O Ba kuli maalibu ===
=== O paɣiba ===
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
bxs4wdi1igfhj2hpil57nlb4mxg8uzh
43521
43520
2022-08-19T20:09:04Z
Alhaj Darajaati
22
/* O Ba kpibu */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ " kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba".
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
=== O paɣiba ===
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
0dvdu6vkvlrqsks66c9ki0dcqlh6i69
43522
43521
2022-08-19T20:10:52Z
Chenty Abdul-Rauf
1629
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bi daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ " kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba".
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
=== O paɣiba ===
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
q4g59uq3zl0epjor4x9v0qao2q2upjv
43538
43522
2022-08-19T21:55:24Z
Alhaj Darajaati
22
/* O Ba kuli maalibu */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bi daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ " kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba".
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
35rehdpyoqvbcgu7mtajdm0op0lytso
43539
43538
2022-08-19T22:11:00Z
Adam Kamaldeen
1825
N kpehila bachinima
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bi daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Na' so ŋun bɔri suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ " kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba".
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, n daa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Biɛlabiɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bɔri, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
otlbk9o4452a2urpdab0g94vqf0jxs6
43545
43539
2022-08-19T22:30:20Z
Alhassan Mohammed Awal
38
Add
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bi daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛ ni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Na' so ŋun bɔri suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ " kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba".
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, n daa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bɛ yihi o Nam ni, n ŋmari gbana n tiri Gɔbnanti ni o yihi o. Biɛlabiɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bɔri, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa simsi o Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
===O paɣiba===
===O Ba bihi===
== O Nam dibu ==
==O Makkah chendi==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
t1xg3lyutw5054ww2xa7xv0uq7j8h9m
43561
43545
2022-08-19T23:00:54Z
Alhaj Darajaati
22
/* O paɣiba */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Bi daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ " kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba".
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
bgwpvlmen473ae7qi4rb9kwcw6k53br
43574
43561
2022-08-19T23:27:53Z
ADAM SULEMANA SULEMANA
1888
Bi nyɛla din chiri yɛltɔɣa amaa di pa din wuhiri bɔbbigu Dagbani sabbu puuni.Be n n-yɛ din wuhiri bɔbbigu.
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ " kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba".
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
tvdyf94vp77q0tsph05c90n2tvajozc
43580
43574
2022-08-20T06:04:15Z
Sir Amugi
124
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
Daripaɣ'bi' mankaanu.
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
br0mfstdyti35zjp0vb9k102tpjy5u1
43581
43580
2022-08-20T06:04:56Z
Sir Amugi
124
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
nmgf4hk9ppzlljzhmo5tvrfoewnf145
43582
43581
2022-08-20T06:05:58Z
Sir Amugi
124
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
oiemdfrv5gliyj5kwm1z07trgp70sw1
43583
43582
2022-08-20T06:06:44Z
Sir Amugi
124
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
g5kbdp9s9yutuc1dtpl18cqy4u3gqjo
43584
43583
2022-08-20T06:09:02Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
7zaihoova4417dfmfb9ry020c8voqvc
43585
43584
2022-08-20T06:09:31Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
0v77ff4rx0hbyvl9fyo54fu288l7go6
43586
43585
2022-08-20T06:09:53Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
1w3ygfysjunnvv1jgng2dwgw3k7jo73
43587
43586
2022-08-20T06:10:16Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
h8w0g8e2wc48xqyo7w4ht2qnx27vm6j
43588
43587
2022-08-20T06:11:48Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
mtcz7rsx6xt3pi9g8l7zitq0258rjj3
43589
43588
2022-08-20T06:12:23Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
n2dmiztqfi3bf8uulyr0cppjgwe0awz
43590
43589
2022-08-20T06:14:03Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
iibmuhwi7x4imkgp93f51b8t7uhq3gv
43591
43590
2022-08-20T06:14:40Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
9jn6yj8ud26qw5byjvp6i061hgr0dv9
43592
43591
2022-08-20T06:15:12Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
duw9zaw64t42dv9jxvevvsq8d5z8hfw
43593
43592
2022-08-20T06:16:59Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
h1rz4g9cpbpow6ua7eilq6qqs6b5thj
43594
43593
2022-08-20T06:17:39Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
trlh316uf7y9ll94skljikytx05rw6x
43595
43594
2022-08-20T06:18:59Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
03tj4xh9f1d53vb2frz9jr5algqy7wk
43596
43595
2022-08-20T06:20:06Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
bfhqo0b0oild7cnwjisc8fis5imvdnl
43597
43596
2022-08-20T06:20:31Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
ew3jjoghvaqnth3fl8vu9pa1qwwytof
43598
43597
2022-08-20T06:21:07Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
b8a4ahtes30kgqf1bdy65qsyqa7gxrj
43599
43598
2022-08-20T06:22:44Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
q48zhxnz9wxbezk1ue4lx6li3artiv1
43600
43599
2022-08-20T06:23:24Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
8vgan51k8t724jnhump83i2143x12ej
43601
43600
2022-08-20T06:25:09Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
" kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
n1weyvx2xcwce8p46epvl8obh82t3lz
43604
43601
2022-08-20T06:26:19Z
Sir Amugi
124
/* O Ba Nam dibu */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
dmzygqlof6ai2nbsatk47zit2xajydm
43605
43604
2022-08-20T06:26:40Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
8uaawsevakeazgk4yetv5yzqnm1b03i
43609
43605
2022-08-20T06:28:18Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
q87yp76nz1q8mnx9qu1ir1al4206gds
43612
43609
2022-08-20T06:29:46Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sapkɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
0lw51yf3avi8bqqcirgh0p429nq5uhn
43615
43612
2022-08-20T06:30:35Z
Sir Amugi
124
/* O paɣiba */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
gh9qq3gvouf7z88r8joi4tbs1de5x32
43616
43615
2022-08-20T06:32:05Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
# Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
# Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
# Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
# Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
# Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
# Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
# Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
# Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
sk1r92etf73nwk8g3l1yf9af85saotz
43618
43616
2022-08-20T06:32:31Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
** Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
# Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
# Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
# Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
# Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
# Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
# Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
al4iagyqrizjilk3umo2yol9mlp7em5
43619
43618
2022-08-20T06:33:17Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
# Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
5h2ctue37klz2223i4ltmu9tedw0c03
43663
43619
2022-08-20T07:02:46Z
Sir Amugi
124
/* O daŋ */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla Gbewaa Secondary school din pa nyɛ Tamale Senior High school saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
pbmz8ysk32ffna4yma1nm7zfkz1aeed
43665
43663
2022-08-20T07:03:29Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] Zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba Zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
gskghp3msffpuvsb9kf5bgnkh9dwuz9
43668
43665
2022-08-20T07:04:38Z
Sir Amugi
124
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba Naa Abdulai ŋmarigɔŋ Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla Yaan-Naa ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, Dagbaŋ daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
qii90mo5t1g6ij3jptjon5smez8m6xv
43673
43668
2022-08-20T07:07:23Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
jvrd4e2vfi3wj32e0n2zos40ghzvj5x
43678
43673
2022-08-20T07:09:59Z
Sir Amugi
124
/* O kpibu */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla Council of State puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima jinaduu zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so Katini.
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Silimin goli August biɛɣ pia ni ayopoin yuuni 2022.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
9f3f98hjpkp11wqemwqbhnq4sywmp0h
43680
43678
2022-08-20T07:11:45Z
Jahinfo
544
/* O Ba Nam dibu */
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Silimin goli August biɛɣ pia ni ayopoin yuuni 2022.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
ienfhurok4en8xw5sikcdoigkzn2g8z
43683
43680
2022-08-20T07:12:48Z
Sir Amugi
124
Added a reference
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref>
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Silimin goli August biɛɣ pia ni ayopoin yuuni 2022.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
hn3l7tqhp634tk1yy0k51xy4xpll5fm
43687
43683
2022-08-20T07:14:50Z
Sir Amugi
124
Added a reference
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref>
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Silimin goli August biɛɣ pia ni ayopoin yuuni 2022.<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
dnvv57nszj3oj9dmt137nz51aznujj6
43698
43687
2022-08-20T07:19:49Z
Sir Amugi
124
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref>
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣ pia ni ayopoin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibti din bɛ Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la. <ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
ott9oxd2xa1saewwb3yywutpjwvoszi
43709
43698
2022-08-20T07:25:44Z
Sir Amugi
124
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref>
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣ pia ni ayopoin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibti din bɛ Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la. <ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
727f756jl8hgjestsb9oq52hnimfszi
43716
43709
2022-08-20T07:30:10Z
Sir Amugi
124
Added a reference
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018.<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref>
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣ pia ni ayopoin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibti din bɛ Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bi daa zaŋ o kuna n-ti soɣi Sambu din dali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
s8bl9yv11ize8fyeex2sqsvjklfe3ym
43722
43716
2022-08-20T07:32:36Z
Sir Amugi
124
Added a reference
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili n puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkugli:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣ pia ni ayopoin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibti din bɛ Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bi daa zaŋ o kuna n-ti soɣi Sambu din dali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
ksirp1x8qy1yjc514cqj83ra2hjzqdf
43759
43722
2022-08-20T08:51:07Z
Adam Kamaldeen
1825
N kpehila bachinima
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣ pia ni ayopoin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibti din bɛ Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bi daa zaŋ o kuna n-ti soɣi Sambu din dali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
g2b0gd8zlwy68zbvailo3bkvrmcac3p
43760
43759
2022-08-20T08:54:41Z
Adam Kamaldeen
1825
N kpehila bachinima
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
6grtafyuxshf65m8pyc2qlp5aeaf1z5
43761
43760
2022-08-20T08:56:26Z
Alhaj Darajaati
22
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla Miɛŋlana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
mq58lu0x5oqqqhgc2cgdxikny0hg1j8
43762
43761
2022-08-20T09:00:38Z
Alhaj Darajaati
22
Added a link
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Yaan-Naa]] ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
ptu4tznkm26o4fmzv00q4ihgaqfgd04
43763
43762
2022-08-20T09:03:45Z
Alhaj Darajaati
22
Added a link
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-nyɛ :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
tblblq4dx5hjdhnhkt9pec0f7ocqu7d
43765
43763
2022-08-20T09:15:12Z
Alhaj Darajaati
22
Added a link
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-ny :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
cm95wpxatgmih4wh5nmiu2womtom8hw
43766
43765
2022-08-20T09:17:06Z
Alhaj Darajaati
22
Added a link
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-ny :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
4tzzgit0jay3u2fh9davhx7c1dxovzs
43768
43766
2022-08-20T09:24:53Z
Alhaj Darajaati
22
Added a link
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-ny :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu<ref>{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref>
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
mfjh4jkqvztydbbtfjbyqt656hbgwex
43769
43768
2022-08-20T09:28:44Z
Alhaj Darajaati
22
Added a link
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-ny :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" />
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref>
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
7l3c5a3qgjehlx1yeuml1cdaf8oksdt
43770
43769
2022-08-20T09:29:50Z
Alhaj Darajaati
22
Added a reference
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-ny :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" />
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].<ref name=":0" />
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref>
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
ful6mfz0f9vnnql12p6dkkddl72dljn
43771
43770
2022-08-20T09:38:03Z
Alhassan Mohammed Awal
38
added a section
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-ny :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" />
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].<ref name=":0" />
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref>
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O HaƷi Niŋbu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
1uxpyjqt3yn1jd6bdbenrk0f0j2ogdw
43773
43771
2022-08-20T09:42:21Z
Alhaj Darajaati
22
Added a reference
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974 ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-ny :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" />
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].<ref name=":0" />
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref>
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O HaƷi Niŋbu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
6090os7kc3ya5didwvifskc5nzql39e
43774
43773
2022-08-20T09:43:52Z
Alhaj Darajaati
22
Added a reference
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-ny :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" />
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].<ref name=":0" />
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref>
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O HaƷi Niŋbu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
fmwjypzmc2nzmbmec7l518yxqnn75ut
43776
43774
2022-08-20T09:45:32Z
Alhaj Darajaati
22
Added a reference
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]] zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-ny :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" />
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].<ref name=":0" />
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref>
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O HaƷi Niŋbu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
oh33pqsxe9vjpjufj0fdolslpujk9yc
43778
43776
2022-08-20T09:48:46Z
Alhaj Darajaati
22
Added a reference
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-ny :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969 Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" />
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].<ref name=":0" />
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref>
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O HaƷi Niŋbu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
1ohrho1hxm5vswuzn0t22w1izdbkp6c
43779
43778
2022-08-20T09:59:32Z
Alhaj Darajaati
22
Added a reference
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Abdulai Mahamudu'''<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref> nyɛla [[Miɛŋ|Miɛŋ-]]<nowiki/>lana. O daa ʒinila o ba gbaŋ saha shɛli Naawuni ni daa bɔhi [[Yaa Naa Mahamudu Abdulai IV]]<ref>{{Cite web|last=Online|first=Peace FM|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai Funeral Starts Today|url=https://www.peacefmonline.com/pages/local/news/201812/370341.php|access-date=2022-08-20|website=Peacefmonline.com - Ghana news}}</ref> zuɣu, ka daa lɛbi Boliŋ-lana.O yuum-piiya ni anahi ni ka o daa ʒini gbaŋ maa. O nyɛla bidib'tuuli o ba bihi ni. Be daa dihi o la lala nam ŋɔ Alahari dali silimin gɔli March daba ata dali, yuuni 2019 (Sunday March 3, 2019)<ref>{{Cite web|date=2019-03-04|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu outdoored|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Mion-Lana-Abdulai-Mahamadu-outdoored-727862|access-date=2022-07-17|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>. Yaa Naa n-daa nyɛ ŋun daa yɛli o kparigu ŋɔ Gbewaa yili. O daa chani la [[SDA primary]] shikuru din be [[Tamali|Tamale]] saha shɛli [[Nawuni|Naawuni]] ni daa bɔhi o ba zuɣu.
Saha ŋɔ Miɛŋlana malila [[paɣaba]] anahi ni [[bihi]] piiya ni ayi.
== O Piligu ==
O nyɛla Yaan-Naa Mahamadu IV bi'kpɛma. Yuuni 1974<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> ka bɛ dɔɣi o, ka o daa chaŋ SDA primary school din be [[Tamali|Tamale.]]Yuun'pia ni anahi ni ka o lɛbi Boliŋ-lana bɛ ni daa zaŋ o ba sɔɣi katini duu.
== O Ba ==
O ba n-daa nyɛ Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV, bɛ dɔɣila o ba silimiin-goli March, yuuni 1949 nti o ba Naa Abdulai III ( ŋmarigɔŋ). Naa Mahamadu daa chaŋla [[Gbewaa Secondary school]] din pa nyɛ [[Tamale Senior High School|Tamale Senior High school]] saha ŋɔ, o daa bela kariŋ zɔŋ duri ayi ( SSS 2) ka o ba kpi.
=== O Ba Nam dibu ===
Naa Abdulai Mahamadu ba daa lɛbila o yaba [[Naa Abdulai ŋmarigɔŋ]] Gbaŋ-lana nti Dagbaŋ yuuni 1967. Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ʒini la Yani gbana zuɣu silimiin-goli September biɛɣu pia ni ata, yuuni 1969. O nyɛla [[Ndan Yaa Naa]]
ŋun pahiri pihita ni anu Dagbaŋ bɛni daa zaŋ o kpehi Katini duu n yina. Taarihi wuhiya ni o daa nyɛla Naa so ŋun bori suhudoo, suɣulo-lana, o Nam salima n-ny :
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba" "Daripaɣ'bi' mankaanu" "ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu " "Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu " " Buɣim datei baɣa ni gɔyuunsilan ni"
O Nam dibu saha, [[Dagbaŋ]] daa niŋ abaraka ni taɣiri suŋ o tuuli yuma anu nam ni. O daa nyɛla [[Council of State]] puuni yino silimiin-goli September yuuni 1969<ref>{{Cite web|title=‘This an extremely difficult situation’ – Akufo-Addo on death of Yaa Naa’s heir apparent|url=https://www.modernghana.com/news/1178255/this-an-extremely-difficult-situation-akufo.html|access-date=2022-08-20|website=Modern Ghana|language=en}}</ref> Ghana, ndaa lɛbi Nanima [[jinaduu]] zuɣulana Tudu yaɣili ( President of Northern Regional House of Chiefs) silimiin-goli May, yuuni 1970.<ref name=":0" />
Taarihi wuhiya ni di daa ŋmanila din dɛima ka o dimnima yiɣisi zani ni bi yihi o Nam ni, n ŋmari gbana ntiri Gɔbnanti ni o yihi o. Bɛla bɛla ka nyaan yibo mini noli naabu kpaŋsi. Silimiin-goli April biɛɣu pishi ni ata dali, yuuni 1974, ka lahabali wuligi gili Dagbaŋ zaa ni bi yihi Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV Nam ni ka di pala kali soli zuɣu, amaa Acheampong Gɔbnanti yaa.
==== O Ba kpibu ====
Silimiin-goli October biɛɣu pia ni anu dali, yuuni 1988, ka kom bori, Naa Mahamadu Abdulai IV zaŋ o nuu dihi buɣatiŋa. Silimiin-goli October biɛɣu pia ni ayopɔin dali yuuni 1988 ka bɛ daa sim so [[Katini]].<ref name=":0" />
=== O Ba kuli maalibu ===
Bɛ daa maali la o ba kuli silimiin-goli December biɛɣu pia ni anahi hali ti gbaai Silimiin-goli December biɛɣu pishi anii yuuni 2018<ref>{{Cite web|last=MyNewsGH|date=2018-12-12|title=Farouk Aliu Mahama makes huge donation towards funeral rites of Ya-Naa Mahamadu Abdulai|url=https://www.mynewsgh.com/farouk-aliu-mahama-makes-huge-donation-towards-funeral-rites-of-ya-naa-mahamadu-abdulai/|access-date=2022-08-20|website=MyNewsGh|language=en-US}}</ref><ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>.
=== O paɣiba ===
Naa Mahamadu Abdulai IV daa mali la paɣiba pia ni anu , yuya n-nyɛ;
# Gbanzaliŋ
# Galibaŋ
# Koyibiga<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
# Pariwaa
# Gasinaba
# Yibilana
# Batamgali
# Balchisu Limam
# Azara Sakpɛɣu
# Fati Sunsɔŋ
# Zuweira
# Aramatu
# Azara Bimbila
# Safiatu
# Rahinatu<ref>{{Cite web|date=2018-12-28|title=Yaa-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://www.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|access-date=2022-08-20|website=GhanaWeb|language=en}}</ref>
=== O Ba bihi ===
Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV daa ŋmalgi mi ka chɛ bihi pia ni anahi, bɛ yuya n doya ŋɔ ;
# Abdulai Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Alhassan Mahamadu
# Yakubu Mahamadu
# Abdulai Mahamadu
# Sulemana Mahamadu<ref name=":0">{{Cite web|last=Naatogmah|first=Abdul Karim|date=Friday 28th December, 2018|title=Yaan-Naa Mahamadu Abdulai IV funeral rites climaxed|url=https://mobile.ghanaweb.com/GhanaHomePage/NewsArchive/Yaa-Naa-Mahamadu-Abdulai-IV-funeral-rites-climaxed-711694|url-status=live|access-date=Saturday 20th August, 2022|website=GhanaWeb}}</ref>
# Suɣiri Mahamadu
# Samata Mahamadu
# Fati Mahamadu
# Zenabu Mahamadu
# Mariama Mahamadu
# Awabu Mahamadu
== O Nam dibu ==
Bi daa dihi o mi Miɔŋlana silimin goli March dabaata yuuni 2019. Ka di nyɛla [[Gariba II|Naa Gariba II]] n-dihi o li.
