Аўтар:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч

<mediawiki xmlns="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/" xmlns:xsi="http://www.w3.org/2001/XMLSchema-instance" xsi:schemaLocation="http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10/ http://www.mediawiki.org/xml/export-0.10.xsd" version="0.10" xml:lang="be">
  <siteinfo>
    <sitename>Вікікрыніцы</sitename>
    <dbname>bewikisource</dbname>
    <base>https://be.wikisource.org/wiki/%D0%93%D0%B0%D0%BB%D0%BE%D1%9E%D0%BD%D0%B0%D1%8F_%D1%81%D1%82%D0%B0%D1%80%D0%BE%D0%BD%D0%BA%D0%B0</base>
    <generator>MediaWiki 1.39.0-wmf.23</generator>
    <case>first-letter</case>
    <namespaces>
      <namespace key="-2" case="first-letter">Мультымедыя</namespace>
      <namespace key="-1" case="first-letter">Адмысловае</namespace>
      <namespace key="0" case="first-letter" />
      <namespace key="1" case="first-letter">Размовы</namespace>
      <namespace key="2" case="first-letter">Удзельнік</namespace>
      <namespace key="3" case="first-letter">Размовы з удзельнікам</namespace>
      <namespace key="4" case="first-letter">Вікікрыніцы</namespace>
      <namespace key="5" case="first-letter">Размовы пра Вікікрыніцы</namespace>
      <namespace key="6" case="first-letter">Файл</namespace>
      <namespace key="7" case="first-letter">Размовы пра файл</namespace>
      <namespace key="8" case="first-letter">MediaWiki</namespace>
      <namespace key="9" case="first-letter">Размовы пра MediaWiki</namespace>
      <namespace key="10" case="first-letter">Шаблон</namespace>
      <namespace key="11" case="first-letter">Размовы пра шаблон</namespace>
      <namespace key="12" case="first-letter">Даведка</namespace>
      <namespace key="13" case="first-letter">Размовы пра даведку</namespace>
      <namespace key="14" case="first-letter">Катэгорыя</namespace>
      <namespace key="15" case="first-letter">Размовы пра катэгорыю</namespace>
      <namespace key="102" case="first-letter">Аўтар</namespace>
      <namespace key="103" case="first-letter">Размовы пра аўтара</namespace>
      <namespace key="104" case="first-letter">Старонка</namespace>
      <namespace key="105" case="first-letter">Размовы пра старонку</namespace>
      <namespace key="106" case="first-letter">Індэкс</namespace>
      <namespace key="107" case="first-letter">Размовы пра індэкс</namespace>
      <namespace key="710" case="first-letter">TimedText</namespace>
      <namespace key="711" case="first-letter">TimedText talk</namespace>
      <namespace key="828" case="first-letter">Модуль</namespace>
      <namespace key="829" case="first-letter">Размовы пра модуль</namespace>
      <namespace key="2300" case="first-letter">Gadget</namespace>
      <namespace key="2301" case="first-letter">Gadget talk</namespace>
      <namespace key="2302" case="case-sensitive">Gadget definition</namespace>
      <namespace key="2303" case="case-sensitive">Gadget definition talk</namespace>
    </namespaces>
  </siteinfo>
  <page>
    <title>Аўтар:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч</title>
    <ns>102</ns>
    <id>1648</id>
    <revision>
      <id>85272</id>
      <parentid>85082</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:56:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пра аўтара */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5647" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               = Дунін-Марцінкевіч
| Імёны                   = Вінцэнт
| Першая літара прозвішча = Д
| Варыянты імёнаў         = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка
| Апісанне                = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык
| Іншае                   = 
| ДН                      = 4 лютага 1808
| Месца нараджэння        = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя
| ДС                      = 29 снежня 1884
| Месца смерці            = Люцынка, Расійская імперыя
| Выява                   = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg
| Вікіпедыя               = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіпедыя2              = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіцытатнік            = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікісховішча            = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz
| Вікіліўр                = Vintsent Dunin-Martsinkyevich
| ЭСБЕ                    = 
| Катэгорыя               = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Google                  = 
}}

== Творы ==
{{Усе творы}}

=== Паэмы ===
* [[Вечарніцы]]
* [[Гапон]]
* [[Купала]]
* '''Быліцы, расказы Навума'''
** [[Навум да братоў мужыкоў]]
** [[Злая жонка]]
** [[Халімон на каранацыі]]
* [[Шчароўскія дажынкі]]
* [[Травіца брат-сястрыца]]

=== П’есы ===
* [[Ідылія]]
* [[Залёты]]
* [[Пінская шляхта]]

=== Вершы ===
* [[Віншаванне войта Навума]]
* [[Верш Навума Прыгаворкі]]
* [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]]
* [[Галубкі]]

=== Пераклады ===
* [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]]
* [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш»)

=== Dubia ===
* [[Гутарка двух суседаў]]
* [[Гутарка старога дзеда]]
* [[Вясна гола перапала]]
* [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]]

== Пра аўтара ==
* [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]]
* [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] 
* [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]]
* [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[В. Марцінкевіч у практычным жыцці]]
* [[&quot;Залёты&quot;, аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]]
* [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары мінскі беларускі пісьменнік]]
* [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}}
* [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Забытая кніжка]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]]
* [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]]
* [[Конфіскацыя &quot;Пана Тадэуша&quot; Д.-Марцінкевіча]]
* [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[&quot;Сялянка&quot; В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}}
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}}
* {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}}

== Вонкавыя спасылкі ==

* [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў]
* [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў]

[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Польскія аўтары]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]</text>
      <sha1>c13qqyz4oebvsnnzuu8hjzqjwsoxys9</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85278</id>
      <parentid>85272</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:58:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пра аўтара */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5744" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               = Дунін-Марцінкевіч
| Імёны                   = Вінцэнт
| Першая літара прозвішча = Д
| Варыянты імёнаў         = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка
| Апісанне                = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык
| Іншае                   = 
| ДН                      = 4 лютага 1808
| Месца нараджэння        = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя
| ДС                      = 29 снежня 1884
| Месца смерці            = Люцынка, Расійская імперыя
| Выява                   = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg
| Вікіпедыя               = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіпедыя2              = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіцытатнік            = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікісховішча            = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz
| Вікіліўр                = Vintsent Dunin-Martsinkyevich
| ЭСБЕ                    = 
| Катэгорыя               = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Google                  = 
}}

== Творы ==
{{Усе творы}}

=== Паэмы ===
* [[Вечарніцы]]
* [[Гапон]]
* [[Купала]]
* '''Быліцы, расказы Навума'''
** [[Навум да братоў мужыкоў]]
** [[Злая жонка]]
** [[Халімон на каранацыі]]
* [[Шчароўскія дажынкі]]
* [[Травіца брат-сястрыца]]

=== П’есы ===
* [[Ідылія]]
* [[Залёты]]
* [[Пінская шляхта]]

=== Вершы ===
* [[Віншаванне войта Навума]]
* [[Верш Навума Прыгаворкі]]
* [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]]
* [[Галубкі]]

=== Пераклады ===
* [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]]
* [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш»)

=== Dubia ===
* [[Гутарка двух суседаў]]
* [[Гутарка старога дзеда]]
* [[Вясна гола перапала]]
* [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]]

== Пра аўтара ==
* [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]]
* [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] 
* [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]]
* [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[В. Марцінкевіч у практычным жыцці]]
* [[&quot;Залёты&quot;, аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]]
* [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары мінскі беларускі пісьменнік]]
* [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}}
* [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Забытая кніжка]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]]
* [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]]
* [[Конфіскацыя &quot;Пана Тадэуша&quot; Д.-Марцінкевіча]]
* [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[&quot;Сялянка&quot; В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}}
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}}
* {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}}

== Вонкавыя спасылкі ==

* [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў]
* [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў]

[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Польскія аўтары]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]</text>
      <sha1>3up9kub5693jemlqb5u8266mtv9g9mc</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85283</id>
      <parentid>85278</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:03:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nejurist</username>
        <id>840</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пра аўтара */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5744" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               = Дунін-Марцінкевіч
| Імёны                   = Вінцэнт
| Першая літара прозвішча = Д
| Варыянты імёнаў         = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка
| Апісанне                = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык
| Іншае                   = 
| ДН                      = 4 лютага 1808
| Месца нараджэння        = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя
| ДС                      = 29 снежня 1884
| Месца смерці            = Люцынка, Расійская імперыя
| Выява                   = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg
| Вікіпедыя               = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіпедыя2              = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіцытатнік            = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікісховішча            = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz
| Вікіліўр                = Vintsent Dunin-Martsinkyevich
| ЭСБЕ                    = 
| Катэгорыя               = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Google                  = 
}}

== Творы ==
{{Усе творы}}

=== Паэмы ===
* [[Вечарніцы]]
* [[Гапон]]
* [[Купала]]
* '''Быліцы, расказы Навума'''
** [[Навум да братоў мужыкоў]]
** [[Злая жонка]]
** [[Халімон на каранацыі]]
* [[Шчароўскія дажынкі]]
* [[Травіца брат-сястрыца]]

=== П’есы ===
* [[Ідылія]]
* [[Залёты]]
* [[Пінская шляхта]]

=== Вершы ===
* [[Віншаванне войта Навума]]
* [[Верш Навума Прыгаворкі]]
* [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]]
* [[Галубкі]]

=== Пераклады ===
* [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]]
* [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш»)

=== Dubia ===
* [[Гутарка двух суседаў]]
* [[Гутарка старога дзеда]]
* [[Вясна гола перапала]]
* [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]]

== Пра аўтара ==
* [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]]
* [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] 
* [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]]
* [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[В. Марцінкевіч у практычным жыцці]]
* [[&quot;Залёты&quot;, аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]]
* [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары мінскі беларускі пісьменнік]]
* [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}}
* [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Забытая кніжка]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]]
* [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]]
* [[Конфіскацыя &quot;Пана Тадэуша&quot; Д.-Марцінкевіча]]
* [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[&quot;Сялянка&quot; В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}}
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}}
* {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}}

== Вонкавыя спасылкі ==

* [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў]
* [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў]

[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Польскія аўтары]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]</text>
      <sha1>abw453y4avaylacxk8dqpqpzejq5kof</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85286</id>
      <parentid>85283</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:06:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пра аўтара */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5843" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               = Дунін-Марцінкевіч
| Імёны                   = Вінцэнт
| Першая літара прозвішча = Д
| Варыянты імёнаў         = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка
| Апісанне                = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык
| Іншае                   = 
| ДН                      = 4 лютага 1808
| Месца нараджэння        = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя
| ДС                      = 29 снежня 1884
| Месца смерці            = Люцынка, Расійская імперыя
| Выява                   = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg
| Вікіпедыя               = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіпедыя2              = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіцытатнік            = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікісховішча            = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz
| Вікіліўр                = Vintsent Dunin-Martsinkyevich
| ЭСБЕ                    = 
| Катэгорыя               = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Google                  = 
}}

== Творы ==
{{Усе творы}}

=== Паэмы ===
* [[Вечарніцы]]
* [[Гапон]]
* [[Купала]]
* '''Быліцы, расказы Навума'''
** [[Навум да братоў мужыкоў]]
** [[Злая жонка]]
** [[Халімон на каранацыі]]
* [[Шчароўскія дажынкі]]
* [[Травіца брат-сястрыца]]

=== П’есы ===
* [[Ідылія]]
* [[Залёты]]
* [[Пінская шляхта]]

=== Вершы ===
* [[Віншаванне войта Навума]]
* [[Верш Навума Прыгаворкі]]
* [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]]
* [[Галубкі]]

=== Пераклады ===
* [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]]
* [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш»)

=== Dubia ===
* [[Гутарка двух суседаў]]
* [[Гутарка старога дзеда]]
* [[Вясна гола перапала]]
* [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]]

== Пра аўтара ==
* [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]]
* [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] 
* [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]]
* [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/48/В. Марцінкевіч у практычным жыцьці|В. Марцінкевіч у практычным жыцьці]]
* [[&quot;Залёты&quot;, аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]]
* [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары мінскі беларускі пісьменнік]]
* [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}}
* [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Забытая кніжка]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]]
* [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]]
* [[Конфіскацыя &quot;Пана Тадэуша&quot; Д.-Марцінкевіча]]
* [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[&quot;Сялянка&quot; В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}}
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}}
* {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}}

== Вонкавыя спасылкі ==

* [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў]
* [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў]

[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Польскія аўтары]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]</text>
      <sha1>snerf5i58nij3ngkiohqvo132r9fhgm</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85377</id>
      <parentid>85286</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:11:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>/* Пра аўтара */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5843" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               = Дунін-Марцінкевіч
| Імёны                   = Вінцэнт
| Першая літара прозвішча = Д
| Варыянты імёнаў         = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка
| Апісанне                = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык
| Іншае                   = 
| ДН                      = 4 лютага 1808
| Месца нараджэння        = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя
| ДС                      = 29 снежня 1884
| Месца смерці            = Люцынка, Расійская імперыя
| Выява                   = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg
| Вікіпедыя               = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіпедыя2              = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіцытатнік            = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікісховішча            = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz
| Вікіліўр                = Vintsent Dunin-Martsinkyevich
| ЭСБЕ                    = 
| Катэгорыя               = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Google                  = 
}}

== Творы ==
{{Усе творы}}

=== Паэмы ===
* [[Вечарніцы]]
* [[Гапон]]
* [[Купала]]
* '''Быліцы, расказы Навума'''
** [[Навум да братоў мужыкоў]]
** [[Злая жонка]]
** [[Халімон на каранацыі]]
* [[Шчароўскія дажынкі]]
* [[Травіца брат-сястрыца]]

=== П’есы ===
* [[Ідылія]]
* [[Залёты]]
* [[Пінская шляхта]]

=== Вершы ===
* [[Віншаванне войта Навума]]
* [[Верш Навума Прыгаворкі]]
* [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]]
* [[Галубкі]]

=== Пераклады ===
* [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]]
* [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш»)

=== Dubia ===
* [[Гутарка двух суседаў]]
* [[Гутарка старога дзеда]]
* [[Вясна гола перапала]]
* [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]]

== Пра аўтара ==
* [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]]
* [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] 
* [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]]
* [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/48/В. Марцінкевіч у практычным жыцьці|В. Марцінкевіч у практычным жыцьці]]
* [[&quot;Залёты&quot;, аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]]
* [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары менскі беларускі пісьменнік]]
* [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}}
* [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Забытая кніжка]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]]
* [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]]
* [[Конфіскацыя &quot;Пана Тадэуша&quot; Д.-Марцінкевіча]]
* [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[&quot;Сялянка&quot; В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}}
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}}
* {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}}

== Вонкавыя спасылкі ==

* [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў]
* [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў]

[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Польскія аўтары]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]</text>
      <sha1>2sfwiwj1dr7v4kg6ctx3zgintmza706</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85401</id>
      <parentid>85377</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:23:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пра аўтара */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5845" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               = Дунін-Марцінкевіч
| Імёны                   = Вінцэнт
| Першая літара прозвішча = Д
| Варыянты імёнаў         = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка
| Апісанне                = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык
| Іншае                   = 
| ДН                      = 4 лютага 1808
| Месца нараджэння        = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя
| ДС                      = 29 снежня 1884
| Месца смерці            = Люцынка, Расійская імперыя
| Выява                   = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg
| Вікіпедыя               = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіпедыя2              = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіцытатнік            = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікісховішча            = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz
| Вікіліўр                = Vintsent Dunin-Martsinkyevich
| ЭСБЕ                    = 
| Катэгорыя               = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Google                  = 
}}

== Творы ==
{{Усе творы}}

=== Паэмы ===
* [[Вечарніцы]]
* [[Гапон]]
* [[Купала]]
* '''Быліцы, расказы Навума'''
** [[Навум да братоў мужыкоў]]
** [[Злая жонка]]
** [[Халімон на каранацыі]]
* [[Шчароўскія дажынкі]]
* [[Травіца брат-сястрыца]]

=== П’есы ===
* [[Ідылія]]
* [[Залёты]]
* [[Пінская шляхта]]

=== Вершы ===
* [[Віншаванне войта Навума]]
* [[Верш Навума Прыгаворкі]]
* [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]]
* [[Галубкі]]

=== Пераклады ===
* [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]]
* [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш»)

=== Dubia ===
* [[Гутарка двух суседаў]]
* [[Гутарка старога дзеда]]
* [[Вясна гола перапала]]
* [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]]

== Пра аўтара ==
* [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]]
* [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] 
* [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]]
* [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/48/В. Марцінкевіч у практычным жыцьці|В. Марцінкевіч у практычным жыцьці]]
* [[&quot;Залёты&quot;, аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]]
* [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары менскі беларускі пісьменнік]]
* [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}}
* [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Забытая кніжка]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]]
* [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Конфіскацыя &quot;Пана Тадэуша&quot; Д.-Марцінкевіча]]
* [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]
* [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}}
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}}
* {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}}

== Вонкавыя спасылкі ==

* [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў]
* [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў]

[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Польскія аўтары]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]</text>
      <sha1>soeg5bidxra7hphn2mftw2y4hc5sdsd</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85402</id>
      <parentid>85401</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:23:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пра аўтара */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5845" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               = Дунін-Марцінкевіч
| Імёны                   = Вінцэнт
| Першая літара прозвішча = Д
| Варыянты імёнаў         = Wincenty Jakub Dunin-Marcinkiewicz, Войт Навум, Навум Прыгаворка
| Апісанне                = беларускі і польскі драматург, паэт, тэатральны крытык
| Іншае                   = 
| ДН                      = 4 лютага 1808
| Месца нараджэння        = фальв. Панюшкавічы, Расійская імперыя
| ДС                      = 29 снежня 1884
| Месца смерці            = Люцынка, Расійская імперыя
| Выява                   = Wincenty Dunin-Marcinkiewicz 2.jpg
| Вікіпедыя               = :be:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіпедыя2              = :be-tarask:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікіцытатнік            = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Вікісховішча            = Category:Wincenty Dunin-Marcinkiewicz
| Вікіліўр                = Vintsent Dunin-Martsinkyevich
| ЭСБЕ                    = 
| Катэгорыя               = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
| Google                  = 
}}

== Творы ==
{{Усе творы}}

=== Паэмы ===
* [[Вечарніцы]]
* [[Гапон]]
* [[Купала]]
* '''Быліцы, расказы Навума'''
** [[Навум да братоў мужыкоў]]
** [[Злая жонка]]
** [[Халімон на каранацыі]]
* [[Шчароўскія дажынкі]]
* [[Травіца брат-сястрыца]]

=== П’есы ===
* [[Ідылія]]
* [[Залёты]]
* [[Пінская шляхта]]

=== Вершы ===
* [[Віншаванне войта Навума]]
* [[Верш Навума Прыгаворкі]]
* [[Заўтра Спаса, кажуць людзе]]
* [[Галубкі]]

=== Пераклады ===
* [[З А. Міцкевіча. Пан Тадэвуш. Слова ад перакладчыка.]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца першая]]
* [[Пан Тадэвуш (Міцкевіч/Дунін-Марцінкевіч)/Быліца другая]]
* [[Дыпламатыка і ловы]] (урывак з паэмы «Пан Тадэвуш»)

=== Dubia ===
* [[Гутарка двух суседаў]]
* [[Гутарка старога дзеда]]
* [[Вясна гола перапала]]
* [[Песні набожныя|«Божа, што Польшчы праз доўгія векі…»]]

== Пра аўтара ==
* [[Вінцуку Дуніну-Марцінкевічу]]
* [[У 25-летнюю гадаўшчыну сьмерці В. Дунін-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч, яго жыцьцё і літаратурнае значэньне]] 
* [[Памяці Вінцука Марцінкевіча]]
* [[Грамадзянскае становішча В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/48/В. Марцінкевіч у практычным жыцьці|В. Марцінкевіч у практычным жыцьці]]
* [[&quot;Залёты&quot;, аперэтка Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч (Гарэцкі)]]
* [[Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч, стары менскі беларускі пісьменнік]]
* [[Пагляд на творчасць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Нязнаны верш Вінцука Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Забытая кніжка]]
* [[Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго]]
* [[Фрагмэнт з жыцьця В. Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[Конфіскацыя &quot;Пана Тадэуша&quot; Д.-Марцінкевіча]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч: (Агульна-крытычны начырк)]]|Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf}}
* [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]]
* [[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]
* [[Jozef Gołąbek. Wincenty Dunin-Marcnkiewicz, poeta polsko-białoruski]]
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}}
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}}
* {{Скан|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча|Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf}}

== Вонкавыя спасылкі ==

* [http://www.khblit.narod.ru/twory.html Выданні твораў]
* [http://www.dunin-marcinkevich.ru/ Тэксты твораў]

[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Польскія аўтары]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]</text>
      <sha1>mq7jnd0fx3jsci22yj9mz9dr3chsbxu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Кастусь Каліноўскі</title>
    <ns>102</ns>
    <id>1667</id>
    <revision>
      <id>85277</id>
      <parentid>78227</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:58:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nejurist</username>
        <id>840</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пра аўтара */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3502" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               =Каліноўскі
| Імёны                   =Кастусь
| Першая літара прозвішча =К
| Варыянты імёнаў         =
| Апісанне                =беларускі палітычны дзеяч, публіцыст, паэт
| Іншае                   =
| ДН                      =21 студзеня (2 лютага) 1838
| Месца нараджэння        = Мастаўляны, Галынская воласць, Гродзенскі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
| ДС                      =	22 сакавіка 1864 
| Месца смерці            =Вільня, Віленскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
| Выява                   =Kastuś Kalinoŭski. Кастусь Каліноўскі (G. Bonoldi, 1863).jpg
| Вікіпедыя               =:be:Кастусь Каліноўскі
| Вікіпедыя2              =:be-x-old:Кастусь Каліноўскі
| Вікіцытатнік            =
| Вікісховішча            =
| Вікіліўр                =
| ЭСБЕ                    =
| Катэгорыя               = Кастусь Каліноўскі
| Google                  =
}}

{{All works‎}}
==Творы==
*[[Мужыцкая праўда/Арыгінал/6 (ненадрукаваны)|Мужыцкая праўда (ненадрукаваны нумар)]]
*[[Прыказ гародзенскага камісара]]
*[[Прыказ ад Ронду Рольскага над цэлым краем Літоўскім i Беларускім да народу зямлі Літоўскай i Беларускай]]
*[[Jeszcze Polszcza nie propała]]
*[[Марыська чарнабрэва, галубка мая…]]
*[[Лісты з-пад шыбеніцы]]
'''У суаўтарстве'''
*[[Мужыцкая праўда]]

==Пра аўтара==
'''Мастацкія творы'''
*[[Кастусь Каліноўскі (Міровіч)]]
*[[Кастусь Каліноўскі (Гурло)]]
*[[Палёт у мінулае]]
*[[Кастусь Каліноўскі (Дудар)]]
*[[Кастусь Каліноўскі (Вольны)]]
*[[Чуеш, Беларусь?]]
*[[Кастусь Каліноўскі (Лявонны)]]
*[[Кастусь Каліноўскі (Клімковіч)]]

'''Навуковыя артыкулы'''
*[[Памяці Справядлівага]]
*[[Хто быў Констант Каліноўскі?]]
*[[Кастантын Каліноўскі (Цвікевіч)]]
*[[Кастусь Каліноўскі (Цвікевіч)]]
*[[Кастусь Каліноўскі, &quot;Мужыцкая праўда&quot; і ідэя Незалежнасьці Беларусі]]
*[[Ў 70-я угодкі беларускага сацыялістычнага друку]]
*[[Кастусь Каліноўскі (Да васьмідзесяцігоддзя з дня смерці)]]

[[Катэгорыя:Паўстанне 1863 года]]
[[Катэгорыя:Беларускія палітыкі]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія вайскоўцы]]
[[Катэгорыя:Публіцысты]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]</text>
      <sha1>aqbk9fhz3nj4f9om7pome3u3fv91e8d</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Адам Міцкевіч</title>
    <ns>102</ns>
    <id>2641</id>
    <revision>
      <id>85395</id>
      <parentid>77831</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:50:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Паэмы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3840" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               =Міцкевіч
| Імёны                   =Адам
| Першая літара прозвішча =М
| Варыянты імёнаў         =Adam Mickiewicz
| Апісанне                =пісьменнік, паэт, публіцыст, асветнік, перакладчык.
| Іншае                   =
| ДН                      =24 снежня 1798
| Месца нараджэння        =фальварак Завоссе Навагрудскага пав. Літоўскай губ. (цяпер Баранавіцкі раён Брэсцкай вобласці)
| ДС                      =26 лістапада 1855
| Месца смерці            =Стамбул, Турцыя
| Выява                   =AMickievic.jpg
| Вікіпедыя               =:be:Адам Міцкевіч
| Вікіпедыя2              =:be-x-old:Адам Міцкевіч
| Вікіцытатнік            =
| Вікісховішча            =Category:Adam Mickiewicz
| Вікіліўр                =Adam Mickiewicz 
| ЭСБЕ                    =
| Катэгорыя               =Адам Міцкевіч
| Google                  = 
}}

== Творы ==
{{All works‎}}
==== Паэмы ====
*[[Конрад Валенрод]] (''Konrad Wallenrod'')
*[[Дзяды]]
*[[Пан Тадэвуш|Пан Тадэвуш або Апошні заезд на Літве]]

==== Вершы ====
*[[Ваявода]] (''Czaty'')
*[[Паніч і дзяўчына]] (''Panicz i dziewczyna'')

==== Байкі ====
*[[Блыха і равін (Міцкевіч/Суніца)|Блыха і равін]] (''Pchła i rabin'')
*[[Мужык і вужака]] (''Chłop i żmija'')
*[[Ліс і казёл]]
*[[Тхор на выбарах]]

==== Балады ====
*[[Тры Будрысы]] (''Trzech Budrysów'')
*[[Пані Твардоўская]] (''Pani Twardowska'')

==== Санеты ====
*[[Акерманскія стэпы]] (''Stepy Akermańskie'')
*[[Байдары (Міцкевіч/Сіманоўскі)|Байдары]]
*[[Бура на моры (Міцкевіч/Ельскі)|Бура на моры]]
*[[Нёман (Міцкевіч)|Нёман]] (''Do Niemna'')

== У творах ==
*[[На прыезд Адама Міцкевіча]]
*[[Міцкевіч і Мураўёў]] ([[Аўтар:Янка Быліна|Янка Быліна]])
*[[Адаму Міцкевічу]]
*[[Пазнаў выгнання лёс]]
*[[Ўзыходзіў на Байдары]]
*[[Радзіму, Беларусь сваю]]
*[[З Радзімы з кроўю дралі лыкі]]
== Пра аўтара ==
*[[Вязьніца Адама Міцкевіча]]
*[[З прычыны спрэчкі пра «камэру конрада»: Ліст у рэдакцыю]]
* [[Тодар Дастаеўскі і Адам Міцкевіч — сыны крывіцкага народнага генія]]
* [[Конфіскацыя &quot;Пана Тадэуша&quot; Д.-Марцінкевіча]]
*[[Міцкевіч без пазалоты]]
*[[Вечна жывая паэзія]]
*[[Светлыя старонкі дружбы]]

{{DEFAULTSORT:Міцкевіч, Адам}}

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Польскія аўтары]]
[[Катэгорыя:Польскія паэты]]
[[Катэгорыя:Байкапісцы]]
[[Катэгорыя:Педагогі]]
[[Катэгорыя:Аўтары XIX стагоддзя]]

[[cs:Autor:Adam Mickiewicz]]
[[en:Author:Adam Mickiewicz]]
[[eo:Aŭtoro:Adam Mickiewicz]]
[[fr:Auteur:Adam Mickiewicz]]
[[hy:Հեղինակ:Ադամ Միցկևիչ]]
[[pl:Autor:Adam Mickiewicz]]
[[ru:Адам Мицкевич]]</text>
      <sha1>pz14yk6jotxbjpotjmxxajl2vomp8dq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Халімон на каранацыі</title>
    <ns>0</ns>
    <id>8731</id>
    <revision>
      <id>85288</id>
      <parentid>55274</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:15:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="36432" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Халімон на каранацыі
 | аўтар     = Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч
 | год       = 1857
 | крыніца   = http://dunin-marcinkevich.ru/stories/45.html
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = паэма
 | папярэдні = [[Злая жонка]]
 | наступны  = 
}}

&lt;poem&gt;
'''Песня 1'''
'''Дарога'''

Як рыбак з уткай над прудам,
………..
Ў строп старшына упёр глаз;
Штосьці ён на вус матае,
Знаць, дзівы прыпамінае,
Вось начаў такі расказ:

«Унялась бура страшэнна,
Мінула граза ваенна,
Устаў цяжкі матак стон!
Спрыкрылася людзям драцца,
Ўзялісь з сабой цалавацца,
Пранцуз дахаты галён!

І апалчэнцы з крыжамі
Вялікімі грамадамі
Радзенькі брадуць к даму;
Адзін гасцінец з сабою,
Другі рад, што хоць з душою
Ў сваю верне старану.

А раненыя салдаты
Хоць на кулях, да багаты!
У крыжах стальная грудзь!
Свае іх чэсна страчаюць,
Хлебам, соллю прынімаюць,
Дзяўчаты вянкі плятуць.

Зямелька павесялела,
І песенька загудзела.
Аразвела кожна твар;
Мужык стаў за ніўку брацца,
Нечага у лес хавацца, —
Рад малады, рад і стар.

Вялікі, баш, цар маскоўскі
Аб’явіў указ такоўскі,
Што абойме бацькаў трон;
Уложыць царскія кароны,
Падданых сваіх паклоны
У сталіцы прыме ён.

Да не то што людзі свойскі,
Вось, браткі, паны заморскі
Сталі той указ чытаць;
Спужаліся небажата!
Слалі пасольства багата
У Маскву — паклон аддаць.

Падумаў царок дабрэнькі,
Што вось Халімон старэнькі,
Гарадэцкі старшына,
На прозвішча Забалотны,
Мо’а б, дзеткі, быў ахвотны
Спазнаць сваяго цара.

Зазваў вялікі наняты
Дый у Імушчэств Палаты
Прыказаў пісаць указ,
Штоб старшыну адшукалі,
На дарогу грашэй далі,
У Маскву выслалі ўраз!

Як указ той прачыталі,
Воласы на сабе рвалі
Ўсе палатныя чыны;
Акружны ледзь не збясіўся,
Яго пісар аж упіўся, —
Така чэсць для старшыны!!

Дзве нядзелькі чыняць рады,
Яку к старшыне грамады
Бумагу ім напісаць?
Штоб, баш, ен не разазліўся,
Ў Маскве цару не журыўся;
Дзела б за сэрца уняць!

І прыдумалі — ў прыказе,
На златабрэзнай бумазе,
Такія рэчы вядуць:
Штоб старшына Забалотны
Прыбыў у горад хоць пяхотны,
Яго ў Палаце ждуць.

Добра прыгаворка кажа:
Вяліць пан, то скачы, ўража! —
На то ж старшыною стаў.
Вось запрог я каламажку,
Наліў квасочку баклажку,
Талакна ў гаршчок наклаў
Дый у Магілеў пусціўся.
Ў канцаралію явіўся,
Проста к трэтьяму сталу;
Там папок вельмі чыноўны,
Вёрткі, наліха размоўны,
Чыніў мне просьбу таку:

„Даражэнькі мой старшынка!
Вось расчыпятая скрынка
І царска міласць табе;
Бяры грошы, сколька стане,
Паедзь на каранаванне —
Цар у госці жджэ к сабе“.

Нечага, браткі, казаці,
Панкі добрыя ў Палаці, —
Навучалі мужыка:
„Ты у Маскве не лякайся,
На царамонью яўляйся,
Крычы з другімі „ура!““.

Думалі, што Забалотны
Галавой не абаротны,
Згадзіць беларуську чэсць.
Нябось!.. мы самі з вусамі,
Знаем, як ладчіць з панамі.
Умеем парадак весць.

Згроб карбованцы у шапку,
Хваціў бумагі ў ахапку,
Панкам нізкі паклон даў,
На квацеры апынуўся
Дый кажухом апрануўся,
Усе рэчы свае звязаў.

Чакаю, заўсім гатовы,
Аж вось і пісар пачтовы
Глянуў, дзеткі, з-за вакна;
Боязка шапку знімае,
А пасля, чы тут, пытае,
Гарадэцкі старшына.

Да тут, кажу, ён у хату
Глядзіць, чы клажу багату,
Аслі цяжак мой снарад?
Далей лісам, астарожна,
Папытаў, гдзе падарожна,
Пакланіўся дый назад.

Чакаць — мужыцка прывычка;
Аж тут два кані і брычка
Пад ганак стралой ляціць;
Быццам для яснавяльможна,
Ладзяць рэчы астарожна,
Пайшоў!.. і званок звініць!

Страдой конікі ляцелі,
Шашой калёсы гудзелі;
На дарожцы ні браду,
Ні гарбочка, ні даліны,
Раўчука, ні каляіны —
Едзеш быццам па ляду.

Маўляў звёздачкі сіяюць,
Так па старанам мігаюць
Маляваныя дамкі;
Пры іх з кветкамі садочкі,
Тут жа з нарывам градочкі,
Лесам на іх буракі!

Ўміг на станцыю прымчалі,
Там ужо, дзеткі. чакалі
Із Гарадка старшыну:
Пісар падарожну справіў,
Свежых копікаў паставіў, —
Кіпела! — вось у агню.

Ямшчык па трылгельт явіўся,
Ўзяў шастак дый пакланіўся, —
Ты Забалотнага знай!
Мы чэсці сваёй не здрадзім,
Там, гдзе трэба, не падгадзім,
Толькі ж каней паганяй!

Ды пачтовыя ж там хаты,
Быццам царскія палаты!
Боязка па іх хадзіць;
Ты ў лапцях не пакажыся,
Плюнуць назем сцеражыся!
Там і пол красна блішчыць.

Так едучы дзень і ночку,
К вялікаму гарадочку
Прыляцелі не ў агляд;
Там станцыя пачтавая —
Дзіва, браткі! люстравая!
Золатам блішчыць снарад.

Смаленскам горад той зваўся;
Там, на шчасце, я спазнаўся
Са Стахоўскім старшыной:
Базылём яго хрысцілі,
Шавалончыкам манілі, —
Ён з Пінска вядзе род свой.

Знайце ж, дзеткі, павет Пінскай,
Зямля губерніі Мінскай —
Вяліка там нізіна;
А ўюноў — мае міленькі! —
Лаві прыполам радзенькі,
Што роў, то прыстань ўюна!

Думаю, дзельна прычына!
То ж чужой зямлі старшына,
Трэба ж нам тут не ўвазнак
Паказаць чэсць беларуску,
Паднясці чарку, закуску, —
Гдзе дзела, не грош шастак!

Індыком начапурыўся,
Важна ў пояс пакланіўся,
Пусціў яму рэч таку:
„Пойдам харчэўню праведаць.
Вьпіць чарку дый паснедаць —
Я за ўсе, братка, плачу“.

Пан Шавалончык ахвотна
Уважыў чэсць Забалотна —
Пайшлі горла прамачыць.
Харчэўня ж пры почце блізка;
Уходзім, кланяемся нізка,
Просім квацерку наліць.

Там маляваны палаты!
Дый ляндар, відна, багаты,
Із зямелькі ён чужой,
Языком не хрысніянскім,
Заморскім, якімсь паганскім,
Балбоча, быццам ліхой.

Думаю, — ты шварнудзёнак!
Забалотны, Шавалонак —
То ж не простыя чыны!
А ты мелеш небыліцу,
Не бачыш, што у святліцу
Важны прыйшлі старшыны!

Дый крыкнуў — селядца справіць!
Перцу, цыбулі дабавіць,
Абрусом тут стол накрыць!
Аляндар, відна, спужаўся,
Падбяжаў к нам, засмяяўся,
„Кеске, кішке?“ — гаварыць.

Ах ты, ліхая чарніна!
Хош, штоб з Гарадка старшына
Пайшоў к злому на пахмель?
У пятніцу скорам валочаш,
Накарміць нас кішкой хочаш? —
Баш ты яго, мудрагель!

Ляндару ў вочы плюнуў,
З Базылём на почту сунуў,
Узяў там з гаршка талакна,
А Базылі Шавалончык
Дабыў уюноў ражончык —
То ж, брат, царская яда!

Так мы ў дальную дарогу
З Базылём вось — хваліць Богу! —
Ў адной брычцы пацяглі;
І нам было весяленька,
Да і кішэні схадненька —
Папалам мы кошт вялі.

Ранкам багатай нядзелі
Пад Барадзін прыляцелі.
Страх! магілы там блішчаць;
Да ўсё. дзеткі, не прастыя,
Камянныя, залатыя,
Міла ж там панкам ляжаць!

Мы і ў Вязьме пабывалі,
Пернікаў там накуплялі;
А пернікі ж?! дзівісь ты!
То пявункі, то салдаты,
То казельчыкі рагаты,
То паненкі залаты!

Шавалонка ж, Забалотна
Ўсюды страчаюць ахвотна,
Не малыя ж то чыны!
Ледзь у падарожну глянуць,
Так зараз кратацца стануць —
На каранацью едзем мы!!

Вось сэрца рускай зямейкі,
Благачасцівай сямейкі,
Масква засвяціла нам!
А мае браткі міленькі!
Мае зоркі даражэнькі!
То ж ліку нямаш царквам!

Ўсяка манерам інакша,
Адна ад другой багатша,
Золата каплець з дахоў!
Як у кожную заглянеш,
Святым неўнарок ты станеш,
Маліся толькі здароў!

Ўязджаем! Горад багаты!
Свецяць каменны палаты,
У вуліцах хмара людзей!
Тут жа пры кожным дамочку,
Як мурашкі пры гняздочку,
Буркуе цьма галубей!

Вось і кончылась дарога.
На сэрцы якась трывога —
Дзіва ж, браткі! Царскі госць!
Трэба ж нам тут не падгадзіць,
Віншаванне цара зладзіць,
Да на то ж галоўка ёсць!»

Тут стары крыху прыстане,
На грамаду важна гляне, —
Страх, браткі! людзі дрыжаць;
Вось хацелі б падзівіцца,
Канца расказу дабіцца —
Усе, баш рыбкі, маўчаць!

'''Песня 2'''
'''Каранацыя'''

«Над горадам зорка ясна засвяціла,
Настаў дзянек важны, — і Масква ажыла!
Крычыць на ўсё горла народ весяленькі,
Што навясціць горад царочак дабрэнькі.

Не адзін прыбудзе у сваю сталіцу.
Ён прывязе з сабою красную царыцу;
А як рой за маткай, за царком паночкі,
Радня, ан[а]ралы, заморскі князёчкі,
Парадкам уедуць, і места па чыне;
Ў залатых карэтах белыя княгіне,
А на іх брылянты, маўляў на абразках.
Гэтакае ж дзіва чуваць толькі ў казках!

Ад Тверскіх рагатак да сама Крэмліна
Убраны палацы, баш к вянцу дзяўчына!
На вокнах, на ганках атласы, дываны,
У квяцісты ўзоры дзіўна маляваны!
Часам калі летам мак раскрасіць градкі,
Так цвіце ад Крэмля да Тверскай рагагкі.

А народу ж, дзеткі, адкуль узялося?
Вось на бальшом полі густое калосся;
Стоўпіцца пры Крэмлі, па вуліцы мнецца,
Адзін на плот лезе, другі на дах пнецца;
На ганках палацаў, штоб места здабылі,
Карбованцаў дваццаць ахвотна плацілі.

З вялікага жару курацца чупрыны,
Аж дожджык з дзевятай стаў прышчыць гадзіны.
Людзі аразавелі, усяк рот разінуў.
Рад, што хоць капальку вадзіцы праглынуў.

На гарадской вежы выбіла дзесята,
І вось адазвалась вяліка гармата.
Яна разы дзевяты страшна заравела,
І новым вяселлем Масква закіпела.

Па вуліцы войскі шыкавацца сталі,
І народ цікавы набок разагналі;
Ў Чудоўскім касцеле да вышня мацара
Ксяндзы шлюць малітвы за доўгі дні цара.

Трэці час ударыў, зноў гудзе гармата,
Званы па ўсёй Маскве вясцяць людзям свята;
У Пятроўскім дварцы князі сабраліся,
І царок сеў на конь, у горад панясліся.

Пад’язджаюць к месту; гарматы гульнулі
Семдзесят выстралаў і адзін плюнулі;
Тут цара ваенны губернатар стрэціў,
У яго сталіцы чэсцію прывеціў.
З землянога ж граду гарадскія чыны
Спатыкаюць госця, вядуць да Крэмліны.

Вось к гораду белу царок прыхіліўся.
І шляхецкі маршал яму пакланіўся,
А пры Васкрасенскіх варотах прысталі,
Злезці з каня госцю, хто змог, памагалі.

Там Іверска Мацер — быццам у святыні,
Памалілісь крыху цар, князі, княгіні
Да ізноў на места свае прысядаюць
І к Спаскім варотам важна пад’язджаюць.

Камендант чакае царыцу, царочка,
З кучай анаралаў, ад бела дзянёчка,
Пры Успенскай цэркві санацкі вяльможы
Праважаюць гасцей у прыбытак Божы.

І знову гармата агню даваць стала,
Восемдзесят і пяць рэчы закрычала;
Моліцца цар з князьмі ў касцеле Успення,
Быццам ангельская ляціць адгуль пення.

Далей яны пайшлі з кучай багамолаў
Чэсць Гасподню чыніць да другіх касцёлаў;
А народ вясёлы на дварэ бадзецца,
А свята малітва да неба нясецца!

Мы вось з Шавалонкам на дварэ Крэмліна
Глядзелі на дзіва; якаясь кручына
Налягла на сэрцы, стала мне маркотна,
Што царок дабрэнькі забыў Забалотна.

Няма чаго казаць! — чэсна прынімалі,
Па два карбованцы у дзень нам давалі,
І квацера наша малявана, красна,
Чыста, весяленька, абалона ясна.
Да вот бы хацелась зблізка падзівіцца
Добраму царочку, з ім разгаварыцца:
Сказаў бы я смела, як мы таму рады,
Што, маючы дзетак нясметны грамады,
Ён паляку, рускім, сынам Русі-белай
Без выбару бацькай для грамады цэлай.
Яму б са слязінай ў ногі пакланіўся,
Прасіў да маліў бы, вось пакуль дабіўся,
Штоб над мужычкамі шчыру меў апеку,
Вялеў справіць розум цёмну чалавеку,
Штоб дзетачак нашых чытаць навучылі,
Штоб Бога па ксёнжцы за цара малілі.

І панкі б хацелі разумных мець людзі,
Да чакаюць, яка царска воля будзі.
Згаварыцца б рады з саседамі ўсполкі
Для мужыцкіх дзетак стаўляць малы школкі,
Ды боязка самім начаць таку справу,
Царскую паруку хочуць мець ласкаву.
А тагды б нам доля лепша засвяціла!
Вось якая мяне дума марачыла,
Да пасля ў галоўцы така мысль даспела:
Царок вельмі занят — вось з чужымі дзела;
Няхай толькі кончыць ён каранаване,
Тагды з Забалотным рады чыніць стане.

Скончылась малітва добранькага панка,
Паказаўся людзям у краснага ганка,
Да быстрае ж вока ён, дзетачкі, маець,
Анельскае сэрца ў грудцах яго таець!
Глянуў — дый адразу спазнаў Забалотна,
Без фандабэрыі скланіўся ахвотна;
А народ радзенькі, што цар міла глянуў,
Так у адзін голас — „ура, ура!“ грануў.

Сабяры ўсе стрельбы у адну стральбочку
Дый са ўсяго свету усып парашочку,
Прыбі яго моцна льном з цэлай зямейкі
Да выстралі на бор, мае салавейкі! —
Ад страшнага гуку усе б абамлелі,
Ды галасней людзі то „ура“ грымелі;
І я ж, дзеткі, драўся, са мной Шавалонка,
Жываты парвалі, так равелі звонка!

Чаго ж мы так дзерлісь? згадаць я не ў стане.
Чы што цар прыехаў на каранаване?
Аслі што ў багату адзежку убраўся
Дый на красным гапку людзям паказаўся?
Досыць, што крычалі са ўся галасочка,
Аглушылі, пэўне, беднага царочка.

А што ж было далей, мае вы міленькі!
Як папытаў хлеба, солі цар дабрэнькі?
Сколькі ёсць ў Маскве званоў, загудзелі,
Сколькі было гармат, усе заравелі.
Разжаліўся царок, міргнуў на царыцу,
Са ўсімі князямі пайшоў у святліцу.

Вечарам паўсюды агні заблішчалі —
Міла ж пагуляці, дый людзі ж гулялі:
Быццам святым Янам соненька іграець,
Так Масква пажарам, бачыцца, сіяець.

Усяго ж красівей гарэў сад Крэмліна, —
Хоць ты збірай шпількі, вяліка святліна;
І возля траатру страшэнна блішчала.
У Трухмальных брамах такая навала
Разнацветных агней, што глянуць не змога.
Хіба така светласць на небе у Бога!
У Тверскіх варотах — так вялікі плацы
Людзі празываюць — вось пры палацы;
У адным багатым пранцузскі вяльможа
Раскрасіў агнямі, — дзівіся мабожа!

Да белага свету з Шавалонкам, рады,
Бадзяліся памеж вялікай трамады;
Маўляў ў позну восень цягнуць бурны тучы.
Так стоўпіцца густа добрых людзей кучы;
Кулаком не раз там у гурбе мянялісь,
Пакуль на квацеру з Базылём дабралісь».

Прыстаў Забалотны казаць людзям дзіва,
Штоб прамачыць горла, выпіў шклянку піва.
Астап жа, музыка, набіў люльку снова,
Пакуль яе курнуў, такі молвіць слова:

“Ты, пане старшына, усякія гадкі
Раскажы нам шчыра. якія прыпадкі
Цябе напаткалі, абвясці грамадзе,
Што табе прыйшлося у Крэмліна садзе;
А то ты нам тоіш сваё добра дзела,
Як там твая міласць у пару паспела
З помаччу кабеце: мне тую навіну
Казаў Шавалончык, ды, баш, не к спаміну;
Не саромейся ты, раскажы нам ясна,
Яка там прыгода здарылась няшчасна&quot;.

&quot;Эй, кумок мой, кумок! яка з цябе баба,
Усякае кепства мелеш, вось з ухаба;
Што ж я там такое здзелаў на дзівоту,
Штоб вясці расказы аб таку работу?
Ты, другі, дый трэці, штоб там падаспелі,
Бліжняму даць помач ахвотна б ляцелі”.

Тут стары Акула глянуў на старшыну
Дый слаўцо дакінуў аб тую навіну;
Не рад Забалотны, да трэба ж паслухаць
Людзей, не прыстоіць проціў усіх дмухаць.
Начаў ён казаці, — усе рот разінуць,
Штоб кожна славечка у галоўку ўкінуць.

«Ранкам із квацеры як мы выхадзілі,
Запас невялікі ў кішэні ўлажылі:
Я талакна мяшок, ўюноў Шавалонак,
Падумалі сабе: то ж не малы дзёнак!
Без яды дапозна і жывату цяжка.
За пазуху ўлезла гарэліцы пляшка.
Кажу я Базылю: ў кутку глзе прысядзім
І горла прамочым, жывату дарадзім.

Як добры царочак у святліцу схаваўся,
Народ крыху сціхнуў, так Базыль спытаўся;
„Што, брат Халімонка, дзела б пакрапіцца!
Даўно ужо пара гарэлкі напіцца, —
Пойдам на старонку запас наш праведаць,
За здароўе цара хош, позна паснедаць“.

Так Базыль мне кажа, — я іду ахвотна,
На яду не трэба нукаць Забалотна.
Селі пры касцеле; з-за пазухі крануў
З гарэліцай пляху, на Базыля глянуў
Дый пацяг я дзельна — гарэлка ж старэнька!
Аж жывату стала, братачкі, цяпленька.

«Быў розум, што прыйшло на мысль яду ўзяці,
То ж то будам дзельна ўюны аплятаці!
А талакно ж, братка смачней ад бацвінка!
З самага раздум’я ужо цячэ слінка».

Так кажа Базылі і ў кішэнь руку сунуў
Дый адурэў проста — пражагнаўся, плюнуў.
“Ава… што за дзіва! Гдзе ўюны дзявалісь?
Жулікі то, пэўне, з кішэняй спазналісь”.
Я хваць за талакно! Памінай як звалі!
І ў маю кішэню яны заглядалі.

А трэба вам ведаць, што ў Маскве ёсць многа
Вось, браткі, ахвотных да дабра чужога;
Жулікамі завуць іх чэсныя людзе,
З імі й паліц'і ідзе, як па грудзе.

«Но, брат Халімонка, вінаватыс амі,
Другі раз не будзем такімі дурнямі;
Пайшла яда з ветрам, шчасліва дарога!
Добра, што навука каштуе нямнога.
Пойдам вось да лаўкі, булак накупляем,
На злосць мы жулікам чэсна паядаем».

Прамаглі мы голад, зноў дзівіцца сталі,
Аж і пацямнела, агні заблішчалі.
Хтось із сваявольных абвясціў грамадзе,
Што хвеявэрк пусцяць пры крэмлёўскімсадзе;
Людзей, баш, навала, адусюль гульнула,--
Штоб бачыць то дзіва, к саду пацягнула...

І мыж, народ грэшны, пайшлі за другімі.
Клянуся вам, браткі, усімі святымі!
Такая там куча стаўпілась народу,
Што памеж галовак лінь ты смела воду,
Да яна да зямлі пэўна не даб'ецца,
З галоў людскіх склеен чыста пол, здаецца.

Ўсе агней чакаюць, аж непадалечы
Голас абазваўся, як не чалавечы:
«Ратуйце, хто ў Бога верыць, добры людзе!
Задавіце пэўна — смерць мая тут будзе».
Пасля заравела вось духу астаткам:
«Ўміласердзіцеся над маім дзіцяткам!
Спасіце вы яго, няхай мне смерць стане!
Ратуйце!.. ратуйце!.. добры хрысціяне!»
Эге… мае браткі! драмаць няма часу.
Баш, якога дзівы нарабілі квасу!
Распас[ц]ер я локці, маўляў казёл рогі.
Дый стаў праціскацца памеж кучы многі;
Хоць кулакі ляцяць у бок, ніжай, вышай,
Да ўсе падступаю да кабеты бліжай.
Хваціў яе ў полы — бедна! ледзь стаяла,
Выцяг яе з ціжбы, сам кроўю абліўся,
З вялікія працы — крый Бог! — утаміўся.
Да кідаць жа адну у такой ціжбіне Нельга,
вось даць трэба помач ей, дзяціне,-
Бардзей што і ногі беднай не статкуюць,
Грудзі цяжка дышуць, губы кроўю плююць;
Вочкі ж, як на бяду, глядзяць так умільна,
Рукой упілася за каўнер мне сільна,
Дый просіць, дый моліць: «Добры чалавечэ!
Вядзі мяне на дом, тут непадалечэ;
Муж мой тэту ласку адплаціць удвоя,
Што збавіў ты яго дзіцятка радноя».
Што ж ты з бабай зробіш?
Хоць кепска са спінай,
Бачыце, парадкам хрысцілі дубінай,-
Хоць вока падбіта, кроў па твары льецца,
Да кабета просіць, вось ангел, здаецца!
Паслухай, дый годзе! Там на блізкім плацу
Прывёў бедненькую к віднаму палацу.
Аж я спалохаўся! млось па душы стані,—
То ж, мусіць быць, вельмі багатая пані!
Задумаў даць цягу, кінуць маладзіцу.
Да яна маліла, штоб вёў у святліцу.
Боязка ж там ступіць, мае вы каханы!
Пол блішчыць, як люстра, сцены маляваны,
Палаценцы ў вокнах золатам прыбіты.
На каналах, крэслах свецяць аксаміты.
Стаў я у ку точку, на душы маркотна.
Кабета ж ледзь толькі стала на парогу,
Прад образам з плачам дзякавала Богу.
Што ей, што дзіцяці уняў страшнай мукі.
Не дапусціў з мілым вечныя разлукі.
Ледзь жа у святліцы угледзела мужа,
Так павісла яму на шыі дасужа;
Пасля ж ка мне яго скоранька падводзіць
І такія рэчы са слязьмі заводзіць:
«Тут, тут! на калені стань ты са мной разам,
Дзякуй сэрцам, малісь, як перад абразам,
Цалуй яго ногі, цалуй яго рукі,
Што вось нас ізбавіў страшэныя мукі;
Ён тваю кабету, ядына дзіцятка
Вырваў з страшнай смерці, з вяліка прыпадка:
Штоб не памог скора, ужо б нас не стала!» —
Тут цзлу прыгоду мужу расказала.
Ледзь кончыла гадкі аб страшнай навіне,
Чалавек даў волю радаснай слязіне;
Стаў мяне галубіць, жарка цалаваці
Дый у такім шчасці начаў ён казаці:
«Добры чалавеча! У Божай толькі волі
Наградзіць вяліку прыслугу здаволі.
Мы ж таго не ў сілах! Бяры цэла меня
За дарагой жонкі, дзіцятка збавеня».
Тут ён мяне павеу у другу камору
Дый расчыніу скрыто: вось пал саму гору
Усячыны набіта — шпага мяшкамі,
Былі на Балванца, Вараб’ёвых горах,
Памалілісь Богу у разных саборах;
Сухаравай башні дзівілісь нямала,
Што нявесь як горад вадой засіляла;
На Івана вежу узлезлі ахвочы,
Як глянулі ж на зем, зажмурылі вочы —
Так нам млосна стала, што чуць не упалі,
Са страху і ногі трасцаю дрыжалі.
Бачылі звон вялік, як нашыя хаткі,—
Страх! Ніколі яшчэ не званіў ён, браткі;
Вяліку армату — з тое дзівавацца:
Тром людзям у горле ёсць места праспацца;
Крый Бог! Штоб яна там калісь заравела,
Ад страшнага гуку Масква б аглушэла.
Да што б усе дзівы расказаць вам змога,
Пэўне б вы паснулі — так іх, браткі, многа.
Тры дні чыны царскі па Маскве вясцілі,
Залатыя трубы тры дні ўсцяж трубілі,
Што вось дзень вялікі, дзень каранаваня —
Для Масквы пацеха! — скора ўжо настаня,
І бумаг! а том ўсюды раскідалі;
А як мне там людзі добрыя казалі,
Шчасліў, хто паперку царскую дастане,
Ён шляхціцам пэўне на ўсё жыццё стане.
Недарма ж там людзі — крый Бог! — як стаўпілісь,
Штоб гзтай бумагі як-небудзь дабілісь.
Да і засвяціла ж для Масквы вяселле!
Загудзелі званы у кожным каспеле.
На Крэмля падвор’і усякія чыны
Ранкам сабраліся дзеля той прычыны,
Добранькае ж сэрца наш царочак маець —
Ён і Забалотна не запамінасць:
Вялеў, штоб старшына з Гарадка явіўся,
Штоб каранаванню, браткі, падзівіўся.
Парадак рабілі царскі камісары,
Яны устаўлялі нас па трох да пары;
Са мной Шавалончык дый другі старшына,
З Віленскай зямелькі,— роўнага нам чына.
Як жа ўсё багата! У парадку лоўка!
Расказаць аб гэтым — не мая ж галоўка!
Найперш паказалась ў брылянтавай шаці
Царыца старшька, царочка то маці;
Пасля пар з царыцай, анаралы свойскі,
Князі, са ўсіх старой вяльможы заморскі;
Золата, брыляніы так ярка блішчэлі,
Што мы з Шавалонкам І глянуць не смелі.
Як цар паявіўся, крануліся паны
Дый па ўсім касцёлам ударылі званы;
Музыка грымела, цвет сыпаўся градам!
У касцёл Успения нас не дапусцілі:
Баяліся, відна, штоб не задавілі;
Мы там на напарці сашлі у старону,
Не бачылі, як цар надзеваў карону.
Тут снова Уляна ногі бацькі,
мужа Шчыра цалаваці узялась дасужа.
Усе ж на прашчанне кланялісь Біёму,
З вясёлай думою пабрылі дадому.

Жніўня 20 дня 1857 года, Менск

&lt;/poem&gt;

[[Катэгорыя:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч]]
[[Катэгорыя:Паэмы]]
[[Катэгорыя:Творы 1857 года]]</text>
      <sha1>sc17haocuvd6nyrdqoeuijte3ey9o1y</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Шаблон:Стужка вікінавінаў</title>
    <ns>10</ns>
    <id>9254</id>
    <revision>
      <id>85284</id>
      <parentid>85225</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:03:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20286" xml:space="preserve">&lt;!-- Пішыце ў стужку пад гэтай палоскай --&gt;
----
&lt;div style=&quot;height:500px;overflow:auto;&quot;&gt;
* {{Прапанаваны экспарт|Наша Ніва (1906)/1910/48}} 8.8.2022 ''[[:Катэгорыя:Калектыўныя творы|Суполка аўтараў]]''. [[Наша Ніва (1906)/1910/48|«Наша Ніва», №48]], 1910
* {{Прапанаваны экспарт|«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне}} 7.8.2022 ''[[Аўтар:Альберт Паўловіч|Альбэрт Паўловіч]]''. «[[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]», 1929
* {{Прапанаваны экспарт|Бярозка (1912)}} 7.8.2022 ''[[Аўтар:Ядвігін Ш.|Ядвігін Ш]]''. «[[Бярозка (1912)|Бярозка]]», 1912
* {{Прапанаваны экспарт|Новая беларуская літаратура (1925)}} 1.8.2022 ''[[Аўтар:Адам Багдановіч|Адам Багдановіч]]''. «[[Новая беларуская літаратура (1925)|Новая беларуская літаратура]]», 1925
----
* {{Прапанаваны экспарт|Водгульле (1922)}} 30.7.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Водгульле (1922)|Водгульле]]», 1922
* {{Прапанаваны экспарт|Нёманоў дар (1913)}} 27.7.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Нёманоў дар (1913)|Нёманоў дар]]», 1913
* {{Прапанаваны экспарт|Вянок (1914)}} 24.7.2022 ''[[Аўтар:Максім Багдановіч|Максім Багдановіч]]''. «[[Вянок (1914)|Вянок]]», 1914
* {{Прапанаваны экспарт|Родныя зьявы (1914)}} 22.7.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Родныя зьявы (1914)|Родныя зьявы]]», 1914
* {{Прапанаваны экспарт|Дзевяноста трэці}} 22.7.2022 ''[[Аўтар:Віктор Гюго|Віктор Гюго]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]]''. «[[Дзевяноста трэці]]», 1937
* {{Прапанаваны экспарт|Востраў скарбаў}} 12.7.2022 ''[[Аўтар:Роберт Льюіс Стывенсан|Роберт Луіз Стывенсан]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Востраў скарбаў]]», 1938
* {{Прапанаваны экспарт|Karotkaja historyja świataja}} 3.7.2022 ''[[Аўтар:Язэп Шустэр|ks. Jazep Šustar]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Францішак Будзька|Francišak Budźka]]''. «[[Karotkaja historyja świataja]]», 1917
* {{Прапанаваны экспарт|Адвержаныя (у скароце)}} 3.7.2022 ''[[Аўтар:Віктор Гюго|Віктор Гюго]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Адвержаныя (у скароце)|Адвержаныя]]», 1938
* {{Прапанаваны экспарт|Сьвяшчэнная гісторыя Старога Завету}} 2.7.2022 ''[[Аўтар:Сяргей Паўловіч|Сяргей Паўловіч]]''. «[[Сьвяшчэнная гісторыя Старога Завету]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Спадчына (1922)}} 2.7.2022 ''[[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]]''. «[[Спадчына (1922)|Спадчына]]», 1922
----
* {{Прапанаваны экспарт|Сусьветная гісторыя (Астэрлёф, Шустэр)/Частка 2}} 25.6.2022 ''[[Аўтар:Вальдэмар Астэрлёф|Вальдэмар Астэрлёф]] і [[Аўтар:Язэп Шустэр|Язэп Шустэр]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Антон Луцкевіч|Антон Луцкевіч]]''. «[[Сусьветная гісторыя (Астэрлёф, Шустэр)/Частка 2|Сусьветная гісторыя. Частка 2]]», 1921
* {{Прапанаваны экспарт|Апаведаньня (1912)}} 25.6.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Апаведаньня (1912)|Апаведаньня]]», 1912
* {{Прапанаваны экспарт|Полацкая зямля ў пачатку XVI сталецьця}} 25.6.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Пічэта|Уладзімер Пічэта]]''. «[[Полацкая зямля ў пачатку XVI сталецьця]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Беларускі народ і яго мова}} 23.6.2022 ''[[Аўтар:Яўхім Карскі|Яўхім Карскі]]''. «[[Беларускі народ і яго мова]]», 1920
* {{Прапанаваны экспарт|Малая Вэрсальская дамова}} 23.6.2022 ''Краіны Антанты і [[:Катэгорыя:Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]''. перакладчык: ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|К. М]]''. «[[Малая Вэрсальская дамова]]», 1924
* {{Прапанаваны экспарт|Грамадская дзейнасць і светапогляд Георгія Скарыны}} 21.6.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Перцаў|Уладзімір Перцаў]]''. «[[Грамадская дзейнасць і светапогляд Георгія Скарыны]]», 1948
* {{Прапанаваны экспарт|Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд}} 21.6.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. «[[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд]]», 1958
* {{Прапанаваны экспарт|Рунь (1914)}} 17.6.2022 ''[[Аўтар:Максім Гарэцкі|Максім Гарэцкі]]''. «[[Рунь (1914)|Рунь]]», 1914
* {{Прапанаваны экспарт|Светапогляд Ф. Скарыны}} 16.6.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. «[[Светапогляд Ф. Скарыны]]», 1968
* {{Прапанаваны экспарт|Маўглі (1934)}} 14.6.2022 ''[[Аўтар:Джозеф Рэдзьярд Кіплінг|Рэдзьярд Кіплінг]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]]''. «[[Маўглі (1934)|Маўглі]]», 1934
* {{Прапанаваны экспарт|Першыя людзі на Месяцы}} 12.6.2022 ''[[Аўтар:Герберт Уэлс|Герберт Уэлс]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Цімох Зарэчны|Цімох Зарэчны]]''. «[[Першыя людзі на Месяцы]]», 1931
* {{Прапанаваны экспарт|Глыбіня Маракота}} 11.6.2022 ''[[Аўтар:Кастусь Гарабурда|Кастусь Гарабурда]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Кастусь Гарабурда|Кастусь Гарабурда]]''. «[[Глыбіня Маракота]]», 1928
* {{Прапанаваны экспарт|Бедныя людзі}} 11.6.2022 ''[[Аўтар:Фёдар Дастаеўскі|Тодар Дастаеўскі]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Язэп Пушча|Язэп Плашчынскі]]''. «[[Бедныя людзі]]», 1930
* {{Прапанаваны экспарт|Белы клык}} 10.6.2022 ''[[Аўтар:Джэк Лондан|Джэк Лондан]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Белы клык]]», 1939
* {{Прапанаваны экспарт|Ад мора да мора}} 9.6.2022 ''[[:Катэгорыя:Творы невядомых аўтараў|Юры Кучынскі]]''. «[[Ад мора да мора]]», 1921
* {{Прапанаваны экспарт|Переложеніе нѣкоторыхъ басень Крылова на бѣлорусское нарѣчіе}} 8.6.2022 ''[[Аўтар:Іван Крылоў|Іван Крылоў]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Марыя Косіч|Марыя Косіч]]''. «[[Переложеніе нѣкоторыхъ басень Крылова на бѣлорусское нарѣчіе]]», 1903
* {{Прапанаваны экспарт|Дуброўскі}} 8.6.2022 ''[[Аўтар:Аляксандр Пушкін|Аляксандр Пушкін]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Кузьма Чорны|Кузьма Чорны]]''. «[[Дуброўскі]]», 1949
* {{Прапанаваны экспарт|Маленькі Мук}} 7.6.2022 ''[[Аўтар:Вільгельм Гаўф|Вільгельм Гаўф]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Маленькі Мук]]», 1938
* {{Прапанаваны экспарт|Кулі (Лондан)}} 5.6.2022 ''[[Аўтар:Джэк Лондан|Джэк Лёндан]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Кулі (Лондан)|Кулі]]», 1931
* {{Прапанаваны экспарт|Песня пра цара Івана Васільевіча, маладога апрычніка і ўдалага купца Калашнікава}} 4.6.2022 ''[[Аўтар:Міхаіл Лермантаў|Міхаіл Лермантаў]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Міхась Клімковіч|Міхась Клімковіч]]''. «[[Песня пра цара Івана Васільевіча, маладога апрычніка і ўдалага купца Калашнікава]]», 1950
* {{Прапанаваны экспарт|Антыгона (1926)}} 4.6.2022 ''[[Аўтар:Сафокл|Сафокль]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Юльян Дрэйзін|Юльян Дрэйзін]]''. «[[Антыгона (1926)|Антыгона]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Аб нацыянальнай гордасці вялікаросаў (1950)}} 4.6.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Ленін|Уладзімір Ленін]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Аб нацыянальнай гордасці вялікаросаў (1950)|Аб нацыянальнай гордасці вялікаросаў]]», 1950
* {{Прапанаваны экспарт|Казкі (1923)}} 1.6.2022 ''[[Аўтар:Ганс Крысціян Андэрсен|Ганс Крыстыян Андэрсэн]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]]''. «[[Казкі (1923)|Казкі]]», 1923
----
* {{Прапанаваны экспарт|Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця (1928)}} 30.5.2022 ''[[Аўтар:Усевалад Ігнатоўскі|Усевалад Ігнатоўскі]]''. «[[Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця (1928)|Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця]]», 1928
* {{Прапанаваны экспарт|Правакацыя беларускага народу}} 30.5.2022 ''[[Аўтар:Фабіян Акінчыц|Фабіян Акінчыц]]''. «[[Правакацыя беларускага народу]]», 1933
* {{Прапанаваны экспарт|Карлік Нос}} 30.5.2022 ''[[Аўтар:Вільгельм Гаўф|Вільгельм Гаўф]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]]''. «[[Карлік Нос]]», 1938
* {{Прапанаваны экспарт|Мова выданьняў Францішка Скарыны}} 29.5.2022 ''[[Аўтар:Язэп Воўк-Левановіч|Язэп Воўк-Левановіч]]''. «[[Мова выданьняў Францішка Скарыны]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Чаму гэта так сталася?}} 25.5.2022 ''[[Аўтар:Фабіян Акінчыц|Фабіян Акінчыц]]''. «[[Чаму гэта так сталася?]]», 1931
* {{Прапанаваны экспарт|Хто вінават?}} 24.5.2022 ''[[Аўтар:М. Арол|М. Арол]]''. «[[Хто вінават?]]», 1921
* {{Прапанаваны экспарт|Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак}} 23.5.2022 ''[[Аўтар:Міхаіл Піятуховіч|Міхал Піотуховіч]]''. «[[Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]]», 1927
* {{Прапанаваны экспарт|Мэморыя прадстаўнікоў Беларусі на ІІІ-яй Канфэрэнцыі народаў}} 22.5.2022 ''[[Аўтар:Іван Луцкевіч|Іван Луцкевіч]], [[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]]''. «[[Мэморыя прадстаўнікоў Беларусі на ІІІ-яй Канфэрэнцыі народаў]]», 27 чэрвеня 1916
* {{Прапанаваны экспарт|Тарасъ на Парнасҍ и другія бҍлорусскія стихотворенія (1902)}} 22.5.2022 ''[[Аўтар:Еўдакім Раманаў|Еўдакім Раманаў]]''. «[[Тарасъ на Парнасҍ и другія бҍлорусскія стихотворенія (1902)|Тарасъ на Парнасҍ и другія бҍлорусскія стихотворенія]]», 1902
* {{Прапанаваны экспарт|Шляхам жыцьця (1913)}} 22.5.2022 ''[[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]]''. «[[Шляхам жыцьця (1913)|Шляхам жыцьця]]», 1913
* {{Прапанаваны экспарт|Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць}} 21.5.2022 ''[[Аўтар:Міхаіл Піятуховіч|Міхал Піотуховіч]]''. «[[Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Płač Biełaruskaj Staronki Matki pa dzietkach svaich renehatach}} 15.5.2022 ''[[Аўтар:Уладзіслаў Казлоўскі|Uł. Kazłoŭščyk]]''. «[[Płač Biełaruskaj Staronki Matki pa dzietkach svaich renehatach]]», 1930
* {{Прапанаваны экспарт|Да пытаньня аб мове Літоўскага Статуту}} 13.5.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Да пытаньня аб мове Літоўскага Статуту]]», 1927
* {{Прапанаваны экспарт|Расейская палітыка на землях былага Беларуска-Літоўскага гаспадарства за панаваньня Кацярыны II і Паўлы I}} 12.5.2022 ''[[Аўтар:Мікола Ільяшэвіч|Мікола Ільяшэвіч]]''. «[[Расейская палітыка на землях былага Беларуска-Літоўскага гаспадарства за панаваньня Кацярыны II і Паўлы I]]», 1933
* {{Прапанаваны экспарт|Смык беларускі (1894)}} 6.5.2022 ''[[Аўтар:Францішак Багушэвіч|Szymon Reuka z pad Barysowa]]''. «[[Смык беларускі (1894)|Smyk białaruski]]», 1894
* {{Прапанаваны экспарт|Тралялёначка (1892)}} 6.5.2022 ''[[Аўтар:Францішак Багушэвіч|Францішак Багушэвіч]]''. «[[Тралялёначка (1892)|Tralalonaczka]]», 1892
* {{Прапанаваны экспарт|У трохсотныя ўгодкі сьмерці вялікага канцлера Льва Сапегі}} 2.5.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Шкялёнак|Мікола Шкялёнак]]''. «[[У трохсотныя ўгодкі сьмерці вялікага канцлера Льва Сапегі]]», 1933
* {{Прапанаваны экспарт|Палажэньне Літоўска-Беларускай дзяржавы пасьля Люблінскай вуніі}} 1.5.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Палажэньне Літоўска-Беларускай дзяржавы пасьля Люблінскай вуніі]]», 1925
----
* {{Прапанаваны экспарт|Места Менск у канцы XV і пачатку XVI ст.}} 27.4.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Места Менск у канцы XV і пачатку XVI ст.]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Места Вільня ў першай палове XVI сталецьця}} 21.4.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Места Вільня ў першай палове XVI сталецьця]]», 1926
----
* {{Прапанаваны экспарт|Сынтэза беларускае гісторыі}} 20.3.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Шкялёнак|Мікалай Шкялёнак]]''. «[[Сынтэза беларускае гісторыі]]», 1938
* {{Прапанаваны экспарт|Чаго чакаць Беларусам ад Польшчы}} 17.3.2022 ''[[Аўтар:Іван Карчынскі|Іван Карчынскі]]''. «[[Чаго чакаць Беларусам ад Польшчы]]», 1921
* {{Прапанаваны экспарт|Сынокъ!}} 15.3.2022 ''[[Аўтар:Аляксандр Ельскі|Аляксандр Ельскі]]''. «[[Сынокъ!]]», 1895
* {{Прапанаваны экспарт|Усходняя Беларусь. Статыстычные і гістарычные матэрыялы}} 14.03.2022 ''[[Аўтар:Антон Луцкевіч|A. J.]]'' «[[Усходняя Беларусь. Статыстычные і гістарычные матэрыялы]]», 1918
* {{Прапанаваны экспарт|Наша крыўда}} 13.3.2022 ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|В. Лесавік]]''. «[[Наша крыўда]]», 1921
* {{Прапанаваны экспарт|Кароткі нарыс псыхолёгіі}} 13.3.2022 ''[[Аўтар:Мікола Ільяшэвіч|Мікола Ільяшэвіч]]''. «[[Кароткі нарыс псыхолёгіі]]», 1932
* {{Прапанаваны экспарт|На пиресяленьня}} 8.3.2022 ''[[Аўтар:Марыя Косіч|Марыя Косіч]]''. «[[На пиресяленьня]]», 1903
----
* {{Прапанаваны экспарт|Суніцы}} 4.1.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Хадыка|Уладзімір Хадыка]]''. «[[Суніцы]]», 1926
----
{{справа|''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2012|2012]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2013|2013]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2014|2014]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2015|2015]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2016|2016]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2017|2017]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2019|2019]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2020|2020]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2021|2021]]''}}
&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;[[Катэгорыя:Шаблоны для галоўнай старонкі]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>crco908lasnf3qztme6enc9b14y2qyk</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85285</id>
      <parentid>85284</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:04:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="20380" xml:space="preserve">&lt;!-- Пішыце ў стужку пад гэтай палоскай --&gt;
----
&lt;div style=&quot;height:500px;overflow:auto;&quot;&gt;
* {{Прапанаваны экспарт|Наша Ніва (1906)/1910/48}} 8.8.2022 ''[[:Катэгорыя:Калектыўныя творы|Суполка аўтараў]]''. [[Наша Ніва (1906)/1910/48|«Наша Ніва», №48]], 1910
* {{Прапанаваны экспарт|«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне}} 7.8.2022 ''[[Аўтар:Альберт Паўловіч|Альбэрт Паўловіч]]''. «[[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне|„Сялянка“ В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]», 1929
* {{Прапанаваны экспарт|Бярозка (1912)}} 7.8.2022 ''[[Аўтар:Ядвігін Ш.|Ядвігін Ш]]''. «[[Бярозка (1912)|Бярозка]]», 1912
* {{Прапанаваны экспарт|Новая беларуская літаратура (1925)}} 1.8.2022 ''[[Аўтар:Адам Багдановіч|Адам Багдановіч]]''. «[[Новая беларуская літаратура (1925)|Новая беларуская літаратура]]», 1925
----
* {{Прапанаваны экспарт|Водгульле (1922)}} 30.7.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Водгульле (1922)|Водгульле]]», 1922
* {{Прапанаваны экспарт|Нёманоў дар (1913)}} 27.7.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Нёманоў дар (1913)|Нёманоў дар]]», 1913
* {{Прапанаваны экспарт|Вянок (1914)}} 24.7.2022 ''[[Аўтар:Максім Багдановіч|Максім Багдановіч]]''. «[[Вянок (1914)|Вянок]]», 1914
* {{Прапанаваны экспарт|Родныя зьявы (1914)}} 22.7.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Родныя зьявы (1914)|Родныя зьявы]]», 1914
* {{Прапанаваны экспарт|Дзевяноста трэці}} 22.7.2022 ''[[Аўтар:Віктор Гюго|Віктор Гюго]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]]''. «[[Дзевяноста трэці]]», 1937
* {{Прапанаваны экспарт|Востраў скарбаў}} 12.7.2022 ''[[Аўтар:Роберт Льюіс Стывенсан|Роберт Луіз Стывенсан]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Востраў скарбаў]]», 1938
* {{Прапанаваны экспарт|Karotkaja historyja świataja}} 3.7.2022 ''[[Аўтар:Язэп Шустэр|ks. Jazep Šustar]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Францішак Будзька|Francišak Budźka]]''. «[[Karotkaja historyja świataja]]», 1917
* {{Прапанаваны экспарт|Адвержаныя (у скароце)}} 3.7.2022 ''[[Аўтар:Віктор Гюго|Віктор Гюго]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Адвержаныя (у скароце)|Адвержаныя]]», 1938
* {{Прапанаваны экспарт|Сьвяшчэнная гісторыя Старога Завету}} 2.7.2022 ''[[Аўтар:Сяргей Паўловіч|Сяргей Паўловіч]]''. «[[Сьвяшчэнная гісторыя Старога Завету]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Спадчына (1922)}} 2.7.2022 ''[[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]]''. «[[Спадчына (1922)|Спадчына]]», 1922
----
* {{Прапанаваны экспарт|Сусьветная гісторыя (Астэрлёф, Шустэр)/Частка 2}} 25.6.2022 ''[[Аўтар:Вальдэмар Астэрлёф|Вальдэмар Астэрлёф]] і [[Аўтар:Язэп Шустэр|Язэп Шустэр]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Антон Луцкевіч|Антон Луцкевіч]]''. «[[Сусьветная гісторыя (Астэрлёф, Шустэр)/Частка 2|Сусьветная гісторыя. Частка 2]]», 1921
* {{Прапанаваны экспарт|Апаведаньня (1912)}} 25.6.2022 ''[[Аўтар:Якуб Колас|Якуб Колас]]''. «[[Апаведаньня (1912)|Апаведаньня]]», 1912
* {{Прапанаваны экспарт|Полацкая зямля ў пачатку XVI сталецьця}} 25.6.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Пічэта|Уладзімер Пічэта]]''. «[[Полацкая зямля ў пачатку XVI сталецьця]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Беларускі народ і яго мова}} 23.6.2022 ''[[Аўтар:Яўхім Карскі|Яўхім Карскі]]''. «[[Беларускі народ і яго мова]]», 1920
* {{Прапанаваны экспарт|Малая Вэрсальская дамова}} 23.6.2022 ''Краіны Антанты і [[:Катэгорыя:Польская Рэспубліка (1918—1939)|Польшча]]''. перакладчык: ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|К. М]]''. «[[Малая Вэрсальская дамова]]», 1924
* {{Прапанаваны экспарт|Грамадская дзейнасць і светапогляд Георгія Скарыны}} 21.6.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Перцаў|Уладзімір Перцаў]]''. «[[Грамадская дзейнасць і светапогляд Георгія Скарыны]]», 1948
* {{Прапанаваны экспарт|Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд}} 21.6.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. «[[Скарына. Яго дзейнасць і светапогляд]]», 1958
* {{Прапанаваны экспарт|Рунь (1914)}} 17.6.2022 ''[[Аўтар:Максім Гарэцкі|Максім Гарэцкі]]''. «[[Рунь (1914)|Рунь]]», 1914
* {{Прапанаваны экспарт|Светапогляд Ф. Скарыны}} 16.6.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Алексютовіч|Мікалай Алексютовіч]]''. «[[Светапогляд Ф. Скарыны]]», 1968
* {{Прапанаваны экспарт|Маўглі (1934)}} 14.6.2022 ''[[Аўтар:Джозеф Рэдзьярд Кіплінг|Рэдзьярд Кіплінг]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]]''. «[[Маўглі (1934)|Маўглі]]», 1934
* {{Прапанаваны экспарт|Першыя людзі на Месяцы}} 12.6.2022 ''[[Аўтар:Герберт Уэлс|Герберт Уэлс]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Цімох Зарэчны|Цімох Зарэчны]]''. «[[Першыя людзі на Месяцы]]», 1931
* {{Прапанаваны экспарт|Глыбіня Маракота}} 11.6.2022 ''[[Аўтар:Кастусь Гарабурда|Кастусь Гарабурда]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Кастусь Гарабурда|Кастусь Гарабурда]]''. «[[Глыбіня Маракота]]», 1928
* {{Прапанаваны экспарт|Бедныя людзі}} 11.6.2022 ''[[Аўтар:Фёдар Дастаеўскі|Тодар Дастаеўскі]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Язэп Пушча|Язэп Плашчынскі]]''. «[[Бедныя людзі]]», 1930
* {{Прапанаваны экспарт|Белы клык}} 10.6.2022 ''[[Аўтар:Джэк Лондан|Джэк Лондан]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Белы клык]]», 1939
* {{Прапанаваны экспарт|Ад мора да мора}} 9.6.2022 ''[[:Катэгорыя:Творы невядомых аўтараў|Юры Кучынскі]]''. «[[Ад мора да мора]]», 1921
* {{Прапанаваны экспарт|Переложеніе нѣкоторыхъ басень Крылова на бѣлорусское нарѣчіе}} 8.6.2022 ''[[Аўтар:Іван Крылоў|Іван Крылоў]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Марыя Косіч|Марыя Косіч]]''. «[[Переложеніе нѣкоторыхъ басень Крылова на бѣлорусское нарѣчіе]]», 1903
* {{Прапанаваны экспарт|Дуброўскі}} 8.6.2022 ''[[Аўтар:Аляксандр Пушкін|Аляксандр Пушкін]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Кузьма Чорны|Кузьма Чорны]]''. «[[Дуброўскі]]», 1949
* {{Прапанаваны экспарт|Маленькі Мук}} 7.6.2022 ''[[Аўтар:Вільгельм Гаўф|Вільгельм Гаўф]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Маленькі Мук]]», 1938
* {{Прапанаваны экспарт|Кулі (Лондан)}} 5.6.2022 ''[[Аўтар:Джэк Лондан|Джэк Лёндан]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Кулі (Лондан)|Кулі]]», 1931
* {{Прапанаваны экспарт|Песня пра цара Івана Васільевіча, маладога апрычніка і ўдалага купца Калашнікава}} 4.6.2022 ''[[Аўтар:Міхаіл Лермантаў|Міхаіл Лермантаў]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Міхась Клімковіч|Міхась Клімковіч]]''. «[[Песня пра цара Івана Васільевіча, маладога апрычніка і ўдалага купца Калашнікава]]», 1950
* {{Прапанаваны экспарт|Антыгона (1926)}} 4.6.2022 ''[[Аўтар:Сафокл|Сафокль]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Юльян Дрэйзін|Юльян Дрэйзін]]''. «[[Антыгона (1926)|Антыгона]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Аб нацыянальнай гордасці вялікаросаў (1950)}} 4.6.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Ленін|Уладзімір Ленін]]'', ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|ананімны пераклад]]''. «[[Аб нацыянальнай гордасці вялікаросаў (1950)|Аб нацыянальнай гордасці вялікаросаў]]», 1950
* {{Прапанаваны экспарт|Казкі (1923)}} 1.6.2022 ''[[Аўтар:Ганс Крысціян Андэрсен|Ганс Крыстыян Андэрсэн]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]]''. «[[Казкі (1923)|Казкі]]», 1923
----
* {{Прапанаваны экспарт|Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця (1928)}} 30.5.2022 ''[[Аўтар:Усевалад Ігнатоўскі|Усевалад Ігнатоўскі]]''. «[[Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця (1928)|Гісторыя Беларусі ў XIX і пачатку XX сталецьця]]», 1928
* {{Прапанаваны экспарт|Правакацыя беларускага народу}} 30.5.2022 ''[[Аўтар:Фабіян Акінчыц|Фабіян Акінчыц]]''. «[[Правакацыя беларускага народу]]», 1933
* {{Прапанаваны экспарт|Карлік Нос}} 30.5.2022 ''[[Аўтар:Вільгельм Гаўф|Вільгельм Гаўф]]'', перакладчык: ''[[Аўтар:Янка Маўр|Янка Маўр]]''. «[[Карлік Нос]]», 1938
* {{Прапанаваны экспарт|Мова выданьняў Францішка Скарыны}} 29.5.2022 ''[[Аўтар:Язэп Воўк-Левановіч|Язэп Воўк-Левановіч]]''. «[[Мова выданьняў Францішка Скарыны]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Чаму гэта так сталася?}} 25.5.2022 ''[[Аўтар:Фабіян Акінчыц|Фабіян Акінчыц]]''. «[[Чаму гэта так сталася?]]», 1931
* {{Прапанаваны экспарт|Хто вінават?}} 24.5.2022 ''[[Аўтар:М. Арол|М. Арол]]''. «[[Хто вінават?]]», 1921
* {{Прапанаваны экспарт|Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак}} 23.5.2022 ''[[Аўтар:Міхаіл Піятуховіч|Міхал Піотуховіч]]''. «[[Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]]», 1927
* {{Прапанаваны экспарт|Мэморыя прадстаўнікоў Беларусі на ІІІ-яй Канфэрэнцыі народаў}} 22.5.2022 ''[[Аўтар:Іван Луцкевіч|Іван Луцкевіч]], [[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлаў Ластоўскі]]''. «[[Мэморыя прадстаўнікоў Беларусі на ІІІ-яй Канфэрэнцыі народаў]]», 27 чэрвеня 1916
* {{Прапанаваны экспарт|Тарасъ на Парнасҍ и другія бҍлорусскія стихотворенія (1902)}} 22.5.2022 ''[[Аўтар:Еўдакім Раманаў|Еўдакім Раманаў]]''. «[[Тарасъ на Парнасҍ и другія бҍлорусскія стихотворенія (1902)|Тарасъ на Парнасҍ и другія бҍлорусскія стихотворенія]]», 1902
* {{Прапанаваны экспарт|Шляхам жыцьця (1913)}} 22.5.2022 ''[[Аўтар:Янка Купала|Янка Купала]]''. «[[Шляхам жыцьця (1913)|Шляхам жыцьця]]», 1913
* {{Прапанаваны экспарт|Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць}} 21.5.2022 ''[[Аўтар:Міхаіл Піятуховіч|Міхал Піотуховіч]]''. «[[Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Płač Biełaruskaj Staronki Matki pa dzietkach svaich renehatach}} 15.5.2022 ''[[Аўтар:Уладзіслаў Казлоўскі|Uł. Kazłoŭščyk]]''. «[[Płač Biełaruskaj Staronki Matki pa dzietkach svaich renehatach]]», 1930
* {{Прапанаваны экспарт|Да пытаньня аб мове Літоўскага Статуту}} 13.5.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Да пытаньня аб мове Літоўскага Статуту]]», 1927
* {{Прапанаваны экспарт|Расейская палітыка на землях былага Беларуска-Літоўскага гаспадарства за панаваньня Кацярыны II і Паўлы I}} 12.5.2022 ''[[Аўтар:Мікола Ільяшэвіч|Мікола Ільяшэвіч]]''. «[[Расейская палітыка на землях былага Беларуска-Літоўскага гаспадарства за панаваньня Кацярыны II і Паўлы I]]», 1933
* {{Прапанаваны экспарт|Смык беларускі (1894)}} 6.5.2022 ''[[Аўтар:Францішак Багушэвіч|Szymon Reuka z pad Barysowa]]''. «[[Смык беларускі (1894)|Smyk białaruski]]», 1894
* {{Прапанаваны экспарт|Тралялёначка (1892)}} 6.5.2022 ''[[Аўтар:Францішак Багушэвіч|Францішак Багушэвіч]]''. «[[Тралялёначка (1892)|Tralalonaczka]]», 1892
* {{Прапанаваны экспарт|У трохсотныя ўгодкі сьмерці вялікага канцлера Льва Сапегі}} 2.5.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Шкялёнак|Мікола Шкялёнак]]''. «[[У трохсотныя ўгодкі сьмерці вялікага канцлера Льва Сапегі]]», 1933
* {{Прапанаваны экспарт|Палажэньне Літоўска-Беларускай дзяржавы пасьля Люблінскай вуніі}} 1.5.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Палажэньне Літоўска-Беларускай дзяржавы пасьля Люблінскай вуніі]]», 1925
----
* {{Прапанаваны экспарт|Места Менск у канцы XV і пачатку XVI ст.}} 27.4.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Места Менск у канцы XV і пачатку XVI ст.]]», 1926
* {{Прапанаваны экспарт|Места Вільня ў першай палове XVI сталецьця}} 21.4.2022 ''[[Аўтар:Васіль Дружчыц|Васіль Дружчыц]]''. «[[Места Вільня ў першай палове XVI сталецьця]]», 1926
----
* {{Прапанаваны экспарт|Сынтэза беларускае гісторыі}} 20.3.2022 ''[[Аўтар:Мікалай Шкялёнак|Мікалай Шкялёнак]]''. «[[Сынтэза беларускае гісторыі]]», 1938
* {{Прапанаваны экспарт|Чаго чакаць Беларусам ад Польшчы}} 17.3.2022 ''[[Аўтар:Іван Карчынскі|Іван Карчынскі]]''. «[[Чаго чакаць Беларусам ад Польшчы]]», 1921
* {{Прапанаваны экспарт|Сынокъ!}} 15.3.2022 ''[[Аўтар:Аляксандр Ельскі|Аляксандр Ельскі]]''. «[[Сынокъ!]]», 1895
* {{Прапанаваны экспарт|Усходняя Беларусь. Статыстычные і гістарычные матэрыялы}} 14.03.2022 ''[[Аўтар:Антон Луцкевіч|A. J.]]'' «[[Усходняя Беларусь. Статыстычные і гістарычные матэрыялы]]», 1918
* {{Прапанаваны экспарт|Наша крыўда}} 13.3.2022 ''[[:Катэгорыя:Ананімныя пераклады|В. Лесавік]]''. «[[Наша крыўда]]», 1921
* {{Прапанаваны экспарт|Кароткі нарыс псыхолёгіі}} 13.3.2022 ''[[Аўтар:Мікола Ільяшэвіч|Мікола Ільяшэвіч]]''. «[[Кароткі нарыс псыхолёгіі]]», 1932
* {{Прапанаваны экспарт|На пиресяленьня}} 8.3.2022 ''[[Аўтар:Марыя Косіч|Марыя Косіч]]''. «[[На пиресяленьня]]», 1903
----
* {{Прапанаваны экспарт|Суніцы}} 4.1.2022 ''[[Аўтар:Уладзімір Хадыка|Уладзімір Хадыка]]''. «[[Суніцы]]», 1926
----
{{справа|''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2012|2012]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2013|2013]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2014|2014]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2015|2015]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2016|2016]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2017|2017]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2019|2019]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2020|2020]]'', ''[[Вікікрыніцы:Стужка вікінавінаў/2021|2021]]''}}
&lt;/div&gt;&lt;noinclude&gt;[[Катэгорыя:Шаблоны для галоўнай старонкі]]&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>owangakspegu6sckrqhiycpqj1jxnrj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лямант на смерць Лявонція Карповіча</title>
    <ns>0</ns>
    <id>11909</id>
    <revision>
      <id>85295</id>
      <parentid>68481</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:52:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33933" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Лямант на смерць Лявонція Карповіча
 | безаўтара  = 
 | секцыя    = Паэма
 | крыніца   = Анталогія даўняй беларускай літаратуры: XI — першая палова XVIII стагоддзя / НАН Беларусі, Ін-т літ. імя Я. Купалы; Падрыхт. А. І. Богдан і інш. Навук. рэд. В. А. Чамярыцкі — Мн.: Бел. навука, 2003. — 1015 с. ISBN 985-08-0571-4 — стар. 717—726, 984—986
 | дата      = 1620 год
 | анатацыі  = «Лямент» складзены хутчэй за ўсё да сарачын па архімандрыту {{Спасылка на Вікіпедыю|Лявонцію|Лявонцій Карповіч|Лявонці (Карповіч)}} і, відаць, абвешчаны 2/12 лістапада 1620/1619 г. у Сьвята-Духавай царкве ў {{Спасылка на Вікіпедыю|Вільні|Вільнюс|Вільня}}. Найверагодней, што «Лямент» створаны вучнямі і выкладчыкамі віленскае брацкае школы, аднак выказвалася меркаваньне, што ён мог выйсьці зь львоўскае брацкае школы, прадстаўнікі якой, напэўна, прысутнічалі на сарачынах па сваім паплечніку. Тэкст падаецца ў скарачэньні.
}}

{{wikipedia-be|1=Лямант на смерць Лявона Карповіча|2=Лямант на сьмерць Лявона Карповіча}}

{{Верш-пачатак|Лямент у света убогих на жалосное&lt;br/&gt;преставление святобливого а въ обои&lt;br/&gt; добродетели богатого мужа, въ бозе велебного&lt;br/&gt;господина отца Леонтиа Карповича,&lt;br/&gt;архимандрита общиа обители при церкви&lt;br/&gt;сошествия святого духа, братьства церковного&lt;br/&gt; виленъского, прав(ославия) греч(еского)}}
&lt;poem&gt;
&lt;center&gt;С(вятый) Ероним&lt;ref&gt;{{Спасылка на Вікіпедыю|Еранім|Еранім|Эранім}} (342—420 гг.).&lt;/ref&gt; на Екклесиаста: «Приятелем живота нет пример’я».&lt;/center&gt;

&lt;center&gt;
Жалосный трен, смутный рытм, нагробок плавливый,
В тяжкий свой день, въ день жалю, въ день свой фарсовливый.
[Собор] Церкви послушных, кгмин света убогий,
Пишет (…)
&lt;/center&gt;

Μενανδ[ρου]&lt;ref&gt;{{Спасылка на Вікіпедыю|''Менандр''|Менандр|Мэнандар}} (342/341—каля 291 г. да н. э.).&lt;/ref&gt;. Στοβ[αιος]&lt;ref&gt;Στοβ[αιος] — {{Спасылка на Вікіпедыю|''Ян Стабей''|Стабей|Стабэй}}&lt;/ref&gt;: «Ον οι Θεοι φιλουσιν, αποθνησκει νεος»&lt;ref&gt;Каго багі любяць, памірае маладым. Мэнандар. (з анталёгіі Стабэя)&lt;/ref&gt;
Plautus&lt;ref&gt;{{Спасылка на Вікіпедыю|''Плаўт Ціт Макцый''|Плаўт|Пляўт}} (каля 250—184 г. да н. э.)&lt;/ref&gt;: «Quem Dii diligunt, adolescens moritur, dum valet, senit, sapit»&lt;ref&gt;Абраны багамі памірае маладым, пакуль яшчэ здаровы, пакуль адчувае і разважае. Плаўт.&lt;/ref&gt;
&lt;/poem&gt;

