Вікікрыніцы bewikisource https://be.wikisource.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0 MediaWiki 1.39.0-wmf.23 first-letter Мультымедыя Адмысловае Размовы Удзельнік Размовы з удзельнікам Вікікрыніцы Размовы пра Вікікрыніцы Файл Размовы пра файл MediaWiki Размовы пра MediaWiki Шаблон Размовы пра шаблон Даведка Размовы пра даведку Катэгорыя Размовы пра катэгорыю Аўтар Размовы пра аўтара Старонка Размовы пра старонку Індэкс Размовы пра індэкс TimedText TimedText talk Модуль Размовы пра модуль Gadget Gadget talk Gadget definition Gadget definition talk 102 1500 85595 62003 2022-08-10T13:08:35Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Ш. | Імёны = Ядвігін | Першая літара прозвішча = Ш | Варыянты імёнаў = сапр. Антон Іванавіч Ляві́цкі | Апісанне = беларускі празаік, публіцыст, фельетаніст, драматург, паэт, перакладчык, літаратуразнавец, палітык | Іншае = | ДН = 4 студзеня 1869 | Месца нараджэння = маёнт. Добасна, цяпер агр. Добасна Кіраўскага раёна Магілёўскай вобласці | ДС = 24 лютага 1922 | Месца смерці = Вільня | Выява = Jadvihin Š.jpg | Вікіпедыя = :be:Ядвігін Ш. | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Ядвігін Ш. | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Ядвігін Ш. | Google = }} '''Ядвігін Ш.''' (сапраўднае імя ''Антон Іванавіч Лявіцкі''; 4 студзеня 1869, маёнт. Добасна, цяпер в. Добасна Кіраўскага р-на Магілеўскай вобл. — 24 лютага 1922, Вільня) — беларускі празаік, публіцыст, фельетаніст, драматург, паэт і літаратуразнавец. = Творы = {{All works‎}} == Апавяданні == * [[Бярозка]] * [[Баба]] * [[Заморскі звер]] * [[Пазыка]] * [[З маленькім білецікам]] * [[Вучоны бык]] * [[Падласенькі]] * [[Рабы]] * [[Дачэсныя]] * [[Васількі (Ядвігін Ш.)|Васількі]] * [[Раны]] * [[Жывы нябожчык]] * [[Чортава ласка]] * [[Дуб-дзядуля]] * [[Чалавек]] * [[З бальнічнага жыцця]] * [[Зарабляюць]] * [[Зарабіў]] * [[Сабачча служба]] (1909) * [[Цырк]] * [[Гаротная]] * [[Шчаслівая]] * [[Вяселле]] * [[Сіло]] * [[Павук]] * [[Гадунец]] * [[Суд]] (20 верасня 1906)) * [[Важная фіга]] * [[Сакатушка]] * [[Што сказаў певень]] (казка) * [[Хлеб]] (з народнага апавядання) * [[Награда]] * [[Пратэст]] * [[Варона]] * [[«При исполнении служебных обязанностей»]] * [[Чаму? (Ядвігін Ш.)|Чаму?]] * [[Заведзеная надзея]] == Зборнікі == * [[Дзед Завала]] (1910) * [[Бярозка (зборнік)|Бярозка]] (1912) * [[Васількі (зборнік Ядвігіна Ш.)|Васількі]] (1914) * [[Беларускія жарты]] (1914) == Паэма == * [[Дзед Завала]] == Іншае == * [[Лісты з дарогі]] (нарысы, 1910) * [[Думкі з падарожы]] * [[Успаміны]] (мемуары, 1921) * [[Золата]] (незакончаны раман, 1920) * [[В. Марцінкевіч у практычным жыцьці]] * [[Хто чым можа – хай дапаможа!]] == Выданне == * ''Ядвігін Ш.'' Выбраныя творы. — Мінск: Мастацкая літаратура, 2006. — 293 с. Цв. вокл. ISBN 985-02-0812-0 = Пра аўтара = * [[Антон Лявіцкі (Ядвігін Ш.): У пятыя ўгодкі сьмерці Яго]] * [[Ядвігін Ш. (Краўцоў)]] == Вонкавыя спасылкі == {{Вікіпэдыя|Ядвігін Ш.|Ядвігін Ш.}} * [http://knihi.com/Jadvihin_S/ Ядвігін Ш.] — эл. рэсурс «Беларуская палічка». * [http://rv-blr.com/biography/view/38 Ядвігін Ш.] — эл. рэсурс «Родныя вобразы». * [http://http://karotkizmest.by/%D0%B1%D0%B5%D0%BB%D0%B0%D1%80%D1%83%D1%81%D0%BA%D0%B0%D1%8F-%D0%BB%D1%96%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%B0%D1%82%D1%83%D1%80%D0%B0/%D1%8F%D0%B4%D0%B2%D1%96%D0%B3%D1%96%D0%BD-%D1%88 Ядвігін Ш.] — эл. рэсурс «Кароткі змест». [[Катэгорыя:Ядвігін Ш.| ]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Празаікі]] [[Катэгорыя:Перакладчыкі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] ofqpddvnbv15et96y8fmdeg9xht4g4w 102 1604 85605 85437 2022-08-10T13:20:36Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Багушэвіч | Імёны = Францішак | Першая літара прозвішча = Б | Варыянты імёнаў = Мацей Бурачок, Сымон Рэўка з-пад Барысава | Апісанне = беларускі паэт, празаік, публіцыст і перакладчык | Іншае = | ДН = 21 сакавіка 1840 | Месца нараджэння = фальварак Свіраны Віленскага павету Віленскай губерні (цяпер Літва) | ДС = 28 красавіка 1900 | Месца смерці = в. Кушляны (цяпер Смаргонскі раён) | Выява = Franciszak Bahuszewicz.jpg | Вікіпедыя = be:Францішак Багушэвіч | Вікіпедыя2 = be-tarask:Францішак Багушэвіч | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = Category:Francišak Bahuševič | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Францішак Багушэвіч | Google = }} == Бібліяграфія == * Творы. Мн., 1967; * Вершы. Мн., 1976; * Творы. Мн., 1991. == Зборнікі == * [[Дудка беларуская (1891)]], Кракаў ** [[Прадмова (Бурачок)]] ** [[Мая дудка]] ** [[Дурны мужык, як варона]] ** [[Як праўды шукаюць]] ** [[У судзе (Багушэвіч)|У судзе]] ** [[Воўк і авечка]] ** [[Мая хата]] ** [[Праўда]] ** [[Здарэнне]] ** [[Немец]] ** [[Думка]] ** [[З кірмашу]] ** [[Падарожныя жыды]] ** [[Хрэсьбіны Мацюка]] ** [[Бог не роўна дзеле]] ** [[Хцівец і скарб на святога Яна]] ** [[Гдзе чорт не можа, там бабу пашле]] ** [[Кепска будзе!]] ** [[У астрозе]] ** [[Быў у чысцы!]] * [[Смык беларускі (1894)]], Познань ** [[Прадмова (Рэўка)]] ** [[Смык (Багушэвіч)]] ** Песні ***[[Песьня I. Удава]] ***[[Песьня II. Гора]] ***[[Песьня III. Песьня]] ***[[Песьня IV. Сватаны]] ***[[Песьня V. Сватаная]] ***[[Песьня VI. Песьня]] ***[[Песьня VII. Песьня]] ***[[Песьня VIII. Калыханка]] ***[[Песьня IX. Песьня]] ***[[Песьня X. Хмаркі]] ** [[Панская ласка (верш)|Панская ласка (Багушэвіч)]] ** [[Афяра]] ** [[Скацінная апека]] ** [[Баляда (Багушэвіч)]] ** [[Жыдок]] ** [[Не ўсім адна смерць]] ** [[Не цурайся]] ** [[Панскае ігрышча]] ** [[Адказ Юрцы на «Панскае ігрышча»]] ** [[Свая зямля]] ** [[Сьвіньня і жалуды]] == Творы == {{All works‎}} === Паэзія=== * [[Мая душа (Багушэвіч)]] * [[Малімончык наш Тадэўка]] * [[Праўдзівая гісторыя аб замучаным дукаце (Багушэвіч)]] * [[Kouna]] * [[Chto nad żaleznaj strunoj zapanuje]] * [[Kamu dudka pasіuszna]] === Апавяданні === * [[Дзядзіна (Багушэвіч)]] * [[Палясоўшчык (Багушэвіч)]] * [[Сведка (Багушэвіч)]] * [[Тралялёначка (Багушэвіч)]] === Байкі === * [[Воўк і авечка (Багушэвіч)]] == Пра аўтара== * [[Эпіграма (Абуховіч)]] * [[Дзякуй табе, браце, Бурачок Мацею]] * [[На памяць зычліваму для сям’і]] * [[Скрыпка беларуская — Прадмова]] * [[Памяці Ф. Багушэвіча]] * [[Ф. Багушэвіч — пясняр беларускі]] *[[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#Мацей_Бурачок_(Пранцішак_Багушэвіч).|Мацей Бурачок (Ігнатоўскі)]] *[[«Чысцец» у Мацея Бурачка]] *[[На магіле Пр. Багушэвіча]] * [[Францішак Багушэвіч (Бядуля)]] *[[Успамін аб Мацею Бурачку]] *[[Абмылкі ў выданьнях твораў Багушэвіча]] *[[Ксяндзоўская «цэнзура» твораў Ф. Багушэвіча]] *[[Fr. Bahušewič : jaho žyćcio i tworčaść]] *[[Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]] *[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Францішак Багушэвіч|Францішак Багушэвіч (Піятуховіч)]] *[[Жыцьцё і творчасьць Фр. Багушэвіча ў успамінах ягоных сучасьнікаў]] *[[Смех і слёзы Ф. Багушэвіча]] == Літаратура == * [[Сцяпан Александровіч|Александровіч С.]] Пуцявіны роднага слова. Праблемы развіцця беларускай літаратуры і друку другой паловы XIX — пачатку XX стагоддзя. Мн. 1971. с. 91 — 105. * Багушэвіч Ф. Творы: Для сярэд. і ст. шк. узросту.-2-е выд. Мн., 2001 * Барысенка В. Францішак Багушэвіч і праблема рэалізма ў беларускай літаратуры ХІХ стагоддзя. — Мн., 1957. * [[Валер Булгакаў|Булгакаў В.]] Гісторыя беларускага нацыяналізму. Вільня, 2006. * [[Генадзь Кісялёў|Кісялёў Г]]. Багушэвіч Францішак // Беларускія пісьменнікі: Бібліяграфічны слоўнік. У 6 Т. Т. 1. Мн., 1992. С. 182—184. * Ламека У., Содаль У. Багушэвіч Францішак Казіміравіч // Беларуская мова: Энцыклапедыя. Мн., 1994. С. 67 — 69. * [[Антон Іванавіч Луцкевіч|Луцкевіч А.]] Жыццё і творчасьць Фр. Багушэвіча ва ўспамінах ягоных сучасьнікаў // Спадчына, № 1-2, 2001, С. 35 — 64. * [[Адам Мальдзіс|Мальдзіс А.]]. У пошуках багушэвічаўскай шкатулкі // Падарожжа ў XIX ст. З гісторыі беларускай літаратуры, мастацтва і культуры. Навук.- папул. нарысы. Мн., 1969. С. 168—173. * Мысліцелі і асветнікі Беларусі: Энцыкл. даведнік. Мн.: БелЭн, 1995. ISBN 985-11-0016-1 * Содаль У. Сцежкамі Мацея Бурачка. — Мн., 1991. * Творы / Прадм. Я. Янушкевіча. — Мн.: Мастацкая літаратура, 2009. * Radzik R. Między zbiorowością etniczną a wspólnotą narodową. Białorusini na tle przemian narodowościowych w Europie Srosdkowo-Wschodniej XIX stulecia. Lublin, 2000. S. 237—242. * Romanowski A. Pozytywizm na Litwie. Polskie życie kulturalne na ziemiach litewsko-białorusko-inflanckich w latach 1864—1904. Krakòw: Universitas, 2003. S. 40 — 43, 287, 298, 308—309, 314, 402, 404—405, 408, 420. [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Пісьменнікі]] [[Катэгорыя:Рыма-каталікі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] fsf2rs90hl5bxwzak2j84sdwncvekn0 102 1627 85607 71262 2022-08-10T13:23:05Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Гарун | Імёны = Алесь | Першая літара прозвішча = Г | Варыянты імёнаў = | Апісанне = | Іншае = | ДН = 11 сакавіка 1887 | Месца нараджэння = ф. Новы Двор, Менскі павет, Расейская імпэрыя | ДС = 28 ліпеня 1920 | Месца смерці = Кракаў, Польская Рэспубліка | Выява = Alieś_Harun.jpg | Вікіпедыя = :be:Алесь Гарун | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Алесь Гарун | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = Category:Alieś Harun | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Алесь Гарун | Google = }} {{All works‎|Матчын дар}} ==Зборнікі== * [[Матчын дар (зборнік)]] ==Вершы== * [[Брацьця, к агульнаму шчасьцю…]] * [[Гімн роднай мове]] *[[Праблудзіў я па сцепу два тыдні...]] *[[Ад вёскі нашай недалёка...]] *[[Адляцела душа]] *[[Адрас]] *[[Апякун]] *[[Бабуля, казку!..]] *[[Багаты вы]] *[[Бажанне]] *[[Божа мой! Я чую зноў...]] *[[Браты! Дакуль мы будзем спаць?]] *[[Брацця! Досыць цярпець нам і гнуцца...]] *[[Вецер асенні халодны, сярдзіты...]] *[[Відзенне]] *[[Галасуюць]] *[[Гэй жа ж, мая вёска!..]] *[[Дайце мне слоў, як звінючы крышталь...]] *[[Дакоры]] *[[Дзе ясныя зоры, на неба дарога...]] *[[Дзіця! Ты бачыла траву...]] *[[Дзякуй, паночкі, за ласку...]] *[[Добры вечар, мой Язэпка!...]] *[[Ён не згіне...]] *[[Жураў і лісіца]] *[[Жывыя казкі]] *[[Жыццё (Элегія)]] *[[З астрожных картак]] *[[З навагодніх думак]] *[[З Тараса Шаўчэнкі: «Каўказ»]] *[[За вакном, за гратамі, на волі...]] *[[Загуляў Сцяпанка...]] *[[Згода]] *[[Каб быў молад...]] *[[Кар’ера]] *[[Кволая кветачка, бледная ружачка...]] *[[Кліч]] *[[Край няволі]] *[[Лётала чайка, сумна крычала...]] *[[Лірнік]] *[[Лісток і надзея]] *[[Лісты (Гарун)]] *[[Лябёдачка-дзяўчыначка]] *[[Мае коляды]] *[[Маладое]] *[[Матцы (Гарун)]] *[[Між дзвюх высокіх град...]] *[[На варце (Гарун)]] *[[На Віціме]] *[[На плач мяне забірае]] *[[На сяло]] *[[Над вадою, над ракою...]] *[[Народ]] *[[Не журуся, што не маю...]] *[[Не плач]] *[[Некалі]] *[[Нічога на небе...]] *[[Пажар]] *[[Паходная (Гарун)]] *[[Песня капачоў]] *[[Песня (За рэчкай, за рэчкай)]] *[[Песня (Ды ўжо слонейка за лес коціцца)]] *[[Праводзіны (Гарун)]] *[[Пралескі (Гарун)]] *[[Прывітанне]] *[[Разваж, гаю зеляненькі...]] *[[Рацэя]] *[[Рэдактарскі сон]] *[[С песьняў няволі]] *[[Самсон]] *[[Свята]] *[[Сірочая песня]] *[[Скуль у мяне...]] *[[Слонца]] *[[Спогадзь]] *[[Сталася здарэнне дый каля крыніцы...]] *[[Сцяпан Дзяўджук цяпер багаты...]] *[[Трохлінейка-магазынка]] *[[Трэны]] *[[У гары і доле]] *[[У ноч на Новы год]] *[[У чужыне]] *[[Успамненні]] *[[Хвейнаму другу]] *[[Хмары]] *[[Чалавечая кроў]] *[[Шлюб]] *[[Шчаслівы той]] *[[Як дзеўча у веку квіцення...]] *[[Як не плакаць,— я ж сіротка...]] *[[Януку Купале]] ==Апавяданні== *[[Пан Шабуневіч]] *[[П’ера і Каламбіна]] *[[Чалавек без крыві]] *[[У Панасавым сяле]] *[[Першы снег]] *[[Дні]] ==Драматургія== * [[Датрымаў характар]] * [[Дзіўны лапаць, або Не ўсё тое порах, што ў пораху ляжыць]] * [[Хлопчык у лесе]] * [[Шчаслівы чырвонец]] ==Публіцыстыка== ===1918 год=== *[[Увагі да нацыянальнага руху]] *[[Одгукі]] *[[З цяжкім возам на гнілой грэблі]] *[[Скрыпты шавініста]] *[[Дыбенкіяда]] * [[Рэальная палітыка]] * [[Далей ні можна]] * [[Пад адным штандарам]] * [[Польшча і яе суседзі]] * [[«Нізалежная Беларусь»]] ===1919 год=== *[[У гасьцінах у Вільні]] *[[Груганьнё]] ==Прамовы== * [[Прамова Алеся Гаруна (18 верасьня 1919)|Прамова на прывітаньні Язэпа Пілсудзкага]] (18 верасьня 1919) ==Лісты== *[[Вацлаву Ластоўскаму (Гарун)]] ==Пра аўтара== *[[Алесь Гарун]] *[[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#Алесь_Гарун_(Аляксандар_Прушынскі).|Алесь Гарун (Ігнатоўскі)]] *[[Алесь Гарун. Матчын дар (рэцэнзія)]] *[[Алесь Гарун (Краўцоў)]] *[[Алесь Гарун (Успамін у 20-я ўгодкі з дня яго нараджэньня)]] [[Катэгорыя:Публіцысты]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Беларускія публіцысты]] [[Катэгорыя:Беларускія грамадскія дзеячы]] [[Катэгорыя:Беларуская вайсковая камісія| Гарун, Алесь]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] o3p0l4b4p8kvrotuchimsv3vmdi50z0 102 1648 85598 85433 2022-08-10T13:12:39Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Дунін-Марцінкевіч | Імёны = Вінцэнт | Першая літара прозвішча = Д | Варыянты імёнаў = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка | Апісанне = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык | Іншае = | ДН = 4 лютага 1808 | Месца нараджэння = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя | ДС = 29 снежня 1884 | Месца смерці = Люцынка, Расійская імперыя | Выява = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg | Вікіпедыя = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіпедыя2 = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікіцытатнік = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Вікісховішча = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz | Вікіліўр = Vintsent Dunin-Martsinkyevich | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч | Google = }} == Творы == {{Усе творы}} === Паэмы === * [[Вечарніцы]] * [[Гапон]] * [[Купала]] * '''Быліцы, расказы Навума''' ** [[Навум да братоў мужыкоў]] ** [[Злая жонка]] ** [[Халімон на каранацыі]] * [[Шчароўскія дажынкі]] * [[Травіца брат-сястрыца]] === П’есы === * [[Ідылія]] * [[Залёты]] * [[Пінская шляхта]] === Вершы === * [[Віншаванне войта Навума]] * [[Верш Навума Прыгаворкі]] * [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]] * [[Галубкі]] === Пераклады === * [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]] * [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]] * [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш») === Лісты === * [[Ліст да Юзафа Ігнацыя Крашэўскага (Дунін-Марцінкевіч/Зямкевіч)]] === Dubia === * [[Гутарка двух суседаў]] * [[Гутарка старога дзеда]] * [[Вясна гола перапала]] * [[Песні набожныя#II|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]] == Пра аўтара == * [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]] * [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] * [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]] * [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Наша Ніва (1906)/1910/48/В. Марцінкевіч у практычным жыцьці|В. Марцінкевіч у практычным жыцьці]] * [["Залёты", аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]] * [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары менскі беларускі пісьменнік]] * [[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#Вінцук_Дунін-Марцінкевіч._(1807—85).|Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Ігнатоўскі)]] * [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * {{Скан|[[Нацыянальнасьць у Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]|Зямкевіч Дунін.pdf}} * [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Забытая кніжка]] * [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]] * [[Конфіскацыя "Пана Тадэуша" Д.-Марцінкевіча]] * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}} * [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]] * [[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]] * [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]] * [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]] * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}} * {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}} * {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}} == Вонкавыя спасылкі == * [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў] * [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія драматургі]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] i2dj7t1yxcmkjklormzrzh2ajkivvrr 102 1690 85599 74690 2022-08-10T13:13:53Z VasyaRogov 1510 /* Гл. таксама */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Сыракомля | Імёны =Уладзіслаў | Першая літара прозвішча =С | Варыянты імёнаў =Людвік Уладзіслаў Францішак Кандратовіч<br>Ludwik Władysław Franciszek Kondratowicz<br>(Władysław Syrokomla) | Апісанне =польскі і беларускі паэт, драматург, перакладчык, літаратурны крытык і краязнаўца | Іншае = | ДН =29 верасня 1823 | Месца нараджэння =фальв. Смольгаў Бабруйскага пав. Мінскай губ., цяпер в. Смольгава Любанскага р-на Мінскай вобл. | ДС =15 верасня 1862 | Месца смерці =Вільня, Літва | Выява =Władysław Syrokomla.PNG | Вікіпедыя =:be:Уладзіслаў Сыракомля | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Уладзіслаў Сыракомля | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Władysław Syrokomla | Вікіліўр =Władysław Syrokomla | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Уладзіслаў Сыракомля | Google = }} == Творы == {{All works‎}} ====Вершы арыгінальныя==== *[[Добрыя весьці (Сыракомля)|Добрыя весьці]] ====Вершы ў перакладзе==== *[[Ямшчык (Сыракомля/Лучына)|Ямшчык]] ''(Pocztylion)'' *[[Не я пяю — народ Божы…]] ''(Nie ja śpiewam — II)'' *[[На Палессі (Кандратовіч/Купала)|На Палессі]] *[[Груган (Сыракомля/Купала)|Груган]] ''(Kruk)'' *[[Нядзеля (Сыракомля/Купала)|Нядзеля]] *[[Каралі (Сыракомля/Купала)|Каралі]] *[[Доля (Сыракомля/Купала)|Доля]] *[[Надта салодкія думкі (Сыракомля/Лучына)|Надта салодкія думкі]] *[[Бусел (Сыракомля/Лучына)|Бусел]] *[[Лялька (Сыракомля/Друцкі)|Лялька]] *[[Бедны шпак (Сыракомля/Друцкі)|Бедны шпак]] *[[Літва]] (''уступ да паэмы «Радавіты шляхціч Ян Дэмбарог»'') *[[Лірнік вясковы (Сыракомля/Леўчык)]] ====Паэмы==== *[[Горсць пшаніцы (Сыракомля/Лучына)]] *[[Чысты чацьвер (Сыракомля/Паўловіч)|Чысты чацьвер]] ==Гл. таксама== *[[Верш Навума Прыгаворкі]] *[[Пастароньце ж, братцы мае…]] *[[Ludwik Kondratowič (Syrokomla)]] *[[Шляхам жыцьця (1913)/V/Лірнік вясковы|Лірнік вясковы]], верш Купалы *[[Падсьведамае і сьведамае ў «Душы беларускай» Сыракомлі]] *[[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#Уладыслаў_Сыракомля._(Людвік_Кандратовіч)._(1822-1862).|Уладыслаў Сыракомля (Ігнатоўскі)]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары‎]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Публіцысты]] [[Катэгорыя:Рыма-каталікі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] [[pl:Autor:Ludwik Kondratowicz]] [[hy:Հեղինակ:Վլադիսլավ_Սիրոկոմլա]] 3ia4ken6zinz1ingt13un7um2ggh5zt 102 1694 85597 63416 2022-08-10T13:11:30Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Чачот | Імёны =Ян | Першая літара прозвішча =Ч | Варыянты імёнаў =Jan Czeczot | Апісанне =беларускі і польскі паэт, фалькларыст, мовазнавец | Іншае = | ДН =24.06.1796 (7.7) | Месца нараджэння =в. Малюшычы Навагрудскага пав. Слонімскай губ., цяпер Карэліцкі раён Гродзенскай вобласці | ДС =11.08.1847 (23) | Месца смерці =Друскенікі, цяпер Друскінінкай, Літва | Выява =Czeczot jan.jpg | Вікіпедыя =:be:Ян Чачот | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Ян Чачот | Вікіцытатнік =:be:Ян Чачот | Вікісховішча =Category:Jan Czeczot | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Ян Чачот | Google = }} {{All works‎}} == Вершы == {|width="70%" |width="50%" style="text-align:left;"| ===Беларускамоўныя=== *[[Яжовыя імяніны]] *[[На прыезд Адама Міцкевіча]] *[[Да пакіньце горла драць!]] *[[Да мілых мужычкоў]] *[[Фантазія па-беларуску]] ''ВЯСКОВЫЯ ПЕСЬНІ ЎЛАСНАГА САЧЫНЕНЬНЯ'' *[[Ой, у кусце, у хрусце…]] *[[Як то добра, калі мужык…]] *[[Ой, чые то людзі піён і гуляён?..]] *[[Хто тут піяк, то такоўскі…]] *[[Ой, гаспадыня чорна, як камін…]] *[[У лесе такуець цецярук…]] *[[Каб у карчме не сядзеў…]] *[[Быў я колісь кавалём…]] *[[Маладыя маладзіцы…]] *[[Шчабячэце, як сарокі…]] *[[Кепска робім, жаначкі…]] *[[Плакала бяроза ды гаварыла…]] *[[Калі ў зямлю зерне кінеш…]] *[[Нашто нам дым выядае вочкі?…]] *[[Выведзьце, жаночкі…]] *[[Паночкі, нашы кветачкі…]] *[[Ой, ты суседзе багаты!..]] *[[Доўга спала дзеванька…]] *[[Ніхто цябе, татка, пахаваць не йдзе…]] *[[Хоць я бедны, хоць я гол…]] *[[Не на тое Бог стварыў…]] *[[Ай ей, які ён добры гаспадар!..]] *[[Працуймы, дзеткі, шчыра…]] *[[А мая ж ты кветачка…]] *[[Каб цябе спаліла маланка…]] *[[Ой, чаму ж ты, зязюлечка…]] *[[Покуль сонца ўзыдзе…]] *[[Поле, поле шырокае…]] |width="60%" style="text-align:left; vertical-align:top;"| ===Польскамоўныя=== *[[Прадкі (Чачот/Татур)|Прадкі]] ''(Prząśniczka)'' — пераклад Генрыка Татура *[[Казак (Чачот/Трашчкоўская)|Казак]] — пераклад Адама М-скага |} == Лексыкаграфія == *[[Słownik wyrazów Krewickich]] *[[Niektóre idiotyzmy (własnonazwy) Krewickie]] == Пра аўтара == *[[Таварыства філёматаў]] *[[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#Ян_Чэчат.|Ян Чэчат (Ігнатоўскі)]] {{DEFAULTSORT:Чачот, Ян}} [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Лексікографы]] [[Катэгорыя:Фалькларысты]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] 4sh7gs5ih1wjcpnsq58p4hx34nmjvg5 102 3503 85606 85438 2022-08-10T13:22:07Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Лучына | Імёны =Янка | Першая літара прозвішча =Л | Варыянты імёнаў =сапр.: Іван Люцыянавіч Неслухоўскі | Апісанне =беларуска-польскі паэт-дэмакрат, мысьляр | Іншае = | ДН =18 ліпеня 1851 | Месца нараджэння =Мінск | ДС =28 ліпеня 1897 | Месца смерці =Мінск | Выява =Janka Łučyna, Belarussian poet.jpg | Вікіпедыя =:be:Янка Лучына | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Янка Лучына | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Janka Łučyna | Вікіліўр =Janka Lučyna | ЭСБЕ = | Катэгорыя =Янка Лучына | Google = }} == Творы == {{All works‎}} ===Вершы на беларускай мове=== *[[Вязанка (1903)]] - зборнік вершаў: **[[Пагудка]] **[[Што птушкі казалі]] **[[Стары ляснік]] **[[Каршун (Лучына)|Каршун]] **[[Сівер]] **[[Што думае Янка, вязучы дровы ў горад]] *[[Вясна (Лучына - Кажуць людзі: «Вясна!» — піша так каляндар...)|Вясна (''Кажуць людзі: «Вясна!» — піша так каляндар...'')]] *[[Вясновай парой]] *[[Дабрадзею артысту Манько]] *[[Дзень за днём]] *[[Заходзіць сонца за горы]] *[[Роднай старонцы]] *[[Пакуль новы год настане на свеце]] *[[Усёй трупе дабрадзея Старыцкага беларускае слова]] ===Вершы на польскай мове=== * [[Дзе ты, песенька, дзе ты…]] * [[Велічны малюнак]] * [[На перавозе]] ===Апавяданні=== *[[Старасць не радасць…]] ===Пераклады=== з [[Аўтар:Уладзіслаў Сыракомля|Уладзіслава Сыракомлі]] *[[Не я пяю — народ Божы…]] *[[Бусел (Сыракомля/Лучына)|Бусел]] *[[Ямшчык (Сыракомля/Лучына)|Ямшчык]] *[[Надта салодкія думкі (Сыракомля/Лучына)|Надта салодкія думкі]] *[[Горсць пшаніцы (Сыракомля/Лучына)|Горсць пшаніцы]] ==Глядзіце таксама== *[http://wiersze.wikia.com/index.php?title=Janka_Łuczyna&useskin=monobook Janka Łuczyna] (па-польску) == Пра аўтара== *[[Неслухоўскі]] *[[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#Янка_Лучына_(Ян_Няслухоўскі).|Янка Лучына (Ігнатоўскі)]] *[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Янка Лучына (Іван Неслухоўскі)|Янка Лучына (Іван Неслухоўскі)]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] adzmyngrwo57vas2wdr9gbuoakc4mno 102 5610 85594 62601 2022-08-10T13:08:02Z VasyaRogov 1510 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Гурыновіч | Імёны =Адам | Першая літара прозвішча =Г | Варыянты імёнаў = | Апісанне = | Іншае = | ДН =13 (25) студзеня 1869 | Месца нараджэння = | ДС =23 студзеня 1894 | Месца смерці = | Выява =Adam Hurynovič.jpg | Вікіпедыя =:be:Адам Гіляры Каліставіч Гурыновіч | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Адам Гурыновіч | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Адам Гурыновіч | Google = }} == Творы == {{All works‎}} * [[Дзякуй табе, браце, Бурачок Мацею]] * [[Што ты спіш, мужычок]] * [[Што за звук ды так громка раздаўся]] * [[Перш душылі паны]] * [[Месца нячыстае]] * [[Вясна (Гурыновіч)]] * [[Каток]] * [[Вялля]] (пераклад урыўка з паэмы "Конрад Валенрод") == Пра аўтара == *[[Адам Гурыновіч]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] 9t7m2onajt6rhg208lo194bzvoh5y0a 0 7106 85593 68579 2022-08-10T13:05:58Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Да Язэпа Богдана Залеськага, нашаго польскаго пеі, белоруськая пея-здароўка ва Яго восемдзесятыя імяніны | аўтар = Вайніслаў Савіч-Заблоцкі | пераклад = | секцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Верш напісаны з нагоды 80-годдзя польскага пісьменніка [[Аўтар:Багдан Залескі|Багдана Залескага]]. У рукапісе перад вершам маюцца дзве старонкі, на якіх Савіч-Заблоцкі разгледзеў асаблівасці беларускага вымаўлення, зрабіў празаічны пераказ тэксту па-польску і змясціў некаторыя тлумачэнні, дадзеныя тут у перакладзе. | крыніца = '''Літаратура другой паловы XIX стагоддзя, частка 1''' \ укл. і каментары Л. Г. Кісялёвай, Н. М. Сенкевіч; нав. р. С. Л. Гаранін. \ Мінск: Маст. Літ., 2013. (Залатая калекцыя беларускай літаратуры, т. 4) | дата = 19 сакавіка 1882 }} <poem> Гэй, Баяне Вукраінскі! Гутарку Табе Я сказаў бы, Беларусін, штобы была мілай… Толька ў нашай хаце сядзіць у куце Маскаліска тугы<ref>Цяжкі.</ref> з чорнай сваёй сілай! Маскаліска тугы вяжэць нам язык, У беларускай хаце дыхнуць не даець… А хацеў бы я, гудар-маладзік<ref>Малады гусляр, пясняр.</ref>, Для Багдана, Польшчы сёгня пагудзець. І хацеў бы я сэрца з нёдр узяць, І ў маіх ручонках ў гуслю абярнуць, І хацеў бы вам па укон<ref>Аж да майго скону.</ref> гукаць: Вам усё ад’ялі — нас не адаймуць! У беларускай хаце — ах, у мужыкоў,— Многа сэрца ёсць… Паляпей, чэм жыта!.. Для Багдана, Польшчы не будзе там слоў, Памяць ўвек і любка! А таго дасыта! Будзь жа велічэны, салаўю-Баяне! Беларусін, я за ўсех кажу! Як крэсціў<ref>Блаславіў.</ref> ты Польшчу, пракрэсці, Багдане! Прыгалуб к сабе Беларусь маю! Доўга таптаваны люд мы над Дзвіною, Тваёй Польшчы дзецкі, ўжды неўзгодны люд, Рускаю ніколі не крывім душою. Будзем Польшчай зоўжды, як былі паўсюд! Так галуб жа, Бацько, сірых мужыкоў. Прыгалуб, Баяне, у гадзіне той: Ў дамавінцы, кажуць, што торгае кроў, Калі гукне пея — а пея Ты Пой<ref>Кажуць, што калі песня (pieja) весяліць, тады ў труне («дамавінка» ад слова «дом») зрываецца века («кроў» — уласна: пакрыццё, дах). Ты, аднак, Багдане, пясняр над песнярамі, Геній! («пяя-пой» — у беларускіх казках гэты выраз фігуруе нават як імя ці мянушка нейкага вялікага паэта-прарока, Поя, інакш Паяна; Баян?)</ref>! ''Парыж, 19 сакавіка 1882'' </poem> <references/> [[Катэгорыя:Вершы Вайніслава Савіча-Заблоцкага]] [[Катэгорыя:Творы пра аўтараў]] [[Катэгорыя:Творы 1882 года]] rtfpx7et9jwvdzipnflum5lfdcp957j 0 8919 85734 85147 2022-08-10T19:37:26Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Кароткая гісторыя Беларусі | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | секцыя = Падручнік | папярэдні = | наступны = | дата = 1910 год | анатацыі = На дадзенай старонцы сабраныя ўсе варыянты гэтага твора, якія ёсьць на Вікікрыніцах. }} * [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)|Кароткая гісторыя Беларусі]]. Друкарная Марціна Кухты: Вільня, 1910 * [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, лацінка)|Karotkaja historyja Biełarusi]]. Drukarnia Marcina Kuchty: Wilnia, 1910 [[Катэгорыя:Гістарычныя працы Вацлава Ластоўскага]] [[Катэгорыя:Навукова-папулярная літаратура‎]] [[Катэгорыя:Падручнікі гісторыі Беларусі]] [[Катэгорыя:Спісы рэдакцый]] j7v6xscqscwdznzsazzymiebhcki2m0 0 10188 85736 25897 2022-08-11T01:13:12Z EmausBot 725 Робат: выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Аўтар:Максім Гарэцкі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Аўтар:Максім Гарэцкі]] 80f7ihwv0dok6mexn304om890cfbsh5 0 10189 85735 25898 2022-08-11T01:13:02Z EmausBot 725 Робат: выпраўленьне падвойнага перанакіраваньня → [[Аўтар:Максім Гарэцкі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Аўтар:Максім Гарэцкі]] 80f7ihwv0dok6mexn304om890cfbsh5 102 11308 85596 70167 2022-08-10T13:10:27Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Рыпінскі | Імёны =Аляксандр | Першая літара прозвішча =Р | Варыянты імёнаў = | Апісанне =беларуска-польскі паэт | Іншае = | ДН =10 (22) верасня 1809 | Месца нараджэння =в. Кукавячына, Віцебскага павет, цяпер Віцебскі раён | ДС =8 (20) лістапада 1886 | Месца смерці =Лёзненскі раён, Беларусь | Выява =Al rypinski portrait.jpg | Вікіпедыя =:be:Аляксандр Феліксавіч Рыпінскі | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Аляксандар Рыпінскі | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Alexander Rypiński | Катэгорыя = Аляксандр Рыпінскі }} == Творы == {{All works‎}} ====Паэмы==== *[[Нячысцік]] ====Запісы==== [[Запісы (Рыпінскі)|У Альбоме Вярыгі-Дарэўскага]] == Пра аўтара== * [[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#Аляксандра_Рыпінскі.|Аляксандра Рыпінскі (Ігнатоўскі)]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары‎]] [[Катэгорыя:Польскія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] 1yg6sjyk743vo4zr98ks15lqi2wa4wg 102 11394 85771 67509 2022-08-11T06:56:56Z VasyaRogov 1510 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Ігнатоўскі | Імёны =Усевалад | Першая літара прозвішча =І | Варыянты імёнаў = | Апісанне =беларускі грамадскі і палітычны дзеяч, гісторык | Іншае = | ДН =19 красавіка 1881 | Месца нараджэння = в. Такары, Брэсцкі павет, цяпер Камянецкі раён | ДС = 4 лютага 1931 | Месца смерці = Менск | Выява =Usiewaład Ihnatouski.jpg | Вікіпедыя =be:Усевалад Макаравіч Ігнатоўскі | Вікіпедыя2 =be-x-old:Усевалад Ігнатоўскі | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Usievalad Ihnatoŭski | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Усевалад Ігнатоўскі | Google = }} == Творы == {{All works‎}} * [[Кароткі гістарычны нарыс Горадзеншчыны]] (1920) * [[Кароткі нарыс нацыянальна-культурнага адраджэньня Беларусі]] (1921) * [[Мотывы лірыкі беларускага песьняра М. Чарота]] (1921) * [[Сучасная вялікая рэвалюцыя й нацыанальнае пытаньне]] (1922) * [[З гісторыі асьветы на Беларусі ў пачатку 19 сталецьця]] (1923) * [[Комуністычная партыя Беларусі і беларускае пытаньне]] (1924) * [[Вялікі Кастрычнік на Беларусі (X.1917 - 2/VII.1920)]] (1924) * [[Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця (1928)|Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця]] (1925) * [[Увагі аб вынікнавеньні беларускага руху]] (1926) * [[Кароткі нарыс гісторыі Беларусі]] (1926) * [[Вынікненьні і зьмены організацыйных цэнтраў паўстаньня 1863 г. на Беларусі]] (1927) * [[Каля магілы барацьбіта]] (1927) * [[Ужо сем год…]] (1927) * [[1863 год на Беларусі]] (1930) == Гл. таксама == * [[Будаваньне БССР і роля ў гэтым т. Ў.М. Ігнатоўскага]] (1922) * [[Ўсеваладу Макаравічу Ігнатоўскаму (Александровіч)]] (1924) * [[У. Ігнатоўскаму (Гурло)]] (1925) * [[Праф. У. Ігнатоўскі. Гісторыя Беларусі ў XIX і ў пачатку XX сталецьця]] * [[Агляд навукова-літаратурнай дзейнасьці Ў.М. Ігнатоўскага]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] dfluijc0dxqlxqup6wm5rdiyqum8saf 85773 85771 2022-08-11T06:58:00Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Ігнатоўскі | Імёны =Усевалад | Першая літара прозвішча =І | Варыянты імёнаў = | Апісанне =беларускі грамадскі і палітычны дзеяч, гісторык | Іншае = | ДН =19 красавіка 1881 | Месца нараджэння = в. Такары, Брэсцкі павет, цяпер Камянецкі раён | ДС = 4 лютага 1931 | Месца смерці = Менск | Выява =Usiewaład Ihnatouski.jpg | Вікіпедыя =be:Усевалад Макаравіч Ігнатоўскі | Вікіпедыя2 =be-x-old:Усевалад Ігнатоўскі | Вікіцытатнік = | Вікісховішча =Category:Usievalad Ihnatoŭski | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Усевалад Ігнатоўскі | Google = }} == Творы == {{All works‎}} * [[Кароткі гістарычны нарыс Горадзеншчыны]] (1920) * [[Кароткі нарыс нацыянальна-культурнага адраджэньня Беларусі]] (1921) * [[Мотывы лірыкі беларускага песьняра М. Чарота]] (1922) * [[Сучасная вялікая рэвалюцыя й нацыанальнае пытаньне]] (1922) * [[З гісторыі асьветы на Беларусі ў пачатку 19 сталецьця]] (1923) * [[Комуністычная партыя Беларусі і беларускае пытаньне]] (1924) * [[Вялікі Кастрычнік на Беларусі (X.1917 - 2/VII.1920)]] (1924) * [[Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця (1928)|Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця]] (1925) * [[Увагі аб вынікнавеньні беларускага руху]] (1926) * [[Кароткі нарыс гісторыі Беларусі]] (1926) * [[Вынікненьні і зьмены організацыйных цэнтраў паўстаньня 1863 г. на Беларусі]] (1927) * [[Каля магілы барацьбіта]] (1927) * [[Ужо сем год…]] (1927) * [[1863 год на Беларусі]] (1930) == Гл. таксама == * [[Будаваньне БССР і роля ў гэтым т. Ў.М. Ігнатоўскага]] (1922) * [[Ўсеваладу Макаравічу Ігнатоўскаму (Александровіч)]] (1924) * [[У. Ігнатоўскаму (Гурло)]] (1925) * [[Праф. У. Ігнатоўскі. Гісторыя Беларусі ў XIX і ў пачатку XX сталецьця]] * [[Агляд навукова-літаратурнай дзейнасьці Ў.М. Ігнатоўскага]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] ar7ys7ps1exq3vqghp4qyehmw0rvas5 102 13296 85600 62902 2022-08-10T13:14:55Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Іван |Прозвішча = Насовіч |Варыянты імёнаў = |Выява = Ivan Nasovič. Іван Насовіч (1850-77).jpg |ДН = 26 верасьня (7 кастрычніка) 1788 году |Месца нараджэння = вёска Гразівец, Чавускі павет, Магілёўскае намесьніцтва, Расейская імпэрыя |ДС = 25 ліпеня (6 жніўня) 1877 (88 гадоў) |Месца смерці = |Апісанне = беларускі мовазнавец-лексыкограф, фальклярыст і этнограф. |Іншае = |Вікіпедыя = Іван Насовіч |Вікіпедыя2 = Іван Насовіч |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Іван Насовіч |Першая літара прозвішча = Н }} == Творы == {{Усе творы}} * [[Словарь бѣлорусскаго нарѣчія]] (травень 1870) * [[Бѣлорусскія пѣсни, собранныя И. И. Носовичемъ|Бѣлорусскія пѣсни]] (1873) * [[Дополненіе къ бѣлорусскому словарю И. И. Носовича|Дополненіе къ бѣлорусскому словарю]] (студзень 1881) == Пра аўтара == * [[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#І._Насовіч.|І. Насовіч (Ігнатоўскі)]] [[Катэгорыя:Беларускія мовазнаўцы]] [[Катэгорыя:Фалькларысты]] [[Катэгорыя:Этнографы]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] lks4apj6m82crc8rqarwp3k5xsh5q91 102 13558 85601 62543 2022-08-10T13:16:13Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча =Бяссонаў | Імёны =Пётр | Першая літара прозвішча =Б | Варыянты імёнаў =Прозьвішча: Безсонаў, Бязсонаў | Апісанне =расейскі славянафіл, гісторык літаратуры, публікатар славянскага, у тым ліку беларускага фальклёру, этноляг і публіцыст. | Іншае = | ДН =4 (16) чэрвеня 1828 | Месца нараджэння =Масква | ДС =22 лютага (6 сакавіка) 1898 (69 гадоў) | Месца смерці =Харкаў | Выява =Пётр Алексеевич Бессонов.jpg | Вікіпедыя =:be:Пётр Аляксеевіч Бяссонаў | Вікіпедыя2 =:be-x-old:Пётар Бяссонаў | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Пётр Бяссонаў | Google = }} {{All works‎}} == Цытуецца == *[[Выдатнейшыя крывічы (беларусы)-высяленцы ў Масковію]] ([[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]]) *[[Беларускі тэатр]] ([[Аўтар:Францішак Аляхновіч|Францішак Аляхновіч]]) == Пра аўтара == *[[Пагляд П. Бяссонава на беларускую справу]] ([[Аўтар:Аляксандар Цьвікевіч|Аляксандар Цьвікевіч]]) *[[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#П._Бэзсонаў.|П. Бэзсонаў (Ігнатоўскі)]] [[Катэгорыя:Рускія аўтары]] [[Катэгорыя:Фалькларысты]] [[Катэгорыя:Філолагі]] [[Катэгорыя:Гісторыкі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] i5ebx8liijnmh3gij547k8bn9w88zdx 0 14008 85787 61177 2022-08-11T08:14:48Z Taravyvan Adijene 164 кірылічная „і“ wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Халодны яр | аўтар = Тарас Шаўчэнка | пераклад = Змітрок Бядуля | секцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | анатацыі = | год = }} <poem> У кожнага сваё ліха, І ў мяне не ціха; Хоць не сваё — пазычана, А ўсё-такі ліха. Ды ці варта ўспамінаці, Што даўно мінула, Бо нашто будзіць старое? Добра, што заснула!.. Хоць бы Яр той! Да яго ўжо Сцежачкі малое Не асталася, здаецца, Што ніхто нагою Не ступіў там. А прыпомніш, Дык была дарога З манастыра Мотрынага Да Яру страшнога. Там калісьці гайдамакі Табарам стаялі, Рыхтавалі самапалы, Пікі майстравалі. У Яр тады схадзіліся, Бы з крыжоў іх знялі, Бацька з сынам і брат з братам. Разам яны сталі На ворага на хітрага, На лютага ляха. Дзе ж ты дзеўся, ў Яр глыбокі Пратаптаны шляху? Ці сам зарос цёмным лесам, Ці то засадзілі Кáты новыя? Каб людзі К табе не хадзілі На параду: што рабіць ім З добрымі панамі, Людаедамі ліхімі, З новымі ляхамі? Не схаваеце! Над Ярам Залязняк вітае, І на Умань пазірае, Гонту выглядае. Не хавайце, не тапчыце Святога закона! Не завіце прападобным Лютага Нерона! Не бахвальцеся вы царскай Вайною святою! Хто з вас знае, што царыкі Гандлююць крывёю, А крычыце, што нясеце І душу і скуру За ацечаства!.. Яй-богу, Авечча натура: Дурны шыю падстаўляе І за што не знае! Дый шчэ Гонту зневажае, Лядашчая зграя! «Гайдамаки не воины,— Разбойники, воры,— Пятно в нашей истории…» Брэшаш, людамора! За святую праўду-волю Разбойнік не стане, Не раскуе закаваны Ў вашыя кайданы Народ цёмны. Не зарэжа Лукавага сына, На агонь не кіне сэрца За сваю краіну. Вы — драпежныя злачынцы. Прагныя вароны! Па якому праўдзіваму Святому закону І зямлёй усенароднай, І сардэчным людам Гандлюеце?! Асцярожна, Ліха ж вам, прыблудам, Будзе!.. Дурыце вы дзяцей І брата сляпога, Дурыце вы сябе, чужых, Не дурыце ж бога. Бо ў дзень радасці час прыйдзе, Падзе на вас кара, І павее агонь новы З Халоднага Яру. </poem> 14 снежня 1845 Уюнішча [[Катэгорыя:Пераклады Змітрака Бядулі]] [[Катэгорыя:Вершы Тараса Шаўчэнкі]] 889bzxtwsnx17au2ubtgcc3dz117y1r 0 14022 85786 61166 2022-08-11T08:14:24Z Taravyvan Adijene 164 кірылічная „і“ wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Н. Кастамараву | аўтар = Тарас Шаўчэнка | пераклад = Змітрок Бядуля | секцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | анатацыі = | год = }} <poem>Вясёла сонейка гуляла Ў вясёлых хмарах веснавых, Гасцей закованых сваіх Сардэчным чаем частавалі І вартавых перамянялі, Сінемундзірых, вартавых. І да дзвярэй, на ключ замкнутых, Да тых, да кратаў на акне Прывык я трохі… І ўжо мне Не жаль было даўно адбытых, Даўно пахованых, забытых Крывавых цяжкіх слёз маіх. Ці мала разлілося іх На сухаполле… Хоць бы рута, А то нічога не ўзышло! І ўспомніў я сваё сяло… Каго я там калі пакінуў? Бацькі ляжаць у дамавіне… І жалем сэрца запякло, Няма каму мяне згадаці! Гляджу: твая праходзіць маці Чарней ад чорнае зямлі, Як з крыжа знятая, мой браце… Малюся! Госпада хвалю! Хваліць яго не перастану! Што я ні з кім не падзялю Маю турму, мае кайданы! </poem> У каземаце 1847 [[Катэгорыя:Вершы]] [[Катэгорыя:Тарас Шаўчэнка]] [[Катэгорыя:Пераклады Змітрака Бядулі]] [[Катэгорыя:Вершы Тараса Шаўчэнкі]] [[uk:Кобзарь (1876)/Том 2/Н. И. Костомарову]] cw2agk4a16hoaevmud89pntobwkrx66 85788 85786 2022-08-11T08:15:05Z Taravyvan Adijene 164 −[[Катэгорыя:Вершы]]; −[[Катэгорыя:Тарас Шаўчэнка]] з дапамогай [[:w:be-tarask:ВП:Прылады/HotCat|HotCat]] wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Н. Кастамараву | аўтар = Тарас Шаўчэнка | пераклад = Змітрок Бядуля | секцыя = Верш | папярэдні = | наступны = | анатацыі = | год = }} <poem>Вясёла сонейка гуляла Ў вясёлых хмарах веснавых, Гасцей закованых сваіх Сардэчным чаем частавалі І вартавых перамянялі, Сінемундзірых, вартавых. І да дзвярэй, на ключ замкнутых, Да тых, да кратаў на акне Прывык я трохі… І ўжо мне Не жаль было даўно адбытых, Даўно пахованых, забытых Крывавых цяжкіх слёз маіх. Ці мала разлілося іх На сухаполле… Хоць бы рута, А то нічога не ўзышло! І ўспомніў я сваё сяло… Каго я там калі пакінуў? Бацькі ляжаць у дамавіне… І жалем сэрца запякло, Няма каму мяне згадаці! Гляджу: твая праходзіць маці Чарней ад чорнае зямлі, Як з крыжа знятая, мой браце… Малюся! Госпада хвалю! Хваліць яго не перастану! Што я ні з кім не падзялю Маю турму, мае кайданы! </poem> У каземаце 1847 [[Катэгорыя:Пераклады Змітрака Бядулі]] [[Катэгорыя:Вершы Тараса Шаўчэнкі]] [[uk:Кобзарь (1876)/Том 2/Н. И. Костомарову]] fxty86jp87imimxf8y4x82upaxcyt2z 0 14052 85785 61133 2022-08-11T08:13:48Z Taravyvan Adijene 164 кірылічная „і“ wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Чарнец | аўтар = Тарас Шаўчэнка | пераклад = Міхась Клімковіч | сэкцыя = Паэма | папярэдні = | наступны = | крыніца = [https://files.knihi.com/Knihi/nlb.by/Kabzar_1939.pdf Кабзар] — с. 155—156 | год. = }} <poem>У Кіеве на Падоле Было колісь… І ніколі Не вернецца, той часіне Не вярнуцца на Ўкраіну, Не вярнуцца… А я, браце, Усё ж буду спадзявацца, Спадзявацца і чакаці, Песняй жалю паддаваці. У Кіеве на Падоле Была калісь наша воля, Без халопа і без пана, Сама сабе у жупане Гэтак весела, удала Аксамітам шлях свой слала. Па шаўках, бывала, крочыць І нікому ўбок не збочыць. У Кіеве на Падоле Казакі гуляюць. Як вадзіцу вядром-цэбрам Віно разліваюць. Закупілі ўсе падвалы, Шынкі з шынкаркамі, Мёд, віно п’юць запарожцы Поўнымі карцамі. А музыка раве, йграе, Людзей пацяшае. А з Брацтва голас бурсацтва Моўчкі пазірае. Няма голай школе волі, А то б ухапілі… А каго ж там з музыкай Людзі абступілі? У штанах чырвоных аксамітных Мяце пыл вуліцы матнёй, Ідзе казак. «Ой, час пражыты! Што робіш ты? Але пастой!» — Стары ударыў крэпкім ботам, Аж закурыўся пыл! Вось так! Яшчэ падняў сабе казак: — Па дарозе рак, рак, Няхай будзе так, так! Як бы гэта, маладзіцы, Пасеяці мак, мак! Дам ліха я запяткам, Абцасам ліха дам. Дастанецца й перадам! Ой запяткам ліха скора - Набраліся мукі й гора! Дам ліха я запяткам, Абцасам ліха дам, Дастанецца й перадам! Аж да Мяжыгорскага Спаса Пратанцаваў сівы. А за ім і таварыства І ўвесь святы Кіеў. Датанцаваў аж да брамы, Крыкнуў: — Пугу! Пугу! Прынімайце, чарняцы, вы Таварыша з Лугу! Тыя браму адчынілі, Казака ўпусцілі. І зноў браму зачынілі, Навек зачынілі Хто ж то з светам развітаўся? Хто ён быў, сівы той? Сямён Палій, запарожац, Ліхам недабіты. Ой высока сонца ўсходзіць, Ды нізка заходзіць. Ў доўгай расе ў сваёй келлі Стары чарнец ходзіць. Ідзе чарнец у Вышгорад, На Кіеў дзівіцца, Пасядзець на ўзгорку ціха, Ціха пажурыцца. Ідзе чарнец Дзванковую У яр ваду піці, Ўспамінае, як то цяжка Было ў свеце жыці. Ідзе чарнец зноў у келлю, У сцены нямыя, Ўспамінае свае леты, Леты маладыя. Бярэ кнігу ён святую, Голасна чытае... А думкаю далёка, Далёка вітае. Сціхае голас, галава На кнігу нікне… Як жывое Братэрства Сечы баявое Паўстала ў келлі… Як сава. У вочы гетман зазірае. Бэрдзічэў… бой… музыка грае… Кайданы бразгаюць… Масква, Бары, снягі і Енісей… І пакаціліся з вачэй На расу слёзы… Бі паклоны! І плоць старэчую ўсмірай. Святую біблію чытай І слухай, як званы трызвоняць А сэрцу, дзед, не патурай. Яно цябе ў Сібір вадзіла, Яно цябе ўвесь век дурыла, Прыспі яго і занядбай Сваю Барзну і Хвастаўшчыну. Загіне ўсё, ты сам загінеш. Не ўспомняць нават, каб ты знаў… І цяжка інак зарыдаў, Чытаць пісанне ён пакінуў, Хадзіў па келлі ўсё, хадзіў, А потым сеў і зажурыўся: — Нашто я на свет радзіўся, Сваю Украіну любіў? Завыў на вутрань са званіцы Вялікі звон. Чарнец устаў, Надзеў клабук, ўзяў з паліцы Старыя чоткі, кій узяў І за Украіну маліцца Стары чарнец пашкандыбаў. </poem> Орская крэпасць 1847 — Масква 1858 [[Катэгорыя:Паэмы Тараса Шаўчэнкі]] [[Катэгорыя:Пераклады Міхася Клімковіча]] [[uk:Кобзарь (1876)/Том 1/Чернець]] 61a5ynam14d1ub9x5705zmno3xkbegc 0 14786 85782 78104 2022-08-11T07:59:54Z Taravyvan Adijene 164 [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = «Няўжо я шчасце калі сустракаў…» | аўтар = Леапольд Родзевіч | год = | крыніца = [https://knihi.com/Leapold_Rodzievic/Tvory.html#1 Леапольд Родзевіч. Творы] | сэкцыя = Верш | папярэдні = | наступны = }} <poem>Няўжо я шчасце калі сустракаў, Няўжо яго у будучыні бачу, Што без развагі слёзам волю даў І ўсё кляну жыццёвую няўдачу. Не, я знаю, што шчасця няма. Хоць шукаць яго будзем да смерці… Ахутаюць зямлю холад і цьма… Але дух Беларусі, паверце, Будзе жыць, Сонцам быць! Бо было халадней і цямней, Як гібеў ён вякі між людзей.</poem> [[Катэгорыя:Вершы Леапольда Родзевіча]] 8zhag2hyu4qattu84kml3vjtsyrko05 102 16666 85604 67077 2022-08-10T13:19:34Z VasyaRogov 1510 /* Пра аўтара */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара | Прозвішча = Карскі | Імёны = Яўхім | Першая літара прозвішча = К | Варыянты імёнаў = | Апісанне = філолаг-славіст, заснавальнік беларускага навуковага мовазнаўства і літаратуразнаўства, этнограф, фалькларыст, палеограф | Іншае = | ДН = 1 студзеня 1861 | Месца нараджэння = Лаша, Гарадзенскі павет, Гарадзенская губэрня, Літоўскае генэрал-губэрнатарства, Расейская імпэрыя | ДС = 29 красавіка 1931 | Месца смерці = Ленінград, Расейская Савецкая Фэдэратыўная Сацыялістычная Рэспубліка, СССР | Выява = Yefim Karskiy c1890s.jpg | Вікіпедыя = Яўхім Фёдаравіч Карскі | Вікіпедыя2 = Яўхім Карскі | Вікіцытатнік = | Вікісховішча = | Вікіліўр = | ЭСБЕ = | Катэгорыя = Яўхім Карскі | Google = }} == Творы == {{Усе творы}} * [[Стары беларускі этнограф і пісьменнік Александра Рыпінскі]] * [[Духоўные вершы і канты штучна створаные]] (1920) * [[Сьвятые Юр’я, Мікола і Ільля у беларускай народнай абраднасьці і песьнях]] (1920) * [[Арцём Дарэўскі-Вярыга (Карскі)|Арцём Дарэўскі-Вярыга]] (1920) * [[Беларускі пісьменнік Александр Ельскі]] (1920) * {{Скан|[[Беларускі народ і яго мова]]|Беларускі народ і яго мова.pdf}} (1920) == Пра аўтара == * [[Акадэмік Я. Ф. Карскі]] *[[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#Акадэмік праф._Е._Ф._Карскі.|Акадэмік праф. Е. Ф. Карскі (Ігнатоўскі)]] [[Category:Беларускія аўтары]] [[Category:Філолагі]] [[Category:Этнографы]] [[Category:Фалькларысты]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] rf2pqlhkl1oo00nn74q4wjy7a2ybaay 104 16979 85784 49433 2022-08-11T08:12:03Z Taravyvan Adijene 164 /* Вычытка */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Taravyvan Adijene" /></noinclude>{{цэнтар|{{Разьбіўка|'''''ВЯЗАНКА.'''''}}|памер=300%}} {{лінія|6em|прагал=0}} {{цэнтар|Янки Лучыны|памер=150%}} {{цэнтар|(Ивана Неслухоўскаго).|памер=120%}} {{лінія|8em|прагал=0}} {{цэнтар|{{Разьбіўка|'''Пецербургъ.'''}}}} {{цэнтар|1903 року.|памер=80%}}<noinclude></noinclude> 8lslt1afyytvyy7s500w6g2eqrdbvk0 102 18740 85603 63203 2022-08-10T13:18:30Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Еўдакім |Прозвішча = Раманаў |Варыянты імёнаў = Е. Радимич |Выява = Jeŭdakim Ramanaŭ. Еўдакім Раманаў (1901-17).jpg |ДН = 30 жніўня (11 верасьня) 1855 |Месца нараджэння = Нова-Беліца, Гомельскі павет, Магілёўская губерня, Расейская імпэрыя |ДС = 20 студзеня 1922 (66 гадоў) |Месца смерці = Стаўрапаль, Савецкая Расея |Апісанне = беларускі археоляг, гісторык, этнограф, фальклярыст |Іншае = |Вікіпедыя = Еўдакім Раманавіч Раманаў |Вікіпедыя2 = Еўдакім Раманаў |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = Category:Evdokim Romanov |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Еўдакім Раманаў |Першая літара прозвішча = Р }} == Творы == {{Усе творы‎}} * [[Милостивый Осипъ, или Милости хочу, а не жертвы]] (1896) * [[Тарасъ на Парнасҍ и другія бҍлорусскія стихотворенія]] (1900, 1902) == Пра аўтара == *[[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#Е_Р._Раманаў.|Е Р. Раманаў (Ігнатоўскі)]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары|Раманаў, Еўдакім]] [[Катэгорыя:Беларускія гісторыкі|Раманаў, Еўдакім]] [[Катэгорыя:Фалькларысты|Раманаў, Еўдакім]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] 6yrdtimkmuloyfd3q4cd0q1s8y4vut4 104 23273 85737 84361 2022-08-11T05:27:29Z Sopcan 3564 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Sopcan" /></noinclude>але я выразна мог бачыць у мой бінокль пляскаты ўзгорак, акружаны вялікім колцам, парослы дзікімі кустамі. Праз дваццаць хвілін я стаяў ужо на ўзгорку. Бязумоўна, гэта было старажытнае паселішча, як можна было меркаваць па рэштках вялікай даўнейшай сьцяны. Кругом мяне ішла нізкая сьцяна. Але маё зьдзіўленьне было яшчэ большае, калі з вяршыні ўзгорку я разгледзеў другое большае кола, якое абнімала першае. Гэта былі, бязумоўна, вялізарныя концэнтрычныя кругі, аб якіх пісаў Плятон“. І ў наступны дзень — ён зноў на тым самым узгорку разам з рэктарам бліжэйшага францускага коледжу. Рэктару добра вядомы вялізарныя колы равоў, і пастух-тубылец паведамляе ім назву ўзгорку: „Касфгалат“, што значыць — „водная крэпасьць“. У Плятона тая самая назва ўзгорку. Што гэта — выпадковае супаданьне ці сапраўды захаваная старажытная назва, якая цяпер наўрад ці падышла-б, бо ўжо тысячалецьці вада не заходзіць у равы, з таго часу, як зямля зжавала і праглынула возера, каналы і прыстань. Але на гэтым узгорку ляжалі нязьлічоныя кавалкі даўнейшых пабудоў, статуй і рэчаў. Яны таксама сьведкі даўно мінулых часоў. Куды-б ні пашоў Борхард, ён скрозь на ўзгорку і вакол яго натыкаецца на важныя знаходкі. Зямля далёка вакол засеяна руінамі і рэшткамі старажытнага начыньня. Гэтыя рэшткі не маглі быць штучна сабраны тут нават за самы доўгі тэрмін часу і, {{перанос пачатак|п=бяз|к=умоўна}}<noinclude></noinclude> nm6ig0ifqrgbuotuxqskgtvmz61h8u7 104 23422 85783 80040 2022-08-11T08:11:22Z Taravyvan Adijene 164 /* Правераная */ [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="4" user="Taravyvan Adijene" /></noinclude>з туманнай надзеяй сустрэць на вуліцы маленькую Фларэнс. Але адносіны ў яго да гэтага былі зусім блазноцкія і наіўныя. Фларэнс была вельмі прыгожанькай, а любавацца прыгожанькім тварыкам прыемна. Фларэнс была безабароннай і слабай, і ён з гордасцю думаў аб тым, што яму ўдалося быць яе заступнікам і дапамагчы ёй. Фларэнс была самым удзячным маленькім стварэннем у свеце, і вельмі прыемна было бачыць яе твар, які свяціўся гарачай удзячнасцю. На Фларэнс не звярталі ўвагі і адносіліся да яе з халоднай пагардай, і сэрца яго напоўнілася юнацкай зацікаўленасцю да закінутага дзіцяці ў нудным, велічным доме. Вось чаму здарылася так, што, магчыма, разоў шэсць на працягу года Уолтэр раскланьваўся з Фларэнс на вуліцы, а Фларэнс спынялася, каб паціснуць яму руку. Такім чынам Уолтэр не толькі не забыўся аб знаёмстве з Фларэнс, але яна ўсё глыбей і глыбей адбівалася ў яго памяці. Іншы раз ён думаў, як было-б дзівосна, каб ён пайшоў у плаванне на другі дзень пасля гэтай першай сустрэчы; там ён рабіў-бы цуды, пасля доўгай адсутнасці вярнуўся-б адміралам, які зіхаціць усімі колерамі, як дэльфін, або прынамсі капітанам паштовага судна з нясцерпна бліскучымі эпалетамі, жаніўся-б на Фларэнс (да таго часу прыгожай маладой жанчыне), не гледзячы на зубы, гальштук і ланцужок ад гадзінніка містэра Домбі, і з урачыстасцю павёз-бы яе куды-небудзь да сініх берагоў. Але гэтыя палёты фантазіі рэдка пакрывалі медную таблічку канторы Домбі і Сына глянцам залатой надзеі, і калі капітан і дзядзька Соль вялі гутаркі аб Рычардзе Уітынгтоне і гаспадарскіх дочках, Уолтэр адчуваў, што разумее сапраўднае сваё становішча ў Домбі і Сына значна лепш, чым яны. Вось чаму ён з дня на дзень прадаўжаў рабіць тое, што павінен быў рабіць у бадзёрым, старанным, вясёлым настроі: бачыў наскрозь дзядзьку Соля і капітана Катля з іх ружовымі надзеямі і, аднак, захапляўся сваімі ўласнымі смутнымі і фантастычнымі марамі, у параўнанні з якімі іх мары былі буднічнымі. — Дзядзя Соль, — сказаў Уолтэр, — мне здаецца, вы нездаровы. Вы нічога не елі ў часе снедання. Калі так будзе далей, я запрашу доктара. — Ён не можа даць тое, што мне патрэбна, мой хлопчык, — сказаў дзядзька Соль. — А калі можа, значыць у яго вельмі багатая практыка… і ўсё-такі ён не дасць. — Што-ж гэта такое, дзядзя? Пакупнікі?! — Так, — уздыхнуўшы, адказваў дзядзька Соль. — Пакупнікі спатрэбіліся-б. — Чорт пабяры, дзядзя! — усклікнуў Уолтэр, са стукам паставіўшы чашку і ляснуўшы рукой па стале. — Калі я бачу, як людзі натоўпамі ходзяць цэлы дзень па вуліцы і дзесяткамі<noinclude></noinclude> midzklcuy07f5q8noqanrrdgnuhnvay 4 23917 85586 85542 2022-08-10T12:47:45Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}} ---- : [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/жнівень]] : [[Вікікрыніцы:Проза сёння/жнівень]] ---- <section begin="1"/>'''1 жніўня''' * 1520 — нарадзіўся [[Аўтар:Жыгімонт II Аўгуст|Жыгімонт III Аўгуст]], вялікі князь літоўскі (1529—1572), кароль польскі (1548—1572) * 1938 — загінуў [[Аўтар:Іван Цьвікевіч|Іван Цьвікевіч]], беларускі навуковец, кіраўнік мэдычнай сэкцыі Інстытуту беларускай культуры <section end="1"/> <section begin="2"/>'''2 жніўня''' * 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Коўш|Аляксандар Коўш]], беларускі грамадзка-палітычны і царкоўны дзеяч * 1919 — у Вільні створаная [[:Катэгорыя:Беларуская вайсковая камісія|Беларуская вайсковая камісія]] <section end="2"/> <section begin="3"/>'''3 жніўня''' * 1971 — памёр [[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]], беларускі пісьменьнік <section end="3"/> <section begin="4"/>'''4 жніўня''' * 1875 — памёр [[Аўтар:Ганс Крысціян Андэрсен|Ганс Крыстыян Андэрсэн]], дацкі пісьменьнік і паэт <section end="4"/> <section begin="5"/>'''5 жніўня''' * 1461 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Ягелончык|Аляксандар Ягелончык]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі * 1772 — Расея, Прусія і Аўстрыя падпісалі канвэнцыю, паводле якой адбыўся Першы падзел Рэчы Паспалітай * 1908 — памёр [[Аўтар:Валерый Урублеўскі|Валеры Ўрублеўскі]], паўстанец 1863 году, рэвалюцыянэр <section end="5"/> <section begin="6"/>'''6 жніўня''' * 1840 — нарадзіўся [[Аўтар:Альгерд Абуховіч|Альгерд Абуховіч]], беларускі паэт, байкапісец * 1877 — памёр [[Аўтар:Іван Насовіч|Іван Насовіч]], беларускі мовазнавец-лексыкограф, фальклярыст, этнограф <section end="6"/> <section begin="7"/>'''7 жніўня''' * 1879 — нарадзіўся [[Аўтар:Пётра Крачэўскі|Пётра Крачэўскі]], беларускі палітычны дзяяч, гісторык, пісьменьнік * 1921 — памёр [[Аўтар:Аляксандр Блок|Аляксандар Блок]], расейскі паэт * 1941 — памёр [[Аўтар:Рабіндранат Тагор|Рабіндранат Тагор]], бэнгальскі паэт, пісьменьнік, кампазытар, мастак, грамадзкі і рэлігійны дзяяч <section end="7"/> <section begin="8"/>'''8 жніўня''' * 1910 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў паэму «[[Сон на кургане]]» * 1912 — нарадзіўся [[Аўтар:Аркадзь Чарнышэвіч|Аркадзь Чарнышэвіч]], беларускі пісьменьнік <section end="8"/> <section begin="9"/>'''9 жніўня''' * 1864 — нарадзіўся [[Аўтар:Раман Дмоўскі|Раман Дмоўскі]], польскі палітычны дзяяч, публіцыст * 1890 — нарадзіўся [[Аўтар:Максім Бурсевіч|Максім Бурсевіч]], беларускі нацыянальны дзеяч, пэдагог, публіцыст * 1915 — памёр [[Аўтар:Ежы Жулаўскі|Ежы Жулаўскі]], польскі пісьменьнік-фантаст, паэт і драматург * 1927 — зьезд Беларускай праваслаўнай царквы абвясьціў аўтакефалію <section end="9"/> <section begin="10"/>'''10 жніўня''' * 1796 — нарадзіўся [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнат Легатовіч]], беларуска-польскі паэт, пэдагог * 1874 — нарадзіўся [[Аўтар:Антанас Смятона|Антанас Смятона]], летувіскі палітык, прэзыдэнт Летувы * 1878 — нарадзіўся [[Аўтар:Еўсцігней Міровіч|Еўсьцігней Міровіч]], беларускі драматург * 1898 — нарадзіўся [[Аўтар:Тадэвуш Далэнга-Мастовіч|Тадэвуш Далэнга-Мастовіч]], беларуска-польскі пісьменьнік * 1919 — у Менску створаны [[:Катэгорыя:Часовы беларускі нацыянальны камітэт|Часовы беларускі нацыянальны камітэт]], арганізацыйны цэнтар беларускага нацыянальнага руху. <section end="10"/> <section begin="11"/>'''11 жніўня''' * 1856 — нарадзіўся [[Аўтар:Уладзімір Дабравольскі|Ўладзімер Дабравольскі]], беларуска-расейскі этнограф, фальклярыст <section end="11"/> <section begin="12"/>'''12 жніўня''' * 1938 — загінуў [[Аўтар:Пётр Мятла|Пётар Мятла]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч <section end="12"/> <section begin="13"/>'''13 жніўня''' * 1860 — нарадзіўся [[Аўтар:Мацвей Любаўскі|Мацей Любаўскі]], беларуска-расейскі гісторык * 1946 — памёр [[Аўтар:Герберт Уэлс|Гэрбэрт Ўэлз]], брытанскі пісьменьнік і публіцыст * 1956 — памёр [[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]], клясык беларускае літаратуры, празаік, паэт <section end="13"/> <section begin="14"/>'''14 жніўня''' * 1958 — памёр [[Аўтар:Эдвард Будзька|Эдвард Будзька]], беларускі публіцыст, палітык, грамадскі дзеяч, паэт і выдавец <section end="14"/> <section begin="15"/>'''15 жніўня''' * 1831 — нарадзіўся [[Аўтар:Вінцэсь Каратынскі|Вінцэсь Каратынскі]], беларуска-польскі паэт і журналіст <section end="15"/> <section begin="16"/>'''16 жніўня''' * 1920 — памёр [[Аўтар:Аляксей Шахматаў|Аляксей Шахматаў]], расейскі філёляг, мовазнавец, гісторык <section end="16"/> <section begin="18"/>'''18 жніўня''' * 1891 — нарадзіўся [[Аўтар:Макар Краўцоў|Макар Краўцоў]], беларускі паэт, публіцыст, перакладчык * 1942 — загінуў [[Аўтар:Лявон Більдзюкевіч|Лявон Більдзюкевіч]], беларускі пэдагог, матэматык, грамадзкі дзяяч <section end="18"/> <section begin="19"/>'''19 жніўня''' * 1506 — памёр [[Аўтар:Аляксандр Ягелончык|Аляксандар Ягелончык]], вялікі князь літоўскі і кароль польскі * 1912 — нарадзіўся [[Аўтар:Барыс Мікуліч|Аляксандар Ягелончык]], беларускі пісьменьнік, крытык * 1943 — загінуў [[Аўтар:Язэп Воўк-Левановіч|Язэп Воўк-Левановіч]], беларускі мовазнавец <section end="19"/> <section begin="20"/>'''20 жніўня''' * 1881 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Луцкевіч|Іван Луцкевіч]], беларускі палітычны і грамадзкі дзяяч, публіцыст, археоляг * 1938 — загінуў [[Аўтар:Уладзімір Пракулевіч|Уладзімер Пракулевіч]], беларускі грамадзкі і палітычны дзяяч, публіцыст, журналіст, юрыст <section end="20"/> <section begin="22"/>'''22 жніўня''' * 1621 — [[Аўтар:Ян Казімір Пашкевіч|Ян Казімер Пашкевіч]] напісаў верш «[[Полска квитнет лациною…]]» * 1898 — нарадзіўся [[Аўтар:Альгерд Абуховіч|Альгерд Абуховіч]], беларускі паэт, байкапісец <section end="22"/> <section begin="23"/>'''23 жніўня''' * 1847 — памёр [[Аўтар:Ян Чачот|Ян Чачот]], беларуска-польскі паэт, драматург, фальклярыст, этнограф * 1955 — памёр [[Аўтар:Іван Краскоўскі|Іван Краскоўскі]], беларускі і ўкраінскі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст <section end="23"/> <section begin="25"/>'''25 жніўня''' * 1900 — памёр [[Аўтар:Павел Шэйн|Павал Шэйн]], беларускі этнограф, фальклярыст, мовазнавец * 1947 — памерла [[Аўтар:Алеся Александровіч|Алеся Александровіч]], беларускі літаратуразнаўца, пэдагог <section end="25"/> <section begin="27"/>'''27 жніўня''' * 1884 — нарадзіўся [[Аўтар:Людас Гіра|Людаслаў Гіра]], летувіскі паэт, драматург, літаратурны крытык, публіцыст <section end="27"/> <section begin="28"/>'''28 жніўня''' * 1874 — нарадзіўся [[Аўтар:Аляксандр Уласаў|Аляксандар Уласаў]], беларускі грамадзка-палітычны дзяяч, публіцыст, палітык <section end="28"/> <section begin="31"/>'''31 жніўня''' * 1922 — [[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]] закончыў трагікамэдыю «[[Тутэйшыя]]», якая ў СССР замоўчвалася <section end="31"/> lu220islzrylzicgmt4ats1j9egzgbp 4 23919 85587 73023 2022-08-10T12:48:18Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{#lst:Вікікрыніцы:Каляндар}} ---- : [[Вікікрыніцы:Паэзія сёння/кастрычнік]] : [[Вікікрыніцы:Проза сёння/кастрычнік]] ---- <section begin="1"/>'''1 кастрычніка''' * 1817 — заснаванае Таварыства філяматаў, патаемнае патрыятычнае і асьветніцкае аб’яднаньне студэнтаў Віленскага ўнівэрсытэту * 1888 — нарадзіўся [[Аўтар:Лукаш Дзекуць-Малей|Лукаш Дзекуць-Малей]], беларускі рэлігійны й грамадзкі дзяяч, перакладчык <section end="1"/> <section begin="2"/>'''2 кастрычніка''' * 1930 — у Гародні быў надрукаваны першы нумар часопіса «Беларуская думка» <section end="2"/> <section begin="7"/>'''7 кастрычніка''' * 1765 — нарадзіўся [[Аўтар:Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Клеафас Агінскі]], кампазытар, дзяржаўны і вайсковы дзяяч [[:Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] * 1788 — нарадзіўся [[Аўтар:Іван Насовіч|Іван Насовіч]], беларускі мовазнавец-лексыкограф, фальклярыст, этнограф * 1939 — загінуў [[Аўтар:Раман Скірмунт|Раман Скірмунт]], беларускі палітычны дзеяч <section end="7"/> <section begin="8"/>'''8 кастрычніка''' * 1910 — памерла [[Аўтар:Марыя Канапніцкая|Марыя Канапніцкая]], польская пісьменьніца, паэтка <section end="8"/> <section begin="10"/>'''10 кастрычніка''' * 1739 — нарадзіўся [[Аўтар:Дамінік Рудніцкі|Дамінік Рудніцкі]], беларуска-польскі пісьменьнік * 1867 — памёр [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнат Легатовіч]], беларуска-польскі паэт, пэдагог * 1875 — памёр [[Аўтар:Аляксей Талстой|Аляксей Талстой]], расейскі пісьменьнік, паэт <section end="10"/> <section begin="13"/>'''13 кастрычніка''' * 1888 — нарадзіўся [[Аўтар:Язэп Драздовіч|Язэп Драздовіч]], беларускі мастак, археоляг, пісьменьнік, этнограф * 1896 — нарадзіўся [[Аўтар:Мікалай Шчакаціхін|Мікалай Шчакаціхін]], беларускі мастацтвазнавец, гісторык і тэарэтык мастацтва <section end="13"/> <section begin="15"/>'''15 кастрычніка''' * 1814 — нарадзіўся [[Аўтар:Міхаіл Лермантаў|Міхал Лермантаў]], расейскі паэт * 1833 — памёр [[Аўтар:Міхал Клеафас Агінскі|Міхал Клеафас Агінскі]], кампазытар, дзяржаўны і вайсковы дзяяч [[:Катэгорыя:Вялікае Княства Літоўскае|ВКЛ]] <section end="15"/> <section begin="16"/>'''16 кастрычніка''' * 1854 — нарадзіўся [[Аўтар:Оскар Уайльд|Оскар Ўайлд]], ірляндзкі паэт, літаратар, эсэіст <section end="16"/> <section begin="17"/>'''17 кастрычніка''' * 1865 — нарадзіўся [[Аўтар:Люцыян Жалігоўскі|Люцыян Жалігоўскі]], беларуска-польскі вайсковы і палітычны дзеяч <section end="17"/> <section begin="21"/>'''21 кастрычніка''' * 1878 — нарадзіўся [[Аўтар:Уладзімір Пічэта|Ўладзімер Пічэта]], савецкі беларускі і расейскі гісторык, выкладнік, першы рэктар БДУ * 1910 — памёр [[Аўтар:Марк Твэн|Марк Твэн]], амэрыканскі пісьменьнік, журналіст, грамадзкі дзяяч <section end="21"/> <section begin="23"/>'''23 кастрычніка''' * 1816 — нарадзіўся [[Аўтар:Арцём Вярыга-Дарэўскі|Арцём Вярыга-Дарэўскі]], беларускі паэт, драматург, публіцыст, фальклярыст * 1823 — нарадзіўся [[Аўтар:Адам Плуг|Адам Плуг]], беларуска-польскі празаік, паэт, журналіст * 1941 — памёр [[Аўтар:Васіль Шашалевіч|Васіль Шашалевіч]], беларускі драматург і паэт * 1960 — памёр [[Аўтар:Шамас Макманус|Шамас Макманус]], ірляндзкі драматург і паэт <section end="23"/> <section begin="27"/>'''27 кастрычніка''' * 1939 — летувіскія войскі занялі Вільню, канчаткова далучыўшы яе да Летувы <section end="27"/> <section begin="30"/>'''30 кастрычніка''' * 1919 — у газэце «Беларусь» (Менск) упершыню быў апублікаваны верш [[Аўтар:Макар Краўцоў|Макара Краўцова]] «[[Мы выйдзем шчыльнымі радамі (Краўцоў)|Ваяцкі гымн]]» <section end="30"/> gy9wphx2txkzth3p6yml2up6f6jxmdg 106 24089 85805 68732 2022-08-11T09:41:57Z Gleb Leo 2440 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=[[Узгоркі і нізіны (1928)|Узгоркі і нізіны]] |Language=be |Volume= |Author=[[Аўтар:Зміцер Жылуновіч|Зьміцер Жылуновіч]] |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=Беларускае Дзяржаўнае Выдавецтва |Address=Менск |Year=1928 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=6 |Progress=OCR |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} 5qbvrvhv5ga0ls87lk81dj8orcrxsye 85806 85805 2022-08-11T09:42:16Z Gleb Leo 2440 proofread-index text/x-wiki {{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template |Type=book |Title=[[Узгоркі і нізіны (1928)|Узгоркі і нізіны]] |Language=be |Volume= |Author=[[Аўтар:Зміцер Жылуновіч|Зьміцер Жылуновіч]] |Translator= |Editor= |Illustrator= |School= |Publisher=Беларускае Дзяржаўнае Выдавецтва |Address=Менск |Year=1928 |Key= |ISBN= |OCLC= |LCCN= |BNF_ARK= |ARC= |Source=pdf |Image=7 |Progress=OCR |Pages=<pagelist /> |Volumes= |Remarks= |Width= |Css= |Header= |Footer= }} jr174q4s7f8rqkigg646lv79u25o0pz 0 25059 85608 71251 2022-08-10T13:24:31Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Прамова Алеся Гаруна на прывітаньні Я. Пілсудзкага | аўтар = Алесь Гарун | год = 18 верасьня 1919 году | секцыя = Прамова | крынрца = [https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/nlb.by/Dauniejsyja/Miensk/Zvon_1919.zip/17.pdf Газэта «Звон», № 17, 1 кастрычніка 1919 г., б. 3] | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} {{Цэнтар|'''{{Разьбіўка|ПРАМОВА}}'''|памер=200%}} {{Цэнтар|'''Старшыні Б. Н. К. А. Прушынскага на прывітаньні Я. Пілсудзкага 18 IX 1919 г.'''