== O HaƷi Niŋbu ==
== O daŋ ==
* Naa Yakubu Nantoo
" Nantoo che biɛm ka mɔha gari kɔbiga"
" balim balim,kɔligu ku chei yom"
" Ninvuɣ'yino ku bahi mɔni"
" Ninvuɣ'yino mi ku pa tantani"
* Naa Yakubu Nantoo n-daa dɔɣi Naa Ablai Naɣbiɛɣu ( Naa Abudu I)
" kambɔŋ dapuli Zaɣili kambɔŋ ʒibu, ka dabala ʒiri kambɔŋ bɔbili"
"Gbungburima laɣim kɔbiga ku luhi ŋandaa"
"Tiyɔɣu galim ʒiɛriga, ʒiɛriga biɛm zuɣu"
* Naa Ablai Naɣbiɛɣu n-dɔɣi Naa Alaasan Tipariga.
"Pakurugu bia"
" Tampima dundɔŋ ku zo saa"
"Zahim taaila kuliga, ka chinchɛnsi wolim je"
"o daa zaŋla o mayili m puhiri jiŋli, ka naanyi zaŋ o ba yili n di Nam"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Aburu Sataŋkuɣili:
"Zagbaŋ Sanatu bia"
" Ʒiri doori baŋa, yɛlimaŋli lan' bini "
"Jɛrigu yɛli ni di yɛn niŋ, di yɛn niŋ ka nyin kpe ya?"
* Naa Alaasan Tipariga n-dɔɣi Naa Mahanmaŋ bila:
"Zambalan' dim kurugu, ka o nyina kabi niŋ kurugu ni"
"Suɣulo bin din gbamda ku kpalim soli"
"Kom dirila Saalan bia"
"Satim mi ku nyuui kuliga"
"Piɛri kɔbiga siɣiri kuliga, ka yu'bil kari kari na n-ti deei nasara".
* Naa Mahanmaŋ bila n-dɔɣi Naa Ablai ŋmarugɔŋ:
"Saa paɣa bia - Alizini"
"Bɛ daa yi bɔl'o tiŋa, o saɣirila saa zuɣu, ka bɛ ti bɔl'o saa zuɣu ka o saɣi tiŋa"
"Ninsalinim di bɔri Naawuni nyabu, bɛ mi kutooi"
* Naa Ablai ŋmarugɔŋ n-dɔɣi o ba Naa Mahamadu:
"kuli noli din vɛila, ni laɣim nyuriba"
"Daripaɣ'bi' mankaanu"
"ŋun yaaŋa yɛlimma ku kpabi Mankaanu "
"Chi ku bi ka lahi niŋ wurugu "
" Buɣim datei baɣa ni goyuunsilan ni"
* Ka Nawuni yiko ka Naa Mahamadu dɔɣi, Miɔŋlan Ablai
" Binchɛra so gali".
Shɛli di kani n-diri Naa.
Amaa o saha n daa paai.
Naawuni malimi tiŋ' ka Naa dɔni.
== O kpibu ==
Naa Abdulai Mahamadu daa kpila<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Alaaba Silimin goli August biɛɣu pia ni ayopɔin yuuni 2022 Korle-Bu<ref>{{Cite web|date=2022-08-17|title=Heir apparent to Yaa Naa Mahama Abubakari Mahama II passes on - MyJoyOnline.com|url=https://www.myjoyonline.com/heir-apparent-to-yaa-naa-mahama-abubakari-mahama-ii-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=www.myjoyonline.com|language=en-US}}</ref> Ashibiti din be Ankara maa din daa niŋ ka o nyɛ yuun pihinu ayi ka la<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Mion-Lana Abdulai Mahamadu passes on|url=https://gna.org.gh/2022/08/mion-lana-abdulai-mahamadu-passes-on/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>. Ka bɛ daa zaŋ o kuna n-ti sɔɣi Sambu dindali maa yuŋ<ref>{{Cite web|last=GNA|date=2022-08-18|title=Late Mion-Lana was a unifier - Tributes|url=https://gna.org.gh/2022/08/late-mion-lana-was-a-unifier-tributes/|access-date=2022-08-20|website=Ghana News Agency|language=en-US}}</ref>.
== Kundivihira ==
{{Reflist}}
[[Pubu:Doo]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
[[Pubu:Nanima]]
[[Pubu:Ninsala ŋun na be o nyɛvuli ni]]
9jan5cf9zv49q0lprfbyfhq0avxl9j4
Ŋun su:Jahinfo
2
9767
43568
16068
2022-08-19T23:17:16Z
Jahinfo
544
M pahi la lahabali
wikitext
text/x-wiki
N NI NYƐ SƆ;
Mani n-nyɛ Abdulai Yussif Jahinfo. Ka n yina Voggu Tring. N nyɛla shikuru bila ŋun na bori baŋsim.
qi3pv49fsjl7hvmm088ylp764ydp8eq
Shikuru
0
9799
43793
39578
2022-08-20T11:16:28Z
Jahinfo
544
Added section
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
shikuru nyɛla baŋsim bɔhimbu shee.
== Shikuru daanfaani nima ==
== Taarihi ==
== Kundivihira ==
[[Pubu:Shikuru]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
52p3k71ief79l4jtfrdglrtrt6ait7c
43794
43793
2022-08-20T11:19:30Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
shikuru nyɛla baŋsim bɔhimbu shee.
== Shikuru daanfaani nima ==
Shikuru nyɛla din mali anfaani pam. Di shaŋa n nyɛ, di yɛligiri baŋsim ti tinsini,ka tahiri ni neesim na.
== Taarihi ==
== Kundivihira ==
[[Pubu:Shikuru]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
e14gonejrsm39heehmiv76m9utwjp50
43795
43794
2022-08-20T11:22:53Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
shikuru nyɛla baŋsim bɔhimbu shee.
== Shikuru daanfaani nima ==
Shikuru nyɛla din mali anfaani pam. Di shaŋa n nyɛ, di yɛligiri baŋsim ti tinsini,ka tahiri ni neesim na. Shikuru lahi nyɛla sɔ sheli din wumsiri bihi mini karimba nima tamdi sɔ suŋ zuɣu.
== Taarihi ==
== Kundivihira ==
[[Pubu:Shikuru]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
a7kft2pv7ninbzos0gzpaxu3f1ojplx
43796
43795
2022-08-20T11:27:16Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
shikuru nyɛla baŋsim bɔhimbu shee.
== Shikuru daanfaani nima ==
Shikuru nyɛla din mali anfaani pam. Di shaŋa n nyɛ, di yɛligiri baŋsim ti tinsini,ka tahiri ni neesim na. Shikuru lahi nyɛla sɔ sheli din wumsiri bihi mini karimba nima tamdi sɔ suŋ zuɣu. Shikuru bohambu ni tooi lahi nyɛ ariziki bɔbu ti daada.Shɛhira,nira yi chaŋ shikuru ti lebi karachi,kamani chiicha,dɔɣite ti tabili awuraba nima nyɛla ban deeri yori gɔli yi kpi.
== Taarihi ==
== Kundivihira ==
[[Pubu:Shikuru]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
4vcnv8d79cc4m9duxu7xar25eqimr0w
Yili
0
10891
43752
39752
2022-08-20T08:16:08Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Yili''' nyɛla du' shɛŋa bɛ ni mɛ ka niriba be di puuni<ref>{{Cite web|title=house|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/house|access-date=2021-11-21|website=dictionary.cambridge.org|language=en}}</ref>. Ka niriba ko n be yilini.
== Ya balibu ==
Ya balibu zooya pam di shɛŋa n-nyɛ;
# Du gansi ya
# Jarambisa ya
#Dundɔŋ kara ya
#Self container
#Apartments<ref>{{Cite web|title=35 Different Types of Houses (with Photos) - Home Stratosphere|url=https://www.homestratosphere.com/types-of-houses/|access-date=2021-11-21|website=www.homestratosphere.com}}</ref>
== Di mɛbu ==
== Di daa anfaani ==
== Kundivihira ==
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
ly5qrep9xelrb0bey9prr7yid2bcbfr
43753
43752
2022-08-20T08:18:21Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Yili''' nyɛla du' shɛŋa bɛ ni mɛ ka niriba be di puuni<ref>{{Cite web|title=house|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/house|access-date=2021-11-21|website=dictionary.cambridge.org|language=en}}</ref>. Ka niriba ko n be yilini. Ninsalinima mali du shɛŋa bɛ yinsi puuni ka di nyɛla bɛ pu zuri ka bɛ mali zaani din ni.
== Ya balibu ==
Ya balibu zooya pam di shɛŋa n-nyɛ;
# Du gansi ya
# Jarambisa ya
#Dundɔŋ kara ya
#Self container
#Apartments<ref>{{Cite web|title=35 Different Types of Houses (with Photos) - Home Stratosphere|url=https://www.homestratosphere.com/types-of-houses/|access-date=2021-11-21|website=www.homestratosphere.com}}</ref>
== Di mɛbu ==
== Di daa anfaani ==
== Kundivihira ==
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
eqtdqgd027ib2bdo6gtf8zafj9eojn2
43754
43753
2022-08-20T08:20:02Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Yili''' nyɛla du' shɛŋa bɛ ni mɛ ka niriba be di puuni<ref>{{Cite web|title=house|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/house|access-date=2021-11-21|website=dictionary.cambridge.org|language=en}}</ref>. Ka niriba ko n be yilini. Ninsalinima mali du shɛŋa bɛ yinsi puuni ka di nyɛla bɛ pu zuri ka bɛ mali zaani din ni. Du shɛŋa gba ni tooi beni ka di nyɛla binniɛn shɛba bɛ ni wumsiri gba biɛhigu sheei n bala.
== Ya balibu ==
Ya balibu zooya pam di shɛŋa n-nyɛ;
# Du gansi ya
# Jarambisa ya
#Dundɔŋ kara ya
#Self container
#Apartments<ref>{{Cite web|title=35 Different Types of Houses (with Photos) - Home Stratosphere|url=https://www.homestratosphere.com/types-of-houses/|access-date=2021-11-21|website=www.homestratosphere.com}}</ref>
== Di mɛbu ==
== Di daa anfaani ==
== Kundivihira ==
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
hraqd0iyc3svcdazczq28by0wueal65
43755
43754
2022-08-20T08:23:07Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Yili''' nyɛla du' shɛŋa bɛ ni mɛ ka niriba be di puuni<ref>{{Cite web|title=house|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/house|access-date=2021-11-21|website=dictionary.cambridge.org|language=en}}</ref>. Ka niriba ko n be yilini. Ninsalinima mali du shɛŋa bɛ yinsi puuni ka di nyɛla bɛ pu zuri ka bɛ mali zaani din ni. Du shɛŋa gba ni tooi beni ka di nyɛla binniɛn shɛba bɛ ni wumsiri gba biɛhigu sheei n bala. Binniɛma ban be yili ni shɛba n nyɛ,nohi,piɛri,buhi,gbunyari,tɔlotɔlo nima ni ban pahi pahi.
== Ya balibu ==
Ya balibu zooya pam di shɛŋa n-nyɛ;
# Du gansi ya
# Jarambisa ya
#Dundɔŋ kara ya
#Self container
#Apartments<ref>{{Cite web|title=35 Different Types of Houses (with Photos) - Home Stratosphere|url=https://www.homestratosphere.com/types-of-houses/|access-date=2021-11-21|website=www.homestratosphere.com}}</ref>
== Di mɛbu ==
== Di daa anfaani ==
== Kundivihira ==
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
tprbjrc72t7v12yovlcxe69l5xdoib0
43756
43755
2022-08-20T08:31:11Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Yili''' nyɛla du' shɛŋa bɛ ni mɛ ka niriba be di puuni<ref>{{Cite web|title=house|url=https://dictionary.cambridge.org/dictionary/english/house|access-date=2021-11-21|website=dictionary.cambridge.org|language=en}}</ref>. Ka niriba ko n be yilini. [[Ninsalinima]] mali du shɛŋa bɛ yinsi puuni ka di nyɛla bɛ pu zuri ka bɛ mali zaani din ni. Du shɛŋa gba ni tooi beni ka di nyɛla binniɛn shɛba bɛ ni wumsiri gba biɛhigu sheei n bala. [[Binniɛma]] ban be yili ni shɛba n nyɛ,nohi,piɛri,buhi,gbunyari,tɔlotɔlo nima ni ban pahi pahi.
== Ya balibu ==
Ya balibu zooya pam di shɛŋa n-nyɛ;
# Du gansi ya
# Jarambisa ya
#Dundɔŋ kara ya
#Self container
#Apartments<ref>{{Cite web|title=35 Different Types of Houses (with Photos) - Home Stratosphere|url=https://www.homestratosphere.com/types-of-houses/|access-date=2021-11-21|website=www.homestratosphere.com}}</ref>
== Di mɛbu ==
== Di daa anfaani ==
== Kundivihira ==
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
dbenu3udbchbwa6m4rcc0wpe5oxcvmt
Jangbariga
0
11605
43448
36022
2022-08-19T14:00:57Z
Jahinfo
544
Correction of spellings
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Jangbariga'''<ref>{{Cite book|last=Piers|first=Helen|url=https://books.google.com.gh/books?id=Wc08PQAACAAJ&dq=mouse&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj4jJnIo6L1AhVS5eAKHX2JCIYQ6AF6BAgIEAE|title=The Mouse Book|date=1979|publisher=Methuen Children's Books|isbn=978-0-416-87310-8|language=en}}</ref> nyɛla bin neen' so ŋun be mɔɣu ni ka lahi be yiŋa. O nyɛla ŋun mali tuun' biɛri pam,o yi be a biɛhigu shee o ŋubiri saɣindi a kundunima, alagpielga gba, o ni tooi gubli, hali ʒiɛri ʒiɛri, o saɣindili. Jangbariga nyɛla tuunbiɛrilana. Jangbariga nyɛla binneen so ŋun be ka sabili.<ref>{{Cite journal|last=Meerburg|first=Bastiaan G.|last2=Singleton|first2=Grant R.|last3=Leirs|first3=Herwig|date=2009|title=The Year of the Rat ends—time to fight hunger!|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/ps.1718|journal=Pest Management Science|language=en|volume=65|issue=4|pages=351–352|doi=10.1002/ps.1718|issn=1526-4998}}</ref>
== Balibu ==
Jangbarisi balibu zooya. bɛ shɛba n-nyɛ:
== Kundivihira ==
[[Pubu: Lahabaya zaa]]
30777m68pgar1exfwannu9ktba3oorr
43449
43448
2022-08-19T14:02:14Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Jangbariga'''<ref>{{Cite book|last=Piers|first=Helen|url=https://books.google.com.gh/books?id=Wc08PQAACAAJ&dq=mouse&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj4jJnIo6L1AhVS5eAKHX2JCIYQ6AF6BAgIEAE|title=The Mouse Book|date=1979|publisher=Methuen Children's Books|isbn=978-0-416-87310-8|language=en}}</ref> nyɛla bin neen' so ŋun be mɔɣu ni ka lahi be yiŋa. O nyɛla ŋun mali tuun' biɛri pam,o yi be a biɛhigu shee o ŋubiri saɣindi a kundunima, alagpielga gba, o ni tooi gubli, hali ʒiɛri ʒiɛri, o saɣindili. Jangbariga nyɛla tuunbiɛrilana. Jangbariga nyɛla binneen so ŋun be ka sabili.<ref>{{Cite journal|last=Meerburg|first=Bastiaan G.|last2=Singleton|first2=Grant R.|last3=Leirs|first3=Herwig|date=2009|title=The Year of the Rat ends—time to fight hunger!|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/ps.1718|journal=Pest Management Science|language=en|volume=65|issue=4|pages=351–352|doi=10.1002/ps.1718|issn=1526-4998}}</ref> Jangbariga ni tooi zooi ka o solɔɣiri luɣi shɛŋa yiŋa n nyɛ;
== Balibu ==
Jangbarisi balibu zooya. bɛ shɛba n-nyɛ:
== Kundivihira ==
[[Pubu: Lahabaya zaa]]
a946auhl7m2ffz05f84u23vh2urhk3x
43450
43449
2022-08-19T14:04:19Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}}
'''Jangbariga'''<ref>{{Cite book|last=Piers|first=Helen|url=https://books.google.com.gh/books?id=Wc08PQAACAAJ&dq=mouse&hl=en&sa=X&ved=2ahUKEwj4jJnIo6L1AhVS5eAKHX2JCIYQ6AF6BAgIEAE|title=The Mouse Book|date=1979|publisher=Methuen Children's Books|isbn=978-0-416-87310-8|language=en}}</ref> nyɛla bin neen' so ŋun be mɔɣu ni ka lahi be yiŋa. O nyɛla ŋun mali tuun' biɛri pam,o yi be a biɛhigu shee o ŋubiri saɣindi a kundunima, alagpielga gba, o ni tooi gubli, hali ʒiɛri ʒiɛri, o saɣindili. Jangbariga nyɛla tuunbiɛrilana. Jangbariga nyɛla binneen so ŋun be ka sabili.<ref>{{Cite journal|last=Meerburg|first=Bastiaan G.|last2=Singleton|first2=Grant R.|last3=Leirs|first3=Herwig|date=2009|title=The Year of the Rat ends—time to fight hunger!|url=https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/ps.1718|journal=Pest Management Science|language=en|volume=65|issue=4|pages=351–352|doi=10.1002/ps.1718|issn=1526-4998}}</ref> Jangbariga ni tooi zooi ka o solɔɣiri luɣi shɛŋa yiŋa n nyɛ; mopili mɔri ni, papu nima ni,adaka nima ni, ni zimsim ni tooi be luɣishɛŋa.