&lt;center&gt;'''Лямент''&lt;/center&gt;
&lt;poem&gt;
Поведают, же радость въслед за смутком ходит,
::А зъ утехи зъ веселя фрасунок ся родит.
Водлуг слова псалмисты: зъ вечера плач будет,
::Рано радост настанет&lt;ref&gt;Пар.: Пс. 29.6&lt;/ref&gt;, свет смутку забудет.
На том умысл, мысль моя зъ довтепом устает,
::Зъгола ли то въсем, во всех и завжды бывает.
Таковы абовем подчас на чловека
::Жали, смутки бывают, же их и довека
Ледве может забыти, албо и неколи,
::Кгды ''му''&lt;ref&gt;яму&lt;/ref&gt; штодня новый въ сердцу родят боли.
''Речий''&lt;ref&gt;рэчаў&lt;/ref&gt; албо персоны, въ которих кохан’е
::Свое мевал по Бозе, любое уфан’е (…).
Болший нам жаль, срожший боль, тяжейшая мука,
::Въ одной отца особе зо всеми розлука:
Зъ отцем стада, зъ маткою сирот, вдов упалых,
::Зъ сыном Церкви, зь сполъбратом великих и малых.
Обы нам Бог дал очи, где отец наш, мети,
::Были быхмо зъ щасливых щасливии дети.
Невымовный фрасунок въ души, въ сердцу маем,
::Много мыслий, як почать плакати, не знаем.
Чили як бы перестать, бо вже плачем много,
::И над меру, не въ меру, а еднак ничого
Плач наш, плач всих, плач Церкви, плач сирот, вдов болю
::Не уймуют, и овъшем зо всих речей молю
До внутръности, до души громадами сыплет,
::Ах стогнан’е тяжкое, аж за сердце щиплет.
Первей воды слезами твари умываем,
::Первей хлеба въздыхан’ем душу посиляем.
По молитве «Отче наш» ''отца''&lt;ref&gt;айца Лявонція&lt;/ref&gt;, дети, плачте,
::Учителя, учневе, слезами ''урачте''&lt;ref&gt;ушануйце&lt;/ref&gt;:
Споведника — грешныи, побожныи — раду,
::Ялъмужника — нищии, ах, пастыра стаду
Мнишеского зъ прикладу побожности, цноты,
::Зъ праци, чутя, молитвы, день и ноч роботы(…).
Чи вас, Парки (еслисте у Бога такими,
::Въ живот и смерть можными зъ силами своими),
Образил чим? Над меру питья и еден’я?
::Торовал он зо всех вас дорогу збавен’я.
Клото&lt;ref&gt;З грэч. — пралля, адна з мойраў, якая, паводле падання, прадзе нітку чалавечага жыцця.&lt;/ref&gt;, в перъвших срокгая, чому ж ся схилила,
::Двигаючи дух его, чомусь, упустила?
Безбожная Лахеси&lt;ref&gt;З грэч. — адна з мойраў, якая вызначае долю.&lt;/ref&gt;, и тысь его нити
::Не хотела до конъца статечне довити.
Тыранская Атропо&lt;ref&gt;З грэч. — няўхільная, адна з мойраў.&lt;/ref&gt;, чом;
::Клубок веку живота, якобысь не знала,
Же нам много на его житле залежало, 
::Што вам его от смерти боронить пристало(…).
Въ раннем веку заправды и наш отец милый
::Сшел, хотячи выдати зъ душевнои силы
Церкви Божой потомъство духовное зъ роду.
::Умер, недозрелого, недошлого плоду.
Добрым нам был. Доброго чому, добрий Боже,
::Взялесь от нас без часу? Хто оплакать може?
Потребным был. Чему ж той нас бедных потребе
::Не погадаеш, знаючи, же о земном хлебе,
Живы быти не можем&lt;ref&gt;Алюзія Мц. 4. 4.&lt;/ref&gt;, присмаков потреба —
::Наук Твоих духовных, небесного хлеба(…).
Чемусь отнял? А звлаща, иж таких о мале,
::Котории бъ так честне, так побожне, стале
Жили, люд Твой учили. О всесилный Боже,
::Судбы Твоих таемниц хто поняти. може?&lt;ref&gt;Пар.: Пс.35. 7.&lt;/ref&gt;
Отца, матку наболей росказалесь чтити,
::Хотячому на земли долголетне жити.
Чи наш отец родичов обоих, по теле
::И по духу, не умел шановати? Смеле
Мовим, же был послушным, як Исак Авраму,
::Уставичне готов был, бы въ огонь и яму —
Не кинен’е родичов, которих учтиве
::Сам погребши, жил по них чисто, святобливе
То — телесных. Духовных як цаловал следы.
::Несытым был их наук, их цнот, их беседы!
Слова, шкрипта, образы, живот их пред очи,
::В мысли, въ душу и сердце клал водни въночи
Ова зъгола зо всем был добрим нам, всем свету.
::Атоли юж доброго межи нами нету.
Знать для злостий, для грехов, за негодность нашу,
::Тот церковный учитель перед часом чашу
Смертную пьет, без часу и в ''силах устает''&lt;ref&gt;слабее, страчвае моц&lt;/ref&gt;.
::Домовых всех, подручных и нас напавает
Горкопамятливого пелынного плачу.
::Оле плачу! Мы плачем, а в плачу не бачу,
Доступим ли утехи. Хто подставит мехи
::Под зреници ''кръвавыи''?&lt;ref&gt;вочы (што плачуць) крывавымі (слязьмі)&lt;/ref&gt; Немаш нам утехи.
Полны домы, улицы болю, ох, стогнан’я,
::Полны куты жалости, полны нарекан’я (…).
Чого учил. Заисте сам чинил предъ всеми,
::Безъ зависти, без гневу зъ обчими, з своими
Жил на свете ''за светом''&lt;ref&gt;па-за светам, па-манаску&lt;/ref&gt;, научил постити,
::Дни святыи, праздники честно обходити,
На всеночных молитвах тръвати нетескливе,
::Хутне ходить до церкви, жити святобливе.
Грехов споведатися, таемниц Христовых
::Заживати начастей справил был готовых&lt;ref&gt;зрабіў гатовымі, падрыхтаваў, выхаваў&lt;/ref&gt; —
Што у наших предъ леты было неподобно,
::''На то душу и сердце отдал всех способно''&lt;ref&gt;за тое (што сярод праваслаўных было раней) душу і сэрца аддаваў больш за астатніх&lt;/ref&gt;,
До того нас, якъ добрый, добре был заправил,
::Добрый Боже, всесь то Сам въ нем през него справил,
Хтого ж так доброго от нас одыймуеш,
::Добрий Боже, чому нас над меру фрасуеш?(…).
А могла ж быть отмена въ нем? Тому не веру.
::Гонение ль тяжкое на правдивых веру
Повстать мело, а емусь того оглядати
::Не хотел дат(ь)? Умел он при вере стояти,
Других утвержаючи, готов быть на раны,
::Будучи раз оней&lt;ref&gt;неяк раз, аднойчы&lt;/ref&gt; вязен’ем скараный.
Емусь, Боже предобрий, по его желан’ю
::Дати рачил, нас еси зоставил въ вздыхан’ю (…).
Очи его зъ слез плачу вызволилесь, Кролю,
::Нам початок до плачу, початок до болю
Учинилесь. А ноги его зъ послизнен’я
::Уволънилесь. Певен ест своего збавен’я
Пред Тобою, пред Твоим маестатом въ небе.
::Будь милостив. Боже наш, и нашой потребе
Зъ его молитв. Леч, Боже, хто может поняти
::Судбы Твой? Мысль наша мусить в них устати.
Его душа, якъ пташок, от тенет таемных
::Ловцов ушла, порвала сети засад земных (…).
Леч, о Боже милости, Боже злитован’я,
::Зъ жалосного не рачь ся ображат стогнан’я.
Не можем ся утулить, не можем забыти
::Его, Тебе зо всех справ годне похвалити.
Тяжкий въ том боль, трудная до згоен’я рана, —
::Таемница, розумом людским не подана (…).
Як их много на свете, што смерти жадают,
::А вждыж еи въ старости ''згривелой''&lt;ref&gt;тут: сівой&lt;/ref&gt; не мают.
Не суть Тобе, ни собе, ни людем, ни свету
::Потребными, згожими — еднакъ смерти нету.
Сто лет и болш въ слепоте, въ глухоте; другии —
::В ослабен’ю сил члонъков тягнут лета злии.
Сесь чтырдесту от роду не дошол зуполна.
::Оле, смерти срокгая, тожес неумовна (…).
Тепер знаем, якъ была солодка и смачна
::Манна его науки, ах, душе невдячна,
По утрате доброго доброть познаваеш,
::Рада бысь му тепере, прожно ся змагаеш (…).
Аппетыту кламного, з сумнен’я заразы,
::Ижъ нас громил, оттинал душевныи сказы:
Наметности, налоги, духовныи тръвоги,
::Тлумил, губил прилоги, просто до дороги
Збавенной провадил. Боже, штось урадил,
::Жесь нас з мыслми нашими так сродзе&lt;ref&gt;строга&lt;/ref&gt; повадил,
Же ся згола отняти нам ни утулити
::В жалю своем не можем? Што жъ далей чинити? (…).
Аврааму для пяти перед леты, Пан’е,
::Хотелесь дать въ Содоме свое змилован’е.
Чи не было при нашой церкви пяти, Боже,
::Справедливых, з которих одни свое ложе
Струменем слез горячих вночи омывали,
::Другии сна в тескници очом не давали?
А вждысь то все якъ Творец предивный пребачил,
::Въ прозбах наших подобнось зезволить не рачил.
Исусови Навъвину на битве зъ чужими
::Будучому, под вечор з променъми своими
Солнцу над бег врожоныи росказалесь стати&lt;ref&gt;Гл.: Нав. 10. 13&lt;/ref&gt;,
::Пятнадцать лет кролеви&lt;ref&gt;Біблейскі цар {{Спасылка на Вікіпедыю|Езекія|Езекія|Эзэкія}}, гл. 4 Цар. 20. 1—6&lt;/ref&gt; рачилесь придати
До живота, для панъства и для полепшен’я.
::Промыслнику добр наших, людского збавен’я,
Владцо смерти, живота, слушне бъ и Леону —
::Под час войны противных схизмы Гедеону —
На схилку лет и света еще посветити
::Должей троха, поки бы мог выкоренити
Злости зъ сердца озяблых, поки бы направил
::Житло наше, до веры кгрунтовне заправил.
Обы еще хоть пять лет — досыть быхмо мели,
::Далей быхмо о Твою ласку просить смели.
Не постав нам, Боже наш, за грех нарекан’я
::(Жаль наш мовить), не кар нас з такого бадан’я:
Боячимся сыновско Тебе, Творца-Бога,
::В ''долгий''&lt;ref&gt;тут у сэнсе: вечны&lt;/ref&gt; живот певная бывала дорога.
Хто над него пристойней, прилежней и милей
::Тебе любил, дивился Твоей чудной силе!
Ты Сам сердца скритости чловечии знаеш,
::Члены, мозкги, внутрности, кости проникаеш.
Ведать рачиш о его подвигах, о потах
::В ночнодневном стоян’ю, о працах, роботах.
Як в винници церковной, з паствы поверен’я,
::Всех нас, своих, своего въпрод шукал збавен’я.
Якое он о нищих, убогих старан’е
::Мел, о вдовах, маючи и сам выхован’е
Зъ жебранины ненъдзной. Гроша не брал въ руки,
::О ялмужну при дверех не терпел докуки.
Хто попросил, казал дать остатнюю шату,
::Копу&lt;ref&gt;{{Спасылка на Вікіпедыю|''Капа''|Капа (грашовая адзінка)|Капа (грошы)}} — грашовая адзінка, распаўсюджаная ў ВКЛ у XIV—XVIII стст. Раўнялася 60 літоўскім грошам; грош — манета вагой 2,57 г.&lt;/ref&gt; разом и што мел упалому брату.
Мел в реестре, в памяти всех бедных, зболелых,
::Слал, навежал штотыдень вдов, осиротелых.
Кгды рек шафар: «Не маш што» — дивился невере.
Ялмужнику подобне Иоанъну в той мере
Так был щодрим. А ведь же голоду неколи
::Не узнали ''братия''&lt;ref&gt;манастырскія брація, насельнікі Свята-Духава манастыра&lt;/ref&gt;, з так доброи воли (…).
Если будеш рахунок з него за нас брати,
::Для его цнот, молимся, не рач нас карати,
Бо был добрым шафаром, урадником верным,
::В дарах Твоих был гойным, въ строфован’ю мерным.
Знал час, меру, особу, кому коли хлеба,
::Кому мякких потравок легких было треба (…).
Отче, отче, потщися (''поневажесь вь славе''
::''Святых божих''&lt;ref&gt;паколькі ты знаходзішся сярод святых і роўны ім у славе&lt;/ref&gt;) меть печу о нас, о забаве.
Сегосветнеи ведаеш клопоты, фрасунки
::Знаеш беды, утиски, припадки, трефунки,
Былесь з нами, над нами старейшинъство в духу
::Духовных справ маючи. Добрую отуху
При надеи маемо, же нам болш поможеш
::Молитвами своими, в бедах нас въспоможеш.
Причиняйся — молися — молимся — о стаде
::Своим, чине церковном, о домовом раде
и о нашем пристрастном дочасном мешкан’ю
::О збавеньи; абыхмо по рихлом везван’ю
Были годни местечка, хотяй подъ стопою
::Ноги твоей, в небе быть навек з тобою.
Аминь, аминь, рач то дать, Боже милосердный,
::Просит тебе кгмин нищий, люд у света бедный,
Тот нагробок кладучи пастыреви стада.
::Умер отец, опекун, убогих отрада.
Живет з Богом, живет. Бог — вышний оборонца,
::Тот нам не дасть в том жалю гинути до конца.
''Дасть и слову инструмент, оному подобный''&lt;ref&gt;дасць прапаведнік, падобнага да Лявонція Карповіча&lt;/ref&gt;,
::Меймо веру Божую! — Пан на все способный
Не дасть верным над силу покусы терпети,
::Не дасть, верте, духовным голодом нам тлети (…).
&lt;/poem&gt;

&lt;center&gt;'''Голос отца до сынов'''&lt;/center&gt;
&lt;poem&gt;
Што то за плач, братья наймилшая въ Бозе?!
::Што за лямент? Што за гук? Дивно ми той трвозе.
Увы, увы, по ком то? По ком тое кгоре
::3 уст жалосных, по ком слез обфетое море?
Зали по мне? Неслушне, российский народе,
::Нарекаеш, стыскуеш о моем отходе.
''Ям ся смерт’ю на живот неровно дорожший''
::''Над свет''&lt;ref&gt;узяты смерцю ў жыццё, якое непараўнальна даражэй за гэты свет&lt;/ref&gt; хутне отменил, хотяй не дошодши
Лет зуполных. Добре такъ смерть тая пожрала
::Живот марный, мне вечный путь уторовала:
''Конец сего бедного -- утешного вступом''&lt;ref&gt;заканчэнне гэтага шляху бед ёсць пачатак шляху радасцей&lt;/ref&gt;.
::Што свет мает, меть может, ест ''робацтву лупом''&lt;ref&gt;спажывай чарвякоў&lt;/ref&gt;.
Щасливый, хто ''пред смертью смерти дознавает'',
''Бовем смерти'', ''для смерти'', ''въ смерти не мевает''&lt;ref&gt;яшчэ да фізічнай смерці дасягае смерці для света, г. зн. выракаецца ад каштоўнасцей зямнога жыцця, бо тады ў момант фізічнай смерці, з-за таго, што ўжо і так «памёр» для зямнога жыцця, не адчувае таго, што памёр&lt;/ref&gt; (…).
Абы теж хто жил сто лет, один день жил певне:
::Не тот живет, хто живет на свете мизерне,
Леч хто свято, побожне живот свой провадит,
::Тому некгды смерть, ''якъ сон померный'', ''не вадит''&lt;ref&gt;як умераны сон, не шкодзіць (не страшная)&lt;/ref&gt;.
Житло наше на земли ровно комедии,
::Албо рачей жалосной света тракгедии.
За отнят’ем ''личины''&lt;ref&gt;маскі&lt;/ref&gt;, што был кролем, паном —
::По-старому ковалем, шевцем, ''цимерманом''&lt;ref&gt;цесляром&lt;/ref&gt;
Выйдет дух наш, али ж ти, труп земный, труп гнойный,
::Гнюсу, робацтв, мерзячки и брыдкости полный (…).
Хто долго жил, а зле жил, доброго ничого
::Не учинил, — мало жил, а был барзо много.
Престанте тых плачов, туги занехайте,
::Души моей для свое любый покой дайте.
Долго жити за муку справедливый мает,
::Хто ж з розумных, побожных смерти не жадает?
Хто в огнилом, похилом дому жить зезволит?
::Хто ся смеле до него на мешкан’е склонит? (…).
Же упадет невдолзе, а его руины
::''Конец веку ест знаком''&lt;ref&gt;ёсць знак (ці сімвал) сканчэння жыцця&lt;/ref&gt;, — не волос седины.
Знаком — валки внутрнии, постронных погрозки,
::Знаком — полон, вязен’я, кайдалы, поврозки,
Которими не толко христиан поган’е,
::Леч, што тяжша, свои своих, христиан христян’е
Вяжут, вязять, кров точат. Пойзри на суседы,
::Што ся деет, якии зо всех сторон беды.
Плачет наша братия, доставшися в руки
::Врага креста Христова. И то — не без муки
Домовыи неснаски, ненависть терпети
::От своего своему. Близкий конец, дети (…).
Але ми час до детей, до братии знову
::З напомнен’ем, зь прозбою обернути мову,
Жебы старост, сивизну облудного мира
::Выследивши, дознали, же вже и секира
З давных часов остриться, ест в корен утята
::(Неплодному дереву во огни мук заплата&lt;ref&gt;Гл.: Мц.3.10.&lt;/ref&gt;);
И жебы в ним юж далей жити не хотели,
::До отчизны з выгнан’я охотне ся мели.
До отчизны, детон(ь)ки, квапиться потреба,
::Не хочете ль для земли утратити неба (…).
Дайте ж покой, прошу вас, болш мя не турбуйте,
::Собе очю, головы, умыслу не псуйте.
О умерлых не тужит(ь) Писмо научило,
::Азажте мя згубили, же вам плакат мило
Без престанку? Прошу вас, братия, престанте
::Мене плакат, рачей ся до Бога удайте
На молитвы о собе&lt;ref&gt;Алюзія Лк. 23. 28&lt;/ref&gt;, быстре бег короткий
::Тут пелькгримства своего збавенными сродки,
Як доселе и чулей, при обоей славе,
::И небесной и земной, могли кончит. Въ справе
Житла святобливого, жебы вам Сам з неба
::Дал такого пастыра, якого потреба
Церкви Его, през Его собраному стаду.
::(До чого теж и я вам даю тую раду,
Жебысте ся на Его презренье спустили,
::А кого Он укажет, щире улюбили,
Опустивши старии звычаи, налоги,
::Котории зъстручают зъ збавен’я дороги).
А на жниво зо всех мер, зо всех сторон стале
::Дозрелой пшеници для зебран’я въцале&lt;ref&gt;Алюзія Мц. 9. 37—38&lt;/ref&gt; (…).
Узбройтеся верою, данною от века
::Вам от Бога, от Церкви, ''а''&lt;ref&gt;тут: і таксама&lt;/ref&gt; всего чловека
Внутрнего и зверхнего духом отновляйте,
::Целком себе на службу Богу отдавайте:
Руки в дела добрыи уготовте; ноги —
::На проповедь до веры на долгость дороги
По одейстью на ''он свет''&lt;ref&gt;той (пазажыццёвы) свет&lt;/ref&gt;; на терпливость злого
::В гонении для Церкви, для Христа самого.
Будте духом, умыслом и телом здоровы,
::Зовсем на смерть по ненъдзы дочасной готовы.
Богатыи, богатством купуйте збавен’е,
::Убогии, з убоства мейте полепшен’е (…).
Можный в ''копу''&lt;ref&gt;тут: сход, сбор&lt;/ref&gt; так держи, ''жеть''&lt;ref&gt;што, таму што&lt;/ref&gt; Бог дал убогих
::На поправу, на окуп злостий твоих многих.
Не ты для убогого — для тебе убогий
::Посажон ест от Бога пред дом твой, пред ноги,
Жебысь свои выступки щодробливым датком
::Змазал, грехи окупил ялмужны достатком.
Всем то мовлю, заровно слузе, як и пану,
::''Обрей плъти кондыции вшелякого стану''&lt;ref&gt;(прадстаўнікам) абодвух палоў (мужчынскага і жаночага) усіх (сацыяльных) станаў&lt;/ref&gt; (…).
А найпервей, млоденци&lt;ref&gt;Маюцца на ўвазе не столькі маладыя па ўзросце вернікі, колькі так званыя «пачынаючыя» ў веры (гл.: Яўр. 5. 12, 14)&lt;/ref&gt;, до вас моя мова,
::Памятайте на мои зычливыи слова:
Яком ся я въ вас кохал, яком вас до цноты
::Заправовал, додавал в побожность охоты
Яком громил розпустность, пъянство, злост(ь)‚ сваволю,
::Бысте тому дикому коникови в полю&lt;ref&gt;Алюзія Пс. 31. 9.&lt;/ref&gt;
Широкопрестронного омылного света
::Не давали ''виркгати''&lt;ref&gt;ляцець, несціся&lt;/ref&gt;, а на свои лета
Молодыи, на силу, на розум, здоров’е
::Не уфали, помнечи на оно послов’е:
«Смерт(ь) у зубы не гледить! Болш скурок телячих
::Переробят кгарбари, ниж волобыдлячих» (…).
Сами себе во всем вси зо всем в дозор Богу
::Отдавайте, шествуйте тесную дорогу&lt;ref&gt;Гл.: Мц. 7.14. і «[[Казанне на Ператварэнне|Казанні на Ператварэнне]]»: «Того теды слухати ты есте повинен, Который '''тесную''' и прискорбную, едънак от Себе въпрод уторованую, до збавеня '''дорогу''' тобе указует».&lt;/ref&gt;,
Ведучую до царства небесного миле,
::Где Самого всех Творца. и аггелов в силе,
Обачите. Тому вас и я полецаю,
::А тым мой день остатний, мову замыкаю.
&lt;/poem&gt;

&lt;center&gt;'''Епитафион'''&lt;/center&gt;
&lt;poem&gt;
(…) Зъ земли мертвых, зъ выгнан’я
:::По пелкгримстве, з мешкан’я
:::Мизерного, в палацы
:::Небесныи, по працы,
:::На роскоши отходит.
:::В землю живых&lt;ref&gt;Пар.: Пс. 26. 13; 114. 9; Іс. 38. 11; Ер. 11. 19. і інш.&lt;/ref&gt; заводит
Мысли наши. Рукою
:::Держит кветок, другою —
:::Книгу, там же — кадило.
:::Так умереть мне мило
:::(Мовит до нас) якъ кь Богу
:::Жертва святых дорогу
Береть. Живот нетрвалый
:::Значит тот квет опалый.
:::Книга — чистость сумнен’я
:::Кажет мети. Збавен’я
:::В добрых делех чекати,
:::Заним в небо ступати.
Тело его дол земный
:::Покривает. Незменный
:::Кветок дущи — у Бога.
:::И нам там же дорога
:::Зъ его молитв готова
:::Ест запевне. Дость слова.
&lt;/poem&gt;
{{Верш-канец}}

== Заўвагі ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Ананімныя творы]]
[[Катэгорыя:Мялецій Сматрыцкі]]
[[Катэгорыя:Dubia]]
[[Катэгорыя:Панегірыкі]]
[[Катэгорыя:Ляманты]]
[[Катэгорыя:Творы XVII стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Творы на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>n9u04wjnue0k6z0qjubxe7hfri2803k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85296</id>
      <parentid>85295</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T19:52:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="33967" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Лямант на смерць Лявонція Карповіча
 | безаўтара  = 
 | секцыя    = Паэма
 | крыніца   = Анталогія даўняй беларускай літаратуры: XI — першая палова XVIII стагоддзя / НАН Беларусі, Ін-т літ. імя Я. Купалы; Падрыхт. А. І. Богдан і інш. Навук. рэд. В. А. Чамярыцкі — Мн.: Бел. навука, 2003. — 1015 с. ISBN 985-08-0571-4 — стар. 717—726, 984—986
 | дата      = 1620 год
 | анатацыі  = «Лямент» складзены хутчэй за ўсё да сарачын па архімандрыту {{Спасылка на Вікіпедыю|Лявонцію|Лявонцій Карповіч|Лявонці (Карповіч)}} і, відаць, абвешчаны 2/12 лістапада 1620/1619 г. у Сьвята-Духавай царкве ў {{Спасылка на Вікіпедыю|Вільні|Вільнюс|Вільня}}. Найверагодней, што «Лямент» створаны вучнямі і выкладчыкамі віленскае брацкае школы, аднак выказвалася меркаваньне, што ён мог выйсьці зь львоўскае брацкае школы, прадстаўнікі якой, напэўна, прысутнічалі на сарачынах па сваім паплечніку. Тэкст падаецца ў скарачэньні.
}}

{{wikipedia-be|1=Лямант на смерць Лявона Карповіча|2=Лямант на сьмерць Лявона Карповіча}}

{{Верш-пачатак|Лямент у света убогих на жалосное&lt;br/&gt;преставление святобливого а въ обои&lt;br/&gt; добродетели богатого мужа, въ бозе велебного&lt;br/&gt;господина отца Леонтиа Карповича,&lt;br/&gt;архимандрита общиа обители при церкви&lt;br/&gt;сошествия святого духа, братьства церковного&lt;br/&gt; виленъского, прав(ославия) греч(еского)}}
&lt;poem&gt;
&lt;center&gt;С(вятый) Ероним&lt;ref&gt;{{Спасылка на Вікіпедыю|Еранім|Еранім|Эранім}} (342—420 гг.).&lt;/ref&gt; на Екклесиаста: «Приятелем живота нет пример’я».&lt;/center&gt;

&lt;center&gt;
Жалосный трен, смутный рытм, нагробок плавливый,
В тяжкий свой день, въ день жалю, въ день свой фарсовливый.
[Собор] Церкви послушных, кгмин света убогий,
Пишет (…)
&lt;/center&gt;

Μενανδ[ρου]&lt;ref&gt;{{Спасылка на Вікіпедыю|''Менандр''|Менандр|Мэнандар}} (342/341—каля 291 г. да н. э.).&lt;/ref&gt;. Στοβ[αιος]&lt;ref&gt;Στοβ[αιος] — {{Спасылка на Вікіпедыю|''Ян Стабей''|Стабей|Стабэй}}&lt;/ref&gt;: «Ον οι Θεοι φιλουσιν, αποθνησκει νεος»&lt;ref&gt;Каго багі любяць, памірае маладым. Мэнандар. (з анталёгіі Стабэя)&lt;/ref&gt;
Plautus&lt;ref&gt;{{Спасылка на Вікіпедыю|''Плаўт Ціт Макцый''|Плаўт|Пляўт}} (каля 250—184 г. да н. э.)&lt;/ref&gt;: «Quem Dii diligunt, adolescens moritur, dum valet, senit, sapit»&lt;ref&gt;Абраны багамі памірае маладым, пакуль яшчэ здаровы, пакуль адчувае і разважае. Плаўт.&lt;/ref&gt;
&lt;/poem&gt;

&lt;center&gt;'''Лямент''&lt;/center&gt;
&lt;poem&gt;
Поведают, же радость въслед за смутком ходит,
::А зъ утехи зъ веселя фрасунок ся родит.
Водлуг слова псалмисты: зъ вечера плач будет,
::Рано радост настанет&lt;ref&gt;Пар.: Пс. 29.6&lt;/ref&gt;, свет смутку забудет.
На том умысл, мысль моя зъ довтепом устает,
::Зъгола ли то въсем, во всех и завжды бывает.
Таковы абовем подчас на чловека
::Жали, смутки бывают, же их и довека
Ледве может забыти, албо и неколи,
::Кгды ''му''&lt;ref&gt;яму&lt;/ref&gt; штодня новый въ сердцу родят боли.
''Речий''&lt;ref&gt;рэчаў&lt;/ref&gt; албо персоны, въ которих кохан’е
::Свое мевал по Бозе, любое уфан’е (…).
Болший нам жаль, срожший боль, тяжейшая мука,
::Въ одной отца особе зо всеми розлука:
Зъ отцем стада, зъ маткою сирот, вдов упалых,
::Зъ сыном Церкви, зь сполъбратом великих и малых.
Обы нам Бог дал очи, где отец наш, мети,
::Были быхмо зъ щасливых щасливии дети.
Невымовный фрасунок въ души, въ сердцу маем,
::Много мыслий, як почать плакати, не знаем.
Чили як бы перестать, бо вже плачем много,
::И над меру, не въ меру, а еднак ничого
Плач наш, плач всих, плач Церкви, плач сирот, вдов болю
::Не уймуют, и овъшем зо всих речей молю
До внутръности, до души громадами сыплет,
::Ах стогнан’е тяжкое, аж за сердце щиплет.
Первей воды слезами твари умываем,
::Первей хлеба въздыхан’ем душу посиляем.
По молитве «Отче наш» ''отца''&lt;ref&gt;айца Лявонція&lt;/ref&gt;, дети, плачте,
::Учителя, учневе, слезами ''урачте''&lt;ref&gt;ушануйце&lt;/ref&gt;:
Споведника — грешныи, побожныи — раду,
::Ялъмужника — нищии, ах, пастыра стаду
Мнишеского зъ прикладу побожности, цноты,
::Зъ праци, чутя, молитвы, день и ноч роботы(…).
Чи вас, Парки (еслисте у Бога такими,
::Въ живот и смерть можными зъ силами своими),
Образил чим? Над меру питья и еден’я?
::Торовал он зо всех вас дорогу збавен’я.
Клото&lt;ref&gt;З грэч. — пралля, адна з мойраў, якая, паводле падання, прадзе нітку чалавечага жыцця.&lt;/ref&gt;, в перъвших срокгая, чому ж ся схилила,
::Двигаючи дух его, чомусь, упустила?
Безбожная Лахеси&lt;ref&gt;З грэч. — адна з мойраў, якая вызначае долю.&lt;/ref&gt;, и тысь его нити
::Не хотела до конъца статечне довити.
Тыранская Атропо&lt;ref&gt;З грэч. — няўхільная, адна з мойраў.&lt;/ref&gt;, чом;
::Клубок веку живота, якобысь не знала,
Же нам много на его житле залежало, 
::Што вам его от смерти боронить пристало(…).
Въ раннем веку заправды и наш отец милый
::Сшел, хотячи выдати зъ душевнои силы
Церкви Божой потомъство духовное зъ роду.
::Умер, недозрелого, недошлого плоду.
Добрым нам был. Доброго чому, добрий Боже,
::Взялесь от нас без часу? Хто оплакать може?
Потребным был. Чему ж той нас бедных потребе
::Не погадаеш, знаючи, же о земном хлебе,
Живы быти не можем&lt;ref&gt;Алюзія Мц. 4. 4.&lt;/ref&gt;, присмаков потреба —
::Наук Твоих духовных, небесного хлеба(…).
Чемусь отнял? А звлаща, иж таких о мале,
::Котории бъ так честне, так побожне, стале
Жили, люд Твой учили. О всесилный Боже,
::Судбы Твоих таемниц хто поняти. може?&lt;ref&gt;Пар.: Пс.35. 7.&lt;/ref&gt;
Отца, матку наболей росказалесь чтити,
::Хотячому на земли долголетне жити.
Чи наш отец родичов обоих, по теле
::И по духу, не умел шановати? Смеле
Мовим, же был послушным, як Исак Авраму,
::Уставичне готов был, бы въ огонь и яму —
Не кинен’е родичов, которих учтиве
::Сам погребши, жил по них чисто, святобливе
То — телесных. Духовных як цаловал следы.
::Несытым был их наук, их цнот, их беседы!
Слова, шкрипта, образы, живот их пред очи,
::В мысли, въ душу и сердце клал водни въночи
Ова зъгола зо всем был добрим нам, всем свету.
::Атоли юж доброго межи нами нету.
Знать для злостий, для грехов, за негодность нашу,
::Тот церковный учитель перед часом чашу
Смертную пьет, без часу и в ''силах устает''&lt;ref&gt;слабее, страчвае моц&lt;/ref&gt;.
::Домовых всех, подручных и нас напавает
Горкопамятливого пелынного плачу.
::Оле плачу! Мы плачем, а в плачу не бачу,
Доступим ли утехи. Хто подставит мехи
::Под зреници ''кръвавыи''?&lt;ref&gt;вочы (што плачуць) крывавымі (слязьмі)&lt;/ref&gt; Немаш нам утехи.
Полны домы, улицы болю, ох, стогнан’я,
::Полны куты жалости, полны нарекан’я (…).
Чого учил. Заисте сам чинил предъ всеми,
::Безъ зависти, без гневу зъ обчими, з своими
Жил на свете ''за светом''&lt;ref&gt;па-за светам, па-манаску&lt;/ref&gt;, научил постити,
::Дни святыи, праздники честно обходити,
На всеночных молитвах тръвати нетескливе,
::Хутне ходить до церкви, жити святобливе.
Грехов споведатися, таемниц Христовых
::Заживати начастей справил был готовых&lt;ref&gt;зрабіў гатовымі, падрыхтаваў, выхаваў&lt;/ref&gt; —
Што у наших предъ леты было неподобно,
::''На то душу и сердце отдал всех способно''&lt;ref&gt;за тое (што сярод праваслаўных было раней) душу і сэрца аддаваў больш за астатніх&lt;/ref&gt;,
До того нас, якъ добрый, добре был заправил,
::Добрый Боже, всесь то Сам въ нем през него справил,
Хтого ж так доброго от нас одыймуеш,
::Добрий Боже, чому нас над меру фрасуеш?(…).
А могла ж быть отмена въ нем? Тому не веру.
::Гонение ль тяжкое на правдивых веру
Повстать мело, а емусь того оглядати
::Не хотел дат(ь)? Умел он при вере стояти,
Других утвержаючи, готов быть на раны,
::Будучи раз оней&lt;ref&gt;неяк раз, аднойчы&lt;/ref&gt; вязен’ем скараный.
Емусь, Боже предобрий, по его желан’ю
::Дати рачил, нас еси зоставил въ вздыхан’ю (…).
Очи его зъ слез плачу вызволилесь, Кролю,
::Нам початок до плачу, початок до болю
Учинилесь. А ноги его зъ послизнен’я
::Уволънилесь. Певен ест своего збавен’я
Пред Тобою, пред Твоим маестатом въ небе.
::Будь милостив. Боже наш, и нашой потребе
Зъ его молитв. Леч, Боже, хто может поняти
::Судбы Твой? Мысль наша мусить в них устати.
Его душа, якъ пташок, от тенет таемных
::Ловцов ушла, порвала сети засад земных (…).
Леч, о Боже милости, Боже злитован’я,
::Зъ жалосного не рачь ся ображат стогнан’я.
Не можем ся утулить, не можем забыти
::Его, Тебе зо всех справ годне похвалити.
Тяжкий въ том боль, трудная до згоен’я рана, —
::Таемница, розумом людским не подана (…).
Як их много на свете, што смерти жадают,
::А вждыж еи въ старости ''згривелой''&lt;ref&gt;тут: сівой&lt;/ref&gt; не мают.
Не суть Тобе, ни собе, ни людем, ни свету
::Потребными, згожими — еднакъ смерти нету.
Сто лет и болш въ слепоте, въ глухоте; другии —
::В ослабен’ю сил члонъков тягнут лета злии.
Сесь чтырдесту от роду не дошол зуполна.
::Оле, смерти срокгая, тожес неумовна (…).
Тепер знаем, якъ была солодка и смачна
::Манна его науки, ах, душе невдячна,
По утрате доброго доброть познаваеш,
::Рада бысь му тепере, прожно ся змагаеш (…).
Аппетыту кламного, з сумнен’я заразы,
::Ижъ нас громил, оттинал душевныи сказы:
Наметности, налоги, духовныи тръвоги,
::Тлумил, губил прилоги, просто до дороги
Збавенной провадил. Боже, штось урадил,
::Жесь нас з мыслми нашими так сродзе&lt;ref&gt;строга&lt;/ref&gt; повадил,
Же ся згола отняти нам ни утулити
::В жалю своем не можем? Што жъ далей чинити? (…).
Аврааму для пяти перед леты, Пан’е,
::Хотелесь дать въ Содоме свое змилован’е.
Чи не было при нашой церкви пяти, Боже,
::Справедливых, з которих одни свое ложе
Струменем слез горячих вночи омывали,
::Другии сна в тескници очом не давали?
А вждысь то все якъ Творец предивный пребачил,
::Въ прозбах наших подобнось зезволить не рачил.
Исусови Навъвину на битве зъ чужими
::Будучому, под вечор з променъми своими
Солнцу над бег врожоныи росказалесь стати&lt;ref&gt;Гл.: Нав. 10. 13&lt;/ref&gt;,
::Пятнадцать лет кролеви&lt;ref&gt;Біблейскі цар {{Спасылка на Вікіпедыю|Езекія|Езекія|Эзэкія}}, гл. 4 Цар. 20. 1—6&lt;/ref&gt; рачилесь придати
До живота, для панъства и для полепшен’я.
::Промыслнику добр наших, людского збавен’я,
Владцо смерти, живота, слушне бъ и Леону —
::Под час войны противных схизмы Гедеону —
На схилку лет и света еще посветити
::Должей троха, поки бы мог выкоренити
Злости зъ сердца озяблых, поки бы направил
::Житло наше, до веры кгрунтовне заправил.
Обы еще хоть пять лет — досыть быхмо мели,
::Далей быхмо о Твою ласку просить смели.
Не постав нам, Боже наш, за грех нарекан’я
::(Жаль наш мовить), не кар нас з такого бадан’я:
Боячимся сыновско Тебе, Творца-Бога,
::В ''долгий''&lt;ref&gt;тут у сэнсе: вечны&lt;/ref&gt; живот певная бывала дорога.
Хто над него пристойней, прилежней и милей
::Тебе любил, дивился Твоей чудной силе!
Ты Сам сердца скритости чловечии знаеш,
::Члены, мозкги, внутрности, кости проникаеш.
Ведать рачиш о его подвигах, о потах
::В ночнодневном стоян’ю, о працах, роботах.
Як в винници церковной, з паствы поверен’я,
::Всех нас, своих, своего въпрод шукал збавен’я.
Якое он о нищих, убогих старан’е
::Мел, о вдовах, маючи и сам выхован’е
Зъ жебранины ненъдзной. Гроша не брал въ руки,
::О ялмужну при дверех не терпел докуки.
Хто попросил, казал дать остатнюю шату,
::Копу&lt;ref&gt;{{Спасылка на Вікіпедыю|''Капа''|Капа (грашовая адзінка)|Капа (грошы)}} — грашовая адзінка, распаўсюджаная ў ВКЛ у XIV—XVIII стст. Раўнялася 60 літоўскім грошам; грош — манета вагой 2,57 г.&lt;/ref&gt; разом и што мел упалому брату.
Мел в реестре, в памяти всех бедных, зболелых,
::Слал, навежал штотыдень вдов, осиротелых.
Кгды рек шафар: «Не маш што» — дивился невере.
Ялмужнику подобне Иоанъну в той мере
Так был щодрим. А ведь же голоду неколи
::Не узнали ''братия''&lt;ref&gt;манастырскія брація, насельнікі Свята-Духава манастыра&lt;/ref&gt;, з так доброи воли (…).
Если будеш рахунок з него за нас брати,
::Для его цнот, молимся, не рач нас карати,
Бо был добрым шафаром, урадником верным,
::В дарах Твоих был гойным, въ строфован’ю мерным.
Знал час, меру, особу, кому коли хлеба,
::Кому мякких потравок легких было треба (…).
Отче, отче, потщися (''поневажесь вь славе''
::''Святых божих''&lt;ref&gt;паколькі ты знаходзішся сярод святых і роўны ім у славе&lt;/ref&gt;) меть печу о нас, о забаве.
Сегосветнеи ведаеш клопоты, фрасунки
::Знаеш беды, утиски, припадки, трефунки,
Былесь з нами, над нами старейшинъство в духу
::Духовных справ маючи. Добрую отуху
При надеи маемо, же нам болш поможеш
::Молитвами своими, в бедах нас въспоможеш.
Причиняйся — молися — молимся — о стаде
::Своим, чине церковном, о домовом раде
и о нашем пристрастном дочасном мешкан’ю
::О збавеньи; абыхмо по рихлом везван’ю
Были годни местечка, хотяй подъ стопою
::Ноги твоей, в небе быть навек з тобою.
Аминь, аминь, рач то дать, Боже милосердный,
::Просит тебе кгмин нищий, люд у света бедный,
Тот нагробок кладучи пастыреви стада.
::Умер отец, опекун, убогих отрада.
Живет з Богом, живет. Бог — вышний оборонца,
::Тот нам не дасть в том жалю гинути до конца.
''Дасть и слову инструмент, оному подобный''&lt;ref&gt;дасць прапаведнік, падобнага да Лявонція Карповіча&lt;/ref&gt;,
::Меймо веру Божую! — Пан на все способный
Не дасть верным над силу покусы терпети,
::Не дасть, верте, духовным голодом нам тлети (…).
&lt;/poem&gt;

&lt;center&gt;'''Голос отца до сынов'''&lt;/center&gt;
&lt;poem&gt;
Што то за плач, братья наймилшая въ Бозе?!
::Што за лямент? Што за гук? Дивно ми той трвозе.
Увы, увы, по ком то? По ком тое кгоре
::3 уст жалосных, по ком слез обфетое море?
Зали по мне? Неслушне, российский народе,
::Нарекаеш, стыскуеш о моем отходе.
''Ям ся смерт’ю на живот неровно дорожший''
::''Над свет''&lt;ref&gt;узяты смерцю ў жыццё, якое непараўнальна даражэй за гэты свет&lt;/ref&gt; хутне отменил, хотяй не дошодши
Лет зуполных. Добре такъ смерть тая пожрала
::Живот марный, мне вечный путь уторовала:
''Конец сего бедного -- утешного вступом''&lt;ref&gt;заканчэнне гэтага шляху бед ёсць пачатак шляху радасцей&lt;/ref&gt;.
::Што свет мает, меть может, ест ''робацтву лупом''&lt;ref&gt;спажывай чарвякоў&lt;/ref&gt;.
Щасливый, хто ''пред смертью смерти дознавает'',
''Бовем смерти'', ''для смерти'', ''въ смерти не мевает''&lt;ref&gt;яшчэ да фізічнай смерці дасягае смерці для света, г. зн. выракаецца ад каштоўнасцей зямнога жыцця, бо тады ў момант фізічнай смерці, з-за таго, што ўжо і так «памёр» для зямнога жыцця, не адчувае таго, што памёр&lt;/ref&gt; (…).
Абы теж хто жил сто лет, один день жил певне:
::Не тот живет, хто живет на свете мизерне,
Леч хто свято, побожне живот свой провадит,
::Тому некгды смерть, ''якъ сон померный'', ''не вадит''&lt;ref&gt;як умераны сон, не шкодзіць (не страшная)&lt;/ref&gt;.
Житло наше на земли ровно комедии,
::Албо рачей жалосной света тракгедии.
За отнят’ем ''личины''&lt;ref&gt;маскі&lt;/ref&gt;, што был кролем, паном —
::По-старому ковалем, шевцем, ''цимерманом''&lt;ref&gt;цесляром&lt;/ref&gt;
Выйдет дух наш, али ж ти, труп земный, труп гнойный,
::Гнюсу, робацтв, мерзячки и брыдкости полный (…).
Хто долго жил, а зле жил, доброго ничого
::Не учинил, — мало жил, а был барзо много.
Престанте тых плачов, туги занехайте,
::Души моей для свое любый покой дайте.
Долго жити за муку справедливый мает,
::Хто ж з розумных, побожных смерти не жадает?
Хто в огнилом, похилом дому жить зезволит?
::Хто ся смеле до него на мешкан’е склонит? (…).
Же упадет невдолзе, а его руины
::''Конец веку ест знаком''&lt;ref&gt;ёсць знак (ці сімвал) сканчэння жыцця&lt;/ref&gt;, — не волос седины.
Знаком — валки внутрнии, постронных погрозки,
::Знаком — полон, вязен’я, кайдалы, поврозки,
Которими не толко христиан поган’е,
::Леч, што тяжша, свои своих, христиан христян’е
Вяжут, вязять, кров точат. Пойзри на суседы,
::Што ся деет, якии зо всех сторон беды.
Плачет наша братия, доставшися в руки
::Врага креста Христова. И то — не без муки
Домовыи неснаски, ненависть терпети
::От своего своему. Близкий конец, дети (…).
Але ми час до детей, до братии знову
::З напомнен’ем, зь прозбою обернути мову,
Жебы старост, сивизну облудного мира
::Выследивши, дознали, же вже и секира
З давных часов остриться, ест в корен утята
::(Неплодному дереву во огни мук заплата&lt;ref&gt;Гл.: Мц.3.10.&lt;/ref&gt;);
И жебы в ним юж далей жити не хотели,
::До отчизны з выгнан’я охотне ся мели.
До отчизны, детон(ь)ки, квапиться потреба,
::Не хочете ль для земли утратити неба (…).
Дайте ж покой, прошу вас, болш мя не турбуйте,
::Собе очю, головы, умыслу не псуйте.
О умерлых не тужит(ь) Писмо научило,
::Азажте мя згубили, же вам плакат мило
Без престанку? Прошу вас, братия, престанте
::Мене плакат, рачей ся до Бога удайте
На молитвы о собе&lt;ref&gt;Алюзія Лк. 23. 28&lt;/ref&gt;, быстре бег короткий
::Тут пелькгримства своего збавенными сродки,
Як доселе и чулей, при обоей славе,
::И небесной и земной, могли кончит. Въ справе
Житла святобливого, жебы вам Сам з неба
::Дал такого пастыра, якого потреба
Церкви Его, през Его собраному стаду.
::(До чого теж и я вам даю тую раду,
Жебысте ся на Его презренье спустили,
::А кого Он укажет, щире улюбили,
Опустивши старии звычаи, налоги,
::Котории зъстручают зъ збавен’я дороги).
А на жниво зо всех мер, зо всех сторон стале
::Дозрелой пшеници для зебран’я въцале&lt;ref&gt;Алюзія Мц. 9. 37—38&lt;/ref&gt; (…).
Узбройтеся верою, данною от века
::Вам от Бога, от Церкви, ''а''&lt;ref&gt;тут: і таксама&lt;/ref&gt; всего чловека
Внутрнего и зверхнего духом отновляйте,
::Целком себе на службу Богу отдавайте:
Руки в дела добрыи уготовте; ноги —
::На проповедь до веры на долгость дороги
По одейстью на ''он свет''&lt;ref&gt;той (пазажыццёвы) свет&lt;/ref&gt;; на терпливость злого
::В гонении для Церкви, для Христа самого.
Будте духом, умыслом и телом здоровы,
::Зовсем на смерть по ненъдзы дочасной готовы.
Богатыи, богатством купуйте збавен’е,
::Убогии, з убоства мейте полепшен’е (…).
Можный в ''копу''&lt;ref&gt;тут: сход, сбор&lt;/ref&gt; так держи, ''жеть''&lt;ref&gt;што, таму што&lt;/ref&gt; Бог дал убогих
::На поправу, на окуп злостий твоих многих.
Не ты для убогого — для тебе убогий
::Посажон ест от Бога пред дом твой, пред ноги,
Жебысь свои выступки щодробливым датком
::Змазал, грехи окупил ялмужны достатком.
Всем то мовлю, заровно слузе, як и пану,
::''Обрей плъти кондыции вшелякого стану''&lt;ref&gt;(прадстаўнікам) абодвух палоў (мужчынскага і жаночага) усіх (сацыяльных) станаў&lt;/ref&gt; (…).
А найпервей, млоденци&lt;ref&gt;Маюцца на ўвазе не столькі маладыя па ўзросце вернікі, колькі так званыя «пачынаючыя» ў веры (гл.: Яўр. 5. 12, 14)&lt;/ref&gt;, до вас моя мова,
::Памятайте на мои зычливыи слова:
Яком ся я въ вас кохал, яком вас до цноты
::Заправовал, додавал в побожность охоты
Яком громил розпустность, пъянство, злост(ь)‚ сваволю,
::Бысте тому дикому коникови в полю&lt;ref&gt;Алюзія Пс. 31. 9.&lt;/ref&gt;
Широкопрестронного омылного света
::Не давали ''виркгати''&lt;ref&gt;ляцець, несціся&lt;/ref&gt;, а на свои лета
Молодыи, на силу, на розум, здоров’е
::Не уфали, помнечи на оно послов’е:
«Смерт(ь) у зубы не гледить! Болш скурок телячих
::Переробят кгарбари, ниж волобыдлячих» (…).
Сами себе во всем вси зо всем в дозор Богу
::Отдавайте, шествуйте тесную дорогу&lt;ref&gt;Гл.: Мц. 7.14. і «[[Казанне на Ператварэнне|Казанні на Ператварэнне]]»: «Того теды слухати ты есте повинен, Который '''тесную''' и прискорбную, едънак от Себе въпрод уторованую, до збавеня '''дорогу''' тобе указует».&lt;/ref&gt;,
Ведучую до царства небесного миле,
::Где Самого всех Творца. и аггелов в силе,
Обачите. Тому вас и я полецаю,
::А тым мой день остатний, мову замыкаю.
&lt;/poem&gt;

&lt;center&gt;'''Епитафион'''&lt;/center&gt;
&lt;poem&gt;
(…) Зъ земли мертвых, зъ выгнан’я
:::По пелкгримстве, з мешкан’я
:::Мизерного, в палацы
:::Небесныи, по працы,
:::На роскоши отходит.
:::В землю живых&lt;ref&gt;Пар.: Пс. 26. 13; 114. 9; Іс. 38. 11; Ер. 11. 19. і інш.&lt;/ref&gt; заводит
Мысли наши. Рукою
:::Держит кветок, другою —
:::Книгу, там же — кадило.
:::Так умереть мне мило
:::(Мовит до нас) якъ кь Богу
:::Жертва святых дорогу
Береть. Живот нетрвалый
:::Значит тот квет опалый.
:::Книга — чистость сумнен’я
:::Кажет мети. Збавен’я
:::В добрых делех чекати,
:::Заним в небо ступати.
Тело его дол земный
:::Покривает. Незменный
:::Кветок дущи — у Бога.
:::И нам там же дорога
:::Зъ его молитв готова
:::Ест запевне. Дость слова.
&lt;/poem&gt;
{{Верш-канец}}

== Заўвагі ==
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Ананімныя творы]]
[[Катэгорыя:Мялецій Сматрыцкі]]
[[Катэгорыя:Dubia]]
[[Катэгорыя:Паэмы]]
[[Катэгорыя:Панегірыкі]]
[[Катэгорыя:Ляманты]]
[[Катэгорыя:Творы XVII стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Творы на старабеларускай мове]]</text>
      <sha1>ewp7jnlnqrjrasrk0c3qrrf9y1mfedu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Вялікая Французская рэвалюцыя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>13369</id>
    <revision>
      <id>85305</id>
      <parentid>75739</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:18:13Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="284" xml:space="preserve">{{Зьвязаныя праекты}}{{Вікіпэдыя|Вялікая Французская рэвалюцыя|Французская рэвалюцыя}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Францыі]]
[[Катэгорыя:Рэвалюцыі]]
[[Катэгорыя:1789]]</text>
      <sha1>scwo3o3hlq7yktgz7jrw7kdwxtmmuhv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Міхась Клімковіч</title>
    <ns>102</ns>
    <id>14035</id>
    <revision>
      <id>85273</id>
      <parentid>62784</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:56:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3527" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               = Клімковіч
| Імёны                   = Міхась 
| Першая літара прозвішча = К
| Варыянты імёнаў         = 
| Апісанне                = беларускі паэт, драматург, празаік, крытык
| Іншае                   = 
| ДН                      =  8 (20) лістапада 1899
| Месца нараджэння        = в. Сялітранка, цяпер Барысаўскі раён, Мінская вобласць, Беларусь
| ДС                      =  5 лістапада 1954
| Месца смерці            =  Мінск
| Выява                   = 
| Вікіпедыя               = Міхась Клімковіч
| Вікіпедыя2              = Міхась Клімковіч
| Вікіцытатнік            = 
| Вікісховішча            = 
| Вікіліўр                = 
| ЭСБЕ                    = 
| Катэгорыя               = Міхась Клімковіч
| Google                  = 
}}


== Творы ==
{{Усе творы}}
=== Вершы ===
* [[Мы, беларусы (Клімковіч)]]
* [[Лірычнае]]
* [[«Не папракай мяне ў няшчырасці…»]]

=== Драматургія ===
* [[Георгій Скарына]]
*[[Кастусь Каліноўскі (Клімковіч)]]
=== Пераклады ===
*[[На перавозе]]
*[[Дзе ты, песенька, дзе ты…]]
*[[Альпурга (Міцкевіч/Клімковіч)]]
*[[Песня пра цара Івана Васільевіча, маладога апрычніка і ўдалага купца Калашнікава]]
*[[Князёўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Хусціна (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Чарнец (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Сонца заходзіць, горы чарнеюць (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Трынаццаць мне тады мінала (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Не грэе сонца на чужыне (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Сон (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Іржавец (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[N.N. (О мае думы!) (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Як мы былі йшчэ казакамі (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Адзін другога мы пытаем (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Самому дзіўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Ой строчачку за строчачкай (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[А.О. Казачкоўскаму (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
=== Артыкулы ===
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}}
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}}


[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Перакладчыкі]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>42w1hss95q2v8crouzq4wo03yhdb8gl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85389</id>
      <parentid>85273</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:35:08Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3562" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               = Клімковіч
| Імёны                   = Міхась 
| Першая літара прозвішча = К
| Варыянты імёнаў         = 
| Апісанне                = беларускі паэт, драматург, празаік, крытык
| Іншае                   = 
| ДН                      =  8 (20) лістапада 1899
| Месца нараджэння        = в. Сялітранка, цяпер Барысаўскі раён, Мінская вобласць, Беларусь
| ДС                      =  5 лістапада 1954
| Месца смерці            =  Мінск
| Выява                   = Міхась Клімковіч.jpg
| Вікіпедыя               = Міхась Клімковіч
| Вікіпедыя2              = Міхась Клімковіч
| Вікіцытатнік            = 
| Вікісховішча            = 
| Вікіліўр                = 
| ЭСБЕ                    = 
| Катэгорыя               = Міхась Клімковіч
| Google                  = 
}}


== Творы ==
{{Усе творы}}
=== Вершы ===
* [[Мы, беларусы (Клімковіч)]]
* [[Лірычнае]]
* [[«Не папракай мяне ў няшчырасці…»]]

=== Драматургія ===
* [[Георгій Скарына]]
*[[Кастусь Каліноўскі (Клімковіч)]]
=== Пераклады ===
*[[На перавозе]]
*[[Дзе ты, песенька, дзе ты…]]
*[[Альпурга (Міцкевіч/Клімковіч)]]
*[[Песня пра цара Івана Васільевіча, маладога апрычніка і ўдалага купца Калашнікава]]
*[[Князёўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Хусціна (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Чарнец (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Сонца заходзіць, горы чарнеюць (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Трынаццаць мне тады мінала (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Не грэе сонца на чужыне (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Сон (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Іржавец (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[N.N. (О мае думы!) (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Як мы былі йшчэ казакамі (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Адзін другога мы пытаем (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Самому дзіўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Ой строчачку за строчачкай (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[А.О. Казачкоўскаму (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
=== Артыкулы ===
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}}
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}}


[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Перакладчыкі]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>4ictsaippj5ucwp5mlr7i1xbyaux3kf</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85390</id>
      <parentid>85389</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:37:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3541" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               = Клімковіч
| Імёны                   = Міхась 
| Першая літара прозвішча = К
| Варыянты імёнаў         = 
| Апісанне                = беларускі паэт, драматург, празаік, крытык
| Іншае                   = 
| ДН                      =  8 (20) лістапада 1899
| Месца нараджэння        = в. Сялітранка, цяпер Барысаўскі раён, Мінская вобласць, Беларусь
| ДС                      =  5 лістапада 1954
| Месца смерці            =  Мінск
| Выява                   = Klimkovich.jpg
| Вікіпедыя               = Міхась Клімковіч
| Вікіпедыя2              = Міхась Клімковіч
| Вікіцытатнік            = 
| Вікісховішча            = 
| Вікіліўр                = 
| ЭСБЕ                    = 
| Катэгорыя               = Міхась Клімковіч
| Google                  = 
}}


== Творы ==
{{Усе творы}}
=== Вершы ===
* [[Мы, беларусы (Клімковіч)]]
* [[Лірычнае]]
* [[«Не папракай мяне ў няшчырасці…»]]

=== Драматургія ===
* [[Георгій Скарына]]
*[[Кастусь Каліноўскі (Клімковіч)]]
=== Пераклады ===
*[[На перавозе]]
*[[Дзе ты, песенька, дзе ты…]]
*[[Альпурга (Міцкевіч/Клімковіч)]]
*[[Песня пра цара Івана Васільевіча, маладога апрычніка і ўдалага купца Калашнікава]]
*[[Князёўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Хусціна (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Чарнец (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Сонца заходзіць, горы чарнеюць (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Трынаццаць мне тады мінала (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Не грэе сонца на чужыне (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Сон (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Іржавец (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[N.N. (О мае думы!) (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Як мы былі йшчэ казакамі (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Адзін другога мы пытаем (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Самому дзіўна (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[Ой строчачку за строчачкай (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
*[[А.О. Казачкоўскаму (Шаўчэнка/Клімковіч)]]
=== Артыкулы ===
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч]]|Клімковіч Дунін2.pdf}}
* {{Скан|[[Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры]]|Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf}}


[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Перакладчыкі]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>gp5bx5dgx2hjk9du885wksmoj6si3pu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Забытая кніжка</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14724</id>
    <revision>
      <id>85399</id>
      <parentid>42821</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:20:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4802" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Забытая кніжка
 | аўтар     = Антон Луцкевіч
 | год       = 1924
 | крыніца   = 
 | сэкцыя    = Артыкул
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
}}

Калі пецярбурская выдавецкая суполка «Загляне сонца і ў наша ваконца» распачынала сваю працу пятнаццаць гадоў назад, яна вельмі правільна паставіла на першым месцы выданьне твораў тых нашых аўтараў, на якіх вырасьлі першыя пакаленьні барацьбітаў за беларускую справу.

Да лічбы такіх аўтараў належыць бясспрэчна і Вінцук Дунін-Марцінкевіч, хаця з боку ідэалягічнага ён нам нічога ня даў, але захаваная ў яго мастацкіх творах краса сама прамаўляла ў роднай мове нашай да нашага сэрца і будзіла ў ім гарачую любоў да Бацькаўшчыны, любоў, гатовую на вялікія ахвяры.

Але пецярбурская суполка выдала толькі эпічныя творы Марцінкевіча, моўчкі прайшоўшы міма яго драматычных твораў. Тым часам іменна драматычная творчасьць Марцінкевіча мае гістарычнае значэньне: ён — тварэц, бацька сучаснага беларускага тэатру — і як аўтар раду п’ес, і як сцэнічны дзеяч.

З трох вядомых нам п’ес Марцінкевіча: «Залёты», «Пінская шляхта» і «Сялянка» — зьявiліся ў друку за апошнія гады толькі дзьве першыя.

«Сялянка» ж&lt;ref&gt;Поўны тытул яе: Sielanka, opera we dwuch aktach, napisana przez Wincentego Dunina-Marcinkiewicza. Druk Józefa Zawadzkiego. Wilno, 1846.&lt;/ref&gt;, якая была надрукавана ў Вільні, у друкарні Завадзкага ў 1846 годзе (напісана не пазьней пачатку 1844 году), — прадстаўляе цяпер вялікую бібліяграфічную рэдкасьць і зусім недаступна дасьледчыкам. А тым часам гэта дужа характэрны дзеля марцінкевічаўскае эпохі твор, які адзiн толькі — у пяцьдзясятых гадох — і быў пастаўлены на сцэне пры жыцьці аўтара, іграўшага роль войта Навума. «Сялянка» была пастаўлена як апэрэтка, і музыку да яе напісаў зямляк і прыяцель Марцінкевіча, найвялікшы музыка нашага краю Станіслаў Манюшка.

Ноты арыяў Манюшкі ці прапалі, ці мо пайшлі ў сьвет часткамі як асобныя песьні. Друкаваны ж экзэмпляр «Сялянкі» Марцінкевіча перахоўваецца ў кніжным аддзеле Беларускага музэю ім. Івана Луцкевіча ў Вільні.

Гэта — невялічкая кніжачка, фармату малой шаснасткі, 109 страніц, аддрукаваная лацінікай. Характэрна ў ёй тое, што, як у тыя часы і было на дзеле, па-беларуску гавораць толькі сяляне і жыды, а паны ўжываюць польскае мовы.

Сёлета 30 (а па стараму стылю 17) сьнежня мінае 40 гадоў ад дня сьмерці «бацькі» новага беларускага тэатру. Гожа было б памянуць яго з гэтае нагоды, узнавіўшы пастаноўку на сцэне яго твораў (да «Залётаў» напісала музыку нядаўна памершая ў Вільні Марыя Кімантовая). А йшчэ лепш было б перадрукаваць першы напісаны Марцінкевічам, але няведама чаму прызабыты твор яго — «Сялянку».


[[Катэгорыя:Антон Луцкевіч]]
[[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]]</text>
      <sha1>7f0jpawp89yxx8rbjerynx0pgw825yr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго</title>
    <ns>0</ns>
    <id>14726</id>
    <revision>
      <id>85400</id>
      <parentid>43691</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:21:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8230" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Вінцук Дунін-Марцінкевіч: У 40-я ўгодкі сьмерці яго
 | аўтар     = Антон Луцкевіч
 | год       = 1924
 | крыніца   = 
 | сэкцыя    = Артыкул
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
}}
30-га сьнежня — на межах 1884 і 1885 гадоў — памёр адзін з найстарэйшых начальнікаў адраджэньня беларускае літаратуры, бацька беларускага тэатру Вінцук Дунін-Марцінкевіч.

У Ўсходняй Беларусі — у Менску — адбылося ўжо ўрачыстае памінаньне гэтага нашага пісьменьніка ў 40-ыя ўгодкі сьмерці яго. У нас толькі цяпер пастанавіла ўшанаваць ягоную памяць беларуская школьная моладзь, ставючы на сцэне ў мінулую суботу п’есу Марцінкевіча «Пінская шляхта».

Запраўды, варт успаміну гэты «пан, што мужыкоў не цураўся», што прамаўляў ім да сэрца ў іх роднай «простай» мове, — што справядліва лічыў сваей найвялікшай заслугай свае беларускія пісаньні, даступныя і па мове і па зьместу разуменьню беларускае сялянскае масы. Сам жа ён гавора аб сабе ў «Шчароўскіх дажынках»:

Ён і кніжкі піша, песенькі сьпявае

Так вумны, што ўсякі мужык панімае!

Марцінкевіч, родам зь Меншчыны (з Бабруйскага пав.), радзіўся ў 1807 годзе і ўсё сваё жыцьцё правёў у роднай Беларусі. Пісаць па-беларуску пачаў не пазьней як у пачатку [18]40-х гадоў, — значыцца, у той час, калі пачалі друкавацца беларускія зборнічкі песень Яна Чачота — у краю, калі ўжо выйшла за граніцай — у Парыжу — «Biaіoruњ» Рыпінскага, калі дэмакратычны рух буйна расьцьвітаў на Захадзе, падгатаўляючы рэвалюцыйны 1848 год, так горача вітаны ў беларускім вершу Сыракомлі. І вось, нягледзячы на пагардліва-варожыя адносіны да «мужыцкае» літаратуры з боку вялізарнае большасьці тагочаснае польскае шляхоцкае інтэлігенцыі, нягледзячы на няласку і нават перасьледаваньні (арышт) з боку расейскае ўлады, нягледзячы, урэшце, на ідэйную спадчыну свайго шляхоцкага стану, — Марцінкевіч працуе ў працягу 30 гадоў на беларускай літаратурнай ніве, пішучы і выпускаючы ў сьвет беларускія паэтычныя творы.

«Гапон», «Вечарніцы», «Купальле», «Шчароўскія дажынкі», а такжа драматычныч творы: «Сялянка», «Пінская шляхта», «Залёты» — усё гэта лішне добра ўсім вядомыя рэчы. Але мала таго, што Марцінкевіч пісаў па-беларуску: ён-жа паклаў фундамэнт і для сучаснага беларускага нацыянальнага тэатру, ставючы на менскай сцэне сваю «камэдыя-опэру» «Сялянку»2 (музыка Ст. Манюшкі), у якой сам іграў ролю войта Навума Прыгаворкі. І гэты першы крок у будаваньні новага беларускага тэатру — новага, раўнуючы да старадаўных інтэрмэдыяў і п’есаў XVII і XVIII сталецьцяў, — мо шмат важнейшы, чым усе ягоныя вершы, хаця і вельмі ныя ў масах (— асабліва «Гапон»).

Дый сваім прыкладам, сваей асабістай прапагандай беларускае ідэі Марцінкевіч заваёўвае цэлы рад працаўнікоў дзеля гэтае ідэі. Ён — цэнтар усяго беларускага руху ў сярэдзіне XIX сталецьця, калі можна тагочасныя спробы адраджэньня беларускае літаратуры назваць рухам. У яго бываюць сучасныя беларускія паэты, як Каратынскі, Вярыга-Дарэўскі і др.; зь ім у блізкіх зносінах знаходзіцца Сыракомля (Кандратовіч) — паэт па мове польскі, але з душой чыста беларускай, гарачы абаронца ў польскай прэсе беларускіх літаратурных пачынаньняў Марцінкевіча. Урэшце, для яго піша музыку да «Сялянскі» найвялікшы кампазытар зямлі нашае, Станіслаў Манюшка, які, хоць сын Беларусі, залічаў сябе, аднак, да палякаў і сваей творчасьцяй, узгадаванай на ўлоньні беларускае прыроды, вялікую славу прыдбаў Польшчы... Бо ж для тагочаснае дэмакратыі справа прабуджэньня беларускае сялянскае масы была таксама блізкай і роднай, як і сяньня яна блізка і родна ўсім тым, што найвялікшы ідэал бачаць у вызваленьні чалавека ад матэрыяльнага і духовага рабства.

Нішто ў гісторыі не праходзе бязь сьледу. Не прайшла без уплыву на патомныя пакаленьні і праца Вінцука Дунін-Марцінкевіча. На яго кніжачках цэлыя масы беларусаў вучыліся чытаць па-беларуску. Яго «Гапон» не аднаго падбіў пробаваць насьледаваць Марцінкевіча, а адзін з выдатнейшых паэтаў нашых дзён, Алесь Гарун, сам прызнаваўся, што пачаў пісаць вершы па-беларуску, захапіўшыся прыпадкова напатканай абдзертай, упэцканай кніжачкай, якая аказалася старым выданьнем «Гапона».

Многа даў Марцінкевіч для сваей сучаснасьці, шмат разьвіў і ўзбагаціў літаратурную мову беларускую і гэты свой багаты скарб пераказаў нам. І мы, патомныя, не закапалі гэты скарб у зямлю, а пабудавалі зь яго ўсю веліч нашае новае літаратуры Адраджэньня.

Хай жа нашае грамадзянства добрым словам памяне памяць Вінцука Дуніна-Марцінкевіча, бо ж ён запраўды добра заслужыўся свайму народу.

[[Катэгорыя:Антон Луцкевіч]]
[[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]]</text>
      <sha1>1szgb74o5rygvmo0f85ex5pvaatfd9k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Альберт Паўловіч</title>
    <ns>102</ns>
    <id>16543</id>
    <revision>
      <id>85281</id>
      <parentid>84836</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:00:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Творы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1679" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               =Паўловіч
| Імёны                   =Альберт
| Першая літара прозвішча =П
| Варыянты імёнаў         =
| Апісанне                =
| Іншае                   =
| ДН                      =11 лістапада 1875
| Месца нараджэння        =Менск
| ДС                      =17 сакавіка 1951 (75 гадоў)
| Месца смерці            =Курск
| Выява                   =Albert Paŭłovič.jpg
| Вікіпедыя               =:be:Альберт Францавіч Паўловіч
| Вікіпедыя2              =:be-x-old:Альбэрт Паўловіч
| Вікіцытатнік            =
| Вікісховішча            =Category:Albert Paŭłovič
| Вікіліўр                =
| ЭСБЕ                    =
| Катэгорыя               = Альберт Паўловіч
| Google                  =
}}

== Творы ==
{{All works‎}}
*[[Z uspaminkoŭ ab 1812 hodzie]] (1911)
*[[Васількі (Паўловіч)|Васількі]] (1919)
*[[Выбар]] (1919)
* {{Скан|[[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]|Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf}} (1929)

== Пераклады ==
*[[Чысты чацьвер (Сыракомля/Паўловіч)]]


[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты]]
[[Катэгорыя:Беларускія драматургі]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>bcfrjwbigr6kr5v0uhocbgzl6iq9lxu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Кастусь Каліноўскі (Міровіч)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>16623</id>
    <revision>
      <id>85396</id>
      <parentid>61538</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:03:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nejurist</username>
        <id>840</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="201673" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Кастусь Каліноўскі
 | аўтар     = Еўсцігней Міровіч
 | сэкцыя    = П’еса
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = [http://kalinouski.arkushy.by/exegit/literature/mirowicz_kk.htm]
 | год      = 1923
}}

'''ДЗЕЮЧЫЯ АСОБЫ
'''
&lt;poem&gt;
{{Разбіўка|Каліноўскі Кастусь
Лапа}} — мінскі маршалак

Прадстаўнікі Белага жонду Беларусі
{{Разбіўка|Біскуп Красінскі
Серакоўскі}} — афіцэр генеральнага штаба
{{Разбіўка|Невядомскі
Графіня Стэмбоўская}}

{{Разбіўка|Дзюларан}} — прадстаўнік Варшаўскага жонду

Прадстаўнікі Чырвонага жонду Беларусі
{{Разбіўка|Домб
Страбейка
Вайцэхоўскі}}

{{Разбіўка|Камердынер Лапы
Земацкая
1-ы чыноўнік
2-і чыноўнік
Сяргей — вайсковы ўрач
Шавец
Каваль
1-я кабета
2-я кабета
Лявон — стары селянін
Старая — яго жонка
Ян — іх сын
Матруна — яго жонка
Вясковыя дзяўчаты
Хлопчык
Ротны камандзір
1-ы афіцэр
2-і афіцэр}}
{{Разбіўка|Маставы}} — ардынарац
{{Разбіўка|1-ы салдат}}
{{Разбіўка|2-і салдат}}
{{Разбіўка|Эканом памешчыка}}
{{Разбіўка|Мураўёў}} — генерал
{{Разбіўка|Лосеў}} — палкоўнік
{{Разбіўка|Ад'ютант}}
{{Разбіўка|Афіцэр}}
{{Разбіўка|Высоцкі}} — жандарскі генерал
{{Разбіўка|Дамейка}} — віленскі маршалак
{{Разбіўка|Старжынская}}
{{Разбіўка|Нагляднік дому}}
{{Разбіўка|Паліцмайстар}}
{{Разбіўка|Малады салдат}}
{{Разбіўка|Стары салдат}}
{{Разбіўка|Нагляднік турэмнай камеры}}
{{Разбіўка|Гарадавы}}
{{Разбіўка|Пан}}
{{Разбіўка|Пані}}
{{Разбіўка|Паручык Шліхтэр}}
{{Разбіўка|Жанчына}}
{{Разбіўка|Ксёндз}}
{{Разбіўка|Гараджане, гараджанкі, сялянкі, салдаты, лірнік, жабракі.}}
&lt;/poem&gt;
=ДЗЕЯ I=
==Карціна першая==
&lt;small&gt;Аб'яднанае пасяджэнне Белага і Чырвонага часовых жондаў Беларусі.
Кватэра Лапы. Уваходзіць Стэмбоўская, за ёю Красінскі.&lt;/small&gt;
{{Разбіўка|Красінскі.}} Графіня чымсьці нездаволена?..

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Я не разумею, ваша экселенцыя, чаму зноў запрошаны на пасяджэнне прадстаўнікі Чырвонага жонду?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Трэба ўзгадніць план супольнай працы.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} З імі?..

{{Разбіўка|Красінскі.}} А што вас здзіўляе, графіня? Зразумейце, раней чым пачаць нашу святую справу — вызваленне Беларусі і Літвы, трэба ў першую чаргу згуртаваць, аб'яднаць усе сілы нашай краіны...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Ну... дык і аб'яднайце... Але пры чым тут Чырвоны жонд?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Яны маюць уплыў на сялянства і батракоў. І да таго ж, галоўная іх мэта тая, што і ў нас: скінуць царскі ўрад і атрымаць волю...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Ваша экселенцыя!.. Яны мараць скінуць не толькі цара, але і нас з вамі... Яны ж пад уплывам расійскага фантазёра Герцэна — &quot;Няхай жыве зямля, хлопы, воля&quot; — і... яшчэ нешта накшталт гэтага...

&lt;small&gt;Уваходзіць лакей, нясе віно, фрукты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Красінскі.}} Графіня адданая патрыётка, але не дыпламат...

&lt;small&gt;Уваходзіць Лапа, за ім Домб, Страбейка і Вайцэхоўскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Прашу, панове, да стала... Падзелімся пакуль думкамі, а калі збяруцца ўсе, пачнем наша пасяджэнне.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} А каго чакаем?

{{Разбіўка|Лапа.}} Пана Серакоўскага. &lt;i&gt;(Налівае віно.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} І Каліноўскага.

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... Прашу, панове. Графіня, ваша экселенцыя, калі ласка. Мёд трыццатага года, са скляпоў князя Чартарыйскага. &lt;i&gt;(Бярэ бакал.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Красінскі.}} Я ў думках звяртаюся з гэтым бакалам да князя... Пасылаю яму ў далёкую Францыю маё шчырае пажаданне: бачыць яго ізноў у шэрагах байцоў за веру, айчыну і наш народ.

{{Разбіўка|Домб.}} Ненадзейны баец... ізноў уцячэ ў Парыж, як у трыццатым годзе...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} А вы на яго месцы паклалі б галаву ў пятлю царскіх катаў?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Прапаную падняць бакалы за першага змагара — князя Чартарыйскага і за свабоду!

&lt;small&gt;Шпарка ўваходзіць Невядомскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Добры дзень, панове... Графіня! &lt;i&gt;(Цалуе руку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Знаёмцеся... Прадстаўнікі Чырвонага жонду...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Чырвонага? Э... э... вельмі прыемна... &lt;i&gt;(Да ўсіх.)&lt;/i&gt; Панове, чулі? У Варшаве пачалося ўжо... Ёсць апошнія весткі... Паліцыя перашкаджала дэманстрантам, яе закідалі каменнямі. Было выклікана войска. Ёсць ахвяры...

Красінскі &lt;i&gt;(жагнаецца)&lt;/i&gt;. Пачалося...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Але... Па-ча-ло-ся!..

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Прыйшоў і наш час!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Я б параіў зачыніць шчыльней вокны... ходзяць патрулі...

{{Разбіўка|Лапа.}} О, не турбуйцеся! Па-першае, прыняты ўсе меры. На варце стаяць нашы і, калі што, дадуць знаць... А па-другое, дзе мінскі маршалак, там бяспечна.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Кажуць, што Мінскі гарнізон узмацняецца...

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Мы маем іншыя весткі: частка Мінскага гарнізона атрымала загад выступіць у Варшаву.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Чаму пана Серакоўскага няма? &lt;i&gt;(Нервова ўстае і адыходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Пэўна цягнік спазніўся.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Ён з Пецярбурга?

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... Вязе поўны план паўстання.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} А план узгоднены з Варшавай?

{{Разбіўка|Лапа.}} Зразумела... Распрацаваны супольна з панам Агрызкам у цэнтральным Пецярбургскім гуртку. Ён едзе да нас як камандуючы вайсковымі аддзеламі ўсяе Беларусі і Літвы.

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Ён прызначаны за ваяводу?..

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... Нарадовы жонд прызначыў.

{{Разбіўка|Домб.}} Гэта ваш... Белы жонд прызначыў?..

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... наш.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Лічу, панове, што як наш, так і ваш жонд маюць аднолькавыя жаданні... Вось чаму і вы запрошаны на пасяджэнне. Зараз павінен тут быць пан Серакоўскі. У яго распрацаваны план чыннасці. Мы супольна абмяркуем, а там з боскай дапамогай, натхнёныя адной ідэяй, пачнем паўстанне... Як наш, так і ваш жонд імкнуцца да адной мэты...

{{Разбіўка|Домб.}} Ці ж да адной, ваша экселенцыя?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Зразумела... Мэта адна... Скінуць царскі ўрад і даць волю нашай айчыне...

{{Разбіўка|Домб.}} Якой?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Я гавару аб Беларусі...

{{Разбіўка|Домб.}} А чаму, панове, многія, якія прыехалі з Варшавы, пачалі лічыць Беларусь сваёй айчынай? Ці таму, што іх маёнткі на гэтай зямлі, ці таму, што ўвайшлі ў Белы жонд?..

{{Разбіўка|Невядомскі.}} А калі пан з Чырвонага жонду пачаў лічыць сябе беларусам?

{{Разбіўка|Домб.}} З той пары, як нарадзіўся.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Выбачайце, панове, але я не скончыў сваёй думкі... Наша мэта, жаданні, кажу я, павінны быць аднолькавымі.

{{Разбіўка|Домб.}} Так, павінны быць. Але яны, на жаль, не адпавядаюць жаданням народа. Спрадвечныя мары народа — атрымаць волю і быць гаспадаром сваёй зямлі, працаваць на карысць сваёй айчыны, а не на памешчыкаў, ці то рускіх, ці то польскіх...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Гэта хворыя і нежыццёвыя мары ўтапістаў.

{{Разбіўка|Домб.}} Гэта жыццёвыя і законныя жаданні народа.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, чулі? Гэта ж парушэнне натуральных умоў, зацверджаных самой прыродай...

{{Разбіўка|Страбейка.}} Пры чым тут прырода? Не разумею...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Угледзьцеся і зразумейце, як усё правільна і гарманічна размеркавана ў свеце паміж жывымі істотамі. Як падпарадкуецца адно аднаму... Напрыклад: курыца нясе яечкі не для сябе, а для сваіх гаспадароў. Конь існуе не для сябе, а каб на ім селянін працаваў. А селянін існуе для таго, каб працаваць на пана, усё так натуральна. Ніжэйшае, так сказаць, стварэнне існуе на карысць вышэйшаму і падпарадкуецца яму — поўная гармонія.

{{Разбіўка|Домб.}} А што, калі парушыць гэтую гармонію? Ніжэйшае і вышэйшае зраўнаць?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Фі... гэта супярэчыць натуры...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Гэта вандалізм.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Вы памыляецеся і дарэмна ўносіце занадта гарачнасці, панове... Час пакажа, што будзе далей, а пакуль што паміж намі не павінна быць непаразумення. Трэба памятаць, што толькі агульным напружаннем сілы і з боскай дапамогай мы дасягнем таго, да чаго імкнемся. Вызваленне народа ад царскага ўціску — вось галоўнае наша заданне.

&lt;small&gt;Уваходзіць камердынер.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Камердынер.}} Яснавяльможны пан Серакоўскі.

Усе. А.. а... нарэшце!..

Лапа і камердынер выходзяць.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Спадзяюся, наша размова не будзе перашкодаю ў далейшай нашай працы?

&lt;small&gt;Уваходзяць Серакоўскі і Лапа.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} А мы думалі, цягнік спазніўся...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Не... я затрымаўся з кур'ерам з Варшавы. Графіня... &lt;i&gt;(Цалуе руку.)&lt;/i&gt; Панове... &lt;i&gt;(Вітаецца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Знаёмы? Прадстаўнікі Чырвонага жонду.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} А, вельмі рад бачыць вас тут, на сходзе, які вырашыць наш лёс.

{{Разбіўка|Домб.}} Лёс нашага народа.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Але... так!.. І хаця я капітан расійскага генеральнага штаба, але для вас, панове, я ваявода ўсіх аддзелаў паўстанцаў Беларусі і Літвы. &lt;i&gt;(Белы жонд вітае яго.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Віват!

{{Разбіўка|Красінскі.}} Хай бароніць вас бог дзеля святой справы.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} З вамі мы пераможам...

&lt;small&gt;Серакоўскі цалуе яе руку, яна яго ў галаву.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} А пана Каліноўскага няма?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Чакаем з хвіліны на хвіліну.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Як. у вас, ваша экселенцыя, прамовы маюць уплыў? Запісваюцца ў паўстанцы?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Даў загад усім ксяндзам... Але цяжка... Урад сочыць.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Нічога, хутка будзе другі ўрад, наш! Уласны! А ў вас, панове, як? Аддзелы фарміруюцца?

{{Разбіўка|Домб.}} Весткі маюцца ў Каліноўскага...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вельмі добра! Трэба спяшацца з арганізацыяй аддзелаў. Я маю весткі, што ў Варшаве пачалося ўжо... Трэба карыстацца момантам і ўзгадніць нашы дзеянні з Варшаўскім жондам. У той час. калі царскі ўрад будзе заняты барацьбой з паўстанцамі ў царстве Польскім, мы павінны раптоўна падняць паўстанне на Беларусі і Літве і, дружна ведучы справу, дасягнуць поўнага вызвалення Беларусі ад царскіх жандараў.

{{Разбіўка|Домб.}} І паставіць сваіх...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} План чыннасці мною ўжо апрацаваны... Сродкі маюцца. Цяпер застаецца толькі прыняць гэты план, падлічыць сілы і з богам за вызваленне!

{{Разбіўка|Лапа.}} Я лічу, што можна прыступіць да справы і пачаць наша пасяджэнне.

{{Разбіўка|Домб.}} Я лічу патрэбным пазнаёміцца з поглядамі і прапановамі Чырвонага жонду.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} А, пана Каліноўскага?

{{Разбіўка|Домб.}} Так.

{{Разбіўка|Лапа.}} Я думаю, што адсутнасць пана Каліноўскага не перашкодзіць нам азнаёміцца ў кароткіх рысах з планам, ды і да таго ж пан Каліноўскі і вы, панове, наўрад ці будзеце пярэчыць, бо зноў кажу, — мэта адна. Нязгоды могуць быць толькі ў драбніцах.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Зразумела. І, на мой погляд, пан Каліноўскі будзе згодзен з большасцю. Дык вось, панове, у кароткіх рысах мой план справы, ухвалены ў Пецярбургу нашымі.

{{Разбіўка|Домб.}} Кім?

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Нашымі.

{{Разбіўка|Домб.}} Вашымі? Так, так.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Першае. Жонд нарадовы пасылае ў кожны павет да памешчыкаў па некалькі сваіх агентаў... эмісараў.

Другое. Агенты, супольна з памешчыкамі, павінны схіліць сялян на свой бок і арганізаваць з іх вялікія аддзелы.

Трэцяе. Пасля арганізацыі вайсковых аддзелаў, жонд нарадовы аб'яднае гэтыя асобныя аддзелы ў адну агульную армію, з якой і пачне барацьбу з царскім войскам.

Чацвёртае. Жонд нарадовы і галоўны ваявода накіроўваюць усе свае сілы на тое, каб як мага надалей працягнуць паўстанне, па-першае, для таго, каб на нас звярнула ўвагу Еўропа, а па-другое, каб дасягнуць яе спачування і дапамогі; а на гэта спачуванне мы можам разлічваць, грунтуючыся вось на якіх довадах... Князь Чартарыйскі і іншыя за час паўстання схіляць французскага імператара на бок палякаў, і ён, карыстаючыся сваёй магутнасцю, уцягне ўсю Еўропу. Ён пашле ў Пецярбург некалькі пагражальных нот; палахлівы царскі ўрад спалохаецца, бо з аднаго боку Еўропа, а з ёю спрачацца не будзеш, з другога — паўстаўшая Польшча, Беларусь і Літва. У самой жа Расіі дзякуючы існаванню гурткоў Герцэна і Бакуніна не зусім спакойна; дзеля гэтага расійскі ўрад бясспрэчна выканае ўсе патрабаванні Еўропы і дасць поўную аўтаномію паўстаўшым за сваю незалежнасць народам. Вось чаму мы павінны як мага далей працягнуць паўстанне, а для гэтага патрэбна поўнае яднанне, ніякіх супярэчнасцей не павінна быць, мэта адзіная, вялікая, святая! І з дапамогай Чэнстахоўскай маткі боскай мы разаб'ем царскія ланцугі і вызвалім наш народ.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Хай будзе пахвалёны той шчаслівы дзень!

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Цяпер у кароткіх рысах план пачатку вайсковых аперацый. Калі ўсе сілы будуць аб'яднаны ў адно цэлае, перш за ўсё трэба захапіць крэпасць Дзінабург і замацавацца ў ёй. Для гэтага трэба неадкладна атрымаць дазвол на збудаванне касцёла ў самой цытадэлі, а потым граф Плятэр пад выглядам рабочых, будаўнікоў касцёла, уводзіць некалькі сот узброеных паўстанцаў, якія раззброяць гарнізон і захопяць цытадэль.

Пан Звярджоўскі, аб'яднаўшы асобныя аддзелы паўстанцаў магілёўскіх і частку Мінскага ваяводства ў адзін корпус, захопіць Горкі і, узмацніўшы свой аддзел студэнтамі інстытута, захопіць Магілёўскі артылерыйскі парк, а потым з гарматамі і музыкай пройдзе праз губерні Смаленскую, Цвярскую, Маскоўскую, па дарозе далучаючы да сябе ўсіх нездаволеных урадам, і на чале паўмільённай арміі з'явіцца ў Казань, з'яднаецца з мясцовымі паўстанцамі, паднятымі Кіневічам, які павінен гэта зрабіць на дадзеныя яму 15 000 рублёў. Адначасова я еду ў Ковенскую губерню арганізаваць з паўстанцкіх аддзелаў армію ў некалькі карпусоў, з якімі буду пагражаць войску, высланаму царскім урадам супроць мяне. Потым увайду ў сувязь з рэвалюцыйнымі войскамі царства Польскага і для агульных аперацый з'яднаюся з чужаземным дэсантам. Вось, у агульных рысах, мой план.

Усе прадстаўнікі Белага жонду. Брава! Перамога за намі! Геніяльны план!

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! План складзены так геніяльна, што, здаецца, двух поглядаў быць не можа.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пры гэтым лічу неабходным паведаміць, што матэрыяльныя сродкі маюцца, зброя ёсць!

{{Разбіўка|Лапа.}} Прапаную ўхваліць. Згодны, панове?

{{Разбіўка|Домб.}} Я прапаную пачакаць Каліноўскага.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Ведаючы добра пана Каліноўскага як горача адданага гэтай святой ідэі, я ўпэўнены, што ён згодзіцца.

&lt;small&gt;Каліноўскі з'яўляецца праз дзверы балкона.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Памыляецеся! Каліноўскі не згодзіцца! Выбачайце, панове, што я з'явіўся такім незвычайным чынам, але за мной сочаць ад самай вёскі. Перасцярога прымусіла мяне забыцца аб існаванні параднага ходу. Добры вечар, яснавяльможныя! Добры вечар, сябры! Я чуў усё, але не хацеў да часу перапыняць будоўлі паветраных палацаў пана Серакоўскага. А цяпер пастараюся іх зруйнаваць. Згаджаюся, план пабудаваны геніяльна, але геніяльны ён па сваёй недальнабачнасці і глупству.

Усе. Дазвольце!.. Якая непрыстойнасць! Пратэстуем! План прыняты жондам нарадовым...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Жондам памешчыкаў, магнатаў?! Гэтага мала! Ёсць яшчэ Чырвоны жонд, жонд усіх прыгнечаных сялян і беднякоў. Гэты жонд будзе для нас крыніцай жывой сілы, а без нас ні сялянства, ні бедната з вамі не пойдуць.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Чаму не пойдуць?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Якая самаўпэўненасць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Якая дурная недарэчнасць!

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Яне магу чуць падобнай абразы!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэта не абраза, графіня, а дакладнае азначэнне!

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! Не будзем гаварыць адзін аднаму словы &quot;ветлівасці&quot; і пяройдзем да справы... Прашу, пан Каліноўскі...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Я не магу зараз гаварыць аб плане вайсковых аперацый, бо пан Серакоўскі так хутка крочыў па расійскай зямлі, што я ледзь паспяваў здзіўляцца той недарэчнасці і, я б сказаў, дзіцячай наіўнасці яго паходу. Мяне яшчэ больш здзівіла, што ваш жонд спадзяецца на дапамогу французскага імператара. На маё разуменне, правільна было б шукаць падтрымкі ў расійскіх рэвалюцыйных колах, тым больш, што наша канчатковая мэта больш супадае з жаданнямі братняга рускага народа, чым французскага імператара.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Мне вядома, пан Каліноўскі, калі быў студэнтам у Пецярбургу, знаходзіўся пад уплывам ідэй Герцэна, але час зразумець, што ён сын беларускага народа...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Таму я так і кажу, бо ўпэўнены, што шчасце і росквіт нашай краіны непарыўна звязаны з росквітам абноўленай Расіі, але пакуль пакіну гэтае пытанне і перайду да падрыхтоўчых крокаў пана Серакоўскага. &lt;i&gt;(Разгортвае паперу)&lt;/i&gt;. У пунктах першым і другім вашага геніяльнага плана гаворыцца...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} У вас ёсць поўны мой план?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не дзівіцеся, яснавяльможны пан, для Чырвонага жонду нічога таемнага няма. Дык у пунктах першым і другім гаворыцца: &quot;Агенты супольна з памешчыкамі схіляюць на свой бок сялян і арганізуюць аддзелы&quot;. А як вы думаеце, шаноўныя панове, гэтым агентам і памешчыкам: сяляне шыі не скруцяць?

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вы гаворыце глупства: сяляне спяць і сняць аб вызваленні.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ад каго? Ад улады памешчыкаў, ці то рускіх, ці то польскіх? Правільна! Селянін спіць і сніць, як бы атрымаць зямлю, адабраную ў яго панам. Як жа вы разлічваеце на поспех, калі кожны селянін у душы песціць думку паўстаць супроць вас жа, паноў. Калі вы сапраўды сумленна гатовы ісці з народам, дык паслухайце ў кароткіх рысах падрыхтоўчы план нашага Чырвонага жонду і прызнайце яго, бо гэта дыктуе само жыццё, у ім увесь поспех нашай агульнай справы: памешчыкі, манастыры, касцёлы — добраахвотна адмаўляюцца на карысць малазямельных сялян і батракоў ад сваёй зямельнай маёмасці, пакінуўшы сабе столькі, колькі яны самі змогуць апрацаваць...

Усе. Арыгінальна!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Ты працаваў, збіраў, а потым ўсё аддай!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Згадзіцеся, панове, праца ваша была невялікай, а збіраў вам мужык пад пагрозай бізуна. Далей... для тых, хто будзе ўпартым і не згодзіцца добраахвотна на падзел, — утварыць суд, найвышэйшы трыбунал, які пільна будзе сачыць і прымушаць непакорных сродкамі тэрору.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Мой бог, што ён гаворыць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не хвалюйцеся, графіня, але болей далікатных сродкаў у нас няма... Далей: падзяліць усю Беларусь на вайсковыя раёны, раёны на паветы, паветы на станы і ў кожны прызначыць прадстаўніка ўрада з даручэннем арганізаваць вайсковыя аддзелы, начальнікаў жа аддзелаў прызначае Чырвоны жонд па свайму выбару. Адначасова ўвайсці неадкладна ў сувязь з расійскімі рэвалюцыйнымі коламі. Вось схематычны план падрыхтоўкі да паўстання. Калі вы сапраўды адданы гэтай вялікай народнай справе, вы павінны згадзіцца. А калі не — нашыя дарогі разыходзяцца.

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! Што вы скажаце? Як вам падабаецца план пана Каліноўскага?

{{Разбіўка|Красінскі.}} План не адпавядае моманту і не жыццёвы...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} З вашага пункту гледжання? Бо прыйдзецца разлучыцца з тысячамі дзесяцін зямлі і самім хадзіць за сахой?

{{Разбіўка|Лапа.}} Перш чым стаць за саху каму б ні было, трэба забяспечыць спакойную працу, а для гэтага трэба ўсім да аднаго паўстаць са зброяй у руках і заваяваць волю, а з ёю прыйдзе і спакойная праца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так. Волю вы возьмеце сабе, а спакойную працу ахвяруеце мужыку-селяніну. Працуй, мілы, хадзі за сахой па панскіх загонах з рання да цямна... а калі не — бізуном! Бо воля панская. Пазбавіўшы селяніна ад царскіх чыноўнікаў, пан сам мацней сядзе яму на шыю. Дык якая ж карысць бедняку ад такой волі? Ці царскі чыноўнік будзе сцябаць, ці свой пан? Я лічу, што апошняе больш крыўдна.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Я лічу зусім непатрэбнай далейшую размову. У той час, калі ўжо пралілася кроў аднадумцаў, не трэба займацца спрэчкамі...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Я прапаную зняць копію і захаваць для гістарычнага музея будучай Беларусі і Літвы як экземпляр чырвонага глупства.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэта думкі і жаданні народа, на які вы ўскладаеце надзею. Вы губіце пачатую справу вызвалення.

&lt;small&gt;Уваходзіць камердынер.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Камердынер.}} Яснавяльможны пан Дзюларан.

{{Разбіўка|Лапа.}} А-а-а... Прадстаўнік Варшаўскага жонду. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вось бачыце, хто з намі ідзе! Уся Польшча! Усе аб'яднаюцца вакол адной ідэі...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Заснаваць каралеўскую Польшчу з далучэннем Беларусі і Літвы...

&lt;small&gt;Уваходзяць Дзюларан і Лапа.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове, наш высокі госць — паўнамоцны прадстаўнік Варшаўскага жонду нарадовага.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Маё ўшанаванне, панове! &lt;i&gt;(Вітае.)&lt;/i&gt; Ваша экселенцыя! &lt;i&gt;(Убачыў графіню, падыходзіць.)&lt;/i&gt; Графіня Стэмбоўская?

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Так... памяць у пана добрая... &lt;i&gt;(Падае руку.)&lt;/i&gt;

Дзюларан &lt;i&gt;(цалуе руку)&lt;/i&gt;. Вельмі задаволены спатканнем з вамі ў такім шаноўным грамадстве. &lt;i&gt;(Аглядае ўсіх, убачыў Серакоўскага, падыходзіць да яго і моцна цісне яму руку.)&lt;/i&gt; Сардэчна вітаю вас. Вы з Пецярбурга?

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Толькі што прыехаў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Вельмі добра! &lt;i&gt;(Аглядае ўсіх, бачыць Невядомскага, які ўвесь час кланяўся, каб яго заўважылі. Дзюларан кланяецца яму.)&lt;/i&gt;

Невядомскі &lt;i&gt;(падыходзіць з павагаю)&lt;/i&gt;. Дазвольце прадставіцца: Невядомскі, член гуртка, кур'ер для тэрміновых даручэнняў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Вельмі прыемна. &lt;i&gt;(Убачыў Каліноўскага і іншых, вітае іх.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Прадстаўнікі Чырвонага жонду.

Дзюларан &lt;i&gt;(агульны паклон)&lt;/i&gt;. Чырвонага?.. Так... так... у вас на Беларусі і Літве ёсць два жонды: Белы і Чырвоны?

{{Разбіўка|Домб.}} А ў вас?

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Толькі адзін — наш жонд.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Але ёсць надзея, што будзе другі?

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Для нас, прашу пана, гэта залішне. Справа не ў колерах... чырвоны ці белы, а ў ідэі, адной ідэі вызвалення народа. Я думаю, панове, што і вы ўсе з'яднаны той жа адной ідэяй. Вось чаму я і прыехаў да вас з даручэннем нашага жонду нарадовага.

{{Разбіўка|Лапа.}} Прашу пана сядаць.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Дзякую. Я не перашкодзіў, у вас пасяджэнне?

{{Разбіўка|Лапа.}} Вы заўсёды пажаданы для нас. &lt;i&gt;(Налівае віно.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Дзякую. &lt;i&gt;(Садзіцца.)&lt;/i&gt; Прашу дазволу выкласці прапазіцыі, ухваленыя аднагалосна на апошнім нашым пасяджэнні, і запрапанаваць вам, беларусам, злучыцца з намі як найсціслей...

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове... я прапаную выслухаць шаноўнага пана Дзюларана, абмяняцца думкамі, а потым працягнуць наша пасяджэнне разам з паважаным панам Дзюларанам. Згодны?

Усе &lt;i&gt;(Белы жонд)&lt;/i&gt;. Згодны!.. Прашу пана... Калі ласка!