|памер=110%}} {{Цэнтар|''Пане Начальніку Дзяржавы Польскай!''}} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> Мінае ужо шосты тыдзень, як мы, тубыльцы гэтага места, слаунага сэрца Беларусі—{{Абмылка|Менску|Менску,}} жывем спакойным жыцьцём. Разьвееуся той чырвоны туман, каторы вісеу над намі гэтта доугіе месяцы не даючы ні адатхнуць, ні зірнуць на ясны сьвет спакойнымі вачыма. Разьвеелося відмо галоднай сьмерці… Цуд гэты есьць дзелам і заслугаю гераічнага польскага войска, каторага Вы есьць Начальнікам і каторае, нешкадуючы ні сілаў, ні ахвярау вырушыла сюды, адлажыушы на час творчую працу над будаваньнем свае Бацькаушчыны, за яе рубяжы, нясучы нам братнюю дапамогу. От-жа, вітаючы Вас, як Начальніка гэтага героічнага войска і як чалавека, шмат і сваей сілы і добрай ахвоты палажыушага у гэтую справу, ад імені нашых беларускіх дэлегацыяу, прадстауляючых тутака беларускае насяленьне, выслауляю гарачую падзяку за звальненьне Менску і Меншчыны ад новага цяжкага нападу маскоўскага імпэрыялізму, каторы на гэты раз прыубрауся у бальшавіцкую вопратку. Вольна і спакойна жывем мы сягоньня і навет маем радасьць, што бачым Вас, Пане Начальніку… Але гаворучы словамі {{Абмылка|вешчага.|вешчага,}} Баяна нашага, плачуць яшчэ маткі у Віцебску, стогнуць людзі у Магілеве; маўчыць, бо забаронены, хаўтурны голас аб‘імшэлых званніцау Смаленску, адкуль кожны дзень прыходзяць весткі аб новых і новых нявінных ахвярах. Сэрцы {{Абмылка|нашые|нашые,}} радуючыся за нашае аслабаненьне, ня могуць быць спакойнымі за іхнюю долю. Тутака чуем мы іхніе галасы аб помачы. Але мы слабые, сілы ня маем і нічым, акром болю у душы за іх і сьціснутых ад гневу {{Абмылка|кулакоу|кулакоу,}} дапамагчы ім ня можам. Аднак-жа мы пэўны, што страшная мара разьвеецца і над імі і да гэтага рады і гатовы далажыць усіх сваіх сілак, аддаць і свае ахвяры. Бо няма тых ахвяр, няма тых скарбаў, дабра, каторых сыны Беларусі ня згодзіліся-б аддаць за волю і шчасьце сваей Бацькаушчыны. Яшчэ хачу сказаць Вам, Пане Комэнданце: мы верым і спадзяемся, што разам з вольнымі Менскам, Вільняй і сівым Гораднам вольнымі і шчасьлівымі будуць у вольнай і незалежнай Беларускай Рэспубліцы нашые адвечные астрогі на рубяжох Масквы,—Віцебск і Магілеў, і стары Смаленск. Гэтага мы спадзяемся, у гэта мы верым, а гэтымі верай і надзеяй абдаравау нас братні народ, каторага Слаунаму Прадстауніку гатовы мы сказаць на Меншчыне нашае сягоньняшняе „дзякуй“, але і зауседы: Здароў будзь, {{Абмылка|прыходь|прыходзь}} да нас госьцю мілы, суседзе дарагі“. </div> {{лінія|6em|прагал=0}} [[Катэгорыя:Публіцыстыка Алеся Гаруна]] [[Катэгорыя:Прамовы]] [[Катэгорыя:Беларуская Народная Рэспубліка]] [[Катэгорыя:Творы 1919 года]] [[Катэгорыя:Творы, выдадзеныя ў Менску]] [[Катэгорыя:Звон (газета)]] i0se15jwrj62gfyei3kdnc2rnoclzsg 85610 85608 2022-08-10T13:33:02Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Прамова Алеся Гаруна на прывітаньні Я. Пілсудзкага | аўтар = Алесь Гарун | год = 18 верасьня 1919 году | секцыя = Прамова | крынрца = [https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/nlb.by/Dauniejsyja/Miensk/Zvon_1919.zip/17.pdf Газэта «Звон», № 17, 1 кастрычніка 1919 г., б. 3] | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} {{Цэнтар|'''{{Разьбіўка|ПРАМОВА}}'''|памер=200%}} {{Цэнтар|'''Старшыні Б. Н. К. А. Прушынскага на прывітаньні Я. Пілсудзкага 18 IX 1919 г.'''|памер=110%}} {{Цэнтар|''Пане Начальніку Дзяржавы Польскай!''}} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> Мінае ужо шосты тыдзень, як мы, тубыльцы гэтага места, слаунага сэрца Беларусі—{{Абмылка|Менску|Менску,}} жывем спакойным жыцьцём. Разьвееуся той чырвоны туман, каторы вісеу над намі гэтта доугіе месяцы не даючы ні адатхнуць, ні зірнуць на ясны сьвет спакойнымі вачыма. Разьвеелося відмо галоднай сьмерці… Цуд гэты есьць дзелам і заслугаю гераічнага польскага войска, каторага Вы есьць Начальнікам і каторае, нешкадуючы ні сілаў, ні ахвярау вырушыла сюды, адлажыушы на час творчую працу над будаваньнем свае Бацькаушчыны, за яе рубяжы, нясучы нам братнюю дапамогу. От-жа, вітаючы Вас, як Начальніка гэтага героічнага войска і як чалавека, шмат і сваей сілы і добрай ахвоты палажыушага у гэтую справу, ад імені нашых беларускіх дэлегацыяу, прадстауляючых тутака беларускае насяленьне, выслауляю гарачую падзяку за звальненьне Менску і Меншчыны ад новага цяжкага нападу маскоўскага імпэрыялізму, каторы на гэты раз прыубрауся у бальшавіцкую вопратку. Вольна і спакойна жывем мы сягоньня і навет маем радасьць, што бачым Вас, Пане Начальніку… Але гаворучы словамі {{Абмылка|вешчага.|вешчага,}} Баяна нашага, плачуць яшчэ маткі у Віцебску, стогнуць людзі у Магілеве; маўчыць, бо забаронены, хаўтурны голас аб‘імшэлых званніцау Смаленску, адкуль кожны дзень прыходзяць весткі аб новых і новых нявінных ахвярах. Сэрцы {{Абмылка|нашые|нашые,}} радуючыся за нашае аслабаненьне, ня могуць быць спакойнымі за іхнюю долю. Тутака чуем мы іхніе галасы аб помачы. Але мы слабые, сілы ня маем і нічым, акром болю у душы за іх і сьціснутых ад гневу {{Абмылка|кулакоу|кулакоу,}} дапамагчы ім ня можам. Аднак-жа мы пэўны, што страшная мара разьвеецца і над імі і да гэтага рады і гатовы далажыць усіх сваіх сілак, аддаць і свае ахвяры. Бо няма тых ахвяр, няма тых скарбаў, дабра, каторых сыны Беларусі ня згодзіліся-б аддаць за волю і шчасьце сваей Бацькаушчыны. Яшчэ хачу сказаць Вам, Пане Комэнданце: мы верым і спадзяемся, што разам з вольнымі Менскам, Вільняй і сівым Гораднам вольнымі і шчасьлівымі будуць у вольнай і незалежнай Беларускай Рэспубліцы нашые адвечные астрогі на рубяжох Масквы,—Віцебск і Магілеў, і стары Смаленск. Гэтага мы спадзяемся, у гэта мы верым, а гэтымі верай і надзеяй абдаравау нас братні народ, каторага Слаунаму Прадстауніку гатовы мы сказаць на Меншчыне нашае сягоньняшняе „дзякуй“, але і зауседы: Здароў будзь, {{Абмылка|прыходь|прыходзь}} да нас госьцю мілы, суседзе дарагі“. </div> {{лінія|6em|прагал=0}} [[Катэгорыя:Публіцыстыка Алеся Гаруна]] [[Катэгорыя:Прамовы]] [[Катэгорыя:Беларуская Народная Рэспубліка]] [[Катэгорыя:Творы 1919 года]] [[Катэгорыя:Творы, выдадзеныя ў Мінску]] [[Катэгорыя:Звон (газета)]] p2gupvuv99yf6w15jmdfc9f8cuozv6o 102 25806 85602 73237 2022-08-10T13:17:40Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Мікалай |Прозвішча = Нікіфароўскі |Варыянты імёнаў = |Выява = Mikałaj Nikifaroŭski. Мікалай Нікіфароўскі (1900).jpg |ДН = 17 траўня 1845 |Месца нараджэння = Вымна, Сураскі павет, Віцебская губэрня, Расейская імпэрыя |ДС = 10 чэрвеня 1910 (65 гадоў) |Месца смерці = Віцебск, Віцебская губэрня, Расейская імпэрыя |Апісанне = беларускі этнограф і фальклярыст |Іншае = |Вікіпедыя = Мікалай Нікіфароўскі |Вікіпедыя2 = Мікалай Нікіфароўскі |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = Category:Mikalaj Nikifaroŭski |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Мікалай Нікіфароўскі |Першая літара прозвішча = Н }} == Творы == {{Усе творы}} *[[Напоўпрыслаўкі, папаўпрыказкі]] (1924) == Пра аўтара== *[[Кароткі_нарыс_нацыянальна-культурнага_адраджэньня_Беларусі#Н._Я._Нікіфароўскі.|Н. Я. Нікіфароўскі (Ігнатоўскі)]] [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Этнографы]] [[Катэгорыя:Фалькларысты]] [[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] 5x9z09e43awyffut2j8ffbk2cwtziuu 104 28629 85622 85156 2022-08-10T15:05:07Z Gleb Leo 2440 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''{{Разьбіўка|Матэр’ялы да гісторыі}}.'''|памер=140%}} {{Накіравальная рыса|4em|height=3px}} <div style="text-indent:2em;"> '''[[Акты, относящіеся къ исторіи Западной Россіи|Акты Зап. {{Абмылка|Россіі|Россіи}}]].''' '''Аркас.''' Істория Украіни-Русі. СПБ. 1908 г. '''Батюшковъ. Бҍлоруссія и Литва СПБ. 1890 г. '''Грушевскій.''' Очеркъ исторіи Украинскаго Народа СПБ. 1904 г. '''Gorzycki.''' Zarys społecznej historyi państwa Polskiego. Lwów 1901. '''Guepin.''' Żywot {{Абмылка|sw.|św.}} Iozefata Kuncewicza. Lwów 1907. '''[[Аўтар:Мітрафан Доўар-Запольскі|Довнаръ-Запольскій]].''' Очеркъ исторіи Кривичской и Дреговичской земель. Кіевъ 1891. '''Живописная Россія.''' Т. III СПБ. 1892. (Стацьці [[Аўтар:Адам Кіркор|Кіркора]]). '''Ефименко.''' Исторія Украінскаго Народа. СПБ. 1906. '''[[Аўтар:Міхаіл Каяловіч|Кояловичъ]].''' Чтенія по исторіи Западной Россіи СПБ. 1884. '''[[Аўтар:Яўхім Карскі|Карскій]].''' Бҍлоруссы Т. І, Вильна 1904 и Т. II. '''Kubala.''' Szkice Historyczne T. I і II. Kraków 1896. '''Начеркъ, Исторіи Уніи''' рускоі церкви зъ Рымомъ Львовъ 1896. '''Пыпинъ.''' Исторія русской этнографіи. СПБ. 1892. '''Россія.''' Полное географіческое описаніе нашего отечества подъ редакціей Семёнова. Т. IX. СПБ. 1905 '''Szajnocha.''' Dwa lata naszychdziejów 1646—1618. '''Турчиновичъ.''' Обозрҍніе исторіи Бҍлоруссіи, СПБ, 1967. '''Czarkowski.''' Dzieje w Polsce, Litwie i na Rusi. Warszawa 1860. </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 4.jpg|300px]]}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}}<noinclude></noinclude> se8782ojygfad86s3zh4xiohn5e53i6 85722 85622 2022-08-10T19:22:26Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''{{Разьбіўка|Матэр’ялы да гісторыі}}.'''|памер=140%}} {{Накіравальная рыса|4em|height=2px}} <div style="text-indent:2em;"> '''[[Акты, относящіеся къ исторіи Западной Россіи|Акты Зап. {{Абмылка|Россіі|Россіи}}]].''' '''Аркас.''' Істория Украіни-Русі. СПБ. 1908 г. '''Батюшковъ. Бҍлоруссія и Литва СПБ. 1890 г. '''Грушевскій.''' Очеркъ исторіи Украинскаго Народа СПБ. 1904 г. '''Gorzycki.''' Zarys społecznej historyi państwa Polskiego. Lwów 1901. '''Guepin.''' Żywot {{Абмылка|sw.|św.}} Iozefata Kuncewicza. Lwów 1907. '''[[Аўтар:Мітрафан Доўар-Запольскі|Довнаръ-Запольскій]].''' Очеркъ исторіи Кривичской и Дреговичской земель. Кіевъ 1891. '''Живописная Россія.''' Т. III СПБ. 1892. (Стацьці [[Аўтар:Адам Кіркор|Кіркора]]). '''Ефименко.''' Исторія Украінскаго Народа. СПБ. 1906. '''[[Аўтар:Міхаіл Каяловіч|Кояловичъ]].''' Чтенія по исторіи Западной Россіи СПБ. 1884. '''[[Аўтар:Яўхім Карскі|Карскій]].''' Бҍлоруссы Т. І, Вильна 1904 и Т. II. '''Kubala.''' Szkice Historyczne T. I і II. Kraków 1896. '''Начеркъ, Исторіи Уніи''' рускоі церкви зъ Рымомъ Львовъ 1896. '''Пыпинъ.''' Исторія русской этнографіи. СПБ. 1892. '''Россія.''' Полное географіческое описаніе нашего отечества подъ редакціей Семёнова. Т. IX. СПБ. 1905 '''Szajnocha.''' Dwa lata naszychdziejów 1646—1618. '''Турчиновичъ.''' Обозрҍніе исторіи Бҍлоруссіи, СПБ, 1967. '''Czarkowski.''' Dzieje w Polsce, Litwie i na Rusi. Warszawa 1860. </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 4.jpg|300px]]}} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}}<noinclude></noinclude> 4rw5kt7j0e0klk7drsv4wis0c7xgu8f 0 28821 85827 85544 2022-08-11T11:17:15Z VasyaRogov 1510 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Домбі і сын | аўтар = Чарльз Дыкенс | пераклад = | секцыя = Раман | арыгінал = [[:en:Dombey and Son (1848)|Dombey and Son]] | папярэдні = | наступны = | дата = 1848 (пераклад 1938) | анатацыі = }} *[[Домбі і сын/1|Раздзел I. Домбі і сын]] *[[Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях]] *[[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]] *[[Домбі і сын/4|Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы]] *[[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]] *[[Домбі і сын/6|Раздзел VI. Другая страта Поля]] *[[Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс]] *[[Домбі і сын/8|Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля]] *[[Домбі і сын/9|Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду]] *[[Домбі і сын/10|Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана]] *[[Домбі і сын/11|Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне]] *[[Домбі і сын/12|Раздзел XII. Выхаванне Поля]] *[[Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы]] *[[Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы]] *[[Домбі і сын/15|Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя]] *[[Домбі і сын/16|Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі]] *[[Домбі і сын/17|Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей]] *[[Домбі і сын/18|Раздзел ХVIII. Бацька і дачка]] *[[Домбі і сын/19|Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае]] *[[Домбі і сын/20|Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку]] *[[Домбі і сын/21|Раздзел ХХІ. Новыя асобы]] *[[Домбі і сын/22|Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка]] *[[Домбі і сын/23|Раздзел XXIII. Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы]] *[[Домбі і сын/24|Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць]] *[[Домбі і сын/25|Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля]] *[[Домбі і сын/26|Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага]] *[[Домбі і сын/27|Раздзел XXVII. Цені згушчаюцца]] *[[Домбі і сын/28|Раздзел ХХVІІI. Перамены]] *[[Домбі і сын/29|Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай]] *[[Домбі і сын/30|Раздзел ХХХ. Перад вяселлем]] *[[Домбі і сын/31|Раздзел ХХХІ. Вяселле]] *[[Домбі і сын/32|Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт]] *[[Домбі і сын/33|Раздзел ХХХIII. Кантрасты]] *[[Домбі і сын/34|Раздзел ХХХІV. Другая маці з дачкой]] *[[Домбі і сын/35|Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара]] *[[Домбі і сын/36|Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля]] *[[Домбі і сын/37|Раздзел ХХХVII. Некалькі перасцярог]] *[[Домбі і сын/38|Раздзел ХХХVIII. Міс Токс аднаўляе старое знаёмства]] *[[Домбі і сын/39|Раздзел XXXIX. Далейшыя прыгоды капітана Эдуарда Катля, марака]] *[[Домбі і сын/40]] *[[Домбі і сын/41]] *[[Домбі і сын/42]] *[[Домбі і сын/43]] *[[Домбі і сын/44]] *[[Домбі і сын/45]] *[[Домбі і сын/46]] *[[Домбі і сын/47]] *[[Домбі і сын/48]] *[[Домбі і сын/49]] *[[Домбі і сын/50]] *[[Домбі і сын/51]] *[[Домбі і сын/52]] *[[Домбі і сын/53]] *[[Домбі і сын/54]] *[[Домбі і сын/55]] *[[Домбі і сын/56]] *[[Домбі і сын/57]] *[[Домбі і сын/58]] *[[Домбі і сын/59]] *[[Домбі і сын/60]] *[[Домбі і сын/61]] *[[Домбі і сын/62]] [[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]] [[Катэгорыя:Пераклады з англійскай мовы]] [[Катэгорыя:Раманы]] [[Катэгорыя:Кнігі]] [[Катэгорыя:Творы 1848 года]] [[Катэгорыя:Творы 1938 года]] [[en:Dombey and Son (1848)]] qnfsg4qvjutehneppyw01czdbe00wu5 104 28956 85579 2022-08-10T12:11:38Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{Цэнтар|'''КАРОТКІ СЬПІС ПА СТРАНІЦАХ.'''|памер=140%}} {{block center/s|style=width:100%; max-width:30em}} {{Цэнтар|'''I. Старадаўнае пісьменства.'''|памер=120%}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Царкоўна-славяншчына (10—11—12 ст.)|{{Разьбіўка|Царкоўна-славяншчына}} (10—11—12 ст.)]]...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|'''КАРОТКІ СЬПІС ПА СТРАНІЦАХ.'''|памер=140%}} {{block center/s|style=width:100%; max-width:30em}} {{Цэнтар|'''I. Старадаўнае пісьменства.'''|памер=120%}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Царкоўна-славяншчына (10—11—12 ст.)|{{Разьбіўка|Царкоўна-славяншчына}} (10—11—12 ст.)]]|3|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Падгатаваўчая пара (13—14—15 ст.)|{{Разьбіўка|Падгатаваўчая пара}} (13—14—15 ст.)]]|14|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)|{{Разьбіўка|Залатая пара}} (16 век)]]|18|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/Ф. Скарына|Ф. Скарына]]|21|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/В. Цяпінскі|В. Цяпінскі]]|25|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/А. Рымша|А. Рымша]]|32|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/Літоўскі Статут|Літоўскі Статут]]|34|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Сход (17 век)|{{Разьбіўка|Сход}} (17 век)]]|43|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Заняпад (18 век)|{{Разьбіўка|Заняпад}} (18 век)]]|54|3|col3-width=2em}} {{Цэнтар|'''II. Новая літэратура.'''|памер=120%}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/«Энэіда»|„Энэіда“]]|58|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/П. Бахрым|П. Бахрым]]|59|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/«Тарас на Парнасе»|„Тарас на Парнасе“]]|62|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/Я. Баршчэўскі|Я. Баршчэўскі]]|64|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/А. Рыпінскі|А. Рыпінскі]]|68|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/Я. Чачот|Я. Чачот]]70|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/П. Шпілеўскі|П. Шпілеўскі]]73|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/К. Каліноўскі|К. Каліноўскі]]75|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/А. Кісель|А. Кісель]]77|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/В. Дунін-Марцінкевіч|В. Дунін-Марцінкевіч]]78|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/В. Каратынскі|В. Каратынскі]]91|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/А. Дарэўскі-Вярыга|А. Дарэўскі-Вярыга]]94|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/Рукапіснае народнае пісьменства|Рукапіснае народнае пісьменства]]96|3|col3-width=2em}} {{Цэнтар|'''III. Навейшая літэратура.'''|памер=120%}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Ф. Багушэвіч|Ф. Багушэвіч]]105|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Я. Няслухоўскі|Я. Няслухоўскі]]118|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/А. Пшчолка|А. Пшчолка]]120|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Этнографы і вучоныя|Этнографы і вучоныя]]130|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/К. Каганец|К. Каганец]]134|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Цётка|Цётка]]139|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Ядвігін Ш.|Ядвігін Ш.]]143|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/А. Паўловіч|А. Паўловіч]]147|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Я. Колас-Т. Гушча|Я. Колас-Т. Гушча]]149|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Я. Купала|Я. Купала]]162|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/М. Багдановіч|М. Багдановіч]]173|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/З. Бядуля-Ясакар|З. Бядуля-Ясакар]]179|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/А. Гарун|А. Гарун]]186|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Ф. Аляхновіч|Ф. Аляхновіч]]193|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Матар’ял аб іншых пісьменьніках|Матар‘ял аб іншых пісьменьніках]]198|3|col3-width=2em}} {{block center/e}}<noinclude></noinclude> 7d1j8fizgxwhp1wabg3ls0wijseaw2c 85580 85579 2022-08-10T12:12:47Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|'''КАРОТКІ СЬПІС ПА СТРАНІЦАХ.'''|памер=140%}} {{block center/s|style=width:100%; max-width:30em}} {{Цэнтар|'''I. Старадаўнае пісьменства.'''|памер=120%}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Царкоўна-славяншчына (10—11—12 ст.)|{{Разьбіўка|Царкоўна-славяншчына}} (10—11—12 ст.)]]|3|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Падгатаваўчая пара (13—14—15 ст.)|{{Разьбіўка|Падгатаваўчая пара}} (13—14—15 ст.)]]|14|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)|{{Разьбіўка|Залатая пара}} (16 век)]]|18|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/Ф. Скарына|Ф. Скарына]]|21|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/В. Цяпінскі|В. Цяпінскі]]|25|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/А. Рымша|А. Рымша]]|32|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/Літоўскі Статут|Літоўскі Статут]]|34|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Сход (17 век)|{{Разьбіўка|Сход}} (17 век)]]|43|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Заняпад (18 век)|{{Разьбіўка|Заняпад}} (18 век)]]|54|3|col3-width=2em}} {{Цэнтар|'''II. Новая літэратура.'''|памер=120%}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/«Энэіда»|„Энэіда“]]|58|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/П. Бахрым|П. Бахрым]]|59|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/«Тарас на Парнасе»|„Тарас на Парнасе“]]|62|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/Я. Баршчэўскі|Я. Баршчэўскі]]|64|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/А. Рыпінскі|А. Рыпінскі]]|68|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/Я. Чачот|Я. Чачот]]70|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/П. Шпілеўскі|П. Шпілеўскі]]|73|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/К. Каліноўскі|К. Каліноўскі]]|75|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/А. Кісель|А. Кісель]]|77|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/В. Дунін-Марцінкевіч|В. Дунін-Марцінкевіч]]|78|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/В. Каратынскі|В. Каратынскі]]|91|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/А. Дарэўскі-Вярыга|А. Дарэўскі-Вярыга]]|94|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/Рукапіснае народнае пісьменства|Рукапіснае народнае пісьменства]]|96|3|col3-width=2em}} {{Цэнтар|'''III. Навейшая літэратура.'''|памер=120%}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Ф. Багушэвіч|Ф. Багушэвіч]]|105|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Я. Няслухоўскі|Я. Няслухоўскі]]|118|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/А. Пшчолка|А. Пшчолка]]|120|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Этнографы і вучоныя|Этнографы і вучоныя]]|130|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/К. Каганец|К. Каганец]]|134|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Цётка|Цётка]]|139|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Ядвігін Ш.|Ядвігін Ш.]]|143|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/А. Паўловіч|А. Паўловіч]]|147|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Я. Колас-Т. Гушча|Я. Колас-Т. Гушча]]|149|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Я. Купала|Я. Купала]]|162|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/М. Багдановіч|М. Багдановіч]]|173|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/З. Бядуля-Ясакар|З. Бядуля-Ясакар]]|179|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/А. Гарун|А. Гарун]]|186|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Ф. Аляхновіч|Ф. Аляхновіч]]|193|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Матар’ял аб іншых пісьменьніках|Матар‘ял аб іншых пісьменьніках]]|198|3|col3-width=2em}} {{block center/e}}<noinclude></noinclude> qi29rpi2sllk6h94bx5qwqftvd30xfa 85588 85580 2022-08-10T12:48:41Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|'''КАРОТКІ СЬПІС ПА СТРАНІЦАХ.'''|памер=140%}} {{block center/s|style=width:100%; max-width:30em}} {{Цэнтар|'''I. Старадаўнае пісьменства.'''|памер=120%}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Царкоўна-славяншчына (10—11—12 ст.)|{{Разьбіўка|Царкоўна-славяншчына}} (10—11—12 ст.)]]|3|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Падгатаваўчая пара (13—14—15 ст.)|{{Разьбіўка|Падгатаваўчая пара}} (13—14—15 ст.)]]|14|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)|{{Разьбіўка|Залатая пара}} (16 век)]]|18|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/Ф. Скарына|Ф. Скарына]]|21|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/В. Цяпінскі|В. Цяпінскі]]|25|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/А. Рымша|А. Рымша]]|32|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||{{gap|2em}}[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Залатая пара (16 век)/Літоўскі Статут|Літоўскі Статут]]|34|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Сход (17 век)|{{Разьбіўка|Сход}} (17 век)]]|43|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/I/Заняпад (18 век)|{{Разьбіўка|Заняпад}} (18 век)]]|54|3|col3-width=2em}} {{Цэнтар|'''II. Новая літэратура.'''|памер=120%}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/«Энэіда»|„Энэіда“]]|58|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/П. Бахрым|П. Бахрым]]|59|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/«Тарас на Парнасе»|„Тарас на Парнасе“]]|62|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/Я. Баршчэўскі|Я. Баршчэўскі]]|64|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/А. Рыпінскі|А. Рыпінскі]]|68|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/Я. Чачот|Я. Чачот]]|70|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/П. Шпілеўскі|П. Шпілеўскі]]|73|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/К. Каліноўскі|К. Каліноўскі]]|75|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/А. Кісель|А. Кісель]]|77|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/В. Дунін-Марцінкевіч|В. Дунін-Марцінкевіч]]|78|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/В. Каратынскі|В. Каратынскі]]|91|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/А. Дарэўскі-Вярыга|А. Дарэўскі-Вярыга]]|94|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/II/Рукапіснае народнае пісьменства|Рукапіснае народнае пісьменства]]|96|3|col3-width=2em}} {{Цэнтар|'''III. Навейшая літэратура.'''|памер=120%}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Ф. Багушэвіч|Ф. Багушэвіч]]|105|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Я. Няслухоўскі|Я. Няслухоўскі]]|118|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/А. Пшчолка|А. Пшчолка]]|120|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Этнографы і вучоныя|Этнографы і вучоныя]]|130|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/К. Каганец|К. Каганец]]|134|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Цётка|Цётка]]|139|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Ядвігін Ш.|Ядвігін Ш.]]|143|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/А. Паўловіч|А. Паўловіч]]|147|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Я. Колас-Т. Гушча|Я. Колас-Т. Гушча]]|149|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Я. Купала|Я. Купала]]|162|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/М. Багдановіч|М. Багдановіч]]|173|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/З. Бядуля-Ясакар|З. Бядуля-Ясакар]]|179|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/А. Гарун|А. Гарун]]|186|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Ф. Аляхновіч|Ф. Аляхновіч]]|193|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||[[Гісторыя беларускае літэратуры (1921)/III/Матар’ял аб іншых пісьменьніках|Матар‘ял аб іншых пісьменьніках]]|198|3|col3-width=2em}} {{block center/e}}<noinclude></noinclude> r06g9iuu4vrgvatmei5uky00p288h42 0 28957 85581 2022-08-10T12:14:23Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{загаловак | назва = Гісторыя беларускае літэратуры | аўтар = Максім Гарэцкі | год = 1921 год | пераклад = | секцыя = Падручнік | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Гісторыя беларускае літэратуры (Гарэцкі)]]. }} <pages...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Гісторыя беларускае літэратуры | аўтар = Максім Гарэцкі | год = 1921 год | пераклад = | секцыя = Падручнік | папярэдні = | наступны = | анатацыі = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Гісторыя беларускае літэратуры (Гарэцкі)]]. }} <pages index="Гісторыя беларускае літэратуры (1921).pdf" from="5" to="5" /> {{разрыў старонкі|тэкст=}} <pages index="Гісторыя беларускае літэратуры (1921).pdf" from="212" to="212" /> [[Катэгорыя:Творы 1921 года]] [[Катэгорыя:Творы, выдадзеныя ў Вільні]] 84qsk1cl5h6fm4g7wfvyo0mavoeh1i2 102 28958 85582 2022-08-10T12:18:53Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{Пра аўтара |Імёны = Станіслаў |Прозвішча = Чыжэўскі |Варыянты імёнаў = |Выява = |ДН = 10 жніўня 1796 |Месца нараджэння = маёнтак Малая Капліца, Гарадзенскі павет, Слонімская губэрня, Расейская імпэрыя |ДС = 10 кастрычніка 1867 |Месц...» wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Станіслаў |Прозвішча = Чыжэўскі |Варыянты імёнаў = |Выява = |ДН = 10 жніўня 1796 |Месца нараджэння = маёнтак Малая Капліца, Гарадзенскі павет, Слонімская губэрня, Расейская імпэрыя |ДС = 10 кастрычніка 1867 |Месца смерці = |Апісанне = беларуска-польскі паэт, пэдагог |Іншае = |Вікіпедыя = Станіслаў Чыжэўскі |Вікіпедыя2 = Станіслаў Чыжэўскі |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Станіслаў Чыжэўскі |Першая літара прозвішча = Ч }} == Творы == {{Усе творы}} *[[Аправізацыя вёскі]] (1921) [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Педагогі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] kpnajc1lo32qecwlqhzezdsgu46r1n5 85583 85582 2022-08-10T12:19:35Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Ігнат |Прозвішча = Легатовіч |Варыянты імёнаў = |Выява = |ДН = 10 жніўня 1796 |Месца нараджэння = маёнтак Малая Капліца, Гарадзенскі павет, Слонімская губэрня, Расейская імпэрыя |ДС = 10 кастрычніка 1867 |Месца смерці = |Апісанне = беларуска-польскі паэт, пэдагог |Іншае = |Вікіпедыя = Ігнат Легатовіч |Вікіпедыя2 = Ігнат Легатовіч |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Ігнат Легатовіч |Першая літара прозвішча = Л }} == Творы == {{Усе творы}} *[[Скажы, Вяльможны Пане…]] (1838) [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Педагогі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] 8iic3j1g8rxg4bo9hbtjjhy8kk0zxaq 85585 85583 2022-08-10T12:21:26Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Ігнат |Прозвішча = Легатовіч |Варыянты імёнаў = |Выява = |ДН = 10 жніўня 1796 |Месца нараджэння = маёнтак Малая Капліца, Гарадзенскі павет, Слонімская губэрня, Расейская імпэрыя |ДС = 10 кастрычніка 1867 (71 год) |Месца смерці = |Апісанне = беларуска-польскі паэт, пэдагог |Іншае = |Вікіпедыя = Ігнат Легатовіч |Вікіпедыя2 = Ігнат Легатовіч |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Ігнат Легатовіч |Першая літара прозвішча = Л }} == Творы == {{Усе творы}} *[[Скажы, Вяльможны Пане…]] (1838) [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Педагогі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] j9sukbe4e8893tg9ana72j0euyb2lh4 85620 85585 2022-08-10T14:19:09Z Gleb Leo 2440 /* Творы */ wikitext text/x-wiki {{Пра аўтара |Імёны = Ігнат |Прозвішча = Легатовіч |Варыянты імёнаў = |Выява = |ДН = 10 жніўня 1796 |Месца нараджэння = маёнтак Малая Капліца, Гарадзенскі павет, Слонімская губэрня, Расейская імпэрыя |ДС = 10 кастрычніка 1867 (71 год) |Месца смерці = |Апісанне = беларуска-польскі паэт, пэдагог |Іншае = |Вікіпедыя = Ігнат Легатовіч |Вікіпедыя2 = Ігнат Легатовіч |Вікіцытатнік = |Вікісховішча = |Вікіліўр = |ЭСБЕ = |Google = |Катэгорыя = Ігнат Легатовіч |Першая літара прозвішча = Л }} == Творы == {{Усе творы}} *[[Скажы, Вяльможны Пане…]] (прыпісваецца, 1838) [[Катэгорыя:Беларускія аўтары]] [[Катэгорыя:Беларускія паэты]] [[Катэгорыя:Педагогі]] [[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]] ktf5buv49905neztpp6f6x0mrcctqup 14 28959 85584 2022-08-10T12:20:34Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{Вікіпэдыя}} {{DEFAULTSORT:Легатовіч, Ігнат}} [[Катэгорыя:Катэгорыі аўтараў]]» wikitext text/x-wiki {{Вікіпэдыя}} {{DEFAULTSORT:Легатовіч, Ігнат}} [[Катэгорыя:Катэгорыі аўтараў]] f7n5oa2j0r6ydvoepob2kthzjal0hjh 104 28960 85589 2022-08-10T12:55:21Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{Цэнтар|'''I. СТАРАДАЎНАЕ ПІСЬМЕЙСТВА.'''|памер=140%}} {{Цэнтар|'''Царкоўна-славяншчына.'''<br />(10—11—12 век).|памер=120%}} {{Larger|'''Гістарычнае дзяленьне бепарускае літэратуры.'''}} Беларускую літэратуру можна падзяліць на {{Разьбіўка|старадаўную}} (ад прыняцьця хрысьц...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|'''I. СТАРАДАЎНАЕ ПІСЬМЕЙСТВА.'''|памер=140%}} {{Цэнтар|'''Царкоўна-славяншчына.'''<br />(10—11—12 век).|памер=120%}} {{Larger|'''Гістарычнае дзяленьне бепарускае літэратуры.'''}} Беларускую літэратуру можна падзяліць на {{Разьбіўка|старадаўную}} (ад прыняцьця хрысьціянскай веры да 19-га сталецьця), {{Разьбіўка|новую}} (19-е сталецьце да 80-х гадоў) і {{Разьбіўка|навейшую}} (ад 80-х гадоў 19-га сталецьця да нашых дзён). Старадаўнае пісьменства, маець ў сваім разьвіцьці {{Разьбіўка|царкоўна-славяншчыну}} (10—11—12 век), {{Разьбіўка|падгатаваўчую пару}} (13—14—15 век), {{Разьбіўка|залатую пару}} (16 век), {{Разьбіўка|сход}} (17 век) і поўны {{Разьбіўка|заняпад}} (18 век). {{Larger|'''Беларуская нацыя і яе Мова.'''}} Беларускі народ утварыўся з трох родных славянскіх пляменьняў: крывічоў, дрыгвічоў і радзімічаў. Гэтыя пляменьні ўжо ў спрадвечны час ня розьніліся між сабою ані моваю, ані правам сваім, ані рэлігійнымі звычаямі,—але ўсім тым надта розьніліся ад пляменьняў, з якіх утварыліся маскоўскі і ўкраінскі народы. Зьбліжэньне беларускіх пляменьняў асабліва ўзрасло за ўдзельна-вечавое жыцьцё, але зусім зьліліся яны ў адзін беларускі народ за 13 і 14 век. Цяперашняя беларуская мова разьвілася паступова і гістарычна з мовы крывічоў, дрыгвічоў і радзімічаў. {{Larger|'''Царкоўна-спавянская мова.'''}} у часе вялізнага пераходу народаў частка прыпяцкіх дрыгвічоў пайшла на паўдзён, прабілася на Балканы і асела навакол места Салонік. Грэцкія пісьменьнікі называлі гэтых дрыгвічоў {{Разьбіўка|другувітамі}}; яны пісалі, быццам другувіцкае племя ўжо ў 7-ым<noinclude></noinclude> tioq3g7m6g2ecb4uniuvuepq2vkply3 85590 85589 2022-08-10T12:55:35Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|'''I. СТАРАДАЎНАЕ ПІСЬМЕЙСТВА.'''|памер=140%}} {{Цэнтар|'''Царкоўна-славяншчына.'''<br />(10—11—12 век).|памер=120%}} {{Larger|'''Гістарычнае дзяленьне бепарускае літэратуры.'''}} Беларускую літэратуру можна падзяліць на {{Разьбіўка|старадаўную}} (ад прыняцьця хрысьціянскай веры да 19-га сталецьця), {{Разьбіўка|новую}} (19-е сталецьце да 80-х гадоў) і {{Разьбіўка|навейшую}} (ад 80-х гадоў 19-га сталецьця да нашых дзён). Старадаўнае пісьменства, маець ў сваім разьвіцьці {{Разьбіўка|царкоўна-славяншчыну}} (10—11—12 век), {{Разьбіўка|падгатаваўчую пару}} (13—14—15 век), {{Разьбіўка|залатую пару}} (16 век), {{Разьбіўка|сход}} (17 век) і поўны {{Разьбіўка|заняпад}} (18 век). {{Larger|'''Беларуская нацыя і яе мова.'''}} Беларускі народ утварыўся з трох родных славянскіх пляменьняў: крывічоў, дрыгвічоў і радзімічаў. Гэтыя пляменьні ўжо ў спрадвечны час ня розьніліся між сабою ані моваю, ані правам сваім, ані рэлігійнымі звычаямі,—але ўсім тым надта розьніліся ад пляменьняў, з якіх утварыліся маскоўскі і ўкраінскі народы. Зьбліжэньне беларускіх пляменьняў асабліва ўзрасло за ўдзельна-вечавое жыцьцё, але зусім зьліліся яны ў адзін беларускі народ за 13 і 14 век. Цяперашняя беларуская мова разьвілася паступова і гістарычна з мовы крывічоў, дрыгвічоў і радзімічаў. {{Larger|'''Царкоўна-спавянская мова.'''}} у часе вялізнага пераходу народаў частка прыпяцкіх дрыгвічоў пайшла на паўдзён, прабілася на Балканы і асела навакол места Салонік. Грэцкія пісьменьнікі называлі гэтых дрыгвічоў {{Разьбіўка|другувітамі}}; яны пісалі, быццам другувіцкае племя ўжо ў 7-ым<noinclude></noinclude> 9jgjc2tkzwtczx7y4q14u354p1oyjjv 104 28961 85591 2022-08-10T13:03:24Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «сталецьці было дужа магутнае, мела сваіх князёў і біскупаў. Вельмі магчыма, што ў яго была і свая пісьменнасьць, невядомая другім народам. Баўгарскі пісьменьнік 9-га веку чарнарызец Храбар пісаў, што славяне спачатку ня мелі пісьмен, а толькі „чыртамі і...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>сталецьці было дужа магутнае, мела сваіх князёў і біскупаў. Вельмі магчыма, што ў яго была і свая пісьменнасьць, невядомая другім народам. Баўгарскі пісьменьнік 9-га веку чарнарызец Храбар пісаў, што славяне спачатку ня мелі пісьмен, а толькі „чыртамі і рэзамі чытаху і гадаху, пагані сушча“,—дык з гэтага мы можам меркаваць, што ў іх пачынала разьвівацца свая пісьменнасьць. Славянскія апосталы Кірыла і яго брат Мяфод змалку жылі сярод другувітаў (у 9 веку), дык магчыма, што другувіты і былі тыя паўдзённыя славяны, на мову каторых браты перакладалі царкоўныя кнігі з грэцкае мовы; Кірыла прыдумаў дзеля гэтае патрэбы азбуку ({{Разьбіўка|кірыліцу}}), падобную да грэцкай азбукі. {{Larger|'''Пісьменнасьць на Беларусі.'''}} Пісьменнасьць прыйшла на Беларусь разам з хрысьціянскаю вераю ў 10 сталецьці. Ад паўдзёных славянаў зьявіліся ў нас першыя кнігі—царкоўныя, рукапісна-кірылаўскія, перакладаныя з грэцкае мовы. Ад прыехаўшых з паўдня духаўнікоў беларускія князі і духаўнікі наўчыліся чытаць па гэтых кнігах, а з часам—{{Разьбіўка|сьпісываць}} гэтыя кнігі для пашырэньня веры і спасеньня душы. З таго і пачалася ў нас {{Разьбіўка|пісьменнасьць}}. {{Larger|'''Царкоўна-спавяншчына і Беларусь.'''}} Мова беларускіх пляменьняў у тую пару свайго разьвіцьця была, пеўна, зусім яшчэ блізкая да другувіцкай мовы першых славянскіх кніжак. Дзеля таго царкоўна-славянекая мова лёгка прызвычаілася ў беларускай пісьменнасьці. Калі ж пачало разьвівацца беларускае пісьменства з пераважна-царкоўным духам, яна, быццам нейкая частка хрысьціянства, паволі запанавала і ў пісьменстве. Да 13-га сталецьця гэтая, так сказаць, старабеларуская мова, перасыпаная царкоўна-славянізмамі, была агульна-літэратурнай для ўсіх адукаваных беларусаў. Яе можна ўважаць за нашую нацыянальную мову ў пачатковым часе складаньня адзінай нацыі. Гэтая-ж мова радніла нас з пляменьнямі ўкраінскімі і іх кіеўскім пісьменствам, хоць той духоўны зьвязак не замінаў беларусам весьці заўзятае змаганьне з твораным тады кіеўскім гаспадарствам Русь. Як ведаем з гісторыі Беларусі, у часе царкоўна-славяншчыны на беларускай зямлі утварылася і істнавала некалькі князьстваў: Смаленскае на Дняпры, Полацка-Віцебскае на Дзьвіне і вышнім Нёмне і Тураўска-Пінскае на Прыпяці. Яны займалі прастор усяе цяперашняе Беларусі. Кожнае было незалежным гаспадарствам з асобным княжацкім родам—рагвалодавічамі і рурыкавічамі. Усе яны многа ваявалі, шырока вялі гандаль, азначаліся высокай культураю (Прафэсар [[Аўтар:Мітрафан Доўнар-Запольскі|М. Даўнар-Запольскі]], «[[Асновы дзяржаўнасьці Беларусі|Асновы дзяржаўнасьці Бе]]-<noinclude></noinclude> pd7xbgsg9wl7tfjpmwc1krpc7lr54os 0 28962 85592 2022-08-10T13:03:48Z Gleb Leo 2440 Перасылае да [[Асновы дзяржаўнасці Беларусі]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Асновы дзяржаўнасці Беларусі]] izv0vo5u78q3svkdhz2cy0lvdm9hvbc 104 28963 85609 2022-08-10T13:30:54Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «[[Асновы дзяржаўнасьці Беларусі|ларусі]]“). За прымету культурнасьці можна уважаць тое, што ў беларускіх князьствах вельмі рана адчыніліся біcкупcтвы, а ў 12 сталецьці зьявіліся там выдатныя культурныя дзеячы і пісьменьнікі. Скрозь увесь час царкоўна-сл...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>[[Асновы дзяржаўнасьці Беларусі|ларусі]]“). За прымету культурнасьці можна уважаць тое, што ў беларускіх князьствах вельмі рана адчыніліся біcкупcтвы, а ў 12 сталецьці зьявіліся там выдатныя культурныя дзеячы і пісьменьнікі. Скрозь увесь час царкоўна-славяншчыны Беларусь была пад грэцка-візантыйскім культурным ўплывам. Уплыў гэты ў пісьменстве перадаваўся цераз паўдзённых славян—баўгар і сэрбаў. {{Larger|'''Візантыйскае пісьменства.'''}} Гэтак завецца час грэцкай славеснасьці ад Юстыніяна да ўпадку Канстантынопаля (562 г.—1453 г.). Візантыйскае пісьменства ня было запраўды арыгінальнае, а толькі пераймала старое ў новых формах. Калі беларусы прынялі хрысьціянскую веру, Візантыя была гаспадарствам моральна слабым. Быў у ёй агульны заняпад адукаванасьці, навукі і мастацтва. Царкоўна-рэлігійныя пытаньні мелі асаблівую войстрасьць; насьпяваў падзел царквы на ўсход і захад; было шмат гэрэтыкоў. Дык царкоўнае візантыйскае пісьменства таго часу маець аднабокі, неспакойна-полемічны і царкоўны характар. Творчасьць Візантыі складалась найболей з царкоўных твораў (казаньні, жыцьці сьвятых, псальмы); з твораў сьвецкіх былі пашыраны народна-эпічныя пераказы пра змаганьне з усходнімі дзікімі народамі і ідэалістычны роман. Візантыйскія вучоныя, апрача таго, ужо зьбіралі і парадкавалі нязвычайнае рукапіснае багацьце старой Эляды. {{Larger|'''Перакпаданае пісьменства на Бепарусі.'''}} Спачатку былі ў нас творы выключа перакладаныя з візантыйскага пісьменства (10—11 сталецьце). Пераклады былі зроблены ў паўдзённых славянаў і сьперша толькі проста перанасіліся на Беларусь. З большым разьвіцьцем пісьменнасьці беларусы {{Разьбіўка|наўчыліся перакладаць самі}}, і з гэтага пачалося ў нас пісьменства. Пры сьпісывавьні з царкоўна-славянскіх перакладаў і то ў кнігу траплялі асаблівасьці стара-беларускай народнай мовы, а пры самастойным беларускім перакладаньні з грэцкай на царкоўна-славянскую—і пагатове. Сьпісываньнем кніг найболей займаліся нашы манахі, адлі і ўсякія духоўныя і сьвецкія адукаваныя асобы, біскупы, князі, княгіні, дружыньнікі. Паўдзённыя славяны перадалі нашым дзядом для пашырэньня, сьпісываньня і разьвіцьця на правох тубыльнага пісьменства пераклады выдатнейшых твораў абедзьвюх галоўных галін візантыйскай творчасьці, а найболей—пераклады царкоўных твораў. {{Larger|'''Царкоўныя пераклады.'''}} З царкоўнай галіны візантыйскай творчасьці да нас прыйшлі пераклады: 1) часьцін Бібліі (улюблёнаю паспалітым чытаньнікам кніжкаю быў<noinclude></noinclude> tqfzo9xu9p0t4wnr8td59c2pflz3r1g 104 28964 85611 2022-08-10T13:39:31Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «псалтыр); 2) чатырох эвангелістаў; 3) жыцьцяў сьвятых людзей (мінеі, пацярыкі, пролёгі); 4) казаньняў і паўчэньняў (асабліва Івана Залатавустага, Ахрэма Сірына, Васіля Вялікага, Грыгора Багаслова); 5) царкоўнай поэзіі (Івана Дамаскіна, Андрэя Крыцкага і інш.);...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>псалтыр); 2) чатырох эвангелістаў; 3) жыцьцяў сьвятых людзей (мінеі, пацярыкі, пролёгі); 4) казаньняў і паўчэньняў (асабліва Івана Залатавустага, Ахрэма Сірына, Васіля Вялікага, Грыгора Багаслова); 5) царкоўнай поэзіі (Івана Дамаскіна, Андрэя Крыцкага і інш.); 6) зборнікаў да чытаньня, духоўных хрыстаматый для духоўных асоб і сьвецкіх людзей („Сьвятаславаў Ізборнік“, „Пчала“); 7) апокрыфаў і 8) твораў царкоўна-практычнага характару („Шастаднёў“, „Фізіолёг“ і інш.). {{Larger|'''Жыцьце Аляксея, чапавека божага.'''}} Жыцьці сьвятых былі ў гэты час тым самым, чым цяпер для нас ёсьць прыгожая літэратура. У жыцьцях чытаньнік знаходзіў для сябе адказы на пытаньні сучаснасьці і відзеў у іх ідэалы лепшых людзей свайго часу. На жыцьцёх гадавалася тагачасная інтэлігенцыя. Жыцьці мелі найбольшы лік чытаньнікаў. Асаблівым пасьпехам карысталася „Жыцьце Аляксея, чалавека божага“. Яно было гэтак популярна, што пашыралася скрозь усе вякі царкоўна-славяншчыны, вядома з 15-га сталецьця і з яго-ж разьвіліся тыя псальмы, якія цяпер жывуць у вуснах старцаў на беларускіх кірмашах… {{Larger|'''„Пчала“.'''}} Па гэтым зборніку прашчуры нашы крыху знаёміліся з думкамі няўмірушчых старых грэцкіх філёзофаў. У ім побач з думкамі сьвятых былі зьмешчаны думкі Сократа, Арыстоталя, Эўрыпіда і інш. {{Larger|'''Як хадзіпа Багародзіца па муках.'''}} Апокрыфы, ці містычныя байкі аб жыцьці вялікіх сьвятых і наагул вялікіх людзей старога і новага закону, здавальнялі цікаўнасьць веруючых, каторыя хацелі ведаць аб розных падзеях болей, чымся аб тым напісана ў сьвятым пісьме. Апокрыфы стварыла рэлігійная фантазія. У іх быў той грунт, на якім схадзілася хрысьціянская вера з поэтычнымі паглядамі паганства — прычына, дзеля якой апокрыфы прыйшліся да спадобы нашым прашчурам. У межах апокрыфічнай творчасьці зьмесьціліся разам: Стварыцель і Сатана, анелы і нячысьцікі, людзі, жывёлы і расьціны. Апокрыфы споўнілі падгатаваўчую да самастойнай творчасьці работу. Яны-ж зрабіліся самай глыбокай крыніцай для псальмаў. Былі дужа пашыраны. На Беларусі асабліва ходкія былі апокрыфы аб Багародзіцы. Найпрыгажэйшы сярод іх—„Як хадзіла Багародзіца па муках“. {{Larger|'''„Фізіолёг“.'''}} Сярод перакладаў царкоўна-практычнага характару цікавен „Фізіолёг“, каторы даваў чытаньніку сьмяхотнае на сучасны пагляд веданьне аб прыродзе. Веданьне тое павінна было йці на карысьць моральнае навукі.<noinclude></noinclude> qebyo4cdx3uqilf9v9d7dpwx7l35357 0 28965 85612 2022-08-10T14:03:07Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Скажы, Вяльможны Пане… | аўтар = Ігнат Легатовіч | год = 1838 год | сэкцыя = Верш | крыніца = [https://polona.pl/item/bojan-cz-1,OTgwNzUwMDk/239/#item Bojan, cz. 1, 1838 г., б. 224] | анатацыі = Верш быў апублікаваны ананімна, меркуецца, што ён належыць Аўтар:Ігнат...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Скажы, Вяльможны Пане… | аўтар = Ігнат Легатовіч | год = 1838 год | сэкцыя = Верш | крыніца = [https://polona.pl/item/bojan-cz-1,OTgwNzUwMDk/239/#item Bojan, cz. 1, 1838 г., б. 224] | анатацыі = Верш быў апублікаваны ананімна, меркуецца, што ён належыць [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнату Легатовічу]]. }} {{Block center/s}} {{Цэнтар|'''SPIEWEK'''|памер=200%}} {{Цэнтар|Z BIAŁO-RUSKIEGO NARZECZA.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} Skaży Wielmożny Panie,<br /> Szczo w naszym budzie stanie?<br /> Bo mnie niesztoś kazali,<br /> Szto wy niesłusznie wadali<br /> U marcy podymnegi?<br /> — ''A tobie chłopie co dotego?''<br /> — Prawda szto wy panami,<br /> Pokul żywiecie nad nami!…<br /> Ale szczo z toho budzie,<br /> Koli staniem na sudzie?<br /> Nie skażesz panie tego:<br /> ''Co tobie chłopie co do tego.'' {{Block center/e}} {{лінія|4em|прагал=0}} [[Катэгорыя:Ананімныя творы]] [[Катэгорыя:Вершы Ігната Легатовіча]] [[Катэгорыя:Творы на лацінцы]] [[Катэгорыя:Творы 1838 года]] 04t3ro3u6fujrgxm1l7lmcqz9gi9d10 85613 85612 2022-08-10T14:03:50Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Скажы, Вяльможны Пане… | аўтар = Ігнат Легатовіч | год = 1838 год | сэкцыя = Верш | крыніца = [https://polona.pl/item/bojan-cz-1,OTgwNzUwMDk/239/#item Bojan, cz. 1, 1838 г., б. 224] | анатацыі = Верш быў апублікаваны ананімна, меркуецца, што ён належыць [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнату Легатовічу]]. }} {{Цэнтар|'''SPIEWEK'''|памер=200%}} {{Цэнтар|Z BIAŁO-RUSKIEGO NARZECZA.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} {{Block center/s}} Skaży Wielmożny Panie,<br /> Szczo w naszym budzie stanie?<br /> Bo mnie niesztoś kazali,<br /> Szto wy niesłusznie wadali<br /> U marcy podymnegi?<br /> — ''A tobie chłopie co dotego?''<br /> — Prawda szto wy panami,<br /> Pokul żywiecie nad nami!…<br /> Ale szczo z toho budzie,<br /> Koli staniem na sudzie?<br /> Nie skażesz panie tego:<br /> ''Co tobie chłopie co do tego.'' {{Block center/e}} {{лінія|4em|прагал=0}} [[Катэгорыя:Ананімныя творы]] [[Катэгорыя:Вершы Ігната Легатовіча]] [[Катэгорыя:Творы на лацінцы]] [[Катэгорыя:Творы 1838 года]] m03d5bh8aoei0leror6lvmo09or8r4g 85615 85613 2022-08-10T14:05:38Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Скажы, Вяльможны Пане… | аўтар = Ігнат Легатовіч | год = 1838 год | сэкцыя = Верш | крыніца = [https://polona.pl/item/bojan-cz-1,OTgwNzUwMDk/239/#item Bojan, cz. 1, 1838 г., б. 224] | анатацыі = Верш быў апублікаваны ананімна, меркуецца, што ён належыць [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнату Легатовічу]]. }} {{Цэнтар|'''SPIEWEK'''|памер=200%}} {{Цэнтар|Z BIAŁO-RUSKIEGO NARZECZA.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} {{Block center/s}} Skaży Wielmożny Panie,<br /> Szczo w naszym budzie stanie?<br /> Bo mnie niesztoś kazali,<br /> Szto wy niesłusznie wadali<br /> U marcy podymnegi?<br /> — ''A tobie chłopie co dotego?''<br /> — Prawda szto wy panami,<br /> Pokul żywiecie nad nami!…<br /> Ale szczo z toho budzie,<br /> Koli staniem na sudzie?<br /> Nie skażesz panie tego:<br /> ''Co tobie chłopie co do tego.'' {{Block center/e}} {{лінія|4em|прагал=0}} [[Катэгорыя:Ананімныя творы]] [[Катэгорыя:Вершы Ігната Легатовіча]] [[Катэгорыя:Dubia]] [[Катэгорыя:Творы на лацінцы]] [[Катэгорыя:Творы 1838 года]] tblb0obqkw25wl12ta6rn43nbxotl8i 85616 85615 2022-08-10T14:06:21Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Скажы, Вяльможны Пане… | аўтар = Ігнат Легатовіч | год = 1838 год | сэкцыя = Верш | крыніца = [https://polona.pl/item/bojan-cz-1,OTgwNzUwMDk/239/#item Bojan, cz. 1, 1838 г., б. 224] | анатацыі = Верш быў апублікаваны ананімна, меркуецца, што ён належыць [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнату Легатовічу]], але ён у той час ня меў сувязяў з рэдактарам альманаху. }} {{Цэнтар|'''SPIEWEK'''|памер=200%}} {{Цэнтар|Z BIAŁO-RUSKIEGO NARZECZA.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} {{Block center/s}} Skaży Wielmożny Panie,<br /> Szczo w naszym budzie stanie?<br /> Bo mnie niesztoś kazali,<br /> Szto wy niesłusznie wadali<br /> U marcy podymnegi?<br /> — ''A tobie chłopie co dotego?''<br /> — Prawda szto wy panami,<br /> Pokul żywiecie nad nami!…<br /> Ale szczo z toho budzie,<br /> Koli staniem na sudzie?<br /> Nie skażesz panie tego:<br /> ''Co tobie chłopie co do tego.'' {{Block center/e}} {{лінія|4em|прагал=0}} [[Катэгорыя:Ананімныя творы]] [[Катэгорыя:Вершы Ігната Легатовіча]] [[Катэгорыя:Dubia]] [[Катэгорыя:Творы на лацінцы]] [[Катэгорыя:Творы 1838 года]] lz2b8k7c4zulup3r6c2665lp151nqdg 85617 85616 2022-08-10T14:06:36Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Скажы, Вяльможны Пане… | аўтар = Ігнат Легатовіч | год = 1838 год | сэкцыя = Верш | крыніца = [https://polona.pl/item/bojan-cz-1,OTgwNzUwMDk/239/#item Bojan, cz. 1, 1838 г., б. 224] | анатацыі = Верш быў апублікаваны ананімна, мяркуецца, што ён належыць [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнату Легатовічу]], але ён у той час ня меў сувязяў з рэдактарам альманаху. }} {{Цэнтар|'''SPIEWEK'''|памер=200%}} {{Цэнтар|Z BIAŁO-RUSKIEGO NARZECZA.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} {{Block center/s}} Skaży Wielmożny Panie,<br /> Szczo w naszym budzie stanie?<br /> Bo mnie niesztoś kazali,<br /> Szto wy niesłusznie wadali<br /> U marcy podymnegi?<br /> — ''A tobie chłopie co dotego?''<br /> — Prawda szto wy panami,<br /> Pokul żywiecie nad nami!…<br /> Ale szczo z toho budzie,<br /> Koli staniem na sudzie?<br /> Nie skażesz panie tego:<br /> ''Co tobie chłopie co do tego.'' {{Block center/e}} {{лінія|4em|прагал=0}} [[Катэгорыя:Ананімныя творы]] [[Катэгорыя:Вершы Ігната Легатовіча]] [[Катэгорыя:Dubia]] [[Катэгорыя:Творы на лацінцы]] [[Катэгорыя:Творы 1838 года]] 26wjx2pgx49oo0gddiy4weph244fy9o 85618 85617 2022-08-10T14:09:51Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Скажы, Вяльможны Пане… | аўтар = Ігнат Легатовіч | год = 1838 год | сэкцыя = Верш | крыніца = [https://polona.pl/item/bojan-cz-1,OTgwNzUwMDk/239/#item Bojan, cz. 1, 1838 г., б. 224] | анатацыі = Верш быў апублікаваны ананімна, мяркуецца, што ён належыць [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнату Легатовічу]], але ён у той час ня меў сувязяў з рэдактарам альманаху. }} {{Цэнтар|'''SPIEWEK'''|памер=200%}} {{Цэнтар|Z BIAŁO-RUSKIEGO NARZECZA.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} {{Block center/s}} Skaży Wielmożny Panie,<br /> Szczo w naszym budzie stanie?<br /> Bo mnie niesztoś kazali,<br /> Szto wy niesłusznie dawali<br /> U marcy podymnego?<br /> — ''A tobie chłopie co dotego?''<br /> — Prawda szto wy panami,<br /> Pokul żywiecie nad nami!…<br /> Ale szczo z toho budzie,<br /> Koli staniem na sudzie?<br /> Nie skażesz panie tego:<br /> ''Co tobie chłopie co do tego.'' {{Block center/e}} {{лінія|4em|прагал=0}} [[Катэгорыя:Ананімныя творы]] [[Катэгорыя:Вершы Ігната Легатовіча]] [[Катэгорыя:Dubia]] [[Катэгорыя:Творы на лацінцы]] [[Катэгорыя:Творы 1838 года]] n3a5j3xp3ykc870k1ogmjw7e8j2e36p 85619 85618 2022-08-10T14:18:49Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Скажы, Вяльможны Пане… | безаўтара = | год = 1838 год | сэкцыя = Верш | крыніца = [https://polona.pl/item/bojan-cz-1,OTgwNzUwMDk/239/#item Bojan, cz. 1, 1838 г., б. 224] | анатацыі = Верш быў апублікаваны ананімна, мяркуецца, што ён належыць [[Аўтар:Ігнат Легатовіч|Ігнату Легатовічу]], але ён у той час ня меў сувязяў з рэдактарам альманаху. }} {{Цэнтар|'''SPIEWEK'''|памер=200%}} {{Цэнтар|Z BIAŁO-RUSKIEGO NARZECZA.|памер=140%}} {{лінія|4em|прагал=0}} {{Block center/s}} Skaży Wielmożny Panie,<br /> Szczo w naszym budzie stanie?<br /> Bo mnie niesztoś kazali,<br /> Szto wy niesłusznie dawali<br /> U marcy podymnego?<br /> — ''A tobie chłopie co dotego?''<br /> — Prawda szto wy panami,<br /> Pokul żywiecie nad nami!…<br /> Ale szczo z toho budzie,<br /> Koli staniem na sudzie?<br /> Nie skażesz panie tego:<br /> ''Co tobie chłopie co do tego.'' {{Block center/e}} {{лінія|4em|прагал=0}} [[Катэгорыя:Вершы невядомых аўтараў]] [[Катэгорыя:Вершы Ігната Легатовіча]] [[Катэгорыя:Dubia]] [[Катэгорыя:Творы на лацінцы]] [[Катэгорыя:Творы 1838 года]] 8cfgrc18wmo1q89g7pk2c5h0uzupu22 14 28966 85614 2022-08-10T14:04:32Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Вершы паводле аўтараў|Легатовіч, Ігнат]] [[Катэгорыя:Ігнат Легатовіч]] [[Катэгорыя:Беларуская паэзія‎|Легатовіч, Ігнат]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Вершы паводле аўтараў|Легатовіч, Ігнат]] [[Катэгорыя:Ігнат Легатовіч]] [[Катэгорыя:Беларуская паэзія‎|Легатовіч, Ігнат]] 04cw7kvxogff2yrd78b4rz3abm75zn3 104 28967 85621 2022-08-10T15:04:06Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ПЕРШАЯ.'''|памер=160%}} {{цэнтар|ад першых часоў да ўцёку Полацкіх князёў у Літву (1129 год)'''|памер=140%}} Землі, прылегаючые да Заходнай Дзьвіны, Днепра і Прыпяці, былі заселены з няпомных час...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} {{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ПЕРШАЯ.'''|памер=160%}} {{цэнтар|ад першых часоў да ўцёку Полацкіх князёў у Літву (1129 год)'''|памер=140%}} Землі, прылегаючые да Заходнай Дзьвіны, Днепра і Прыпяці, былі заселены з няпомных часоў. Жылі тут народы славянскаго племені, каторые, як паказываюць народные песьні, здаецца, прыйшлі сюды з-над Дунаю. Самае вялікае было племя Крывічоў, каторые жылі каля Днепра і Дзьвіны; тые Крывічы, што паселіліся каля рэкі Полоты, называлі сябе Полочанамі. Каля рэкі Сожы (ў Магіл. губ.) жылі Радзімічы. Паміж Заходнай Дьвіной і Прыпяцьцю — жылі Дрэўляне, а паміж Мозырам і Пінскам — Ятвягі. Усе гэтые племёны мелі адно з адным шмат чаго супольнаго і ў веры, і ў абычаях, і дзеля гэтаго даўно зліліся ў вадзін Беларускі народ. Племёны Крывічоў і Дрэговічоў у незапамятные паганскіе часы займалі важнае мейсцо ў жыцьці усходніх славянскіх народоў; яны стананілі важную гасударственую і культурную сілу ў тые ўжо часы, калі патомкі Рурыковічоў засновывалі моцнае гасударство на ўсходзе і поўдні. Але гісторычные ведамосьці аб гэтых племёнах і аб зьеднаньні нашых племён ў народ беларускі не дайшлі да нас у нашых летапісях. Дабываючы с пад пылу векоў гісторыю бацькоўшчыны нашай, мы прымушэны, з нехвату летапісей, дабываць яе с тых скупых звестак, якіе папалі ў Кіеўскіе, Ноўгородзкіе і Валынскіе летапісі, а гэтые летапісі успамінаюць аб нас прыпадкам, толькі пры вельмі важных здарэньнях, каторые і іх тады датычылі. Беларускіе племёны жылі асобным сваім жыцьцём і рэдка мешаліся ў справы агульна-рускіе, а дзеля таго і весткі аб іх у рускіх летапісцоў '''рэдкіе і прыпадковые.''' Нашы ўласные летапісі не захаваліся, або ешчэ не аткрыты дагэтуль, хоць адрыўкі гэтых летапісей вычуваюцца ў больш позных Рускіх летапісных зборніках. На обшары Беларускай зямлі ешчэ да прызвання князёў у Ноўгорад началі складацца свае княжствы. Самымі вялікімі памеж імі лічыліся княжствы:<noinclude></noinclude> p67mxeox5c4m3ngzspz6g9xqs53clds 85627 85621 2022-08-10T15:09:41Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ПЕРШАЯ.'''|памер=160%}} {{цэнтар|ад першых часоў да ўцёку Полацкіх князёў у Літву (1129 год)'''|памер=140%}} Землі, прылегаючые да Заходнай Дзьвіны, Днепра і Прыпяці, былі заселены з няпомных часоў. Жылі тут народы славянскаго племені, каторые, як паказываюць народные песьні, здаецца, прыйшлі сюды з-над Дунаю. Самае вялікае было племя Крывічоў, каторые жылі каля Днепра і Дзьвіны; тые Крывічы, што паселіліся каля рэкі Полоты, называлі сябе Полочанамі. Каля рэкі Сожы (ў Магіл. губ.) жылі Радзімічы. Паміж Заходнай Дьвіной і Прыпяцьцю — жылі Дрэўляне, а паміж Мозырам і Пінскам — Ятвягі. Усе гэтые племёны мелі адно з адным шмат чаго супольнаго і ў веры, і ў абычаях, і дзеля гэтаго даўно зліліся ў вадзін Беларускі народ. Племёны Крывічоў і Дрэговічоў у незапамятные паганскіе часы займалі важнае мейсцо ў жыцьці усходніх славянскіх народоў; яны стананілі важную гасударственую і культурную сілу ў тые ўжо часы, калі патомкі Рурыковічоў засновывалі моцнае гасударство на ўсходзе і поўдні. Але гісторычные ведамосьці аб гэтых племёнах і аб зьеднаньні нашых племён ў народ беларускі не дайшлі да нас у нашых летапісях. Дабываючы с пад пылу векоў гісторыю бацькоўшчыны нашай, мы прымушэны, з нехвату летапісей, дабываць яе с тых скупых звестак, якіе папалі ў Кіеўскіе, Ноўгородзкіе і Валынскіе летапісі, а гэтые летапісі успамінаюць аб нас прыпадкам, толькі пры вельмі важных здарэньнях, каторые і іх тады датычылі. Беларускіе племёны жылі асобным сваім жыцьцём і рэдка мешаліся ў справы агульна-рускіе, а дзеля таго і весткі аб іх у рускіх летапісцоў '''рэдкіе і прыпадковые.''' Нашы ўласные летапісі не захаваліся, або ешчэ не аткрыты дагэтуль, хоць адрыўкі гэтых летапісей вычуваюцца ў больш позных Рускіх летапісных зборніках. На обшары Беларускай зямлі ешчэ да прызвання князёў у Ноўгорад началі складацца свае княжствы. Самымі вялікімі памеж імі лічыліся княжствы:<noinclude></noinclude> srdl59ggdqlaweqss1kmw2v7hpo28ui 85628 85627 2022-08-10T15:11:47Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ПЕРШАЯ.'