== Balibu ==
Jangbarisi balibu zooya. bɛ shɛba n-nyɛ:
== Kundivihira ==
[[Pubu: Lahabaya zaa]]
hhqk9u4oycsn5v8mnxtuyf2xrbmzprb
Kuliga
0
11992
43436
43435
2022-08-19T12:30:04Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
'''Kuliga''' nyɛla bɔɣili din galisi ka yɛli ma ka [[Kombordo|kom]] dooni di puuni ka [[daadama]] nima ŋɔŋdi li ti kuri bɛ [[bukaata]]. Kuliga ni mali binniɛma pam. Vihigu wuhiya ni koma ni ka [[binniɛma]] galisi nyaŋ [[duniya]] luɣili kam. Kom ni binniɛma ŋɔ shɛb' n-nyɛ,[[zahama]], waɣiri, kpakpiya,meensi,ŋamli ni jaatɔleele. Kuliga bukaata nim zooya pam. Di bukaata nima maa shɛŋa n nyɛ; binkobiri ban gori yiŋa ni moɣuni zaa nyɛri kom nyuri din ni,di soŋdi [[ninsalinima]] ni tandi mebu,kpatoonsi gbahiri zahama ni binniɛn shɛb' daadam ni dira. Yɛlim shɛli [[paɣaba]] ni mali duɣiri la gba nyɛla din yirina kuli shɛŋa ni. Kulig' ni mali bukaata shɛŋa ŋɔ nyaaŋa di lahi mali barina nima. [[Barina]] nima ŋɔ shɛŋa n nyɛ; Kuliga kom ni tooi di nira,di mi ni tooi lahi chee n kpe niriba puri n saɣim pu zuri. Kuliga din do [[sɔli]] ni gba mi ni tooi kpe kom n yaɣi, ka di zuɣu tooi mɔŋ so chandiba ni garibu. Kuliga shɛhira nima shɛŋa nyɛ,
[[Pubu:Kom]]
g5pdaz8a0gryugoiftjbxunne41ob92
43437
43436
2022-08-19T12:32:06Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Kuliga''' nyɛla bɔɣili din galisi ka yɛli ma ka [[Kombordo|kom]] dooni di puuni ka [[daadama]] nima ŋɔŋdi li ti kuri bɛ [[bukaata]]. Kuliga ni mali binniɛma pam. Vihigu wuhiya ni koma ni ka [[binniɛma]] galisi nyaŋ [[duniya]] luɣili kam. Kom ni binniɛma ŋɔ shɛb' n-nyɛ,[[zahama]], waɣiri, kpakpiya,meensi,ŋamli ni jaatɔleele. Kuliga bukaata nim zooya pam. Di bukaata nima maa shɛŋa n nyɛ; binkobiri ban gori yiŋa ni moɣuni zaa nyɛri kom nyuri din ni,di soŋdi [[ninsalinima]] ni tandi mebu,kpatoonsi gbahiri zahama ni binniɛn shɛb' daadam ni dira. Yɛlim shɛli [[paɣaba]] ni mali duɣiri la gba nyɛla din yirina kuli shɛŋa ni. Kulig' ni mali bukaata shɛŋa ŋɔ nyaaŋa di lahi mali barina nima. [[Barina]] nima ŋɔ shɛŋa n nyɛ; Kuliga kom ni tooi di nira,di mi ni tooi lahi chee n kpe niriba puri n saɣim pu zuri. Kuliga din do [[sɔli]] ni gba mi ni tooi kpe kom n yaɣi, ka di zuɣu tooi mɔŋ so chandiba ni garibu. Kuliga shɛhira nima shɛŋa nyɛ,butaan moɣili,nawun' moɣili.
[[Pubu:Kom]]
ckhq7a94bgcdczx7it1hko46o4cbglz
Dagbaŋ Nama Dunnoya Piligu
0
12142
43497
41021
2022-08-19T18:47:31Z
Adam Kamaldeen
1825
N kpehila bachinima
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
{{E-Class}]
'''Yani''' dunoya yibu nyɛla daantali kpeeni n-ti Dagbaŋ taarihi. Di nyɛla piligu mini din dɔɣi pumpoŋɔ na gadama ni Yani mobu Dagbaŋ. Zaŋ gbaai [[Naa Gbewaa]], Yani nam maa zani mi n-ti Yaanabihi di mi daa zooya ka ban kpaɣiri bori nam maa mali yɛmbinbiɛri n diri Yani gbana. Ma bihi yiɣisi tuhiri taba tɔbu ni din yɛn che ka bɛ paai bɛ ba yili dama dini nyɛ Yaanabihi kam suhugu. Yaanabihi bahigu n di Yani gbana ni kinkansi ni ninvuɣu kuli n daa nyɛ [[Naa Yakubu Nantoo|Naa Yakubu I]]( Yakubu Nantoo) yuuni 1799-1839. Naa Suman Zoli nam dibu yuuni 1778-1799. Yɛlizoli Lan' Laɣifu daa niŋ la kpaŋmaŋ' ni o sɔŋ o ŋahiba ŋun daa na diri Miɛŋ ni o nya Yani. [[Yɛlizoli lana Laɣifu]] mini Naa Yakubu Nantoo daa laɣim la tɔb' bihi ka bi daa libigi liri Naa Suman Zoli, n nyaŋ o tɔbu bihi ka ku [[Yaan-Naa Suman Zoli]]. Ka Miɛŋ lana Yakubu di Yani gbana ka o nam yuli nyɛ Yaan-Naa Yakubu I, ka o di hali ti paɣi Naawuni yuuni 1839. Naa Yakubu I bihi n daa nyɛ [[Naa Abdulai Mahamadu|Naa Abdulai]] ( Abudu yili) ni Naa Andani ( Andani yili).
Naa Yakubu I nam saha, o ŋahiŋga Yɛlizoli lana Laɣifu daa yiɣisimi ni yaa dini daa che ka o di Nama awɔi. Nam shɛŋa o ni daa fa n di n-nyɛ [[Zabzugu]], [[Gbungbalaga|Gbungbaliga]], Taɣinamo, [[Nakpachia]], [[Kɔrili|Korili]], Kunkoŋ, [[Dimong|Demoŋ]], mini Chim. Naa Yakubu I bihi ŋun be tooni Abdulai, Andani ni Mahami mali dabiɛm ni Yɛlizoli Lana Laɣifu nyɔri yaa pam kani tooi fa Yani di yi ti niŋ ka bɛ ba kani.
Naa Yakubu I bihi ŋun daa gari tooni Abdulai, Andani ni Mahami daa mali la dabiɛm ni Yelizoli Lana Laɣifu ni nyari yaa sham maa, o ni tooi ti fa Yani di bɛ ba yi kpi. Di mini Yelizoli Lana Laɣifu ku nyɛ paɣabia ka Dagbaŋ kali soli o bi diri Yani.
Saha shɛli Yaanabihi ŋɔ ni bɔri ni bɛ ku Yelizoli Lana Laɣifu ŋun daa nyɛ barina n-ti ba ni kana din niŋ ka Yaa-Naa Yakubu I zuɣu dam.
Yelizoli Lana Laɣifu ni wum o ŋahiba barigu, ka o chaŋ Yani n-ti bo bandi m-piri o naba din yɛn niŋ ka o che tuumbiɛri mini niriba pɔhim tumbu. Lala niŋsim ŋɔ baligili n-ti Yaanabihi ŋɔ ka bɛ yɛli nyaŋ bɛ taba maa ni Yelizoli Lana Laɣifu bɔri ni o fa Yani.
Ka Yaanabihi ŋɔ laɣim tɔbu bihi n tuhi Yelizoli Lana Laɣifu tɔbu shɛli din daa niŋ Demoŋ. Ka Yelizoli Lana Laɣifu daa lu tɔbu maa ni.
Yaanabihi ŋɔ yembinbiɛri daa bi naai dama bɛ so daa bi diri Yani dunnɔya ŋɔ shɛli ka kutooi paai Yani di la zuɣu, di yi niŋ ka bɛ ba Naa Yakubu I kani.
Naa Abdulai ŋun daa diri Tampioŋ, Naa Andani Nyoŋ lana ni Naa Mahami Nakpali Naa. Ka saha kana ka Karaga Naa Mahami kpi. Ka bɛ naai noli ni bi bo Karaga n-ti bɛ ni yino, bɛ bi niŋ saha ka Naa Yakubu I pii o tizo ŋun daa nyɛ Sunsɔŋ Naa Yahaya n ʒili Karaga. Nabihi ŋɔ kutooi n-nya di shɛli. Tuuli Naa Mahami daa zani m pahi Yelizo Lana Laɣifu polo tɔbu shɛli din daa ŋme Demoŋ, din pahi ayi, baɣa daa kpahila o zuɣuni ni o yi di Karaga din nyɛ Yani dunnoli la, o ni di Yani o ba yi kpi. Daliri din pahi ata ni din niŋ talahi tiba nyɛla bɛ nya Yani dunnoya ŋɔ shɛli n-ti bɛ ni so pɔi ka bɛ ba kpi. Ka nabihi ŋɔ lahi laɣim tɔbu bihi ka bɛ gu Kari-Naa palli ŋɔ n ku o saha shɛli o ni daa chani Karaga.
Nabihi ŋɔ niŋsim ŋɔ daa yiɣisi Yaa Naa Yakubu I suhu pam ka o daa lo tɔbu n tuhi nabihi ŋɔ. Yaha, ka nabihi maa lahi di nasara tɔbu shɛli din daa tuhi Vittin mini Banvim Dohini din miri Tamali la.
Amaa, bɛ daa chɛla bɛ ba nyɛvuli ka o daa di Yani hali ti kani. Nabihi ŋɔ daa fala Savelugu mini Miɛŋ ka Naa Abdulai ( Aburu Yili) lɛbi Miɛŋ lana ka Naa Andani di Yoo Naa, ka bɛ nyaandoliba ni yino Sakpe Naa Adama daa di Karaga din daa na ka Naa.
Naa Yakubu I ni kani, o bia Miɛŋ Lana Abdulai (Aburu yili) n daa lɛbi Gbaŋlana n di Yani lɛbi Ya Naa Abdulai I. O tizo Korli Naa Mahami daa bi yuu n di Yani dunnoya ŋɔ shɛli, din di yan nyɛ dunnoli ata m pahila ka kpihim. Din niŋ ka o bihi daa bi tooi paai bɛ ba maa, bɛ nam dibu tariga nyɛ Korli.
[[Pubu:Kaya ni taɣada]]
[[Pubu:Lahabaya zaa]]
47b261y6dspedw327bq49frtswfqd5o
Kpambaliba
0
12283
43714
42460
2022-08-20T07:28:03Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Kpambaliba''' nyɛla tiŋnaa nyaandoliba ban sɔŋdi O ka O tuma chani kaliŋ ka zaani o zaani yɛla pam puuni tiŋni. Bɛ shɛhiranima n nyɛ Wulana, Kpanalana, Gusheenaa, Kamonaa, Achiri, Zaɣiyuri naa, Bilsi naa, Tuyanaa,Jahinfo, naazo,Yipiɛli naa,Kukoo naa,yiʒiɛ naa ni din pahi pahi.
==Kundivihira==
{{Reflist}}
nuklz8kh4mlq17zkbc2prizuhl2f0uf
ANABI DAWUDA LITAAFI- ZABURA
0
12292
43602
43416
2022-08-20T06:25:21Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia!
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
tdzgqamfk0csgn87js648sdjwwg5m6p
43603
43602
2022-08-20T06:25:55Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri!
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
6av7x0ohzpoc7zcjiws5eqge5wzlrcm
43606
43603
2022-08-20T06:26:45Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
46pmua8fktfs5zxfljnp70w4lwo8txu
43607
43606
2022-08-20T06:27:13Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
6dvxqjj9kat0djos2y1wr7px7x2vm92
43608
43607
2022-08-20T06:27:51Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
on2czkm4mk3r1x3eocmbky2w2l38jly
43610
43608
2022-08-20T06:28:21Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
t3xiqb150yuk6dzofo7nu413ct0ikao
43611
43610
2022-08-20T06:28:57Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
3qg2daim3oqq1xv2wa3q7ojp7fmjipt
43613
43611
2022-08-20T06:29:48Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
m5ft3sef87c359tj690our8gl6ixjlc
43614
43613
2022-08-20T06:30:19Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
awd6ovsa7eai0yfre4qrxz2i5h2ucnr
43617
43614
2022-08-20T06:32:31Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
93j3mr2to8mk3trmdkwjmv8hpezaj2u
43620
43617
2022-08-20T06:33:18Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
kxrd0pvghwzdvrfr8phw4rl4fa38b06
43621
43620
2022-08-20T06:33:48Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
9kihv6yxtrs96p653nt9m8vyirkvni1
43622
43621
2022-08-20T06:34:38Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
iicgt8nyiu6ilv6cwzx592c6crxi3xn
43623
43622
2022-08-20T06:35:07Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
49svbqhfp28qjli7ijdqblkr301sbq6
43624
43623
2022-08-20T06:35:33Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
0q503c2yken0fi8mq8ruzt8t5x6g69s
43625
43624
2022-08-20T06:36:00Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba!
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
c0la1n4q33y8ejtitkyziby08j6e218
43626
43625
2022-08-20T06:36:30Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
mtv1mpp9n8kphd1vjqn0ly2qb4rqhup
43627
43626
2022-08-20T06:37:03Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
2njn8n8s542yc5vq8vihup8kuaceysd
43628
43627
2022-08-20T06:37:32Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
e9qa6opgo1m3h24ipylh0w71cxelvb1
43629
43628
2022-08-20T06:38:09Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
f3l9atazrzdvrdpg9jkwbxxb9pqjxkz
43630
43629
2022-08-20T06:38:40Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
robv2u6v7uugbnjlsm79icxltpp2fr5
43631
43630
2022-08-20T06:39:09Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ!
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
dqsv09l0kqqi2i6lyg2u5j987cg0la9
43632
43631
2022-08-20T06:41:46Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
6anrvders42wu19amyfgttjxlaems5c
43633
43632
2022-08-20T06:42:25Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
go8qr9kh1hx4eq757jj1yq3ecze1isq
43634
43633
2022-08-20T06:42:53Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
rz1kf3wnbu2rxvel1koezqcsfbx8nmu
43635
43634
2022-08-20T06:43:25Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
bgto9gyppfxwfekwdftzs40wytn49e2
43636
43635
2022-08-20T06:44:12Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
ou1gjq3t32jn03p8im1yu6dutnjrj5f
43637
43636
2022-08-20T06:44:56Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia!
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
ki4onrrujmz66ryqka4klmr63kkl85h
43638
43637
2022-08-20T06:45:28Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
r7hdbv6feov0h1y70mizvy20wdd3y2s
43639
43638
2022-08-20T06:46:06Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
8l82dg0gshlx1x7s64wyglyjj5rpa2k
43640
43639
2022-08-20T06:47:42Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
ja0y7qcuxs7n8r6gh0m4ozojnju54oz
43641
43640
2022-08-20T06:48:31Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
iitfa8boannr2huetu0ay6qdickgzvx
43642
43641
2022-08-20T06:49:09Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia!
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
l0o6hk1pec8be6ux5qtsqgfkg4o3bxd
43643
43642
2022-08-20T06:49:47Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
i7i35mcmy7vhv882vk3olnw87t4arij
43644
43643
2022-08-20T06:50:23Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ!
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
3pft2ldawnslzc09cdnav4mn7wihu72
43645
43644
2022-08-20T06:50:53Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
1h3rwdved3xcv2tfb0vjgtqbm1gpz58
43646
43645
2022-08-20T06:51:30Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia!
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
04ti3gdhyc35adl7d79eg4z88yc4ejo
43647
43646
2022-08-20T06:52:07Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni),
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
98nzwuk06at3fytij0dgoq3x2t91gzx
43648
43647
2022-08-20T06:52:42Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya,
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
lqg17so14he1enwklltfz38ueyrynz2
43649
43648
2022-08-20T06:53:15Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli),
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
63ttohxfbhjoc1cos9xuyopcbd6whc5
43650
43649
2022-08-20T06:53:47Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika!
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
qg7cynzeufu2i0pp0h2n7e41hn6rail
43651
43650
2022-08-20T06:54:15Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI AYOBU */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
r8jtu70rge7ciakwl5dth0jbhvu9rz3
43652
43651
2022-08-20T06:55:09Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia!
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
pwwy4saq932k4bwclarnsrn33xhr6sq
43653
43652
2022-08-20T06:55:40Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
j76u03zy6popgufn5jpa00wp4bbpcf5
43654
43653
2022-08-20T06:56:10Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
2jownugo97ua0q1ntwuls0cp8edy0kw
43655
43654
2022-08-20T06:56:43Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
2cghcz4tn94w0w2r62k09s4t5nhtwp0
43656
43655
2022-08-20T06:57:18Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika!
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
ffcv6qmuvisseyntfdbp2g7pazpmkw3
43657
43656
2022-08-20T06:57:59Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
3nlvlkbshocm91uvlmx77c0hb5vndaj
43658
43657
2022-08-20T06:58:47Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha!
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
nf4j0s7kxbj55hjqu5see5392piqizk
43659
43658
2022-08-20T07:00:48Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
et6dx65ty8fye6q0wt9uxanc78aj8ou
43660
43659
2022-08-20T07:01:19Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi!
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
ffeal6v91xzcqwrnh1tbax0qkli8lhc
43661
43660
2022-08-20T07:01:54Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
l0droflbbgq9pw05ii2jnlfkgf71egr
43662
43661
2022-08-20T07:02:30Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha!
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
85vbz2h90fz2g8fqx8m8hqakkqtq7gj
43664
43662
2022-08-20T07:03:09Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
0sbponn1fzhe7l90g18y17m48a8mhg2
43666
43664
2022-08-20T07:03:44Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
78hxc97roiagy0ip5s2f6jrlo84fzn4
43667
43666
2022-08-20T07:04:14Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
7cy091qmf73f6vot33pcsc67ccm9td6
43669
43667
2022-08-20T07:04:44Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika!
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
a0v83w7m2ufn7y7c0bzw5vd365shlg5
43670
43669
2022-08-20T07:06:20Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
mxi33xonykxsje3cxasgzckrylv0hpk
43671
43670
2022-08-20T07:06:52Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
jst04kyx2gt8xi104brgujjc2we5j5o
43672
43671
2022-08-20T07:07:20Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
myp822k6kh7wh8qb3zjqtal75rzmi4b
43674
43672
2022-08-20T07:08:01Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara. Yaa nyini Adam bia!
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
3kq4rutodtfkb8l665cwmvxubanavwk
43675
43674
2022-08-20T07:08:39Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
qu1jcr5z8zeifh4zh2wwkggiiy1w3zn
43676
43675
2022-08-20T07:09:08Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
1fgvy0a16upkox4vsf98bi49y94f92f
43677
43676
2022-08-20T07:09:45Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
79t2v66atk2ppb8ad0hojldic61aqa4
43679
43677
2022-08-20T07:11:25Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
rpzlqwyf6tuhctit0vwixk611gkz4x5
43681
43679
2022-08-20T07:12:05Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha!
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
lvjzquyzbmge8i33yyxwbegr7n7287e
43682
43681
2022-08-20T07:12:40Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
ezj1r1xagduo5x2xk7kb3s9ovc4wbtj
43684
43682
2022-08-20T07:13:16Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
366u6cymm3k3dd68mtrmwkyk8p1pbgj
43685
43684
2022-08-20T07:13:47Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana),
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
9rpdjeb7vpwlu78q1qu3ea214ffhagd
43686
43685
2022-08-20T07:14:39Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi).
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
fsv7j28nedd52m2hipzh894xytk6ht1
43688
43686
2022-08-20T07:15:22Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
0jpldktts49ikg1m84cf2lpwrf1p262
43689
43688
2022-08-20T07:15:54Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
0q5epootfn5a0ohohwol2v6c7cw5m3w
43690
43689
2022-08-20T07:16:30Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
fhlon0zyosp2a6ily2uknoso2q0smax
43692
43690
2022-08-20T07:17:05Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
4mx77u96if1ri7nw7x8yx7r3pjlw7vj
43693
43692
2022-08-20T07:17:39Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
biwlh8y3rm7ffdk043iozcdrfcchz91
43694
43693
2022-08-20T07:18:21Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
39dsdipr52hu1picas9fo118v2o4hof
43696
43694
2022-08-20T07:18:53Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna,
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
etinryh6qnp1po71wdhzg0g8drm6r7s
43697
43696
2022-08-20T07:19:25Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba),
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
mg7hl0jmyuzekr3oamkqrc9d9tk508s
43699
43697
2022-08-20T07:20:05Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
9rt0e0y5hopqho11iqmxfhyab089sqx
43701
43699
2022-08-20T07:20:51Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia!
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
mos9vzp2ruao6srrbsgtgs3xzq2sj6t
43702
43701
2022-08-20T07:21:27Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI APɔI */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda,
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
lszbsz2etmrqopggc3sow6xjsar5wx5
43703
43702
2022-08-20T07:22:04Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani.