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Дзякую... Панове, як мы, так і вы супольна служым справе... справе вызвалення народа. Вы — свайго, беларускага, а мы — польскага... Але вораг наш вельмі моцны, і вам адным будзе цяжка змагацца... А таму мы прапануем вам разам з намі з'яднацца. Варшаўскі цэнтральны камітэт нарадовы дапаможа вам як грашыма, так і ўзбраеннем. Прыйшлі тут да вас людзі, дасвядчоныя ў справе вайсковай, якія разам з панам Серакоўскім будуць кіраваць вашымі аддзеламі, а па сканчэнні паўстання возьмуць ваш край беларускі пад сваю высокую апеку... Пад сваю высокую абарону...

Домб &lt;i&gt;(да сваіх)&lt;/i&gt;. Абараняў воўк авечку, ды і з'еў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Памысліце, панове, якія выгоды дае вам наш камітэт нарадовы.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Панове, найвялікшую радасць павінны мы адчуваць, калі ў цяжкую гадзіну літасцівы бог пасылае нам абарону. Мы павінны дзякаваць пана бога і прыняць прапанову Варшаўскага жонду нарадовага...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ваша экселенцыя бачыць тут божую літасць, але я не згаджаюся з гэткім азначэннем і служыць урачыстае набажэнства не збіраюся.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вы адмаўляецеся ад добраахвотнай дапамогі нашаму народу?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ад здрады народу Чырвоны жонд адмаўляецца! Згодны, сябры?

Чырвоны жонд. Згодны! Так! Правільна!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Якое ўпартае неразуменне гістарычнага моманту!

Стэмбоўская &lt;i&gt;(нервова да Красінскага)&lt;/i&gt;. Вось вынікі вашай супольнай працы.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Не разумею, прашу пана, чаму здрада?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Калі польскі народ яшчэ не зразумеў вас, дык беларус добра зразумеў. На крыві нашага і свайго народаў хочаце вы будаваць панскую Польшчу... Вашай высокай апекай зрабіць наш народ сваім быдлам і нявольнікам... Дык перадайце вашаму жонду, што Чырвоны жонд ні за якія абяцанкі не прадасць свой народ.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Спыніце, панове, гэтыя здзекі.

Дзюларан &lt;i&gt;(іранічна)&lt;/i&gt;. Пан Каліноўскі шчыры і гарачы патрыёт. Я яму дарую яго абразы.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пан Каліноўскі можа гаварыць ад імя свайго, Чырвонага жонду, а не ад усяе Беларусі.

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Ён гаворыць ад імя беларускага народа, а пан з Варшавы ад якога народа гаворыць?

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Польскага, прашу пана...

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Я таксама паляк, прашу пана, але не прызнаю ваш Белы жонд.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Адзін паляк не ёсць яшчэ Жэч Паспаліта Польска.

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Але і ваш жонд не ёсць польскі народ.

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове, прашу паважаць нашага госця.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пан Каліноўскі не ўлічвае, што яго адмову ў дапамозе гісторыя будзе лічыць як глупства ці здраду народу.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} А я думаю, што пан Серакоўскі не ўлічвае, што яго згоду гісторыя адзначыць і як здраду народу, і як глупства!

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Паглядзім! Час пакажа.

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! Прапаную спыніць спрэчкі і азнаёміцца дасканала з прапановамі і планамі Варшаўскага жонду. Абмеркаваць і прыняць для кіраўніцтва і выканання... Згодны?

Белы жонд. Згодны!

{{Разбіўка|Лапа.}} А вы, панове?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэтае пытанне Чырвоны жонд вырашыць у сябе на камітэце. Адказ атрымаеце заўтра. Да пабачэння! &lt;i&gt;(Збіраецца выйсці.)&lt;/i&gt; Мая вам парада — не прадавайце народную кроў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Раю вам, панове, прыйсці да згоды.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Раю вам, яснавяльможны пан, выносьцеся з Беларусі ў добрым здароўі... &lt;i&gt;(Выйшлі.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Што гэта?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Быдла, прашу пана.

==Карціна другая==
&lt;small&gt;Вострая брама ў Вільні. Народ стаіць на каленях, пяе малітву перад брамай. Уваходзяць дзве кабеты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я кабета.}} Казалі, што сягоння павінна прыйсці да нас працэсія з Варшавы.

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Казалі, што біскуп благаславіць і разам з народам пойдзе на спатканне Варшаўскай працэсіі.

{{Разбіўка|1-я кабета.}} А чаго гэта ідуць да нас?

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Ты чула, што Варшава абвясціла вайну з-за веры?

{{Разбіўка|1-я кабета.}} Чула, і ў нас аб гэтым гавораць...

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Ну, вось, ідуць злажыць умову, каб разам вызваліцца. Мой муж казаў, што біскуп адправіць набажэнства і дасць благаславенне на барацьбу за волю.

{{Разбіўка|1-я кабета.}} Божухна, што гэта будзе?

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Ніхто, як бог... У нас з дому трое пайшло ў аддзелы: бацька, муж і сын...

&lt;small&gt;Праходзяць у браму і становяцца на калені. Лірнік ціха іграе на ліры і пяе псалмы. Уваходзяць Земацкая і Невядомскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Вы чулі, што ў Варшаве аддзел Маеўскага разбіў жандарскі эскадрон і ўзяў дзве гарматы з набоямі?

{{Разбіўка|Земацкая.}} Так... А колькі ўжо нашых палягло, колькі моладзі пакутуе ў астрогах. Матка Боска Вострабрамска, памажы нам. &lt;i&gt;(Становіцца на калені, жагнаецца, потым устае, за ёю Невядомскі.)&lt;/i&gt; Пане Невядомскі, адгэтуль мы пойдзем на Бэльмонт, там збярэцца народ і шляхта. У гэтыя вялікія дні, дзеля нашай радзімы, мы павінны быць разам з народам, абуджаць нацыянальнае пачуццё. Няхай народ бачыць, што мы з ім...

&lt;small&gt;Уваходзяць 1-ы і 2-і чыноўнікі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Добры дзень, пані Земацкая.

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Добры дзень!

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Чулі? Віленскі гарнізон узмацняецца войскам з Пецярбурга?..

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Ходзяць чуткі аб адстаўцы Назімава.

{{Разбіўка|Земацкая.}} А каго прызначаюць?

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Кажуць, што Мураўёва.

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Даюць паўнамоцтвы дыктатара.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Ніякі Мураўёў не пагасіць полымя паўстання.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Нашы аддзелы пакосяць іх галовы. Панове, думка! Унашу прапанову: пабудаваць помнік волі... Ведаеце... э... чарапы, складзеныя ў піраміду, а на самым версе паўстанец з касой. Ці ж не праўда — арыгінальны помнік!

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} А вы да якога аддзела прыпісаны?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Я?.. Э... Я лічуся кур'ерам для тэрміновых даручэнняў гуртка, старшынёй якога з'яўляецца пані Стэмбоўская.

{{Разбіўка|Земацкая.}} А вы?

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Я пры аддзеле Каліноўскага.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Вы сябра Чырвонага жонду?

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} О не, што вы, пані! Дзеля таго, што Чырвоны жонд супольна з намі прымае ўдзел у паўстанні, мне даручана таемна сачыць за дзейнасцю Каліноўскага.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} А ці ведаеце, пані Земацкая, праграму гэтых чырвоных пеўняў? Падзяліць пораўну зямлю паміж сялянамі і памешчыкамі і ўсім хадзіць за сахой і араць. Што надумалі, а? Я — чыноўнік асобных даручэнняў — і за сахой! Вы ўяўляеце сабе — у сурдуце, пры рэгаліях — і за сахой! Ха-ха-ха...

&lt;small&gt;Чуваць гукі аргана і спевы малітвы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Ціха... не парушайце цішы малітвы. &lt;i&gt;(Становіцца на калені і моліцца.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзяць Каліноўскі і Сяргей, вайсковы ўрач.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Значыць, Сярожа, едзеш у полк?

{{Разбіўка|Сяргей.}} Загад... Нічога не зробіш. Салдацкая дысцыпліна і нас, урачоў, датычыцца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так... Перадай у Пецярбургу сябрам падзяку за друкарскі станок. Скажы... гэтымі днямі еду на вёску ў аддзелы, а там і пачнем. Сувязь з вамі буду трымаць, як і раней, праз настаўніка Васілія Рыгоравіча. Ну... вось і ўсё, Сярожа. Давядзецца — убачымся, а калі не — не памінай ліхам... &lt;i&gt;(Дае руку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Жадаю шчасця... перамогі... У добры час! &lt;i&gt;(Моцна абняліся.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;З другога боку ўваходзіць Домб. Сяргей выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} З кім гэта так горача цалаваўся?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Калісьці мы з ім бунтарылі ва ўніверсітэце. &lt;i&gt;(Задумліва.)&lt;/i&gt; Добры час быў, Домб...

{{Разбіўка|Домб.}} А будзе яшчэ лепшы.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так! Будзе яшчэ лепшы...

{{Разбіўка|Домб.}} Глядзі, шляхта ўжо дзейнічае. Сіла на баку белага жонду. &lt;i&gt;(Ківае на народ, які на каленях моліцца і пяе набожныя спевы.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} І перад гэтай сілай трэба пакуль што скарыцца... У іх сродкі, зброя... З'яднаўшыся часова з Белым жондам, мы будзем весці далей нашу справу, але прыйдзе час — мы вырвем ад іх уладу і вызвалім народ. Табе вядома, што адгэтуль пойдуць на Бэльмонт, каб схіліць на свой бок рамеснікаў і мяшчан. Шляхта будзе разам з народам братацца, гаварыць прамовы і вербаваць у аддзелы... Табе трэба быць там. Я іду на вёску да нашых. Страбейка паведамляе, што ў павеце з'явіліся жандарскія аддзелы. Бывай здароў, спаткаемся ў нашым штабе...

{{Разбіўка|Домб.}} Будзь асцярожным...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Бывай! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Спевы сціхаюць. Біскуп кажа прамову.&lt;/small&gt;

Голас Красінскага. Веруючыя! Вялікае няшчасце здарылася з намі і з нашай святой верай. Вам вядома, што ў польскай краіне прыгнечана вера наша. Народ паўстаў на абарону сваёй веры. Гэта знявага веры перанясецца і на нашу краіну, вас чакаюць цяжкія выпрабаванні. Паўстаньце на абарону сваёй веры, свае волі, сваёй айчыны... Усемагутны божа, дапамажы!

&lt;small&gt;Арган, спевы ўсяго народа. Біскуп благаслаўляе.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, на Бэльмонт!

&lt;small&gt;Спяваюць, ідуць. Спевы аддаляюцца, святло паступова змяншаецца і гасне... Спевы зноў набліжаюцца і сцэна асвятляецца. Новае месца дзеі. Бэльмонт. Уводдалі горад Вільня. Чуваць галасы натоўпу. Усе ўваходзяць, нясуць на руках Серакоўскага і крычаць: &quot;Віват!&quot; Аркестр іграе туш.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Панове! Мы сабраліся тут, каб спаткаць дэпутатаў Варшаўскага жонду нарадовага. Польскі народ — нашы браты па веры — прыгнечаны царскім урадам, паўстаў са зброяй у руках на абарону сваіх правоў, сваёй зняважанай веры. Акрапілася зямля кроўю пакутніка-народа. Не сёння-заўтра тое ж пагражае і нам. Дапаможам нашым братам і агульным намаганнем разаб'ем царскія ланцугі і дадзім волю нашай айчыне!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Няхай жыве правадыр народны!

Народ. Віват!

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пагібель царскай тыраніі! Далоў схізматыкаў! Няхай жыве рамесніцтва!

&lt;small&gt;Шляхта вітае рамеснікаў, дамы цалуюць рамеснікаў.&lt;/small&gt;

Невядомскі &lt;i&gt;(натхнёна)&lt;/i&gt;. Панове! У гэты ўрачысты дзень, калі мы ўсе гарым адной думкай, адным жаданнем, мы тут усе роўныя, усе браты! Няхай гэты дзень захаваецца ў нашым сэрцы і будзе нашым адвечным святам! З вераю ў сэрцы, са зброяй у руках, з усмешкаю на вуснах кінемся ў змаганне за свабоду! Запісвайцеся ў аддзелы змагання... Трыумфуйце!.. Весяліцеся перад перамогай. Панове! Прапаную абэртас у гонар нашай перамогі! Прашу! &lt;i&gt;(З захапленнем скача абэртас.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Аркестр іграе, шляхта першая запрашае рамеснікаў. Адны скачуць, другія запісваюцца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, запісвайцеся ў аддзелы!..

{{Разбіўка|Земацкая.}} Калі пан так жа добра будзе абараняць волю, як танцуе, то...

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} То яснавяльможная пані дазволіць мне пацалаваць яе ручку. Галавой прысягаю — ніводзін жандар не ўцячэ ад маёй кулі!

{{Разбіўка|Земацкая.}} О герой! &lt;i&gt;(Дае руку для пацалунку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Шавец.}} Пані! А я запісаўся ў аддзел да іх. &lt;i&gt;(Паказвае на Серакоўскага.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Віншую! &lt;i&gt;(Цалуе яго.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каваль.}} Эх, чорт пабяры! Пані, запішы і мяне, пайду біць жандараў.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Хай вас бог бароніць! &lt;i&gt;(Благаслаўляе і цалуе яго.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове! Прашу мазурку на пагібель нашых ворагаў.

{{Разбіўка|Шавец.}} Не, не, нашу лявоніху.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, лявоніху на пагібель ворагаў!

&lt;small&gt;Усе скачуць.&lt;/small&gt;

Невядомскі &lt;i&gt;(пасля лявоніхі)&lt;/i&gt;. Лявоніха скончана! Прашу мазурку! Пераможную мазурку!

&lt;small&gt;Скачуць мазурку. Чуваць барабан.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Панове! Чуеце? Гэта жандары...

&lt;small&gt;Танцы спыняюцца. Перапалох.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Супакойцеся, панове! Скачыце далей!

{{Разбіўка|Каваль.}} Не магу, хачу ваяваць з жандарамі.

{{Разбіўка|Шавец.}} Бі іх...

&lt;small&gt;З'яўляецца Домб, спыняе натоўп.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} Не час, стрымайцеся! Сябе загубіце!

&lt;small&gt;Народ свішча, крычыць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Гарадавы.}} Дарогу! Асадзі назад! &lt;i&gt;(Адціскае натоўп.)&lt;/i&gt;

Каваль &lt;i&gt;(ззаду)&lt;/i&gt;. Эх, для пачатку фараону. Р-раз! &lt;i&gt;(Б'е. Гарадавы валіцца і свішча.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Чуваць вайсковы аркестр.
&lt;/small&gt;
''Заслона''

=ДЗЕЯ II=
&lt;small&gt;Мясцовасць з узгоркамі, па якіх раскіданы хаты, платы. З правага боку хата з ганкам, да яе прыбудавана клець. Вечарэе. Заходзіць сонца. Здалёк чуваць спевы дзяўчат. За платамі крадзецца Каліноўскі ў сялянскай вопратцы і ў світцы зверху. Падыходзіць да хаты, стукае ў акно.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Лявон... Лявон...

Голас з хаты. Зараз...

&lt;small&gt;Выходзіць Лявон.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} А, гэта ты? Вечар добры! Якія навіны прынёс?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Прывёз зброю для нашага аддзела. Там, за ўзгоркам, у кустах. Трэба перанесці і схаваць у цябе, у клеці, а ўначы твой сын прыйдзе з лесу і перанясе ў аддзел.

{{Разбіўка|Лявон.}} Добра. А сынка майго бачыў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сягоння раніцой. Малайчына, дзясяцкім яго назначыў.

{{Разбіўка|Лявон.}} Даў бы бог жывым вярнуцца, баюся, каб не перамаглі нас.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не бойся, стары. Мужыцкую праўду ніякая сіла не пераможа.

{{Разбіўка|Лявон.}} Скажы мне, братка, старому, неразумнаму: вось мы змагаемся за волю, нашы сыны кроў праліваюць, а калі мы здабудзем гэту волю, дык паны застануцца?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не будзе няволі — не будзе і паноў.

{{Разбіўка|Лявон.}} А куды ж яны падзенуцца?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Жыццё такое настане, што панаваць ужо не будзе над кім. Вось, у вольны час пацікаўся. &lt;i&gt;(Дае лістоўку.)&lt;/i&gt; Тут табе ўся праўда мужыцкая. Хавай яе ад паноў і начальства, ім гэта не да смаку, А пакуль лішніх вачэй няма, занясі зброю ў клець.

{{Разбіўка|Лявон.}} Добра. А сам дзе будзеш начаваць — у нас ці ў лесе?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Да сонца буду ў цябе, а там у лес пайду.

Лявон &lt;i&gt;(у хату)&lt;/i&gt;. Матруна, выйдзі... Ты скажы ёй, яна малачка дасць ды пасцельку прыгатуе. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

Матруна &lt;i&gt;(уваходзячы)&lt;/i&gt;. Чаго табе?.. Дзе ж ён дзеўся? &lt;i&gt;(Пабачыўшы Каліноўскага.)&lt;/i&gt; А-а, гэта ты тут! Чаму ў хату не ідзеш? Заходзь. Ну, як там мой у лесе, жывы, здаровы?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Здаровы, маладзічка... Цябе прасіў не сумаваць.

{{Разбіўка|Матруна.}} І рада б не сумаваць, ды... сэрцайка бабскае. Толькі ж нядаўна жыць мы пачалі ў законе, думалі будзем разам, а тут вось якая справа, у аддзел пайшоў. А ну, як заб'юць?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Суджана памерці, дык смерць і на печы знойдзе. Не плач, усё добра будзе. Сягоння прыйдзе пабачыцца з табою.

Матруна &lt;i&gt;(радасна)&lt;/i&gt;. Няўжо?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ну вось, бачыш, — вочы павесялелі.

{{Разбіўка|Матруна.}} Казалі, што з Пецярбурга шмат войска пасылаюць і ўсіх, каго ў лесе зловяць, на касцёлах вешаць будуць.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вяровак не хопіць.

&lt;small&gt;Уваходзіць Лявон з клункам зброі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Што гэта ты нясеш?

{{Разбіўка|Лявон.}} Яго рэчы, ён начаваць у нас будзе.

{{Разбіўка|Матруна.}} А ўжо ж рэчы... бач, багнэты тарчаць...

&lt;small&gt;Каліноўскі бярэ клунак і нясе ў клець, потым варочаецца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Дзе? Якія багнэты? І што гэта табе здаецца? &lt;i&gt;(Да Каліноўскага.)&lt;/i&gt; Заходзь, браток, заходзь.

&lt;small&gt;Каліноўскі ідзе ў хату.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} А божухна, божухна! Няхай бы ўжо звер звера грыз, а тут людзі, у бога верачы, адзін аднаго забіваюць. Крывею чалавечай зямлю паліваюць.

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды што, тут за праўду нашу. А вось як пан дзеля свае ўцехі твайго бацьку бізуном паласаваў, дык гэта што? Зямлю тут крывавую сабакі лізалі. Вось народ і не вытрымаў. Пацярпі, усё добра будзе, і чалавек твой вернецца. Пойдзем у хату, дай малака.

&lt;small&gt;Ідуць у хату. Чуваць спевы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Эх! А дзяўчатам і гора мала, параспяваліся.

{{Разбіўка|Лявон.}} І ім не весела, дай веры.

&lt;small&gt;Увайшлі ў хату. Спевы бліжэй. Са спевамі ўваходзяць дзяўчаты, спяваюць рэкруцкую песню.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Сумна неяк...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Давайце, дзяўчаткі, у карагод гуляць...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Э, пакінь. Без хлопцаў і гульня не гульня.

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. І песні неяк не пяюцца.

{{Разбіўка|Матруна.}} Усе разбегліся, родненькія, у лесе пахаваліся, як краты па пячорках. Мой Янка надоечы прыйшоў з лесу, аж глянуць страшна: барадой аброс, лапці ўсе падраліся, змяніў кашулю, узяў хлеба ды сыра, &lt;i&gt;(плача)&lt;/i&gt; мяне пацалаваў дый зноў у лес...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А ты не плач. Лепш у лесе, чымся на вёсцы быць забітаму. Вось, кажуць, у суседнюю вёску прыйшлі жандары і забралі ўсіх хлопцаў.

{{Разбіўка|Матруна.}} І чаго гэта ўсе паднялося? Не сядзіцца нашым панам, усё волі хочуць. Хочаш, дык ідзі сам, калі ты пан, — дык не, — дурняў-мужыкоў падбухторваюць, за кроў мужычую волю абяцаюць.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Дачакаемся, як жа, а калі і забяруць волю, дык для сябе, а нам зноў бізун застанецца.

&lt;small&gt;Каліноўскі выйшаў і слухае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не, дзяўчынка, не тое ты гаворыш. Добры вечар!

Усе. Добры вечар!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дай толькі волю здабыць, а падзяліць мы здолеем. Сабе і бізун, гэта праўда, а пана ў саху ўпражэм, а не пойдзе, дык пана бізуном сцябаць будзем.

{{Разбіўка|Матруна.}} Дай жа божа нашаму цяляці ваўка спаймаці.

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. А лепш, каб усё ціха было.

{{Разбіўка|Матруна.}} Дзяўчаткі, гляньце, нібыта нехта да нас верхам едзе... Вось там, за ўзгоркам...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. З лесу, здаецца...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Здаецца, мой Міколка...

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Не... Яська мой... во, рукой махае... &lt;i&gt;(Бяжыць, за ёй іншыя.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха, бабы. &lt;i&gt;(Прыглядаецца.)&lt;/i&gt; Так, гэта з нашага аддзела. Ці не здарылася што? &lt;i&gt;(Ідзе да хаты.)&lt;/i&gt; Лявон, конь у цябе вольны ёсць?

Лявон &lt;i&gt;(у акне)&lt;/i&gt;. Ёсць, а што?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} На кожны выпадак, можа спатрэбіцца.

&lt;small&gt;За сцэнай галасы баб і дзяўчат: &quot;А я думала, што мой Міколка. Навіны прывезлі?&quot;&lt;/small&gt;

Домб &lt;i&gt;(уваходзіць, за ім дзяўчаты)&lt;/i&gt;. Пасля, дзяўчаткі, скажу. Хто тут ёсць з мужыкоў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Што здарылася?

{{Разбіўка|Домб.}} А... ты тут! &lt;i&gt;(Адыходзіць з ім убок.)&lt;/i&gt; Конны з аддзела Вайцэхоўскага паведаміў, што ідзе сюды войска, і перадаў табе шыфроўку. &lt;i&gt;(Перадае маленькую скручаную паперку.)&lt;/i&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(чытае)&lt;/i&gt;. А-а-а, ад настаўніка Васілія Рыгоравіча... &quot;З Пецярбурга ў твой раён ідзе рота пад камандай вядомага табе барона Штальберга&quot;... Штальберг... а, памятаю гэтага ката. У Петрапаўлаўцы двух студэнтаў з нашага гуртка засек і павесіў... &lt;i&gt;(Чытае.)&lt;/i&gt; &quot;...маршрут яго на Мінск і далей. Мэта — злавіць цябе жыўцом&quot;... Так... &quot;Адносіны салдат да насельніцтва добрыя... Усё гэта перадаў мне наш сябра доктар Сяргей&quot;... Сяргей?

{{Разбіўка|Домб.}} Хто гэта?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вайсковы доктар... памятаеш, каля Вострай брамы сустрэў яго... Значыць, ён ідзе з ротай да нас... Домб, табе трэба ехаць зараз жа ў лес і сказаць аддзелу — быць напагатове. Я застануся пакуль тут для доследу... Прышлі сына Лявона для сувязі... Няхай схаваецца на балоце і чакае. Як зязюля чатыры разы пракукуе, тады няхай выходзіць да крыжа ля дарогі...

{{Разбіўка|Домб.}} Асцярожней, Кастусь... Бывай! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ну, што ён казаў?

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Пра майго Міколу не казаў?

&lt;small&gt;Уваходзіць Лявон.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вось што, Лявон, і вы, дзяўчаткі... сюды ідзе з Пецярбурга войска...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Вось табе і Міколка...

Усе. Ай, ай, ай, матачкі! Што нам рабіць? Загінулі мы... Пахапаюць нас...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха, бабы! Ціха! Слухай, Лявон, войска, пэўна, раскватаруецца на вёсцы... Бабы, слухайце! Памятайце: ні адзінага гуку пра нашых; калі спытаюць, дзе мужыкі, кажыце — хто ў Мінск па грошы паехаў, хто ў пана працуе, а каго пагналі далей, пад Вільню... Зразумелі?

Усе. Зразумелі...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} І цяпер, у выпадку, калі мяне зловяць і запытаюць у вас, кажыце, што не ведаеце мяне, зразумелі?

Бабы. Зразумелі... А ты хавайся.

Каліноўскі &lt;i&gt;(ціха)&lt;/i&gt;. Слухай, Лявон, калі палягуць усе — а з дарогі яны моцна заснуць, — паможаш зброю вынесці, а можа і справу зробім...

{{Разбіўка|Лявон.}} Аб якой ты справе гаворыш?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Твая хата лепшая ад усіх, запрасі да сябе афіцэраў.

{{Разбіўка|Лявон.}} А сам дзе будзеш?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Недалёка буду. Уначы прыйду, а можа і раней, з сынам тваім. Ну, бабы, бывайце здаровы! Ні слова аб нашых, будзьце героямі, катаваць будуць — маўчыце.

Бабы. Не выдадзім! Не бойся! Свае... Крый нас божа...

&lt;small&gt;Каліноўскі выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. А ўсё ж страх, як прыйдуць да нас.

&lt;small&gt;Уваходзіць старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Вось і мая старая ўзварушылася.

{{Разбіўка|Старая.}} Чаго стаіце, раты разявіўшы? Салдаты ідуць!

{{Разбіўка|Лявон.}} А дзе ты чула?

{{Разбіўка|Старая.}} Малыя казалі, што чулі... за лесам...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. За лесам? А што, дзядулька, калі даведаюцца, дзе нашы?

{{Разбіўка|Старая.}} А ты не кажы ім.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. А калі вешаць баб пачнуць?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ну, яны не дурні і вяроўкі на баб псаваць не будуць. ім хлопцы нашы патрэбны, а не бабы.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А што, дзядулька, кажуць, што яны да баб ласыя. Як возьмуць нас усіх у палон замест жонак, што тады рабіць?

{{Разбіўка|Лявон.}} А брэшаш ты! А калі возьмуць, дык ты не давайся.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ага, ён жа дужэйшы за мяне, возьме і схопіць.

{{Разбіўка|Старая.}} А ты кусайся. Вось хто мяне схопіць, той не рады будзе.

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды хто ж на цябе паквапіцца?

{{Разбіўка|Старая.}} А ўсяк бывае, — за недахопам і мяне ў кумпанію возьмуць. Матка казала мая старэнькая, як Напалявон французскі ў дванаццатым годзе праходзіў праз нашу вёску, дык і старых прыхоплівалі.

{{Разбіўка|Лявон.}} Годзе плявузгаць, там відаць будзе, а пакуль што кароў ды коней ганіце на балота, схаваць трэба; курэй ды кабаноў далей хавайце, бо як прыйдуць — усё пабяруць.

Бабы. Няўжо? Ой, матачкі мае, пабяруць, далібог пабяруць!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Гэй, Міколка, гані каня на балота.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Аксіння. скажы мамцы, каб кароў з хлева выгнала.

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Ой, і боязна ж неяк.

&lt;small&gt;Чуваць здалёк барабанны бой.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ой, недзе тарахціць... Чуеце?

Усе. Дзе?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ціха...

&lt;small&gt;Убягае хлопчык.&lt;/small&gt;

Хлопчык &lt;i&gt;(радасна)&lt;/i&gt;. Мамка, мамка, войскі ідуць, там за ўзгоркам, са стрэльбамі, з шаблямі! Чуеш, як барабан тарахціць? &lt;i&gt;(Выбягае.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Агульная сумяціца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Куды ты, Лявон?

{{Разбіўка|Лявон.}} Забыўся на цяля, схаваць трэба.

{{Разбіўка|Старая.}} Я сама, а ты пры хаце заставайся. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Ой, курэй трэба загнаць... ціп, ціп, піп... &lt;i&gt;(Выбягае.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзіць Матруна, знерваваная, аглядаецца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Ідуць, ідуць, па майго ідуць. &lt;i&gt;(Хаваецца ў хату.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Салдацкая песня чуваць усё бліжэй і бліжэй.&lt;/small&gt;

Лявон &lt;i&gt;(адзін, жагнаецца)&lt;/i&gt;. Пан Езус, заступіся і выратуй нас.

&lt;small&gt;Прыбягае хлопчык.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Хлопчык.}} Ой, дзядулька, салдаты ўжо ў вёску ўвайшлі. Гузікі залатыя блішчаць. А ў паноў афіцэраў на капелюшах кутасікі і вусы натапыраны. &lt;i&gt;(Выбягае.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Чаго рады? Эх, дзіцянё неразумнае!

&lt;small&gt;Спевы сціхаюць. Чуваць каманда: &quot;Рота, стой! Рабяты, на адпачынак! Гаспада афіцэры, расставіць часавых, выдзеліць патрулі! Вуха востра трымаць! Памятайце, што мы сярод ворагаў!&quot;
Уваходзяць ротны, Сяргей і Маставы — ардынарац.&lt;/small&gt;

Ротны. Зараз жа, доктар, даследаваць калодзежы, ці не атручана вада. Гэтыя крамольнікі на ўсё здольныя. Да праверкі ваду не піць, ежу не варыць! Выконвайце.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Слухаю, гаспадзін капітан! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

Ротны. Што за д'ябал! Вёска быццам вымерла.

{{Разбіўка|Маставы.}} А так што, ваша высокаблагароддзе, з перапугу пахаваліся.

Ротны. Нічога, усіх выцягнем з нор. &lt;i&gt;(Заўважыўшы Лявона.)&lt;/i&gt; А, адзін ужо ёсць. &lt;i&gt;(Лявон кланяецца.)&lt;/i&gt; Гэй, стары, а дзе ж уся вёска? Не відаць штосьці.

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды тутака ўся яна і ёсць.

Ротны. Дзе людзі? Пакліч усіх сюды!

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды як жа клікаць?.. Хто ў полі, хто ў горадзе, хто выехаў.

Ротны. Маставы!

{{Разбіўка|Маставы.}} Што загадаеце, ваша высокаблагароддзе?

Ротны. Паслаць зараз патруль па хатах, каб зганялі ўсіх сюды: хто не пойдзе — прыкладам, а крамольнікаў — штыком. Марш! Заняць хаты для начлегу!

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю-с! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

Ротны. Ну, стары, кажы, дзе паўстанцы?

{{Разбіўка|Лявон.}} Якія?

Ротны. &quot;Якія&quot;... не ведаеш? А? Што супроць цара пайшлі, супроць начальства? Ты не хітруй, стары барсук, ведаеш.

{{Разбіўка|Лявон.}} Мілы панок, ды хто ж іх ведае. Казалі, што ў Вільні быццам ёсць такія, а тутака няма; у нас ціха. Жывем за расійскім царом добра.

Ротны. За расійскім, а ты за якім хацеў жыць? За французскім?

{{Разбіўка|Лявон.}} За нашым, значыцца, царом жывем добра, чаго нам паўставаць... Калі ласка, заходзьце ў хату.

&lt;small&gt;Уваходзіць старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Добры вечар, панок!

{{Разбіўка|Лявон.}} Мая старая малачка табе дасць ці чабарку згатуе. Гарачанькага з дарогі вып'еш. Заходзь, пане афіцэр.

Ротны. А там у цябе ніхто не схаваны?

{{Разбіўка|Лявон.}} Чаго гэта?

&lt;small&gt;Уваходзіць Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Загад вашага высокаблагароддзя перадаў. Зараз усіх згоняць сюды.

Ротны. Агледзім хату старога. &lt;i&gt;(Вымае рэвальвер.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю!

Ротны. Дык ты гаворыш, што нікога не хаваеш?

{{Разбіўка|Лявон.}} Каго хаваць? Старая ды я.

Ротны. Ну, глядзі, стары, калі што, дык галавой адкажаш.

&lt;small&gt;Ротны і Маставы выходзяць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Ваяка! Эх... жандар дык і ёсць жандар! Ну, старая, ідзі, згатуй чабарку, частуй дарагога госця. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Смалы яму ў горла, а не чабарку. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Чуваць галасы з розных канцоў; салдаты гоняць баб.
З'яўляюцца бабы і за імі салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Чаго яны гоняць нас сюды?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Клаўдзюшку дык з-пад печы за ногі выцягнулі.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ну, ну, хадзі, тупай!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Чаго пхаеш?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ідзі... кш... кш... кш...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Нібы курэй заганяе. Аўса, ці што, дасі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ух, і разгаворчывая якая!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Не чапай рукамі! Не купіў яшчэ! Не твая!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} А чыя? Мужыкоў штосьці не відаць.

{{Разбіўка|2-і салдат.}} Глядзі ты, адны бабы, ну і вёска.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А чаго гналі сюды?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Іх благароддзе ротнае вучэнне з вамі будзе праводзіць. Ха-ха-ха...

&lt;small&gt;Уваходзіць Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} У-у... красунь колькі, выбірай якую хочаш! А дзе ж хлопцы?

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Няма.

&lt;small&gt;Уваходзяць ротны, афіцэр.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ваша высокаблагароддзе, калі ласка, паглядзіце — уся вёска з адных баб састаіць.

Ротны. Што? Ды што я, бабскі агляд назначыў? Дзе мужыкі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Няма мужыкоў, вашаскароддзе!..

Ротны. Як? Ніводнага мужыка ў вёсцы?

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Ды вось, бегае адзін. &lt;i&gt;(Кіўнула на хлопчыка.)&lt;/i&gt;

Ротны. Ты не кпі! Чый гэта? Дзе яго матка? Я пытаюся, дзе матка? Гм... &quot;няма&quot;?.. Паўленкоў, ану, злаві яго ды ўсып розаг!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Панок, пакінь яго, за што біць хочаш?

Ротны. Ага! Знайшлася матка! Твой сын?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Мой, панок.

Ротны. Гм... Калі сына маеш, дык і муж ёсць. Дзе ён? Чаму яго з табой няма?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Паехаў у Мінск, дровы павёз...

Ротны. Ілжэш, дрэнь! У лес пайшоў! У банду! Супроць цара! Ну, кажы!

{{Разбіўка|Лявон.}} Пан афіцэр, яна праўду кажа.

Ротны. Не суйся, стары. Гавары, у лесе твой муж? Ну!? Узяць яе на допыт і перадаць паручыку Сцержневу.

{{Разбіўка|Лявон.}} Панок, калі не даеш веры, вазьмі мяне, пытай; яна ж праўду кажа: павёз у Мінск дровы, грошай зарабіць. Не чапай бабу. Не ганьбі свой царскі мундзір.

Ротны. Дурань! Я выконваю загад свайго гасудара. Пахаваліся, сволачы і крамольнікі! А з-за вугла будуць расстрэльваць царскіх слуг. Пачакайце, наш генерал Мураўёў цырымоніцца з вамі не будзе. Гэта вам не Назімаў, усіх перавешае, сукіных сыноў. &lt;i&gt;(Да афіцэра.)&lt;/i&gt; Выдзеліць атрад на разведку, агледзець мясцовасць і, калі што падазронае заўважыце, зараз данесці! Кожнага злоўленага са зброяй без суда і следства на месцы расстрэльваць! Ступайце!

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Слухаю! &lt;i&gt;(Да салдат.)&lt;/i&gt; За мной! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

Ротны. А вы ўсе з кожнай хаты даставіце харчаванне: па 10 фунтаў хлеба, па 10 штук яек, па крынцы малака, па адной курыцы, — усё гэта здаць каптэнармусу. Маставы! Распарадзіся, а там і на начлег. Марш!

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю, ваша высокаблагароддзе! Бабы, чулі загад? Ну і выконвай хутка, па-ваеннаму, у два шчота. Марш!

&lt;small&gt;Маставы і бабы выходзяць.&lt;/small&gt;

Лявон &lt;i&gt;(у акно)&lt;/i&gt;. Гэй, старая, прынясі свежай саломы для пана афіцэра, зараз будзе адпачываць.

&lt;small&gt;Старая пайшла па салому ў клець і назад.&lt;/small&gt;

Ротны. Што ты, стары, стараешся мяне спаць улажыць?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды не, панок, як хочаш, я толькі думаў — змарыўся з дарогі, родненькі.

Ротны. Наша служба такая: 24 гадзіны на нагах прастаю, калі трэба. А ўсё ж скажы, стары, дзе ўсе мужыкі?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды хто паехаў у Мінск, а каго, праўду казаць, і паны сілком у найміты ўзялі ў Варшаву, а хто са страху і сам уцёк.

Ротны. З якога страху?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды што паны забіралі. Ну, па гарадах і працуюць. А каб супроць цара ісці, як кажа пан, — ні-ні, у нас такіх няма.

&lt;small&gt;Выходзіць старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Чабарку я зварыла і пасцельку прыгатавала.

{{Разбіўка|Лявон.}} Калі ласка.

Ротны. Эх, ноч якая!.. Люблю прыроду! &lt;i&gt;(Ідзе дэкламуючы.)&lt;/i&gt; &quot;В песчаных степях Аравийской земли три гордые пальмы высоко росли&quot;.

&lt;small&gt;Чуваць спевы салдат. Уваходзіць Матруна.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Ці ведаюць нашы родныя, што па іх жандар прыйшоў? Ах, складуць яны свае галовачкі непакорныя за праўду мужыцкую, за волечку нашу. І чаму гэта няма на свеце праўды для нас? Божачка, ты ўсё бачыш. Чаму не адхіліў бяды ад нас? Няўжо ж толькі мы, мужыкі, такія грэшныя, што заслугоўваем тваю кару? Божа, даруй мне маё сумненне!

&lt;small&gt;Ротны ідзе.&lt;/small&gt;

Ротны &lt;i&gt;(убачыўшы яе)&lt;/i&gt;. А-а! Што, маладзіца, грахі замальваеш? Такая грэшная?

{{Разбіўка|Матруна.}} Усе мы, людзі, грэшныя, пан афіцэр.

Ротны. А якія ж грахі?.. А?.. Ну, кажы! Муж, гаворыш, у Мінску, а без мужа сумна, а? Сама маладая, не грэх і саграшыць. &lt;i&gt;(Падыходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Пане афіцэр... Мне няма калі...

Ротны. Пачакай. Спытаць хачу цябе... &lt;i&gt;(Хапае яе.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Пане, што робіце?.. Пусціце!..

Ротны. Маўчы, дурніца!

&lt;small&gt;Барацьба. Яна крычыць. Прыбягае Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ваша высокаблагароддзе!.. Ой, выбачайце!

Ротны. Чаго табе?

&lt;small&gt;Матруна ўцякае за плот і падслухоўвае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Потым далажу. &lt;i&gt;(Хоча ісці.)&lt;/i&gt;

Ротны. Стой! Дурань! Гавары!

{{Разбіўка|Маставы.}} Наш патруль схапіў на дарозе каля лесу чалавека, вядуць сюды.

Ротны. Да мяне даставіць на допыт!

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю!.. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Ці не майго злавілі?..

Ротны. Дзікая якая... Гм... крычыць... Другая была б шчаслівая, што афіцэр... а яна... дурніца... гм... Каго злавілі? Гм... напэўна, сволач папалася, а за ім усіх пераловім і перавешаем.

Галасы. Ідзі, ідзі.

&lt;small&gt;Уваходзіць Маставы, а за ім усе паступова ўваходзяць і пазіраюць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ваша высокаблагароддзе! Вядуць!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ну, ну, хадзі! Ваша высокаблагароддзе, па дарозе каля лесу прыкмечаны быў чалавек, зброі ў наяўнасці не аказалася, а таму мы яго не прыстрэлілі, а прывялі да вашага высокаблагароддзя. Сюды арыштаванага!

&lt;small&gt;Уводзяць Каліноўскага.&lt;/small&gt;

Усе бабы. Ай, ды гэта ж ён!

{{Разбіўка|Лявон.}} Прапаў, родненькі!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Пане капітане! Відавочна, гэта непаразуменне.

Ротны. Маўчаць! Калі на асіне будзеш боўтацца, убачыш, якое непаразуменне. Імя, прозвішча!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сцяпан Пакроўскі.

Ротны. Католік?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Праваслаўны.

Ротны. Праваслаўны і бунтаваць! На дарозе, каля лесу, што рабіў? Шпіёніў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Памыляецеся, пане капітане, — ехаў з Мінска ў Ігумен.

Ротны. Ехаў? А конь яго дзе?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Яны ілгуць, ваша высокаблагароддзе. Ніякіх коней у наяўнасці пры іх не было. Ішоў пяхтурай, а ўбачыў нас — схаваўся ў кусты.

Ротны. Так... так... не складна ілжэш.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Каня майго паўстанцы ўзялі разам з фурманкай, ледзь сам выратаваўся.

Ротны. А навошта ў кусты ад іх хаваўся?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Баяўся... Думаў, паўстанцы ідуць. А яны расійскіх духоўных асоб у палон бяруць, як вайсковых.

Ротны. А табе чаго ж баяцца?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Я — дыякан з Ігумена.

Ротны. А чым дасведчыце, дакументы ёсць?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Згубіў, але вопратка мая гаворыць за мяне. &lt;i&gt;(Скідае світку, пад якой падабраны падраснік.)&lt;/i&gt;

Ротны. Дык што ж вы, ідыёты, айца дыякана за паўстанца прынялі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Выбачайце, ваша высокаблагароддзе. Хто ж іх разбярэ, калі мы не бачылі расы на іх.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Яны не вінаваты... У гэты трывожны час у дарозе мы хаваем свой сан.

Ротны. Выбачайце, калі ласка, айцец дыякан. Сапраўды, час небяспечны. А вы ў другі раз будзьце асцярожней. Вы гэткім чынам і мітрапаліта можаце за паўстанца палічыць... Вы, айцец дыякан, пераначуеце тут, а заўтра мы дадзім коней, канвой і адвядзем вас да месца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дзякую, капітане.

Ротны. Можа, што чулі пра паўстанцаў? У нас загад злавіць іх галоўнага, як яго... Каліноўскага.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Чуў. Але толькі ён там, каля Вільні.

Ротны. Пойдзем у хату, там адпачнеце ад перажытых хваляванняў і раскажаце ўсё...

&lt;small&gt;Уваходзіць Сяргей.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Гаспадзін капітан! Калодзежы абследаваны... усё абстаіць добра.

Ротны. А ў нас не зусім добра. Вось, паўстанца злавілі. Бачыце? &lt;i&gt;(Паказвае на Каліноўскага. Доктар абярнуўся, ледзь не абамлеў. Ён пазнаў Каліноўскага. Ротны задаволены сваім жартам.)&lt;/i&gt; Ха-ха-ха... Айца дыякана за паўстанца палічылі... Ха-ха-ха... Знаёмцеся! Наш палкавы доктар... &lt;i&gt;(Каліноўскі падыходзіць, дае руку, доктар моцна цісне руку, гатовы абняцца з ім.)&lt;/i&gt; А вы ідзіце і не рабіце глупства. Што, айцец дыякан, не чакалі гэткага афронту? Ха-ха-ха...

&lt;small&gt;Салдаты выходзяць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не чакаў...

Ротны. Ха-ха-ха... Яшчэ Шэкспір ці Напалеон сказаў: &quot;Ад вялікага да смешнага адзін шаг&quot;. Айца дыякана злавілі... Ха-ха-ха... Пойдзем у мой паходны палац. &lt;i&gt;(Выходзяць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Што, ашукаліся, малойчыкі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ды хто ж яго ведае. &lt;i&gt;(Адыходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Дзядулька, дык гэта ж Каліноўскі і ёсць.

{{Разбіўка|Лявон.}} Цсс, дурніца!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}} &lt;i&gt;(ціха)&lt;/i&gt;. І дзе ён вопратку папоўскую ўзяў?

{{Разбіўка|Лявон.}} Значыцца, узяў, не твая справа.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Я б на яго месцы ўцякла, а ён у хату пайшоў.

{{Разбіўка|Лявон.}} Яму відней.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А-ёй, які адважны!

{{Разбіўка|Лявон.}} За нас стаіць, за мужыкоў да д'ябла на рогі палезе.

{{Разбіўка|Матруна.}} І гэты індык на мяне наляцеў...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Я казала, дзяўчаткі, трэба далей хавацца ад граху. А ну, схопіць і цябе, што ты будзеш рабіць?

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Няхай паспрабуе. Калі мяне схопіць — на ўсё жыццё акалечу, трасца яго матары.

&lt;small&gt;Уваходзяць 1-ы і 2-і салдаты і Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Вось яны, як перапёлачкі на полі.

{{Разбіўка|2-і салдат.}} А мы, як паляўнічыя; ану, пад зарад бяры па адной кожны! Айда!

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Ну, ну, не вельмі &quot;бяры&quot;.

{{Разбіўка|Маставы.}} Кінь, браткі, напорам браць. Гэта ж не нашы праваслаўныя бабы; яны ж беларасійкі, іх трэба абыходам абыходзіць, з кумпліментамі. Пшэпрашам, калі ласка, паненка, са мной прайсціся. Так, ці што?

{{Разбіўка|Матруна.}} Весела табе, мілы, а нам не да гэтага.

{{Разбіўка|Маставы.}} Вось мы і бачым. Мы да вас у госці, а вы вароты на запор.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Не кожнаму госцю рады бываеш, калі знянацку прыходзіць.

{{Разбіўка|Маставы.}} Гэта правільна! А толькі, барышня, не сярдуйце на нас. Справа салдацкая, прыгналі — вось і прыйшлі.

{{Разбіўка|Лявон.}} Спалохаліся яны пана афіцэра, не прывычны да вайсковага начальства.

{{Разбіўка|Маставы.}} Н-да! Да начальства цяжка прывыкаць. Вось ён &lt;i&gt;(паказвае на 1-га салдата)&lt;/i&gt; дагэтуль не можа...

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Прывыкаў бык да ярма, ды і здох. А я жыццё люблю.

{{Разбіўка|Лявон.}} А ты жартаўнік, служывы.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} А без жартаў салдата туга згрызе. Вось ты, дзядуля, у царскай службе быў?

{{Разбіўка|Лявон.}} Дваццаць пяць гадоў адслужыў.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ну і як? Паролі, нябось?

{{Разбіўка|Лявон.}} Усё было, сынок.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Сумна было?

{{Разбіўка|Лявон.}} Не весела.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Тое ж! А ты б песні спяваў. Лягчэй было б. Ану, Сцяпан, нашу маскоўскую, каб ім весялей было.

&lt;small&gt;2-і салдат іграе на гармоні рускую.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ну, паненкі, хто са мной у пару?

&lt;small&gt;Скачуць рускую 1-ы салдат і ардынарац.&lt;/small&gt;

Ротны &lt;i&gt;(у акне)&lt;/i&gt;. Гэта што такое? Смірна! &lt;i&gt;(Танцы спыняюцца.)&lt;/i&gt; Танцклас пад акном зрабілі! Не знайшлі іншага месца! Прэч адсюль! Па хатах! Спаць! Марш! Сволачы! &lt;i&gt;(Схаваўся.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Чорт бяры, я і забыўся, што тут ротны кватаруе.

{{Разбіўка|Маставы.}} Канфуз атрымаўся перад барышнямі. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

1-ы салдат, Эх, жыццё салдацкае. &lt;i&gt;(Громка спявае.)&lt;/i&gt;

          Здалі хлопца у салдаты...

{{Разбіўка|2-і салдат.}} Ціха! Іх благароддзе.

1-ы салдат &lt;i&gt;(дапяваючы ціха, выходзіць)&lt;/i&gt;.

          Ўся заплакала сям'я.
          Ах, матуля, ах, Настуля,
          Не убачыце мяне.

&lt;i&gt;(Ціха далей спявае песню і змаўкае.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}} &lt;i&gt;(асцярожна выходзіць з-за дрэва)&lt;/i&gt;. Бачыла? І ў іх жыццё не вясёлае.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Вядома. Служба цару, што і пану. Не па сваёй, бач, ахвоце іх сюды прыгналі. &lt;i&gt;(Выходзіць асцярожна.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;З'яўляецца хлопец, азіраючыся падыходзіць да хаты.&lt;/small&gt;

Хлопец. Дзядуля, дзядуля, выходзь сюды.

&lt;small&gt;Лявон выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Ціха! Чаго табе?

Хлопец. Мы коней на балоце хаваем, глядзім, твой сын, дзядзька Янка, паўзком з лесу крадзецца. Хоча да Матруны, ды жандараў баіцца. Я кажу: &quot;Ідзі&quot;, а ён: &quot;Як зязюля пракукуе чатыры разы, тады прыйду&quot;.

{{Разбіўка|Лявон.}} Так, так... Нікому не кажы. Ідзі. &lt;i&gt;(Хлопец выбягае. Лявон падыходзіць да клеці.)&lt;/i&gt; Матруна!

Матруна &lt;i&gt;(выходзячы)&lt;/i&gt;. Чаго табе?

{{Разбіўка|Лявон.}} Твой з лесу на балота прыйшоў, да цябе хоча...

{{Разбіўка|Матруна.}} Ай, божачка! Яго ж зловяць! Што рабіць? І пабачыцца хочацца і боязна. &lt;i&gt;(Ідзе за плот, за ёю Лявон.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;На парозе Каліноўскі, ротны і Сяргей.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дзякуй, капітан. Я ў суседа пераначую, не буду вам перашкаджаць.

Ротны. Добрай ночы. &lt;i&gt;(Уваходзіць у хату.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Я праводжу вас... &lt;i&gt;(Агледзеўся і ціха да Кастуся.)&lt;/i&gt; Кастусь!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сярожа!.. &lt;i&gt;(Моцна абняліся.)&lt;/i&gt; Вось дзе давялося...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Табе паведамілі пра мяне?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} З аддзела конны прывёз запіску ад настаўніка. Кажы, як у Пецярбургу?

{{Разбіўка|Сяргей.}} Трывожна... Арышты...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Як наш камітэт?

{{Разбіўка|Сяргей.}} Працуе... а як твае справы?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Паны шкодзяць... Са зброяй дрэнна... Сёння мяркую, як палягуць вашы, пазычыць у вас...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Сілы хопіць? Тут амаль рота...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Аб гэтым не турбуйся. Увесь мой аддзел у бярэзніку чакае сігналу... &lt;i&gt;(Чуваць грукат фурманкі.)&lt;/i&gt; Ціха, нехта едзе... &lt;i&gt;(Хутка выходзіць.)&lt;/i&gt;

Голас салдат. Тпрууу... Прыехалі... Куды, пан? Чакай, сам дастаўлю.

Голас пані. Пакіньце яго! Ён да афіцэра...

&lt;small&gt;Уваходзяць два салдаты, з імі пан і пані з клункамі ў руках і за плячыма.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Пан.}} Пакіньце мяне... я да пана афіцэра!

{{Разбіўка|Пані.}} Гэта не далікатна!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Мадамачка, не бунтуйце... Без вас абыдзецца. &lt;i&gt;(Салдату.)&lt;/i&gt; Паглядай за імі, а я да іх высакароддзя...

&lt;small&gt;Уваходзіць ротны.&lt;/small&gt;

Ротны. Што тут здарылася?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ваша высакароддзе! Мы затрымалі на шляху гэтых паноў... Яны ехалі на фурманцы...

{{Разбіўка|Пані.}} Мы ехалі да вас, пан афіцэр...

{{Разбіўка|Пан.}} Дазвольце прадставіцца...

Ротны. Ціха, панове! Далей...

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Яны ехалі на фурманцы, з клункамі...

{{Разбіўка|Пані.}} Гэта нашы рэчы фамільныя...

Ротны. Мадам, дазвольце, нарэшце, выслухаць рапарт. Гавары!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} На маё запытанне — хто такія — адказалі: тутэйшыя памешчыкі, а пацвердзіць дакументамі не змаглі, бо гэткіх у наяўнасці не было.

{{Разбіўка|Пан.}} Дазвольце, пан афіцэр. Мы беглі...

{{Разбіўка|Пані.}} Ад смерці ратаваліся...

Ротны. Ад якой смерці? Не разумею...

{{Разбіўка|Пан.}} Дазвольце прадставіцца: памешчык Сігізмунд Бындлеўскі... Мая жонка Стэфанія Бындлеўская.

Ротны. Вельмі прыемна... капітан барон фон Штальберг. Што здарылася?

{{Разбіўка|Пані.}} Ах, я так усхвалявана... так змучылася...

{{Разбіўка|Пан.}} Уявіце сабе: бандыты з аддзела Каліноўскага напалі на мой маёнтак. Усё збожжа забралі... Ушчэнт абрабавалі...

Пані &lt;i&gt;(перабівае)&lt;/i&gt;. Хацелі забіць! Я смерць бачыла перад вачыма... Ратуйце!

{{Разбіўка|Пан.}} Мы ледзь уцяклі! Я ведаю, дзе хаваюцца гэтыя зладзеі...

Ротны. Далёка адсюль?

{{Разбіўка|Пан.}} Вёрст дваццаць пяць...

Ротны. Атрад вялікі?

{{Разбіўка|Пан.}} Чалавек пяцьдзесят...

{{Разбіўка|Пані.}} Больш! Цэлы полк! Ах, які жах!

Ротны. Мадам, спакайней... &lt;i&gt;(Салдату.)&lt;/i&gt; Паклікаць паручыка!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Слухаю, ваша высакароддзе! &lt;i&gt;(Пабег.)&lt;/i&gt;

Ротны &lt;i&gt;(убачыў Сяргея)&lt;/i&gt;. Чулі, доктар? Каліноўскі ў дваццаці пяці вёрстах, а дыякан гаварыў: &quot;Усё спакойна, Каліноўскі пад Вільняй&quot;.

{{Разбіўка|Пані.}} Ён усюды, пан афіцэр...

{{Разбіўка|Пан.}} Дзякаваць пану богу, што вы прыйшлі...

Ротны. Супакойцеся, заўтра ўсіх пераловім...

{{Разбіўка|Пан.}} Пан афіцэр, а, можа, зараз?.. Я пакажу вам, дзе хаваюцца злачынцы...

Ротны. Пан Бындлеўскі, тут камандую я, а не вы... Зразумелі?

{{Разбіўка|Пан.}} Зразумеў, выбачайце.

&lt;small&gt;Уваходзяць паручык Шліхтэр і 1-ы салдат.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} Гаспадзін капітан, па вашаму загаду з'явіўся!

Ротны. Паручык, вольныя хаты ёсць?

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} Ніяк не! Усе занятыя...

Ротны. Гм... Тады вы, панове, пераначуеце ў мяне. Як-небудзь размесцімся... А заўтра з усходам сонца на аблаву за мядзведзем, і вы з намі, пакажаце яго логава... Паручык! Праверыць пасты і на адпачынак!.. Заўтра ў паход! Ідзіце! &lt;i&gt;(Афіцэр выходзіць.)&lt;/i&gt; Прашу... заходзьце ў хату, панове...

{{Разбіўка|Пан.}} Вам будзе цесна...

Ротны. Нічога, я з афіцэрамі размяшчуся па-вайсковаму, на сене...

{{Разбіўка|Пані.}} Гэта немагчыма, пан афіцэр...

Ротны. Нічога, мадам! Я люблю арамат прыроды. Калі ласка, уваходзьце. &lt;i&gt;(Салдату.)&lt;/i&gt; Нясі рэчы! Доктар будзе кавалерам.

&lt;small&gt;Паны і Сяргей выходзяць. Салдат нясе рэчы.&lt;/small&gt;

Стары? Дзе ты? Ці памёр?

&lt;small&gt;Уваходзіць Лявон, спалоханы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Я тут, паночку...

Ротны. Дзе ў цябе сена ляжыць? Пахучае...

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды вось там і тут... &lt;i&gt;(Паказвае на верх хаты.)&lt;/i&gt; У сенцах ёсць сходы на гару.

Ротны. Так. &lt;i&gt;(Аглядае.)&lt;/i&gt; А ты чуў, стары, бандыт Каліноўскі ў дваццаці пяці вёрстах, а ты: &quot;У Вільні&quot;?..

{{Разбіўка|Лявон.}} Хто ж яго ведае... я далей нашай вёскі не хаджу...

Ротны. Дрэнны ты стратэг! &lt;i&gt;(Увайшоў у хату.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Сяргей выходзіць з хаты, зачыняе дзверы, аглядае двор і ціха пытаецца ў Лявона.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Дзе гэты дыякан?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды хто яго ведае.

Сяргей &lt;i&gt;(аглядаючыся)&lt;/i&gt;. Не бойся, дзядуля, я свой...

&lt;small&gt;Чуваць галасы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Ціха!

&lt;small&gt;Сяргей адыходзіць, увайшлі Шліхтэр і другія афіцэры&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} З усходам сонца выступаем у паход.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Надакучылі гэтыя паходы... &lt;i&gt;(Убачыў Лявона.)&lt;/i&gt; Што, стары, не спіцца ў хаце?

{{Разбіўка|Лявон.}} Каб не перашкаджаць панам... Кашляю ўначы...

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} Лячыцца трэба... &lt;i&gt;(Увайшлі ў хату.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;За плотам Кастусь убачыў Сяргея.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сяргей, ты тут?

&lt;small&gt;Лявон у жаху робіць яму знакі, каб ён схаваўся.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не бойся, гэта свой...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Паны прыбеглі, у хаце там...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ведаю. &lt;i&gt;(Аглядае хату.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Што думаеш рабіць?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Зараз... Лявон, прыгатуй салому...

{{Разбіўка|Лявон.}} Ты што надумаў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не шкадуй хаты, Лявон, новую збудуем. Так трэба. Салому пакінь каля клеці і выходзьце ўсе за вёску. &lt;i&gt;(Сяргею.)&lt;/i&gt; Я атрад прывяду. Ты будзь на ўзгорку, на варце... Пайшлі!.. Лявон, не затрымлівайся... &lt;i&gt;(Выйшлі.)&lt;/i&gt;

Лявон &lt;i&gt;(у клець)&lt;/i&gt;. Матруна, збірайся хутчэй.

{{Разбіўка|Матруна.}} Божухна, што ж гэта будзе? &lt;i&gt;(Кукуе зязюля.)&lt;/i&gt; Два, тры, чатыры. Гэта мой Янка прыйшоў...

&lt;small&gt;Уваходзіць дзяўчына, азіраючыся.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}} &lt;i&gt;(шэпча)&lt;/i&gt;. У нас усе паляглі... а храпуць, як...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. У нас таксама. Пайду, змяню мамку на балоце...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Я таксама. Карову каб не схапіў... &lt;i&gt;(Выйшлі.)&lt;/i&gt;

Лявон &lt;i&gt;(заглядае ў акенца)&lt;/i&gt;. Улягліся паночкі, сучыя дзеці. &lt;i&gt;(Аглядае хату, жагнаецца.)&lt;/i&gt; Пойдзем, Матрунка, да старой.

{{Разбіўка|Матруна.}} Дзядулька, зязюля чатыры разы кукавала. Янка прыйшоў... Дык як жа? Размінемся...

{{Разбіўка|Лявон.}} Ціха... нехта тут... &lt;i&gt;(Хаваюцца за клець.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Здалёк чалавек за плотам прыгнуўся, асцярожна ідзе да хаты, прыслухоўваецца... Гэта Каліноўскі. Ён падышоў да хаты, хоча адчыніць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Зачынена... &lt;i&gt;(Падпірае кіем дзверы. Ціха пракукаваў, яму адказалі: Ку-ку! Ку-ку!)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзіць Ян. Каліноўскі да яго.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Навокал усё спіць, час пачынаць.

{{Разбіўка|Ян.}} Нашы ужо ў засадах, каля кожнай хаты, па стрэлу ўсіх захопім.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Добра! &lt;i&gt;(Ціха стукае ў клець.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Адтуль выходзяць Матруна і Лявон, Матруна ўбачыла Янку.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Родненькі мой!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха, потым намілуецеся. Пяць чалавек давай сюды, папярэдзь Домба, зараз пачнем, а вы ідзіце далей адгэтуль.

&lt;small&gt;Усе выходзяць. Крадзецца 5 чалавек са стрэльбамі і косамі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Два да хаты, тры ля крыжа. Рыхтуйцеся!

&lt;small&gt;Усе схаваліся, Каліноўскі падпальвае. Гарыць хата, крык, акно разбіваецца, праз яго лезе афіцэр.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Бі трывогу!

&lt;small&gt;Стрэл. Афіцэр падае; дзверы выламваюцца, на парозе ротны; стрэл — ён падае. Затрашчаў барабан, стрэлы, пажар разгараецца.
&lt;/small&gt;
''Заслона''

=ДЗЕЯ III=
&lt;small&gt;Кабінет. Прыёмная Мураўёва. На сцэне Дамейка, жандарскі генерал Высоцкі, біскуп Красінскі, ад'ютант.&lt;/small&gt;

Красінскі. Нас хутка прыме генерал?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Генералу я далажыў аб вас.

&lt;small&gt;Уваходзіць Лосеў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Добры дзень, паручык!

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Добры дзень, гаспадзін палкоўнік!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Выкліканыя генералам з'явіліся?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Так точна, гаспадзін палкоўнік! &lt;i&gt;(Дае спіс.)&lt;/i&gt;

Лосеў &lt;i&gt;(чытае)&lt;/i&gt;. Маршалак шляхецтва Дамейка...

{{Разбіўка|Дамейка.}} Маю гонар прадставіцца, гаспадзін палкоўнік!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Вельмі прыемна. &lt;i&gt;(Заглядвае ў спіс.)&lt;/i&gt; Красінскі!

Красінскі. Біскуп Іосіф Красінскі.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Э... так... так...

Красінскі. Гэта я.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Бачу. Жандарскі генерал Высоцкі.

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Дазвольце прадставіцца, гаспадзін палкоўнік, — генерал Высоцкі.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Вельмі прыемна, ваша правасхадзіцельства, — палкоўнік Лосеў. Гаспада, вы выкліканы генералам Мураўёвым. Яго высокаправасхадзіцельства зараз прыме. Сядайце, ваша правасхадзіцельства, калі ласка! &lt;i&gt;(Падае стул.)&lt;/i&gt; Паручык! У вас загад аб ваенным палажэнні надрукаваны?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Так точна, гаспадзін палкоўнік!

{{Разбіўка|Лосеў.}} І апублікаваны?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Так точна, гаспадзін палкоўнік! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Колькі, ведаеце, клопату з гэтымі паўстанцамі... Ночы не спім...

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Якія паўстанцы, палкоўнік? Перавялічана! Я ж у курсе справы і, як жандару, мне ўсё вядома.

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Яго высокаправасхадзіцельства генерал-губернатар!

&lt;small&gt;Уваходзіць Мураўёў, апіраючыся на кіёк.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Ваша высокаправасхадзіцельства, выкліканыя на дванаццаць гадзін з'явіліся.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось гэтыя? &lt;i&gt;(Паказвае кіем.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Так точна, ваша высокаправасхадзіцельства!

Мураўёў &lt;i&gt;(падыходзіць і аглядае кожнага)&lt;/i&gt;. Маё прозвішча Мураўеў! Спадзяюся, запомніце? Му-раў-еў! Перад ад'ездам у ваш крамольны край наш гасудар мне сказаў: &quot;Мураўёў, крамольнікі пагражаюць нашаму прастолу! Усміры іх!&quot; І я ўсміру! Ад самай Вільні да Пецярбурга панастаўлю шыбеніц, але ўсміру! Усё знішчу агнём і вяроўкай, але ўсміру! Палкоўнік, загад мой надрукаваны?

{{Разбіўка|Лосеў.}} Так точна, ваша высокаправасхадзіцельства. &lt;i&gt;(Дае загад.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось, прачытайце! &lt;i&gt;(Лосеў перадае загад кожнаму.)&lt;/i&gt; Завучыце гэта на памяць і кожнае слова растлумачце ўсім сваім падначаленым.

Красінскі. Выбачайце, генерал, але гэта ваенна-паліцэйскі загад і датычыцца асоб адміністрацыйных. Я ж асоба духоўная і тлумачэнне вашых распараджэнняў не ўваходзіць у круг маіх абавязкаў...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А гаварыць усенародна антыдзяржаўныя пропаведзі — ваш абавязак? Мне ўсё вядома, ваша экселенцыя! Падначальныя вам ксяндзы — Ішора і Земацкі — сталі на чале паўстанцкіх банд з вашага благаславення! Тут вы пакорлівы пастыр, з крыжам на грудзях заклікаеце да пакоры, а там са зброяй у руках прапаведваеце смерць прастолу! Генерал, колькі лічылася ў вас у Вільні і паветах народанасельніцтва?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Да двухсот тысяч чалавек.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А колькі цяпер лічыцца?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Дакладна не магу сказаць.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Прыбавілася ці ўбавілася?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Убавілася.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А чаму?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Не магу знаць.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А я знаю! Ідуць у лясы, у банды мяцежнікаў! Палкоўнік! Выдайце загад усім домаўласнікам, гаспадарам гасцініц, тракціраў, заезджых дамоў, настаяцелям касцёлаў і манастыроў, што за кожнага выбыўшага без дазволу ўлады яны адказваюць штрафам ад двухсот рублёў да ста! У выпадку паўтарэння — удвая, з адданнем ваенна-палявому суду! Маршалак дваранства, гаспадзін Дамейка! Колькі ў вас выбыла дваран з вашай акругі?

{{Разбіўка|Дамейка.}} Цяжка сказаць, але яны выбылі ў свае маёнткі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} У банды лясныя, а не ў маёнткі! Вы маршалак не дваранства, а здраднікаў царскаму прастолу. &lt;i&gt;(Высоцкаму.)&lt;/i&gt; А вы хоць і жандар, а не бачыце, што ў вас пад носам робіцца: вакол паўстанцкае полымя разгараецца, а вы гуляеце з імі ў &quot;свае козыры&quot;!

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Выбачайце, ваша высокаправасхадзіцельства, але полымя я не бачу; была іскра, запаленая раскольнікамі супроць дваран, памешчыкаў, — і толькі, а ў Пецярбургу раздулі ў полымя.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А што ў вёсцы спалілі і перабілі нашых афіцэраў — гэта што — не полымя? Гэта іскра? Так? Вам вядомы верхавод банды — Каліноўскі?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Ваша высокаправасхадзіцельства не асвядомлены. Каліноўскі — гэта бандыт, крымінальны тып, а не палітычны.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Добра вы асвядомлены! Будзе вам вядома — Каліноўскі кіраўнік Чырвонага нарадовага жонду! Гэта небяспечней нашых крамольнікаў Герцэна і Бакуніна!

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Запэўняю, ваша высокаправасхадзіцельства, Каліноўскі — гэта простае непаразуменне.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Запэўняю, ваша правасхадзіцельства, што Каліноўскі гэта Каліноўскі! А вось вы, сапраўды, не жандар, а простае непаразуменне! Я адмаўляюся з вамі працаваць, Вы вольны ад абавязкаў! Бывайце!

&lt;small&gt;Высоцкі выходзіць.&lt;/small&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(да Дамейкі)&lt;/i&gt;. А вас папрашу запомніць: мне вядома, што ў губерні адкрылася павальная хвароба — запаленне дваранскага мозгу. Спадзяюся, што ў губернскім горадзе больш маецца сродкаў для вылячэння, чым у вёсках. А таму загадваю нікога не выпускаць з горада да сканчэння гэтай хваробы. Перадайце гэта вашым дваранам! Бывайце! &lt;i&gt;(Дамейка, пакланіўшыся, выходзіць.)&lt;/i&gt; &lt;i&gt;(Да Красінскага.)&lt;/i&gt; А ад вас, біскуп, я патрабую зараз напісаць настаўленне народу і чытаць па ўсіх касцёлах.

Красінскі. Дазвольце падаць вам. &lt;i&gt;(Падае паперу.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што гэта? &lt;i&gt;(Чытае.)&lt;/i&gt; Гм... Жадаеце адпачынак атрымаць? У Ліфляндыю? Чаго ж гэта так... раптам?..

Красінскі. Я хворы, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Гм... Так, так!..Добра! Атрымаеце водпуск. Заўтра прыходзьце за пропускам на ад'езд. Шчаслівай дарогі!

&lt;small&gt;Красінскі, пакланіўшыся, выйшаў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік! Неадкладна прызначыць жандарскага афіцэра сакрэтна суправаджаць біскупа да Дзінабурга. У Дзінабургу, не выпускаючы з вагона, арыштаваць і выслаць у Вятку пад нагляд паліцыі. Усё гэта зрабіць ціха, не ўзбуджаючы натоўпу фанатыкаў.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Слухаю, ваша высокаправасхадзіцельства!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Замест ліфляндскага няхай падыхае нашым паветрам, а мо' паправіцца. Хе-хе-хе...

{{Разбіўка|Лосеў.}} Надзвычайна дасціпна прыдумана. Хе-хе-хе... Вось яшчэ паступілі просьбы арыштаваных ксяндзоў Ішоры і Земацкага.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А вось гэтых павесіць! Іх і нашае паветра не вылечыць.

Лосеў, Так! Гэта безнадзейныя бунтары.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік! Я хачу даручыць вам справу — злавіць галоўнага бунтара Каліноўскага, і калі ён будзе злоўлены, паўстанне можна будзе лічыць ліквідаваным. Серакоўскі ўжо ў нашых руках і лічыцца кандыдатам на шыбеніцу, застаецца толькі Каліноўскі. Бярыцеся за гэтую справу і пастарайцеся злавіць. Узнагарода за мной!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Пастараюся, ваша высокаправасхадзіцельства.

&lt;small&gt;Чуваць барабанны бой бліжэй і бліжэй. Голас: &quot;Рота, стой!&quot;&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што гэта? &lt;i&gt;(Падыходзіць да акна.)&lt;/i&gt; А-а-а... Грошы з Пецярбурга прывезлі. Слава богу! А я, прызнацца, непакоіўся, ці давязуць. &lt;i&gt;(Жагнаецца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Данясенне было, што рыхтуецца замах на грабеж.

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Ваша высокаправасхадзіцельства, аказія з Пецярбурга прыбыла.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сюды!

&lt;small&gt;Уваходзяць афіцэр з баулам і два салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Маю гонар далажыць вашаму высокаправасхадзіцельству, што грошы з Пецярбургскага казначэйства прыбылі!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Дзень добры, паручык.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Добры дзень, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Давезлі? Малайцы, рабяты.

Салдаты. Рады старацца, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік, праверце пячаткі і ў шафу. &lt;i&gt;(Кладуць у шафу і даюць распіску.)&lt;/i&gt; Удачліва было ў дарозе?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Не зусім. Не даязджаючы да Вільні, паўстанцы ў ліку ста чалавек хацелі адбіць, — не ўдалося.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Страты з вашага боку ёсць?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Тры чалавекі паранены.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Можаце ісці.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Шчасліва заставацца, ваша высокаправасхадзіцельства!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Абрабаваць хацелі нас, а?! Рукі кароткія! Якія ёсць яшчэ данясенні?

{{Разбіўка|Лосеў.}} Ад камандзіра пятай роты Капорскага палка рапарт: дзве банды пад Мінскам разбіты, узяты палонныя. Сярод іх ксёндз.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Зноў ксёндз! Што за чорт! Замест таго, каб богу маліцца — яны ваююць!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Фанатыкі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Мярзотнікі, а не фанатыкі! Але я прымушу іх маліцца нашаму богу аб ніспасланні перамогі царскаму прастолу.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Гэта арыгінальна.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Далей!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Па данясенню камандзіра чацвёртай роты Прэабражэнскага палка, на ігуменскім тракце разбіта банда з мясцовых сялян пад кіраўніцтвам Каліноўскага.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Усюды гэты Каліноўскі!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Узята ў палон пяцьдзесят чалавек, пры іх знойдзены пракламацыі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось гэты вораг небяспечней ксяндзоў. Абяцае, канешне, зямлю, волю, равенства і іншыя глупствы. Я падазраю, што ён мае сувязь з нашым крамольнікам Герцэнам. Злавіць бы яго... Як відаць, яго штаб у Мінску. Бярыцеся, палкоўнік, за справу. Абяцайце ўзнагароду мясцовай шляхце, выгадныя пасады. Гэтыя паны ідуць на ласую прыманку. Ідэі іх нам вядомы: зберагчы свае маёнткі ды атрымаць цёпленькія пасады, а там за цара ці супроць — усё роўна, &quot;абы грошы&quot;, як гавораць беларусы. Вось Чырвоны жонд — гэта больш складана! Тут не падкупіш! Дык вось, бярыце сакрэтную камандзіроўку і — з богам! Злавіце Каліноўскага, тады і па дамах, у Піцер можна.

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што скажаце, паручык?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Прасіцелі чакаюць. Прыём назначаны ў палове першай.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Так! Ужо гадзіна... Прасіце!

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць.&lt;/small&gt;

Вы заставайцеся, палкоўнік.

&lt;small&gt;Уваходзіць Земацкая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Добры дзень, яснавяльможны пан генерал!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чым магу служыць?

{{Разбіўка|Земацкая.}} О! Пан генерал не такі строгі, як кажуць, у генерала добрыя вочы.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} У чым справа, мадам?

{{Разбіўка|Земацкая.}} Пане генерале, прыйшла да вас шукаць уцехі. Толькі пан генерал можа ўратаваць; у панскіх руках жыццё чалавека. Я — сястра ксяндза Земацкага. Ён у турме. Даю слова гонару ў яго невіноўнасці. Сілай змусілі яго ісці да аддзела. Быў ён там ойцам духоўным і толькі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чаго ж вы жадаеце?

{{Разбіўка|Земацкая.}} Непакоюся за яго. Я...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік! Справу ксяндза Земацкага.

&lt;small&gt;Палкоўнік дае паперы, Мураўёў чытае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Прашу. Дзеля мяне, дзеля справядлівасці... О, мой брат будзе вечна маліцца да маткі боскай Чэнстахоўскай аб насланні здароўя для пана генерала.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Добра! Вашу просьбу выканаю, аблягчу яго пакуты.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Прашу. Яго паданне аб памілаванні. Прашу аб справядлівай рэзалюцыі. &lt;i&gt;(Дае заяву.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Гатоў! &lt;i&gt;(Піша.)&lt;/i&gt; Павесіць!

{{Разбіўка|Земацкая.}} Што?

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Адправім яго бліжэй да Чэнстахоўскай маткі боскай маліцца за маё здароўе.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Ах! &lt;i&gt;(Падае ў непрытомнасці.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чорт ведае, што такое. Гэтых баб трэба прымаць у лазарэце. &lt;i&gt;(Звоніць. Уваходзіць ад'ютант.)&lt;/i&gt; Вынесіце яе, паручык! Падумаюць, што інквізіцыя тут. Палкоўнік, зараз жа камандзіраваць агента і ўзяць пад нагляд гэтую пані.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Слухаю. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Нахабства! Памілаваць! Толькі паркетная сволач можа дайсці да гэткага цынізму...

Лосеў &lt;i&gt;(увайшоўшы)&lt;/i&gt;. Зроблена. Узята пад нагляд агентам Нікіфаравым...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Цяпер даведаемся, што за &quot;цаца&quot; такая!..

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Хто там яшчэ з прасіцеляў?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Старая жанчына... Просіць прыняць па неадкладнай справе.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Зноў з просьбай?.. Давайце!..

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць. Уваходзіць старая жанчына ў чорным адзенні. Яна, нібыта хворая, ідзе хістаючыся. У руках трымае зложаны ліст паперы. Яна падышла да стала і пахіснулася.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чым магу служыць?

Жанчына. Дазвольце сесці... Ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сядайце! Я вас слухаю... Гаварыце...

Жанчына. &lt;i&gt;(ёй цяжка гаварыць)&lt;/i&gt;. Гора мяне прымусіла турбаваць вас, пан генерал. Пашкадуйце маю сівую галаву... &lt;i&gt;(Заплакала.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Супакойцеся, сударыня... &lt;i&gt;(Лосеву.)&lt;/i&gt; Вады... &lt;i&gt;(Лосеў дае ваду, яна адпіла крыху.)&lt;/i&gt; Я вас слухаю. Якое гора ў вас?

Жанчына. Вось... прыміце... ваша высокаправасхадзіцельства. &lt;i&gt;(Перадала яму ліст.)&lt;/i&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(чытае)&lt;/i&gt;. Та-ак! Вы, значыць, маці свайго мілага сынка? Та-ак!.. А дзе яго айцец?.. Муж Ваш?

Жанчына. Памёр у мінулым годзе.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Памёр? Добра зрабіў... у пару перабраўся на той свет! Палкоўнік! Памятаеце Прэабражэнскага, гімназіста, які хацеў узарваць каменданцкае ўпраўленне? Дык вось, гэтае бязвусае шчанё пайшло супроць цара і царскіх слуг, а маці, якая выхавала гэтае шчанё... просіць аб памілаванні... Уяўляеце, які цынізм?

{{Разбіўка|Лосеў.}} Нечуваная дзёрзкасць!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось вам вынікі сучаснага выхавання рускай моладзі ў духу любві і адданасці прастолу! Палкоўнік! Прызначыць на заўтра суд... Прыгавор прывесці ў выкананне адразу пасля рашэння суда... на турэмным двары!.. Публічна! Для навучання іншых бацькоў.

Жанчына &lt;i&gt;(падае на калені)&lt;/i&gt;. Карайце мяне, старую... але не губіце маладосці... злітуйцеся...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Устаць! &lt;i&gt;(Палкоўнік падымае яе.)&lt;/i&gt; Аб гэтым трэба было думаць раней... калі раджалі на свет... Выходзьце!

Жанчына &lt;i&gt;(хістаючыся ідзе. Спынілася)&lt;/i&gt;. Дазвольце хоць пабачыць яго перад смерцю...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Заўтра, калі вешаць будуць... пабачыце!.. Выходзьце!..

&lt;small&gt;Палкоўнік выводзіць старую.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Паручык! Нікога не прымаць!

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Там адзін па неадкладнай справе.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Нікога не прымаю!.. Баба?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Ніяк не. Афіцэр!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Прасіце!

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць. Уваходзіць Каліноўскі ў форме казачага афіцэра.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Маю гонар прадставіцца вашаму высокаправасхадзіцельству. Прызначаны ў атрад ротмістра Стрэмжынскага харунжы Ястрабаў, маю сакрэтны даклад аб ротмістру, на падставе маіх нагляданняў.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сядайце, дакладвайце.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Як рускі афіцэр і глыбока адданы прастолу не магу не выказаць сваіх падазрэнняў наконт ротмістра Стрэмжынскага. За кароткі час службы я заўважыў, што ротмістр Стрэмжынскі на баку паўстанцаў. Наша сотня нічога не робіць. Вакол паўстанцы, а мы ні разу не выступілі ў паход. Апрача таго, я маю весткі, што ротмістр знаходзіцца ў таемнай перапісцы з Каліноўскім.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што? Не можа быць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так точна, ваша высокаправасхадзіцельства. Яшчэ ўчора недалёка ад нас праходзіла аказія грашовая з Пецярбургскага казначэйства. Паўстанцы з Каліноўскім хацелі адбіць. І наша сотня не толькі не пайшла на дапамогу нашым, але ротмістр распарадзіўся адвесці нас у процілеглы бок.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Гэта верна?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Слова гонару рускага афіцэра, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Магчыма! Калі афіцэр Генеральнага штаба Серакоўскі — галоўны паўстанец, дык магчыма і тут здрада. Ваша прозвішча?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ястрабаў, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Запомню. &lt;i&gt;(Глядзіць на гадзіннік.)&lt;/i&gt; Канцылярыя яшчэ працуе. Я зараз зраблю сакрэтнае распараджэнне. Вы пачакайце, а потым запрашаю да сябе на абед. За абедам падрабязна раскажаце.

&lt;small&gt;Ідзе да дзвярэй, за ім Каліноўскі, расчыняе яму дзверы, выходзіць і зараз жа варочаецца. Зачыняе дзверы на ключ. Шпарка падыходзіць да стала, бярэ дакументы, бярэ ключ ад шафы, адчыняе. Узяў з баула грошы, скінуў мундзір, пад ім салдацкая форма. Напісаў запіску. Ідзе і адчыняе дзверы. У гэты час уваходзіць ад'ютант, бачыць пераапранутага Каліноўскага, не пазнае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Што трэба тут?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Пакет ва ўласныя рукі яго высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Генерал у канцылярыі. Выходзь!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Слухаю! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Дурань, лезе прама ў кабінет.

&lt;small&gt;Падыходзіць да акна, насвіствае. Уваходзіць Мураўёў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Ну, харунжы, калі ласка, абедаць да мяне.

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Вельмі дзякую, ваша высокаправасхадзіцельства,

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Ах, гэта вы? А дзе ж афіцэр, казак?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Не магу знаць, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Пашукайце ў зале.

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць.&lt;/small&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(у добрым настроі. Напявае &quot;Божа, цара храні&quot;, падыходзіць да стала, чытае запіску, пакінутую Каліноўскім)&lt;/i&gt;. Што гэта? &quot;Не ўсякаму афіцэру вер. За грошы беларуская падзяка. Каліноўскі&quot;. Што?! &lt;i&gt;(Кідаецца да шафы.)&lt;/i&gt; Украў! &lt;i&gt;(У дзверы.)&lt;/i&gt; Схапіць! Расстраляць!

&lt;small&gt;Прыбягаюць афіцэры.
&lt;/small&gt;
{{Разбіўка|Лосеў.}} Што з вамі, ваша высокаправасхадзіцельства?

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сам Каліноўскі тут быў!

''Заслона''

=ДЗЕЯ IV=
==Карціна першая==
&lt;small&gt;Невялікі пакой на першым паверсе. На гару сходы. Дзверы і вокны забіты. Ручны друкарскі станок. Убаку пад сходамі камора, дзе спіць Каліноўскі. На стале гарыць лямпа. Старжынская друкуе. Сяргей ёй дапамагае. Вайцэхоўскі за сталом пакуе пракламацыі, Страбейка нешта запісвае.
&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Колькі друкаваць адозваў?

Вайцэхоўскі. Можаш скарыстаць гэты пак. Заўтра будзе яшчэ кіпа.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Адкуль? На якія сродкі?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Сродкаў хопіць. Мураўёўскія грошы яшчэ не ўсе скарыстаны.

Вайцэхоўскі. І чорт яго ведае, як ён у Мураўёва з-пад носа выцягнуў і грошы, і дакументы...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Уяўляю, які перапалох быў у штабе... Ха-ха-ха...

{{Разбіўка|Старжынская.}} А доктар, аказваецца, нядрэнны друкар.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Няма доктара. Ён значыцца па палку ў ліку забітых у часе нападу.

Вайцэхоўскі. А душа яго ператварылася ў друкара. &lt;i&gt;(Усе смяюцца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Правільна!

{{Разбіўка|Страбейка.}} А таму ён ужо не доктар Верабей, а друкар Гутэнберг!..

{{Разбіўка|Старжынская.}} Тысяча гатова! &lt;i&gt;(Перадае Вайцэхоўскаму.)&lt;/i&gt; Запакуй для ігуменцаў. А я паклапачуся наконт гарбаты, хутка, мабыць, і Кастусь прачнецца.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Нешта заспаўся...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Раніцой, як прыйшоў, кінуўся ў ложак і, як мярцвяк, дагэтуль спіць.

Вайцэхоўскі. Ён з Домбам аб'язджаў усе аддзелы, штосьці там няладна.

Старжынская &lt;i&gt;(заглядвае ў камору)&lt;/i&gt;. Небарака... &lt;i&gt;(Уздыхнула.)&lt;/i&gt;

Вайцэхоўскі. Ты чамусьці, Старжынская, часта пачала ўздыхаць. На душы нявесела ці занядужала?

Старжынская &lt;i&gt;(гатуе самавар)&lt;/i&gt;. Занядужала, Адась.

Вайцэхоўскі. А калі глядзіш на цябе, дык ніяк не скажаш, што ты хворая.

{{Разбіўка|Страбейка.}} А ты ў камору загляні, дык убачыш яе хваробу.

Вайцэхоўскі. А-а-а... Вунь што... Значыць, сардэчная хвароба. Не сумуй. Кастусь таксама хварэе на сэрца.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Не тое, Адась. Думкі непакояць.

&lt;small&gt;Чуваць умоўны стук.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Страбейка.}} Ціха... стукаюць...

&lt;small&gt;Старжынская пабегла на гару. Зноў стук.&lt;/small&gt;

Вайцэхоўскі. Цсс... &lt;i&gt;(Усе прыслухоўваюцца да стуку.)&lt;/i&gt; Домб! Яго стук.

&lt;small&gt;З'яўляецца Домб.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} Вечар добры, сябры! Выбачайце, што не парадным ходам. Мураўёўскія гончыя разнюхваюць. Прыйшлося, як лісе, сляды замятаць. Увайшоў у вароты з Шырокай, а там пераляцеў праз плот, прабег цераз садок, нырнуў у падвал і вынырнуў у нашай канспірацыі. У-у... што я бачу! Трапіў да вас на гарбату.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Добра, што не да жандараў.

{{Разбіўка|Домб.}} Бываў і там калісьці, але не спадабалася. Уцёк. Ну... жарты жартамі, сябры, а вуха трэба трымаць востра.

Вайцэхоўскі. Так... Прыйдзецца адсюль выбірацца ў іншае месца.

{{Разбіўка|Домб.}} Так, адрасок трэба змяніць.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Дзе быў? Чаму запрапаў? &lt;i&gt;(Гатуе гарбату.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} І не пытай... Каліноўскі дзе?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Спіць.

{{Разбіўка|Домб.}} І няхай спіць. Большы вырасце... Ён вам нічога не гаварыў?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Не.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Як прыйшоў, дык і кінуўся ў ложак.

{{Разбіўка|Домб.}} Я думаю — кінешся, калі такая справа, тыдзень амаль не спаў... Лётаў па ўсіх лясах, пералесках. Да аднаго пана заедзе, да другога... Аднаго на асіну павесіць, другога — на бярозачку, трэцяга, што таўсцей, — на дубочак. Клопату, уга, колькі!

Вайцэхоўскі. Ды кінь жарты...

{{Разбіўка|Страбейка.}} Што здарылася?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Гавары...

{{Разбіўка|Домб.}} Здрада! Паны ратуюць свае скуры. Адны бягуць да Мураўёва з пакорай і народ падбухторваюць, а другія — хто ў Варшаву ўцякае, а хто да французскага імператара пад крыльца туліцца. І гэтая белая сволач кажа, што змагаецца за народ! Шкурнікі!

{{Разбіўка|Старжынская.}} Вырваць уладу ў паноў!

{{Разбіўка|Домб.}} Не вырвеш, дзяўчынка. Нічога не выйдзе!

{{Разбіўка|Страбейка.}} Як не выйдзе? Сілаю ўзяць!

{{Разбіўка|Домб.}} Не возьмеш! Спазніліся! &lt;i&gt;(Іранічна смяецца.)&lt;/i&gt;

Вайцэхоўскі. Ды кінь ты жарты! Чаго смяешся?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Чаго радуешся?

{{Разбіўка|Домб.}} Дык як жа мне не радавацца, калі ўлада ўжо ў нашых руках, а вы...

Усе. Як так?

&lt;small&gt;Каліноўскі адчыніў дзверы і слухае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} А так! Усе аддзелы паўстанцаў, якімі кіравалі паны, адмовіліся выконваць загады сваіх правадыроў. Усюды кіраўнікі выбраны нашы, а дыктатарам Каліноўскі...

Усе. Што? Кастусь?..

{{Разбіўка|Старжынская.}} Гэтага і трэба было чакаць...

Вайцэхоўскі. Народ адчувае, хто з ім, а хто супроць.

{{Разбіўка|Домб.}} Няхай жыве народная ўлада!

Усе. Віват!

{{Разбіўка|Старжынская.}} Ціха... Кастуся абудзім...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ды ўжо абудзілі...

Усе. Не спіш?..

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дзе тут спаць, калі такі гармідар паднялі... думаў аблава...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Гэта Домб прынёс нам радасную вестку... Вось мы...

{{Разбіўка|Домб.}} Няхай жыве дыктатура ўсіх прыгнечаных!

Усе. Віват!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха... ціха... сябры... потым... Сярожа! Табе трэба сёння ехаць у Серабранскі лес... Туды прывезлі двух раненых, і стары занядужаў.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Зараз гарбаткі вып'ю і ў дарогу.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} А тым часам нам Домб раскажа, як ен трапіў у пятлю.

{{Разбіўка|Домб.}} Ой, Кастусь, дарагі. Не ўспамінай ты пра гэтую пятлю. Дараваць сабе не магу.

Вайцэхоўскі. А што здарылася з табою?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Раскажы, Мікола.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Мабыць, цікавае што?..

{{Разбіўка|Домб.}} Нічога цікавага...

Вайцэхоўскі. А усё ж?

{{Разбіўка|Домб.}} Паспачуваць чалавеку хочаце? Калі ласка... Кароценька, без лішніх дробязей. Гм... Скачу лесам з яго даручэннем. Ноч... Чую галасы... Свае ці ворагі?.. Саскочыў з каня... у кусты... слухаю... Гавораць: &quot;Даволі бадзяцца... трэба па хатах, а то і сябе загубіш і зямлю страціш. А Каліноўскага добра было б злавіць ды Мураўёву прывезці, тады міласць атрымаеш&quot;. Як гэта я пачуў, аж закалаціўся. Выскачыў з кустоў і да іх... &quot;Здраднікі! Народ прадаяце!&quot; Абкружылі мяне... Хто такі? Ліхтар на мяне. Матка найсвентшая!.. Гляджу: атрад панскіх сынкоў. Схапілі... рукі круцяць. Павялі ў маёнтак... Пытаюць: &quot;Хто?&quot; Маўчу. Ударылі... маўчу. І раптам: &quot;Павесіць&quot;, нехта скамандаваў... А голас быццам знаёмы... Закінулі вяроўку на дрэва... пятлю на шыю... Падыходзіць да мяне той, хто скамандаваў, і ліхтар да самага носа паставіў... Углядаецца... Ды як завішчыць: &quot;Чырвоны жонд! Зямлю хочаце забраць, а мяне за саху паставіць&quot;... Матка боска! Гляджу... дык гэта ж пан Невядомскі, той самы, што на сходзе, памятаеце, пра яечкі курыныя гаварыў. Пра гармонію ў прыродзе... Вось, думаю, табе і гармонія... Загінуў! Ужо лепш было трапіць у пятлю да самога Мураўёва. Не так крыўдна, а то каму? Цьфу!..

{{Разбіўка|Старжынская.}} Ну, а далей...

Домб, А далей... &lt;i&gt;(Усміхаючыся.)&lt;/i&gt; Кастусь падаспеў... Мой голас пачуў... Бо я, калі ўжо хацелі падняць мяне, нагой пану пад бараду ды крыкнуў: &quot;Бывай, Кастусь!&quot; А ён з хлопцамі праходзіў... пачуў... і вось я цяпер гарбатку п'ю з вамі...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Тваё шчасце.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэта табе навука, не гарачыся, дружа.

{{Разбіўка|Страбейка.}} А што з панам зрабілі?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Уцёк, сучы сын, з перапалоху.

{{Разбіўка|Домб.}} А панкоў усіх па асінах размеркавалі. А гэтага Невядомскага, не я буду, калі не злаўлю сваімі рукамі і не павешу... Ух, я яго!..

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не гарачыся, Домб! Больш спакою! &lt;i&gt;(Скончыў пісаць.)&lt;/i&gt; Гэтымі днямі, сябры, склікаю сход. Трэба арганізаваць вышэйшы трыбунал. Гэты пераходны небяспечны момант патрабуе як ад мяне, так і ад вас, сябры, усіх нашых сіл. Перад намі стаяць цяжкія задачы: пратрымацца да цёплых дзён, а там, з надыходам вясны, будзе лягчэй. За гэты час трэба больш цесна звязацца з нашымі рускімі і польскімі сябрамі, якія спачуваюць нашай справе і дапамагаюць нам. Сяргей, я атрымаў паведамленне рэвалюцыйных Пецярбургскіх гурткоў, што частку зброі, якую яны атрымліваюць з-за мяжы, перададуць нам. Гэтую справу я даручаю табе. Паедзеш і наладзіш сувязь.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Добра!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Памятайце! Не шкадуючы ўласнага жыцця, мы павінны выратаваць пачатую справу. Але, вызваліўшы народ ад царскага ўціску, мы павінны вызваліцца і ад паноў. Пакуль мы не выкінем вяліказямельную шляхту, вольнасці няма на Беларусі. &lt;i&gt;(Бярэ ліст, напісаны ім.)&lt;/i&gt; Вось! Пачынайце друкаваць, трэба разаслаць па ўсіх вёсках і аддзелах. Мы спаткаем, зразумела, супраціўленне з боку шляхты. Але ёсць сродкі і на гэта. Домб, падбяры сабе надзейных людзей і паведамляй у вышэйшы трыбунал аб усіх, хто актыўна выступае супроць нас. Першы твой пачын: прыбраць здрадніка — маршалка віленскага Дамейку, а якім спосабам — выбірай сам. Сябры, я еду ўначы па аддзелах да Вільні. Спынюся ў Святаянскіх мурах пад прозвішчам Вітольда Вітажэнца, а вам заданні на гэты час вось якія. Вайцэхоўскі, ты павінен быць на фальварку Мценскіх, на Барысаўскім шляху. Там жыве ксёндз. Вазьмі яго мацней на споведзь. Ён скажа, дзе харчы і зброя белых. Вазьмі і дастаў у Камароўскі лес аддзелу. Страбейка, заўтра раніцою павязуць з Мінскага казначэйства вайсковыя грошы. Павязуць па Койданаўскаму шляху. Памятай: гэтыя грошы ў мяне ўжо запісаны на прыбытак... Вось і ўсё пакуль...

Сяргей &lt;i&gt;(збіраючыся ў дарогу)&lt;/i&gt;. Ну, сябры, бывайце! Паехаў на практыку.

Вайцэхоўскі. Зноў з друкара на доктара абярнуўся.

{{Разбіўка|Домб.}} Перадай усім прывітанне.

&lt;small&gt;Сяргей выйшаў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Усім даў заданне, а мяне абмінуў...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Будзе і табе, Грыпіначка, але цяжкае заданне. Пазнаёмся з палкоўнікам Лосевым. Ён камандзіраваны ў Мінск, каб захапіць нас... Будзь у курсе яго работы. Знаёмства з ім ты павінна скарыстаць, каб выкрасці ўсю сакрэтную яго перапіску. Цяжкае заданне я даю табе, галуба мая. Ці здолееш?

{{Разбіўка|Старжынская.}} За поспех ручаюся!

Вайцэхоўскі. Бач ты яе, развесялілася! А раней сумавала!

{{Разбіўка|Домб.}} А гэта, мабыць, Кастусь на яе дзейнічае. Ён для Грыпінкі, як вясновае сонейка для кветкі. Зірне — яна і расквітнее.

Каліноўскі &lt;i&gt;(усміхаючыся)&lt;/i&gt;. Сёння Домб у лірычным настроі.

{{Разбіўка|Домб.}} Так! Часам, сябры, не грэх зброю на ліру змяніць. Эх! Вось яна... дзедаўская памяць. &lt;i&gt;(Бярэ ліру.)&lt;/i&gt; З гэтай лірай ён па шляхах хадзіў... па лесавых дарогах... ля храмаў божых псалмы пеў... Усё жыццё шукаў кветку шчасця. Гэтымі марамі і жыў...