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад першых часоў да ўцёку Полацкіх князёў у Літву (1129 год)'''|памер=140%}} Землі, прылегаючые да Заходнай Дзьвіны, Днепра і Прыпяці, былі заселены з няпомных часоў. Жылі тут народы славянскаго племені, каторые, як паказываюць народные песьні, здаецца, прыйшлі сюды з-над Дунаю. Самае вялікае было племя Крывічоў, каторые жылі каля Днепра і Дзьвіны; тые Крывічы, што паселіліся каля рэкі Полоты, называлі сябе Полочанамі. Каля рэкі Сожы (ў Магіл. губ.) жылі Радзімічы. Паміж Заходнай Дьвіной і Прыпяцьцю — жылі Дрэўляне, а паміж Мозырам і Пінскам — Ятвягі. Усе гэтые племёны мелі адно з адным шмат чаго супольнаго і ў веры, і ў абычаях, і дзеля гэтаго даўно зліліся ў вадзін Беларускі народ. Племёны Крывічоў і Дрэговічоў у незапамятные паганскіе часы займалі важнае мейсцо ў жыцьці усходніх славянскіх народоў; яны стананілі важную гасударственую і культурную сілу ў тые ўжо часы, калі патомкі Рурыковічоў засновывалі моцнае гасударство на ўсходзе і поўдні. Але гісторычные ведамосьці аб гэтых племёнах і аб зьеднаньні нашых племён ў народ беларускі не дайшлі да нас у нашых летапісях. Дабываючы с пад пылу векоў гісторыю бацькоўшчыны нашай, мы прымушэны, з нехвату летапісей, дабываць яе с тых скупых звестак, якіе папалі ў Кіеўскіе, Ноўгородзкіе і Валынскіе летапісі, а гэтые летапісі успамінаюць аб нас прыпадкам, толькі пры вельмі важных здарэньнях, каторые і іх тады датычылі. Беларускіе племёны жылі асобным сваім жыцьцём і рэдка мешаліся ў справы агульна-рускіе, а дзеля таго і весткі аб іх у рускіх летапісцоў '''рэдкіе і прыпадковые.''' Нашы ўласные летапісі не захаваліся, або ешчэ не аткрыты дагэтуль, хоць адрыўкі гэтых летапісей вычуваюцца ў больш позных Рускіх летапісных зборніках. На обшары Беларускай зямлі ешчэ да прызвання князёў у Ноўгорад началі складацца свае княжствы. Самымі вялікімі памеж імі лічыліся княжствы:<noinclude></noinclude> 5zol2tr1c2kqmekgyyreqhrvbo78ltf 85650 85628 2022-08-10T16:18:47Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ПЕРШАЯ'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад першых часоў да ўцёку Полацкіх князёў у Літву (1129 год).'''|памер=140%}} Землі, прылегаючые да Заходнай Дзьвіны, Днепра і Прыпяці, былі заселены з няпомных часоў. Жылі тут народы славянскаго племені, каторые, як паказываюць народные песьні, здаецца, прыйшлі сюды з-над Дунаю. Самае вялікае было племя Крывічоў, каторые жылі каля Днепра і Дзьвіны; тые Крывічы, што паселіліся каля рэкі Полоты, называлі сябе Полочанамі. Каля рэкі Сожы (ў Магіл. губ.) жылі Радзімічы. Паміж Заходнай Дьвіной і Прыпяцьцю — жылі Дрэўляне, а паміж Мозырам і Пінскам — Ятвягі. Усе гэтые племёны мелі адно з адным шмат чаго супольнаго і ў веры, і ў абычаях, і дзеля гэтаго даўно зліліся ў вадзін Беларускі народ. Племёны Крывічоў і Дрэговічоў у незапамятные паганскіе часы займалі важнае мейсцо ў жыцьці усходніх славянскіх народоў; яны стананілі важную гасударственую і культурную сілу ў тые ўжо часы, калі патомкі Рурыковічоў засновывалі моцнае гасударство на ўсходзе і поўдні. Але гісторычные ведамосьці аб гэтых племёнах і аб зьеднаньні нашых племён ў народ беларускі не дайшлі да нас у нашых летапісях. Дабываючы с пад пылу векоў гісторыю бацькоўшчыны нашай, мы прымушэны, з нехвату летапісей, дабываць яе с тых скупых звестак, якіе папалі ў Кіеўскіе, Ноўгородзкіе і Валынскіе летапісі, а гэтые летапісі успамінаюць аб нас прыпадкам, толькі пры вельмі важных здарэньнях, каторые і іх тады датычылі. Беларускіе племёны жылі асобным сваім жыцьцём і рэдка мешаліся ў справы агульна-рускіе, а дзеля таго і весткі аб іх у рускіх летапісцоў '''рэдкіе і прыпадковые.''' Нашы ўласные летапісі не захаваліся, або ешчэ не аткрыты дагэтуль, хоць адрыўкі гэтых летапісей вычуваюцца ў больш позных Рускіх летапісных зборніках. На обшары Беларускай зямлі ешчэ да прызвання князёў у Ноўгорад началі складацца свае княжствы. Самымі вялікімі памеж імі лічыліся княжствы:<noinclude></noinclude> 26xlavfu7l6k9uf3r9lofa175y5pzbx 85814 85650 2022-08-11T10:04:24Z Gleb Leo 2440 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ПЕРШАЯ'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад першых часоў да ўцёку Полацкіх князёў у Літву (1129 год).'''|памер=140%}} Землі, прылегаючые да Заходнай Дзьвіны, Днепра і Прыпяці, былі заселены з няпомных часоў. Жылі тут народы славянскаго племені, каторые, як паказываюць народные песьні, здаецца, прыйшлі сюды з-над Дунаю. Самае вялікае было племя Крывічоў, каторые жылі каля Днепра і Дзьвіны; тые Крывічы, што паселіліся каля рэкі Полоты, называлі сябе Полочанамі. Каля рэкі Сожы (ў Магіл. губ.) жылі Радзімічы. Паміж Заходнай Дьвіной і Прыпяцьцю — жылі Дрэўляне, а паміж Мозырам і Пінскам — Ятвягі. Усе гэтые племёны мелі адно з адным шмат чаго супольнаго і ў веры, і ў абычаях, і дзеля гэтаго даўно '''зліліся ў вадзін''' Беларускі '''народ'''. Племёны Крывічоў і Дрэговічоў у незапамятные паганскіе часы займалі важнае мейсцо ў жыцьці усходніх славянскіх народоў; яны стананілі важную гасударственую і культурную сілу ў тые ўжо часы, калі патомкі Рурыковічоў засновывалі моцнае гасударство на ўсходзе і поўдні. Але гісторычные ведамосьці аб гэтых племёнах і аб зьеднаньні нашых племён ў народ беларускі не дайшлі да нас у нашых летапісях. Дабываючы с пад пылу векоў гісторыю бацькоўшчыны нашай, мы прымушэны, з нехвату летапісей, дабываць яе с тых скупых звестак, якіе папалі ў Кіеўскіе, Ноўгородзкіе і Валынскіе летапісі, а гэтые летапісі успамінаюць аб нас прыпадкам, толькі пры вельмі важных здарэньнях, каторые і іх тады датычылі. Беларускіе племёны жылі асобным сваім жыцьцём і рэдка мешаліся ў справы агульна-рускіе, а дзеля таго і весткі аб іх у рускіх летапісцоў '''рэдкіе і прыпадковые.''' Нашы ўласные летапісі не захаваліся, або ешчэ не аткрыты дагэтуль, хоць адрыўкі гэтых летапісей вычуваюцца ў больш позных Рускіх летапісных зборніках. На обшары Беларускай зямлі ешчэ да прызвання князёў у Ноўгорад началі складацца свае княжствы. Самымі вялікімі пам-<noinclude></noinclude> lowutkqo0j4cclcx8im1upgy2zy0tto 85823 85814 2022-08-11T10:45:16Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|'''{{Разьбіўка|ЧАСЦЬ ПЕРШАЯ}}'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад першых часоў да ўцёку Полацкіх князёў у Літву (1129 год).'''|памер=140%}} Землі, прылегаючые да Заходнай Дзьвіны, Днепра і Прыпяці, былі заселены з няпомных часоў. Жылі тут народы славянскаго племені, каторые, як паказываюць народные песьні, здаецца, прыйшлі сюды з-над Дунаю. Самае вялікае было племя Крывічоў, каторые жылі каля Днепра і Дзьвіны; тые Крывічы, што паселіліся каля рэкі Полоты, называлі сябе Полочанамі. Каля рэкі Сожы (ў Магіл. губ.) жылі Радзімічы. Паміж Заходнай Дьвіной і Прыпяцьцю — жылі Дрэўляне, а паміж Мозырам і Пінскам — Ятвягі. Усе гэтые племёны мелі адно з адным шмат чаго супольнаго і ў веры, і ў абычаях, і дзеля гэтаго даўно '''зліліся ў вадзін''' Беларускі '''народ'''. Племёны Крывічоў і Дрэговічоў у незапамятные паганскіе часы займалі важнае мейсцо ў жыцьці усходніх славянскіх народоў; яны стананілі важную гасударственую і культурную сілу ў тые ўжо часы, калі патомкі Рурыковічоў засновывалі моцнае гасударство на ўсходзе і поўдні. Але гісторычные ведамосьці аб гэтых племёнах і аб зьеднаньні нашых племён ў народ беларускі не дайшлі да нас у нашых летапісях. Дабываючы с пад пылу векоў гісторыю бацькоўшчыны нашай, мы прымушэны, з нехвату летапісей, дабываць яе с тых скупых звестак, якіе папалі ў Кіеўскіе, Ноўгородзкіе і Валынскіе летапісі, а гэтые летапісі успамінаюць аб нас прыпадкам, толькі пры вельмі важных здарэньнях, каторые і іх тады датычылі. Беларускіе племёны жылі асобным сваім жыцьцём і рэдка мешаліся ў справы агульна-рускіе, а дзеля таго і весткі аб іх у рускіх летапісцоў '''рэдкіе і прыпадковые.''' Нашы ўласные летапісі не захаваліся, або ешчэ не аткрыты дагэтуль, хоць адрыўкі гэтых летапісей вычуваюцца ў больш позных Рускіх летапісных зборніках. На обшары Беларускай зямлі ешчэ да прызвання князёў у Ноўгорад началі складацца свае княжствы. Самымі вялікімі пам-<noinclude></noinclude> q12rex17v62sysp3q2xv80sv0h9073l 104 28968 85623 2022-08-10T15:07:52Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «меж імі лічыліся княжствы: Смаленскае і Полацкае, — а ў X сталецьці ўспамінаюцца ўжо княжствы: Вітэбскае, Мінскае, Туроўскае, Оршанскае, Друцкае, Лукомльскае, Мсьціслаўскае, Ізяслаўскае, Слуцкае, Новогрудзкае, Несьвіжскае, Пінскае, Соломерэцкае, Мазырс...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>меж імі лічыліся княжствы: Смаленскае і Полацкае, — а ў X сталецьці ўспамінаюцца ўжо княжствы: Вітэбскае, Мінскае, Туроўскае, Оршанскае, Друцкае, Лукомльскае, Мсьціслаўскае, Ізяслаўскае, Слуцкае, Новогрудзкае, Несьвіжскае, Пінскае, Соломерэцкае, Мазырскае, Клецкае, Перэсопіцкае, Свіслочскае, Барысоўскае і іншые. Па ўсіх гэтых княжствах хрысьціянская вера ўсходняго абраду расшырылася ад часоў Кіеўскаго князя — Володзіміра. У тые-ж часы і некаторые Беларускіе княжствы належалі да Кіева. Але ў XI сталецьці за незалежнасць сваю ад Кіева паўстае Полацкае княжство, і мала-памалу загараецца непрыязнь Полочан да Кіева. Полацкае княжство на заходзе, так сама як Кіеўскае на поўдні, пачынае злучаць дробные княжствы ў вадно. Полацкі князь займае такое самае палажэньне меж дробных сваіх князёў, якое займаў князь Кіеўскі меж палудзенно-рускіх удзельных князёў. Так сама, як у палудзеннай Русі і Літве, так і ў Беларусі дробные княжствы не былі злучэны ў падно цэлае гасударство; кроў лілася ў дамовых войнах, паліліся гарады і сёлы. Народ трымаўся свайго князя датуль, пакуль бачыў у ім сілу, а калі той слабеў, народ перэходзіў на старану дужэйшаго. Трэба ведаць ешчэ, што на Беларусі з самых даўных часоў трымаўся вечэвы парадак, пры каторым, па праўдзі, княжствам кіраваў народ, а не князь. У вяпікшых гарадох, як Полацк, Мінск, Туроў, вечэ мело вялікую сілу і часта праганяло непадабаўшагося народу князя і выбірало новаго. Ня гледзячы на гэта, народ крэпка любіў род сваіх князёў; князю другога, чужога роду, цяжка, ды і не зусім беспечна было садзіцца на пасад Полацкіх князёў. Гета прывязанасць народу да роду князёў сваіх даводзіць нам, што князі с паганскімі літоўскімі імёнамі не былі чужымі князямі, ало належалі да роду Полацкіх князёў; яны княжэцкі пасад не сілай забіралі, але садзіліся на яго па радавому праву. Полацк — самае даўнае і сільнае з усіх беларускіх княжств. Княжыў тут з няпомных часоў род мейсцовых князёў (аб каторым адна скандынаўская (швэдзкая) песьня ўспамінае ўжо ў 6 веку па нараджэньні Хрыста). Імён тых князёў гісторыя нам не перэказала. Найдаўнейшы вядомы князь гэта — Рогволод, каторы княжыў у X сталецьці. Расказываюць, што у Рогволода была вельмі пекная дачка — Рогнеда. Да Рогнеды сваталося многа розных князёў, памеж<noinclude></noinclude> kffj78iyrjv5n13a2c268kp598x3sbz 85816 85623 2022-08-11T10:08:27Z Gleb Leo 2440 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>меж імі лічыліся княжствы: Смаленскае і Полацкае, — а ў X сталецьці ўспамінаюцца ўжо княжствы: Вітэбскае, Мінскае, Туроўскае, Оршанскае, Друцкае, Лукомльскае, Мсьціслаўскае, Ізяслаўскае, Слуцкае, Новогрудзкае, Несьвіжскае, Пінскае, Соломерэцкае, Мазырскае, Клецкае, Перэсопіцкае, Свіслочскае, Барысоўскае і іншые. Па ўсіх гэтых княжствах хрысьціянская вера ўсходняго абраду расшырылася ад часоў Кіеўскаго князя — Володзіміра. У тые-ж часы і некаторые Беларускіе княжствы належалі да Кіева. Але ў XI сталецьці за незалежнасць сваю ад Кіева паўстае Полацкае княжство, і мала-памалу загараецца непрыязнь Полочан да Кіева. Полацкае княжство на заходзе, так сама як Кіеўскае на поўдні, пачынае злучаць дробные княжствы ў вадно. Полацкі князь займае такое самае палажэньне меж дробных сваіх князёў, якое займаў князь Кіеўскі меж палудзенно-рускіх удзельных князёў. Так сама, як у палудзеннай Русі і Літве, так і ў Беларусі дробные княжствы не былі злучэны ў вадно цэлае гасударство; кроў лілася ў дамовых войнах, паліліся гарады і сёлы. Народ трымаўся свайго князя датуль, пакуль бачыў у ім сілу, а калі той слабеў, народ перэходзіў на старану дужэйшаго. Трэба ведаць ешчэ, што на Беларусі з самых даўных часоў трымаўся '''вечэвы парадак''', пры каторым, па праўдзі, княжствам кіраваў народ, а не князь. У вялікшых гарадох, як Полацк, Мінск, Туроў, вечэ мело вялікую сілу і часта праганяло непадабаўшагося народу князя і выбірало новаго. Ня гледзячы на гэта, народ крэпка любіў род сваіх князёў; князю другога, чужога роду, цяжка, ды і не зусім беспечна было садзіцца на пасад Полацкіх князёў. Гэта прывязанасць народу да роду князёў сваіх даводзіць нам, што князі с паганскімі літоўскімі імёнамі не былі чужымі князямі, ало належалі да роду Полацкіх князёў; яны княжэцкі пасад не сілай забіралі, '''але садзіліся на яго па радавому праву'''. Полацк — самае даўнае і сільнае з усіх беларускіх княжств. Княжыў тут з няпомных часоў род мейсцовых князёў (аб каторым адна скандынаўская (швэдзкая) песьня ўспамінае ўжо ў 6 веку па нараджэньні Хрыста). Імён тых князёў гісторыя нам не перэказала. Найдаўнейшы вядомы князь гэта — '''Рогволод''', каторы княжыў у X сталецьці. Расказываюць, што у Рогволода была вельмі пекная дачка — '''Рогнеда'''. Да Рогнеды сваталося многа розных князёў, памеж<noinclude></noinclude> 3ckuuzlsyvbkg8k9oeabsr00ke4jdrd 104 28969 85624 2022-08-10T15:08:23Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «іншымі прыслаў сваіх сватоў і Кіеўскі князь Володзімір, але Рогнеда не хацела ісьці за яго замуж і атправіла сватоў такімі славамі: «скажыце свайму князю, што не іду за рабыныча». (Володзімірова матка была нявольніцай — рабыняй). Володзімір разгневаўс...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>іншымі прыслаў сваіх сватоў і Кіеўскі князь Володзімір, але Рогнеда не хацела ісьці за яго замуж і атправіла сватоў такімі славамі: «скажыце свайму князю, што не іду за рабыныча». (Володзімірова матка была нявольніцай — рабыняй). Володзімір разгневаўся за гэта і напаў з сільным войскам на Полацк, узяў яго, перэбіў усю княжэцкую семью, а Рогнеду, завёзшы ў Кіеў, прымусіў быць яму жонкай. Рогнеда радзіла сына Ізяслава. Володзімір для Ізяслава на сталіцу пабудаваў горад Ізяслаў (Мінск. губ.) і аддаў яму дзедзічнае полацкае княжство. Полацкіе князі, Ізяславовічы (побач з Ізяславічамі, я.к відаць, была старая лінія мейсцовых князёў, як князі Туроўскіе, Пінскіе і Городзецкіе, катотые ніякаго сваяцтва праз Володзіміра с Кіеўскімі князямі ня мелі), зразу вораго становяцца проці Рурыковічоў, каторые княжылі тады ў Кіеві і вялі род свой ад Ярослава, дзеля чаго зваліся Ярославічамі. Ярославічы ўсімі сіламі ненавідзелі Полацкіх князёў Ізяславовічоў. Чым тлумачыцца гэта ненавісць, трудна разгадаць. Тое толькі пэўна, што ў прыпадках найбольшых бед і напасьцей чужынцоў на Полудзённую Русь, Ярославічы рэдка калі пакідалі свае дамовые войны і сваркі, каб агульнымі сіламі бараніцца, за-тое яны ўсе едналіся і станавіліся шчырымі паміж сабой, калі ім прыходзілося пайсьці вайной на князёў Полацкаго роду. Відаць за пагудкай народнай, каторая папала ў летапісі аб сьмерці Рогволодавай, прыкрываліся нейкіе спрадвечные крыўды і рахункі за іх. Як можна уцяміць с прычын, каторые вызывалі войны, Полацкіе князі выказывалі нейкіе правы свае на Пскоўскіе і Ноўгородзкіе землі, ў каторых, як некаторые вучоные кажуць, жыло так сама племя Крывічоў. У кожным прыпадку прычыны, дзеля каторых «Рогволожы внуцы взімают меч», мелі свае глыбокіе прычыны. Ад Ізяслава пачынаецца род гісторычных полацкіх князёў. У 1003 гаду княжыць у Полацку сын Ізяслава — Брачыслаў. Ад часоў князя Брачыслава пачынаецца вядомае нам з гісторыі змаганьне Полацку с Кіевам. Найбольшы разгар змаганьня прыпадае на час княжэньня сына Брачыславоваго — Ўсеслава, а ўнука сына Рогнеды — Ізяслава. Першы напаў на землі належачые да Кіева Ўсеслаў, — узяўшы многа нявольніка і багата абабраўшы гарады, варочаўся ён дамоў у Полацк. Кіеўскіе князі заступілі яму дарогу. Страшная бітва адбылася каля рэкі Немігі (пад Мінскам); Кіеўскіе князі ўзялі Мінск, але ві-<noinclude></noinclude> m1zkivi8krx0kb3sfbdk8d7rtgplgva 85817 85624 2022-08-11T10:12:38Z Gleb Leo 2440 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>іншымі прыслаў сваіх сватоў і Кіеўскі князь Володзімір, але Рогнеда не хацела ісьці за яго замуж і атправіла сватоў такімі славамі: «скажыце свайму князю, што не іду за рабыныча». (Володзімірова матка была нявольніцай — рабыняй). Володзімір разгневаўся за гэта і напаў з сільным войскам на Полацк, узяў яго, перэбіў усю княжэцкую семью, а Рогнеду, завёзшы ў Кіеў, прымусіў быць яму жонкай. Рогнеда радзіла сына '''Ізяслава'''. Володзімір для Ізяслава на сталіцу пабудаваў горад Ізяслаў (Мінск. губ.) і аддаў яму дзедзічнае полацкае княжство. Полацкіе князі, Ізяславовічы (побоч з Ізяславічамі, як відаць, была старая лінія мейсцовых князёў, як князі Туроўскіе, Пінскіе і Городзецкіе, катотые ніякаго сваяцтва праз Володзіміра с Кіеўскімі князямі ня мелі), зразу вораго становяцца проці Рурыковічоў, каторые княжылі тады ў Кіеві і вялі род свой ад Ярослава, дзеля чаго зваліся Ярославічамі. Ярославічы ўсімі сіламі ненавідзелі Полацкіх князёў Ізяславовічоў. Чым тлумачыцца гэта ненавісць, трудна разгадаць. Тое толькі пэўна, што ў прыпадках найбольшых бед і напасьцей чужынцоў на Полудзённую Русь, Ярославічы рэдка калі пакідалі свае дамовые войны і сваркі, каб агульнымі сіламі бараніцца, затое яны ўсе едналіся і станавіліся шчырымі паміж сабой, калі ім прыходзілося пайсьці вайной на князёў Полацкаго роду. Відаць за пагудкай народнай, каторая папала ў летапісі аб сьмерці Рогволодавай, прыкрываліся нейкіе спрадвечные крыўды і рахункі за іх. Як можна уцяміць с прычын, каторые вызывалі войны, Полацкіе князі выказывалі нейкіе правы свае на Пскоўскіе і Ноўгородзкіе землі, ў каторых, як некаторые вучоные кажуць, жыло так сама племя Крывічоў. У кожным прыпадку прычыны, дзеля каторых «Рогволожы внуцы взімают меч», мелі свае глыбокіе прычыны. Ад '''Ізяслава''' пачынаецца род гісторычных полацкіх князёў. У 1003 гаду княжыць у Полацку сын Ізяслава — '''Брачыслаў'''. Ад часоў князя Брачыслава пачынаецца вядомае нам з гісторыі змаганьне Полацку с Кіевам. Найбольшы разгар змаганьня прыпадае на час княжэньня сына Брачыславоваго — Ўсеслава, а ўнука сына Рогнеды — Ізяслава. Першы напаў на землі належачые да Кіева '''Ўсеслаў''', — узяўшы многа {{Абмылка|нявольніка|нявольнікаў}} і багата абабраўшы гарады, варочаўся ён дамоў у Полацк. Кіеўскіе князі заступілі яму дарогу. Страшная бітва адбылася каля рэкі Немігі (пад Мінскам); Кіеўскіе князі ўзялі Мінск, але ві-<noinclude></noinclude> aaokp8786i0mgewjh43q7qa9w84yga4 104 28970 85625 2022-08-10T15:08:44Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «даць, што сілы Ўсеславовы былі немалые, калі, ня гледзячы на выйграную бітву, вялікі князь Кіеўскі прасіў міру і клікаў у свой абоз полацкаго князя. Ўсеслаў даверыўся і прыехаў у абоз Кіеўшчан з двумя сваімі сынамі. Спатканьне адбылося за Днепром, каля О...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>даць, што сілы Ўсеславовы былі немалые, калі, ня гледзячы на выйграную бітву, вялікі князь Кіеўскі прасіў міру і клікаў у свой абоз полацкаго князя. Ўсеслаў даверыўся і прыехаў у абоз Кіеўшчан з двумя сваімі сынамі. Спатканьне адбылося за Днепром, каля Оршы. Але Кіеўскіе князі схапілі іх у няволю і атправілі ў Кіеў, гдзе полацкаго князя засадзілі ў «поруб» (цямніцу) пад княжэцкімі харомамі. Толькі ня доўга быў Полацкі князь ў няволі. На другі год не ўдалася вайна Кіеўскаму князю с Печэнегамі, — народ збунтаваўся проці яго і прасіў княжыць у Кіеве Ўсеслава. Ўсеслаў згодзіўся і княжыў у Кіеве каля васьмі месяцоў, а пасьля вярнуўся назад у свой родны Полацк. Ўсеслаў займае пачэснае мейсцэ ў гісторыі нашаго краю: ён патрапіў паставіць высока сваё княжство, прылучыўшы да Полацка княжствы: Мінскае, Вітэбскае, Оршанскае, Мсціслаўскае, Лукомльскае, Друцкае, Логойскае, Слуцкае, Дзісенскае, а такжэ і часць Лівоніі залежалі ад Полацкаго княжства. Хаця пры Ўсеславе Полацк два разы перэходзіў у рукі Кіеўскіх князёў, усёж пры ім яго княжство дайшло найбольшай сваей сілы і славы. Гдзе ня мог узяць Ўсеслаў сілай, там браў розумам і хітрасьцю. Вядомы памятнік літэратуры XII сталецьця «Слово о полку Ігора» так пішэ аб Полацкім князю: «князь Ўсеслаў людзям суд даваў, князям гарады парадкаваў, а сам воўкам бегаў ад Кіева да Тмуторакані, перэсекаючы дарогу вялікаму Хорсу (сонцу). У Полацку звоняць заутрэню у святой Софіі, а ён у Кіеве звон чуе»… Сваім розумам, неспакойным характэрам і славай чародзея Ўсеслаў надоўга астаўся ў памяці народу; аб ім хадзілі розные казкі-легенды, як аб чародзеі, і некаторые з іх папапі ў пісаные памятнікі. Княжыў Ўсеслаў 87 гадоў, памёр у 1101 гаду. Пасьля сьмерці Ўсеславовай гісторыя князёў Полацкаго дому зацемняецца, бо ў летапісях гаворыцца аб іх толкі прыпадкам і называюць іх агульным іменем «рогволожых ўнукоў», або успамінаюцца адным толькі іменем без отчества, а ў прыдатку тады ўсе князі Полацкіе, абычаем таго часу, насілі па два імёны, с каторых адно было паганскае, а другое хрысьціянскае, а часам на тры і болей імён: Гета ўсё ешчэ больш зацемняецца с тае прычыны, што Ўсеслаў, уміраючы, падзеліў княжство свае на удзелы і раздаў іх сыном сваім.<noinclude></noinclude> 0snq60hjlzk8qbydsdkpwvm4zi2yepl 85818 85625 2022-08-11T10:18:10Z Gleb Leo 2440 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>даць, што сілы Ўсеславовы былі немалые, калі, ня гледзячы на выйграную бітву, вялікі князь Кіеўскі прасіў міру і клікаў у свой абоз полацкаго князя. Ўсеслаў даверыўся і прыехаў у абоз Кіеўшчан з двумя сваімі сынамі. Спатканьне адбылося за Днепром, каля Оршы. Але Кіеўскіе князі схапілі іх у няволю і атправілі ў Кіеў, гдзе полацкаго князя засадзілі ў «поруб» (цямніцу) пад княжэцкімі харомамі. Толькі ня доўга быў Полацкі князь ў няволі. На другі год не ўдалася вайна Кіеўскаму князю с Печэнегамі, — народ збунтаваўся проці яго і прасіў княжыць у Кіеве Ўсеслава. Ўсеслаў згодзіўся і княжыў у Кіеве каля васьмі месяцоў, а пасьля вярнуўся назад у свой родны Полацк. '''Ўсеслаў''' займае пачэснае мейсцэ ў гісторыі нашаго краю: ён патрапіў паставіць высока сваё княжство, прылучыўшы да Полацка княжствы: Мінскае, Вітэбскае, Оршанскае, Мсціслаўскае, Лукомльскае, Друцкае, Логойскае, Слуцкае, Дзісенскае, а такжэ і часць Лівоніі залежалі ад Полацкаго княжства. Хаця пры Ўсеславе Полацк два разы перэходзіў у рукі Кіеўскіх князёў, усёж пры ім яго княжство дайшло найбольшай сваей сілы і славы. Гдзе ня мог узяць Ўсеслаў сілай, там браў розумам і хітрасьцю. Вядомы памятнік літэратуры XII сталецьця „[[Слова аб палку Ігаравым|Слово о полку Ігора]]“ так пішэ аб Полацкім князю: „князь Ўсеслаў людзям суд даваў, князям гарады парадкаваў, а сам воўкам бегаў ад Кіева да Тмуторакані, перэсекаючы дарогу вялікаму Хорсу (сонцу). У Полацку звоняць заутрэню у святой Софіі, а ён у Кіеве звон чуе“… Сваім розумам, неспакойным характэрам і славай чародзея Ўсеслаў надоўга астаўся ў памяці народу; аб ім хадзілі розные казкі-легенды, як аб чародзеі, і некаторые з іх папалі ў пісаные памятнікі. Княжыў Ўсеслаў 87 гадоў, памёр у 1101 гаду. Пасьля сьмерці Ўсеславовай гісторыя князёў Полацкаго дому зацемняецца, бо ў летапісях гаворыцца аб іх толкі прыпадкам і называюць іх агульным іменем „рогволожых ўнукоў“, або успамінаюцца адным толькі іменем без отчества, а ў прыдатку тады ўсе князі Полацкіе, абычаем таго часу, насілі па два імёны, с каторых адно было паганскае, а другое хрысьціянскае, а часам па тры і болей імён. Гета ўсё ешчэ больш зацемняецца с тае прычыны, што Ўсеслаў, уміраючы, падзеліў княжство свае на удзелы і раздаў іх сыном сваім.<noinclude></noinclude> dn5oe32obcwxzuttfantxehfwag6axw 104 28971 85626 2022-08-10T15:09:22Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Змаганьне с Кіевам і доўгіе войны цягнуліся і пры насьледніках Ўсеславовых — Рогволодзе і Барысе, князях Полацкіх. Добрых камандзероў войскам і князёў хватало, але не было ўжо таго грамадзкаго і ваеннаго духа, якім славіліся насы Ўсеславовы. Напасць...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Змаганьне с Кіевам і доўгіе войны цягнуліся і пры насьледніках Ўсеславовых — Рогволодзе і Барысе, князях Полацкіх. Добрых камандзероў войскам і князёў хватало, але не было ўжо таго грамадзкаго і ваеннаго духа, якім славіліся насы Ўсеславовы. Напасць была крэпкая і упорная, а ў Беларусоў сілы раскідываліся, пачыналіся сваркі, не было ніякаго послуху. Насьледкі гэтаго былі страшные. Увесь край дайшоў да поўнай руіны. Землі, прылегаючые да Днепра, Прыпеці, Дзьвіны, Берэзіны — дыміліся пажарамі; гарэлі і пусьцелі гарады і сёлы; жыцелёў, аграбленых і зраненых — цэлымі тысячамі гналі ў няволю і пасьля прадавалі ў далёкую Азію. Завёўся абшырны гандэль нявольнікамі, каторы падабаўся ня толькі князём, але і баярам, зрабіўшым з гэтаго даходны промысел. Кіеўскі князь Володзімір Мономах Оршу, Копысь, Мінск і Друцк зруйнаваў да званьня. Ў канцы смутны гэты абраз закончыўся хаўрусным паходам усіх кіеўскіх князёў на Беларускіе землі. У 1127 гаду, напаўшы на Беларусь, зніштожылі агнём і мечом Логойск, Ізяслаў (або Заслаў) і Полацк. У 1129 гаду вялікі кіеўскі князь Мсьціслаў забраў Полацкае і Мінскае княжствы і сына снайго Сьвятополка пасадзіў на полацкім пасадзе. Пасадзіўшы сына свайго ў Полацку, Кіеўскі князь ідзе на Літву. Чым была Літва ў тые часы, гісторыя ня ведае, дый прычыны самай вайны невядомые. Але гэта аношняе будзе нам ясна с таго, што Полацкіе князі з давён-даўна мелі розные супольные справы з Літвой, што іншые бліжэйшые літоўскіе племёны залежалі ад Полацкіх князёў і што ў Літоўскіх землях жылі і Беларусы ў перамешку з літвінамі. Гэта мешанае беларуско-літоўское населеньне, відаць, не хацело залезкаць ад Кіева, але жэдало аддзяліцца. Сюды, здаецца, ўцекла такжэ і часць полочан, нездаволеных новымі парадкамі — часць людзей, адданых роду сваіх князёў, і людзей прывязаных да свабоды, а можэ нават цэлые дружыны с сваімі князямі. Так ці іначэй, ў так званай вышняй Літве (цяперэшняя Віленская губэрня) ў тые часы жыло не адно Літоўскае племя, але ў перамешку з беларусамі. Страціўшы сваю дзедзізну, Полацкіе князі шукалі прытулку ў Літве і Лівоніі. Там, сабраўшы дружыны, прыняліся яны організаваць у княжствы тамтэйшые народы і, каб лягчэй ішла работа, паказывалі сябе за адноверцоў с тамтэйшымі жыцелямі, а ка-<noinclude></noinclude> ch495gf1j9i0gihv8ln57ql7e1ebh56 85821 85626 2022-08-11T10:40:51Z Gleb Leo 2440 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude> Змаганьне с Кіевам і доўгіе войны цягнуліся і пры насьледніках Ўсеславовых — '''Рогволодзе''' і '''Барысе''', князях Полацкіх. Добрых камандзероў войскам і князёў хватало, але не было ўжо таго грамадзкаго і ваеннаго духа, якім славіліся часы Ўсеславовы. Напасць была крэпкая і упорная, а ў Беларусоў сілы раскідываліся, пачыналіся сваркі, не было ніякаго послуху. Насьледкі гэтаго былі страшные. Увесь край дайшоў да поўнай руіны. Землі, прылегаючые да Днепра, Прыпеці, Дзьвіны, Берэзіны — дыміліся пажарамі; гарэлі і пусьцелі гарады і сёлы; жыцелёў, аграбленых і зраненых — цэлымі тысячамі гналі ў няволю і пасьля прадавалі ў далёкую Азію. Завёўся абшырны гандэль нявольнікамі, каторы падабаўся ня толькі князём, але і баярам, зрабіўшым з гэтаго даходны промысел. Кіеўскі князь Володзімір Мономах Оршу, Копысь, Мінск і Друцк зруйнаваў да званьня. Ў канцы смутны гэты абраз закончыўся хаўрусным паходам усіх кіеўскіх князёў на Беларускіе землі. У 1127 гаду, напаўшы на Беларусь, зніштожылі агнём і мечом Логойск, Ізяслаў (або Заслаў) і Полацк. У 1129 гаду вялікі кіеўскі князь Мсьціслаў забраў Полацкае і Мінскае княжствы і сына снайго Сьвятополка пасадзіў на полацкім пасадзе. Пасадзіўшы сына свайго ў Полацку, Кіеўскі князь ідзе на Літву. Чым была Літва ў тые часы, гісторыя ня ведае, дый прычыны самай вайны невядомые. Але гэта аношняе будзе нам ясна с таго, што Полацкіе князі з давён-даўна мелі розные '''супольные справы з Літвой''', што іншые бліжэйшые літоўскіе племёны залежалі ад Полацкіх князёў і што ў '''Літоўскіх землях жылі і Беларусы''' ў перамешку з літвінамі. Гэта мешанае беларуско-літоўское населеньне, відаць, не хацело залежаць ад Кіева, але жэдало аддзяліцца. Сюды, здаецца, ўцекла такжэ і часць полочан, нездаволеных новымі парадкамі — часць людзей, адданых роду сваіх князёў, і людзей прывязаных да свабоды, а можэ нават цэлые дружыны с сваімі князямі. Так ці іначэй, ў так званай вышняй Літве (цяперэшняя Віленская губэрня) ў тые часы жыло не адно Літоўскае племя, але ў перамешку з беларусамі. Страціўшы сваю дзедзізну, Полацкіе князі шукалі прытулку ў Літве і Лівоніі. Там, сабраўшы дружыны, прыняліся яны організаваць у княжствы тамтэйшые народы і, каб лягчэй ішла работа, паказывалі сябе за адноверцоў с тамтэйшымі жыцелямі, а ка-<noinclude></noinclude> 3k7xq6ipsimor5e6d98ushzr3c1ggzp 104 28972 85629 2022-08-10T15:12:52Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «<section begin="першая"/>лі была патрэба, то і перэменяілі свае імёны. Так мала-памалу яны клалі асновы Літоўскаму княжству, аж пакуль Рынгольд, а пасьля сын яго — Міндоўг не сабралі сільнаго гасударства, злучыўшы ў вадно як полацкіх, так і літоўскіх князёў. Ста...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude><section begin="першая"/>лі была патрэба, то і перэменяілі свае імёны. Так мала-памалу яны клалі асновы Літоўскаму княжству, аж пакуль Рынгольд, а пасьля сын яго — Міндоўг не сабралі сільнаго гасударства, злучыўшы ў вадно як полацкіх, так і літоўскіх князёў. Сталіцай маладога літоўскаго каралеўства стаўся Новагрудак (цяпер паветовы горад Мінск. губ.). {{Накіравальная рыса|8em|height=2px}} {{лінія}} <section end="першая"/> <section begin="другая"/>{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ДРУГАЯ.'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад павароту Полацкіх князёў (1132 г.) да сьмерці Вітоўта (1430 г.).'''|памер=140%}} За тры годы пасьля хаўруснаго пагрому кіеўскімі князямі беларускіх зямель народ у 1132 гаду збунтаваўся проціў чужынцоў і прагнаў с Полацка князя Сьвятополка, з роду князёў Ярославічоў кіеўскіх. Сабраўшыся на вечэ, народ урадзіў вярнуць сваіх князёў, правых дзедзічоў Полацкаго пасаду. Выбор веча паў на князя Васілька Рогволодвіча (ўнука Ўсеслава вялікаго). Пры гэтым даўные дамовые войны і сваркі заціхлі; дробные ўдзельные князі цяпер пачапі крапчэй трымацца адзін другога, падтрымывалі меж сабой згоду і лад, а толькі войнамі ў чужых землях стараліся расшыраць сваю ўласць. Так яны заваладзелі пры-Дзьвінскімі землямі Лівонцоў і Латышоў. Ўласць і павага народнай рады-веча расшырылася. Выбар князя на Полацкі пасад залежаў толькі ад веча. Яно па сваей волі пераменяе князёў. Так у 1151 гаду вечэ пыслало полацкаго князя Рогволода ў Мінск, а на Полацкі пасад пасадзіло Росціслава; цераз восем гадоў ізноў вярнуло Рогволода, а ў 1162 г. ізноў скінуло яго, выбраўшы князем Ўсеслава Васільковіча. Ўсеслаў Васільковіч належыць да лічбы слаўнейшых Полацкіх князёў. Іон княжыў с 1160 да 1180 году. Народ і ўдзельные князі яго вельмі любілі, высока цэнючы яго розум і справедлівасць; усе ахвотна яго слухалі і называлі Вялікім князем. Пасьля сьмерці Ўсеслава Васільковіча вечэ не хацело выбіраць сабе другога князя, а завяло рэспубліку, каторай кіравало 30 выбраных старцоў, хаця ешчэ жылі сыны і ўнукі Ўсеслана Брачыславовіча. Рэспублікай Полацкае княжство было 9 гадоў: ад 1181 да 1190 году.<section end="другая"/><noinclude></noinclude> 2d90w3llsil36udx6p93c3e7px07zld 85630 85629 2022-08-10T15:13:03Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude><section begin="першая"/>лі была патрэба, то і перэменяілі свае імёны. Так мала-памалу яны клалі асновы Літоўскаму княжству, аж пакуль Рынгольд, а пасьля сын яго — Міндоўг не сабралі сільнаго гасударства, злучыўшы ў вадно як полацкіх, так і літоўскіх князёў. Сталіцай маладога літоўскаго каралеўства стаўся Новагрудак (цяпер паветовы горад Мінск. губ.). {{Накіравальная рыса|8em|height=2px}} <section end="першая"/> <section begin="другая"/>{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ДРУГАЯ.'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад павароту Полацкіх князёў (1132 г.) да сьмерці Вітоўта (1430 г.).'''|памер=140%}} За тры годы пасьля хаўруснаго пагрому кіеўскімі князямі беларускіх зямель народ у 1132 гаду збунтаваўся проціў чужынцоў і прагнаў с Полацка князя Сьвятополка, з роду князёў Ярославічоў кіеўскіх. Сабраўшыся на вечэ, народ урадзіў вярнуць сваіх князёў, правых дзедзічоў Полацкаго пасаду. Выбор веча паў на князя Васілька Рогволодвіча (ўнука Ўсеслава вялікаго). Пры гэтым даўные дамовые войны і сваркі заціхлі; дробные ўдзельные князі цяпер пачапі крапчэй трымацца адзін другога, падтрымывалі меж сабой згоду і лад, а толькі войнамі ў чужых землях стараліся расшыраць сваю ўласць. Так яны заваладзелі пры-Дзьвінскімі землямі Лівонцоў і Латышоў. Ўласць і павага народнай рады-веча расшырылася. Выбар князя на Полацкі пасад залежаў толькі ад веча. Яно па сваей волі пераменяе князёў. Так у 1151 гаду вечэ пыслало полацкаго князя Рогволода ў Мінск, а на Полацкі пасад пасадзіло Росціслава; цераз восем гадоў ізноў вярнуло Рогволода, а ў 1162 г. ізноў скінуло яго, выбраўшы князем Ўсеслава Васільковіча. Ўсеслаў Васільковіч належыць да лічбы слаўнейшых Полацкіх князёў. Іон княжыў с 1160 да 1180 году. Народ і ўдзельные князі яго вельмі любілі, высока цэнючы яго розум і справедлівасць; усе ахвотна яго слухалі і называлі Вялікім князем. Пасьля сьмерці Ўсеслава Васільковіча вечэ не хацело выбіраць сабе другога князя, а завяло рэспубліку, каторай кіравало 30 выбраных старцоў, хаця ешчэ жылі сыны і ўнукі Ўсеслана Брачыславовіча. Рэспублікай Полацкае княжство было 9 гадоў: ад 1181 да 1190 году.<section end="другая"/><noinclude></noinclude> gbt2qrip35awg88u471kf0zd5p0f02h 85633 85630 2022-08-10T15:21:38Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude><section begin="першая"/>лі была патрэба, то і перэменяілі свае імёны. Так мала-памалу яны клалі асновы Літоўскаму княжству, аж пакуль Рынгольд, а пасьля сын яго — Міндоўг не сабралі сільнаго гасударства, злучыўшы ў вадно як полацкіх, так і літоўскіх князёў. Сталіцай маладога літоўскаго каралеўства стаўся Новагрудак (цяпер паветовы горад Мінск. губ.). {{Накіравальная рыса|8em|height=2px}} <section end="першая"/> <section begin="другая"/>{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ДРУГАЯ.'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад павароту Полацкіх князёў (1132 г.) да сьмерці Вітоўта (1430 г.).'''|памер=140%}} За тры годы пасьля хаўруснаго пагрому кіеўскімі князямі беларускіх зямель народ у 1132 гаду збунтаваўся проціў чужынцоў і прагнаў с Полацка князя Сьвятополка, з роду князёў Ярославічоў кіеўскіх. Сабраўшыся на вечэ, народ урадзіў вярнуць сваіх князёў, правых дзедзічоў Полацкаго пасаду. Выбор веча паў на князя Васілька Рогволодвіча (ўнука Ўсеслава вялікаго). Пры гэтым даўные дамовые войны і сваркі заціхлі; дробные ўдзельные князі цяпер пачапі крапчэй трымацца адзін другога, падтрымывалі меж сабой згоду і лад, а толькі войнамі ў чужых землях стараліся расшыраць сваю ўласць. Так яны заваладзелі пры-Дзьвінскімі землямі Лівонцоў і Латышоў. Ўласць і павага народнай рады-веча расшырылася. Выбар князя на Полацкі пасад залежаў толькі ад веча. Яно па сваей волі пераменяе князёў. Так у 1151 гаду вечэ пыслало полацкаго князя Рогволода ў Мінск, а на Полацкі пасад пасадзіло Росціслава; цераз восем гадоў ізноў вярнуло Рогволода, а ў 1162 г. ізноў скінуло яго, выбраўшы князем Ўсеслава Васільковіча. Ўсеслаў Васільковіч належыць да лічбы слаўнейшых Полацкіх князёў. Іон княжыў с 1160 да 1180 году. Народ і ўдзельные князі яго вельмі любілі, высока цэнючы яго розум і справедлівасць; усе ахвотна яго слухалі і называлі Вялікім князем. Пасьля сьмерці Ўсеслава Васільковіча вечэ не хацело выбіраць сабе другога князя, а завяло рэспубліку, каторай кіравало 30 выбраных старцоў, хаця ешчэ жылі сыны і ўнукі Ўсеслана Брачыславовіча. Рэспублікай Полацкае княжство было 9 гадоў: ад 1181 да 1190 году. У 1190 гаду<section end="другая"/><noinclude></noinclude> el2mit9dlp0gn5vc0uh8jpq5sj7y20e 85651 85633 2022-08-10T16:19:05Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude><section begin="першая"/>лі была патрэба, то і перэменяілі свае імёны. Так мала-памалу яны клалі асновы Літоўскаму княжству, аж пакуль Рынгольд, а пасьля сын яго — Міндоўг не сабралі сільнаго гасударства, злучыўшы ў вадно як полацкіх, так і літоўскіх князёў. Сталіцай маладога літоўскаго каралеўства стаўся Новагрудак (цяпер паветовы горад Мінск. губ.). {{Накіравальная рыса|8em|height=2px}} <section end="першая"/> <section begin="другая"/>{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ДРУГАЯ'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад павароту Полацкіх князёў (1132 г.) да сьмерці Вітоўта (1430 г.).'''|памер=140%}} За тры годы пасьля хаўруснаго пагрому кіеўскімі князямі беларускіх зямель народ у 1132 гаду збунтаваўся проціў чужынцоў і прагнаў с Полацка князя Сьвятополка, з роду князёў Ярославічоў кіеўскіх. Сабраўшыся на вечэ, народ урадзіў вярнуць сваіх князёў, правых дзедзічоў Полацкаго пасаду. Выбор веча паў на князя Васілька Рогволодвіча (ўнука Ўсеслава вялікаго). Пры гэтым даўные дамовые войны і сваркі заціхлі; дробные ўдзельные князі цяпер пачапі крапчэй трымацца адзін другога, падтрымывалі меж сабой згоду і лад, а толькі войнамі ў чужых землях стараліся расшыраць сваю ўласць. Так яны заваладзелі пры-Дзьвінскімі землямі Лівонцоў і Латышоў. Ўласць і павага народнай рады-веча расшырылася. Выбар князя на Полацкі пасад залежаў толькі ад веча. Яно па сваей волі пераменяе князёў. Так у 1151 гаду вечэ пыслало полацкаго князя Рогволода ў Мінск, а на Полацкі пасад пасадзіло Росціслава; цераз восем гадоў ізноў вярнуло Рогволода, а ў 1162 г. ізноў скінуло яго, выбраўшы князем Ўсеслава Васільковіча. Ўсеслаў Васільковіч належыць да лічбы слаўнейшых Полацкіх князёў. Іон княжыў с 1160 да 1180 году. Народ і ўдзельные князі яго вельмі любілі, высока цэнючы яго розум і справедлівасць; усе ахвотна яго слухалі і называлі Вялікім князем. Пасьля сьмерці Ўсеслава Васільковіча вечэ не хацело выбіраць сабе другога князя, а завяло рэспубліку, каторай кіравало 30 выбраных старцоў, хаця ешчэ жылі сыны і ўнукі Ўсеслана Брачыславовіча. Рэспублікай Полацкае княжство было 9 гадоў: ад 1181 да 1190 году. У 1190 гаду<section end="другая"/><noinclude></noinclude> 24j1v1e61kc8c5mfosxh2k9khpsre0a 85822 85651 2022-08-11T10:45:00Z Gleb Leo 2440 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude><section begin="першая"/>лі была патрэба, то і перэменяілі свае імёны. Так мала-памалу яны клалі асновы Літоўскаму княжству, аж пакуль Рынгольд, а пасьля сын яго — Міндоўг не сабралі сільнаго гасударства, злучыўшы ў вадно як полацкіх, так і літоўскіх князёў. Сталіцай маладога літоўскаго каралеўства стаўся Новагрудак (цяпер паветовы горад Мінск. губ.). {{Накіравальная рыса|8em|height=2px}} <section end="першая"/> <section begin="другая"/>{{цэнтар|'''{{Разьбіўка|ЧАСЦЬ ДРУГАЯ}}'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад павароту Полацкіх князёў (1132 г.) да сьмерці Вітоўта (1430 г.).'''|памер=140%}} За тры годы пасьля хаўруснаго пагрому кіеўскімі князямі беларускіх зямель народ у 1132 гаду збунтаваўся проціў чужынцоў і прагнаў с Полацка князя Сьвятополка, з роду князёў Ярославічоў кіеўскіх. Сабраўшыся на вечэ, народ урадзіў '''вярнуць сваіх князёў''', правых дзедзічоў Полацкаго пасаду. Выбор веча паў на князя '''Васілька Рогволодвіча''' (ўнука Ўсеслава вялікаго). Пры гэтым даўные дамовые войны і сваркі заціхлі; дробные ўдзельные князі цяпер пачалі крапчэй трымацца адзін другога, падтрымывалі меж сабой згоду і лад, а толькі войнамі ў чужых землях стараліся расшыраць сваю ўласць. Так яны заваладзелі пры-Дзьвінскімі землямі Лівонцоў і Латышоў. Ўласць і павага народнай рады-веча расшырылася. Выбар князя на Полацкі пасад залежаў толькі ад веча. Яно па сваей волі пераменяе князёў. Так у 1151 гаду вечэ выслало полацкаго князя Рогволода ў Мінск, а на Полацкі пасад пасадзіло '''Росціслава;''' цераз восем гадоў ізноў вярнуло Рогволода, а ў 1162 г. ізноў скінуло яго, выбраўшы князем Ўсеслава Васільковіча. '''Ўсеслаў Васільковіч''' належыць да лічбы слаўнейшых Полацкіх князёў. Іон княжыў с 1160 да 1180 году. Народ і ўдзельные князі яго вельмі любілі, высока цэнючы яго розум і справедлівасць; усе ахвотна яго слухалі і называлі Вялікім князем. Пасьля сьмерці Ўсеслава Васільковіча вечэ не хацело выбіраць сабе другога князя, а завяло '''рэспубліку''', каторай кіравало 30 выбраных старцоў, хаця ешчэ жылі сыны і ўнукі Ўсеслана Брачыславовіча. '''Рэспублікай Полацкае княжство было 9 гадоў''': ад 1181 да 1190 году. У 1190 гаду<section end="другая"/><noinclude></noinclude> ffflahwrsy1acvvvvbdp9jblxv6cvjx 0 28973 85631 2022-08-10T15:15:04Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{загаловак | назва = Часць першая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Матэр’ялы да гісторыі|Матэр’ялы да гісторыі]] | наступны = Кароткая гісторыя Бела...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Часць першая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Матэр’ялы да гісторыі|Матэр’ялы да гісторыі]] | наступны = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць другая|Часць другая]] | анатацыі = }} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> <pages index="Кароткая гісторыя Беларусі.pdf" from="11" to="16" tosection=першая/> </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}} cpjxgttcicfjrgw8wzholren3ezsa6d 85838 85631 2022-08-11T11:29:13Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Часць першая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Матэр’ялы да гісторыі|Матэр’ялы да гісторыі]] | наступны = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць другая|Часць другая]] | анатацыі = }} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} <pages index="Кароткая гісторыя Беларусі.pdf" from="11" to="16" tosection=першая/> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}} 46kz1aql76qqssh0ui1so19wupq2rji 104 28974 85632 2022-08-10T15:21:25Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «полочане выбіраюць сваім князем нейкаго Мінгайлу, або Мігайлу. Скора ён перэдае насад сыну свайму Гінвіллу. Новы князь побоч паганскаго—літоўскаго імені Гінвілло носіць і хрысьціянскае імя Юрыя; жэнат з дачкой рускаго князя, хрысьціянкай у сходняго...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>полочане выбіраюць сваім князем нейкаго Мінгайлу, або Мігайлу. Скора ён перэдае насад сыну свайму Гінвіллу. Новы князь побоч паганскаго—літоўскаго імені Гінвілло носіць і хрысьціянскае імя Юрыя; жэнат з дачкой рускаго князя, хрысьціянкай у сходняго абраду. Гінвілло памёр у 1199 гаду ў Оршы. Хто былі гэтые Мінгайло і Гінвілло — трудна разгадаць, Аб’ясьненьне можэ быць толькі такое, што Мінгайло прыналежаў да тагож роду князёў Полацкіх, бо трудна думаць, каб полацкае вечэ і ўдзельные князі дазволілі чужому захапіць полацкі пасад. Пасьля Гінвіллы князем быў просты насьледнік Ізяславоваго дома Барыс сын Рамана Ўсеславовіча, (некаторые летапісцы называюць яго сынам Гінвіллы), праўнук Ізяслава Володзіміровіча. Барыс вядомы сваей набожнасьцю. Іон пабудаваў колькі храмоў у Полацку. Другая жонка Барысова была Сьвятохна, дачка польскаго князя Болеслава (Паморскаго). Гісторыя ўспамінае аб народным бунце ў Полацку ў 1217 гаду, у часе катораго Сьвятохну забілі. Сыном сваім с першае жонкі Барыс раздаў Лівонскіе і Латышскіе землі. Адзін з іх, Васілько, быў князем Кукейноскім<noinclude></noinclude> ln5mk2pxhef278uniqk93cpzvy6rjue 85634 85632 2022-08-10T15:22:47Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>полочане выбіраюць сваім князем нейкаго '''Мінгайлу''', або Мігайлу. Скора ён перэдае насад сыну свайму '''Гінвіллу'''. Новы князь побоч паганскаго—літоўскаго імені Гінвілло носіць і хрысьціянскае імя Юрыя; жэнат з дачкой рускаго князя, хрысьціянкай у сходняго абраду. Гінвілло памёр у 1199 гаду ў Оршы. Хто былі гэтые Мінгайло і Гінвілло — трудна разгадаць, Аб’ясьненьне можэ быць толькі такое, што Мінгайло прыналежаў да тагож роду князёў Полацкіх, бо трудна думаць, каб полацкае вечэ і ўдзельные князі дазволілі чужому захапіць полацкі пасад. Пасьля Гінвіллы князем быў просты насьледнік Ізяславоваго дома Барыс сын Рамана Ўсеславовіча, (некаторые летапісцы называюць яго сынам Гінвіллы), праўнук Ізяслава Володзіміровіча. '''Барыс''' вядомы сваей набожнасьцю. Іон пабудаваў колькі храмоў у Полацку. Другая '''жонка Барысова''' была '''Сьвятохна''', дачка польскаго князя Болеслава (Паморскаго). Гісторыя ўспамінае аб народным бунце ў Полацку ў 1217 гаду, у часе катораго Сьвятохну забілі. Сыном сваім с першае жонкі Барыс раздаў Лівонскіе і Латышскіе землі. Адзін з іх, '''Васілько, быў князем Кукейноскім'''<noinclude></noinclude> 58lk0f3liazx3853l4itjv0mq1qwfdo 85824 85634 2022-08-11T11:10:17Z Gleb Leo 2440 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>полочане выбіраюць сваім князем нейкаго '''Мінгайлу''', або Мігайлу. Скора ён перэдае пасад сыну свайму '''Гінвіллу'''. Новы князь побоч паганскаго—літоўскаго імені Гінвілло носіць і хрысьціянскае імя Юрыя; жэнат з дачкой рускаго князя, хрысьціянкай {{Абмылка|ў сходняго|ўсходняго}} абраду. Гінвілло памёр у 1199 гаду ў Оршы. {{выява з подпісам|месца=зьлева|шырыня=250px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 1.jpg|подпіс=Гранічны камень княжства Полацкаго.}} Хто былі гэтые Мінгайло і Гінвілло — трудна разгадаць, Аб‘ясьненьне можэ быць толькі такое, што Мінгайло прыналежаў да тагож роду князёў Полацкіх, бо трудна думаць, каб полацкае вечэ і ўдзельные князі дазволілі чужому захапіць полацкі пасад. Пасьля Гінвіллы князем быў просты насьледнік Ізяславоваго дома '''Барыс''' сын Рамана Ўсеславовіча, (некаторые летапісцы называюць яго сынам Гінвіллы), праўнук Ізяслава Володзіміровіча. Барыс вядомы сваей набожнасьцю. Іон пабудаваў колькі храмоў у Полацку. Другая '''жонка Барысова''' была '''Сьвятохна''', дачка польскаго князя Болеслава (Паморскаго). Гісторыя ўспамінае аб народным бунце ў Полацку ў 1217 гаду, у часе катораго Сьвятохну забілі. Сыном сваім с першае жонкі Барыс раздаў Лівонскіе і Латышскіе землі. Адзін з іх, '''Васілько, быў князем Кукейноскім'''<noinclude></noinclude> bh48qpj067pxvizfas32sn1dgnikeen 85829 85824 2022-08-11T11:22:51Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>полочане выбіраюць сваім князем нейкаго '''Мінгайлу''', або Мігайлу. Скора ён перэдае пасад сыну свайму '''Гінвіллу'''. Новы князь побоч паганскаго—літоўскаго імені Гінвілло носіць і хрысьціянскае імя Юрыя; жэнат з дачкой рускаго князя, хрысьціянкай {{Абмылка|ў сходняго|ўсходняго}} абраду. Гінвілло памёр у 1199 гаду ў Оршы. {{выява з подпісам|месца=зьлева|шырыня=250px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 1.jpg|подпіс='''Гранічны камень княжства Полацкаго.'''}} Хто былі гэтые Мінгайло і Гінвілло — трудна разгадаць, Аб‘ясьненьне можэ быць толькі такое, што Мінгайло прыналежаў да тагож роду князёў Полацкіх, бо трудна думаць, каб полацкае вечэ і ўдзельные князі дазволілі чужому захапіць полацкі пасад. Пасьля Гінвіллы князем быў просты насьледнік Ізяславоваго дома '''Барыс''' сын Рамана Ўсеславовіча, (некаторые летапісцы называюць яго сынам Гінвіллы), праўнук Ізяслава Володзіміровіча. Барыс вядомы сваей набожнасьцю. Іон пабудаваў колькі храмоў у Полацку. Другая '''жонка Барысова''' была '''Сьвятохна''', дачка польскаго князя Болеслава (Паморскаго). Гісторыя ўспамінае аб народным бунце ў Полацку ў 1217 гаду, у часе катораго Сьвятохну забілі. Сыном сваім с першае жонкі Барыс раздаў Лівонскіе і Латышскіе землі. Адзін з іх, '''Васілько, быў князем Кукейноскім'''<noinclude></noinclude> g48yrxvj97pkl7m4f1ryil2zl00jdps 85834 85829 2022-08-11T11:27:21Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>полочане выбіраюць сваім князем нейкаго '''Мінгайлу''', або Мігайлу. Скора ён перэдае пасад сыну свайму '''Гінвіллу'''. Новы князь побоч паганскаго—літоўскаго імені Гінвілло носіць і хрысьціянскае імя Юрыя; жэнат з дачкой рускаго князя, хрысьціянкай {{Абмылка|ў сходняго|ўсходняго}} абраду. Гінвілло памёр у 1199 гаду ў Оршы. {{выява з подпісам|месца=зьлева|шырыня=200px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 1.jpg|подпіс='''Гранічны камень княжства Полацкаго.'''}} Хто былі гэтые Мінгайло і Гінвілло — трудна разгадаць, Аб‘ясьненьне можэ быць толькі такое, што Мінгайло прыналежаў да тагож роду князёў Полацкіх, бо трудна думаць, каб полацкае вечэ і ўдзельные князі дазволілі чужому захапіць полацкі пасад. Пасьля Гінвіллы князем быў просты насьледнік Ізяславоваго дома '''Барыс''' сын Рамана Ўсеславовіча, (некаторые летапісцы называюць яго сынам Гінвіллы), праўнук Ізяслава Володзіміровіча. Барыс вядомы сваей набожнасьцю. Іон пабудаваў колькі храмоў у Полацку. Другая '''жонка Барысова''' была '''Сьвятохна''', дачка польскаго князя Болеслава (Паморскаго). Гісторыя ўспамінае аб народным бунце ў Полацку ў 1217 гаду, у часе катораго Сьвятохну забілі. Сыном сваім с першае жонкі Барыс раздаў Лівонскіе і Латышскіе землі. Адзін з іх, '''Васілько, быў князем Кукейноскім'''<noinclude></noinclude> 006foqi2ywztydvx0kk50jnsm9m1lwb 85835 85834 2022-08-11T11:28:08Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>полочане выбіраюць сваім князем нейкаго '''Мінгайлу''', або Мігайлу. Скора ён перэдае пасад сыну свайму '''Гінвіллу'''. Новы князь побоч паганскаго—літоўскаго імені Гінвілло носіць і хрысьціянскае імя Юрыя; жэнат з дачкой рускаго князя, хрысьціянкай {{Абмылка|ў сходняго|ўсходняго}} абраду. Гінвілло памёр у 1199 гаду ў Оршы. {{выява з подпісам|месца=зьлева|шырыня=180px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 1.jpg|подпіс='''Гранічны камень княжства Полацкаго.'''}} Хто былі гэтые Мінгайло і Гінвілло — трудна разгадаць, Аб‘ясьненьне можэ быць толькі такое, што Мінгайло прыналежаў да тагож роду князёў Полацкіх, бо трудна думаць, каб полацкае вечэ і ўдзельные князі дазволілі чужому захапіць полацкі пасад. Пасьля Гінвіллы князем быў просты насьледнік Ізяславоваго дома '''Барыс''' сын Рамана Ўсеславовіча, (некаторые летапісцы называюць яго сынам Гінвіллы), праўнук Ізяслава Володзіміровіча. Барыс вядомы сваей набожнасьцю. Іон пабудаваў колькі храмоў у Полацку. Другая '''жонка Барысова''' была '''Сьвятохна''', дачка польскаго князя Болеслава (Паморскаго). Гісторыя ўспамінае аб народным бунце ў Полацку ў 1217 гаду, у часе катораго Сьвятохну забілі. Сыном сваім с першае жонкі Барыс раздаў Лівонскіе і Латышскіе землі. Адзін з іх, '''Васілько, быў князем Кукейноскім'''<noinclude></noinclude> be8ozubnu5pe5erpl5rpkfol28ewmvw 85836 85835 2022-08-11T11:28:35Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>полочане выбіраюць сваім князем нейкаго '''Мінгайлу''', або Мігайлу. Скора ён перэдае пасад сыну свайму '''Гінвіллу'''. Новы князь побоч паганскаго—літоўскаго імені Гінвілло носіць і хрысьціянскае імя Юрыя; жэнат з дачкой рускаго князя, хрысьціянкай {{Абмылка|ў сходняго|ўсходняго}} абраду. Гінвілло памёр у 1199 гаду ў Оршы. {{выява з подпісам|месца=зьлева|шырыня=150px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 1.jpg|подпіс='''Гранічны камень княжства Полацкаго.'''}} Хто былі гэтые Мінгайло і Гінвілло — трудна разгадаць, Аб‘ясьненьне можэ быць толькі такое, што Мінгайло прыналежаў да тагож роду князёў Полацкіх, бо трудна думаць, каб полацкае вечэ і ўдзельные князі дазволілі чужому захапіць полацкі пасад. Пасьля Гінвіллы князем быў просты насьледнік Ізяславоваго дома '''Барыс''' сын Рамана Ўсеславовіча, (некаторые летапісцы называюць яго сынам Гінвіллы), праўнук Ізяслава Володзіміровіча. Барыс вядомы сваей набожнасьцю. Іон пабудаваў колькі храмоў у Полацку. Другая '''жонка Барысова''' была '''Сьвятохна''', дачка польскаго князя Болеслава (Паморскаго). Гісторыя ўспамінае аб народным бунце ў Полацку ў 1217 гаду, у часе катораго Сьвятохну забілі. Сыном сваім с першае жонкі Барыс раздаў Лівонскіе і Латышскіе землі. Адзін з іх, '''Васілько, быў князем Кукейноскім'''<noinclude></noinclude> eytubo5vq9zp8l2yx9qxalvewuriht3 104 28975 85635 2022-08-10T15:23:20Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>(Кокенгаўзэн), другі, '''Вячэслаў''', быў князем у '''Юрьеве''' (Дорпаце), гдзе яго забілі ў часе вайны с крыжакамі ў 1223 гаду. Пасьля Барыса княжыў у Полацку сян яго, Васілько (Кукейноскі). У гэтым часе жыў ешчэ Глеб Рогволодовіч, князь Друцкі, дачка катораго Параскевія (Параска), памёршая ў 1239 г., залічэна да ліку сьвятых. '''Апошнім князем''' з дому Ізяславовічоў лічаць Брачыслава, каторы княжыў над Полацкам і Вітэбскам.<noinclude></noinclude> ngt176lz4t4iry0mg2lpldgmcvie7v2 85830 85635 2022-08-11T11:23:19Z Gleb Leo 2440 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>(Кокенгаўзэн), другі, '''Вячэслаў''', быў князем у '''Юрьеве''' (Дорпаце), гдзе яго забілі ў часе вайны с крыжакамі ў 1223 гаду. Пасьля Барыса княжыў у Полацку сян яго, Васілько (Кукейноскі). У гэтым часе жыў ешчэ Глеб Рогволодовіч, князь Друцкі, дачка катораго Параскевія (Параска), памёршая ў 1239 г., залічэна да ліку сьвятых. {{выява з подпісам|месца=цэнтр|шырыня=250px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 2.jpg|подпіс='''Руіны замчышча ў Кокенгаўзэне.'''}} '''Апошнім князем''' з дому Ізяславовічоў '''лічаць Брачыслава''', каторы княжыў над Полацкам і Вітэбскам.<noinclude></noinclude> t086zxh3hdlsgdt6cyfle2n4pu5gxg7 85831 85830 2022-08-11T11:23:32Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>(Кокенгаўзэн), другі, '''Вячэслаў''', быў князем у '''Юрьеве''' (Дорпаце), гдзе яго забілі ў часе вайны с крыжакамі ў 1223 гаду. Пасьля Барыса княжыў у Полацку сян яго, Васілько (Кукейноскі). У гэтым часе жыў ешчэ Глеб Рогволодовіч, князь Друцкі, дачка катораго Параскевія (Параска), памёршая ў 1239 г., залічэна да ліку сьвятых. {{выява з подпісам|месца=цэнтр|шырыня=400px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 2.jpg|подпіс='''Руіны замчышча ў Кокенгаўзэне.'''}} '''Апошнім князем''' з дому Ізяславовічоў '''лічаць Брачыслава''', каторы княжыў над Полацкам і Вітэбскам.<noinclude></noinclude> izoocbdcvk7nws9tzq5kshzmxowpzx9 104 28976 85636 2022-08-10T15:23:39Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>(Кокенгаўзэн), другі, Вячэслаў, быў князем у Юрьеве (Дорпаце), гдзе яго забілі ў часе вайны с крыжакамі ў 1223 гаду. Пасьля Барыса княжыў у Полацку сян яго, Васілько (Кукейноскі). У гэтым часе жыў ешчэ Глеб Рогволодовіч, князь Друцкі, дачка катораго Параскевія (Параска), памёршая ў 1239 г., залічэна да ліку сьвятых. Апошнім князем з дому Ізяславовічоў лічаць Брачыслава, каторы княжыў над Полацкам і Вітэбскам. С канцом XII веку простая лінія князёў Полацкіх Рогволодовічоў пачынае выміраць. Край чэкала іншая доля, прыгатаўляліся вялікіе перэвароты ў зямлі Беларускай. У тые часы, калі полацкіе князі трацілі час і сілы ў дамовых войнах адзін проці аднаго, суседняя старонка — Літва ўзмацнялася і расла. Ужо ў XI сталецьці ў часьці зямель з мешаным беларускім насяленьнем заснавалося Літоўска-Завілейскае княжство, каторае, па національнасьці сваіх жыцелёў, было Літоўска-Крывічанскім, або Літоўска-Рускім княжствам з сталіцай у Новагрудку. У 1230 г. Літоўскі князь Рынгольд напаў на Беларускіе землі і заваеваў іх. Гэта перэпужало удзельных беларускіх князёў. Пад<noinclude></noinclude> 9pxxuukazqz073843qwyi5n0diz1tvf 85832 85636 2022-08-11T11:25:07Z Gleb Leo 2440 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>С канцом XII веку простая лінія князёў Полацкіх Рогволодовічоў пачынае выміраць. Край чэкала іншая доля, прыгатаўляліся вялікіе перэвароты ў зямлі Беларускай. У тые часы, калі полацкіе князі трацілі час і сілы ў дамовых войнах адзін проці аднаго, суседняя старонка — Літва ўзмацнялася і расла. Ужо ў XI сталецьці ў часьці зямель з мешаным беларускім насяленьнем заснавалося Літоўска-Завілейскае княжство, каторае, па національнасьці сваіх жыцелёў, было Літоўска-Крывічанскім, або Літоўска-Рускім княжствам з сталіцай у Новагрудку. {{выява з подпісам|месца=цэнтр|шырыня=250px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 3.jpg|подпіс='''Руіны замчышча у Новагрудку.'''}} У 1230 г. '''Літоўскі князь Рынгольд''' напаў на Беларускіе землі і заваеваў іх. Гэта перэпужало удзельных беларускіх князёў. Пад<noinclude></noinclude> 070sjbx2c5spvgjkf7qqxpm9o32za2m 85833 85832 2022-08-11T11:25:34Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>С канцом XII веку простая лінія князёў Полацкіх Рогволодовічоў пачынае выміраць. Край чэкала іншая доля, прыгатаўляліся вялікіе перэвароты ў зямлі Беларускай. У тые часы, калі полацкіе князі трацілі час і сілы ў дамовых войнах адзін проці аднаго, суседняя старонка — Літва ўзмацнялася і расла. Ужо ў XI сталецьці ў часьці зямель з мешаным беларускім насяленьнем заснавалося Літоўска-Завілейскае княжство, каторае, па національнасьці сваіх жыцелёў, было Літоўска-Крывічанскім, або Літоўска-Рускім княжствам з сталіцай у Новагрудку. {{выява з подпісам|месца=цэнтр|шырыня=400px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 3.jpg|подпіс='''Руіны замчышча у Новагрудку.'''}} У 1230 г. '''Літоўскі князь Рынгольд''' напаў на Беларускіе землі і заваеваў іх. Гэта перэпужало удзельных беларускіх князёў. Пад<noinclude></noinclude> omf6ssk6uvxn1cvugt1uyvuclc1ldog 104 28977 85637 2022-08-10T15:24:50Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «камандай Давіда, князя Луцкаго, выступілі яны злучэнымі сіламі проці Літвы. Войскі спаткаліся на правым берэзі Нёмана, каля вёскі Магільно, — і Рынгольд да званьня разбіў злучэнае войска; пры гэтым згінулі слаўнай сьмерцьцю князь Давід Луцкі і Дзьмітр...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>камандай Давіда, князя Луцкаго, выступілі яны злучэнымі сіламі проці Літвы. Войскі спаткаліся на правым берэзі Нёмана, каля вёскі Магільно, — і Рынгольд да званьня разбіў злучэнае войска; пры гэтым згінулі слаўнай сьмерцьцю князь Давід Луцкі і Дзьмітр, князь Друцкі. Адначасьне збунтаваўся народ у Полацку, і Рын-гольд пайшоў туды з войскам на ўсьмірэньне. У 1236 гаду Рынгольду ўдалося разбіць войска крыжацкае і пасьля гэтых двух пабед мог ён лічыць сябе зусім спакойным, бо Русь тады вельмі прыціснулі Татары. Пасьля сьмерці Рынгольда, сын яго Міндоўг узяў уласць у свае рукі (1242 г.). Калі Міндоўг сеў на вялікакняжэцкім пасадзе ў Новагрудку і ўмацаваўся ў землях Смаленскай, Вітэбскай, Друцкай, тады і Полацкае княжство з Вітэбскім і другімі ўдзеламі страцілі сваю незалежнасць. Міндоўг у 1262 гаду прыняў каталіцтво і с пазваленьня Папежа каранаваўся на караля Літоўскаго, думаючы такім спосабам збавіцца ад напасьцей крыжацкіх. Гэтыж самы Міндоўг у 1255 г. дастаў пазваленьне ад Папежа каранаваць сына свайго Войшэлка або Васіля (двух імён) на Караля Рускаго, катораго думаў пасадзіць у Полацку. Князі цяпер ужо выбіраліся не вечэм, апе назначаліся вялікім князем Літоўска-Рускім. Першым такім назначэным князем у Полацку быў '''Тотвілл,''' або '''Цімафей''', пляменьнік Міндоўга. Гэты Тотвілл цадгаварыў другіх Літоўскіх князёў забіць Міндоўга, бо лічылі, што ён проці права загорнуў вялікакняжэцкі пасад: у літвіноў спадчына належала не да сыноў, але да дзядзькоў—братоў памёршаго. Згаворшчыкі падкупілі Міндоўговаго слугу Астапа і 12 ве-<noinclude></noinclude> 0821d8u5mv09otb9v677wbvckn63hjh 85638 85637 2022-08-10T15:24:59Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>камандай Давіда, князя Луцкаго, выступілі яны злучэнымі сіламі проці Літвы. Войскі спаткаліся на правым берэзі Нёмана, каля вёскі Магільно, — і Рынгольд да званьня разбіў злучэнае войска; пры гэтым згінулі слаўнай сьмерцьцю князь Давід Луцкі і Дзьмітр, князь Друцкі. Адначасьне збунтаваўся народ у Полацку, і Рын-гольд пайшоў туды з войскам на ўсьмірэньне. У 1236 гаду Рынгольду ўдалося разбіць войска крыжацкае і пасьля гэтых двух пабед мог ён лічыць сябе зусім спакойным, бо Русь тады вельмі прыціснулі Татары. Пасьля сьмерці Рынгольда, сын яго Міндоўг узяў уласць у свае рукі (1242 г.). Калі Міндоўг сеў на вялікакняжэцкім пасадзе ў Новагрудку і ўмацаваўся ў землях Смаленскай, Вітэбскай, Друцкай, тады і Полацкае княжство з Вітэбскім і другімі ўдзеламі страцілі сваю незалежнасць. Міндоўг у 1262 гаду прыняў каталіцтво і с пазваленьня Папежа каранаваўся на караля Літоўскаго, думаючы такім спосабам збавіцца ад напасьцей крыжацкіх. Гэтыж самы Міндоўг у 1255 г. дастаў пазваленьне ад Папежа каранаваць сына свайго Войшэлка або Васіля (двух імён) на Караля Рускаго, катораго думаў пасадзіць у Полацку. Князі цяпер ужо выбіраліся не вечэм, апе назначаліся вялікім князем Літоўска-Рускім. Першым такім назначэным князем у Полацку быў '''Тотвілл,''' або '''Цімафей''', пляменьнік Міндоўга. Гэты Тотвілл цадгаварыў другіх Літоўскіх князёў забіць Міндоўга, бо лічылі, што ён проці права загорнуў вялікакняжэцкі пасад: у літвіноў спадчына належала не да сыноў, але да дзядзькоў—братоў памёршаго. Згаворшчыкі падкупілі Міндоўговаго слугу Астапа і 12 ве-<noinclude></noinclude> mo3d12vftihhzyl846gb540ynsg2iyi 85842 85638 2022-08-11T11:33:15Z Gleb Leo 2440 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="Gleb Leo" /></noinclude>камандай Давіда, князя Луцкаго, выступілі яны злучэнымі сіламі проці Літвы. Войскі спаткаліся на правым берэзі Нёмана, каля вёскі Магільно, — і Рынгольд да званьня разбіў злучэнае войска; пры гэтым згінулі слаўнай сьмерцьцю князь Давід Луцкі і Дзьмітр, князь Друцкі. Адначасьне збунтаваўся народ у Полацку, і Рынгольд пайшоў туды з войскам на ўсьмірэньне. У 1236 гаду Рынгольду ўдалося разбіць войска крыжацкае і пасьля гэтых двух пабед мог ён лічыць сябе зусім спакойным, бо Русь тады вельмі прыціснулі Татары. {{выява з подпісам|месца=справа|шырыня=250px|выява=Кароткая гісторыя Беларусі. Малюнак 4.jpg|подпіс='''Печатка кн. Міндоўга.'''