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
j2rxukvh6sgb200fgazryehhr92ibgd
43705
43703
2022-08-20T07:22:35Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia!
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
hn4j2rl5mmhuf6bxfr7oweca8rxxep2
43706
43705
2022-08-20T07:23:03Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika!
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
hdrw3wabpalckmvb7latfoswj21ensw
43707
43706
2022-08-20T07:23:38Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli,
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
lp5hu565neovjddzei6wgl1frx5lj7w
43708
43707
2022-08-20T07:25:11Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
jhqm970qxvpt49a75h71dwy47688t33
43710
43708
2022-08-20T07:25:49Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ,
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
bo9lcorgy4xpqh5kvfixjqz68pillut
43711
43710
2022-08-20T07:26:38Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
cvv8iuulpzgzbkzzv4uyr9lmlscfzzi
43712
43711
2022-08-20T07:27:18Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia!
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
7b6clg82dpm4g7ve9dietbxpjarwqj5
43713
43712
2022-08-20T07:27:55Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima!
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
ltdfcievoozrb7k9z25nbcte9pza5vm
43715
43713
2022-08-20T07:28:31Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm.
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
pjnlwsh0dsq9d0dxj69ac3sxp10o3ne
43717
43715
2022-08-20T07:30:57Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha!
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
2brb4q583ht4chiughn1d7lllcdck5c
43719
43717
2022-08-20T07:31:36Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm,
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
jx1ig2qbvwj7rfta3975a07at9hmpcw
43721
43719
2022-08-20T07:32:34Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
5dr0stkera39m83bnv7ae1k05zvhuir
43723
43721
2022-08-20T07:33:08Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia!
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
1tigtmki784lkzyy5r2nyprqmg41ate
43724
43723
2022-08-20T07:33:37Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika!
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
3dw5hsi8g95crkb4d4r8tcu1nfcebuv
43726
43724
2022-08-20T07:34:16Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli,
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
32prcbye15q7tmhzim0gc4s7vg803rz
43727
43726
2022-08-20T07:34:56Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani.
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
b0ulrir1qvmyykvgwckt79g9hvso97m
43728
43727
2022-08-20T07:35:24Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani. O mi ku tooi zo buɣum dabiɛm,
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
6ywkge5ma31h9q3s8321nj9d2h9mdml
43729
43728
2022-08-20T07:36:00Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani. O mi ku tooi zo buɣum dabiɛm, o mi ku tooi zo Mani nambozobo Duuma daazaaba naɣila ni N nambozobo.
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
qtn1enil5eeuekx71x6cyw8zfvtp346
43731
43729
2022-08-20T07:36:34Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani. O mi ku tooi zo buɣum dabiɛm, o mi ku tooi zo Mani nambozobo Duuma daazaaba naɣila ni N nambozobo.
Yaa nyini Adam bihi!
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
enpspw35hvuq3j5rz8o8b2utmjsbux7
43732
43731
2022-08-20T07:37:07Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani. O mi ku tooi zo buɣum dabiɛm, o mi ku tooi zo Mani nambozobo Duuma daazaaba naɣila ni N nambozobo.
Yaa nyini Adam bihi! Wula ka yi diri shɛhira kadama yi nyɛla Naawuni daba,
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
4twg0iyx508udr7eobqz3greth9yyow
43733
43732
2022-08-20T07:37:36Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani. O mi ku tooi zo buɣum dabiɛm, o mi ku tooi zo Mani nambozobo Duuma daazaaba naɣila ni N nambozobo.
Yaa nyini Adam bihi! Wula ka yi diri shɛhira kadama yi nyɛla Naawuni daba, ka naan lahi kpɛri o taali ni?
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
neyie2mc86ecljrgfujrx7e80yyv75n
43735
43733
2022-08-20T07:38:33Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani. O mi ku tooi zo buɣum dabiɛm, o mi ku tooi zo Mani nambozobo Duuma daazaaba naɣila ni N nambozobo.
Yaa nyini Adam bihi! Wula ka yi diri shɛhira kadama yi nyɛla Naawuni daba, ka naan lahi kpɛri o taali ni? Yaha!
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
q1st818zo6t60kabzcbiqx2ynmhd923
43736
43735
2022-08-20T07:39:12Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani. O mi ku tooi zo buɣum dabiɛm, o mi ku tooi zo Mani nambozobo Duuma daazaaba naɣila ni N nambozobo.
Yaa nyini Adam bihi! Wula ka yi diri shɛhira kadama yi nyɛla Naawuni daba, ka naan lahi kpɛri o taali ni? Yaha! Wula ka yi yɛri ni kpibu nyɛla yɛlimaŋli ka zaɣisiri li?
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
i490ve22cjf3y5fs8aa89il4sf0gte2
43737
43736
2022-08-20T07:39:49Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani. O mi ku tooi zo buɣum dabiɛm, o mi ku tooi zo Mani nambozobo Duuma daazaaba naɣila ni N nambozobo.
Yaa nyini Adam bihi! Wula ka yi diri shɛhira kadama yi nyɛla Naawuni daba, ka naan lahi kpɛri o taali ni? Yaha! Wula ka yi yɛri ni kpibu nyɛla yɛlimaŋli ka zaɣisiri li? Ka yi naan yɛri li yi zilima zuɣu,
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
5axgvayiqb4sm6xijgkdkhtl6swopvw
43739
43737
2022-08-20T07:40:30Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani. O mi ku tooi zo buɣum dabiɛm, o mi ku tooi zo Mani nambozobo Duuma daazaaba naɣila ni N nambozobo.
Yaa nyini Adam bihi! Wula ka yi diri shɛhira kadama yi nyɛla Naawuni daba, ka naan lahi kpɛri o taali ni? Yaha! Wula ka yi yɛri ni kpibu nyɛla yɛlimaŋli ka zaɣisiri li? Ka yi naan yɛri li yi zilima zuɣu, ka di ka yi suhuri ni,
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
77qhzuidc5m4semfbmqfotqacjmfmmu
43740
43739
2022-08-20T07:41:12Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani. O mi ku tooi zo buɣum dabiɛm, o mi ku tooi zo Mani nambozobo Duuma daazaaba naɣila ni N nambozobo.
Yaa nyini Adam bihi! Wula ka yi diri shɛhira kadama yi nyɛla Naawuni daba, ka naan lahi kpɛri o taali ni? Yaha! Wula ka yi yɛri ni kpibu nyɛla yɛlimaŋli ka zaɣisiri li? Ka yi naan yɛri li yi zilima zuɣu, ka di ka yi suhuri ni, ka naan tɛhiri li tuŋ (soochi),
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
oqgrlao2md5tvxmhjyj5bihzlnk3uya
43741
43740
2022-08-20T07:41:43Z
IDDRISU ABDUL-KADIR NINDOO
1815
/* SUURILI DIN PAHIRI ANII */ Added content
wikitext
text/x-wiki
== TUULI LAHIBALI<ref name=":0">{{Cite book|last=QUADRI|first=Y.A.|title=Profound Admonitions culled from Zabura of Prophet Dawud, (A.S.) and other revealed scriptures|publisher=SHEBIOTIMO|year=1994|location=72Araromi Street, Ijebu-Ode , Nigeria}}</ref> ==
Paɣibu balibu kam dihitabli ti [[Naawuni]] so ŋun nyɛ nyɛŋsim ni tibgimsim Duuma. N-suhiri [[Naawuni]] nambozobo ni O naani tiri tuun' so bɛ ni gahim ka o yi Hashim zuliya puuni na. N-lahi suhiri nambozobo ni naani tiri o yiŋnim' ban gahim, ni o zonim' ban nyɛ ninvuɣu suma ka lahi nyɛ ban mali kasi, ni ŋun kam doli bɛ dolisigu ka doli bɛ soya hali ni dabsi shɛli bɛ ni sa yɛn yo nyɛvuli lana kam samli n-zaŋ jɛndi o ni tum shɛli, ka pa ni zualinsi ka bɛ sa yɛn di ba.<ref name=":0" />
Di nyaaŋa, di kanala n-suhi ni ni n-lebgi sabli ŋɔ maa (Zabura) n-zaŋ chaŋ [[Dagbanli]], ka di nyɛ bɛ ni siɣisi shɛli ti Anabi Dawuda -[[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] naani be o zuɣu -, domin wa'azu ni saɣisigu shɛŋa din paai tariga ka be di puuni, ka di nyɛ bɛ ni yihi shɛli Al-Kur'ani puuni na, ni di taba din nyɛ sabi shɛŋa n Duuma [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] ni siɣisi na ti ti O tuumba ban gari, domin di leei dolisigu n-zaŋ ti Musulinnim' mini ba pa [[Musulinnima]] ka tɔɣisiri balli ŋɔ maa, ballee ti zaamani ŋɔ nachimba mini paɣiasara shɛba shintaŋ ni nyɛŋ, ka di chɛ ka bɛ tam Duuma so ŋun nam kam tu jɛma yɛla.<ref name=":0" />
Dinzuɣu, n-niŋdi kore Duuma so ŋun nam nyɛŋdi yɛllikam ka tibgi ŋɔ sani ni O chɛ ka sabli ŋɔ maa lebgibu nyɛla [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] zuɣu ka n-tum. Achiika! O nyɛla ŋun wumda, ka deeri O daba suhigu. Amin<ref name=":0" />
== WA'AZU SUMA ==
N-niŋ lahiʒiba ni ninvuɣu so ŋun dihitabli ni kpibu beni, ka wula ka o lara? [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] so ŋun nam du yɛliya: Bɛ (ninsalinim') lam biɛla ka kuhi pam, ka di nyɛ sanyoo n-ti bɛ ni daa tumdi shɛli. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni gballi beni, ka wula ka o niŋdi suhupiɛlli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni saliya karibu beni (chiyaama dali ), ka wula ka o laɣindi liɣiri ni taya? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni gballi belli, ni di mir'sibu, ka wula ka o lara? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ŋun dihitabli ni chiyaama beni, ni di fur'minsi, ni di yol'sibu, ni di ni ka naabu shɛm, ka wula ka o mali li kpɛr'ta? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni buɣum beni, ni di daazaaba, ka wula ka o gbihiri ka bi zo ka chɛ li? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli ni Alizanda beni, ni di yolisibu, ka wula ka o gbihiri ka bi boli? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli Dunia, ni di naabu, ka wula ka o mali yɛmbahinga zaŋ chaŋ di polo? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun dihitabli kadama o nyɛla baŋda o zilinli zuɣu, ka nyɛ ʒilinsi lana o suhu ni, ka wula ka o sa yɛn niŋ til'gi? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋdi suhusaɣiŋgu ni o daar'zichi boobu, ka bi niŋdi suhusaɣiŋgu ni o nyɛvuli boobu. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun niŋ kasi ni kom, ka bi niŋ kasi o suhi ni. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun kpalim ninsalinim' taya nyabu ni, ka tam o maŋ taali yɛla. N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] nyari o, ka wula ka o kpɛri o taali ni? N-lahi niŋ lahiʒiba ni ninvuɣi so ŋun mi ni o yɛn kpila o koŋko, ka kpe gballi ni o koŋko, ka bɛ kari o saliya o koŋko, ka wula ka o bɔri ni ninsalinim' yihi o ninsab'ga ni, ka bɛ chɛ ka [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] ni O tumo yihi o ninsab'ga ni? Domin [[Naawuni Sɔŋsim Suurili|Naawuni]] yɛliya (al-Kur'aani puuni) ni: Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila [[Naawuni]], Muhammadu mi nyɛla [[Naawuni]] tumo, ka di shiri nyɛla yɛlimaŋli din dihitabli. Ninvuɣu so ŋun kpe [[Naawuni Nam Suurili|Naawuni]] taali ni ka nyɛla ŋun lara,
== TUULI SUURILI ==
Naawuni so ŋun nam gal'si ka du yɛliya: N di m-maŋ shɛhira (Mani Naawuni ) kadama Duuma jɛmdigu kani ni yɛlimaŋli naɣila Mani, N-ko n-nyɛ Ma, N-ka nyintaa bee kpee N-nam puuni. Muhammadu mi nyɛla N-dabli, ka lahi nyɛ N-tumo, Mani Naawuni nambɔzobo ni N-naani be o zuɣu. Dinzuɣu, ninvuɣi so ŋun bi saɣi ti N-zaligu, ka bi niŋ suɣulo ni N-dahimbu, ka mi bi paɣi N-yolisa, ka o nini bi tiɣi N-ni ti o shɛli, tɔ! Ŋun yim N sagbana gbunni, ka jɛm duuma so ŋun pa Ma (Mani Naawuni ). Yaha! Ninvuɣu so ŋun neei biɛɣu ni suhusaɣingu ni dunia, di ŋmanila o neeila biɛɣu n-niŋ suhusaɣingu ni Mani (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti zaŋ yɛli shɛli din nya o kuŋ ŋme so, tɔ! Achiika! N-kuŋ ka o tahi ti ŋme so maa, so mi kani N tatabo ka bɛ yɛn tooi zaŋ N kuŋ ti ŋme o. Yaha! Ŋun ti kpe bundana so sani ti filim o maŋ ti o o buni zuɣu, tɔ! Achiika! O daadiini vaabu buta puuni vaabu yim chaŋ ya ka chɛ o. Yaha! Ŋun ti labi o maŋ tapaɣa kum zuɣu, di ŋmanila o gbibila kpani n-tuhiri o Duuma (Naawuni ). Yaha! Ŋun ti kab'gi daɣu (dɔɣu) kum gballi zuɣu, di ŋmanila o zaŋ la o nuu wurim Ka'aba dindoli. Ninvuɣu so ŋun mi bi baɣa n-zaŋ chaŋ bindirigu kam o ni dira, di nyɛla halalisi bee haraamu, Naawuni gba ku niŋ baɣa ni O sa ti kpɛhi o buɣum dindoya puuni shɛli O ni bɔri zaadali. Yaha! Ninvuɣu so ŋun la kum gballi zuɣu, o ŋmanila ŋun ku Annabinim' pihiyɔbu, ka ku o ba ni o ma. o sa ni kpe buɣum ni (zaadali ) ka nyɛla ŋun kumda. Ninvuɣu so ŋun mi doli Naawuni ka nyɛla ŋun kuhira, o sa ni kpe Alizanda ka nyɛla ŋun lara. Yaha! Ninvuɣu so ŋun daadiini bi tiri tooni, tɔ! O tuunviɛla nyɛla din yɛn filim. Ninvuɣu so ŋun mi daadiini bɛ tiri tooni, tɔ! O kpibu gari o bɛhigu. Ŋun mi zaŋ o baŋsim shɛli tum tuma, Naawuni ni zaŋ baŋsim shɛli o ni ka n-dihi o fali. Ninvuɣu so ŋun mi kɔr'si zooi (dunia puuni ), o tuma ku niŋ kasi.
== SUURILI DIN PAHIRI AYI ==
Yaa nyini Adam bia! Baŋmi ni kadama ninvuɣi so ŋun nini tiɣi biɛla din be o nuu ni, o nyɛla bundana, ŋun mi chɛ pukparim, tɔ! O vuhiya. Yaha! Ŋun niŋ katiŋ' ka chɛ haraamu dibu, o daadiini niŋ kasi. Ŋun mi chɛ nyaanzum mini tukum Naawuni yur'lim zuɣu, di ni yihi o polo ni. Yaha! Ŋun chɛ ka o zaɣibiɛɣu niŋ katiŋ' ka chɛ ninsalinima, o til'giya ka chɛ bɛ chuuta. Ŋun mi yɛltɔɣa niŋ biɛla, tɔ! O haŋkali paliya. Ŋun mi saɣi ti biɛla, tɔ! O shiri dihitabli Naawuni. Yaa nyini Adam bia! A nyɛla ŋun mi binshɛɣu a ni bi mali tumdi tuma, ka wula ka a bɔri baŋsim shɛli a ni bi mali li tumdi tuma? Yaa nyini Adam bia! A zaŋ a nyɛvuli bahindi dunia bobu puuni ka saha dini ka a yɛn bo binshɛɣu a ni yɛn zaŋ kpe Alizanda? Yaa nyini Adam bia! Tummi kadama biɛɣuni ka a sa yɛn kpi, ka di laɣindi liɣiri kamani ŋun kuli yɛn beni (ka bi kpira). Yaa nyini dunia! Tib'gim nivuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ kana a sani. Ka zaɣisi ŋun pihiri o nuu ka chɛra, ka leei nyaɣisim n-ti ninvuɣi shɛba ban lihiri a nini ni, ni ban mali kɔr'si zaŋ kana a sani.
== SUURILI DIN PAHIRI ATA ==
Yaa nyini Adam bia! Ninvuɣu so ŋun mali kɔr'si zaŋ chaŋ dunia ku nyɛ toon'tibo m-pahila o yɛn niŋla katiŋ' ka chɛ Naawuni. O mi ku nya binshɛɣu dunia puuni naɣila biɛhigu kir'sibu (miisim). O mi ku nya binshɛɣu chiyaama naɣila biɛrim. Ka o lahi ŋmani ŋun je suli niŋ Ma (Naawuni). Ŋun mi bɔri dunia, Naawuni yɛn zaŋla yɛla anahi n-niŋ o suhu ni. Suhusaɣingu bi yɛn vuui ka chɛ o, o mi ku yɛn tumdimi ka bi vuhira. Yaha! O kuli yɛn malila tahima, o mi ku nya o ni bɔri shɛli, ni fara, o ku nya ar'zichi kuli mali wara.
Yaa nyini Adam bia! Dabsili kam binshɛɣu piirila a nyɛvuli puuni. A mi bi mi binshɛɣu din yiri a nyɛvuli ni, ka a daarizichi kani a sani na dabsili kam, a mi bi paɣiri Ma (Naawuni). A nini bi tiɣiri biɛla din kpe a nuu ni, a mi bi tiɣira ni pam.
Yaa nyini Adam bia! Di na ʒin niŋ dabsili palli, naɣila a daarizichi yirila N (Mani Naawuni) sani n-kani a sani na, di mi na ʒin niŋ ka yuŋ kuli zibi, naɣila Malaa'ikanim' yirila a sani kani N sani na ni a tuumbiɛɣu. Ka a diri N daarizichi, ka kpɛri N taali. Yaha! Ka a suhuria Ma, ka n-deeri a suhigu. N din viɛla sheerila a sani na (timgbani yaaŋa zuɣu), ka a mi din be duri na N sani. Mani (Naawuni) nyɛla Duuma so ŋun nyɛ Gula, ka nyɛ Sɔŋda n-zaŋ ti a (nyini Adam bia), ka a mi nyɛ dab'so ŋun nyɛ zaɣ'biɛɣu n-ti Ma. A suhiri Ma ka N-tira, ka liriti a zaɣibiɛɣu ni filiŋ saha shɛli kam. Ka N (Mani Naawuni) zɔra vi, ka nyini bi zɔri Ma vi. Yaha! A nyɛla ŋun tamdi N yɛla, ka teeri ŋun pa Ma yɛla. Ka a lahi zɔri ninsalinima, ka mali yɛmbahinga ni Mani. Di gbunni n-nyɛ Naawuni ni yɛra: (Al-Kur'aani puuni): "Ka bɛ sɔɣiri ninsalinima (bɛ tuumbiɛri), ka ku tooi sɔɣi Naawuni. Ka zɔri bɛ tibdar'gibo, ka mali yɛmbahinga ni N (Mani Naawuni) sujee.