{{Разбіўка|Старжынская.}} І не знайшоў?

{{Разбіўка|Домб.}} Пан засек... &lt;i&gt;(Заіграў на ліры беларускую старадаўнюю песню. Усе моўчкі слухаюць. Старжынская ціха заспявала, нібы свае думы думаючы. Каліноўскі, адкінуўшы галаву, слухае.)&lt;/i&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(нібы сам сабе)&lt;/i&gt;. Многа дарог пройдзена, сцежак лясных пратаптана да гэтай зачараванай кветкі... Колькі крыві... слёз людскіх праліта за гэтае шчасце... А шчасце ў нас саміх. У нашай сіле, у праўдзе нашай. І я веру, прыйдзе час, калі да нас прыйдуць нашы браты па крыві, па веры... усе бяздольныя знойдуць сваё шчасце і пранясуць гэтую кветку жаданую праз палі... лугі... лясы... І заквітнеюць яны шчасцем, радасцю...

Домб &lt;i&gt;(скончыў іграць на ліры)&lt;/i&gt;. Эх, дзед!.. Зрабіў ты інструмент, на якім і радасць не выкажаш... А. ну, Грыпіна, заспявай нашу, а я падцягну...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Лепш не падцягвай.

{{Разбіўка|Домб.}} Чаму?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Калі ты пяеш, чамусьці нагадваеш птушку.

{{Разбіўка|Домб.}} Салавейку галасістага?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Пеўня хрыпатага.

&lt;small&gt;Усе смяюцца. Чуваць стрэл на вуліцы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} Што гэта?

Каліноўскі &lt;i&gt;(ускочыў)&lt;/i&gt;. Страляюць... Ціха... &lt;i&gt;(Слухае.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Чуваць галасы ля дзвярэй.&lt;/small&gt;

Каля дзвярэй тут нехта...

Голас Лосева. Адчыніце!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Аблава!

&lt;small&gt;Бягуць на гару.&lt;/small&gt;

Голас Лосева. Ламайце дзверы!

&lt;small&gt;Усе бягуць уніз. Дзверы выламваюцца, уваходзяць Лосеў, афіцэр і салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Рукі ўгору! &lt;i&gt;(Кароткая барацьба.)&lt;/i&gt; Ні з месца! &lt;i&gt;(Страляе ў паветра.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Страбейка і Старжынская ўцякаюць — першы ў дзверы, другая на гару.&lt;/small&gt;

Злавіць! &lt;i&gt;(Сумяціца.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Салдаты прыводзяць Страбейку.&lt;/small&gt;

Далёка не ўцячэш, зловім!

Салдат &lt;i&gt;(са сходаў)&lt;/i&gt;. Ваша высокаблагароддзе, а баба ўцякла.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Злавіць!

&lt;small&gt;Салдат выбягае, чуваць стрэл.&lt;/small&gt;

Папярэджваю, хто з месца кранецца, таго мая куля спыніць. Што, галубчыкі, папаліся? Паручык, абшукаць усё памяшканне, а я тым часам дапрашу... Памацаю гняздо Чырвонага жонду. Ну, хто з вас Каліноўскі? &lt;i&gt;(Усе маўчаць.)&lt;/i&gt; Усё роўна, панове, даведаюся. Раю сказаць...

{{Разбіўка|Домб.}} Каліноўскі вас тут чакаў ды пайшоў. Не трэба пазніцца, пане палкоўнік.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Праваронілі, пане палкоўнік, крыўдна за вас.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Нічога, галубчыкі, скажаце ўсё. Сродкі для гэтага ў мяне ёсць. Ну-с, пачнем.

&lt;small&gt;Уваходзіць салдат.&lt;/small&gt;

Салдат. Ваша высокаблагароддзе, а баба зусім уцякла, вёрткая такая, д'ябаліца.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Чаго глядзела засада?

{{Разбіўка|Домб.}} Не шанцуе вам, пане палкоўнік!

Вайцэхоўскі. Сарвалася!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Але вы то не сарвецеся.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Гаспадзін палкоўнік... Друкарскі станок тут... пракламацыі!..

{{Разбіўка|Лосеў.}} Дзе? &lt;i&gt;(Ідзе да каморы.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сябры, ратуйцеся! &lt;i&gt;(Б'е лямпу. Цёмна. Крыкі: &quot;Трымай!.. Бі!..&quot; Стрэлы.)&lt;/i&gt;

==Карціна другая==
&lt;small&gt;Двор Святаянскага кляштара. Чуваць касцёльны звон. У браму ўваходзяць парафіяне, ідуць да касцёла, а з двара ідзе да касцёла ксёндз, за ім нагляднік.
&lt;/small&gt;
{{Разбіўка|Ксёндз.}} Памятайце, дамовыя кніжкі павінны быць у парадку. Усіх прыязджаючых неадкладна запісваць. Мы з вамі за гэта адказваем.

Нагляднік. Не турбуйцеся, ойча духоўны. А чаму так позна правіце набажэнства?

Ксёндз &lt;i&gt;(уздыхнуў)&lt;/i&gt;. Загад. Нічога не зробіш. &lt;i&gt;(Ідзе да касцёла.)&lt;/i&gt;

Кватарант &lt;i&gt;(уваходзячы)&lt;/i&gt;. А, пан нагляднік, вечар добры! Ну, як у вас, усё добра?..

Нагляднік. А хіба не чулі ў горадзе?..

Кватарант. А што?.. Я толькі што прыехаў...

Нагляднік. Ледзь не забілі нашага маршалка шляхты Дамейку.

Кватарант. Забілі?.. Што вы кажаце!

Нагляднік. Паранілі... на яго кватэры.

Кватарант. Злавілі?

Нагляднік. На вакзале злавілі, хацеў уцячы.

Кватарант. А хто?

Нагляднік. Невядома... пакуль.

Кватарант. Даведаюцца...

Нагляднік. Канешне, у Мураўёва загаворыш. Вы куды, у касцёл?

Кватарант. Не, дадому, адпачыць з дарогі. &lt;i&gt;(Ідзе дадому.)&lt;/i&gt;

Нагляднік. Мне трэба запісаць вас у кнігу, а то, ведаеце, цяпер строга: ледзь што — і на Лукішкі. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзяць Старжынская і Каліноўскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Раю табе быць асцярожным. Забойцу Дамейкі злавілі. Баюся, каб ён не выдаў, што ты жывеш пад прозвішчам Вітажэнца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не хвалюйся... Праз гадзіну мяне тут ужо не будзе...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Вось і добра.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Мураўёў святкуе перамогу, але мы яшчэ паглядзім, не ўсё яшчэ страчана, Грыпіна. Праўда народа пераможа... Ну, бывай... Спаткаемся ля трох крыжоў заўтра а трэцяй гадзіне дня.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Добра.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} А калі здарыцца са мной што...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Не, не, не гавары, Кастусь... ты будзеш з намі... &lt;i&gt;(Абдымае яго.)&lt;/i&gt; Беражы сябе... &lt;i&gt;(Ён цалуе яе. Яна выходзіць за вароты.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;У касцёле чуваць гукі аргана.&lt;/small&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(прыслухоўваючыся)&lt;/i&gt;. Моляцца... Узносяць малітвы найвышэйшаму аб утварэнні на зямлі спакою. І народ верыць!.. І хавае ў дамавіну сваю вольнасць... Святая прастата! &lt;i&gt;(Ідзе па сходах на другі паверх; нагляднік з дзвярэй.)&lt;/i&gt;

Нагляднік. Выбачайце, пане, у якім нумары жывяце?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} У дзявятым...

Нагляднік. А як ваша прозвішча?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сёння вы ўжо трэці раз пытаеце мяне. &lt;i&gt;(Пайшоў.)&lt;/i&gt;

Нагляднік. Выбачайце, але цяпер такія строгасці... ледзь што — будзьце ласкавы на Лукішкі... &lt;i&gt;(Пайшоў да сябе.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;З'яўляецца старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Іезус Хрыстус! Ай, матка боска!.. Ой... Пан нагляднік... Войска з усіх бакоў абыходзіць наш квартал.

Нагляднік. Ізноў аблава. Я прадчуваў гэта... Учора дамовыя кнігі праглядалі... Ой, пайду навяду парадак.

&lt;small&gt;Абодва выбягаюць. Уваходзяць афіцэр і паліцмайстар.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Я маю пэўныя весткі, што ён хаваецца тут пад прозвішчам Вітольда Вітажэнца. Хаця па кнігах такога не значыцца, але ў тэлеграме палкоўніка Лосева ясна сказана: &quot;Каліноўскі хаваецца ў Святаянскіх мурах пад прозвішчам Вітольда Вітажэнца&quot;. Вядзіце сюды частку салдат, рэшта няхай застаецца на месцы і сочыць за вокнамі і ўваходамі. Кожнага, хто ўваходзіць, затрымліваць без шуму.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Слухаю, гаспадзін палкоўнік. &lt;i&gt;(Арган іграе.)&lt;/i&gt; Што гэта?

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Чорт пабяры! Моляцца!.. Гэта загад Мураўёва... Вось не ў пару... Гэта ўскладняе нашу справу. Трэба паставіць ля ўваходу ў касцёл двух вартавых і нікога не выпускаць... Вядзіце, паручык, салдат.

&lt;small&gt;Паручык выходзіць. У часе размовы ў варотах крадзецца Старжынская. Пры праходзе паручыка стала ў цень, потым выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Эх, злавіць бы яго, галубочка. Святую Аннушку на шыю атрымаем, ды і на прыкмеце ў Мураўёва буду. &lt;i&gt;(Аглядае дом. Убачыўшы Старжынскую, схаваўся.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Ледзь прайшла праз ланцуг войска. Яго зараз зловяць... Трэба ратаваць...

&lt;small&gt;Ідзе на сходы. Паліцмайстар хапае яе.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Куды, мадмуазель, спяшаецеся?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Да сябе дамоў.

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Дазвольце, я праводжу вас. &lt;i&gt;(Бярэ яе за руку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Пакіньце. &lt;i&gt;(Вырываецца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Э, не, паненка. Ціха! Дзе кватаруеце?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Я выпадкова сюды зайшла...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Навошта?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Выбачайце, але не магу сказаць... Вы разумееце?

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Прыйдзецца сказаць. Ну-с?!

{{Разбіўка|Старжынская.}} У прыбіральню...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Выпадкова? А сказалі — &quot;дамоў&quot;.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Я, як жанчына, саромелася сказаць...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Вы арыштаваны!

&lt;small&gt;Уваходзіць афіцэр, за ім салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Не тупаць! Ціха! Стой!

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Ціха, рабяты! &lt;i&gt;(Старжынская бяжыць у вароты, за ёю паліцмайстар.)&lt;/i&gt; Трымай яе! &lt;i&gt;(Афіцэр злавіў у варотах.)&lt;/i&gt; Арыштаваць! &lt;i&gt;(Варочаецца.)&lt;/i&gt; Мабыць птушка стрэляная. Паручык, дваіх да касцёла і нікога не выпускаць... &lt;i&gt;(Ставяць вартавых.)&lt;/i&gt; Астатнія пад сходы, сюды, па свістку да мяне — у момант! Цсс! &lt;i&gt;(Выходзіць нагляднік.)&lt;/i&gt; Хто такі?

Нагляднік. Нагляднік дома.

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} У вас учора прыстаў па кнігах шукаў Вітольда Вітажэнца і не знайшоў, а ў мяне ёсць звесткі, што ён тут пражывае.

Нагляднік. Калі шукалі па кнігах і не знайшлі, значыцца, няма такога.

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} А калі я знайду?.. Паказвайце падазроныя кватэры.

Нагляднік. У нас няма такіх...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Убачым! Паручык! Пачнем з першага паверха, і вы з намі.

&lt;small&gt;Выходзяць. У касцёле гукі аргана.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ловяць каго?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Казалі, самага галоўнага іхняга правадыра. У Мінску яго аднойчы злавілі, ды ўцёк.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Спрытны!

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Ды яны ўсе спрытныя.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А там, чуеш, моляцца: хе-хе, смешная ў іх вера, музыка іграе, быццам у нас у тракціры, хе-хе...

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Кожны па-свойму богу моліцца. Вось таксама ёсць такія, што праз агонь скачуць — скакуны празываюцца; а ёсць, што бізуном сябе сцябаюць, дык тыя хлястуны...

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А якому богу яны моляцца, нашаму?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Дурань! Будзе наш бог звязвацца з імі. Кожны свайму моліцца.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Дык, значыцца, багоў многа?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Дурань ты...

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ды што дурань... Бог жа адзін?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Адзін!

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А калі кожная вера моліцца свайму, дык колькі, выходзіць, багоў?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} І зноў жа ты дурань. Гэта яны думаюць, а іх багі і не сапраўдныя. Гэта наш толькі сапраўдны.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ага! Дык, значыцца, яны моляцца ўпустую?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Упустую канешне.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Вось дзівакі, дарма час трацяць.

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Дарма! А ў смалу пападуць к чарцям.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А мы куды пападзем?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Мы?.. нам месца вызначана... У райскі сад, бо мы — хрысталюбівае воінства, ідзем за цара, памазаніка божага, усякую нечысць ловім.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А за што іх ловім?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} А во... &lt;i&gt;(Паказвае пракламацыю.)&lt;/i&gt; Цыдулькі раскідваюць пра цара.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Пра цара?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Ага...

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ану, пакажы. &lt;i&gt;(Чытае па складах.)&lt;/i&gt; &quot;Мужыцкая праўда&quot;. Мужыцкая?.. Гм... А ў мяне якая? &lt;i&gt;(Лезе рукой за халяву бота.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Стары салдат.}} У цябе таксама ёсць?

{{Разбіўка|Малады салдат.}} У казарме знайшоў, на цыгарку ўзяў, во... &lt;i&gt;(Паказвае.)&lt;/i&gt; Таксама &quot;Мужыцкая праўда&quot;... Глядзі ты... За мужыцкую праўду чалавека ловяць.

{{Разбіўка|Стары салдат.}} А чаго там прапісана, непісьменны я.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ды і я не дужа...

&lt;small&gt;Выходзяць афіцэр, нагляднік, паліцмайстар.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Пакуль няма... Гм... Ану, пойдэем туды. &lt;i&gt;(Паказвае на гару. У акне запалілі агонь.)&lt;/i&gt; Цсс... &lt;i&gt;(Хаваецца.)&lt;/i&gt; Выходзіць нехта... Рабяты, не дыхай!

&lt;small&gt;Каліноўскі са свечкай паказваецца ў дзвярах і выходзіць па сходах з чамаданам.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} &lt;i&gt;(выскачыў з рэвальверам)&lt;/i&gt;. Ваша прозвішча?!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вітольд Вітажэнц.

Паліцмайстар &lt;i&gt;(свішча, салдаты выскакваюць і абкружаюць)&lt;/i&gt;. Арыштаваць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} У чым справа?

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Выбачайце за непакой, пан Каліноўскі!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Што? &lt;i&gt;(Паўза. Гасіць свечку.)&lt;/i&gt; Гэта непаразуменне!

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Разбярэм... Надзець наручнікі...

&lt;small&gt;Салдаты надзяваюць наручнікі.&lt;/small&gt;

==Карціна трэцяя==
&lt;small&gt;Асобная турэмная камера. Злева дзверы з вочкам для вартавога. Пасярэдзіне маленькае акно з кратамі. Стол. Ложак. Каліноўскі сядзіць за сталом, галава схілена на стол. Цішыня... Аглядае камеру.
&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Тут не ўцячэш... &lt;i&gt;(Цяжка ўздыхнуў.)&lt;/i&gt; Не ўцячэш... &lt;i&gt;(Да вартавога за дзвярыма.)&lt;/i&gt; Мілы, не ведаеш, колькі належыць жыць у вас пасля абвяшчэння прыгавору?

Голас вартаўніка. Нам не загадана гаварыць.

Каліноўскі &lt;i&gt;(Паўза. Ціха)&lt;/i&gt;. Не загадана... не загадана гаварыць... думаць... Калі ж ты будзеш загадваць?.. &lt;i&gt;(Садзіцца на ложак, схіліў галаву, нібы думае цяжкую думу. Голас здалёк: &quot;Караул, стройся! Смірна!&quot; Каліноўскі падняў галаву.)&lt;/i&gt;

Голас Мураўёва. Здарова, караул!

Салдаты. Здравія жадаем, ваша высокаправасхадзіцельства!

&lt;small&gt;Паўза. Крокі. Уваходзіць нагляднік.
&lt;/small&gt;

Нагляднік. Да вас ідзе генерал Мураўёў, пэўна, памілуе... &lt;i&gt;(Выходзіць, адчыняе дзверы.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзяць Мураўёў, афіцэр і два салдаты — каля дзвярэй.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А, вось ён... Ну, як адчуваеце сябе &quot;ў гасцях&quot; у нас? Я кажу &quot;ў гасцях&quot;, бо заўтра вас адправім туды... &lt;i&gt;(Паказвае ўгору.)&lt;/i&gt; Паручык, а якой гадзіне прызначана пакаранне?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} У шэсць гадзін, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вельмі добра! Раней лепш ад'язджаць на той свет, ці няпраўда? Менш праважатых і дапытлівых, &quot;дальнія провады, лішнія слёзы...&quot; Ці не так, &quot;сябра&quot; Каліноўскі? Ну, а як свабода ваша, а? Што яна будзе рабіць без вас? а? Траур надзене?.. Ці так? Зменчывая асоба гэтая свабода... Заманіць, улюбіць у сябе маладога чалавека, а потым сама — &quot;фурр...&quot; — і паляцела... Непрыемна, а? Мне незразумела, якія людзі лёгкаверныя... Ну... мужык... народ — тыя лёгка паддаюцца ўсякай мане, а вось як вы, чалавек адукаваны, дваранін, верыце гэтай свабодзе, гэтай пераходзячай з рук у рукі асобе. А хто яе не трапаў: і французы, і англічане... Чорт ведае, нейкая інтэрнацыянальная дзеўка! Зараза! Але для мяне не небяспечная. У мяне ёсць пэўны сродак — вяроўка, ці, як называюць, &quot;мураўёўскі гальштук&quot;. Падумайце, ці варта за гэтую &quot;свабоду&quot; аддаваць сваё маладое жыццё... У многіх, падобных да вас, з часам праходзіў гэты ўгар... і яны раскайваліся ў сваіх учынках... Падумайце і вы... Навошта губляць сваё маладое жыццё, калі ўсё ў вас наперадзе. Вы яшчэ малады. Бог не пакрыўдзіў вас розумам... сілаю... Раю вам, як бацька, — скарыцеся... А цар — наш бацюшка — такім даруе сваю міласць. Падумайце...

Каліноўскі &lt;i&gt;(падумаў)&lt;/i&gt;. Перадайце... цару — вашаму бацюшку, што Каліноўскі просіць яго міласці... не засылаць да яго гэткіх дурных бацькоў.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Устаць! Калі гаворыш з генералам Мураўёвым!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Паручык! Скажыце гэтаму старому, што Каліноўскі адпачывае перад тым, як адысці на той свет... Спакойнай ночы... &lt;i&gt;(Хоча легчы.)&lt;/i&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(кідаецца з палкай)&lt;/i&gt;. Крамольнік!..

&lt;small&gt;Каліноўскі хутка ўстаў і з пагрозай глядзіць на Мураўёва.&lt;/small&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(да афіцэра)&lt;/i&gt;. Хто вешаць яго будзе?.. Наказаць, каб была новая вяроўка, старая ўжо страпалася аб шыі гэтай сволачы!..

&lt;small&gt;Выходзіць, за ім усе.&lt;/small&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(услед)&lt;/i&gt;. А ўсё ж вольнасць жыве ў сэрцы народа і будзе жыць! Чуеце?! Яна не памрэ!! &lt;i&gt;(Застаецца, прыхіліўшыся да дзвярэй.)&lt;/i&gt; І гэтыя людзі маюць уладу, у іх руках лёс народа... &lt;i&gt;(Чуваць стук у сцяну... Каліноўскі прыслухоўваецца.)&lt;/i&gt; Гэта Домб? &lt;i&gt;(Стукае яму... Чуваць адказ... Ізноў стукае.)&lt;/i&gt; Дарагі Домб... Калісьці я выратаваў цябе ад пятлі... А тут... &lt;i&gt;(Аглядае навокал. Ідзе да ложка, падае на яго. Паўза. У акно свеціць месяц. На вежы б'е дзве гадзіны. Каліноўскі прыўзняўся, слухае бой гадзінніка.)&lt;/i&gt; Другая гадзіна... Засталося чатыры. Чатыры гадзіны яшчэ жыць, а там і... смерць... &lt;i&gt;(Устаў.)&lt;/i&gt; А ці ж смерць? Памрэ толькі цела, а душа мая, думкі мае — будуць жыць сярод народа... &lt;i&gt;(Глядзіць у акно і спрабуе трасянуць краты.)&lt;/i&gt; Эх, воля ты мая родная! Не святкуйце вы, што трымаеце маё цела, не стрымаць вам маіх думак. Яны там, на волі, яны сярод майго народа, раздуваюць у яго сэрцы іскарку надзеі на лепшае жыццё. І прыйдзе час, і раздзьмецца полымя народнае і спаліць вас, гвалтаўнікоў! Браткі мае родныя, я з вамі! Чуеце?! &lt;i&gt;(Ідзе да стала, схіляецца над сталом і піша ліст.)&lt;/i&gt; Беларусы, браты мае родныя! З-пад шыбеніцы царскай прыходзіцца мне пісаць да вас, і, можа, астатні раз. Горка пакінуць зямельку родную і цябе, дарагі мой народзе. Грудзі застогнуць, забаліць сэрца, але не шкада загінуць за тваю праўду. Прымі, народзе, па шчырасці маё слова прадсмертнае, бо яно як бы з таго свету, толькі для дабра твайго напісана. Няма ж, браткі, большага шчасця на гэтым свеце, калі чалавек мае розум і навуку. Але, як дзень з ноччу не ходзіць разам, так і навука праўдзівая не ідзе разам з няволяй панскаю. А пакуль яна ў нас будзе, у нас нічога не будзе. Ваюй, народзе, за сваё чалавечае права, за сваю волю, за зямлю сваю родную. Бо я табе з-пад шыбеніцы кажу, народзе, што тады толькі зажывеш шчасліва, калі над табой пана не будзе.

&lt;small&gt;Паступова схіляецца галавой на стол. На сцэне цёмна. Паўза. Паволі світае. Гадзіннік на вежы б'е 6-ю гадзіну. Голас здалёк: &quot;Караул, стройся! Смірна!&quot;. Голас афіцэра: &quot;Здарова, рабяты!&quot; Галасы: &quot;Здравія жадаем, ваша высокаблагароддзе!&quot; Голас афіцэра: &quot;Направа! Рады здвой! Шагам марш!&quot; Чуваць крокі... &quot;Стой!&quot; Адчыняюцца дзверы. Уваходзяць афіцэр, два салдаты, нагляднік.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Спіць... разбудзіць!

&lt;small&gt;Нагляднік будзіць.
&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Што?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Шэсць гадзін. Пара!

Каліноўскі &lt;i&gt;(аглядаецца, успамінае)&lt;/i&gt;, Пара? Ага... іду... іду... Зараз!.. &lt;i&gt;(Нервова апрануў світку.)&lt;/i&gt; Гатоў! &lt;i&gt;(Ідзе да дзвярэй.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Усе выходзяць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Голас афіцэра.}} Шагам... марш!

&lt;small&gt;Забілі барабаны і паступова змаўкаюць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Голас наглядніка.}} Камера нумар дваццаць шосты звольнілася...

Другі голас. Праветрыць камеру!

&lt;small&gt;Уваходзіць нагляднік, ставіць зэдлік ля акна, адчыняе акно, глядзіць. Чуваць здалёку барабан.&lt;/small&gt;

Нагляднік. І чаго гэта людзям трэба? Чаго хочуць?.. На смерць ідуць!.. &lt;i&gt;(Барабаны змоўклі.)&lt;/i&gt; Прывялі... На эшафот увайшоў... не пахіснуўся...

{{Разбіўка|Голас афіцэра.}} Смірна! Па ўказу яго імператарскага вялічаства прысуджаны да смяротнае кары праз павешанне дваранін Кастусь Каліноўскі...

Голас Каліноўскага. У нас няма дваран... у нас усе роўныя!..

{{Разбіўка|Голас афіцэра.}} Прыступіць да кары. &lt;i&gt;(Ударылі барабаны.)&lt;/i&gt;

Нагляднік &lt;i&gt;(схіліўся пад акном, жагнаецца)&lt;/i&gt;. Скончылася жыццё чалавека... &lt;i&gt;(Раптам стук у сцены, другі, трэці... Стукі множацца... ажылі сцены... загаварылі... Нагляднік, пазіраючы на сцены.)&lt;/i&gt; Турма загаварыла...

&lt;small&gt;Чуваць здалёк з усіх бакоў галасы, яны нарастаюць разам з песняй. Чуваць стрэлы і голас: &quot;Зачыніць камеры!&quot; Шум натоўпу.&lt;/small&gt;

Нагляднік &lt;i&gt;(у жаху туліцца да сцяны)&lt;/i&gt;. Турма бунтуе...

&lt;small&gt;У акне ранішняя зара разгараецца.
&lt;/small&gt;
''Заслона''

[[Катэгорыя:П’есы Еўсцігнея Міровіча]]
[[Катэгорыя:Творы пра Кастуся Каліноўскага]]
[[Катэгорыя:Творы 1922 года]]</text>
      <sha1>qq62043v60m0xe0693xmiwn675rbpcw</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85397</id>
      <parentid>85396</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:04:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nejurist</username>
        <id>840</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="203164" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Кастусь Каліноўскі
 | аўтар     = Еўсцігней Міровіч
 | сэкцыя    = П’еса
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = [http://kalinouski.arkushy.by/exegit/literature/mirowicz_kk.htm]
 | год      = 1923
}}

'''ДЗЕЮЧЫЯ АСОБЫ
'''
&lt;poem&gt;
{{Разбіўка|Каліноўскі Кастусь
Лапа}} — мінскі маршалак

Прадстаўнікі Белага жонду Беларусі
{{Разбіўка|Біскуп Красінскі
Серакоўскі}} — афіцэр генеральнага штаба
{{Разбіўка|Невядомскі
Графіня Стэмбоўская}}

{{Разбіўка|Дзюларан}} — прадстаўнік Варшаўскага жонду

Прадстаўнікі Чырвонага жонду Беларусі
{{Разбіўка|Домб
Страбейка
Вайцэхоўскі}}

{{Разбіўка|Камердынер Лапы
Земацкая
1-ы чыноўнік
2-і чыноўнік
Сяргей — вайсковы ўрач
Шавец
Каваль
1-я кабета
2-я кабета
Лявон — стары селянін
Старая — яго жонка
Ян — іх сын
Матруна — яго жонка
Вясковыя дзяўчаты
Хлопчык
{{Разбіўка|Ротны}} камандзір
1-ы афіцэр
2-і афіцэр}}
{{Разбіўка|Маставы}} — ардынарац
{{Разбіўка|1-ы салдат}}
{{Разбіўка|2-і салдат}}
{{Разбіўка|Эканом памешчыка}}
{{Разбіўка|Мураўёў}} — генерал
{{Разбіўка|Лосеў}} — палкоўнік
{{Разбіўка|Ад'ютант}}
{{Разбіўка|Афіцэр}}
{{Разбіўка|Высоцкі}} — жандарскі генерал
{{Разбіўка|Дамейка}} — віленскі маршалак
{{Разбіўка|Старжынская}}
{{Разбіўка|Нагляднік дому}}
{{Разбіўка|Паліцмайстар}}
{{Разбіўка|Малады салдат}}
{{Разбіўка|Стары салдат}}
{{Разбіўка|Нагляднік турэмнай камеры}}
{{Разбіўка|Гарадавы}}
{{Разбіўка|Пан}}
{{Разбіўка|Пані}}
{{Разбіўка|Паручык Шліхтэр}}
{{Разбіўка|Жанчына}}
{{Разбіўка|Ксёндз}}
{{Разбіўка|Гараджане, гараджанкі, сялянкі, салдаты, лірнік, жабракі.}}
&lt;/poem&gt;
=ДЗЕЯ I=
==Карціна першая==
&lt;small&gt;Аб'яднанае пасяджэнне Белага і Чырвонага часовых жондаў Беларусі.
Кватэра Лапы. Уваходзіць Стэмбоўская, за ёю Красінскі.&lt;/small&gt;
{{Разбіўка|Красінскі.}} Графіня чымсьці нездаволена?..

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Я не разумею, ваша экселенцыя, чаму зноў запрошаны на пасяджэнне прадстаўнікі Чырвонага жонду?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Трэба ўзгадніць план супольнай працы.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} З імі?..

{{Разбіўка|Красінскі.}} А што вас здзіўляе, графіня? Зразумейце, раней чым пачаць нашу святую справу — вызваленне Беларусі і Літвы, трэба ў першую чаргу згуртаваць, аб'яднаць усе сілы нашай краіны...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Ну... дык і аб'яднайце... Але пры чым тут Чырвоны жонд?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Яны маюць уплыў на сялянства і батракоў. І да таго ж, галоўная іх мэта тая, што і ў нас: скінуць царскі ўрад і атрымаць волю...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Ваша экселенцыя!.. Яны мараць скінуць не толькі цара, але і нас з вамі... Яны ж пад уплывам расійскага фантазёра Герцэна — &quot;Няхай жыве зямля, хлопы, воля&quot; — і... яшчэ нешта накшталт гэтага...

&lt;small&gt;Уваходзіць лакей, нясе віно, фрукты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Красінскі.}} Графіня адданая патрыётка, але не дыпламат...

&lt;small&gt;Уваходзіць Лапа, за ім Домб, Страбейка і Вайцэхоўскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Прашу, панове, да стала... Падзелімся пакуль думкамі, а калі збяруцца ўсе, пачнем наша пасяджэнне.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} А каго чакаем?

{{Разбіўка|Лапа.}} Пана Серакоўскага. &lt;i&gt;(Налівае віно.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} І Каліноўскага.

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... Прашу, панове. Графіня, ваша экселенцыя, калі ласка. Мёд трыццатага года, са скляпоў князя Чартарыйскага. &lt;i&gt;(Бярэ бакал.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Красінскі.}} Я ў думках звяртаюся з гэтым бакалам да князя... Пасылаю яму ў далёкую Францыю маё шчырае пажаданне: бачыць яго ізноў у шэрагах байцоў за веру, айчыну і наш народ.

{{Разбіўка|Домб.}} Ненадзейны баец... ізноў уцячэ ў Парыж, як у трыццатым годзе...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} А вы на яго месцы паклалі б галаву ў пятлю царскіх катаў?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Прапаную падняць бакалы за першага змагара — князя Чартарыйскага і за свабоду!

&lt;small&gt;Шпарка ўваходзіць Невядомскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Добры дзень, панове... Графіня! &lt;i&gt;(Цалуе руку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Знаёмцеся... Прадстаўнікі Чырвонага жонду...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Чырвонага? Э... э... вельмі прыемна... &lt;i&gt;(Да ўсіх.)&lt;/i&gt; Панове, чулі? У Варшаве пачалося ўжо... Ёсць апошнія весткі... Паліцыя перашкаджала дэманстрантам, яе закідалі каменнямі. Было выклікана войска. Ёсць ахвяры...

Красінскі &lt;i&gt;(жагнаецца)&lt;/i&gt;. Пачалося...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Але... Па-ча-ло-ся!..

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Прыйшоў і наш час!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Я б параіў зачыніць шчыльней вокны... ходзяць патрулі...

{{Разбіўка|Лапа.}} О, не турбуйцеся! Па-першае, прыняты ўсе меры. На варце стаяць нашы і, калі што, дадуць знаць... А па-другое, дзе мінскі маршалак, там бяспечна.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Кажуць, што Мінскі гарнізон узмацняецца...

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Мы маем іншыя весткі: частка Мінскага гарнізона атрымала загад выступіць у Варшаву.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Чаму пана Серакоўскага няма? &lt;i&gt;(Нервова ўстае і адыходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Пэўна цягнік спазніўся.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Ён з Пецярбурга?

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... Вязе поўны план паўстання.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} А план узгоднены з Варшавай?

{{Разбіўка|Лапа.}} Зразумела... Распрацаваны супольна з панам Агрызкам у цэнтральным Пецярбургскім гуртку. Ён едзе да нас як камандуючы вайсковымі аддзеламі ўсяе Беларусі і Літвы.

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Ён прызначаны за ваяводу?..

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... Нарадовы жонд прызначыў.

{{Разбіўка|Домб.}} Гэта ваш... Белы жонд прызначыў?..

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... наш.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Лічу, панове, што як наш, так і ваш жонд маюць аднолькавыя жаданні... Вось чаму і вы запрошаны на пасяджэнне. Зараз павінен тут быць пан Серакоўскі. У яго распрацаваны план чыннасці. Мы супольна абмяркуем, а там з боскай дапамогай, натхнёныя адной ідэяй, пачнем паўстанне... Як наш, так і ваш жонд імкнуцца да адной мэты...

{{Разбіўка|Домб.}} Ці ж да адной, ваша экселенцыя?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Зразумела... Мэта адна... Скінуць царскі ўрад і даць волю нашай айчыне...

{{Разбіўка|Домб.}} Якой?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Я гавару аб Беларусі...

{{Разбіўка|Домб.}} А чаму, панове, многія, якія прыехалі з Варшавы, пачалі лічыць Беларусь сваёй айчынай? Ці таму, што іх маёнткі на гэтай зямлі, ці таму, што ўвайшлі ў Белы жонд?..

{{Разбіўка|Невядомскі.}} А калі пан з Чырвонага жонду пачаў лічыць сябе беларусам?

{{Разбіўка|Домб.}} З той пары, як нарадзіўся.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Выбачайце, панове, але я не скончыў сваёй думкі... Наша мэта, жаданні, кажу я, павінны быць аднолькавымі.

{{Разбіўка|Домб.}} Так, павінны быць. Але яны, на жаль, не адпавядаюць жаданням народа. Спрадвечныя мары народа — атрымаць волю і быць гаспадаром сваёй зямлі, працаваць на карысць сваёй айчыны, а не на памешчыкаў, ці то рускіх, ці то польскіх...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Гэта хворыя і нежыццёвыя мары ўтапістаў.

{{Разбіўка|Домб.}} Гэта жыццёвыя і законныя жаданні народа.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, чулі? Гэта ж парушэнне натуральных умоў, зацверджаных самой прыродай...

{{Разбіўка|Страбейка.}} Пры чым тут прырода? Не разумею...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Угледзьцеся і зразумейце, як усё правільна і гарманічна размеркавана ў свеце паміж жывымі істотамі. Як падпарадкуецца адно аднаму... Напрыклад: курыца нясе яечкі не для сябе, а для сваіх гаспадароў. Конь існуе не для сябе, а каб на ім селянін працаваў. А селянін існуе для таго, каб працаваць на пана, усё так натуральна. Ніжэйшае, так сказаць, стварэнне існуе на карысць вышэйшаму і падпарадкуецца яму — поўная гармонія.

{{Разбіўка|Домб.}} А што, калі парушыць гэтую гармонію? Ніжэйшае і вышэйшае зраўнаць?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Фі... гэта супярэчыць натуры...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Гэта вандалізм.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Вы памыляецеся і дарэмна ўносіце занадта гарачнасці, панове... Час пакажа, што будзе далей, а пакуль што паміж намі не павінна быць непаразумення. Трэба памятаць, што толькі агульным напружаннем сілы і з боскай дапамогай мы дасягнем таго, да чаго імкнемся. Вызваленне народа ад царскага ўціску — вось галоўнае наша заданне.

&lt;small&gt;Уваходзіць камердынер.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Камердынер.}} Яснавяльможны пан Серакоўскі.

Усе. А.. а... нарэшце!..

Лапа і камердынер выходзяць.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Спадзяюся, наша размова не будзе перашкодаю ў далейшай нашай працы?

&lt;small&gt;Уваходзяць Серакоўскі і Лапа.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} А мы думалі, цягнік спазніўся...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Не... я затрымаўся з кур'ерам з Варшавы. Графіня... &lt;i&gt;(Цалуе руку.)&lt;/i&gt; Панове... &lt;i&gt;(Вітаецца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Знаёмы? Прадстаўнікі Чырвонага жонду.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} А, вельмі рад бачыць вас тут, на сходзе, які вырашыць наш лёс.

{{Разбіўка|Домб.}} Лёс нашага народа.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Але... так!.. І хаця я капітан расійскага генеральнага штаба, але для вас, панове, я ваявода ўсіх аддзелаў паўстанцаў Беларусі і Літвы. &lt;i&gt;(Белы жонд вітае яго.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Віват!

{{Разбіўка|Красінскі.}} Хай бароніць вас бог дзеля святой справы.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} З вамі мы пераможам...

&lt;small&gt;Серакоўскі цалуе яе руку, яна яго ў галаву.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} А пана Каліноўскага няма?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Чакаем з хвіліны на хвіліну.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Як. у вас, ваша экселенцыя, прамовы маюць уплыў? Запісваюцца ў паўстанцы?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Даў загад усім ксяндзам... Але цяжка... Урад сочыць.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Нічога, хутка будзе другі ўрад, наш! Уласны! А ў вас, панове, як? Аддзелы фарміруюцца?

{{Разбіўка|Домб.}} Весткі маюцца ў Каліноўскага...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вельмі добра! Трэба спяшацца з арганізацыяй аддзелаў. Я маю весткі, што ў Варшаве пачалося ўжо... Трэба карыстацца момантам і ўзгадніць нашы дзеянні з Варшаўскім жондам. У той час. калі царскі ўрад будзе заняты барацьбой з паўстанцамі ў царстве Польскім, мы павінны раптоўна падняць паўстанне на Беларусі і Літве і, дружна ведучы справу, дасягнуць поўнага вызвалення Беларусі ад царскіх жандараў.

{{Разбіўка|Домб.}} І паставіць сваіх...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} План чыннасці мною ўжо апрацаваны... Сродкі маюцца. Цяпер застаецца толькі прыняць гэты план, падлічыць сілы і з богам за вызваленне!

{{Разбіўка|Лапа.}} Я лічу, што можна прыступіць да справы і пачаць наша пасяджэнне.

{{Разбіўка|Домб.}} Я лічу патрэбным пазнаёміцца з поглядамі і прапановамі Чырвонага жонду.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} А, пана Каліноўскага?

{{Разбіўка|Домб.}} Так.

{{Разбіўка|Лапа.}} Я думаю, што адсутнасць пана Каліноўскага не перашкодзіць нам азнаёміцца ў кароткіх рысах з планам, ды і да таго ж пан Каліноўскі і вы, панове, наўрад ці будзеце пярэчыць, бо зноў кажу, — мэта адна. Нязгоды могуць быць толькі ў драбніцах.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Зразумела. І, на мой погляд, пан Каліноўскі будзе згодзен з большасцю. Дык вось, панове, у кароткіх рысах мой план справы, ухвалены ў Пецярбургу нашымі.

{{Разбіўка|Домб.}} Кім?

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Нашымі.

{{Разбіўка|Домб.}} Вашымі? Так, так.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Першае. Жонд нарадовы пасылае ў кожны павет да памешчыкаў па некалькі сваіх агентаў... эмісараў.

Другое. Агенты, супольна з памешчыкамі, павінны схіліць сялян на свой бок і арганізаваць з іх вялікія аддзелы.

Трэцяе. Пасля арганізацыі вайсковых аддзелаў, жонд нарадовы аб'яднае гэтыя асобныя аддзелы ў адну агульную армію, з якой і пачне барацьбу з царскім войскам.

Чацвёртае. Жонд нарадовы і галоўны ваявода накіроўваюць усе свае сілы на тое, каб як мага надалей працягнуць паўстанне, па-першае, для таго, каб на нас звярнула ўвагу Еўропа, а па-другое, каб дасягнуць яе спачування і дапамогі; а на гэта спачуванне мы можам разлічваць, грунтуючыся вось на якіх довадах... Князь Чартарыйскі і іншыя за час паўстання схіляць французскага імператара на бок палякаў, і ён, карыстаючыся сваёй магутнасцю, уцягне ўсю Еўропу. Ён пашле ў Пецярбург некалькі пагражальных нот; палахлівы царскі ўрад спалохаецца, бо з аднаго боку Еўропа, а з ёю спрачацца не будзеш, з другога — паўстаўшая Польшча, Беларусь і Літва. У самой жа Расіі дзякуючы існаванню гурткоў Герцэна і Бакуніна не зусім спакойна; дзеля гэтага расійскі ўрад бясспрэчна выканае ўсе патрабаванні Еўропы і дасць поўную аўтаномію паўстаўшым за сваю незалежнасць народам. Вось чаму мы павінны як мага далей працягнуць паўстанне, а для гэтага патрэбна поўнае яднанне, ніякіх супярэчнасцей не павінна быць, мэта адзіная, вялікая, святая! І з дапамогай Чэнстахоўскай маткі боскай мы разаб'ем царскія ланцугі і вызвалім наш народ.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Хай будзе пахвалёны той шчаслівы дзень!

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Цяпер у кароткіх рысах план пачатку вайсковых аперацый. Калі ўсе сілы будуць аб'яднаны ў адно цэлае, перш за ўсё трэба захапіць крэпасць Дзінабург і замацавацца ў ёй. Для гэтага трэба неадкладна атрымаць дазвол на збудаванне касцёла ў самой цытадэлі, а потым граф Плятэр пад выглядам рабочых, будаўнікоў касцёла, уводзіць некалькі сот узброеных паўстанцаў, якія раззброяць гарнізон і захопяць цытадэль.

Пан Звярджоўскі, аб'яднаўшы асобныя аддзелы паўстанцаў магілёўскіх і частку Мінскага ваяводства ў адзін корпус, захопіць Горкі і, узмацніўшы свой аддзел студэнтамі інстытута, захопіць Магілёўскі артылерыйскі парк, а потым з гарматамі і музыкай пройдзе праз губерні Смаленскую, Цвярскую, Маскоўскую, па дарозе далучаючы да сябе ўсіх нездаволеных урадам, і на чале паўмільённай арміі з'явіцца ў Казань, з'яднаецца з мясцовымі паўстанцамі, паднятымі Кіневічам, які павінен гэта зрабіць на дадзеныя яму 15 000 рублёў. Адначасова я еду ў Ковенскую губерню арганізаваць з паўстанцкіх аддзелаў армію ў некалькі карпусоў, з якімі буду пагражаць войску, высланаму царскім урадам супроць мяне. Потым увайду ў сувязь з рэвалюцыйнымі войскамі царства Польскага і для агульных аперацый з'яднаюся з чужаземным дэсантам. Вось, у агульных рысах, мой план.

Усе прадстаўнікі Белага жонду. Брава! Перамога за намі! Геніяльны план!

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! План складзены так геніяльна, што, здаецца, двух поглядаў быць не можа.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пры гэтым лічу неабходным паведаміць, што матэрыяльныя сродкі маюцца, зброя ёсць!

{{Разбіўка|Лапа.}} Прапаную ўхваліць. Згодны, панове?

{{Разбіўка|Домб.}} Я прапаную пачакаць Каліноўскага.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Ведаючы добра пана Каліноўскага як горача адданага гэтай святой ідэі, я ўпэўнены, што ён згодзіцца.

&lt;small&gt;Каліноўскі з'яўляецца праз дзверы балкона.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Памыляецеся! Каліноўскі не згодзіцца! Выбачайце, панове, што я з'явіўся такім незвычайным чынам, але за мной сочаць ад самай вёскі. Перасцярога прымусіла мяне забыцца аб існаванні параднага ходу. Добры вечар, яснавяльможныя! Добры вечар, сябры! Я чуў усё, але не хацеў да часу перапыняць будоўлі паветраных палацаў пана Серакоўскага. А цяпер пастараюся іх зруйнаваць. Згаджаюся, план пабудаваны геніяльна, але геніяльны ён па сваёй недальнабачнасці і глупству.

Усе. Дазвольце!.. Якая непрыстойнасць! Пратэстуем! План прыняты жондам нарадовым...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Жондам памешчыкаў, магнатаў?! Гэтага мала! Ёсць яшчэ Чырвоны жонд, жонд усіх прыгнечаных сялян і беднякоў. Гэты жонд будзе для нас крыніцай жывой сілы, а без нас ні сялянства, ні бедната з вамі не пойдуць.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Чаму не пойдуць?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Якая самаўпэўненасць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Якая дурная недарэчнасць!

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Яне магу чуць падобнай абразы!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэта не абраза, графіня, а дакладнае азначэнне!

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! Не будзем гаварыць адзін аднаму словы &quot;ветлівасці&quot; і пяройдзем да справы... Прашу, пан Каліноўскі...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Я не магу зараз гаварыць аб плане вайсковых аперацый, бо пан Серакоўскі так хутка крочыў па расійскай зямлі, што я ледзь паспяваў здзіўляцца той недарэчнасці і, я б сказаў, дзіцячай наіўнасці яго паходу. Мяне яшчэ больш здзівіла, што ваш жонд спадзяецца на дапамогу французскага імператара. На маё разуменне, правільна было б шукаць падтрымкі ў расійскіх рэвалюцыйных колах, тым больш, што наша канчатковая мэта больш супадае з жаданнямі братняга рускага народа, чым французскага імператара.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Мне вядома, пан Каліноўскі, калі быў студэнтам у Пецярбургу, знаходзіўся пад уплывам ідэй Герцэна, але час зразумець, што ён сын беларускага народа...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Таму я так і кажу, бо ўпэўнены, што шчасце і росквіт нашай краіны непарыўна звязаны з росквітам абноўленай Расіі, але пакуль пакіну гэтае пытанне і перайду да падрыхтоўчых крокаў пана Серакоўскага. &lt;i&gt;(Разгортвае паперу)&lt;/i&gt;. У пунктах першым і другім вашага геніяльнага плана гаворыцца...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} У вас ёсць поўны мой план?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не дзівіцеся, яснавяльможны пан, для Чырвонага жонду нічога таемнага няма. Дык у пунктах першым і другім гаворыцца: &quot;Агенты супольна з памешчыкамі схіляюць на свой бок сялян і арганізуюць аддзелы&quot;. А як вы думаеце, шаноўныя панове, гэтым агентам і памешчыкам: сяляне шыі не скруцяць?

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вы гаворыце глупства: сяляне спяць і сняць аб вызваленні.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ад каго? Ад улады памешчыкаў, ці то рускіх, ці то польскіх? Правільна! Селянін спіць і сніць, як бы атрымаць зямлю, адабраную ў яго панам. Як жа вы разлічваеце на поспех, калі кожны селянін у душы песціць думку паўстаць супроць вас жа, паноў. Калі вы сапраўды сумленна гатовы ісці з народам, дык паслухайце ў кароткіх рысах падрыхтоўчы план нашага Чырвонага жонду і прызнайце яго, бо гэта дыктуе само жыццё, у ім увесь поспех нашай агульнай справы: памешчыкі, манастыры, касцёлы — добраахвотна адмаўляюцца на карысць малазямельных сялян і батракоў ад сваёй зямельнай маёмасці, пакінуўшы сабе столькі, колькі яны самі змогуць апрацаваць...

Усе. Арыгінальна!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Ты працаваў, збіраў, а потым ўсё аддай!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Згадзіцеся, панове, праца ваша была невялікай, а збіраў вам мужык пад пагрозай бізуна. Далей... для тых, хто будзе ўпартым і не згодзіцца добраахвотна на падзел, — утварыць суд, найвышэйшы трыбунал, які пільна будзе сачыць і прымушаць непакорных сродкамі тэрору.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Мой бог, што ён гаворыць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не хвалюйцеся, графіня, але болей далікатных сродкаў у нас няма... Далей: падзяліць усю Беларусь на вайсковыя раёны, раёны на паветы, паветы на станы і ў кожны прызначыць прадстаўніка ўрада з даручэннем арганізаваць вайсковыя аддзелы, начальнікаў жа аддзелаў прызначае Чырвоны жонд па свайму выбару. Адначасова ўвайсці неадкладна ў сувязь з расійскімі рэвалюцыйнымі коламі. Вось схематычны план падрыхтоўкі да паўстання. Калі вы сапраўды адданы гэтай вялікай народнай справе, вы павінны згадзіцца. А калі не — нашыя дарогі разыходзяцца.

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! Што вы скажаце? Як вам падабаецца план пана Каліноўскага?

{{Разбіўка|Красінскі.}} План не адпавядае моманту і не жыццёвы...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} З вашага пункту гледжання? Бо прыйдзецца разлучыцца з тысячамі дзесяцін зямлі і самім хадзіць за сахой?

{{Разбіўка|Лапа.}} Перш чым стаць за саху каму б ні было, трэба забяспечыць спакойную працу, а для гэтага трэба ўсім да аднаго паўстаць са зброяй у руках і заваяваць волю, а з ёю прыйдзе і спакойная праца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так. Волю вы возьмеце сабе, а спакойную працу ахвяруеце мужыку-селяніну. Працуй, мілы, хадзі за сахой па панскіх загонах з рання да цямна... а калі не — бізуном! Бо воля панская. Пазбавіўшы селяніна ад царскіх чыноўнікаў, пан сам мацней сядзе яму на шыю. Дык якая ж карысць бедняку ад такой волі? Ці царскі чыноўнік будзе сцябаць, ці свой пан? Я лічу, што апошняе больш крыўдна.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Я лічу зусім непатрэбнай далейшую размову. У той час, калі ўжо пралілася кроў аднадумцаў, не трэба займацца спрэчкамі...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Я прапаную зняць копію і захаваць для гістарычнага музея будучай Беларусі і Літвы як экземпляр чырвонага глупства.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэта думкі і жаданні народа, на які вы ўскладаеце надзею. Вы губіце пачатую справу вызвалення.

&lt;small&gt;Уваходзіць камердынер.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Камердынер.}} Яснавяльможны пан Дзюларан.

{{Разбіўка|Лапа.}} А-а-а... Прадстаўнік Варшаўскага жонду. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вось бачыце, хто з намі ідзе! Уся Польшча! Усе аб'яднаюцца вакол адной ідэі...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Заснаваць каралеўскую Польшчу з далучэннем Беларусі і Літвы...

&lt;small&gt;Уваходзяць Дзюларан і Лапа.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове, наш высокі госць — паўнамоцны прадстаўнік Варшаўскага жонду нарадовага.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Маё ўшанаванне, панове! &lt;i&gt;(Вітае.)&lt;/i&gt; Ваша экселенцыя! &lt;i&gt;(Убачыў графіню, падыходзіць.)&lt;/i&gt; Графіня Стэмбоўская?

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Так... памяць у пана добрая... &lt;i&gt;(Падае руку.)&lt;/i&gt;

Дзюларан &lt;i&gt;(цалуе руку)&lt;/i&gt;. Вельмі задаволены спатканнем з вамі ў такім шаноўным грамадстве. &lt;i&gt;(Аглядае ўсіх, убачыў Серакоўскага, падыходзіць да яго і моцна цісне яму руку.)&lt;/i&gt; Сардэчна вітаю вас. Вы з Пецярбурга?

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Толькі што прыехаў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Вельмі добра! &lt;i&gt;(Аглядае ўсіх, бачыць Невядомскага, які ўвесь час кланяўся, каб яго заўважылі. Дзюларан кланяецца яму.)&lt;/i&gt;

Невядомскі &lt;i&gt;(падыходзіць з павагаю)&lt;/i&gt;. Дазвольце прадставіцца: Невядомскі, член гуртка, кур'ер для тэрміновых даручэнняў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Вельмі прыемна. &lt;i&gt;(Убачыў Каліноўскага і іншых, вітае іх.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Прадстаўнікі Чырвонага жонду.

Дзюларан &lt;i&gt;(агульны паклон)&lt;/i&gt;. Чырвонага?.. Так... так... у вас на Беларусі і Літве ёсць два жонды: Белы і Чырвоны?

{{Разбіўка|Домб.}} А ў вас?

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Толькі адзін — наш жонд.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Але ёсць надзея, што будзе другі?

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Для нас, прашу пана, гэта залішне. Справа не ў колерах... чырвоны ці белы, а ў ідэі, адной ідэі вызвалення народа. Я думаю, панове, што і вы ўсе з'яднаны той жа адной ідэяй. Вось чаму я і прыехаў да вас з даручэннем нашага жонду нарадовага.

{{Разбіўка|Лапа.}} Прашу пана сядаць.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Дзякую. Я не перашкодзіў, у вас пасяджэнне?

{{Разбіўка|Лапа.}} Вы заўсёды пажаданы для нас. &lt;i&gt;(Налівае віно.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Дзякую. &lt;i&gt;(Садзіцца.)&lt;/i&gt; Прашу дазволу выкласці прапазіцыі, ухваленыя аднагалосна на апошнім нашым пасяджэнні, і запрапанаваць вам, беларусам, злучыцца з намі як найсціслей...

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове... я прапаную выслухаць шаноўнага пана Дзюларана, абмяняцца думкамі, а потым працягнуць наша пасяджэнне разам з паважаным панам Дзюларанам. Згодны?

Усе &lt;i&gt;(Белы жонд)&lt;/i&gt;. Згодны!.. Прашу пана... Калі ласка!

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Дзякую... Панове, як мы, так і вы супольна служым справе... справе вызвалення народа. Вы — свайго, беларускага, а мы — польскага... Але вораг наш вельмі моцны, і вам адным будзе цяжка змагацца... А таму мы прапануем вам разам з намі з'яднацца. Варшаўскі цэнтральны камітэт нарадовы дапаможа вам як грашыма, так і ўзбраеннем. Прыйшлі тут да вас людзі, дасвядчоныя ў справе вайсковай, якія разам з панам Серакоўскім будуць кіраваць вашымі аддзеламі, а па сканчэнні паўстання возьмуць ваш край беларускі пад сваю высокую апеку... Пад сваю высокую абарону...

Домб &lt;i&gt;(да сваіх)&lt;/i&gt;. Абараняў воўк авечку, ды і з'еў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Памысліце, панове, якія выгоды дае вам наш камітэт нарадовы.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Панове, найвялікшую радасць павінны мы адчуваць, калі ў цяжкую гадзіну літасцівы бог пасылае нам абарону. Мы павінны дзякаваць пана бога і прыняць прапанову Варшаўскага жонду нарадовага...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ваша экселенцыя бачыць тут божую літасць, але я не згаджаюся з гэткім азначэннем і служыць урачыстае набажэнства не збіраюся.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вы адмаўляецеся ад добраахвотнай дапамогі нашаму народу?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ад здрады народу Чырвоны жонд адмаўляецца! Згодны, сябры?

Чырвоны жонд. Згодны! Так! Правільна!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Якое ўпартае неразуменне гістарычнага моманту!

Стэмбоўская &lt;i&gt;(нервова да Красінскага)&lt;/i&gt;. Вось вынікі вашай супольнай працы.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Не разумею, прашу пана, чаму здрада?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Калі польскі народ яшчэ не зразумеў вас, дык беларус добра зразумеў. На крыві нашага і свайго народаў хочаце вы будаваць панскую Польшчу... Вашай высокай апекай зрабіць наш народ сваім быдлам і нявольнікам... Дык перадайце вашаму жонду, што Чырвоны жонд ні за якія абяцанкі не прадасць свой народ.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Спыніце, панове, гэтыя здзекі.

Дзюларан &lt;i&gt;(іранічна)&lt;/i&gt;. Пан Каліноўскі шчыры і гарачы патрыёт. Я яму дарую яго абразы.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пан Каліноўскі можа гаварыць ад імя свайго, Чырвонага жонду, а не ад усяе Беларусі.

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Ён гаворыць ад імя беларускага народа, а пан з Варшавы ад якога народа гаворыць?

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Польскага, прашу пана...

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Я таксама паляк, прашу пана, але не прызнаю ваш Белы жонд.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Адзін паляк не ёсць яшчэ Жэч Паспаліта Польска.

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Але і ваш жонд не ёсць польскі народ.

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове, прашу паважаць нашага госця.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пан Каліноўскі не ўлічвае, што яго адмову ў дапамозе гісторыя будзе лічыць як глупства ці здраду народу.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} А я думаю, што пан Серакоўскі не ўлічвае, што яго згоду гісторыя адзначыць і як здраду народу, і як глупства!

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Паглядзім! Час пакажа.

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! Прапаную спыніць спрэчкі і азнаёміцца дасканала з прапановамі і планамі Варшаўскага жонду. Абмеркаваць і прыняць для кіраўніцтва і выканання... Згодны?

Белы жонд. Згодны!

{{Разбіўка|Лапа.}} А вы, панове?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэтае пытанне Чырвоны жонд вырашыць у сябе на камітэце. Адказ атрымаеце заўтра. Да пабачэння! &lt;i&gt;(Збіраецца выйсці.)&lt;/i&gt; Мая вам парада — не прадавайце народную кроў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Раю вам, панове, прыйсці да згоды.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Раю вам, яснавяльможны пан, выносьцеся з Беларусі ў добрым здароўі... &lt;i&gt;(Выйшлі.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Што гэта?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Быдла, прашу пана.

==Карціна другая==
&lt;small&gt;Вострая брама ў Вільні. Народ стаіць на каленях, пяе малітву перад брамай. Уваходзяць дзве кабеты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я кабета.}} Казалі, што сягоння павінна прыйсці да нас працэсія з Варшавы.

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Казалі, што біскуп благаславіць і разам з народам пойдзе на спатканне Варшаўскай працэсіі.

{{Разбіўка|1-я кабета.}} А чаго гэта ідуць да нас?

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Ты чула, што Варшава абвясціла вайну з-за веры?

{{Разбіўка|1-я кабета.}} Чула, і ў нас аб гэтым гавораць...

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Ну, вось, ідуць злажыць умову, каб разам вызваліцца. Мой муж казаў, што біскуп адправіць набажэнства і дасць благаславенне на барацьбу за волю.

{{Разбіўка|1-я кабета.}} Божухна, што гэта будзе?

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Ніхто, як бог... У нас з дому трое пайшло ў аддзелы: бацька, муж і сын...

&lt;small&gt;Праходзяць у браму і становяцца на калені. Лірнік ціха іграе на ліры і пяе псалмы. Уваходзяць Земацкая і Невядомскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Вы чулі, што ў Варшаве аддзел Маеўскага разбіў жандарскі эскадрон і ўзяў дзве гарматы з набоямі?

{{Разбіўка|Земацкая.}} Так... А колькі ўжо нашых палягло, колькі моладзі пакутуе ў астрогах. Матка Боска Вострабрамска, памажы нам. &lt;i&gt;(Становіцца на калені, жагнаецца, потым устае, за ёю Невядомскі.)&lt;/i&gt; Пане Невядомскі, адгэтуль мы пойдзем на Бэльмонт, там збярэцца народ і шляхта. У гэтыя вялікія дні, дзеля нашай радзімы, мы павінны быць разам з народам, абуджаць нацыянальнае пачуццё. Няхай народ бачыць, што мы з ім...

&lt;small&gt;Уваходзяць 1-ы і 2-і чыноўнікі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Добры дзень, пані Земацкая.

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Добры дзень!

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Чулі? Віленскі гарнізон узмацняецца войскам з Пецярбурга?..

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Ходзяць чуткі аб адстаўцы Назімава.

{{Разбіўка|Земацкая.}} А каго прызначаюць?

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Кажуць, што Мураўёва.

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Даюць паўнамоцтвы дыктатара.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Ніякі Мураўёў не пагасіць полымя паўстання.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Нашы аддзелы пакосяць іх галовы. Панове, думка! Унашу прапанову: пабудаваць помнік волі... Ведаеце... э... чарапы, складзеныя ў піраміду, а на самым версе паўстанец з касой. Ці ж не праўда — арыгінальны помнік!

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} А вы да якога аддзела прыпісаны?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Я?.. Э... Я лічуся кур'ерам для тэрміновых даручэнняў гуртка, старшынёй якога з'яўляецца пані Стэмбоўская.

{{Разбіўка|Земацкая.}} А вы?

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Я пры аддзеле Каліноўскага.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Вы сябра Чырвонага жонду?

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} О не, што вы, пані! Дзеля таго, што Чырвоны жонд супольна з намі прымае ўдзел у паўстанні, мне даручана таемна сачыць за дзейнасцю Каліноўскага.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} А ці ведаеце, пані Земацкая, праграму гэтых чырвоных пеўняў? Падзяліць пораўну зямлю паміж сялянамі і памешчыкамі і ўсім хадзіць за сахой і араць. Што надумалі, а? Я — чыноўнік асобных даручэнняў — і за сахой! Вы ўяўляеце сабе — у сурдуце, пры рэгаліях — і за сахой! Ха-ха-ха...

&lt;small&gt;Чуваць гукі аргана і спевы малітвы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Ціха... не парушайце цішы малітвы. &lt;i&gt;(Становіцца на калені і моліцца.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзяць Каліноўскі і Сяргей, вайсковы ўрач.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Значыць, Сярожа, едзеш у полк?

{{Разбіўка|Сяргей.}} Загад... Нічога не зробіш. Салдацкая дысцыпліна і нас, урачоў, датычыцца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так... Перадай у Пецярбургу сябрам падзяку за друкарскі станок. Скажы... гэтымі днямі еду на вёску ў аддзелы, а там і пачнем. Сувязь з вамі буду трымаць, як і раней, праз настаўніка Васілія Рыгоравіча. Ну... вось і ўсё, Сярожа. Давядзецца — убачымся, а калі не — не памінай ліхам... &lt;i&gt;(Дае руку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Жадаю шчасця... перамогі... У добры час! &lt;i&gt;(Моцна абняліся.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;З другога боку ўваходзіць Домб. Сяргей выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} З кім гэта так горача цалаваўся?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Калісьці мы з ім бунтарылі ва ўніверсітэце. &lt;i&gt;(Задумліва.)&lt;/i&gt; Добры час быў, Домб...

{{Разбіўка|Домб.}} А будзе яшчэ лепшы.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так! Будзе яшчэ лепшы...

{{Разбіўка|Домб.}} Глядзі, шляхта ўжо дзейнічае. Сіла на баку белага жонду. &lt;i&gt;(Ківае на народ, які на каленях моліцца і пяе набожныя спевы.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} І перад гэтай сілай трэба пакуль што скарыцца... У іх сродкі, зброя... З'яднаўшыся часова з Белым жондам, мы будзем весці далей нашу справу, але прыйдзе час — мы вырвем ад іх уладу і вызвалім народ. Табе вядома, што адгэтуль пойдуць на Бэльмонт, каб схіліць на свой бок рамеснікаў і мяшчан. Шляхта будзе разам з народам братацца, гаварыць прамовы і вербаваць у аддзелы... Табе трэба быць там. Я іду на вёску да нашых. Страбейка паведамляе, што ў павеце з'явіліся жандарскія аддзелы. Бывай здароў, спаткаемся ў нашым штабе...

{{Разбіўка|Домб.}} Будзь асцярожным...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Бывай! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Спевы сціхаюць. Біскуп кажа прамову.&lt;/small&gt;

Голас Красінскага. Веруючыя! Вялікае няшчасце здарылася з намі і з нашай святой верай. Вам вядома, што ў польскай краіне прыгнечана вера наша. Народ паўстаў на абарону сваёй веры. Гэта знявага веры перанясецца і на нашу краіну, вас чакаюць цяжкія выпрабаванні. Паўстаньце на абарону сваёй веры, свае волі, сваёй айчыны... Усемагутны божа, дапамажы!

&lt;small&gt;Арган, спевы ўсяго народа. Біскуп благаслаўляе.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, на Бэльмонт!

&lt;small&gt;Спяваюць, ідуць. Спевы аддаляюцца, святло паступова змяншаецца і гасне... Спевы зноў набліжаюцца і сцэна асвятляецца. Новае месца дзеі. Бэльмонт. Уводдалі горад Вільня. Чуваць галасы натоўпу. Усе ўваходзяць, нясуць на руках Серакоўскага і крычаць: &quot;Віват!&quot; Аркестр іграе туш.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Панове! Мы сабраліся тут, каб спаткаць дэпутатаў Варшаўскага жонду нарадовага. Польскі народ — нашы браты па веры — прыгнечаны царскім урадам, паўстаў са зброяй у руках на абарону сваіх правоў, сваёй зняважанай веры. Акрапілася зямля кроўю пакутніка-народа. Не сёння-заўтра тое ж пагражае і нам. Дапаможам нашым братам і агульным намаганнем разаб'ем царскія ланцугі і дадзім волю нашай айчыне!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Няхай жыве правадыр народны!

Народ. Віват!

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пагібель царскай тыраніі! Далоў схізматыкаў! Няхай жыве рамесніцтва!

&lt;small&gt;Шляхта вітае рамеснікаў, дамы цалуюць рамеснікаў.&lt;/small&gt;

Невядомскі &lt;i&gt;(натхнёна)&lt;/i&gt;. Панове! У гэты ўрачысты дзень, калі мы ўсе гарым адной думкай, адным жаданнем, мы тут усе роўныя, усе браты! Няхай гэты дзень захаваецца ў нашым сэрцы і будзе нашым адвечным святам! З вераю ў сэрцы, са зброяй у руках, з усмешкаю на вуснах кінемся ў змаганне за свабоду! Запісвайцеся ў аддзелы змагання... Трыумфуйце!.. Весяліцеся перад перамогай. Панове! Прапаную абэртас у гонар нашай перамогі! Прашу! &lt;i&gt;(З захапленнем скача абэртас.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Аркестр іграе, шляхта першая запрашае рамеснікаў. Адны скачуць, другія запісваюцца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, запісвайцеся ў аддзелы!..

{{Разбіўка|Земацкая.}} Калі пан так жа добра будзе абараняць волю, як танцуе, то...

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} То яснавяльможная пані дазволіць мне пацалаваць яе ручку. Галавой прысягаю — ніводзін жандар не ўцячэ ад маёй кулі!

{{Разбіўка|Земацкая.}} О герой! &lt;i&gt;(Дае руку для пацалунку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Шавец.}} Пані! А я запісаўся ў аддзел да іх. &lt;i&gt;(Паказвае на Серакоўскага.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Віншую! &lt;i&gt;(Цалуе яго.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каваль.}} Эх, чорт пабяры! Пані, запішы і мяне, пайду біць жандараў.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Хай вас бог бароніць! &lt;i&gt;(Благаслаўляе і цалуе яго.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове! Прашу мазурку на пагібель нашых ворагаў.

{{Разбіўка|Шавец.}} Не, не, нашу лявоніху.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, лявоніху на пагібель ворагаў!

&lt;small&gt;Усе скачуць.&lt;/small&gt;

Невядомскі &lt;i&gt;(пасля лявоніхі)&lt;/i&gt;. Лявоніха скончана! Прашу мазурку! Пераможную мазурку!

&lt;small&gt;Скачуць мазурку. Чуваць барабан.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Панове! Чуеце? Гэта жандары...

&lt;small&gt;Танцы спыняюцца. Перапалох.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Супакойцеся, панове! Скачыце далей!

{{Разбіўка|Каваль.}} Не магу, хачу ваяваць з жандарамі.

{{Разбіўка|Шавец.}} Бі іх...

&lt;small&gt;З'яўляецца Домб, спыняе натоўп.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} Не час, стрымайцеся! Сябе загубіце!

&lt;small&gt;Народ свішча, крычыць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Гарадавы.}} Дарогу! Асадзі назад! &lt;i&gt;(Адціскае натоўп.)&lt;/i&gt;

Каваль &lt;i&gt;(ззаду)&lt;/i&gt;. Эх, для пачатку фараону. Р-раз! &lt;i&gt;(Б'е. Гарадавы валіцца і свішча.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Чуваць вайсковы аркестр.
&lt;/small&gt;
''Заслона''

=ДЗЕЯ II=
&lt;small&gt;Мясцовасць з узгоркамі, па якіх раскіданы хаты, платы. З правага боку хата з ганкам, да яе прыбудавана клець. Вечарэе. Заходзіць сонца. Здалёк чуваць спевы дзяўчат. За платамі крадзецца Каліноўскі ў сялянскай вопратцы і ў світцы зверху. Падыходзіць да хаты, стукае ў акно.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Лявон... Лявон...

Голас з хаты. Зараз...

&lt;small&gt;Выходзіць Лявон.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} А, гэта ты? Вечар добры! Якія навіны прынёс?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Прывёз зброю для нашага аддзела. Там, за ўзгоркам, у кустах. Трэба перанесці і схаваць у цябе, у клеці, а ўначы твой сын прыйдзе з лесу і перанясе ў аддзел.

{{Разбіўка|Лявон.}} Добра. А сынка майго бачыў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сягоння раніцой. Малайчына, дзясяцкім яго назначыў.

{{Разбіўка|Лявон.}} Даў бы бог жывым вярнуцца, баюся, каб не перамаглі нас.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не бойся, стары. Мужыцкую праўду ніякая сіла не пераможа.

{{Разбіўка|Лявон.}} Скажы мне, братка, старому, неразумнаму: вось мы змагаемся за волю, нашы сыны кроў праліваюць, а калі мы здабудзем гэту волю, дык паны застануцца?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не будзе няволі — не будзе і паноў.

{{Разбіўка|Лявон.}} А куды ж яны падзенуцца?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Жыццё такое настане, што панаваць ужо не будзе над кім. Вось, у вольны час пацікаўся. &lt;i&gt;(Дае лістоўку.)&lt;/i&gt; Тут табе ўся праўда мужыцкая. Хавай яе ад паноў і начальства, ім гэта не да смаку, А пакуль лішніх вачэй няма, занясі зброю ў клець.

{{Разбіўка|Лявон.}} Добра. А сам дзе будзеш начаваць — у нас ці ў лесе?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Да сонца буду ў цябе, а там у лес пайду.

Лявон &lt;i&gt;(у хату)&lt;/i&gt;. Матруна, выйдзі... Ты скажы ёй, яна малачка дасць ды пасцельку прыгатуе. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

Матруна &lt;i&gt;(уваходзячы)&lt;/i&gt;. Чаго табе?.. Дзе ж ён дзеўся? &lt;i&gt;(Пабачыўшы Каліноўскага.)&lt;/i&gt; А-а, гэта ты тут! Чаму ў хату не ідзеш? Заходзь. Ну, як там мой у лесе, жывы, здаровы?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Здаровы, маладзічка... Цябе прасіў не сумаваць.

{{Разбіўка|Матруна.}} І рада б не сумаваць, ды... сэрцайка бабскае. Толькі ж нядаўна жыць мы пачалі ў законе, думалі будзем разам, а тут вось якая справа, у аддзел пайшоў. А ну, як заб'юць?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Суджана памерці, дык смерць і на печы знойдзе. Не плач, усё добра будзе. Сягоння прыйдзе пабачыцца з табою.

Матруна &lt;i&gt;(радасна)&lt;/i&gt;. Няўжо?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ну вось, бачыш, — вочы павесялелі.

{{Разбіўка|Матруна.}} Казалі, што з Пецярбурга шмат войска пасылаюць і ўсіх, каго ў лесе зловяць, на касцёлах вешаць будуць.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вяровак не хопіць.

&lt;small&gt;Уваходзіць Лявон з клункам зброі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Што гэта ты нясеш?

{{Разбіўка|Лявон.}} Яго рэчы, ён начаваць у нас будзе.

{{Разбіўка|Матруна.}} А ўжо ж рэчы... бач, багнэты тарчаць...

&lt;small&gt;Каліноўскі бярэ клунак і нясе ў клець, потым варочаецца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Дзе? Якія багнэты? І што гэта табе здаецца? &lt;i&gt;(Да Каліноўскага.)&lt;/i&gt; Заходзь, браток, заходзь.

&lt;small&gt;Каліноўскі ідзе ў хату.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} А божухна, божухна! Няхай бы ўжо звер звера грыз, а тут людзі, у бога верачы, адзін аднаго забіваюць. Крывею чалавечай зямлю паліваюць.

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды што, тут за праўду нашу. А вось як пан дзеля свае ўцехі твайго бацьку бізуном паласаваў, дык гэта што? Зямлю тут крывавую сабакі лізалі. Вось народ і не вытрымаў. Пацярпі, усё добра будзе, і чалавек твой вернецца. Пойдзем у хату, дай малака.

&lt;small&gt;Ідуць у хату. Чуваць спевы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Эх! А дзяўчатам і гора мала, параспяваліся.

{{Разбіўка|Лявон.}} І ім не весела, дай веры.

&lt;small&gt;Увайшлі ў хату. Спевы бліжэй. Са спевамі ўваходзяць дзяўчаты, спяваюць рэкруцкую песню.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Сумна неяк...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Давайце, дзяўчаткі, у карагод гуляць...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Э, пакінь. Без хлопцаў і гульня не гульня.

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. І песні неяк не пяюцца.

{{Разбіўка|Матруна.}} Усе разбегліся, родненькія, у лесе пахаваліся, як краты па пячорках. Мой Янка надоечы прыйшоў з лесу, аж глянуць страшна: барадой аброс, лапці ўсе падраліся, змяніў кашулю, узяў хлеба ды сыра, &lt;i&gt;(плача)&lt;/i&gt; мяне пацалаваў дый зноў у лес...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А ты не плач. Лепш у лесе, чымся на вёсцы быць забітаму. Вось, кажуць, у суседнюю вёску прыйшлі жандары і забралі ўсіх хлопцаў.

{{Разбіўка|Матруна.}} І чаго гэта ўсе паднялося? Не сядзіцца нашым панам, усё волі хочуць. Хочаш, дык ідзі сам, калі ты пан, — дык не, — дурняў-мужыкоў падбухторваюць, за кроў мужычую волю абяцаюць.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Дачакаемся, як жа, а калі і забяруць волю, дык для сябе, а нам зноў бізун застанецца.

&lt;small&gt;Каліноўскі выйшаў і слухае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не, дзяўчынка, не тое ты гаворыш. Добры вечар!

Усе. Добры вечар!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дай толькі волю здабыць, а падзяліць мы здолеем. Сабе і бізун, гэта праўда, а пана ў саху ўпражэм, а не пойдзе, дык пана бізуном сцябаць будзем.

{{Разбіўка|Матруна.}} Дай жа божа нашаму цяляці ваўка спаймаці.

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. А лепш, каб усё ціха было.

{{Разбіўка|Матруна.}} Дзяўчаткі, гляньце, нібыта нехта да нас верхам едзе... Вось там, за ўзгоркам...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. З лесу, здаецца...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Здаецца, мой Міколка...

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Не... Яська мой... во, рукой махае... &lt;i&gt;(Бяжыць, за ёй іншыя.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха, бабы. &lt;i&gt;(Прыглядаецца.)&lt;/i&gt; Так, гэта з нашага аддзела. Ці не здарылася што? &lt;i&gt;(Ідзе да хаты.)&lt;/i&gt; Лявон, конь у цябе вольны ёсць?

Лявон &lt;i&gt;(у акне)&lt;/i&gt;. Ёсць, а што?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} На кожны выпадак, можа спатрэбіцца.

&lt;small&gt;За сцэнай галасы баб і дзяўчат: &quot;А я думала, што мой Міколка. Навіны прывезлі?&quot;&lt;/small&gt;

Домб &lt;i&gt;(уваходзіць, за ім дзяўчаты)&lt;/i&gt;. Пасля, дзяўчаткі, скажу. Хто тут ёсць з мужыкоў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Што здарылася?

{{Разбіўка|Домб.}} А... ты тут! &lt;i&gt;(Адыходзіць з ім убок.)&lt;/i&gt; Конны з аддзела Вайцэхоўскага паведаміў, што ідзе сюды войска, і перадаў табе шыфроўку. &lt;i&gt;(Перадае маленькую скручаную паперку.)&lt;/i&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(чытае)&lt;/i&gt;. А-а-а, ад настаўніка Васілія Рыгоравіча... &quot;З Пецярбурга ў твой раён ідзе рота пад камандай вядомага табе барона Штальберга&quot;... Штальберг... а, памятаю гэтага ката. У Петрапаўлаўцы двух студэнтаў з нашага гуртка засек і павесіў... &lt;i&gt;(Чытае.)&lt;/i&gt; &quot;...маршрут яго на Мінск і далей. Мэта — злавіць цябе жыўцом&quot;... Так... &quot;Адносіны салдат да насельніцтва добрыя... Усё гэта перадаў мне наш сябра доктар Сяргей&quot;... Сяргей?

{{Разбіўка|Домб.}} Хто гэта?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вайсковы доктар... памятаеш, каля Вострай брамы сустрэў яго... Значыць, ён ідзе з ротай да нас... Домб, табе трэба ехаць зараз жа ў лес і сказаць аддзелу — быць напагатове. Я застануся пакуль тут для доследу... Прышлі сына Лявона для сувязі... Няхай схаваецца на балоце і чакае. Як зязюля чатыры разы пракукуе, тады няхай выходзіць да крыжа ля дарогі...

{{Разбіўка|Домб.}} Асцярожней, Кастусь... Бывай! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ну, што ён казаў?

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Пра майго Міколу не казаў?

&lt;small&gt;Уваходзіць Лявон.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вось што, Лявон, і вы, дзяўчаткі... сюды ідзе з Пецярбурга войска...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Вось табе і Міколка...

Усе. Ай, ай, ай, матачкі! Што нам рабіць? Загінулі мы... Пахапаюць нас...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха, бабы! Ціха! Слухай, Лявон, войска, пэўна, раскватаруецца на вёсцы... Бабы, слухайце! Памятайце: ні адзінага гуку пра нашых; калі спытаюць, дзе мужыкі, кажыце — хто ў Мінск па грошы паехаў, хто ў пана працуе, а каго пагналі далей, пад Вільню... Зразумелі?

Усе. Зразумелі...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} І цяпер, у выпадку, калі мяне зловяць і запытаюць у вас, кажыце, што не ведаеце мяне, зразумелі?

Бабы. Зразумелі... А ты хавайся.

Каліноўскі &lt;i&gt;(ціха)&lt;/i&gt;. Слухай, Лявон, калі палягуць усе — а з дарогі яны моцна заснуць, — паможаш зброю вынесці, а можа і справу зробім...

{{Разбіўка|Лявон.}} Аб якой ты справе гаворыш?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Твая хата лепшая ад усіх, запрасі да сябе афіцэраў.

{{Разбіўка|Лявон.}} А сам дзе будзеш?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Недалёка буду. Уначы прыйду, а можа і раней, з сынам тваім. Ну, бабы, бывайце здаровы! Ні слова аб нашых, будзьце героямі, катаваць будуць — маўчыце.

Бабы. Не выдадзім! Не бойся! Свае... Крый нас божа...

&lt;small&gt;Каліноўскі выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. А ўсё ж страх, як прыйдуць да нас.

&lt;small&gt;Уваходзіць старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Вось і мая старая ўзварушылася.

{{Разбіўка|Старая.}} Чаго стаіце, раты разявіўшы? Салдаты ідуць!

{{Разбіўка|Лявон.}} А дзе ты чула?

{{Разбіўка|Старая.}} Малыя казалі, што чулі... за лесам...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. За лесам? А што, дзядулька, калі даведаюцца, дзе нашы?

{{Разбіўка|Старая.}} А ты не кажы ім.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. А калі вешаць баб пачнуць?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ну, яны не дурні і вяроўкі на баб псаваць не будуць. ім хлопцы нашы патрэбны, а не бабы.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А што, дзядулька, кажуць, што яны да баб ласыя. Як возьмуць нас усіх у палон замест жонак, што тады рабіць?

{{Разбіўка|Лявон.}} А брэшаш ты! А калі возьмуць, дык ты не давайся.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ага, ён жа дужэйшы за мяне, возьме і схопіць.

{{Разбіўка|Старая.}} А ты кусайся. Вось хто мяне схопіць, той не рады будзе.

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды хто ж на цябе паквапіцца?

{{Разбіўка|Старая.}} А ўсяк бывае, — за недахопам і мяне ў кумпанію возьмуць. Матка казала мая старэнькая, як Напалявон французскі ў дванаццатым годзе праходзіў праз нашу вёску, дык і старых прыхоплівалі.

{{Разбіўка|Лявон.}} Годзе плявузгаць, там відаць будзе, а пакуль што кароў ды коней ганіце на балота, схаваць трэба; курэй ды кабаноў далей хавайце, бо як прыйдуць — усё пабяруць.

Бабы. Няўжо? Ой, матачкі мае, пабяруць, далібог пабяруць!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Гэй, Міколка, гані каня на балота.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Аксіння. скажы мамцы, каб кароў з хлева выгнала.

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Ой, і боязна ж неяк.

&lt;small&gt;Чуваць здалёк барабанны бой.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ой, недзе тарахціць... Чуеце?

Усе. Дзе?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ціха...

&lt;small&gt;Убягае хлопчык.&lt;/small&gt;

Хлопчык &lt;i&gt;(радасна)&lt;/i&gt;. Мамка, мамка, войскі ідуць, там за ўзгоркам, са стрэльбамі, з шаблямі! Чуеш, як барабан тарахціць? &lt;i&gt;(Выбягае.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Агульная сумяціца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Куды ты, Лявон?

{{Разбіўка|Лявон.}} Забыўся на цяля, схаваць трэба.

{{Разбіўка|Старая.}} Я сама, а ты пры хаце заставайся. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Ой, курэй трэба загнаць... ціп, ціп, піп... &lt;i&gt;(Выбягае.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзіць Матруна, знерваваная, аглядаецца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Ідуць, ідуць, па майго ідуць. &lt;i&gt;(Хаваецца ў хату.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Салдацкая песня чуваць усё бліжэй і бліжэй.&lt;/small&gt;

Лявон &lt;i&gt;(адзін, жагнаецца)&lt;/i&gt;. Пан Езус, заступіся і выратуй нас.

&lt;small&gt;Прыбягае хлопчык.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Хлопчык.}} Ой, дзядулька, салдаты ўжо ў вёску ўвайшлі. Гузікі залатыя блішчаць. А ў паноў афіцэраў на капелюшах кутасікі і вусы натапыраны. &lt;i&gt;(Выбягае.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Чаго рады? Эх, дзіцянё неразумнае!

&lt;small&gt;Спевы сціхаюць. Чуваць каманда: &quot;Рота, стой! Рабяты, на адпачынак! Гаспада афіцэры, расставіць часавых, выдзеліць патрулі! Вуха востра трымаць! Памятайце, што мы сярод ворагаў!&quot;
Уваходзяць ротны, Сяргей і Маставы — ардынарац.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Зараз жа, доктар, даследаваць калодзежы, ці не атручана вада. Гэтыя крамольнікі на ўсё здольныя. Да праверкі ваду не піць, ежу не варыць! Выконвайце.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Слухаю, гаспадзін капітан! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Што за д'ябал! Вёска быццам вымерла.

{{Разбіўка|Маставы.}} А так што, ваша высокаблагароддзе, з перапугу пахаваліся.

{{Разбіўка|Ротны}}. Нічога, усіх выцягнем з нор. &lt;i&gt;(Заўважыўшы Лявона.)&lt;/i&gt; А, адзін ужо ёсць. &lt;i&gt;(Лявон кланяецца.)&lt;/i&gt; Гэй, стары, а дзе ж уся вёска? Не відаць штосьці.

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды тутака ўся яна і ёсць.

{{Разбіўка|Ротны}}. Дзе людзі? Пакліч усіх сюды!

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды як жа клікаць?.. Хто ў полі, хто ў горадзе, хто выехаў.

{{Разбіўка|Ротны}}. Маставы!

{{Разбіўка|Маставы.}} Што загадаеце, ваша высокаблагароддзе?

{{Разбіўка|Ротны}}. Паслаць зараз патруль па хатах, каб зганялі ўсіх сюды: хто не пойдзе — прыкладам, а крамольнікаў — штыком. Марш! Заняць хаты для начлегу!

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю-с! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Ну, стары, кажы, дзе паўстанцы?

{{Разбіўка|Лявон.}} Якія?

{{Разбіўка|Ротны}}. &quot;Якія&quot;... не ведаеш? А? Што супроць цара пайшлі, супроць начальства? Ты не хітруй, стары барсук, ведаеш.

{{Разбіўка|Лявон.}} Мілы панок, ды хто ж іх ведае. Казалі, што ў Вільні быццам ёсць такія, а тутака няма; у нас ціха. Жывем за расійскім царом добра.

{{Разбіўка|Ротны}}. За расійскім, а ты за якім хацеў жыць? За французскім?

{{Разбіўка|Лявон.}} За нашым, значыцца, царом жывем добра, чаго нам паўставаць... Калі ласка, заходзьце ў хату.

&lt;small&gt;Уваходзіць старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Добры вечар, панок!

{{Разбіўка|Лявон.}} Мая старая малачка табе дасць ці чабарку згатуе. Гарачанькага з дарогі вып'еш. Заходзь, пане афіцэр.

{{Разбіўка|Ротны}}. А там у цябе ніхто не схаваны?

{{Разбіўка|Лявон.}} Чаго гэта?

&lt;small&gt;Уваходзіць Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Загад вашага высокаблагароддзя перадаў. Зараз усіх згоняць сюды.

{{Разбіўка|Ротны}}. Агледзім хату старога. &lt;i&gt;(Вымае рэвальвер.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю!

{{Разбіўка|Ротны}}. Дык ты гаворыш, што нікога не хаваеш?

{{Разбіўка|Лявон.}} Каго хаваць? Старая ды я.

{{Разбіўка|Ротны}}. Ну, глядзі, стары, калі што, дык галавой адкажаш.

&lt;small&gt;Ротны і Маставы выходзяць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Ваяка! Эх... жандар дык і ёсць жандар! Ну, старая, ідзі, згатуй чабарку, частуй дарагога госця. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Смалы яму ў горла, а не чабарку. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Чуваць галасы з розных канцоў; салдаты гоняць баб.
З'яўляюцца бабы і за імі салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Чаго яны гоняць нас сюды?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Клаўдзюшку дык з-пад печы за ногі выцягнулі.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ну, ну, хадзі, тупай!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Чаго пхаеш?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ідзі... кш... кш... кш...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Нібы курэй заганяе. Аўса, ці што, дасі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ух, і разгаворчывая якая!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Не чапай рукамі! Не купіў яшчэ! Не твая!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} А чыя? Мужыкоў штосьці не відаць.

{{Разбіўка|2-і салдат.}} Глядзі ты, адны бабы, ну і вёска.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А чаго гналі сюды?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Іх благароддзе ротнае вучэнне з вамі будзе праводзіць. Ха-ха-ха...

&lt;small&gt;Уваходзіць Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} У-у... красунь колькі, выбірай якую хочаш! А дзе ж хлопцы?

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Няма.

&lt;small&gt;Уваходзяць ротны, афіцэр.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ваша высокаблагароддзе, калі ласка, паглядзіце — уся вёска з адных баб састаіць.

{{Разбіўка|Ротны}}. Што? Ды што я, бабскі агляд назначыў? Дзе мужыкі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Няма мужыкоў, вашаскароддзе!..

{{Разбіўка|Ротны}}. Як? Ніводнага мужыка ў вёсцы?

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Ды вось, бегае адзін. &lt;i&gt;(Кіўнула на хлопчыка.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Ты не кпі! Чый гэта? Дзе яго матка? Я пытаюся, дзе матка? Гм... &quot;няма&quot;?.. Паўленкоў, ану, злаві яго ды ўсып розаг!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Панок, пакінь яго, за што біць хочаш?

{{Разбіўка|Ротны}}. Ага! Знайшлася матка! Твой сын?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Мой, панок.

{{Разбіўка|Ротны}}. Гм... Калі сына маеш, дык і муж ёсць. Дзе ён? Чаму яго з табой няма?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Паехаў у Мінск, дровы павёз...

{{Разбіўка|Ротны}}. Ілжэш, дрэнь! У лес пайшоў! У банду! Супроць цара! Ну, кажы!

{{Разбіўка|Лявон.}} Пан афіцэр, яна праўду кажа.

{{Разбіўка|Ротны}}. Не суйся, стары. Гавары, у лесе твой муж? Ну!? Узяць яе на допыт і перадаць паручыку Сцержневу.

{{Разбіўка|Лявон.}} Панок, калі не даеш веры, вазьмі мяне, пытай; яна ж праўду кажа: павёз у Мінск дровы, грошай зарабіць. Не чапай бабу. Не ганьбі свой царскі мундзір.

{{Разбіўка|Ротны}}. Дурань! Я выконваю загад свайго гасудара. Пахаваліся, сволачы і крамольнікі! А з-за вугла будуць расстрэльваць царскіх слуг. Пачакайце, наш генерал Мураўёў цырымоніцца з вамі не будзе. Гэта вам не Назімаў, усіх перавешае, сукіных сыноў. &lt;i&gt;(Да афіцэра.)&lt;/i&gt; Выдзеліць атрад на разведку, агледзець мясцовасць і, калі што падазронае заўважыце, зараз данесці! Кожнага злоўленага са зброяй без суда і следства на месцы расстрэльваць! Ступайце!

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Слухаю! &lt;i&gt;(Да салдат.)&lt;/i&gt; За мной! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. А вы ўсе з кожнай хаты даставіце харчаванне: па 10 фунтаў хлеба, па 10 штук яек, па крынцы малака, па адной курыцы, — усё гэта здаць каптэнармусу. Маставы! Распарадзіся, а там і на начлег. Марш!

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю, ваша высокаблагароддзе! Бабы, чулі загад? Ну і выконвай хутка, па-ваеннаму, у два шчота. Марш!

&lt;small&gt;Маставы і бабы выходзяць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон}} &lt;i&gt;(у акно)&lt;/i&gt;. Гэй, старая, прынясі свежай саломы для пана афіцэра, зараз будзе адпачываць.

&lt;small&gt;Старая пайшла па салому ў клець і назад.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Што ты, стары, стараешся мяне спаць улажыць?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды не, панок, як хочаш, я толькі думаў — змарыўся з дарогі, родненькі.

{{Разбіўка|Ротны}}. Наша служба такая: 24 гадзіны на нагах прастаю, калі трэба. А ўсё ж скажы, стары, дзе ўсе мужыкі?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды хто паехаў у Мінск, а каго, праўду казаць, і паны сілком у найміты ўзялі ў Варшаву, а хто са страху і сам уцёк.

{{Разбіўка|Ротны}}. З якога страху?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды што паны забіралі. Ну, па гарадах і працуюць. А каб супроць цара ісці, як кажа пан, — ні-ні, у нас такіх няма.

&lt;small&gt;Выходзіць старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Чабарку я зварыла і пасцельку прыгатавала.

{{Разбіўка|Лявон.}} Калі ласка.

{{Разбіўка|Ротны}}. Эх, ноч якая!.. Люблю прыроду! &lt;i&gt;(Ідзе дэкламуючы.)&lt;/i&gt; &quot;В песчаных степях Аравийской земли три гордые пальмы высоко росли&quot;.

&lt;small&gt;Чуваць спевы салдат. Уваходзіць Матруна.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Ці ведаюць нашы родныя, што па іх жандар прыйшоў? Ах, складуць яны свае галовачкі непакорныя за праўду мужыцкую, за волечку нашу. І чаму гэта няма на свеце праўды для нас? Божачка, ты ўсё бачыш. Чаму не адхіліў бяды ад нас? Няўжо ж толькі мы, мужыкі, такія грэшныя, што заслугоўваем тваю кару? Божа, даруй мне маё сумненне!

&lt;small&gt;Ротны ідзе.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ротны}} &lt;i&gt;(убачыўшы яе)&lt;/i&gt;. А-а! Што, маладзіца, грахі замальваеш? Такая грэшная?

{{Разбіўка|Матруна.}} Усе мы, людзі, грэшныя, пан афіцэр.

{{Разбіўка|Ротны}}. А якія ж грахі?.. А?.. Ну, кажы! Муж, гаворыш, у Мінску, а без мужа сумна, а? Сама маладая, не грэх і саграшыць. &lt;i&gt;(Падыходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Пане афіцэр... Мне няма калі...

{{Разбіўка|Ротны}}. Пачакай. Спытаць хачу цябе... &lt;i&gt;(Хапае яе.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Пане, што робіце?.. Пусціце!..

{{Разбіўка|Ротны}}. Маўчы, дурніца!

&lt;small&gt;Барацьба. Яна крычыць. Прыбягае Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ваша высокаблагароддзе!.. Ой, выбачайце!

{{Разбіўка|Ротны}}. Чаго табе?

&lt;small&gt;Матруна ўцякае за плот і падслухоўвае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Потым далажу. &lt;i&gt;(Хоча ісці.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Стой! Дурань! Гавары!

{{Разбіўка|Маставы.}} Наш патруль схапіў на дарозе каля лесу чалавека, вядуць сюды.

{{Разбіўка|Ротны}}. Да мяне даставіць на допыт!

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю!.. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Ці не майго злавілі?..

{{Разбіўка|Ротны}}. Дзікая якая... Гм... крычыць... Другая была б шчаслівая, што афіцэр... а яна... дурніца... гм... Каго злавілі? Гм... напэўна, сволач папалася, а за ім усіх пераловім і перавешаем.

Галасы. Ідзі, ідзі.

&lt;small&gt;Уваходзіць Маставы, а за ім усе паступова ўваходзяць і пазіраюць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ваша высокаблагароддзе! Вядуць!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ну, ну, хадзі! Ваша высокаблагароддзе, па дарозе каля лесу прыкмечаны быў чалавек, зброі ў наяўнасці не аказалася, а таму мы яго не прыстрэлілі, а прывялі да вашага высокаблагароддзя. Сюды арыштаванага!

&lt;small&gt;Уводзяць Каліноўскага.&lt;/small&gt;

Усе бабы. Ай, ды гэта ж ён!

{{Разбіўка|Лявон.}} Прапаў, родненькі!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Пане капітане! Відавочна, гэта непаразуменне.

{{Разбіўка|Ротны}}. Маўчаць! Калі на асіне будзеш боўтацца, убачыш, якое непаразуменне. Імя, прозвішча!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сцяпан Пакроўскі.

{{Разбіўка|Ротны}}. Католік?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Праваслаўны.

{{Разбіўка|Ротны}}. Праваслаўны і бунтаваць! На дарозе, каля лесу, што рабіў? Шпіёніў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Памыляецеся, пане капітане, — ехаў з Мінска ў Ігумен.

{{Разбіўка|Ротны}}. Ехаў? А конь яго дзе?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Яны ілгуць, ваша высокаблагароддзе. Ніякіх коней у наяўнасці пры іх не было. Ішоў пяхтурай, а ўбачыў нас — схаваўся ў кусты.

{{Разбіўка|Ротны}}. Так... так... не складна ілжэш.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Каня майго паўстанцы ўзялі разам з фурманкай, ледзь сам выратаваўся.

{{Разбіўка|Ротны}}. А навошта ў кусты ад іх хаваўся?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Баяўся... Думаў, паўстанцы ідуць. А яны расійскіх духоўных асоб у палон бяруць, як вайсковых.

{{Разбіўка|Ротны}}. А табе чаго ж баяцца?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Я — дыякан з Ігумена.

{{Разбіўка|Ротны}}. А чым дасведчыце, дакументы ёсць?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Згубіў, але вопратка мая гаворыць за мяне. &lt;i&gt;(Скідае світку, пад якой падабраны падраснік.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Дык што ж вы, ідыёты, айца дыякана за паўстанца прынялі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Выбачайце, ваша высокаблагароддзе. Хто ж іх разбярэ, калі мы не бачылі расы на іх.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Яны не вінаваты... У гэты трывожны час у дарозе мы хаваем свой сан.