}} Пасьля сьмерці Рынгольда, сын яго Міндоўг узяў уласць у свае рукі (1242 г.). Калі Міндоўг сеў на вялікакняжэцкім пасадзе ў Новагрудку і ўмацаваўся ў землях Смаленскай, Вітэбскай, Друцкай, тады і Полацкае княжство з Вітэбскім і другімі ўдзеламі страцілі сваю незалежнасць. Міндоўг у 1262 гаду прыняў каталіцтво і с пазваленьня Папежа каранаваўся на караля Літоўскаго, думаючы такім спосабам збавіцца ад напасьцей крыжацкіх. Гэтыж самы Міндоўг у 1255 г. дастаў пазваленьне ад Папежа каранаваць сына свайго Войшэлка або Васіля (двух імён) на Караля Рускаго, катораго думаў пасадзіць у Полацку. Князі цяпер ужо выбіраліся не вечэм, апе назначаліся вялікім князем Літоўска-Рускім. Першым такім назначэным князем у Полацку быў '''Тотвілл,''' або '''Цімафей''', пляменьнік Міндоўга. Гэты Тотвілл цадгаварыў другіх Літоўскіх князёў забіць Міндоўга, бо лічылі, што ён проці права загорнуў вялікакняжэцкі пасад: у літвіноў спадчына належала не да сыноў, але да дзядзькоў—братоў памёршаго. Згаворшчыкі падкупілі Міндоўговаго слугу Астапа і 12 ве-<noinclude></noinclude> dt7e89actkieees5ii0ooc3ivvf9j80 104 28978 85639 2022-08-10T15:25:19Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «рэсьня (сенцябра) 1263 года напалі на сьпячаго князя і забілі яго разам з двумя малалетнімі сынамі. Пасьпя сьмерці Міндоўга пачаліся сваркі і войны намеж князямі—ўбіўцамі. Тотвілла забіў Тройнат. У Полацк быў назначэны Эрдэн Давідовіч. Летапісі кажуць,...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>рэсьня (сенцябра) 1263 года напалі на сьпячаго князя і забілі яго разам з двумя малалетнімі сынамі. Пасьпя сьмерці Міндоўга пачаліся сваркі і войны намеж князямі—ўбіўцамі. Тотвілла забіў Тройнат. У Полацк быў назначэны Эрдэн Давідовіч. Летапісі кажуць, што бацька Эрдэна — Давід быў зродным (дваюродным) братам Міндоўга. Гэты сказ вельмі важны. Калі Міндоўг быў родзічэм Давіда, дык ён належаў да роду князёў Полацкіх. Эрдэн, як паказывае гандлёвы кантракт, каторы зрабіў ён з Рыгай, быў больш за другіх незалежным князем бо ў гэтым кантракце аб вялікім князі не ўспамінаецца. С 1293 да 1341 году княжыў у Полацку Вітэн, а пасьля княжыў Андрэй Ольгердовіч. У 1316 гаду на пасад вялікіх князёў Літоўскіх сеў Гедымін. Пры Гедыміне і сыне яго, Ольгердзе, Полацкае вечэ было зусім адсунутым ад гасударственных спраў; яно займалося толькі судамі і справамі гаспадарскаго значэньня. Гедымін і Ольгерд безупынна кіраваліся да адноўладзтва. Яны, як мага, касавалі удзельных князёў. Пасьля сьмерці ўдзельнаго князя удзел перэходзіў не ў рукі сыноў, але на вялікаго князя. Такім парадкам перэйшлі на Ольгерда Вітэбскае княжства (па жонцэ, ён быў жэнаты з Вітэбскай княжнай Марыей), Туроўскае, Мінскае і іншые. Новагрудак быў увесь час цэнтральным пунктам упраўленьня абшырным Літоўска-Рускім гасударствам. І толькі Гедымін перэнёс сталіцу ў Вільню. Такім парадкам мала-памалу з Беларускіх зямель злажылося новае гасударство — княжство Літоўска-Рускае. Літоўскіе князі, умацаваўшыся перш у Полацку, прынімалі хрысціянство і радніліся з Беларускімі і Полудзённа-Рускімі князямі. Гедыміну ня трудна было пры тагдышніх варунках заснаваць сілай і палітыкай моцнае гасударство. Уся Полудзённая і Усходняя Русь гібнула пад татарамі. Рускіе князі ахвотна ішлі пад апеку Гедыміна, асабліва Кіеўскіе, Чэрнігоўскіе і Валынскіе, бо відзелі ў ім збавіцеля ад цяжкай татарскай няволі. Гедымін быў мудрым чэлавекам, ён разумеў, што дабром ды ласкай можна больш зрабіць, чым сілай, і дзеля гэтаго ў прылучэных землях не чэпаў ён веры і свабоды тамтэйшых жыцелёў, але ўсе парадкі астаўляў так, як яны былі. У часы княжэньня Вітэна, Гедыміна і Ольгерда край ажыў, аддыхнуў пасьля доўгіх дамовых воен, грабежств і непарадкоў, звы-<noinclude></noinclude> k1j45smg516x7ohnguoj00696ylf4rq 104 28979 85640 2022-08-10T15:26:13Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>чайных насьледкоў самавольства і самоўпраўства асобных людзей. Але толькі што пачалі гаіцца даўные раны, калі ізноў у гэтай старонцэ пачаліся сваркі і войны. Ольгерд перад сьмерцьцю (1377 г.) аддаў сыном сваім удзелы: Сымону — княжство Мсціслаўскае, Ягайле — Вітэбскае, Дзьмітру Корыбуту — Друцкае, Новагрудзкае і Лідзкае. У Полацку княжыў Андрэй Ольгердовіч. Ведама, князі гэтые былі толькі наместнікамі вялікаго князя і ніякіх правоў ня мелі: кіраваў імі сам вялікі князь. Хаця Андрэй Ольгердовіч, князь Полацкі, быў самым старшым сынам Ольгерда, але насьледнікам на вялікакняжэцкі пасад (цяпер ужо ў Вільні) Ольгерд па просьбе жонкі сваей — Юльяны назначыў Ягайлу. Андрэй Полацкі лічыў сябе пакрыўджэным гэтым; ён не прызнаў правоў Ягайлы на Вялікакняжэцкі пасад і аткрытна паўстаў проці яго. Даведаўшыся, што вялікі князь маскоўскі — Дзьмітры збіраецца вайной на Літву, ён пасьпешыў да яго. На мейсцэ Андрэя Ольгердовіча назначэны быў у Полацк Андрэй Гарбаты, сын Кейстута. У гэтым часе Кейстут (брат Ольгерда, дзядзька Ягайлы), даведаўшыся, што Ягайла тайна падмаўляе проці яго крыжакоў, — пайшоў вайной на Вільню, узяў у няволю Ягайлу і за кару адаслаў яго ў Вітэбск. Ягайла прысягнуў, што будзе сядзець спакойна, але ў Вітэбску ізноў пачаў нагаварываць крыжакоў, каб памаглі яму вярнуцца на Вялікакняжэцкі пасад.<noinclude></noinclude> nxz9cvx2uj1t20dtjm4b3y4exhs5rcr 104 28980 85641 2022-08-10T15:26:52Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Крыжакі ахвотна згодзіліся памагаць яму, бо ведалі, што пры гэтых дамовых сварках аслабляюць свайго непрыяцеля. Рыцары прыйшлі с сільным войскам. Ягайла злучыўся з імі і напаў неўспадзеўкі на Кейстута, але Кейстут быў разумным і сьмелым чэлавекам, дык...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Крыжакі ахвотна згодзіліся памагаць яму, бо ведалі, што пры гэтых дамовых сварках аслабляюць свайго непрыяцеля. Рыцары прыйшлі с сільным войскам. Ягайла злучыўся з імі і напаў неўспадзеўкі на Кейстута, але Кейстут быў разумным і сьмелым чэлавекам, дык і вайна з ім была ня лёгкая, і карысць невядомая. Дзеля гэтаго Ягайла пусьціўся на хітрасць: ён прасіў дзядзьку с сынам у свой абоз бытцам для таго, каб памірыцца. Даверчывы Кейстут прыстаў на гэта, але як толькі ён прыехаў туды, яго схапілі разам с сынам Вітоўтам, завезьлі ў Крэво (цяпер мястэчко ў Ошмянск. пав. Віл. губ.), зачынілі яго ў замчышчэ, гдзе на пяты дзень падасланые праз Ягайлу ўбіўцы задушылі Кейстута разам са слугой яго Грыгорам Амулічэм. Вітоўта чэкала гэткая-ж самая сьмерць; але, жонка яго, Анна, здалела выратанаць, перэадзеўшы ў жаноцкую апратку. Ягайло сеў ізноў на Віленскім Вялікакняжэцкім пасадзе. Каб сагнаць кейстутоваго сына, Андрэя, Гарбатаго, с полацкаго пасаду, Ягайло паслаў на Полацкі пасад брата свайго, Скіргайлу; але Полачане, улюбіўшы свайго князя, заступіліся за яго і не пусьцілі ў Полацк Скіргайлу. Тады Скіргайла прызваў крыжакоў і напаў на Полацк. Але князь Андрэй Гарбаты абараніў сваю сталіцу. Тымчасам Андрэй Ольгердовіч злучыўся с крыжакамі і князем смаленскім і так сама пайшоў на Полацкіе землі. Народ разам Андрэем Гарбатым не дапусьцілі іх да Полацка. Тады крыжакі, спаліўшы ваколіцы Лукомля, Дрыссы і шматякіх вёсак, набраўшы колькі тысяч народу ў няволю, павернулі назад. У гэтым самым часе Сьвятослаў Смаленскі напаў на Вітэбск і Оршу. (Гзты чэлавек праславіўся сваім зьверствам. Летапісі разсказываюць аб ім страшэнные рэчы. Іон паліў цэлые сотні жывых людзей, запёршы у дрэўляных будынках, — душыў, садзіў на кол жанок і малых дзяцей), Пасьля пайшоў ён на Мсціслаўль. Дзесяць дзён стаяло яго войска каля гораду. Жыцелі не паддаваліся. На адзінадцаты дзень прыйшла гораду падмога, высланая Вітоўтам. Скора прыехаў і сам Вітоўт. Адбылася крывавая, страшная бітва. Сьвятослава і яго пляменьніка — Юрыя забілі, а сыноў яго ўзялі ў няволю. С пад Мсціслаўля Літоўскае войска пайшло да Смаленска; пасадзіўшы там свайго князя, пасьпешыло яно далей к Полацку, каторы ўсё ешчэ не паддаваўся Андрэю Ольгердовічу. Тады Андрэй Ольгердовіч, да катораго ўжо дайшлі весьці аб долі Сьвятослава, адступіўся ад Полацка і замкнуўся ў Лукомлі. Але тут<noinclude></noinclude> tkafvrcjlfprgyunuj4i0yt8zhla0lb 104 28981 85642 2022-08-10T15:27:20Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «ён ня вытрымаў напору непрыяцельскаго пойска і паддаўся. Закаваўшы ў ланцугі, яго адаслалі ў Вільню. Так скончыліся войны 1386 года. Полацк пасьля гэтаго атрымаў сільнае войска на прыпадак напасьці крыжакоў; іншые гарады — Вітэбск, Орша, Лукомль, Мсцісла...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>ён ня вытрымаў напору непрыяцельскаго пойска і паддаўся. Закаваўшы ў ланцугі, яго адаслалі ў Вільню. Так скончыліся войны 1386 года. Полацк пасьля гэтаго атрымаў сільнае войска на прыпадак напасьці крыжакоў; іншые гарады — Вітэбск, Орша, Лукомль, Мсціслаўль, Мінск — былі ўмацаваны нанова валамі і замкамі. У гэтым часе палякі, прыціснутые крыжакамі, шукалі сябарства ў Літоўска-Рускім гасударстве. На польскім—кракоўскім пасадзе была Ядвіга, другая дачка караля Вэнгерскаго Людвіка. Хоць ужо яна была засватана за Вільгэльма Аўстрыяцкаго, але палякі пастанавілі сарваць заручыны і выдаць яе замуж за Ягайлу аддаўшы яму польскі пасад. Рады аб гэтым пачаліся перш у Крэво, пасьля ў Волкавыску. 3 гэтых рад пайшло тое, што Літоўска-Рускае государство злучылося с Польшчай; кароль у злучэным гасударстве адзін — Ягайло; ўнутрэнае ўпраўленьне і грошэвая (фінансовая) гаспадарка зусім асобные ў кожным гасударстве. Загранічные зносіны і абарона ад непрыяцелёў вядуцца супольна. Ягайло павіпен прыняць каталіцтво і шырыць яго памеж сваіх падданых. Калі варункі гэтые былі падпісаны, Ягайло ў 1386 г. атправіўся ў Кракоў з многімі князямі і боярамі. Іншые бояры і князі с сьвіты Ягайлы прынялі разам з Ягайлом каталіцтво. Ягайло, каторы змалку быў хрэшчоны павэдлуг усходняго абраду імонем Якоў, пры перэходзе на каталіцтво атрымаў імя Уладыслава. А тады ўжо адбылося венчаньне і коронація. Калі скончыліся вясельные банкоты ў Кракове, Ягайло разам з Ядвігай паехаў у сваё гасударство. У Лідзе ў 1387 г. ён выдаў дэкрэт аб скасаваньні паганскай веры ў Літве, а ў Вільні гэтаго году выдаў другі дэкрэт, у каторым, памеж іншым, пісалося, што Ягайло прысягнуў усіх Літвіноў, як мужчын, так і жанок, усякаго стану, роду і чыну, каторые жывуць у граніцах Літоўска-Рускаго гасударства, да якой бы яны не прыпалежалі веры, — упрасіць, угаварыць, прызваць, а нават прымусіць прыймаць каталіцкую веру і т. д. Гэтак распарадзіўшыся, кароль паехаў у Беларускіе землі; пабываў у Вітэбску, Полацку, — ў гэтым апошнім пры ім быў народны бунт. Расправіўшыся з бунтоўшчыкамі, Ягайло паехаў у Магілёўскую губэрню, гдзе ў цянерашпім мястэчку Обольцах, Копысьскаго павету, заснаваў першы каталіцкі касьцёл у гэтым краю.<noinclude></noinclude> hnfo86n6f1ytuth9kel6e9zyw6qu0kb 104 28982 85643 2022-08-10T15:27:54Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «Ягайло Полацк аддаў Скіргайле і, каб болей прыцягнуць Скіргайлу к сабе, пачаў — с крыўдай для іншых братоў сваіх — надзеляць яго ўсё новымі землямі і ў канцы зрабіў яго Вялікім князем Літоўска-Рускім. Гэта разсярдзіло другіх ягайловых братоў, а больш...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>Ягайло Полацк аддаў Скіргайле і, каб болей прыцягнуць Скіргайлу к сабе, пачаў — с крыўдай для іншых братоў сваіх — надзеляць яго ўсё новымі землямі і ў канцы зрабіў яго Вялікім князем Літоўска-Рускім. Гэта разсярдзіло другіх ягайловых братоў, а больш за ўсё даняло Вітоўта, каторы ў 1392 гаду патрапіў сілай заваладзець Вільняй і Вялікакняжэцкім пасадам. Ягайло змагацца з ім тады ня меў сілы і прыстаў на згоду. Вітоўт быў унукам Гедыміна, а сынам Кейстута. Ваеннай штукі вучыўся ён у свайго бацькі Кейстута, найлепшаго ў тые часы ваякі. Вітоўт быў вельмі здольны і сьмелы палітык. Калі Ягайло венчаўся з Ядвігай, усё было за тым, што вялікім князем Літоўска-Рускім будзе не хто іншы, як Вітоўт. Тым часам рахункі абмылілі. Ягайло Вітоўта пакінуў у старане. Вітоўт тымчасам рабіў сабе прыяцелёў у другіх гасударствах, выдаў дачку сваю Настасю за Маскоўскаго князя Васіля Дзьмітровіча; а пасьля зазваў у помач крыжакоў. Калі Ягайло перэканаўся, што змагацца з Вітоўтам не здалее, і яны памірыліся, тады Вітоўт жэдаў каранавацца на Літоўска Рускаго князя. У 1392 гаду ў Вільні ў катэдральным касьцеле Вітоўт каранаваўся і атрымаў правы незалежнаго князя пад апекай караля. Вітоўт меў тады 48 гадоў. Палажэньне краю было незавіднае: з аднэй стараны ціснулі край крыжакі, з другой татары, а ў самым краю ішлі вечные сваркі і звадкі удзельных князёў. Вітоўту трэба было супакоіць крыжакоў і татароў, зніштожыць удзельных<noinclude></noinclude> goj8ommzdhfgjmome8y3k6y39zh32ug 85644 85643 2022-08-10T15:28:11Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Ягайло Полацк аддаў Скіргайле і, каб болей прыцягнуць Скіргайлу к сабе, пачаў — с крыўдай для іншых братоў сваіх — надзеляць яго ўсё новымі землямі і ў канцы зрабіў яго Вялікім князем Літоўска-Рускім. Гэта разсярдзіло другіх ягайловых братоў, а больш за ўсё даняло Вітоўта, каторы ў 1392 гаду патрапіў сілай заваладзець Вільняй і Вялікакняжэцкім пасадам. Ягайло змагацца з ім тады ня меў сілы і прыстаў на згоду. Вітоўт быў унукам Гедыміна, а сынам Кейстута. Ваеннай штукі вучыўся ён у свайго бацькі Кейстута, найлепшаго ў тые часы ваякі. Вітоўт быў вельмі здольны і сьмелы палітык. Калі Ягайло венчаўся з Ядвігай, усё было за тым, што вялікім князем Літоўска-Рускім будзе не хто іншы, як Вітоўт. Тым часам рахункі абмылілі. Ягайло Вітоўта пакінуў у старане. Вітоўт тымчасам рабіў сабе прыяцелёў у другіх гасударствах, выдаў дачку сваю Настасю за Маскоўскаго князя Васіля Дзьмітровіча; а пасьля зазваў у помач крыжакоў. Калі Ягайло перэканаўся, што змагацца з Вітоўтам не здалее, і яны памірыліся, тады Вітоўт жэдаў каранавацца на Літоўска Рускаго князя. У 1392 гаду ў Вільні ў катэдральным касьцеле Вітоўт каранаваўся і атрымаў правы незалежнаго князя пад апекай караля. Вітоўт меў тады 48 гадоў. Палажэньне краю было незавіднае: з аднэй стараны ціснулі край крыжакі, з другой татары, а ў самым краю ішлі вечные сваркі і звадкі удзельных князёў. Вітоўту трэба было супакоіць крыжакоў і татароў, зніштожыць удзельных<noinclude></noinclude> 691v1zobheapmkws5bcmgbtxv7ycupp 104 28983 85645 2022-08-10T15:28:42Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «князёў і завясьці розные палепшэньня (роформы) у гасударстве. Але ў яго былі ешчэ і іншые мэты: ён хацеў заснаваць моцнае гасударство, каторое было бы зусім незалежнае ад Польшчы, і самому каранавацца на Літоўска-Рускаго караля. Готай мэтай і кіраваўся В...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>князёў і завясьці розные палепшэньня (роформы) у гасударстве. Але ў яго былі ешчэ і іншые мэты: ён хацеў заснаваць моцнае гасударство, каторое было бы зусім незалежнае ад Польшчы, і самому каранавацца на Літоўска-Рускаго караля. Готай мэтай і кіраваўся Вітоўт праз усё сваё жыцьцё. Перш на перш вялікаму князю трэба было прыцішыць удзельных князёў, а гэтых князёў было многа, і кожны з іх не хацеў мець над сабой ніякай ўласьці, нікога не хацеў слухаць, а пры найменшай сварцы зазываў татар, або крыжакоў на помач; з гэтай прычыны цягнуліся безканечные дамовые войны. Вітоўт на ўсіх іх патрапіў налажыць сваю руку і прыцішыць. Іншые ўдзелы прылучыў да гасударства. Кіраваные жалезнай рукой Вітоўта, удзельные князі прыціхлі. У 1396 гаду Вітоўт зьехаўся з зяцем сваім, князем Маскоўскім, у Смаленску, гдзе яны ўстанавілі граніцы Літоўска-Рускаго і Маскоўскаго княжств. Цяперашніе губэрні: Віленская, Ковенская, Гродзенская, Сувальская, Падольская, Валынская, Смаленская, Мінская, Магілёўская, Вітэбская, Кіеўская, Чэрнігоўская, Кацерынослаўская, Херсонская і Орлоўская, а так сама часьці Калужскай і Тульскай прыналежалі да Вітоўта. Гасударство яго цягнулося ад граніц Пскоўскіх і вёскі Можайска (107 вёрст ад Масквы) да Галічыны і Молдавіі з аднэй стараны, а з другой да берэгоў рэк Окі, Сулы і Днепра. Цяжэй за ўсё Вітоўту было паладзіць с Польшчай: усё, што ён рабіў добраго для свайго краю, ішло як раз супроць жэданьня палякоў. У Польшчы пад тые часы былі людзі разумные, хітрые і добрые палітыкі. Хоць сам Ягайло быў чэлавек слабы, грубы, недальнозоркі, але ім кіраваў вельмі разумны палітык Збігнев Олесьніцкі. 3 ім і прыходзілося Вітоўту глаўным чынам змагацца. На зьездах Віленскім 1401 г. і Городэльскім 1413 г. Літоўска-Рускіе баяры атрымалі польскіе шляхоцкіе гэрбы. Паном падабаліся зьезды і гэрбы, а больш за ўсё падабаліся ім прывілеі (правы наданые) над станам селянскім. Вітоўт праз пальцы глядзеў на зьезды, гэрбы і прывілеі, каторые шляхта сама сабе ўстанаўляла. Аб’ежджаючы шырокае сваё гасударство, Вітоўт сам угледаўся ў жыцьцё і патрэбы народу. Бачучы цяжкае палажэньне «земян гаспадарскіх» (даслоўно: землеробоў царскіх — дробных гаспадароў, хутаран), Вітоўт даваў ім розные правы і палягчэньня ад павіннасьцей, нало<noinclude></noinclude> lonhmowdycyt6qzp1ctt9v36qaelvwv 104 28984 85646 2022-08-10T15:29:14Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «жэных рознымі «дзержауцамі»—князямі і баярамі. Горды і недаступны с князямі і баярамі, строгі для ваенных чыноў і начальнікоў, цьвёрды і неўмалімы ў справах судовых, Вітоўт быў заўсягды даступны для ніжшых: кожны селянін мог даступіцца да яго і вылажы...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>жэных рознымі «дзержауцамі»—князямі і баярамі. Горды і недаступны с князямі і баярамі, строгі для ваенных чыноў і начальнікоў, цьвёрды і неўмалімы ў справах судовых, Вітоўт быў заўсягды даступны для ніжшых: кожны селянін мог даступіцца да яго і вылажыць свае крыўды, ці патрэбы. Вітоўт належаў да ліку тых, што патрапяць людзей кожнай націі, кожнай веры лічыць роўнымі сабе, калі яны толькі былі добрымі грамадзянамі. Іон даваў правы жыдам і татарам, каторые сяліся ў яго гасударстве. У тые часы, калі ва ўсей Эўропе глуміліся над жыдамі, Вітоўт пісаў у сваіх законах: «естлі бы жыда забіто, а церэз сведоцтво не мог довесці своім прыяцелем, каторый бы яго забіл; естлі бы кого в пытаньню некагораго падозрэннаго мелі, мы жыдам на протівку падозрэннаго хочэм оборонцэм быці». Маючы перэд вачыма глаўную сваю мэту: васнаваць незалежнае зусім гасударство, Вітоўт хацеў устанавіць асобнаго мітрополіта для Беларусі, заснаваць національную цэркву, незалежную ад маскоўскай мэтрополіі. Дзеля гэтаго ў 1415 гаду з’ехалося беларускае духавенство на сабор у Новагрудак, і тут Вітоўт выдаў акружную грамату, ў каторай так пісалося: «мы, хоцячы, штобы ваша вера не моншыла, ні ўгібала, і цэрквам вашым бы строене было, учынілі есьмо так мітрополіта, збором, на кіеўскую мітропопію, штобы руская чэсць уся стаяла на рускай землі». Першым боларускім мітропопітам быў Грыгор Цымвлак. Мітрополіты больш за ўсё жылі ў Вільні. У гарадох Вітоўт садзіў рэмеснікоў і гандляроў, даючы ім розные «прывілеі», каб развіць у краю ўселякі промысел і гандэль. Кожны мір с суседнімі гасударствамі Вітоўт выкарыстываў на пашырэньне краёваго гандлю. Каб аблегчыць і расшырыць гандэль, Вітоўт будаваў новые дарогі і масты на рэках, прасекаў безканечные лесы. Пад канец свайго жыцьця Вітоўт выпоўніў усе свае жэданьня. Сілу крыжацкую ў бітве пад Грунвальдам Вітоўту ўдалося зусім зламаць; с татароў патрапіў зрабіць спакойных суседзёў; самавольства князёў удзельных і баяр — супакоіў. Устанавіўшы справедлівые суды, строгіе ваенные парадкі; разшырыўшы гандэль; падняўшы хлебаробство, устанавіўшы шырокую свабоду веры, — Вітоўт мог чэкаць награды за свае труды.<noinclude></noinclude> 7untnzm2z1jbk5f0y6ahx6yedgap7lg 104 28985 85647 2022-08-10T15:29:50Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Загранічные зносіны Вітоўта былі самые найлепшые. Маскоўскі князь Васіль прыходзіўся Вітоўту ўнукам; князі Разанскі, Тверскі і др. называюць яго панам і гаспадаром сваім. Чэхія хочэ аддаць яму сваю карону. Папеж пазначае яго апекуном Рыжскаго архіепі...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Загранічные зносіны Вітоўта былі самые найлепшые. Маскоўскі князь Васіль прыходзіўся Вітоўту ўнукам; князі Разанскі, Тверскі і др. называюць яго панам і гаспадаром сваім. Чэхія хочэ аддаць яму сваю карону. Папеж пазначае яго апекуном Рыжскаго архіепіскопства. Імператар Зыгмонт у лістах сваіх радзіць Вітоўту каранавацца на Літоўска-Рускаго караля. Вітоўт гэтаго і дабіваўся. На водохрышчэ 1429 г. запрасіў ён к сабе ў Луцк гасьцей з усей Эўропы. Зьехаліся: Ягайло, кароль польскі з дваранамі; Васіль, князь маскоўскі; вялікі магістр крыжацкі; паслы ад імператара грэцкаго; пасол ад Папежа; мітрополіт маскоўскі Фотій; Імператар Рымскі з багатай сьвітай. Пішуць летапісы, што кожны дзень выходзіло на пачастункі госьцям 700 бочэк віна, мёду, піва; 700 быкоў і кароў; 1400 бараноў; 100 зуброў; 100 кабаноў; 100 лосёў. Госьці банкетовапі ў Луцку 7 тыднёў. На каранацію Вітоўта глаўные асобы, ад каторых гэта залежало,— Папеж і Рымскі імператар — згаджаліся, але праціўны гэтаму былі палякі. Успамянуты выжэй Збігнев Олесьніцкі, біскуп кракоўскі, усімі сіламі стараўся гэтаму перэшкодзіць. Іон прычыніўся да таго, што каранацію адлажылі на пазьней, і госьці раз’ехаліся, умовіўшыся з’ехацца ізноў у 1430 гаду. Кракоўскі біскуп, баючыся, што перэламаць Вітоўта не ўдасцца яму, угаварыў Ягайлу адступіць Вітоўту польскую карону. Але Вітоўт не пагаліўся на польскую карону. Іон жэдаў бачыць Літоўска-Рускае гасударство зусім незалежным, і толькі гэтай кароны хацеў. На другі год зьезд ізноў сабраўся ў Троках. Усе госьці сабраліся, апрача Імператара Рымскаго Зыгмонта, каторы паслаў карону Вітоўту з нарочнымі пасламі. Але Збігнев Олесьніцкі, падпільнаваўшы паслоў, адабраў у іх карону. Летапісь кажэ: «І ляхове, не жычыўшы короны Літве, корону от ніх (паслоў) тую адабраўшы і разсекшы ее на полы, прыложылі ко коруне біскупа краковскаго, каторая і цепер пры замку і косьцеле сьв. Станіслава ёсць». Вітоўт быў хворы. Гэтай новай неўдачы ён не перэнёс і 27 лістапада 1430 году памёр. На зьездах каранацыйных Вітоўта, апрача каранаціі яго, разбіралося такжэ пытаньне аб тым, як пагадзіць цэрквы Усходнюю-Правослаўную з Заходняй-Каталіцкай. Імператар Зыгмонт раіў зрабіць цэркоўную унію (злучыць цэрквы ў адно). Гэтае ж самае пы-<noinclude></noinclude> kipul3xz8wyxroqyitigklch2o3u4m6 104 28986 85648 2022-08-10T15:30:11Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>таньне разьбіралося і раней ешчэ на зьездах Беларускаго духавенства ў Новагрудку і Мінску. Пры Вітоўце Беларусь аддыхнула лягчэй. Дрэнна было пры ім князём і баярам, але народу лепей жылося. Толькі ўсьпеў памерці Вітоўт, як ізноў началіся самавольные войны, перш меж Скіргайлам і Сьвідрыгайлам, а пасьля меж Сьвідрыгайлам і Зыгмонтам. Калі быў выбран на Вялікакняжэцкі пасад Літвы і Русі Казімір Ягайловіч край ізноў пачаў прыходзіць у парадак. Казімір завёў розные новые законы, каторые зьменілі зусім гаспадарку краю. Але з гэтаго часу асобная гісторыя Беларусі канчаецца: гэта старонка пачынае жыць агульным жыцьцём перш Літвы і Русі, а с 1569 году і Польшчы. Пачынаюцца часы штучнаго збліжэньня, фальшывай дружбы разам с сваркамі, недаразуменьнямі і абапольнай няверай. Змаганьне за незалежнасць цягнецца ешчэ 139 гадоў. У 1569 г. Літоўска-Рускае гасударство палітычна памірае.<noinclude></noinclude> 7barjd8l59x6bj1wtoebdk4e8vtny6b 0 28987 85649 2022-08-10T15:31:49Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{загаловак | назва = Часць другая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць першая|Часць першая]] | наступны = Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Ч...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Часць другая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць першая|Часць першая]] | наступны = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць трэцяя|Часць трэцяя]] | анатацыі = }} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> <pages index="Кароткая гісторыя Беларусі.pdf" from="16" to="34" fromsection=другая/> </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}} fy03u68a6pe13o406t1q83vt34orl8o 85837 85649 2022-08-11T11:28:58Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Часць другая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць першая|Часць першая]] | наступны = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць трэцяя|Часць трэцяя]] | анатацыі = }} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} <pages index="Кароткая гісторыя Беларусі.pdf" from="16" to="34" fromsection=другая/> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}} hjvjgqco9s2pi9aaviarrz8jfvwwxth 104 28988 85652 2022-08-10T16:20:06Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ТРЭЦЯЯ'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад сьмерці Вітоўта (1430 г.) да Люблінскай Уніі (1569 г.).'''|памер=140%}} Ешчэ пры жыцьці Вітоўта ў 1413 гаду быў у '''Городлі''' (Люблінскай губэрні) сэйм, гдзе польска-літоўская шляхта падпісала варункі, па каторых Літва і...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ТРЭЦЯЯ'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад сьмерці Вітоўта (1430 г.) да Люблінскай Уніі (1569 г.).'''|памер=140%}} Ешчэ пры жыцьці Вітоўта ў 1413 гаду быў у '''Городлі''' (Люблінскай губэрні) сэйм, гдзе польска-літоўская шляхта падпісала варункі, па каторых Літва і Русь злучаецца с Польшчай на вечные часы ў адно гасударство. Літоўска-Беларускіе баяры атрымалі на гэтым сэйме права прыпісывацца до родавых польскіх шляхоцкіх гэрбоў, але толькі тые з баяр, каторые перэменяць сваю веру ўсходняго абраду на каталіцтво. Мы ўжо ведаем пагляд Вітоўта на справы рэлігіі, што ён за веру нікога не прыціскаў, ані зьдзекаваўся і людзям аднэй веры не даваў большых правоў проці людзей другой веры. Хаця ўсе гэтые шляхоцкіе зьезды, гэрбы і прывілеі за жыцьця Вітоўта былі толькі пустой забаўкай, але ўсё-такі Городэльскі акт пассяў сварку дамовую ў Літоўска-Рускім гасударстве. Баяры Літоўскіе і Жмудзкіе, прыняўшы каталіцкую веру, пастаўлены былі Городэльскай уніей у лепшые варункі — як бы наноў над беларускімі баярамі, каторые ў тые часы крэпка ешчэ трымаліся сваей бацькоўскай веры. З гэтай прычыпы ў Літоўска-Рускім гасударстве злажыліся дзьве непрыязные сабе партіі — каталіцкая і правослаўная. Непрыязнь гэта была глухой, таёнай, але жыла поўным жыцьцём у душах як каталікоў, так і правослаўных. Городэльскую унію і варункі яе вельмі падтрымывалі палякі. Адзін з гэтых варункоў кажэ: «Сызматыкі і другіе няверные (некатолікі) ня могуць займаць ніякіх вышэйшых становішч у Літоўскім гасударстве». Унія зрабіла раздваеньне і ў беларускім баярстве. Людзі пустые, каторым туманілі мозг «тытулы», і гэрбы, перэходзілі на старану палякоў часта толькі дзеля пыхі, а былі і такіе, каторые перэходзілі і дзеля карысьці, якую каталікам давала Городэльская Унія. Народ вось тады і пачаў дзеліцца на каталікоў і правослаўных. Першые былі староннікі Польшчы і ўсяго што польскае; другіе стаялі на становішчы краёвых інтэрэсоў, на становішчы національным. А побач пачалі разгарацца незнаные дагэтуль у Беларусі '''сваркі рэлігійные'''.<noinclude></noinclude> 711zxlync67k2w39uuxy9soga86wp9d 104 28989 85653 2022-08-10T16:51:29Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Дзеля гэтаго пасьля Вітоўтавай сьмерці правослаўная партія, у каторай лічыліся тады князі: Олельковічы (Слуцкіе і Капыльскіе), Сангушкі, Сапегі, Вішневецкіе, Збаражскіе, Порыцкіе, Озерскіе, Подберэзкіе, Острожскіе і многа іншых, боючыся перэвагі над с...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Дзеля гэтаго пасьля Вітоўтавай сьмерці правослаўная партія, у каторай лічыліся тады князі: Олельковічы (Слуцкіе і Капыльскіе), Сангушкі, Сапегі, Вішневецкіе, Збаражскіе, Порыцкіе, Озерскіе, Подберэзкіе, Острожскіе і многа іншых, боючыся перэвагі над сабой палякоў і польскай партіі, высунулі на кандыдата ў Вялікіе князі Сьвідрыгайлу, свайго староньніка. Партія была сільная і '''Сьвідрыгайло''' стаў Вялікім князем Літоўска-Рускім. Сьвідрыгайло хацеў, падобна Вітоўту, кіраваць гасударствам незалежна, але на гэта ў яго нехапіла ні розуму, ні сьмеласьці. Маючы характэр жорсткі і гарачы, ён скора адвадзіў ад сябе нават сваіх староньнікоў. Трымаючы толькі адну старану — праваслаўных, дакінуў ён дроў у тлеўшые ешчэ іскры сварак рэлігійных, робячы агранічэньня католікам. Дзеля гэтаго каталіцкая партія жадала мець на Вяліка-княжэцкім пасадзе свайго староньніка, '''Жыгімонта''' Кейстутовіча. Каб дайсьці сваей мэты, яны зрабілі згавор, каб забіць Сьвідрыгайлу. У 1432 гаду Жыгімонт з згаворшчыкамі ў ночы ўвайшоў у Ошмяны, напаў на замчышчэ, с катораго чуць здалеў уцячы Сьвідрыгайло, пакінуўшы там жонку і багацтвы. Сьвідрыгайло уцёк у Полацк і зара зьвярнуўся аб номачы да крыжакоў, каторые яму ў скорасьці і прыслалі падмогу. Тымчасам беларускіе землі не хацелі прысягаць Жыгімонту. Сьвідрыгайло с крыжацкім войскам пайшоў на Ошмяны, але быў разбіты і чуць ратаваўся сам, перш у Полацк, а пасьля ў Пскоў. Жыгімнот, будучы Вялікім Князем, перэменяе палітыку: ён прыцесьняе беларусоў пранаслаўных і дзеля таго староньнікі праваслаўнай партіі — князь Іван Чарторыжскі разам з ваеводамі Доўгірдам і Лелюсам — убіваюць Жыгімонта ў 1440 гаду. Тады праваслаўная беларуская партія выбірае на Вяліко-княжэцкі пасад '''Казіміра''', сына Ягайловаго (1441) а праз 7 гадоў палякі выбіраюць яго сваім каралём. З гэтаго часу '''першы ешчэ раз володае Польшчай і Літвой з Беларусей адзін кароль'''. Пры Казіміры на сэймах у Любліне (1447 г.), у Парчэве (1451 г.) і ў Петрокове (1453 г.) паднімаюцца пытаньня аб нераздзельным злучэньні двух гасударств, але Літва і Беларусь змагаюцца ешчэ за сваю незалежнасць і аткідаюць еднасць с Польшчай, каторая гразіла зніштажэньнем національнай сьведомосьці ў белару-соў, дзеля таго, што шляхта ахвоча была прыймаць толькі паверхны «лоск» польскай культуры і польскіе звычаі.<noinclude></noinclude> 1ddwu7dpdubm2y9qdlua4gl0ro2t0tu 104 28990 85654 2022-08-10T16:51:57Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude> У 1439 гаду адбылася Флорэнцкая Унія цэрквей правослаўнай с каталіцкаю. Казімір зраўнаваў правы праваслаўных с католікамі, апіраючыся на тым, што Усходняя цэрква злучылася з заходняй. Але, папраўдзі, поўнаго злучэньня цэрквей пасьля Флорэнцкай Уніі не было. Казімір Ягайловіч, як мага, сьцярогся вайны, за тое шмат працаваў для ўзмацненьня права ў унутрэным жыцьці краю. Іон выдаў новые законы («Земскіе Прывілеі Казіміра» 1457 г.) для ўсіх земель Літоўска-Рускаго гасударства. Павэдлуг гэтай прывілеі, ніхто с князёў, баяр і мешчан не караецца па чыім небудзь даносе, яўным, ці тайным, ні наказываецца падазрэнны перш чым будзе абвінавачэн на яўным судзе. За чужы праступак ніхто другі апрача вінаватаго не караецца — ні жонка за праступкі мужа ні бацька за праступкі сына. Цікава ХV стацьця прывілеі, у каторай забараняецца людаям чужых народнасьцей займаць ўрадовые службы і купляць зямлю ў Літоўска-Рускім гасударстве: «…в тых землях нашых, того велікаго княжства, земель, городов, мест, а с каторых кольвек врадов і дзедзіцтв вдэржаньня, або достойнасцей, но маесі даваті жадному чужэземцу, але толькі тубыльцом тых земель, маем даваті мы і потомкі нашые». Судзебнік, або Статут Казіміра Ягайловіча, выданый у 1492 гаду Ў мове беларускай, апіраюццяа ўсюды на ўстановы Вітоўта. Гэты судзебнік разьбірае акуратна ўсе законы: аб копных (межэвых) судох, аб гвалтах, парубках, аб зьездных судох, аб дарогах, мастах і др.<noinclude></noinclude> qlu23ld4w7n79lnriobl2dmg1blnvgr 104 28991 85655 2022-08-10T16:52:28Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude> Па гарадох Казімір завадзіў Майдэборскае право, па каторым гарады мелі свае суды, сваё ўпраўленьне і зусім незалежна кіравалі сабой праз сваіх выбарных. Майдэборскае право Казімір завёў у Полацку, Вітэбску, Мінску і многіх другіх гарадох. Дзеля гэтаго тые гарады пачалі хутка багацець, гандэль у іх пачаў шыбка развівацца. Пасьля сьмерці Казіміра (у Гродне 1492 г.) ізноў на неякі час Польска-Літоўскае гасударства раздзелілося: Палякі выбралі за караля Яна Ольбрахта, а літвіны і беларусы — Александры (абодва сыны Казіміра). Калі-ж у 1501 г. памёр Ян Ольбрахт, палякі Вялікаго князя Александра выбралі і сваім каралём.<noinclude></noinclude> oex31vshtunucexd5630uy2x724z943 104 28992 85656 2022-08-10T16:53:55Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « У тым часе, калі Літоўска-Рускае гасударство змагалося за сваю незалежнасць, на ўсходзе расло і ўзмацнялося '''Маскоўскае княжство'''. У царствованьне Іоанна III яно становіцца ўжо сільным гасударством, на каторае волей-няволяй навінны былі агледацца су...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> У тым часе, калі Літоўска-Рускае гасударство змагалося за сваю незалежнасць, на ўсходзе расло і ўзмацнялося '''Маскоўскае княжство'''. У царствованьне Іоанна III яно становіцца ўжо сільным гасударством, на каторае волей-няволяй навінны былі агледацца сумежные народы. Даўней, калі Маскоўскае княжство было слабым, на яго мала агледаліся Літоўска-Рускіе князі; цяпер жэ яно было сільным і хацело паказаць сваю сілу. З даўна ішлі сноры з Масквой аб літоўска-рускіх граніцах, але, калі за Іоанна ІІІ Масква пачувалася на сілах, яна '''заявіла''' свае '''правы на беларускіе землі''' бытцам яны з даўных часоў належалі да Масквы, былі «вотчынай» маскоўскіх цароў. І вось за гэту «вотчыну» пачаліся доўгалетніе войны (цягнуўшыеся блізка 150 гадоў), у каторых на сьмерць змагаліся Масква і Русь літоўская. Вайна гэта была цяжкая і доўгая; яна большую часць Беларусі абернула ў шчырую пустыню. Мірные селяне, грабленые і паленые, пакідалі свае загоны і кут родны і беглі ў палудзенные сьцепы. Паля зарасталі лесам, культура падала. Збаўленая мужствам Ольгерда і Вітоўта ад цяжкай татарскай няволі, Беларусь у часе маскоўскіх воен дайшла да такой самай руіны, як усходняя і полудзенная Русь у часе татарскага панаваньня. Калі Літва і Беларусь выбралі сабе асобнаго князя '''Александра Ягайловіча''', — Іоан карыстаючы з разладу паміж Літвой і Польшчай, пачаў вайну. Адзін з аддзелоў маскоўокаго войска, увайшоўшы ў Беларускіе землі, узяў Рогачоў; горад разграбілі і спалілі, а жыцелёў узялі ў няволю і адаслалі ў Маскву. Александр пасьп-шыў паслаць паслоў к маскоўскаму князю каб дапытацца прычын вайны і зрабіць мір. Мір уладзілі, адстуніўшы Маскве горад Мсціслаў. Каб утрымаць згоду з маскоўскім княжствам, Александр гэтаго-ж году, наслаў сватоў сваіх да дачкі Іоановай, Алены, с каторай і абвенчаўся. Але гэта не ўзмоцніло міру. У 1500 началася ўжо запраўдная вайна з абодвых старон; гэта была '''першая вайна Літоўска-Рускаго гасударства з Маскоўскім Царствам'''. Александр выступіў проці свайго цесьця, аддаўшы каманду над войскам '''князю Константіну Острожскаму'''. 14 чэрвеня 1500 году была бітва, самая нешчасьлівая для беларуска-літоўскіх войск, каля гораду Дорогобужа. Блізка восем тысяч народу згінуло ад ран і патапілося ў рэцэ Вердошы. '''Воевода Константін Острожскі і многа другіх князёў папалі ў няволю'''.<noinclude></noinclude> bkbvsyw5409v9j7oz7v7dluayzhq3qp 104 28993 85657 2022-08-10T16:54:45Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « У пачатку 1501 году '''Маскоўскае войско падступіло пад горад Смаленск'''. Смаленск абараніўся, але жыцелі яго не маглі прашкодзіць апусташаць, паліць і грабіць багатые і многалюдные ваколіцы Смаленска. Пачыналі перэгаворы аб міры, але не найшлі ладу. Іоа...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> У пачатку 1501 году '''Маскоўскае войско падступіло пад горад Смаленск'''. Смаленск абараніўся, але жыцелі яго не маглі прашкодзіць апусташаць, паліць і грабіць багатые і многалюдные ваколіцы Смаленска. Пачыналі перэгаворы аб міры, але не найшлі ладу. Іоан другі раз у гэтым гаду паслаў свае войска дабываць Смаленска. Горад ізноў здалеў абараніцца часьцю мужствам жыцелёў, часьцю хітрасьцю: безпрэстаннымі напасьцямі (штурмамі) маскоўскаго войска сьцены гораду былі ўжо шмат гдзе прабіты. Тады смаленскі воевода Глебовіч пачаў перэгаворы з маскалямі, бытцам хочучы ім паддацца, на што прасіў адпачынку на адну ноч. Маскоўскіе воеводы прысталі на яго просьбу с тым, каб праз усю ноч не чутно было ў горадзі стуку тапара. Смаленцы датрымалі слова, але і без тапара, аднымі піламі — паправілі эа ноч сьцены. Тады маскоўскіе воеводы, сьцяміўшы, што нездалеюць перэмагчы горада, атступіліся ад Смаленска і пайшлі на Мсціслаўль, але там іх адбіў князь Іван Соломерэцкі. Другая часць маскоўскаго войска пайшла к Заходнай Дзьвіне; яно разбіло і ўзяло ў няволю каля 7 тысач чэлавек з Літоўска-Беларускаго войска. У 1502 гаду Іван ізноў пасылае аграмадные сілы дабываць Смаленска. Часць гэтаго войска, напаўшы на горад Оршу, узяло яго спаліло і разграбіло і далей пасувалося на Мсціслаў, пакідаючы за сабой шчырую пустыню, на каторай толькі дыміліся пажарышчы, а небо ў дзень чэрнело ад дымоў, а ў ночы паланело чырвонымі зорывамі пажароў. Але гэтае грамаднае войска скора зпачало галадаць у краю, каторы само спустошыло, і павінно было з гэтай прычыны пасьпешна вортацца назад. Наканец 25 марца 1503 г. зроблено было часонае замірэньне. За Масквой астаўся горад Гомель і колькі мест у цяперэшнім Рогачэўскім павеце. Замірэньне ешчэ ня скончылося, калі абодвы ваюючые — зяць і цесьць — памерлі (у 1506 гаду). '''Пры Александры беларуская парітія мела перэвагу''' над літоўскай; партія гэта падтрымывала на высокім гасударстненым становішчы князя Глінскаго, каторы так само меў пашану і ў Александра. Калі Александра выбралі на польскаго караля, яму трэба было гадзіць інтэрэсы Літвы з інтэрэсамі Польшчы, каторые зусім разыходзіліся. Каб лягчэй было яму параіць з гэтым, уступіўшы на<noinclude></noinclude> 3y1m1pzqedrl5xw7gsj4lqtxcu8e0x8 104 28994 85658 2022-08-10T16:57:02Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «польскі пасад, ён падняў пытаньне аб ноўным злучэньні Літвы с Польшчай. Беларуска-Літоўскіе князі і баяры так сама зразу проці гэтаго нічога ня мелі, а то с прычыны воен з Масквой, бо даць атпор Маскве адно Літоўска-Рускае гасударство не магло. У 1501 гаду...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>польскі пасад, ён падняў пытаньне аб ноўным злучэньні Літвы с Польшчай. Беларуска-Літоўскіе князі і баяры так сама зразу проці гэтаго нічога ня мелі, а то с прычыны воен з Масквой, бо даць атпор Маскве адно Літоўска-Рускае гасударство не магло. У 1501 гаду ў Польшчу былі пасланы ад Літвы і Беларусі дэпутаты, каб зрабіць гасударственую '''{{Разьбіўка|унію}}''' с Польшчай, але без уніжэньня пры гэтым Літоўскаго гасударства. Палякі напісалі ўмову гэтай уніі (злучэньня), па каторай Літва і Русь меліся быць залежнымі ад Польшчы. Літоўска-Беларускіе дэпутаты адмовіліся падпісаць такую Унію. Але Александр '''прымусіў іх падпісацца'''; першы падпісаўся Глінскі. Каб не вайна з Масквой, гэты Александроў прымус пэўне давёўбы да поўнаго раз’еднаньня с Польшчай: Іоан ІІІ бытцам заганяў Літву і Беларусь у рукі Палякоў. Па сьмерці Александравай літоўская партія, боючыся, каб Беларусы не выбралі ў Вялікіе князі Глінскаго, пасьпешыліся выбраць Александроваго брата '''Жыгімонта''' (званаго ў Літве другім, або старым), не радзючыся пры гэтым с папякамі, каторые былі прымушэны выбраць яго і на польскаго караля, бо іначэй Літоўока-Рускае гасударство адпало-бы ад Польшчы). У 1508 гаду, калі князь Глінскі, здрадзіўшы Жыгімонта, перэдаўся на старану Масквы, за яго намовай войска Іоанаваго насьледніка Васіля заняло большую часць Беларусі. Глінскі сам вёў Маскоўскао войска. Жыгімот з вялікім і моцным войскам выступіў проці яго. Тады Вялікі князь Маскоўскі згодзіўся мірыцца вечным мірам. Паводлуг умоў гэтаго міру Маскоўскі князь '''павінен быў вызволіць з няволі князя Константіна Острожскаго і другіх ваенных нявольнікоў'''. Вечны мір трываў усяго толькі пяць гадоў: у 1513 гаду ізноў пачалася вайна. '''Васіль узяў Смаленск'''. Пасьля войскі спаткаліся на берэгах рэк Днепра і Крапіўны, недалёка ад Оршы. Вялікі Гэтман князь '''Константін Острожскі выйграў дзьве бітвы'''. Острожскі камандаваў усяго толькі 35 тысячамі чэлавек, а маскоўскаго войска было 80 тысяч чэлавек і, ня гледзячы на гэта, перэмог. 30 тысяч трупоў заслалі ўсё поле паміж Оршай і Дорогобужэм. Вялікі Гэтман Константін Острожскі, шчыры староньнік православія, на памяць выйгранай бітвы '''дабудаваў цэркву''' ў Вільні.<noinclude></noinclude> pfuyaqxinrf86ypn2nf79kqdoa109kj 104 28995 85659 2022-08-10T16:57:40Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « З гэтаго часу змаганьне за Беларусь вядзецца безупынно. Мы ня можэм у кароткім праглядзе гісторыі бацькоўшчыны нашай разбіраць усе гэтые войны; скажэм толькі, што Полацк, Мсціслаўль, Орша, Рогачоў, Гомель, Вітэбск найбольш цярпелі ад гэтай доўгай і цяж...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> З гэтаго часу змаганьне за Беларусь вядзецца безупынно. Мы ня можэм у кароткім праглядзе гісторыі бацькоўшчыны нашай разбіраць усе гэтые войны; скажэм толькі, што Полацк, Мсціслаўль, Орша, Рогачоў, Гомель, Вітэбск найбольш цярпелі ад гэтай доўгай і цяжкай вайны. Дыміліся гарады, мястэчкі і сёлы; земля лежала адлогам і парастала лесам; жыцелі хаваліся на лесох, або ўцекалі на далёкую Украйну. Можна сьмела сказаць, што ў ваколіцах гэтых гарадоў нема пядзі зямлі неаблітай крывёй. Тысячы магіл, раскінутых на краю і дагэтуль прыпамінаюць нам цяжкую руіну, да якой давялі край наш гэтые войны. Войны аднаўляліся ў 1516, 1518, 1519, 1534, 1535, 1536 гадах. У 1537 гаду зроблено было замірэньне на 5 гадоў; аднавілі яго ў 1542 гаду на 7 год і ешчэ раз аднавілі ў 1549 г. Калі скончылося замірэньне, тады началася вайна за '''Лівонію'''. Лівонская вайна пачалася ў 1561 гаду. Масква і Польшча спіраліся за правы на Лівонію, але Лівонія сваей ахвотай перэходзіла да Літвы і прасіла ў яе заступніцтва. Войны за Лівонію адбываліся ізноў на беларускіх землях. У 1509 гаду Маскоўскі цар Іоан IV Грозны з арміей у 280 тысяч чэлавок пайшоў па Беларусь, асадзіў Полацк і 15 лютаго 1563 году ўзяў яго. Полацк у тые часы быў багатым горадам. Усё золато, серэбро і дарагіе рэчы ў багацейшых баяр, купцоў і мешчан былі забраны разам з гасударственым скарбам. Владыка полацкі, воеводы і ўсе знатнейшые людзі былі ўзяты ў няволю і атпраўлены ў Маскву. Цар Іоан прыказаў хрысьціць усіх жыдоў, а тых, каторые спрацівяцца, тапіць у Дзьвіне. У 1504 гаду воевода троцкі кнлзь Міколай Радзвілл разьбіў Маскоўскае войска пад Чашнікамі, пасьля асвабадзіў Оршу ад маскоўскаго воеводы князя Серэбрянаго, войска гэтаго апошяго, уцекаючы, спустошыло агнём і мечом увесь край ад Дуброўны да Крычэва. У 1568 году князь Сангушко пад тыміж Чашнікамі і каля Уллы разьбіў ізноў Маскоўскіе войска, а Военода Пац — пад Вітэбскам. Пабеды Сангушкі, Паца, Радзівілла прымусілі Іоана прыстаць на мір, каторы і быў падпісаны 1569 гаду, Жыгімонт быў апошнім князем з Ягайловаго роду. Іоан цешыў сябе думкамі аб тым, што яго выберуць на Польска—Літоўскі пасад.<noinclude></noinclude> 972arpjqede3yhovfk0cfnn0pf1ig3u 104 28996 85660 2022-08-10T16:58:57Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Александр памёр у 1605 гаду. Пасьля яго княжыў на Літве і Беларусі Жыгімонт, брат Александра, сын Казіміроў. Ешчэ пры жыцьці сваім Жыгімонт Стары назначыў свайго сына '''Жыгімонта Аўгуста ў Вялікіе князі''' на Літоўска-Рускі пасад. Такім спосабам у Літоўск...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Александр памёр у 1605 гаду. Пасьля яго княжыў на Літве і Беларусі Жыгімонт, брат Александра, сын Казіміроў. Ешчэ пры жыцьці сваім Жыгімонт Стары назначыў свайго сына '''Жыгімонта Аўгуста ў Вялікіе князі''' на Літоўска-Рускі пасад. Такім спосабам у Літоўска-Рускім гасударстве ізноў ажыла думка аб гасударственай незалежнасьці. Але Літоўска-Рускіе князі і баяры не патрапілі выкарыстаць яе дзеля разладу паміж сабой. А тымчасам у жыцьці гэтаго краю рабіліся аграмадные перэмены, што маглі, здавалося, памірыць Літоўскую і Беларускую партію, між каторымі больш за ўсё паднімаліся сваркі, рэлігійные і націомальные. Вялікі '''рух рэформаціі''', какаторы захапіў і падняў усю заходнюю Эўропу, не абмінуў і Беларусі. Розные сэкты рэформацкай веры наплывалі ў Беларусь і Літву з двух старон: праз вышэйшые клясы і праз гарадзкое, мешчанскае населеньне. '''Кальвінская і Лютэранская вера''' сталі вядомымі ў Літве і Беларусі с першых-жэ гадоў паяўленьня іх у Заходняй Эўропе, у той самы час, калі там Лютэр і Кальвін самі шырылі свае навукі. Ў Беларусі даўно ўжо быў такі звычай, што моладзь знатнейшых і багацейшых фамілій ехала за навукай у Заходнюю Эўропу. Ад Немеччыны да Гішпаніі і Італіі ўсе вышэйшые школы поўны былі гэтай вучашчайся Заходна-Рускай маладзежы, каторая перэходзячы з гораду ў горад, з унівэрсытэту да унівэрсытэту, знаёмілася з загранічным жыцьцём, палітыкай і навукай. Варочаючыся дамоў яна прывозіла с сабой усе тые новые думкі, якіе ў той час шырыліся за граніцай. Вось, гэтай дарогай кальвінізм і лютэранство хутка пачалі шырыцца ў Беларусі наміж вышэйшымі багацейшымі станамі. Ізноў жэ да мешчанства протэстанцкая навука прыходзіла праз немецкіх купцоў і рэмесьнікоў, каторых немало жыло па гарадох.<noinclude></noinclude> 1i0wrbpdlbf678tc67kex50drq3gwin 104 28997 85661 2022-08-10T17:00:58Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Протэстанцтво расло і шырылося ў Літве і Боларусі надта шыбка: за якіх-небудзь дваццаць гадоў протэстанцтво разшырылося ўжо так шырока, што ў Сэнаце заседало ўсяго толькі двое каталікоў: біскуп віленскі ды жмудзкі; а ў новагрудзкім воеводзтве з 600 з лі...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Протэстанцтво расло і шырылося ў Літве і Боларусі надта шыбка: за якіх-небудзь дваццаць гадоў протэстанцтво разшырылося ўжо так шырока, што ў Сэнаце заседало ўсяго толькі двое каталікоў: біскуп віленскі ды жмудзкі; а ў новагрудзкім воеводзтве з 600 з лішкам праваслаўных фамілій асталося ў старой веры ўсяго толькі шэснаццаць. Беларусь у часе рэформацкаго руху была вельмі падатнай глебай для новай навукі. І гэта вось чаму. Каталіцтво на Беларусі і ў Літво ад часу Ягайлы было верай гасударственай; нобач с каталіцтвам была іншая, старая вера, асіленая новай, але непрымірыўшаяся с сваім палажэньнем. Кіпело ешчэ змаганьне за кожную крышыну ўласьці і пільна раздмухівалася абустаронная ненавісць. Памеж абодвымі старанамі крайніе былі непрымірымы, але ў срэдніх радах і сьвятлейшых людзей мала-памалу '''выраблялася сьведомасць патрэбы шырокай свабоды рэлігійнай і національнай'''. Рэформація прыходзіла ў той час, калі людзі шчыра займаліся пытаньнем, каторая вера ёсць верай праўдзівай. І рух быў такі моцны і так глыбока парушыў усё грамадзянство, што, можна сказаць, зрабіў поўны перэварот у думках і паглядах. '''Увесь протэстанцкі рух''', а асабліва кальвінізм, '''знайшоў моцных, заможных апекуноў у князях Радзівіллах'''. Князь Мікалай Радзівілл (Чорны) праз кароткі час заснаваў у Літве і Беларусі '''163 кальвінскіе зборы''': у Вільні, Брэсьце, Гольшанах, Ошмянах, Смаргонях, Несьвіжы, Оршы, Мінску, Новагрудку, Вітэбску, Шклове, Полацку і па іншых гарадох. Больш вядомые з беларускай знаці: Кішкі, Глебовічы, Воловічы, Слушкі, Зеновічы і др. былі кальвіністамі. За іх прыкладам ішла дробная шляхта і баяры. У гэтым самым часе мозырскі земскі судзьдзя Сцепан Лаван шырыў разам з Будным і Матавілай '''соціянізм і арьянізм''' (навука арьяноў не прызнавала Хрыста за сына Божаго, але толькі за чэлавека). Кожная з гэтых новых рэлігійных сэкт — а іх было колькі дзесяткоў — мела сваіх шчырых абаронцоў і веруючых. У часе рэформаціі ўсе новые кірункі мысьлі прымусілі людзей лепей угледацца ў жыцьцё, брацца да навукі і шырэньня асьветы, а побач будзіліся національные думкі. Як у Польшчы вядомы мысьліцень Моджэеўскі падыймаў пытаньне аб устройстве національнай каталіцкай цэркві з богаслужэбствам у польскай мове, так у нас<noinclude></noinclude> 2hgvn94hjmrrh2lgnsfv579k8f5j4ft 104 28998 85662 2022-08-10T17:01:28Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «гарачым словам будзіў національную думку Сымон Будны і Васіль Тяпінскі. Тяпінскі ў прадмове да свайго Енангельля, пісанаго на беларуску, так бядуе над тагдышнім слабым самапачуцьцем національным беларусоў… «духоўные учыцелі пісьма рускаго не знаюць...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>гарачым словам будзіў національную думку Сымон Будны і Васіль Тяпінскі. Тяпінскі ў прадмове да свайго Енангельля, пісанаго на беларуску, так бядуе над тагдышнім слабым самапачуцьцем національным беларусоў… «духоўные учыцелі пісьма рускаго не знаюць, не разумеюць і не бачуць»… нема і школ беларускіх …"зачым у польскіе (школы), або у іншые… себе і дзеці свое без встыду заправуют (аддаюць вучыць)". Кінутая національная думка развівалася. Другі невядомы пісьменнік з праваслаўнаго абозу ў крыху пазьнейшые ўжо часы прычынай національнаго ўпадку Беларускаго народу лічыць недахват національнай прасьветы, кажучы гэтымі словамі: «іж Русь, спосполітоваўшыся з імі (палякамі), пазавідзела іх абычаем, іх мове і наукам і, не маючы своіх наук, у наукі Рымскіе свае дзеці даваць пачалі: каторые з навукамі к веры іх навыклі і так по малу-малу наукамі своемі усе панство Руское до веры Рымскай прывелі, іж потомково княжат рускіх з веры правослаўнай на Рымскую выкрэсьціліся і назвіскі і імёны собе поотменялі, якобы ніколі не зналіся быці потомкамі благочэсьцівых прародзіцелей сваіх… Бо колібы былі науку мелі, тогды бы за неведомосьцю своею не прышлі до такое погібелі». Рэформацкі рух на Беларусі меў вялікае прасьветнае значэньне, але разам с тым прынёс і шмат шкоды. Рэлігійны рух устанавіў згоду паміж Літвінамі і Беларусамі. І адны і другіе маглі працаваць разам у культурным руху і разам у справах національнай незалежнасьці ад Польшчы. Здавалося, што не было на гэта лепшаго момэнту. Тым часам выйшло іначэй: Літва, і Беларусь, заместа дайсьці незалежнасьці ад Польшчы, саўсім з ею злучыліся. У 1548 гаду памёр Жыгімонт (Стары). Літоўска-Рускі князь '''Жыгімонт-Аўгуст заняў і польскі пасад'''. Жыгімонту-Аўгусту прыйшлося княжыць у часе самаго разгару рэформацко-рэлігійных спороў. Тымчасам Маскоўскіе войны гразілі поўным упадкам гасударства. Перэбегчыкі з Маскоўскаго княжства — як князь Курбскі і іншые—расказывалі страшэнные рэчы аб Іоане Грозным, дык усе баяліся маскоўскаго князя і стараліся, як мага, бараніцца. Але нехватало сіл, і вось, хаця і не ахвотне, трэба было звярнуццада Польшчы, зблізіцца да яе, даць большую сілу палякам у краю на рахунак сваей незалежнасьці.<noinclude></noinclude> asdhfz96ty0x6i8cwvo6xe9f94z4p7o 104 28999 85663 2022-08-10T17:02:03Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Аб збліжэныіі Літвы і Польшчы пачаў старацца і Жыгімонт-Аўгуст. Пастаноўлено было зьехацца дзеля гэтаго на агульны сэйм і ураіць разам пытаньне аб '''гасударстненай Уніі'''. Зьехаліся ў 1569 гаду ў '''Любліне'''. У першые-ж дні сэйма аткрылося, што польскіе і...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Аб збліжэныіі Літвы і Польшчы пачаў старацца і Жыгімонт-Аўгуст. Пастаноўлено было зьехацца дзеля гэтаго на агульны сэйм і ураіць разам пытаньне аб '''гасударстненай Уніі'''. Зьехаліся ў 1569 гаду ў '''Любліне'''. У першые-ж дні сэйма аткрылося, што польскіе і беларуска-літоўскіе дэпутаты саўсім іначэй глядзелі на справу уніі (злучэньня). Літоўска-Беларускае княжство хацело зрабіць хаўрус, не касуючы самабытнасьці свайго гасударства. Палякі на гэта казалі, што такі хаўрус яны могуць зрабіць ня толькі з самым далёкім народам, але і з самым дзікім, і жадалі поўнаго скасаваньня самабытнасьці Літоўска-Рускаго гасударства і замены яго ў польскую правінцію. Ніводная старана не хацела уступіць, і так, недайшоўшы ладу, Літоўска-Рускіе дэпутаты разьехаліся дамоў. Палякі, бачучы, што не дадуць рады Руска-Літоўскім землям, пакуль яны трымаюцца разам, пастанавілі разлучыць іх. І вось, апіраючыся на тым, што Палудзенна-Рускіе землі: Падлесьсе, Валынь і Кіеў — былі заваеваны праз продкоў дому Ягайловаго, кароль ад сябе дараваў гэтые землі Польшчы і патрэбоваў, каб дэпутатамі на сэйм прыехалі ад гэтых зямель ня выбраные народам людзі, але назначэные каралём гасударственые чыноўнікі. Калі даведаліся аб гэтым у Літве і Беларусі, народ агорнуў страх перэд ешчэ аднэй дамовай вайной с Польшчай. І вось праўдзівые выбарные народные дэпутаты хутка сабраліся на раду ў сваім краю і пастанавілі паслаць ад сябе паслоў на сэйм. Паслы, прыехаўшы ў Люблін, выказалі задзіўленьне свае палякам, гаворачы, што тые без Літоўска-Рускіх дэпутатоў ня маюць права прылучаць да Польшчы ад векоў належаўшые да Літвы землі, што палякі абрэзаюць крыльля ў Літоўскаго княжства, ды што лепей ужо злучыць з Польшчай усё Літоўскае княжства. Паслы трэбовалі скасаваць указы аб прылучэньні Палудзённа-Рускіх зямель і адлажыць сэйм, каб, разьехаўшыся, лепей абдумаць плян уніі і на новым сэйме закончыць справу. Гэтым Літоўска-Беларускіе паслы хацелі выйграць на часе і, перэцягнуўшы на сваю старану Палуднёва-рускіх людзей, зусім аткінуць справу уніі на новым сэйме. Палякі перш хацелі ўжо прыстаць на гэта, але пасьля, уцяміўшы ў чым справа, ўзяліся цьвёрда за Літоўска-Беларускіх паслоў, каб прысягалі на злучэньне сваей зямлі з Польшчай. Тымчасам Палуднёвай-Русі патрэба была помач палякоў проці крымскіх тата<noinclude></noinclude> 5mu90sdvzcrr13hq4nfa2upri5wnmxr 104 29000 85664 2022-08-10T17:02:20Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>роў, а Літве і Беларусі — проці Масквы. Разрыў жэ с Польшчай вёў да немінулай вайны ешчэ і с палякамі. Не было рады, трэба было здацца. Літоўска-Беларускіе паслы пастанавілі хапіцца апошняго спосабу ратунку: ні ў чым не ўступаючы палякам, яны здаліся на суд апошпяго свайго князя з роду Ягайловаго. Жмудзкі стараста Юрый Хоткевіч выказаў усю крыўду, якая рабілася Літве с прычыны ўтраты незалежнасьці, прычым Літоўска-Беларускіе паслы кінуліся на калені і с плачэм малілі Жыгімонта не губіць гэтаго гасударства, аддаючы яго ў няволю Польшчы. Жыгімонт не паслухаў іх голасу: ён прыказаў прыняць ім унію і прысягнуць Польшчы. Прысяга на унію с Польшчай адбылася 1 ліпня 1569 года. Дзесяць разоў начыналіся перэгаворы аб гасударственай Уніі Літвы с Польшчай: у 1401, 1413, 1438, 1451, 1499, 1501, 1563, 1564, 1566, 1567, але Літоўска-Беларускае гасударство бараніло сваей незалежнасьці і толькі за адзінаццатым разам — у 1569 гаду — гасударство страціло можнасьць змагацца далей і было прымушэно здацца.<noinclude></noinclude> 2has37l853kenlypw3qs1ospsv1ly4a 0 29001 85665 2022-08-10T17:03:59Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{загаловак | назва = Часць трэцяя | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць другая|Часць другая]] | наступны = Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Ч...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Часць трэцяя | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць другая|Часць другая]] | наступны = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць чацьвёртая|Часць чацьвёртая]] | анатацыі = }} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> <pages index="Кароткая гісторыя Беларусі.pdf" from="35" to="50" /> </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}} 6tiv1pl0fsbiohfs16f30x6bld25g8v 85839 85665 2022-08-11T11:29:26Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Часць трэцяя | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць другая|Часць другая]] | наступны = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць чацьвёртая|Часць чацьвёртая]] | анатацыі = }} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} <pages index="Кароткая гісторыя Беларусі.pdf" from="35" to="50" /> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}} a0z7dlq3w75ybgm3gwx8zgmazaae6kz 104 29002 85666 2022-08-10T17:23:29Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ЧАЦЬВЁРТАЯ'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад Люблінскай Уніі (1569 г.) да раздзелу Польшчы.'''|памер=140%}}Злучэньне Літоўска-Рускаго гасударства с Польшчай пры Ягайле было не надта моцным. Беларусь блізка 200 гадоў бараніла ешчэ сваей асобнасьці, але гэ...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ЧАЦЬВЁРТАЯ'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад Люблінскай Уніі (1569 г.) да раздзелу Польшчы.'''|памер=140%}}Злучэньне Літоўска-Рускаго гасударства с Польшчай пры Ягайле было не надта моцным. Беларусь блізка 200 гадоў бараніла ешчэ сваей асобнасьці, але гэта асобнасць, пры супольным жыцьці баярстра беларускаго с палякамі, заціралася крок за крокам, і пад канец ХVІ века беларускі шляхоцкі стан усё больш і больш апалячываецца. З гэтаго часу пачынаецца апалячываньне і часьці сярэдняго стану. Людзі вышэйшых станоў, прыймаючы польскую культуру, зусім адрываліся ад свайго народу; народ гэты ставаўся для іх чужым з усімі сваімі бедамі і нядолямі. У другім-трэйцім пакаленьні апалячэные князі і баяры беларускіе забываліся зусім аб сваім беларускім народзе і павелічывалі сілу і значэньне палякоў у сваім краю, шырылі самі польскасць. Просты народ, як у тые часы звалі яго «посполіты», быў пакінуты сам сабе і гэты народ патрапіў зьберэгчы старую сваю мову, звычаі, але ня меў сілы захаваць, бараніць і шырыць старую культуру. У той час граматнасць шырылася толькі ў вышэйшым і сярэднім стане. Школы былі заведзены адно пры манастырах, і народу цяжка было знайсьці да іх доступ. Багацейшая моладзь, як мы ўжо ведаем, за вышэйшай навукай ездзіла за граніцу, а для баяр і шляхты сярэдняй заможнасьці глаўнай школай былі двары беларускіх князёў. Гэта былі школы грамадзкаго жыцьця, але яны аказаліся шкоднымі для беларускай національнай справы, бо па дварох князёў рэнэгатоў польшчына выцесьняла ўсё беларускае і ўзгадовывала грамадзян рэнэгатоў. Каб лепей зразумець, чым былі гэтые школы—двары беларускіх князёў і вельмож, трэба прыпомніць, што кожны князь, кожны вельможа ў тые часы мелі свае войска, мураваные крэпасьці—замкі; ды пры іх нялічэным багацгве ўсе дробные баяры і шляхта былі ад іх залежны. Быць пры дварэ князя Слуцкаго Ходкевіча, Радзівілла, Сапегі і ім падобных лічылося ня толькі вялікай чэсьцю, але і забеспечывало будучыну, бо многіе або аставаліся ўра-<noinclude></noinclude> tlqhdux93qnfo6dfdu5uveev23vnnvm 85712 85666 2022-08-10T19:14:13Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|'''ЧАСЦЬ ЧАЦЬВЁРТАЯ'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''ад Люблінскай Уніі (1569 г.) да раздзелу Польшчы.'''