== SUURILI DIN PAHIRI ANAHI ==
Yaa nyini Adam bia! Di be ninvuɣu shɛba ban naɣisiri tuuba niŋbu puuni, ka di chɛ ka bɛ mali tiɛhiwaɣila. Ka niŋdi chiyaama kore, ka bi tumdi di tuma. Ka yɛri ʒirinima yɛltɔɣa. Ka lahi tumdi munafichinim' tuma. Yaha! Bɛ mi yi ti o shɛli, di di bi saɣiri o, bɛ yi lahi mɔŋ o shɛli, o ku niŋ suɣulo. Ka o lahi puhiri tuunviɛla tumbu, ka mi bi tumdi li, ka mɔŋdi zaɣibiɛɣu tumbu, o mi bi gbaai o maŋ' ka chɛ li. Ka bɔri ninvuɣu suma yɛla, o mi ka bi ni. Ka je munaafichinim' yɛla, ka mi be bɛ ni. Ka o yɛri o ni bɛ tumdi shɛli, ka tumdi bɛ ni bi puhi o shɛli. Ka bɔri ni bɛ paandi o alkawuli
Yaa nyini Adam bia! Dabsili palli n-kani naɣila timgbani tɔɣisira la yɛltɔɣa ka yɛra: Yaa nyini Adam bia! A chanila N (mani timgbani) zuɣu, a mi labbu shee nyɛla n puuni. Yaha! Ka a lara n zuɣu, ka sa yɛn kuhi n puuni. Ka a lahi niŋdi suhupiɛlli n zuɣu, ka sa yɛn niŋ suhusaɣingu n puuni. Yaha! Ka a tumdi taya n zuɣu, ka bɛ sa yɛn niŋ a azaaba n puuni. Ka a diri binkpar'si n yaaŋa zuɣu, ka zunzuya sa yɛn ŋuba n puuni.
Yaa nyini dunia ni yɔhim ninvuɣu so! Ka gballi yɛra: N-nyɛla buɣum kobilnina puuni zaɣiyini, di yi ti niŋ ka a kpe Naawuni taali puuni, ka lahi nyɛ Alizanda puuni kobilnina (a yi doli Naawuni). Yaa nyini Adam bia! N nyɛla koŋkotali yili, n-lahi nyɛla ninvuɣu yino biɛhigu shee, n-lahi nyɛla zimsim yili, n-lahi nyɛla mirsibu yili, n-lahi nyɛla bɔhigu yili, n-lahi nyɛla dabiɛm yili, n-lahi nyɛla waɣiri yili, n-lahi nyɛla nɔŋsi yili, n-lahi nyɛla konyuri yili, n-lahi nyɛla kum yili, n-lahi nyɛla vidihibo yili, n-lahi nyɛla buɣum yili, n-lahi nyɛla tuuntumsa zahimbu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu yili, n-lahi nyɛla zaɣibiɛɣu balli kam yili, naɣila Naawuni ni zo so nambɔɣu, ŋun gari ban zɔri nambɔɣu nambɔzobo. Dinzuɣu, yaa nyini Adam bia! Galimi mani gballi (ni tuunviɛla), ka di wurindi ma (ni tuunbiɛri).
== SUURILI DIN PAHIRI ANU ==
Yaa nyini Adam bia! N-bi nam ya la pir'gapaa, N-bi chan ya la kpɛrigu zuɣu, N-mi bi nam ya mi ni N-zooi pahi N-pɔrilim puuni. N-mi bi bɔri ni yi yihi Ma ninsab'ga ni domin koŋkotali zuɣu, bee ka m-bo sɔŋsim yi sani zaŋ chaŋ yɛli shɛli din yɛn nyɛŋ Ma zuɣu. N-mi bi nam ya mi ni yi ʒi anfaani shɛli na ti ti Ma, bee ka yi taɣi Ma ka che chuuta shɛli. N-nam shiri nyɛla din tib'gi. Chɛli gba! N-nam ya mi ni yi jɛm Ma sahawaɣila. Ka lahi paɣi Ma pam, ka simsi N-nam asiba ni zaawuni. Yaha! Di yi di niŋ ka yi tuulinim-' mini bahigunim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni yi ninsalinim' mini alizinnima, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi di niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ jɛm Ma (Mani Naawuni), lala ku tooi pahi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Di mi yi niŋ ka yi tuulinim' mini yi bahigunima, ni yi ban be biɛhigu ni, ni yi zaɣibihi mini yi niŋkura, ni yi bil'chinnim' mini yi sulinsi, ni yi dabba mini yi paɣaba, ni ban pan ya binyɛra puuni, di yi niŋ ka bɛ zaasa laɣim ni bɛ kpe N (Mani Naawuni) taali puuni, lala ku tooi booi shɛli N-nam puuni din ŋmani zabiɛlli. Binshɛɣu din kpaŋsiri yɛltɔɣa nyɛla Naawuni ni yɛli (Al- Kur'aani puuni): "Ninvuɣu so ŋun kpaŋ o maŋa, o maŋ zuɣu ka o niŋ, achiika! Naawuni nyɛla bundana ka chɛ binnamda.
Yaa nyini Adam bia! A ni kuli diri samli shɛm, lala ka a yɛn yo. A mi ni kuli tumdi shɛm, lala ka bɛ yɛn yo a, a mi ni biri shɛli, din ka yɛn che.
== SUURILI DIN PAHIRI AYOBU ==
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ban zaŋ bɛ maŋ leei daba n-ti liɣiri! Mani (Naawuni) bi nam liɣiri tin ya naɣila yi zaŋ li di N daar'zichi, ka zaŋ li ye N sitira, ka zaŋ li niŋ N tuma kasi. Ka yi naan zaŋ N litaafi niŋ yi napona gbunni ka kpiɣi dunia ʒi zuɣusaa, ka yi duhi yi yiya zuɣusaa, ka siɣisi N yiya (jiŋli) timgbani ni, ka yi dihi yi yiya naɣachinsi, ka wurim N yiya. Ka yi mali yi yiya n-yihiri yi maŋ ninsab'ga ni, ka chɛ N yiya bahi. Yi pala ninvuɣi shɛba ban gahim. Yi mi pala bil'chinnima, yi mi pala ninvuɣi suma. Chɛli gba! Yi nyɛla dunia daba, ni ban laɣindi di buni. Yi kotomsi dunia puuni ŋmanila gbala shɛŋa bɛ ni dihi nachinsi, ka bɛ lihiri di nyaaŋa ka di viɛla, ka di puuni be. Tɔ! Lala ka yi viɛl'giri yi maŋsi n-zaŋ ti ninsalinima, ka yi lahi mali yi yur'lim wuhiri ba ni yi zilima din mal'sa, ni yi viɛlim din yi polo. Ka niŋdi Ma (Mani Naawuni) katiŋ' ni yi suhu shɛŋa din kuui, ka yi tuma lahi be.
Yaa nyini Adam bia! Di leei kamani fur'la shɛli din tam yili zuɣusaa, ka di neeri tiri ninsalinima, ka nyoori di maŋa, ka zimsim be di puuni.
Yaa nyini Adam bia! Kamani kikaa ni ka anfaani shɛli n-zaŋ ti kpiimba gbala puuni shɛm, tɔ! Lala n-nyɛ yi mini yi yɛltɔɣa suma mini yi tuuntumsa din be.
Yaa nyini Adam bia! Niŋmi a tuma kasi ti Ma (Mani Naawuni), ka chɛ niŋ ka bɛ nya, ka suhi Ma (a ni bɔri shɛli), achiika! Mani tirila din gari ŋun suhi Ma ni bɔri shɛli.
== SUURILI DIN PAHIRI APɔI ==
Yaa nyini Adam bia! N ( Mani Naawuni) bi nam yala kpɛrigu zuɣu, N-mi bi chɛn ya pir'gapaa, N-mi pala ŋun tamdi yi tuuntumsa. Achiika! Yi ku nya Alizanda N sani naɣila yi niŋla suɣulo ni yi ni je shɛli N yɛdda bobu puuni. Yaha! Suɣulo n-zaŋ chaŋ N dolibu tin ya n-gari suɣulo zaŋ chaŋ N taali kpɛbu puuni. N-lahi pahi! Duniya chɛbu n-nyɛ tuŋ tin ya n-gari yi bo daliri ti yi maŋa. Yaha! Yi yi chɛ zualinsi dibu, dina n-nyɛ tuŋ n-zaŋ n-tin ya n-gari jahannama buɣum tulum. Dunia mi daazaaba n-nyɛ tuŋ n-zaŋ tin ya n-gari Chiyaama daazaaba. Achiika! Dunia daazaaba nyɛla din vuura ka ŋmaara. Chiyaama mi daazaaba pala din yɛn vuui, di mi bi ŋmaara.
Yaa nyini Adam bia! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bɔr'gi, naɣila N (Mani Naawuni) ni dol'si so. Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun biɛra, naɣila N-ni tibi so. Yaha! Yi zaɣiyino kam nyɛla ŋun bahi yoli, naɣila N-ni til'gi so. Yi zaɣiyino kam nyɛla namolana (faralana), naɣila N-ni ti so buni (ar'zichi). Yi mi zaɣiyino kam nyɛla ŋun tumdi zaɣibiɛɣu, naɣila N-ni gu ninvuɣu so. Dinzuɣu, miŋmi ya tuuba n-labi yi Duuma (Naawuni) sani, ka tuɣi ya yi daŋsi, di viiya yi daashiya n-ti ninvuɣu so yi daashiya ni ku liri o sani. Duuma jɛmdigu n-kani ni yɛlimaŋli naɣila ŋuna, ŋuna n-nyɛ Nyɛŋda (ŋun nyɛŋdi O daba), Yɛmgoliŋga lana.
== SUURILI DIN PAHIRI ANII ==
Yaa nyini Adam bia! Di naridi ya binnamda, ka narimbu maa ti labi na yi sani. Yaa nyini Adam bia! Achiika! N (Mani Naawuni) zalila sagbana ni timgbani pɔhim puuni ni N yuya puuni shɛli, ka di pa ni di dalimla daantali shɛli. Din bɔ ŋɔ, yi suhuri ku zani tuhi wa'azunim' tuhuli din be N litaafi puuni?
Yaa nyini Adam bia! Yaa yinim' ninsalinima! Kamani bara (dorolana) ni ku tooi gu o maŋ ka chɛ kpibu shɛm. Yaha! Kamani kuɣuli ni ku tooi bal'gi kom ni shɛm, lala ka wa'azunim' ku tooi niŋ anfaani yi suhu shɛŋa din kuui maa ni.
Yaa nyini Adam bia! Achiika! Konyuri ku tooi gbaai yi zaɣiyino kam ka o nyuli, naɣila o nya li mi N (Mani Naawuni) sani. O mi ku tooi zo buɣum dabiɛm, o mi ku tooi zo Mani nambozobo Duuma daazaaba naɣila ni N nambozobo.
Yaa nyini Adam bihi! Wula ka yi diri shɛhira kadama yi nyɛla Naawuni daba, ka naan lahi kpɛri o taali ni? Yaha! Wula ka yi yɛri ni kpibu nyɛla yɛlimaŋli ka zaɣisiri li? Ka yi naan yɛri li yi zilima zuɣu, ka di ka yi suhuri ni, ka naan tɛhiri li tuŋ (soochi), ka di nyɛ yɛli timsili Naawuni sani.
== SUURILI DIN PAHIRI AWɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIN'YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIA NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI YINI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ATA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANAHI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI ANU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI AYOBU ==
== SUURILI DIN PAHIRI PISHI NI APɔI ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA AYI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA YINI KA ==
== SUURILI DIN PAHIRI PIHITA ==
== KUNDU VIHIRA ==
ipex6edvi71wxk3jpgv1r96jwgdx0d0
TACE DAGBANI WIKIPEDIA HUB
0
12296
43464
43214
2022-08-19T15:41:32Z
Jahinfo
544
Bold a text
wikitext
text/x-wiki
"'''TACE DAGBANI [[WIKIPEDIA]] HUB'''" nyɛla dagbaŋ bilichini nima (ti ni boli shaba Dagbanli [[Added link|wikimedians]] ban puu biɛri dagbaŋ zuɣu ka bɛ niya ni bɛ kohi Dagbanli nti duniya zaa ni daa yina ti gahim [[Tamale College Of Educaton]] shikuru karim bihi ban gba mali korisi ni bɛ zaŋ Dagbanli n wuhi duniya zaa.Lala tabo Wikimedia hub ŋɔ nyɛla kpamba ni daa yina n ti kpa ka saɣiti shɛli silimiin gɔli August biɛɣu pia ni anahi yuuni,2022 (14th,August,2022).Dabisili ŋɔ daa lu la alahari. Dagbanli wikimedians kpamba ni daa piigi lala dabisili ŋɔ, bɛ daa gbaa mi ni ʒia maa yɛn pili la asiba kurigaa awɔi (9am) n ti naai wuntaŋni agbaa zuɣuni (12pm).Tɔ amaa pirim la sali ni su buɣisibu ka Naawuni mi niŋdi la zuɣu, sa kurigu daa nyɛla ŋun luna asiba kurigaa anii (8am) zaŋ hali ni kurigi pia (10am) polo. Saa ŋɔ zuɣu daa che ka ʒia maa pili la wuntaŋni agbaa (12pm) n ti naai zaawuni kurigaa ayi (2pm).Ʒia maa yɛlli kam daa pili mi ni aduwa suhubu. Din nyaaŋa Dagbanli wikimedians kpamba yino (DnShitobu) daa yɛli salo Dagbanli Wikimedia ni pili sham hali ti paai shɛli.Di daa bɛ zani ni, ka Mr. Yussif A. Rasheed gba daa Dagbanli Wikimedia nima ni mali niya shɛŋa. O ni daa naagi,Mrs. Ruki Wumpini mini Mr. Dnshitobu daa zaŋla salo maa wuhi Wikipedia ni mali yaɣ'shɛŋa. Karimbihi ŋɔ ni daa baŋ Wikipedia ni mali yaɣ'shaŋa n naai, mba Achiri mini Mr. Darajaati daa le karimbihi ŋɔ baŋsim zaŋ chaŋ bɛ ni yɛn doli so shɛŋa n nam bɛ gba dahalali accounti nima din yɛn tabi soŋ ka bɛ gba sabi viɛnyɛla pohim (Wikimedia ) maa zuɣu ka dagbaŋ ti tooni. Din doya ŋɔ zaa nyaanŋa Mr.Sadik Shahadu mini Mr.Sibdow ŋun nyɛ Dagbanli karimba n zaŋti Tamale College of Education Karim zɔŋ ti tali la daa zani di shɛhira ka saɣi TACE DAGBANI WIKIPEDIA HUB ŋɔ nambu. Mr. Sibdow n daa lahi nyɛ ŋun zaŋ saɣisigu n ti Karimbihi ŋɔ mini ʒii maa kpamba poi, ka bɛ daa naan yi suhi aduwa ka ʒia maa yiɣisi.
q9q0hareeqg3lxm95giaaoq5m5h6wz0
43465
43464
2022-08-19T15:44:30Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
"'''TACE DAGBANI [[WIKIPEDIA]] HUB'''" nyɛla [[dagbaŋ]] bilichini nima (ti ni boli shaba Dagbanli [[Added link|wikimedians]] ban puu biɛri dagbaŋ zuɣu ka bɛ niya ni bɛ kohi Dagbanli nti duniya zaa ni daa yina ti gahim [[Tamale College Of Educaton]] [[shikuru]] karim bihi ban gba mali korisi ni bɛ zaŋ Dagbanli n wuhi duniya zaa.Lala tabo Wikimedia hub ŋɔ nyɛla kpamba ni daa yina n ti kpa ka saɣiti shɛli silimiin gɔli August biɛɣu pia ni anahi yuuni,2022 (14th,August,2022).Dabisili ŋɔ daa lu la alahari. [[Dagbanli]] wikimedians kpamba ni daa piigi lala dabisili ŋɔ, bɛ daa gbaa mi ni ʒia maa yɛn pili la asiba kurigaa awɔi (9am) n ti naai wuntaŋni agbaa zuɣuni (12pm).Tɔ amaa pirim la sali ni su buɣisibu ka Naawuni mi niŋdi la zuɣu, sa kurigu daa nyɛla ŋun luna asiba kurigaa anii (8am) zaŋ hali ni kurigi pia (10am) polo. Saa ŋɔ zuɣu daa che ka ʒia maa pili la wuntaŋni agbaa (12pm) n ti naai zaawuni kurigaa ayi (2pm).Ʒia maa yɛlli kam daa pili mi ni aduwa suhubu. Din nyaaŋa Dagbanli wikimedians kpamba yino (DnShitobu) daa yɛli salo Dagbanli Wikimedia ni pili sham hali ti paai shɛli.Di daa bɛ zani ni, ka Mr. Yussif A. Rasheed gba daa Dagbanli Wikimedia nima ni mali niya shɛŋa. O ni daa naagi,Mrs. Ruki Wumpini mini Mr. Dnshitobu daa zaŋla salo maa wuhi Wikipedia ni mali yaɣ'shɛŋa. Karimbihi ŋɔ ni daa baŋ Wikipedia ni mali yaɣ'shaŋa n naai, mba Achiri mini Mr. Darajaati daa le karimbihi ŋɔ baŋsim zaŋ chaŋ bɛ ni yɛn doli so shɛŋa n nam bɛ gba dahalali accounti nima din yɛn tabi soŋ ka bɛ gba sabi viɛnyɛla pohim (Wikimedia ) maa zuɣu ka dagbaŋ ti tooni. Din doya ŋɔ zaa nyaanŋa Mr.Sadik Shahadu mini Mr.Sibdow ŋun nyɛ Dagbanli karimba n zaŋti Tamale College of Education Karim zɔŋ ti tali la daa zani di shɛhira ka saɣi TACE DAGBANI WIKIPEDIA HUB ŋɔ nambu. Mr. Sibdow n daa lahi nyɛ ŋun zaŋ saɣisigu n ti Karimbihi ŋɔ mini ʒii maa kpamba poi, ka bɛ daa naan yi suhi aduwa ka ʒia maa yiɣisi.