{{Разбіўка|Ротны}}. Выбачайце, калі ласка, айцец дыякан. Сапраўды, час небяспечны. А вы ў другі раз будзьце асцярожней. Вы гэткім чынам і мітрапаліта можаце за паўстанца палічыць... Вы, айцец дыякан, пераначуеце тут, а заўтра мы дадзім коней, канвой і адвядзем вас да месца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дзякую, капітане.

{{Разбіўка|Ротны}}. Можа, што чулі пра паўстанцаў? У нас загад злавіць іх галоўнага, як яго... Каліноўскага.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Чуў. Але толькі ён там, каля Вільні.

{{Разбіўка|Ротны}}. Пойдзем у хату, там адпачнеце ад перажытых хваляванняў і раскажаце ўсё...

&lt;small&gt;Уваходзіць Сяргей.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Гаспадзін капітан! Калодзежы абследаваны... усё абстаіць добра.

{{Разбіўка|Ротны}}. А ў нас не зусім добра. Вось, паўстанца злавілі. Бачыце? &lt;i&gt;(Паказвае на Каліноўскага. Доктар абярнуўся, ледзь не абамлеў. Ён пазнаў Каліноўскага. Ротны задаволены сваім жартам.)&lt;/i&gt; Ха-ха-ха... Айца дыякана за паўстанца палічылі... Ха-ха-ха... Знаёмцеся! Наш палкавы доктар... &lt;i&gt;(Каліноўскі падыходзіць, дае руку, доктар моцна цісне руку, гатовы абняцца з ім.)&lt;/i&gt; А вы ідзіце і не рабіце глупства. Што, айцец дыякан, не чакалі гэткага афронту? Ха-ха-ха...

&lt;small&gt;Салдаты выходзяць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не чакаў...

{{Разбіўка|Ротны}}. Ха-ха-ха... Яшчэ Шэкспір ці Напалеон сказаў: &quot;Ад вялікага да смешнага адзін шаг&quot;. Айца дыякана злавілі... Ха-ха-ха... Пойдзем у мой паходны палац. &lt;i&gt;(Выходзяць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Што, ашукаліся, малойчыкі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ды хто ж яго ведае. &lt;i&gt;(Адыходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Дзядулька, дык гэта ж Каліноўскі і ёсць.

{{Разбіўка|Лявон.}} Цсс, дурніца!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}} &lt;i&gt;(ціха)&lt;/i&gt;. І дзе ён вопратку папоўскую ўзяў?

{{Разбіўка|Лявон.}} Значыцца, узяў, не твая справа.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Я б на яго месцы ўцякла, а ён у хату пайшоў.

{{Разбіўка|Лявон.}} Яму відней.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А-ёй, які адважны!

{{Разбіўка|Лявон.}} За нас стаіць, за мужыкоў да д'ябла на рогі палезе.

{{Разбіўка|Матруна.}} І гэты індык на мяне наляцеў...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Я казала, дзяўчаткі, трэба далей хавацца ад граху. А ну, схопіць і цябе, што ты будзеш рабіць?

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Няхай паспрабуе. Калі мяне схопіць — на ўсё жыццё акалечу, трасца яго матары.

&lt;small&gt;Уваходзяць 1-ы і 2-і салдаты і Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Вось яны, як перапёлачкі на полі.

{{Разбіўка|2-і салдат.}} А мы, як паляўнічыя; ану, пад зарад бяры па адной кожны! Айда!

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Ну, ну, не вельмі &quot;бяры&quot;.

{{Разбіўка|Маставы.}} Кінь, браткі, напорам браць. Гэта ж не нашы праваслаўныя бабы; яны ж беларасійкі, іх трэба абыходам абыходзіць, з кумпліментамі. Пшэпрашам, калі ласка, паненка, са мной прайсціся. Так, ці што?

{{Разбіўка|Матруна.}} Весела табе, мілы, а нам не да гэтага.

{{Разбіўка|Маставы.}} Вось мы і бачым. Мы да вас у госці, а вы вароты на запор.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Не кожнаму госцю рады бываеш, калі знянацку прыходзіць.

{{Разбіўка|Маставы.}} Гэта правільна! А толькі, барышня, не сярдуйце на нас. Справа салдацкая, прыгналі — вось і прыйшлі.

{{Разбіўка|Лявон.}} Спалохаліся яны пана афіцэра, не прывычны да вайсковага начальства.

{{Разбіўка|Маставы.}} Н-да! Да начальства цяжка прывыкаць. Вось ён &lt;i&gt;(паказвае на 1-га салдата)&lt;/i&gt; дагэтуль не можа...

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Прывыкаў бык да ярма, ды і здох. А я жыццё люблю.

{{Разбіўка|Лявон.}} А ты жартаўнік, служывы.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} А без жартаў салдата туга згрызе. Вось ты, дзядуля, у царскай службе быў?

{{Разбіўка|Лявон.}} Дваццаць пяць гадоў адслужыў.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ну і як? Паролі, нябось?

{{Разбіўка|Лявон.}} Усё было, сынок.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Сумна было?

{{Разбіўка|Лявон.}} Не весела.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Тое ж! А ты б песні спяваў. Лягчэй было б. Ану, Сцяпан, нашу маскоўскую, каб ім весялей было.

&lt;small&gt;2-і салдат іграе на гармоні рускую.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ну, паненкі, хто са мной у пару?

&lt;small&gt;Скачуць рускую 1-ы салдат і ардынарац.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ротны}} &lt;i&gt;(у акне)&lt;/i&gt;. Гэта што такое? Смірна! &lt;i&gt;(Танцы спыняюцца.)&lt;/i&gt; Танцклас пад акном зрабілі! Не знайшлі іншага месца! Прэч адсюль! Па хатах! Спаць! Марш! Сволачы! &lt;i&gt;(Схаваўся.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Чорт бяры, я і забыўся, што тут ротны кватаруе.

{{Разбіўка|Маставы.}} Канфуз атрымаўся перад барышнямі. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

1-ы салдат, Эх, жыццё салдацкае. &lt;i&gt;(Громка спявае.)&lt;/i&gt;

          Здалі хлопца у салдаты...

{{Разбіўка|2-і салдат.}} Ціха! Іх благароддзе.

1-ы салдат &lt;i&gt;(дапяваючы ціха, выходзіць)&lt;/i&gt;.

          Ўся заплакала сям'я.
          Ах, матуля, ах, Настуля,
          Не убачыце мяне.

&lt;i&gt;(Ціха далей спявае песню і змаўкае.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}} &lt;i&gt;(асцярожна выходзіць з-за дрэва)&lt;/i&gt;. Бачыла? І ў іх жыццё не вясёлае.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Вядома. Служба цару, што і пану. Не па сваёй, бач, ахвоце іх сюды прыгналі. &lt;i&gt;(Выходзіць асцярожна.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;З'яўляецца хлопец, азіраючыся падыходзіць да хаты.&lt;/small&gt;

Хлопец. Дзядуля, дзядуля, выходзь сюды.

&lt;small&gt;Лявон выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Ціха! Чаго табе?

Хлопец. Мы коней на балоце хаваем, глядзім, твой сын, дзядзька Янка, паўзком з лесу крадзецца. Хоча да Матруны, ды жандараў баіцца. Я кажу: &quot;Ідзі&quot;, а ён: &quot;Як зязюля пракукуе чатыры разы, тады прыйду&quot;.

{{Разбіўка|Лявон.}} Так, так... Нікому не кажы. Ідзі. &lt;i&gt;(Хлопец выбягае. Лявон падыходзіць да клеці.)&lt;/i&gt; Матруна!

Матруна &lt;i&gt;(выходзячы)&lt;/i&gt;. Чаго табе?

{{Разбіўка|Лявон.}} Твой з лесу на балота прыйшоў, да цябе хоча...

{{Разбіўка|Матруна.}} Ай, божачка! Яго ж зловяць! Што рабіць? І пабачыцца хочацца і боязна. &lt;i&gt;(Ідзе за плот, за ёю Лявон.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;На парозе Каліноўскі, ротны і Сяргей.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дзякуй, капітан. Я ў суседа пераначую, не буду вам перашкаджаць.

{{Разбіўка|Ротны}}. Добрай ночы. &lt;i&gt;(Уваходзіць у хату.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Я праводжу вас... &lt;i&gt;(Агледзеўся і ціха да Кастуся.)&lt;/i&gt; Кастусь!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сярожа!.. &lt;i&gt;(Моцна абняліся.)&lt;/i&gt; Вось дзе давялося...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Табе паведамілі пра мяне?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} З аддзела конны прывёз запіску ад настаўніка. Кажы, як у Пецярбургу?

{{Разбіўка|Сяргей.}} Трывожна... Арышты...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Як наш камітэт?

{{Разбіўка|Сяргей.}} Працуе... а як твае справы?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Паны шкодзяць... Са зброяй дрэнна... Сёння мяркую, як палягуць вашы, пазычыць у вас...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Сілы хопіць? Тут амаль рота...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Аб гэтым не турбуйся. Увесь мой аддзел у бярэзніку чакае сігналу... &lt;i&gt;(Чуваць грукат фурманкі.)&lt;/i&gt; Ціха, нехта едзе... &lt;i&gt;(Хутка выходзіць.)&lt;/i&gt;

Голас салдат. Тпрууу... Прыехалі... Куды, пан? Чакай, сам дастаўлю.

Голас пані. Пакіньце яго! Ён да афіцэра...

&lt;small&gt;Уваходзяць два салдаты, з імі пан і пані з клункамі ў руках і за плячыма.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Пан.}} Пакіньце мяне... я да пана афіцэра!

{{Разбіўка|Пані.}} Гэта не далікатна!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Мадамачка, не бунтуйце... Без вас абыдзецца. &lt;i&gt;(Салдату.)&lt;/i&gt; Паглядай за імі, а я да іх высакароддзя...

&lt;small&gt;Уваходзіць ротны.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Што тут здарылася?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ваша высакароддзе! Мы затрымалі на шляху гэтых паноў... Яны ехалі на фурманцы...

{{Разбіўка|Пані.}} Мы ехалі да вас, пан афіцэр...

{{Разбіўка|Пан.}} Дазвольце прадставіцца...

{{Разбіўка|Ротны}}. Ціха, панове! Далей...

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Яны ехалі на фурманцы, з клункамі...

{{Разбіўка|Пані.}} Гэта нашы рэчы фамільныя...

{{Разбіўка|Ротны}}. Мадам, дазвольце, нарэшце, выслухаць рапарт. Гавары!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} На маё запытанне — хто такія — адказалі: тутэйшыя памешчыкі, а пацвердзіць дакументамі не змаглі, бо гэткіх у наяўнасці не было.

{{Разбіўка|Пан.}} Дазвольце, пан афіцэр. Мы беглі...

{{Разбіўка|Пані.}} Ад смерці ратаваліся...

{{Разбіўка|Ротны}}. Ад якой смерці? Не разумею...

{{Разбіўка|Пан.}} Дазвольце прадставіцца: памешчык Сігізмунд Бындлеўскі... Мая жонка Стэфанія Бындлеўская.

{{Разбіўка|Ротны}}. Вельмі прыемна... капітан барон фон Штальберг. Што здарылася?

{{Разбіўка|Пані.}} Ах, я так усхвалявана... так змучылася...

{{Разбіўка|Пан.}} Уявіце сабе: бандыты з аддзела Каліноўскага напалі на мой маёнтак. Усё збожжа забралі... Ушчэнт абрабавалі...

Пані &lt;i&gt;(перабівае)&lt;/i&gt;. Хацелі забіць! Я смерць бачыла перад вачыма... Ратуйце!

{{Разбіўка|Пан.}} Мы ледзь уцяклі! Я ведаю, дзе хаваюцца гэтыя зладзеі...

{{Разбіўка|Ротны}}. Далёка адсюль?

{{Разбіўка|Пан.}} Вёрст дваццаць пяць...

{{Разбіўка|Ротны}}. Атрад вялікі?

{{Разбіўка|Пан.}} Чалавек пяцьдзесят...

{{Разбіўка|Пані.}} Больш! Цэлы полк! Ах, які жах!

{{Разбіўка|Ротны}}. Мадам, спакайней... &lt;i&gt;(Салдату.)&lt;/i&gt; Паклікаць паручыка!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Слухаю, ваша высакароддзе! &lt;i&gt;(Пабег.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}} &lt;i&gt;(убачыў Сяргея)&lt;/i&gt;. Чулі, доктар? Каліноўскі ў дваццаці пяці вёрстах, а дыякан гаварыў: &quot;Усё спакойна, Каліноўскі пад Вільняй&quot;.

{{Разбіўка|Пані.}} Ён усюды, пан афіцэр...

{{Разбіўка|Пан.}} Дзякаваць пану богу, што вы прыйшлі...

{{Разбіўка|Ротны}}. Супакойцеся, заўтра ўсіх пераловім...

{{Разбіўка|Пан.}} Пан афіцэр, а, можа, зараз?.. Я пакажу вам, дзе хаваюцца злачынцы...

{{Разбіўка|Ротны}}. Пан Бындлеўскі, тут камандую я, а не вы... Зразумелі?

{{Разбіўка|Пан.}} Зразумеў, выбачайце.

&lt;small&gt;Уваходзяць паручык Шліхтэр і 1-ы салдат.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} Гаспадзін капітан, па вашаму загаду з'явіўся!

{{Разбіўка|Ротны}}. Паручык, вольныя хаты ёсць?

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} Ніяк не! Усе занятыя...

{{Разбіўка|Ротны}}. Гм... Тады вы, панове, пераначуеце ў мяне. Як-небудзь размесцімся... А заўтра з усходам сонца на аблаву за мядзведзем, і вы з намі, пакажаце яго логава... Паручык! Праверыць пасты і на адпачынак!.. Заўтра ў паход! Ідзіце! &lt;i&gt;(Афіцэр выходзіць.)&lt;/i&gt; Прашу... заходзьце ў хату, панове...

{{Разбіўка|Пан.}} Вам будзе цесна...

{{Разбіўка|Ротны}}. Нічога, я з афіцэрамі размяшчуся па-вайсковаму, на сене...

{{Разбіўка|Пані.}} Гэта немагчыма, пан афіцэр...

{{Разбіўка|Ротны}}. Нічога, мадам! Я люблю арамат прыроды. Калі ласка, уваходзьце. &lt;i&gt;(Салдату.)&lt;/i&gt; Нясі рэчы! Доктар будзе кавалерам.

&lt;small&gt;Паны і Сяргей выходзяць. Салдат нясе рэчы.&lt;/small&gt;

Стары? Дзе ты? Ці памёр?

&lt;small&gt;Уваходзіць Лявон, спалоханы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Я тут, паночку...

{{Разбіўка|Ротны}}. Дзе ў цябе сена ляжыць? Пахучае...

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды вось там і тут... &lt;i&gt;(Паказвае на верх хаты.)&lt;/i&gt; У сенцах ёсць сходы на гару.

{{Разбіўка|Ротны}}. Так. &lt;i&gt;(Аглядае.)&lt;/i&gt; А ты чуў, стары, бандыт Каліноўскі ў дваццаці пяці вёрстах, а ты: &quot;У Вільні&quot;?..

{{Разбіўка|Лявон.}} Хто ж яго ведае... я далей нашай вёскі не хаджу...

{{Разбіўка|Ротны}}. Дрэнны ты стратэг! &lt;i&gt;(Увайшоў у хату.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Сяргей выходзіць з хаты, зачыняе дзверы, аглядае двор і ціха пытаецца ў Лявона.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Дзе гэты дыякан?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды хто яго ведае.

{{Разбіўка|Сяргей}} &lt;i&gt;(аглядаючыся)&lt;/i&gt;. Не бойся, дзядуля, я свой...

&lt;small&gt;Чуваць галасы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Ціха!

&lt;small&gt;Сяргей адыходзіць, увайшлі Шліхтэр і другія афіцэры&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} З усходам сонца выступаем у паход.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Надакучылі гэтыя паходы... &lt;i&gt;(Убачыў Лявона.)&lt;/i&gt; Што, стары, не спіцца ў хаце?

{{Разбіўка|Лявон.}} Каб не перашкаджаць панам... Кашляю ўначы...

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} Лячыцца трэба... &lt;i&gt;(Увайшлі ў хату.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;За плотам Кастусь убачыў Сяргея.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сяргей, ты тут?

&lt;small&gt;Лявон у жаху робіць яму знакі, каб ён схаваўся.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не бойся, гэта свой...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Паны прыбеглі, у хаце там...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ведаю. &lt;i&gt;(Аглядае хату.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Што думаеш рабіць?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Зараз... Лявон, прыгатуй салому...

{{Разбіўка|Лявон.}} Ты што надумаў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не шкадуй хаты, Лявон, новую збудуем. Так трэба. Салому пакінь каля клеці і выходзьце ўсе за вёску. &lt;i&gt;(Сяргею.)&lt;/i&gt; Я атрад прывяду. Ты будзь на ўзгорку, на варце... Пайшлі!.. Лявон, не затрымлівайся... &lt;i&gt;(Выйшлі.)&lt;/i&gt;

Лявон &lt;i&gt;(у клець)&lt;/i&gt;. Матруна, збірайся хутчэй.

{{Разбіўка|Матруна.}} Божухна, што ж гэта будзе? &lt;i&gt;(Кукуе зязюля.)&lt;/i&gt; Два, тры, чатыры. Гэта мой Янка прыйшоў...

&lt;small&gt;Уваходзіць дзяўчына, азіраючыся.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}} &lt;i&gt;(шэпча)&lt;/i&gt;. У нас усе паляглі... а храпуць, як...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. У нас таксама. Пайду, змяню мамку на балоце...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Я таксама. Карову каб не схапіў... &lt;i&gt;(Выйшлі.)&lt;/i&gt;

Лявон &lt;i&gt;(заглядае ў акенца)&lt;/i&gt;. Улягліся паночкі, сучыя дзеці. &lt;i&gt;(Аглядае хату, жагнаецца.)&lt;/i&gt; Пойдзем, Матрунка, да старой.

{{Разбіўка|Матруна.}} Дзядулька, зязюля чатыры разы кукавала. Янка прыйшоў... Дык як жа? Размінемся...

{{Разбіўка|Лявон.}} Ціха... нехта тут... &lt;i&gt;(Хаваюцца за клець.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Здалёк чалавек за плотам прыгнуўся, асцярожна ідзе да хаты, прыслухоўваецца... Гэта Каліноўскі. Ён падышоў да хаты, хоча адчыніць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Зачынена... &lt;i&gt;(Падпірае кіем дзверы. Ціха пракукаваў, яму адказалі: Ку-ку! Ку-ку!)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзіць Ян. Каліноўскі да яго.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Навокал усё спіць, час пачынаць.

{{Разбіўка|Ян.}} Нашы ужо ў засадах, каля кожнай хаты, па стрэлу ўсіх захопім.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Добра! &lt;i&gt;(Ціха стукае ў клець.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Адтуль выходзяць Матруна і Лявон, Матруна ўбачыла Янку.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Родненькі мой!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха, потым намілуецеся. Пяць чалавек давай сюды, папярэдзь Домба, зараз пачнем, а вы ідзіце далей адгэтуль.

&lt;small&gt;Усе выходзяць. Крадзецца 5 чалавек са стрэльбамі і косамі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Два да хаты, тры ля крыжа. Рыхтуйцеся!

&lt;small&gt;Усе схаваліся, Каліноўскі падпальвае. Гарыць хата, крык, акно разбіваецца, праз яго лезе афіцэр.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Бі трывогу!

&lt;small&gt;Стрэл. Афіцэр падае; дзверы выламваюцца, на парозе ротны; стрэл — ён падае. Затрашчаў барабан, стрэлы, пажар разгараецца.
&lt;/small&gt;
''Заслона''

=ДЗЕЯ III=
&lt;small&gt;Кабінет. Прыёмная Мураўёва. На сцэне Дамейка, жандарскі генерал Высоцкі, біскуп Красінскі, ад'ютант.&lt;/small&gt;

Красінскі. Нас хутка прыме генерал?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Генералу я далажыў аб вас.

&lt;small&gt;Уваходзіць Лосеў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Добры дзень, паручык!

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Добры дзень, гаспадзін палкоўнік!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Выкліканыя генералам з'явіліся?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Так точна, гаспадзін палкоўнік! &lt;i&gt;(Дае спіс.)&lt;/i&gt;

Лосеў &lt;i&gt;(чытае)&lt;/i&gt;. Маршалак шляхецтва Дамейка...

{{Разбіўка|Дамейка.}} Маю гонар прадставіцца, гаспадзін палкоўнік!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Вельмі прыемна. &lt;i&gt;(Заглядвае ў спіс.)&lt;/i&gt; Красінскі!

Красінскі. Біскуп Іосіф Красінскі.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Э... так... так...

Красінскі. Гэта я.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Бачу. Жандарскі генерал Высоцкі.

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Дазвольце прадставіцца, гаспадзін палкоўнік, — генерал Высоцкі.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Вельмі прыемна, ваша правасхадзіцельства, — палкоўнік Лосеў. Гаспада, вы выкліканы генералам Мураўёвым. Яго высокаправасхадзіцельства зараз прыме. Сядайце, ваша правасхадзіцельства, калі ласка! &lt;i&gt;(Падае стул.)&lt;/i&gt; Паручык! У вас загад аб ваенным палажэнні надрукаваны?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Так точна, гаспадзін палкоўнік!

{{Разбіўка|Лосеў.}} І апублікаваны?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Так точна, гаспадзін палкоўнік! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Колькі, ведаеце, клопату з гэтымі паўстанцамі... Ночы не спім...

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Якія паўстанцы, палкоўнік? Перавялічана! Я ж у курсе справы і, як жандару, мне ўсё вядома.

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Яго высокаправасхадзіцельства генерал-губернатар!

&lt;small&gt;Уваходзіць Мураўёў, апіраючыся на кіёк.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Ваша высокаправасхадзіцельства, выкліканыя на дванаццаць гадзін з'явіліся.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось гэтыя? &lt;i&gt;(Паказвае кіем.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Так точна, ваша высокаправасхадзіцельства!

Мураўёў &lt;i&gt;(падыходзіць і аглядае кожнага)&lt;/i&gt;. Маё прозвішча Мураўеў! Спадзяюся, запомніце? Му-раў-еў! Перад ад'ездам у ваш крамольны край наш гасудар мне сказаў: &quot;Мураўёў, крамольнікі пагражаюць нашаму прастолу! Усміры іх!&quot; І я ўсміру! Ад самай Вільні да Пецярбурга панастаўлю шыбеніц, але ўсміру! Усё знішчу агнём і вяроўкай, але ўсміру! Палкоўнік, загад мой надрукаваны?

{{Разбіўка|Лосеў.}} Так точна, ваша высокаправасхадзіцельства. &lt;i&gt;(Дае загад.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось, прачытайце! &lt;i&gt;(Лосеў перадае загад кожнаму.)&lt;/i&gt; Завучыце гэта на памяць і кожнае слова растлумачце ўсім сваім падначаленым.

Красінскі. Выбачайце, генерал, але гэта ваенна-паліцэйскі загад і датычыцца асоб адміністрацыйных. Я ж асоба духоўная і тлумачэнне вашых распараджэнняў не ўваходзіць у круг маіх абавязкаў...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А гаварыць усенародна антыдзяржаўныя пропаведзі — ваш абавязак? Мне ўсё вядома, ваша экселенцыя! Падначальныя вам ксяндзы — Ішора і Земацкі — сталі на чале паўстанцкіх банд з вашага благаславення! Тут вы пакорлівы пастыр, з крыжам на грудзях заклікаеце да пакоры, а там са зброяй у руках прапаведваеце смерць прастолу! Генерал, колькі лічылася ў вас у Вільні і паветах народанасельніцтва?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Да двухсот тысяч чалавек.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А колькі цяпер лічыцца?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Дакладна не магу сказаць.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Прыбавілася ці ўбавілася?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Убавілася.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А чаму?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Не магу знаць.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А я знаю! Ідуць у лясы, у банды мяцежнікаў! Палкоўнік! Выдайце загад усім домаўласнікам, гаспадарам гасцініц, тракціраў, заезджых дамоў, настаяцелям касцёлаў і манастыроў, што за кожнага выбыўшага без дазволу ўлады яны адказваюць штрафам ад двухсот рублёў да ста! У выпадку паўтарэння — удвая, з адданнем ваенна-палявому суду! Маршалак дваранства, гаспадзін Дамейка! Колькі ў вас выбыла дваран з вашай акругі?

{{Разбіўка|Дамейка.}} Цяжка сказаць, але яны выбылі ў свае маёнткі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} У банды лясныя, а не ў маёнткі! Вы маршалак не дваранства, а здраднікаў царскаму прастолу. &lt;i&gt;(Высоцкаму.)&lt;/i&gt; А вы хоць і жандар, а не бачыце, што ў вас пад носам робіцца: вакол паўстанцкае полымя разгараецца, а вы гуляеце з імі ў &quot;свае козыры&quot;!

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Выбачайце, ваша высокаправасхадзіцельства, але полымя я не бачу; была іскра, запаленая раскольнікамі супроць дваран, памешчыкаў, — і толькі, а ў Пецярбургу раздулі ў полымя.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А што ў вёсцы спалілі і перабілі нашых афіцэраў — гэта што — не полымя? Гэта іскра? Так? Вам вядомы верхавод банды — Каліноўскі?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Ваша высокаправасхадзіцельства не асвядомлены. Каліноўскі — гэта бандыт, крымінальны тып, а не палітычны.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Добра вы асвядомлены! Будзе вам вядома — Каліноўскі кіраўнік Чырвонага нарадовага жонду! Гэта небяспечней нашых крамольнікаў Герцэна і Бакуніна!

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Запэўняю, ваша высокаправасхадзіцельства, Каліноўскі — гэта простае непаразуменне.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Запэўняю, ваша правасхадзіцельства, што Каліноўскі гэта Каліноўскі! А вось вы, сапраўды, не жандар, а простае непаразуменне! Я адмаўляюся з вамі працаваць, Вы вольны ад абавязкаў! Бывайце!

&lt;small&gt;Высоцкі выходзіць.&lt;/small&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(да Дамейкі)&lt;/i&gt;. А вас папрашу запомніць: мне вядома, што ў губерні адкрылася павальная хвароба — запаленне дваранскага мозгу. Спадзяюся, што ў губернскім горадзе больш маецца сродкаў для вылячэння, чым у вёсках. А таму загадваю нікога не выпускаць з горада да сканчэння гэтай хваробы. Перадайце гэта вашым дваранам! Бывайце! &lt;i&gt;(Дамейка, пакланіўшыся, выходзіць.)&lt;/i&gt; &lt;i&gt;(Да Красінскага.)&lt;/i&gt; А ад вас, біскуп, я патрабую зараз напісаць настаўленне народу і чытаць па ўсіх касцёлах.

Красінскі. Дазвольце падаць вам. &lt;i&gt;(Падае паперу.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што гэта? &lt;i&gt;(Чытае.)&lt;/i&gt; Гм... Жадаеце адпачынак атрымаць? У Ліфляндыю? Чаго ж гэта так... раптам?..

Красінскі. Я хворы, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Гм... Так, так!..Добра! Атрымаеце водпуск. Заўтра прыходзьце за пропускам на ад'езд. Шчаслівай дарогі!

&lt;small&gt;Красінскі, пакланіўшыся, выйшаў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік! Неадкладна прызначыць жандарскага афіцэра сакрэтна суправаджаць біскупа да Дзінабурга. У Дзінабургу, не выпускаючы з вагона, арыштаваць і выслаць у Вятку пад нагляд паліцыі. Усё гэта зрабіць ціха, не ўзбуджаючы натоўпу фанатыкаў.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Слухаю, ваша высокаправасхадзіцельства!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Замест ліфляндскага няхай падыхае нашым паветрам, а мо' паправіцца. Хе-хе-хе...

{{Разбіўка|Лосеў.}} Надзвычайна дасціпна прыдумана. Хе-хе-хе... Вось яшчэ паступілі просьбы арыштаваных ксяндзоў Ішоры і Земацкага.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А вось гэтых павесіць! Іх і нашае паветра не вылечыць.

Лосеў, Так! Гэта безнадзейныя бунтары.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік! Я хачу даручыць вам справу — злавіць галоўнага бунтара Каліноўскага, і калі ён будзе злоўлены, паўстанне можна будзе лічыць ліквідаваным. Серакоўскі ўжо ў нашых руках і лічыцца кандыдатам на шыбеніцу, застаецца толькі Каліноўскі. Бярыцеся за гэтую справу і пастарайцеся злавіць. Узнагарода за мной!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Пастараюся, ваша высокаправасхадзіцельства.

&lt;small&gt;Чуваць барабанны бой бліжэй і бліжэй. Голас: &quot;Рота, стой!&quot;&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што гэта? &lt;i&gt;(Падыходзіць да акна.)&lt;/i&gt; А-а-а... Грошы з Пецярбурга прывезлі. Слава богу! А я, прызнацца, непакоіўся, ці давязуць. &lt;i&gt;(Жагнаецца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Данясенне было, што рыхтуецца замах на грабеж.

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Ваша высокаправасхадзіцельства, аказія з Пецярбурга прыбыла.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сюды!

&lt;small&gt;Уваходзяць афіцэр з баулам і два салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Маю гонар далажыць вашаму высокаправасхадзіцельству, што грошы з Пецярбургскага казначэйства прыбылі!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Дзень добры, паручык.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Добры дзень, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Давезлі? Малайцы, рабяты.

Салдаты. Рады старацца, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік, праверце пячаткі і ў шафу. &lt;i&gt;(Кладуць у шафу і даюць распіску.)&lt;/i&gt; Удачліва было ў дарозе?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Не зусім. Не даязджаючы да Вільні, паўстанцы ў ліку ста чалавек хацелі адбіць, — не ўдалося.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Страты з вашага боку ёсць?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Тры чалавекі паранены.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Можаце ісці.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Шчасліва заставацца, ваша высокаправасхадзіцельства!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Абрабаваць хацелі нас, а?! Рукі кароткія! Якія ёсць яшчэ данясенні?

{{Разбіўка|Лосеў.}} Ад камандзіра пятай роты Капорскага палка рапарт: дзве банды пад Мінскам разбіты, узяты палонныя. Сярод іх ксёндз.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Зноў ксёндз! Што за чорт! Замест таго, каб богу маліцца — яны ваююць!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Фанатыкі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Мярзотнікі, а не фанатыкі! Але я прымушу іх маліцца нашаму богу аб ніспасланні перамогі царскаму прастолу.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Гэта арыгінальна.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Далей!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Па данясенню камандзіра чацвёртай роты Прэабражэнскага палка, на ігуменскім тракце разбіта банда з мясцовых сялян пад кіраўніцтвам Каліноўскага.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Усюды гэты Каліноўскі!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Узята ў палон пяцьдзесят чалавек, пры іх знойдзены пракламацыі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось гэты вораг небяспечней ксяндзоў. Абяцае, канешне, зямлю, волю, равенства і іншыя глупствы. Я падазраю, што ён мае сувязь з нашым крамольнікам Герцэнам. Злавіць бы яго... Як відаць, яго штаб у Мінску. Бярыцеся, палкоўнік, за справу. Абяцайце ўзнагароду мясцовай шляхце, выгадныя пасады. Гэтыя паны ідуць на ласую прыманку. Ідэі іх нам вядомы: зберагчы свае маёнткі ды атрымаць цёпленькія пасады, а там за цара ці супроць — усё роўна, &quot;абы грошы&quot;, як гавораць беларусы. Вось Чырвоны жонд — гэта больш складана! Тут не падкупіш! Дык вось, бярыце сакрэтную камандзіроўку і — з богам! Злавіце Каліноўскага, тады і па дамах, у Піцер можна.

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што скажаце, паручык?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Прасіцелі чакаюць. Прыём назначаны ў палове першай.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Так! Ужо гадзіна... Прасіце!

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць.&lt;/small&gt;

Вы заставайцеся, палкоўнік.

&lt;small&gt;Уваходзіць Земацкая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Добры дзень, яснавяльможны пан генерал!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чым магу служыць?

{{Разбіўка|Земацкая.}} О! Пан генерал не такі строгі, як кажуць, у генерала добрыя вочы.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} У чым справа, мадам?

{{Разбіўка|Земацкая.}} Пане генерале, прыйшла да вас шукаць уцехі. Толькі пан генерал можа ўратаваць; у панскіх руках жыццё чалавека. Я — сястра ксяндза Земацкага. Ён у турме. Даю слова гонару ў яго невіноўнасці. Сілай змусілі яго ісці да аддзела. Быў ён там ойцам духоўным і толькі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чаго ж вы жадаеце?

{{Разбіўка|Земацкая.}} Непакоюся за яго. Я...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік! Справу ксяндза Земацкага.

&lt;small&gt;Палкоўнік дае паперы, Мураўёў чытае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Прашу. Дзеля мяне, дзеля справядлівасці... О, мой брат будзе вечна маліцца да маткі боскай Чэнстахоўскай аб насланні здароўя для пана генерала.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Добра! Вашу просьбу выканаю, аблягчу яго пакуты.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Прашу. Яго паданне аб памілаванні. Прашу аб справядлівай рэзалюцыі. &lt;i&gt;(Дае заяву.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Гатоў! &lt;i&gt;(Піша.)&lt;/i&gt; Павесіць!

{{Разбіўка|Земацкая.}} Што?

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Адправім яго бліжэй да Чэнстахоўскай маткі боскай маліцца за маё здароўе.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Ах! &lt;i&gt;(Падае ў непрытомнасці.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чорт ведае, што такое. Гэтых баб трэба прымаць у лазарэце. &lt;i&gt;(Звоніць. Уваходзіць ад'ютант.)&lt;/i&gt; Вынесіце яе, паручык! Падумаюць, што інквізіцыя тут. Палкоўнік, зараз жа камандзіраваць агента і ўзяць пад нагляд гэтую пані.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Слухаю. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Нахабства! Памілаваць! Толькі паркетная сволач можа дайсці да гэткага цынізму...

Лосеў &lt;i&gt;(увайшоўшы)&lt;/i&gt;. Зроблена. Узята пад нагляд агентам Нікіфаравым...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Цяпер даведаемся, што за &quot;цаца&quot; такая!..

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Хто там яшчэ з прасіцеляў?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Старая жанчына... Просіць прыняць па неадкладнай справе.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Зноў з просьбай?.. Давайце!..

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць. Уваходзіць старая жанчына ў чорным адзенні. Яна, нібыта хворая, ідзе хістаючыся. У руках трымае зложаны ліст паперы. Яна падышла да стала і пахіснулася.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чым магу служыць?

Жанчына. Дазвольце сесці... Ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сядайце! Я вас слухаю... Гаварыце...

Жанчына. &lt;i&gt;(ёй цяжка гаварыць)&lt;/i&gt;. Гора мяне прымусіла турбаваць вас, пан генерал. Пашкадуйце маю сівую галаву... &lt;i&gt;(Заплакала.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Супакойцеся, сударыня... &lt;i&gt;(Лосеву.)&lt;/i&gt; Вады... &lt;i&gt;(Лосеў дае ваду, яна адпіла крыху.)&lt;/i&gt; Я вас слухаю. Якое гора ў вас?

Жанчына. Вось... прыміце... ваша высокаправасхадзіцельства. &lt;i&gt;(Перадала яму ліст.)&lt;/i&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(чытае)&lt;/i&gt;. Та-ак! Вы, значыць, маці свайго мілага сынка? Та-ак!.. А дзе яго айцец?.. Муж Ваш?

Жанчына. Памёр у мінулым годзе.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Памёр? Добра зрабіў... у пару перабраўся на той свет! Палкоўнік! Памятаеце Прэабражэнскага, гімназіста, які хацеў узарваць каменданцкае ўпраўленне? Дык вось, гэтае бязвусае шчанё пайшло супроць цара і царскіх слуг, а маці, якая выхавала гэтае шчанё... просіць аб памілаванні... Уяўляеце, які цынізм?

{{Разбіўка|Лосеў.}} Нечуваная дзёрзкасць!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось вам вынікі сучаснага выхавання рускай моладзі ў духу любві і адданасці прастолу! Палкоўнік! Прызначыць на заўтра суд... Прыгавор прывесці ў выкананне адразу пасля рашэння суда... на турэмным двары!.. Публічна! Для навучання іншых бацькоў.

Жанчына &lt;i&gt;(падае на калені)&lt;/i&gt;. Карайце мяне, старую... але не губіце маладосці... злітуйцеся...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Устаць! &lt;i&gt;(Палкоўнік падымае яе.)&lt;/i&gt; Аб гэтым трэба было думаць раней... калі раджалі на свет... Выходзьце!

Жанчына &lt;i&gt;(хістаючыся ідзе. Спынілася)&lt;/i&gt;. Дазвольце хоць пабачыць яго перад смерцю...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Заўтра, калі вешаць будуць... пабачыце!.. Выходзьце!..

&lt;small&gt;Палкоўнік выводзіць старую.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Паручык! Нікога не прымаць!

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Там адзін па неадкладнай справе.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Нікога не прымаю!.. Баба?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Ніяк не. Афіцэр!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Прасіце!

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць. Уваходзіць Каліноўскі ў форме казачага афіцэра.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Маю гонар прадставіцца вашаму высокаправасхадзіцельству. Прызначаны ў атрад ротмістра Стрэмжынскага харунжы Ястрабаў, маю сакрэтны даклад аб ротмістру, на падставе маіх нагляданняў.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сядайце, дакладвайце.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Як рускі афіцэр і глыбока адданы прастолу не магу не выказаць сваіх падазрэнняў наконт ротмістра Стрэмжынскага. За кароткі час службы я заўважыў, што ротмістр Стрэмжынскі на баку паўстанцаў. Наша сотня нічога не робіць. Вакол паўстанцы, а мы ні разу не выступілі ў паход. Апрача таго, я маю весткі, што ротмістр знаходзіцца ў таемнай перапісцы з Каліноўскім.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што? Не можа быць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так точна, ваша высокаправасхадзіцельства. Яшчэ ўчора недалёка ад нас праходзіла аказія грашовая з Пецярбургскага казначэйства. Паўстанцы з Каліноўскім хацелі адбіць. І наша сотня не толькі не пайшла на дапамогу нашым, але ротмістр распарадзіўся адвесці нас у процілеглы бок.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Гэта верна?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Слова гонару рускага афіцэра, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Магчыма! Калі афіцэр Генеральнага штаба Серакоўскі — галоўны паўстанец, дык магчыма і тут здрада. Ваша прозвішча?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ястрабаў, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Запомню. &lt;i&gt;(Глядзіць на гадзіннік.)&lt;/i&gt; Канцылярыя яшчэ працуе. Я зараз зраблю сакрэтнае распараджэнне. Вы пачакайце, а потым запрашаю да сябе на абед. За абедам падрабязна раскажаце.

&lt;small&gt;Ідзе да дзвярэй, за ім Каліноўскі, расчыняе яму дзверы, выходзіць і зараз жа варочаецца. Зачыняе дзверы на ключ. Шпарка падыходзіць да стала, бярэ дакументы, бярэ ключ ад шафы, адчыняе. Узяў з баула грошы, скінуў мундзір, пад ім салдацкая форма. Напісаў запіску. Ідзе і адчыняе дзверы. У гэты час уваходзіць ад'ютант, бачыць пераапранутага Каліноўскага, не пазнае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Што трэба тут?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Пакет ва ўласныя рукі яго высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Генерал у канцылярыі. Выходзь!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Слухаю! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Дурань, лезе прама ў кабінет.

&lt;small&gt;Падыходзіць да акна, насвіствае. Уваходзіць Мураўёў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Ну, харунжы, калі ласка, абедаць да мяне.

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Вельмі дзякую, ваша высокаправасхадзіцельства,

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Ах, гэта вы? А дзе ж афіцэр, казак?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Не магу знаць, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Пашукайце ў зале.

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць.&lt;/small&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(у добрым настроі. Напявае &quot;Божа, цара храні&quot;, падыходзіць да стала, чытае запіску, пакінутую Каліноўскім)&lt;/i&gt;. Што гэта? &quot;Не ўсякаму афіцэру вер. За грошы беларуская падзяка. Каліноўскі&quot;. Што?! &lt;i&gt;(Кідаецца да шафы.)&lt;/i&gt; Украў! &lt;i&gt;(У дзверы.)&lt;/i&gt; Схапіць! Расстраляць!

&lt;small&gt;Прыбягаюць афіцэры.
&lt;/small&gt;
{{Разбіўка|Лосеў.}} Што з вамі, ваша высокаправасхадзіцельства?

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сам Каліноўскі тут быў!

''Заслона''

=ДЗЕЯ IV=
==Карціна першая==
&lt;small&gt;Невялікі пакой на першым паверсе. На гару сходы. Дзверы і вокны забіты. Ручны друкарскі станок. Убаку пад сходамі камора, дзе спіць Каліноўскі. На стале гарыць лямпа. Старжынская друкуе. Сяргей ёй дапамагае. Вайцэхоўскі за сталом пакуе пракламацыі, Страбейка нешта запісвае.
&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Колькі друкаваць адозваў?

Вайцэхоўскі. Можаш скарыстаць гэты пак. Заўтра будзе яшчэ кіпа.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Адкуль? На якія сродкі?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Сродкаў хопіць. Мураўёўскія грошы яшчэ не ўсе скарыстаны.

Вайцэхоўскі. І чорт яго ведае, як ён у Мураўёва з-пад носа выцягнуў і грошы, і дакументы...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Уяўляю, які перапалох быў у штабе... Ха-ха-ха...

{{Разбіўка|Старжынская.}} А доктар, аказваецца, нядрэнны друкар.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Няма доктара. Ён значыцца па палку ў ліку забітых у часе нападу.

Вайцэхоўскі. А душа яго ператварылася ў друкара. &lt;i&gt;(Усе смяюцца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Правільна!

{{Разбіўка|Страбейка.}} А таму ён ужо не доктар Верабей, а друкар Гутэнберг!..

{{Разбіўка|Старжынская.}} Тысяча гатова! &lt;i&gt;(Перадае Вайцэхоўскаму.)&lt;/i&gt; Запакуй для ігуменцаў. А я паклапачуся наконт гарбаты, хутка, мабыць, і Кастусь прачнецца.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Нешта заспаўся...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Раніцой, як прыйшоў, кінуўся ў ложак і, як мярцвяк, дагэтуль спіць.

Вайцэхоўскі. Ён з Домбам аб'язджаў усе аддзелы, штосьці там няладна.

Старжынская &lt;i&gt;(заглядвае ў камору)&lt;/i&gt;. Небарака... &lt;i&gt;(Уздыхнула.)&lt;/i&gt;

Вайцэхоўскі. Ты чамусьці, Старжынская, часта пачала ўздыхаць. На душы нявесела ці занядужала?

Старжынская &lt;i&gt;(гатуе самавар)&lt;/i&gt;. Занядужала, Адась.

Вайцэхоўскі. А калі глядзіш на цябе, дык ніяк не скажаш, што ты хворая.

{{Разбіўка|Страбейка.}} А ты ў камору загляні, дык убачыш яе хваробу.

Вайцэхоўскі. А-а-а... Вунь што... Значыць, сардэчная хвароба. Не сумуй. Кастусь таксама хварэе на сэрца.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Не тое, Адась. Думкі непакояць.

&lt;small&gt;Чуваць умоўны стук.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Страбейка.}} Ціха... стукаюць...

&lt;small&gt;Старжынская пабегла на гару. Зноў стук.&lt;/small&gt;

Вайцэхоўскі. Цсс... &lt;i&gt;(Усе прыслухоўваюцца да стуку.)&lt;/i&gt; Домб! Яго стук.

&lt;small&gt;З'яўляецца Домб.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} Вечар добры, сябры! Выбачайце, што не парадным ходам. Мураўёўскія гончыя разнюхваюць. Прыйшлося, як лісе, сляды замятаць. Увайшоў у вароты з Шырокай, а там пераляцеў праз плот, прабег цераз садок, нырнуў у падвал і вынырнуў у нашай канспірацыі. У-у... што я бачу! Трапіў да вас на гарбату.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Добра, што не да жандараў.

{{Разбіўка|Домб.}} Бываў і там калісьці, але не спадабалася. Уцёк. Ну... жарты жартамі, сябры, а вуха трэба трымаць востра.

Вайцэхоўскі. Так... Прыйдзецца адсюль выбірацца ў іншае месца.

{{Разбіўка|Домб.}} Так, адрасок трэба змяніць.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Дзе быў? Чаму запрапаў? &lt;i&gt;(Гатуе гарбату.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} І не пытай... Каліноўскі дзе?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Спіць.

{{Разбіўка|Домб.}} І няхай спіць. Большы вырасце... Ён вам нічога не гаварыў?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Не.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Як прыйшоў, дык і кінуўся ў ложак.

{{Разбіўка|Домб.}} Я думаю — кінешся, калі такая справа, тыдзень амаль не спаў... Лётаў па ўсіх лясах, пералесках. Да аднаго пана заедзе, да другога... Аднаго на асіну павесіць, другога — на бярозачку, трэцяга, што таўсцей, — на дубочак. Клопату, уга, колькі!

Вайцэхоўскі. Ды кінь жарты...

{{Разбіўка|Страбейка.}} Што здарылася?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Гавары...

{{Разбіўка|Домб.}} Здрада! Паны ратуюць свае скуры. Адны бягуць да Мураўёва з пакорай і народ падбухторваюць, а другія — хто ў Варшаву ўцякае, а хто да французскага імператара пад крыльца туліцца. І гэтая белая сволач кажа, што змагаецца за народ! Шкурнікі!

{{Разбіўка|Старжынская.}} Вырваць уладу ў паноў!

{{Разбіўка|Домб.}} Не вырвеш, дзяўчынка. Нічога не выйдзе!

{{Разбіўка|Страбейка.}} Як не выйдзе? Сілаю ўзяць!

{{Разбіўка|Домб.}} Не возьмеш! Спазніліся! &lt;i&gt;(Іранічна смяецца.)&lt;/i&gt;

Вайцэхоўскі. Ды кінь ты жарты! Чаго смяешся?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Чаго радуешся?

{{Разбіўка|Домб.}} Дык як жа мне не радавацца, калі ўлада ўжо ў нашых руках, а вы...

Усе. Як так?

&lt;small&gt;Каліноўскі адчыніў дзверы і слухае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} А так! Усе аддзелы паўстанцаў, якімі кіравалі паны, адмовіліся выконваць загады сваіх правадыроў. Усюды кіраўнікі выбраны нашы, а дыктатарам Каліноўскі...

Усе. Што? Кастусь?..

{{Разбіўка|Старжынская.}} Гэтага і трэба было чакаць...

Вайцэхоўскі. Народ адчувае, хто з ім, а хто супроць.

{{Разбіўка|Домб.}} Няхай жыве народная ўлада!

Усе. Віват!

{{Разбіўка|Старжынская.}} Ціха... Кастуся абудзім...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ды ўжо абудзілі...

Усе. Не спіш?..

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дзе тут спаць, калі такі гармідар паднялі... думаў аблава...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Гэта Домб прынёс нам радасную вестку... Вось мы...

{{Разбіўка|Домб.}} Няхай жыве дыктатура ўсіх прыгнечаных!

Усе. Віват!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха... ціха... сябры... потым... Сярожа! Табе трэба сёння ехаць у Серабранскі лес... Туды прывезлі двух раненых, і стары занядужаў.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Зараз гарбаткі вып'ю і ў дарогу.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} А тым часам нам Домб раскажа, як ен трапіў у пятлю.

{{Разбіўка|Домб.}} Ой, Кастусь, дарагі. Не ўспамінай ты пра гэтую пятлю. Дараваць сабе не магу.

Вайцэхоўскі. А што здарылася з табою?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Раскажы, Мікола.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Мабыць, цікавае што?..

{{Разбіўка|Домб.}} Нічога цікавага...

Вайцэхоўскі. А усё ж?

{{Разбіўка|Домб.}} Паспачуваць чалавеку хочаце? Калі ласка... Кароценька, без лішніх дробязей. Гм... Скачу лесам з яго даручэннем. Ноч... Чую галасы... Свае ці ворагі?.. Саскочыў з каня... у кусты... слухаю... Гавораць: &quot;Даволі бадзяцца... трэба па хатах, а то і сябе загубіш і зямлю страціш. А Каліноўскага добра было б злавіць ды Мураўёву прывезці, тады міласць атрымаеш&quot;. Як гэта я пачуў, аж закалаціўся. Выскачыў з кустоў і да іх... &quot;Здраднікі! Народ прадаяце!&quot; Абкружылі мяне... Хто такі? Ліхтар на мяне. Матка найсвентшая!.. Гляджу: атрад панскіх сынкоў. Схапілі... рукі круцяць. Павялі ў маёнтак... Пытаюць: &quot;Хто?&quot; Маўчу. Ударылі... маўчу. І раптам: &quot;Павесіць&quot;, нехта скамандаваў... А голас быццам знаёмы... Закінулі вяроўку на дрэва... пятлю на шыю... Падыходзіць да мяне той, хто скамандаваў, і ліхтар да самага носа паставіў... Углядаецца... Ды як завішчыць: &quot;Чырвоны жонд! Зямлю хочаце забраць, а мяне за саху паставіць&quot;... Матка боска! Гляджу... дык гэта ж пан Невядомскі, той самы, што на сходзе, памятаеце, пра яечкі курыныя гаварыў. Пра гармонію ў прыродзе... Вось, думаю, табе і гармонія... Загінуў! Ужо лепш было трапіць у пятлю да самога Мураўёва. Не так крыўдна, а то каму? Цьфу!..

{{Разбіўка|Старжынская.}} Ну, а далей...

Домб, А далей... &lt;i&gt;(Усміхаючыся.)&lt;/i&gt; Кастусь падаспеў... Мой голас пачуў... Бо я, калі ўжо хацелі падняць мяне, нагой пану пад бараду ды крыкнуў: &quot;Бывай, Кастусь!&quot; А ён з хлопцамі праходзіў... пачуў... і вось я цяпер гарбатку п'ю з вамі...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Тваё шчасце.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэта табе навука, не гарачыся, дружа.

{{Разбіўка|Страбейка.}} А што з панам зрабілі?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Уцёк, сучы сын, з перапалоху.

{{Разбіўка|Домб.}} А панкоў усіх па асінах размеркавалі. А гэтага Невядомскага, не я буду, калі не злаўлю сваімі рукамі і не павешу... Ух, я яго!..

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не гарачыся, Домб! Больш спакою! &lt;i&gt;(Скончыў пісаць.)&lt;/i&gt; Гэтымі днямі, сябры, склікаю сход. Трэба арганізаваць вышэйшы трыбунал. Гэты пераходны небяспечны момант патрабуе як ад мяне, так і ад вас, сябры, усіх нашых сіл. Перад намі стаяць цяжкія задачы: пратрымацца да цёплых дзён, а там, з надыходам вясны, будзе лягчэй. За гэты час трэба больш цесна звязацца з нашымі рускімі і польскімі сябрамі, якія спачуваюць нашай справе і дапамагаюць нам. Сяргей, я атрымаў паведамленне рэвалюцыйных Пецярбургскіх гурткоў, што частку зброі, якую яны атрымліваюць з-за мяжы, перададуць нам. Гэтую справу я даручаю табе. Паедзеш і наладзіш сувязь.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Добра!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Памятайце! Не шкадуючы ўласнага жыцця, мы павінны выратаваць пачатую справу. Але, вызваліўшы народ ад царскага ўціску, мы павінны вызваліцца і ад паноў. Пакуль мы не выкінем вяліказямельную шляхту, вольнасці няма на Беларусі. &lt;i&gt;(Бярэ ліст, напісаны ім.)&lt;/i&gt; Вось! Пачынайце друкаваць, трэба разаслаць па ўсіх вёсках і аддзелах. Мы спаткаем, зразумела, супраціўленне з боку шляхты. Але ёсць сродкі і на гэта. Домб, падбяры сабе надзейных людзей і паведамляй у вышэйшы трыбунал аб усіх, хто актыўна выступае супроць нас. Першы твой пачын: прыбраць здрадніка — маршалка віленскага Дамейку, а якім спосабам — выбірай сам. Сябры, я еду ўначы па аддзелах да Вільні. Спынюся ў Святаянскіх мурах пад прозвішчам Вітольда Вітажэнца, а вам заданні на гэты час вось якія. Вайцэхоўскі, ты павінен быць на фальварку Мценскіх, на Барысаўскім шляху. Там жыве ксёндз. Вазьмі яго мацней на споведзь. Ён скажа, дзе харчы і зброя белых. Вазьмі і дастаў у Камароўскі лес аддзелу. Страбейка, заўтра раніцою павязуць з Мінскага казначэйства вайсковыя грошы. Павязуць па Койданаўскаму шляху. Памятай: гэтыя грошы ў мяне ўжо запісаны на прыбытак... Вось і ўсё пакуль...

Сяргей &lt;i&gt;(збіраючыся ў дарогу)&lt;/i&gt;. Ну, сябры, бывайце! Паехаў на практыку.

Вайцэхоўскі. Зноў з друкара на доктара абярнуўся.

{{Разбіўка|Домб.}} Перадай усім прывітанне.

&lt;small&gt;Сяргей выйшаў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Усім даў заданне, а мяне абмінуў...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Будзе і табе, Грыпіначка, але цяжкае заданне. Пазнаёмся з палкоўнікам Лосевым. Ён камандзіраваны ў Мінск, каб захапіць нас... Будзь у курсе яго работы. Знаёмства з ім ты павінна скарыстаць, каб выкрасці ўсю сакрэтную яго перапіску. Цяжкае заданне я даю табе, галуба мая. Ці здолееш?

{{Разбіўка|Старжынская.}} За поспех ручаюся!

Вайцэхоўскі. Бач ты яе, развесялілася! А раней сумавала!

{{Разбіўка|Домб.}} А гэта, мабыць, Кастусь на яе дзейнічае. Ён для Грыпінкі, як вясновае сонейка для кветкі. Зірне — яна і расквітнее.

Каліноўскі &lt;i&gt;(усміхаючыся)&lt;/i&gt;. Сёння Домб у лірычным настроі.

{{Разбіўка|Домб.}} Так! Часам, сябры, не грэх зброю на ліру змяніць. Эх! Вось яна... дзедаўская памяць. &lt;i&gt;(Бярэ ліру.)&lt;/i&gt; З гэтай лірай ён па шляхах хадзіў... па лесавых дарогах... ля храмаў божых псалмы пеў... Усё жыццё шукаў кветку шчасця. Гэтымі марамі і жыў...

{{Разбіўка|Старжынская.}} І не знайшоў?

{{Разбіўка|Домб.}} Пан засек... &lt;i&gt;(Заіграў на ліры беларускую старадаўнюю песню. Усе моўчкі слухаюць. Старжынская ціха заспявала, нібы свае думы думаючы. Каліноўскі, адкінуўшы галаву, слухае.)&lt;/i&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(нібы сам сабе)&lt;/i&gt;. Многа дарог пройдзена, сцежак лясных пратаптана да гэтай зачараванай кветкі... Колькі крыві... слёз людскіх праліта за гэтае шчасце... А шчасце ў нас саміх. У нашай сіле, у праўдзе нашай. І я веру, прыйдзе час, калі да нас прыйдуць нашы браты па крыві, па веры... усе бяздольныя знойдуць сваё шчасце і пранясуць гэтую кветку жаданую праз палі... лугі... лясы... І заквітнеюць яны шчасцем, радасцю...

Домб &lt;i&gt;(скончыў іграць на ліры)&lt;/i&gt;. Эх, дзед!.. Зрабіў ты інструмент, на якім і радасць не выкажаш... А. ну, Грыпіна, заспявай нашу, а я падцягну...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Лепш не падцягвай.

{{Разбіўка|Домб.}} Чаму?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Калі ты пяеш, чамусьці нагадваеш птушку.

{{Разбіўка|Домб.}} Салавейку галасістага?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Пеўня хрыпатага.

&lt;small&gt;Усе смяюцца. Чуваць стрэл на вуліцы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} Што гэта?

Каліноўскі &lt;i&gt;(ускочыў)&lt;/i&gt;. Страляюць... Ціха... &lt;i&gt;(Слухае.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Чуваць галасы ля дзвярэй.&lt;/small&gt;

Каля дзвярэй тут нехта...

Голас Лосева. Адчыніце!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Аблава!

&lt;small&gt;Бягуць на гару.&lt;/small&gt;

Голас Лосева. Ламайце дзверы!

&lt;small&gt;Усе бягуць уніз. Дзверы выламваюцца, уваходзяць Лосеў, афіцэр і салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Рукі ўгору! &lt;i&gt;(Кароткая барацьба.)&lt;/i&gt; Ні з месца! &lt;i&gt;(Страляе ў паветра.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Страбейка і Старжынская ўцякаюць — першы ў дзверы, другая на гару.&lt;/small&gt;

Злавіць! &lt;i&gt;(Сумяціца.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Салдаты прыводзяць Страбейку.&lt;/small&gt;

Далёка не ўцячэш, зловім!

Салдат &lt;i&gt;(са сходаў)&lt;/i&gt;. Ваша высокаблагароддзе, а баба ўцякла.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Злавіць!

&lt;small&gt;Салдат выбягае, чуваць стрэл.&lt;/small&gt;

Папярэджваю, хто з месца кранецца, таго мая куля спыніць. Што, галубчыкі, папаліся? Паручык, абшукаць усё памяшканне, а я тым часам дапрашу... Памацаю гняздо Чырвонага жонду. Ну, хто з вас Каліноўскі? &lt;i&gt;(Усе маўчаць.)&lt;/i&gt; Усё роўна, панове, даведаюся. Раю сказаць...

{{Разбіўка|Домб.}} Каліноўскі вас тут чакаў ды пайшоў. Не трэба пазніцца, пане палкоўнік.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Праваронілі, пане палкоўнік, крыўдна за вас.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Нічога, галубчыкі, скажаце ўсё. Сродкі для гэтага ў мяне ёсць. Ну-с, пачнем.

&lt;small&gt;Уваходзіць салдат.&lt;/small&gt;

Салдат. Ваша высокаблагароддзе, а баба зусім уцякла, вёрткая такая, д'ябаліца.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Чаго глядзела засада?

{{Разбіўка|Домб.}} Не шанцуе вам, пане палкоўнік!

Вайцэхоўскі. Сарвалася!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Але вы то не сарвецеся.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Гаспадзін палкоўнік... Друкарскі станок тут... пракламацыі!..

{{Разбіўка|Лосеў.}} Дзе? &lt;i&gt;(Ідзе да каморы.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сябры, ратуйцеся! &lt;i&gt;(Б'е лямпу. Цёмна. Крыкі: &quot;Трымай!.. Бі!..&quot; Стрэлы.)&lt;/i&gt;

==Карціна другая==
&lt;small&gt;Двор Святаянскага кляштара. Чуваць касцёльны звон. У браму ўваходзяць парафіяне, ідуць да касцёла, а з двара ідзе да касцёла ксёндз, за ім нагляднік.
&lt;/small&gt;
{{Разбіўка|Ксёндз.}} Памятайце, дамовыя кніжкі павінны быць у парадку. Усіх прыязджаючых неадкладна запісваць. Мы з вамі за гэта адказваем.

Нагляднік. Не турбуйцеся, ойча духоўны. А чаму так позна правіце набажэнства?

Ксёндз &lt;i&gt;(уздыхнуў)&lt;/i&gt;. Загад. Нічога не зробіш. &lt;i&gt;(Ідзе да касцёла.)&lt;/i&gt;

Кватарант &lt;i&gt;(уваходзячы)&lt;/i&gt;. А, пан нагляднік, вечар добры! Ну, як у вас, усё добра?..

Нагляднік. А хіба не чулі ў горадзе?..

Кватарант. А што?.. Я толькі што прыехаў...

Нагляднік. Ледзь не забілі нашага маршалка шляхты Дамейку.

Кватарант. Забілі?.. Што вы кажаце!

Нагляднік. Паранілі... на яго кватэры.

Кватарант. Злавілі?

Нагляднік. На вакзале злавілі, хацеў уцячы.

Кватарант. А хто?

Нагляднік. Невядома... пакуль.

Кватарант. Даведаюцца...

Нагляднік. Канешне, у Мураўёва загаворыш. Вы куды, у касцёл?

Кватарант. Не, дадому, адпачыць з дарогі. &lt;i&gt;(Ідзе дадому.)&lt;/i&gt;

Нагляднік. Мне трэба запісаць вас у кнігу, а то, ведаеце, цяпер строга: ледзь што — і на Лукішкі. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзяць Старжынская і Каліноўскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Раю табе быць асцярожным. Забойцу Дамейкі злавілі. Баюся, каб ён не выдаў, што ты жывеш пад прозвішчам Вітажэнца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не хвалюйся... Праз гадзіну мяне тут ужо не будзе...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Вось і добра.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Мураўёў святкуе перамогу, але мы яшчэ паглядзім, не ўсё яшчэ страчана, Грыпіна. Праўда народа пераможа... Ну, бывай... Спаткаемся ля трох крыжоў заўтра а трэцяй гадзіне дня.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Добра.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} А калі здарыцца са мной што...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Не, не, не гавары, Кастусь... ты будзеш з намі... &lt;i&gt;(Абдымае яго.)&lt;/i&gt; Беражы сябе... &lt;i&gt;(Ён цалуе яе. Яна выходзіць за вароты.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;У касцёле чуваць гукі аргана.&lt;/small&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(прыслухоўваючыся)&lt;/i&gt;. Моляцца... Узносяць малітвы найвышэйшаму аб утварэнні на зямлі спакою. І народ верыць!.. І хавае ў дамавіну сваю вольнасць... Святая прастата! &lt;i&gt;(Ідзе па сходах на другі паверх; нагляднік з дзвярэй.)&lt;/i&gt;

Нагляднік. Выбачайце, пане, у якім нумары жывяце?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} У дзявятым...

Нагляднік. А як ваша прозвішча?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сёння вы ўжо трэці раз пытаеце мяне. &lt;i&gt;(Пайшоў.)&lt;/i&gt;

Нагляднік. Выбачайце, але цяпер такія строгасці... ледзь што — будзьце ласкавы на Лукішкі... &lt;i&gt;(Пайшоў да сябе.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;З'яўляецца старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Іезус Хрыстус! Ай, матка боска!.. Ой... Пан нагляднік... Войска з усіх бакоў абыходзіць наш квартал.

Нагляднік. Ізноў аблава. Я прадчуваў гэта... Учора дамовыя кнігі праглядалі... Ой, пайду навяду парадак.

&lt;small&gt;Абодва выбягаюць. Уваходзяць афіцэр і паліцмайстар.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Я маю пэўныя весткі, што ён хаваецца тут пад прозвішчам Вітольда Вітажэнца. Хаця па кнігах такога не значыцца, але ў тэлеграме палкоўніка Лосева ясна сказана: &quot;Каліноўскі хаваецца ў Святаянскіх мурах пад прозвішчам Вітольда Вітажэнца&quot;. Вядзіце сюды частку салдат, рэшта няхай застаецца на месцы і сочыць за вокнамі і ўваходамі. Кожнага, хто ўваходзіць, затрымліваць без шуму.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Слухаю, гаспадзін палкоўнік. &lt;i&gt;(Арган іграе.)&lt;/i&gt; Што гэта?

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Чорт пабяры! Моляцца!.. Гэта загад Мураўёва... Вось не ў пару... Гэта ўскладняе нашу справу. Трэба паставіць ля ўваходу ў касцёл двух вартавых і нікога не выпускаць... Вядзіце, паручык, салдат.

&lt;small&gt;Паручык выходзіць. У часе размовы ў варотах крадзецца Старжынская. Пры праходзе паручыка стала ў цень, потым выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Эх, злавіць бы яго, галубочка. Святую Аннушку на шыю атрымаем, ды і на прыкмеце ў Мураўёва буду. &lt;i&gt;(Аглядае дом. Убачыўшы Старжынскую, схаваўся.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Ледзь прайшла праз ланцуг войска. Яго зараз зловяць... Трэба ратаваць...

&lt;small&gt;Ідзе на сходы. Паліцмайстар хапае яе.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Куды, мадмуазель, спяшаецеся?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Да сябе дамоў.

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Дазвольце, я праводжу вас. &lt;i&gt;(Бярэ яе за руку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Пакіньце. &lt;i&gt;(Вырываецца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Э, не, паненка. Ціха! Дзе кватаруеце?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Я выпадкова сюды зайшла...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Навошта?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Выбачайце, але не магу сказаць... Вы разумееце?

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Прыйдзецца сказаць. Ну-с?!

{{Разбіўка|Старжынская.}} У прыбіральню...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Выпадкова? А сказалі — &quot;дамоў&quot;.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Я, як жанчына, саромелася сказаць...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Вы арыштаваны!

&lt;small&gt;Уваходзіць афіцэр, за ім салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Не тупаць! Ціха! Стой!

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Ціха, рабяты! &lt;i&gt;(Старжынская бяжыць у вароты, за ёю паліцмайстар.)&lt;/i&gt; Трымай яе! &lt;i&gt;(Афіцэр злавіў у варотах.)&lt;/i&gt; Арыштаваць! &lt;i&gt;(Варочаецца.)&lt;/i&gt; Мабыць птушка стрэляная. Паручык, дваіх да касцёла і нікога не выпускаць... &lt;i&gt;(Ставяць вартавых.)&lt;/i&gt; Астатнія пад сходы, сюды, па свістку да мяне — у момант! Цсс! &lt;i&gt;(Выходзіць нагляднік.)&lt;/i&gt; Хто такі?

Нагляднік. Нагляднік дома.

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} У вас учора прыстаў па кнігах шукаў Вітольда Вітажэнца і не знайшоў, а ў мяне ёсць звесткі, што ён тут пражывае.

Нагляднік. Калі шукалі па кнігах і не знайшлі, значыцца, няма такога.

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} А калі я знайду?.. Паказвайце падазроныя кватэры.

Нагляднік. У нас няма такіх...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Убачым! Паручык! Пачнем з першага паверха, і вы з намі.

&lt;small&gt;Выходзяць. У касцёле гукі аргана.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ловяць каго?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Казалі, самага галоўнага іхняга правадыра. У Мінску яго аднойчы злавілі, ды ўцёк.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Спрытны!

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Ды яны ўсе спрытныя.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А там, чуеш, моляцца: хе-хе, смешная ў іх вера, музыка іграе, быццам у нас у тракціры, хе-хе...

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Кожны па-свойму богу моліцца. Вось таксама ёсць такія, што праз агонь скачуць — скакуны празываюцца; а ёсць, што бізуном сябе сцябаюць, дык тыя хлястуны...

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А якому богу яны моляцца, нашаму?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Дурань! Будзе наш бог звязвацца з імі. Кожны свайму моліцца.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Дык, значыцца, багоў многа?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Дурань ты...

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ды што дурань... Бог жа адзін?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Адзін!

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А калі кожная вера моліцца свайму, дык колькі, выходзіць, багоў?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} І зноў жа ты дурань. Гэта яны думаюць, а іх багі і не сапраўдныя. Гэта наш толькі сапраўдны.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ага! Дык, значыцца, яны моляцца ўпустую?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Упустую канешне.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Вось дзівакі, дарма час трацяць.

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Дарма! А ў смалу пападуць к чарцям.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А мы куды пападзем?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Мы?.. нам месца вызначана... У райскі сад, бо мы — хрысталюбівае воінства, ідзем за цара, памазаніка божага, усякую нечысць ловім.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А за што іх ловім?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} А во... &lt;i&gt;(Паказвае пракламацыю.)&lt;/i&gt; Цыдулькі раскідваюць пра цара.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Пра цара?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Ага...

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ану, пакажы. &lt;i&gt;(Чытае па складах.)&lt;/i&gt; &quot;Мужыцкая праўда&quot;. Мужыцкая?.. Гм... А ў мяне якая? &lt;i&gt;(Лезе рукой за халяву бота.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Стары салдат.}} У цябе таксама ёсць?

{{Разбіўка|Малады салдат.}} У казарме знайшоў, на цыгарку ўзяў, во... &lt;i&gt;(Паказвае.)&lt;/i&gt; Таксама &quot;Мужыцкая праўда&quot;... Глядзі ты... За мужыцкую праўду чалавека ловяць.

{{Разбіўка|Стары салдат.}} А чаго там прапісана, непісьменны я.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ды і я не дужа...

&lt;small&gt;Выходзяць афіцэр, нагляднік, паліцмайстар.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Пакуль няма... Гм... Ану, пойдэем туды. &lt;i&gt;(Паказвае на гару. У акне запалілі агонь.)&lt;/i&gt; Цсс... &lt;i&gt;(Хаваецца.)&lt;/i&gt; Выходзіць нехта... Рабяты, не дыхай!

&lt;small&gt;Каліноўскі са свечкай паказваецца ў дзвярах і выходзіць па сходах з чамаданам.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} &lt;i&gt;(выскачыў з рэвальверам)&lt;/i&gt;. Ваша прозвішча?!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вітольд Вітажэнц.

Паліцмайстар &lt;i&gt;(свішча, салдаты выскакваюць і абкружаюць)&lt;/i&gt;. Арыштаваць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} У чым справа?

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Выбачайце за непакой, пан Каліноўскі!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Што? &lt;i&gt;(Паўза. Гасіць свечку.)&lt;/i&gt; Гэта непаразуменне!

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Разбярэм... Надзець наручнікі...

&lt;small&gt;Салдаты надзяваюць наручнікі.&lt;/small&gt;

==Карціна трэцяя==
&lt;small&gt;Асобная турэмная камера. Злева дзверы з вочкам для вартавога. Пасярэдзіне маленькае акно з кратамі. Стол. Ложак. Каліноўскі сядзіць за сталом, галава схілена на стол. Цішыня... Аглядае камеру.
&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Тут не ўцячэш... &lt;i&gt;(Цяжка ўздыхнуў.)&lt;/i&gt; Не ўцячэш... &lt;i&gt;(Да вартавога за дзвярыма.)&lt;/i&gt; Мілы, не ведаеш, колькі належыць жыць у вас пасля абвяшчэння прыгавору?

Голас вартаўніка. Нам не загадана гаварыць.

Каліноўскі &lt;i&gt;(Паўза. Ціха)&lt;/i&gt;. Не загадана... не загадана гаварыць... думаць... Калі ж ты будзеш загадваць?.. &lt;i&gt;(Садзіцца на ложак, схіліў галаву, нібы думае цяжкую думу. Голас здалёк: &quot;Караул, стройся! Смірна!&quot; Каліноўскі падняў галаву.)&lt;/i&gt;

Голас Мураўёва. Здарова, караул!

Салдаты. Здравія жадаем, ваша высокаправасхадзіцельства!

&lt;small&gt;Паўза. Крокі. Уваходзіць нагляднік.
&lt;/small&gt;

Нагляднік. Да вас ідзе генерал Мураўёў, пэўна, памілуе... &lt;i&gt;(Выходзіць, адчыняе дзверы.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзяць Мураўёў, афіцэр і два салдаты — каля дзвярэй.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А, вось ён... Ну, як адчуваеце сябе &quot;ў гасцях&quot; у нас? Я кажу &quot;ў гасцях&quot;, бо заўтра вас адправім туды... &lt;i&gt;(Паказвае ўгору.)&lt;/i&gt; Паручык, а якой гадзіне прызначана пакаранне?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} У шэсць гадзін, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вельмі добра! Раней лепш ад'язджаць на той свет, ці няпраўда? Менш праважатых і дапытлівых, &quot;дальнія провады, лішнія слёзы...&quot; Ці не так, &quot;сябра&quot; Каліноўскі? Ну, а як свабода ваша, а? Што яна будзе рабіць без вас? а? Траур надзене?.. Ці так? Зменчывая асоба гэтая свабода... Заманіць, улюбіць у сябе маладога чалавека, а потым сама — &quot;фурр...&quot; — і паляцела... Непрыемна, а? Мне незразумела, якія людзі лёгкаверныя... Ну... мужык... народ — тыя лёгка паддаюцца ўсякай мане, а вось як вы, чалавек адукаваны, дваранін, верыце гэтай свабодзе, гэтай пераходзячай з рук у рукі асобе. А хто яе не трапаў: і французы, і англічане... Чорт ведае, нейкая інтэрнацыянальная дзеўка! Зараза! Але для мяне не небяспечная. У мяне ёсць пэўны сродак — вяроўка, ці, як называюць, &quot;мураўёўскі гальштук&quot;. Падумайце, ці варта за гэтую &quot;свабоду&quot; аддаваць сваё маладое жыццё... У многіх, падобных да вас, з часам праходзіў гэты ўгар... і яны раскайваліся ў сваіх учынках... Падумайце і вы... Навошта губляць сваё маладое жыццё, калі ўсё ў вас наперадзе. Вы яшчэ малады. Бог не пакрыўдзіў вас розумам... сілаю... Раю вам, як бацька, — скарыцеся... А цар — наш бацюшка — такім даруе сваю міласць. Падумайце...

Каліноўскі &lt;i&gt;(падумаў)&lt;/i&gt;. Перадайце... цару — вашаму бацюшку, што Каліноўскі просіць яго міласці... не засылаць да яго гэткіх дурных бацькоў.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Устаць! Калі гаворыш з генералам Мураўёвым!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Паручык! Скажыце гэтаму старому, што Каліноўскі адпачывае перад тым, як адысці на той свет... Спакойнай ночы... &lt;i&gt;(Хоча легчы.)&lt;/i&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(кідаецца з палкай)&lt;/i&gt;. Крамольнік!..

&lt;small&gt;Каліноўскі хутка ўстаў і з пагрозай глядзіць на Мураўёва.&lt;/small&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(да афіцэра)&lt;/i&gt;. Хто вешаць яго будзе?.. Наказаць, каб была новая вяроўка, старая ўжо страпалася аб шыі гэтай сволачы!..

&lt;small&gt;Выходзіць, за ім усе.&lt;/small&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(услед)&lt;/i&gt;. А ўсё ж вольнасць жыве ў сэрцы народа і будзе жыць! Чуеце?! Яна не памрэ!! &lt;i&gt;(Застаецца, прыхіліўшыся да дзвярэй.)&lt;/i&gt; І гэтыя людзі маюць уладу, у іх руках лёс народа... &lt;i&gt;(Чуваць стук у сцяну... Каліноўскі прыслухоўваецца.)&lt;/i&gt; Гэта Домб? &lt;i&gt;(Стукае яму... Чуваць адказ... Ізноў стукае.)&lt;/i&gt; Дарагі Домб... Калісьці я выратаваў цябе ад пятлі... А тут... &lt;i&gt;(Аглядае навокал. Ідзе да ложка, падае на яго. Паўза. У акно свеціць месяц. На вежы б'е дзве гадзіны. Каліноўскі прыўзняўся, слухае бой гадзінніка.)&lt;/i&gt; Другая гадзіна... Засталося чатыры. Чатыры гадзіны яшчэ жыць, а там і... смерць... &lt;i&gt;(Устаў.)&lt;/i&gt; А ці ж смерць? Памрэ толькі цела, а душа мая, думкі мае — будуць жыць сярод народа... &lt;i&gt;(Глядзіць у акно і спрабуе трасянуць краты.)&lt;/i&gt; Эх, воля ты мая родная! Не святкуйце вы, што трымаеце маё цела, не стрымаць вам маіх думак. Яны там, на волі, яны сярод майго народа, раздуваюць у яго сэрцы іскарку надзеі на лепшае жыццё. І прыйдзе час, і раздзьмецца полымя народнае і спаліць вас, гвалтаўнікоў! Браткі мае родныя, я з вамі! Чуеце?! &lt;i&gt;(Ідзе да стала, схіляецца над сталом і піша ліст.)&lt;/i&gt; Беларусы, браты мае родныя! З-пад шыбеніцы царскай прыходзіцца мне пісаць да вас, і, можа, астатні раз. Горка пакінуць зямельку родную і цябе, дарагі мой народзе. Грудзі застогнуць, забаліць сэрца, але не шкада загінуць за тваю праўду. Прымі, народзе, па шчырасці маё слова прадсмертнае, бо яно як бы з таго свету, толькі для дабра твайго напісана. Няма ж, браткі, большага шчасця на гэтым свеце, калі чалавек мае розум і навуку. Але, як дзень з ноччу не ходзіць разам, так і навука праўдзівая не ідзе разам з няволяй панскаю. А пакуль яна ў нас будзе, у нас нічога не будзе. Ваюй, народзе, за сваё чалавечае права, за сваю волю, за зямлю сваю родную. Бо я табе з-пад шыбеніцы кажу, народзе, што тады толькі зажывеш шчасліва, калі над табой пана не будзе.

&lt;small&gt;Паступова схіляецца галавой на стол. На сцэне цёмна. Паўза. Паволі світае. Гадзіннік на вежы б'е 6-ю гадзіну. Голас здалёк: &quot;Караул, стройся! Смірна!&quot;. Голас афіцэра: &quot;Здарова, рабяты!&quot; Галасы: &quot;Здравія жадаем, ваша высокаблагароддзе!&quot; Голас афіцэра: &quot;Направа! Рады здвой! Шагам марш!&quot; Чуваць крокі... &quot;Стой!&quot; Адчыняюцца дзверы. Уваходзяць афіцэр, два салдаты, нагляднік.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Спіць... разбудзіць!

&lt;small&gt;Нагляднік будзіць.
&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Што?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Шэсць гадзін. Пара!

Каліноўскі &lt;i&gt;(аглядаецца, успамінае)&lt;/i&gt;, Пара? Ага... іду... іду... Зараз!.. &lt;i&gt;(Нервова апрануў світку.)&lt;/i&gt; Гатоў! &lt;i&gt;(Ідзе да дзвярэй.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Усе выходзяць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Голас афіцэра.}} Шагам... марш!

&lt;small&gt;Забілі барабаны і паступова змаўкаюць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Голас наглядніка.}} Камера нумар дваццаць шосты звольнілася...

Другі голас. Праветрыць камеру!

&lt;small&gt;Уваходзіць нагляднік, ставіць зэдлік ля акна, адчыняе акно, глядзіць. Чуваць здалёку барабан.&lt;/small&gt;

Нагляднік. І чаго гэта людзям трэба? Чаго хочуць?.. На смерць ідуць!.. &lt;i&gt;(Барабаны змоўклі.)&lt;/i&gt; Прывялі... На эшафот увайшоў... не пахіснуўся...

{{Разбіўка|Голас афіцэра.}} Смірна! Па ўказу яго імператарскага вялічаства прысуджаны да смяротнае кары праз павешанне дваранін Кастусь Каліноўскі...

Голас Каліноўскага. У нас няма дваран... у нас усе роўныя!..

{{Разбіўка|Голас афіцэра.}} Прыступіць да кары. &lt;i&gt;(Ударылі барабаны.)&lt;/i&gt;

Нагляднік &lt;i&gt;(схіліўся пад акном, жагнаецца)&lt;/i&gt;. Скончылася жыццё чалавека... &lt;i&gt;(Раптам стук у сцены, другі, трэці... Стукі множацца... ажылі сцены... загаварылі... Нагляднік, пазіраючы на сцены.)&lt;/i&gt; Турма загаварыла...

&lt;small&gt;Чуваць здалёк з усіх бакоў галасы, яны нарастаюць разам з песняй. Чуваць стрэлы і голас: &quot;Зачыніць камеры!&quot; Шум натоўпу.&lt;/small&gt;

Нагляднік &lt;i&gt;(у жаху туліцца да сцяны)&lt;/i&gt;. Турма бунтуе...

&lt;small&gt;У акне ранішняя зара разгараецца.
&lt;/small&gt;
''Заслона''

[[Катэгорыя:П’есы Еўсцігнея Міровіча]]
[[Катэгорыя:Творы пра Кастуся Каліноўскага]]
[[Катэгорыя:Творы 1922 года]]</text>
      <sha1>d70bpy3tdtvbgfef69tj11qenntsy9d</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85398</id>
      <parentid>85397</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:05:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nejurist</username>
        <id>840</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="203710" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Кастусь Каліноўскі
 | аўтар     = Еўсцігней Міровіч
 | сэкцыя    = П’еса
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = [http://kalinouski.arkushy.by/exegit/literature/mirowicz_kk.htm]
 | год      = 1923
}}

'''ДЗЕЮЧЫЯ АСОБЫ
'''
&lt;poem&gt;
{{Разбіўка|Каліноўскі Кастусь
Лапа}} — мінскі маршалак

Прадстаўнікі Белага жонду Беларусі
{{Разбіўка|Біскуп Красінскі
Серакоўскі}} — афіцэр генеральнага штаба
{{Разбіўка|Невядомскі
Графіня Стэмбоўская}}

{{Разбіўка|Дзюларан}} — прадстаўнік Варшаўскага жонду

Прадстаўнікі Чырвонага жонду Беларусі
{{Разбіўка|Домб
Страбейка
Вайцэхоўскі}}

{{Разбіўка|Камердынер Лапы
Земацкая
1-ы чыноўнік
2-і чыноўнік
Сяргей — вайсковы ўрач
Шавец
Каваль
1-я кабета
2-я кабета
Лявон — стары селянін
Старая — яго жонка
Ян — іх сын
Матруна — яго жонка
Вясковыя дзяўчаты
Хлопчык
{{Разбіўка|Ротны}} камандзір
1-ы афіцэр
2-і афіцэр}}
{{Разбіўка|Маставы}} — ардынарац
{{Разбіўка|1-ы салдат}}
{{Разбіўка|2-і салдат}}
{{Разбіўка|Эканом памешчыка}}
{{Разбіўка|Мураўёў}} — генерал
{{Разбіўка|Лосеў}} — палкоўнік
{{Разбіўка|Ад'ютант}}
{{Разбіўка|Афіцэр}}
{{Разбіўка|Высоцкі}} — жандарскі генерал
{{Разбіўка|Дамейка}} — віленскі маршалак
{{Разбіўка|Старжынская}}
{{Разбіўка|Нагляднік дому}}
{{Разбіўка|Паліцмайстар}}
{{Разбіўка|Малады салдат}}
{{Разбіўка|Стары салдат}}
{{Разбіўка|Нагляднік турэмнай камеры}}
{{Разбіўка|Гарадавы}}
{{Разбіўка|Пан}}
{{Разбіўка|Пані}}
{{Разбіўка|Паручык Шліхтэр}}
{{Разбіўка|Жанчына}}
{{Разбіўка|Ксёндз}}
{{Разбіўка|Гараджане, гараджанкі, сялянкі, салдаты, лірнік, жабракі.}}
&lt;/poem&gt;
=ДЗЕЯ I=
==Карціна першая==
&lt;small&gt;Аб'яднанае пасяджэнне Белага і Чырвонага часовых жондаў Беларусі.
Кватэра Лапы. Уваходзіць Стэмбоўская, за ёю Красінскі.&lt;/small&gt;
{{Разбіўка|Красінскі.}} Графіня чымсьці нездаволена?..

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Я не разумею, ваша экселенцыя, чаму зноў запрошаны на пасяджэнне прадстаўнікі Чырвонага жонду?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Трэба ўзгадніць план супольнай працы.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} З імі?..

{{Разбіўка|Красінскі.}} А што вас здзіўляе, графіня? Зразумейце, раней чым пачаць нашу святую справу — вызваленне Беларусі і Літвы, трэба ў першую чаргу згуртаваць, аб'яднаць усе сілы нашай краіны...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Ну... дык і аб'яднайце... Але пры чым тут Чырвоны жонд?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Яны маюць уплыў на сялянства і батракоў. І да таго ж, галоўная іх мэта тая, што і ў нас: скінуць царскі ўрад і атрымаць волю...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Ваша экселенцыя!.. Яны мараць скінуць не толькі цара, але і нас з вамі... Яны ж пад уплывам расійскага фантазёра Герцэна — &quot;Няхай жыве зямля, хлопы, воля&quot; — і... яшчэ нешта накшталт гэтага...

&lt;small&gt;Уваходзіць лакей, нясе віно, фрукты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Красінскі.}} Графіня адданая патрыётка, але не дыпламат...

&lt;small&gt;Уваходзіць Лапа, за ім Домб, Страбейка і Вайцэхоўскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Прашу, панове, да стала... Падзелімся пакуль думкамі, а калі збяруцца ўсе, пачнем наша пасяджэнне.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} А каго чакаем?

{{Разбіўка|Лапа.}} Пана Серакоўскага. &lt;i&gt;(Налівае віно.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} І Каліноўскага.

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... Прашу, панове. Графіня, ваша экселенцыя, калі ласка. Мёд трыццатага года, са скляпоў князя Чартарыйскага. &lt;i&gt;(Бярэ бакал.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Красінскі.}} Я ў думках звяртаюся з гэтым бакалам да князя... Пасылаю яму ў далёкую Францыю маё шчырае пажаданне: бачыць яго ізноў у шэрагах байцоў за веру, айчыну і наш народ.

{{Разбіўка|Домб.}} Ненадзейны баец... ізноў уцячэ ў Парыж, як у трыццатым годзе...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} А вы на яго месцы паклалі б галаву ў пятлю царскіх катаў?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Прапаную падняць бакалы за першага змагара — князя Чартарыйскага і за свабоду!

&lt;small&gt;Шпарка ўваходзіць Невядомскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Добры дзень, панове... Графіня! &lt;i&gt;(Цалуе руку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Знаёмцеся... Прадстаўнікі Чырвонага жонду...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Чырвонага? Э... э... вельмі прыемна... &lt;i&gt;(Да ўсіх.)&lt;/i&gt; Панове, чулі? У Варшаве пачалося ўжо... Ёсць апошнія весткі... Паліцыя перашкаджала дэманстрантам, яе закідалі каменнямі. Было выклікана войска. Ёсць ахвяры...

Красінскі &lt;i&gt;(жагнаецца)&lt;/i&gt;. Пачалося...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Але... Па-ча-ло-ся!..

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Прыйшоў і наш час!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Я б параіў зачыніць шчыльней вокны... ходзяць патрулі...

{{Разбіўка|Лапа.}} О, не турбуйцеся! Па-першае, прыняты ўсе меры. На варце стаяць нашы і, калі што, дадуць знаць... А па-другое, дзе мінскі маршалак, там бяспечна.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Кажуць, што Мінскі гарнізон узмацняецца...

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Мы маем іншыя весткі: частка Мінскага гарнізона атрымала загад выступіць у Варшаву.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Чаму пана Серакоўскага няма? &lt;i&gt;(Нервова ўстае і адыходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Пэўна цягнік спазніўся.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Ён з Пецярбурга?

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... Вязе поўны план паўстання.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} А план узгоднены з Варшавай?

{{Разбіўка|Лапа.}} Зразумела... Распрацаваны супольна з панам Агрызкам у цэнтральным Пецярбургскім гуртку. Ён едзе да нас як камандуючы вайсковымі аддзеламі ўсяе Беларусі і Літвы.

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Ён прызначаны за ваяводу?..

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... Нарадовы жонд прызначыў.

{{Разбіўка|Домб.}} Гэта ваш... Белы жонд прызначыў?..

{{Разбіўка|Лапа.}} Так... наш.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Лічу, панове, што як наш, так і ваш жонд маюць аднолькавыя жаданні... Вось чаму і вы запрошаны на пасяджэнне. Зараз павінен тут быць пан Серакоўскі. У яго распрацаваны план чыннасці. Мы супольна абмяркуем, а там з боскай дапамогай, натхнёныя адной ідэяй, пачнем паўстанне... Як наш, так і ваш жонд імкнуцца да адной мэты...

{{Разбіўка|Домб.}} Ці ж да адной, ваша экселенцыя?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Зразумела... Мэта адна... Скінуць царскі ўрад і даць волю нашай айчыне...

{{Разбіўка|Домб.}} Якой?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Я гавару аб Беларусі...

{{Разбіўка|Домб.}} А чаму, панове, многія, якія прыехалі з Варшавы, пачалі лічыць Беларусь сваёй айчынай? Ці таму, што іх маёнткі на гэтай зямлі, ці таму, што ўвайшлі ў Белы жонд?..

{{Разбіўка|Невядомскі.}} А калі пан з Чырвонага жонду пачаў лічыць сябе беларусам?

{{Разбіўка|Домб.}} З той пары, як нарадзіўся.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Выбачайце, панове, але я не скончыў сваёй думкі... Наша мэта, жаданні, кажу я, павінны быць аднолькавымі.

{{Разбіўка|Домб.}} Так, павінны быць. Але яны, на жаль, не адпавядаюць жаданням народа. Спрадвечныя мары народа — атрымаць волю і быць гаспадаром сваёй зямлі, працаваць на карысць сваёй айчыны, а не на памешчыкаў, ці то рускіх, ці то польскіх...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Гэта хворыя і нежыццёвыя мары ўтапістаў.

{{Разбіўка|Домб.}} Гэта жыццёвыя і законныя жаданні народа.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, чулі? Гэта ж парушэнне натуральных умоў, зацверджаных самой прыродай...

{{Разбіўка|Страбейка.}} Пры чым тут прырода? Не разумею...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Угледзьцеся і зразумейце, як усё правільна і гарманічна размеркавана ў свеце паміж жывымі істотамі. Як падпарадкуецца адно аднаму... Напрыклад: курыца нясе яечкі не для сябе, а для сваіх гаспадароў. Конь існуе не для сябе, а каб на ім селянін працаваў. А селянін існуе для таго, каб працаваць на пана, усё так натуральна. Ніжэйшае, так сказаць, стварэнне існуе на карысць вышэйшаму і падпарадкуецца яму — поўная гармонія.

{{Разбіўка|Домб.}} А што, калі парушыць гэтую гармонію? Ніжэйшае і вышэйшае зраўнаць?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Фі... гэта супярэчыць натуры...

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Гэта вандалізм.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Вы памыляецеся і дарэмна ўносіце занадта гарачнасці, панове... Час пакажа, што будзе далей, а пакуль што паміж намі не павінна быць непаразумення. Трэба памятаць, што толькі агульным напружаннем сілы і з боскай дапамогай мы дасягнем таго, да чаго імкнемся. Вызваленне народа ад царскага ўціску — вось галоўнае наша заданне.

&lt;small&gt;Уваходзіць камердынер.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Камердынер.}} Яснавяльможны пан Серакоўскі.

Усе. А.. а... нарэшце!..

Лапа і камердынер выходзяць.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Спадзяюся, наша размова не будзе перашкодаю ў далейшай нашай працы?

&lt;small&gt;Уваходзяць Серакоўскі і Лапа.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} А мы думалі, цягнік спазніўся...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Не... я затрымаўся з кур'ерам з Варшавы. Графіня... &lt;i&gt;(Цалуе руку.)&lt;/i&gt; Панове... &lt;i&gt;(Вітаецца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Знаёмы? Прадстаўнікі Чырвонага жонду.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} А, вельмі рад бачыць вас тут, на сходзе, які вырашыць наш лёс.

{{Разбіўка|Домб.}} Лёс нашага народа.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Але... так!.. І хаця я капітан расійскага генеральнага штаба, але для вас, панове, я ваявода ўсіх аддзелаў паўстанцаў Беларусі і Літвы. &lt;i&gt;(Белы жонд вітае яго.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Віват!

{{Разбіўка|Красінскі.}} Хай бароніць вас бог дзеля святой справы.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} З вамі мы пераможам...

&lt;small&gt;Серакоўскі цалуе яе руку, яна яго ў галаву.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} А пана Каліноўскага няма?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Чакаем з хвіліны на хвіліну.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Як. у вас, ваша экселенцыя, прамовы маюць уплыў? Запісваюцца ў паўстанцы?

{{Разбіўка|Красінскі.}} Даў загад усім ксяндзам... Але цяжка... Урад сочыць.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Нічога, хутка будзе другі ўрад, наш! Уласны! А ў вас, панове, як? Аддзелы фарміруюцца?

{{Разбіўка|Домб.}} Весткі маюцца ў Каліноўскага...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вельмі добра! Трэба спяшацца з арганізацыяй аддзелаў. Я маю весткі, што ў Варшаве пачалося ўжо... Трэба карыстацца момантам і ўзгадніць нашы дзеянні з Варшаўскім жондам. У той час. калі царскі ўрад будзе заняты барацьбой з паўстанцамі ў царстве Польскім, мы павінны раптоўна падняць паўстанне на Беларусі і Літве і, дружна ведучы справу, дасягнуць поўнага вызвалення Беларусі ад царскіх жандараў.

{{Разбіўка|Домб.}} І паставіць сваіх...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} План чыннасці мною ўжо апрацаваны... Сродкі маюцца. Цяпер застаецца толькі прыняць гэты план, падлічыць сілы і з богам за вызваленне!

{{Разбіўка|Лапа.}} Я лічу, што можна прыступіць да справы і пачаць наша пасяджэнне.

{{Разбіўка|Домб.}} Я лічу патрэбным пазнаёміцца з поглядамі і прапановамі Чырвонага жонду.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} А, пана Каліноўскага?

{{Разбіўка|Домб.}} Так.

{{Разбіўка|Лапа.}} Я думаю, што адсутнасць пана Каліноўскага не перашкодзіць нам азнаёміцца ў кароткіх рысах з планам, ды і да таго ж пан Каліноўскі і вы, панове, наўрад ці будзеце пярэчыць, бо зноў кажу, — мэта адна. Нязгоды могуць быць толькі ў драбніцах.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Зразумела. І, на мой погляд, пан Каліноўскі будзе згодзен з большасцю. Дык вось, панове, у кароткіх рысах мой план справы, ухвалены ў Пецярбургу нашымі.

{{Разбіўка|Домб.}} Кім?

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Нашымі.

{{Разбіўка|Домб.}} Вашымі? Так, так.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Першае. Жонд нарадовы пасылае ў кожны павет да памешчыкаў па некалькі сваіх агентаў... эмісараў.

Другое. Агенты, супольна з памешчыкамі, павінны схіліць сялян на свой бок і арганізаваць з іх вялікія аддзелы.

Трэцяе. Пасля арганізацыі вайсковых аддзелаў, жонд нарадовы аб'яднае гэтыя асобныя аддзелы ў адну агульную армію, з якой і пачне барацьбу з царскім войскам.

Чацвёртае. Жонд нарадовы і галоўны ваявода накіроўваюць усе свае сілы на тое, каб як мага надалей працягнуць паўстанне, па-першае, для таго, каб на нас звярнула ўвагу Еўропа, а па-другое, каб дасягнуць яе спачування і дапамогі; а на гэта спачуванне мы можам разлічваць, грунтуючыся вось на якіх довадах... Князь Чартарыйскі і іншыя за час паўстання схіляць французскага імператара на бок палякаў, і ён, карыстаючыся сваёй магутнасцю, уцягне ўсю Еўропу. Ён пашле ў Пецярбург некалькі пагражальных нот; палахлівы царскі ўрад спалохаецца, бо з аднаго боку Еўропа, а з ёю спрачацца не будзеш, з другога — паўстаўшая Польшча, Беларусь і Літва. У самой жа Расіі дзякуючы існаванню гурткоў Герцэна і Бакуніна не зусім спакойна; дзеля гэтага расійскі ўрад бясспрэчна выканае ўсе патрабаванні Еўропы і дасць поўную аўтаномію паўстаўшым за сваю незалежнасць народам. Вось чаму мы павінны як мага далей працягнуць паўстанне, а для гэтага патрэбна поўнае яднанне, ніякіх супярэчнасцей не павінна быць, мэта адзіная, вялікая, святая! І з дапамогай Чэнстахоўскай маткі боскай мы разаб'ем царскія ланцугі і вызвалім наш народ.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Хай будзе пахвалёны той шчаслівы дзень!