|памер=140%}} Злучэньне Літоўска-Рускаго гасударства с Польшчай пры Ягайле было не надта моцным. Беларусь блізка 200 гадоў бараніла ешчэ сваей асобнасьці, але гэта асобнасць, пры супольным жыцьці баярстра беларускаго с палякамі, заціралася крок за крокам, і пад канец ХVІ века беларускі шляхоцкі стан усё больш і больш апалячываецца. З гэтаго часу пачынаецца апалячываньне і часьці сярэдняго стану. Людзі вышэйшых станоў, прыймаючы польскую культуру, зусім адрываліся ад свайго народу; народ гэты ставаўся для іх чужым з усімі сваімі бедамі і нядолямі. У другім-трэйцім пакаленьні апалячэные князі і баяры беларускіе забываліся зусім аб сваім беларускім народзе і павелічывалі сілу і значэньне палякоў у сваім краю, шырылі самі польскасць. Просты народ, як у тые часы звалі яго «посполіты», быў пакінуты сам сабе і гэты народ патрапіў зьберэгчы старую сваю мову, звычаі, але ня меў сілы захаваць, бараніць і шырыць старую культуру. У той час граматнасць шырылася толькі ў вышэйшым і сярэднім стане. Школы былі заведзены адно пры манастырах, і народу цяжка было знайсьці да іх доступ. Багацейшая моладзь, як мы ўжо ведаем, за вышэйшай навукай ездзіла за граніцу, а для баяр і шляхты сярэдняй заможнасьці глаўнай школай былі двары беларускіх князёў. Гэта былі школы грамадзкаго жыцьця, але яны аказаліся шкоднымі для беларускай національнай справы, бо па дварох князёў рэнэгатоў польшчына выцесьняла ўсё беларускае і ўзгадовывала грамадзян рэнэгатоў. Каб лепей зразумець, чым былі гэтые школы—двары беларускіх князёў і вельмож, трэба прыпомніць, што кожны князь, кожны вельможа ў тые часы мелі свае войска, мураваные крэпасьці—замкі; ды пры іх нялічэным багацгве ўсе дробные баяры і шляхта былі ад іх залежны. Быць пры дварэ князя Слуцкаго Ходкевіча, Радзівілла, Сапегі і ім падобных лічылося ня толькі вялікай чэсьцю, але і забеспечывало будучыну, бо многіе або аставаліся ўра-<noinclude></noinclude> 168rydum2ovwb9allw8z1kpstwhumk8 104 29003 85667 2022-08-10T17:23:50Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «днікамі (чыноўнікамі) пры гэтых дварох, або атрымывалі карысные арэнды. Радзівіллы з аднэй толькі лініі князя Мікалая Чорнаго володзелі 61 горадам, 6 замкамі і 1321 вёскай. Князі Острожскіе ўжо ў XIV і XV сталецьцях слылі сваім багацтвам. Пасьля гэтые багацтв...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>днікамі (чыноўнікамі) пры гэтых дварох, або атрымывалі карысные арэнды. Радзівіллы з аднэй толькі лініі князя Мікалая Чорнаго володзелі 61 горадам, 6 замкамі і 1321 вёскай. Князі Острожскіе ўжо ў XIV і XV сталецьцях слылі сваім багацтвам. Пасьля гэтые багацтвы сталіся проста нялічэнымі праз жэніцьбы. Досі сказаць, што вялікі гэтман князь Константін Константіновіч Острожскі меў гадавога даходу з сваіх маёнткоў адзінаццаць мільёноў залатых, а двор яго складаўся з двух тысяч чэлавек шляхоцкай моладзі. Чацьвёртая толькі частка маёнткоў кн. К. Острожскаго, перэйшоўшая да князя Януша (брата), каштэляна кракоўскаго, складалася з 72 гарадоў і мястэчэк, 2,452 вёсак і множства засьценкоў і хутароў. Не адны Радзівіллы і Острожскіе славіліся багацтвам. Хаця і не ў такой меры, а ўсёж багацтвам і значэньнем слылі князі Олельковічы, Слуцкіе, кн. Чэтвертынскіе, кн. Чарторыйскіе, кн. Огінскіе, кн. Пузыны, кн. Гедройці, кн. Сапегі, кн. Сангушкі, кн. Соломерэцкіе, кн. Полубінскіе, кн. Друцкіе Любэцкіе, Соколінскіе, Подберэзкіе, а такжэ Ходкевічы, Войны, Слушкі, Кішкі, Тышкевічы і іншые. Беларускіе князі жылі найболей пры вялікокняжэцкім дварэ ў Вільні, а так сама і ў Кракове, калі Вялікі Князь быў у сваей польскай каралеўскай сталіцы. Якое вялікае значэньне гэтые беларускіе князі і магнаты мелі ў Кракове, відаць ужо с таго што ў Кракове раней была аткрыта беларуская друкарня, чым польская. Вядома, што першая друкаваная кніга (Біблія Гутэнбэрга) выдана ў 1455 гаду ў Нюрэнбэрзе, а на 28 гаду пасьля першай друкаванай кнігі пачалі выходзіць ужо і беларускіе цэркоўные кнігі. У 1483 гаду надруканана ў Кракове першая беларуская кніга «Тріод Цветная», а ў 1491 так сама ў Кракове, Фіоль, родам з Немеччыны, друкаваў ужо. другую беларускую кнігу «Октоіх». Польская друкарня ў Кракове была аткрыта ў 1505 гаду, значыць на 22 гады пазьней беларускай. Мы ня хочэм казаць, што палякі ў тые часы асьветай стаялі ніжэй боларусоў, але гэты факт паказывае на высокую культуру ў беларускаго народу, катораму патрэбны былі друкаваные кнігі ўжо ў тые часы, калі на ўсей Заходняй Эўропе ледзьве толькі пачынало расхадзіцца друкаванае слово. З славянскіх народоў першые друкавалі біблію чэхі ў 1488 г., другая с чэрады беларуская Біблія друкаваная ў 1517 гаду ў Пра-<noinclude></noinclude> 8bbol1j6r8kvk2cxru1ru2grsdnxhpv 104 29004 85668 2022-08-10T17:24:37Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «зе; трэцяя Краінская ў 1555 гаду. Літоўская Біблія друкавалася ў 1590 гаду ў горадзі Кенігсбэргу, Латышская ў 1587 гаду ў Рызе. Першая беларуская Біблія перэтлумачэна была з лацінскай мовы на беларускую Францішкам Скорынай с Полацка. Відаць тагочасная Крако...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>зе; трэцяя Краінская ў 1555 гаду. Літоўская Біблія друкавалася ў 1590 гаду ў горадзі Кенігсбэргу, Латышская ў 1587 гаду ў Рызе. Першая беларуская Біблія перэтлумачэна была з лацінскай мовы на беларускую Францішкам Скорынай с Полацка. Відаць тагочасная Кракоўская беларуская друкарня была за мала для друкаваньня Бібліі, дзеля таго Скорына паехаў друкаваць яе ажно ў Чэшскую Прагу, гдзе і пачаў друк у 1517 гаду, а працаваў там да 1520 года. Тымчасам у Вільні стараньнем Бабіча, бурмістра гор. Вільні, заложэна была вялікая друкарня. Тады Скорына вярнуўся ў Вільню і тут ужо дакончыў друк Бібліі ў 1525 гаду. Апрача Бібліі Скорына выдаў колькі другіх ешчэ кніжок: «Канонік», «Псалтыр» і інш. Бабіч перэдаў сваю друкарню каля 1576 году брацьцям Мамонічам, родам з Могілева. Вядомы два браты Мамонічы: Кузьма, Віленскі бурмістр, і Лукаш, скарбны (казначэй) Вял. Кн. Літоўскаго, а так сама сын Кузьмы, Лявон, называўшый сябе каралеўскім друкаром. У гэтай друкарні без перэрыва друкаваліся беларускіе кніжкі аж да XVII сталецьця. У ёй надрукаваны быў і «Статут Літоўскі» па беларуску пад рэдакціей знаменітаго канцлера Вял. Кн. Літоўскаго, Льва Сапегі, і многа розных іншых кніг. Польская друкарня ў Вільні заложэна была ў 1576 гаду — пазьней за беларускую на 51 год. У XVI сталецьці беларускіе друкарні знайходзіліся ўжо шмат па якіх гарадох. Так, князь Мікалай Радзівілл Чорны залажыў у 1562 гаду беларускую друкарню ў Несьвіжы. Да старшых беларускіх друкарэнь адносяцца друкарні ў Любчы, Слуцку, пасьля ідуць друкарні ў Заслаўлі, Магілево, Полацку, Мінску, Пінску, Заблудове, Супрасьлі, Еўі. Што датычэ школ пры манастырах, то іншые з іх сегаюць вельмі даўных часоў, як напрыклад Туроўская школа, каторая адносіцца да самаго пачатку Туроўскай епархіі (IX сталецьця). Пасьля Смаленскіе шкопы былі шырока вядомы ў XI сталецьці, а побач гэтых аткрываліся з даўных часоў школы: у Полацку — заснаваная сьв. Параскевай (Параскай), у Пінску, Мозыры, Слуцку і Мінску. З слаўных людзей выйшоўшых з гэтых школ, вядомы: с Туроўскай шкопы — сьв. Кірыл; с Пінскай — Мітрофан летапісец; Слуцкай — Ерэй Еўгеній, а з Мінскай школы выводзяць пеўца аб Палку Ігора.<noinclude></noinclude> tkxkvh54xr7nsbczcvkx0vbticstc1e 104 29005 85669 2022-08-10T17:25:05Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Пісьменство ў беларускай мове больш уа ўсё развілося з другой палавіны ХV сталецьця. Вышэйшые станы пачалі ўжо вучыцца польскай і лацінскай мовы, але сярэдніе станы гарадзкі і шляхоцкі пісалі, чыталі і гаварылі ў роднай сваей беларускай мове. Што асьв...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Пісьменство ў беларускай мове больш уа ўсё развілося з другой палавіны ХV сталецьця. Вышэйшые станы пачалі ўжо вучыцца польскай і лацінскай мовы, але сярэдніе станы гарадзкі і шляхоцкі пісалі, чыталі і гаварылі ў роднай сваей беларускай мове. Што асьвета была пастаўлена шырока, гэтаго даводзяць нам друкарні, каторых густа было па ўсіх кутках Беларусі. У часе рэформацкаго руху князь Мікалай Радзівілл Чорны залажыў кальвінскуіо гімназію ў Слуцку; апрача таго аткрыліся кальвінскіе школы ў Новагрудку, Несьвіжы, Заслаўлі, Оршы, Мінску, Сьвіслочы, Шклове, Вітэбску. Адначасьне з гэтым для беларусоў заложэны былі брацтвамі вучылішчы ў Вільні, Полацку, Пінску, Оршы і Мінску. Так стаялі справы прасьветы, калі ў 1569 гаду прыбылі ў Вільню Езуіты і залажылі свой коллегіум. Рэформацкі рух шмат шырэй захапіў усю Заходнюю Эўропу, чым Беларусь. Каб змагацца з рэформаціей, адзін гішпанец Ігнат Лойоля зарганізаваў манахоў пад назовай «societatis Iesu» або Езуітоў. Праз кароткі час Езуіты патрапілі дастаць ад Папежа розные прывілеі і сабраць грамадные грошы на сваю работу, а глаўная рэч — дабраць у свае рады людзей знатных і вучоных, каторые, будучы прыдворнымі духоўнікамі пры княжэцкіх, каралеўскіх і вялікапанскіх дварох, кіравалі суменьнем іх, і людзей, што блізка стаялі да ўраду. А разам з суменьнем кіравалі і справамі гасударственымі. Самую большую ўвагу езуіты зверталі на маладзеж, каторую стараліся вучыць у сваіх школах; гэтак яны выховывалі сабе<noinclude></noinclude> id9rhxv94p2foif3s42cjbc5081kykx 104 29006 85670 2022-08-10T17:25:33Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «староннікоў у новых пакаленьнях. У школы свае езуіты больш за ўсё прынаджывалі сыноў людзей багатых і з значэньнем у гасударстве, каб пасьля мець як найсільнейшых староннікоў. У год Люблінскай Уніі было выслано 5 чэлавек езуітоў і ў Вільню. Прыехаўшы ў...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>староннікоў у новых пакаленьнях. У школы свае езуіты больш за ўсё прынаджывалі сыноў людзей багатых і з значэньнем у гасударстве, каб пасьля мець як найсільнейшых староннікоў. У год Люблінскай Уніі было выслано 5 чэлавек езуітоў і ў Вільню. Прыехаўшы ў Вільну, езуіты перш-на-перш пастараліся залажыць «колегіум» — школу для маладзежы. Але кальвіністы і лютэране моцна трымалі ў сваіх руках тагочасную асьвету, дык сперша ў езуіцкіе школы ніхто нехацеў ісьці; ало пазьней, як толькі ўдалося сабраць першых 15 вучэнікоў, слава езуіцкай школы пачала хутка расьці. Самымі сільнымі праціўнікамі езуітоў былі кальвіністы бо гэта былі ўсё людзі вельмі вучоные. Каб асьмеяць кальвіністоў, езуіты пачалі рабіць публічные прэдстаўленьня, часам нават на рынках; у гэтых прэдстаўленьнях вывадзілі на сцэну лютэраноў і кальвіністоў у самых сьмешных абразох. Прэдстаўленьня мелі аграмаднае значэньне для народу. На трэці год пасьля прыезду ў Вільню езуіты дасталі ўжо касьцёл сьв. Яна. На адбудаваньне гэтаго касьцёла яны палажылі шмат грошэй, завялі пекную музыку і добры хор, дзеля гэтаго народ усё большымі і большымі грамадамі пачаў, хадзіць да езуіцкаго касьцёла і слухаць іхніе казаньні. Такім спосабам езуіты памалу расшыралі свае ўплывы на народ; чысло рэформатоў год ад года паменшалося. Не прайшло і пяці год ад прыезду езуітоў у Вільню, як яны ў аднэй Вільні патрапілі ўжо навярнуць на каталіцтво каля 6 тысяч чэлавек, і паміж імі колькі знатных беларускіх родоў: Ходковічоў, Радзівіллоў, Сапегоў і другіх. Выходзіць, што расшырэньню каталіцтва ў Беларусі памімо волі шмат памог рэформацкі рух. Беларускіе князі і баяры з даўных часоў належылі да праваслаўнай веры, — на грунце гэтай веры праз доўгіе сталецьця злажыліся ўжо абычаі і звычаі, злажылася ўсходне-грэцкая традыція, бо з Грэціі ў Русь ішла праваслаўная вера. Рух рэформацкі — гэта была цэлая рэволюція ў жыцьці Беларусі, ён зрушыў з мейсца ўсе думкі, ўсе звычаі і традыціі народу, але быў лішне сухі і, можна сказаць, лішне апіраўся на адным толькі розуме людзкім, каб мог здаволіць людзей славянскаго племені, каторые, маючы буйную фантазію, жадаюць і ад веры таёмства і блеску. Зрушэные з адвечных сваіх традыцій, беларускіе баяры шукалі новай апоры. Памеж рознымі верамі ішло змаганьне на<noinclude></noinclude> qnicibgugpocq24q2i5j8cn264kecse 104 29007 85671 2022-08-10T17:25:59Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>жыцьцё і на сьмерць — пабеда належала да сільнейшаго. Езуіты аказаліся сільнейшай стараной, і яны перэмагалі іншых. Праз тры гады пасьля злучэньня Літоўска-Рускаго гасударства с Польшчай Жыгімонт-Аўгуст памёр. Пасьля сьмерці Жыгімонта-Аўгуста не асталося зусім патомства. Дзеля гэтаго шляхта пастанавіла выбраць сабе караля і пры гэтым раздзелілася на колькі партій. Адна з літоўска-рускіх партій хацела выбраць на пасад Фёдара, сына маскоўскаго цара, Іоана Грознаго. Глаўным староннікам Фёдара Іоановіча быў Глебовіч, каштэлпн Мінскі; глаўным праціўнікам быў Ян Ходкевіч, каторы меў грамаднае значэньне ў гасударстве. А ешчэ большымі праціўнікамі былі тые з баяр, каторые уцяклі з Маскоўскаго княжства дзеля розных зьверств Іоана: князь Курбскі, Тетерын, Сарыгозін і др. Яны шырылі благіе весткі аб Іоане і наводзілі страх на ўсіх, расказываючы розные тыранства Іоана Грознаго. Фёдор быў вядомы с свайго слабаго характэру. Але Іоан ня згодзіўся пусьціць яго ў Польшчу, бо хацеў сам быць выбраным на польскаго караля. Тады шляхта на сайме выбрала Стэфана Батораго (1576 г). Вядомая рэч, што паміж Іоанам і Баторым пры такіх варунках згоды быць не магло; абедзьве і стараны прыгатаўляліся да вайны. Іоан будаваў крэпасьці пры возеры Усьвятах у тым мейсцы, гдзе рэка Улла ўліваецца ў Дзьвіну, а так сама ў Полацкім і Лепэльскім паветах пабудаваў крэпасьці Капец і Сокал. У той самы час Баторы пытаўся ў шляхты на варшаўскім сэйме аб вайне з Масквой. Сэйм пастанавіў вайну. Баторы лістам паведаміў Іоана аб вайне і адначасьне прыказаў вайскам сваім зьбірацца ў Сьвір, куды і сам прыехаў у пачатку 1579 году.<noinclude></noinclude> a4xnobuecj1bnbftg3dcx803y788c5z 104 29008 85672 2022-08-10T17:26:26Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «Тут ён доўга надумываўся, куды найсьці: на Пскоў, ці на Полацк? Полацк быў добра ўмацаваны, і яго было трудней дабыць, але Баторы накіраваў войска на Полацк пад камандай Мікалая Радзівілла і іншых воевод. Сам Баторы з другой часьцю войска паехаў на Дзісну...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>Тут ён доўга надумываўся, куды найсьці: на Пскоў, ці на Полацк? Полацк быў добра ўмацаваны, і яго было трудней дабыць, але Баторы накіраваў войска на Полацк пад камандай Мікалая Радзівілла і іншых воевод. Сам Баторы з другой часьцю войска паехаў на Дзісну. Полацк з даўных часоў славіўся моцнымі сваімі замкамі, а было іх тады ў Полацку два: верхні — астрог і ніжні — стрэльцоўскі замок. Такім спосабам Полацк складаўся с трох часьцей: верхняго і ніжняго замка і самога гораду, званаго Заполоцьцем. Асада пачалася ў пачатках серпня з стараны Заполоцьця. Маскоўскае войска, ня маючы надзеі ўтрымацца ў гэтай часьці горада, спаліло яго і само зачынілося ў верхнім замку. Тымчасам Баторы рабіў падкопы, каторые давёў да самай Полоты, не перэстаючы стрэляць з гармат. Асада была надта трудная. С прычыны мокрай восені не было нігдзе сухога мейсца, нават у каралеўскай палатцы; рэкі, вельмі шы-<noinclude></noinclude> 2li5fosjxquixhhvk6yucfl5c33j2vb 104 29009 85673 2022-08-10T17:26:49Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «рока разліўшыся, залівалі падкопы. Абозы с харчамі танулі ў гразі, коні здыхалі ад змогі і голаду, а і войску Батораго часта прыходзілося галадаць. Маскоўскае войска сьмела баранілося, і не было надзеі скора дабыць горад. Баторы вызваў тады ахвотнікоў, к...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>рока разліўшыся, залівалі падкопы. Абозы с харчамі танулі ў гразі, коні здыхалі ад змогі і голаду, а і войску Батораго часта прыходзілося галадаць. Маскоўскае войска сьмела баранілося, і не было надзеі скора дабыць горад. Баторы вызваў тады ахвотнікоў, каторые бы згодзіліся ўзлезьці на прыткую гару і падпаліць сьцены крэпасьці, абецуючы ім за гэта багатые награды. Доўга мучыліся ахвотнікі, але ў канцы ім пашанцавало: наступіла пекная сухая пагода. С пылаючымі смалякамі кінуліся яны да сьцен крэпасьці; многа іх было пабіто, але іншые дайшлі, і скора запалілася частка сьцены, каторая гарэла ўсю ноч і дзень, ня гледзячы на тое, што з сярэдзіны ад пажару бараніліся, як мага. У сьцене зрабіўся праход. З даўных часоў стары Полацк шырока славіўся сваім багацтвам, таргоўляй і нялічэнымі скарбамі сваіх цэрквей. Ведало аб гэтым і вэнгерскае войска, каторае, памагало Батораму. Вось вэнгры, бяз ведама караля, пастанавілі ўварвацца ў Полацк уночы, каб награбіць сабе рознаго багацтва. Як ураілі, так і зрабілі: а паўночы падняліся, падкраліся, кінуліся праз пылаючую сьцену ў замок і спаткаліся з выстрэламі усіх гармат разам. Маскоўскае войска чэкало напасьці з гэтаго пралому і прыгатавало тут шмат гармат. Зрабілася агульная трывога ў ночы, засыпаные агнём і кулямі вэнгры ўсёж-такі ламаліся і ўламаліся ў крэпасьць. Сам кароль быў пры гэтай бітве, стараючыся завясьці хоць які небудзь парадак. Маскоўцы адбілі напасць, згасілі пажар у крэпасьці, ало непрыяцель зрабіў новые акопы, ужо шмат бліжэй да сьцен, і адгэтуль ізноў паліў сьцены. Ешчэ колькі дзён бараніліся Маскоўцы, душачыся ад дыму і жару, але, змучэные ў канец, здаліся. Кароль абецаў тым, каторые захочуць вярнуцца ў Маскоўшчыну, вольны праезд, а хто захочэ астацца — вольнае жыцьцё на мейсцы. Пры выходзе Маскоўскіх войск с Полацка, сам кароль дагледаў за тым, каб не сталося якой крыўды Маскоўскаму войску. Ня лёгка прыйшлося Батораму заваеваць Попацк. Храбра баранілося маскоўскае войска ў крэпасьці, выказываючы не мала адвагі. А больш за ўсё затрудняў вайну недахват харчоў для войска. Харчы можна было дастаць толькі Дзьвіной са стараны Дзісны, бо ўвесь край больш чым на 60 вёрст кругом Полацка выгледаў на лесную пустыню. За 17 гадоў княжэньня Іоановаго ў Полацкай зямлі на тых мейсцах, гдзе калісь былі нівы, вырос лес. Так сама са<noinclude></noinclude> l02k33gfkxidut18xcgj60ao8ujjket 104 29010 85674 2022-08-10T17:27:47Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «стараны Пскова і Лук больш чым на 25 міль была лесная пустыня з руінамі вёсак і попелішчамі мястэчэк. Да гэтаго не мала прашкаджалі асенніе растопы. Як толькі выступіло Маскоўскае войска з гораду, пачаўся грабеж, Асабліва ласымі былі на Полацкіе багацтв...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>стараны Пскова і Лук больш чым на 25 міль была лесная пустыня з руінамі вёсак і попелішчамі мястэчэк. Да гэтаго не мала прашкаджалі асенніе растопы. Як толькі выступіло Маскоўскае войска з гораду, пачаўся грабеж, Асабліва ласымі былі на Полацкіе багацтвы вэнгры, каторые чулі аб залатых рызах, засеяных дарагімі каменьнямі, на іконах у Поладкіх цэрквах. Тым часам яны ашукаліся. Ўсе Полацкіе багацтвы даўно ўжо Іоан вывёз у Маскву. Дзеля гэтаго салдаты стараліся са злосьці зніштожыць усё, чаго ня можна было ўзяць с сабой. У часе гэтаго грабежа прапала аграмадная кніжніца (бібліотэка), у каторай знаходзілося вельмі многа рэдкіх летапісей і рукопісоў цэнных, нават перэклады сьв. пісаньня, пісаные рукой братоў Кірыла і Мефодія, апостолоў славянскіх. Іншые кажуць, што там загінула ў той час і летапісь Крывічанско-Полацкай зямлі. Баторы даў шмат розных прывілеёў зруйнаванаму Полацку, у тым ліку і праваслаўным жыцелём Полацка. Пасьля ўзяты былі крэпасьці Маскоўскаго князя Сокол і Суша. Іоан, убачыўшы, што не дасць рады з Баторым, у 1582 гаду згодзіўся на замірэньне на 10 год. Ўся Лівонія, Полацк і Веліж асталіся за Баторым. Ў 1498 гаду ў Полацку быў пабудаваны манастыр для бэрнардыноў. Калі Іоан дабыў Полацка, ён зруйнаваў гэты манастыр. Баторы, пры каторым у часе вайны было ў абозе колькі чэлавек езуітоў, за іхнюю помач раненым залажыў для іх касьцёл, „колегіум“ і манастыр у Полацку. А каб забеспечыць ім і будучыну, Баторы аддаў езуітам каля 400 розных сяліб, каторые належалі даўней да праваслаўных манастыроў. Такім парадкам будучына езуіцкаго колегіума і манастыра была зусім забеспечэна. Першым рэктарам у Полацкім езуіцкім колегіуме быў вядомы прамоўца і патрыот польскі, Пётр Скарга. Умацаваўшыся ў '''Полацку,''' сэрцы Беларусі, '''езуіты''' борзда пачалі шырыць каталіцтво ў гэтым краю. Работа была вельмі цяжкая. Сперша езуіты спатыкалі на кожным кроку прашкоды ў сваей рабоце. У самым Полацку езуіты спаткаліся з моцным атпорам як са стараны праваслаўных, так і са стараны кальвіністоў. Воевода Полацкі Дорогостайскі, шчыры кальвініст, як мага прашкаджаў езуітам. Баторы патураў ім, але ў той-жэ самы час пільнаваўся<noinclude></noinclude> 7469lnvgqvyqo7q0q3eloxuz95kypgq 104 29011 85675 2022-08-10T17:28:19Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «справедлівасьці ў справах веры і, прызнаючы шырокую свабоду суменьня, не дапускаў, каб за веру адны людзі прыціскалі другіх. Баторы ведаў, што іначэй кіраваць гасударствам, у каторым было колькі розных вер, ня можна. Езуіты сперша думалі, карыстаючы с па...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>справедлівасьці ў справах веры і, прызнаючы шырокую свабоду суменьня, не дапускаў, каб за веру адны людзі прыціскалі другіх. Баторы ведаў, што іначэй кіраваць гасударствам, у каторым было колькі розных вер, ня можна. Езуіты сперша думалі, карыстаючы с пабед Батораго над Масквой, навярнуць на каталіцтво і маскоўскае царство, а прынамсі зрабіць цэркоўную Унію з Масквой, але думку гэту ім не ўдалося правясьці ў жыцьцё. Дый самі езуіты хутка зразумелі, што навярнуць на каталіцтво Маскоўскае Царство ніяк нельга; затое яны бачылі падатны грунт для Уніі цэрквей у Беларусі. Цяжка было зьвярнуць на каталіцтво сперша нават баярство і шляхту; з шляхты перэходзілі ў каталіцтво толькі кальвіністы і лютэране. Баярство і шляхта беларуская, каторая не пайшла за рэформацкім рухам, не квапілася перэменяць веру, бо карыстала з усіх правоў, як і каталікі. Праўда, вышэйшые становішчы ў гасударстве раздаваў кароль сваей ўласьцю і пры гэтым мог абмінуць некаталікоў, але дробные баяры і шляхта і так ніколі сэнаторскіх мейсц не займалі, дык і з гэтай прычыны не было патрэбы перэменяць веру. Затое праваслаўнае духавенство відзело ў каталіцтве небеспечных для сябе праціўнікоў, бо каталіцкая цэрква была лепш організована. Памалу начыналося і расло змаганьне за веру, у каторым не малую вагу мелі станы нешляхоцкіе: мешчане і селяне. Папом мог стацца кожны, як мешчанін, так і селянін. Ведамосьці, патрэбные для духоўнаго стану, праваслаўным лягчэй было здабыць, бо ня трэба было вучыцца лаціны і другіх навук; хватало ўмець чытаць па славянску і знаць абрады, каб стацца праваслаўным сьвяшчэнікам. Дзеля гэтаго праваслаўнае беларускае духавенство не аддзелялося ад свайго народу, бо яно выходзіло з гэтаго-ж самаго народу і было з ім моцна зьвязано, да таго і 500-летняя праваслаўная традыція ў самым народзе была вялікай сілай. Добра ўцямілі ўсе гэтые варункі езуіты і вось, заместа наварачываць беларусоў адразу на каталіцтво, паднялі ізноў думку аб цэркоўнай Уніі з Рымам. Польскі езуіт Пётр Скарга, падхваціўшы думку аб Уніі, напісаў і выдаў кніжку "Аб еднасьці цэркві Божай“ (1677 г.), у каторай даводзіў што ў той час, калі Володзімір, князь Кіеўскі, прыймаў хрысьціянство, патрыарх Константынопольскі Сьв. Ігнат быў у еднасьці з Рымам, дык значыць і новая цэрква ў Русі нарадзілася і жыла ў еднасьці<noinclude></noinclude> 8dhi61avlbo6efdnmc3d9diql8fng8r 104 29012 85676 2022-08-10T17:28:59Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «з Рымам праз доўгіе часы. Калі ў 1054 гаду константынопольскі патрыарх Міхаіл Цэруляры аддзяліўся саўсім ад Рыму (гэта другі раз, а першы разрыў з Рымам быў пры патрыарху Фотію, але пасьля цэрквы ізноў зьедналіся), Русь адмовілася прызнаць раздзел гэты. А...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>з Рымам праз доўгіе часы. Калі ў 1054 гаду константынопольскі патрыарх Міхаіл Цэруляры аддзяліўся саўсім ад Рыму (гэта другі раз, а першы разрыў з Рымам быў пры патрыарху Фотію, але пасьля цэрквы ізноў зьедналіся), Русь адмовілася прызнаць раздзел гэты. А Ярослаў Вялікі, князь Кіеўскі, гасьціў у сябе Рымскіх паслоў, каторые кінуўшы пракляцьце на М. Цэруляраго варочаліся ў Рым. Баторы кіраваўся да таго, каб с Польшчы зрабіць моцнае гасударство, а гэта магло быць толькі тады, калі-б ва ўсім гасударстве была адна вера, дзеля гэтаго ён вельмі спагадаў думкам аб цэркоўнай уніі. Але канца гэтай справы не дачэкаўся, бо ў 1586 гаду памёр (у Гродне). Пасьпя сьмерці Батораго Сэйм выбраў за польскаго караля швэдзкаго каралевіча '''Жыгімонта Вазу''' (каторы лічыўся ў Польшы III, а ў Літве і Русі IV). Жыгімонт IV быў чэлавекам недальназоркім; будучы сам каталіком, спагадаў каталіцтву і пазваляў пануючай веры рабіць крыўду другім верам — асабліва праваслаўнай. Сельскі народ, каторы не належаў да рэформацкаго руху, моцна пачуў крыўду, якая рабілася яму. Знайшоўшы падмогу ў мешчанах, селяне пачалі злучацца ў брацтвы для абароны сваей веры. '''Пачатак брацтв у Беларусі''' сегае паганскіх часоў. Спачатку гэта сабе скромные сельскіе і гарадзкіе організаціі, найбольш рэмесьленые і профэсіональные але, калі пачаўся рэформацкі рух, ён захапіў і гэтые брацкіе організаціі, каторые пачулі патрэбу навукі. Лад націскам каталіцтва пачаў гэты рух што раз шырэй<noinclude></noinclude> pmn77op87d3rz42udsh5q9cdyz9a8qr 104 29013 85677 2022-08-10T17:29:32Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «разрастацца. Да брацтвоў прылучаліся і людзі іншых станоў, дый за брацкім банкетным сталом заседалі разам князі і баяры, мешчане і простые селяне. Гэта збліжало людзей розных станоў у змаганьні проці агульнаго іх ворага. Бачучы крыўду сваей веры, сільн...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>разрастацца. Да брацтвоў прылучаліся і людзі іншых станоў, дый за брацкім банкетным сталом заседалі разам князі і баяры, мешчане і простые селяне. Гэта збліжало людзей розных станоў у змаганьні проці агульнаго іх ворага. Бачучы крыўду сваей веры, сільные людзі с князёў і баяр узялі апеку над ёй у свае рукі, да чаго немало памагалі тые шырокіе правы, з якіх яны карысталі ў Польскай Рэчы-посполітай, і тое значэньне, якое іншые з іх мелі ў гасударстве. Перш-на-перш трэба было даць вышэйшую асьвету праваслаўнаму духавенству, каторае, як мы казалі, найболш ня мело ніякіх высокіх навук. Сьвецкіе людзі з вышэйшых станоў бачылі той недахват культуры праваслаўнаго духавенства і стараліся даць якую небудзь раду. Больш за ўсіх палажыў працы каля асьветы праваслаўнаго духавенства князь Константін Острожскі, — як мы ўжо ведаем, найбагацейшы чэлавек ня толькі серэд князёў і паноў рускіх, але і польскіх. Іон першы стараўся даць гэту вышэйшую асьвету духавенству і дзеля гэтаго залажыў у горадзі Острогу духоўную акадэмію. Ня хочучы браць прафэсароў спамеж каталікоў, ён выпісываў з вялікім коштам прафэсароў з Грэціі і Немеччыны. Апрача школы князь Острожскі заснаваў абшырную бібліотэку і друкарню. Драбнейшая шляхта, ступаючы па сьледох мешчан і селянства, так сама пачала працаваць для національнай і рэлігійнай справы, патураючы Острожскаму. Дзеля гэтаго, што гасударственая вера была каталіцкая , справай праваслаўнай веры павінно было заняцца само грамадзянство. Апеку над цэрквамі бралі або прыватные людзі, або цэлые організаціі—брацтвы, і такая апека называлася патронатам. Князь Острожскі быў патронам больш чым 600 цэрквей. Гдзе не было багатаго патрона, там апекаваліся ёй усе, хто жыў у гэтым прыходзе, і ўвесь прыход састаўляў брацтво. Праз кароткі час усё праваслаўнае населеньне нашаго краю было злучэно ў брацтвы, каторые знасіліся памеж сабой праз выбарных дэпутатоў і адны-адным чым мага памагалі. Пад канец XVI сталецьця брацтвы гэтые дайшлі вялікай сілы і багацтва; багатшые спамеж братчыкоў атпісывалі часта грамадные грошы на патрэбы брацтвоў. У тым часе брацтвы былі едзінымі моцнымі грамадзянскімі організаціямі, каторые кіраваліся неадступна да аднэй супольнай мэты. Чысло іх з году ў год павелі-<noinclude></noinclude> 4u7klpgxiipo33mz66z0a97se23ot49 104 29014 85678 2022-08-10T17:29:52Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «чывалося; кожнае брацтво мело сваіх паноў, сваю касу, сваю цэркву, а нават право патронату над колькімі цэрквамі і манастырамі. Члены брацтва схадзіліся ў назначэные дні на агульные сабраньня і там, разабраўшы справы свайго брацтва, перэходзілі да агул...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>чывалося; кожнае брацтво мело сваіх паноў, сваю касу, сваю цэркву, а нават право патронату над колькімі цэрквамі і манастырамі. Члены брацтва схадзіліся ў назначэные дні на агульные сабраньня і там, разабраўшы справы свайго брацтва, перэходзілі да агульных спраў цэрквы. Рэмесьнікі, купцы, селяне і баяры разам раіліся, як паправіць абычаі, шырыць асьвету і так д. Ад слоў прыйшло да жывой працы. Брацтво віленскае скора ўжо мело свае школы, друкарні, сваіх прамоўцоў і вучыцелёў, выпісаных з заграніцы. У ўсіх вялікшых брацтвах па гарадох і ў багацейшых манастырох меж братчыкамі знайшліся людзі энэргічные, разумные і вучоные, каторые кіравалі ўсей брацкай работай. Яны браліся за перо і друкарскі станок, каторы стаў найбольшым аружжэм у іх руках. Два магнаты: Ходкевіч і Острожскі не мала прычыніліся да расшырэньня друкарэнь у Беларусі. Сперша выдаўніцкая праца брацтв агранічывалася друкаваньнем богослужэбных кніг. Друкавалі так сама і пісаньня сьв. айцоў цэрквы, перэкладаючы іх на беларускую мову. Разгон рэформацкаго руху пад канец XVI века пачынае слабець; адночасьне з гэтым і змаганьне памеж праваслаўем і каталіцтвам высовывае як з аднэй, так і з другой стараны шчырых староннікоў той, або другой рэлігіі, хаця побоч з гэтым людзі спакойнаго характэру гатовы былі заўсягды мірыцца. Так памалу расла партія, жадаўшая міру. На грунце тае рэакціі, якая што раз шырэй разрастаецца ў гэтым часе меж грамадзянствам, катораму да сьмерці здакучылі безканечные споры і сваркі за веру, вырастала і думка<noinclude></noinclude> rq2kgl05aoetg7r48y5jwrzrk87l0va 104 29015 85679 2022-08-10T17:30:17Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «аб рэлігійнай Уніі. У лоне самой праваслаўнай цэркві ў Беларусі ішло змаганьне памеж брацтвамі і вышэйшым духавенствам. Брацтвы часта загледалі ў прыватнае жыцьцё владык, а важнейшые брацтвы, зацьверджэные константінопольскім патрыархам, мелі права...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>аб рэлігійнай Уніі. У лоне самой праваслаўнай цэркві ў Беларусі ішло змаганьне памеж брацтвамі і вышэйшым духавенствам. Брацтвы часта загледалі ў прыватнае жыцьцё владык, а важнейшые брацтвы, зацьверджэные константінопольскім патрыархам, мелі права нават пазываць владык на свой брацкі суд. Палажэньне вышэйшаго праваслаўнаго духавенства станавілося трудным. Галава ўсей праваслаўнай цэрквы, патрыарх, каторы жыў у Константынополі пад ўласьцю турэцкаго Султана, павінен быў плаціць вялікіе падаткі турэцкаму ўраду (правіцельству), а дзеля гэтаго яму патрэбны былі грошы, і за імі пасылаў ён у Русь. Патрыаршые пасланцы часам накладалі высокіе платы на Рускіх владык, каторые самі па сабе не былі людзьмі багатымі, і ім гэта было немалым цежарам. Аў той-жэ самы час владыка, галава мейсцовай цэрквы, быў залежны ад простых селян і рэмесьнікоў, каторые праз сваіх дэпутатоў на саборы выказывалі публічна недастаткі і віны владык, пісалі даносы патрыарху. Гэта залежнасьць духавенства ад прыватных людзей зьявілася ў Беларусі не раптам, а была старой формай заходна рускай цэрквы, ды толькі цяпер усе гэтые „посполітые“ людзі з брацтвоў пачалі шырока карыстаць з свайго права. У той-жэ самы час езуіт Скарга выказываў у сваей кнізе, што біскуп (владыка) — гэта просты пасрэднік памеж Богам і людзьмі, за каторым сьвецкіе людзі павінны ісьці, як авечкі за пастырам, і недапускаць нават думкі аб кантролі над галавой цэрквы. Такіе думкі падабаліся владыкам. Думка цэркоўнай Уніі, як ужо вышэй было сказано, натуральна вырастала з злажыўшагося палажэньня ў Русі. Такі вядомы стоўп і апора праваслаўя, як князь Острожскі, шчыра думаў у сваім часе аб цэркоўнай Уніі. Толькі прычына, па каторай Острожокі хацеў Уніі цэрквей, розьнілася ад тых прычын, якіе мелі на гэта праваслаўные заходна-рускіе владыкі. Думкі Острожскаго, як можна ўбачыць з сэймоваго змаганьня шляхты за унію, падтрымывае і віднейшае баярство. Прычынай прыхільнасьці да уніі цэрквей для Острожскаго і яго староннікоў была думка аб моцнай національнай цэркві, каторая, збліжаючыся да Заходняй Эўропы, гэтым самым, магла бы стапіць у сабе ўсе рэформацкіе сэкты і забеспечыцца проці работы Украінско-беларускай езуітоў. Праваслаўные ў Беларусі нераз лучыліся з рэформатамі, каб змагацца проці каталіцтва. Такім спосабам мы бачым у справе Уніі два кірункі: адзін — вышэйшаго духавенства, каторае жадало<noinclude></noinclude> ogc9tu6f9ufqf3yzgbbuvrpvusxa78w 104 29016 85680 2022-08-10T17:30:51Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «незалежнасьці ад сьвецкай уласьці, і другі кірунак — національйы. Першы кірунак мэтай сваей меў больш асабістую карысць і гатоў быў на ўсё; другі стаяў на національным грунце і, калі рабіў уступкі, то трэбаваў і сабе ўступак, і староннікі гэтаго кірунку...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>незалежнасьці ад сьвецкай уласьці, і другі кірунак — національйы. Першы кірунак мэтай сваей меў больш асабістую карысць і гатоў быў на ўсё; другі стаяў на національным грунце і, калі рабіў уступкі, то трэбаваў і сабе ўступак, і староннікі гэтаго кірунку дамагаліся яўнаго сабору с правам належаць да яго людзём сьвецкім. Справай злучэньня цэрквей займаліся езуіты, і яны выбралі старану больш сабе падатную — вышэйшае духавенство, на каторым і пастанавілі апірацца, праводзячы ў жыцьцё Унію. Але езуіты моцна памыліліся, рахуючы на духавенство, бо національнае самопачуцьце жыло ў народзе, і ўвесь народ пайсьці за духавенствам ня мог, бо яно само сьведома ішло пад каманду езуітоў. Дый і князь Константін Острожскі, бачучы, што езуіты глядзяць на Унію не як на злучэньне роўнаго з роўным, стануў проці Уніі. Острожскі, калі хацеў, то хацеў Уніі, як веры гасударственай, національнай, і ня мог ніколі хацець Уніі, як перэходнай толькі ступені с праваслаўя на каталіцтво. А езуіты за справамі веры ня бачылі ніколі справы національнай. '''Брэсцкая Унія 1596 года''' адбылася на сабраньні як староннікоў вышэйшаго духавенства, так і староннікоў партіі Острожскаго. Агульнаго сабору не было, староннікі і праціўнікі Уніі зьбіраліся і радзіліся асобна. Лічба староннікоў духавенства была не вялікая, калі прыраўнаваць яе да лічбы асоб, прыехаўшых на сабраньне праціўнікоў. Дый на сабраньне праціўнікоў зьехалося апрача духоўных шмат асоб з шляхты, дэпутатоў ад паветоў і брацтвоў. Сабраньне староннікоў Уніі абвесьціло зьеднаньне цэрквей; сабраньне — ж праціўнікоў не прызнало гэтаго зьеднаньня дзеля таго, што на зьеднаньне цэрквей народ не даваў сваей згоды, і нема пазваленьня константінопольскаго патрыарха. Абодвы саборы разьехаліея, адлучыўшы перад гэтым адзін другога ад цэрквы. Такім спосабам у лоне праваслаўнай Рускай цэрквы выйшло раздваеньне. Польскі ўрад стануў на старане уніятоў, прызнаўшы іх прэдставіцелямі праваслаўнай цэрквы, і аддаў уніятам ўсё цэркоўнае дабро; але ў владык уніяцкіх мала было верных, і большая часьць багатых манастыроў стаяла пусткай. Тым часам праваслаўе, страціўшы сваіх мітропалітоў і біскупоў, пачынае пры помачы брацтвоў кіпучую работу пад прасьветай. Гэта работа паставіла праваслаўнае грамадзянство на небывалую моральную і культурную вышыню. І вось гісторыя Заходняй Русі з гэтаго часу робіцца гі-<noinclude></noinclude> jkz6ns76gyo04geo4oumq4oczdefy78 104 29017 85681 2022-08-10T17:32:10Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «сторыей народнаго руху. Культурная работа гарадзкога населеньня развіваючыся адбіваецца і на сельскім населеньні. Серад шляхты справы стаялі так; тая часьць шляхты, каторая не пайшла за рэформацкім рухам, а стуль у каталіцтво, бралася за работу ў брац...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>сторыей народнаго руху. Культурная работа гарадзкога населеньня развіваючыся адбіваецца і на сельскім населеньні. Серад шляхты справы стаялі так; тая часьць шляхты, каторая не пайшла за рэформацкім рухам, а стуль у каталіцтво, бралася за работу ў брацтвах, была палітычнай прэдстаўніцай праваслаўя, падтрымывала праваслаўную цэркву афярамі, будавала новые манастыры. А ў той-жэ самы час шляхта, каторая не належала да брацтвоў, грамадамі перэходзіла на каталіцтво. Як гэта рабілося, што дзеці праваслаўнай шляхты рабіліся каталікамі, — можэм зразумець з аднаго дайшоўшаго да нашых часоў дакумэнту: гэта тестамэнт (атказ спадчыны) неякаго Загоровскаго, праваслаўнаго Валынскаго пана, каторы папаўся ў няволю к татарам і з Крыму рабіў распараджэньня сваім дабром. Загороўскі горача просіць анекуноў паклапаціцца, каб дзеці яго "не забыліся свайго рускаго пісьма, сваей мовы, чэсных і пакорных звычаёў і веры“, але разам с тым ён просіць наслаць іх у Вільню да езуітоў дзеля таго, што „хваляць тамачніе школы“, і хочэ, каб дзеці асталіся ў езуітоў, не выходзячы з школы праз сем гадоў, бо толькі такім спосабам могуць яны „адполеровацца". Ня трудна зразумець, што праз сем гадоў зрабіла тая „полероўка" з беларускай шляхты! На каталіцтво перэйшлі нават сыны Константіна Острожскаго, а ўнучка яго так шчыра спагадала каталіцтву, што для пашырэньня яго крыўдзіла нават праваслаўных. Памалу шляхта пакідае ўсё роднае, беларускае, забывае аб справе національнай, мейсцо каторай займае справа '''шляхоцтва'''. Так злівалася беларуская шляхта с польскай, адрываючыся ад роднай глебы, станавілася чужой у родным краю, памірала для національнай справы. Гэту сьмерць пекна апісаў Мелетій Смотрыцкі ў 1610 гаду ў кнізе „Ѳриносъ“ (Лямэнт Усходняй Цэрквы): „Гдзе цяпер той безцэнны камень, ка-<noinclude></noinclude> tcx3al77ysl09evjwmdbcm9yssyungd 104 29018 85682 2022-08-10T17:32:57Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «торы насіла я разам з другімі брылянтамі ма маей галаве ў вянку, як сонцэ між зор, — гдзе цяпер дом князей Острожскіх? Гдзе і другіе бязцэнные каменьня венка майго, слаўные роды рускіх князёў, мае шафіры і дыямэнты: князі Слуцкіе, Заслаўскіе, Збаражскіе,...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>торы насіла я разам з другімі брылянтамі ма маей галаве ў вянку, як сонцэ між зор, — гдзе цяпер дом князей Острожскіх? Гдзе і другіе бязцэнные каменьня венка майго, слаўные роды рускіх князёў, мае шафіры і дыямэнты: князі Слуцкіе, Заслаўскіе, Збаражскіе, Вішневецкіе, Сангушкі?.. (вылічае ешчэ 42 знатные роды). Вы, злые людзі, (рэнэгацтвам сваім) абнажылі мяне з гэтай дарагой рызы маей і цяпер насьмехаецеся над бязмоцным целам маім, с катораго аднако вы ўсе выйшлі. Але памятайце: праклят той, хто аткрывае нагату маткі сваей! Пракляты будзеце і вы ўсе, каторые насьмехаецеся з гэтаго. Прыйдзе час, што ўсе вы паўстыдаецеся спраў сваіх“! Асталіся на варце народнай справы „толькі з худых і неслаўных“. Але „худые і неслаўные“ з шляхты ўсёж-такі былі шляхтай і мелі палітычную сілу, мелі голас сказаць на сэйме сваё «Veto» (не-хачу, пе пазваляю). Дзеля гэтаго, ня гледзячы на фанатычнае настраеньне і аграмадную сілу каталіцкай партіі, сэйм ня мог выдаць ніводнаго закону проці праваслаўя. Калі быў зьдзек, то быў ён не с права, але з сілы. Для лепшай характэрыстыкі часоў і людзей канца XVI сталецьця не малую вагу мае ніжэй '''надрукаваная мова каштэляна''' (паветовы даўнейшы чын) '''Смаленскаго, Мелешкі''' каторую ён казаў па беларуску на Сэйме ў Варшаве ў 1589 гаду за караля Жыгімонта III. „Найяснейшы, Міласьцівы Каралю і на мяне ласкавые Панове Браця! „Выехаўшы з дому Богу есьмы я помаліў каб к вам здороў прыехаў, ды і вашу міласць здаровых агледаў, ды і прывітаў. „Прышло мне з вамі радзіці, а я на гэтакіх зьездах ніколі не бываў і з Каралём Яго Міласьцію ніколі не заседаў; толкі за пакойнікоў Князёў нашых (тых) каторые каралевалі, (і тых) што воеводамі бывалі. Сэнтэнціі гэтых не бывало, па просту правым сэрцам гаварылі. Палітыкі не зналі, а ў рот праўдаю як солей у вочы кідывалі. „Скора-ж каралі больш немцоў чым нас улюбілі, зараз што старые, нашые, сабралі то ўсё немцом раздалі. „Нашые гаспадары, проч Жыгімонта Аўгуста Караля (таго нечэга і ў людзі лічыці) бо той Подлясе і Валынь вынішчыў Ляхам<noinclude></noinclude> eb6hraaov7gx2ck2fqv46b6m6j9bpn8 104 29019 85683 2022-08-10T17:33:30Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «менючыся. Але Жыгімонта перваго салодкая памяць Яго! бо той немцоў як сабак нелюбіў і ляхоў з іх хітросьцею вельмі нелюбіў. А Літву і Русь нашу любіцельно мілаваў і гараздо лепш нашые за яго меваліся, хаця ў так дарагіх сьвітах не хаджывалі. Другіе без на...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>менючыся. Але Жыгімонта перваго салодкая памяць Яго! бо той немцоў як сабак нелюбіў і ляхоў з іх хітросьцею вельмі нелюбіў. А Літву і Русь нашу любіцельно мілаваў і гараздо лепш нашые за яго меваліся, хаця ў так дарагіх сьвітах не хаджывалі. Другіе без нагавіц як Бэрнардыны гулялі, а сарочкі аж да костак, а шапкі аж да самаго паяса нашывалі... Дай Божэ ізноў такой гадзіны даждаці і цяпер. Я сам калі па дамоваму ўбіраюся то Еймосць пані Мсціслаўская, малжонка мая нацешыціся і наглядзеціся на мяне ня можэць. „Надта, ужо агледзімося на ўсё тое Мілосцівые Панове Брацьця і на тую нужду нямецкую штуку што наброілі. А калі-ж то ў іх бывало? — У сукнях перэстых ходзяць, а грашэй без чысла маюць — а што гарадоў і мест дзержаць то не хыхі! да вун як і замешаліся, і па польску з намі ўсе гараздо умеюць гаварыці і ўсё ліхое каралём Панам і Рэчыпосполітай як тут было баламуцяць. А калі сам немчыно ідзе ці жэна яго паступае, то церэз скурку скрыпіць, шелясьціць і дарагім піжмам воняець. Калі-ж да цябе панічык прыедзе, частуй-жэ яго дастаткам, да ешчэ і жонку сваю подле яго пасадзі — а ён сядзіць як бес надуўшыся, маркуець, шапкай ці капелюшом перэкрыўляець і з жонкаю нашэптываець ды і ў далоньку скрабець. Ды калі-ж бы гэтакога чорта кулаком у морду, ці па ліцам, ці па хрыпце так, каб король Яго Міласць ня слухаў, нехай бы морды такой паганай не надымаў. „Помню я караля Гэнрыка, каторы з заморскай і нямецкай стараны быў, ды зразумеў што мы Яму ня многа давалі шебункаваці, а Немцы яго не вельмі перэкрыковалі, так і ён пазнаўшы што то не штука, ды і сам нікому не аказаўшыся проч паехаў аж у сваю старонку, аж за морэ скікнуў. „Кажучы праўду, не так вінават кароль, як гэтые радные баламуты, што пры ём сідзяць ды круцяць. Многа тутака такіх ёсць што хоць нашая костка, аднак сабачым мясам абрасла і ваняе. Тые што нас дзеруць і губяць, а за іх баламутнямі нашынец пажывіціся ня можэць. Рэчыпосполітую губяць і Валынь з Падлясем прапаў. Знаю! нам прыступіло што ходзім як падварэные, бо ся іх боімо і праўды ня мовімо, ешчэ з пахлебнымі языкамі патаківаемо. А калі-б гэтакого беса кулаком у морду, забыў бы другі муціці.<noinclude></noinclude> t6azzgnvlpio4zie0wkmerz5nkouvev 104 29020 85684 2022-08-10T17:34:01Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « „І то міласцівые Панове не малая шкода: слугі хаваемо Ляхі. Давай-жэ яму сукню хвален—дыфзоваю, карміж яго сласна (ласа) а з іх службы ніякай немаш; і толькі ўбраўшыся на высокіх падкоўках до дзевак дыбле, з вялікаго куфля трубіць. Ты пане за стол, а слуг...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> „І то міласцівые Панове не малая шкода: слугі хаваемо Ляхі. Давай-жэ яму сукню хвален—дыфзоваю, карміж яго сласна (ласа) а з іх службы ніякай немаш; і толькі ўбраўшыся на высокіх падкоўках до дзевак дыбле, з вялікаго куфля трубіць. Ты пане за стол, а слуга сабе за стол — ты боршчык, а слуга лях, на пакутніку штуку мяса — ты за фляшу, а ён за другую, а калі слаба дзержыш то ён і з рук вырве; толькі пільнуе скора з дому ты, то ён маўчком прыгэсціцца табе да жонкі; і такога чортопалоха з немцамі выгнаці, што да нас улезьлі праціўко праву нашаму. „О старожытные нашы паклоны (падаткі) Смоленскіе прэдзірайце вочы, лепш чым о Інфлянты, бо тые мечнікі (маскалі) як ўлезуць, то іх і зублём ня выкурыш, як пчолы ад мёду. „То ўсе погаварылі есьмо аб розных утратах нашых а і гэта не малая штука: коні дрыганты на стайні хаваці — давай-жэ ім і ў лето і ў зіме авёс і сено — падсцілай-жэ іх што ноч — хавай-жэ для іх слугу-ляха конюшаго і машталера, а з іх ніякоі службы не пытай, а колі-ж ешчэ Лях як жэрэбец будзержаць каля дзевок як дрыгант каля кабыл; прыміж к яму двох літвіноў на страж, бо і сам дідко не ўпільнуе. „І то насьвеце дурніна — гадзіннікі нам меці: мне прытрапілося на тандэнце ў Кіеве купіці; далісьмо за яго тры капы грошэй, а як есьмо да Вільна на направу паслалі, ажно на пятую капу круціць злодзей заморшчык. Добры то наш гадзіннік пятух! што нехібне, а паўночы кукаракуе! І то вельмі страшная шкода гологудзкіе куры хаваці, іх дастаткам вялікім жывіці і нные пташкі смажыці. Торты гэтые цынамонам мігдаламі багато цукроваці. А за маей памяці прысмакоў гэтых не бывало. Добрая была гуска з грыбкамі, качка з перчыкам, пячонка з цыбулей ці з чэснаком, а калі на перэпышные дастаткі каша рыжовая з шафранам. Віна вэнгерскаго не зажывалі перэдтым малмазію скромна півалі, мядок і гарэлочку дзюбалі — але грошы поддастаткам мевалі, муры сільные муравапі і вайну слаўную крэпко і лепш дзержалі як цяпер. „І то не до рэчы. У багатых сукнях пані ходзяць; не зналі перэд тым гэтых португалі ці фортугалі!.. — а падалок рухаецца а каля падалка чэпляецца, а дваранін у ножку як сокал загледае, каб гдзе шчупнуці салодкаго мяса. Тож я радзіў бы нехай беьежонкі нашые ў запінаные даўные убіраліся казакіны, шнурованые — на задзе насі-<noinclude></noinclude> 25p25oyd4ueryqej0ogembzw6ilaysp 104 29021 85685 2022-08-10T17:35:04Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «лі распоркі, а к таму каб з немецка зарывалі плюдрыкі, не так бы хутко охотнікі мілостные любіцельну скрадывалі брэдню. А цяпер, хаця з рогатыною на ваці стой у жывые вочы, такога беса не ўпільнуеш!... „Далей а чым з вамі радзіці незнаю. То Вашай Міласьці п...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>лі распоркі, а к таму каб з немецка зарывалі плюдрыкі, не так бы хутко охотнікі мілостные любіцельну скрадывалі брэдню. А цяпер, хаця з рогатыною на ваці стой у жывые вочы, такога беса не ўпільнуеш!... „Далей а чым з вамі радзіці незнаю. То Вашай Міласьці прыпамінаю каб заўсёды (колькі) сэнатароў і (паноў польскіх, толькі і) Літоўскіх пры каралі Яго Міласьці было. „(Мо) быўбы і я, толькі каралеўшчыны не маю, бо перэд другімі не ўхапіў. „А што есьмо казалі ўсё праўда. „А Уршупю королеўну (дачку) Яго Міласьці, міленько ў ручку цалуем, як (і) другіе малодшые сэнаторчыкі. Не дзівіцесе Панове Браце! — Век вяком сказывае: — „сівізна ў барадзе і чорт у ледзьвях за паясом“ — а — „харошае віданьне кусіць“. „Ня толька ў Смаленску, але і ў Мозыру ўвесь павет а тым даўно радзіў, кагоб мудраго да вас на той зьезд (сэйм) к той сэнтэнціі выправіці. — Мяне вядомаго тых спраў да Вашай Міласьці (паслалі) і каб Господзь Бог даў умеці перэд каралём Яго Міласцею і Вамі Панове Браця, адкрыці нашые рады. „(Нехай) сказаўбы хто з вас лепш, толькі не баламуцячы і я на том перэстану. {{Накіравальная рыса|6em|height=2px}} Брэсцкая Унія адбылася пры поўным разладзе ў грамадзянстве і пайшла па дарозе, каторая ня мела нічога супольнаго з національнай справай. Гэта была вялікая абмылка. Яе зразумелі нават пазьнейшые каталіцкіе гісторыкі і нарэкаюць на тагочасных „місіонэроў", кажучы, што яны былі зусім нездатны да працы серэд беларусоў, бо не апіраліся на національнае пачуцьце народу, але яго апалячывалі. Ксёндз Калінка ў прадмове да жыцьця сьв. Ёзэфата пішэ: «і да цяперашніх часоў серэд каталіцкаго духавенства рэдка спаткаеш чэлавека, што шанаваў бы абрад і національнасьць таго народу, серэд катораго працуе. Ім здаецца, што зрабіць чэлавека італьянцам або французам (а ў нас палякам) — гэта найлепшы спосаб навярнуць яго. Гэта фальшывы погляд. Усе народы створэны Богам, мілы Богу, ды ўсе яны, не трацячы свайго національнаго пачуцьця, могуць прылучыцца да ўсесьветнай цэрквы. Хто аб гэтым забывае, тые і сабе, і справе веры шкодзяць, бо се-<noinclude></noinclude> 9sbj69thf20krs6ycqfiw1wwaq6gt79 104 29022 85686 2022-08-10T17:35:40Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «юць паміж усходнімі народамі думку, бытцам каталіцтво — гэта толькі спосаб да дэнаціоналізаціі іх». Так было і ў тые часы: езуіты нехацелі пайсьці за голасам народу, не хацелі прыслухівацца да національных жэданьнёў і патрэб народу ды гэтак справу сва...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>юць паміж усходнімі народамі думку, бытцам каталіцтво — гэта толькі спосаб да дэнаціоналізаціі іх». Так было і ў тые часы: езуіты нехацелі пайсьці за голасам народу, не хацелі прыслухівацца да національных жэданьнёў і патрэб народу ды гэтак справу сваю, ня гледзячы на помач польскаго ўраду, не маглі наладзіць карысна і трывала. Праваслаўные пры помачы князя Острожскаго скора дайшлі ізноў да даўнаго значэньня; Унія шырылася зусім памалу. Усё залежало цяпер ад таго, ці шляхта прызнае на сэйме уніятам роўные с каталікамі правы і '''ці уніяцкае духавенство зраўняюць у правох''' с каталіцкім. Езуіты кіраваліся да таго, але спаткалі моцны атпор<noinclude></noinclude> rx9hy7zgsbrh1sm739b7u5c1v6hcn60 85688 85686 2022-08-10T17:37:03Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>юць паміж усходнімі народамі думку, бытцам каталіцтво — гэта толькі спосаб да дэнаціоналізаціі іх». Так было і ў тые часы: езуіты нехацелі пайсьці за голасам народу, не хацелі прыслухівацца да національных жэданьнёў і патрэб народу ды гэтак справу сваю, ня гледзячы на помач польскаго ўраду, не маглі наладзіць карысна і трывала. Праваслаўные пры помачы князя Острожскаго скора дайшлі ізноў да даўнаго значэньня; Унія шырылася зусім памалу. Усё залежало цяпер ад таго, ці шляхта прызнае на сэйме уніятам роўные с каталікамі правы і '''ці уніяцкае духавенство зраўняюць у правох''' с каталіцкім. Езуіты кіраваліся да таго, але спаткалі моцны атпор<noinclude></noinclude> 8nbws8hq5j8q87cvoxp9togtk9rg5cq 104 29023 85687 2022-08-10T17:36:48Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «са стараны палякоў, перэд каторымі былі безсільны, і бадай тут першы раз заўважылі, што справа веры і націі гэта не адно і тое самае; могуць быць дзьве нават зродные сабе націі аднэй веры, але яны заўсягды астануцца двумя рознымі націямі. На Унію глядзелі...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>са стараны палякоў, перэд каторымі былі безсільны, і бадай тут першы раз заўважылі, што справа веры і націі гэта не адно і тое самае; могуць быць дзьве нават зродные сабе націі аднэй веры, але яны заўсягды астануцца двумя рознымі націямі. На Унію глядзелі толькі як на перэходную ступень у каталіцто; дайшло да таго, што шляхта перэходзіла проста ў каталіцтво і, заместа національнай справы, ставіла сабе мэтай у жыцьці справу шляхэцтва, а каталіцкіе біскупы часта паніжалі біскупоў уніяцкіх. Беларускае духавенство, раздзеленае Брэсцкай уніей на ворогіе сабе часьці, вяло паміж сабой нешта падобнае на вайну; духоўные адбіралі адны ад другіх цэрквы і меньне. У гэтым змаганьні часта здараліся з абедзьвых старон крыўды і непраўды; у 1623 гаду праваслаўные, абурэные на біскупа Полацкаго, '''Езэфата Кунцэніча''', за гвалты, якіе ён чыніў, даходзячы ад праваслаўных цэркоўных маёнткоў для уніятоў, узбунтаваліся проці яго і забілі ў Вітэбску. Ёзэфата, як мучэніка за Унію, уніяцкая цэрква залічыла да ліку сьвятых. І з гэтаго ўжо часу Унія, авеяная вянком мучэнічэства, пачынае разшырацца на Беларусі. Тымчасам «дызуніты» (праваслаўные), ціснутые за веру ў Беларусі, пачынаюць уцекаць на Украйну да тамтэйшых вольных казацкіх дружын, несучы туды кліч змаганьня за веру. '''Казакі з давён-даўна жылі на пагранічы Польскай Рэчыпоснолітай і Турціі'''; складаліся яны з вольнаго народу, каторы незнаў над сабой ніякое ўласьці. Яны жылі з вайны, ад часу да часу нападаючы на туркоў і татароў і вызываючы гэтым войны паміж Польшчай і Турціей. Турція, выведзеная з церпеньня казацкімі напасьцямі, не раз гатовілася да вялікай вайны с Польшчай, хочучы зваеваць заадно і Польшчу, і яе казакоў. Вайна з Турэччынай у гэты час была небеспечнай для Польшчы, аслабленай рэлігійнымі сваркамі. Каб недапусьціць да вайны, Польшча пастанавіла прыціснуць казакоў, адбіраючы ім прывілеі караля Батораго і ўсе тые правы, якіе яны дагэтуль мелі. Тады казакі ўзбунтаваліся і напалі на Польшчу. Але гэтман Жолкевскі разьбіў іх. У няволю папаў гэтман казацкі '''Налевайко''' і ня гледзячы на абецанкі палякоў не рабіць яму ніякай крыўды, «што і волас з галавы неўпадзе», ўсё-ж такі яго замучылі ў Варшаве страшэннай сьмерцьцю. Шляхта, думаючы, што казацкую сілу ўжо зусім зніштожыла, пастанавіла на сэйме ў Варшаве лічыць бунтоўшчыкамі ўсіх казакоў, каторые стаялі за свае правы і веру, просты народ запісаць у падданство, а украінскай праваслаўнай<noinclude></noinclude> jn0gcden4k4hwc3gewspl64xyltgag2 104 29024 85689 2022-08-10T17:38:05Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «шляхце паставілі варунак, што яна павінна або прыняць Унію, або адрэчыся свайго меньня, каторае аддавапі польскім паном. Праваслаўные цэрквы адны пазачынялі, другіе аддалі ў арэнду жыдом. Калі прыходзілося адпраўпяць богослужэньне, хараніць, ці хрысьц...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>шляхце паставілі варунак, што яна павінна або прыняць Унію, або адрэчыся свайго меньня, каторае аддавапі польскім паном. Праваслаўные цэрквы адны пазачынялі, другіе аддалі ў арэнду жыдом. Калі прыходзілося адпраўпяць богослужэньне, хараніць, ці хрысьціць, трэба было ісьці да жыда і плаціць грошы за тое, каб ён атчыніў дзьверы цэрквы. Вольны дагэтуль казак, каторы не хацеў прыймаць Уніі, лічыўся цяпер безпраўным разбойнікам; а калі і прыймаў яе, дык павінен быў стацца нявольным мужыком і адбываць прыгон. Адважны казак і сьветлы чэлавек, гэтман казацкі Сагайдачы, патрапіў на нейкі час злагодзіць адносіны Польскай Рэчы-поспопітай да казакоў, але пасьля яго сьмерці ізноў пачалі зьдзекавацца над казакамі. Палякі ўзятых у няволю казакоў страшэнна мучылі, а з гэтманоў іх '''Паўлюка і Остраніцы''' з жывых дзерлі паясамі скуру. Казакі стараліся адплачываць тым самым жыдом і палякам. З гэтаго часу Украйна становіцца мейсцэм, куды ўцекаюць усе нездаволеные польскім урадом: «дызуніты», селяне каторые ўцекалі ад падданства і др.; яны пачынаюць выступаць, як '''абаронцы праваслаўнай веры'''. Такім спосабам паглумленьне національнай справы на Брэсцкай Уніі давяло да казацкіх войн, а з імі памалу і да руіны Польскай Рэчы-посполітай. У 1632 гаду памёр Жыгімонт IV; пасьля яго сьмерці выбраны быў за польскаго караля Жыгімонтоў сын Владыслаў IV. Владыслаў на гасударственые справы глядзеў шырэй, чым яго бацька; ён хацеў перэбудаваць унутрэны парадак гасударства, не хацеў нікога прыцісьняць за веру і нават пастараўся дабіцца ад сэйму некаторых палягчэньнёў для дызунітоў (праваслаўных). Владыслаў разумеў усе тые крыўды, якіе чыніліся казакам на Украйне, і меў вялікую ахвоту здаволіць справедлівые жаданьня казакоў, але каралю не даваў волі сэйм, зложэны з шляхты, Дык хаця кароль спагадаў Русі, усё-ж і пры ім так сама, як і раней, рабіліся безпраўя, а казацкіе войны з Рэч-посполітай не канчаліся. Іначэ й і быць не магло; бо ў тые часы шляхціц за чэлавека ўважаў толькі шляхціца, крыўда зробленая не шляхціцу не лічылася крыўдай. Але пры ўсім гэтым усё-ж ткі шляхта была толькі сотнай часткай усяго народу, каторы стагнаў пад уціскам шляхоцкай самаволі, пад цяжкай паншчынай. Нават сам кароль ня меў ніякай свабоды, быў нявольнікам шляхты. Шляхце ён мог даваць прывілеі, але калі памыкаўся зрабіць хоць найменшае палягчэньне ў долі самога народу, то гэтаго не па<noinclude></noinclude> 9vb3gg44uk4ub5owgc4ttd29mvbb313 104 29025 85690 2022-08-10T17:38:31Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «зваляла шляхта, бо кожнае такое палягчэньне абмежывало правы, або лепей самаволю шляхты. Владыслаў спагадаў казакам і ўсяму Рускаму народу, але ня мог яму ні ў чым памагчы; вось, калі аднаго разу казакі жаліліся яму на ўціск, ён сказаў ім: "маеце шаблі, да...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>зваляла шляхта, бо кожнае такое палягчэньне абмежывало правы, або лепей самаволю шляхты. Владыслаў спагадаў казакам і ўсяму Рускаму народу, але ня мог яму ні ў чым памагчы; вось, калі аднаго разу казакі жаліліся яму на ўціск, ён сказаў ім: "маеце шаблі, даходзьце самі правоў сваіх" — і гэтым даў знаць казакам, што едзіная дарога да свабоды — гэта паўстаньне. Казакі верылі каралю Владыславу і любілі яго, дык што раз галасьней пачалі казаць, што яны хочуць ратаваць сябе і караля з „Ляцкай няволі“. За год перэд сьмерцьцю Владыслава здарылося на Украйне само па сабо малое здарэньне, але яно было той іскрай, с каторай пасьля заняўся вялілі пажар. Адзін шляхціц, Чаплінскі, слуга вялікіх паноў Конецпольскіх, адабраў сілай у рэестроваго казака і шляхціца гэрбоўнаго Богдана Хмельніцкаго засьценак (яго бацькоўшчыну) і падмануўшы вывез яго жонку к сабе, а сына Хмельніцкаго выбіў публічна на рынку. Хаця ў Польшчы ўся шляхта — бедные ці багатые — лічылася раўнёй, але напраўдзі сільнейшые паны часта крыўдзілі сваіх слабейшых братоў, і тые нігдзе не маглі знайсьці на іх суда. Так было і цяпер. Хмельніцкі нігдзе не мог знайсьці справедліваго суда на пана Чаплінскаго. Тады, бачучы ўжо здаўна толькі крыўды ды непраўды, якіе польскіе паны чынілі ўсім слабейшым, пастанавіў адамсьціць гэтым паном за сябе і за свой народ. З гэтай думкай ён паехаў у казацкую Січ і, надбунтаваўшы казакоў, паслаў ганцоў на ўсе староны, каб клікалі народ да вялікаго паўстаньня проці паноў. Народ усюды з радасьцю прыймаў ганцоў Хмельніцкаго, і людзі, годные да аружжа, выпрагалі з сох сваіх каней ды пасьпешалі ў Січ. Сабраўшы шмат сіл, Хмельніцкі кінуўся на крэпасць Кудак і дабыў яе. С Кудаку Хмельніцкі пісаў да караля Владыслава пісьмы, даходзячы перэд ім казацкіх крыўд, але Владыслаў як-раз у тым часі памёр (у 1648 гаду), уносячы с сабой апошні звязак казакоў с Польшчай. На месцо Владыслава палякі выбралі на караля Яна Казіміра. Тымчасам Хмельніцкі, зазваўшы на помач сабе Татароў, меў ужо блізка поўмільёна войска, каторае прызнавало яго сваім гэтманам; з гэткім аграмадным войскам ішоў ён у Польшчу мсьціць за сваю і народные крыўды. Нішто не магло аперціся яго грознай сіле. Разбіў ён польскае войско пры Жоўтых водах; — пад Корсуном узяў у<noinclude></noinclude> o140lgyqj4xi853f8syqnkkav9kqjiw 104 29026 85691 2022-08-10T17:38:57Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «няволю польскіх гэтманоў: Каліноўскаго і Потоцкаго. Палякі, бачучы, што сіла казацкая — грозная, пастанавілі найсьці „посполітым рушэньнем" на казакоў, але не дацэнівалі іх сілы. І вось Хмельніцкі ешчэ разразьбіў палякоў пад Пілавіцамі. Гэтую бітну по...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>няволю польскіх гэтманоў: Каліноўскаго і Потоцкаго. Палякі, бачучы, што сіла казацкая — грозная, пастанавілі найсьці „посполітым рушэньнем" на казакоў, але не дацэнівалі іх сілы. І вось Хмельніцкі ешчэ разразьбіў палякоў пад Пілавіцамі. Гэтую бітну польскі гісторык Кубаля апісывае вось як: „шляхта выступіла з блескам, на які Рэчпосполітая здабыцца магла толькі па доўгім спакою. Узялі з скарбцоў найдаражэйшае аружжэ, апратку з рысіх і саболіх скур; забралі пурпурные з залатымі ўзламі рыдваны і скарбные возы, поўные дарагіх апратак, золата, срэбра, дарагіх каменьнёў, а шмат хто з рыцароў прадаў апошні дабытак, каб дараўняць другім у блеску. Так стануло пад Львовам 40 тысяч шляхты, прыбранай як бы на вясельны банкет. Мігацелі ў грамадзе срэбрам тканые адамашкі, аксаміты, залацістые паясы, срэбрыстые панцыры і гэлмы; шумелі саколіе крыльля, хісталіся на ветры брылянтовые кіты, а коні мігацелі ў залацістай збруі, у шаўковух сетках, званілі пасрэбранымі падковамі. Ішоў на Украйну паход, як на коронацію. Дзьвесьці тысяч слуг з лёгкім аружжэм паступало за войскам разам з нялічэным лікам вазоў і карэт панскіх. Хацелі паказаць збунтаваным мужыком, што ідуць паны. Шляхта голасна казала, што не шаблямі, але бізунамі будуць ваеваць з мужыкамі". Тым часам — , ...