63v80n5zti35iapa88uxyrd4i1c4hwl
43466
43465
2022-08-19T15:46:54Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
"'''TACE DAGBANI [[WIKIPEDIA]] HUB'''" nyɛla [[dagbaŋ]] bilichini nima (ti ni boli shaba Dagbanli [[Added link|wikimedians]] ban puu biɛri dagbaŋ zuɣu ka bɛ niya ni bɛ kohi Dagbanli nti duniya zaa ni daa yina ti gahim [[Tamale College Of Educaton]] [[shikuru]] karim bihi ban gba mali korisi ni bɛ zaŋ Dagbanli n wuhi duniya zaa.Lala tabo Wikimedia hub ŋɔ nyɛla kpamba ni daa yina n ti kpa ka saɣiti shɛli silimiin gɔli August biɛɣu pia ni anahi yuuni,2022 (14th,August,2022).Dabisili ŋɔ daa lu la alahari. [[Dagbanli]] wikimedians kpamba ni daa piigi lala dabisili ŋɔ, bɛ daa gbaa mi ni ʒia maa yɛn pili la asiba kurigaa awɔi (9am) n ti naai wuntaŋni agbaa zuɣuni (12pm).Tɔ amaa pirim la sali ni su buɣisibu ka Naawuni mi niŋdi la zuɣu, sa kurigu daa nyɛla ŋun luna asiba kurigaa anii (8am) zaŋ hali ni kurigi pia (10am) polo. Saa ŋɔ zuɣu daa che ka ʒia maa pili la wuntaŋni agbaa (12pm) n ti naai zaawuni kurigaa ayi (2pm).Ʒia maa yɛlli kam daa pili mi ni aduwa suhubu. Din nyaaŋa Dagbanli wikimedians kpamba yino (DnShitobu) daa yɛli salo Dagbanli Wikimedia ni pili sham hali ti paai shɛli.Di daa bɛ zani ni, ka Mr. Yussif A. Rasheed gba daa Dagbanli Wikimedia nima ni mali niya shɛŋa. O ni daa naagi,Mrs. Ruki Wumpini mini Mr. Dnshitobu daa zaŋla salo maa wuhi Wikipedia ni mali yaɣ'shɛŋa. Karimbihi ŋɔ ni daa baŋ Wikipedia ni mali yaɣ'shaŋa n naai, mba Achiri mini Mr. Darajaati daa le karimbihi ŋɔ baŋsim zaŋ chaŋ bɛ ni yɛn doli so shɛŋa n nam bɛ gba dahalali accounti nima din yɛn tabi soŋ ka bɛ gba sabi viɛnyɛla pohim (Wikimedia ) maa zuɣu ka dagbaŋ ti tooni. Din doya ŋɔ zaa nyaanŋa Mr.Sadik Shahadu mini Mr.Sibdow ŋun nyɛ Dagbanli [[karimba]] n zaŋti Tamale College of Education Karim zɔŋ ti tali la daa zani di shɛhira ka saɣi [[TACE DAGBANI WIKIPEDIA HUB]] ŋɔ nambu. Mr. Sibdow n daa lahi nyɛ ŋun zaŋ saɣisigu n ti Karimbihi ŋɔ mini ʒii maa kpamba poi, ka bɛ daa naan yi suhi aduwa ka ʒia maa yiɣisi.
s2jbfb2sg56wv90a1vxbw7bfj66071y
43467
43466
2022-08-19T15:48:00Z
Jahinfo
544
Added a link
wikitext
text/x-wiki
"'''TACE DAGBANI [[WIKIPEDIA]] HUB'''" nyɛla [[dagbaŋ]] bilichini nima (ti ni boli shaba Dagbanli [[Added link|wikimedians]] ban puu biɛri dagbaŋ zuɣu ka bɛ niya ni bɛ kohi Dagbanli nti duniya zaa ni daa yina ti gahim [[Tamale College Of Educaton]] [[shikuru]] karim bihi ban gba mali korisi ni bɛ zaŋ Dagbanli n wuhi duniya zaa.Lala tabo Wikimedia hub ŋɔ nyɛla kpamba ni daa yina n ti kpa ka saɣiti shɛli silimiin gɔli August biɛɣu pia ni anahi yuuni,2022 (14th,August,2022).Dabisili ŋɔ daa lu la alahari. [[Dagbanli]] wikimedians [[kpamba]] ni daa piigi lala dabisili ŋɔ, bɛ daa gbaa mi ni ʒia maa yɛn pili la asiba kurigaa awɔi (9am) n ti naai wuntaŋni agbaa zuɣuni (12pm).Tɔ amaa pirim la sali ni su buɣisibu ka Naawuni mi niŋdi la zuɣu, sa kurigu daa nyɛla ŋun luna asiba kurigaa anii (8am) zaŋ hali ni kurigi pia (10am) polo. Saa ŋɔ zuɣu daa che ka ʒia maa pili la wuntaŋni agbaa (12pm) n ti naai zaawuni kurigaa ayi (2pm).Ʒia maa yɛlli kam daa pili mi ni aduwa suhubu. Din nyaaŋa Dagbanli wikimedians kpamba yino (DnShitobu) daa yɛli salo Dagbanli Wikimedia ni pili sham hali ti paai shɛli.Di daa bɛ zani ni, ka Mr. Yussif A. Rasheed gba daa Dagbanli Wikimedia nima ni mali niya shɛŋa. O ni daa naagi,Mrs. Ruki Wumpini mini Mr. Dnshitobu daa zaŋla salo maa wuhi Wikipedia ni mali yaɣ'shɛŋa. Karimbihi ŋɔ ni daa baŋ Wikipedia ni mali yaɣ'shaŋa n naai, mba Achiri mini Mr. Darajaati daa le karimbihi ŋɔ baŋsim zaŋ chaŋ bɛ ni yɛn doli so shɛŋa n nam bɛ gba dahalali accounti nima din yɛn tabi soŋ ka bɛ gba sabi viɛnyɛla pohim (Wikimedia ) maa zuɣu ka dagbaŋ ti tooni. Din doya ŋɔ zaa nyaanŋa Mr.Sadik Shahadu mini Mr.Sibdow ŋun nyɛ Dagbanli [[karimba]] n zaŋti Tamale College of Education Karim zɔŋ ti tali la daa zani di shɛhira ka saɣi [[TACE DAGBANI WIKIPEDIA HUB]] ŋɔ nambu. Mr. Sibdow n daa lahi nyɛ ŋun zaŋ saɣisigu n ti Karimbihi ŋɔ mini ʒii maa kpamba poi, ka bɛ daa naan yi suhi aduwa ka ʒia maa yiɣisi.
85ynsy506jk3775zj8hu2yrg5xrm1wy
Sabili
0
12301
43451
2022-08-19T14:15:03Z
Jahinfo
544
N nam la lahabali
wikitext
text/x-wiki
Sabili nyɛla mɔɣini binniɛŋ ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga.
73awaeba26wxp61ohndz4x146hbzkm0
43452
43451
2022-08-19T14:25:00Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
Sabili nyɛla mɔɣini binniɛŋ ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga. Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun doɣiri bihi la bɛ vɔya ni. Sabili yi yɛn doɣi/wɔɣi bihi o cherila mɔri niŋ o voli puuni n wɔɣi bihi ŋɔ pa di zuɣu.
612y4s32nwrujuvet2v0u4l5hsdhsdq
43453
43452
2022-08-19T14:29:06Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
Sabili nyɛla mɔɣini binniɛŋ ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga. Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun doɣiri bihi la bɛ vɔya ni. Sabili yi yɛn doɣi/wɔɣi bihi o cherila mɔri niŋ o voli puuni n wɔɣi bihi ŋɔ pa di zuɣu. Dagbamba booni la lala mɔ shɛli bɛ ni ʒiri kperi bɛ voya ni ŋɔ "puɣinti".
ar1qqy11fk0c99am4155z6jhpk5uufh
43454
43453
2022-08-19T14:32:20Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
Sabili nyɛla mɔɣini binniɛŋ ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga. Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun doɣiri bihi la bɛ vɔya ni. Sabili yi yɛn doɣi/wɔɣi bihi o cherila mɔri niŋ o voli puuni n wɔɣi bihi ŋɔ pa di zuɣu. Dagbamba booni la lala mɔ shɛli bɛ ni ʒiri kperi bɛ voya ni ŋɔ "puɣinti". Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun mali pohim pam.
gql7114p06kkce094tkvfqa2btgfzxk
43455
43454
2022-08-19T14:35:03Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
Sabili nyɛla mɔɣini binniɛŋ ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga. Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun doɣiri bihi la bɛ vɔya ni. Sabili yi yɛn doɣi/wɔɣi bihi o cherila mɔri niŋ o voli puuni n wɔɣi bihi ŋɔ pa di zuɣu. Dagbamba booni la lala mɔ shɛli bɛ ni ʒiri kperi bɛ voya ni ŋɔ "puɣinti". Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun mali pohim pam. Sabili pɔhim saɣiya ka o ni tooi saɣim pukpariba bindira kamani,
r35x3zotqgeuam5jvdpajhbmeu0g54n
43456
43455
2022-08-19T14:37:42Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
Sabili nyɛla mɔɣini binniɛŋ ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga. Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun doɣiri bihi la bɛ vɔya ni. Sabili yi yɛn doɣi/wɔɣi bihi o cherila mɔri niŋ o voli puuni n wɔɣi bihi ŋɔ pa di zuɣu. Dagbamba booni la lala mɔ shɛli bɛ ni ʒiri kperi bɛ voya ni ŋɔ "puɣinti". Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun mali pohim pam. Sabili pɔhim saɣiya ka o ni tooi saɣim pukpariba bindira kamani, sima,alibasa, shinkaafa,sinkpula ni bindira din pahi pahi.
pwtlvkg78t0i12w3pgcuzjieyv1qsai
43457
43456
2022-08-19T14:47:21Z
Jahinfo
544
Bold a text
wikitext
text/x-wiki
'''Sabili''' nyɛla mɔɣini binniɛŋ ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga. Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun doɣiri bihi la bɛ vɔya ni. Sabili yi yɛn doɣi/wɔɣi bihi o cherila mɔri niŋ o voli puuni n wɔɣi bihi ŋɔ pa di zuɣu. Dagbamba booni la lala mɔ shɛli bɛ ni ʒiri kperi bɛ voya ni ŋɔ "puɣinti". Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun mali pohim pam. Sabili pɔhim saɣiya ka o ni tooi saɣim pukpariba bindira kamani, sima,alibasa, shinkaafa,sinkpula ni bindira din pahi pahi.
g69fx1hujtb009ym5sdkbxbgiiqgvbo
43458
43457
2022-08-19T14:51:59Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
'''Sabili''' nyɛla mɔɣini [[binniɛŋ]] ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga. Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun doɣiri bihi la bɛ vɔya ni. Sabili yi yɛn doɣi/wɔɣi [[bihi]] o cherila mɔri niŋ o voli puuni n wɔɣi bihi ŋɔ pa di zuɣu. [[Dagbamba]] booni la lala mɔ shɛli bɛ ni ʒiri kperi bɛ voya ni ŋɔ "puɣinti". Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun mali pohim pam. Sabili pɔhim saɣiya ka o ni tooi saɣim pukpariba bindira kamani, sima,alibasa, shinkaafa,sinkpula ni bindira din pahi pahi.
7e8zaxy81kej9ls5lwrymnukzwqck0w
43459
43458
2022-08-19T14:56:12Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
'''Sabili''' nyɛla mɔɣini [[binniɛŋ]] ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga. Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun doɣiri bihi la bɛ vɔya ni. Sabili yi yɛn doɣi/wɔɣi [[bihi]] o cherila mɔri niŋ o voli puuni n wɔɣi bihi ŋɔ pa di zuɣu. [[Dagbamba]] booni la lala mɔ shɛli bɛ ni ʒiri kperi bɛ voya ni ŋɔ "puɣinti". Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun mali pohim pam. Sabili pɔhim saɣiya ka o ni tooi saɣim [[pukpariba]] [[bindira]] kamani, sima,alibasa, shinkaafa,sinkpula ni bindira din pahi pahi.
035rou2tzxp8853st5ej3c28sumaqzj
43460
43459
2022-08-19T15:22:22Z
Jahinfo
544
Added text
wikitext
text/x-wiki
'''Sabili''' nyɛla mɔɣini [[binniɛŋ]] ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga,ka mali nabaa anahi. Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun doɣiri bihi la bɛ vɔya ni. Sabili yi yɛn doɣi/wɔɣi [[bihi]] o cherila mɔri niŋ o voli puuni n wɔɣi bihi ŋɔ pa di zuɣu. [[Dagbamba]] booni la lala mɔ shɛli bɛ ni ʒiri kperi bɛ voya ni ŋɔ "puɣinti". Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun mali pohim pam. Sabili pɔhim saɣiya ka o ni tooi saɣim [[pukpariba]] [[bindira]] kamani, sima,alibasa, shinkaafa,sinkpula ni bindira din pahi pahi.
pxxjmj0grn6c9ioue7otxax6gj8i0c0
43461
43460
2022-08-19T15:25:19Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
'''Sabili''' nyɛla mɔɣini [[binniɛŋ]] ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga,ka mali nabaa anahi. Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun doɣiri bihi la bɛ vɔya ni. Sabili yi yɛn doɣi/wɔɣi [[bihi]] o cherila mɔri niŋ o voli puuni n wɔɣi bihi ŋɔ pa di zuɣu. Sabili yi ŋmahi mɔri ŋɔ kpe o voli ni, [[Dagbamba]] booni la lala mɔ shɛli bɛ ni ʒiri kperi bɛ voya ni ŋɔ "puɣinti". Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun mali pohim pam. Sabili pɔhim saɣiya ka o ni tooi saɣim [[pukpariba]] [[bindira]] kamani, sima,alibasa, shinkaafa,sinkpula ni bindira din pahi pahi.
dolvdv121nnwzzj4d1jajo1jt71bl2r
43462
43461
2022-08-19T15:27:57Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Sabili''' nyɛla mɔɣini [[binniɛŋ]] ŋun biɛhigu ŋmani jangbariga,ka mali nabaa anahi. Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun doɣiri bihi la bɛ vɔya ni. Sabili yi yɛn doɣi/wɔɣi [[bihi]] o cherila mɔri niŋ o voli puuni n wɔɣi bihi ŋɔ pa di zuɣu. Sabili yi ŋmahi mɔri ŋɔ kpe o voli ni,o yɛn ŋubi mi burisili zaa ka di niŋ mɔ baligu zaɣi zim. [[Dagbamba]] booni la lala mɔ shɛli bɛ ni ʒiri kperi bɛ voya ni ŋɔ "puɣinti". Sabili nyɛla binniɛŋ ŋun mali pohim pam. Sabili pɔhim saɣiya ka o ni tooi saɣim [[pukpariba]] [[bindira]] kamani, sima,alibasa, shinkaafa,sinkpula ni bindira din pahi pahi.
gk1gzbxrdhqkd3h9qgfa1eex47q36j8
Zom
0
12302
43501
2022-08-19T18:54:36Z
Jahinfo
544
N nam la lahabali
wikitext
text/x-wiki
Zɔm nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ.
rxs973dxcek3q14urbqxnrojxo38pi6
43502
43501
2022-08-19T18:56:27Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Zɔm''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ. Dagbamba lahi booni zɔm nintarima.
sojtu8yaj9eo3ocohnlv127b3kw49bc
43503
43502
2022-08-19T18:58:56Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Zɔm''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ. Dagbamba lahi booni zɔm nintarima. Zoontali pula bu shɛm. Ti mali zoon piɛligu ka che zɔmdi zaa.
erbpx2kwc0dbf2z2thgqe7ko22pcqvm
43504
43503
2022-08-19T19:00:49Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Zɔm''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ. Dagbamba lahi booni zɔm nintarima. Zoontali pula bu shɛm. Ti mali zoon piɛligu ka che zɔmdi zaa. Nira yi zɔm ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa.
s9bdoc3ibwnuypi8ru7suqbgjnzecjc
43505
43504
2022-08-19T19:02:08Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
'''Zɔm''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ. Dagbamba lahi booni zɔm nintarima. Zoontali pula bu shɛm. Ti mali zoon piɛligu ka che zɔmdi zaa. Nira yi zɔm ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa. Amaa nira yi zɔm zɔmdi zaa o ku lahi tooi nya hali o tooni gba.
evrjezbco0rx3236j41ieb0g1rfir3m
43506
43505
2022-08-19T19:04:43Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Zɔm''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ. Dagbamba lahi booni zɔm nintarima. Zoontali pula bu shɛm. Ti mali zoon piɛligu ka che zɔmdi zaa. Nira yi zɔm ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa. Amaa nira yi zɔm zɔmdi zaa o ku lahi tooi nya hali o tooni gba. Bɛ mi ni tooi doɣi daadam ni zoontali bee nira ni tooi yiɣisina ni zaɣikurili zaa ka zoon tali gbaagi ("dini n nyɛ nina fabu").
t9qqb15nx0rytq5vn9fdr8ufppy633t
43507
43506
2022-08-19T19:06:54Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Zɔm''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ. Dagbamba lahi booni zɔm nintarima. Zoontali pula bu shɛm. Ti mali zoon piɛligu ka che zɔmdi zaa. Nira yi zɔm ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa. Amaa nira yi zɔm zɔmdi zaa o ku lahi tooi nya hali o tooni gba. Bɛ mi ni tooi doɣi daadam ni zoontali bee nira ni tooi yiɣisina ni zaɣikurili zaa ka zoon tali gbaagi ("dini n nyɛ nina fabu"). Zɔm yi yɛn chaŋla dulim bee baanjira,shee ka ŋun mali nina n gari tooni va o n tahi ka o ti tooi waɣisi o maŋa.
41kjkk8jv2ouvgi20str9evuh3h2rku
43508
43507
2022-08-19T19:08:46Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
'''Zɔm''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ. Dagbamba lahi booni zɔm nintarima. Zoontali pula bu shɛm. Ti mali zoon piɛligu ka che zɔmdi zaa. Nira yi zɔm ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa. Amaa nira yi zɔm zɔmdi zaa o ku lahi tooi nya hali o tooni gba. Bɛ mi ni tooi doɣi daadam ni zoontali bee nira ni tooi yiɣisina ni zaɣikurili zaa ka zoon tali gbaagi ("dini n nyɛ nina fabu"). Zɔm yi yɛn chaŋla dulim bee baanjira,shee ka ŋun mali nina n gari tooni va o n tahi ka o ti tooi waɣisi o maŋa. Zɔm mi yi lahi bee duu ka ti bori yibu ka ŋun yɛn soŋɔ kani,
bt5v0mmqxa6ogqf3p2nd0afrpglcbk8
43509
43508
2022-08-19T19:10:33Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Zɔm''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ. Dagbamba lahi booni zɔm nintarima. Zoontali pula bu shɛm. Ti mali zoon piɛligu ka che zɔmdi zaa. Nira yi zɔm ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa. Amaa nira yi zɔm zɔmdi zaa o ku lahi tooi nya hali o tooni gba. Bɛ mi ni tooi doɣi daadam ni zoontali bee nira ni tooi yiɣisina ni zaɣikurili zaa ka zoon tali gbaagi ("dini n nyɛ nina fabu"). Zɔm yi yɛn chaŋla dulim bee baanjira,shee ka ŋun mali nina n gari tooni va o n tahi ka o ti tooi waɣisi o maŋa. Zɔm mi yi lahi bee duu ka ti bori yibu ka ŋun yɛn soŋɔ kani, o ni bobili mi n bo jaangbee shee n zaŋ buɣisi bee n bobili nyɛ dunɔli yi.
d6tihe8veip9qo3xetdto8mt7470dyr
43510
43509
2022-08-19T19:12:52Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
'''Zɔm''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ. [[Dagbamba]] lahi booni zɔm [[nintarima]]. [[Zoontali]] pula bu shɛm. Ti mali [[zoon piɛligu]] ka che zɔmdi zaa. Nira yi zɔm ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa. Amaa nira yi zɔm zɔmdi zaa o ku lahi tooi nya hali o tooni gba. Bɛ mi ni tooi doɣi daadam ni zoontali bee nira ni tooi yiɣisina ni zaɣikurili zaa ka zoon tali gbaagi ("dini n nyɛ nina fabu"). Zɔm yi yɛn chaŋla dulim bee baanjira,shee ka ŋun mali nina n gari tooni va o n tahi ka o ti tooi waɣisi o maŋa. Zɔm mi yi lahi bee duu ka ti bori yibu ka ŋun yɛn soŋɔ kani, o ni bobili mi n bo jaangbee shee n zaŋ buɣisi bee n bobili nyɛ dunɔli yi.