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Цяпер у кароткіх рысах план пачатку вайсковых аперацый. Калі ўсе сілы будуць аб'яднаны ў адно цэлае, перш за ўсё трэба захапіць крэпасць Дзінабург і замацавацца ў ёй. Для гэтага трэба неадкладна атрымаць дазвол на збудаванне касцёла ў самой цытадэлі, а потым граф Плятэр пад выглядам рабочых, будаўнікоў касцёла, уводзіць некалькі сот узброеных паўстанцаў, якія раззброяць гарнізон і захопяць цытадэль.

Пан Звярджоўскі, аб'яднаўшы асобныя аддзелы паўстанцаў магілёўскіх і частку Мінскага ваяводства ў адзін корпус, захопіць Горкі і, узмацніўшы свой аддзел студэнтамі інстытута, захопіць Магілёўскі артылерыйскі парк, а потым з гарматамі і музыкай пройдзе праз губерні Смаленскую, Цвярскую, Маскоўскую, па дарозе далучаючы да сябе ўсіх нездаволеных урадам, і на чале паўмільённай арміі з'явіцца ў Казань, з'яднаецца з мясцовымі паўстанцамі, паднятымі Кіневічам, які павінен гэта зрабіць на дадзеныя яму 15 000 рублёў. Адначасова я еду ў Ковенскую губерню арганізаваць з паўстанцкіх аддзелаў армію ў некалькі карпусоў, з якімі буду пагражаць войску, высланаму царскім урадам супроць мяне. Потым увайду ў сувязь з рэвалюцыйнымі войскамі царства Польскага і для агульных аперацый з'яднаюся з чужаземным дэсантам. Вось, у агульных рысах, мой план.

Усе прадстаўнікі Белага жонду. Брава! Перамога за намі! Геніяльны план!

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! План складзены так геніяльна, што, здаецца, двух поглядаў быць не можа.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пры гэтым лічу неабходным паведаміць, што матэрыяльныя сродкі маюцца, зброя ёсць!

{{Разбіўка|Лапа.}} Прапаную ўхваліць. Згодны, панове?

{{Разбіўка|Домб.}} Я прапаную пачакаць Каліноўскага.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Ведаючы добра пана Каліноўскага як горача адданага гэтай святой ідэі, я ўпэўнены, што ён згодзіцца.

&lt;small&gt;Каліноўскі з'яўляецца праз дзверы балкона.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Памыляецеся! Каліноўскі не згодзіцца! Выбачайце, панове, што я з'явіўся такім незвычайным чынам, але за мной сочаць ад самай вёскі. Перасцярога прымусіла мяне забыцца аб існаванні параднага ходу. Добры вечар, яснавяльможныя! Добры вечар, сябры! Я чуў усё, але не хацеў да часу перапыняць будоўлі паветраных палацаў пана Серакоўскага. А цяпер пастараюся іх зруйнаваць. Згаджаюся, план пабудаваны геніяльна, але геніяльны ён па сваёй недальнабачнасці і глупству.

Усе. Дазвольце!.. Якая непрыстойнасць! Пратэстуем! План прыняты жондам нарадовым...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Жондам памешчыкаў, магнатаў?! Гэтага мала! Ёсць яшчэ Чырвоны жонд, жонд усіх прыгнечаных сялян і беднякоў. Гэты жонд будзе для нас крыніцай жывой сілы, а без нас ні сялянства, ні бедната з вамі не пойдуць.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Чаму не пойдуць?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Якая самаўпэўненасць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Якая дурная недарэчнасць!

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Яне магу чуць падобнай абразы!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэта не абраза, графіня, а дакладнае азначэнне!

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! Не будзем гаварыць адзін аднаму словы &quot;ветлівасці&quot; і пяройдзем да справы... Прашу, пан Каліноўскі...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Я не магу зараз гаварыць аб плане вайсковых аперацый, бо пан Серакоўскі так хутка крочыў па расійскай зямлі, што я ледзь паспяваў здзіўляцца той недарэчнасці і, я б сказаў, дзіцячай наіўнасці яго паходу. Мяне яшчэ больш здзівіла, што ваш жонд спадзяецца на дапамогу французскага імператара. На маё разуменне, правільна было б шукаць падтрымкі ў расійскіх рэвалюцыйных колах, тым больш, што наша канчатковая мэта больш супадае з жаданнямі братняга рускага народа, чым французскага імператара.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Мне вядома, пан Каліноўскі, калі быў студэнтам у Пецярбургу, знаходзіўся пад уплывам ідэй Герцэна, але час зразумець, што ён сын беларускага народа...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Таму я так і кажу, бо ўпэўнены, што шчасце і росквіт нашай краіны непарыўна звязаны з росквітам абноўленай Расіі, але пакуль пакіну гэтае пытанне і перайду да падрыхтоўчых крокаў пана Серакоўскага. &lt;i&gt;(Разгортвае паперу)&lt;/i&gt;. У пунктах першым і другім вашага геніяльнага плана гаворыцца...

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} У вас ёсць поўны мой план?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не дзівіцеся, яснавяльможны пан, для Чырвонага жонду нічога таемнага няма. Дык у пунктах першым і другім гаворыцца: &quot;Агенты супольна з памешчыкамі схіляюць на свой бок сялян і арганізуюць аддзелы&quot;. А як вы думаеце, шаноўныя панове, гэтым агентам і памешчыкам: сяляне шыі не скруцяць?

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вы гаворыце глупства: сяляне спяць і сняць аб вызваленні.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ад каго? Ад улады памешчыкаў, ці то рускіх, ці то польскіх? Правільна! Селянін спіць і сніць, як бы атрымаць зямлю, адабраную ў яго панам. Як жа вы разлічваеце на поспех, калі кожны селянін у душы песціць думку паўстаць супроць вас жа, паноў. Калі вы сапраўды сумленна гатовы ісці з народам, дык паслухайце ў кароткіх рысах падрыхтоўчы план нашага Чырвонага жонду і прызнайце яго, бо гэта дыктуе само жыццё, у ім увесь поспех нашай агульнай справы: памешчыкі, манастыры, касцёлы — добраахвотна адмаўляюцца на карысць малазямельных сялян і батракоў ад сваёй зямельнай маёмасці, пакінуўшы сабе столькі, колькі яны самі змогуць апрацаваць...

Усе. Арыгінальна!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Ты працаваў, збіраў, а потым ўсё аддай!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Згадзіцеся, панове, праца ваша была невялікай, а збіраў вам мужык пад пагрозай бізуна. Далей... для тых, хто будзе ўпартым і не згодзіцца добраахвотна на падзел, — утварыць суд, найвышэйшы трыбунал, які пільна будзе сачыць і прымушаць непакорных сродкамі тэрору.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Мой бог, што ён гаворыць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не хвалюйцеся, графіня, але болей далікатных сродкаў у нас няма... Далей: падзяліць усю Беларусь на вайсковыя раёны, раёны на паветы, паветы на станы і ў кожны прызначыць прадстаўніка ўрада з даручэннем арганізаваць вайсковыя аддзелы, начальнікаў жа аддзелаў прызначае Чырвоны жонд па свайму выбару. Адначасова ўвайсці неадкладна ў сувязь з расійскімі рэвалюцыйнымі коламі. Вось схематычны план падрыхтоўкі да паўстання. Калі вы сапраўды адданы гэтай вялікай народнай справе, вы павінны згадзіцца. А калі не — нашыя дарогі разыходзяцца.

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! Што вы скажаце? Як вам падабаецца план пана Каліноўскага?

{{Разбіўка|Красінскі.}} План не адпавядае моманту і не жыццёвы...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} З вашага пункту гледжання? Бо прыйдзецца разлучыцца з тысячамі дзесяцін зямлі і самім хадзіць за сахой?

{{Разбіўка|Лапа.}} Перш чым стаць за саху каму б ні было, трэба забяспечыць спакойную працу, а для гэтага трэба ўсім да аднаго паўстаць са зброяй у руках і заваяваць волю, а з ёю прыйдзе і спакойная праца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так. Волю вы возьмеце сабе, а спакойную працу ахвяруеце мужыку-селяніну. Працуй, мілы, хадзі за сахой па панскіх загонах з рання да цямна... а калі не — бізуном! Бо воля панская. Пазбавіўшы селяніна ад царскіх чыноўнікаў, пан сам мацней сядзе яму на шыю. Дык якая ж карысць бедняку ад такой волі? Ці царскі чыноўнік будзе сцябаць, ці свой пан? Я лічу, што апошняе больш крыўдна.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Я лічу зусім непатрэбнай далейшую размову. У той час, калі ўжо пралілася кроў аднадумцаў, не трэба займацца спрэчкамі...

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Я прапаную зняць копію і захаваць для гістарычнага музея будучай Беларусі і Літвы як экземпляр чырвонага глупства.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэта думкі і жаданні народа, на які вы ўскладаеце надзею. Вы губіце пачатую справу вызвалення.

&lt;small&gt;Уваходзіць камердынер.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Камердынер.}} Яснавяльможны пан Дзюларан.

{{Разбіўка|Лапа.}} А-а-а... Прадстаўнік Варшаўскага жонду. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вось бачыце, хто з намі ідзе! Уся Польшча! Усе аб'яднаюцца вакол адной ідэі...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Заснаваць каралеўскую Польшчу з далучэннем Беларусі і Літвы...

&lt;small&gt;Уваходзяць Дзюларан і Лапа.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове, наш высокі госць — паўнамоцны прадстаўнік Варшаўскага жонду нарадовага.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Маё ўшанаванне, панове! &lt;i&gt;(Вітае.)&lt;/i&gt; Ваша экселенцыя! &lt;i&gt;(Убачыў графіню, падыходзіць.)&lt;/i&gt; Графіня Стэмбоўская?

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Так... памяць у пана добрая... &lt;i&gt;(Падае руку.)&lt;/i&gt;

Дзюларан &lt;i&gt;(цалуе руку)&lt;/i&gt;. Вельмі задаволены спатканнем з вамі ў такім шаноўным грамадстве. &lt;i&gt;(Аглядае ўсіх, убачыў Серакоўскага, падыходзіць да яго і моцна цісне яму руку.)&lt;/i&gt; Сардэчна вітаю вас. Вы з Пецярбурга?

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Толькі што прыехаў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Вельмі добра! &lt;i&gt;(Аглядае ўсіх, бачыць Невядомскага, які ўвесь час кланяўся, каб яго заўважылі. Дзюларан кланяецца яму.)&lt;/i&gt;

Невядомскі &lt;i&gt;(падыходзіць з павагаю)&lt;/i&gt;. Дазвольце прадставіцца: Невядомскі, член гуртка, кур'ер для тэрміновых даручэнняў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Вельмі прыемна. &lt;i&gt;(Убачыў Каліноўскага і іншых, вітае іх.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лапа.}} Прадстаўнікі Чырвонага жонду.

Дзюларан &lt;i&gt;(агульны паклон)&lt;/i&gt;. Чырвонага?.. Так... так... у вас на Беларусі і Літве ёсць два жонды: Белы і Чырвоны?

{{Разбіўка|Домб.}} А ў вас?

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Толькі адзін — наш жонд.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Але ёсць надзея, што будзе другі?

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Для нас, прашу пана, гэта залішне. Справа не ў колерах... чырвоны ці белы, а ў ідэі, адной ідэі вызвалення народа. Я думаю, панове, што і вы ўсе з'яднаны той жа адной ідэяй. Вось чаму я і прыехаў да вас з даручэннем нашага жонду нарадовага.

{{Разбіўка|Лапа.}} Прашу пана сядаць.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Дзякую. Я не перашкодзіў, у вас пасяджэнне?

{{Разбіўка|Лапа.}} Вы заўсёды пажаданы для нас. &lt;i&gt;(Налівае віно.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Дзякую. &lt;i&gt;(Садзіцца.)&lt;/i&gt; Прашу дазволу выкласці прапазіцыі, ухваленыя аднагалосна на апошнім нашым пасяджэнні, і запрапанаваць вам, беларусам, злучыцца з намі як найсціслей...

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове... я прапаную выслухаць шаноўнага пана Дзюларана, абмяняцца думкамі, а потым працягнуць наша пасяджэнне разам з паважаным панам Дзюларанам. Згодны?

Усе &lt;i&gt;(Белы жонд)&lt;/i&gt;. Згодны!.. Прашу пана... Калі ласка!

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Дзякую... Панове, як мы, так і вы супольна служым справе... справе вызвалення народа. Вы — свайго, беларускага, а мы — польскага... Але вораг наш вельмі моцны, і вам адным будзе цяжка змагацца... А таму мы прапануем вам разам з намі з'яднацца. Варшаўскі цэнтральны камітэт нарадовы дапаможа вам як грашыма, так і ўзбраеннем. Прыйшлі тут да вас людзі, дасвядчоныя ў справе вайсковай, якія разам з панам Серакоўскім будуць кіраваць вашымі аддзеламі, а па сканчэнні паўстання возьмуць ваш край беларускі пад сваю высокую апеку... Пад сваю высокую абарону...

Домб &lt;i&gt;(да сваіх)&lt;/i&gt;. Абараняў воўк авечку, ды і з'еў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Памысліце, панове, якія выгоды дае вам наш камітэт нарадовы.

{{Разбіўка|Красінскі.}} Панове, найвялікшую радасць павінны мы адчуваць, калі ў цяжкую гадзіну літасцівы бог пасылае нам абарону. Мы павінны дзякаваць пана бога і прыняць прапанову Варшаўскага жонду нарадовага...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ваша экселенцыя бачыць тут божую літасць, але я не згаджаюся з гэткім азначэннем і служыць урачыстае набажэнства не збіраюся.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Вы адмаўляецеся ад добраахвотнай дапамогі нашаму народу?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ад здрады народу Чырвоны жонд адмаўляецца! Згодны, сябры?

Чырвоны жонд. Згодны! Так! Правільна!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Якое ўпартае неразуменне гістарычнага моманту!

Стэмбоўская &lt;i&gt;(нервова да Красінскага)&lt;/i&gt;. Вось вынікі вашай супольнай працы.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Не разумею, прашу пана, чаму здрада?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Калі польскі народ яшчэ не зразумеў вас, дык беларус добра зразумеў. На крыві нашага і свайго народаў хочаце вы будаваць панскую Польшчу... Вашай высокай апекай зрабіць наш народ сваім быдлам і нявольнікам... Дык перадайце вашаму жонду, што Чырвоны жонд ні за якія абяцанкі не прадасць свой народ.

{{Разбіўка|Стэмбоўская.}} Спыніце, панове, гэтыя здзекі.

Дзюларан &lt;i&gt;(іранічна)&lt;/i&gt;. Пан Каліноўскі шчыры і гарачы патрыёт. Я яму дарую яго абразы.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пан Каліноўскі можа гаварыць ад імя свайго, Чырвонага жонду, а не ад усяе Беларусі.

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Ён гаворыць ад імя беларускага народа, а пан з Варшавы ад якога народа гаворыць?

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Польскага, прашу пана...

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Я таксама паляк, прашу пана, але не прызнаю ваш Белы жонд.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Адзін паляк не ёсць яшчэ Жэч Паспаліта Польска.

{{Разбіўка|Вайцэхоўскі.}} Але і ваш жонд не ёсць польскі народ.

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове, прашу паважаць нашага госця.

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пан Каліноўскі не ўлічвае, што яго адмову ў дапамозе гісторыя будзе лічыць як глупства ці здраду народу.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} А я думаю, што пан Серакоўскі не ўлічвае, што яго згоду гісторыя адзначыць і як здраду народу, і як глупства!

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Паглядзім! Час пакажа.

{{Разбіўка|Лапа.}} Панове! Прапаную спыніць спрэчкі і азнаёміцца дасканала з прапановамі і планамі Варшаўскага жонду. Абмеркаваць і прыняць для кіраўніцтва і выканання... Згодны?

Белы жонд. Згодны!

{{Разбіўка|Лапа.}} А вы, панове?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэтае пытанне Чырвоны жонд вырашыць у сябе на камітэце. Адказ атрымаеце заўтра. Да пабачэння! &lt;i&gt;(Збіраецца выйсці.)&lt;/i&gt; Мая вам парада — не прадавайце народную кроў.

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Раю вам, панове, прыйсці да згоды.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Раю вам, яснавяльможны пан, выносьцеся з Беларусі ў добрым здароўі... &lt;i&gt;(Выйшлі.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Дзюларан.}} Што гэта?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Быдла, прашу пана.

==Карціна другая==
&lt;small&gt;Вострая брама ў Вільні. Народ стаіць на каленях, пяе малітву перад брамай. Уваходзяць дзве кабеты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я кабета.}} Казалі, што сягоння павінна прыйсці да нас працэсія з Варшавы.

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Казалі, што біскуп благаславіць і разам з народам пойдзе на спатканне Варшаўскай працэсіі.

{{Разбіўка|1-я кабета.}} А чаго гэта ідуць да нас?

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Ты чула, што Варшава абвясціла вайну з-за веры?

{{Разбіўка|1-я кабета.}} Чула, і ў нас аб гэтым гавораць...

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Ну, вось, ідуць злажыць умову, каб разам вызваліцца. Мой муж казаў, што біскуп адправіць набажэнства і дасць благаславенне на барацьбу за волю.

{{Разбіўка|1-я кабета.}} Божухна, што гэта будзе?

{{Разбіўка|2-я кабета.}} Ніхто, як бог... У нас з дому трое пайшло ў аддзелы: бацька, муж і сын...

&lt;small&gt;Праходзяць у браму і становяцца на калені. Лірнік ціха іграе на ліры і пяе псалмы. Уваходзяць Земацкая і Невядомскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Вы чулі, што ў Варшаве аддзел Маеўскага разбіў жандарскі эскадрон і ўзяў дзве гарматы з набоямі?

{{Разбіўка|Земацкая.}} Так... А колькі ўжо нашых палягло, колькі моладзі пакутуе ў астрогах. Матка Боска Вострабрамска, памажы нам. &lt;i&gt;(Становіцца на калені, жагнаецца, потым устае, за ёю Невядомскі.)&lt;/i&gt; Пане Невядомскі, адгэтуль мы пойдзем на Бэльмонт, там збярэцца народ і шляхта. У гэтыя вялікія дні, дзеля нашай радзімы, мы павінны быць разам з народам, абуджаць нацыянальнае пачуццё. Няхай народ бачыць, што мы з ім...

&lt;small&gt;Уваходзяць 1-ы і 2-і чыноўнікі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Добры дзень, пані Земацкая.

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Добры дзень!

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Чулі? Віленскі гарнізон узмацняецца войскам з Пецярбурга?..

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Ходзяць чуткі аб адстаўцы Назімава.

{{Разбіўка|Земацкая.}} А каго прызначаюць?

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Кажуць, што Мураўёва.

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Даюць паўнамоцтвы дыктатара.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Ніякі Мураўёў не пагасіць полымя паўстання.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Нашы аддзелы пакосяць іх галовы. Панове, думка! Унашу прапанову: пабудаваць помнік волі... Ведаеце... э... чарапы, складзеныя ў піраміду, а на самым версе паўстанец з касой. Ці ж не праўда — арыгінальны помнік!

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} А вы да якога аддзела прыпісаны?

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Я?.. Э... Я лічуся кур'ерам для тэрміновых даручэнняў гуртка, старшынёй якога з'яўляецца пані Стэмбоўская.

{{Разбіўка|Земацкая.}} А вы?

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} Я пры аддзеле Каліноўскага.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Вы сябра Чырвонага жонду?

{{Разбіўка|2-і чыноўнік.}} О не, што вы, пані! Дзеля таго, што Чырвоны жонд супольна з намі прымае ўдзел у паўстанні, мне даручана таемна сачыць за дзейнасцю Каліноўскага.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} А ці ведаеце, пані Земацкая, праграму гэтых чырвоных пеўняў? Падзяліць пораўну зямлю паміж сялянамі і памешчыкамі і ўсім хадзіць за сахой і араць. Што надумалі, а? Я — чыноўнік асобных даручэнняў — і за сахой! Вы ўяўляеце сабе — у сурдуце, пры рэгаліях — і за сахой! Ха-ха-ха...

&lt;small&gt;Чуваць гукі аргана і спевы малітвы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Ціха... не парушайце цішы малітвы. &lt;i&gt;(Становіцца на калені і моліцца.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзяць Каліноўскі і Сяргей, вайсковы ўрач.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Значыць, Сярожа, едзеш у полк?

{{Разбіўка|Сяргей.}} Загад... Нічога не зробіш. Салдацкая дысцыпліна і нас, урачоў, датычыцца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так... Перадай у Пецярбургу сябрам падзяку за друкарскі станок. Скажы... гэтымі днямі еду на вёску ў аддзелы, а там і пачнем. Сувязь з вамі буду трымаць, як і раней, праз настаўніка Васілія Рыгоравіча. Ну... вось і ўсё, Сярожа. Давядзецца — убачымся, а калі не — не памінай ліхам... &lt;i&gt;(Дае руку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Жадаю шчасця... перамогі... У добры час! &lt;i&gt;(Моцна абняліся.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;З другога боку ўваходзіць Домб. Сяргей выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} З кім гэта так горача цалаваўся?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Калісьці мы з ім бунтарылі ва ўніверсітэце. &lt;i&gt;(Задумліва.)&lt;/i&gt; Добры час быў, Домб...

{{Разбіўка|Домб.}} А будзе яшчэ лепшы.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так! Будзе яшчэ лепшы...

{{Разбіўка|Домб.}} Глядзі, шляхта ўжо дзейнічае. Сіла на баку белага жонду. &lt;i&gt;(Ківае на народ, які на каленях моліцца і пяе набожныя спевы.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} І перад гэтай сілай трэба пакуль што скарыцца... У іх сродкі, зброя... З'яднаўшыся часова з Белым жондам, мы будзем весці далей нашу справу, але прыйдзе час — мы вырвем ад іх уладу і вызвалім народ. Табе вядома, што адгэтуль пойдуць на Бэльмонт, каб схіліць на свой бок рамеснікаў і мяшчан. Шляхта будзе разам з народам братацца, гаварыць прамовы і вербаваць у аддзелы... Табе трэба быць там. Я іду на вёску да нашых. Страбейка паведамляе, што ў павеце з'явіліся жандарскія аддзелы. Бывай здароў, спаткаемся ў нашым штабе...

{{Разбіўка|Домб.}} Будзь асцярожным...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Бывай! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Спевы сціхаюць. Біскуп кажа прамову.&lt;/small&gt;

Голас Красінскага. Веруючыя! Вялікае няшчасце здарылася з намі і з нашай святой верай. Вам вядома, што ў польскай краіне прыгнечана вера наша. Народ паўстаў на абарону сваёй веры. Гэта знявага веры перанясецца і на нашу краіну, вас чакаюць цяжкія выпрабаванні. Паўстаньце на абарону сваёй веры, свае волі, сваёй айчыны... Усемагутны божа, дапамажы!

&lt;small&gt;Арган, спевы ўсяго народа. Біскуп благаслаўляе.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, на Бэльмонт!

&lt;small&gt;Спяваюць, ідуць. Спевы аддаляюцца, святло паступова змяншаецца і гасне... Спевы зноў набліжаюцца і сцэна асвятляецца. Новае месца дзеі. Бэльмонт. Уводдалі горад Вільня. Чуваць галасы натоўпу. Усе ўваходзяць, нясуць на руках Серакоўскага і крычаць: &quot;Віват!&quot; Аркестр іграе туш.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Панове! Мы сабраліся тут, каб спаткаць дэпутатаў Варшаўскага жонду нарадовага. Польскі народ — нашы браты па веры — прыгнечаны царскім урадам, паўстаў са зброяй у руках на абарону сваіх правоў, сваёй зняважанай веры. Акрапілася зямля кроўю пакутніка-народа. Не сёння-заўтра тое ж пагражае і нам. Дапаможам нашым братам і агульным намаганнем разаб'ем царскія ланцугі і дадзім волю нашай айчыне!

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Няхай жыве правадыр народны!

Народ. Віват!

{{Разбіўка|Серакоўскі.}} Пагібель царскай тыраніі! Далоў схізматыкаў! Няхай жыве рамесніцтва!

&lt;small&gt;Шляхта вітае рамеснікаў, дамы цалуюць рамеснікаў.&lt;/small&gt;

Невядомскі &lt;i&gt;(натхнёна)&lt;/i&gt;. Панове! У гэты ўрачысты дзень, калі мы ўсе гарым адной думкай, адным жаданнем, мы тут усе роўныя, усе браты! Няхай гэты дзень захаваецца ў нашым сэрцы і будзе нашым адвечным святам! З вераю ў сэрцы, са зброяй у руках, з усмешкаю на вуснах кінемся ў змаганне за свабоду! Запісвайцеся ў аддзелы змагання... Трыумфуйце!.. Весяліцеся перад перамогай. Панове! Прапаную абэртас у гонар нашай перамогі! Прашу! &lt;i&gt;(З захапленнем скача абэртас.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Аркестр іграе, шляхта першая запрашае рамеснікаў. Адны скачуць, другія запісваюцца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, запісвайцеся ў аддзелы!..

{{Разбіўка|Земацкая.}} Калі пан так жа добра будзе абараняць волю, як танцуе, то...

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} То яснавяльможная пані дазволіць мне пацалаваць яе ручку. Галавой прысягаю — ніводзін жандар не ўцячэ ад маёй кулі!

{{Разбіўка|Земацкая.}} О герой! &lt;i&gt;(Дае руку для пацалунку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Шавец.}} Пані! А я запісаўся ў аддзел да іх. &lt;i&gt;(Паказвае на Серакоўскага.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Віншую! &lt;i&gt;(Цалуе яго.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каваль.}} Эх, чорт пабяры! Пані, запішы і мяне, пайду біць жандараў.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Хай вас бог бароніць! &lt;i&gt;(Благаслаўляе і цалуе яго.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове! Прашу мазурку на пагібель нашых ворагаў.

{{Разбіўка|Шавец.}} Не, не, нашу лявоніху.

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Панове, лявоніху на пагібель ворагаў!

&lt;small&gt;Усе скачуць.&lt;/small&gt;

Невядомскі &lt;i&gt;(пасля лявоніхі)&lt;/i&gt;. Лявоніха скончана! Прашу мазурку! Пераможную мазурку!

&lt;small&gt;Скачуць мазурку. Чуваць барабан.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-ы чыноўнік.}} Панове! Чуеце? Гэта жандары...

&lt;small&gt;Танцы спыняюцца. Перапалох.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Невядомскі.}} Супакойцеся, панове! Скачыце далей!

{{Разбіўка|Каваль.}} Не магу, хачу ваяваць з жандарамі.

{{Разбіўка|Шавец.}} Бі іх...

&lt;small&gt;З'яўляецца Домб, спыняе натоўп.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} Не час, стрымайцеся! Сябе загубіце!

&lt;small&gt;Народ свішча, крычыць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Гарадавы.}} Дарогу! Асадзі назад! &lt;i&gt;(Адціскае натоўп.)&lt;/i&gt;

Каваль &lt;i&gt;(ззаду)&lt;/i&gt;. Эх, для пачатку фараону. Р-раз! &lt;i&gt;(Б'е. Гарадавы валіцца і свішча.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Чуваць вайсковы аркестр.
&lt;/small&gt;
''Заслона''

=ДЗЕЯ II=
&lt;small&gt;Мясцовасць з узгоркамі, па якіх раскіданы хаты, платы. З правага боку хата з ганкам, да яе прыбудавана клець. Вечарэе. Заходзіць сонца. Здалёк чуваць спевы дзяўчат. За платамі крадзецца Каліноўскі ў сялянскай вопратцы і ў світцы зверху. Падыходзіць да хаты, стукае ў акно.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Лявон... Лявон...

Голас з хаты. Зараз...

&lt;small&gt;Выходзіць Лявон.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} А, гэта ты? Вечар добры! Якія навіны прынёс?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Прывёз зброю для нашага аддзела. Там, за ўзгоркам, у кустах. Трэба перанесці і схаваць у цябе, у клеці, а ўначы твой сын прыйдзе з лесу і перанясе ў аддзел.

{{Разбіўка|Лявон.}} Добра. А сынка майго бачыў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сягоння раніцой. Малайчына, дзясяцкім яго назначыў.

{{Разбіўка|Лявон.}} Даў бы бог жывым вярнуцца, баюся, каб не перамаглі нас.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не бойся, стары. Мужыцкую праўду ніякая сіла не пераможа.

{{Разбіўка|Лявон.}} Скажы мне, братка, старому, неразумнаму: вось мы змагаемся за волю, нашы сыны кроў праліваюць, а калі мы здабудзем гэту волю, дык паны застануцца?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не будзе няволі — не будзе і паноў.

{{Разбіўка|Лявон.}} А куды ж яны падзенуцца?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Жыццё такое настане, што панаваць ужо не будзе над кім. Вось, у вольны час пацікаўся. &lt;i&gt;(Дае лістоўку.)&lt;/i&gt; Тут табе ўся праўда мужыцкая. Хавай яе ад паноў і начальства, ім гэта не да смаку, А пакуль лішніх вачэй няма, занясі зброю ў клець.

{{Разбіўка|Лявон.}} Добра. А сам дзе будзеш начаваць — у нас ці ў лесе?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Да сонца буду ў цябе, а там у лес пайду.

Лявон &lt;i&gt;(у хату)&lt;/i&gt;. Матруна, выйдзі... Ты скажы ёй, яна малачка дасць ды пасцельку прыгатуе. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

Матруна &lt;i&gt;(уваходзячы)&lt;/i&gt;. Чаго табе?.. Дзе ж ён дзеўся? &lt;i&gt;(Пабачыўшы Каліноўскага.)&lt;/i&gt; А-а, гэта ты тут! Чаму ў хату не ідзеш? Заходзь. Ну, як там мой у лесе, жывы, здаровы?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Здаровы, маладзічка... Цябе прасіў не сумаваць.

{{Разбіўка|Матруна.}} І рада б не сумаваць, ды... сэрцайка бабскае. Толькі ж нядаўна жыць мы пачалі ў законе, думалі будзем разам, а тут вось якая справа, у аддзел пайшоў. А ну, як заб'юць?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Суджана памерці, дык смерць і на печы знойдзе. Не плач, усё добра будзе. Сягоння прыйдзе пабачыцца з табою.

Матруна &lt;i&gt;(радасна)&lt;/i&gt;. Няўжо?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ну вось, бачыш, — вочы павесялелі.

{{Разбіўка|Матруна.}} Казалі, што з Пецярбурга шмат войска пасылаюць і ўсіх, каго ў лесе зловяць, на касцёлах вешаць будуць.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вяровак не хопіць.

&lt;small&gt;Уваходзіць Лявон з клункам зброі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Што гэта ты нясеш?

{{Разбіўка|Лявон.}} Яго рэчы, ён начаваць у нас будзе.

{{Разбіўка|Матруна.}} А ўжо ж рэчы... бач, багнэты тарчаць...

&lt;small&gt;Каліноўскі бярэ клунак і нясе ў клець, потым варочаецца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Дзе? Якія багнэты? І што гэта табе здаецца? &lt;i&gt;(Да Каліноўскага.)&lt;/i&gt; Заходзь, браток, заходзь.

&lt;small&gt;Каліноўскі ідзе ў хату.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} А божухна, божухна! Няхай бы ўжо звер звера грыз, а тут людзі, у бога верачы, адзін аднаго забіваюць. Крывею чалавечай зямлю паліваюць.

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды што, тут за праўду нашу. А вось як пан дзеля свае ўцехі твайго бацьку бізуном паласаваў, дык гэта што? Зямлю тут крывавую сабакі лізалі. Вось народ і не вытрымаў. Пацярпі, усё добра будзе, і чалавек твой вернецца. Пойдзем у хату, дай малака.

&lt;small&gt;Ідуць у хату. Чуваць спевы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Эх! А дзяўчатам і гора мала, параспяваліся.

{{Разбіўка|Лявон.}} І ім не весела, дай веры.

&lt;small&gt;Увайшлі ў хату. Спевы бліжэй. Са спевамі ўваходзяць дзяўчаты, спяваюць рэкруцкую песню.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Сумна неяк...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Давайце, дзяўчаткі, у карагод гуляць...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Э, пакінь. Без хлопцаў і гульня не гульня.

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. І песні неяк не пяюцца.

{{Разбіўка|Матруна.}} Усе разбегліся, родненькія, у лесе пахаваліся, як краты па пячорках. Мой Янка надоечы прыйшоў з лесу, аж глянуць страшна: барадой аброс, лапці ўсе падраліся, змяніў кашулю, узяў хлеба ды сыра, &lt;i&gt;(плача)&lt;/i&gt; мяне пацалаваў дый зноў у лес...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А ты не плач. Лепш у лесе, чымся на вёсцы быць забітаму. Вось, кажуць, у суседнюю вёску прыйшлі жандары і забралі ўсіх хлопцаў.

{{Разбіўка|Матруна.}} І чаго гэта ўсе паднялося? Не сядзіцца нашым панам, усё волі хочуць. Хочаш, дык ідзі сам, калі ты пан, — дык не, — дурняў-мужыкоў падбухторваюць, за кроў мужычую волю абяцаюць.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Дачакаемся, як жа, а калі і забяруць волю, дык для сябе, а нам зноў бізун застанецца.

&lt;small&gt;Каліноўскі выйшаў і слухае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не, дзяўчынка, не тое ты гаворыш. Добры вечар!

Усе. Добры вечар!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дай толькі волю здабыць, а падзяліць мы здолеем. Сабе і бізун, гэта праўда, а пана ў саху ўпражэм, а не пойдзе, дык пана бізуном сцябаць будзем.

{{Разбіўка|Матруна.}} Дай жа божа нашаму цяляці ваўка спаймаці.

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. А лепш, каб усё ціха было.

{{Разбіўка|Матруна.}} Дзяўчаткі, гляньце, нібыта нехта да нас верхам едзе... Вось там, за ўзгоркам...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. З лесу, здаецца...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Здаецца, мой Міколка...

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Не... Яська мой... во, рукой махае... &lt;i&gt;(Бяжыць, за ёй іншыя.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха, бабы. &lt;i&gt;(Прыглядаецца.)&lt;/i&gt; Так, гэта з нашага аддзела. Ці не здарылася што? &lt;i&gt;(Ідзе да хаты.)&lt;/i&gt; Лявон, конь у цябе вольны ёсць?

Лявон &lt;i&gt;(у акне)&lt;/i&gt;. Ёсць, а што?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} На кожны выпадак, можа спатрэбіцца.

&lt;small&gt;За сцэнай галасы баб і дзяўчат: &quot;А я думала, што мой Міколка. Навіны прывезлі?&quot;&lt;/small&gt;

Домб &lt;i&gt;(уваходзіць, за ім дзяўчаты)&lt;/i&gt;. Пасля, дзяўчаткі, скажу. Хто тут ёсць з мужыкоў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Што здарылася?

{{Разбіўка|Домб.}} А... ты тут! &lt;i&gt;(Адыходзіць з ім убок.)&lt;/i&gt; Конны з аддзела Вайцэхоўскага паведаміў, што ідзе сюды войска, і перадаў табе шыфроўку. &lt;i&gt;(Перадае маленькую скручаную паперку.)&lt;/i&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(чытае)&lt;/i&gt;. А-а-а, ад настаўніка Васілія Рыгоравіча... &quot;З Пецярбурга ў твой раён ідзе рота пад камандай вядомага табе барона Штальберга&quot;... Штальберг... а, памятаю гэтага ката. У Петрапаўлаўцы двух студэнтаў з нашага гуртка засек і павесіў... &lt;i&gt;(Чытае.)&lt;/i&gt; &quot;...маршрут яго на Мінск і далей. Мэта — злавіць цябе жыўцом&quot;... Так... &quot;Адносіны салдат да насельніцтва добрыя... Усё гэта перадаў мне наш сябра доктар Сяргей&quot;... Сяргей?

{{Разбіўка|Домб.}} Хто гэта?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вайсковы доктар... памятаеш, каля Вострай брамы сустрэў яго... Значыць, ён ідзе з ротай да нас... Домб, табе трэба ехаць зараз жа ў лес і сказаць аддзелу — быць напагатове. Я застануся пакуль тут для доследу... Прышлі сына Лявона для сувязі... Няхай схаваецца на балоце і чакае. Як зязюля чатыры разы пракукуе, тады няхай выходзіць да крыжа ля дарогі...

{{Разбіўка|Домб.}} Асцярожней, Кастусь... Бывай! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ну, што ён казаў?

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Пра майго Міколу не казаў?

&lt;small&gt;Уваходзіць Лявон.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вось што, Лявон, і вы, дзяўчаткі... сюды ідзе з Пецярбурга войска...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Вось табе і Міколка...

Усе. Ай, ай, ай, матачкі! Што нам рабіць? Загінулі мы... Пахапаюць нас...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха, бабы! Ціха! Слухай, Лявон, войска, пэўна, раскватаруецца на вёсцы... Бабы, слухайце! Памятайце: ні адзінага гуку пра нашых; калі спытаюць, дзе мужыкі, кажыце — хто ў Мінск па грошы паехаў, хто ў пана працуе, а каго пагналі далей, пад Вільню... Зразумелі?

Усе. Зразумелі...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} І цяпер, у выпадку, калі мяне зловяць і запытаюць у вас, кажыце, што не ведаеце мяне, зразумелі?

Бабы. Зразумелі... А ты хавайся.

Каліноўскі &lt;i&gt;(ціха)&lt;/i&gt;. Слухай, Лявон, калі палягуць усе — а з дарогі яны моцна заснуць, — паможаш зброю вынесці, а можа і справу зробім...

{{Разбіўка|Лявон.}} Аб якой ты справе гаворыш?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Твая хата лепшая ад усіх, запрасі да сябе афіцэраў.

{{Разбіўка|Лявон.}} А сам дзе будзеш?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Недалёка буду. Уначы прыйду, а можа і раней, з сынам тваім. Ну, бабы, бывайце здаровы! Ні слова аб нашых, будзьце героямі, катаваць будуць — маўчыце.

Бабы. Не выдадзім! Не бойся! Свае... Крый нас божа...

&lt;small&gt;Каліноўскі выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. А ўсё ж страх, як прыйдуць да нас.

&lt;small&gt;Уваходзіць старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Вось і мая старая ўзварушылася.

{{Разбіўка|Старая.}} Чаго стаіце, раты разявіўшы? Салдаты ідуць!

{{Разбіўка|Лявон.}} А дзе ты чула?

{{Разбіўка|Старая.}} Малыя казалі, што чулі... за лесам...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. За лесам? А што, дзядулька, калі даведаюцца, дзе нашы?

{{Разбіўка|Старая.}} А ты не кажы ім.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. А калі вешаць баб пачнуць?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ну, яны не дурні і вяроўкі на баб псаваць не будуць. ім хлопцы нашы патрэбны, а не бабы.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А што, дзядулька, кажуць, што яны да баб ласыя. Як возьмуць нас усіх у палон замест жонак, што тады рабіць?

{{Разбіўка|Лявон.}} А брэшаш ты! А калі возьмуць, дык ты не давайся.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ага, ён жа дужэйшы за мяне, возьме і схопіць.

{{Разбіўка|Старая.}} А ты кусайся. Вось хто мяне схопіць, той не рады будзе.

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды хто ж на цябе паквапіцца?

{{Разбіўка|Старая.}} А ўсяк бывае, — за недахопам і мяне ў кумпанію возьмуць. Матка казала мая старэнькая, як Напалявон французскі ў дванаццатым годзе праходзіў праз нашу вёску, дык і старых прыхоплівалі.

{{Разбіўка|Лявон.}} Годзе плявузгаць, там відаць будзе, а пакуль што кароў ды коней ганіце на балота, схаваць трэба; курэй ды кабаноў далей хавайце, бо як прыйдуць — усё пабяруць.

Бабы. Няўжо? Ой, матачкі мае, пабяруць, далібог пабяруць!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Гэй, Міколка, гані каня на балота.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Аксіння. скажы мамцы, каб кароў з хлева выгнала.

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Ой, і боязна ж неяк.

&lt;small&gt;Чуваць здалёк барабанны бой.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ой, недзе тарахціць... Чуеце?

Усе. Дзе?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Ціха...

&lt;small&gt;Убягае хлопчык.&lt;/small&gt;

Хлопчык &lt;i&gt;(радасна)&lt;/i&gt;. Мамка, мамка, войскі ідуць, там за ўзгоркам, са стрэльбамі, з шаблямі! Чуеш, як барабан тарахціць? &lt;i&gt;(Выбягае.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Агульная сумяціца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Куды ты, Лявон?

{{Разбіўка|Лявон.}} Забыўся на цяля, схаваць трэба.

{{Разбіўка|Старая.}} Я сама, а ты пры хаце заставайся. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Ой, курэй трэба загнаць... ціп, ціп, піп... &lt;i&gt;(Выбягае.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзіць Матруна, знерваваная, аглядаецца.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Ідуць, ідуць, па майго ідуць. &lt;i&gt;(Хаваецца ў хату.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Салдацкая песня чуваць усё бліжэй і бліжэй.&lt;/small&gt;

Лявон &lt;i&gt;(адзін, жагнаецца)&lt;/i&gt;. Пан Езус, заступіся і выратуй нас.

&lt;small&gt;Прыбягае хлопчык.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Хлопчык.}} Ой, дзядулька, салдаты ўжо ў вёску ўвайшлі. Гузікі залатыя блішчаць. А ў паноў афіцэраў на капелюшах кутасікі і вусы натапыраны. &lt;i&gt;(Выбягае.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Чаго рады? Эх, дзіцянё неразумнае!

&lt;small&gt;Спевы сціхаюць. Чуваць каманда: &quot;Рота, стой! Рабяты, на адпачынак! Гаспада афіцэры, расставіць часавых, выдзеліць патрулі! Вуха востра трымаць! Памятайце, што мы сярод ворагаў!&quot;
Уваходзяць ротны, Сяргей і Маставы — ардынарац.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Зараз жа, доктар, даследаваць калодзежы, ці не атручана вада. Гэтыя крамольнікі на ўсё здольныя. Да праверкі ваду не піць, ежу не варыць! Выконвайце.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Слухаю, гаспадзін капітан! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Што за д'ябал! Вёска быццам вымерла.

{{Разбіўка|Маставы.}} А так што, ваша высокаблагароддзе, з перапугу пахаваліся.

{{Разбіўка|Ротны}}. Нічога, усіх выцягнем з нор. &lt;i&gt;(Заўважыўшы Лявона.)&lt;/i&gt; А, адзін ужо ёсць. &lt;i&gt;(Лявон кланяецца.)&lt;/i&gt; Гэй, стары, а дзе ж уся вёска? Не відаць штосьці.

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды тутака ўся яна і ёсць.

{{Разбіўка|Ротны}}. Дзе людзі? Пакліч усіх сюды!

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды як жа клікаць?.. Хто ў полі, хто ў горадзе, хто выехаў.

{{Разбіўка|Ротны}}. Маставы!

{{Разбіўка|Маставы.}} Што загадаеце, ваша высокаблагароддзе?

{{Разбіўка|Ротны}}. Паслаць зараз патруль па хатах, каб зганялі ўсіх сюды: хто не пойдзе — прыкладам, а крамольнікаў — штыком. Марш! Заняць хаты для начлегу!

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю-с! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Ну, стары, кажы, дзе паўстанцы?

{{Разбіўка|Лявон.}} Якія?

{{Разбіўка|Ротны}}. &quot;Якія&quot;... не ведаеш? А? Што супроць цара пайшлі, супроць начальства? Ты не хітруй, стары барсук, ведаеш.

{{Разбіўка|Лявон.}} Мілы панок, ды хто ж іх ведае. Казалі, што ў Вільні быццам ёсць такія, а тутака няма; у нас ціха. Жывем за расійскім царом добра.

{{Разбіўка|Ротны}}. За расійскім, а ты за якім хацеў жыць? За французскім?

{{Разбіўка|Лявон.}} За нашым, значыцца, царом жывем добра, чаго нам паўставаць... Калі ласка, заходзьце ў хату.

&lt;small&gt;Уваходзіць старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Добры вечар, панок!

{{Разбіўка|Лявон.}} Мая старая малачка табе дасць ці чабарку згатуе. Гарачанькага з дарогі вып'еш. Заходзь, пане афіцэр.

{{Разбіўка|Ротны}}. А там у цябе ніхто не схаваны?

{{Разбіўка|Лявон.}} Чаго гэта?

&lt;small&gt;Уваходзіць Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Загад вашага высокаблагароддзя перадаў. Зараз усіх згоняць сюды.

{{Разбіўка|Ротны}}. Агледзім хату старога. &lt;i&gt;(Вымае рэвальвер.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю!

{{Разбіўка|Ротны}}. Дык ты гаворыш, што нікога не хаваеш?

{{Разбіўка|Лявон.}} Каго хаваць? Старая ды я.

{{Разбіўка|Ротны}}. Ну, глядзі, стары, калі што, дык галавой адкажаш.

&lt;small&gt;Ротны і Маставы выходзяць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Ваяка! Эх... жандар дык і ёсць жандар! Ну, старая, ідзі, згатуй чабарку, частуй дарагога госця. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Смалы яму ў горла, а не чабарку. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Чуваць галасы з розных канцоў; салдаты гоняць баб.
З'яўляюцца бабы і за імі салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Чаго яны гоняць нас сюды?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Клаўдзюшку дык з-пад печы за ногі выцягнулі.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ну, ну, хадзі, тупай!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Чаго пхаеш?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ідзі... кш... кш... кш...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Нібы курэй заганяе. Аўса, ці што, дасі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ух, і разгаворчывая якая!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Не чапай рукамі! Не купіў яшчэ! Не твая!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} А чыя? Мужыкоў штосьці не відаць.

{{Разбіўка|2-і салдат.}} Глядзі ты, адны бабы, ну і вёска.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А чаго гналі сюды?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Іх благароддзе ротнае вучэнне з вамі будзе праводзіць. Ха-ха-ха...

&lt;small&gt;Уваходзіць Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} У-у... красунь колькі, выбірай якую хочаш! А дзе ж хлопцы?

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Няма.

&lt;small&gt;Уваходзяць ротны, афіцэр.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ваша высокаблагароддзе, калі ласка, паглядзіце — уся вёска з адных баб састаіць.

{{Разбіўка|Ротны}}. Што? Ды што я, бабскі агляд назначыў? Дзе мужыкі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Няма мужыкоў, вашаскароддзе!..

{{Разбіўка|Ротны}}. Як? Ніводнага мужыка ў вёсцы?

{{Разбіўка|3-я дзяўчына}}. Ды вось, бегае адзін. &lt;i&gt;(Кіўнула на хлопчыка.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Ты не кпі! Чый гэта? Дзе яго матка? Я пытаюся, дзе матка? Гм... &quot;няма&quot;?.. Паўленкоў, ану, злаві яго ды ўсып розаг!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Панок, пакінь яго, за што біць хочаш?

{{Разбіўка|Ротны}}. Ага! Знайшлася матка! Твой сын?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Мой, панок.

{{Разбіўка|Ротны}}. Гм... Калі сына маеш, дык і муж ёсць. Дзе ён? Чаму яго з табой няма?

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Паехаў у Мінск, дровы павёз...

{{Разбіўка|Ротны}}. Ілжэш, дрэнь! У лес пайшоў! У банду! Супроць цара! Ну, кажы!

{{Разбіўка|Лявон.}} Пан афіцэр, яна праўду кажа.

{{Разбіўка|Ротны}}. Не суйся, стары. Гавары, у лесе твой муж? Ну!? Узяць яе на допыт і перадаць паручыку Сцержневу.

{{Разбіўка|Лявон.}} Панок, калі не даеш веры, вазьмі мяне, пытай; яна ж праўду кажа: павёз у Мінск дровы, грошай зарабіць. Не чапай бабу. Не ганьбі свой царскі мундзір.

{{Разбіўка|Ротны}}. Дурань! Я выконваю загад свайго гасудара. Пахаваліся, сволачы і крамольнікі! А з-за вугла будуць расстрэльваць царскіх слуг. Пачакайце, наш генерал Мураўёў цырымоніцца з вамі не будзе. Гэта вам не Назімаў, усіх перавешае, сукіных сыноў. &lt;i&gt;(Да афіцэра.)&lt;/i&gt; Выдзеліць атрад на разведку, агледзець мясцовасць і, калі што падазронае заўважыце, зараз данесці! Кожнага злоўленага са зброяй без суда і следства на месцы расстрэльваць! Ступайце!

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Слухаю! &lt;i&gt;(Да салдат.)&lt;/i&gt; За мной! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. А вы ўсе з кожнай хаты даставіце харчаванне: па 10 фунтаў хлеба, па 10 штук яек, па крынцы малака, па адной курыцы, — усё гэта здаць каптэнармусу. Маставы! Распарадзіся, а там і на начлег. Марш!

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю, ваша высокаблагароддзе! Бабы, чулі загад? Ну і выконвай хутка, па-ваеннаму, у два шчота. Марш!

&lt;small&gt;Маставы і бабы выходзяць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон}} &lt;i&gt;(у акно)&lt;/i&gt;. Гэй, старая, прынясі свежай саломы для пана афіцэра, зараз будзе адпачываць.

&lt;small&gt;Старая пайшла па салому ў клець і назад.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Што ты, стары, стараешся мяне спаць улажыць?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды не, панок, як хочаш, я толькі думаў — змарыўся з дарогі, родненькі.

{{Разбіўка|Ротны}}. Наша служба такая: 24 гадзіны на нагах прастаю, калі трэба. А ўсё ж скажы, стары, дзе ўсе мужыкі?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды хто паехаў у Мінск, а каго, праўду казаць, і паны сілком у найміты ўзялі ў Варшаву, а хто са страху і сам уцёк.

{{Разбіўка|Ротны}}. З якога страху?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды што паны забіралі. Ну, па гарадах і працуюць. А каб супроць цара ісці, як кажа пан, — ні-ні, у нас такіх няма.

&lt;small&gt;Выходзіць старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Чабарку я зварыла і пасцельку прыгатавала.

{{Разбіўка|Лявон.}} Калі ласка.

{{Разбіўка|Ротны}}. Эх, ноч якая!.. Люблю прыроду! &lt;i&gt;(Ідзе дэкламуючы.)&lt;/i&gt; &quot;В песчаных степях Аравийской земли три гордые пальмы высоко росли&quot;.

&lt;small&gt;Чуваць спевы салдат. Уваходзіць Матруна.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Ці ведаюць нашы родныя, што па іх жандар прыйшоў? Ах, складуць яны свае галовачкі непакорныя за праўду мужыцкую, за волечку нашу. І чаму гэта няма на свеце праўды для нас? Божачка, ты ўсё бачыш. Чаму не адхіліў бяды ад нас? Няўжо ж толькі мы, мужыкі, такія грэшныя, што заслугоўваем тваю кару? Божа, даруй мне маё сумненне!

&lt;small&gt;Ротны ідзе.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ротны}} &lt;i&gt;(убачыўшы яе)&lt;/i&gt;. А-а! Што, маладзіца, грахі замальваеш? Такая грэшная?

{{Разбіўка|Матруна.}} Усе мы, людзі, грэшныя, пан афіцэр.

{{Разбіўка|Ротны}}. А якія ж грахі?.. А?.. Ну, кажы! Муж, гаворыш, у Мінску, а без мужа сумна, а? Сама маладая, не грэх і саграшыць. &lt;i&gt;(Падыходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Пане афіцэр... Мне няма калі...

{{Разбіўка|Ротны}}. Пачакай. Спытаць хачу цябе... &lt;i&gt;(Хапае яе.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Пане, што робіце?.. Пусціце!..

{{Разбіўка|Ротны}}. Маўчы, дурніца!

&lt;small&gt;Барацьба. Яна крычыць. Прыбягае Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ваша высокаблагароддзе!.. Ой, выбачайце!

{{Разбіўка|Ротны}}. Чаго табе?

&lt;small&gt;Матруна ўцякае за плот і падслухоўвае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Потым далажу. &lt;i&gt;(Хоча ісці.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Стой! Дурань! Гавары!

{{Разбіўка|Маставы.}} Наш патруль схапіў на дарозе каля лесу чалавека, вядуць сюды.

{{Разбіўка|Ротны}}. Да мяне даставіць на допыт!

{{Разбіўка|Маставы.}} Слухаю!.. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Ці не майго злавілі?..

{{Разбіўка|Ротны}}. Дзікая якая... Гм... крычыць... Другая была б шчаслівая, што афіцэр... а яна... дурніца... гм... Каго злавілі? Гм... напэўна, сволач папалася, а за ім усіх пераловім і перавешаем.

Галасы. Ідзі, ідзі.

&lt;small&gt;Уваходзіць Маставы, а за ім усе паступова ўваходзяць і пазіраюць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ваша высокаблагароддзе! Вядуць!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ну, ну, хадзі! Ваша высокаблагароддзе, па дарозе каля лесу прыкмечаны быў чалавек, зброі ў наяўнасці не аказалася, а таму мы яго не прыстрэлілі, а прывялі да вашага высокаблагароддзя. Сюды арыштаванага!

&lt;small&gt;Уводзяць Каліноўскага.&lt;/small&gt;

Усе бабы. Ай, ды гэта ж ён!

{{Разбіўка|Лявон.}} Прапаў, родненькі!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Пане капітане! Відавочна, гэта непаразуменне.

{{Разбіўка|Ротны}}. Маўчаць! Калі на асіне будзеш боўтацца, убачыш, якое непаразуменне. Імя, прозвішча!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сцяпан Пакроўскі.

{{Разбіўка|Ротны}}. Католік?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Праваслаўны.

{{Разбіўка|Ротны}}. Праваслаўны і бунтаваць! На дарозе, каля лесу, што рабіў? Шпіёніў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Памыляецеся, пане капітане, — ехаў з Мінска ў Ігумен.

{{Разбіўка|Ротны}}. Ехаў? А конь яго дзе?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Яны ілгуць, ваша высокаблагароддзе. Ніякіх коней у наяўнасці пры іх не было. Ішоў пяхтурай, а ўбачыў нас — схаваўся ў кусты.

{{Разбіўка|Ротны}}. Так... так... не складна ілжэш.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Каня майго паўстанцы ўзялі разам з фурманкай, ледзь сам выратаваўся.

{{Разбіўка|Ротны}}. А навошта ў кусты ад іх хаваўся?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Баяўся... Думаў, паўстанцы ідуць. А яны расійскіх духоўных асоб у палон бяруць, як вайсковых.

{{Разбіўка|Ротны}}. А табе чаго ж баяцца?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Я — дыякан з Ігумена.

{{Разбіўка|Ротны}}. А чым дасведчыце, дакументы ёсць?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Згубіў, але вопратка мая гаворыць за мяне. &lt;i&gt;(Скідае світку, пад якой падабраны падраснік.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Дык што ж вы, ідыёты, айца дыякана за паўстанца прынялі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Выбачайце, ваша высокаблагароддзе. Хто ж іх разбярэ, калі мы не бачылі расы на іх.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Яны не вінаваты... У гэты трывожны час у дарозе мы хаваем свой сан.

{{Разбіўка|Ротны}}. Выбачайце, калі ласка, айцец дыякан. Сапраўды, час небяспечны. А вы ў другі раз будзьце асцярожней. Вы гэткім чынам і мітрапаліта можаце за паўстанца палічыць... Вы, айцец дыякан, пераначуеце тут, а заўтра мы дадзім коней, канвой і адвядзем вас да месца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дзякую, капітане.

{{Разбіўка|Ротны}}. Можа, што чулі пра паўстанцаў? У нас загад злавіць іх галоўнага, як яго... Каліноўскага.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Чуў. Але толькі ён там, каля Вільні.

{{Разбіўка|Ротны}}. Пойдзем у хату, там адпачнеце ад перажытых хваляванняў і раскажаце ўсё...

&lt;small&gt;Уваходзіць Сяргей.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Гаспадзін капітан! Калодзежы абследаваны... усё абстаіць добра.

{{Разбіўка|Ротны}}. А ў нас не зусім добра. Вось, паўстанца злавілі. Бачыце? &lt;i&gt;(Паказвае на Каліноўскага. Доктар абярнуўся, ледзь не абамлеў. Ён пазнаў Каліноўскага. Ротны задаволены сваім жартам.)&lt;/i&gt; Ха-ха-ха... Айца дыякана за паўстанца палічылі... Ха-ха-ха... Знаёмцеся! Наш палкавы доктар... &lt;i&gt;(Каліноўскі падыходзіць, дае руку, доктар моцна цісне руку, гатовы абняцца з ім.)&lt;/i&gt; А вы ідзіце і не рабіце глупства. Што, айцец дыякан, не чакалі гэткага афронту? Ха-ха-ха...

&lt;small&gt;Салдаты выходзяць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не чакаў...

{{Разбіўка|Ротны}}. Ха-ха-ха... Яшчэ Шэкспір ці Напалеон сказаў: &quot;Ад вялікага да смешнага адзін шаг&quot;. Айца дыякана злавілі... Ха-ха-ха... Пойдзем у мой паходны палац. &lt;i&gt;(Выходзяць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Што, ашукаліся, малойчыкі?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ды хто ж яго ведае. &lt;i&gt;(Адыходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Дзядулька, дык гэта ж Каліноўскі і ёсць.

{{Разбіўка|Лявон.}} Цсс, дурніца!

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}} &lt;i&gt;(ціха)&lt;/i&gt;. І дзе ён вопратку папоўскую ўзяў?

{{Разбіўка|Лявон.}} Значыцца, узяў, не твая справа.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Я б на яго месцы ўцякла, а ён у хату пайшоў.

{{Разбіўка|Лявон.}} Яму відней.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. А-ёй, які адважны!

{{Разбіўка|Лявон.}} За нас стаіць, за мужыкоў да д'ябла на рогі палезе.

{{Разбіўка|Матруна.}} І гэты індык на мяне наляцеў...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Я казала, дзяўчаткі, трэба далей хавацца ад граху. А ну, схопіць і цябе, што ты будзеш рабіць?

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Няхай паспрабуе. Калі мяне схопіць — на ўсё жыццё акалечу, трасца яго матары.

&lt;small&gt;Уваходзяць 1-ы і 2-і салдаты і Маставы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Вось яны, як перапёлачкі на полі.

{{Разбіўка|2-і салдат.}} А мы, як паляўнічыя; ану, пад зарад бяры па адной кожны! Айда!

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Ну, ну, не вельмі &quot;бяры&quot;.

{{Разбіўка|Маставы.}} Кінь, браткі, напорам браць. Гэта ж не нашы праваслаўныя бабы; яны ж беларасійкі, іх трэба абыходам абыходзіць, з кумпліментамі. Пшэпрашам, калі ласка, паненка, са мной прайсціся. Так, ці што?

{{Разбіўка|Матруна.}} Весела табе, мілы, а нам не да гэтага.

{{Разбіўка|Маставы.}} Вось мы і бачым. Мы да вас у госці, а вы вароты на запор.

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Не кожнаму госцю рады бываеш, калі знянацку прыходзіць.

{{Разбіўка|Маставы.}} Гэта правільна! А толькі, барышня, не сярдуйце на нас. Справа салдацкая, прыгналі — вось і прыйшлі.

{{Разбіўка|Лявон.}} Спалохаліся яны пана афіцэра, не прывычны да вайсковага начальства.

{{Разбіўка|Маставы.}} Н-да! Да начальства цяжка прывыкаць. Вось ён &lt;i&gt;(паказвае на 1-га салдата)&lt;/i&gt; дагэтуль не можа...

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Прывыкаў бык да ярма, ды і здох. А я жыццё люблю.

{{Разбіўка|Лявон.}} А ты жартаўнік, служывы.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} А без жартаў салдата туга згрызе. Вось ты, дзядуля, у царскай службе быў?

{{Разбіўка|Лявон.}} Дваццаць пяць гадоў адслужыў.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ну і як? Паролі, нябось?

{{Разбіўка|Лявон.}} Усё было, сынок.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Сумна было?

{{Разбіўка|Лявон.}} Не весела.

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Тое ж! А ты б песні спяваў. Лягчэй было б. Ану, Сцяпан, нашу маскоўскую, каб ім весялей было.

&lt;small&gt;2-і салдат іграе на гармоні рускую.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Маставы.}} Ну, паненкі, хто са мной у пару?

&lt;small&gt;Скачуць рускую 1-ы салдат і ардынарац.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ротны}} &lt;i&gt;(у акне)&lt;/i&gt;. Гэта што такое? Смірна! &lt;i&gt;(Танцы спыняюцца.)&lt;/i&gt; Танцклас пад акном зрабілі! Не знайшлі іншага месца! Прэч адсюль! Па хатах! Спаць! Марш! Сволачы! &lt;i&gt;(Схаваўся.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Чорт бяры, я і забыўся, што тут ротны кватаруе.

{{Разбіўка|Маставы.}} Канфуз атрымаўся перад барышнямі. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

1-ы салдат, Эх, жыццё салдацкае. &lt;i&gt;(Громка спявае.)&lt;/i&gt;

          Здалі хлопца у салдаты...

{{Разбіўка|2-і салдат.}} Ціха! Іх благароддзе.

1-ы салдат &lt;i&gt;(дапяваючы ціха, выходзіць)&lt;/i&gt;.

          Ўся заплакала сям'я.
          Ах, матуля, ах, Настуля,
          Не убачыце мяне.

&lt;i&gt;(Ціха далей спявае песню і змаўкае.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}} &lt;i&gt;(асцярожна выходзіць з-за дрэва)&lt;/i&gt;. Бачыла? І ў іх жыццё не вясёлае.

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. Вядома. Служба цару, што і пану. Не па сваёй, бач, ахвоце іх сюды прыгналі. &lt;i&gt;(Выходзіць асцярожна.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;З'яўляецца хлопец, азіраючыся падыходзіць да хаты.&lt;/small&gt;

Хлопец. Дзядуля, дзядуля, выходзь сюды.

&lt;small&gt;Лявон выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Ціха! Чаго табе?

Хлопец. Мы коней на балоце хаваем, глядзім, твой сын, дзядзька Янка, паўзком з лесу крадзецца. Хоча да Матруны, ды жандараў баіцца. Я кажу: &quot;Ідзі&quot;, а ён: &quot;Як зязюля пракукуе чатыры разы, тады прыйду&quot;.

{{Разбіўка|Лявон.}} Так, так... Нікому не кажы. Ідзі. &lt;i&gt;(Хлопец выбягае. Лявон падыходзіць да клеці.)&lt;/i&gt; Матруна!

Матруна &lt;i&gt;(выходзячы)&lt;/i&gt;. Чаго табе?

{{Разбіўка|Лявон.}} Твой з лесу на балота прыйшоў, да цябе хоча...

{{Разбіўка|Матруна.}} Ай, божачка! Яго ж зловяць! Што рабіць? І пабачыцца хочацца і боязна. &lt;i&gt;(Ідзе за плот, за ёю Лявон.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;На парозе Каліноўскі, ротны і Сяргей.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дзякуй, капітан. Я ў суседа пераначую, не буду вам перашкаджаць.

{{Разбіўка|Ротны}}. Добрай ночы. &lt;i&gt;(Уваходзіць у хату.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Я праводжу вас... &lt;i&gt;(Агледзеўся і ціха да Кастуся.)&lt;/i&gt; Кастусь!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сярожа!.. &lt;i&gt;(Моцна абняліся.)&lt;/i&gt; Вось дзе давялося...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Табе паведамілі пра мяне?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} З аддзела конны прывёз запіску ад настаўніка. Кажы, як у Пецярбургу?

{{Разбіўка|Сяргей.}} Трывожна... Арышты...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Як наш камітэт?

{{Разбіўка|Сяргей.}} Працуе... а як твае справы?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Паны шкодзяць... Са зброяй дрэнна... Сёння мяркую, як палягуць вашы, пазычыць у вас...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Сілы хопіць? Тут амаль рота...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Аб гэтым не турбуйся. Увесь мой аддзел у бярэзніку чакае сігналу... &lt;i&gt;(Чуваць грукат фурманкі.)&lt;/i&gt; Ціха, нехта едзе... &lt;i&gt;(Хутка выходзіць.)&lt;/i&gt;

Голас салдат. Тпрууу... Прыехалі... Куды, пан? Чакай, сам дастаўлю.

Голас пані. Пакіньце яго! Ён да афіцэра...

&lt;small&gt;Уваходзяць два салдаты, з імі пан і пані з клункамі ў руках і за плячыма.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Пан.}} Пакіньце мяне... я да пана афіцэра!

{{Разбіўка|Пані.}} Гэта не далікатна!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Мадамачка, не бунтуйце... Без вас абыдзецца. &lt;i&gt;(Салдату.)&lt;/i&gt; Паглядай за імі, а я да іх высакароддзя...

&lt;small&gt;Уваходзіць ротны.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ротны}}. Што тут здарылася?

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Ваша высакароддзе! Мы затрымалі на шляху гэтых паноў... Яны ехалі на фурманцы...

{{Разбіўка|Пані.}} Мы ехалі да вас, пан афіцэр...

{{Разбіўка|Пан.}} Дазвольце прадставіцца...

{{Разбіўка|Ротны}}. Ціха, панове! Далей...

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Яны ехалі на фурманцы, з клункамі...

{{Разбіўка|Пані.}} Гэта нашы рэчы фамільныя...

{{Разбіўка|Ротны}}. Мадам, дазвольце, нарэшце, выслухаць рапарт. Гавары!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} На маё запытанне — хто такія — адказалі: тутэйшыя памешчыкі, а пацвердзіць дакументамі не змаглі, бо гэткіх у наяўнасці не было.

{{Разбіўка|Пан.}} Дазвольце, пан афіцэр. Мы беглі...

{{Разбіўка|Пані.}} Ад смерці ратаваліся...

{{Разбіўка|Ротны}}. Ад якой смерці? Не разумею...

{{Разбіўка|Пан.}} Дазвольце прадставіцца: памешчык Сігізмунд Бындлеўскі... Мая жонка Стэфанія Бындлеўская.

{{Разбіўка|Ротны}}. Вельмі прыемна... капітан барон фон Штальберг. Што здарылася?

{{Разбіўка|Пані.}} Ах, я так усхвалявана... так змучылася...

{{Разбіўка|Пан.}} Уявіце сабе: бандыты з аддзела Каліноўскага напалі на мой маёнтак. Усё збожжа забралі... Ушчэнт абрабавалі...

Пані &lt;i&gt;(перабівае)&lt;/i&gt;. Хацелі забіць! Я смерць бачыла перад вачыма... Ратуйце!

{{Разбіўка|Пан.}} Мы ледзь уцяклі! Я ведаю, дзе хаваюцца гэтыя зладзеі...

{{Разбіўка|Ротны}}. Далёка адсюль?

{{Разбіўка|Пан.}} Вёрст дваццаць пяць...

{{Разбіўка|Ротны}}. Атрад вялікі?

{{Разбіўка|Пан.}} Чалавек пяцьдзесят...

{{Разбіўка|Пані.}} Больш! Цэлы полк! Ах, які жах!

{{Разбіўка|Ротны}}. Мадам, спакайней... &lt;i&gt;(Салдату.)&lt;/i&gt; Паклікаць паручыка!

{{Разбіўка|1-ы салдат.}} Слухаю, ваша высакароддзе! &lt;i&gt;(Пабег.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ротны}} &lt;i&gt;(убачыў Сяргея)&lt;/i&gt;. Чулі, доктар? Каліноўскі ў дваццаці пяці вёрстах, а дыякан гаварыў: &quot;Усё спакойна, Каліноўскі пад Вільняй&quot;.

{{Разбіўка|Пані.}} Ён усюды, пан афіцэр...

{{Разбіўка|Пан.}} Дзякаваць пану богу, што вы прыйшлі...

{{Разбіўка|Ротны}}. Супакойцеся, заўтра ўсіх пераловім...

{{Разбіўка|Пан.}} Пан афіцэр, а, можа, зараз?.. Я пакажу вам, дзе хаваюцца злачынцы...

{{Разбіўка|Ротны}}. Пан Бындлеўскі, тут камандую я, а не вы... Зразумелі?

{{Разбіўка|Пан.}} Зразумеў, выбачайце.

&lt;small&gt;Уваходзяць паручык Шліхтэр і 1-ы салдат.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} Гаспадзін капітан, па вашаму загаду з'явіўся!

{{Разбіўка|Ротны}}. Паручык, вольныя хаты ёсць?

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} Ніяк не! Усе занятыя...

{{Разбіўка|Ротны}}. Гм... Тады вы, панове, пераначуеце ў мяне. Як-небудзь размесцімся... А заўтра з усходам сонца на аблаву за мядзведзем, і вы з намі, пакажаце яго логава... Паручык! Праверыць пасты і на адпачынак!.. Заўтра ў паход! Ідзіце! &lt;i&gt;(Афіцэр выходзіць.)&lt;/i&gt; Прашу... заходзьце ў хату, панове...

{{Разбіўка|Пан.}} Вам будзе цесна...

{{Разбіўка|Ротны}}. Нічога, я з афіцэрамі размяшчуся па-вайсковаму, на сене...

{{Разбіўка|Пані.}} Гэта немагчыма, пан афіцэр...

{{Разбіўка|Ротны}}. Нічога, мадам! Я люблю арамат прыроды. Калі ласка, уваходзьце. &lt;i&gt;(Салдату.)&lt;/i&gt; Нясі рэчы! Доктар будзе кавалерам.

&lt;small&gt;Паны і Сяргей выходзяць. Салдат нясе рэчы.&lt;/small&gt;

Стары? Дзе ты? Ці памёр?

&lt;small&gt;Уваходзіць Лявон, спалоханы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Я тут, паночку...

{{Разбіўка|Ротны}}. Дзе ў цябе сена ляжыць? Пахучае...

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды вось там і тут... &lt;i&gt;(Паказвае на верх хаты.)&lt;/i&gt; У сенцах ёсць сходы на гару.

{{Разбіўка|Ротны}}. Так. &lt;i&gt;(Аглядае.)&lt;/i&gt; А ты чуў, стары, бандыт Каліноўскі ў дваццаці пяці вёрстах, а ты: &quot;У Вільні&quot;?..

{{Разбіўка|Лявон.}} Хто ж яго ведае... я далей нашай вёскі не хаджу...

{{Разбіўка|Ротны}}. Дрэнны ты стратэг! &lt;i&gt;(Увайшоў у хату.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Сяргей выходзіць з хаты, зачыняе дзверы, аглядае двор і ціха пытаецца ў Лявона.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Дзе гэты дыякан?

{{Разбіўка|Лявон.}} Ды хто яго ведае.

{{Разбіўка|Сяргей}} &lt;i&gt;(аглядаючыся)&lt;/i&gt;. Не бойся, дзядуля, я свой...

&lt;small&gt;Чуваць галасы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лявон.}} Ціха!

&lt;small&gt;Сяргей адыходзіць, увайшлі Шліхтэр і другія афіцэры&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} З усходам сонца выступаем у паход.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Надакучылі гэтыя паходы... &lt;i&gt;(Убачыў Лявона.)&lt;/i&gt; Што, стары, не спіцца ў хаце?

{{Разбіўка|Лявон.}} Каб не перашкаджаць панам... Кашляю ўначы...

{{Разбіўка|Шліхтэр.}} Лячыцца трэба... &lt;i&gt;(Увайшлі ў хату.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;За плотам Кастусь убачыў Сяргея.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сяргей, ты тут?

&lt;small&gt;Лявон у жаху робіць яму знакі, каб ён схаваўся.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не бойся, гэта свой...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Паны прыбеглі, у хаце там...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ведаю. &lt;i&gt;(Аглядае хату.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Што думаеш рабіць?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Зараз... Лявон, прыгатуй салому...

{{Разбіўка|Лявон.}} Ты што надумаў?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не шкадуй хаты, Лявон, новую збудуем. Так трэба. Салому пакінь каля клеці і выходзьце ўсе за вёску. &lt;i&gt;(Сяргею.)&lt;/i&gt; Я атрад прывяду. Ты будзь на ўзгорку, на варце... Пайшлі!.. Лявон, не затрымлівайся... &lt;i&gt;(Выйшлі.)&lt;/i&gt;

Лявон &lt;i&gt;(у клець)&lt;/i&gt;. Матруна, збірайся хутчэй.

{{Разбіўка|Матруна.}} Божухна, што ж гэта будзе? &lt;i&gt;(Кукуе зязюля.)&lt;/i&gt; Два, тры, чатыры. Гэта мой Янка прыйшоў...

&lt;small&gt;Уваходзіць дзяўчына, азіраючыся.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}} &lt;i&gt;(шэпча)&lt;/i&gt;. У нас усе паляглі... а храпуць, як...

{{Разбіўка|2-я дзяўчына}}. У нас таксама. Пайду, змяню мамку на балоце...

{{Разбіўка|1-я дзяўчына}}. Я таксама. Карову каб не схапіў... &lt;i&gt;(Выйшлі.)&lt;/i&gt;

Лявон &lt;i&gt;(заглядае ў акенца)&lt;/i&gt;. Улягліся паночкі, сучыя дзеці. &lt;i&gt;(Аглядае хату, жагнаецца.)&lt;/i&gt; Пойдзем, Матрунка, да старой.

{{Разбіўка|Матруна.}} Дзядулька, зязюля чатыры разы кукавала. Янка прыйшоў... Дык як жа? Размінемся...

{{Разбіўка|Лявон.}} Ціха... нехта тут... &lt;i&gt;(Хаваюцца за клець.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Здалёк чалавек за плотам прыгнуўся, асцярожна ідзе да хаты, прыслухоўваецца... Гэта Каліноўскі. Ён падышоў да хаты, хоча адчыніць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Зачынена... &lt;i&gt;(Падпірае кіем дзверы. Ціха пракукаваў, яму адказалі: Ку-ку! Ку-ку!)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзіць Ян. Каліноўскі да яго.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Навокал усё спіць, час пачынаць.

{{Разбіўка|Ян.}} Нашы ужо ў засадах, каля кожнай хаты, па стрэлу ўсіх захопім.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Добра! &lt;i&gt;(Ціха стукае ў клець.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Адтуль выходзяць Матруна і Лявон, Матруна ўбачыла Янку.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Матруна.}} Родненькі мой!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха, потым намілуецеся. Пяць чалавек давай сюды, папярэдзь Домба, зараз пачнем, а вы ідзіце далей адгэтуль.

&lt;small&gt;Усе выходзяць. Крадзецца 5 чалавек са стрэльбамі і косамі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Два да хаты, тры ля крыжа. Рыхтуйцеся!

&lt;small&gt;Усе схаваліся, Каліноўскі падпальвае. Гарыць хата, крык, акно разбіваецца, праз яго лезе афіцэр.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Бі трывогу!

&lt;small&gt;Стрэл. Афіцэр падае; дзверы выламваюцца, на парозе ротны; стрэл — ён падае. Затрашчаў барабан, стрэлы, пажар разгараецца.
&lt;/small&gt;
''Заслона''

=ДЗЕЯ III=
&lt;small&gt;Кабінет. Прыёмная Мураўёва. На сцэне Дамейка, жандарскі генерал Высоцкі, біскуп Красінскі, ад'ютант.&lt;/small&gt;

Красінскі. Нас хутка прыме генерал?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Генералу я далажыў аб вас.

&lt;small&gt;Уваходзіць Лосеў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Добры дзень, паручык!

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Добры дзень, гаспадзін палкоўнік!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Выкліканыя генералам з'явіліся?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Так точна, гаспадзін палкоўнік! &lt;i&gt;(Дае спіс.)&lt;/i&gt;

Лосеў &lt;i&gt;(чытае)&lt;/i&gt;. Маршалак шляхецтва Дамейка...

{{Разбіўка|Дамейка.}} Маю гонар прадставіцца, гаспадзін палкоўнік!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Вельмі прыемна. &lt;i&gt;(Заглядвае ў спіс.)&lt;/i&gt; Красінскі!

Красінскі. Біскуп Іосіф Красінскі.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Э... так... так...

Красінскі. Гэта я.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Бачу. Жандарскі генерал Высоцкі.

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Дазвольце прадставіцца, гаспадзін палкоўнік, — генерал Высоцкі.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Вельмі прыемна, ваша правасхадзіцельства, — палкоўнік Лосеў. Гаспада, вы выкліканы генералам Мураўёвым. Яго высокаправасхадзіцельства зараз прыме. Сядайце, ваша правасхадзіцельства, калі ласка! &lt;i&gt;(Падае стул.)&lt;/i&gt; Паручык! У вас загад аб ваенным палажэнні надрукаваны?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Так точна, гаспадзін палкоўнік!

{{Разбіўка|Лосеў.}} І апублікаваны?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Так точна, гаспадзін палкоўнік! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Колькі, ведаеце, клопату з гэтымі паўстанцамі... Ночы не спім...

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Якія паўстанцы, палкоўнік? Перавялічана! Я ж у курсе справы і, як жандару, мне ўсё вядома.

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Яго высокаправасхадзіцельства генерал-губернатар!

&lt;small&gt;Уваходзіць Мураўёў, апіраючыся на кіёк.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Ваша высокаправасхадзіцельства, выкліканыя на дванаццаць гадзін з'явіліся.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось гэтыя? &lt;i&gt;(Паказвае кіем.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Так точна, ваша высокаправасхадзіцельства!

Мураўёў &lt;i&gt;(падыходзіць і аглядае кожнага)&lt;/i&gt;. Маё прозвішча Мураўеў! Спадзяюся, запомніце? Му-раў-еў! Перад ад'ездам у ваш крамольны край наш гасудар мне сказаў: &quot;Мураўёў, крамольнікі пагражаюць нашаму прастолу! Усміры іх!&quot; І я ўсміру! Ад самай Вільні да Пецярбурга панастаўлю шыбеніц, але ўсміру! Усё знішчу агнём і вяроўкай, але ўсміру! Палкоўнік, загад мой надрукаваны?

{{Разбіўка|Лосеў.}} Так точна, ваша высокаправасхадзіцельства. &lt;i&gt;(Дае загад.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось, прачытайце! &lt;i&gt;(Лосеў перадае загад кожнаму.)&lt;/i&gt; Завучыце гэта на памяць і кожнае слова растлумачце ўсім сваім падначаленым.

Красінскі. Выбачайце, генерал, але гэта ваенна-паліцэйскі загад і датычыцца асоб адміністрацыйных. Я ж асоба духоўная і тлумачэнне вашых распараджэнняў не ўваходзіць у круг маіх абавязкаў...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А гаварыць усенародна антыдзяржаўныя пропаведзі — ваш абавязак? Мне ўсё вядома, ваша экселенцыя! Падначальныя вам ксяндзы — Ішора і Земацкі — сталі на чале паўстанцкіх банд з вашага благаславення! Тут вы пакорлівы пастыр, з крыжам на грудзях заклікаеце да пакоры, а там са зброяй у руках прапаведваеце смерць прастолу! Генерал, колькі лічылася ў вас у Вільні і паветах народанасельніцтва?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Да двухсот тысяч чалавек.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А колькі цяпер лічыцца?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Дакладна не магу сказаць.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Прыбавілася ці ўбавілася?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Убавілася.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А чаму?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Не магу знаць.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А я знаю! Ідуць у лясы, у банды мяцежнікаў! Палкоўнік! Выдайце загад усім домаўласнікам, гаспадарам гасцініц, тракціраў, заезджых дамоў, настаяцелям касцёлаў і манастыроў, што за кожнага выбыўшага без дазволу ўлады яны адказваюць штрафам ад двухсот рублёў да ста! У выпадку паўтарэння — удвая, з адданнем ваенна-палявому суду! Маршалак дваранства, гаспадзін Дамейка! Колькі ў вас выбыла дваран з вашай акругі?

{{Разбіўка|Дамейка.}} Цяжка сказаць, але яны выбылі ў свае маёнткі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} У банды лясныя, а не ў маёнткі! Вы маршалак не дваранства, а здраднікаў царскаму прастолу. &lt;i&gt;(Высоцкаму.)&lt;/i&gt; А вы хоць і жандар, а не бачыце, што ў вас пад носам робіцца: вакол паўстанцкае полымя разгараецца, а вы гуляеце з імі ў &quot;свае козыры&quot;!

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Выбачайце, ваша высокаправасхадзіцельства, але полымя я не бачу; была іскра, запаленая раскольнікамі супроць дваран, памешчыкаў, — і толькі, а ў Пецярбургу раздулі ў полымя.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А што ў вёсцы спалілі і перабілі нашых афіцэраў — гэта што — не полымя? Гэта іскра? Так? Вам вядомы верхавод банды — Каліноўскі?

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Ваша высокаправасхадзіцельства не асвядомлены. Каліноўскі — гэта бандыт, крымінальны тып, а не палітычны.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Добра вы асвядомлены! Будзе вам вядома — Каліноўскі кіраўнік Чырвонага нарадовага жонду! Гэта небяспечней нашых крамольнікаў Герцэна і Бакуніна!

{{Разбіўка|Высоцкі.}} Запэўняю, ваша высокаправасхадзіцельства, Каліноўскі — гэта простае непаразуменне.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Запэўняю, ваша правасхадзіцельства, што Каліноўскі гэта Каліноўскі! А вось вы, сапраўды, не жандар, а простае непаразуменне! Я адмаўляюся з вамі працаваць, Вы вольны ад абавязкаў! Бывайце!

&lt;small&gt;Высоцкі выходзіць.&lt;/small&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(да Дамейкі)&lt;/i&gt;. А вас папрашу запомніць: мне вядома, што ў губерні адкрылася павальная хвароба — запаленне дваранскага мозгу. Спадзяюся, што ў губернскім горадзе больш маецца сродкаў для вылячэння, чым у вёсках. А таму загадваю нікога не выпускаць з горада да сканчэння гэтай хваробы. Перадайце гэта вашым дваранам! Бывайце! &lt;i&gt;(Дамейка, пакланіўшыся, выходзіць.)&lt;/i&gt; &lt;i&gt;(Да Красінскага.)&lt;/i&gt; А ад вас, біскуп, я патрабую зараз напісаць настаўленне народу і чытаць па ўсіх касцёлах.

Красінскі. Дазвольце падаць вам. &lt;i&gt;(Падае паперу.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што гэта? &lt;i&gt;(Чытае.)&lt;/i&gt; Гм... Жадаеце адпачынак атрымаць? У Ліфляндыю? Чаго ж гэта так... раптам?..

Красінскі. Я хворы, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Гм... Так, так!..Добра! Атрымаеце водпуск. Заўтра прыходзьце за пропускам на ад'езд. Шчаслівай дарогі!

&lt;small&gt;Красінскі, пакланіўшыся, выйшаў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік! Неадкладна прызначыць жандарскага афіцэра сакрэтна суправаджаць біскупа да Дзінабурга. У Дзінабургу, не выпускаючы з вагона, арыштаваць і выслаць у Вятку пад нагляд паліцыі. Усё гэта зрабіць ціха, не ўзбуджаючы натоўпу фанатыкаў.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Слухаю, ваша высокаправасхадзіцельства!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Замест ліфляндскага няхай падыхае нашым паветрам, а мо' паправіцца. Хе-хе-хе...

{{Разбіўка|Лосеў.}} Надзвычайна дасціпна прыдумана. Хе-хе-хе... Вось яшчэ паступілі просьбы арыштаваных ксяндзоў Ішоры і Земацкага.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А вось гэтых павесіць! Іх і нашае паветра не вылечыць.

Лосеў, Так! Гэта безнадзейныя бунтары.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік! Я хачу даручыць вам справу — злавіць галоўнага бунтара Каліноўскага, і калі ён будзе злоўлены, паўстанне можна будзе лічыць ліквідаваным. Серакоўскі ўжо ў нашых руках і лічыцца кандыдатам на шыбеніцу, застаецца толькі Каліноўскі. Бярыцеся за гэтую справу і пастарайцеся злавіць. Узнагарода за мной!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Пастараюся, ваша высокаправасхадзіцельства.

&lt;small&gt;Чуваць барабанны бой бліжэй і бліжэй. Голас: &quot;Рота, стой!&quot;&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што гэта? &lt;i&gt;(Падыходзіць да акна.)&lt;/i&gt; А-а-а... Грошы з Пецярбурга прывезлі. Слава богу! А я, прызнацца, непакоіўся, ці давязуць. &lt;i&gt;(Жагнаецца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Данясенне было, што рыхтуецца замах на грабеж.

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Ваша высокаправасхадзіцельства, аказія з Пецярбурга прыбыла.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сюды!

&lt;small&gt;Уваходзяць афіцэр з баулам і два салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Маю гонар далажыць вашаму высокаправасхадзіцельству, што грошы з Пецярбургскага казначэйства прыбылі!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Дзень добры, паручык.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Добры дзень, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Давезлі? Малайцы, рабяты.

Салдаты. Рады старацца, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік, праверце пячаткі і ў шафу. &lt;i&gt;(Кладуць у шафу і даюць распіску.)&lt;/i&gt; Удачліва было ў дарозе?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Не зусім. Не даязджаючы да Вільні, паўстанцы ў ліку ста чалавек хацелі адбіць, — не ўдалося.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Страты з вашага боку ёсць?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Тры чалавекі паранены.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Можаце ісці.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Шчасліва заставацца, ваша высокаправасхадзіцельства!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Абрабаваць хацелі нас, а?! Рукі кароткія! Якія ёсць яшчэ данясенні?

{{Разбіўка|Лосеў.}} Ад камандзіра пятай роты Капорскага палка рапарт: дзве банды пад Мінскам разбіты, узяты палонныя. Сярод іх ксёндз.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Зноў ксёндз! Што за чорт! Замест таго, каб богу маліцца — яны ваююць!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Фанатыкі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Мярзотнікі, а не фанатыкі! Але я прымушу іх маліцца нашаму богу аб ніспасланні перамогі царскаму прастолу.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Гэта арыгінальна.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Далей!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Па данясенню камандзіра чацвёртай роты Прэабражэнскага палка, на ігуменскім тракце разбіта банда з мясцовых сялян пад кіраўніцтвам Каліноўскага.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Усюды гэты Каліноўскі!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Узята ў палон пяцьдзесят чалавек, пры іх знойдзены пракламацыі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось гэты вораг небяспечней ксяндзоў. Абяцае, канешне, зямлю, волю, равенства і іншыя глупствы. Я падазраю, што ён мае сувязь з нашым крамольнікам Герцэнам. Злавіць бы яго... Як відаць, яго штаб у Мінску. Бярыцеся, палкоўнік, за справу. Абяцайце ўзнагароду мясцовай шляхце, выгадныя пасады. Гэтыя паны ідуць на ласую прыманку. Ідэі іх нам вядомы: зберагчы свае маёнткі ды атрымаць цёпленькія пасады, а там за цара ці супроць — усё роўна, &quot;абы грошы&quot;, як гавораць беларусы. Вось Чырвоны жонд — гэта больш складана! Тут не падкупіш! Дык вось, бярыце сакрэтную камандзіроўку і — з богам! Злавіце Каліноўскага, тады і па дамах, у Піцер можна.

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што скажаце, паручык?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Прасіцелі чакаюць. Прыём назначаны ў палове першай.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Так! Ужо гадзіна... Прасіце!

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць.&lt;/small&gt;

Вы заставайцеся, палкоўнік.

&lt;small&gt;Уваходзіць Земацкая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Добры дзень, яснавяльможны пан генерал!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чым магу служыць?

{{Разбіўка|Земацкая.}} О! Пан генерал не такі строгі, як кажуць, у генерала добрыя вочы.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} У чым справа, мадам?

{{Разбіўка|Земацкая.}} Пане генерале, прыйшла да вас шукаць уцехі. Толькі пан генерал можа ўратаваць; у панскіх руках жыццё чалавека. Я — сястра ксяндза Земацкага. Ён у турме. Даю слова гонару ў яго невіноўнасці. Сілай змусілі яго ісці да аддзела. Быў ён там ойцам духоўным і толькі.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чаго ж вы жадаеце?

{{Разбіўка|Земацкая.}} Непакоюся за яго. Я...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Палкоўнік! Справу ксяндза Земацкага.

&lt;small&gt;Палкоўнік дае паперы, Мураўёў чытае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Земацкая.}} Прашу. Дзеля мяне, дзеля справядлівасці... О, мой брат будзе вечна маліцца да маткі боскай Чэнстахоўскай аб насланні здароўя для пана генерала.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Добра! Вашу просьбу выканаю, аблягчу яго пакуты.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Прашу. Яго паданне аб памілаванні. Прашу аб справядлівай рэзалюцыі. &lt;i&gt;(Дае заяву.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Гатоў! &lt;i&gt;(Піша.)&lt;/i&gt; Павесіць!

{{Разбіўка|Земацкая.}} Што?

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Адправім яго бліжэй да Чэнстахоўскай маткі боскай маліцца за маё здароўе.

{{Разбіўка|Земацкая.}} Ах! &lt;i&gt;(Падае ў непрытомнасці.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чорт ведае, што такое. Гэтых баб трэба прымаць у лазарэце. &lt;i&gt;(Звоніць. Уваходзіць ад'ютант.)&lt;/i&gt; Вынесіце яе, паручык! Падумаюць, што інквізіцыя тут. Палкоўнік, зараз жа камандзіраваць агента і ўзяць пад нагляд гэтую пані.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Слухаю. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Нахабства! Памілаваць! Толькі паркетная сволач можа дайсці да гэткага цынізму...

Лосеў &lt;i&gt;(увайшоўшы)&lt;/i&gt;. Зроблена. Узята пад нагляд агентам Нікіфаравым...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Цяпер даведаемся, што за &quot;цаца&quot; такая!..

&lt;small&gt;Уваходзіць ад'ютант.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Хто там яшчэ з прасіцеляў?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Старая жанчына... Просіць прыняць па неадкладнай справе.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Зноў з просьбай?.. Давайце!..

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць. Уваходзіць старая жанчына ў чорным адзенні. Яна, нібыта хворая, ідзе хістаючыся. У руках трымае зложаны ліст паперы. Яна падышла да стала і пахіснулася.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Чым магу служыць?

Жанчына. Дазвольце сесці... Ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сядайце! Я вас слухаю... Гаварыце...

Жанчына. &lt;i&gt;(ёй цяжка гаварыць)&lt;/i&gt;. Гора мяне прымусіла турбаваць вас, пан генерал. Пашкадуйце маю сівую галаву... &lt;i&gt;(Заплакала.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Супакойцеся, сударыня... &lt;i&gt;(Лосеву.)&lt;/i&gt; Вады... &lt;i&gt;(Лосеў дае ваду, яна адпіла крыху.)&lt;/i&gt; Я вас слухаю. Якое гора ў вас?

Жанчына. Вось... прыміце... ваша высокаправасхадзіцельства. &lt;i&gt;(Перадала яму ліст.)&lt;/i&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(чытае)&lt;/i&gt;. Та-ак! Вы, значыць, маці свайго мілага сынка? Та-ак!.. А дзе яго айцец?.. Муж Ваш?

Жанчына. Памёр у мінулым годзе.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Памёр? Добра зрабіў... у пару перабраўся на той свет! Палкоўнік! Памятаеце Прэабражэнскага, гімназіста, які хацеў узарваць каменданцкае ўпраўленне? Дык вось, гэтае бязвусае шчанё пайшло супроць цара і царскіх слуг, а маці, якая выхавала гэтае шчанё... просіць аб памілаванні... Уяўляеце, які цынізм?

{{Разбіўка|Лосеў.}} Нечуваная дзёрзкасць!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вось вам вынікі сучаснага выхавання рускай моладзі ў духу любві і адданасці прастолу! Палкоўнік! Прызначыць на заўтра суд... Прыгавор прывесці ў выкананне адразу пасля рашэння суда... на турэмным двары!.. Публічна! Для навучання іншых бацькоў.

Жанчына &lt;i&gt;(падае на калені)&lt;/i&gt;. Карайце мяне, старую... але не губіце маладосці... злітуйцеся...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Устаць! &lt;i&gt;(Палкоўнік падымае яе.)&lt;/i&gt; Аб гэтым трэба было думаць раней... калі раджалі на свет... Выходзьце!

Жанчына &lt;i&gt;(хістаючыся ідзе. Спынілася)&lt;/i&gt;. Дазвольце хоць пабачыць яго перад смерцю...

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Заўтра, калі вешаць будуць... пабачыце!.. Выходзьце!..

&lt;small&gt;Палкоўнік выводзіць старую.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Паручык! Нікога не прымаць!

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Там адзін па неадкладнай справе.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Нікога не прымаю!.. Баба?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Ніяк не. Афіцэр!

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Прасіце!

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць. Уваходзіць Каліноўскі ў форме казачага афіцэра.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Маю гонар прадставіцца вашаму высокаправасхадзіцельству. Прызначаны ў атрад ротмістра Стрэмжынскага харунжы Ястрабаў, маю сакрэтны даклад аб ротмістру, на падставе маіх нагляданняў.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сядайце, дакладвайце.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Як рускі афіцэр і глыбока адданы прастолу не магу не выказаць сваіх падазрэнняў наконт ротмістра Стрэмжынскага. За кароткі час службы я заўважыў, што ротмістр Стрэмжынскі на баку паўстанцаў. Наша сотня нічога не робіць. Вакол паўстанцы, а мы ні разу не выступілі ў паход. Апрача таго, я маю весткі, што ротмістр знаходзіцца ў таемнай перапісцы з Каліноўскім.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Што? Не можа быць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Так точна, ваша высокаправасхадзіцельства. Яшчэ ўчора недалёка ад нас праходзіла аказія грашовая з Пецярбургскага казначэйства. Паўстанцы з Каліноўскім хацелі адбіць. І наша сотня не толькі не пайшла на дапамогу нашым, але ротмістр распарадзіўся адвесці нас у процілеглы бок.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Гэта верна?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Слова гонару рускага афіцэра, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Магчыма! Калі афіцэр Генеральнага штаба Серакоўскі — галоўны паўстанец, дык магчыма і тут здрада. Ваша прозвішча?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ястрабаў, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Запомню. &lt;i&gt;(Глядзіць на гадзіннік.)&lt;/i&gt; Канцылярыя яшчэ працуе. Я зараз зраблю сакрэтнае распараджэнне. Вы пачакайце, а потым запрашаю да сябе на абед. За абедам падрабязна раскажаце.

&lt;small&gt;Ідзе да дзвярэй, за ім Каліноўскі, расчыняе яму дзверы, выходзіць і зараз жа варочаецца. Зачыняе дзверы на ключ. Шпарка падыходзіць да стала, бярэ дакументы, бярэ ключ ад шафы, адчыняе. Узяў з баула грошы, скінуў мундзір, пад ім салдацкая форма. Напісаў запіску. Ідзе і адчыняе дзверы. У гэты час уваходзіць ад'ютант, бачыць пераапранутага Каліноўскага, не пазнае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Што трэба тут?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Пакет ва ўласныя рукі яго высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Генерал у канцылярыі. Выходзь!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Слухаю! &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Дурань, лезе прама ў кабінет.