войска Рэчы-посполітай стануўшы пад, Пілавіцамі, ня біўшыся с казакамі, уцякло ў найбольшым безладзі. Начальнікі першые ўцяклі ў ночы з або-<noinclude></noinclude> r7lhyawlm6v8vk4ztw7r8n1xon4yfoa 85693 85691 2022-08-10T17:39:24Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>няволю польскіх гэтманоў: Каліноўскаго і Потоцкаго. Палякі, бачучы, што сіла казацкая — грозная, пастанавілі найсьці „посполітым рушэньнем" на казакоў, але не дацэнівалі іх сілы. І вось Хмельніцкі ешчэ разразьбіў палякоў пад Пілавіцамі. Гэтую бітну польскі гісторык Кубаля апісывае вось як: „шляхта выступіла з блескам, на які Рэчпосполітая здабыцца магла толькі па доўгім спакою. Узялі з скарбцоў найдаражэйшае аружжэ, апратку з рысіх і саболіх скур; забралі пурпурные з залатымі ўзламі рыдваны і скарбные возы, поўные дарагіх апратак, золата, срэбра, дарагіх каменьнёў, а шмат хто з рыцароў прадаў апошні дабытак, каб дараўняць другім у блеску. Так стануло пад Львовам 40 тысяч шляхты, прыбранай як бы на вясельны банкет. Мігацелі ў грамадзе срэбрам тканые адамашкі, аксаміты, залацістые паясы, срэбрыстые панцыры і гэлмы; шумелі саколіе крыльля, хісталіся на ветры брылянтовые кіты, а коні мігацелі ў залацістай збруі, у шаўковух сетках, званілі пасрэбранымі падковамі. Ішоў на Украйну паход, як на коронацію. Дзьвесьці тысяч слуг з лёгкім аружжэм паступало за войскам разам з нялічэным лікам вазоў і карэт панскіх. Хацелі паказаць збунтаваным мужыком, што ідуць паны. Шляхта голасна казала, што не шаблямі, але бізунамі будуць ваеваць з мужыкамі". Тым часам — , ...войска Рэчы-посполітай стануўшы пад, Пілавіцамі, ня біўшыся с казакамі, уцякло ў найбольшым безладзі. Начальнікі першые ўцяклі ў ночы з або-<noinclude></noinclude> 0f3h9jn5gf733j87uywkj362pvtqil0 104 29027 85692 2022-08-10T17:39:15Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «зу. За імі пайшло войско, пакінуўшы ўвось абоз казакам". Пасьля гэтаго Хмельніцкі пайшоў на Львоў; узяўшы з гэтаго гораду багаты окуп, пакіраваўся на Варшаву. У Замосьці прыняў каралеўскіх паслоў. Каралеўскім паслом Хмельніцкі паставіў вось такіе варун...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>зу. За імі пайшло войско, пакінуўшы ўвось абоз казакам". Пасьля гэтаго Хмельніцкі пайшоў на Львоў; узяўшы з гэтаго гораду багаты окуп, пакіраваўся на Варшаву. У Замосьці прыняў каралеўскіх паслоў. Каралеўскім паслом Хмельніцкі паставіў вось такіе варункі згоды: каб сілай пе прымушалі перэхадзіць народ у каталіцтво; каб жыдоў і езуітоў, каторых Хмельніцкі называў „Візувітамі“, узялі палякі назад к сабе ў Польшлу; каб Мітрополіт Кіеўскі заседаў у польскім сэнаце і ўсе ўрады на Украйне аддаваліся толькі праваслаўным, ды каб 40 тысяч казакоў Рэчпосполітая трымала пад аружжэм сваім коштам; а наканец, каб выдалі яму Чаплінскаго. Як з гэтаго відаць, варункі Хмельніцкаго былі зусім справедлівые, тымчасам шляхта на сэйме аткінула іх і пастанавіла далей ваеваць. Вайна гэта цягнулася безмала 6 гадоў і скончылася тым, што казакі, як незалежны народ, падаліся пад апеку Масквы ў 1654 гаду, пры царэ Алексею Міхайловічу. Калі паўсталі за свае правы Украінскіе казакі, пачаў варухацца народ і ў нас на Беларусі, гдзе ганцы Хмельніцкаго паддавалі не мала ахвоты да гэтаго. Але тутака рух быў шмат слабейшы, бо на Беларусі ў той час стаяло моцнае войско, каторае прыгатавала Рэчпосполітая, спадзеваючыся напасьці Масквы. Першы на Беларусі пачаў паўстаньне Антон Небаба, намаўляючы селян і мешчан, прыціснутых так сама, як казакі, паўстаць на абарону сваіх правоў. Пасьля прылучыліся да яго палкоўнікі казацкіе Непаліч і Хвэсько, каторые праз кароткі час патрапілі сабраць каля сябе блізка 30 тысяч чэлавек. Беларускае селянство вітало казацкае войско хлебам і сольлю і грамадамі прылучапося да яго. Старадуб, Гомель, Лоеў і Брагін атчынілі ім свае брамы. Пры першай чутцы а паўстаньні на Беларусі гэтманРадзівілл паслаў проці казакоў вялікае войско і, спаткаўшы іх за Прыпецьцю, разбіў. Польскіе „жоўнеры" ішлі на казакоў, бытцам на аблаву, па лесох, і балотах; с хворасту і балота выцягівалі іх і рэзалі без міласердзя. Адна грамада казакоў з 200 людзей, засекшыся на купіне, доўга баранілася проці рэгулярнаго войска; хаця гэтман, ацэніваючы іх багатырство, даровываў ім жыцьцё, але яны гэтай афяры не прынялі і, на знак свайго пастанаўленьня не паддацца жывымі, ўсе грошы перэд вачыма польскаго войска ў ваду кінулі, а самі з нявіданай адвагай кінуліся на непрыяцелёў, ды толькі пехота патрапіла<noinclude></noinclude> rwpyswcdgrrv3354ek9fou9asmef2h3 104 29028 85694 2022-08-10T17:40:54Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «выперці іх з зарубоў і ўвагнаць у бапота. І там яны не хацелі паддацца; стоючы па пояс у балоце, бараніліся да паследка. Некаторые с казакоў зачыніліся ў Пінску; тады Пінск быў узят прыступам і зруйнаваны да шчэнту разам з жыцелямі. Аб гэтым прыпадку ў Пін...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>выперці іх з зарубоў і ўвагнаць у бапота. І там яны не хацелі паддацца; стоючы па пояс у балоце, бараніліся да паследка. Некаторые с казакоў зачыніліся ў Пінску; тады Пінск быў узят прыступам і зруйнаваны да шчэнту разам з жыцелямі. Аб гэтым прыпадку ў Пінску ешчэ да сягоньняшніх дзён пяе беларускі народ: {{Block center/s}} Із пад Слуцка, із пад Клецка<br /> Едзе дружба маладзецка,<br /> Ад княжаці із пад Мінска<br /> Ваеваці места Пінска —<br /> Места Пінска ваеваці,<br /> Ад ляхоў абараняці.<br /> Хоць прыйшлі — не далі рады,<br /> Усе пагінулі ад здрады.<br /> А я пайду ў пост вялікі<br /> Да Турова, да Владыкі,<br /> Каб малебен адслужыці,<br /> Ды пакаюсь за грэхі,<br /> Дзень і ноч буду маліці,<br /> Дзень і ноч буду прасіці,<br /> Каб загінулі Ляхі. {{Block center/e}} Пасьля разбіцьця Радзівіллам казакоў над Прыпецьцю і зніштажэньня Пінска, паўстаньне на Беларусі на нейкі час успакоілося, але не на доўга: яно разгарэлося ешчэ з большай сілай. калі разыйшлася вестка аб разбіцьці польскаго войска казакамі пад Пілавіцамі. Просты народ — селяне пачалі схадзіцца на рады па лесох і па лесох організаваць збройные дружыны, каторые з дня на дзень павялічываліся сьвежымі сіламі. Па сёлах і вёсках зьяўляліся нет ведама скуль старцы-лірнікі, каторые апевалі народу яго нядолю, пабеды казакоў і блізкую гібель паноў. Паміж народам пачалі хадзіць дзіўные і не падобные да праўды чуткі, бытцам шляхта збунтавалася проці караля ды маніцца вырэзаць мужыкоў, а казакі паўсталі за караля. З вёскі ў вёску перэдавалі лісты Хмельніцкаго, у каторых пісалося тое-ж самае. — Дык народ слухаў лірнікоў, слухаў бытцам „каралеўскіх“ лістоў; зьбіраўся, радзіўся і ў канцы браў касу, рогаціну, тапор на доўгім чэране і ішоў у лес злучацца з дружынамі. Дружыны расьлі, даходзілі вялікіх сіл і памыкаліся здабываць нават добра ўмацаваные гарады, якімі Слуцк і Быхоў былі ў тые часы.<noinclude></noinclude> i24b1wf801e0q2bod2a7w041irl73t6 104 29029 85695 2022-08-10T17:41:43Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «Справы рабіліся ўсё больш і больш грознымі. Радзівілл з войскам патрапіў да восені (1648) адабраць ад паўстанцоў Чэрнобыль, Гарадок, Могілеў і колькі другіх гародоў за Днепром, дабытых перш паўстанцамі. Але Рэчыца і Мозыр бараніліся да ўпаду. У Мозыры жыце...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>Справы рабіліся ўсё больш і больш грознымі. Радзівілл з войскам патрапіў да восені (1648) адабраць ад паўстанцоў Чэрнобыль, Гарадок, Могілеў і колькі другіх гародоў за Днепром, дабытых перш паўстанцамі. Але Рэчыца і Мозыр бараніліся да ўпаду. У Мозыры жыцелі, — хаця ім абецалі ўсім да аднаго дараваць віну, калі яны аддадуць аружжэ, — не пайшлі на згоду і ўсе да апошняго былі выгублены, а палкоўніка Міхаленка пакаралі ганебнай сьмерцьцю за тое, што ён разам з жыцелямі бараніў Мозыра, — Жыцелі Бабруйска пад камандай Подубіча другі раз надняліся, але, перэпужаўшыся прыезду самога гэтмана, згодзіліся выдаць зачыншчыкоў паўстаньня, каторые, каб збавіцца ад ганебнай сьмерці, запёршыся ў сваіх хатах, самі сябе падпалілі. Як моцна бунтаваўся тады народ, лепей за ўсё відаць са слоў аднаго с тагочасных польскіх гісторыкоў, каторы дзівуецца, што ў тые часы, калі ўрад ледзьве мог знайсьці сабе „жоўнероў" за дарагіе грошы, паўстанцы, не беручы ні платы, ні харчоў, — сваей ахвотай зьбіраюцца вялікімі грамадамі і ўсяго маюць паддастатком. А другі гісторык прыраўнівае мужыцкае паўстаньне да зьмея, катораму, заместа аднэй адсечэнай галавы, вырастае колькі новых галоў. Хаця ў гарадох і было здушэно паўстаньне, ўсё-ж такі яно не зусім заціхло: у розных мейсцах Беларусі хадзілі збройные грамады, а Хмельніцкі ад сябе прысылаў падмогу паўстанцам. Так, палкоўнік Кржэчкоўскі прыйшоў на помач с 14 тысячамі казакоў, але быў разьбіты пад Лоевым; тады, адступіўшы к Днепру, засеў ён серэд балот і доўга непакоіў рэгулярнае войско, але ў канцы і ён, і яго казакі пагінулі да аднаго. Тое-ж самае было і с палкоўнікам Подубайлам, каторы вёз с сабой у чоўнах каля 12 тысяч казакоў: усе яны разам з ім згінулі. Уляглося зусім паўстаньне толькі пасьля '''Збороўскай згоды''', на каторай шляхта абецалася здаволіць жаданьня казакоў. У гэтым часе, пасьля Збороўскай згоды, адыйшла да Украйны і часць Беларусі: '''па Днепры ад Быхова''', адтуль па рэцэ Сожы і Сожай да Смаленскаго павету. Гэтману Радзівіллу, за яго стараньне каля ўспакаенья паўстаньня на Беларусі, сэйм аддаў на вечные часы Нэвэль і Себеж з ваколіцамі. Прыймаючы пад сваю ўласць казакоў, Маскоўскі Цар Алексей Міхайловіч добра разумеў, што Польшча без вайны не прызнае яго<noinclude></noinclude> 15w0xgv50ev55dxcjgwvrfnotfrjoo6 104 29030 85696 2022-08-10T17:42:16Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>правоў на Украйну; вось, каб прымусіць іх да гэтаго, ён сам першы выйшоў проці іх з аграмадным, блізка двухсоттысячным войскам. Войско гэтае было раздзелено на чатыры часьці: глаўные сілы — пад кірункам самога Цара — ішлі к Смаленску; другая часьць — пад кірункам Шэрэметева — пасувалася па-уз Дзвіньню к Полацку праз усю цяперэшнюю Вітэбскую губэрню; трэйцяя — пад кірункам Трубецкога — ішла на Могілёў, а казакі пусьціліся ў заднепроўскіе беларускіе землі. 6 Траўня (мая) 1654 году царскае войско прыступіло к Смаленску, каторы, зачыніўшыся, нажыдаў непрыяцеля. Горад быў добра ўмацаваны і меў паддастаткам усякіх запасоў, — як ваенных так і харчоў, — дык мог доўгі час трымацца, тым больш, што ў горадзе было, апрача 4 тысяч шляхоцкаго войска ешчэ дзьве тысячы немецкай артылерыі з гарматамі, над каторымі старшым быў практычны ваяка немец Вільгэльм Корф, — ды ешчэ шмат мешчанскаго войска — так званай „смаленскай дружыны. Алексей Міхайловіч хутка ўцяміў, што горад узяць сілай трудна, дык пачаў прабаваць іншых дарог. Смаленскім Ваеводай пад той час быў Піліп Обуховіч, чэлавек малодушны і перэкупны. Яму Маскоўцы і зрабілі посул, каб ён здаў ім горад за добрые падаркі. Обуховічу гэтаго два разы казаць ня трэба было: ён прыстаў на здачу горада, і горад хутка здаўся, хаця на гэта вельмі нарэкалі як само войско, так і мешчане, каторые рваліся да абароны. Здача Смаленска насьцеж аткрыла Ма-<noinclude></noinclude> 7unoclcapvq7macnfek4yq7elii1ids 104 29031 85697 2022-08-10T17:43:02Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « скоўскаму войску вароты ва ўсю Беларусь, і Цар Алексей Міхайловіч, не чэкаючы, скарыстаў з гэтаго. Здача Смаленска Маскоўцам абурыла ўвесь край і вызвала немала напасьцей на Обуховіча, аб чым сьведчаць нам розные гісторыкі. З дакумэнтоў, датыкаючых гэ...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> скоўскаму войску вароты ва ўсю Беларусь, і Цар Алексей Міхайловіч, не чэкаючы, скарыстаў з гэтаго. Здача Смаленска Маскоўцам абурыла ўвесь край і вызвала немала напасьцей на Обуховіча, аб чым сьведчаць нам розные гісторыкі. З дакумэнтоў, датыкаючых гэтых здарэньнёў, для нас мае не малую цэну ліст Комуніякі да Обуховіча, пісаный па Беларуску, катораго шмат копій разходзілося па краю. Ніжэй друкуем гэты ліст, трымаючыся тэксту копіі, перэховыванай у Кракове ў „'''Narodowy’m Muzeum'''“ (z tek Emeryka Čapskiego 8, rękopisa cr. 1 Varia); папраўлены ён павэдлуг другой копіі, каторая празначэна для Беларускаго національнаго музэума і пакуль-што знайходзіцца ў прыватных руках. „Міласьцівы Пане Обуховіч мой ласкавы Пане. „З умыслу пасылаю служку нашаго, Пана Іоахіма Говорку, абвешчаючы добрае здароўе Вашмосьці ці нездароўе, ў якім тот час Господ хаваць рачыць пасьля того перэпуду Маскоўскаго! і я так знаю, што трудно Вашмосьці ўсім на жывоце. Да ня гневайся, Госпадару, на мене, што я тытула воеводзкаго не даложыў. Бо, напісаўшыб Воеводою Смоленскім, тобы я солгаў; напісаўбы безвоеводзкім, тобы Вашмосьць загневаў, хоць незашто. Бо мне бачыцца, калі Вашмосьць Смоленск продалі, то і тытул оддалі. Многа людзей звешчалі (аб тым), што і Вашмосьці людзі грошы пабралі (ад Маскоўцоў). Лепей было пане Філіпе сядзець табе у Ліпе. Уваляўся Вашмосьць у вялікую славу, як сьвіньня у гразь, горш таго калі хто пападзе у новым кожусе у густое балото. От нам затое, што дзёшова Масква соболі прадавала, ўсю Русь з людзьмі забрала, — мы, убачыўшы густые соболіе каўнеры, позналі есьмы, што худа будуць біцца і нашы жолнеры, а што мы бедные у кажухах сем лет Смаленска дабывалі, то вы мудрэйшые ў саболях за чатырнадцаць нядзель аддалі. Баюся я вельмі, штоб за тое баба каму пупа ня рэзала — за меншую віну, кажуць людзі, Пана Осьціка нябошчыка напалохаў кат у Вільні, аж мяса яго валаклося, што адно картачку пісаў да Масквы неосцерожна, а мы і Цара у ногу цалавалі, і грошы пабралі, але больш нам тое так не мінецца. Пан Госевскі не многа па лацінску умеў, а з меншым людам і апаратам ваенным і жыўнасьцю Смопенска дадзержаў. Мудрасьць вяліка, кажуць людзі, як тая сьвіня: калі много ее хто зажываець, той нічога не дбаець, — а калі чэлавек надта кусіць і пастагнаць, мусіць, і хвасту бы-<noinclude></noinclude> mudnq1e2yh97h830vq9b4fygdlsg0z5 104 29032 85698 2022-08-10T17:43:28Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>вае непакой. Зофія філёзофія судзіла сядзець высока, гаварыць глыбока. Кудзеля, пане, жаноцкая рэч, ды штоб пекла гаразд оладкі. — Іосць у мене старые кнігі у новым куце, заўсёды я там многа вычытаў жаноцкай псоты, яковай з вума зводзяць людзей мудрых, многіх і сьвятых, а штоб як нас грэшных к ліху не прывялі. А каліб датуль Вашмосьць пісаром быў, тоб чэлавекам слыў, і того-б з нас годзі было за нашае ліхое шальберство. Паказуюць людзе і тое на Вашмосьці, якобы до вымысленя подымнаго ніхто не быў прычыною, Толькі Вашмосьць, каторым выкурылі нашых мужыкоў, як верабьёў з венікоў — без мало з мудрых ораціёў ня будзе много раціёў, послом зостаўшы много праўды не гаворыце, толькі берэце копы (даўней грошы лічылі на копы), дэпутатам копы, комісарам копы, а тые копы пастрыгуць не аднаго у хлопы, а ня ведама гдзе<noinclude></noinclude> rzjjftqqf8qnqikvry4on1u1sip7597 104 29033 85699 2022-08-10T17:43:51Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «будзець. — У Гданьску ёсьць там каму валы сыпаці і без нас, што людзі старые мовілі, то ўсё праўда і горазд у памяці маю, колі быў пан Мелешка кагатэлянам Смаленскім, то я, будучы на сэйме, на той час за ім з кордзіком стаяў — яго мова ў тые словы была. — Пан...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>будзець. — У Гданьску ёсьць там каму валы сыпаці і без нас, што людзі старые мовілі, то ўсё праўда і горазд у памяці маю, колі быў пан Мелешка кагатэлянам Смаленскім, то я, будучы на сэйме, на той час за ім з кордзіком стаяў — яго мова ў тые словы была. — Панове, кажу вам праўду, по вельмі мудрых людзях нічога на сём сьвеці, за тры хвілі з болота чыняць золото, а з золота болото своімі шальберскімі мовамі і разговорамі, штобы нас простых ошукаць і ў блазны пострыгці, але покуль ён таго докажэць, сам кепом зостанець. Надуўся ў Сэнаце, як петух галагуцкі, а праўды не пытай, усё баламутня. З гурбою дзержыць так, так, так, а калі мовіць тое не так і піскнуці ня хочэць. Не баяўся так караля Іхмосці Зыгмунта (Аўгуста) і ўсіх сэнатароў ані умеў болей толькі часоўнік і псалтыр перэчытаць, по многіх кнігах зблудзіўся. Цепера чны розум, як каза па лесе, а на праўду сьвятую ні ад каго здароваго нет, адно баламутня, і самі погібнуць і нас погубяць, кождэн Мосьці Пане ужываць будзе. Як цюнец мой быў з сынамі у мястэчку Палоннай з курмі на торгу, чуў од кагось і мне звестно, што ляхы на Вашмосьці вельмі пазакручывалі хвасты, одноб толькі сэйм дайшоў, бо яны хочуць Вашмосьці аб тое турбоваць не кепско, дай то Божэ штоб тое дармо не мінуло, і то лі праўда чылі не паказываюць на Вашмосьці якобы Вашмосьць у дванадзесят пехоты зьехаў на адзыскане Смоленска, дарэмно то Вашмосьці стараньне, маючы чатырнадсот пехоты да абароны Смоленска, людзей зацных і добрых пры жыўнасьці і гармаце, ды не хацеў бараніці, а цепер толькі маючы грэблю ў маетнасьці Полоннай сыпаці пазваляюць, а (не) Смаленска пазад адзысківаюць. Ой пане, годзі вы так як сліжа ў Неман упусьціць, не заўтра тое ужо будзе, людзі і тое кажуць даводне во ўсіх штурмах Вашмосьці толькі аднаго ткача забіто і то не вельмі знаменітаго, хтось поведзіл якобы Вашмосьці воеводзтво кракоўскае Кароль Его Міласць у награду Смоленска мае даці, бояцься Ляхы вельмі штобы Твая Міласьць Вэнгром оных не прадаў. — Нешто пане ото родом дому дзеецца. — Дзед Тваей Міласьці калі Генэралам быў у Мозыры, то слыў, што за малые грошы непраўду продаваў. — Пан оцец Вашмосьці судзьдзёю будучы Мозырскім за маей памяці у каго больш узяў, таго хороше осудзіў. Калі нябошчык з таго сьвету уступіў, Мозыране вельмі рады былі, а калі-б Вашмосьць дагэтуль за праўдаю хадзіў, тоб<noinclude></noinclude> navca9vkvp1p5mozdhagdr6cj36jv2m 104 29034 85700 2022-08-10T17:44:44Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «і Бог памагаў, дадушы то мне дзіўно што Вашмосьці трыста падвод пад адну пасьцель Масква дала, тоб гэта не посьцель была так вельмі цяжкая, хіба кождая перына абернулася ў чырвоные золотые, сяк так нагородыўся Вашмосьці ўпуд маскоўскі. Каліб гэтакую куч...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>і Бог памагаў, дадушы то мне дзіўно што Вашмосьці трыста падвод пад адну пасьцель Масква дала, тоб гэта не посьцель была так вельмі цяжкая, хіба кождая перына абернулася ў чырвоные золотые, сяк так нагородыўся Вашмосьці ўпуд маскоўскі. Каліб гэтакую кучу гною даў вывозьці із Смоленска Хмельніцкаму до Чэгрына, і тоб не без шкоды было. Пане у мене гэтай брэдні ёсьць не мала, адных перын дзевяць кром дробных падушак, і то адна кабыла возіць, гдзе тэй брэдні патрэба! Меўбы і болей што да Вашмосьці пісаць, зленаваўся дужэ і стаць не магу. Да не гневайся Господару, а хтож каго осьцерэжэць, калі не мілы свой даўны друг. ''Дан с Тулан дня 6 Юнія 1655 году.'' Здабыцьце Смаленска, як ужо вышэй было сказано, аткрывало насьціж дарогу ў глыб беларуска-літоўскіх зямель маскоўскаму войску, каторае шыбка пасувалося наперад, здабываючы адзін за адным гарады „літоўскіе“. За колькі месяцоў вайны ў руках Алексея Міхаіловіча — былі ўжо: Вітэбск, Могілёў, Мінск, Коўна, Гродна і Вільня. Усяго было ўзято больш за 200 гарадоў, мястэчек і замкоў. Здабыўшы Вільню і часць літоўскіх зямель, цар Алексей Міхайловіч пачаў першы з цароў Маскоўскіх называць сабе '''„всея Великія, Малыя и Бѣлыя Россіи Самадержца'''“. Далейшы паход Маскоўскаго войска ў глыб краю затрымалі Швэды, каторые ў той час з другой стараны напалі на Польскую Рэчпосполітую. Думка аб незалежнасьці „Літвы“ пры тагочаснай руіне Рэчыпосполітай ізноў засьвітала ў галовах магнатоў ,і князёў „літоўскіх“. Князь Януш Радзівілл з сваімі староннікамі ураілі перэдаць Літву пад апеку швэдзкаго караля на тых самых варунках, на якіх яна была злучэна дагэтуль с Польшчай. Гэта была апошняя паманка Беларуска-літоўскіх зямель, каб Выламацца з залежнасьці ад Польшчы. Большая частка тагочаснай шляхты не разумела думкі князя Радзівілла і дзеля гэтаго не пайшла за ім. Іншые думаюць, што Радзівілл паддаўся швэдам дзеля таго, што не было як бараніцца; — гэто непраўда. Швэдзкаго войска ў Літве пад той час было усяго толькі 3 тысячы, — літоўскаго-ж было 30 тысяч, а магло быць і шмат болей, калі-б пазвалі тутэйшае селянство. Можэ паступкамі князя Януша Радзівілла кіравало і асабістае жаданьне стацца удзельным Літоўскім князем, але ва ўсім гэтым была і здаровая гасударствоная думка адбудаваць незалежнае „Літоўскае“ гасударство.<noinclude></noinclude> chtyrtav32k43gi4d2lag1prw6n2xzd 104 29035 85701 2022-08-10T17:45:11Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Тым часам маскоўскаму войску ў Беларусі неяк перэстало шанцаваць; прычына гэтаго была вось якая: калі украінскіе казакі перэдаліся пад Цара маскоўскаго, яны думалі знайсьці ў маскоўскім гасударстві блізкі сабе праваслаўны народ; тое самае думалі і п...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Тым часам маскоўскаму войску ў Беларусі неяк перэстало шанцаваць; прычына гэтаго была вось якая: калі украінскіе казакі перэдаліся пад Цара маскоўскаго, яны думалі знайсьці ў маскоўскім гасударстві блізкі сабе праваслаўны народ; тое самае думалі і праваслаўные ў беларуска літоўскіх землях, дык Маскоўскаго Цара лічылі апекуном сваей веры. Тым часам бліжэйшае знаёмство паказало ўсю рожніцу зродных, але ад векоў рожных культур, беларускай і маскоўскай. Пры гэтым выйшла, што Беларусы і Маскоўцы рожняцца ва ўсём, ды нават і ў самай веры праваслаўнай. Для Масквы Беларусы не былі рускім народам, але „Літвой"; у Маскве думалі, што рускае — гэта тое самае, што маскоўскае, а ўсё іншае — хаця і рускае, але што вытварылося асобнымі варункамі жыцьця, — значыць і тое, што стварыла беларуская культурная работа, што было сваім для беларусоў, маскоўцы лічылі літоўскім, або і польскім, „лацінствуючым", — не рускім. Нават чыстае праваслаўе Заходняй Русі было для маскоўскіх людзей „лацінствуючым“, а часам „літоўскай ерэсью“, не кажучы ўжо аб Уніі, каторую лічылі проста „лацінствам“. З гэтай прычыны не раз паміж беларускімі і маскоўскімі людзьмі падымаліся войстрые спрэчкі і сваркі. Беларусь, каторая перш добрай ахвотай хінулася да Масквы, цяпер, падобна Украінскім казакам, старалася выбіцца с-пад яе ўласьці. Нават ярые абаронцы праваслаўя хутка астылі да Масквы. Гарады адзін за адным пачалі варочацца пад ўласць Польскай Рэчыпосполітай. Маскоўская граніца што раз далей і далей адступала на ўсход к Днепру. Ў 1656 гаду цару Алексею Міхайловічу прыйшлося прыстаць на мір с Польшчай, здалеўшы дабіцца таго, што палякі насьледнікам польскаго пасада пасьля сьмерці караля Яна Казіміра прызналі Алексея Міхайловіча. Хоць Маскоўскае Царство не здалело утрымаць за сабой усе заваеваные ў Беларусі землі, за тое шмат пачэрпнула адгэтуль моральных і навучных сіл для свайго адраджэньня. Праз доўгі час Татарскай няволі Усходняя Русь затрымалася ў сваім развіцьці і далёка адстала ад сваіх пабратымцоў Украінцоў і Беларусоў. Граматнасць паміж маскоўцамі была вельмі слабая, школ зусім не было. Нават духоўнае жыцьцё зусім упало, так што ў 1654 гаду Патрыарх Нікон, устроіўшы Іверскі манастыр, перэцягнуў к сабе часьць манахоў і настаяцеля Кутэінскаго манастыра, Ёіля Труцэві-<noinclude></noinclude> 2bfgnpbxdblifv704wg1l92fy4rldu5 104 29036 85702 2022-08-10T17:45:43Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «ча, для помачы сабе ў перэбудове маскоўскаго праваслаўя і для прыкладу сваім земляком як трэба устраіваць манастырскае жыцьцё. Труцэвіч, перэежджаючы ў Іверскі манастыр, перэнёс туды і Кутэінскую друкарню. У 1664 гаду перэцягнулі с Полацка ў Маскву ером...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>ча, для помачы сабе ў перэбудове маскоўскаго праваслаўя і для прыкладу сваім земляком як трэба устраіваць манастырскае жыцьцё. Труцэвіч, перэежджаючы ў Іверскі манастыр, перэнёс туды і Кутэінскую друкарню. У 1664 гаду перэцягнулі с Полацка ў Маскву еромонаха Сімона Сітняновіча. Сітняновіч выховываў царэвіча Фёдора Алексеевіча і ён першы залажыў у Маскве фундамэнт школьнай прасьветы, пакінуўшы посьле сябе шмат навучных прац. З гэтаго часу пачынаюць маскоўцы рабіць перэклады розных кніг з беларускай і польскай мовы на сваю мову. Такім парадкам над пачаткам навукі і літэратуры ў расейскай мове працавалі вучоные Беларусы і Ўкраінцы, кладучы моцны фундамэнт да далейшаго яе развіцьця. У Польскай Рэчы-Посполітай зараз пасьля Маскоўскіх воен загараецца ізноў змаганьне розных вер. Але цяпер гэтае змаганьне мае зусім іншы характэр, чым даўней пры панаваньні лініі князёў з Ягайловаго роду. Каталіцтво за гэты час зрабілося верай польскай і зусім злілося с паняцьцем польскай народнасьці, так што паляк і католік гэта пачапі лічыць ужо за адно. Каталіцтво ў тым часе пачынае кіравацца да таго, каб выціснуць у Беларускіх землях ужо ня толькі само праваслаўе, але уніяцтво, і гэтае апошняе часта-густа церпіць уціск католікоў—„палякоў". У другой палавіне XVII сталецьця беларуская шляхта без мала ўся ужо перэйшла ў каталіцтво і зусім адарвалася ад свайго народу, заглушыўшы ў сабе польскасьцю беларускае національнае пачуцьцё. Каталіцтво сталося ўжо польскай, „панскай" верай, а праваслаўе і уніяцтво — верай простацтва, „хамскай верай“. Уніяцтво, ня гледзячы на стараньня езуітоў, усёж-ткі далёка не адыйшло ад праваслаўя, а дзеля гэтаго і не карыстало прыхільнасьцю польско-католікоў, каторые жадалі бачыць Уніяцтво не як веру саму па сабо, але толькі як перэходную ступень у каталіцтво; дзеля гэтаго Уніяцкім папам закон не даваў абецаных правоў. Даходы рускіх папоў — праваслаўных і уніяцкіх — былі такіе малые, што пароху (настаяцелю прыхода), каб пракарміць сваю сямью, прыходзілося так сама як і простаму мужыку абрабляць свой кавалак зямлі. Такое палажэньне зьвертало увагу нават польскіх каралёў, і, як сьведчыць сам Ян-Казімір, мейсцовые паны прымушалі рускіх духоўных асоб адбываць прыгон разам з селянамі, а такжэ судзілі іх сваім судом і паддавалі кары. У канцы католікі дамагаліся нават<noinclude></noinclude> oa41a3146dsbty4f1ioolvlp2orjlp8 104 29037 85703 2022-08-10T17:46:37Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «скасаваньня асобнай Уніяцкай іерархіі і прылучэньня уніятоў да каталіцтва. „Жаляцца уніяцкіе біскупы перэд Богам, перэд сьвятым айцом і сьв. Рымскай цэрквай, — пісаў у 1664 гаду уніяцкі біскуп Якуб Суша ў Рым да папежа, — жаляцца, з задзіўленьнем бачучы,...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>скасаваньня асобнай Уніяцкай іерархіі і прылучэньня уніятоў да каталіцтва. „Жаляцца уніяцкіе біскупы перэд Богам, перэд сьвятым айцом і сьв. Рымскай цэрквай, — пісаў у 1664 гаду уніяцкі біскуп Якуб Суша ў Рым да папежа, — жаляцца, з задзіўленьнем бачучы, што ўсюды ў нашай бацькоўшчыне знаходзіцца ці мала паноў лаціннікоў, каторые дамагаюцца перэд сьвятой Сталіцай Апостольскай таго, каб нас, уніяцкіх біскупоў, скасаваць, каб меньня нашы прылучыць да каталіцкіх біскупствоў і каб пакінуць нам толькі манахоў і белых папоў, але паддаўшы іх пад ўласць лаціннікоў“. У 1697 гаду бытцам дзеля таго, каб зраўнаваць правы „'''Літвы'''“ с Польшчай, было пастаноўлено, каб ва ўсіх судох вялікаго княжства Літоўскаго ужывалі польскай мовы заместа беларускай, каторая з найдаўнейшых часоў была мовай урадовай (гасударственай). З гэтаго часу ўжо наша „польская“ шляхта дружна пачынае выцесьняць сваю спрадвечную мову с публічнаго ужытку ды пакідаць яе адно да прыватных патрэб, ужываючы толькі у зносінах і гутарцы з селянствам. Каля 1717 году зьявіўся тайны праект, каб скасаваць „рускую“ веру і народнасць у граніцах Польшчы; гэты праект маніўся скасаваць ня толькі праваслаўе, але і Унію, каторая ўсёж-ткі была рускай верай. З Базыльянскімі манахамі палякі мірыліся, бо патрапілі скарыстаць з іх помачы для апалячываньня беларусоў, але за тое вельмі не любілі сьвецкае „белае“ духавенство. Часта спатыкаем мы у польскіх пісьменнікоў цэлые хвалебные гымны аб свабодзі, якая панавала ў Польшчы, але тут зьяўляецца пытаньне: для каго і якая была гэта свабода? Свабода веры, праўда, была ў Польшчы ў часе панаваньня князёў з роду Ягайлы, або, іначэй кажучы, была ў той час, калі наша беларуско-Літоўская лінія князёў панавала ў Польшчы; значыць, пакуль у польскім жыцьці мелі сілу „Літоўскіе“ людзі, датуль была і свабода веры. Было і тады змаганьне за веру, але гэтае змаганьне з гасударствам нічога супольнаго ня мело: гэто было '''змаганьне партій'''. Роўна с тым часам, калі палякі, дзякуючы Люблінскай Уніі, забралі ў свае рукі ўнутрэнае жыцьцё ўсяго гасударства, — значыць, і літоўска-беларускіх зямель, — гіне і ўсякая свабода ў Польшчы. Гэта не голослоўная казка, але праўда, каторую даводзяць пастанаўленьня сэймоў і тысячы судовых актоў. На<noinclude></noinclude> invpkkuuecp9zmx83kjho8qcj14smqg 104 29038 85704 2022-08-10T17:47:17Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «прыклад, пасьля сьмерці Аўгуста II на конфэдэраціі 1732 году было пастаноўлено: „касьцёл каталіцкі не павінен цярпець каля сябе другіх вер; людзям другіх вер — праваслаўным і протэстантам — адбіраецца право быць выбранымі ў дэпутаты на сэймы, трыбуналы...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>прыклад, пасьля сьмерці Аўгуста II на конфэдэраціі 1732 году было пастаноўлено: „касьцёл каталіцкі не павінен цярпець каля сябе другіх вер; людзям другіх вер — праваслаўным і протэстантам — адбіраецца право быць выбранымі ў дэпутаты на сэймы, трыбуналы (суды) і ва ўсякіе асобные камісіі, устанаўляемые для якіх-небудзь спраў. Правы іх зраўніваюцца з правамі жыдоў. Духоўные іх не павінны хадзіць яўна па вуліцах с сьвятымі дарамі (сакрамэнтамі); хрысьціны, шлюбы, пахароны яны маюць права рабіць толькі дастаўшы пазваленьне ад каталіцкаго кзендза, дый то за устаноўленую плату. Пахароны з харугвямі і народам людзям другіх вер забараняюцца; яны павінны хараніць нябошчыкоў у ночы. Ў гарадох інаверцы павінны бываць на каталіцкіх працэсіях; у сёлах не маюць права мець званы пры цэрквах. Дзеці, каторые родзяцца з мешаных шлюбоў, павінны быць каталікамі, і нават праваслаўные пасынкі вотчыма-каталіка павінны прыймаць каталіцтво“. У 1747 гаду выйшоў каралеўскі указ, каб у каралеўскіх маёнтках пасьля памершых праваслаўных і уніяцкіх папоў не назначалі на іх мейсцэ новых без пазваленьня самога караля. На Сэйме 1764 года пастаноўлено было караць сьмерцьцю тых, каторые пяройдуць с каталіцтва у другую якую веру, і пастаноўлено было запісываць у падданство сыноў папоўскіх, калі яны да 15 гадоў не навучацца якой спэціальнасьці. У 1766 гаду біскуп кракоўскі, Солтык, падаў Сэйму думку, каб кожнаго, хто асьмеліцца сказаць на сэйме мову на карысьць інаверцоў, аб’яўляць ворагам гасударства. Сэйм думку гэту прыняў з радасьцю і зрабіў яе законам. Калі мы ўсё гэта разгледзім, тады зразумеем, чаму беларускае праваслаўнае духавенство шукало апекі у маскоўскіх цароў: Польшча для іх была мачыхай, дый злой мачыхай. Тое-ж самае рабілі і протэстанты, звертаючыся за апекай у Немеччыну. Дзеля гэтаго суседніе с Польшчай гасударствы пачалі мешацца ў унутрэнае жыцьцё польскаго гасударства і што раз болей і болей сталі кіраваць гэтым жыцьцём. К гэтаму пры выборы кожнаго новаго караля ў Польшчы складаліся розные партіі, каторые стаялі кожная за свайго кандыдата, цягнулі ў розные бакі і так сама прасілі помачы суседніх гасударствоў. Кароль жэ, выбраны якой небудзь партіей, ня меў ніякіх правоў, бо ўсё лежало на сэймах, а сэймы адзін за другім зрывала сама шляхта, карыстаючы с права „'''veto'''“ (не пазваляю).<noinclude></noinclude> a02m57tsg9j6t8zffj7kkgit12ev0ha 104 29039 85705 2022-08-10T19:09:12Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: « Пад канец ХVIII сталецьця непарадкі ў унутрэным жыцьці Польскаго гасударства павялічываюцца ешчэ дамовымі сваркамі і войнамі. Ад доўгіх войн з Масквой, а пасьля са Швэдамі, народ зусім згалеў, к таму-ж народ гэты ўсе свае разумные сілы аддаваў не на будо...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude> Пад канец ХVIII сталецьця непарадкі ў унутрэным жыцьці Польскаго гасударства павялічываюцца ешчэ дамовымі сваркамі і войнамі. Ад доўгіх войн з Масквой, а пасьля са Швэдамі, народ зусім згалеў, к таму-ж народ гэты ўсе свае разумные сілы аддаваў не на будову новаго жыцьця, але на рэлігійнае і партійнае змаганьне. Навука, перэйшоўшы зусім у рукі духавенства, стаяла на вельмі нізкай ступені, ды на першым мейсцы ставілі рэлігійные пытаньня. Пры такіх варунках развіцьце народа не йшло наперад, але нават падало ўніз, як у палякоў, так і у беларусоў. Прыцісненьня за веру некаталікоў, як ужо вышэй было сказано, давалі<noinclude></noinclude> 0mul7guuas1x7ae45irs00d2ygr0vas 85706 85705 2022-08-10T19:09:26Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude> Пад канец ХVIII сталецьця непарадкі ў унутрэным жыцьці Польскаго гасударства павялічываюцца ешчэ дамовымі сваркамі і войнамі. Ад доўгіх войн з Масквой, а пасьля са Швэдамі, народ зусім згалеў, к таму-ж народ гэты ўсе свае разумные сілы аддаваў не на будову новаго жыцьця, але на рэлігійнае і партійнае змаганьне. Навука, перэйшоўшы зусім у рукі духавенства, стаяла на вельмі нізкай ступені, ды на першым мейсцы ставілі рэлігійные пытаньня. Пры такіх варунках развіцьце народа не йшло наперад, але нават падало ўніз, як у палякоў, так і у беларусоў. Прыцісненьня за веру некаталікоў, як ужо вышэй было сказано, давалі<noinclude></noinclude> 4qoxw5pdm5u7ycfjuxh0tfaxmlimfra 104 29040 85707 2022-08-10T19:10:09Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «суседнім с Польшчай гасударствам право мешацца ў яе ўнутрэнае жыцьцё, а нават пры помачы падкупленых або падстаўленых людзей кіраваць гэтым жыцьцём. Ў 1767 гаду „дыссыдэнты“ (кальвіністы і лютэране) эрабілі саюз — так званую „Слуцкую конфэдэрацію“, д...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>суседнім с Польшчай гасударствам право мешацца ў яе ўнутрэнае жыцьцё, а нават пры помачы падкупленых або падстаўленых людзей кіраваць гэтым жыцьцём. Ў 1767 гаду „дыссыдэнты“ (кальвіністы і лютэране) эрабілі саюз — так званую „Слуцкую конфэдэрацію“, да каторай пазьней далучыліся і праваслаўные з беларускім архіепіскопам Грыгорам Коніскім. Конфэдэрація гэта дабівалася для дыссыдэнтоў роўных правоў с каталікамі; а як для расейскай палітыкі было карысна, каб у Польшчы была завіруха, дык Расейскі ўрад падтрымліваў гэту конфэдэрацію, а Імператрыца Кацерына II дабілася ад польскаго ўраду роўных правоў для інаверцоў ды гэтым ешчэ болей раздражніла староннікоў агранічэньня правоў дыссыдэнтоў. Сіла Расеі ў Польшчы з году на год узрастала, і Расея камандавала блізка ўсім яе ўнутрэным жыцьцём; гэта не падабалося польскім патрыотам, і яны для абароны Польшчы ад Расеі зрабілі так сама свой саюз — Барскую конфэдэрацію (с каталікоў). Конфэдэрацкая вайна блізка чатыры гады трывожыла Польшчу і ўцягнула Расею ў вайну с туркамі. Пасьля гэтай вайны наступіў першы раздзел Польшчы ў 1772 гаду. Па гэтаму раздзелу да Расеі адыйшло: Інфлянцкае воеводзтво і Беларусь аж да рэк Дзьвіны, Дручы і Днопра. Чужэземнае войско увайшло ў адрэзаные часьці Польшчы, і Сэйм зацьвердзіў гэты раздзел. Але палякі не маглі спакойна глядзець на раздзел свайго гасударства; зразумеўшы, што ўсё гэта зрабілося ад таго безладзьдзя, якое панавало ў Польшчы, яны, каб паправіць беду, задумалі завясьці у сябе констытуцію. Партія, каторая хацела аднаўленьня Польшчы і каторай кіраваў граф Потоцкі, дайшла свайго: констытуція была зацьверджэна 3 мая 1791 году. Настаў новы лад у Польшчы, але скора знайшліся нездаволеные як гэтым парадкам, так і тым, што на Сэйме скасавалі право „veto“. Гэтым адным словам даўней кожны шляхціц мог сарваць хоць якое пастанаўленьне Сэйму. Вось, гэтые нездаволеные злучыліся у конфэдэрацію пад кірункам Шчаснаго Потоцкаго, Браніцкаго і Жэвускаго і звярнуліся за падмогай да царыцы Кацерыны II. Царыца выслала ім на помач сваё войска, а проці іх выступілі староннікі гасударственаго ладу пад камандай Понятоўскаго і Косьцюшкі; але расейскае войско разбіло іх. Кацерына прымусіла караля Польскаго Станіслава адрэчыся констытуціі і прылучыцца да конфэдэратоў.<noinclude></noinclude> omfadf1je5kxjxziyi6hww9egllet9y 104 29041 85708 2022-08-10T19:10:23Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «Тады за згодай Пруссіі зроблен быў другі раздзел Польшчы 23 студзеня 1793. Тады да Расеі адыйшла рэшта Беларусі с Палесьсем, Валынь і Падольле, а 25 лістапада 1795 году адбыўся трэйці і апошні раздзел Польшчы.» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>Тады за згодай Пруссіі зроблен быў другі раздзел Польшчы 23 студзеня 1793. Тады да Расеі адыйшла рэшта Беларусі с Палесьсем, Валынь і Падольле, а 25 лістапада 1795 году адбыўся трэйці і апошні раздзел Польшчы.<noinclude></noinclude> og9s0gcnmjqqwak0tfkampr6u267fue 85709 85708 2022-08-10T19:10:58Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>Тады за згодай Пруссіі зроблен быў другі раздзел Польшчы 23 студзеня 1793. Тады да Расеі адыйшла рэшта Беларусі с Палесьсем, Валынь і Падольле, а 25 лістапада 1795 году адбыўся трэйці і апошні раздзел Польшчы.<noinclude></noinclude> kck317ciz7bsbkd8c65qbwxem5xf0i5 0 29042 85710 2022-08-10T19:11:54Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{загаловак | назва = Часць чацьвёртая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць трэцяя|Часць трэцяя]] | наступны = Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірылі...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Часць чацьвёртая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць трэцяя|Часць трэцяя]] | наступны = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць пятая|Часць пятая]] | анатацыі = }} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> <pages index="Кароткая гісторыя Беларусі.pdf" from="51 to="93" /> </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}} jtwntbf2ltgn9lmolhihxax8ueoza1q 85711 85710 2022-08-10T19:12:40Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Часць чацьвёртая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць трэцяя|Часць трэцяя]] | наступны = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць пятая|Часць пятая]] | анатацыі = }} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> <pages index="Кароткая гісторыя Беларусі.pdf" from="51" to="93" /> </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}} p8mtqsrw6lfxun5gkd0n40ppp90hxv0 85840 85711 2022-08-11T11:29:38Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Часць чацьвёртая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць трэцяя|Часць трэцяя]] | наступны = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць пятая|Часць пятая]] | анатацыі = }} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} <pages index="Кароткая гісторыя Беларусі.pdf" from="51" to="93" /> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}} 00l5s83anee3yoze6koyjxhs6y5367c 104 29043 85713 2022-08-10T19:15:17Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{цэнтар|'''{{Разьбіўка|ЧАСЦЬ ЧАЦЬВЁРТАЯ}}'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''Беларусь пад Расеей.'''|памер=140%}} Скончылося палітычнае жыцьцё Польшчы, і Беларусь адыйшла да Расеі, — споўнілося наканец тое, да чаго кіраваліся Васілі, Іваны, Алексей Міхайловіч і ўсе маско...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|'''{{Разьбіўка|ЧАСЦЬ ЧАЦЬВЁРТАЯ}}'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''Беларусь пад Расеей.'''|памер=140%}} Скончылося палітычнае жыцьцё Польшчы, і Беларусь адыйшла да Расеі, — споўнілося наканец тое, да чаго кіраваліся Васілі, Іваны, Алексей Міхайловіч і ўсе маскоўскіе цары, не выключаючы і Петра I, — за што было праліто многа крыві, дзеля чаго нешчасная Беларусь блізка 200 гадоў была вечным ваенным боішчэм; змаганьне, пачатае ешчэ ў XI сталецьці паміж Кіеўскай Русью і Полацкам, скончылося прылучэньнем адных і другіх да Усходняй Русі. Як даўней, пры Алексею Міхайловічу, беларускі народ для маскоўцоў быў «літоўскім», — так і цяпер быў ён для расейскіх людзей національно зусім чужым. Беларусь для ўраду была новай старонкай з мужыкамі, каторые былі новым матэр’ялам для раздачы сваім людзям у награду за розные заслугі. Палітыка даўных часоў мало рупілася аб «простым» народзе і яго патрэбах. Народам у гасударстве лічыўся перш рыцарскі, ваенны стан; пасьля той-жэ самы стан зрабіўся шляхоцкім, дваранскім, ці баярскім, але рожніца была толькі ў самым названьні: вышэйшы стан кіраваў гасударственымі справамі, а «просты» народ быў толькі служэбнай сілай. У Беларусі саўсім згінуў свой беларускі рыцарскі, ці ваенны стан; астаўся толькі народ у панскай няволі, аб каторым ніхто ня думаў, ніхто не лічыўся, і ён ня меў зусім ні голасу, ні правоў грамадзкіх. Такое палажэньне беларускаго «простаго» народу было ў апошніе часы Рэчыпосполітай, такім яно асталося і пад Расеей. Часта мы спатыкаем у Расейскіх гісторыкоў думкі, бытцам у часе раздзелу Польшчы Расея кіравалася пачуцьцем племенной еднасьці з беларусамі і хацела вызволіць гэты «рускі» народ с-пад уціску Польшчы; але, калі мы прыгледзімся бліжэй да гэтай справы, то ўбачым, што тут ані племенное, ані національнае, ані нават рэлігійнае пачуцьце ня мело ніякай вагі: Расея тады, так сама як і Польшча, была ў руках шляхты-дваранства, і народ там быў так сама ў няволі, а кожнае слово, кінутае за народ, за яго цяжкую<noinclude></noinclude> p2usuxhg9d7p66oyvaaa0jmd00p6kac 85715 85713 2022-08-10T19:16:41Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|'''{{Разьбіўка|ЧАСЦЬ ПЯТАЯ}}'''|памер=160%}} {{цэнтар|'''Беларусь пад Расеей.'''|памер=140%}} Скончылося палітычнае жыцьцё Польшчы, і Беларусь адыйшла да Расеі, — споўнілося наканец тое, да чаго кіраваліся Васілі, Іваны, Алексей Міхайловіч і ўсе маскоўскіе цары, не выключаючы і Петра I, — за што было праліто многа крыві, дзеля чаго нешчасная Беларусь блізка 200 гадоў была вечным ваенным боішчэм; змаганьне, пачатае ешчэ ў XI сталецьці паміж Кіеўскай Русью і Полацкам, скончылося прылучэньнем адных і другіх да Усходняй Русі. Як даўней, пры Алексею Міхайловічу, беларускі народ для маскоўцоў быў «літоўскім», — так і цяпер быў ён для расейскіх людзей національно зусім чужым. Беларусь для ўраду была новай старонкай з мужыкамі, каторые былі новым матэр’ялам для раздачы сваім людзям у награду за розные заслугі. Палітыка даўных часоў мало рупілася аб «простым» народзе і яго патрэбах. Народам у гасударстве лічыўся перш рыцарскі, ваенны стан; пасьля той-жэ самы стан зрабіўся шляхоцкім, дваранскім, ці баярскім, але рожніца была толькі ў самым названьні: вышэйшы стан кіраваў гасударственымі справамі, а «просты» народ быў толькі служэбнай сілай. У Беларусі саўсім згінуў свой беларускі рыцарскі, ці ваенны стан; астаўся толькі народ у панскай няволі, аб каторым ніхто ня думаў, ніхто не лічыўся, і ён ня меў зусім ні голасу, ні правоў грамадзкіх. Такое палажэньне беларускаго «простаго» народу было ў апошніе часы Рэчыпосполітай, такім яно асталося і пад Расеей. Часта мы спатыкаем у Расейскіх гісторыкоў думкі, бытцам у часе раздзелу Польшчы Расея кіравалася пачуцьцем племенной еднасьці з беларусамі і хацела вызволіць гэты «рускі» народ с-пад уціску Польшчы; але, калі мы прыгледзімся бліжэй да гэтай справы, то ўбачым, што тут ані племенное, ані національнае, ані нават рэлігійнае пачуцьце ня мело ніякай вагі: Расея тады, так сама як і Польшча, была ў руках шляхты-дваранства, і народ там быў так сама ў няволі, а кожнае слово, кінутае за народ, за яго цяжкую<noinclude></noinclude> r3imxeoi193nb91ne06b1ho2ayfab1c 104 29044 85714 2022-08-10T19:16:16Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «долю, цяжка каралося. Не маглі жэ адны і тые самые людзі быць адначасьне «крэпостнікамі» у сваей бацькоўшчыне, а лібэраламі і дэмократамі ў нова-дабытым краю. Дый ня зналі тады ў Расеі, хто і што такое Беларусь і беларускі народ; навука наагул стаяла нізк...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>долю, цяжка каралося. Не маглі жэ адны і тые самые людзі быць адначасьне «крэпостнікамі» у сваей бацькоўшчыне, а лібэраламі і дэмократамі ў нова-дабытым краю. Дый ня зналі тады ў Расеі, хто і што такое Беларусь і беларускі народ; навука наагул стаяла нізка, а тым больш этнографія і гісторыя суседняго гасударства. Расейскае правіцельство, праўда, падыймало пытаньня рэлігійные: абарону дыссыдэнтоў і праваслаўных, — толькі рабіло гэта дзеля палітысчных мэт, глаўным чынам дзеля скасаваньня неспакойнаго суседа — Польшчы. Што Беларусь папала пад Расею, а не пад якое іншае гасударство, гэта быў звычайны прыпадак; найбольшай прычынай гэтаму было географічнае палажэньне нашаго краю, бо ў той жэ самы час другі куток польскаго гасударстна — Галічына па тэй жэ самай географічнай прычыне папаў пад Аўстрыю. А там так сама жыло два-тры мільёны рускаго праваслаўнаго народу, зусім такога, як на Падольлі і Валыні, тым часам Расеі і ў галаву не прыйшло дабівацца Галічыны, хаця, каб хацела, магла бы лёгка замяніць яе на тую часць Польшчы, каторая Расея дастала пры раздзелі яе. Дастаўшы пад сваю ўласць беларускіе землі, Расея гаварыла заграніцай, што народ тут чыста рускі, а побач выдаваліся цыркуляры, ў каторых гаварылося аб патрэбе абрусеньня гэтаго народу. Для абрусеньня за Кацерыны было шмат чаго зроблено. Каб умацаваць расейцоў у Беларусі, правіцельство раздавало конфіскаваные і каралеўскіе маёнткі расейскім людзям, назначало расейскіх чыноўнікоў; быў скасаваны і Літоўскі Статут. Законы, спісаные ў Літоўскім Статуце, вырабіліся, як мы ўжо водаем, з звычаёваго права Заходняй Русі і устаноў Вітоўта; пазьней, як развівалося само жыцьцё, туды прыпісываліся пастанаўленьня сэймоў. Літоўскі Статут быў шмат лепей апрацаваны і дапасаваны да жыцьця краю, чым «Уложэнія Царя Алексея Міхайловіча», каторымі яго замянілі. Гэтые «Уложэнія» не здаволівалі нават патрэб расейскаго жыцьця, гдзе іх завялі ўжо з даўных часоў, бо сотні пазнейшых «Указоў» каторымі дапаўняліся «Уложэнія», рабілі іх так неяснымі, што ўсё аддавалося самаволі чыноўнікоў, а тые тлумачылі іх, як самі хацелі. Населеньне краю пасьля раздзелу Польшчы складалося з двух часьцей: да першай, вялікшай, належало ўсё селянство і часьць ме-<noinclude></noinclude> bnh2x1zwx8zxng7wbsawx9xrp2pnqe0 104 29045 85716 2022-08-10T19:17:43Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «шчанства (гэта группа па веры дзялілася на прваслаўных і уніятоў, а па мове была чыста беларускай); другая — меншая часць складалася з апалячэных баяр беларускіх (шляхты), польскіх перэсяленцоў і так сама с часткі мешчан, дый на веры была яна каталіцкай,...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>шчанства (гэта группа па веры дзялілася на прваслаўных і уніятоў, а па мове была чыста беларускай); другая — меншая часць складалася з апалячэных баяр беларускіх (шляхты), польскіх перэсяленцоў і так сама с часткі мешчан, дый на веры была яна каталіцкай, а па мове — польскай. Царыца Кацерына II лічыла ўсю шляхту польскай, а беларускі народ — чыста расейскім, — такім самым, якім ёсць расейскі народ у Маскоўскай або Тульскай губэрні; ведама, што такі пагляд несправедлівы — На дварох цароў расейскіх моцна трымаўся ў тые часы звычай, што пагляду пануючай асобы павіны былі трымацца і вышэйшые чыцоўнікі, а ад вышэйшых ён перэходзіў і да меншых. У новодабытым краю ўрад заўсёды павінен мець сабе прыхільнікоў, на каторых апірае сваю палітыку. Так і ў Беларусі пасьля раздзелу Польшчы расейскі ўрад павінен быў выбраць сабе людзей, на каторых мог апірацца, і гэтым разам ён выбраў праваслаўнае духавенство, каторае, пачуўшы за сабой сілу, старалося выказаць яе на уніятах, а часам і на каталікох, спаганяючы даўные крыўды. Пры гэтым стараннасьць іх была нават лішне вякікай, бо ажно с Пецербурга правіцельство павінно было стрымліваць іх рэлігійны разгон. У 1793 гаду Царыца Кацерына длл пашырэньня праваслаўя ў Беларусі і Украйне залажыла міссійнае таварыство. Кіраваў гэтым таварыствам мінскі архіепіскоп Садкоўскі; на утрыманьне міссіонероў вызначалося 20 тысяч рублёў у год з гасударственай кассы ды ешчэ, калі будзе патрэба, помачы ваеннай сілы. У Польшчы, як мы ўжо пісалі, апошнімі часамі былі вялікіе прыцісьненьня для другіх вер, дык у каталіцтво і уніяцтво, каторае усёж-ткі мело сякіе такіе правы, як вера грэко-каталіцкая, перэходзілі людзі і без перэконаньня, а нават с прымусу. Дык, пасьля аткрыцьця такога міссійнаго таварыства, гэткіе людзі кінуліся перэходзіць у правослаўе, і да 1795 г. іх перэйшло большай часьцю на Украйне і ў Усходняй часьці Беларусі блізка тры мільёны; але гэтым і скончылося чысло тых, каторые хацелі сваей ахвотай перэйсьці у праваслаўе. Тым часам у Беларусь назначаліся з Расеі новые праваслаўные духоўные, каторые хацелі імка ўзяцца за справу. Пакуль ешчэ новые расейскіе парадкі не умацаваліся ў Беларусі, то і прылучэньне уніятоў адбывалося так, як даўней — за ча-<noinclude></noinclude> 01vqg0rpk22eqs0njifdh9dbrxxf2ey 104 29046 85717 2022-08-10T19:19:04Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>соў Польшчы — адбывалося прымусовае прылучэньне да Уніі праваслаўных. Даведаўшыся, што ў якой парохіі ёсць людзі, каторые жадаюць перэйсьці у праваслаўе, ехалі туды сьвяшчэнікі з дзякамі і сваімі людзьмі. Тады каля цэрквы збіраліся староннікі праваслаўя; калі іх было шмат—больш, чым уніятоў, тады асьвячалі цэркву, і прыход лічыўся ўжо праваслаўным; а калі жадаўшых перэйсьці было мало, тады уніяты праганялі іх і далей аставаліся пры Уніі. Такім парадкам прылучэньне («возсоеднненіе») Беларускіх зямель мело толькі палітычны характар. Як тагочасные расейцы ня лічылі ані зямлі, ані народу беларускаго расейскім, так і мейсцовые людзі немаглі адразу страціць сваей асобнасьці і зрабіцца расейцамі. Калі быў кірунак да абрусеньня, то ён не йшоў з сурьёзнаго пачуцьця національнай еднасьці, бо такой папраўдзі і не было, але гэта было скарэй, як кажэ Пыпін, «казённае стрэмленіе да аднаформеннасьці», каторае ня можэ дапусьціць, каб побач жыло нешта неза-<noinclude></noinclude> 5hsr0ju2p0wge6wbldbcou4zky73tmq 104 29047 85718 2022-08-10T19:19:49Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «лежнае, самабытнае. Дзеля гэтаго для ўсяго нашаго краю не мало рабілося шкоды дзеля карысьці чыста палітычных мэт. Шляхоцкі стан, хоць ён і быў польскім, але ўсёж-ткі астаўся тым самым, чым ён быў і за часоў Польшчы; доля-ж «простаго» народу — беларускаг...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>лежнае, самабытнае. Дзеля гэтаго для ўсяго нашаго краю не мало рабілося шкоды дзеля карысьці чыста палітычных мэт. Шляхоцкі стан, хоць ён і быў польскім, але ўсёж-ткі астаўся тым самым, чым ён быў і за часоў Польшчы; доля-ж «простаго» народу — беларускаго ды нават праваслаўнаго, — за каторы нераз столькі рабілося гуку, ня толькі не палягчэла пад Расеей, але стала ешчэ горшай, бо расейская адміністрація ўзмоцніла паншчынную няволю мужыкоў. Пры Імператорах Павле і Александры I пагляд расейцоў на Беларусь зусім перэмяніўся: у той час пад націскам пануючых асоб, каторые спагадалі палякам і шанавалі іх культуру, патуралі ім і расшыралі іх правы, расейскіе чыноўнікі глядзелі ўжо на Беларусь, як на чыста польскі край. Як мала расейцы ведалі аб Бе ларусах, відаць з запісак вучонаго расейскаго акадэміка Севергіна. Праежджаючы праз Беларусь, Севергін спатыкаў тут праваслаўные цэрквы і, угледаючыся на богослужэбства ў гэтых цэквах, шчыра дзівіўся, што рызы на духоўных дужа падобны да грэко-расейскіх, дый чытаюць яны с кніг славянскіх; але пры гэтым Севергін не называе іх праваслаўнымі, а «сызматыкамі». З уступленьнем на пасад Цара Паўла I былі ешчэ больш разшырэны правы польскай шляхты над беларускім народам. А каталіцкаму духавенству даны былі такіе вялікіе правы над уніятамі, якіх яны ніколі ня мелі і за часоў Польшчы. Зрабілося гэта затым, што акурат у гэтым часе у Франціі кіпела рэволюція, і адтуль вольнадумство расшыралося па ўсей Эўроне, наганяючы не малы упуд на правіцельствы і духавонство. Для змаганьня з вольнадумствам на Заходзе Эўропы стараліся збіраць у адно ўсе консэрватыўные сілы — як гасударственые, так і рэлігійные, ня робячы пры гэтым розніцы, хто якой трымаўся веры; тое самае рабіў і Цар Павел I. Апрача гэтаго Павел I меў думку аб тым, каб даць свабоду веры ўсім, дык і работа над пашырэньнем праваслаўя ў Беларусі на нейкі час затрымалася. Пры Цары Паўле была зроблена адна вельмі карысная рэч для Беларусі: гэта ўстанаўленьне нанова Літоўскаго Статута. Пры Александры I у 1803 гаду віленскую езуіцкую акадэмію перэрабілі на Унівэрсытэт. Польскае адраджэньне, пачатае ў Польшчы, выступіло тут з небывалай сілай, захватываючы на сваю ка-<noinclude></noinclude> dpjtr5lfktr8hhbpjs3ear7g6x4zjeq 104 29048 85719 2022-08-10T19:20:20Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «рысць мейсцовые літоўскіе і беларускіе сілы, а з развіцьцем літэратуры і асьветы у краю пачала зьяўляцца і цікавасць да самога народу, каторы не быў польскім, хаця такім і лічылі яго палякі. Побоч з гэтым жыла і любоў да беларускаго народу і краю, да яго...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>рысць мейсцовые літоўскіе і беларускіе сілы, а з развіцьцем літэратуры і асьветы у краю пачала зьяўляцца і цікавасць да самога народу, каторы не быў польскім, хаця такім і лічылі яго палякі. Побоч з гэтым жыла і любоў да беларускаго народу і краю, да яго абычаёў, у каторых узрасьлі мейсцовые палякі, а нават да мовы, каторая не была ім чужой, бо зналі яе змалку ад нянек і селянства, а некаторые і да апошніх часоў ужывалі яе у штодзенным жыцьці, як сваю родную. Шляхта, хаця гаварыла па польску і лічыла сябе палякамі, аднак у стасунках с праўдзівымі палякамі называла сябе «літоўскай», хаця з роду літоўскай мовы ня знала. Паміж імі жыло, хоць ужо несьвядомае, пачуцьце гістарычнай асобнасьці. Гэта ўсё разам і было прычынай таго, што вучоные з Віленскаго Унівэрсытэту пачалі надта цікавіцца беларускім народам, яго песьняй, казкай і абычаямі, і так памалу пачала узрастаць навуковая польская літэратура аб беларусах. Пры Царэ Александры I ў 1812 гаду праз Беларусь двойчы праходзілі Французы. Першы раз — ідучы на Маскву, а другі раз — вертаючыся назад. Вайна 1812 году прыпомніла Беларусі страшные часы маскоўскіх і швэдзкіх воен. Безпрэстанные перэходы войск, грабежствы, пажары і др. давялі край да голаду. Былі прыпадкі, што аграбленые з усяго вёскі выміралі з голаду. Пасьля гэтых воен беларускі народ доўга ня мог аправіцца, а памяць аб іх жыве ешчэ ў народзе і на сягоньняшні дзень. Расказываюць, што калі Наполеон ішоў пад Маскву, ён нейдзе на дарозе сустрэў боларускую бабу і загадаў затрымаць яе і выпытаць, як яна хочэ: ці каб француз пабіў расейца, ці каб расеец набіў француза? Баба, паскрэбаўшыся ў галаве, сказала: «ды я-б, кажэ, хацела, каб француз, заняўшы Маскву, пагнаў, пагнаў, ды і сам не вярнуўся!…» Французы спраўдзі сперша пагналі расейцоў, але толькі хутко вярнуліся у страшным безладзьдзі. Заместа стройных палкоў за Наполеонам беглі абдзертые, галодные і ззяблые грамады, пакрытые ранамі, памарожэные і хворые, значучы сьлед свой трупамі. Французы патрапілі быць такімі самымі для народу, як войскі Трубецкаго і другіх пры Алексею Міхайловічу і Петру I. У часе францускай вайны часць палякоў памагала Наполеону; гэта было прычынай таго, што пад канец панаваньня Александра I<noinclude></noinclude> n403yvdbqgvr86ckpzs2a9b2pqjjso6 104 29049 85720 2022-08-10T19:20:54Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «пачынаюцца перэмены ў палітыцы с палякамі Заходняго краю, а, як заўсёды бывае ў такіх прыпадках, ні ў чым непавіннаму «простаму» народу найбольш дастаецца. Уступаючы на Пасад Цар Мікалай I меў ужо гатовы плян аб Уніі. Польскае паўстаньне 1831 году ешчэ бо...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>пачынаюцца перэмены ў палітыцы с палякамі Заходняго краю, а, як заўсёды бывае ў такіх прыпадках, ні ў чым непавіннаму «простаму» народу найбольш дастаецца. Уступаючы на Пасад Цар Мікалай I меў ужо гатовы плян аб Уніі. Польскае паўстаньне 1831 году ешчэ больш узмоцніло яго думкі, бо уніяты падтрымлівалі паўстаньне. У часе паўстаньня 1831 году расейскіе чыноўнікі ўцямілі, што беларусы могуць быць добрай апорай для правіцельственай палітыкі ў Беларусі у справе змаганьня с палякамі, дык у самы гарачы час паўстаньня расейскі глаўнокамандуючы Остэн-Сакен шырыў паміж селян адозвы, ў каторых клікаў іх на помач сабе і абецаў, што яны ўжо ніколі ня будуць належаць да паноў. Аднак, як толькі прайшла бура, забыліся аб гэтым, і селяне ізноў асталіся ў даўнай залежнасьці ад паноў. Зглуміўшы паўстаньне, правіцельство пачало думаць ізноў над спосабамі абрусеньня Боларусі. Пачалося ад закрыцьця польскіх школ, каторых у тые часы было шмат у краю, але заместа іх новых ніякіх не аткрывалі, а ў 1834 гаду лік казённых школ зменшылі на палавіну; наканец другі і апошні ужо раз быў скасаваны Літоўскі Статут. Адноўлены былі міссіі і ізноў пачалося перэварачываньне уніятоў на праваслаўе. Толькі цяпер ужо справа велася іначэй: пастанавілі зусім скасаваць Унію. У тым часе пад кірункам уніяцкаго епіскопа Іосіфа Семашкі быў заведзен тайны камітэт, каторы павінен быў збліжаць памалу уніяцтво з праваслаўем, каб пазней зусім злучыць іх у адно. Пачалі перэрабляць выгляд уніяцкіх цэрквей на маскоўскую спадобу, завадзіць іконостасы, а глаўнае замянілі даўнейшые беларускіе «служэбнікі» у цэрквах маскоўскімі служэбнікамі. Апорным паном адбіралі парафіі, а іншых нават вывозілі у глыб Расеі. Быў адзін момэнт, калі здавалося, бытцам урад хочэ ізноў падтрымаць Унію, бо пазволіў высьвяціць адразу колькі уніяцкіх епіскопоў. Але ўся гэта справа была раней добра абдумана на тое, каб лягчэй правясьці злучэньне уніятоў. У епіскопы выбраны былі такіе людзі, каторые працавалі разам з урадам (правіцельствам) на карысць праваслаўя, і такім парадкам правіцельство мело на сваей старане вышэйшае уніяцкае духавенство. Цяпер ужо можна было прыступіць да злучэньня цэрквей, але працівіўся гэтаму стары уніяцкі мітрополіт Язэп Булгак і Іозафат Жарскі; толькі абодвы яны хутка памерлі. З іх сьмерцю<noinclude></noinclude> rnykd91vd7r48qn7huc5nve7td8iebh 104 29050 85721 2022-08-10T19:21:36Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>ўсе прашкоды згінулі. Тады тры уніяцкіе епіскопы—староннікі праваслаўя зьехаліся ў Полацку ў 1839 гаду і саставілі саборны акт аб злучэньні уніяцкай цэрквы с праваслаўнай і, каб паказаць, што робяць гэта сваей ахвотай, выслалі да Цара ад імені уніятоў паведамленьне і просьбу аб пазваленьні прылучыцца да праваслаўя. 25 марца таго ж самаго году прыйшло пазваленьне. У гэтым-жэ 1839 гаду ўрад (правіцельство) Царскім указам забараніло ужываць беларускай мовы у цэрквах і касьцёлах, бо дагэтуль казаньня для простаго народу заўсягды гаварыліся па беларуску, асабліва ў цэрквах уніяцкіх, гдзе даўней, пакуль не замянілі на маскоўскіе, ужываліся пры богослужэбствах і літургічные кнігі ў беларускай мове. Уніяцкая цэрква трывала ў Беларусі 243 гады. За гэты час яна перэжыла шмат перамен і ў канцы сталася запраўднай народнай верай; народ з ёй зжыўся і зродніўся дык і скасаваньне яе ня ўсюды радасна вітаў. У 1861 г. выйшоў вядомы маніфэст аб скасаваньні паншчыны, але праведзены быў ён у жыцьцё крыху пазьней. А тым часам у 1863 гаду пачалося другое польскае паўстаньне. Раней правіцельство думало аперціся на беларускае населеньне, дзеля гэтаго перэд паўстаньнем у пецербурскіх газэтах гаварылося аб патрэбе друкаваць кнігі па беларуску. А калі прыежджаў у Вільню Цар Александр II, ён ласкава прыняў вершы ў беларускай мове, напісаные на яго спатканьне беларускім паэтам Коротынскім. Але паўстаньне ўдалося лёгка зглуміць, і ў Расеі разам прыпомнілі, што Беларусь<noinclude></noinclude> 96trepjky30cioka8dwjn7uipjlqusn 104 29051 85723 2022-08-10T19:23:02Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «— гэта чыста рускі край, хаця ешчэ за год да паўстаньня нігдзе аб гэтым і не пісалося. Прыпомніўшы аб тым, што тут чысто-рускі народ, мейсцовые ўласьці пад камандай Муравьёва пачалі "возстановлять русскую народность“, нішчучы ўсё, што не было падобным д...