5k20zqzv5ufe42ur20bg6qypa0gtwmr
43512
43510
2022-08-19T19:18:46Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
'''Zɔm''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ. [[Dagbamba]] lahi booni zɔm [[nintarima]]. [[Zoontali]] pula bu shɛm. Ti mali [[zoon piɛligu]] ka che zɔmdi zaa. Nira yi zɔm ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa. Amaa nira yi zɔm zɔmdi zaa o ku lahi tooi nya hali o tooni gba. Bɛ mi ni tooi doɣi [[daadam]] ni zoontali bee nira ni tooi yiɣisina ni zaɣikurili zaa ka zoon tali gbaagi ("dini n nyɛ nina fabu"). Zɔm yi yɛn chaŋla dulim bee baanjira,shee ka ŋun mali nina n gari tooni va o n tahi ka o ti tooi waɣisi o maŋa. Zɔm mi yi lahi bee duu ka ti bori yibu ka ŋun yɛn soŋɔ kani, o ni bobili mi n bo [[jaangbee]] shee n zaŋ buɣisi bee n bobili nyɛ [[dunɔli/dundɔli]] yi.
ma6evb4rjk2lh8hcnj3pnv84rqxs5pk
43513
43512
2022-08-19T19:21:18Z
Achiri Bitamsimli
23
Achiri Bitamsimli chama yaɣili [[Zɔm]] to [[Zom]]: Di bi sabi doli Dagbanli sabbu zalisi maa
wikitext
text/x-wiki
'''Zɔm''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bɛ niɛ. [[Dagbamba]] lahi booni zɔm [[nintarima]]. [[Zoontali]] pula bu shɛm. Ti mali [[zoon piɛligu]] ka che zɔmdi zaa. Nira yi zɔm ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa. Amaa nira yi zɔm zɔmdi zaa o ku lahi tooi nya hali o tooni gba. Bɛ mi ni tooi doɣi [[daadam]] ni zoontali bee nira ni tooi yiɣisina ni zaɣikurili zaa ka zoon tali gbaagi ("dini n nyɛ nina fabu"). Zɔm yi yɛn chaŋla dulim bee baanjira,shee ka ŋun mali nina n gari tooni va o n tahi ka o ti tooi waɣisi o maŋa. Zɔm mi yi lahi bee duu ka ti bori yibu ka ŋun yɛn soŋɔ kani, o ni bobili mi n bo [[jaangbee]] shee n zaŋ buɣisi bee n bobili nyɛ [[dunɔli/dundɔli]] yi.
ma6evb4rjk2lh8hcnj3pnv84rqxs5pk
43516
43513
2022-08-19T19:37:43Z
Achiri Bitamsimli
23
updated the content of this article
wikitext
text/x-wiki
'''Zom''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bi ne. [[Dagbamba]] lahi booni zom [[nintarima]]. Zɔm yi yɛn chaŋla dulim bee baanjira,shee ka ŋun mali nina n gari tooni va o n tahi ka o ti tooi waɣisi o maŋa. Zɔm mi yi lahi bee duu ka ti bori yibu ka ŋun yɛn soŋɔ kani, o ni bobili mi n bo [[jaangbee]] shee n zaŋ buɣisi bee n bobili nyɛ [[dunɔli/dundɔli]] yi.
== Zoontali balibu ==
[[Zoontali]] pula bu shɛm. Ti mali [[zoon piɛligu]] ka che zomdi zaa. Bɛ mi ni tooi doɣi [[daadam]] ni zoontali bee nira ni tooi yiɣisina niŋ zaɣikurili zaa ka zoon tali gbaagi o bee ka o nina fa.
=== Zoompiɛliga ===
Nira yi zom ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa.
==== Zomdi zaa ====
Amaa nira yi zom zomdi zaa o ku lahi tooi nya hali o tooni gba.
== Kundivihira ==
m44y47e97f9skbyxtoiar62iopdbvoi
43517
43516
2022-08-19T19:41:20Z
Achiri Bitamsimli
23
/* Kundivihira */ added a category
wikitext
text/x-wiki
'''Zom''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bi ne. [[Dagbamba]] lahi booni zom [[nintarima]]. Zɔm yi yɛn chaŋla dulim bee baanjira,shee ka ŋun mali nina n gari tooni va o n tahi ka o ti tooi waɣisi o maŋa. Zɔm mi yi lahi bee duu ka ti bori yibu ka ŋun yɛn soŋɔ kani, o ni bobili mi n bo [[jaangbee]] shee n zaŋ buɣisi bee n bobili nyɛ [[dunɔli/dundɔli]] yi.
== Zoontali balibu ==
[[Zoontali]] pula bu shɛm. Ti mali [[zoon piɛligu]] ka che zomdi zaa. Bɛ mi ni tooi doɣi [[daadam]] ni zoontali bee nira ni tooi yiɣisina niŋ zaɣikurili zaa ka zoon tali gbaagi o bee ka o nina fa.
=== Zoompiɛliga ===
Nira yi zom ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa.
==== Zomdi zaa ====
Amaa nira yi zom zomdi zaa o ku lahi tooi nya hali o tooni gba.
== Kundivihira ==
[[Pubu: Lahabaya zaa]]
6kj8y094c3o0q2zqs4cxjjxa36hhtro
43518
43517
2022-08-19T19:47:49Z
Achiri Bitamsimli
23
added a databox
wikitext
text/x-wiki
{{Databox}}
'''Zom''' nyɛla nivuɣ'so ŋun bi ne. [[Dagbamba]] lahi booni zom [[nintarima]]. Zɔm yi yɛn chaŋla dulim bee baanjira,shee ka ŋun mali nina n gari tooni va o n tahi ka o ti tooi waɣisi o maŋa. Zɔm mi yi lahi bee duu ka ti bori yibu ka ŋun yɛn soŋɔ kani, o ni bobili mi n bo [[jaangbee]] shee n zaŋ buɣisi bee n bobili nyɛ [[dunɔli/dundɔli]] yi.
== Zoontali balibu ==
[[Zoontali]] pula bu shɛm. Ti mali [[zoon piɛligu]] ka che zomdi zaa. Bɛ mi ni tooi doɣi [[daadam]] ni zoontali bee nira ni tooi yiɣisina niŋ zaɣikurili zaa ka zoon tali gbaagi o bee ka o nina fa.
=== Zoompiɛliga ===
Nira yi zom ka di nyɛla zoon piɛligu ŋɔ, o ni tooi nyɛri bela bela amaa ka ni katiŋa.
==== Zomdi zaa ====
Amaa nira yi zom zomdi zaa o ku lahi tooi nya hali o tooni gba.
== Kundivihira ==
[[Pubu: Lahabaya zaa]]
jz8d4xu2gqmgcp66xzunj9lxnnic946
Zɔm
0
12303
43514
2022-08-19T19:21:18Z
Achiri Bitamsimli
23
Achiri Bitamsimli chama yaɣili [[Zɔm]] to [[Zom]]: Di bi sabi doli Dagbanli sabbu zalisi maa
wikitext
text/x-wiki
#REDIRECT [[Zom]]
skg2uegindozz0r8w2iouxbtzpuzhmq
Bihi
0
12304
43526
2022-08-19T20:33:17Z
Jahinfo
544
M pili la lahabali
wikitext
text/x-wiki
Bihi nyɛla ban yuma pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia.
qwurz0793y2flj140k0heovj23svwo7
43527
43526
2022-08-19T20:35:56Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
Bihi nyɛla ban yuma pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia. Bihi hankali dii bɛ galisi ka mani ninkurigu bee bi'kurili.
976wb15fqnjxyj0hnlja0trhqb5rmib
43528
43527
2022-08-19T20:36:40Z
Jahinfo
544
Bold a text
wikitext
text/x-wiki
'''Bihi''' nyɛla ban yuma pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia. Bihi hankali dii bɛ galisi ka mani ninkurigu bee bi'kurili.
crgxod357fxceenb999vbilgglyhbyc
43529
43528
2022-08-19T20:38:54Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Bihi''' nyɛla ban yuma pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia. Bihi hankali dii bɛ galisi ka mani ninkurigu bee bi'kurili. Bihi nyɛla ban yu zosimli ni diɛma pam.
dnft4ic1xri7vzxlajy7ddcxvtdt8g4
43530
43529
2022-08-19T20:41:35Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
'''Bihi''' nyɛla ban yuma pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia. Bihi hankali dii bɛ galisi ka mani ninkurigu bee bi'kurili. Bihi nyɛla ban yu zosimli ni diɛma pam. Bihi doɣibu nyɛla din kpaŋsiri ninsali biɛhigu ʒileli puuni.
dxgysbnt9j85xwzn60yu2snbjka9ys9
43531
43530
2022-08-19T20:43:41Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Bihi''' nyɛla ban yuma pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia. Bihi hankali dii bɛ galisi ka mani ninkurigu bee bi'kurili. Bihi nyɛla ban yu zosimli ni diɛma pam. Bihi doɣibu nyɛla din kpaŋsiri ninsali biɛhigu ʒileli puuni. Paɣa mini doo yi niŋ amiliya bɛ daa aduwa zaa nyɛla Naawuni larigi ba bihi duniya yaagi zuɣu.
gxic9i0utvp72fi1hsnssct2x61n37w
43532
43531
2022-08-19T20:45:42Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Bihi''' nyɛla ban yuma pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia. Bihi hankali dii bɛ galisi ka mani ninkurigu bee bi'kurili. Bihi nyɛla ban yu zosimli ni diɛma pam. Bihi doɣibu nyɛla din kpaŋsiri ninsali biɛhigu ʒileli puuni. Paɣa mini doo yi niŋ amiliya bɛ daa aduwa zaa nyɛla Naawuni larigi ba bihi duniya yaagi zuɣu. Bihi mali anfaani n ti niriba ban be bɛ ʒileli ni
jgiouducpvx9kvqry9xdnxw6osuloji
43533
43532
2022-08-19T20:48:36Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
'''Bihi''' nyɛla ban yuma pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia. Bihi hankali dii bɛ galisi ka mani ninkurigu bee bi'kurili. Bihi nyɛla ban yu zosimli ni diɛma pam. Bihi doɣibu nyɛla din kpaŋsiri ninsali biɛhigu ʒileli puuni. Paɣa mini doo yi niŋ amiliya bɛ daa aduwa zaa nyɛla Naawuni larigi ba bihi duniya yaagi zuɣu. Bihi mali anfaani n ti niriba ban be bɛ ʒileli ni zaa ka di pani bɛ laamba ko. Bihi anfaani zaŋ ti bɛ laamba shɛŋa n nyɛ;
f9xiosa19ohlcpy38wq2niegtvz3axs
43534
43533
2022-08-19T20:51:28Z
Jahinfo
544
Added info
wikitext
text/x-wiki
'''Bihi''' nyɛla ban yuma pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia. Bihi hankali dii bɛ galisi ka mani ninkurigu bee bi'kurili. Bihi nyɛla ban yu zosimli ni diɛma pam. Bihi doɣibu nyɛla din kpaŋsiri ninsali biɛhigu ʒileli puuni. Paɣa mini doo yi niŋ amiliya bɛ daa aduwa zaa nyɛla Naawuni larigi ba bihi duniya yaagi zuɣu. Bihi mali anfaani n ti niriba ban be bɛ ʒileli ni zaa ka di pani bɛ laamba ko. Bihi anfaani zaŋ ti bɛ laamba shɛŋa n nyɛ; bihi timbu, bihi lahi tumdi tuunshɛŋa bɛ ni ni tooi nyaŋ n soŋdi bɛ laamba.
o1hy68h74lridfpxmmt31g1ke7y6czc
43535
43534
2022-08-19T20:53:54Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''Bihi''' nyɛla ban yuma pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia. Bihi hankali dii bɛ galisi ka mani ninkurigu bee bi'kurili. Bihi nyɛla ban yu zosimli ni diɛma pam. Bihi doɣibu nyɛla din kpaŋsiri ninsali biɛhigu ʒileli puuni. Paɣa mini doo yi niŋ amiliya bɛ daa aduwa zaa nyɛla Naawuni larigi ba bihi duniya yaagi zuɣu. Bihi mali anfaani n ti niriba ban be bɛ ʒileli ni zaa ka di pani bɛ laamba ko. Bihi anfaani zaŋ ti bɛ laamba shɛŋa n nyɛ; bihi timbu, bihi lahi tumdi tuunshɛŋa bɛ ni ni tooi nyaŋ n soŋdi bɛ laamba. Bihi diɛma ni tooi lahi niŋ niri nyaɣisim, ka ti o suhupiɛlli, ka lahi che ka nira la lari n teegi a koba.
8iz32wytkq5j1jw8m823q4eqexk7cpt
43536
43535
2022-08-19T20:58:55Z
Jahinfo
544
Added interlinks
wikitext
text/x-wiki
'''Bihi''' nyɛla ban [[yuma]] pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia. Bihi hankali dii bɛ galisi ka mani ninkurigu bee bi'kurili. Bihi nyɛla ban yu [[zosimli]] ni [[diɛma]] pam. Bihi doɣibu nyɛla din kpaŋsiri ninsali biɛhigu ʒileli puuni. Paɣa mini doo yi niŋ [[amiliya]] bɛ daa [[aduwa]] zaa nyɛla Naawuni larigi ba bihi duniya yaagi zuɣu. Bihi mali anfaani n ti niriba ban be bɛ ʒileli ni zaa ka di pani bɛ laamba ko. Bihi anfaani zaŋ ti bɛ laamba shɛŋa n nyɛ; bihi timbu, bihi lahi tumdi tuunshɛŋa bɛ ni ni tooi nyaŋ n soŋdi bɛ laamba. Bihi diɛma ni tooi lahi niŋ niri nyaɣisim, ka ti o suhupiɛlli, ka lahi che ka nira la lari n teegi a koba.
8ywcnqt4ffrni4gtu7p2o9c9t3f63qr
43537
43536
2022-08-19T21:01:41Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
'''Bihi''' nyɛla ban [[yuma]] pɔra ka mani chira,yuuni bee zaŋ hali ni yuun pia. Bihi hankali dii bɛ galisi ka mani ninkurigu bee bi'kurili. Bihi nyɛla ban yu [[zosimli]] ni [[diɛma]] pam. Bihi doɣibu nyɛla din kpaŋsiri ninsali biɛhigu ʒileli puuni. Paɣa mini doo yi niŋ [[amiliya]] bɛ daa [[aduwa]] zaa nyɛla Naawuni larigi ba bihi duniya yaagi zuɣu. Bihi mali [[anfaani]] n ti niriba ban be bɛ [[ʒileli]] ni zaa ka di pani bɛ laamba ko. Bihi anfaani zaŋ ti bɛ laamba shɛŋa n nyɛ; bihi timbu, bihi lahi tumdi tuunshɛŋa bɛ ni ni tooi nyaŋ n soŋdi bɛ laamba. Bihi diɛma ni tooi lahi niŋ niri nyaɣisim, ka ti o suhupiɛlli, ka lahi che ka nira la lari n teegi a koba.
ksr3vppotp52oz8ezb70oozaxe2mwgx
Jinaduu
0
12305
43691
2022-08-20T07:16:30Z
Jahinfo
544
M pili la lahabali
wikitext
text/x-wiki
Jinaduu nyɛla nyɛla du'shɛli ninsalinima bee kpamba ni ʒiini gbaari saawara.
ncl87exhvlu5awdabyz0v1uudnniq4x
43695
43691
2022-08-20T07:18:33Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
Jinaduu nyɛla nyɛla du'shɛli ninsalinima bee kpamba ni ʒiini gbaari saawara. Dagbaŋ, nazuɣiri tooi mali bɛ ni ʒiini du shɛŋa n tɔri jina
8h56vuptpp0z1wn1kqvj5e7r9j5ykrq
43700
43695
2022-08-20T07:20:09Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
Jinaduu nyɛla nyɛla du'shɛli ninsalinima bee kpamba ni ʒiini gbaari saawara. Dagbaŋ, nazuɣiri tooi mali bɛ ni ʒiini du shɛŋa n tɔri jina bee n gbaari saawara ni bɛ kpeen taba bee nayili kpambaliba.
667hy08ycmfcpym02olb3gg891b1n24
43704
43700
2022-08-20T07:22:12Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
'''Jinaduu''' nyɛla nyɛla du'shɛli [[ninsalinima]] bee kpamba ni ʒiini gbaari saawara. [[Dagbaŋ]], nazuɣiri tooi mali bɛ ni ʒiini du shɛŋa n tɔri jina bee n gbaari saawara ni bɛ kpeen taba bee nayili kpambaliba.
376up7gtgis3ernqk6mulr0vs2q06l6
Saɣiri
0
12306
43718
2022-08-20T07:31:16Z
Jahinfo
544
N pili la lahabal
wikitext
text/x-wiki
saɣiri nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli
o0k9xvs8wfg3dbok16aewjxlf2b76re
43720
43718
2022-08-20T07:32:33Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
saɣiri nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ;
a80ouoiyipvg4i2etlldzdu5iyziei9
43725
43720
2022-08-20T07:34:11Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
saɣiri nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti
2gnv1enyi0xxviv2ysjl0d01osiufz9
43730
43725
2022-08-20T07:36:06Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
saɣiri nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka alaafe zaŋ ti ninsalinima,
5cojb7pgqq13ajwcka3gkuygh504dtr
43734
43730
2022-08-20T07:38:13Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
saɣiri nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka alaafe zaŋ ti ninsalinima, ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam.
lz7i2lfiqbk7yh6vswk5wr7ciy8y65z
43738
43734
2022-08-20T07:40:06Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
saɣiri nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka alaafe zaŋ ti ninsalinima, ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam. Doriti ŋɔ nuu yi yi,Saɣiri lan nyɛla binniɛma ban ni tooi tum daadam chuuta soɣibu shee.
05cyy0je8f0b4ahyjj8ekz6n4lkixhl
43742
43738
2022-08-20T07:42:49Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
saɣiri nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka alaafe zaŋ ti ninsalinima, ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam. Doriti ŋɔ nuu yi yi,Saɣiri lan nyɛla binniɛma ban ni tooi tum daadam chuuta soɣibu shee. Binniɛma kamani tanbaɣinsi,koanaminjira be zilim nyɛla binniiɛn baligu shɛba ban pahi ka dimdi ni tooi be saɣiri ni.