&lt;small&gt;Падыходзіць да акна, насвіствае. Уваходзіць Мураўёў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Ну, харунжы, калі ласка, абедаць да мяне.

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Вельмі дзякую, ваша высокаправасхадзіцельства,

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Ах, гэта вы? А дзе ж афіцэр, казак?

{{Разбіўка|Ад’ютант.}} Не магу знаць, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Пашукайце ў зале.

&lt;small&gt;Ад'ютант выходзіць.&lt;/small&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(у добрым настроі. Напявае &quot;Божа, цара храні&quot;, падыходзіць да стала, чытае запіску, пакінутую Каліноўскім)&lt;/i&gt;. Што гэта? &quot;Не ўсякаму афіцэру вер. За грошы беларуская падзяка. Каліноўскі&quot;. Што?! &lt;i&gt;(Кідаецца да шафы.)&lt;/i&gt; Украў! &lt;i&gt;(У дзверы.)&lt;/i&gt; Схапіць! Расстраляць!

&lt;small&gt;Прыбягаюць афіцэры.
&lt;/small&gt;
{{Разбіўка|Лосеў.}} Што з вамі, ваша высокаправасхадзіцельства?

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Сам Каліноўскі тут быў!

''Заслона''

=ДЗЕЯ IV=
==Карціна першая==
&lt;small&gt;Невялікі пакой на першым паверсе. На гару сходы. Дзверы і вокны забіты. Ручны друкарскі станок. Убаку пад сходамі камора, дзе спіць Каліноўскі. На стале гарыць лямпа. Старжынская друкуе. Сяргей ёй дапамагае. Вайцэхоўскі за сталом пакуе пракламацыі, Страбейка нешта запісвае.
&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Колькі друкаваць адозваў?

Вайцэхоўскі. Можаш скарыстаць гэты пак. Заўтра будзе яшчэ кіпа.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Адкуль? На якія сродкі?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Сродкаў хопіць. Мураўёўскія грошы яшчэ не ўсе скарыстаны.

Вайцэхоўскі. І чорт яго ведае, як ён у Мураўёва з-пад носа выцягнуў і грошы, і дакументы...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Уяўляю, які перапалох быў у штабе... Ха-ха-ха...

{{Разбіўка|Старжынская.}} А доктар, аказваецца, нядрэнны друкар.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Няма доктара. Ён значыцца па палку ў ліку забітых у часе нападу.

Вайцэхоўскі. А душа яго ператварылася ў друкара. &lt;i&gt;(Усе смяюцца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Сяргей.}} Правільна!

{{Разбіўка|Страбейка.}} А таму ён ужо не доктар Верабей, а друкар Гутэнберг!..

{{Разбіўка|Старжынская.}} Тысяча гатова! &lt;i&gt;(Перадае Вайцэхоўскаму.)&lt;/i&gt; Запакуй для ігуменцаў. А я паклапачуся наконт гарбаты, хутка, мабыць, і Кастусь прачнецца.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Нешта заспаўся...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Раніцой, як прыйшоў, кінуўся ў ложак і, як мярцвяк, дагэтуль спіць.

Вайцэхоўскі. Ён з Домбам аб'язджаў усе аддзелы, штосьці там няладна.

Старжынская &lt;i&gt;(заглядвае ў камору)&lt;/i&gt;. Небарака... &lt;i&gt;(Уздыхнула.)&lt;/i&gt;

Вайцэхоўскі. Ты чамусьці, Старжынская, часта пачала ўздыхаць. На душы нявесела ці занядужала?

Старжынская &lt;i&gt;(гатуе самавар)&lt;/i&gt;. Занядужала, Адась.

Вайцэхоўскі. А калі глядзіш на цябе, дык ніяк не скажаш, што ты хворая.

{{Разбіўка|Страбейка.}} А ты ў камору загляні, дык убачыш яе хваробу.

Вайцэхоўскі. А-а-а... Вунь што... Значыць, сардэчная хвароба. Не сумуй. Кастусь таксама хварэе на сэрца.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Не тое, Адась. Думкі непакояць.

&lt;small&gt;Чуваць умоўны стук.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Страбейка.}} Ціха... стукаюць...

&lt;small&gt;Старжынская пабегла на гару. Зноў стук.&lt;/small&gt;

Вайцэхоўскі. Цсс... &lt;i&gt;(Усе прыслухоўваюцца да стуку.)&lt;/i&gt; Домб! Яго стук.

&lt;small&gt;З'яўляецца Домб.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} Вечар добры, сябры! Выбачайце, што не парадным ходам. Мураўёўскія гончыя разнюхваюць. Прыйшлося, як лісе, сляды замятаць. Увайшоў у вароты з Шырокай, а там пераляцеў праз плот, прабег цераз садок, нырнуў у падвал і вынырнуў у нашай канспірацыі. У-у... што я бачу! Трапіў да вас на гарбату.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Добра, што не да жандараў.

{{Разбіўка|Домб.}} Бываў і там калісьці, але не спадабалася. Уцёк. Ну... жарты жартамі, сябры, а вуха трэба трымаць востра.

Вайцэхоўскі. Так... Прыйдзецца адсюль выбірацца ў іншае месца.

{{Разбіўка|Домб.}} Так, адрасок трэба змяніць.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Дзе быў? Чаму запрапаў? &lt;i&gt;(Гатуе гарбату.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} І не пытай... Каліноўскі дзе?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Спіць.

{{Разбіўка|Домб.}} І няхай спіць. Большы вырасце... Ён вам нічога не гаварыў?

{{Разбіўка|Страбейка.}} Не.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Як прыйшоў, дык і кінуўся ў ложак.

{{Разбіўка|Домб.}} Я думаю — кінешся, калі такая справа, тыдзень амаль не спаў... Лётаў па ўсіх лясах, пералесках. Да аднаго пана заедзе, да другога... Аднаго на асіну павесіць, другога — на бярозачку, трэцяга, што таўсцей, — на дубочак. Клопату, уга, колькі!

Вайцэхоўскі. Ды кінь жарты...

{{Разбіўка|Страбейка.}} Што здарылася?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Гавары...

{{Разбіўка|Домб.}} Здрада! Паны ратуюць свае скуры. Адны бягуць да Мураўёва з пакорай і народ падбухторваюць, а другія — хто ў Варшаву ўцякае, а хто да французскага імператара пад крыльца туліцца. І гэтая белая сволач кажа, што змагаецца за народ! Шкурнікі!

{{Разбіўка|Старжынская.}} Вырваць уладу ў паноў!

{{Разбіўка|Домб.}} Не вырвеш, дзяўчынка. Нічога не выйдзе!

{{Разбіўка|Страбейка.}} Як не выйдзе? Сілаю ўзяць!

{{Разбіўка|Домб.}} Не возьмеш! Спазніліся! &lt;i&gt;(Іранічна смяецца.)&lt;/i&gt;

Вайцэхоўскі. Ды кінь ты жарты! Чаго смяешся?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Чаго радуешся?

{{Разбіўка|Домб.}} Дык як жа мне не радавацца, калі ўлада ўжо ў нашых руках, а вы...

Усе. Як так?

&lt;small&gt;Каліноўскі адчыніў дзверы і слухае.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} А так! Усе аддзелы паўстанцаў, якімі кіравалі паны, адмовіліся выконваць загады сваіх правадыроў. Усюды кіраўнікі выбраны нашы, а дыктатарам Каліноўскі...

Усе. Што? Кастусь?..

{{Разбіўка|Старжынская.}} Гэтага і трэба было чакаць...

Вайцэхоўскі. Народ адчувае, хто з ім, а хто супроць.

{{Разбіўка|Домб.}} Няхай жыве народная ўлада!

Усе. Віват!

{{Разбіўка|Старжынская.}} Ціха... Кастуся абудзім...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ды ўжо абудзілі...

Усе. Не спіш?..

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Дзе тут спаць, калі такі гармідар паднялі... думаў аблава...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Гэта Домб прынёс нам радасную вестку... Вось мы...

{{Разбіўка|Домб.}} Няхай жыве дыктатура ўсіх прыгнечаных!

Усе. Віват!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Ціха... ціха... сябры... потым... Сярожа! Табе трэба сёння ехаць у Серабранскі лес... Туды прывезлі двух раненых, і стары занядужаў.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Зараз гарбаткі вып'ю і ў дарогу.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} А тым часам нам Домб раскажа, як ен трапіў у пятлю.

{{Разбіўка|Домб.}} Ой, Кастусь, дарагі. Не ўспамінай ты пра гэтую пятлю. Дараваць сабе не магу.

Вайцэхоўскі. А што здарылася з табою?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Раскажы, Мікола.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Мабыць, цікавае што?..

{{Разбіўка|Домб.}} Нічога цікавага...

Вайцэхоўскі. А усё ж?

{{Разбіўка|Домб.}} Паспачуваць чалавеку хочаце? Калі ласка... Кароценька, без лішніх дробязей. Гм... Скачу лесам з яго даручэннем. Ноч... Чую галасы... Свае ці ворагі?.. Саскочыў з каня... у кусты... слухаю... Гавораць: &quot;Даволі бадзяцца... трэба па хатах, а то і сябе загубіш і зямлю страціш. А Каліноўскага добра было б злавіць ды Мураўёву прывезці, тады міласць атрымаеш&quot;. Як гэта я пачуў, аж закалаціўся. Выскачыў з кустоў і да іх... &quot;Здраднікі! Народ прадаяце!&quot; Абкружылі мяне... Хто такі? Ліхтар на мяне. Матка найсвентшая!.. Гляджу: атрад панскіх сынкоў. Схапілі... рукі круцяць. Павялі ў маёнтак... Пытаюць: &quot;Хто?&quot; Маўчу. Ударылі... маўчу. І раптам: &quot;Павесіць&quot;, нехта скамандаваў... А голас быццам знаёмы... Закінулі вяроўку на дрэва... пятлю на шыю... Падыходзіць да мяне той, хто скамандаваў, і ліхтар да самага носа паставіў... Углядаецца... Ды як завішчыць: &quot;Чырвоны жонд! Зямлю хочаце забраць, а мяне за саху паставіць&quot;... Матка боска! Гляджу... дык гэта ж пан Невядомскі, той самы, што на сходзе, памятаеце, пра яечкі курыныя гаварыў. Пра гармонію ў прыродзе... Вось, думаю, табе і гармонія... Загінуў! Ужо лепш было трапіць у пятлю да самога Мураўёва. Не так крыўдна, а то каму? Цьфу!..

{{Разбіўка|Старжынская.}} Ну, а далей...

Домб, А далей... &lt;i&gt;(Усміхаючыся.)&lt;/i&gt; Кастусь падаспеў... Мой голас пачуў... Бо я, калі ўжо хацелі падняць мяне, нагой пану пад бараду ды крыкнуў: &quot;Бывай, Кастусь!&quot; А ён з хлопцамі праходзіў... пачуў... і вось я цяпер гарбатку п'ю з вамі...

{{Разбіўка|Сяргей.}} Тваё шчасце.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Гэта табе навука, не гарачыся, дружа.

{{Разбіўка|Страбейка.}} А што з панам зрабілі?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Уцёк, сучы сын, з перапалоху.

{{Разбіўка|Домб.}} А панкоў усіх па асінах размеркавалі. А гэтага Невядомскага, не я буду, калі не злаўлю сваімі рукамі і не павешу... Ух, я яго!..

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не гарачыся, Домб! Больш спакою! &lt;i&gt;(Скончыў пісаць.)&lt;/i&gt; Гэтымі днямі, сябры, склікаю сход. Трэба арганізаваць вышэйшы трыбунал. Гэты пераходны небяспечны момант патрабуе як ад мяне, так і ад вас, сябры, усіх нашых сіл. Перад намі стаяць цяжкія задачы: пратрымацца да цёплых дзён, а там, з надыходам вясны, будзе лягчэй. За гэты час трэба больш цесна звязацца з нашымі рускімі і польскімі сябрамі, якія спачуваюць нашай справе і дапамагаюць нам. Сяргей, я атрымаў паведамленне рэвалюцыйных Пецярбургскіх гурткоў, што частку зброі, якую яны атрымліваюць з-за мяжы, перададуць нам. Гэтую справу я даручаю табе. Паедзеш і наладзіш сувязь.

{{Разбіўка|Сяргей.}} Добра!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Памятайце! Не шкадуючы ўласнага жыцця, мы павінны выратаваць пачатую справу. Але, вызваліўшы народ ад царскага ўціску, мы павінны вызваліцца і ад паноў. Пакуль мы не выкінем вяліказямельную шляхту, вольнасці няма на Беларусі. &lt;i&gt;(Бярэ ліст, напісаны ім.)&lt;/i&gt; Вось! Пачынайце друкаваць, трэба разаслаць па ўсіх вёсках і аддзелах. Мы спаткаем, зразумела, супраціўленне з боку шляхты. Але ёсць сродкі і на гэта. Домб, падбяры сабе надзейных людзей і паведамляй у вышэйшы трыбунал аб усіх, хто актыўна выступае супроць нас. Першы твой пачын: прыбраць здрадніка — маршалка віленскага Дамейку, а якім спосабам — выбірай сам. Сябры, я еду ўначы па аддзелах да Вільні. Спынюся ў Святаянскіх мурах пад прозвішчам Вітольда Вітажэнца, а вам заданні на гэты час вось якія. Вайцэхоўскі, ты павінен быць на фальварку Мценскіх, на Барысаўскім шляху. Там жыве ксёндз. Вазьмі яго мацней на споведзь. Ён скажа, дзе харчы і зброя белых. Вазьмі і дастаў у Камароўскі лес аддзелу. Страбейка, заўтра раніцою павязуць з Мінскага казначэйства вайсковыя грошы. Павязуць па Койданаўскаму шляху. Памятай: гэтыя грошы ў мяне ўжо запісаны на прыбытак... Вось і ўсё пакуль...

Сяргей &lt;i&gt;(збіраючыся ў дарогу)&lt;/i&gt;. Ну, сябры, бывайце! Паехаў на практыку.

Вайцэхоўскі. Зноў з друкара на доктара абярнуўся.

{{Разбіўка|Домб.}} Перадай усім прывітанне.

&lt;small&gt;Сяргей выйшаў.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Усім даў заданне, а мяне абмінуў...

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Будзе і табе, Грыпіначка, але цяжкае заданне. Пазнаёмся з палкоўнікам Лосевым. Ён камандзіраваны ў Мінск, каб захапіць нас... Будзь у курсе яго работы. Знаёмства з ім ты павінна скарыстаць, каб выкрасці ўсю сакрэтную яго перапіску. Цяжкае заданне я даю табе, галуба мая. Ці здолееш?

{{Разбіўка|Старжынская.}} За поспех ручаюся!

Вайцэхоўскі. Бач ты яе, развесялілася! А раней сумавала!

{{Разбіўка|Домб.}} А гэта, мабыць, Кастусь на яе дзейнічае. Ён для Грыпінкі, як вясновае сонейка для кветкі. Зірне — яна і расквітнее.

Каліноўскі &lt;i&gt;(усміхаючыся)&lt;/i&gt;. Сёння Домб у лірычным настроі.

{{Разбіўка|Домб.}} Так! Часам, сябры, не грэх зброю на ліру змяніць. Эх! Вось яна... дзедаўская памяць. &lt;i&gt;(Бярэ ліру.)&lt;/i&gt; З гэтай лірай ён па шляхах хадзіў... па лесавых дарогах... ля храмаў божых псалмы пеў... Усё жыццё шукаў кветку шчасця. Гэтымі марамі і жыў...

{{Разбіўка|Старжынская.}} І не знайшоў?

{{Разбіўка|Домб.}} Пан засек... &lt;i&gt;(Заіграў на ліры беларускую старадаўнюю песню. Усе моўчкі слухаюць. Старжынская ціха заспявала, нібы свае думы думаючы. Каліноўскі, адкінуўшы галаву, слухае.)&lt;/i&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(нібы сам сабе)&lt;/i&gt;. Многа дарог пройдзена, сцежак лясных пратаптана да гэтай зачараванай кветкі... Колькі крыві... слёз людскіх праліта за гэтае шчасце... А шчасце ў нас саміх. У нашай сіле, у праўдзе нашай. І я веру, прыйдзе час, калі да нас прыйдуць нашы браты па крыві, па веры... усе бяздольныя знойдуць сваё шчасце і пранясуць гэтую кветку жаданую праз палі... лугі... лясы... І заквітнеюць яны шчасцем, радасцю...

Домб &lt;i&gt;(скончыў іграць на ліры)&lt;/i&gt;. Эх, дзед!.. Зрабіў ты інструмент, на якім і радасць не выкажаш... А. ну, Грыпіна, заспявай нашу, а я падцягну...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Лепш не падцягвай.

{{Разбіўка|Домб.}} Чаму?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Калі ты пяеш, чамусьці нагадваеш птушку.

{{Разбіўка|Домб.}} Салавейку галасістага?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Пеўня хрыпатага.

&lt;small&gt;Усе смяюцца. Чуваць стрэл на вуліцы.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Домб.}} Што гэта?

Каліноўскі &lt;i&gt;(ускочыў)&lt;/i&gt;. Страляюць... Ціха... &lt;i&gt;(Слухае.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Чуваць галасы ля дзвярэй.&lt;/small&gt;

Каля дзвярэй тут нехта...

Голас Лосева. Адчыніце!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Аблава!

&lt;small&gt;Бягуць на гару.&lt;/small&gt;

Голас Лосева. Ламайце дзверы!

&lt;small&gt;Усе бягуць уніз. Дзверы выламваюцца, уваходзяць Лосеў, афіцэр і салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Лосеў.}} Рукі ўгору! &lt;i&gt;(Кароткая барацьба.)&lt;/i&gt; Ні з месца! &lt;i&gt;(Страляе ў паветра.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Страбейка і Старжынская ўцякаюць — першы ў дзверы, другая на гару.&lt;/small&gt;

Злавіць! &lt;i&gt;(Сумяціца.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Салдаты прыводзяць Страбейку.&lt;/small&gt;

Далёка не ўцячэш, зловім!

Салдат &lt;i&gt;(са сходаў)&lt;/i&gt;. Ваша высокаблагароддзе, а баба ўцякла.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Злавіць!

&lt;small&gt;Салдат выбягае, чуваць стрэл.&lt;/small&gt;

Папярэджваю, хто з месца кранецца, таго мая куля спыніць. Што, галубчыкі, папаліся? Паручык, абшукаць усё памяшканне, а я тым часам дапрашу... Памацаю гняздо Чырвонага жонду. Ну, хто з вас Каліноўскі? &lt;i&gt;(Усе маўчаць.)&lt;/i&gt; Усё роўна, панове, даведаюся. Раю сказаць...

{{Разбіўка|Домб.}} Каліноўскі вас тут чакаў ды пайшоў. Не трэба пазніцца, пане палкоўнік.

{{Разбіўка|Страбейка.}} Праваронілі, пане палкоўнік, крыўдна за вас.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Нічога, галубчыкі, скажаце ўсё. Сродкі для гэтага ў мяне ёсць. Ну-с, пачнем.

&lt;small&gt;Уваходзіць салдат.&lt;/small&gt;

Салдат. Ваша высокаблагароддзе, а баба зусім уцякла, вёрткая такая, д'ябаліца.

{{Разбіўка|Лосеў.}} Чаго глядзела засада?

{{Разбіўка|Домб.}} Не шанцуе вам, пане палкоўнік!

Вайцэхоўскі. Сарвалася!

{{Разбіўка|Лосеў.}} Але вы то не сарвецеся.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Гаспадзін палкоўнік... Друкарскі станок тут... пракламацыі!..

{{Разбіўка|Лосеў.}} Дзе? &lt;i&gt;(Ідзе да каморы.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сябры, ратуйцеся! &lt;i&gt;(Б'е лямпу. Цёмна. Крыкі: &quot;Трымай!.. Бі!..&quot; Стрэлы.)&lt;/i&gt;

==Карціна другая==
&lt;small&gt;Двор Святаянскага кляштара. Чуваць касцёльны звон. У браму ўваходзяць парафіяне, ідуць да касцёла, а з двара ідзе да касцёла ксёндз, за ім нагляднік.
&lt;/small&gt;
{{Разбіўка|Ксёндз.}} Памятайце, дамовыя кніжкі павінны быць у парадку. Усіх прыязджаючых неадкладна запісваць. Мы з вамі за гэта адказваем.

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Не турбуйцеся, ойча духоўны. А чаму так позна правіце набажэнства?

Ксёндз &lt;i&gt;(уздыхнуў)&lt;/i&gt;. Загад. Нічога не зробіш. &lt;i&gt;(Ідзе да касцёла.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Кватарант}} &lt;i&gt;(уваходзячы)&lt;/i&gt;. А, пан нагляднік, вечар добры! Ну, як у вас, усё добра?..

{{Разбіўка|Нагляднік}}. А хіба не чулі ў горадзе?..

{{Разбіўка|Кватарант}}. А што?.. Я толькі што прыехаў...

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Ледзь не забілі нашага маршалка шляхты Дамейку.

{{Разбіўка|Кватарант}}. Забілі?.. Што вы кажаце!

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Паранілі... на яго кватэры.

{{Разбіўка|Кватарант}}. Злавілі?

{{Разбіўка|Нагляднік}}. На вакзале злавілі, хацеў уцячы.

{{Разбіўка|Кватарант}}. А хто?

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Невядома... пакуль.

{{Разбіўка|Кватарант}}. Даведаюцца...

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Канешне, у Мураўёва загаворыш. Вы куды, у касцёл?

{{Разбіўка|Кватарант}}. Не, дадому, адпачыць з дарогі. &lt;i&gt;(Ідзе дадому.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Мне трэба запісаць вас у кнігу, а то, ведаеце, цяпер строга: ледзь што — і на Лукішкі. &lt;i&gt;(Выходзіць.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзяць Старжынская і Каліноўскі.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Раю табе быць асцярожным. Забойцу Дамейкі злавілі. Баюся, каб ён не выдаў, што ты жывеш пад прозвішчам Вітажэнца.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Не хвалюйся... Праз гадзіну мяне тут ужо не будзе...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Вось і добра.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Мураўёў святкуе перамогу, але мы яшчэ паглядзім, не ўсё яшчэ страчана, Грыпіна. Праўда народа пераможа... Ну, бывай... Спаткаемся ля трох крыжоў заўтра а трэцяй гадзіне дня.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Добра.

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} А калі здарыцца са мной што...

{{Разбіўка|Старжынская.}} Не, не, не гавары, Кастусь... ты будзеш з намі... &lt;i&gt;(Абдымае яго.)&lt;/i&gt; Беражы сябе... &lt;i&gt;(Ён цалуе яе. Яна выходзіць за вароты.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;У касцёле чуваць гукі аргана.&lt;/small&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(прыслухоўваючыся)&lt;/i&gt;. Моляцца... Узносяць малітвы найвышэйшаму аб утварэнні на зямлі спакою. І народ верыць!.. І хавае ў дамавіну сваю вольнасць... Святая прастата! &lt;i&gt;(Ідзе па сходах на другі паверх; нагляднік з дзвярэй.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Выбачайце, пане, у якім нумары жывяце?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} У дзявятым...

{{Разбіўка|Нагляднік}}. А як ваша прозвішча?

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Сёння вы ўжо трэці раз пытаеце мяне. &lt;i&gt;(Пайшоў.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Выбачайце, але цяпер такія строгасці... ледзь што — будзьце ласкавы на Лукішкі... &lt;i&gt;(Пайшоў да сябе.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;З'яўляецца старая.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Старая.}} Іезус Хрыстус! Ай, матка боска!.. Ой... Пан нагляднік... Войска з усіх бакоў абыходзіць наш квартал.

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Ізноў аблава. Я прадчуваў гэта... Учора дамовыя кнігі праглядалі... Ой, пайду навяду парадак.

&lt;small&gt;Абодва выбягаюць. Уваходзяць афіцэр і паліцмайстар.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Я маю пэўныя весткі, што ён хаваецца тут пад прозвішчам Вітольда Вітажэнца. Хаця па кнігах такога не значыцца, але ў тэлеграме палкоўніка Лосева ясна сказана: &quot;Каліноўскі хаваецца ў Святаянскіх мурах пад прозвішчам Вітольда Вітажэнца&quot;. Вядзіце сюды частку салдат, рэшта няхай застаецца на месцы і сочыць за вокнамі і ўваходамі. Кожнага, хто ўваходзіць, затрымліваць без шуму.

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Слухаю, гаспадзін палкоўнік. &lt;i&gt;(Арган іграе.)&lt;/i&gt; Што гэта?

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Чорт пабяры! Моляцца!.. Гэта загад Мураўёва... Вось не ў пару... Гэта ўскладняе нашу справу. Трэба паставіць ля ўваходу ў касцёл двух вартавых і нікога не выпускаць... Вядзіце, паручык, салдат.

&lt;small&gt;Паручык выходзіць. У часе размовы ў варотах крадзецца Старжынская. Пры праходзе паручыка стала ў цень, потым выходзіць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Эх, злавіць бы яго, галубочка. Святую Аннушку на шыю атрымаем, ды і на прыкмеце ў Мураўёва буду. &lt;i&gt;(Аглядае дом. Убачыўшы Старжынскую, схаваўся.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Ледзь прайшла праз ланцуг войска. Яго зараз зловяць... Трэба ратаваць...

&lt;small&gt;Ідзе на сходы. Паліцмайстар хапае яе.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Куды, мадмуазель, спяшаецеся?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Да сябе дамоў.

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Дазвольце, я праводжу вас. &lt;i&gt;(Бярэ яе за руку.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Старжынская.}} Пакіньце. &lt;i&gt;(Вырываецца.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Э, не, паненка. Ціха! Дзе кватаруеце?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Я выпадкова сюды зайшла...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Навошта?

{{Разбіўка|Старжынская.}} Выбачайце, але не магу сказаць... Вы разумееце?

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Прыйдзецца сказаць. Ну-с?!

{{Разбіўка|Старжынская.}} У прыбіральню...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Выпадкова? А сказалі — &quot;дамоў&quot;.

{{Разбіўка|Старжынская.}} Я, як жанчына, саромелася сказаць...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Вы арыштаваны!

&lt;small&gt;Уваходзіць афіцэр, за ім салдаты.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Не тупаць! Ціха! Стой!

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Ціха, рабяты! &lt;i&gt;(Старжынская бяжыць у вароты, за ёю паліцмайстар.)&lt;/i&gt; Трымай яе! &lt;i&gt;(Афіцэр злавіў у варотах.)&lt;/i&gt; Арыштаваць! &lt;i&gt;(Варочаецца.)&lt;/i&gt; Мабыць птушка стрэляная. Паручык, дваіх да касцёла і нікога не выпускаць... &lt;i&gt;(Ставяць вартавых.)&lt;/i&gt; Астатнія пад сходы, сюды, па свістку да мяне — у момант! Цсс! &lt;i&gt;(Выходзіць нагляднік.)&lt;/i&gt; Хто такі?

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Нагляднік дома.

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} У вас учора прыстаў па кнігах шукаў Вітольда Вітажэнца і не знайшоў, а ў мяне ёсць звесткі, што ён тут пражывае.

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Калі шукалі па кнігах і не знайшлі, значыцца, няма такога.

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} А калі я знайду?.. Паказвайце падазроныя кватэры.

{{Разбіўка|Нагляднік}}. У нас няма такіх...

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Убачым! Паручык! Пачнем з першага паверха, і вы з намі.

&lt;small&gt;Выходзяць. У касцёле гукі аргана.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ловяць каго?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Казалі, самага галоўнага іхняга правадыра. У Мінску яго аднойчы злавілі, ды ўцёк.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Спрытны!

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Ды яны ўсе спрытныя.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А там, чуеш, моляцца: хе-хе, смешная ў іх вера, музыка іграе, быццам у нас у тракціры, хе-хе...

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Кожны па-свойму богу моліцца. Вось таксама ёсць такія, што праз агонь скачуць — скакуны празываюцца; а ёсць, што бізуном сябе сцябаюць, дык тыя хлястуны...

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А якому богу яны моляцца, нашаму?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Дурань! Будзе наш бог звязвацца з імі. Кожны свайму моліцца.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Дык, значыцца, багоў многа?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Дурань ты...

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ды што дурань... Бог жа адзін?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Адзін!

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А калі кожная вера моліцца свайму, дык колькі, выходзіць, багоў?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} І зноў жа ты дурань. Гэта яны думаюць, а іх багі і не сапраўдныя. Гэта наш толькі сапраўдны.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ага! Дык, значыцца, яны моляцца ўпустую?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Упустую канешне.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Вось дзівакі, дарма час трацяць.

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Дарма! А ў смалу пападуць к чарцям.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А мы куды пападзем?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Мы?.. нам месца вызначана... У райскі сад, бо мы — хрысталюбівае воінства, ідзем за цара, памазаніка божага, усякую нечысць ловім.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} А за што іх ловім?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} А во... &lt;i&gt;(Паказвае пракламацыю.)&lt;/i&gt; Цыдулькі раскідваюць пра цара.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Пра цара?

{{Разбіўка|Стары салдат.}} Ага...

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ану, пакажы. &lt;i&gt;(Чытае па складах.)&lt;/i&gt; &quot;Мужыцкая праўда&quot;. Мужыцкая?.. Гм... А ў мяне якая? &lt;i&gt;(Лезе рукой за халяву бота.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Стары салдат.}} У цябе таксама ёсць?

{{Разбіўка|Малады салдат.}} У казарме знайшоў, на цыгарку ўзяў, во... &lt;i&gt;(Паказвае.)&lt;/i&gt; Таксама &quot;Мужыцкая праўда&quot;... Глядзі ты... За мужыцкую праўду чалавека ловяць.

{{Разбіўка|Стары салдат.}} А чаго там прапісана, непісьменны я.

{{Разбіўка|Малады салдат.}} Ды і я не дужа...

&lt;small&gt;Выходзяць афіцэр, нагляднік, паліцмайстар.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Пакуль няма... Гм... Ану, пойдэем туды. &lt;i&gt;(Паказвае на гару. У акне запалілі агонь.)&lt;/i&gt; Цсс... &lt;i&gt;(Хаваецца.)&lt;/i&gt; Выходзіць нехта... Рабяты, не дыхай!

&lt;small&gt;Каліноўскі са свечкай паказваецца ў дзвярах і выходзіць па сходах з чамаданам.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} &lt;i&gt;(выскачыў з рэвальверам)&lt;/i&gt;. Ваша прозвішча?!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Вітольд Вітажэнц.

Паліцмайстар &lt;i&gt;(свішча, салдаты выскакваюць і абкружаюць)&lt;/i&gt;. Арыштаваць!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} У чым справа?

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Выбачайце за непакой, пан Каліноўскі!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Што? &lt;i&gt;(Паўза. Гасіць свечку.)&lt;/i&gt; Гэта непаразуменне!

{{Разбіўка|Паліцмайстар.}} Разбярэм... Надзець наручнікі...

&lt;small&gt;Салдаты надзяваюць наручнікі.&lt;/small&gt;

==Карціна трэцяя==
&lt;small&gt;Асобная турэмная камера. Злева дзверы з вочкам для вартавога. Пасярэдзіне маленькае акно з кратамі. Стол. Ложак. Каліноўскі сядзіць за сталом, галава схілена на стол. Цішыня... Аглядае камеру.
&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Тут не ўцячэш... &lt;i&gt;(Цяжка ўздыхнуў.)&lt;/i&gt; Не ўцячэш... &lt;i&gt;(Да вартавога за дзвярыма.)&lt;/i&gt; Мілы, не ведаеш, колькі належыць жыць у вас пасля абвяшчэння прыгавору?

Голас вартаўніка. Нам не загадана гаварыць.

Каліноўскі &lt;i&gt;(Паўза. Ціха)&lt;/i&gt;. Не загадана... не загадана гаварыць... думаць... Калі ж ты будзеш загадваць?.. &lt;i&gt;(Садзіцца на ложак, схіліў галаву, нібы думае цяжкую думу. Голас здалёк: &quot;Караул, стройся! Смірна!&quot; Каліноўскі падняў галаву.)&lt;/i&gt;

Голас Мураўёва. Здарова, караул!

Салдаты. Здравія жадаем, ваша высокаправасхадзіцельства!

&lt;small&gt;Паўза. Крокі. Уваходзіць нагляднік.
&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Нагляднік}}. Да вас ідзе генерал Мураўёў, пэўна, памілуе... &lt;i&gt;(Выходзіць, адчыняе дзверы.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Уваходзяць Мураўёў, афіцэр і два салдаты — каля дзвярэй.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Мураўёў.}} А, вось ён... Ну, як адчуваеце сябе &quot;ў гасцях&quot; у нас? Я кажу &quot;ў гасцях&quot;, бо заўтра вас адправім туды... &lt;i&gt;(Паказвае ўгору.)&lt;/i&gt; Паручык, а якой гадзіне прызначана пакаранне?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} У шэсць гадзін, ваша высокаправасхадзіцельства.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Вельмі добра! Раней лепш ад'язджаць на той свет, ці няпраўда? Менш праважатых і дапытлівых, &quot;дальнія провады, лішнія слёзы...&quot; Ці не так, &quot;сябра&quot; Каліноўскі? Ну, а як свабода ваша, а? Што яна будзе рабіць без вас? а? Траур надзене?.. Ці так? Зменчывая асоба гэтая свабода... Заманіць, улюбіць у сябе маладога чалавека, а потым сама — &quot;фурр...&quot; — і паляцела... Непрыемна, а? Мне незразумела, якія людзі лёгкаверныя... Ну... мужык... народ — тыя лёгка паддаюцца ўсякай мане, а вось як вы, чалавек адукаваны, дваранін, верыце гэтай свабодзе, гэтай пераходзячай з рук у рукі асобе. А хто яе не трапаў: і французы, і англічане... Чорт ведае, нейкая інтэрнацыянальная дзеўка! Зараза! Але для мяне не небяспечная. У мяне ёсць пэўны сродак — вяроўка, ці, як называюць, &quot;мураўёўскі гальштук&quot;. Падумайце, ці варта за гэтую &quot;свабоду&quot; аддаваць сваё маладое жыццё... У многіх, падобных да вас, з часам праходзіў гэты ўгар... і яны раскайваліся ў сваіх учынках... Падумайце і вы... Навошта губляць сваё маладое жыццё, калі ўсё ў вас наперадзе. Вы яшчэ малады. Бог не пакрыўдзіў вас розумам... сілаю... Раю вам, як бацька, — скарыцеся... А цар — наш бацюшка — такім даруе сваю міласць. Падумайце...

Каліноўскі &lt;i&gt;(падумаў)&lt;/i&gt;. Перадайце... цару — вашаму бацюшку, што Каліноўскі просіць яго міласці... не засылаць да яго гэткіх дурных бацькоў.

{{Разбіўка|Мураўёў.}} Устаць! Калі гаворыш з генералам Мураўёвым!

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Паручык! Скажыце гэтаму старому, што Каліноўскі адпачывае перад тым, як адысці на той свет... Спакойнай ночы... &lt;i&gt;(Хоча легчы.)&lt;/i&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(кідаецца з палкай)&lt;/i&gt;. Крамольнік!..

&lt;small&gt;Каліноўскі хутка ўстаў і з пагрозай глядзіць на Мураўёва.&lt;/small&gt;

Мураўёў &lt;i&gt;(да афіцэра)&lt;/i&gt;. Хто вешаць яго будзе?.. Наказаць, каб была новая вяроўка, старая ўжо страпалася аб шыі гэтай сволачы!..

&lt;small&gt;Выходзіць, за ім усе.&lt;/small&gt;

Каліноўскі &lt;i&gt;(услед)&lt;/i&gt;. А ўсё ж вольнасць жыве ў сэрцы народа і будзе жыць! Чуеце?! Яна не памрэ!! &lt;i&gt;(Застаецца, прыхіліўшыся да дзвярэй.)&lt;/i&gt; І гэтыя людзі маюць уладу, у іх руках лёс народа... &lt;i&gt;(Чуваць стук у сцяну... Каліноўскі прыслухоўваецца.)&lt;/i&gt; Гэта Домб? &lt;i&gt;(Стукае яму... Чуваць адказ... Ізноў стукае.)&lt;/i&gt; Дарагі Домб... Калісьці я выратаваў цябе ад пятлі... А тут... &lt;i&gt;(Аглядае навокал. Ідзе да ложка, падае на яго. Паўза. У акно свеціць месяц. На вежы б'е дзве гадзіны. Каліноўскі прыўзняўся, слухае бой гадзінніка.)&lt;/i&gt; Другая гадзіна... Засталося чатыры. Чатыры гадзіны яшчэ жыць, а там і... смерць... &lt;i&gt;(Устаў.)&lt;/i&gt; А ці ж смерць? Памрэ толькі цела, а душа мая, думкі мае — будуць жыць сярод народа... &lt;i&gt;(Глядзіць у акно і спрабуе трасянуць краты.)&lt;/i&gt; Эх, воля ты мая родная! Не святкуйце вы, што трымаеце маё цела, не стрымаць вам маіх думак. Яны там, на волі, яны сярод майго народа, раздуваюць у яго сэрцы іскарку надзеі на лепшае жыццё. І прыйдзе час, і раздзьмецца полымя народнае і спаліць вас, гвалтаўнікоў! Браткі мае родныя, я з вамі! Чуеце?! &lt;i&gt;(Ідзе да стала, схіляецца над сталом і піша ліст.)&lt;/i&gt; Беларусы, браты мае родныя! З-пад шыбеніцы царскай прыходзіцца мне пісаць да вас, і, можа, астатні раз. Горка пакінуць зямельку родную і цябе, дарагі мой народзе. Грудзі застогнуць, забаліць сэрца, але не шкада загінуць за тваю праўду. Прымі, народзе, па шчырасці маё слова прадсмертнае, бо яно як бы з таго свету, толькі для дабра твайго напісана. Няма ж, браткі, большага шчасця на гэтым свеце, калі чалавек мае розум і навуку. Але, як дзень з ноччу не ходзіць разам, так і навука праўдзівая не ідзе разам з няволяй панскаю. А пакуль яна ў нас будзе, у нас нічога не будзе. Ваюй, народзе, за сваё чалавечае права, за сваю волю, за зямлю сваю родную. Бо я табе з-пад шыбеніцы кажу, народзе, што тады толькі зажывеш шчасліва, калі над табой пана не будзе.

&lt;small&gt;Паступова схіляецца галавой на стол. На сцэне цёмна. Паўза. Паволі світае. Гадзіннік на вежы б'е 6-ю гадзіну. Голас здалёк: &quot;Караул, стройся! Смірна!&quot;. Голас афіцэра: &quot;Здарова, рабяты!&quot; Галасы: &quot;Здравія жадаем, ваша высокаблагароддзе!&quot; Голас афіцэра: &quot;Направа! Рады здвой! Шагам марш!&quot; Чуваць крокі... &quot;Стой!&quot; Адчыняюцца дзверы. Уваходзяць афіцэр, два салдаты, нагляднік.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Спіць... разбудзіць!

&lt;small&gt;Нагляднік будзіць.
&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Каліноўскі.}} Што?

{{Разбіўка|Афіцэр.}} Шэсць гадзін. Пара!

Каліноўскі &lt;i&gt;(аглядаецца, успамінае)&lt;/i&gt;, Пара? Ага... іду... іду... Зараз!.. &lt;i&gt;(Нервова апрануў світку.)&lt;/i&gt; Гатоў! &lt;i&gt;(Ідзе да дзвярэй.)&lt;/i&gt;

&lt;small&gt;Усе выходзяць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Голас афіцэра.}} Шагам... марш!

&lt;small&gt;Забілі барабаны і паступова змаўкаюць.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Голас наглядніка.}} Камера нумар дваццаць шосты звольнілася...

Другі голас. Праветрыць камеру!

&lt;small&gt;Уваходзіць нагляднік, ставіць зэдлік ля акна, адчыняе акно, глядзіць. Чуваць здалёку барабан.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Нагляднік}}. І чаго гэта людзям трэба? Чаго хочуць?.. На смерць ідуць!.. &lt;i&gt;(Барабаны змоўклі.)&lt;/i&gt; Прывялі... На эшафот увайшоў... не пахіснуўся...

{{Разбіўка|Голас афіцэра.}} Смірна! Па ўказу яго імператарскага вялічаства прысуджаны да смяротнае кары праз павешанне дваранін Кастусь Каліноўскі...

Голас Каліноўскага. У нас няма дваран... у нас усе роўныя!..

{{Разбіўка|Голас афіцэра.}} Прыступіць да кары. &lt;i&gt;(Ударылі барабаны.)&lt;/i&gt;

{{Разбіўка|Нагляднік}} &lt;i&gt;(схіліўся пад акном, жагнаецца)&lt;/i&gt;. Скончылася жыццё чалавека... &lt;i&gt;(Раптам стук у сцены, другі, трэці... Стукі множацца... ажылі сцены... загаварылі... Нагляднік, пазіраючы на сцены.)&lt;/i&gt; Турма загаварыла...

&lt;small&gt;Чуваць здалёк з усіх бакоў галасы, яны нарастаюць разам з песняй. Чуваць стрэлы і голас: &quot;Зачыніць камеры!&quot; Шум натоўпу.&lt;/small&gt;

{{Разбіўка|Нагляднік}} &lt;i&gt;(у жаху туліцца да сцяны)&lt;/i&gt;. Турма бунтуе...

&lt;small&gt;У акне ранішняя зара разгараецца.
&lt;/small&gt;
''Заслона''

[[Катэгорыя:П’есы Еўсцігнея Міровіча]]
[[Катэгорыя:Творы пра Кастуся Каліноўскага]]
[[Катэгорыя:Творы 1923 года]]</text>
      <sha1>kahblzf9pxea8ea98d2j6rdi6mikpk9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Кастрычніцкая рэвалюцыя</title>
    <ns>14</ns>
    <id>18767</id>
    <revision>
      <id>85304</id>
      <parentid>75545</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:16:14Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="271" xml:space="preserve">{{Зьвязаныя праекты}}{{Вікіпэдыя|Кастрычніцкая рэвалюцыя|Кастрычніцкі пераварот}}

[[Катэгорыя:Гісторыя Расіі]]
[[Катэгорыя:Рэвалюцыі]]
[[Катэгорыя:1917]]</text>
      <sha1>dx4mb0wtwubeu12udhptjsgp26k81zl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Францішак Грышкевіч</title>
    <ns>102</ns>
    <id>18930</id>
    <revision>
      <id>85392</id>
      <parentid>65990</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:41:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1962" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
|Імёны            = Францішак
|Прозвішча        = Грышкевіч
|Варыянты імёнаў  = Імя: Франук
|Выява            = Францішак Грышкевіч.jpeg
|ДН               = 1904/1906
|Месца нараджэння = Сухаволя, Сакольскі павет, Гродзенская губерня, Літоўскае генерал-губернатарства, Расійская імперыя
|ДС               = 1946
|Месца смерці     = Мінск, БССР, СССР
|Апісанне         = беларускі паэт, публіцыст, перакладчык, педагог
|Іншае            = 
|Вікіпедыя        = Францішак Грышкевіч
|Вікіпедыя2       = Францішак Грышкевіч
|Вікіцытатнік     = 
|Вікісховішча     = Category:Evdokim Romanov
|Вікіліўр         = 
|ЭСБЕ             = 
|Google           = 
|Катэгорыя        = Францішак Грышкевіч
|Першая літара прозвішча = Г
}}

== Творы ==
{{Усе творы‎}}

* [[Пяльгрым (Грышкевіч)|Пяльгрым]] (1924)
* [[Музэй Івана Луцкевіча (Грышкевіч)|Музэй Івана Луцкевіча]] (1924)
* [[З народу мы…]] (1926)
* [[Князь Вітаўт (Грышкевіч)|Князь Вітаўт]] (1927)
* [[Думкі (Грышкевіч)|Думкі]] (1928)

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары|Грышкевіч, Францішак]]
[[Катэгорыя:Беларускія паэты|Грышкевіч, Францішак]]
[[Катэгорыя:Публіцысты|Грышкевіч, Францішак]]
[[Катэгорыя:Перакладчыкі|Грышкевіч, Францішак]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>da3vq1ps1285s1vafi24qy4gflirjgg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Кіпрыян Кандратовіч</title>
    <ns>102</ns>
    <id>18947</id>
    <revision>
      <id>85387</id>
      <parentid>62781</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T10:32:55Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nejurist</username>
        <id>840</id>
      </contributor>
      <comment>/* Творы */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2086" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               =Кіпрыян
| Імёны                   =Кандратовіч
| Першая літара прозвішча =К
| Варыянты імёнаў         =
| Апісанне                =расейскі і беларускі вайсковы дзяяч, сябра Народнага Сакратарыяту БНР
| Іншае                   =
| ДН                      = 15 красавіка 1858
| Месца нараджэння        = Зіновічы, Лідскі павет, Віленская губерня, Расійская імперыя
| ДС                      = 31 кастрычніка 1932 (74 гады)
| Месца смерці            = Гародна, Гміна Макішкі, Лідскі павет, Навагрудскае ваяводства, Польская Рэспубліка
| Выява                   =Kipryjan Kandratovič. Кіпрыян Кандратовіч (1919).jpg
| Вікіпедыя               =:be:Кіпрыян Антонавіч Кандратовіч
| Вікіпедыя2              =:be-x-old:Кіпрыян Кандратовіч
| Вікіцытатнік            =
| Вікісховішча            =Category:Kiprian Kondratovich
| Вікіліўр                =
| ЭСБЕ                    =
| Катэгорыя               = Кіпрыян Кандратовіч
| Google                  =
}}

== Творы ==
{{All works‎}}
*[[Не заб’юць Пагоню і ня спыняць]]
*[[Ліст Тодара Вернікоўскага ў рэдакцыю часопіса «Беларускі звон»|Ліст у рэдакцыю часопіса «Беларускі звон»]] (1932)

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Беларуская Народная Рэспубліка]]
[[Катэгорыя:Беларускія вайскоўцы]]
[[Катэгорыя:Рускія вайскоўцы]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>6u3zbuj7scv9wol6txvqhlz49hqcnmi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Іван Луцкевіч</title>
    <ns>102</ns>
    <id>19743</id>
    <revision>
      <id>85306</id>
      <parentid>74712</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:44:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Пра аўтара */</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2391" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
|Імёны            = Іван
|Прозвішча        = Луцкевіч
|Варыянты імёнаў  = Імя: Ян; псэўданімы: Ян Міхальчык; Нашанівец; Шчасны; Palissander Нев.
|Выява            = Ivan Łuckievič. Іван Луцкевіч (1915).jpg
|ДН               = 28 траўня (9 чэрвеня) 1881
|Месца нараджэння = Шаўлі, Ковенская губэрня, Расейская імпэрыя
|ДС               = 20 жніўня 1919 (38 гадоў)
|Месца смерці     = Закапаны, Польшча
|Апісанне         = беларускі палітычны і грамадзкі дзяяч, публіцыст, археоляг
|Іншае            = 
|Вікіпедыя        = Іван Луцкевіч
|Вікіпедыя2       = Іван Луцкевіч
|Вікіцытатнік     = 
|Вікісховішча     = Category:Ivan Luckievič
|Вікіліўр         = 
|ЭСБЕ             = 
|Google           = 
|Катэгорыя        = Іван Луцкевіч
|Першая літара прозвішча = Л
}}

== Творы ==
{{Усе творы‎}}

* [[Мэморыя прадстаўнікоў Беларусі на ІІІ-яй Канфэрэнцыі народаў]] (разам з [[Аўтар:Вацлаў Ластоўскі|Вацлавам Ластоўскім]]; чэрвень 1916)
* [[Ай — Кітаб — Кіцёп]]

==Пра аўтара==
*[[Успаміны пра Івана Луцкевіча (Гарэцкі)]]
*[[Памяці Івана Луцкевіча ў першые ўгодкі сьмерці яго]]
* [[Музэй Івана Луцкевіча (Грышкевіч)|Музэй Івана Луцкевіча]] (1924)
[[Катэгорыя:Беларускія аўтары|Луцкевіч, Іван]]
[[Катэгорыя:Беларускія палітыкі|Луцкевіч, Іван]]
[[Катэгорыя:Беларускія грамадскія дзеячы|Луцкевіч, Іван]]
[[Катэгорыя:Публіцысты|Луцкевіч, Іван]]
[[Катэгорыя:Рыма-каталікі]]
[[Катэгорыя:Беларуская сацыялістычная грамада|Луцкевіч, Іван]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>gycicn8tfjvovcd7nkeru2tha19wb3e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Францышак Багушэвіч, як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>19765</id>
    <revision>
      <id>85253</id>
      <parentid>77092</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:57:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gleb Leo перанёс старонку [[Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]] у [[Францышак Багушэвіч, як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]]: Арыгінальная назва</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="939" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак&lt;ref&gt;Даклад, зроблены 30 кастрычніка 1924 г. ў Доме Культур, на ўрачыстым акце, 
пасьвечаным 3 гадавіне існаваньня Б. Д. У.&lt;/ref&gt;
 | аўтар     = Міхаіл Піятуховіч
 | секцыя    = Артыкул
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = 
 | год      = 1925
}}
&lt;pages index=&quot;Піотуховіч Багушэвіч.pdf&quot; from=&quot;1&quot; to=&quot;16&quot; /&gt;

[[Катэгорыя:Літаратуразнаўчыя працы Міхаіла Піятуховіча]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі]]
[[Катэгорыя:Творы пра Францішка Багушэвіча]]
[[Катэгорыя:Творы 1925 года]]</text>
      <sha1>f3i8xy511jrmzg2brcmok6ngcz2jhst</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/15</title>
    <ns>104</ns>
    <id>21950</id>
    <revision>
      <id>85307</id>
      <parentid>76495</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:45:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4105" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch1&quot;/&gt;{{перанос канец|п=напру|к=жанае}} і цяжкое намаганне, якое вы не думаеце рабіць; але вы-ж ведаеце, Фанi, на гэтым свеце на ўсё патрэбна натуга, і мы не павiнны саступаць, калі так многа ад нас залежыць. Ну! Паспрабуйце! Няйначай, давядзецца мне на вас пакрычаць, калі вы гэтага не зробіце!

У наступіўшай цішыні спаборніцтва ў бегу стала шалёным i лютым. Гадзiннiкi нiбы наляталі адзiн на адзін і падстаўлялі ножку.

— Фані! — прадаўжала Луіза, аглядаючыся з нарастаючай трывогай. — Вы хоць зірніце на мяне. Адкрыйце толькi вочы, каб паказаць, што вы мяне чуеце і разумееце, добра? Божа мой, што-ж цяпер рабiць, джентльмены?

Абодва медыкі абмяняліся праз ложак позіркамi, i доктар, нагнуўшыся, шапнуў нешта на вуха дзяўчынцы. Не разумеючы сэнсу яго слоў, малая павярнула да яго вельмi бледны твар з глыбокiмi цёмнымі вачыма, але не выпусціла з абдымкаў маткі.

Зноў шэпт.

— Мама! — сказала дзяўчынка.

Дзіцячы голас, знаëмы i горача любімы, выклікаў пробліск свядомасці, якая ўжо згасала. На момант апушчаныя павекі ўздрыгануліся, ноздры заварушыліся, і мільгануў слабы цень усмешкi.

— Мама! — плачучы, усклікнула дзяўчынка. — О, дарагая мама! Дарагая мама!

Доктар мякка адхінуў рассыпаўшыяся кудры дзіцяці ад твара i губ маткі. На жаль, яны ляжалі спакойна — вельмі слабае было дыханне, каб паварушыць iх.

Так, трымаючыся моцна за гэтую хрупкую трысцiнку, што прытулілася да яе, матка адплыла ў цёмны і невядомы акіян, які абмывае ўвесь свет.


&lt;section end=&quot;ch1&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch2&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ II'''''|}}
{{Цэнтар|'''''у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем ях.'''''|}}

— Я ніколі не пакіну радавацца таму, — заявiла місіс Чык, — што сказала, калi менш за ўсё магла прадбачыць тое, што здарылася, — сапраўды, мне нiбы нешта ўспала на думку, — сказала, што я ўсё дарую гаротнай дарагой Фані. Што-б нi здарылася, гэта назаўсёды астанецца для мяне ўцяшэннем!

Гэту унушальную заўвагу місіс Чык зрабіла ў гасцінай, куды спусцілася зверху, дзе наглядала за швачкамі, занятымi шыццём траурнага адзення на сям’ю. Яна сказала яе ў інтарэсах містэра Чыка, дароднага лысага джентльмена, з вельмі шырокім тварам, які заўсёды трымаў рукі ў кішэнях і меў прыроджаную {{перанос пачатак|п=ўласці|к=васць}}
&lt;section end=&quot;ch2&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ai18tt4oh8sxn2709cpcvxwk4ekhjri</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/23</title>
    <ns>104</ns>
    <id>21958</id>
    <revision>
      <id>85308</id>
      <parentid>79039</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:45:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4326" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch2&quot;/&gt;— О, бясспрэчна! — адказвала тым-жа тонам мiсiс Чык. — Давядзецца толькі, дарагая мая, крыху ўстрымлівацца ад гародніны.

— І, мабыць, пiкулей, — падказала мiс Токс.

— Апрача гэтых выключэнняў, мая любая, — сказала Луіза, — яна можа кіравацца сваім густам і ні ў чым сабе не адмаўляць.

— А затым вам, зразумела, вядома, — сказала міс Токс, — як яна любіць свайго ўласнага дарагога малютку, і я ўпэўнена, Луiза, што вы не асуджаеце яе за тое, што яна яго любіць?

— О, не!.. — усклікнула місіс Чык, поўная велікадушша.

— Аднак, — прадаўжала міс Токс, — яна, натуральна, павінна цiкавiцца сваiм юным пітомцам i лiчыць за гонар, што на яе вачах маленькі херувім, цесна звязаны з вышэйшым грамадствам, штодзённа чэрпае сілы з адзінай для ўсіх крыніцы. Ці не праўда, Луіза?

— Правільна! — пацвердзіла мiсiс Чык. — Вы бачыце, мая любая, яна ўжо зусім спакойная i задаволеная і збіраецца весела і з усмешкай развітацца са сваёй сястрой Джэмаймай, са сваімі малюткамі і са сваім добрым, сумленным мужам. Ці-ж не праўда, дарагая мая?

— О, так! — усклікнула міс Токс. — Зразумела.

Але, не гледзячы на гэта, бедная Полі перацалавала іх усiх з вялікім смуткам і, нарэшце, уцякла, каб унікнуць больш пяшчотнага развітання з дзецьмі. Але гэтая хітрасць не мела поспеху, бо адзін з малодшых хлопчыкаў, адгадаўшы яе намер, адразу-ж пачаў карабкацца ўслед за ёю паўзком па лесвіцы, а старэйшы (вядомы ў сям’і па мянушцы Байлера, у гонар паравоза) адбіваў такт ботамі ў адзнаку свайго засмучэння; да яго далучыліся і ўсе астатнія члены сям’i.

Мноства апельсінаў і поўпенсаў, якія пасыпаліся на ўсіх без выключэння юных Тудляў, супакоіла першыя прыступы гора, i сям’я была тэрмінова накіравана дадому ў наёмнай карэце, якую затрымалі спецыяльна для гэтай мэты. Дзеці, пад аховай Джэмаймы, тулiлiся ля акна і праз ўсю дарогу ў іх губляліся апельсіны і поўпенсы.


&lt;section end=&quot;ch2&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch3&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ III,'''''|}}{{Цэнтар|'''''у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента.'''''|}}

Пахаванне нябожчыцы лэдзі было «выканана» к поўнаму задавальненню гаспадара пахавальнага бюро, а таксама і ўсяго вакольнага насельніцтва, якое звычайна вельмі прыдзiрлiвае ў такiх выпадках і абураецца кожным промахам і ўпушчэннем у цырамоніі, пасля чаго шматлікія дамачадцы містэра Домбі зноў занялі адпаведныя ім месцы ў хатняй сістэме. Гэты {{перанос пачатак|п=ма|к=ленькі}}
&lt;section end=&quot;ch3&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qatw8xxqtwt6gf0i9t3zt4u5w6nyijh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/32</title>
    <ns>104</ns>
    <id>21983</id>
    <revision>
      <id>85309</id>
      <parentid>80256</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:45:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4533" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch3&quot;/&gt;— Вы гэтага не паказваеце, — сказала Полі.

— О, я-ж усяго толькi сталая, дык няварта і чакаць, каб я гэта паказвала, як часовая, — сказала С’юзен Нiпер. — Я бачу, што часовыя тут перамагаюць, але хоць паміж гэтым домам і суседнім добрая сцяна, аднак, не гледзячы ні на што, мне, можа, усё-такі не хочацца апынуцца прыпёртай да яе, місіс Рычардс!


&lt;section end=&quot;ch3&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch4&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ IV,'''''|}}{{Цэнтар|'''''у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы.'''''|}}

Хоць кантора Домбі і Сына знаходзілася ў межах вольнасцей лонданскага Сіці і гуку званоў Сент-Мэры-ле-Бау, калi гулкiя галасы iх яшчэ не танулі ў вулічным шуме, аднак, дзе-нi-дзе па суседству можна было заўважыць сляды адважнага рамантычнага жыцця. За рогам вуліцы ўзвышаўся дом багатай Ост-Індскай кампанiі&lt;ref&gt;''Ост-Індская кампанія'' — буйнейшая англійская гандлёвая кампанiя, арганiзаваная яшчэ ў 1600 годзе. Англійскі ўрад толькi за гэтай кампаніяй прызнаў права гандлю з Індыяй скарыстаў яе, як зброю для сваiх захопніцкіх планаў на ўсходзе.
&lt;/ref&gt;, наводзячы на думку аб каштоўных тканінах i каменнях, аб тыграх, сланах, шырокіх сëдлах з балдахінам, кальянах, парасонах, пальмах, паланкiнах і цудоўных смуглявых прынцах, якія сядзяць на дыване у туфлях з вельмi загнутымi уверх мысікамі. Усюды па суседству можна было ўбачыць малюнкі караблёў, якія накіроўваюцца на ўсіх парусах ва ўсе часткі свету, таварныя склады, гатовыя адправіць праз поўгадзіны ў дарогу каго хочаш і куды хочаш у поўным снараджэнні, і маленькіх драўляных мічманаў&lt;ref&gt;''Мiчман'' — першы афіцэрскі чын у флоце капiталiстычных краін.&lt;/ref&gt; у застарэлай марской форме, што былi над уваходам у крамы марскіх інструментаў і вечна назіралі за наёмнымі карэтамі.

Адзiны гаспадар і ўладальнік адной з такіх фігурак — той, якую можна было-б назваць фамільярна самай драўлянай, — пажылы джентльмен у валійскім парыку, уносіў арэндную плату, падаткі і пошліны на працягу большага ліку гадоў, чым налічвалі многія вялікаўзросныя мічманы ў плоці і крыві, а мічманаў, якія дасягнулі бадзёрай старасці, ставала ў англійскім флоце.

Запас тавару гэтага старога джентльмена складаўся з хранометраў, барометраў, тэлескопаў, компасаў, карт марскіх і геаграфічных, секстантаў, квадрантаў&lt;ref&gt;''Секстант, квадрант'' — астранамічныя інструменты для вызначэння па
нябесных свяцілах месца карабля ў адкрытым моры.&lt;/ref&gt; і ўзораў рознастайных інструментаў, якімі карыстаюцца пры вызначэнні курса судна, у час суднавых вылічэнняў і вызначэнняў месцазнаходжання судна.
&lt;section end=&quot;ch4&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dbv817b1ay5sgl8ku9t195eu60xs31p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/42</title>
    <ns>104</ns>
    <id>21993</id>
    <revision>
      <id>85310</id>
      <parentid>82657</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:46:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4333" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch4&quot;/&gt;што ўсім гэтым ён будзе ўладаць разам з сынам. Вось аб чым гавораць. Я-то, зразумела, нічога не ведаю.

— Як бачыце, ён ужо ўсё аб ёй ведае, — сказаў інструментальны майстар.

— Глупства, дзядзя! — усклікнуў хлопчык, зноў чырванеючы і смеючыся. — Не магу-ж я не слухаць таго, што мне кажуць!

— Баюся, Нэд, што цяпер сын крыху перашкаджае нам, — сказаў стары, падтрымліваючы жарт.

— Надзвычай, — сказаў капітан.

— А ўсё-такі вып’ем за яго здароўе, — прадаўжаў Соль. — Такім чынам, п’ю за Домбі і Сына.

— Вельмі добра, дзядзя, — весела сказаў хлопчык. — Калі ўжо вы аб ёй успомнілі ў сувязі са мною і сказалі, што я ўсё пра яе ведаю, то я бяру на сябе смеласць змяніць тост. Дык, п'ю за Домбі — і Сына — і Дачку!


&lt;section end=&quot;ch4&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch5&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ V'''''|}}{{Цэнтар|'''''Рост і хрысціны Поля.'''''|}}

Маленькі Поль з дня-на-дзень набіраўся здароўя і сіл. І што-дзень усё з большай стараннасцю песціла яго міс Токс, чыя адданасць была так высока ацэнена містэрам Домбі, што ён пачаў яе паважаць як жанчыну з вялiкiм запасам здаровага сэнсу, чые пачуцці робяць ёй гонар і заслугоўваюць заахвочвання. Ён распасцёр сваю прыхільнасць да такіх межаў, што не толькі кланяўся ёй не адзін раз з асаблівай увагай, але нават велічна даверыў сваёй сястры падзякаваць ёй у такой форме: &quot;Калі ласка, перадайце вашай прыяцельцы, Луіза, яна вельмі добрая&quot; або: &quot;Паведаміце міс Токс, Луіза, што я ёй удзячны&quot;, знакi ўвагi, што зрабілі глыбокае ўражанне на лэдзі, якая iх заслужыла.

Міс Токс часцяком запэўняла місіс Чык, што &quot;нішто не можа перавысіць яе інтарэс да ўсяго, звязанага з развіццём гэтага чароўнага дзіцяці&quot;; і чалавек, які назірае за паводзінамі міс Токс, мог прыйсці да такога-ж вываду, не маючы патрэбы ў красамоўных пацверджаннях. Яна назірала за нявіннай трапезай юнага наследніка з нязменным задавальненнем, ледзь не з такім выглядам, нібы ўдзельнічала ў яго пачастунку нараўне з Рычардс. У часе маленькіх цырамоній купання і туалета яна дапамагала з энтузіязмам. Выкананне некаторых медычных дзеянняў, якіх вымагаў узрост дзіцяцi, узбуджала ў ёй гарачае спачуванне, уласцівае яе натуры; а схаваўшыся аднойчы ў шафе (куды яна забралася ад скромнасці), калi сястра прывяла містэра Домбі ў дзіцячы пакой паглядзець на сына, які у лёгкай палатнянай распашонцы прагульваўся перад сном, карабкаючыся ўверх па плацці Рычардс, міс Токс, за спіной {{перанос пачатак|п=наведваль|к=ніка}}
&lt;section end=&quot;ch5&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ete1wdn3mho7ecg53h4t16ofh1v9gfy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/55</title>
    <ns>104</ns>
    <id>22010</id>
    <revision>
      <id>85311</id>
      <parentid>83425</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:46:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4186" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch5&quot;/&gt;не адважылася пратэставаць або якім-небудзь іншым спосабам дакучаць яму.

— Што датычыць Рычардс, то хоць яна і трымала на каленях маленькага Поля, аднак, не магла забыцца пра свайго ўласнага першынца. У дзіцячым пакоі яна пачала гутарку аб яго «мiлых ножках» і зноў была патрывожана яго зданню у форменнай вопратцы.

— Не ведаю, што-б я нi аддала, — сказала Полі, — каб пабачыць беднага малютку, пакуль ён да яе яшчэ не прывык.

— Ну, дык я вось што скажу, місіс Рычардс, — адазвалася Нiпер, якая карысталася яе давер’ем: — пабачце яго і супакойцеся!

— Містэру Домбi гэта не спадабаецца, — сказала Полі.

— Няўжо не спадабаецца, мiсiс Рычардс? — абазвалася Нiпер. — Мне здаецца, што яму-б гэта вельмі спадабалася, калі-б у яго запыталіся.

— Напэўна, вы-б і не пыталіся ў яго? — сказала Полі.

— Так, місіс Рычардс, нават і не падумала-б, — адказвала С'юзен, — і я чула, як гэтыя два наглядчыкі, Токс і Чык, гаварылi, што не маюць намеру быць заўтра на сваім пасту, а значыцца, я і міс Флой выйдзем заўтра раніцой з вамі, і рабіце, што вам захочацца, місіс Рычардс, таму што мы з такой-жа, і нават з большай ахвотай можам прайсці туды, як і хадзіць туды-сюды па вуліцы.

Спачатку Полі досыць мужна адмовілася ад гэтай прапановы, але мала-па-малу стала да яе схіляцца па меры таго, як усё ясней і ясней уяўляла сабе забаронныя вобразы дзяцей і роднага дома. Нарэшце, разважыўшы, што вялікай бяды не будзе, калі на хвілінку падыйсцi да дзвярэй, яна згадзілася з парадай Ніпер.

Калі пытанне было вырашана такім чынам, маленькі Поль жаласна заплакаў, нібы ў яго было прадчуванне, што нічога добрага з гэтага не выйдзе.

— Што здарылася з дзіцем? — запыталася Сʼюзен.

— Мусіць ён змёрз, — сказала Полі, прахаджваючыся з iм туды-сюды і закалыхваючы яго.

Так, дзень быў халодны, асенні; і калі яна прахаджвалася і закалыхвала, паглядаючы ў цмяныя вокны, і мацней прыціскала хлапчука да грудзей, сухія лісці падалі, як дождж.


&lt;section end=&quot;ch5&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch6&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ VI'''''|}}{{Цэнтар|'''''Другая страта Поля.'''''|}}

У Полі раніцою ўзнікла столькі апасак, што калі-б не настойлівае ўзахвочванне яе чорнавокай прыяцелькі, яна адмовілася-б ад усякiх думак аб падарожжы і звярнулася-б з фармальнай просьбай дазволіць ёй бачыцца з нумарам сто сорак сëмым пад злавесным дахам містэра Домбі. Але Сʼюзен высунула столькі
&lt;section end=&quot;ch6&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jxr41mt19vxcvw7m2nxb2x35fox0vi7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/71</title>
    <ns>104</ns>
    <id>23171</id>
    <revision>
      <id>85312</id>
      <parentid>84349</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:46:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4651" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch6&quot;/&gt;{{перанос канец|п=ча|к=лавечай}} натуры і прыняла Фларэнс некалькі інакш, як на гэта мог-бы прэтэндаваць толькі сапраўдны Домбі. Міс Токс падзяляла свае пачуцці, прыстасоўваючыся да ўзораў, якія былі перад ёй. Адна толькі Рычардс, вінаватая Рычардс, выказала пачуцці душы, сустрэўшы яе няскладнымі словамі прывітання і схіліўшыся над заблудзіўшайся дзяўчынкай са шчырай любоўю.

— Ах, Рычардс! — уздыхнула місіс Чык. Было-б больш прыемна для тых, хто хацеў-бы не думаць дрэнна аб сваіх бліжніх, і больш прыстойна для вас, калі-б вы своечасова выявілі адпаведнае пачуццё да дзіцяці, якое будзе цяпер дачасна пазбаўлена прыроднага харчавання.

— Луіза! — сказаў містэр Домбі. — Няма патрэбы прадаўжаць гэтыя заўвагі. Жанчына зволена, і ёй заплачана. Вы пакідаеце гэты дом, Рычардс, таму што ўзялі з сабою майго сына, майго сына, — сказаў містэр Домбі, унушальна паўтарыўшы гэтыя два словы, — у трушчобы і ў грамаду, аб якіх нельга падумаць, каб не ўздрыгнуцца. Мне здаецца, Луіза, што другая нянька, гэта маладая асоба, — тут міс Ніпер моцна ўсхліпнула, — будучы значна маладзейшай і знаходзячыся, бясспрэчна, пад уплывам карміліцы Поля, можа астацца. Будзьце ласкавы загадаць, каб заплацілі фурману, які адвязе гэту жанчыну ў... — містэр Домбі запнуўся і зморшчыўся... — у Сады Стэгса.

Полі накіравалася да дзвярэй, а Фларэнс чаплялася за яе вопратку і вельмі чулліва ўпрашвала яе не ісці. Кінжалам у сэрца і стралой у мозг уразіла ганарыстага бацьку гэта відовішча: яго плоць і кроў, ад якой ён не мог адрачыся, горнецца да гэтай невуцкай чужой жанчыны, калі ён сядзіць тут. Па сутнасці, яго не цікавіла, да каго звяртаецца і ад каго адварачваецца яго, дачка. Востры пакутлівы боль пранізаў яго, калі ён падумаў аб тым, як зрабіў-бы яго сын.

Ва ўсякім выпадку сын яго моцна плакаў у гэту ноч. Праўду кажучы, у беднага Поля была больш грунтоўная прычына для слёз, чым у большасці сыноў гэтага ўзросту, бо ён пазбавіўся сваёй другой маткі з прычыны катастрофы, такой-жа раптоўнай, як тая страта, якая засмуціла пачатак яго жыцця.


&lt;section end=&quot;ch6&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch7&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ VII'''''|}}{{Цэнтар|'''''Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс.'''''|}}

Міс Токс жыла ў маленькім цёмным доме, які ў нейкі далёкі перыяд англійскай гісторыі праціснуўся ў фешэнебельны&lt;ref&gt;''Фешэнебельны'' — які адпавядаў густам &quot;свецкага&quot; грамадства, г. зн. багатага дваранства і буйнай буржуазіі.&lt;/ref&gt; раён на заходнім канцы горада, дзе і знаходзіўся, падобна беднаму сваяку, у цені вялікай вуліцы, якая пачыналася за рогам,
&lt;section end=&quot;ch7&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mdogqs37mdyae6axlm4o2eg0izplj5i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/74</title>
    <ns>104</ns>
    <id>23322</id>
    <revision>
      <id>85313</id>
      <parentid>84353</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:47:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4436" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch7&quot;/&gt;{{перанос канец|п=капенга|к=генскім}} і птушыным: вальсамі, уласнаручна перапісанымі міс Токс у нотны сшытак.

Апрача ўсяго гэтага, міс Токс даўно ўжо ўбіралася незвычайна рупліва і элегантна ў поўтраур. Але гэта акалічнасць дапамагла маёру выйсці з цяжкага становішча, і ён рашыў сам з сабой, што яна атрымала маленькую спадчыну і заганарылася.

У наступны-ж дзень пасля таго, як маёр прышоў да такога рашэння і супакоіўся, ён, снедаючы, убачыў у маленькай гасцінай міс Токс з’яву такую ўзрушаючую і здзіўляючую, што некаторы час аставаўся прыбітым да крэсла; пасля кінуўся ў другі пакой і вярнуўся з тэатральным біноклем, праз які разглядаў гэту з’яву ўважліва на працягу некалькіх хвілін.

— Гэта дзіця, сэр, — сказаў маёр, ссоўваючы бінокль. — Іду ў заклад на пяцьдзесят тысяч фунтаў!

Маёр не мог гэтага забыцца. Ён нічога не мог рабіць і толькі свістаў і выпучваў вочы да такой ступені, што ў ранейшым стане яны здаліся-б глыбока запалымі і праваліўшыміся. Дзень за днём, два, тры, чатыры разы на тыдзень паяўлялася гэтае дзіця. Маёр па-ранейшаму выпучваў вочы і свістаў. Міс Токс перастала цікавіцца, чым ён заняты. Калі-б з сіняга ён зрабіўся чорным, на яе гэта не зрабіла-б уражання.

Настойлівасць, з якой яна ішла з пляца Прынцэсы, каб даставіць гэтае дзіця і яго няньку, варочалася з імі і зноў іх адводзіла і заўсёды вартавала іх, была незвычайная. Прыблізна ў гэты-ж час у яе выявілася ахвота разглядаць нейкі браслет, а таксама ахвота глядзець на месяц, на які яна падоўгу глядзела з акна сваёй спальні.

— Вы зусім заваюеце сэрца майго брата Поля, гэта шчырая праўда, дарагая мая, — сказала аднойчы місіс Чык.

Міс Токс збялела.

— З кожным днём ён робіцца больш падобным да Поля, — сказала місіс Чык.

Замест адказу, міс Токс узяла на рукі маленькага Поля і сваімі ласкамі зусім пакамячыла і сплюшчыла яго банцік.

— А яго матка, любая мая, — сказала міс Токс, — з якой я павінна была пазнаёміцца пра вас, ён хоць крыху падобен да яе?

— Ні капелькі, — адказвала Луіза.

— Анёл! — усклікнула міс Токс, звяртаючыся да маленькага Поля. — Выліты партрэт свайго татулі!

&lt;section end=&quot;ch7&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch8&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ VIII'''''|}}{{Цэнтар|'''''Далейшае развіццё, рост і характар Поля.'''''|}}

Пасля грэхападзення і выгнання Рычардс дзіцячы пакой быў перададзен, можна сказаць, у распараджэнне камісіі. Членамі камісіі былі, зразумела, місіс Чык і міс Токс, якія аддаліся выкананню свайго абавязку з такой заўзятасцю, што маёр Бегсток
&lt;section end=&quot;ch8&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>on61mouiuaattyw55sxb2udfnu35dws</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/84</title>
    <ns>104</ns>
    <id>23405</id>
    <revision>
      <id>85258</id>
      <parentid>79872</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:38:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>By-isti</username>
        <id>3554</id>
      </contributor>
      <comment>/* Правераная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4891" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;была зваліцца ў агонь і прачыналася, яна давала майстру Байтэрстону пстрычкай у нос за тое, што той таксама кляваў носам.

Нарэшце, прышоў час ісці дзецям спаць, і пасля малітвы яны паляглі. З тае прычыны, што маленькая міс Пенкі баялася спаць адна ў цемры, місіс Піпчын заўсёды лічыла сваім абавязкам гнаць яе наверх, як авечку, і весела было слухаць, як міс Пенкі доўга яшчэ хныкала ў самай невыгоднай спальні, а місіс Піпчын раз-заразам уваходзіла, каб на яе накрычаць. Прыкладна а палове дзесятай прыемны пах гарачага салодкага мяса (арганізм місіс Піпчын патрабаваў салодкага мяса, без якога яна не магла заснуць) далучыўся да пераважаючага арамата дома, які місіс Уікем называла «пахам будынка», і неўзабаве пасля гэтага ў замку ўсе спалі.

Назаўтра раніцой снеданне нічым не адрознівалася ад вячэрняга чаю, але толькі місіс Піпчын ела булку замест тостаў і пасля гэтага здавалася яшчэ больш раззлаванай.

Поль і Фларэнс пайшлі к мору з Уікем, якая ўвесь час залівалася слязмі, а пад поўдзень місіс Піпчын кіравала дзіцячым чытаннем. З тае прычыны, што ў сістэму місіс Піпчын уваходзіла не дапускаць, каб дзіцячы розум развіваўся і расцвітаў, як бутон, але раскрываць яго сілай, як устрыцу, то мараль гэтых лекцый была звычайна жорсткай і ашаламляючай: героя — благога хлопчыка — нават у выпадку самай шчаслівай развязкі звычайна прыкончваў леў або мядзведзь.

Так праходзіла жыццё ў місіс Піпчын. Па суботах прыязджаў, містэр Домбі; Фларэнс з Полем хадзілі да яго ў гасцініцу і пілі чай. Яны праводзілі з ім ўсю нядзелю і звычайна каталіся перад абедам. Гэты святочны вечар быў самым меланхалічным вечарам у тыдні, бо місіс Піпчын лічыла сваім абавязкам быць асабліва злоснай у нядзелю вечарам. Міс Пенкі варочалася ў глыбокім смутку ад цёткі з Ратынгдына, а майстар Байтэрстон, чые сваякі жылі ў Індыі і якому загадвалі сядзець у перапынках паміж царкоўнымі службамі, выпрастаўшыся ля сцяны гасцінай не варушачы ні рукой, ні нагой, цярпеў такія жорсткія для сваёй юнай душы пакуты, што ў адзін з такіх вечароў запытаўся ў Фларэнс, ці не можа яна сказаць яму што-небудзь аб тым, як вярнуцца назад у Бенгалію.

Але прынята было лічыць, што ў місіс Піпчын ёсць уласная сістэма выхавання дзяцей, і, зразумела, так яно і было. Бясспрэчна, буяны, пражыўшы некалькі мёсяцаў пад яе гасцінным дахам, варочаліся дадому досыць свойскімі.

На гэту прыкладную старую лэдзі Поль мог глядзець без канца, седзячы ў сваім крэселцы ля каміна. Здавалася, ён не ведаў, што такое стомленасць, калі ўважліва разглядаў місіс Піпчын. Ён не любіў яе; ён не баяўся яе; але калі апаноўвала яго гэтае старэчае раздум’е, у ёй як быццам сканцэнтроўвалася нешта страшэнна прывабнае для яго. Так сядзеў ён і глядзеў на&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>i18299stfx2g6c2ty952y8fk3ujo9sn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/85</title>
    <ns>104</ns>
    <id>23406</id>
    <revision>
      <id>85259</id>
      <parentid>79873</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:41:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>By-isti</username>
        <id>3554</id>
      </contributor>
      <comment>/* Правераная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4335" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;яе, і грэў рукі і зноў глядзеў на яе, і іншы раз даводзіў да поўнага замяшання місіс Піпчын, хоць яна і была людаедкай. Аднойчы, калі яны былі ўдваіх, яна запыталася ў яго, аб чым ён думае.

— Пра вас, — адкрыта сказаў Поль.

— А што-ж вы пра мяне думаеце? — запыталася місіс Піпчын.

— Думаю аб тым, якая вы, мабыць, старая, — сказаў Поль.

— Малады джэнтльмен, пра такія рэчы думаць не трэба, — запярэчыла дама. — Гэта нікуды не варта.

— Чаму нікуды не варта? — запытаўся Поль.

— Таму што гэта недалікатна, — злосна сказала місіс Піпчын.

— Недалікатна? — сказаў Поль.

— Так.

— Уікем гаворыць, — наіўна сказаў Поль, — што недалікатна з’ядаць усе бараннія катлеты і тосты.

— Уікем, — пачырванеўшы, адрэзала місіс Піпчыін, — злая, бессаромная, дзёрзкая нахабніца.

— Што гэта такое? — запытаўся Поль.

— Нічога, сэр! — адказвала місіс Піпчын. — Успомніце расказ аб маленькім хлопчыку, якога насмерць закалоў шалёны бык за тое, што ён прыставаў з запытаннямі.

— Калі бык быў шалёны, — сказаў Поль, — адкуль ён мог ведаць, што хлопчык прыстае з запытаннямі? Ніхто не стане шаптаць на вуха шалёнаму быку. Я не веру гэтаму расказу.

— Вы яму не верыце, сэр? — са здзіўленнем запыталася місіс Піпчын.

— Не веру, — сказаў Поль.

— Ну, а калі бык быў рахманы, тады вы паверыце? — запыталася місіс Піпчын.

З тае прычыны, што Поль не задумваўся над пытаннем з гэтага пункту гледжання і абгрунтоўваў свае заключэнні на выяўленым шаленстве быка, то ў сучасны момант ён згадзіўся прызнаць сябе пераможаным. Але ён сядзеў і разважаў аб гэтым з такім выразным намерам як мага хутчэй загнаць у тупік місіс Піпчын, што нават гэта суровая старая лэдзі палічыла за лепшае адступіць, пакуль ён не забыўся аб гэтым прадмеце.

З гэтага дня місіс Піпчын, здавалася, адчула, што яе неяк дзіўна горне да Поля, як гарнуўся да яе Поль. Яна прымушала яго прысоўваць крэселца да яе крэсла ля каміна замест таго, каб садзіцца насупраць; і тут сядзеў ён у куточку паміж місіс Піпчын і каміннай рашоткай; усё святло, якое зыходзіла ад яго тварыка, паглыналася чорнымі бамбазінавымі складкамі, і ён вывучаў кожную рысачку і зморшчыну на яе фізіяноміі і заглядаў у жорсткія шэрыя вочы, так што місіс Піпчын іншы раз мімаволі іх заплюшчвала, прытвараючыся што дрэмле. У місіс Піпчын быў стары чорны кот, які звычайна ляжаў скруціўшыся ля сярэдняй ножкі каміннай рашоткі, самаўлюбёна мурлыкаючы і {{перанос пачатак|п=жму|к=рачыся}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>92um6w94026fx8djrwv8p0q4roqaatr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/86</title>
    <ns>104</ns>
    <id>23407</id>
    <revision>
      <id>85260</id>
      <parentid>79875</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:44:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>By-isti</username>
        <id>3554</id>
      </contributor>
      <comment>/* Правераная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4391" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{перанос канец|п=жму|к=рачыся}} на агонь да таго часу, пакуль звужаныя яго зрэнкі не нагадвалі двух клічнікаў.

З надыходам цёмры кот, Поль і місіс Піпчын нязменна знаходзіліся на сваіх звычайных месцах; і Поль, унікаючы кампаніі майстра Байтэрстона, прадаўжаў вывучаць вечарамі місіс Піпчын, ката і агонь.

Місіс Уікем па-свойму тлумачыла дзівацтвы Поля. У правілы місіс Піпчын уваходзіла ўтрымліваць яе ўласную «маладую дзеўку» — такое было ў місіс Піпчын родавае імя для служанак — ад дачыненняў да місіс Уікем, але Беры мела права падтрымліваць зносіны з гэтай часткай дома, калі яны не перашкаджалі выкананню розных спраў, якімі яна займалася няспынна з раніцы да ночы, і ад гутаркі з Беры місіс Уікем рабілася лягчэй на душы.

— Які ён прыгожанькі хлопчык, калі спіць! — сказала неяк вечарам Беры, калі прынесла вячэру місіс Уікем і спынілася, каб паглядзець на Поля, які спаў.

— Ах! — уздыхнула місіс Уікем. — Так і павінна быць.

— Ну, не дрэнны ён калі і не спіць, — заўважыла Беры.

— Так, пані. О, так! Такой была і дачка майго дзядзькі, Бетсі Джэйн, — сказала місіс Уікем.

Беры, здавалася, была не супроць таго, каб прасачыць, якая сувязь існавала паміж Полем Домбі і дачкою дзядзькі місіс Уікем, Бетсі Джэйн.

— Жонка майго дзядзі, — прадаўжала місіс Уікем, — памерла якраз таксама, як яго матуля. Дачка майго дзядзі гаравала якраз таксама, як майстар Поль. Дачка майго дзядзі іншы раз замаражвала кроў у жылах людзей, — вось што!

Міс Беры, натуральна, запыталася, чаму. Але місіс Уікем, пераймаючы звычай многіх лэдзі ў яе становішчы, прадаўжала развіваць сваю думку без усякай скрухі.

— Бетсі Джэйн, — сказала місіс Уікем, — была такім мілым дзіцем, якога толькі можна хацець. Лепшага я не магла-б хацець. Усімі хваробамі, якія толькі могуць быць у дзяцей, Бетсі Джэйн перахварэла. Сударгі бывалі ў яе таксама часта, — сказала місіс Уікем, — як у вас прышчы, міс Беры.

Міс Беры мімаволі зморшчыла нос.

— Бетсі Джэйн, — самым урачыстым тонам прадаўжала місіс Уікем, — даводзілася таксама кепска, як і гэтаму дзіцяці, і яна змянілася таксама, як змянілася гэтае дзіця. Часцяком здаралася мне бачыць, як яна сядзіць і думае, думае, перадумвае таксама, як ён. Часцяком здаралася мне бачыць яе такой-жа старой, старой, як ён. Я лічу, міс Беры, што гэта дзіця і Бетсі Джэйн знаходзяцца ў зусім аднолькавым становішы.

— Дачка вашага дзядзі жыве? — запыталася Беры.

— Так, міс, жыве, — адказвала місіс Уікем з урачыстым&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>6ninjx8drs36bawb2j04zbecmgrzsur</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/87</title>
    <ns>104</ns>
    <id>23408</id>
    <revision>
      <id>85261</id>
      <parentid>79899</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:50:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>By-isti</username>
        <id>3554</id>
      </contributor>
      <comment>/* Правераная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4469" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;выглядам, бо было ясна, што міс Беры чакала адваротнага, — і замужам за срэбных спраў майстрам. О, так, міс, ''яна-то'' жыве, — адказвала місіс Уікем з моцным націскам на займенніку.

З гэтага было відаць, што нехта памёр, дык пляменніца місіс Піпчын запыталася — хто.

— Мне-б не хацелася вас трывожыць, — адказвала місіс Уікем, вячэраючы. — Не пытайцеся ў мяне.

Гэта быў верны шлях к таму, каб у яе зноў запыталіся. Таму міс Беры паўтарыла пытанне, і пасля некаторага супраціўлення і хістанняў місіс Уікем паклала нож і, зноў агледзеўшы пакой і Поля ў ложачку, адказвала:

— Яна раптам прывязвалася да людзей; надзіва прывязвалася іншы раз. І ўсе гэтыя людзі памерлі.

Пляменніцы місіс Піпчын здалося гэта такім страшным, што яна выпрасталася на цвёрдым краі ложка, парывіста дыхаючы і з незахаваным перапалохам пазіраючы на расказчыцу.

Місіс Уікем асцярожна махнула левым указальным пальцам у бок ложка, на якім спала Фларэнс; пасля апусціла яго ўніз і некалькі разоў паказала выразна на падлогу; якраз пад імі была гасціная, дзе місіс Піпчын мела звычай паядаць тосты.

— Запомніце мае словы, міс Беры, — сказала місіс Уікем, — і будзьце ўдзячны, што майстар Поль не вельмі вас любіць. Запэўняю вас, я ўдзячна, што мяне ён не вельмі любіць, хоць невялікая радасць жыць у гэтай — даруйце, што я так свабодна выказваюся, — у гэтай турме! Ваша цётка — старая лэдзі, міс Бэры, і да гэтага вы павінны быць падрыхтаваны...

Хоць пляменніца місіс Піпчын, спускаючыся ўніз не думала, што ўбачыць гэтага ўзорнага дракона&lt;ref&gt;''Дракон'' — легендарная пачвара, крылаты дыхаючы агнём змей, які сустракаецца часцей за ўсё ў кітайскіх казках і міфах.&lt;/ref&gt; распрасцёртым на дыване ля каміна, аднак, яна адчула палёгку, калі ўбачыла, што яна надзвычай сварлівая і сярдзітая і, напэўна, мелася пражыць шмат гадоў на ўцяшэнне ўсім, хто яе ведаў.

Але з тае прычыны, што сам Поль не зрабіўся дужэйшым, чым быў у часе прыезду, то для яго дасталі калясачку, у якой ён вельмі камфартабельна мог ляжаць з азбукай і іншымі пачатковымі падручнікамі, у той час як яго везлі да марскога берагу. Верны сваім дзіўным густам, ён адхіліў чырвонашчокага падростка, якога вылучылі на пасаду возчыка гэтай каляскі, і замест яго абраў яго дзеда, маршчыністага старога з тварам, які нагадваў краба, у пацёртым цыратовым касцюме.

З гэтым вартым увагі слугой, які каціў каляску, Фларэнс, якая заўсёды ішла побач, і з засмучанай Уікем, якая ішла ззаду, маленькі Поль спускаўся штодзённа на бераг акіяна; і тут ён&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hozte8sjfab5nulymlm1kg6f297dk4j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/88</title>
    <ns>104</ns>
    <id>23410</id>
    <revision>
      <id>85262</id>
      <parentid>79900</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:53:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>By-isti</username>
        <id>3554</id>
      </contributor>
      <comment>/* Правераная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3962" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;гадзінамі сядзеў або ляжаў у сваёй калясцы, і нішто так не засмучала яго, як прысутнасць дзяцей.

— Ідзіце ад мяне, калі ласка, — гаварыў ён дзецям, якія прыходзілі пасядзець з ім. — Дзякую вам, але вы мне не патрэбны.

Здаралася, што дзіцячы галасок пад самым яго вухам пытаўся, як ён сябе адчувае.

— Вельмі добра, дзякую вам, — адказваў ён. — Але вы, калі ласка, ідзіце і гуляйце.

Пасля ён паварачваў галаву, доўга глядзеў услед пайшоўшаму дзіцяці і ціха казаў Фларэнс:

— Нам нікога больш не трэба, праўда? Пацалуйце мяне, Флой.

У такія хвіліны для яго прыкрай была нават прысутнасць Уікем, і ён радаваўся, калі яна па свайму звычаю ішла шукаць ракавіны і знаёмых. Любімае яго месца было вельмі адзінотнае, куды не заглядала большасць гуляючых; і калі Фларэнс сядзела каля яго з работай або чытала яму, або размаўляла з ім, а вецер дзьмуў яму ў твар і вада падступала да калёс яго каляскі, яму больш нічога не было патрэбна.

— Флой, — сказаў ён аднойчы, — дзе гэта Індыя, у якой жыве радня гэтага хлопчыка? 

— О, далёка, далёка адсюль, — сказала Фларэнс, падымаючы вочы ад работы.

— Трэба ехаць некалькі тыдняў? — запытаўся Поль.

— Так, дарагі. Шмат тыдняў, удзень і ўночы.

— Калі-б вы былі ў Індыі, Флой, — сказаў Поль, памаўчаўшы хвіліну, — я-б... Што гэта зрабіла мама? Я забыўся.

— Любіла мяне! — падсказала Фларэнс.

— Не, не. Хіба цяпер я не люблю вас, Флой?.. Як гэта?.. памерла... Калі-б вы былі ў Індыі, я памёр-бы, Флой.

Яна хуценька адлажыла работу і, ласкаючы яго, апусціла галаву на яго падушку. І яна памерла-б, калі-б ён быў там, сказала яна яму. Хутка ён будзе адчуваць сябе лепш.

— О, мне цяпер значна лепш! — адказваў ён. — Я не тое хацеў сказаць. Я хачу сказаць, што памёр-бы ад засмучэння і ад таго, што быў-бы адзін, Флой.

Аднаго разу ён заснуў там-жа і доўга спаў спакойна. Раптам прачнуўшыся, ён прыслухаўся, схамянуўся, сеў і зноў к нечаму прыслухоўваўся.

Фларэнс запытала, што яму пачулася.

— Я хачу ведаць, што яно гаворыць, — адказаў ён, уважліва пазіраючы ёй у твар. — Мора, Флой, аб чым яно гаворыць увесь час?

Яна адказала яму, што гэта толькі шум набягаючых хваль.

— Так, так, — сказаў ён. — Але я ведаю, што яны заўсёды нешта гавораць. Заўсёды адно і тое-ж. Што там ёсць, за морам?&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mblzbsn4xjyg5w6lopl5bs87ipab7qu</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/89</title>
    <ns>104</ns>
    <id>23414</id>
    <revision>
      <id>85263</id>
      <parentid>80034</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:57:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>By-isti</username>
        <id>3554</id>
      </contributor>
      <comment>/* Правераная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4058" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;Ён прыпадняўся, прагна ўглядаючыся ў далячынь.

Яна адказала яму, што там знаходзіцца іншая краіна. Але не пра гэта ён думае, сказаў ён; ён думае пра тое, што там далей... далей!

З таго часу вельмі часта ў часе размовы ён змаўкаў, стараючыся зразумець, аб чым гэта заўсёды гавораць хвалі, прыпаднімаўся ў сваёй калясцы, каб паглядзець туды, дзе знаходзіцца гэты нябачны далёкі край.

     
{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ IХ,'''''|}}{{Цэнтар|'''''у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду.'''''|}}

Тая сумёсь рамантыкі і любові да дзівоснага, якая была ў вялікай ступені ўласціва натуры юнага Уолтэра і якую апека яго дзядзькі, старога Саламона Джыдлса, не вельмі змыла хвалямі жорсткай жыццёвай практыкі, прывяла да таго, што ён паставіўся з незвычайнай і захапляючай цікавасцю да прыгоды Фларэнс з Добрай місіс Браун.

Успаміны аб гэтым здарэнні і яго ўласным удзеле ў ім зрабіліся, магчыма, яшчэ больш чароўнымі дзякуючы штотыднёвым марам па нядзелях старога Соля і капітана Катля. Бадай ці прайшла хоць адна нядзеля без таямнічых намёкаў на Рычарда Уітынгтона, кінутых кім-небудзь з гэтых ганаровых сяброў; а капітан Катль так далёка зайшоў, што нават купіў вельмі старадаўнюю баладу: гэты паэтычны твор расказваў аб заляцанні і шлюбе юнага, які падаваў надзеі, грузчыка вугалю з нейкай «красуняй Пег», вельмі годнай дачкой шкіпера і суўладальніка н’юкастльскага вугальнага судна. У гэтай хвалюючай легендзе капітан Катль бачыў вялікае падабенства са становішчам Уолтэра і Фларэнс, і яна дзейнічала на яго так узрушальна, што ва ўрачыстых выпадках, як, напрыклад, у дні нараджэння і ў некаторыя іншыя нецаркоўныя святы, ён ва ўсё горла распяваў гэту песню ў маленькай задняй гасцінай, робячы дзівосную трэль у слове «Пе-е-ег», якім заканчваўся кожны куплет у гонар гераіні твора.

Уолтэр вельмі палюбіў верф, дзе сустрэў Фларэнс і вуліцы (зусім непрывабныя), па якіх яны ішлі дадому. Чаравікі, якія так часта звальваліся па дарозе, ён хаваў у сябе ў пакоі; а седзячы неяк вечарам у маленькай задняй гасцінай, ён намаляваў у сваім уяўленні цэлую галярэю партрэтаў Добрай місіс Браун. Магчыма, пасля гэтай памятнай падзеі ён пачаў больш клапаціцца аб сваім касцюме, і, несумненна, яму было прыемна ў вольны час хадзіць у той квартал, дзе быў дом містэра Домбі,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>62jhxi9x53elo67zv0na39fg5eo8ayr</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85314</id>
      <parentid>85263</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:47:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4142" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;4&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch8&quot;/&gt;Ён прыпадняўся, прагна ўглядаючыся ў далячынь.

Яна адказала яму, што там знаходзіцца іншая краіна. Але не пра гэта ён думае, сказаў ён; ён думае пра тое, што там далей... далей!

З таго часу вельмі часта ў часе размовы ён змаўкаў, стараючыся зразумець, аб чым гэта заўсёды гавораць хвалі, прыпаднімаўся ў сваёй калясцы, каб паглядзець туды, дзе знаходзіцца гэты нябачны далёкі край.

     
&lt;section end=&quot;ch8&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch9&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ IХ,'''''|}}{{Цэнтар|'''''у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду.'''''|}}

Тая сумёсь рамантыкі і любові да дзівоснага, якая была ў вялікай ступені ўласціва натуры юнага Уолтэра і якую апека яго дзядзькі, старога Саламона Джыдлса, не вельмі змыла хвалямі жорсткай жыццёвай практыкі, прывяла да таго, што ён паставіўся з незвычайнай і захапляючай цікавасцю да прыгоды Фларэнс з Добрай місіс Браун.