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>— гэта чыста рускі край, хаця ешчэ за год да паўстаньня нігдзе аб гэтым і не пісалося. Прыпомніўшы аб тым, што тут чысто-рускі народ, мейсцовые ўласьці пад камандай Муравьёва пачалі "возстановлять русскую народность“, нішчучы ўсё, што не было падобным да маскоўскаго і велікарускаго. Прысланые с Пецербурга і глыбі Расеі людзі ня зналі зусім ані тутэйшаго краю, ані яго гісторыі і ад векоў устанавіўшыхся парадкоў, дый не хацелі знаць ані падтрымліваць. Усе сілы гэтых людзей былі звернуты на тое, каб зацерці ўсё тутэйшае, каб як можна больш высунуць велікарускае. Яны мелі мэтай сваей зніштожыць у краю польскасць, але ахвотна нішчылі і мейсцовае беларускае. Гэта абурывало нават больш сьветлых рускіх людзей, каторым давялося ў тые часы жыць у нашым краю. Аб літэратуры, у каторай, як у люстры, адбіваліся погляды расейскаго грамадзянства, Пыпін кажэ: „Літэратура 60-тых гадоў, прысвоіўшая сабе выключно патрыотычную ролю, адзначалася палітычным цкаваньнем, загубіўшым усякае моральнае пачуцьце, і ў канцы канцоў пакіпула па сабе шкодные сьледы як для Беларусі, так і для расейскаго грамадзянства“. З рэпрэсій проці беларусоў у 60-тых гадах трэба адзначыць забарону друкаваньня кніжок у беларускай мове. У 1905 гаду, разам з іншымі свабодамі, данымі населеньню Расеі, і беларусам было пазволено друкаваць кнігі і газэты ў сваей роднай мове. {{Накіравальная рыса|8em|height=2px}} Канчаючы кароткі прагляд гісторыі нашай бацькоўшчыны, кінем вокам ешчэ раз у далёкую мінуўшчыну і паглянем, як развівалася культура ў нашым народзе. Прасьвета пачала расшырацца ў нас с прыняцьцем хрысьціянства і разам з ім шырылася ня толькі серэд князёў і духавенства, але даходзіла і да „простаго“ народу. Ці хрысьціянство да нас прыйшло праз Кіеў, калі прыняў яго Володзімір, ці мо шмат раней праз Скандынавію, — гэта ешчэ не разгадано, але тое пэўна, што ў Полацку і Турове епархіі з’явіліся вельмі рана, а ў час хрышчэньня Русі Кіеўскай у нас зналі хрысьціянскіе догматы, былі ўжо манастыры. Кафедра епіскопская ў Смаленску заложэна была шмат пазьней, што паказывае на ніжэйшую асьвету ў ім проці Полацка і Турова, але ўсёж-ткі горад меў высокую як на тые часы культуру. Лепей за ўсё відаць гэта з біографіі Клімэнта Смоляціча. Як кажэ летапіс, Клімэнт „быў кніжні<noinclude></noinclude> s76hna8hjxjxxwbq9uzgp8vc6m2eeqi 104 29052 85724 2022-08-10T19:24:01Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>кам, як рэдка“. У 1147 гаду сабор пасьвяціў яго ў мітропопіты за яго вучонасць. Клімэнт шмат пісаў кніг, але да нашаго часу аткрылі толькі адзін яго ліст, пісаны да стараго таварыша, смаленскаго пана Фомы. З лісту мы бачым, аб чым і як думалі тагочасные асьвечоные людзі ў Смаленску. Выходзіць, што Клімэнт і яго староннікі, каб аб’ясніць сьвятое пісаньне, апіраліся на творы грэцкіх пісьменнікоў і філософоў: Гомэра, Платона, Арыстотэля і др. Проці іх выступаў нехта Грыгоры, так сама Смаленскі „кніжнік“, каторы трымаўся слово ў слово сьвятога пісаньня і вольнаго тлумачэньня не дапускаў. Як адна, так і другая старана чыталі ў орыгінале (па грэцку) розных грэцкіх пісьменнікоў. Адным словам, у XII сталецьці беларуская культура стаяла надта высока. С таго часу яна ешчэ вельмі доўга ня толькі ня падала, але ўсё развівалася, так што, калі Беларусь уз’едналася з Літвой, Літва, ня маючы сваей, прыняла беларускую культуру, і старасьвецкая беларуская мова зрабілася для Літвы тым, чым цяпер для нашых паноў ёсць мова польская: па беларуску гаварылі князі, баяры, гэтай мовай пісаліся дакумэнты, адбываліся суды; у ёй-жэ зносіліся з заграніцай, у ёй пісаліся законы. І так было ажно да XVII сталецьця. Ужо ў XVII сталецьці беларуская шляхта, адыйшоўшая да польскай культуры, не рупілася аб сваю, а пазваляда ўсяму роднаму, як старой будоўлі, падаць памалу. Праз усё гэтае сталецьце беларуская мова траціць свае правы, і ажно дайшло да таш, што ў 1696 гаду Сэйм пастанавіў беларускую мову выкінуць з гасударственаго ужытку. Аднак<noinclude></noinclude> gkp3ulcux0el24g8fw2570pg48sabnr 104 29053 85725 2022-08-10T19:26:58Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «беларуская мова асталася доўга ешчэ ў цэркві і касьцелі і забаронена была, як мы ўжо ведаем, Указам 1839 году. Найлепшай меркай культуры кожнаго краю служыць асьвета; вось, калі паўгледаемося на чысло выданых кніжок для нашаго краю і зроднай нам Украйны,...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>беларуская мова асталася доўга ешчэ ў цэркві і касьцелі і забаронена была, як мы ўжо ведаем, Указам 1839 году. Найлепшай меркай культуры кожнаго краю служыць асьвета; вось, калі паўгледаемося на чысло выданых кніжок для нашаго краю і зроднай нам Украйны, разам с каторай з найдаўнейшых часоў і да ХVІІІ а нават пачаткоў XIX сталецьця карысталі мы з супольнаіі літэратуры, то павэдлуг чысла выданых кніжок, як аблічае вядомы бібліограф Эстройхер, займаем мы не апошняе мейсцэ. Так, да заведзеньня гражданкі выдано было кніг славянскімі літэрамі (кірыліцай) усяго 1737; з гэтаго чысла было друкоў: {{Dotted TOC||друкаваных па беларуску і украінску|897|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||славянскіх друкаваных для Беларусі і Украйны|144|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||па расейску і славянскіх, друкаваных для Расеі|556|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||для палудзенных славян|140|3|col3-width=2em}} Найбольшы разцьвет беларускай літэратуры (цэркоўнай) прыпадае на XVI і XVII сталецьця. Пазьней беларушчына была выціснута польшчынай. Стаўшы мовай селянства, каторае ўжо ня мело сваей інтэлігенціі ( — а нават і духавенства, бо яно перш за шляхтай цягнулося да польшчыны, а пасьля да расейшчыны), мова беларуская пачала памалу марнець і траціць сваю даўную гладкасьць і багацьце. Пад канец XVІІІ сталецьця ўсе тые перамены, якіе перэжывала Беларусь, злажыліся на паварот да свайго роднаго, на зачатак народнаго адраджэньня. У пачатках XIX сталецьця паяўляецца ўжо рукапісная беларуская літэратура, каторая, ходзячы ў сотнях перапісаных эгзэмпляроў, будзіла національнае пачуцьце; але цяжкіе варункі, у якіх жыў край, не далі гэтым зачаткам развінуцца ў рух да національнаго адраджэньня. Усе жывые сілы краю захвачэны былі змаганьнем за інтэрэсы то польскай, то расейскай націі, або праваслаўя і каталіцтва, і гэтае змаганьне дзяліло беларускі народ на дзьве непрыязненые партіі з вялікай шкодай для національнай сьведомасьці. «У моры гэтых національно-рэлігійных змаганьнёў, — пішэ нябошчык С. Полуян у сваей недакончэнай працы: „Беларуская літэратура ў яе тыповых прэдстаўніках“, — ігноровалі беларускі народ,<noinclude></noinclude> ti51h20us2ang8m0tzhhg0nny6s1e7z 85726 85725 2022-08-10T19:27:36Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>беларуская мова асталася доўга ешчэ ў цэркві і касьцелі і забаронена была, як мы ўжо ведаем, Указам 1839 году. Найлепшай меркай культуры кожнаго краю служыць асьвета; вось, калі паўгледаемося на чысло выданых кніжок для нашаго краю і зроднай нам Украйны, разам с каторай з найдаўнейшых часоў і да ХVІІІ а нават пачаткоў XIX сталецьця карысталі мы з супольнаіі літэратуры, то павэдлуг чысла выданых кніжок, як аблічае вядомы бібліограф Эстройхер, займаем мы не апошняе мейсцэ. Так, да заведзеньня гражданкі выдано было кніг славянскімі літэрамі (кірыліцай) усяго 1737; з гэтаго чысла было друкоў: {{block center/s|style=width:100%; max-width:20em}} {{Dotted TOC||друкаваных па беларуску і украінску|897|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||славянскіх друкаваных для Беларусі і Украйны|144|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||па расейску і славянскіх, друкаваных для Расеі|556|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||для палудзенных славян|140|3|col3-width=2em}} {{block center/e}} Найбольшы разцьвет беларускай літэратуры (цэркоўнай) прыпадае на XVI і XVII сталецьця. Пазьней беларушчына была выціснута польшчынай. Стаўшы мовай селянства, каторае ўжо ня мело сваей інтэлігенціі ( — а нават і духавенства, бо яно перш за шляхтай цягнулося да польшчыны, а пасьля да расейшчыны), мова беларуская пачала памалу марнець і траціць сваю даўную гладкасьць і багацьце. Пад канец XVІІІ сталецьця ўсе тые перамены, якіе перэжывала Беларусь, злажыліся на паварот да свайго роднаго, на зачатак народнаго адраджэньня. У пачатках XIX сталецьця паяўляецца ўжо рукапісная беларуская літэратура, каторая, ходзячы ў сотнях перапісаных эгзэмпляроў, будзіла національнае пачуцьце; але цяжкіе варункі, у якіх жыў край, не далі гэтым зачаткам развінуцца ў рух да національнаго адраджэньня. Усе жывые сілы краю захвачэны былі змаганьнем за інтэрэсы то польскай, то расейскай націі, або праваслаўя і каталіцтва, і гэтае змаганьне дзяліло беларускі народ на дзьве непрыязненые партіі з вялікай шкодай для національнай сьведомасьці. «У моры гэтых національно-рэлігійных змаганьнёў, — пішэ нябошчык С. Полуян у сваей недакончэнай працы: „Беларуская літэратура ў яе тыповых прэдстаўніках“, — ігноровалі беларускі народ,<noinclude></noinclude> 193zh9k66ybkrbh4nf08pqdnkw2mhtf 85727 85726 2022-08-10T19:28:05Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>беларуская мова асталася доўга ешчэ ў цэркві і касьцелі і забаронена была, як мы ўжо ведаем, Указам 1839 году. Найлепшай меркай культуры кожнаго краю служыць асьвета; вось, калі паўгледаемося на чысло выданых кніжок для нашаго краю і зроднай нам Украйны, разам с каторай з найдаўнейшых часоў і да ХVІІІ а нават пачаткоў XIX сталецьця карысталі мы з супольнаіі літэратуры, то павэдлуг чысла выданых кніжок, як аблічае вядомы бібліограф Эстройхер, займаем мы не апошняе мейсцэ. Так, да заведзеньня гражданкі выдано было кніг славянскімі літэрамі (кірыліцай) усяго 1737; з гэтаго чысла было друкоў: {{block center/s|style=width:100%; max-width:30em}} {{Dotted TOC||друкаваных па беларуску і украінску|897|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||славянскіх друкаваных для Беларусі і Украйны|144|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||па расейску і славянскіх, друкаваных для Расеі|556|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||для палудзенных славян|140|3|col3-width=2em}} {{block center/e}} Найбольшы разцьвет беларускай літэратуры (цэркоўнай) прыпадае на XVI і XVII сталецьця. Пазьней беларушчына была выціснута польшчынай. Стаўшы мовай селянства, каторае ўжо ня мело сваей інтэлігенціі ( — а нават і духавенства, бо яно перш за шляхтай цягнулося да польшчыны, а пасьля да расейшчыны), мова беларуская пачала памалу марнець і траціць сваю даўную гладкасьць і багацьце. Пад канец XVІІІ сталецьця ўсе тые перамены, якіе перэжывала Беларусь, злажыліся на паварот да свайго роднаго, на зачатак народнаго адраджэньня. У пачатках XIX сталецьця паяўляецца ўжо рукапісная беларуская літэратура, каторая, ходзячы ў сотнях перапісаных эгзэмпляроў, будзіла національнае пачуцьце; але цяжкіе варункі, у якіх жыў край, не далі гэтым зачаткам развінуцца ў рух да національнаго адраджэньня. Усе жывые сілы краю захвачэны былі змаганьнем за інтэрэсы то польскай, то расейскай націі, або праваслаўя і каталіцтва, і гэтае змаганьне дзяліло беларускі народ на дзьве непрыязненые партіі з вялікай шкодай для національнай сьведомасьці. «У моры гэтых національно-рэлігійных змаганьнёў, — пішэ нябошчык С. Полуян у сваей недакончэнай працы: „Беларуская літэратура ў яе тыповых прэдстаўніках“, — ігноровалі беларускі народ,<noinclude></noinclude> hyxhi7pku1sb3ywnwpl921rmfin36q4 85729 85727 2022-08-10T19:29:05Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>беларуская мова асталася доўга ешчэ ў цэркві і касьцелі і забаронена была, як мы ўжо ведаем, Указам 1839 году. Найлепшай меркай культуры кожнаго краю служыць асьвета; вось, калі паўгледаемося на чысло выданых кніжок для нашаго краю і зроднай нам Украйны, разам с каторай з найдаўнейшых часоў і да ХVІІІ а нават пачаткоў XIX сталецьця карысталі мы з супольнаіі літэратуры, то павэдлуг чысла выданых кніжок, як аблічае вядомы бібліограф Эстройхер, займаем мы не апошняе мейсцэ. Так, да заведзеньня гражданкі выдано было кніг славянскімі літэрамі (кірыліцай) усяго 1737; з гэтаго чысла было друкоў: {{block center/s|style=width:100%; max-width:30em}} {{Dotted TOC||друкаваных па беларуску і украінску|897|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||славянскіх друкаваных для Беларусі і Украйны|144|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||па расейску і славянскіх, друкаваных для Расеі|556|3|col3-width=2em}} {{Dotted TOC||для палудзенных славян|140|3|col3-width=2em}} {{block center/e}} Найбольшы разцьвет беларускай літэратуры (цэркоўнай) прыпадае на XVI і XVII сталецьця. Пазьней беларушчына была выціснута польшчынай. Стаўшы мовай селянства, каторае ўжо ня мело сваей інтэлігенціі ( — а нават і духавенства, бо яно перш за шляхтай цягнулося да польшчыны, а пасьля да расейшчыны), мова беларуская пачала памалу марнець і траціць сваю даўную гладкасьць і багацьце. Пад канец XVІІІ сталецьця ўсе тые перамены, якіе перэжывала Беларусь, злажыліся на паварот да свайго роднаго, на зачатак народнаго адраджэньня. У пачатках XIX сталецьця паяўляецца ўжо рукапісная беларуская літэратура, каторая, ходзячы ў сотнях перапісаных эгзэмпляроў, будзіла національнае пачуцьце; але цяжкіе варункі, у якіх жыў край, не далі гэтым зачаткам развінуцца ў рух да національнаго адраджэньня. Усе жывые сілы краю захвачэны былі змаганьнем за інтэрэсы то польскай, то расейскай націі, або праваслаўя і каталіцтва, і гэтае змаганьне дзяліло беларускі народ на дзьве непрыязненые партіі з вялікай шкодай для національнай сьведомасьці. «У моры гэтых національно-рэлігійных змаганьнёў, — пішэ нябошчык С. Полуян у сваей недакончэнай працы: „'''Беларуская літэратура ў яе тыповых прэдстаўніках'''“, — ігноровалі беларускі народ,<noinclude></noinclude> ku451rxe4t6wnq2j3hyor0i7cju2cyo 104 29054 85728 2022-08-10T19:28:16Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> Як-бы там ні было, аднойчы вечарам міс Токс накіравала свае крокі да жылля Тудляў у той час, калі містэр Тудль, чорны і пакрыты попелам, падмацоўваўся чаем у кругу сям'і. — Полі, мая жоначка пачаў містэр Тудль, трымаючы на кожным калене па юнаму Тудлю, у той час калі другія двое гатавалі яму чай і яшчэ цэлая куча забаўлялася вакол (у містэра Тудля ніколі не было недахопаў у дзецях, і заўсёды пад рукою ён меў іх вялікі запас), — вы даўно не бачылі нашага Байлера? — Даўно, — адказала Полі, — але ён прыдзе сёння. Гэта яго вольны вечар, ён ніколі не прапускае. — Мне здаецца, — сказаў містэр Тудль, п'ючы свой чай, — цяпер наш Байлер трымаецца, наколькі гэта ''магчыма'' для хлопчыка. Праўда Полі? — О, ён трымаецца надзвычайна! — адгукнулася Полі. — Ён нічога не надумаўся ўтойваць, праўда, Полі? — запытаўся містэр Тудль. — Нічога! — рашуча сказала Полі. — Я рад, што ён нічога не надумаўся утойваць, Полі, — заўважыў містэр Тудль задуменна і не спяшаючыся, складным нажом запіхаючы ў рот хлеб з маслам, нібы вугаль ў топку, — таму што не варта гэта рабіць. Праўда, Полі? — Вядома, не варта. Ёсць аб чым пытацца! — Слухайце, мае хлопчыкі і дзяўчынкі, — сказаў містэр Тудль, аглядаючы сваю сям'ю, — калі вы робіце якую-небудзь сумленную справу, лепш за ўсё, на маю думку, рабіць яе адкрыта. Калі здарыцца вам трапіць у цясніну або тунель, ніякімі гульнямі ўпотайку не забаўляйцеся. Давайце свісткі, і няхай усе ведаюць, дзе вы знаходзіцёся. Падрастаючыя Тудлі прарэзліва закрычалі, выказваючы намер скарыстаць бацькаўскую параду. — Але чаму вам прышло ў галаву гаварыць пра Роба? — у непакоі запыталася жонка. — Полі, старэнькая, — адказаў містэр Тудль, — дапраўды-ж, я не ведаю ці гаварыў я гэта пра Роба. Я накіроўваюся ў дарогу з адным Робам, дабіраюся да раз'езда, падхватваю тое, што там знаходжу, і цэлая чарада думак прычапляецца да яго, перш чым я паспею здагадацца, дзе я або адкуль яны ўзяліся. Дапраўды-ж, думкі чалавека — сапраўдны чыгуначны вузел! — сказаў містэр Тудль. Гэта глыбокадумнае меркаванне містэр Тудль запіў кубкам чаю, у якім змяшчалася пінта, і пачаў падмацоўвацца вялізнымі порцыямі хлеба з маслам, загадваючы ў той-жа час сваім юным дочкам наліць больш кіпятку ў кацялок, бо ў яго зусім перасохла ў горле і давядзецца яму выпіць вялікае мноства кубкаў, перш чым ён заспакоіць смагу. Здавальняючы сябе, містэр Тудль не забываўся і аб юных парастках, якія акружалі яго і ўжо павячэралі, але ўсё-такі чакалі<noinclude></noinclude> ie8nliwa4mlmzf1xv07vme5c7h72mt2 104 29055 85730 2022-08-10T19:29:46Z Gleb Leo 2440 /* Праблематычная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="2" user="Gleb Leo" /></noinclude>і ўсе пробы да національнаго самовызначэньня тонулі ў гэтым моры, як непаметная „цеча“ (цячэньне). Бо кожная з заінтэрэсованых старон сілілася науковымі доводамі узмоцніць свае прэтенсіі на Беларусь. Адгэтуль выцекала цікавасць да ўсяго беларускаго. А раз ужо выкліканая ціканасць не хацела на заўсёды аставацца служкай у руках заінтерэсованай стараны; яна пачынала жыць сама па сабе, незалежная ад ніякіх тэндэнцій». Першым вялікшым творам у беларускай народнай мове, як і на Украйне, з’явілася перэліцованая «Энэіда», напісаная Манькоўскім; спраўдзі не была гэта літэратура, але бытцам далей ішла ешчэ тая самая «этнографія». Да нас дайшоў толькі невялічкі адрывак гэтай поэмы, дый то надта дрэнна запісаны, бо — заместа беларускай чыстай мовы, у якой мелася быць напісана гэта рэч, дайшоўшая да нас запісь прэдстаўляе сабой нейкі «жаргон» без ніякай літэратурнай вартасьці. Пісана гэта рэч была каля 1790 году ў Смаленшчыне. — У часе польскіх паўстаньнёў паўстанцы зверталіся да беларускаго народу, — як да паважнай сілы, каторая магла стаць ім у прыгодзе, — з адозвамі ў беларускай мове. У 1840 гаду ў Парыжы выйшла кніжка Рыпінскаго «Беларусь». Кніжка гэта ў сваіх поглядах зусім польская, але аўтор тэрыторыальна лічыў сябе за беларуса. За колькі год ізноў гэты ж самы аўтор выдае другую кніжку «Niasczyścik, ballada białoruska». — Далей, вядомы беларускі этнограф Ян Чэчот у Вільні ў 1844 і 1846 гаду выдае дзьве цікавые кніжэчкі, у каторых даў колькі орыгінальных песень у беларускай мове («Piosnki wieśniacze z nad Niemna i Dźwiny»). Але гэта ўсе былі толькі пробы. Папраўдзі, бацькам новаго беларускаго пісьменства<noinclude></noinclude> ntcdbi3djwgi2cmkvmjunjjqqmus3w3 104 29056 85731 2022-08-10T19:33:25Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «быў '''Дунін Марцінкевіч''', каторы жыў у пяцьдзесятых гадах мінулаго стаяецьця. Ён першы пачаў пісаць чыстай беларускай мовай, і ў гэтым яго вялікая заслуга, гэтым ён сабе прыдбаў безсьмертнае імя ў беларускай літэратуры. Адну з пьес, каторую напісаў Мар...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>быў '''Дунін Марцінкевіч''', каторы жыў у пяцьдзесятых гадах мінулаго стаяецьця. Ён першы пачаў пісаць чыстай беларускай мовай, і ў гэтым яго вялікая заслуга, гэтым ён сабе прыдбаў безсьмертнае імя ў беларускай літэратуры. Адну з пьес, каторую напісаў Марцінкевіч па беларуску, у пяцьдзесятых гадах ігралі ў мінскім тэатры; гета была «Селянка», камэдія ў 2 зьявах. (Выдана ў Вільні ў 1846 гаду. Музыку напісаў да яе Монюшко). Апрача гэтаго апісаў ён „'''Гапон'''“, „'''Вечарніцы'''“, „'''Купаллу'''“, „'''Шчыроўскіе дажынкі'''“ і перэклаў с польскаго „'''Пана Тадэуша'''“. У гэтым часе апрача Марцінкевіча пісалі па беларуску Дарэўскі-Вэрыга, Баршчэўскі, Сырокомля (Кондратовіч), К. Буйніцкі, В. Коротынскій і др. Але голас усіх гэтых пісьменнікоў ня быў голасам народу, дзеля гэтаго, апрача твороў Марцінкевіча, творы другіх пісьменнікоў становяць вялікую рэдкасьць і зусім невядомы шырэйшаму грамадзянству. Праўдзівым народным песьняром-поэтам быў '''Ф. Богушэвіч'''. Жыў ён у часе найбольшаго зацішша ў грамадзянскім жыцьці, аднак не паддаўся агульнаму настрою і стараўся будзіць свой народ, заклікаючы гарачым сповам «не замерці». Друкаваць тады ў Расеі беларускіх кніжок нельга было, дык аўтор «Беларускую Дудку» сваю друкаваў заграніцай. Паднімаў ён у сваіх вершах, здавалося, такіе простые, такіе штодзенные рэчы, але тэмы яго былі той жывой ранай, каторая балела беларуса, як багатаго так і беднаго; дзеля гэтаго творы Богушэвіча ў тысячах перэпісаных эгзэмпляроў разыходзіліся па ўсей Беларусі, і цяпер нема такога кутка ў нашым краю, гдзе-б ня зналі яго вершоў, як: «Хрэзьбіны Мацюка», «У судзе» і іншые. С кніжок, выданых Богушэвічэм, найбольшую популярнасьць мае «Беларуская Дудка», каторая вытрымала два выданьня заграніцай і адно ў Расеі; за ёй ідзе «Смык беларускі», «Скрыпачка» і «Тралялёначка». Фр. Богушэвіч — гэта першы артыста беларускаго слова; другі пасьля яго песьняр артыстычнаго пакрою — гэта '''Янка Лучына''' (Неслухоўскі). С твороў яго вышла невялічкая кніжачка „'''Вязанка'''“. Гэтые два песьняры: Фр. Богушэвіч і Неслухоўскі, кладуць ужо моцны фундамэнт для далейшаго развіцьця беларускай літэратуры. Так мала-памалу пачаў разрастацца беларускі національны рух. У 70 гадах мінулаго сталецьця пачынаюць друкавацца заграніцай<noinclude></noinclude> jiz4mvxr6x6w5ndl7g0weysv4wri0q5 104 29057 85732 2022-08-10T19:35:50Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «Беларускіе соціалістычные кніжкі ў Швэйцарыі і Англіі. У 80 гадах ужо ў большых гарадох, гдзе ёсьць унівэрсітэты, пачынаюць організавацца беларускіе студэнцкіе грамады, як, напрыклад, у Пецербурзе, Маскве, Харкове, Рызе. Маскоўскі гурток у 80 гадах выдаў...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>Беларускіе соціалістычные кніжкі ў Швэйцарыі і Англіі. У 80 гадах ужо ў большых гарадох, гдзе ёсьць унівэрсітэты, пачынаюць організавацца беларускіе студэнцкіе грамады, як, напрыклад, у Пецербурзе, Маскве, Харкове, Рызе. Маскоўскі гурток у 80 гадах выдаў нават кніжэчку „'''Сыгнал'''“, перэклад э расейскаго (Гаршына). У 90 гадах робяцца пробы стварыць популярную літэратуру для народа. Але запраўдны беларускі рух пачынаецца толькі з 1903—4 гадоў, калі якбы новы вецер павеяў над Расеей і навеваў любоў да народу, яго жыцьця, а ў беларусоў і да яго гісторыі, мовы. І вось спамеж беларусоў-студэнтоў у Пецербурзе спачатку адзінокіе людзі пачалі увіхацца, каб выдаваць газэтку. Газэты выдаваць легальна не было змог, дык выпускалі два разы на год „'''Калядную'''“ і „'''Велікодную пісанку'''“, каторая, хаця спраўдзі не магла здаволіць духоўных патрэб ані грамадзянства, ані маладзежы, але давала «кліч, што жыве Беларусь», збірала каля сябе людзей, каторые спасобіліся да змаганьня за сваё незалежнае культурнае жыцьцё, будзіла міласьць да роднаго слова, роднаго, загнанаго народу. І калі ў 1905 гаду пазволено было выдаваць газэту, да работы прыступіла адразу грамада сьведомых людзой, каб змагацца за національную будучыну і національную культуру с цьвёрдай верай, што 8-мільённы беларускі народ прачнецца з векавечнаго сну і сам пойдзе за культурнай дабычай, сам збудуе сабе лепшую долю і не як загнаны пасынак, але як роўны і родны брат засядзе калісь у сямьі славянскай. {{цэнтар|[[File:Načepnaść 7 heading.svg|300px]]}}<noinclude></noinclude> eydk1wx0rbauaiemk1hgjkd4pritxz1 0 29058 85733 2022-08-10T19:36:53Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{загаловак | назва = Часць пятая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць чацьвёртая|Часць чацьвёртая]] | наступны = Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кір...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Часць пятая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць чацьвёртая|Часць чацьвёртая]] | наступны = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Дапіскі да рысункоў|Дапіскі да рысункоў]] | анатацыі = }} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} <div style="text-align:justify; text-indent:2em;"> <pages index="Кароткая гісторыя Беларусі.pdf" from="94" to="107" /> </div> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}} 38n3nokrnc9nzux2qwssalajr39pxnl 85841 85733 2022-08-11T11:29:57Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Часць пятая | аўтар = Вацлаў Ластоўскі | год = 1910 год | пераклад = | секцыя = Крыніцы | папярэдні = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Часць чацьвёртая|Часць чацьвёртая]] | наступны = [[Кароткая гісторыя Беларусі (1910, кірыліца)/Дапіскі да рысункоў|Дапіскі да рысункоў]] | анатацыі = }} {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 2.jpg|600px]]}} <pages index="Кароткая гісторыя Беларусі.pdf" from="94" to="107" /> {{цэнтар|[[File:Кароткая гісторыя Беларусі. Узор 3.jpg|550px]]}} dbr5z01a11p5uekpjr9ds61xqvjfpnl 104 29059 85738 2022-08-11T05:56:38Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>злаваць, зьбіраць протэст і думаць аб рашучым змаганьні за сваё вызваленьне. Адносная маласьць падобных яму змаганьнікаў і цяжкасьць справы разьюшваньня сялянскіх гушчаў да нездавальненьня часта засмучае аўтара, але Ф. Багушэвіч верыць у наступнае і гэта вера надае яму сілы і ахвоты на далейшую працу. Гэтак, у сваім вершы "Мая думка" ён піша: <poem>Га! Чаму-ж ня граеш? Хіба ты ня знаеш, Няведаеш, хіба, Што як тая рыба Ды на лёдзе б'ецца, Так вот я, здаецца, Сорак гадоў б'юся, Ніяк не зьвярнуся, Ніяк не натраплю Вадзіцы хоць каплю, Ды такой вадзіцы, Ды з такой крыніцы, Што, як хто нап'ецца, Дык вольным стаецца. Грай, вясёла-ж грай, Або долю дай!..</poem> Ф. Багушэвіч ясна разумеў, што "вадзіцы з крыніцы" дастане сам мужык беларус, якога сіла і праца трымае сьвет, а завошта яго дурнем завуць. Варта толькі мужыку азірнуцца на сябе ды разам з тым уявіць сваё месца ў жыцьці соцыяльным і нацыянальным, і тады "крыніца" свабоды забурліць жывою "вадзіцай": Бо, <poem>Глядзі. Горы паразрыты, А чыгункай сьвет абвіты: Усё з мужыцкай цяжкай працы, Усе едуць у палацы; У мужыка-ж няма білета! Ці-ж ня дурань мужык гэта? Дык крычыце-ж, беце ў звона: Дурны мужык, як варона! ''(Дурны мужык, як варона)''.</poem><noinclude></noinclude> hpsl4xzp4yk7k9texslz1kcjkdaj6d2 104 29060 85739 2022-08-11T05:58:20Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude> Ад мужыка схавалі праўду, а каб яе не паказаць, нарабілі сваіх панскіх судоў, ад воласці да сэнату, па якіх усё жыцьцё цягаюць селяніна, заўсёды вінаватага і ніколі няправага. Селяніну адведзены "край жыцьця", як пасынку, яму назначана доля: <poem>Каб сэрца шчымела і рвалася з болю? Каб душа балела гледзячы на долю...</poem> Аб працоўным чалавеку забыў і бог, да якога паны яго пасылаюць, ад чыйго імя абяцаюць нагароды і кары і чыëю сьвятасьцю атуляюць свае неміласэрныя зьдзекі над "дурным мужыком, як варона". Чырвонаю ніткаю праходзіць праз усе творы Ф. Багушэвіча адна ідэя - гэта стараньне як найвастрэй падкрэсьліць цяжкасьць умоў беларускага сялянскага жыцьця і гэтым навярнуць сялянства на дарогу вызваленьня. Помеж з гэтым Ф. Багушэвіч лічыць асабліва важным момантам для пасьпешнасьці змаганьня за лепшае жыцьцё - патрэбу нацыянальнага разьвіцьця. У сваёй прамове да невялічкіх зборнікаў сваіх вершаў (Ф. Багушэвіч напісаў два зборнікі вершаў "Скрыпка беларуская" і „Смык беларускі") ён кажа: "Не пакідайце-ж мовы нашай беларускай, каб ня ўмерлі". Поэта асабліва надаваў гэтаму вялікай значнасьці, бачачы, як праз нацыянальную несьвядомасьць польскія паны і расійская чынавенства няшчадна паглыблялі эксплёатацыю і прыгон над беларускім селянінам. Ф. Багушэвіч першым у беларускай літаратуры раскрыў соцыяльныя хваробы старога ладу; ён<noinclude></noinclude> 5c491s5obtlbvr7kbg6bmn4g0sf00at 104 29061 85740 2022-08-11T06:00:04Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>першым загутарыў ад беларускага селяніна, як яго сябар, прыяцель, чыя бяда катавала пісьменьніка роўна з мужыком. Зразумела, што песьня Ф. Багушэвіча атрымала шырокі водгук з боку беларускага чытача, натаўхнуўшы яго на акрэсьленую думку, на выразны настрой. Гэтым настроем захапіўся, між іншым, і Янка Лучына (Няслухоўскі), які ў сваёй творчасьці вельмі блізка падышоў да Ф. Багушэвіча, падмацоўваючы, такім чынам, народніцкую плынь у беларускай літаратуры. Янка Лучына і па плённасьці пісаньня і па мастацкасьці напісанага далёка адстае ад Ф. Багушэвіча<ref>Янка Лучына болей пісаў папольску. Пабеларуску ён напісау некалькі дзесяткаў вершаў, якія выданы зборнікам пад назваю "Вязанка".</ref>, але разам удвух яны афармляюць цэлы пэрыод у гісторыі беларускае літаратуры, стоячы на чале культурных дзеячоў 80 гадоў XІX стагодзьдзя. İх творы набываюць значнае пашырэньне, захапляюць колы новага беларускага чытача і к канцу 1890 гадоў узьнімаюць шырокі беларускі нацыянальна-рэволюцыйны рух сярод розначыннай інтэлігенцыі і студэнцтва. Шэраг культурных таварыстваў ("Мінчук" у Менску і інш.) і студэнцкіх організацый (у Юр'еве, Маскве, Пецярбурзе, Александрыі) маюць сваім натхніцелем творчасьць Ф. Багушэвіча, Я. Лучыны і інш. Дзякуючы гэтаму культурныя мэты памянёных гурткоў і аб'яднаньняў перамешваюцца з рэволю-<noinclude></noinclude> lp3j0no5t3s64mjb27kjnkek6bmkf8p 104 29062 85741 2022-08-11T06:01:34Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>цыйнымі заданьнямі. Соцыялістычныя ідэі ў іх знаходзяць добрую глебу. І ў пачатку 1900 гадоў з сяброў беларускіх культурных аб'яднаньняў гуртуецца беларуская соцыялістычная партыя "Беларуская Рэволюцыйная Грамада". Апошняя на сваім сьцягу піша лёзунг "Соцыяльнае і нацыяльнае вызваленьне Беларусі". Гэты лёзунг "Беларускай Рэволюцыйнай Грамады", якая ў 1903 г. пераймяноўваецца ў "Беларускую Соцыялістычную Грамаду", акрэсьлівае ідэолёгічны напрамак у літаратурнай творчасьці новае пляяды беларускіх пісьменьнікаў, як: А. Луцкевіч, К. Каганец, Алёіза Пашкевічанка (Цётка), Антон Лявіцкі (Ядвігін Ш.), А. Бурбіс і інш. Усе яны зьяўляюцца соцыялістымі, і сваю музу прысьвячаюць барацьбе за соцыяльнае і нацыянальнае вызваленьне беларускіх працоўных гушчаў. Асаблівай рэволюцыйнасьцю адзначаецца творчасьць Цёткі, якая з галавою нырае ў хвалі раволюцыйнага змаганьня, пішучы свае вершы перад выступленьнем на мітынгах, перад і пасьля демонстрацый, у політычнай эміграцыі. Яе вершы служаць проклямацыямі, у дзесятках экзэмпляраў распаўсюджваюцца сярод сялян і рабочых, абуджаюць іх рэволюцыйнае пачуцьцë. Праўда, праз гэта творы Цёткі ўступаюць іншым творам з боку мастацкага аформленьня, але сваім ідзёвым зьместам яны захапляюць чытача і адыгрываюць ролю будзіцеля бела-<noinclude></noinclude> g470fymlhgd56066ac4wxr636lw4ht7 104 29063 85742 2022-08-11T06:03:13Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>рускіх працоўных гушчаў. Да прыкладу, у вершы "Хрэст на свабоду" мы чуем гэткія словы: <poem>На усходзе красна неба, Нас ня дзівіць - так і трэба! Кроу ракамі льлецца ў мора, Салдат гіне там ад гора Без кашулі і бяз хлеба. Нас ня дзівіць - так і трэба! Гоняць сына, гоняць мужа, Цара слухаем мы дужа; 3 душы рвецца скарга ў неба, А мы маўчым - так і трэба! Жандар стрэле, казак б'ецца. У народа сьпіна гнецца Ад налогаў з солі, з хлеба, А мы плацім - так і трэба!..</poem> У вершы "Над крывавымі разорамі" поэтка прызывае гартаваць свае сілы да помсты. З чужыны яна шле гарачыя бадзёрыя словы аб патрэбе не здавацца пад уціскам перамогшага ворага. Цётка з-за непасрэднага ўдзелу ў рэволюцыйным змаганьні, якое падарвала яе сілы, не магла напісаць столькі, наколькі яна была здатна. Аднак яе літаратурная спадчына займае пачэснае месца ў гісторыі беларускае літаратуры. Яе равесьнікі, К. Каганец, Ядвігін Ш. і інш., таксама ўдзялялі ў сваёй творчасьці багата месца рэволюцыйным мотывам. К. Каганец, напісаўшы некалькі п'ес ("Модны шляхцюк“, „Двойчы прапілі“ і інш.), апавяданьняў ("Пра пана Ленскага", "Цар-<noinclude></noinclude> 0t1y9d0faiac8c5e0du2scluzql0qv7 104 29064 85743 2022-08-11T06:04:51Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>ская служба" і інш.) і вершаў, заплаціў за ўдзел у рэволюцыйнай працы астрогам. У вогуле, памянёнае пакаленьне пісьменьнікаў, якіх можна аднесьці да катэгорыі народнікаў-раволюцыянераў, у той-жа час былі апошняю ступнëю у пераходзе беларускае літаратуры да народнага поэты і пісьменьніка. Вышаўшы з асяродку дробнабуржуазных пластоў шляхты, служачых, гарадзкіх мяшчан, яны ў большасьці маглі атрымаць вышэйшую адукацыю і праз гэта высунуцца над працоўнымі гушчамі, і, хоць на невялікім, але ўсё-ткі на адгоне, назіраць за сялянскім жыцьцём і за яго запытаньнямі. З гэтага боку пісьменьнікі-розначынцы болей набліжаюцца да інтэлігенцкае формацыі. іх выступленьне справодзіць сабою скон народніцка-сантыментальных плыняй у беларускай літаратуры і спатыкае нараджэньне рэалістычна-рэволюцыйнага напрамку. Глебаю для апошняга служыць рэволюцыя 1905 г. * Для беларускага працаўніка рэволюцыя 1905 г. была будзіцелем яго політычна-соцыяльнае і нацыянальна-культурнае сьвядомасьці. Беларускія соцыялістычныя партыі і соцыялістычны партыі агульнарасійскага характару, як соцыял-дэмократычная, соцыял-рэволюцыйная, а таксама нацыянальна-соцыялістычныя партыі другіх народаў (Бунд, ППС, СДЛіП), аддаючы належную ўвагу нацыянальнаму пытаньню, прылучылі да змаганьня за нацыянальнае вызва-<noinclude></noinclude> apsw3yoc7q3h1y4hhvo9j579ze016vo 104 29065 85744 2022-08-11T06:05:59Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>леньне шырокія колы перадавога сялянства і беларускіх рабочых. Беларуская народная інтэлігенцыя, наогул, пасьля 1905 году, у вялікай колькасьці накіравалася ў шэрагі ваяк за соцыяльна-нацыянальнае вызваленьне Беларусі. Гэткім чынам уся праца ў гэтым напрамку перанеслася на плечы самога беларускага працаўніка, без дапамогі пахаджэнцаў з іншых станаў. У партыю "Беларуская Соцыялістычная Грамада" ўліліся сяляне і рабочыя, прыдаўшы ёй больш радыкальны характар; значная лічба гарадзкіх і местачковых організацый РСДРП, разбаўленыя сьвядомымі беларускімі рамесьнікамі, таксама падвострылі ў сябе беларускае нацыянальнае пытаньне (Капыльская орган., Клецкая, Слуцкая і інш.). Падстава для пашырэньня беларускай нацыянальна-культурнай работы ўзмацнілася, і ўмовы для далейшага яе разьвіцьця беларускае літаратуры былі на воку. Але творчасьць пісьменьнікаў, якія выступілі на літаратурную арэну да рэволюцыі, калі ўмовы адлічаліся ад наступіўшых пасьля 1905 году, стала нездавальняючай для новага чытача, чытача-селяніна, рамесьніка і народнага інтэлігента (настаўнік, паштавік, чыгуначнік, канторшчык). Падышла пара казаць не аб селяніну ды рамесьніку, а выслухаць, што ён сам скажа аб сабе, які яго настрой, яго жаданьні і імкненьні. І вось на сцэну зьяўляюцца першыя народныя пісьменьнікі: Янка Купала (Іван Луцэвіч) і Якуб Колас (Кастусь Міцкевіч) - абодва сыны вёскі, сяляне. Першы з іх яшчэ пачынае сваё пісаньне<noinclude></noinclude> 57n4ywudppmsucikc5aoo8jty594el1 104 29066 85745 2022-08-11T06:07:42Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>на польскай мове, а другі на расійскай, але хутка абодва выступаюць з політычнымі беларускімі вершамі. Янка Купала, сын панскага служкі, ня мае магчымасьці атрымаць адукацыю, і абмяжоўвае сваю асьвету ніжэйшаю школаю і рэпэтытарствам; Якуб Колас дастае мажлівасьць паступіць у настаўніцкую сэмінарыю. Але абое, надзеленыя багатаю талентнасьцю ад натуры, першымі сваімі дэбютамі, - Янка Купала у расійскай газэце "Северо-Западный Край" і пасьля ў беларускай "Наша Доля", а Якуб Колас - у тэй-жа "Нашай Долі", - засьвядчаюць сваю пісьменьніцкую сьпеласьць. Абодва пісьменьнікі, нібы згаварыўшыся, зразу ўносяць у беларускую літаратуру новыя мотывы соцыяльнага характару, ставяць рубам пытаньне аб соцыяльна-нацыянальным вызваленьні Беларусі і яе гаспадара-беларускага бедняка-селяніна. Якуб Колас пасьлядоўна зьвязвае свой літаратурны напрамак з рэволюцыйнай сапраўднасьцю ўдзелам у рэволюцыйным змаганьні праз організацыю настаўніцкага зьезду. Янка Купала шчыльна набліжаецца да Беларускае Соцыялістычнае Грамады і пад уплывам яе змаганьня накіроўвае сваю творчасьць. Першыя словы яго песьняў зычаць гардлівым пачуцьцём свае мужыцкае вартасьці, падкрэсьліваньнем асноўнасьці ў людзкім жыцьці яго працы. У вершы "Мужык" Янка Купала кажа: <poem>Я- мужык беларус, Пан сахі і касы;</poem><noinclude></noinclude> g6woz22blujqxu00e9jbzdi7ac99j6q 104 29067 85746 2022-08-11T06:09:54Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude><poem>Цёмны сам, белы вус, Пядзі тры валасы; Бацькам голад мне быў, Гадаваў і карміў, Бяда маткай была, Праца сілу дала... 3 цяжкай працы мае Карыстаюць усе...</poem> Якуб Колас, згаджаючыся з гэтаю відавочнасьцю, дадае: <poem>Ўстаньце, хлопцы, ўстаньце, браткі, Ўстань ты, наша старана! Ўжо глядзіць к нам на палаткі Жыцьця новага вясна. Ці-ж мы, хлопцы, рук ня маем? Ці-ж нам сілы бог ня даў? Ці-ж над нашым родным краем Прамень волі ня бліскаў?</poem> Голас абодвых пісьменьнікаў звонкім рэхам разыходзіцца па глухіх куткох Беларусі. Їх песьні завучваюцца напамяць, дэклямуюцца на вячорках па сёлах і мястэчках, будзяць пачуцьцё бадзёрага настрою ў гушчах беларускага юнацтва. Адначасова з імі разносіцца выяўленьне хараства і прыгожасьці нядаўна пагарджанае, беларускае мужычае мовы. Газэта "Наша доля", а пасьля яе зачыненьня на 6 нумары, яе пасьлядоўніца - "Наша Ніва", становяцца ўлюбёнымі газэтамі. İмі зачытваюцца і з цікавасьцю абгаварваюць новапаўстаўшыя зьявішчы, як адраджэньне свае мовы, працоўнае культуры і... незалежнасьці Беларусі. Помеж з глыбокімі плынямі<noinclude></noinclude> qxbvro2qoz429i9buqrwcb04wvv8dau 104 29068 85747 2022-08-11T06:11:25Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>соцыяльнага зьместу, нацыянальныя мотывы ў творчасьці Янкі Купалы і Якуба Коласа, паралельна з іх мастацкім разьвіцьцём, паглыбляюцца, рознастайняцца і не пакідаюць быць значнымі элемэнтамі ў іх ідэолёгіі. Здольнасьць пісьменьнікаў хутка рашчыняе новыя небасхілы, падаючы ўсё прыгажэйшыя перлы іх працы; і ўжо к 1908-9 гадом яны зьяўляюцца буйнейшымі фігурамі ў шэрагах беларускіх пісьменьнікаў. Значна вырастае іх тэматыка, удасканаленасьць формы. Аглядчыкі і крытыкі беларускае літаратуры найбольш аддаюць увагі гэтым двум пісьменьнікам. Їх-жа творы пачынаюць перакладацца і на іншыя мовы (украінская, польская, літоўская, чэская). Аднак, з выяўленьнем іх здольнасьці выяўляецца і разыходжанасьць паміж імі ў сэнсе літаратурных напрамкаў: Янка Купала пахіляе ўбок романтыка-сымболізму, а Якуб Колас абірае сабе рэалізм... Гэта зусім не перашкаджае ніводнаму з іх шчыльна трымацца ідэй, кінутых рэволюцыяй 1905 г., і не застаўляе сходзіць з п'едэсталу народных трыбунаў. У 1909-10 г.г. на падмогу Янку Купалу і Якубу Коласу ў беларускую літаратуру прышлі новыя сілы. Гэта быў цэлы шэраг пісьменьнікаў, грамадзка-партыйных дзеячоў з рабочых, служачых і бедных сялян. Сюды адносяцца: Алесь Гарун (сталяр), Цішка Гартны (гарбар), Фаб. Шантыр (муляр), Хведар Чарнушэвіч (кравец), А. Гурло (сьлесар), 3. Бядуля (сын селяніна-яўрэя), У. Галубок (чыгуначнік), К. Буйла (настаўніца), і адзін, як выключэньне, сын<noinclude></noinclude> mgyu5yqd8jrgdhhwj8eo9ou88jk7l7x 104 29069 85748 2022-08-11T06:14:18Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>настаўніка гімназіі - М. Багдановіч. Пакідаючы ў баку апошняга, адмечаны шэраг пісьменьнікаў, узгадаваных, галоўным чынам, на Янку Купале і Якубе Коласе, унясьлі ў беларускую літаратуру шмат новых рознастайных мотываў. Аддаючы падатак нацыянальнаму моманту, яны абагацілі зьмест беларускае літаратуры рабоча-пролетарскімі напевамі. Праз гэта ў беларускай літаратуры зьліліся тыя элемэнты, якія складалі рухаючую сілу ў рэволюцыі, якія абымалі ў сабе соцыяльную сутнасьць беларускага нацыянальна-рэволюцыйнага руху. Адпаведна таму, як Янка Купала і Якуб Колас падкрэсьлілі мужыцкую працу, загутарылі моваю мужыка, як важнейшага будаўніка жыцьця і яго багацьця, гэтак рабочыя пісьменьнікі падышлі да асноўнага гаспадара сьвету-рабочага-пролетарыя ў яго беларускай формацыі. Гэта ëн-герой працы, катораю жыве сьвет і каторая прывядзе праз сваё вызваленьне да лепшай долі ўсё працоўнае чалавецтва. Цішка Гартны абвяшчае ў сваім вершы "Гарбар": <poem>Я рабочы-гарбар, Рыцар працы цяжкой, Я з жалезнай душой, З сэрцам палкім, як жар. Ў вачох іскры маіх, А жалеза ў руках, Скура гнецца ад іх Ў адзін міг, ў адзін мах... . . . . . . . . . Я здружыўся з трудом, Я ў ём рос, я ў ём крэп Люблю мець за сталом Запрацованы хлеб. Не хачу, не прывык Склаўшы рукі хадзіць: Я гарбар — працаўнік, Я жыву — каб рабіць. Маю сілу і гарт — Імі грудзі гараць... Ды што ў гэтым я варт, Што магу працаваць, Не гатовае браць?</poem><noinclude></noinclude> 1otc9w1xpztdc0hrsszlu7okcuits50 104 29070 85749 2022-08-11T06:16:10Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude> Алесь Гарун у вершы "Муляру" бадзёрыць тых, хто складае вялікі мур для вастрогу, і ўпэўняе, што іх праца пабудуе зьняволеным працаўніком: <poem>Мур вялікі вольнай волі, Мур высокі да нябёс, Мур братэрства, роўнай долі, Мур для радасьці бяз сьлёз.</poem> Гэты мур будуе кожны рабочы, хто сваëю працаю корміць сьвет, а сам застаецца ў няволі. Для мура стукае молат шаўца і шыпіць пілка пільшчыка; для яго гудзе кавальскі мех і б'е кавальскі молат. Зьяднаная сіла працоўных адна здолее гэты мур узьнесьці на зямлі... Хв. Чарнушэвіч адчувае абуджаючы сыгнал кавальскае працы, на гукі якое вырасьце падмога: <poem>Куй, каваль! Зялеза гнецца... İскры хай лятуць далёка, Хай стук молата нясецца, Сэрцы ранячы глыбока. К табе прыдуць на ўспамогу, Нібы вырастуць з зямлі, Бо ў жыцьці куюць дарогу Людзкай долі кавалі. Куй, каваль. Няхай прачнецца, Хто йшчэ сьпіць чароўным сном, - Да іх хутка данясецца Песьня молата „дзін", „бом"!</poem> * Лера памянёных пісьменьнікаў кратае рознастайныя процэсы працы, находзіць у іх хараство і мотывы вызваленьня, і пісьменьнік у кожным руху работніка, у кожным яго стуку чуе водгалас надыходу свабоды. Працоўнымі мотывамі час-ад-часу захатляецца і Янка Купала. Як і другія, ён падглядае шаўца пры варстаце, каваля пры горне. Але Янка<noinclude></noinclude> hjg2w7a4shv3laocuiz0p91yvaz80ap 104 29071 85750 2022-08-11T06:18:37Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>Купала меней стыкаецца з самою постацю трудавых процэсаў, і радзей адчувае непасрэдныя настроі ад уплыву рытмічных рухаў гэбля па дзераве, сабачкі па шкуры, кельні па цэгле. Апошнія застаюцца прэваліраваць у пісьменьнікаў з рабочых, як Цішка Гартны, Алесь Гарун, Ф. Шантыр. Неадлучная іх прывязанасьць да майстэрні, якая дае хлеб на жыцьцё, рэгулюе іх думку і фармуе іх ідэолёгію. Праўда, умовы дзесяцігадзіннага працоўнага дня, разам з дадатнымі бакамі, у той-жа час адбіралі ў гэтых беларускіх пісьменьнікаў мажлівасьць цалкам аддацца літаратурнай творчасьці, пашыраць свае веды і гэтым паглыбляць сваю творчасьць. Вольны час, які заставаўся ад працы ў майстэрні, забіраецца грамадзкаю працаю, без якое нельга пашырацца справе культурна-нацыянальнага адраджэньня. Для пісаньня застаюцца выпадковыя ўрыўкі часу, часта аднятыя ад сну ці купленыя прымусовым беспрацоўем. Лічаныя часопісі не маглі плаціць гонорару, і літаратурная іх праца ўваходзіла ў склад грамадзкіх абавязкаў. Гэтыя жорсткія абставіны прыводзяць да таго, што на працягу ўсяго так званага "нашаніўскага" пэрыоду у гісторыі беларускае літаратуры пераважная плённасьць працы большасьці пісьменьнікаў зусім абмяжованая. Свае зборнікі<ref>Да рэволюцыі апроч Янкі Купалы, выдалі свае творы: Цішка Гартны „Песьні" - Пецярбург; Зьмітрок Бядуля "Абразкі"-Пецярбург; Якуб Колас "Песьні жальбы", "Нёмнаў дар“ і інш.; М. Багдановіч "Вянок" і інш.</ref> выдае рэдка<noinclude></noinclude> 4dii9bjondmktcow9a7od75jn5wobrq 104 29072 85751 2022-08-11T06:20:22Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>хто з іх; большасьць здавальняецца друкаваньнем сваіх твораў у тыднёвіку "Наша Ніва", у квартальніку "Маладая Беларусь", у календарох і рэдкіх непэрыодычных зборніках. Гэтыя-ж умовы не дазволілі ў адзначаны пэрыод зьявіцца гэткім літаратурным рэчам, як поэма, апавяданьне, роман. Шчасьлівейшымі ад іншых асталіся ў "нашаніўскі" час Янка Купала і М. Багдановіч. Першы праявіў на працягу ад 1905 да 1917 г. найбольшую інтэнсыўнасьць свае творчасьці, сумеўшы выдрукаваць тры зборнікі вершаў ("Жалейка"-1908 г., "Гусьляр"-1909 г., "Шляхам жыцьця") і дзьве сымболічныя поэмы "Сон на кургане" і "Адвечная песьня". Максім Багдановіч па свайму складу быў чыста мастацкаю натураю. Дзякуючы сваёй адлучцы з Беларусі, ён не ўваходзіў у асяродак беларускага нацыянальна-рэволюцыйнага і культурнага руху, а наглядаў яго разьвіцьцё здалёк і з гэтага далёку сачыў за беларускаю літаратураю, пачынаючы пісаць і сам. İ вось, пішучы, М. Багдановіч адчуваў: нязнаньне жывое беларускае мовы, адсталасьць ад ідэй часу. Гэтыя прычыны моцна ціснуць на яго багатую здольнасьць да творчасьці. Яго адукацыя<ref>М. Багдановіч адзін ад сваіх равесьнікаў меў мажлівасьць скончыць гімназію і вучыцца ў ліцэі.</ref> і шырокае знаёмства з расійскаю ды чужаземнымі літаратурамі дазваляла яму ўдасканаліць беларускі верш. Праца М. Багдановіча ў гэтым напрамку справодзілася буйным посьпехам: дзякуючы яго працы<noinclude></noinclude> 8w2illta8yq6socjx6rxsq6ztm3zgq1 104 29073 85752 2022-08-11T06:21:50Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>адчынілася крыніца багацьця і гібкасьці беларускае мовы, якая дазваляе ўжываць найскладанейшыя мотывы ў гармоніі слова. Усе выгляды поэтыцкае композыцыі паддаліся здольнасьці песьняра, які даў беларускай літаратуры прыгожыя формы тэрцыяў, сонэтаў, тэнтамэтраў, рондо. Пявучасьць вершаў М. Багдановіча ня ўступае брусаўскай ды бальмантаўскай. Аддаючы асноўную ўвагу форме свайго вершу, М. Багдановіч лёгічна захапляецца плыньню імпрэсыянізму. Адбітак імпрэсыянізму ляжыць на ўсёй яго творчасьці, ухіляючы поэту ад грамадзкіх напеваў, аддаляючы яго ад рэальных тэмаў жыцьця. Дзякуючы гэтаму, мы наглядаем, што ў час напружанай барацьбы за нацыянальна-соцыяльнае вызваленьне, якое натхнявае пісьменьнікаў рабочых і сялян на песьні працы і змаганьня, М. Багдановіч пераважна прысьвячае сваю творчасьць лёгкім мотывам аб лесавікох ды русалках, аб "гнедых жывёлах, што плывуць па небу" і інш. Гэта былі конфэці ў час кіпучае ўтомнае работы. М. Багдановіч, праўда, удзяліў некаторую ўвагу і грамадзкім напевам. Але яго вершы на гэтыя тэмы, хоць і веюць магутнаю сілаю гармоні, прасякнуты безнадзейным сумам. * Вайна 1914 г.-1917 г. перабіла паступовае разьвіцьцё беларускае літаратуры. Болей таго, яна вельмі балюча адбілася на ўсёй справе беларускага адраджэньня. Вільня, як цэнтр беларускае політычна-культурнае працы, згубіла сваё значэньне, дзякуючы<noinclude></noinclude> olpu1e23m97wxyrv4i79rh2aool1biy 104 29074 85753 2022-08-11T06:26:07Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>умовам прыфрантовага гораду. Большая частка актыўных дзеячоў была забрана ў салдаты, рэшта раскінулася па Расіі. Пастановаю ўлады зачыніліся беларускія газэты і часопісы. У паветры залуналі пагрозныя здані невядомасьці наступнага ў жыцьці беларускага народу. Хвалі выгнанцаў, прымусова пакінуўшых краіну і паехаўшых у сьвет, разбурэньне гарадоў і вёсак нямецкаю ды расійскаю арміямі, поўнае здратаваньне здабыткаў упартае, цяжкае, векавое працы ставілі пытальнік ня толькі над лёсам адраджэнцкіх ідэй, а і над лёсам краіны... Пад знакам застою мінула доўгіх паўтара гады. і толькі ў 1915 годзе паціху ізноў заварушылася грамадзкая і літаратурная чыннасьць; на гэты раз яна раздвоілася па месцу: адзін цэнтр яе заснаваўся ў тэй-жа Вільні, якую занялі немцы, другі-у расійскіх гарадох, галоўным чынам, у Пецярбурзе. Але гэта не паспрыяла ажыўленьню літаратурнае працы. Пад окупацыяй пісьменьнікаў не засталося, а ў Расіі нельга было ўзьбіцца на беларускую газету ці часопіс. 3-за гэтага ня было магчымасьці навязаць зносіны з раскіданымі ўсюды пісьменьнікамі, надаць ім настрою і прыцягнуць да творчасьці. Заснованыя ў канцы 1906 г. ў Пецярбургу газэты "Дзяньніца" і "Сьветач" крыху пасунулі справу ў гэтым напрамку: патрошку сталі адгукацца песьняры і пісьменьнікі і надсылаць у рэдакцыі газэт свае творы. Аднак падзеі рэволюцыі 1917 году гэта супынілі. Тым ня меней перад беларускімі працаўнікамі замір-<noinclude></noinclude> gx4g7b6ofvyy5x6ay0icuspykgfssuy 104 29075 85754 2022-08-11T06:26:45Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «гаў прамень яскравых надзей. Рэволюцыя магутным ударам разьбіла ярмо соцыяльнае і нацыянальнае няволі. На чаргу дня вытыркнулі пытаньні новага дзяржаўнага будаўніцтва, у якім Беларусь зойме належнае месца. Гэта вочавідкі рабілася сапраўднасьцю; соцы...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude>гаў прамень яскравых надзей. Рэволюцыя магутным ударам разьбіла ярмо соцыяльнае і нацыянальнае няволі. На чаргу дня вытыркнулі пытаньні новага дзяржаўнага будаўніцтва, у якім Беларусь зойме належнае месца. Гэта вочавідкі рабілася сапраўднасьцю; соцыяльна-нацыянальныя ідэі хутка захаплялі шырокія колы беларускіх салдат, рабочых і беларускую працоўную інтэлігенцыю. Хутка расьлі беларускія організацыі, камітэты Фронтаў і армій, мацнела Беларуская Соцыялістычная Грамада. Бойка і голасна загутарылі беларускія працоўныя гушчы аб дзяржаўным адбудаваньні Беларускай Рэспублікі. ков Дзякуючы такому вялікаму выбуху нацыянальнаграмадзкага беларускага руху, пісьменьнікі рынуліся ў яго з галавою, адлажыўшы леру на далейшае. Трэба было падтрымліваць разьвіцьцë руху, гэтым самым ствараючы ўдзячныя ўмовы для наступнага росту беларускай літаратуры.унийт н Загатым на працягу ўсяго 1917 году зьявіўся лічаны лік твораў, надрукаваных беларускімі пісьменьнікамі. Толькі і зьвярнула на сябе ўвагу, зьмешчаная ў газэце ,,Вольная Беларусь" (выдавалася ў Менску), першая частка поэмы Якуба Кола ,, Сымон Музыка". Але пісьменьнік не адгукваўся ў ёй на бурлівую сучаснасьць, і выпхнутыя гэтаю сучаснасьцю агромністыя заданьні не адбіваліся ў ,,Сымоне Музыку". Зьмест поэмы наступны. Герой поэмы Сымон пастух, скітаючыся па сьвеце, шукаў гармоніі жыцьця, якую дае праўда, каторая, з свайго боку, 31<noinclude></noinclude> bdeo4z3jbf8if5jgxwxk4h8e270djml 85755 85754 2022-08-11T06:29:40Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>гаў прамень яскравых надзей. Рэволюцыя магутным ударам разьбіла ярмо соцыяльнае і нацыянальнае няволі. На чаргу дня вытыркнулі пытаньні новага дзяржаўнага будаўніцтва, у якім Беларусь зойме належнае месца. Гэта вочавідкі рабілася сапраўднасьцю; соцыяльна-нацыянальныя ідэі хутка захаплялі шырокія колы беларускіх салдат, рабочых і беларускую працоўную інтэлігенцыю. Хутка расьлі беларускія організацыі, камітэты фронтаў і армій, мацнела Беларуская Соцыялістычная Грамада. Бойка і голасна загутарылі беларускія працоўныя гушчы аб дзяржаўным адбудаваньні Беларускай Рэспублікі. Дзякуючы такому вялікаму выбуху нацыянальна-грамадзкага беларускага руху, пісьменьнікі рынуліся ў яго з галавою, адлажыўшы леру на далейшае. Трэба было падтрымліваць разьвіцьцë руху, гэтым самым ствараючы ўдзячныя ўмовы для наступнага росту беларускай літаратуры. Загэтым на працягу ўсяго 1917 году зьявіўся лічаны лік твораў, надрукаваных беларускімі пісьменьнікамі. Толькі і зьвярнула на сябе ўвагу, зьмешчаная ў газэце "Вольная Беларусь" (выдавалася ў Менску), першая частка поэмы Якуба Коласа "Сымон Музыка". Але пісьменьнік не адгукваўся ў ёй на бурлівую сучаснасьць, і выпхнутыя гэтаю сучаснасьцю агромністыя заданьні не адбіваліся ў "Сымоне Музыку". Зьмест поэмы наступны. Герой поэмы Сымон пастух, скітаючыся па сьвеце, шукаў гармоніі жыцьця, якую дае праўда, каторая, з свайго боку,<noinclude></noinclude> fpt8bd7sza30snurigepo79jdgjso5s 104 29076 85756 2022-08-11T06:31:44Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>ашчасьліўвае людзей і іх існаваньне. Нараджэньне шчасьлівага жыцьця прыходзіла ў сьвет з громам і бурамі, і чулая, наіўная душа Сымона Музыкі губілася ў грукаце разбурэньня старога ладу... Зьмітрок Бядуля і Алесь Гарун, зрэдку выступаючы на старонках "Вольнае Беларусі", таксама адбівалі пакуль у сваіх творах перажыты час, не пасьпеўшы ператварыць у сваім нутры грандыёзнасьць рэволюцыйнага сягоньня... Бурлівыя хвалі апошняга, паднімаючыся ўсё вышэй ды вышэй, радзілі праз Кастрычнікавую рэволюцыю нацыянальнае вызваленьне і дзяржаўнае будаўніцтва раней прыгнечаных краін. Адчынялася шырокая дарога да выяўленьня захаваных у нетрах працоўнае грамады творчых сіл... Само жыцьцё заняло месца поэзіі, якая не магла ўвабраць у сябе бліскучасьць фарб, ня ў сіле была падаць акорды, роўныя гімну казачнай сапраўднасьці... * Але раптам апофэоз Кастрычніка на галах Беларусі засмуціўся цем'ю хмар, што шугнулі з захаду. Кайзэраўскае войска заняло беларускія прасторы і адрэзала іх жалезнаю сьцяною ад рэволюцыйнага цэнтру адраджэньня. Бразак шпоры прускага афіцара вярнуў у жыцьцё часы царскага самаўладзтва. Якраз у гэту пару беларускі нацыянальна-рэволюцыйны рух раскалоўся на дзьве часткі. Соцыяльна-клясавыя супярэчнасьці аддзялілі тых, каму было па дарозе з Кастрычнікам, ад тых, каторых яго ідэі<noinclude></noinclude> 7jr224qj4k7jnyezg15zv95t81139mw 104 29077 85757 2022-08-11T06:32:52Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «палохалі. У два бакі накіраваліся і беларускія пісьменьнікі. Частка іх застаецца пад нямецкаю окупацыяй, другая асталёўваецца ў Пецярбурзе. Глыбокая розьніца ўмоў памянёных цэнтраў яскрава адбіваецца ў іх творчасьці, прыціснутай, звужанай у окупацыі,...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude>палохалі. У два бакі накіраваліся і беларускія пісьменьнікі. Частка іх застаецца пад нямецкаю окупацыяй, другая асталёўваецца ў Пецярбурзе. Глыбокая розьніца ўмоў памянёных цэнтраў яскрава адбіваецца ў іх творчасьці, прыціснутай, звужанай у окупацыі, і вольнай, пазыўнай пад саветамі. Янка Купала, 3. Бядуля, А. Гарун і інш. аддаюцца апавяданьню запрыгоннай нанова краіны, у сымболічных вобразах зазываючы яе выратавацеля. Рэволюцыйныя падзеі, водгук якіх даносіцца з усходу, іх цешыць і абнадзейвае на гэта. Але вакольваючыя ўмовы лёкалізуюць іх бадзёрасьць... Прыкрая сапраўднасьць не дае разгарнуцца іх прызыўным напевам. Апошнімі прасьвечваецца творчасьць тых з пісьменьнікаў, якія апынуліся ў цэнтры рэволюцыйных падзей і на чыю долю выпала зьбіраць сілу для зьвяржэньня окупацыі і ўтварэньня работніча-сялянскае Беларусі. У творах апошніх (ф. Шантыр, Ц. Гартны, А. Гурло) гучэла цьвёрдая ўверанасьць у пераможны поступ вялікага Кастрычніка, урачыстасьць вызваленьня беларускіх працоўных гушчаў. веру цалкам апраўдала бурлівая сапраўднасьць, калі фактам выданьня ў сьнежні 1919 г. маніфэсту часовага рэволюцыйнага правіцельства радзіла сьвету незалежную Савецкую Соцыялістычную Рэспубліку Беларусь... Праўда, памянёны акт, гістарычнае значнасьці і неасяжнае вялікасьці, ня зразу ўсё-ж зьнішчыў перашкоды для вольнага распачыну аднаўлен2. Узгоркі і нізіны. 33<noinclude></noinclude> 0t5ht8nh858nifiu3wgmzmqtlbw5tcq 85758 85757 2022-08-11T06:38:25Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>палохалі. У два бакі накіраваліся і беларускія пісьменьнікі. Частка іх застаецца пад нямецкаю окупацыяй, другая асталёўваецца ў Пецярбурзе. Глыбокая розьніца ўмоў памянёных цэнтраў яскрава адбіваецца ў іх творчасьці, прыціснутай, звужанай у окупацыі, і вольнай, пазыўнай пад саветамі. Янка Купала, 3. Бядуля, А. Гарун і інш. аддаюцца апавяданьню запрыгоннай нанова краіны, у сымболічных вобразах зазываючы яе выратавацеля. Рэволюцыйныя падзеі, водгук якіх даносіцца з усходу, іх цешыць і абнадзейвае на гэта. Але вакольваючыя ўмовы лёкалізуюць іх бадзёрасьць... Прыкрая сапраўднасьць не дае разгарнуцца іх прызыўным напевам. Апошнімі прасьвечваецца творчасьць тых з пісьменьнікаў, якія апынуліся ў цэнтры рэволюцыйных падзей і на чыю долю выпала зьбіраць сілу для зьвяржэньня окупацыі і ўтварэньня работніча-сялянскае Беларусі. У творах апошніх (ф. Шантыр, Ц. Гартны, А. Гурло) гучэла цьвёрдая ўверанасьць у пераможны поступ вялікага Кастрычніка, урачыстасьць вызваленьня беларускіх працоўных гушчаў. іх веру цалкам апраўдала бурлівая сапраўднасьць, калі фактам выданьня ў сьнежні 1919 г. маніфэсту часовага рэволюцыйнага правіцельства радзіла сьвету незалежную Савецкую Соцыялістычную Рэспубліку Беларусь... Праўда, памянёны акт, гістарычнае значнасьці і неасяжнае вялікасьці, ня зразу ўсё-ж зьнішчыў перашкоды для вольнага распачыну аднаўлен-<noinclude></noinclude> 1o5nzuqg0pz9k29cgil3eh27qmqun8p 85759 85758 2022-08-11T06:38:47Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>палохалі. У два бакі накіраваліся і беларускія пісьменьнікі. Частка іх застаецца пад нямецкаю окупацыяй, другая асталёўваецца ў Пецярбурзе. Глыбокая розьніца ўмоў памянёных цэнтраў яскрава адбіваецца ў іх творчасьці, прыціснутай, звужанай у окупацыі, і вольнай, пазыўнай пад саветамі. Янка Купала, 3. Бядуля, А. Гарун і інш. аддаюцца апавяданьню запрыгоннай нанова краіны, у сымболічных вобразах зазываючы яе выратавацеля. Рэволюцыйныя падзеі, водгук якіх даносіцца з усходу, іх цешыць і абнадзейвае на гэта. Але вакольваючыя ўмовы лёкалізуюць іх бадзёрасьць... Прыкрая сапраўднасьць не дае разгарнуцца іх прызыўным напевам. Апошнімі прасьвечваецца творчасьць тых з пісьменьнікаў, якія апынуліся ў цэнтры рэволюцыйных падзей і на чыю долю выпала зьбіраць сілу для зьвяржэньня окупацыі і ўтварэньня работніча-сялянскае Беларусі. У творах апошніх (Ф. Шантыр, Ц. Гартны, А. Гурло) гучэла цьвёрдая ўверанасьць у пераможны поступ вялікага Кастрычніка, урачыстасьць вызваленьня беларускіх працоўных гушчаў. іх веру цалкам апраўдала бурлівая сапраўднасьць, калі фактам выданьня ў сьнежні 1919 г. маніфэсту часовага рэволюцыйнага правіцельства радзіла сьвету незалежную Савецкую Соцыялістычную Рэспубліку Беларусь... Праўда, памянёны акт, гістарычнае значнасьці і неасяжнае вялікасьці, ня зразу ўсё-ж зьнішчыў перашкоды для вольнага распачыну аднаўлен-<noinclude></noinclude> notzmricnvdkbj7hn4yj2j2o18gr6hh 104 29078 85760 2022-08-11T06:41:24Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>чае працы ў краіне. Яскравыя дні нараджэньня беларускага дзяржаўнага організму, як рэспублікі працоўных, хутка засмуціліся новаю навалаю, на гэты раз у выглядзе польскае окупацыі. Апошняя на працягу году ізноў нішчыла ўсе праявы нацыянальна-культурнага адраджэньня Беларусі і душыла думкі аб яе дзяржаўным будаўніцтве. Пад польскім прасам цяжка было вадзіць пяром беларускаму пісьменьніку. Страшны ўціск окупацыйнае няволі яскрава выглядаў у смутных напевах ад гэтага часу і Янкі Купалы, і Зьмітрака Бядулі, і А. Гаруна і інш. Бліснуўшая надзея на Пілсудзкага, на хвіліну зьвіхнуўшая марнымі надзеямі некаторых з іх, хутка патухла. Вось чаму ў час польскае окупацыі літаратурнае беларускае жыцьцё пульсавала зусім ціха. Газэта "Беларусь" і часопісь „Рунь", хоць і часта зьмяшчалі творы пісьменьнікаў, але па іх нельга было адмеціць адзнакі здаровага жыцьця беларускае літаратуры і сымптомаў яе далейшага разьвіцьця. Янка Купала пяяў аб "Выраі", да якога імкнуўся як найхутчэй выляцець з абдыму цяжкае зімы. 3. Бядуля захапляўся ваяцкімі мотывамі, і калі адхіляўся ад іх, то чуў пад "вокнамі свае каморкі" шапаценьне страшных зданьняў. Аднак ні што іншае, як страшныя здані гартавалі рэволюцыйныя думкі новага здольнага пісьменьніка Міхася Чарота. Апошні настарожана чакаў прыходу Чырвонай арміі для вызваленьня Беларусі, пяяў аб надыходзячым вызваленьні свае радзімы і<noinclude></noinclude> 6tfi6ewyvvivluy4hz9qq8od5p5moh8 104 29079 85761 2022-08-11T06:43:29Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>гатаваў музу да ўрачыстых гімнаў гэтаму вызваленьню. Гэты новы пэрыод гісторыі беларускага працоўнага народу першымі пагоджана вітаюць Міхась Чарот і Цішка Гартны. Яны-ж таксама першымі сваёю творчасьцю закладаюць фундамант для пасьлякастрычнікаўскіх усходаў беларускае літаратуры. іх песьні таксама падаюць вокліч новым маладым, народжаным рэволюцыяй, беларускім пісьменьнікам. Ужо ў 1921 годзе выяўляюць сябе А. Александровіч і А. Дудар. Маладая бадзёрая творчасьць у абодвых прасычана рэволюцыйнымі мэлёдыямі і цалкам прысьвечана апяваньню пратварэньня Кастрычніка ў беларускае жыцьцё. За імі прыходзяць Міхась Зарэцкі, А. Моркаўка, Я. Нёманскі. Адначасна падае свой першы гучлівы водгук на вялікія падзеі сучаснасьці Янка Купала. У вершы на "Сьмерць С. Булата" ён вітае надыходзячую комуну. Некалькі пазьней Якуб Колас урачыста сьведчыць тысячную залю яго спаткаўшых на зямлі адноўленай Беларусі новых сваіх настроях, аб сьветлай веры ў будучае свае краіны. Гэткім чынам, ужо ў пачатку 1922 году беларуская літаратура становіцца ўцалку сугучнай эпосе, літаратурай савецкай. Асноўнаю падставаю для яе ўгрунтаваньня, базысам для яе посту, зьяўляецца ўзрост дзяржаўнага, гаспадарчага і культурнага будаўніцтва. Засноўваецца беларускі тэатр, беларуская мова стае моваю<noinclude></noinclude> pjxwvztovn6pt1t4n1dswubucqq6yc1 104 29080 85762 2022-08-11T06:45:09Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>дзяржаўнаю. Беларусізуецца школа і дзяржаўныя ўстановы. Дзякуючы гэтаму паднімаецца попыт на беларускую літаратуру, на беларускі падручнік. Для выданьня апошніх закладаецца адначасна тры выдавецкія організацыі: выдавецтва "Савецкая Беларусь", "Беларускае Аддзяленьне Дзяржаўнага Выдавецтва РСФСР" і „Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі", якія выдаюць цэлы шэраг твораў беларускіх пісьменьнікаў. У выдавецтве "Савецкая Беларусь" выходзяць у 1922 годзе наступныя кніжкі: "На зачарованых гонях"-збор новэль 3. Бядулі, яго-ж зборнік вершаў "Пад родным небам"; "Спадчына"-зборнік вершаў Я. Купалы; Якуба Коласа "Водгульле" - зборнік вершаў і яго-ж вершаваная поэма "Новая Зямля". Зарубежнае Беларускае Аддзяленьне Дзяржаўнага выдавецтва РСФСР у Бэрліне выдае зборнік вершаў Цішкі Гартнага "Песьні працы і змаганьня"; першую частку яго романа-трылёгіі "Сокі цаліны" - "Бацькава Воля" і "Казкі жыцьця" Якуба Коласа. У дадатак да гэтых выданьняў "Дзяржаўнае выдавецтва Беларусі" выпускае збор вершаў М. Чарота "Завіруха" і знатную яго поэму "Босыя на вогнішчы". Гэта колькасьць выданьняў робіць значнае ўражаньне і на тыя колы інтэлігенцыі, якія пакуль не здавальняліся конкрэтнымі вынікамі нацыянальнае політыкі, і на некаторых пісьменьнікаў, да гэтага ня верыўшых у падобныя мажлівасьці разьвіцьця культурнага будаўніцтва.