9s746w7hv6drqm5spmxd2z8csm91q1s
43743
43742
2022-08-20T07:49:05Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
saɣiri nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka alaafe zaŋ ti ninsalinima, ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam. Doriti ŋɔ nuu yi yi,Saɣiri lan nyɛla binniɛma ban ni tooi tum daadam chuuta soɣibu shee. Binniɛma kamani tanbaɣinsi,koanaminjira be zilim nyɛla binniiɛn baligu shɛba ban pahi ka dimdi ni tooi be saɣiri ni. Ka binniɛn baligu ŋɔ kpe n soɣiri saɣiri ni. Amaa waɣiri ni nɔŋsi zaa soɣisinli shee nyɛla saɣiri ni.
s02st1andso6ov13jz16qn51iavhtci
43744
43743
2022-08-20T07:52:26Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
saɣiri nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka alaafe zaŋ ti ninsalinima, ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam. Doriti ŋɔ nuu yi yi,Saɣiri lan nyɛla binniɛma ban ni tooi tum daadam chuuta soɣibu shee. Binniɛma kamani tanbaɣinsi,koanaminjira be zilim nyɛla binniiɛn baligu shɛba ban pahi ka dimdi ni tooi be saɣiri ni. Ka binniɛn baligu ŋɔ kpe n soɣiri saɣiri ni. Amaa waɣiri ni nɔŋsi zaa soɣisinli shee nyɛla saɣiri ni. Saɣiri lahi nyɛla din saɣindi ʒileli binyɛra pam,kamani kulisi,gɔɔta nima,ko'soya.
k77bwprhbm0n0nh5xmltx3ye48q27y8
43745
43744
2022-08-20T07:54:03Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
saɣiri nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka alaafe zaŋ ti ninsalinima, ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam. Doriti ŋɔ nuu yi yi,Saɣiri lan nyɛla binniɛma ban ni tooi tum daadam chuuta soɣibu shee. Binniɛma kamani tanbaɣinsi,koanaminjira be zilim nyɛla binniiɛn baligu shɛba ban pahi ka dimdi ni tooi be saɣiri ni. Ka binniɛn baligu ŋɔ kpe n soɣiri saɣiri ni. Amaa waɣiri ni nɔŋsi zaa soɣisinli shee nyɛla saɣiri ni. Saɣiri lahi nyɛla din saɣindi ʒileli binyɛra pam,kamani kulisi,gɔɔta nima,ko'soya. Di ni tooi lahi che ka pukpariba bindira bi niŋ viɛnyɛlinga.
80eblg5bsed0m53qzsqdmjello748f3
43746
43745
2022-08-20T07:56:35Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
saɣiri nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka alaafe zaŋ ti ninsalinima, ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam. Doriti ŋɔ nuu yi yi,Saɣiri lan nyɛla binniɛma ban ni tooi tum daadam chuuta soɣibu shee. Binniɛma kamani tanbaɣinsi,koanaminjira be zilim nyɛla binniiɛn baligu shɛba ban pahi ka dimdi ni tooi be saɣiri ni. Ka binniɛn baligu ŋɔ kpe n soɣiri saɣiri ni. Amaa waɣiri ni nɔŋsi zaa soɣisinli shee nyɛla saɣiri ni. Saɣiri lahi nyɛla din saɣindi ʒileli binyɛra pam,kamani kulisi,gɔɔta nima,ko'soya. Di ni tooi lahi che ka pukpariba bindira bi niŋ viɛnyɛlinga. Shɛhira, di yi niŋ ka pukpara biri binbinli lɔba nima ni zooi shɛli di pala din ni tooi bili di yubu bɛ di ti yɛri di niŋ.
aooidsypsfjdbas5nksa27pc43gtp25
43747
43746
2022-08-20T07:59:40Z
Jahinfo
544
Added interlinks
wikitext
text/x-wiki
'''saɣiri''' nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka [[Alaafee ( Health)|alaafee]] zaŋ ti [[ninsalinima]], ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam. Doriti ŋɔ nuu yi yi,Saɣiri lan nyɛla binniɛma ban ni tooi tum daadam chuuta soɣibu shee. [[Binniɛma]] kamani tanbaɣinsi,koanaminjira be zilim nyɛla binniiɛn baligu shɛba ban pahi ka dimdi ni tooi be saɣiri ni. Ka binniɛn baligu ŋɔ kpe n soɣiri saɣiri ni. Amaa waɣiri ni nɔŋsi zaa soɣisinli shee nyɛla saɣiri ni. Saɣiri lahi nyɛla din saɣindi ʒileli binyɛra pam,kamani kulisi,gɔɔta nima,ko'soya. Di ni tooi lahi che ka pukpariba bindira bi niŋ viɛnyɛlinga. Shɛhira, di yi niŋ ka pukpara biri binbinli lɔba nima ni zooi shɛli di pala din ni tooi bili di yubu bɛ di ti yɛri di niŋ.
6qtoafo5m3aber9zkll1fmb4ml3kh6c
43751
43747
2022-08-20T08:01:59Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
'''saɣiri''' nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka [[Alaafee ( Health)|alaafee]] zaŋ ti [[ninsalinima]], ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam. Doriti ŋɔ nuu yi yi,Saɣiri lan nyɛla binniɛma ban ni tooi tum daadam chuuta soɣibu shee. [[Binniɛma]] kamani tanbaɣinsi,koanaminjira be zilim nyɛla binniiɛn baligu shɛba ban pahi ka dimdi ni tooi be saɣiri ni. Ka binniɛn baligu ŋɔ kpe n soɣiri saɣiri ni. Amaa waɣiri ni nɔŋsi zaa soɣisinli shee nyɛla saɣiri ni. Saɣiri lahi nyɛla din saɣindi ʒileli binyɛra pam,kamani kulisi,gɔɔta nima,ko'soya. Di ni tooi lahi che ka [[pukpariba]] [[bindira]] bi niŋ viɛnyɛlinga. Shɛhira, di yi niŋ ka pukpara biri binbinli lɔba nima ni zooi shɛli di pala din ni tooi bili di yubu bɛ di ti yɛri di niŋ.
out9ira8zyfxmrd4ng0uys8vayhrc5s
43772
43751
2022-08-20T09:42:21Z
Jahinfo
544
Added section
wikitext
text/x-wiki
'''saɣiri''' nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka [[Alaafee ( Health)|alaafee]] zaŋ ti [[ninsalinima]], ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam.
== '''Saɣiri barinanima''' ==
== 1. Saɣiri nyɛla binshɛɣu di pahi namdi doriti biɛhigu ni. ==
== Kundivihira ==
nryd5gqkn3751v9hqwhw81ce84j591x
43775
43772
2022-08-20T09:44:08Z
Jahinfo
544
Added text
wikitext
text/x-wiki
'''saɣiri''' nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka [[Alaafee ( Health)|alaafee]] zaŋ ti [[ninsalinima]], ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam.
== '''Saɣiri barinanima''' ==
== 1. Saɣiri nyɛla binshɛɣu di pahi namdi doriti biɛhigu ni. ==
== 2.Doriti ŋɔ nuu yi yi,Saɣiri lan nyɛla binniɛma ban ni tooi tum daadam chuuta soɣibu shee. [[Binniɛma]] kamani tanbaɣinsi,koanaminjira be zilim nyɛla binniiɛn baligu shɛba ban pahi ka dimdi ni tooi be saɣiri ni. Ka binniɛn baligu ŋɔ kpe n soɣiri saɣiri ni. Amaa waɣiri ni nɔŋsi zaa soɣisinli shee nyɛla saɣiri ni. ==
27mi7a7krd22hgxbfc7t9i6gonrsdcx
43777
43775
2022-08-20T09:45:33Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
'''saɣiri''' nyɛla binshɛŋa din daɣiri ti ʒileli. Saɣiri shɛhira nima n nyɛ; lɔba nima teli ti ʒileli ni,binchariti. Saɣiri nyɛla binshaɣu din ka [[Alaafee ( Health)|alaafee]] zaŋ ti [[ninsalinima]], ka di mali bukaata ni ti maani neeri ti biɛhisi shee ka di gu ka taɣi ti mini ti iyaali zaa ka che dɔri binbira bala pam.
== '''Saɣiri barinanima''' ==
== 1. Saɣiri nyɛla binshɛɣu di pahi namdi doriti biɛhigu ni. ==
== 2.Doriti ŋɔ nuu yi yi,Saɣiri lan nyɛla binniɛma ban ni tooi tum daadam chuuta soɣibu shee. [[Binniɛma]] kamani tanbaɣinsi,koanaminjira be zilim nyɛla binniiɛn baligu shɛba ban pahi ka dimdi ni tooi be saɣiri ni. Ka binniɛn baligu ŋɔ kpe n soɣiri saɣiri ni. Amaa waɣiri ni nɔŋsi zaa soɣisinli shee nyɛla saɣiri ni. ==
== 3. Saɣiri lahi nyɛla din saɣindi ʒileli binyɛra pam,kamani kulisi,gɔɔta nima,ko'soya. ==
== 4. Di ni tooi lahi che ka [[pukpariba]] [[bindira]] bi niŋ viɛnyɛlinga. Shɛhira, di yi niŋ ka pukpara biri binbinli lɔba nima ni zooi shɛli di pala din ni tooi bili di yubu bɛ di ti yɛri di niŋ. ==
b275ats3y9rmxxzpyg754n7rrnw5zho
Miɔŋ Nanima ban kani nam gbana zuɣu
0
12307
43748
2022-08-20T08:00:03Z
Issahiddris
439
Creation of a new article
wikitext
text/x-wiki
'''MIOŊ NANIMA'''
1. Miɛŋ Lan "Sayɔra"
2. Miɛŋ Lan "Mahamaru", son of "Naa Gungɔbli"
3. Miɛŋ Lan "Mahami", son of "Miɛŋ Lan Mahamaru"
4. Miɛŋ Lan "Imoro" son of "Naa Saalan Ziblim"
5. Miɛŋ Lan "Simani" son of "Naa Andan Jangbariga"
6. Miɛŋ Lan "Yiri", son of "Naa Andan Jangbariga"
7. Miɛŋ Lan "Yissà", son of "Naa Andan Jangbariga"
8. Miɛŋ Lan "Mahami", son of "Naa Yakubu Nantoo"
9. Miɛŋ Lan "Salifu", son of "Naa Yakubu Nantoo"
10. Miɛŋ Lan "Kalim", son of "Naa Abla Naɣbiɛɣu"
11. Miɛŋ Lan "Ablai I", son of "Naa Andan Jirilɔŋ"
12. Miɛŋ Lan "Alásani", son of "Naa Aburu Sataŋ"
13. Miɛŋ Lan "Yákubu", son of "Naa Aburu Sataŋ"
14. Miɛŋ Lan "Ziblim", son of "Naa Aburu Sataŋ"
15. Miɛŋ Lan "Ablai II", son of "Naa Mahamaru"
'''
MIɔŊ NANIMA WHO ASCENDED TO YƐNI FROM 1938.'''
1. "Naa Mahamaŋ kpɛma" ascended to Yɛni in 1938.
2. "Naa Mahaman bila". ascended to Yɛni in 1948.
3. "Naa Andan Zolikuɣuli", ascended to Yɛni in 1968.
NOTE: This is compiled by: "Mohammed Baba"-Tuya Naa.
51w3wblp9a74ymsfiy1pnpqju0n4bdv
43749
43748
2022-08-20T08:00:45Z
Issahiddris
439
wikitext
text/x-wiki
'''MIɛŊ NANIMA'''
1. Miɛŋ Lan "Sayɔra"
2. Miɛŋ Lan "Mahamaru", son of "Naa Gungɔbli"
3. Miɛŋ Lan "Mahami", son of "Miɛŋ Lan Mahamaru"
4. Miɛŋ Lan "Imoro" son of "Naa Saalan Ziblim"
5. Miɛŋ Lan "Simani" son of "Naa Andan Jangbariga"
6. Miɛŋ Lan "Yiri", son of "Naa Andan Jangbariga"
7. Miɛŋ Lan "Yissà", son of "Naa Andan Jangbariga"
8. Miɛŋ Lan "Mahami", son of "Naa Yakubu Nantoo"
9. Miɛŋ Lan "Salifu", son of "Naa Yakubu Nantoo"
10. Miɛŋ Lan "Kalim", son of "Naa Abla Naɣbiɛɣu"
11. Miɛŋ Lan "Ablai I", son of "Naa Andan Jirilɔŋ"
12. Miɛŋ Lan "Alásani", son of "Naa Aburu Sataŋ"
13. Miɛŋ Lan "Yákubu", son of "Naa Aburu Sataŋ"
14. Miɛŋ Lan "Ziblim", son of "Naa Aburu Sataŋ"
15. Miɛŋ Lan "Ablai II", son of "Naa Mahamaru"
'''
MIɔŊ NANIMA WHO ASCENDED TO YƐNI FROM 1938.'''
1. "Naa Mahamaŋ kpɛma" ascended to Yɛni in 1938.
2. "Naa Mahaman bila". ascended to Yɛni in 1948.
3. "Naa Andan Zolikuɣuli", ascended to Yɛni in 1968.
NOTE: This is compiled by: "Mohammed Baba"-Tuya Naa.
iho9bkqchzctzbzezbmc2jl3fpmo9tb
43750
43749
2022-08-20T08:01:37Z
Issahiddris
439
Edit
wikitext
text/x-wiki
'''MIɛŊ NANIMA'''
1. Miɛŋ Lan "Sayɔra"
2. Miɛŋ Lan "Mahamaru", son of "Naa Gungɔbli"
3. Miɛŋ Lan "Mahami", son of "Miɛŋ Lan Mahamaru"
4. Miɛŋ Lan "Imoro" son of "Naa Saalan Ziblim"
5. Miɛŋ Lan "Simani" son of "Naa Andan Jangbariga"
6. Miɛŋ Lan "Yiri", son of "Naa Andan Jangbariga"
7. Miɛŋ Lan "Yissà", son of "Naa Andan Jangbariga"
8. Miɛŋ Lan "Mahami", son of "Naa Yakubu Nantoo"
9. Miɛŋ Lan "Salifu", son of "Naa Yakubu Nantoo"
10. Miɛŋ Lan "Kalim", son of "Naa Abla Naɣbiɛɣu"
11. Miɛŋ Lan "Ablai I", son of "Naa Andan Jirilɔŋ"
12. Miɛŋ Lan "Alásani", son of "Naa Aburu Sataŋ"
13. Miɛŋ Lan "Yákubu", son of "Naa Aburu Sataŋ"
14. Miɛŋ Lan "Ziblim", son of "Naa Aburu Sataŋ"
15. Miɛŋ Lan "Ablai II", son of "Naa Mahamaru"
'''
MIɔŊ NANIMA WHO ASCENDED TO YƐNI FROM 1938.'''
1. "Naa Mahamaŋ kpɛma" ascended to Yɛni in 1938.
2. "Naa Mahaman bila". ascended to Yɛni in 1948.
3. "Naa Andan Zolikuɣuli", ascended to Yɛni in 1968.
NOTE: This is compiled by: "Mohammed Baba"-Tuya Naa.
22wzv0ui06v9pcpvursk4skodpemr54
Dɔkuliʒɛm
0
12308
43797
2022-08-20T11:32:39Z
Jahinfo
544
N pili la lahabali
wikitext
text/x-wiki
Dɔkuliʒɛm nyɛla doo binwolli.
ibqiub1zp075kr1j2m8iuijqvvoeuu0
43798
43797
2022-08-20T11:36:44Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
Dɔkuliʒɛm nyɛla doo wɔlli. Dɔkuliʒɛm nyɛla wɔli kpuli li zaɣi ʒee n wɔndi doo zuɣu di yi ti niŋ ka dori yɛn wɔli saha shɛli.
t5unw6yf4c0dm0aww64hjpwctn9oku0
43799
43798
2022-08-20T11:39:07Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
Dɔkuliʒɛm nyɛla doo wɔlli. Dɔkuliʒɛm nyɛla wɔli kpuli li zaɣi ʒee n wɔndi doo zuɣu di yi ti niŋ ka dori yɛn wɔli saha shɛli. Dɔkuliʒɛm piini ni wɔli kpuli li zaɣi bila, ka naan yi bili zabiri laasabu.
hzzi2zk7842mla9mxk5fhy0xr9wuz61
43800
43799
2022-08-20T11:44:05Z
Jahinfo
544
Added content
wikitext
text/x-wiki
Dɔkuliʒɛm nyɛla doo wɔlli. Dɔkuliʒɛm nyɛla wɔli kpuli li zaɣi ʒee n wɔndi doo zuɣu di yi ti niŋ ka dori yɛn wɔli saha shɛli. Dɔkuliʒɛm piini ni wɔli kpuli li zaɣi bila, ka naan yi bili zabiri laasabu. Lala zabiri laasabu ŋɔ piini mi ni nahangbaŋ vɔ'kahili hali ti naan yi mooi niŋ zaɣi ʒee.
m7mayhapmm26kz6icv3tjxgxa1qpbqu
43801
43800
2022-08-20T11:47:11Z
Jahinfo
544
Added information
wikitext
text/x-wiki
Dɔkuliʒɛm nyɛla doo wɔlli. Dɔkuliʒɛm nyɛla wɔli kpuli li zaɣi ʒee n wɔndi doo zuɣu di yi ti niŋ ka dori yɛn wɔli saha shɛli. Dɔkuliʒɛm piini ni wɔli kpuli li zaɣi bila, ka naan yi bili zabiri laasabu. Lala zabiri laasabu ŋɔ piini mi ni nahangbaŋ vɔ'kahili hali ti naan yi mooi niŋ zaɣi ʒee. Dɔkuliʒɛm ŋɔ n yi ti mooi naagi zaa ka suui bahina tiŋa,ka sɔri mi naan to dɔkuliʒɛm zuɣiri la ni n lee dɔri.
i9pgejgnq1eu3q4groc2mznh12byup1
43802
43801
2022-08-20T11:49:17Z
Jahinfo
544
Added links
wikitext
text/x-wiki
'''Dɔkuliʒɛm''' nyɛla [[doo]] wɔlli. Dɔkuliʒɛm nyɛla bin wɔli kpuli li zaɣi ʒee n wɔndi doo zuɣu di yi ti niŋ ka dori yɛn wɔli saha shɛli. Dɔkuliʒɛm piini ni wɔli kpuli li zaɣi bila, ka naan yi bili [[zabiri]] laasabu. Lala zabiri laasabu ŋɔ piini mi ni nahangbaŋ vɔ'kahili hali ti naan yi mooi niŋ zaɣi ʒee. Dɔkuliʒɛm ŋɔ n yi ti mooi naagi zaa ka suui bahina tiŋa,ka sɔri mi naan to dɔkuliʒɛm zuɣiri la ni n lee dɔri.
h8uvl4v1ca8kvgjtfbk9155uml5cqvj
43805
43802
2022-08-20T11:58:50Z
Jahinfo
544
Added a section
wikitext
text/x-wiki
'''Dɔkuliʒɛm''' nyɛla [[doo]] wɔlli. Dɔkuliʒɛm nyɛla bin wɔli kpuli li zaɣi ʒee n wɔndi doo zuɣu di yi ti niŋ ka dori yɛn wɔli saha shɛli. Dɔkuliʒɛm piini ni wɔli kpuli li zaɣi bila, ka naan yi bili [[zabiri]] laasabu. Lala zabiri laasabu ŋɔ piini mi ni nahangbaŋ vɔ'kahili hali ti naan yi mooi niŋ zaɣi ʒee. Dɔkuliʒɛm ŋɔ n yi ti mooi naagi zaa ka suui bahina tiŋa,ka sɔri mi naan to dɔkuliʒɛm zuɣiri la ni n lee dɔri.
== Di anfaani ==
f1obnvhqe4klfdjtppn7g6j87lngcye
Tuunbaŋsim
0
12309
43803
2022-08-20T11:55:01Z
Jahinfo
544
N pili la lahabali
wikitext
text/x-wiki
Tuunbaŋsim nyɛla tuun shɛli ninsalinima ni boham tum da, ka si mali anfaani ka sɔkam saɣiti li.
3009euy9xn3tlk065in5u2g6zdc50tx
43804
43803
2022-08-20T11:57:07Z
Jahinfo
544
Added section
wikitext
text/x-wiki
Tuunbaŋsim nyɛla tuun shɛli ninsalinima ni boham tum da, ka di mali anfaani ka sɔkam saɣiti li.
== Tuunbaŋsim balibu ==
rzl37ku5xsa9fmo0weqrsvq7xqestvo