<noinclude></noinclude> 2hbtinntmh4wq0gidw06ajb1ohfs4zg 104 29081 85763 2022-08-11T06:46:30Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude> Памянёныя выданьні па сваёй якасьці і па свайму значэньню папаўнялі іх колькасны эфэкт. 3 выданьняў гэтага часу выдзяляліся "Новая Зямля" Якуба Коласа, "Бацькава Воля" Цішкі Гартнага, "Завіруха" і "Босыя на вогнішчы" М. Чарота. Гэтыя творы адлічаюцца сваёю фундаментальнасьцю і шыратою размаху, і ў беларускай літаратуры зьяўляюцца першымі вялікімі палотнамі. "Новая зямля" Якуба Коласа дае нам багаты вобраз усебаковага жыцьця беларускага селяніна, пачынаючы ад калыскі і канчаючы магілаю. У ёй яскрава абмалёваны ўсе пэрыпэтыі гэтага жыцьця, пададзены сакавітыя малюнкі беларускае натуры і вы ведзена спаконная думка-імкненьне героя поэмы "найсьці новую зямлю". Старая зямля-гэта вастрог, цесны і пакутлівы, як і ўся дарэволюцыйная Беларусь. Жыць на старой зямлі робіцца не пад сілу. Трэба дамагацца новае зямлі, на якой-бы можна было пабудаваць і новае вольнае жыцьцë-вось ідэя поэмы "Новая Зямля". Але сваю поэму Якуб Колас пісаў на працягу доўгіх гадоў да рэволюцыі. З гэтае прычыны ў "Новай зямлі" слаба адчуваецца дынаміка рэволюцыйнага пачуцьця, і самы процэс адшуканьня зямлі героем поэмы паказваецца ў эпічных настроях. Тым ня меней, сіла і глыбіня здольнасьці Якуба Коласа робіць гэты яго твор клясычнаю рэччу. У першай частцы "Сокі цаліны" - "Бацькава воля" Цішкі Гартнага адбіваецца жыцьцё местачковае моладзі, зачэпленае соцыялістычнымі ідэямі,<noinclude></noinclude> 9sd7tishbze4b179vmyr370v094vq65 104 29082 85764 2022-08-11T06:48:01Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>якія формуюць з яе будучых ваяк за соцыяльнае і нацыянальнае перабудаваньне Беларусі. Водлуг гэтае асноўнае думкі ідзе апісаньне тых клясавых супярэчак, якія заўсёды справодзіліся ў мяшчанска-сялянскім быту суадносінамі паміж багатаю (кулацкаю) часткаю мяшчанска-сялянскага насельніцтва і яго бяднейшымі прадстаўнікамі. "Завіруха" М. Чарота цалкам зьявілася водгукам на падзеі новага жыцьця і служыла падставаю для разьвіцьця маладой, раволюцыйнай плыні ў беларускай літаратуры. М. Чарот гэтак піша ў прадмове да свайго зборніка: "Мой зборнік-хутчэй дынаміка, чым статыка". Ён адбітак таго, што перажываў аўтар ня толькі як наглядчык рэволюцыйнай завірухі, але як і непасрэдны яе удзельнік. А Цішка Гартны свае "Песьні працы і змаганьня" прысьвяціў тым таварышом, "якія змагаліся і змагаюцца за пабудову Беларускае Савецкае Соцыялістычнае Рэспублікі". <poem>Мы засыпаны сьнежнымі іскрамі, Ломім ногі ў гальлі буралому... Крычым сонцу: "Блізка мы, блізка мы! К сьвету вялікаму, новаму!" -</poem> кажа М. Чарот ва ўступным сваім вершы "Завіруха". і на "Крык сонцу" М. Чарота чула адгукаюцца падарожнікі поэты... Яны зьлятаюцца восеньню 1922 г. на сьвятло першага марксыцкага беларускага часопісу „Полымя". Часопіс першым выкінуў лёзунг аб'яднаньня беларускіх культурных сіл вакол марксыцкага сьветапагляду для савецкага будаўніцтва<noinclude></noinclude> 7ny4mu5a4xoz3sa4x2dtbq2lejtw058 104 29083 85765 2022-08-11T06:49:12Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>Беларускай рэспублікі рабочых і сялян. "Полымя" паставіла заданьнем выхаваць веру ў правовасьць і ў сілу ленінскага методу вырашэньня нацыянальнага пытаньня. Выйсьце першага нумару часопісу засьведчыла, што беларуская літаратура ў поўным складзе яе будаўнікоў шчыльна падышла да гэтага. 1923 і 1924 г. канчаткова замацавалі савецкую ідэю наогул ва ўсіх галінах беларускае пасьляреволюцыйнае культуры і прыватна ў беларускай літаратуры. і старыя і маладыя пісьменьнікі сышліся на аднэй пляцформе і з аднакавай энэргіяй прыняліся за працу. К гэтаму часу не асталося ў беларускай літаратуры ніводнага пісьменьніка, які-б шукаў іншых шляхаў да беларускае будучыні. Тыя, каму незьясьнëнымі паказаліся грандыёзныя праявы рэволюцыйнай завірухі, сышлі з літаратурнае арэны: адны памёрлі, хаваючыся ў Польшчы (Алесь Гарун-1920 г., Ядвігін Ш.-1922 г.), іншыя залажылі леру на траму; тыя-ж, хто хоць і ня зразу, а разабраўся ў падзеях часу, пашлі на спатканьне будучыні цьвёрдымі крокамі. * Але і з тэй агульна-рэволюцыйнай афарбоўкі беларускай літаратуры, якая стабілізавалася ў 1924 г., выдзяляюцца паасобныя рэчы, орыгінальныя па сіле і моцы рэволюцыйнага пачуцьця, заложанага ў іх. Найболей яскравай формацыяй гэтага роду ёсьць поэма М. Чарота "Босыя на вогнішчы". Гэта поэма нарабіла шмат гоману пры сваім выйсьці ў сьвет<noinclude></noinclude> 14qzhaoe56cctctxkbpa1oroq94g6t4 104 29084 85766 2022-08-11T06:50:51Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>у 1922 г.; ей было пасьвечана многа крытычных нарысаў і дыспутаў. М. Чарот у "Босых на вогнішчы" малюе ў яскравых, сакавітых фарбах вобразы змаганьня бядняцкіх элемэнтаў за вызваленьне Беларусі з-пад польскае окупацыі. Перад чытачом праходзяць поўныя хараством і сілаю здарэньні гэтага пэрыоду ў жыцьці Беларусі. Апроч глыбіні думак, поэма прыцягае да сябе і навізною пабудовы вершу, сваім стылем і дынамікай. "Босыя на вогнішчы" паслужылі штырхачом да выяўленьня шырокае пролетарскае плыні ў творчасьці беларускіх пісьменьнікаў. "Маладняк" - аб'яднаньне поэтаў, якія прышлі ў літаратуру пасьля Кастрычніка, фактычна стаў калыскаю гэтае плыні. Цэлы шэраг маладых пісьменьнікаў, увайшоўшых у гэта аб'яднаньне, пасьпелі выявіць сябе на працягу бліжэйшага году. Ужо ў 1923 г. беларускаму чытачу былі добра вядомы гэткія здольныя пісьменьнікі, як: А. Александровіч, А. Дудар, М. Зарэцкі і інш. "Маладнякоўцы" ў сэнсе мастацкага разьвіцьця і колькасных вынікаў свае працы дасягнулі вялікіх посьпехаў. На працягу 1924-1927 г. г. імі выдадзена да пяці дзесяткаў зборнікаў вершаў і прозы, да трыццаці нумароў часопісу "Маладняк“. Паміма літаратурнае працы "Маладняк" правёў вялікую грамадзка-выхаваўчую работу. Ён зорганізаваў вакол сябе шырокія колы беларускае моладзі, выявіў з яе шэраг здольных ядынак. Філіі "Маладняка", раскіданыя па ўсёй Беларусі, у сваю чаргу<noinclude></noinclude> 67zzb5ac88fyak9a9zfrotaih8y6706 104 29085 85767 2022-08-11T06:52:00Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>разьвілі шырокую выдавецкую працу шляхам друку часопісяў і зборнікаў апавяданьняў ды вершаў. З першымі трыма гадамі (1924-26) існаваньня і працы "Маладняка" зьвязаны асабліва бурлівы пэрыод у разьвіцьці беларускае літаратуры. Адкідаючы адмоўныя бакі маладнякоўскай чыннасьці за паказаны пэрыод, нельга не аддаць павіннага яго багатым дадатным баком. Аднак паглыбленьне соцыялістычнага будаўніцтва, унёсшага рэзкую дыфэрэнцыяцыю ў ідэолёгічную яго надбудову, рашуча адбілася на далейшым існаваньні "Маладняка". Сабраўшы пад свае шаты рознастайных па настрою і па пахаджэньню маладых пісьменьнікаў, "Маладняк" ачуўся ў ідэолёгічных супярэчнасьцях унутры сябе, і ў пачатку 1926 году распаўся надвая. З яго шэрагаў вышла правае, сялянскае крыло пісьменьнікаў, згуртаваўшы пасьля новую пісьменьніцкую організацыю "Узвышша". Гэта організацыя, пад выглядам змаганьня за якасьць літаратурнае творчасьці, фактычна пачала культываваць адмоўныя бакі "Маладняка", паступова сышоўшы ў нізіны выразнага ўпадніцтва, пустых вобразаў і містычных настрояў. У супроць ім пісьменьнікі, што засталіся ў "Маладняку", сваёю далейшаю працаю сталі на другім полюсе, вядучы сваю творчасьць усьцяж соцыялістычнага будаўніцтва. Але, ня гледзячы на гэта, надалей "Маладняку" ў яго першапачатковым выглядзе захавацца ня прышлося. Ён паступова занепадаў, калоўся і к канцу 1927 году<noinclude></noinclude> 2yt32mvwk3i167jhfi5fqj43j1ykf7z 104 29086 85768 2022-08-11T06:53:06Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>быў сышоў на нішто. Не ўдаваліся частыя спробы заснаваньня і іншых пісьменьніцкіх організацый, як "Пробліск" і „Літаратурная комуна". Першая з гэтых організацый нічым сябе не праявіла, а другая абмежавалася ўсяго выданьнем двух нумароў свайго часопісу „Росквіт" * На працягу паказанага пэрыоду дыфэрэнцыяцыі маладых пісьменьніцкіх сіл старэйшыя беларускія пісьменьнікі частка навейшых стаялі ў баку ад пералічаных аб'яднаньняў. Формальна яны не уваходзілі ні ў якую організацыю, а фактычна ядналіся вакол часопісу "Полымя". İх творчасьць, аднак, нясупынна разьвівалася, шчыльна падблізіўшыся да раволюцыйна-пролетарскіх настрояў. Час-ад-часу выданьнем зборнікаў сваіх твораў яны засьвядчалі гэта перад шырокімі коламі работніцка-сялянскіх гушчаў. "Безназоўнае" Янкі Купалы, "На прасторах жыцьця" Я. Коласа, "На зломе" Я. Нёманскага, поэмы М. Грамыкі ("Лясьнічанка", "Сямімільнымі крокамі" і інш.) па ідэолёгічнаму зьместу і па мастацкаму аформленьню зьяўляюцца асноўнымі першаякаснымі творамі ў беларускай сучаснай літаратуры. Дзякуючы гэтаму і цэламу раду іншых прычын, перад старэйшымі і часткаю маладзейшымі пісьменьнікамі паўстала пытаньне пра заснаваньне свайго асобнага аб'яднаньня. Апошняе і было заложана ў канцы 1927 г. пад назваю "Полымя". Аб'яднаньне "Полымя" паставіла сваім заданьнем, вясьці сваю творчасьць водлуг соцыялі-<noinclude></noinclude> pubiibx7553hutydn8btgx17aszb0xr 104 29087 85769 2022-08-11T06:53:52Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>стычнага будаўніцтва, яднаючы яе з шырокімі гушчамі працоўных. Першыя часы чыннасьці "Полымя" паказалі вялікую працаздольнасьць аб'яднаньня і кіруючую ролю яго працы ў беларускай літаратуры. Гэтым як-бы закончылася перагрупаваньне беларускіх літаратурных сіл. Перад беларускаю літаратураю зараз адчыняецца новая паласа сталага сур'ёзнага соцыялістычнага будаўніцтва. Адкідаючы ўсё наноснае і часовае, яна горда накіроўвае ў сьветлае наступнае. * Буйнае разьвіцьцё ў Савецкай Беларусі беларускае культуры наогул і літаратуры ў прыватнасьці не магло ня ўплываць на выяўленьне і ўздым культурнае чыннасьці і ў Заходняй Беларусі. Ня гледзячы на ўсе рэпрэсіі з боку польскае окупацыйнае ўлады ў адносінах да беларускага культурнага руху, гэты апошні ні на момант ня спыняўся. Поруч з нараджньнем і існаваньнем беларускае прэсы, сякіх-такіх выдавецтваў, лічаных навучальных устаноў, пускала парасткі і беларуская літаратура. Праўда, цяжкія ўмовы існаваньня беларускіх працоўных гушчаў, іх бязмоцнасьць у справе матэрыяльнага падтрыманьня сваіх культурных організацый, а таксама адцягненасьць энэргіі рабочых і сялян у бок політычнага змаганьня не дазваляюць гэтым парасткам замацавацца. Тым ня меней на працягу апошніх дзесяці гадоў мы можам адмеціць факт зьяўленьня шэрагу поэтаў і пісьменьнікаў у Заходняй Беларусі.<noinclude></noinclude> h6kuru91weylx016fwtnx4dmvomdzwp 104 29088 85770 2022-08-11T06:55:16Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>Сярод іх маюцца і досыць выдатныя па сваёй здольнасьці, ужо ўнёсшыя ў беларускую літаратуру багатыя уклады. Да ліку апошніх трэба першым чынам залічыць таленавітую поэтэсу Наталю Арсеньневу. Яе зборнік вершаў, нядаўна вышаўшы з друку "Пад сінім небам" сьведчыць аб незаўраднасьці поэтыцкіх здольнасьцяй яго аўтара. Наталя Арсеньнева - пераважна поэта-лірык. У яе творах пераважае сумны настрой, індывідуальныя перажываньні; але з мастацкага боку яны ня ўступаюць якасьці творам многіх ляпейшых беларускіх пісьменьнікаў. Апроч Наталі Арсеньневай, трэба адмеціць яшчэ Сваяка, і. Дварчаніна, Салагуба і інш., якія сваёю творчасьцю падтрымліваюць разьвіцьцё беларускае літаратуры ў Заходнай Беларусі. Маюцца літаратурныя пачынаньні і ў Латвіі. Некалькі часу таму назад у Рызе вышаў зборнік вершаў маладых беларускіх пісьменьнікаў, на які даны былі водгукі ў шэрагу латыскіх газэт. Сярод іх зьвяртаюць на сябе ўвагу Н. Казлоўская, Я. Воркуль, А. Бартуль і інш. Але і латыскія ўмовы мала спрыяюць культурнаму ўздыму беларускай меншасьці. З гэтае прычыны і праявы нараджэньня беларускае літаратуры ў Латвіі ўпіраюцца ў моцныя перашкоды. Сярод іншых перашкодаў, асноўнаю зьяўляецца адсутнасьць беларускае газэты ці часопісі, на старонках якіх маглі-б друкавацца пачынаючыя беларускія пісьменьнікі. У сваіх творах, зьмешчаных у адзначаным зборніку, аўтары яго выліваюць балючую<noinclude></noinclude> nf4jagplthxnlj1cisvydbutkb2rdeu 104 29089 85772 2022-08-11T06:57:39Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>скаргу на цяжкі лёс, у якім апынулася беларуская бядняцка-сялянская меншасьць у Латвіі. І хоць гэтыя творы пакуль далёкі да мастацкай дасканаласьці, затое яны поўны непасрэднага пачуцьця і зьяўляюцца адзнакай культурнага абуджэньня адарванай ад Савецкай Беларусі часткі беларускага насельніцтва. * Водлуг разьвіцьця прыгожага пісьменства расьце і мацнее беларуская крытычная літаратура. Ужо пачынаючы з часу Кастрычнікавае рэволюцыі, мы наглядаем за зьяўленьнем у друку шэрагу крытычных прац. Гэтак у Вільні А. Навіна выдае сваю кніжку "Нашы песьняры", дзе разьбірае творчасьць раду беларускіх пісьменьнікаў - Янкі Купалы, Якуба Коласа, Цішкі Гартнага, Максіма Багдановіча, 3. Бядулі, Канстанцыі Буйлы. У 1920 годзе выходзіць з друку праца Ў. Ігнатоўскага "Кароткі нарыс нацынальна-культурнага адраджэньня Беларусі", у якім адводзіцца шмат месца разбору творчасьці беларускіх пісьменьнікаў. Спусьціўшы год Дзяржаўнае Выдавецтва Беларусі выдае новую кніжку У. Ігнатоўскага "Мотывы лірыкі беларускага песьняра М. Чарота". У гэтай працы У. Ігнатоўскі ўсебакова разглядае першыя творы таленавітага поэты, грунтоўна даводзячы думку, што "мотывы М. Чарота робяць яго лірыку цікаваю як для працоўнай беднаты Беларусі так і для працоўнай беднаты ўсіх краёу". 3 выйсьцем часопісі "Полымя" на яго старонках пачынаюць зьяўляюцца крытычныя артыкулы У. Дзяр-<noinclude></noinclude> qroba342xegh9luwmxbygaeto1t553z 104 29090 85774 2022-08-11T06:59:32Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>жынскага, М. Піотуховіча, М. Байкова, 3. Жылуновіча. Паступова ў беларускай літаратуры афармляецца значны асяродак крытыкаў, працы якіх ахопліваюць як агульныя зьявы ў жыцьці беларускай літаратуры, гэтак і творчасьць паасобных пісьменьнікаў. К бягучаму часу ў аналах беларускае крытычнае літаратуры маецца шмат каштоўных рэчаў, як працы проф. Піотуховіча "Беларуская літаратура" і нарысы ў часопісах (пра творчасьць М. Багдановіча, Ц. Гартнага і інш.), У. Дзяржынскага (пра творчасьць Я. Купалы, Я. Коласа і інш.), проф. І. Замоціна (пра творчасьць Я. Купалы, М. Багдановіча і інш.), М. Байкова (пра творчасьць Ц. Гартнага, Н. Арсеньневай, Я. Купалы, і інш.), Тод. Глыбоцкага. Пры гэтым характэрна тое, што беларуская крытыка ў аснове сваёй соцыолёгічна-марксыцкая. Беларуская літаратура вывучаецца ёю з пункту гледжаньня яе настраëвасьці, зьместу ідэолёгічнай насычанасьці. Формальны бок закранаецца ўдругарадзь. І гэта зусім зразумела, калі прыняць пад увагу тое, што беларуская літаратура нашых дзён набывае значэньне аднаго са складаных і досыць важнага фактару у справе соцыялістычнага будаўніцтва. Формальная крытыка, маючы на ўвазе голую угонку за эстэтыкай, зараз занепадае нават ва ўмовах разьвіцьця расійскае літаратуры. Тым болей для яе цясьней прабіцца ў абставіны беларускія. У цалку, беларуская крытыка, як і беларускае прыгожае пісьменства, значна вырасла, набыла ста-<noinclude></noinclude> 729abn41bz1vgeyhsawlt2ayouc06tg 104 29091 85775 2022-08-11T06:59:57Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>ласьць і важкасьць, адпаведныя гэтаму роду літаратуры. На далейшае яе разьвіцьцё маюцца ўсе даныя, закладзеныя ў фактары культурнага росту БССР, як надстройкі яе бурлівага экономічнага разьвіцьця ва ўмовах соцыялістычнага будаўніцтва.<noinclude></noinclude> 5lp22g1f93hczdrsyr12s5jqho0ysgu 0 29092 85776 2022-08-11T07:01:00Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры | аўтар = Цішка Гартны | секцыя = Артыкул | год = 1928 | наступны = | крыніца = | анатацыі = }} <pages index="Узгоркі і нізіны.pdf" from="11" to="51" /> ==Зноскі== {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Творы 1928 года]]» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры | аўтар = Цішка Гартны | секцыя = Артыкул | год = 1928 | наступны = | крыніца = | анатацыі = }} <pages index="Узгоркі і нізіны.pdf" from="11" to="51" /> ==Зноскі== {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Творы 1928 года]] bhcc00z1ph36lfd7t8zrtd4dyn62ddo 85810 85776 2022-08-11T09:46:45Z Gleb Leo 2440 Gleb Leo перанёс старонку [[Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры]] у [[Узгоркі і нізіны (1928)/Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры]] wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры | аўтар = Цішка Гартны | секцыя = Артыкул | год = 1928 | наступны = | крыніца = | анатацыі = }} <pages index="Узгоркі і нізіны.pdf" from="11" to="51" /> ==Зноскі== {{Крыніцы}} [[Катэгорыя:Творы 1928 года]] bhcc00z1ph36lfd7t8zrtd4dyn62ddo 85812 85810 2022-08-11T09:49:33Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры | аўтар = Цішка Гартны | секцыя = Артыкул | год = 1928 год | папярэдні = [[Узгоркі і нізіны (1928)/Ад аўтара|Ад аўтара]] | наступны = [[Узгоркі і нізіны (1928)/Янка Купала — пясьняр вызваленьня|Янка Купала — пясьняр вызваленьня]] | крыніца = | анатацыі = Іншыя публікацыі гэтага твора: [[Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры]]. }} <pages index="Узгоркі і нізіны.pdf" from="11" to="51" /> ==Зноскі== {{Крыніцы}} lm1m8n6owivzqxpylxse1dk1v67ujx3 104 29093 85777 2022-08-11T07:12:48Z VasyaRogov 1510 /* Не правераная */ Новая старонка: «78 выказываньня. І „Бяседа старога вольніка" і„Мова Старавойта" маюцьшмат агульнага і па думках і па спосабу іх Есьць аж зусім аднакавыя сказы. Толькі ,,Бяседа" напісана дрэннаю прозаю, а ,,Мова" яшчэ горшым вершам. Нахіл твораў дужа прыкры і выдаець, што а...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="VasyaRogov" /></noinclude>78 выказываньня. І „Бяседа старога вольніка" і„Мова Старавойта" маюцьшмат агульнага і па думках і па спосабу іх Есьць аж зусім аднакавыя сказы. Толькі ,,Бяседа" напісана дрэннаю прозаю, а ,,Мова" яшчэ горшым вершам. Нахіл твораў дужа прыкры і выдаець, што аўтор іх чалавек разьвіты і ў літаратуры мала-пісьменны. слабаПроціўпольскія вершы. У тым-жа часе, на пачатку сёмага дзесяцёхлецьця 19-га веку, зьяўляліся і шчэ беларускія вершы, падобныя па свайму характару да кісялёўскага пісаньня, але маючыя ня столькі соцыяльную, колькі нацыянальную тэндэнцыю. Гэта проціўпольскія вершы, выдаваныя навет за нарадныя песьні з Меншчыны: 1) „Быў на Русі чорны бог"... 2) ,,Ой, калі-б, калі маскалі прышлі“ і інш. Рэволюцыйная і літэратура 60-х гадоў проціўрэволюцыйная ня маець літаратурнага знагістачаньня і разглядаецца ў нашым пісьменстве толькі з рычнага боку, бо яна лепшы паказальнік таго, якім цяжкім шляхам ішла нашая літэратура ў сваім гістарычным разьвіцьці. Лепшыя, шчыра-беларускія літэратурныя прыклады мелі шмат перашкод, каб хаця выпадкова і рэдка трапіць у народ. А разгледжаная тэндэнцыйная літэратура, абодвух шчыра-беларуская, кірункаў роўна проціўлітэратурная і пашыралася ў нашым народзе арганізаваным спосабам і вытварыла ў ім вельмі шкодны пагляд на сваё друкаванае слопаглыбляла яна падзел на „рускіх" ня ва; апрача таго, і „палякоў". Нова - шляхоцкія пісьменьнікі. (В. Дунін-Марцінкевіч-В. Каратынскі-А. Дарэўскі-Вярыга). <section begin="dunin"/>'''Вінцук Дунін-Марцінкевіч.''' (1807 - 1884). '''Яго жыцьцё'''. Вінцук Дунін-Марцінкевіч арадзіўся ў фальварку Панюшкевічы ў Бабруйскім павеце Меншчыны, дзе бацька яго быў рандатарам. Там, на самым беразе Бярэзіны, за некалькі вёрст ад Бабруйска, і ўзгадаваўся малады Вінцук. Сярэднюю школу скончыў ён ў Бабруйску ў 1824 годзе. Дзядзька Вінцука, ксёндз-мэтрапаліт С. Богуш-Сестранцэвіч, аддаў патым яго ў навуку да айцоў базыльянаў <section end="dunin"/><noinclude></noinclude> f4tdtisf7fre0ji26iaygon6mem6ldj 104 29094 85778 2022-08-11T07:15:32Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>у Вільню. Пабыўшы там нядоўга, Марцінкевіч паехаў у Пецярбург, дзе і паступіў на мэдыцынскі факультэт. Але мэдыцына, відаць, яму не спадабалася, ён кінуў унівэрсітэт, вярнуўся дамоў і нейкі час там гасьцяваў. З 1827 года Марцінкевіч пачаў служыць у Менскай духоўнай каталіцкай консысторыі, а з 1829-га году быў, апрача таго, і сябрам менскіх гранічных судоў. У 1831 годзе ён ажаніўся з Юзэфай Бараноўшчынкай. У 1832 годзе перайшоў з консысторыі на службу ў канцелярыю менскай крымінальнай палаты. На гэтай службе ён цяжка захварэў і пакінуў яе. У 1834 годзе Марцінкевіч ізноў падаўся ў консысторыю, дзе дастаў пасаду перакладчыка папер на маскоўскую мову. Там працаваў да скасаваньня уніі (1839 г.). У 1840 годзе купіў сабе невялічкі двор Люцынку пад Менскам. З гэтай пары жыў то у Люцынцы, то у Менску, дзе меў службу пры шляхоцкай дэпутацыі. У 1857 годзе ён заўдавеў, а ў 1858 ажаніўся другі раз з удавою Гружэўскай, пасьля чаго кінуў службу і жыў увесь час у Люцынцы. Глаўная аўторская работа Марцінкевіча прыпадае на час ад 1846 да 1859 году. Памёр 17-га сьнежня (дзекабра) 1884 г. і пахован на могілках пры капліцы ў Тупальшчыне. '''Літэратура Марцінкевіча'''. Пісаў ён папольску і пабеларуску, але славу пісьменьніка далі яму ня польскія, а беларускія творы. Пабеларуску ён ня толькі многа напісаў, але таксама і надрукаваў. Некалькі-ж твораў яго пагінула; некалькі рукапісаў было на сховах (ў А. Ельскага і інш.), і толькі ў астатнія гады яны выдрукаваны. {{Разбіўка|Сялянка}} (1846 г.). Двухактовая камэдыя - опэра "Сялянка" была першым беларускім творам Марцінкевіча. Hanісана яна вершам і прозаю. Паны гавораць папольску, а войт Навум,<noinclude></noinclude> 3ic1g7t44v8u7lgn1te1knzzkppnaa6 85779 85778 2022-08-11T07:19:56Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>у Вільню. Пабыўшы там нядоўга, Марцінкевіч паехаў у Пецярбург, дзе і паступіў на мэдыцынскі факультэт. Але мэдыцына, відаць, яму не спадабалася, ён кінуў унівэрсітэт, вярнуўся дамоў і нейкі час там гасьцяваў. З 1827 года Марцінкевіч пачаў служыць у Менскай духоўнай каталіцкай консысторыі, а з 1829-га году быў, апрача таго, і сябрам менскіх гранічных судоў. У 1831 годзе ён ажаніўся з Юзэфай Бараноўшчынкай. У 1832 годзе перайшоў з консысторыі на службу ў канцелярыю менскай крымінальнай палаты. На гэтай службе ён цяжка захварэў і пакінуў яе. У 1834 годзе Марцінкевіч ізноў падаўся ў консысторыю, дзе дастаў пасаду перакладчыка папер на маскоўскую мову. Там працаваў да скасаваньня уніі (1839 г.). У 1840 годзе купіў сабе невялічкі двор Люцынку пад Менскам. З гэтай пары жыў то у Люцынцы, то у Менску, дзе меў службу пры шляхоцкай дэпутацыі. У 1857 годзе ён заўдавеў, а ў 1858 ажаніўся другі раз з удавою Гружэўскай, пасьля чаго кінуў службу і жыў увесь час у Люцынцы. Глаўная аўторская работа Марцінкевіча прыпадае на час ад 1846 да 1859 году. Памёр 17-га сьнежня (дзекабра) 1884 г. і пахован на могілках пры капліцы ў Тупальшчыне. '''Літэратура Марцінкевіча'''. Пісаў ён папольску і пабеларуску, але славу пісьменьніка далі яму ня польскія, а беларускія творы. Пабеларуску ён ня толькі многа напісаў, але таксама і надрукаваў. Некалькі-ж твораў яго пагінула; некалькі рукапісаў было на сховах (ў А. Ельскага і інш.), і толькі ў астатнія гады яны выдрукаваны. <center>{{Разбіўка|Сялянка}} (1846 г.).</center> Двухактовая камэдыя - опэра "Сялянка" была першым беларускім творам Марцінкевіча. Hanісана яна вершам і прозаю. Паны гавораць папольску, а войт Навум,<noinclude></noinclude> nli4d62mv0k9reh3r1bzjtgrfevyhao 104 29095 85780 2022-08-11T07:27:59Z VasyaRogov 1510 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>Ціт і хор мужыкоў - пабеларуску. Зьмешчаныя народныя песьні значна выпраўлены аўторам. Ідэя ў , Сялянцы" тая, што бог на небе і паноў і мужычкоў зароўна уважаець (як аб гэтым кажаць паном Юлья, пераапранутая пасялянску). Тут першы раз паказаўся марцінкевіцкі {{Разбіўка|сантыменталізм і дыдактычнасьць}}. Мова дзеючых асоб, што размаўляюць пабеларуску, добрая. У гаворцы войта Навума надта многа сялянскіх прыказак, што часам прыкра кідаецца ў вочы. Наагул-жа "Сялянка" маець шмат прымет народнай творчасьці, так што некаторыя зьбіраньнікі беларускіх песьняў прыймалі яе памылкова за чыста-народны твор. А была яна даволі пашырана, бо яшчэ ў астатнія гады хадзіла сярод беларускай абпалячанай шляхты ў сьпісках бяз подпісу аўтора. Опэрную музыку да „Сялянкі" напісаў вядомы польскі композытар-беларус Станіслаў Манюшка, друг Марцінкевіча і таксама родам з Меншчыны. "Сялянка" была на менскай сцэне і мела вялікі пасьпех. Роль войта Навума згуляў сам Марцінкевіч; ён патым любіў падпісываць свае літаратурныя творы псэўданімам {{Разбіўка|Навум Прыгаворка}}, ці {{Разбіўка|войт Навум}}, меў такое празваньне сярод прыяцеляў і любіў яго. Значаньне опэры "Сялянка" для беларускай літаратуры аказалася ў тым, што польска-беларуская опэра разварушыла беларускія тэндэнцыі сярод шляхты, гэтай значнай часткі нашай тагачаснай інтэлігенцыі. <center>{{Разбіўка|Гапон}} (1854 г.).</center> 3 часу напісаньня „Сялянкі" мінуўся дзесятак гадоў. Марцінкевіч жыў найболей у Люцынцы, карыстаў цяпер усімі ўцехамі жыцьця і тымчасам усё бліжэй прыглядаўся да народу. Як чалавек справядлівы, ён відзеў розныя крыўды ў жыцьці прыгоннага сялянства, а як чалавек ад прыроды сантыментальна-романтычны, патрабаваў задаваленьня для свае моральнай чуласьці і знаходзіў яго ў поэтычна-романтычных лятуценьнях. У рэзультаце зьяўляецца яго лепшы твор, повесьць „Гапон“, „у мове беларускага люду напісаная", (у 1854 г., а надр. у 1855 г.). У гэтай повесьці аўтор чытаець навуку паном і мужыком. Першым ён даводзіць, якія добрыя, слаўныя у іх сяляне, як трэба іх любіць і жалець, бо іх крыўдзяць панскія прыганятыя, аканомы. Ен навучае паноў, каб пільнавалі за ўчынкамі сваіх злосных паслугачых, бо яны псуюць добрыя панска-мужыцкія адносіны. Другім ён хацеў сказаць і паказаць, што паноў дрэнных таксама няма, што паны-гэта бацькі родныя. Разумеецца, аўтору яшчэ і ў голаў не прыхадзіла, што трэба скасаваць паншчыну. Ва імя свае {{Разбіўка|дыдактычнасьці}} аўтор старанна паказаў зло ў асобе аканома і ус-<noinclude></noinclude> dq8kxpgbnj254ekzjtyi2o30czuvd4m 85789 85780 2022-08-11T08:18:23Z Taravyvan Adijene 164 [[Вікіпэдыя:Шаблёны|шаблён]], [[ВП:Вікіфікатар|вікіфікацыя]] proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="VasyaRogov" /></noinclude>Ціт і хор мужыкоў — пабеларуску. Зьмешчаныя народныя песьні значна выпраўлены аўторам. Ідэя ў , Сялянцы" тая, што бог на небе і паноў і мужычкоў зароўна уважаець (як аб гэтым кажаць паном Юлья, пераапранутая пасялянску). Тут першы раз паказаўся марцінкевіцкі {{Разбіўка|сантыменталізм і дыдактычнасьць}}. Мова дзеючых асоб, што размаўляюць пабеларуску, добрая. У гаворцы войта Навума надта многа сялянскіх прыказак, што часам прыкра кідаецца ў вочы. Наагул-жа «Сялянка» маець шмат прымет народнай творчасьці, так што некаторыя зьбіраньнікі беларускіх песьняў прыймалі яе памылкова за чыста-народны твор. А была яна даволі пашырана, бо яшчэ ў астатнія гады хадзіла сярод беларускай абпалячанай шляхты ў сьпісках бяз подпісу аўтора. Опэрную музыку да «Сялянкі» напісаў вядомы польскі композытар-беларус Станіслаў Манюшка, друг Марцінкевіча і таксама родам з Меншчыны. «Сялянка» была на менскай сцэне і мела вялікі пасьпех. Роль войта Навума згуляў сам Марцінкевіч; ён патым любіў падпісываць свае літаратурныя творы псэўданімам {{Разбіўка|Навум Прыгаворка}}, ці {{Разбіўка|войт Навум}}, меў такое празваньне сярод прыяцеляў і любіў яго. Значаньне опэры «Сялянка» для беларускай літаратуры аказалася ў тым, што польска-беларуская опэра разварушыла беларускія тэндэнцыі сярод шляхты, гэтай значнай часткі нашай тагачаснай інтэлігенцыі. <center>{{Разбіўка|Гапон}} (1854 г.).</center> 3 часу напісаньня «Сялянкі» мінуўся дзесятак гадоў. Марцінкевіч жыў найболей у Люцынцы, карыстаў цяпер усімі ўцехамі жыцьця і тымчасам усё бліжэй прыглядаўся да народу. Як чалавек справядлівы, ён відзеў розныя крыўды ў жыцьці прыгоннага сялянства, а як чалавек ад прыроды сантыментальна-романтычны, патрабаваў задаваленьня для свае моральнай чуласьці і знаходзіў яго ў поэтычна-романтычных лятуценьнях. У рэзультаце зьяўляецца яго лепшы твор, повесьць «Гапон», «у мове беларускага люду напісаная», (у 1854 г., а надр. у 1855 г.). У гэтай повесьці аўтор чытаець навуку паном і мужыком. Першым ён даводзіць, якія добрыя, слаўныя у іх сяляне, як трэба іх любіць і жалець, бо іх крыўдзяць панскія прыганятыя, аканомы. Ен навучае паноў, каб пільнавалі за ўчынкамі сваіх злосных паслугачых, бо яны псуюць добрыя панска-мужыцкія адносіны. Другім ён хацеў сказаць і паказаць, што паноў дрэнных таксама няма, што паны-гэта бацькі родныя. Разумеецца, аўтору яшчэ і ў голаў не прыхадзіла, што трэба скасаваць паншчыну. Ва імя свае {{Разбіўка|дыдактычнасьці}} аўтор старанна паказаў зло ў асобе аканома і {{Перанос-пачатак|ус|лавіў}}<noinclude></noinclude> 20tod12fbvjc95hzepr58b46kfe2q8l 104 29096 85781 2022-08-11T07:50:59Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>лішніх кавалачкаў, як ласунку. Гэтыя кавалачкі ён увесь час раздаваў сабраўшымся ў кружок юным Тудлям, працягваючы вялізную лусту хлеба з маслам, ад якой павінны былі адкусваць па чарзе ўсе члены сям'і, і такім-жа чынам частуючы іх маленькімі порцыямі чаю з лыжкі. Гэта лёгкая закуска паказалася юным Тудлям такой смачнай, што яны з захапленнем пачалі танцаваць, круціліся на адной ножцы і выяўлялі сваю радасць рознастайнымі скокамі. Містэр Тудль, будучы ў цэнтры сям'і і — што датычыцца апетыту — даючы сваім дзецям ўстрашальны прыклад, трымаў на каленях двух юных Тудляў, вёз іх кур'ерскім поездам у Бермінгем і думаў аб прыпынку ля шлагбаума з хлеба з маслам, калі з'явіўся Роб Тачыльшчык у сваёй зюйдвестцы і траурных штанах і быў атакаваны братамі і сёстрамі. — Як маецеся, матуля? — запытаўся Роб, пачціва цалуючы яе. — Вось і мой хлопчык! — усклікнула Полі, абдымаючы яго і хлопаючы па спіне. — Утойвае! Бог з вамі, ужо ён та нічога не ўтойвае! Гэта было сказана ў павучанне містэру Тудлю, але Роб Тачыльшчык, які не быў не адчувальны да ганьбы, адразу-ж падхапіў гэтыя словы. — Як! Значыцца бацька зноў за нешта мяне лаяў! — усклікнуў нявінна зняважаны. — Ох, цяжка даводзіцца хлапцу, калі ён калісьці збіўся з дарогі, а родны бацька заўсёды яго дакарае за яго спіной! Дапраўды-ж, — прадаўжаў Роб, у роспачы хапаючыся за абшлаг сваёй курткі, — гэтага дастаткова, каб хлапец пайшоў і адпаліў якую-небудзь штуковіну са злосці! — Бедны мой хлопчык! — закрычала Полі. — Бацька нічога такога не думаў. — Калі бацька нічога такога не думаў, — захныкаў зняважаны Тачыльшчык, — дык навошта-ж ён штосьці гаварыў, матуля? Нікому я не здаваўся такім дрэнным, як майму роднаму бацьку. На што гэта падобна! Хацеў-бы я, каб хто-небудзь узяў дый адсёк мне галаву. Я думаю, бацька не супраць гэта зрабіць, і ўжо няхай лепш гэта зробіць ён, чым хто-небудзь іншы. Пачуўшы такія роспачлівыя словы, усе юныя Тудлі завішчэлі, што выклікала патэтычны эфект, а Тачыльшчык яму садзейнічаў іранічна ўпрашаючы іх не аплакваць яго, бо яны павінны ненавідзець яго — павінны, калі яны добрыя хлопчыкі і дзяўчынкі! І гэта зрабіла такі ўплыў на прадапошняга Тудля, якога няцяжка было расчуліць, — зрабіла ўплыў не толькі на яго чуллівасць, але і на органы дыхання, — што ён пачырванеў, і містэр Тудль у жаху пацягнуў яго да бочкі з вадой і паднёс-бы яго пад кран, калі-б ён не ачуняў убачыўшы гэты інструмент. Пры такім становішчы спраў містэр Тудль папрасіў прабачэння, і, калі добрадзейныя пачуцці яго сына былі задаволены, яны паціснулі адзін другому рукі, і зноў запанаваў мір.<noinclude></noinclude> 5p2kgyv06d03ghcsyqnzfd892e9jxff 104 29097 85790 2022-08-11T08:23:15Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> — Ці не хочаце паследаваць майму прыкладу, Байлер, мой хлопчык? — запытаўся бацька, з вялікай стараннасцю беручыся зноў за свой чай. — Не, дзякую, бацька. Я піў ужо чай разам з гаспадаром. — Ну, а як ён маецца, Роб? — запыталася Полі. — Дапраўды, не ведаю, матуля. Пахваліцца няма чым. Вы разумееце, гандаль ніяк не ідзе. Ён, капітан, нічога ў гэтай справе не разумее. Якраз сёння зайшоў у краму нейкі чалавек і кажа: «Мне, — кажа, — патрэбна такая та рэч», і сказаў нейкае дзіўнае слова. «Што?» пытаецца капітан. «Такая та рэч», кажа чалавек. «Браток, — кажа капітан, — ці не хочаце добра агледзець краму?» — «Ды я-ж, — кажа чалавек, — ужо так і зрабіў». — «Вы бачыце тое, што вам патрэбна?» пытаецца капітан. «Не, не бачу», кажа чалавек. «А вы гэту рэч пазнаеце, калі яе ўбачыце?» пытаецца капітан. «Не, не пазнаю», кажа чалавек. «Ну, дык вось што я вам скажу, прыяцель, — кажа капітан; — вы-б лепш пайшлі назад і запыталіся, які ў яе выгляд, таму што і я яе не пазнаю!». — Дык так-жа грошай не нажывеш, праўда? — сказала Полі. — Грошай, матуля? Ніколі не нажыць яму грошай! Такога нораву, як у яго, я ні ў каго не бачыў! Але ўсё-такі я павінен сказаць, што ён нядрэнны гаспадар. Аднак, для мяне гэта няважна, бо я не збіраюся аставацца ў яго надоўга. — Не збіраецеся астацца на гэтым месцы, Роб! — усклікнула маці, а містэр Тудль шырока расплюшчыў вочы. — На гэтым месцы, бадай, не збіраюся, — падміргнуўшы, адказаў Тачыльшчык. — Я не здзівіўся-б… разумееце, сувязі… але цяпер вы ніякай увагі на гэта не звяртайце, матуля, са мною ўсё добра, і канец справе. Гэтыя намёкі і таямнічы выгляд Тачыльшчыка, што паслужыў бясспрэчным доказам таго, што ён не вінават у граху, які прыпісаў яму містэр Тудль, маглі-б нарабіць яму новыя крыўды, калі-б не з'явілася вельмі дарэчы яшчэ адна госця, якая, паказаўшыся ў дзвярах, на вялікае здзіўленне Полі, спачувальна і прыязна ўсміхнулася ўсім прысутным. — Як маецеся, місіс Рычардс? — запыталася міс Токс. — Я прышла вас праведаць. Можна зайсці? Вясёлы твар місіс Рычардс асвяціўся гасціннай усмешкай, і міс Токс, садзячыся на прапанаванае ёй крэсла і ідучы да яго грацыёзна кіўнуўшы містэру Тудлю, развязала істужкі капялюшыка і сказала, што перш за ўсё ёй хацелася-б, каб мілыя дзеткі, усе да аднаго, падышлі і пацалавалі яе. Злашчасны прадапошні Тудль, які нарадзіўся, калі меркаваць па колькасці яго ліхіх прыгод у хатнім кругу, пад нешчаслівай планетай не мог удзельнічаць у гэтых усеагульных прывітаннях, бо нацягнуў сабе на галаву зюйдвестку, (з якой перад гэтым гуляў) задам наперад і не мог яе зняць, і гэта акалічнасць, якая абяцала напалоханаму яго ўяўленню страшную перспектыву<noinclude></noinclude> 1wkg941wegrvz9ggjjd9ckxsfq16f9c 104 29098 85791 2022-08-11T08:46:23Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>правесці рэшту дзён у цемры і быць навекі адарваным ад сяброў і сям'і, прымусіла яго змагацца з вялікай энергіяй і заглушана енчыць. Калі яго вызвалілі, твар у яго быў вельмі разгарачаны, чырвоны і мокры; і міс Токс пасадзіла яго, зусім змардаванага, да сябе на калені. — Мне здаецца, вы мяне амаль не памятаеце, сэр! — сказала міс Токс містэру Тудлю. — Памятаю, пані, памятаю, — адказаў Тудль. — Але з таго часу, мы ўсе крыху пастарэлі. — А як вы сябе адчуваеце, сэр? — ціхмана запыталася міс Токс. — Вельмі добра, пані, дзякую вам, — адказаў Тудль. — Як вы сябе адчуваеце, пані? Рэўматызм вам яшчэ не вельмі дакучае, пані? Усім нам даводзіцца прывыкаць да яго з гадамі. — Дзякую вам, — сказала міс Токс. — Мяне гэта хвароба яшчэ не наведвала. — Вам вельмі пашчаслівілася, пані, — адказаў містэр Тудль. — У вашы гады многіх ён люта мучыць. Вось мая маці… Але, злавіўшы позірк жонкі, містэр Тудль разумна пахаваў канец фразы ў новым кубку чаю. — Місіс Рычардс, — усклікнула міс Токс, пазіраючы на Роба, — ды няўжо гэта ваш… — Мой старэйшы, пані, — сказала Полі. — Так, гэта ён, той самы хлапчук, пані, які быў нявіннай прычынай такіх падзей. — Гэта ён, — пані сказаў Тудль, — той самы, з кароткімі нагамі… а яны былі на дзіва кароткія для скураных штонікаў, — сказаў містэр Тудль з ноткай лятуцення ў голасе, — калі містэр Домбі зрабіў з яго Тачыльшчыка. Гэты напамінак ледзь не зламаў сілы міс Токс. Ён меў непасрэдныя дачыненні да прадмета, які яе цікавіў. Яна прапанавала Робу паціснуць ёй руку і расхваліла яго матцы адкрыты, сумленны твар сына. Роб, падслухаўшы гэтыя словы, пастараўся выклікаць на сваёй фізіяноміі выраз, які апраўдваў пахвальбу, але бадай ці ўдалося яму гэта. — А цяпер, місіс Рычардс, — сказала міс Токс, — а таксама вы, сэр, — звярнулася яна да Тудля, — я вам скажу проста і адкрыта, чаму я сюды прышла. Магчыма, вам вядома, місіс Рычардс, — і, магчыма, вядома таксама і вам, сэр, — што некаторая халоднасць мела месца паміж мною і сім-тым з маіх сяброў і што там, дзе я мела звычай бываць часта, цяпер я не бываю. Полі, якая з жаночым тактам зразумела адразу, выказала гэта адным позіркам. Містэр Тудль, які абсалютна не разумеў, аб чым гаворыць міс Токс, таксама выказаў гэта неўразуменным позіркам. — Вядома, — прадаўжала міс Токс, — пытанне аб тым, як узнікла гэта маленькае разыходжанне, не мае ніякага значэння, і абгаварваць яго няварта. Дастаткова будзе, калі я скажу, што<noinclude></noinclude> fvfj7qxk709miiz0yidajz4jzu36g15 104 29099 85792 2022-08-11T09:07:05Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>вельмі паважаю і цікаўлюся містэрам Домбі, — голас міс Токс задрыжэў, — і ўсім, што яго датычыць. Містэр Тудль, сёе-тое зразумеўшы, паківаў галавой і сказаў, быццам ён чуў ад людзей і сам лічыць, што з містэрам Домбі цяжка мець справу. — Прашу вас, будзьце ласкавы, не гаварыце гэтага, сэр, — запярэчыла міс Токс. — Упрашаю вас, не гаварыце гэтага, сэр! Ні цяпер, ні калі-б там ні было! Падобныя заўвагі надзвычай цяжка адбіваюцца на мне і зусім не могуць быць прыемнымі джэнтльмену з такім розумам, які я з упэўненасцю прыпісваю вам. Містэр Тудль, які ніколькі не сумняваўся ў тым, што сказаная ім фраза будзе ўхвалена, вельмі збянтэжыўся. — Я толькі хачу сказаць, місіс Рычардс, — прадаўжала міс Токс, — я звяртаюся таксама і да вас, сэр, — хачу сказаць, што любыя весткі аб спосабе жыцця гэтай сям'і, аб добрабыце сям'і, аб здароўі сям'і, якія дойдуць да вас, будуць мне заўсёды ў вышэйшай ступені прыемны. Я заўсёды рада буду паразмаўляць з місіс Рычардс аб гэтай сям'і і аб ранейшых часінах. А з тае прычыны, што ў мяне з місіс Рычардс ніколі не было ніякіх нават самых малых непаразуменняў (хоць мне цяпер шкада, што мы з ёю не пазнаёміліся бліжэй, але ў гэтым вінавата я адна), я спадзяюся, яна згодзіцца, каб надалей мы былі найлепшымі сябрамі і каб я прыходзіла сюды і адыходзіла, калі мне захочацца, як свой чалавек. Дапраўды-ж, я спадзяюся, місіс Рычардс, — з вялікай сур'ёзнасцю сказала міс Токс, — што вы зразумееце гэта так, як мне-б хацелася, таму што вы заўсёды былі вельмі добрым стварэннем. Полі пахвальба спадабалася і яна не захоўвала гэтага. Містэр Тудль не ведаў, успадобу яму гэта ці не, і захоўваў бестурботны спакой. — Вы разумееце, місіс Рычардс, — сказала міс Токс, — спадзяюся, і вы разумееце, сэр, — што я магу быць вам карыснай у тысячы дробязей, калі вы не будзеце мяне цурацца, і гэта мне дасць найвялікшае здавальненне. Так, напрыклад, я магу навучаць чаму-небудзь вашых дзяцей. Калі вы дазволіце, я прынясу некалькі кніг і рукадзелле, — іншы раз, па вечарах, яны могуць вучыцца… ах, божа мой, я ўпэўнена, што яны шмат чаму навучацца і зробяць гонар сваёй настаўніцы. Містэр Тудль, які надта паважаў навуку, ухвальна кіўнуў жонцы і, смакуючы ў будучым поўнае здавальненне, пацёр сабе рукі. — Тады, не будучы чужым чалавекам, я нікому не буду перашкаджаць, — сказала міс Токс, — і ўсё будзе ісці так, як быццам мяне тут няма. Місіс Рычардс будзе займацца папраўкай, гладзіць або няньчыцца з дзецьмі, што-б там ні спатрэбілася, не звяртаючы<noinclude></noinclude> 8mn81oiw3ts8vzyuns6u7f14uuwpwgf 104 29100 85793 2022-08-11T09:21:56Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 29101 85794 2022-08-11T09:22:56Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 29102 85795 2022-08-11T09:24:22Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 29103 85796 2022-08-11T09:25:04Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 29104 85797 2022-08-11T09:25:11Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 29105 85798 2022-08-11T09:25:16Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 29106 85799 2022-08-11T09:25:23Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 29107 85800 2022-08-11T09:25:29Z Gleb Leo 2440 /* Без тэксту */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="0" user="Gleb Leo" /></noinclude><noinclude></noinclude> isyqqwamimoczuse5y3bmemn8f8mlww 104 29108 85801 2022-08-11T09:27:42Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{Цэнтар|<small>Друкавана ў друк. Беларускага<br />Дзяржащнага Выдавецта.<br />Галоўлітбел № 1866.<br />У ліку 3.000 экз.<br />Заказ № 532.</small>}}» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|<small>Друкавана ў друк. Беларускага<br />Дзяржащнага Выдавецта.<br />Галоўлітбел № 1866.<br />У ліку 3.000 экз.<br />Заказ № 532.</small>}}<noinclude></noinclude> e7qo58lddyjya38w7y19n4icvn7v8o8 85828 85801 2022-08-11T11:17:45Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|<small>Друкавана ў друк. Беларускага<br />Дзяржаўнага Выдавецта.<br />Галоўлітбел № 1866.<br />У ліку 3.000 экз.<br />Заказ № 532.</small>}}<noinclude></noinclude> jeepy82ux6pxqde7fvg4jz3vo91ig3c 104 29109 85802 2022-08-11T09:29:40Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{Цэнтар|З. ЖЫЛУНОВІЧ|памер=120%}} {{Цэнтар|УЗГОРКІ І НІЗІНЫ|памер=300%}} {{Цэнтар|КРЫТЫЧНЫЯ НАРЫСЫ|памер=120%}} {{Цэнтар|БЕЛАРУСКАЕ ДЗЯРЖАЎНАЕ ВЫДАВЕЦТВА<br />{{Разьбіўка|МЕНСК}}———1928|памер=120%}}» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|З. ЖЫЛУНОВІЧ|памер=120%}} {{Цэнтар|УЗГОРКІ І НІЗІНЫ|памер=300%}} {{Цэнтар|КРЫТЫЧНЫЯ НАРЫСЫ|памер=120%}} {{Цэнтар|БЕЛАРУСКАЕ ДЗЯРЖАЎНАЕ ВЫДАВЕЦТВА<br />{{Разьбіўка|МЕНСК}}———1928|памер=120%}}<noinclude></noinclude> ch7p6xrnbipp8e0b7c01exh7q5xkk31 85803 85802 2022-08-11T09:29:51Z Gleb Leo 2440 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{Цэнтар|З. ЖЫЛУНОВІЧ|памер=120%}} {{Цэнтар|УЗГОРКІ І НІЗІНЫ|памер=300%}} {{Цэнтар|КРЫТЫЧНЫЯ НАРЫСЫ|памер=120%}} {{Цэнтар|БЕЛАРУСКАЕ ДЗЯРЖАЎНАЕ ВЫДАВЕЦТВА<br />{{Разьбіўка|МЕНСК}}———1928}}<noinclude></noinclude> q2mxzvb815fkwas7c8jnt3o9c9nzldd 104 29110 85804 2022-08-11T09:40:54Z Gleb Leo 2440 /* Не правераная */ Новая старонка: «{{цэнтар|'''{{Разьбіўка|ЗЬМЕСТ}}.'''|памер=150%}} {{block center/s|style=width:100%; max-width:25em}} {{справа|Стар.}} {{Dotted TOC||[[Узгоркі і нізіны (1928)/Ад аўтара|Ад аўтара]]|5|9}} {{Dotted TOC||Узгоркі і нізіны (1928)/Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры|Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры (''Н...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="Gleb Leo" /></noinclude>{{цэнтар|'''{{Разьбіўка|ЗЬМЕСТ}}.'''|памер=150%}} {{block center/s|style=width:100%; max-width:25em}} {{справа|Стар.}} {{Dotted TOC||[[Узгоркі і нізіны (1928)/Ад аўтара|Ад аўтара]]|5|9}} {{Dotted TOC||[[Узгоркі і нізіны (1928)/Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры|Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры (''Нарыс'')]]|7|9}} {{Dotted TOC||[[Узгоркі і нізіны (1928)/Янка Купала — пясьняр вызваленьня|Янка Купала — пясьняр вызваленьня (''Крытычна-біографічны нарыс'')]]|48|9}} {{Dotted TOC||[[Узгоркі і нізіны (1928)/Рэволюцыйным шляхам|Рэволюцыйным шляхам (''Да дзесяцілецьця творчасьці М. Чарота'')]]|85|9}} {{Dotted TOC||[[Узгоркі і нізіны (1928)/У надзеях над прасторамі|У надзеях над прасторамі (''Жыцьцё і творчасьць Алеся Гурлы'']]|186|9}} {{Dotted TOC||[[Узгоркі і нізіны (1928)/Купчастыя руні|Купчастыя руні]]|224|9}} {{Dotted TOC||[[Узгоркі і нізіны (1928)/Літаратурныя падзеі ў 1926 г.|Літаратурныя падзеі ў 1926 г.]]|241|9}} {{Dotted TOC||[[Узгоркі і нізіны (1928)/Ці сапраўды «Узвышша» ёсьць узвышша|Ці сапраўды „Узвышша“ ёсьць узвышша (''Па часопісі „Узвышша“ № 1'')]]|258|9}} {{Dotted TOC||[[Узгоркі і нізіны (1928)/Шкоднае ў беларускай літаратуры|Ці сапраўды «Узвышша» ёсьць узвышша (''Што было і чаго не павінна быць'')]]|285|9}} {{Dotted TOC||[[Узгоркі і нізіны (1928)/Цьвёрдымі крокамі|Цьвёрдымі крокамі (''Да організацыі пісьменьнікаў „Полымя“'')]]|312|9}} {{block center/e}}<noinclude></noinclude> hbptwjm29jagtl0bx24dhow7y5qtz89 0 29111 85807 2022-08-11T09:44:44Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «{{загаловак | назва = Узгоркі і нізіны | аўтар = Зміцер Жылуновіч | год = 1928 год | пераклад = | секцыя = Зборнік артыкулаў | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <pages index="Узгоркі і нізіны.pdf" from="7" to="7" /> {{разрыў старонкі|тэкст=}} <pages index="Узгоркі і н...» wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Узгоркі і нізіны | аўтар = Зміцер Жылуновіч | год = 1928 год | пераклад = | секцыя = Зборнік артыкулаў | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <pages index="Узгоркі і нізіны.pdf" from="7" to="7" /> {{разрыў старонкі|тэкст=}} <pages index="Узгоркі і нізіны.pdf" from="8" to="8" /> {{разрыў старонкі|тэкст=}} <pages index="Узгоркі і нізіны.pdf" from="326" to="326" /> [[Катэгорыя:Крытыка Цішкі Гартнага]] [[Катэгорыя:Зборнікі твораў]] [[Катэгорыя:Творы 1928 года]] [[Катэгорыя:Творы, выдадзеныя ў Мінску]] prnopmtcz5ieivlp11t3kke4bngxdti 85809 85807 2022-08-11T09:45:32Z Gleb Leo 2440 wikitext text/x-wiki {{загаловак | назва = Узгоркі і нізіны | аўтар = Зміцер Жылуновіч | год = 1928 год | пераклад = | секцыя = Зборнік артыкулаў | папярэдні = | наступны = | анатацыі = }} <pages index="Узгоркі і нізіны.pdf" from="7" to="7" /> {{разрыў старонкі|тэкст=}} <pages index="Узгоркі і нізіны.pdf" from="8" to="8" /> {{разрыў старонкі|тэкст=}} <pages index="Узгоркі і нізіны.pdf" from="326" to="326" /> [[Катэгорыя:Крытыка Цішкі Гартнага]] [[Катэгорыя:Зборы твораў]] [[Катэгорыя:Творы 1928 года]] [[Катэгорыя:Творы, выдадзеныя ў Мінску]] g297se5h48gd0u5uvxldh2ftiv9psx3 14 29112 85808 2022-08-11T09:45:21Z Gleb Leo 2440 Новая старонка: «[[Катэгорыя:Цішка Гартны]] [[Катэгорыя:Крытыка паводле аўтараў|Гартны, Цішка]]» wikitext text/x-wiki [[Катэгорыя:Цішка Гартны]] [[Катэгорыя:Крытыка паводле аўтараў|Гартны, Цішка]] 3jsj2ooioqkgbnyot9wi4egg6rosjxi 0 29113 85811 2022-08-11T09:46:46Z Gleb Leo 2440 Gleb Leo перанёс старонку [[Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры]] у [[Узгоркі і нізіны (1928)/Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры]] wikitext text/x-wiki #REDIRECT [[Узгоркі і нізіны (1928)/Этапы разьвіцьця беларускае літаратуры]] 1vqfzel484lq44z2jgcot4cuxfzhjry 104 29114 85813 2022-08-11T09:59:17Z RAleh12 3563 /* Не правераная */ Новая старонка: «на мяне ўвагі. А вы, сэр, калі захочаце, закурыце сваю люльку, праўда? — Дзякую вам, пані, — сказаў містэр Тудль. — Так, я пабалуюся тутуном. — З вашага боку гэта вельмі ласкава, сэр, — адазвалася міс Токс, — і дапраўды, я вас шчыра запэўняю, што для мяне гэ...» proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="1" user="RAleh12" /></noinclude>на мяне ўвагі. А вы, сэр, калі захочаце, закурыце сваю люльку, праўда? — Дзякую вам, пані, — сказаў містэр Тудль. — Так, я пабалуюся тутуном. — З вашага боку гэта вельмі ласкава, сэр, — адазвалася міс Токс, — і дапраўды, я вас шчыра запэўняю, што для мяне гэта будзе вялікім уцяшэннем, і калі мне пашчаслівіць даць карысць вашым дзецям, вы мне адплаціце за гэта з верхам, калі заключыце наш маленькі дагавор ціха, мірна і без лішніх слоў. Дагавор быў тут-жа замацованы, і міс Токс да такой ступені адчула сябе зусім дома, што неўзабаве пачала праводзіць папярэдні допыт усіх дзяцей, чым прывяла ў зачараванне містэра Тудля, — і адзначыла на кавалачку паперы іх узрост, імёны і веды. Гэта цырамонія і балбатня, якая адбывалася разам з ёю, прадаўжаліся аж да той гадзіны, калі сям'я клалася спаць, і затрымала міс Токс ля ачага Тудляў, так што было ўжо надта позна ёй варочацца дадому адной. Аднак, галантны Тачыльшчык, які яшчэ не пайшоў, пачціва прапанаваў праводзіць яе дадому, а з тае прычыны, што для міс Токс мела некаторае значэнне ісці дадому з юнаком, якога містэр Домбі першы апрануў у тыя прыналежнасці мужчынскага туалету, якія не прынята называць, яна вельмі ахвотна прыняла яго прапанову. Такім чынам, паціснуўшы руку містэру Тудлю і Полі і перацалаваўшы ўсіх дзяцей, міс Токс, заваяваўшая ўсеагульную любоў, пакінула гэты дом. Роб Тачыльшчык, па скромнасці сваёй, хацеў ісці ззаду, але міс Токс, маючы намер пагутарыць, захацела ісці побач з ім і, як паведаміла яна матцы яго, «выцягнуць з яго што-небудзь па дарозе». Ён даўся з сябе выцягваць так храбра і з такой гатоўнасцю, што міс Токс была ім зачарована. Чым больш міс Токс з яго выцягвала, тым танчэйшым ён рабіўся — нібы дрот. Не было на свеце лепшага або больш шматабяцаючага юнака — больш любячага, разважлівага, спакойнага, сумленнага, смірнага, шчырага маладога чалавека — чым Роб, з якога ў той вечар нешта выцягвалі. ры Дгпраўды-ж, я вельмі радаў- сказама міс Токс, падышоўшы да дзвярэй свайго дома;- што пазнаёмілася. з вамі. Спадзяюся, вы будзеце лічыць мяне сваім сябрам і наведваць мяне, калі'вам: захочацца. У вас ёсць капілка? --- Так, пані-- адказаў Роб- -Я збіраю. грошы, каб з часам па- класці іх у банк, пані. -- Вельмі пахвальна сказала міс Токс- Рада гэта чуць. Будзьце ласкавы, пакладзіце ў капілку, гэту поўкрону. -- О, дзякую вам, пані;- адазваўся Роб; але, дапраўды-ж, я не магу пазбаўляць вас гэтых грошай. 383;<noinclude></noinclude> 12z9aneglth8lqfr9adma6ueaq0wihc 85815 85813 2022-08-11T10:05:54Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>на мяне ўвагі. А вы, сэр, калі захочаце, закурыце сваю люльку, праўда? — Дзякую вам, пані, — сказаў містэр Тудль. — Так, я пабалуюся тутуном. — З вашага боку гэта вельмі ласкава, сэр, — адазвалася міс Токс, — і дапраўды, я вас шчыра запэўняю, што для мяне гэта будзе вялікім уцяшэннем, і калі мне пашчаслівіць даць карысць вашым дзецям, вы мне адплаціце за гэта з верхам, калі заключыце наш маленькі дагавор ціха, мірна і без лішніх слоў. Дагавор быў тут-жа замацованы, і міс Токс да такой ступені адчула сябе зусім дома, што неўзабаве пачала праводзіць папярэдні допыт усіх дзяцей, чым прывяла ў зачараванне містэра Тудля, — і адзначыла на кавалачку паперы іх узрост, імёны і веды. Гэта цырамонія і балбатня, якая адбывалася разам з ёю, прадаўжаліся аж да той гадзіны, калі сям'я клалася спаць, і затрымала міс Токс ля ачага Тудляў, так што было ўжо надта позна ёй варочацца дадому адной. Аднак, галантны Тачыльшчык, які яшчэ не пайшоў, пачціва прапанаваў праводзіць яе дадому, а з тае прычыны, што для міс Токс мела некаторае значэнне ісці дадому з юнаком, якога містэр Домбі першы апрануў у тыя прыналежнасці мужчынскага туалету, якія не прынята называць, яна вельмі ахвотна прыняла яго прапанову. Такім чынам, паціснуўшы руку містэру Тудлю і Полі і перацалаваўшы ўсіх дзяцей, міс Токс, заваяваўшая ўсеагульную любоў, пакінула гэты дом. Роб Тачыльшчык, па скромнасці сваёй, хацеў ісці ззаду, але міс Токс, маючы намер пагутарыць, захацела ісці побач з ім і, як паведаміла яна матцы яго, «выцягнуць з яго што-небудзь па дарозе». Ён даўся з сябе выцягваць так храбра і з такой гатоўнасцю, што міс Токс была ім зачарована. Чым больш міс Токс з яго выцягвала, тым танчэйшым ён рабіўся — нібы дрот. Не было на свеце лепшага або больш шматабяцаючага юнака — больш любячага, разважлівага, спакойнага, сумленнага, смірнага, шчырага маладога чалавека — чым Роб, з якога ў той вечар нешта выцягвалі. — Дапраўды-ж, я вельмі рада, — сказала міс Токс, падышоўшы да дзвярэй свайго дома, — што пазнаёмілася з вамі. Спадзяюся, вы будзеце лічыць мяне сваім сябрам і наведваць мяне, калі вам захочацца. У вас ёсць капілка? — Так, пані, — адказаў Роб. — Я збіраю грошы, каб з часам пакласці іх у банк, пані. — Вельмі пахвальна, — сказала міс Токс. — Рада гэта чуць. Будзьце ласкавы, пакладзіце ў капілку гэту поўкрону. — О, дзякую вам, пані, — адазваўся Роб, — але, дапраўды-ж, я не магу пазбаўляць вас гэтых грошай.<noinclude></noinclude> foxlv5y9x0scutss6kjxi46non85a9t 104 29115 85819 2022-08-11T10:19:58Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude> — Мне падабаецца ваш незалежны дух, — сказала міс Токс, — але запэўняю вас, я не адчуваю ніякага пазбаўлення. Я буду пакрыўджана, калі вы іх не возьміце, як знак маёй прыязнасці да вас. Спакойнай ночы, Робін. — Спакойнай ночы, пані, — сказаў Роб, — дзякую вам! І, хіхікаючы, пабег разьменьваць манету і прагуляў грошы пірожніку. Але сумленнасць не выкладалася ў школе Тачыльшчыкаў, дзе пануючая сістэма надзвычай спрыяла зараджэнню двурушнасці. {{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ XXXIX'''''}} {{Цэнтар|'''''Далейшыя прыгоды капітана Эдуарда Катля, марака.'''''}} Час, які адрозніваецца цвёрдым поступам і непахіснай воляй, настолькі прасунуўся наперад, што год, прызначаны старым інструментальным майстрам як тэрмін, на працягу якога яго сябра не павінен быў ускрываць запячатаны пакет, даданы да пісьма, якое ён для яго пакінууў, ужо праходзіў, і вечарамі капітан Катль, пачаў заглядаць на пакет з трывогай і прадчуваннем таямніцы. Капітану, чалавеку сумленнаму, і ў галаву-б не прышло ўскрыць пакет хоць-бы за гадзіну да тэрміну, як не прышло-б яму ў галаву ўскрыць самога сябе для вывучэння ўласнай анатоміі. Пакурваючы сваю першую вячэрнюю люльку, ён абмяжоўваўся тым, што вымаў пакет, клаў на стол і праз дым разглядаў яго выгляд, з урачыстым маўчаннем, на працягу двух-трох гадзін падрад. Бацькаўскія клопаты капітана аб Радасці Сэрца і захапленне ёю аставаліся нязменнымі. Але з часу апошняга спаткання з містэрам Каркерам у капітана Катля зарадзілася сумненне, ці сапраўды былое яго ўмяшанне на карысць гэтай маладой лэдзі і яго дарагога хлопчыка Уольра аказалася такім добрадзейным, як яму-б хацелася і як ён у той час верыў. Капітана мучыла сур'ёзнае апасенне, што ён зрабіў больш зла, чым дабра, і ў парыве раскаяння і пакорлівасці ён вырашыў выкупіць віну: пазбавіць сябе магчымасці рабіць зло каму-б там ні было і, так сказаць, кінуць самога сябе за борт, як чалавека небяспечнага. Пахаваны такім чынам сярод інструментаў, капітан не набліжаўся да дома містэра Домбі і не падаваў аб сабе знаку Фларэнс і міс Ніпер. У гэтым добраахвотным адзіноцтве капітан праводзіў дні і тыдні, не абменьваючыся ніводным словам ні з кім, апрача Роба Тачыльшчыка, якога лічыў прыкладам бескарыслівай прывязанасці і вернасці. У гэтым адзіноцтве капітан, пазіраючы па вечарах на пакет, сядзеў, курыў і думаў пра Фларэнс і беднага Уолтэра, пакуль і той і другі не пачалі паўставаць перад яго бяс-<noinclude></noinclude> 6p3gxswoz86vaa8xtyqr1k5p4n5lgh8 85825 85819 2022-08-11T11:16:01Z VasyaRogov 1510 proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude><section begin="ch38"/>— Мне падабаецца ваш незалежны дух, — сказала міс Токс, — але запэўняю вас, я не адчуваю ніякага пазбаўлення. Я буду пакрыўджана, калі вы іх не возьміце, як знак маёй прыязнасці да вас. Спакойнай ночы, Робін. — Спакойнай ночы, пані, — сказаў Роб, — дзякую вам! І, хіхікаючы, пабег разьменьваць манету і прагуляў грошы пірожніку. Але сумленнасць не выкладалася ў школе Тачыльшчыкаў, дзе пануючая сістэма надзвычай спрыяла зараджэнню двурушнасці. <section end="ch38"/> <section begin="ch39"/>{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ XXXIX'''''}} {{Цэнтар|'''''Далейшыя прыгоды капітана Эдуарда Катля, марака.'''''}} Час, які адрозніваецца цвёрдым поступам і непахіснай воляй, настолькі прасунуўся наперад, што год, прызначаны старым інструментальным майстрам як тэрмін, на працягу якога яго сябра не павінен быў ускрываць запячатаны пакет, даданы да пісьма, якое ён для яго пакінууў, ужо праходзіў, і вечарамі капітан Катль, пачаў заглядаць на пакет з трывогай і прадчуваннем таямніцы. Капітану, чалавеку сумленнаму, і ў галаву-б не прышло ўскрыць пакет хоць-бы за гадзіну да тэрміну, як не прышло-б яму ў галаву ўскрыць самога сябе для вывучэння ўласнай анатоміі. Пакурваючы сваю першую вячэрнюю люльку, ён абмяжоўваўся тым, што вымаў пакет, клаў на стол і праз дым разглядаў яго выгляд, з урачыстым маўчаннем, на працягу двух-трох гадзін падрад. Бацькаўскія клопаты капітана аб Радасці Сэрца і захапленне ёю аставаліся нязменнымі. Але з часу апошняга спаткання з містэрам Каркерам у капітана Катля зарадзілася сумненне, ці сапраўды былое яго ўмяшанне на карысць гэтай маладой лэдзі і яго дарагога хлопчыка Уольра аказалася такім добрадзейным, як яму-б хацелася і як ён у той час верыў. Капітана мучыла сур'ёзнае апасенне, што ён зрабіў больш зла, чым дабра, і ў парыве раскаяння і пакорлівасці ён вырашыў выкупіць віну: пазбавіць сябе магчымасці рабіць зло каму-б там ні было і, так сказаць, кінуць самога сябе за борт, як чалавека небяспечнага. Пахаваны такім чынам сярод інструментаў, капітан не набліжаўся да дома містэра Домбі і не падаваў аб сабе знаку Фларэнс і міс Ніпер. У гэтым добраахвотным адзіноцтве капітан праводзіў дні і тыдні, не абменьваючыся ніводным словам ні з кім, апрача Роба Тачыльшчыка, якога лічыў прыкладам бескарыслівай прывязанасці і вернасці. У гэтым адзіноцтве капітан, пазіраючы па вечарах на пакет, сядзеў, курыў і думаў пра Фларэнс і беднага Уолтэра, пакуль і той і другі не пачалі паўставаць перад яго бяс- <section end="ch39"/><noinclude></noinclude> qt1gusqzsaan5g93zdmf6cgn9ynq0e2 104 29116 85820 2022-08-11T10:39:46Z RAleh12 3563 /* Вычытаная */ proofread-page text/x-wiki <noinclude><pagequality level="3" user="RAleh12" /></noinclude>хітрасным уяўленнем памёршымі і адышоўшымі ў вечнае юнацтва — цудоўныя і нявінныя дзеці, якімі ён іх запамятаў. Аддаючыся сваім размышленням, капітан, аднак, не забываўся пра ўласнае самаўдасканаленне і духоўнае развіццё Роба Тачыльшчыка. Звычайна гэты малады чалавек павінен быў кожны вечар на працягу гадзіны чытаць капітану ўголас якую-небудзь кнігу, а з прычыны таго, што капітан слепа верыў, што ўсе кнігі добрыя, Роб такім шляхам набыў вялікі запас рэдкіх ведаў. Капітан Катль, як чалавек дзелавы, узяўся таксама весці кнігі. У іх ён запісваў назіранні аб надвор'і і патоку падвод і іншых экіпажаў, якія, — заўважыў ён, — раніцамі і большую частку дня рушылі ў гэтай мясцовасці на захад, а пад вечар — на ўсход. Калі на працягу аднаго тыдня заглянулі два-тры прахожых, якія «паклікалі яго» — так запісаў гэта капітан — наконт акуляраў і, нічога не купіўшы, абяцалі зайсці яшчэ раз, капітан вырашыў, што справа пачынае наладжвацца, і запісаў адпаведную заметку ў журнал; вецер дзьмуў тады (гэта ён запісаў перш за ўсё) досыць свежы, паўночна-заходні, перамяніўся ўночы. Адной з галоўных цяжкасцей з'яўляўся для капітана містэр Тутс, які заходзіў часцяком і, не трацячы лішніх слоў, здавалася, уявіў, нібы маленькая задняя гасціная — зручны пакой для таго, каб у ім хіхікаць; для гэтай мэты ён карыстаўся яго выгадамі на працягу поўгадзіны, хоць яму і не ўдавалася завязаць больш блізкае знаёмства з капітанам. Капітан, якога нядаўняе яго гора навучыла асцярожнасці, усё яшчэ не мог вырашыць, ці быў містэр Тутс сапраўды такім ціхім стварэннем, якім здаваўся, або гэта быў надзвычай скрытны і каварны двурушнік. Яго частыя ўспамінанні пра міс Домбі былі падазронымі, але капітан адчуваў патаемную прыхільнасць да містэра Тутса за тое, што той ставіўся да яго з давер'ем, і часова ўстрымліваўся ад неспрыяючага рашэння; ён толькі назіраў за ім з невымоўнай праніклівасцю кожны раз, калі містэр Тутс закранаў самы блізкі яго сэрцу прадмет. — Капітан Джылс, — выпаліў аднойчы містэр Тутс, як ён меў прывычку, зусім нечакана, — як вы думаеце, маглі-б вы паставіцца прыхільна да маёй прапановы і зрабіць мне прыемнасць быць знаёмым з вамі? — Бачыце, прыяцель, я вам растлумачу ў чым справа, — адказаў капітан, які, нарэшце, абраў лінію паводзін, — я аб гэтым думаў. — Капітан Джылс, гэта вельмі прыязна з вашага боку, — адазваўся містэр Тутс. — Я вам вельмі ўдзячны. Клянуся гонарам, капітан Джылс, вы зробіце добрую справу, калі не пазбавіце мяне прыемнасці быць знаёмым з вамі. Дапраўды-ж зробіце! — Бачыце, браток, — задуменна праказаў капітан, — я вас не ведаю.<noinclude></noinclude> 2r6zpxx7ubdghwx81ysl0jgauffvz6w 0 29117 85826 2022-08-11T11:17:10Z VasyaRogov 1510 Новая старонка: «{{Загаловак | назва = Раздзел ХХХVIII. Міс Токс аднаўляе старое знаёмства | аўтар = Чарльз Дыкенс | пераклад = | секцыя = Раман | арыгінал = | папярэдні = [[Домбі і сын/37|Раздзел ХХХVII. Некалькі перасцярог]] | наступны = Домбі і сын/39|Раздзел XXXIX. Далейшыя...» wikitext text/x-wiki {{Загаловак | назва = Раздзел ХХХVIII. Міс Токс аднаўляе старое знаёмства | аўтар = Чарльз Дыкенс | пераклад = | секцыя = Раман | арыгінал = | папярэдні = [[Домбі і сын/37|Раздзел ХХХVII. Некалькі перасцярог]] | наступны = [[Домбі і сын/39|Раздзел XXXIX. Далейшыя прыгоды капітана Эдуарда Катля, марака]] | дата = 1848 (пераклад 1938) | анатацыі = }} <pages index="Домбі і сын.pdf" from="380" to="388" fromsection=ch38 tosection=ch38 /> ffbekjdbfg1fwbsahje9250wghvsjdq