Успаміны аб гэтым здарэнні і яго ўласным удзеле ў ім зрабіліся, магчыма, яшчэ больш чароўнымі дзякуючы штотыднёвым марам па нядзелях старога Соля і капітана Катля. Бадай ці прайшла хоць адна нядзеля без таямнічых намёкаў на Рычарда Уітынгтона, кінутых кім-небудзь з гэтых ганаровых сяброў; а капітан Катль так далёка зайшоў, што нават купіў вельмі старадаўнюю баладу: гэты паэтычны твор расказваў аб заляцанні і шлюбе юнага, які падаваў надзеі, грузчыка вугалю з нейкай «красуняй Пег», вельмі годнай дачкой шкіпера і суўладальніка н’юкастльскага вугальнага судна. У гэтай хвалюючай легендзе капітан Катль бачыў вялікае падабенства са становішчам Уолтэра і Фларэнс, і яна дзейнічала на яго так узрушальна, што ва ўрачыстых выпадках, як, напрыклад, у дні нараджэння і ў некаторыя іншыя нецаркоўныя святы, ён ва ўсё горла распяваў гэту песню ў маленькай задняй гасцінай, робячы дзівосную трэль у слове «Пе-е-ег», якім заканчваўся кожны куплет у гонар гераіні твора.

Уолтэр вельмі палюбіў верф, дзе сустрэў Фларэнс і вуліцы (зусім непрывабныя), па якіх яны ішлі дадому. Чаравікі, якія так часта звальваліся па дарозе, ён хаваў у сябе ў пакоі; а седзячы неяк вечарам у маленькай задняй гасцінай, ён намаляваў у сваім уяўленні цэлую галярэю партрэтаў Добрай місіс Браун. Магчыма, пасля гэтай памятнай падзеі ён пачаў больш клапаціцца аб сваім касцюме, і, несумненна, яму было прыемна ў вольны час хадзіць у той квартал, дзе быў дом містэра Домбі,
&lt;section end=&quot;ch9&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>aslzfpnl0p91ylgxtkobelcaokzamjl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/97</title>
    <ns>104</ns>
    <id>23425</id>
    <revision>
      <id>85315</id>
      <parentid>80182</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:48:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4377" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch9&quot;/&gt;Уолтэр адчуў, што павінен падначаліцца загаду, — адзін позірк
на дзядзьку прымусіў-бы яго адважыцца, калі-б ëн думаў інакш, — і рынуўся яго выконваць. Неўзабаве ён вярнуўся, задыхаўшыся, і паведаміў, што містэра Домбі няма ў горадзе. Была субота, і ён паехаў у Брайтон.

— Вось што я вам скажу, Уольр, — аб’явіў капітан, які за час яго адсутнасці, здавалася, падрыхтаваўся да такой няўдачы. — Мы паедзем у Брайтон. Я вас падтрымаю, мой хлопчык. Я вас падтрымаю, Уольтэр. Мы паедзем у Брайтон з вячэрняй пасажырскай картай.
&lt;section end=&quot;ch9&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch10&quot;/&gt;&lt;center&gt;'''''РАЗДЗЕЛ Х,'''''&lt;/center&gt;

&lt;center&gt;'''''у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана.'''''&lt;/center&gt;

Маёр Бегсток пасля доўгіх і частых назіранняў над Полем праз пляц Прынцэсы ў тэатральны бінокль і пасля многіх падрабязных данясенняў аб гэтым прадмеце, штодзённых, штотыднёвых і штомесячных, зробленых «тубыльцам», які з гэтаю мэтай падтрымліваў пастаянныя зносіны са служанкай міс Токс, прышоў да заключэння, што Домбі — чалавек, з якім варта пазнаёміцца.

Калі чорнаскуры слуга далажыў з усімі падрабязнасцямі аб адлучках міс Токс у Брайтон, маёра раптам апанавалі пяшчотныя ўспаміны аб сваім сябры Білі Байтэрстоне з Бенгаліі, які прасіў яго ў пісьме наведаць яго адзінага сына, калі ён будзе ў Брайтоне. Але калі той-жа чорнаскуры слуга далажыў аб знаходжанні Поля ў місіс Піпчын, а маёр, заглянуўшы ў пісьмо, паданае містэрам Байтэрстонам пасля прыезду ў Англію, на якое яму і ў галаву не прыходзіла звярнуць якую-б там ні было ўвагу, убачыў зручны для сябе выпадак, ён прышоў у такое шаленства
ад падагры, якая якраз ў гэты час уклала яго ў пасцель, што ў адказ на атрыманыя весткі шпурнуў у чорнаскурага слугу зэдлікам для ног і пабажыўся, што загоніць мярзотніка ў магілу, перш чым сам адправіцца ў яе, чаму чорнаскуры слуга вельмі схілен быў паверыць.

Нарэшце, маёр, ачуняўшы ад прыступу падагры, бурчачы, накіраваўся неяк аднае суботы ў Брайтон з «тубыльцам», які ішоў ззаду, усю дарогу размаўляючы з міс Токс і захапляючыся перспектывай узяць штурмам яе знатнага сябра, якога яна ахутала такой таямнічасцю і дзеля якога пакінула яго.

— Вы-б не супраць, пані, не супраць? — гаварыў маёр, напыжыўшыся ад помстлівых пачуццяў; і без таго разбухлыя вены ў яго на галаве разбухлі яшчэ больш. — Вы-б не супроць даць адстаўку Джою Б., пані? Рана яшчэ, пані, рана! Чорт пабяры,
рана яшчэ, сэр! Джо не спіць, пані. Бегсток жывенькі, сэр.
&lt;section end=&quot;ch10&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>dt3tesmfobm2jiccqxliyrx6lukytbg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/105</title>
    <ns>104</ns>
    <id>23451</id>
    <revision>
      <id>85316</id>
      <parentid>80207</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:48:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4572" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch10&quot;/&gt;перадаць прывітанне старому Солю, але містэр Домбі паклікаў яе і загадаў астацца ў пакоі.

— Няўжо вы ''ніколі'' не зробіцеся Домбі, мілае маё дзіця? — патэтычна дакорлівым тонам сказала місіс Чык.

— Дарагая цёця, — сказала Фларэнс, — не злуйцеся на мяне. Я так удзячна тату.

Яна падбегла-б да яго і абвіла-б рукамі яго шыю, калі-б адважылася; але яна не адважылася і толькі паглядала на яго ўдзячнымі вачыма, у той час як ён сядзеў, задумаўшыся, калі-нікалі кідаючы на яе трывожны позірк, але больш за ўсё сочачы за Полем, які прагульваўся па пакоі з пачуццём уласнай годнасці, якая з’явілася ў яго таму, што ён даў грошы маладому Гэю.

А малады Гэй Уолтэр — што сказаць аб ім?

Ён быў у захапленні ад таго, што ўсё ўладзіць і зробіць заўтра-ж да поўдня, будзе сядзець вечарам у малёнькай задняй гасцінай са старым Солем і капітанам Катлем, і інструментальны майстар зноў ажыве, набудзе надзеі на будучыню, пераканаўшыся, што Драўляны Мічман зноў зрабіўся яго ўласнасцю. Але трэба прызнаць, ніколькі не ганьбуючы яго ўдзячнасці да містэра Домбі, што Уолтэр адчуваў сябе прыніжаным і прыгнечаным.

Капітан бачыў гэта ў зусім іншым святле. Ён, здавалася, паверыў, што спатканне, пры якім ён прысутнічаў, было ў вышэйшай ступені здавальняючым і абнадзейваючым і ўсяго два-тры крокі аддзялялі яго ад фармальных заручын Фларэнс і Уолтэра, і што апошні інцыдэнт, калі і не канчаткова ўмацаваў уітынгтонаўскія надзеі, то ва ўсякім выпадку надзвычай ім спрыяў.
&lt;section end=&quot;ch10&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch11&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХI'''''|}}{{Цэнтар|'''''Выступленне Поля на новай сцэне.'''''|}}

Арганізм місіс Піпчын быў зроблен з такога цвёрдага метала, не гледзячы на схільнасць яго да плоцкіх слабасцей, якія выклікалі патрэбу ў адпачынку пасля адбіўных катлет і якія вымагалі перад сном такога снатворнага сродку, як салодкае мяса, што ён зусім абвергнуў прадраканні місіс Уікем і не выяўляў ніякіх прызнакаў упадку. Але з тае прычыны, што вялікая зацікаўленасць Поля да старой лэдзі не змяншалася, місіс Уікем не жадала зрушыцца ні на дзюйм з занятай ёю пазіцыі. Умацаваўшыся і акапаўшыся на сваім участку з дапамогай Бетсі Джэйм, сваёй кузіны, яна па-сяброўску раіла міс Беры быць падрыхтаванай да горшага і папярэджвала, што цётка яе ў любы момант можа ўзляцець у паветра, як парахавы завод.

Бедная Беры паставілася да ўсяго гэтага добрадушна і, як заўсёды, працавала, не пакладаючы рук; зусім перакананая ў тым, што місіс Піпчын — адна з самых годных асоб на свеце, яна штодзённа афяроўвала сябе дзеля гэтай благароднай старой.
&lt;section end=&quot;ch11&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>std7po2386wpzg9yzne9yas7h6a55ku</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>9 (22) студзеня 1905 г. (успаміны)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23536</id>
    <revision>
      <id>85300</id>
      <parentid>66595</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:13:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="8449" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = 9 (22) студзеня 1905 г. (успаміны)
 | аўтар     = Лявон Заяц
 | год       = 1928
 | крыніца   = [https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/Savieckaja_Bielarus.zip/1928-019.pdf Газэта «Савецкая Беларусь», № 19 (2207), 22 студзеня 1928 г., б. 1]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Успаміны
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = 
}}

{{цэнтар|'''9 (22) студзеня 1905 г. &lt;u&gt;(Успаміны)&lt;/u&gt;.'''|памер=140%}}

&lt;div style=&quot;text-align:justify; text-indent:2em;&quot;&gt;
Мне тады яшчэ ня было і 15 год, але вобразы, сьведкай якіх я быў, стаяць і цяпер прада мной, яе жывыя.

Народная, пекная пецярбурская раніца. Нядзеля—вольны для ўсіх дзень. Натоўпы народу мімаволі {{Разьбіўка|цягнуццца|цягнуцца}} з усіх капцоў гораду да Дварцовага Пляцу, дзе мелася адбыцца нешта надзвычайнае. Пакорныя падданыя (як я пасьля даведаўся) туды накіроўваліся з царкоўнымі харунгвямі, сьвятымі абразамі, з партрэтамі «Самадзяўжаўнейшага Богапамазаньніка», з папом Гапонам на чале, каб тая, перад панурым зімнім дарскім палацам кінуцца на калені і прасіць, сьлёзна маліць аб міласьці для працоўнага народу, жыцьцё якога ад «багапамазаных» парадкаў было ўжо не ўмагату.

Да гэтага пляцу ішлі ўсе: пайшоў  і я, разам з другімі. добра ня ведаючы, у чым справа. Натоўп людезй ужо набліжаўся па Марской вуліцы да Трыумфальнае аркі, за якой на Дварцовым Пляцы і адбываліся галоўныя падзеі дня 9 студзеня. Раптам «пабедная» музыка, і з пад Трыумфальнае Аркі выходзіць жалезнай сьцяной якійсьці гвардзейскі полк…

Вясёлая музыка!..

Але чаму гэта натоўп народу, заместа слухаць гэтую музыку, так шарахнуўся, хто куды?!..

Чаму гэта пад бравурныя гукі музыкі таю пасьпешна зачыняюдца брамы ўсіх дамоў, куды кінуліся людзі?!.

Чаму гэта, пе пасьпеўшага разам з іншымі схавацца, старэнькага чыноўніка стаў біць плашмя выхвачанай з похвы бліскучай шабляй, разьыюшаны афіцэр?!.

Усё гэта прамільгнула ў мяне ў галаве як маланка, але адказу сам сабе ў ьой моіаст я ня мог даць.

Затое далі мне яго людзі навокал мяне: яны зразумелі, што там, за Трыумфальнай Аркай голыя  «хрысталюбівыя» воіны, выхаваныя ў палачным рэжыме, ужо адолелі падняць «верноподданных» з каленаў кулямётамі, стрэламі і нагайкамі…

І таму так шарахнуўся ад бравурнае музыкі натоўп!..

{{Цэнтар|.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.{{gap|2em}}.}}

Сярод натоўпу вялікая ўзбударажанасьць? бо ўжо разьнесьліся сэнсацыйная, страшныя весткі аб страляніне на Даарцовым Пляцы ў безаружную дэманстрацыю.

Па вуліцы едзе морскі афіцэр: яго сьцягваюць з саней дзесяткі рук. Гвалт, крыкі—«біць іх, мярзаўцаў»!.. Але некаторыя з рабочых кідаюцца да афяры, крычачы—„не чапаць! маракі з вамі!“

Марака пасьля гэтага пачынаюць «качаць», падкідваючы высока ўгару, а шаблю ў яго адбіраюць і ламаюць яе пад крыкі «ура!» натоўпу.

Зноў музыка, але нейкая дзіўная: толькі адзін гарніст выводзіць свае замыславатыя гукі тры разы падрад. Але было досыць, каб пасьля першага разу натоўп рассыпаўся куды хто.

Некаторыя чамусьці пападалі нават на зямлю, некаторыя пахаваліся за калёны дамоў…

Хутка я зразумеў, чаму яны так, зрабілі: пасьля трэцяга сыгналу гарніста раздаўся залп салдат, якія затрымаліся на Неўскім праспэкце каля ракі Мойкі.

Гэта быў першы залп, які мне, хлапчуеу, давялося чуць у сваім жыцьці, залп накірованы супроць безаружных людзей!…

Узрыў абурэньня і бясьсільнай злосьці ахапілі ўсіх, хто пачуў гэты залп!

Але некаторыя ня трацілі надзеі і крычалі — «Гэта, каб напужаць толькі! Гэта «халастымі»!..

А як толькі змоўклі першыя стрэлы, натоўп бясстрашна кінуўся на бераг Мойкі: ад «халастых» стрэлаў то там, то сям валяліся па зямлі нярухома людзі ў нязвыклых позах—так, як іх здагнала куля…

Усё было ясна: пачалася крывавая расправа з ні ў чым непавінным народам!

Ня гледзячы па гэта, абураны натоўп выдзіраў каменьні з маставой і сьмела кідаў іх у бок салдат.

У адказ—ізноў сыгнал гарніста, ізноў стрэзы…

Гэтыя бязьлітасныя стрэлы навучылі ў тыя дні працоўных, што ад раз‘юшанага, упэўненага ў сваёй нязломнай моцы царызму—трэба не на галерах прасіць міласьці, а вырываць свае правы сілай.

Працоўныя добра зразумелі, што права на лепшае жыцьцё трэба браць гвалтам, хць-бы гэта каштавала нават галавы самага «богапамазаньніка».

І праз 12 гадоў працоўныя б. Расеі гэтае права ўзялі, так моцна ўзялі, што, ня гледзячы на заўчасную сьмерць свайго вялікага правадыра рэвалюцыі Ў. І. Леніна, ніякая сіла на сьвеце не адбярэ зьдзейсьненага ў СССР права на лепшае жыцьцё і ўлады ад рабочых і сялян.
&lt;/div&gt;

{{Калёнтытул|right='''Л. Заяц.'''}}

[[Катэгорыя:Успаміны Лявона Зайца]]
[[Катэгорыя:Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі]]
[[Катэгорыя:Творы 1928 года]]
[[Катэгорыя:Савецкая Беларусь (1920)]]</text>
      <sha1>m6oabqbi1c92jfvbicdfnrb6vh5egdd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/115</title>
    <ns>104</ns>
    <id>23554</id>
    <revision>
      <id>85317</id>
      <parentid>80241</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:48:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4077" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Sopcan&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch11&quot;/&gt;раней чым паспела схапіць Фларэнс. Гэтай шчаслівай выпадковасці Поль быў абавязан пасля прыемным успамінам аб тым, як Фларэнс бягом вярнулася да яго, каб абвіць рукамі яго шыю, і яе твар быў апошнім, які мільгануў у дзвярах, твар, павернуты да яго з падбадзёрваючай усмешкай, якая здавалася яшчэ святлейшай дзякуючы слязам, праз якія яна ззяла.

Вось чаму яго дзіцячыя грудзі падымаліся, калі знікла ўсмешка, а глобусы, кнігі, сляпы Гамер і Мінерва паплылі па пакоі. Але раптам яны спыніліся, і тады ён пачуў гучны гадзіннік у вестыбюлі, які сур’ёзна пытаўся: «Як ма-е-ц-ца мой сябра? Як ма-е-ц-ца мой сябра?»

Злажыўшы накрыж рукі, ён сядзеў на сваім п’едэстале і моўчкі прыслухоўваўся. Але ён мог-бы адказаць:  — «Змарыўся, змарыўся! Вельмі адзінокі, вельмі сумна!»

&lt;section end=&quot;ch11&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch12&quot;/&gt;&lt;center&gt;'''''РАЗДЗЕЛ XII'''''&lt;/center&gt;

&lt;center&gt;'''''Выхаванне Поля.'''''&lt;/center&gt;

Праз некалькі хвілін, якія маленькаму Полю Домбі, што сядзеў на стале, здаліся бясконцымі, доктар Блімбер вярнуўся. Паходка доктара Блімбера была велічная і разлічана на тое, каб унушаць юнацкім розумам урачыстыя пачуцці. Гэта было нешта накшталт маршыроўкі; але калі доктар Блімбер выцягваў правую нагу, ён з гонарам паварачваўся вакол сваёй асі, робячы поўабарот налева; а выцягваючы лёвую нагу, ён такім-жа манерам паварачваўся направа.

Місіс Блімбер і міс Блімбер вярнуліся разам з доктарам у пакой, і доктар Блімбер, зняўшы новага вучня са стала, перадаў яго міс Блімбер.

— Карнелія, — сказаў доктар, — першы час Домбі будзе пад вашай апекай. Развівайце, яго, Карнелія, развівайце.

Міс Блімбер прыняла свайго юнага выхаванца з рук доктара і Поль, адчуваючы, што акуляры назіраюць за ім, апусціў вочы.

— Колькі вам гадоў, Домбі? — запыталася міс Блімбер.

— Шэсць, — адказаў Поль, глянуўшы цішком на маладую лэдзі і здзівіўшыся, чаму валасы ў яе не такія доўгія, як у Фларэнс, і чаму яна падобна да хлопчыка.

— Што вы ведаеце з лацінскай граматыкі, Домбі? — запыталася міс Блімбер.

— Нічога, — адказаў Поль. Адчуўшы, што такі адказ наносіць удар адчувальнасці міс Блімбер, ён паглядзеў знізу ўверх на тры твары, якія глядзелі на яго зверху ўніз, і сказаў:

— Я быў нездаровы. Я быў слабым дзіцем. Я не мог вучыць лацінскую граматыку, калі кожны дзень праводзіў на паветры
&lt;section end=&quot;ch12&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t2cpw71lp12vy8wklbdj3lazm9u3uat</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Да характарыстыкі Каганца</title>
    <ns>0</ns>
    <id>23739</id>
    <revision>
      <id>85380</id>
      <parentid>67684</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:30:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="9648" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Да характарыстыкі Каганца
 | аўтар     = Вацлаў Ластоўскі
 | год       = 1928
 | крыніца   = [https://files.knihi.com/Knihi/Pieryjodyka/Savieckaja_Bielarus.zip/1928-115.pdf Газэта «Савецкая Беларусь», № 115 (2303), 20 траўня 1928 г., б. 3]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Успаміны
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = 
}}

{{цэнтар|'''Да характарыстыкі Каганца.'''|памер=140%}}
{{цэнтар|'''(Успамін).'''}}

&lt;div style=&quot;text-align:justify; text-indent:2em;&quot;&gt;
Здараюцца ў бацькоў няўдалыя дзеці, маўляў-бы зязюляю падкінутыя ў {{Абмылка|чожое|чужое}} гняздо птушаняты. Яны не даюць весьці сябе за ручонку, вядомымі бацьком, сьцяжынкамі, ірвуцца ў кплі і гашчы, пруць як агалцелыя цераз крокаці і заломы. Адны з такіх ўтрапенцаў стравяць жыцьцё на шуканьні і нічога ня знойдуць, а другія натрапяць на сваю сьцежку і тораць новыя дарогі прыйдучым пакаленьням.

Да ліку такіх утрапенцаў належыў Каганец. Роджаны ў памешчыцкай, калісь багатай і знатнай у краі, сям‘і (Кастравіцкіх), ён, як слабавіты, рахітычны дзяцёнак, ня меў асаблівай у сям‘і любові, здаецца стыдаліся дзіцяці гарбаціка ў пакоях пры гасьцёх, бо большасьць свайго маленства правёў ён у пякарні паміж дворнай службы. Калекія дзеці зазвычай рана разьвіваюцца і пачынаюць самастойна думаць. Раньняму самастойнаму думаньню паспрыяла яшчэ і тое, што за навуку яго пасадзілі даволі позна, Балі ня мыляюся, памятаецца са слоў Каганца, каля 10 году жыцьця яго.

Успамінаючы свае дзіцячыя годы, Каганец апавядаў, што ён да 10-ці гадоў заўважыў ужо антаганізм, які існаваў паміж пакоямі і пякарняй. У 15-цілетнім узросьце яго дражніла тое, спэцыфічнае да польскага памешчыцтва на Беларусі, дзяленьне на «мы» і «яны». «Мы» (памешчыкі), шляхта—гэта выбранцы прызначаныя да панаваньня, «яны» (сяляне) створаны да напоўзьверачага мадзеньня. «Мы» маем смак, «яны» ня маюць смаку, не патрабуюць выгоды,—для іх адпачынак—гэта дэмаралізацыя…

«Калі мяне сталі вучыць, злосьць брала, чаму мяне вучаць не па-нашаму»,—апавядаў Каганец аб пачатках сваіх навук. І гэты сказ сьведчыць, што для Каганца, дзесяцігадовага хлапца, мова пакояў, мова яго бацькоў, братоў і сясьцёр была ўжо «ня нашай»!

У сваёй моладасьці Каганец захапіўся ідэяй расійскага народавольства, гэта паслужыла прычынай, што суседзі надалі яму мянюшку «хлопоман», г. зв. маньяк, які памяшаўся на мужыцтве. Яго дружба з сялянскай моладзьзю і „простая“ (г. зн. ня панская) мова, бывалі частымі прычынамі сямейных драм. Але аканчальны разрыў з сям‘ёй наступіў пасьля таго, калі Каганец, пад уплывам народавольскіх ідэй, уцёк з дому і наняўся ў суседнім павеце пасьвіць статак ў вёсцы. На жаль, Каганец гэты разрыў з сям‘ёй у сваіх апавяданьнях збываў фразай «уканец зазлавалі», не распашыраючыся.

Пасучы статак, Каганец вучыў сваіх падпаскаў грамаце, рысаваньню і разьбе па дрэву, а галоўна пры дапамозе імправізаваных ім самім казак вёў прапаганду нацыянальную і сацыяльную, расшыраючы свае ўплывы праз дзяцей і на бацькоў. Разам з гэтым Каганец запісываў і вывучаў беларускі фольклёр і быт. І трэба прызнаць, што ў апошнім кірунку ён дасьціг найбольшага: другога такога знаўца псыхікі і быту беларусаў, яв Кагавец, беларусы дагэтуль ня маюць паміж сваёй інтэлігенцыі. Гэта асабліва кідаецца ў вочы, пры азнаёіленьні з яго мастацкай творчасьцю:—З паміж усіх новачасных беларускіх мастакоў, толькі адзін Каганец умеў нарысаваць запраўдны тып беларуса.

У часе рэвалюцыі 1905 году Каганец прыймаў чынны ўдзел у рэвалюцыйным руху, як член Беларускай Сацыялістычнай Грамады, аўтар рэвалюцыйных вершаў і пракламацый і як пропагатар рэвалюц. ідэй на вёсках.

У 1913 годзе Каганец быў вучыцелем рысаваньня ў рамесьленнай школе пры касьцёле Сьцяпана у Вільні. Школа гэта была арганізавана Эдэцыяй (Польская Нацыянал-Дэмакратычная партыя) з палёнізатарскімі мэтамі. Дзяцей беларускай беднаты набіралі ў закрыты інтэрнат з тым, каб
з іх узгадаваць нацыянал-палякаў і ультра-каталікоў. Пасьля 1905 г. польскія паны на Беларусі зразумелі, што без паслкшных ім папіхачоў у гушчы працоўных мас іхняе панаваньне ў краі ня будзе мець ані апоры, ані апраўданьня, і дзеля гэтага клалі значныя {{Разьбіўка|сродкі}} на фабрыкацыю палякаў с {{Абмылка|белеларусаў|беларусаў}}-каталікоў, пры дапамозе школ і прытулкаў. Гэта ксяндзоўска-панская спэкуляцыя была разьлічана на народную цемнату, дзякуючы якой ім запраўды ўдавалася падмяняць азнаку рэлігійную нацыянальнай: Калі каталік—знача паляк! Каганец пайшоў у гэту школу з мэтай павясьці там беларускую прапаганду. У першую палову году ён зрабіў шмат. З‘арганізаваў сакрэтны гурток з лепшых хлапцоў, вадзіў іх на гутаркі аб сацыялізьме, якія ўстраіваліся ў памяшканьнях, даставаў літаратуру і г. д. Але ў красавіку, як павеяла вясной, Каганец засумаваў, замаркоціўся, у гугарках кружыць пачаў каля поля, лесу, прыроды, а ў першых датах мая ўцёк з Вільні на вёску.

{{лінія|2em|прагал=0}}

Вось тая горстачка ўспамінаў аб Каганцу, „няўдалым“ панскім дзіцяці, які ўсё сваё жыцьцё палажыў на працу дзеля вызваленьня беларускага народу з вядолі і сацыяльнай несправядлівасьці—горстачка ўспамінаў, якія захаваліся ў маёй памяці з непасрэдных гутарак з гэтым арыгінальным,
дужа асьвечаным, надзвычайна чуткім, запраўдным піянэрам беларускага адраджэньня.
&lt;/div&gt;

{{Калёнтытул|right='''ВЛАСТ.'''}}

[[Катэгорыя:Успаміны Вацлава Ластоўскага]]
[[Катэгорыя:Творы пра Каруся Каганца]]
[[Катэгорыя:Творы 1928 года]]
[[Катэгорыя:Савецкая Беларусь (1920)]]</text>
      <sha1>fqn0y5s7re6dwvc1b3dxk2esoph97j9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Індэкс:Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf</title>
    <ns>106</ns>
    <id>24091</id>
    <revision>
      <id>85268</id>
      <parentid>85075</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:54:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-index</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="426" xml:space="preserve">{{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template
|Type=book
|Title=[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)|Нарысы гісторыі беларускай літаратуры: Агляд літаратурна-ідэалагічных плыняў XIX і XX ст.]]
|Language=be
|Volume=
|Author=[[Аўтар:Міхаіл Піятуховіч|Міхаіл Піятуховіч]]
|Translator=
|Editor=
|Illustrator=
|School=
|Publisher=Беларускае Дзяржаўнае Выдавецтва
|Address=Менск
|Year=1928
|Key=
|ISBN=
|OCLC=
|LCCN=
|BNF_ARK=
|ARC=
|Source=pdf
|Image=1
|Progress=OCR
|Pages=&lt;pagelist /&gt;
|Volumes=
|Remarks=
|Width=
|Css=
|Header=
|Footer=
}}</text>
      <sha1>5m150u63w3kztkw70v190xx390bksw0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/130</title>
    <ns>104</ns>
    <id>27417</id>
    <revision>
      <id>85318</id>
      <parentid>80513</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:49:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4481" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch12&quot;/&gt;Тутс быў не на жарты перапалохан гэтым нечаканым воклічам пасля таго, што адбылося раней, і крыкнуў:

— Хто?

— Мая сястра Фларэнс! — ўсклікнуў Поль. — Глядзіць сюды і махае рукой. Яна мяне бачыць, яна мяне бачыць! Спакойнай ночы, дарагая, спакойнай ночы, спакойнай ночы!

Хуткі пераход да нястрымнай радасці, калі ён стаяў ля акна, пасылаючы паветраныя пацалункі і пляскаючы ў далоні, і перамена, што адбылася з ім, калі Фларэнс ужо знікла з позірку, а маленькі тварык пацямнеў і на ім застыў цярпліва-смутны выраз, былі так прыкметны, што не маглі ўнікнуць нават ад увагі Тутса. З тае прычыны, што спатканне іх было ў гэты момант прапынена візітам місіс Піпчын, якая мела звычай разы два на тыдзень, пад вечар, прыгнятаць Поля сваімі чорнымі спадніцамі, Тутс не меў магчымасці скарыстаць гэты выпадак, але ён зрабіў на яго такое моцнае ўражанне, што Тутс, абмяняўшыся звычайнымі прывітаннямі, два разы варочаўся, каб запытацца ў місіс Піпчын, як яна маецца. Нервовая старая лэдзі ўбачыла ў гэтым хітрую і наўмыскую знявагу, пароджаную д'ябальскай вынаходлівасцю падслепаватага маладога чалавека ўнізе, і ў той-жа вечар падала на яго афіцыяльную скаргу доктару Блімберу, які заявіў маладому чалавеку, што калі гэта яшчэ паўторыцца, ён вымушаны будзе з ім расстацца.

Вечары зрабіліся цяпер даўжэйшымі, і кожны вечар Поль падкрадваўся да свайго акна, выглядаючы Фларэнс. Яна заўсёды праходзіла некалькі разоў узад і ўперад, у пэўную гадзіну, пакуль не ўбачыць яго; і гэта хвіліна, калі яны адзін другога заўважалі, была пробліскам сонечнага святла ў штодзённым жыцці
Поля. Часта ў змроку яшчэ адзін чалавек прагульваўся перад домам доктара. Цяпер ён рэдка далучаўся да іх па суботах. Ён не мог гэтага вытрымаць. Ён лічыў, за лепшае прыходзіць, непазнаным, глядзець уверх на вокны, за якімі яго сын рыхтаваўся зрабіцца мужчынам, і чакаць, наглядаць, будаваць планы, спадзявацца.
&lt;section end=&quot;ch12&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch13&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХІІІ'''''}}
{{Цэнтар|'''''Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы'''''}}

Кантора містэра Домбі змяшчалася ў дварэ, дзе з даўніх часоў быў на рагу ларок, які гандляваў адборнымі фруктамі, дзе разносчыкі абодвага полу прапаноўвалі пакупнікам у любы час ад дзесяці да пяці гадзін хатнія туфлі, запісныя кніжкі, губкі, нашыйнікі і ўінзорскае мыла, а іншы раз пойнтэра або карціну, намаляваную маслянымі фарбамі.

Але гандляры ніколі не прапаноўвалі іх містэру Домбі. Калі ён з'яўляўся, прадаўцы гэтых тавараў пачціва адступаліся.
&lt;section end=&quot;ch13&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9u6vh0jz4aty6b385sqnb79w04lz3aj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/139</title>
    <ns>104</ns>
    <id>27493</id>
    <revision>
      <id>85319</id>
      <parentid>80721</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:49:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4694" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch13&quot;/&gt;спагадлівы да мяне, і я жыў. З часам змяніўся гэты бок майго горкага выкуплення, і думаю, што цяпер, за выключэннем трох кіраўнікоў фірмы, няма тут нікога, хто-б ведаў сапраўдную маю гісторыю. К таму часу, калі падрасце хлопчык і яму раскажуць
яе, мой куток, магчыма, апусцее. Хацеў-бы я, каб так і здарылася! Вось адзіная перамена, якая адбылася са мною з таго дня, калі я ў тым пакоі назаўсёды развітаўся з маладосцю, надзеяй і грамадствам сумленных людзей. Няхай благаславіць вас бог, Уолтэр! Захоўвайце сябе і ўсіх, хто вам дорагі, ад бясчэсця або лепш забіце іх!

Смутныя ўспаміны аб тым, як ён калаціўся з галавы да ног, нібы ў ліхарадцы, і заліўся слязмі, — вось усё, што мог дадаць да гэтага Уолтэр, калі стараўся поўнасцю аднавіць у памяці тое, што адбылося паміж імі.

Калі Уолтэр зноў яго ўбачыў, ён сядзеў, схіліўшыся, над сваёй канторкай, па-ранейшаму маўклівы, паніклы, прыніжаны. Тады, бачачы яго ў часе работы і разумеючы, як цвёрда ён вырашыў спыніць усякія зносіны паміж імі, і абдумваючы зноў і зноў ўсё, што бачыў і чуў у тую раніцу за такі кароткі прамежак
часу, у сувязі з гісторыяй абодвух Каркераў, Уолтэр ледзве мог паверыць, што атрымаў загад ехаць у Вест-Індыю і хутка пазбавіцца дзядзькі Соля і капітана Катля і рэдкіх мімалётных сустрэч з Фларэнс Домбі — не, ён меў на ўвазе Поля — і ўсяго, што ён любіў, да чаго меў прывязанасць і аб чым марыў ў сваім
штодзённым жыцці.
&lt;section end=&quot;ch13&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch14&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХІV'''''}}
{{Цэнтар|'''''Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы'''''}}

Калі надышлі летнія канікулы, ніякіх непрыстойных праяўленняў радасці маладыя джэнтльмены з патускнелымі вачыма, сабраныя ў доме доктара Блімбера, не выявілі.

Тозер заўсёды злаваўся і мучыўся ад накрухмаленай белай батыставай шыйнай хусткі, якую ён насіў па асобаму жаданню місіс Тозер, сваёй маткі, якая прызначала яго для прыняцця духоўнага сану і прытрымлівалася той думкі, што чым раней сын пройдзе гэтую папярэднюю стадыю падрыхтоўкі, тым лепш, — Тозер нават сказаў, што калі выбіраць з двух бед меншую, ён, бадай, палічыў-бы за лепшае астацца там, дзе быў, але не ездзіць дадому. Бо выявілася, што ў Тозера быў грозны дзядзька, які не толькі добраахвотна экзаменаваў яго ў канікулярны час па незразумелых прадметах, але і чапляўся за нявінныя падзеі і акалічнасці і скажаў іх з той самай гнуснай мэтай. К прыкладу, калі гэты дзядзька браў яго ў тэатр або, прыкрываючыся той-жа маскай добрадушша, вёў яго паглядзець велікана, карліка, фокусніка або яшчэ што-небудзь, Тозер ведаў, што ён загадзя прачытаў якое-небудзь класічнае ўпамінанне аб
&lt;section end=&quot;ch14&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>0tjxsqcnldk0ebxmnkepl40tf5rxmf7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/157</title>
    <ns>104</ns>
    <id>27531</id>
    <revision>
      <id>85320</id>
      <parentid>80814</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:50:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3844" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch14&quot;/&gt;але было яшчэ нешта, зусім нядаўна, што ўсё яшчэ прыводзіла яго ў недаўменне.

— Вудзьце ласкавы, я хачу пагаварыць з Фларэнс, — сказаў ён. — Толькі з Фларэнс, адну хвілінку!

Яна нахілілася да яго, а ўсе астатнія стаялі паводаль.

— Флой, любачка, ці не тата гэта быў у вестыбюлі, калі мяне вынеслі з карэты?

— Так, любы.

— Ён не заплакаў і не пайшоў у свой пакой, Флой, калі ўбачыў, што мяне нясуць?

Фларэнс паківала галавой і прыціснулася губамі да яго шчакі.

— Я вельмі рад, што ён не плакаў, — сказаў маленькі Поль. — Мне здалося, што ён заплакаў. Не гаварыце ім, пра што я пытаўся.

&lt;section end=&quot;ch14&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch15&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ XV'''''}}
{{Цэнтар|'''''Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя.'''''}}

На працягу некалькіх дзён Уолтэр не мог вырашыць, як яму быць з барбадоскай справай; ён нават меў слабую надзею, што ў містэра Домбі, магчыма, не тое было на ўвазе, што сказаў, або раздумае і скажа яму аб адмене паездкі. Але з тае прычыны, што не здарылася нічога колькі-небудзь пацвярджаючага гэту здагадку (якая сама сабою была ў дастатковай ступені непраўдападобнай), а час ішоў і марудзіць было нельга, ён адважыўся без далейшых ваганняў.

Асноўная цяжкасць для Уолтэра заключалася ў тым, якім чынам паведаміць пра гэту змену ў яго справах дзядзьку Солю, для якога, ён адчуваў, гэта будзе жорсткім ударам. Атруціць настрой дзядзьку Солю такой здзіўляючай весткай было яму тым цяжэй, што за апошні час справы вельмі палепшыліся і стары так павесялеў, што маленькая задняя гасціная набыла ранейшы выгляд. Дзядзька Соль заплаціў у вызначаны тэрмін частку доўгу містэру Домбі і спадзяваўся заплаціць астатняе; і нарабіць яму зноў смутку, калі ён так мужна справіўся са сваёй бядой, было вельмі сумнай неабходнасцю.

Аднак, не магло быць і гутаркі аб тым, каб пайсці ад яго ціхенька. Дзядзька павінен быў даведацца пра гэта загадзя; цяжкасць заключалася ў тым, як яму сказаць. Што датычыць
пытання, ехаць ці не ехаць, Уолтэр не лічыў, каб яго ўладай было выбіраць.

Калі містэр Домбі глянуў на яго і сказаў, што ён малады, а справы яго дзядзькі ідуць дрэнна, твар яго выказваў па-
&lt;section end=&quot;ch15&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fygof3ix02jhyw4dke2jydttk72ws9m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/167</title>
    <ns>104</ns>
    <id>27677</id>
    <revision>
      <id>85321</id>
      <parentid>81165</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:50:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4283" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch15&quot;/&gt;свой абед, адсунуў нож і відэлец, падаў жонцы чапец і хустку, якія віселі за дзвярыма, пасля хлопнуў яе па спіне і прагаварыў з бацькаўскім пачуццём, але лаканічна:

— Полі! Ідзіце!

Такім чынам яны вярнуліся да карэты значна раней, чым думаў фурман, і Уолтэр, пасадзіўшы С'юзен і місіс Рычардс, сам заняў месца на козлах, каб не было больш ніякіх памылак, і шчасліва давёз іх да вестыбюля дома містэра Домбі, дзе, між іншым, заўважыў вялікі букет, які нагадваў яму той, што купіў разам з ім раніцой капітан Катль. Ён-бы з ахвотай астаўся даведацца пра маленькага хворага і чакаў-бы колькі трэба, каб хоць чым-небудзь дапамагчы, але да болю разумеючы, што такія паводзіны здадуцца містэру Домбі саманадзейнымі і дзёрзкімі, ён пайшоў павольна, у смутку, з трывогай. Не прайшло і пяці хвілін пасля яго адыходу, калі яго дагнаў чалавек, што бег за ім, і папрасіў вярнуцца. Уолтэр шпарка павярнуў назад і з цяжкімі прадчуваннямі ўвайшоў у пануры дом.

&lt;section end=&quot;ch15&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch16&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХVІ'''''}}
{{Цэнтар|'''''Аб чым заўсёды гаварылі хвалі.'''''}}

Поль больш не ўставаў са сваёй пасцелькі. Ён ляжаў вельмі спакойна, прыслухоўваючыся да шуму на вуліцы, мала клапоцячыся пра тое, як ідзе час, але сочачы за ім і сочачы за ўсім навакол пільным позіркам.

Калі сонечныя праменні ўрываліся ў яго пакой праз шалахлівыя шторы і струменілі на процілеглай сцяне, як залатая вада, ён ведаў, што набліжаецца вечар і што неба барвянае і прыгожае. Калі водбліскі патухалі і пракрадаўся змрок, падымаючыся па сцяне, ён сачыў, як гэты змрок згушчаецца, згушчаецца, згушчаецца ў ноч. Тады ён думаў пра тое, як усеяны ліхтарамі доўгія вуліцы і як свецяць уверсе ціхія зоркі. У яго была нейкая дзіўная схільнасць разважаць пра раку, якая, як яму было вядома, працякала праз вялікі горад і цяпер ён думаў пра тое, якая яна чорная і якой яна здаецца глыбокай, адлюстроўваючы россыпы зорак, і больш за ўсё пра
тое, як няўхільна коціць яна свае воды насустрач акіяну.

Па меры таго, як насоўвалася ноч і крокі на вуліцы былі чутны так рэдка, што ён мог расслухаць іх набліжэнне, лічыць іх, калі яны рабіліся павольнымі, і губляць у глухім аддаленні, ён ляжаў і сачыў за шматкаляровым кальцом вакол свечкі і цярпліва чакаў дня. Толькі шпаркая і імклівая рака выклікала ў яго неспакой. Іншы раз ён адчуваў, што павінен паспрабаваць спыніць яе — стрымаць сваімі дзіцячымі руч-
&lt;section end=&quot;ch16&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qr1u49l0fixqu7v7p4xya14d7p77j9p</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/179</title>
    <ns>104</ns>
    <id>27755</id>
    <revision>
      <id>85322</id>
      <parentid>81616</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:51:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4540" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch17&quot;/&gt;Містэр Каркер, расцягнуўшы рот ад вуха да вуха, паўтарыў: «Часу хапае», прычым ён не сказаў выразна гэтых слоў, але прыязна схіліў галаву і без гуку пашавяліў языком і губамі.

— І з прычыны таго, што цяпер мне вядома… і гэта я заўсёды казаў… што Уольр ідзе насустрач свайму шчасцю, — сказаў капітан.

— Насустрач свайму шчасцю, — таксама нячутна паўтарыў містэр Каркер.

— І з прычыны таго, што гэта маленькая паездка Уольра ўваходзіць, калі так можна сказаць, у круг яго штодзённых заняткаў і дапасоўваецца да яго надзей тут… — сказаў капітан.

— Да яго надзей тут, — згадзіўся містэр Каркер таксама нячутна, як і раней.

— Дык вось, калі мне гэта вядома, — прадаўжаў капітан, — значыцца, спяшацца няма чаго, і я спакойны.

З тае прычыны, што містэр Каркер, па-ранейшаму не сказаўшы нічога ўголас, зноў пачціва выказаў згоду, капітан Катль умацаваўся ў сваім пераконанні, што гэта адзін з прыемнейшых людзей, якіх яму калі-небудзь даводзілася сустракаць, і нават сам містэр Домбі не прайграе, калі што-небудзь у яго пяройме.

— Да пабачэння! — сказаў капітан. — Я шмат гаварыць не ўмею, але я вам вельмі ўдзячны за тое, што вы былі такім ветлівым і шчырым. Вы мне даруеце, што я да вас уварваўся? — дадаў капітан.

— Ды што вы! — адказаў той.

— Дзякую вам. Каюта мая невялікая, — сказаў капітан, зноў варочаючыся, — але досыць утульная, і калі вам у любую гадзіну дня здарыцца быць каля Брыг-плейс, нумар дзевяты, можа, вы запішаце? — і падняцца наверх, не звяртаючы ўвагі на тое, што вам скажа асоба, якая адчыніць дзверы, я рад буду вас бачыць.

Пасля такога гасціннага запрашэння капітан сказаў: «Усяго
найлепшага!», вышаў і зачыніў дзверы, пакінуўшы містэра Каркера ўсё ў той-жа самай позе ля каміна. У хітрым яго позірку і настарожанай позе, у яго фальшывых губах, якія былі расцягнуты, але не ўсміхаліся, у яго беззаганным гальштуку і бакенбардах, нават у тым, як ён моўчкі праводзіў сваёй мяккай рукой па беласнежнай бялізне і гладка выбрытым твары, было нешта кацінае. Капітан, які нічога не падазраваў, вышаў, зачарованы сваёй урачыстасцю, з прычыны чаго нават змяніўся фасон яго шырокага сіняга фрака. «Трымайся мацней, Нэд! — сказаў сабе капітан. — Ну, браце, сёння вам удасца сёе-тое зрабіць для маладых людзей».

&lt;section end=&quot;ch17&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch18&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХVIII'''''}}
{{Цэнтар|'''''Бацька і дачка.'''''}}

У доме містэра Домбі цішыня. Слугі, штурхаючы, шмыгаюць уверх і ўніз па лесвіцы, але іх крокаў не чуваць. Місіс Уікем, з поўнымі слёз вачыма, расказвае меланхалічныя гісторыі, апа-
&lt;section end=&quot;ch18&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>f1y77qvbdgjmjb7jel37ofpwjiv2etl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/211</title>
    <ns>104</ns>
    <id>27999</id>
    <revision>
      <id>85323</id>
      <parentid>83027</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:51:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4408" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch20&quot;/&gt;Маёр, які ўсю дарогу соп і пыхкаў, як паравоз, і чые вочы часта адрываліся ад газеты і падміргвалі, углядаючыся ў далячынь, нібы там цягнулася доўгая працэсія пацярпеўшых паражэнне міс Токс, якія вырываліся разам з дымам поезда і праносіліся над палямі, каб схавацца ў якім-небудзь утульным месцечку, — маёр адарваў свайго сябра ад размышлення, паведаміўшы яму, што паштовыя коні запрэжаны і карэта падана.

— Домбі, — сказаў маёр, злёгку ўдараючы яго кіем па плячы, — не задумвайцеся. Гэта благая прывычка. Стары Джо, сэр, не быў-бы такім непахісным, якім вы яго бачыце, калі-б ён аддаваўся такой прывычцы. Вы занадта вялікі чалавек, Домбі, каб задумвацца. У вашым становішчы, сэр, вы бясконца вышэй за гэта ўсё.

Маёр, нават у сяброўскіх сваіх угаварваннях, прымаў такім чынам пад увагу годнасць і гонар містэра Домбі і вельмі добра разумеў значэнне, а містэр Домбі быў больш, чым калі-небудзь, схілен зрабіць ласку джэнтльмену, які вызначаўся такім разважным сэнсам і такім цвярозым розумам. Таму ён стараўся прыслухоўвацца да таго, што гаварыў маёр, калі яны рыссю ехалі па шасе, і маёр, думаючы, што гэта шпаркасць і дарога значна больш адпавядаюць яго здольнасцям размаўляць, чым спосаб перасоўвання, які толькі што яны пакінулі, пачаў яго забаўляць.

Гэты прыліў натхнення і гаварлівасці, які перарываўся толькі звычайнымі сімптомамі, выкліканымі яго поўнакроўем, а таксама снеданнем і гнеўнымі нападкамі на тубыльца, прадаўжаўся ў маёра ўвесь дзень; таму, калі надышоўшы вечар застаў іх едучымі трушком па зялёнай і абсаджанай дрэвамі дарозе каля Лемінгтона, здавалася, нібы голас маёра ў выніку балбатні, яды, хіхікання і ўдушша зыходзіў са скрынкі пад сядзеннем ззаду экіпажа або з бліжэйшага стога сена. Ён не перамяніўся і ў гатэлі Райял, дзе былі заказаны пакоі і дзе маёр так павярэдзіў свае органы мовы ядой і піццём, што перад сном зусім страціў голас, якога хапала толькі на кашаль, і, аб'ясняючыся з цёмнаскурым слугою, мог толькі разяўляць рот.

&lt;section end=&quot;ch20&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch21&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХІ'''''}}
{{Цэнтар|'''''Новыя асобы.'''''}}

Маёр прагульваўся пад руку з містэрам Домбі па сонечным баку вуліцы, прычым разбухлыя яго шчокі звісалі над тугім каўнерыкам, а вялізная галава пагойдвалася з боку на бок, як быццам ён папракаў самаго сябе за тое, што быў такім чароўным суб'ектам. Не прайшлі яны і некалькіх ярдаў, як маёр сустрэў нейкага знаёмага, і яшчэ праз некалькі ярдаў маёр зноў сустрэў
&lt;section end=&quot;ch21&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>krpwqb8f9aug9t5wsa7fayoacj4940m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/218</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28048</id>
    <revision>
      <id>85324</id>
      <parentid>83221</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:52:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3953" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch21&quot;/&gt;— Ці магу я ў іх пераканацца? — з напышлівай галантнасцю запытаўся містэр Домбі, паклаўшы малюнак, які трымаў у руцэ, і паказваючы на арфу.

— О, зразумела! Калі хочаце!

Сказаўшы гэта яна ўстала, прайшла каля канапы маці, кінўшы ў яе бок ганарысты позірк і вышла з пакоя.

Маёр, які к таму часу атрымаў поўнае прабачэнне, прысунуў да Клеапатры маленькі столік і сеў гуляць з ёю ў пікет. Містэр Домбі, не ведаючы гэтай гульні, падсеў да іх павучыцца, бо Эдзіт яшчэ не варочалася.

— Спадзяюся, мы пачуем музыку, містэр Домбі? — сказала Клеапатра.

— Місіс Грэйнджэр прыязна гэта абяцала, — сказаў містэр Домбі.

— А! Гэта вельмі прыемна. Маёр, ваш ход!

Маёр зрабіў ход, а містэр Домбі, які падсеў, каб вучыцца, хутка прышоў-бы ў поўнае замяшанне, калі-б хоць якую-небудзь увагу звяртаў на гульню, але ён сядзеў, дзівячыся, калі-ж вернецца Эдзіт…

Нарэшце, яна вярнулася і падышла да арфы, а містэр Домбі ўстаў і, стоячы каля яе, слухаў. Ён не быў аматарам музыкі і нічога не разумеў з таго, што яна грае, але ён бачыў, як яна схіляецца над арфай, і, магчыма, чуў у гучанні струн якуюсьці сваю далёкую музыку, якая ўціхамірвала пачвару чыгункі і змякчала яе жорсткасць.

Клеапатра за пікетам не драмала. Вочы ў яе блішчэлі, як у птушкі, пранізвалі пакой з канца ў канец і спыняліся на арфе, выканальніцы, слухачы — рашуча на ўсім.

Скончыўшы граць, ганарыстая красуня ўстала і, прыняўшы падзяку і кампліменты містэра Домбі з такім-жа выглядам, як і раней, падышла амаль адразу-ж да раяля.

Эдзіт Грэйнджэр, любую песеньку, толькі не гэту! Эдзіт Грэйнджэр, вы вельмі прыгожая, і тушэ ў вас надзвычайнае, і голас глыбокі і гучны, — але толькі не гэту песеньку, якую яго закінутая дачка спявала яго памёршаму сыну!

Не! Ён яе не пазнае; а калі-б і пазнаў, дык якая песенька магла-б усхваляваць яго, жорсткага чалавека?

&lt;section end=&quot;ch21&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch22&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХII'''''}}
{{Цэнтар|'''''Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка.'''''}}

Містэр Каркер-загадчык сядзеў за канторкай, як заўсёды, прыгладжаны і ўкрадчывы, праглядаючы тыя пісьмы, якія яму належала распячатваць, робячы на іх адзнакі і ўказанні, якіх патрабаваў іх змест, і размяркоўваючы іх невялікімі пачкамі, каб
&lt;section end=&quot;ch22&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>jtknozn9g6a7edngyv9nidmfwin97x3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/233</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28096</id>
    <revision>
      <id>85325</id>
      <parentid>83381</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:52:27Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4267" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch22&quot;/&gt;Містэр Каркер прадаўжаў сачыць за пацярпеўшым паражэнне Тутсам, калі Дыагена паклікалі ў дом і захлопнулі дзверы, а містэр Тутс, прытуліўшыся ў бліжэйшым пад'ездзе, абвязваў разарваныя штаны дарагой шаўковай хустачкай, якая з'яўлялася дадаткам да яго раскошнага ўбрання, адзетага дзеля гэтага візіта.

— Прабачце, сэр, — пад'ехаўшы да яго, сказаў містэр Каркер з вельмі ветлівай усмешкай. — Спадзяюся, вы не пацярпелі?

— О, не, дзякую вам, — адказаў містэр Тутс, падняўшы расчырванелы твар, — гэта не мае ніякага значэння.

Містэр Тутс не ад таго быў каб дадаць, калі-б толькі мог, што яму гэта вельмі спадабалася.

— Калі сабака ўсадзіў вам зубы ў нагу, сэр… — пачаў Каркер, паказваючы свае ўласныя зубы.

— Не, дзякую вам, — сказаў містэр Тутс, — усё вельмі добра. Усё ў поўным парадку, дзякую вам.

— Я маю прыемнасць быць знаёмым з містэрам Домбі, — заўважыў Каркер.

— На самай справе? — адазваўся расчырванелы Тутс.

— Можа, вы мне дазволіце ў часе яго адсутнасці, — сказаў містэр Каркер, здымаючы капялюш, — папрасіць прабачэння за гэты непрыемны выпадак і пацікавіцца, якім чынам гэта магло здарыцца.

Містэр Тутс вельмі ўзрадаваны такой пачцівасцю і прыемнай магчымасцю заключыць дружбу з сябрам містэра Домбі, што дастае бумажнік з візітнымі карткамі, пакарыстацца якімі ён не ўпускае выпадку, і падае сваё імя і адрас містэру Каркеру; апошні адказвае на гэту ласку, даючы яму, у сваю чаргу, візітную картку, пасля чаго яны расстаюцца.

Затым містэр Каркер павольна праязджае міма дома, паглядаючы на вокны і стараючыся разгледзець задумлівы твар за фіранкай, які наглядае за дзецьмі ў доме насупраць; калматая галава Дыагена паяўляецца побач з гэтым тварам, і сабака, колькі яго не супакойваюць, брэша і бурчыць і рвецца да містэра
Каркера, нібы гатоў кінуцца ўніз і разарваць яго на шматкі.

Малайчына, Ды, неразлучны са сваёй гаспадыняй! Цяўкніце яшчэ і яшчэ разок, задраўшы галаву, пабліскваючы вачыма і гнеўна разяўляючы зяпу, каб схапіць яго! Яшчэ разок, пакуль ён не спяшаючыся праязджае міма! У вас цудоўны нюх, Ды, там кот, дружок, кот! 

&lt;section end=&quot;ch22&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch23&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ XXIII'''''}}
{{Цэнтар|'''''Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы.'''''}}

Фларэнс жыла адна ў вялікім панурым доме, і дзень праходзіў за днём, а яна як і раней жыла адна; і голыя сцены паглядалі на яе абыякавым поглядам, нібы яны, прыпадабняю-
&lt;section end=&quot;ch23&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pws242zb0gsd6z7qnj3ul4cpdmdd0o0</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/248</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28234</id>
    <revision>
      <id>85326</id>
      <parentid>83734</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:52:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4219" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch23&quot;/&gt;Сціснуўшы надзвычай горача абедзве рукі капітана, стары павярнуўся да Фларэнс, склаў яе рукі ў сваіх і паднёс іх да губ, пасля з вельмі дзіўнай паспешнасцю павёў яе да карэты. Наогул ён зрабіў такое моцнае ўражанне на капітана Катля, што той затрымаўся і загадаў Робу быць асабліва паслухмяным і ўважлівым да свайго гаспадара да заўтрашняй раніцы; сваё распараджэнне капітан падмацаваў выдачай шылінга і абяцаў яшчэ шэсць пенсаў да поўдня на другі дзень. Зрабіўшы гэтую добрую справу, капітан Катль, які лічыў сябе натуральным і законным ахоўнікам Фларэнс, узлез на козлы, вельмі добра разумеючы ўскладзеную на яго адказнасць, і праводзіў яе да дома. Развітваючыся, ён запэўніў яе, што будзе трымацца моцна, не адыходзячы ад Соля Джылса, і яшчэ раз запытаўся ў С'юзен Ніпер, бо не мог забыцца смелых яе слоў адносна місіс Мак-Стынджэр:

— Дык вы думаеце, што паказалі-б ёй, мілая?

&lt;section end=&quot;ch23&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch24&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ XXIV'''''}}
{{Цэнтар|'''''Клопаты сэрца, якое любіць.'''''}}

Сэр Барнет і лэдзі Скетлс, надзвычайныя людзі, жылі ў Фулеме на беразе Темзы ў цудоўнай віле, якая была адной з самых зайздросных рэзідэнцый&lt;ref&gt;''Рэзідэнцыя'' — месца пастаяннага знаходжання.&lt;/ref&gt; у свеце, калі адбывалася спаборніцтва ў веславанні, але адрознівалася ў іншы час і некаторымі невыгадамі, да якіх можна аднесці выпадковае ўварванне ракі ў гасціную і часовае знікненне лужка і кустоў.

Сэр Барнет Скетлс падкрэсліваў значэнне ўласнай персоны галоўным чынам пры дапамозе старадаўняй залатой табакеркі і цяжкой шаўковай насавой хустачкі, якую ён унушальна даставаў з кішэні, як сцяг, і раскручваў абодвума рукамі. Мэта жыцця сэра Барнета заключалася ў тым, каб заўсёды расшыраць кола
знаёмых.

Сэр Барнет ганарыўся тым, што знаёміў людзей з людзьмі. Ён любіў гэты занятак дзеля самога сябе, і да таго-ж ён садзейнічаў асноўнай яго мэце. Так, напрыклад, калі сэру Барнету ўдавалася захапіць якога-небудзь навічка або вясковага джэнтльмена і залучыць у сваю гасцінную вілу, сэр Барнет гаварыў яму раніцой, пасля прыезду: «Ну-с, дарагі мой сэр, ці не хочаце вы з кім-небудзь пазнаёміцца? Каго-б вы хацелі тут сустрэць? Можа вы цікавіцеся пісьменнікамі, жывапісцамі, скульптарамі, акторамі або кім-небудзь падобным да іх?» Здаралася, што пацыент адказваў сцвярджальна і называў асобу, якую сэр Барнет ведаў асабіста
&lt;section end=&quot;ch24&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ef7i3jctn70nlr4dq3nu39z9xefn6z9</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/262</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28351</id>
    <revision>
      <id>85327</id>
      <parentid>83956</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:53:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4296" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch25&quot;/&gt;выконваць загады, адаслаў пазяхаючага хлапца спаць пад прылавак, а сам падняўся наверх, у спальню Саламона Джылса.

Што выцерпеў капітан у наступны дзень, калі міма вокнаў прамільгаў капялюшык, і колькі разоў ён выбягаў з крамы, унікаючы ад уяўляемых Мак-Стынджэраў, і шукаў выратаванне на гары, — цяжка апісаць. Але каб унікнуць стомленасці, звязанай з такім спосабам самазахавання, капітан завесіў з сярэдзіны шкляныя дзверы, што вялі з крамы ў гасціную, падабраў да іх ключ з прысланай яму звязкі і прасвідраваў сабе дзірачку ў сцяне. Выгады гэтай сістэмы фартыфікацыі&lt;ref&gt;''Фартыфікацыя'' — навука аб збудаванні крэпасных і палявых умацаванняў.&lt;/ref&gt; відавочны. Пры паяўленні капялюшыка капітан у адзін момант уцякаў у крэпасць, замыкаўся на ключ і спотайку наглядаў за ворагам. Пераканаўшыся, што трывога фальшывая, капітан у адзін момант выбягаў адтуль. А з прычыны таго, што капялюшыкаў на вуліцы было вельмі многа, а трывога нязменна была звязана з іх паяўленнем, то капітан увесь дзень толькі і рабіў, што ўбягаў і выбягаў.

Між іншым, у разгар гэтых практыкаванняў капітан Катль знайшоў час агледзець тавар, аб якім у яго склалася агульная думка (вельмі цяжкая для Роба), што чым даўжэй яго церці і чым ярчэй ён будзе блішчэць, тым лепш. Пасля ён наклеіў ярлычкі на некаторыя прадметы, прывабныя на выгляд, наўздагад вызначыўшы цэны ад дзесяці шылінгаў да пяцідзесяці фунтаў, і выставіў іх у акно, на вялікае здзіўленне публікі.

Скончыўшы гэтыя палепшанні, капітан Катль, акружаны інструментамі, пачаў лічыць сябе прычасным да навукі. Да Фларэнс капітан накіраваўся з нечаканымі весткамі пра дзядзьку Соля зараз-жа пасля таго, як заўладаў Мічманам, але яна
паехела. Такім чынам, капітан замацаваўся на сваім новым жыццёвым пасту; не сустракаючыся ні з кім, апрача Роба Тачыльшчыка, і губляючы лікі дзён, як гэта бывае з людзьмі, у чыім жыцці адбыліся вялікія змены, ён размышляў пра Уолтэра, пра Саламона Джылса і нават пра самую місіс Мак-Стынджэр, як пра
адышоўшае мінулае.

&lt;section end=&quot;ch25&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch26&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХVІ'''''}}
{{Цэнтар|'''''Цені мінулага і будучага.'''''}}

— Ваш пакорны слуга, сэр, — сказаў маёр. — Чорт пабяры, сэр, сябра майго сябра Домбі — мой сябра, і я рад вас бачыць.

— Каркер, я надзвычай удзячны маёру Бегстоку за кампанію і гутаркі, — растлумачыў містэр Домбі. — Маёр Бегсток зрабіў мне вялікую паслугу, Каркер.
&lt;section end=&quot;ch26&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>a2wvv912vh2b4j3x2ffms26tesamnz3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/284</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28422</id>
    <revision>
      <id>85328</id>
      <parentid>84114</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:53:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3740" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch27&quot;/&gt;выбраць новы шлях, спыніць вас і выратаваць сябе. Адно я магу сказаць; я не змяніла той адзінай мэты, якую ў мяне хапіла сіл сабе паставіць — я ледзь было не сказала: мела магчымасць, паколькі вы, мама, знаходзіцеся каля мяне, — я не спакушала гэтага чалавека.

— Гэтага чалавека! — усклікнула маці. — Вы гаворыце так, як быццам ненавідзіце яго!

— А вы думалі, што я яго кахаю? — адазвалася тая, спыняючыся сярод пакоя і аглядаючыся. — А ці не назваць вам таго, — прадаўжала яна, не спускаючы вачэй з маці, — хто ўжо вельмі добра нас ведае і бачыць нас наскрозь і перад кім я адчуваю яшчэ менш павагі і давер'я да сябе, чым нават перад сабою — да такой ступені для мяне зняважліва тое, што ён мяне ведае?

— Я думаю, — холадна адказвала маці, — што вы нападаеце на беднага злашчаснага… як яго завуць? містэра Каркера. Адсутнасць у вас самапаважання і давер'я, дарагая мая, у сувязі з успамінаннем пра гэтага чалавека (які на мяне зрабіў прыемнае ўражанне) бадай ці можа зрабіць уплыў на ваша сямейнае жыццё. Чаму вы пазіраеце на мяне такім цяжкім поглядам? Вы хворая?

Раптам Эдзіт апусціла галаву, нібы адчула востры боль, і закрыла твар рукамі; нястрымныя дрыжыкі прабеглі па ўсім яе целе. Гэта хутка прайшло і звычайнай сваёй хадой яна вышла з пакоя.

&lt;section end=&quot;ch27&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch28&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХVІІI'''''}}
{{Цэнтар|'''''Перамены.'''''}}

— Нарэшце-такі, С'юзен, — сказала Фларэнс, звяртаючыся да непераймальнай Ніпер, — прышоў дзень, калі мы можам вярнуцца ў наш ціхі дом!

— І сапраўды вельмі ціхі, міс Флой, няма чаго і казаць! Надзвычай ціхі.

— Ці здаралася вам, — задуменна сказала Фларэнс пасля нядоўгіх размышленняў, — ці здаралася вам, калі я была маленькай, бачыць гэтага джэнтльмена, які вось ужо тры разы патурбаваўся заехаць сюды, каб пагаварыць са мною… здаецца тры
разы, С'юзен?

— Тры разы, міс, — адказвала Ніпер. — Першы раз, калі вы гулялі з гэтымі Скет…

Фларэнс ціхмана паглядзела на яе, і міс Ніпер стрымалася.

— З сэрам Барнетам і яго жонкай, вось што я хацела сказаць, міс, і з маладым джэнтльменам. А пасля яшчэ два разы ўвечары.
&lt;section end=&quot;ch28&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>pqwf5ss0sd76jylwxqam26zh81cojc7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/307</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28510</id>
    <revision>
      <id>85329</id>
      <parentid>84459</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:54:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4296" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch30&quot;/&gt;Эдзіт Грэйнджэр змагалася са сваім трывожным духам, без слёз, без скарг, без сяброў, маўклівая, гордая.

Нарэшце, яна выпадкова дакранулася рукою да адчыненых дзвярэй, якія вялі ў пакой, дзе спала Фларэнс.

Яна ўздрыганулася, спынілася і зазірнула туды.

Там гарэў агонь, і яна ўбачыла Фларэнс, якая моцна спала ў росквіце нявіннасці і прыгажосці. Эдзіт затаіла дыханне і адчула, што яе цягне да яе.

Цягне бліжэй, бліжэй, яшчэ бліжэй. Нарэшце, яна падышла так блізка, што, нахіліўшыся, прыціснулася губамі да кволай ручкі, якая звісла з ложка, і асцярожна абвіла ёй сваю шыю. Слёзы пырснулі ў яе з вачэй ад гэтага дотыку, калі яна пала на калені і апусціла змучаную галаву і рассыпаныя валасы на падушку каля галавы Фларэнс.

Так правяла Эдзіт Грэйнджэр ноч перад вяселлем. Так застала яе сонца раніцой, у дзень вяселля.

&lt;section end=&quot;ch30&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch31&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХІ'''''}}
{{Цэнтар|'''''Вяселле.'''''}}

Досвітак з яго халодным бледным тварам дрыжачы падкрадаецца да царквы, пад якою спачывае прах маленькага Поля і яго маці, і заглядае ў вокны. Холадна і цёмна. Ноч яшчэ прыпадае да каменных пліт і хмурыцца, панурая і цяжкая, у кутках і закутках будынка. Гадзіннік на званіцы, які ўзвышаецца над дамамі, вынырнуўшы з безлічных хваль у патоку часу, які
набягае і разбіваецца аб вечны бераг, шарэе нібы каменны маяк, які сцеражэ марскі прыліў; у пачатку досвітак можа толькі цішком зазірнуць у царкву і пераканацца, што ноч яшчэ там.

Бездапаможна поўзаючы вакол царквы і заглядаючы ў вокны, досвітак стогне і плача аб сваім кароткачасовым панаванні, і слёзы яго струменяць па шыбах, а дрэвы ля царкоўнай агарожы схіляюць галовы і, спачуваючы, ломяць безлічныя свае рукі. Ноч, бляднеючы перад ім, непрыкметна пакідае царкву, але затрымліваецца пад скляпеннем, у скляпах, апускаецца на труны. Але вось прыходзіць светлы дзень, надаючы бляск гадзінніку на званіцы, афарбоўваючы шпіц у чырвоны колер, асушаючы слёзы досвітку, аглушаючы яго скаргі; а
застрашаны досвітак, ідучы за ноччу і праганяючы яе з апошняга яе сховішча, сам залазіць у скляпы і хаваецца, са спалоханым тварам, сярод мерцвякоў, пакуль не вернецца адпачыўшая ноч і не прагоніць яго адтуль.

Мышы, якія займаліся маліцвенікамі больш старанна, чым іх уладальнікі, і маленькімі зубкамі нарабілі падушкам&lt;ref&gt;''Падушкі'' (у царкве) — іх падкладаюць пад калені, каб мякчэй было стаяць.&lt;/ref&gt; больш
&lt;section end=&quot;ch31&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>fg80036l5bcvv759fzr746wc6y0n9v5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/334</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28554</id>
    <revision>
      <id>85330</id>
      <parentid>84587</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:55:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4342" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch32&quot;/&gt;проць нечаканага нашэсця місіс Мак-Стынджэр, змірыцца са сваім лёсам і — што-б ні здарылася — быць бестурботным. Аднак, з надыходам вечара ён крыху паправіўся і доўга расказваў аб Уолтэры Робу Тачыльшчыку, не забываючыся, час ад часу хваліць увагу і адданасць Роба. Роб, не чырванеючы, выслухоўваў гарачую пахвальбу капітана, сядзеў, выпучваючы на яго вочы, стараўся спачувальна хныкаць, прытвараўся добрадзейным і (як і належыць юнаму шпіёну) запамінаў кожнае слова, падаючы надзеі зрабіцца спрытным ашуканцам.

&lt;section end=&quot;ch32&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch33&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХIII'''''}}
{{Цэнтар|'''''Кантрасты.'''''}}

Зірнем на два дамы; яны не стаяць адзін каля другога, але раздзелены вялікай адлегласцю, хоць абодва знаходзяцца недалёка ад вялікай сталіцы — Лондана.

Першы стаіць у зялёнай і лясістай мясцовасці каля Норвуда. Гэта невялікі дом; ён не дамагаецца велічыні, але пабудаваны добра і ўпрыгожаны з густам. Лугавіна, мяккі адхонны схіл, кветнік, купкі дрэў, сярод якіх відаць грацыёзныя ясені і вербы, аранжэрэя, летняя веранда з пахучымі паўзучымі раслінамі, што абвіваюць калоны, упарадкаваныя іншыя будынкі — усё гэта, у мініятурным памеры, адпавядаючым простаму катэджу, сведчыць аб удалікатненым камфорце, які можна знайсці ў палацы. Гэта назіранне адпавядае сапраўднасці, бо ўнутранае ўпрыгожанне дома вызначаецца элегантнасцю і раскошай. Яркія кветкі, вельмі добра падабраныя, на кожным кроку ўражаюць вока: у мэблі — яе памеры надзвычай гарманіруюць з выглядам і велічынёй маленькіх пакояў, — на сценах, на падлозе, афарбоўваючы і змякчаючы святло, якое ўрываецца ў зашклёныя дзверы і вокны. Тут ёсць
таксама некалькі надзвычайных гравюр і карцін, у дзівосных закавулках і нішах шмат кніг, а на сталах гульні, азартныя або патрабуючыя майстэрства, — фантастычныя шахматныя фігуры, косці, трык-трак, карты і більярд.

І, аднак, не гледзячы на ўсё гэта багацце і камфорт, у паветры адчуваецца нешта нядобрае. Ці не таму, што дываны і падушкі вельмі мяккія, вельмі заглушаюць шум, і тыя, хто тут ходзіць або адпачывае, робяць усё нібы ўпотайкі? Ці не таму, што гравюры і карціны не ўвекавечваюць высокіх думак або спраў, не адлюстроўваюць прыроды ў паэтычных пейзажах, а ўяўляюць з сябе толькі спалучэнні ліній і фарб? Або, магчыма, таму, што арыгінал — гаспадар дома, — дыхаючы штодзённа гэтым паветрам, непрыкметна распаўсюджвае свой уплыў на ўсё, што яго акружае?
&lt;section end=&quot;ch33&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>7gtleu71knit7bhi2318wkhqom533yh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/344</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28569</id>
    <revision>
      <id>85331</id>
      <parentid>84656</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:55:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4156" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch33&quot;/&gt;— Вы дазволіце мне пацалаваць вас?

Запытаўшыся так, жанчына, якая ўзяла ад яе міласціну, не бачачы на твары яе ні гневу, ні агіды, нахілілася да яе і прыціснулася губамі да яе шчакі. Зноў яна схапіла яе руку і прыкрыла ёю свае вочы; пасля яна пайшла.

Пайшла ў надыходзячую ноч, насустрач раз'юшанаму ветру і дажджу, накіроўваючыся да ахутанага туманам горада, дзе мігацелі няясныя агні, і яе чорныя валасы і канцы хусткі, неахайна завязанай, развяваліся вакол яе смелага твара.

&lt;section end=&quot;ch33&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch34&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ ХХХІV'''''}}
{{Цэнтар|'''''Другая маці з дачкой.'''''}}

У брыдкім і панурым пакоі старая, таксама брыдкая і панурая, прыслухоўвалася да ветру і дажджу і, скурчыўшыся, грэлася каля мізэрнага ачага. Аддаючыся гэтаму апошняму занятку з большай упартасцю, чым першаму, яна не мяняла позы; толькі тады, калі выпадковыя дажджавыя кроплі падалі, шыпячы, на цёплы попел, яна падымала галаву, зноўку звяртаючы ўвагу на свіст ветру і шум дажджу, а пасля паступова апускала яе ўсё ніжэй, ніжэй і ніжэй, аддаючыся панурым развагам; начныя шумы зліваліся для яе ў аднастайны гул, які нагадвае гул мора, калі ён ледзь-ледзь дасягае слыху таго, хто сядзіць у задуменні на беразе.

У пакоі агню не было, апрача водбліску, што падаў ад ачага. Час ад часу злосна ўспыхваючы, нібы вочы задраманага лютага звера, агонь асвятляў рэчы, якія зусім не мелі патрэбы ў лепшым асвятленні. Куча лахманоў, куча касцей, убогая пасцель, два-тры скалечаныя крэслы або, больш правільна, табурэты, чорныя сцены і яшчэ больш чорная столь — вось усё, на што падаў дрыготкі водбліск.

Калі-б Фларэнс стаяла ў гэтым пакоі і глядзела на тую, якая, скурчыўшыся ля каміна, адкідала цень на сцяну і столь, яна з першага-ж позірку пазнала-б Добрую місіс Браун, не гледзячы на тое, што, магчыма, дзіцячы яе ўспамін аб гэтай страшнай старой быў такім-жа дзіўным і несуразмерным прадчуваннем ісціны, як цень на сцяне. Але Фларэнс тут не было, і Добрая місіс Браун аставалася непазнанай і сядзела, нікім не заўважаная, скіраваўшы позірк на агонь.

Схамянуўшыся ад шыпення, больш моцнага, чым звычайна — струменьчыкі дажджавой вады праніклі ў дымаход, — старая нецярпліва падняла галаву і зноў пачала прыслухоўвацца. На гэты раз яна не апусціла галавы, бо нехта піхнуў дзверы і нейчыя крокі пачуліся ў пакоі.
&lt;section end=&quot;ch34&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>hojl9dgjrhr9jamfaj0bd4toiimh720</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Індэкс:Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf</title>
    <ns>106</ns>
    <id>28635</id>
    <revision>
      <id>85291</id>
      <parentid>84835</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:21:31Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-index</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="203" xml:space="preserve">{{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template
|Type=journal
|Title=[[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]]
|Language=be
|Volume=
|Author=[[Аўтар:Альберт Паўловіч|Альбэрт Паўловіч]]
|Translator=
|Editor=
|Illustrator=
|School=
|Publisher=
|Address=
|Year=1929
|Key=
|ISBN=
|OCLC=
|LCCN=
|BNF_ARK=
|ARC=
|Source=pdf
|Image=1
|Progress=V
|Pages=&lt;pagelist /&gt;
|Volumes=
|Remarks=
|Width=
|Css=
|Header=
|Footer=
}}</text>
      <sha1>9tngwaeiho38c4btosnekdq8hmhoxh3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf/1</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28710</id>
    <revision>
      <id>85287</id>
      <parentid>84943</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:09:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3639" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Цэнтар|'''„СЯЛЯНКА“ В. ДУНІН-МАРЦІНКЕВІЧА НА МЕНСКАЙ СЦЭНЕ'''|памер=120%}}

{{Цэнтар|''(Гістарычная спраўка)''}}

{{Цэнтар|'''Альбэрт Паўловіч'''}}

„Сялянка“ — гэта двухактовая комэдыя-опэра: выдана яна была ў Вільні, у 1846 годзе (16°. 109); музыку да яе скомпанаваў [[Аўтар:Станіслаў Манюшка|Станіслаў Манюшка]], выдатны беларускі композытар.

Гэтая опэра карысталася вялікім посьпехам і ставілася яна ў Менску,
у Бабруйску і Слуцку; на провінцыі, як мне вядома, яна ставілася на
кватэры ў нашага далёкага сваяка Валерага Паўловіча, у Глуску.

Валеры Паўловіч сам быў беларускі поэта&lt;ref&gt;В. Паўловіч быў вайсковы і ў 1860 г. жыў у Бабруйскім павеце (між іншым, у Глуску і Парычах). Аб ім часта мне ўспамінаў дзядзька Апалінары Паўловіч, які спатыкаўся з ім у Парычах і расказваў, што ён пісаў вершы і папольску, і пабеларуску ім вельмі быў зацікаўлены [[Аўтар:Іван Луцкевіч|Ян Луцкевіч]], які меў рукапісы яго, і мой бацька дакладна
яму даў весткі аб радні, у каго-б Луцкевіч мог дастаць яшчэ што-колечы з рукапісаў (перапіска з Іванам Луцкевічам у мяне захавалася, у ёй-жа ён цікавіўся і аб афішы „Сялянка“).&lt;/ref&gt; і быў блізка знаёмы з Дунін-Марцінкевічам.

Склад трупы В. Марцінкевіча быў звыш 20 чалавек, у тым ліку сам
аўтар і дзьве яго дачкі.

Апрача аўтара, вельмі чынны ўдзел прымалі яго два таварышы: Авэр‘ян Васільеў і Ляўданскі. Вось на гэтых двух асобах я мушу спыніць увагу.

А. Васільева я пазнаў дзякуючы таму, што з ягоным сынам, Якавам, мне давялося служыць на Лібава-Роменскай чыгунцы.

Я. Васільеў нарадзіўся і памёр у Менску, быў шчырым беларусам.
Нацыянальнае пачуцьце перайшло да яго ад яго бацькі, Авар‘яна. Шмат
гадоў мы з ім служылі і таварышкавалі. Неяк раз зусім выпадкова пачалі паміж сабой гутарыць пабеларуску. Тутака выкрылася сама сабой
наша прыхільнасьць да роднае мовы і мы пасьля таго ўжо так гутарыць
не пакідалі.

На нас, праўда, зьвярталі ўвагу,—некаторыя казырыліся, некаторыя
высьмейвалі і толькі лічаныя асобы: А. С. Шыманскі, браты А. і І. Каспэрскія, П. Малішэўскі і П. Астанковіч зусім шчыра нас&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>2kc60hp808i0gz365z1zkt5agitpnsi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf/2</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28711</id>
    <revision>
      <id>85289</id>
      <parentid>84955</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:16:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4737" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;разумелі і нам спагадалі і ахвотна гутарылі на „простай“ мове. Ведама, у той час,—гэта 20—25 гадоў назад,—лічылася дрэнным тонам гаварыць папросту.

Я. Васільеў меў добрую памяць і шмат вершаў даўгіх, як „[[Еўгеній Онегін|Евгений Онегин]]“ [[Аўтар:Аляксандр Пушкін|Пушкіна]], „Stare Wrota“—[[Аўтар:Уладзіслаў Сыракомля|Сыракомлі]] (Л. Кандратовіча) казаў з памяці, ведаў многа беларускіх вершаў.

На запытаньне мае—адкуль у яго такі багаты запас матарыялу для
даклямацыі на беларускай мове,—ён мне расказаў наступнае:

Яго бацька, Авэр‘ян, быў таварышом Вінцука Марцінкевіча і Ляўданскага (імя апошняга ня помню). У той час Васільеў быў пісарам
у міравога судзьдзі, а Ляўданскі старшым нейкім у друкарні. Абодва
гэтыя прыяцелі Марцінкевіча разам з апошнім прымалі гарачы ўдзел
у спэктаклях, якія адбываліся ў Менску ў тэатры Поляка, а пасьля
бароны беларускіх твораў (у 1852 г.), на кватэрах прыватных асоб
(у Сьвіды і Лапіцкай). А. Васільеў выконваў ролю адміністратара,
а Ляўданскі—артысты на ўсе амплуа.

Між іншым, Якаў Васільеў адзначаў вельмі ўдалую ролю Ляўданскага,
які, маючы нязвычайную, проста фэномэнальную памяць, станавіўся да
выконваньня ролі бяз жаднае падрыхтоўкі. Досыць яму было перад выступленьнем прачытаць тэкст адзін раз і ўсё моцна ўкладалася ў яго
галаве. Ён помніў кожнае слова і мала пільнаваўся суфлёра.

Да таго і фігура яго была высокая, статная, быў вельмі рухавы, прыгожы, меў добрую вымову і ўсё гэта рабіла яго пажаданым гасьцём—у гасьціне і дасканалым артыстым—на сцэне. Ролі сабе ён не выбіраў,
але у кожнай ролі быў удалым выканаўцам, на сваім месцы.

Афішу аб пастаноўцы ў Менску 9 лютага 1852 г. комэдыі Дунін-Марцінкевіча—„Сялянка“&lt;ref&gt;Гл. Запіскі Аддзелу гуманітарных навук, кн. 2. Працы клясы і філёлёгіі, т. 1. ІБК 1928 г., стар. 314—315 (адбітак).&lt;/ref&gt; мне падараваў Якаў Васільеў.

Захавалася гэтая афіша выпадкова. Ляўданскі, які меў беспасрэднае
дачыненьне да друкарань, заўсёды стараўся як найхутчэй атрымаць афішы. Разам з бацькам Якава Васільева, удвох яны абыходзілі знаёмых і запрашалі ў тэатр.

У часе забароны мясцоваю ўладаю беларускіх спэктакляў, яны пісалі
афішы ад рукі, а спэктаклі адбываліся ці на кватэры ў Ляўданскага
ці ў самога В. Марцінкевіча, або у знаёмых. Улетку Марцінкевіч над'яжджаў з Люцынкі.

У афішы адзначана, што ролю Наума Прыгаворкі—войта—граў сам аўтар, поэта-драматург, а сялянак—дочкі яго. Гэты ўдзел усёй сям‘і Вінцука Марцінкевіча ясна сьведчыць аб тым, што ўсе, а асабліва сам поэта любілі беларускае слова.

Між іншым Васільеў казаў, што гэтая афіша была першай і апошняй
абвесткай аб ужываньні на сцэне беларускай мовы: у той-жа дзень быў,&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>597pnmpt00bc899fn87vr83zj27pbff</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf/3</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28713</id>
    <revision>
      <id>85290</id>
      <parentid>84956</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:20:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3084" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;выданы слоўны загад (а пасьля і пісоўны) аб забароне спэктакляў на
„простонародном языке“. Усё-ж такі ў той дзень, 9 лютага 1852 г.,
спектакль адбыўся, бо дазваленьне на той дзень было ўжо мясцовай уладай дана, але была толькі нейкая замінка з расклейкаю афішы,—яе меліся зьнішчыць.

Афіша ня была расклеена, яе давялося саматугам разносіць па знаёмых, як запрашэньне. Вестка аб забароне хутка разьнеслася па Менску
і дзякуючы гэтаму збор быў нябывалы.

І вось пасьля разноскі афіш некалькі асталося яшча на руках, але захавалася ўсяго толькі адна, якая і была мне Я. Васільевым падаравана.

Карыстаючыся выпадкам, хачу адзначыць цікавасьць гатай афішы „Сялянка“ яшчэ і з другога боку. Вядома, што для гэтай опэры „Сялянка“ музыку ўлажыў Станіслаў Манюшка—асабовы прыяцель Марцінкевіча з удзелам композытараў Крыжаноўскага і др.

Композыцыя, на жаль, нідзе не захавалася, страчана, прапалі ўсе сьляды, а разам з тым упала і вера ў тое, што рэч гэта ім, Манюшкай,
была напісана.

І вось выпадкова захаваны экзэмпляр афішы пацьвярджае самы факт, які пачынаўся брацца грамадзянствам ужо пад сумненьне.

Аб тым, што мне пашчасьцілася атрымаць рэдкі экзэмпляр афішы, я паведаміў Яна Луцкевіча і [[Аўтар:Рамуальд Зямкевіч|Рамуальда Зямкевіча]].

Вельмі зацікавіўся тады афішай і кореспондент газэт—„Kurjera
{{Абмылка|Wileńskego|Wileńskiego}}“ і „Gońca Porannego“, Дворжачак, які ў абедзьвюх газетах&lt;ref&gt;„Gonec Powanny“ № 496, 1911 r.&lt;/ref&gt; адначасова даў абвестку, што бачыў у мяне афішу, зазначыўшы, што „опэра гэта, здаецца, зусім невядома і ў ніякім сьпісу твораў Манюшкі ня лічыцца“. Між іншым, Дворжачак пасьля прапанаваў мне прадаць гэтую афішу Гэнрыку Опіньскаму (?), які зьбіраў увесь матэрыял, які датыкаўся твораў Ст. Манюшкі.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5wl448g22jdxzfn9p80v09157svjli2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28714</id>
    <revision>
      <id>85279</id>
      <parentid>84951</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:59:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="684" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = «Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне
 | аўтар     = Альберт Паўловіч
 | секцыя    = Артыкул
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = Полымя, 1929 - №8-9
 | год      = 1929
}}
&lt;pages index=&quot;Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf&quot; from=&quot;1&quot; to=&quot;3&quot; /&gt;

[[Катэгорыя:Альберт Паўловіч]]
[[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]]
[[Катэгорыя:Творы 1929 года]]
[[Катэгорыя:Полымя (часопіс)]]</text>
      <sha1>0r01vwypejhpo5nd7d0su5cbxax1j8h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85280</id>
      <parentid>85279</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:59:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gleb Leo перанёс старонку [[&quot;Сялянка&quot; В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]] у [[«Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне]], не пакінуўшы перасылкі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="684" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = «Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне
 | аўтар     = Альберт Паўловіч
 | секцыя    = Артыкул
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = Полымя, 1929 - №8-9
 | год      = 1929
}}
&lt;pages index=&quot;Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf&quot; from=&quot;1&quot; to=&quot;3&quot; /&gt;

[[Катэгорыя:Альберт Паўловіч]]
[[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]]
[[Катэгорыя:Творы 1929 года]]
[[Катэгорыя:Полымя (часопіс)]]</text>
      <sha1>0r01vwypejhpo5nd7d0su5cbxax1j8h</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85282</id>
      <parentid>85280</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T16:01:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="716" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = «Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне
 | аўтар     = Альберт Паўловіч
 | секцыя    = Артыкул
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = Полымя, 1929 - №8-9
 | год      = 1929
}}
&lt;pages index=&quot;Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf&quot; from=&quot;1&quot; to=&quot;3&quot; /&gt;

-----------
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Альберт Паўловіч]]
[[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]]
[[Катэгорыя:Творы 1929 года]]
[[Катэгорыя:Полымя (часопіс)]]</text>
      <sha1>9t1pe7fzdas2bkvepdk0kskx7anw80l</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85292</id>
      <parentid>85282</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:22:09Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="824" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = «Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне
 | аўтар     = Альберт Паўловіч
 | секцыя    = Артыкул
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = Полымя, 1929 - №8-9
 | год      = 1929
}}
&lt;pages index=&quot;Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf&quot; from=&quot;1&quot; to=&quot;3&quot; /&gt;

-----------
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Альберт Паўловіч]]
[[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]]
[[Катэгорыя:Успаміны]]
[[Катэгорыя:Менск]]
[[Катэгорыя:Тэатр]]
[[Катэгорыя:Творы 1929 года]]
[[Катэгорыя:Полымя (часопіс)]]</text>
      <sha1>988muxnopkuvfqyxgcm44ip54ec44yu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85293</id>
      <parentid>85292</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T17:22:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="824" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = «Сялянка» В. Дуніна-Марцінкевіча на менскай сцэне
 | аўтар     = Альберт Паўловіч
 | секцыя    = Артыкул
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = Полымя, 1929 - №8-9
 | год      = 1929
}}
&lt;pages index=&quot;Паўловіч Дунін Марцінкевіч.pdf&quot; from=&quot;1&quot; to=&quot;3&quot; /&gt;

-----------
{{Крыніцы}}

[[Катэгорыя:Альберт Паўловіч]]
[[Катэгорыя:Творы пра Вінцэнта Дунін-Марцінкевіча]]
[[Катэгорыя:Успаміны]]
[[Катэгорыя:Мінск]]
[[Катэгорыя:Тэатр]]
[[Катэгорыя:Творы 1929 года]]
[[Катэгорыя:Полымя (часопіс)]]</text>
      <sha1>ssoteeel92bogmgjxf6if9k8mh0zpuc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Наша Ніва (1906)/1910</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28745</id>
    <revision>
      <id>85240</id>
      <parentid>85234</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T11:59:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2949" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Наша Ніва
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Газэта
 | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1909|1909 год]]
 | наступны  = [[Наша Ніва (1906)/1911|1911 год]]
 | крыніца   = 
 | год      = 1910 год
}}

{{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}

{|width=&quot;35%&quot; align=&quot;center&quot; 
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1910/1|№ 1]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/2|№ 2]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/3|№ 3]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/4|№ 4]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/5|№ 5]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/6|№ 6]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/7|№ 7]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/8|№ 8]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/9|№ 9]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/10|№ 10]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1910/11|№ 11]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/12|№ 12]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/13|№ 13]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/14|№ 14]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/15|№ 15]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/16-17|№ 16-17]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/18|№ 18]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/19|№ 19]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/20|№ 20]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/21|№ 21]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1910/22|№ 22]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/23-24|№ 23-24]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/25|№ 25]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/26|№ 26]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/27|№ 27]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/28|№ 28]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/29|№ 29]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/30|№ 30]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/31|№ 31]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/32|№ 32]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1910/33|№ 33]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/34|№ 34]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/36|№ 36]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/37|№ 37]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/38|№ 38]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/39|№ 39]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/40|№ 40]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/41|№ 41]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/42|№ 42]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1910/43|№ 43]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/44-45|№ 44-45]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/46|№ 46]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/47|№ 47]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/48|№ 48]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/49|№ 49]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/50|№ 50]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/51|№ 51]]
* [[Наша Ніва (1906)/1910/52|№ 52]]
|}

[[Катэгорыя:Творы 1910 года]]</text>
      <sha1>tt64u0i6v02aanee4ps9lze2xz3x8qf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28763</id>
    <revision>
      <id>85276</id>
      <parentid>85068</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:57:43Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <minor />
      <comment>Gleb Leo перанёс старонку [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]] у [[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]], не пакінуўшы перасылкі</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="427" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча
 | аўтар     = Міхаіл Піятуховіч
 | секцыя    = 
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = 
 | год      = 1928
}}
&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=84 to=89 fromsection=dunin tosection=dunin /&gt;</text>
      <sha1>rejyd1v27t7ynr9bhgbyu9fzqdaxs4i</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf/5</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28765</id>
    <revision>
      <id>85249</id>
      <parentid>85074</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:49:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="530" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Цэнтар|Проф. М. М. ПІОТУХОВІЧ}}


{{Цэнтар|{{Разьбіўка|НАРЫСЫ ГІСТОРЫІ}}&lt;br /&gt;БЕЛАРУСКАЙ ЛІТАРАТУРЫ|памер=200%}}


{{Цэнтар|ЧАСТКА ПЕРШАЯ|памер=120%}}


{{Цэнтар|&lt;small&gt;(Агляд літаратурна-ідэолёгічных&lt;br /&gt;плыняў XIX і пачатку XX в.)&lt;/small&gt;}}

 
{{Цэнтар|{{Разьбіўка|БЕЛАРУСКАЕ ДЗЯРЖАЎНАЕ ВЫДАВЕЦТВА}}&lt;br /&gt;МЕНСК———1928}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>d3bqa8jwctljmru3yf4ffxc4lp2djtk</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/363</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28778</id>
    <revision>
      <id>85332</id>
      <parentid>85127</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T05:56:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4313" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;RAleh12&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;section begin=&quot;ch35&quot;/&gt;вызваліць яго ад вялікіх пакут — яна не ведае, што іменна і чаму, — але ёй ніяк не ўдаецца дасягнуць мэты і вызваліць яго. Пасля яна ўбачыла яго мёртвым на гэтым самым ложку, у гэтым самым пакоі, даведалася, што ён ніколі, да апошняй хвіліны не любіў яе, і, горка плачучы, кінулася на яго халодныя грудзі. Пасля адкрыліся далі, тут-жа працякала рака, жаласлівы знаёмы голас ўсклікнуў: «Яна цячэ, Флой! Яна ніколі не спыняецца! Яна цягне за сабой!» І яна ўбачыла яго ўдалечыні, калі ён працягваў да яе рукі, а побач з ім стаяў нехта падобны да Уолтэра, надзвычай спакойны і нерухомы. У кожным сне Эдзіт з'яўлялася і знікала, несучы ёй то радасць, то смутак, і, нарэшце, яны асталіся ўдваіх ля краю цёмнай магілы; Эдзіт паказвала ўніз, а яна паглядзела і ўбачыла — каго? — другую Эдзіт, якая ляжала на дне.

У жаху ад гэтага сну яна закрычала і, як ёй здалося, прачнулася. Пяшчотны голас нібы шапнуў ёй на вуха: «Фларэнс, любая Фларэнс, гэта толькі сон!» і, працягнуўшы рукі, яна адказала на ласку сваёй новай мамы, якая вышла пасля з пакоя пры святле шэрай раніцы. Фларэнс зараз-жа села ў пасцелі, не разумеючы, здарылася гэта ў сапраўднасці ці не, але ўпэўнена яна была толькі ў тым, што прышла шэрая раніца, што пачарнелы попел ляжыць на каміннай рашотцы і што яна адна ў пакоі.

Так прайшла ноч пасля звароту шчаслівай пары.

&lt;section end=&quot;ch35&quot;/&gt;
&lt;section begin=&quot;ch36&quot;/&gt;{{Цэнтар|'''''РАЗДЗЕЛ XXXVI'''''}}
{{Цэнтар|'''''Святкаванне наваселля.'''''}}

Прайшло шмат дзён, падобных адзін да аднаго; розніца была толькі ў тым, што прымалі шматлікіх гасцей і аддавалі візіты, што місіс Ск'ютон наладзіла ў сваіх уласных апартаментах маленькія ранішнія прыёмы, на якіх часцяком з'яўляўся маёр Бегсток, і што Фларэнс больш не злавіла ніводнага позірку, скіраванага на яе бацькам, хоць і бачыла яго кожны дзень. І рэдка гутарыла яна са сваёй новай мамай, якая была ўладарнай і ганарлівай з усімі ў доме, апрача яе, — гэтага Фларэнс не магла не заўважыць; хоць яна заўсёды пасылала па Фларэнс або прыходзіла да яе, вярнуўшыся дадому пасля візітаў, і, як-бы не было позна, заўсёды заходзіла да яе ў пакой перад сном, але, астаючыся з ёй удваіх, часта сядзела доўга, маўклівая і задуменная.

Фларэнс, якая ўскладала гэтулькі надзей на гэты шлюб, іншы раз мімаволі параўноўвала прыгожы дом з ранейшым, пабляклым і панурым, чыё мёсца ён заняў, і пыталася ў самой
сябе, калі-ж і якім чынам гэты дом зробіцца хатнім ачагом,
&lt;section end=&quot;ch36&quot;/&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>t0no1s83bmq25rg1limsxqqwnv8f8kv</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Наша Ніва (1906)/1911</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28801</id>
    <revision>
      <id>85241</id>
      <timestamp>2022-08-08T12:06:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Наша Ніва  | безаўтара =   | секцыя    = Газэта  | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1910|1910 год]]  | наступны  = [[Наша Ніва (1906)/1912|1912 год]]  | крыніца   =   | год      = 1911 год }}  {{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}  {|width=&quot;40%&quot; align=&quot;center&quot;  |style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;| * Н...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2896" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Наша Ніва
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Газэта
 | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1910|1910 год]]
 | наступны  = [[Наша Ніва (1906)/1912|1912 год]]
 | крыніца   = 
 | год      = 1911 год
}}

{{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}

{|width=&quot;40%&quot; align=&quot;center&quot; 
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1911/1|№ 1]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/2|№ 2]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/3|№ 3]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/4|№ 4]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/5|№ 5]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/6|№ 6]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/7|№ 7]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/8|№ 8]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/9-10|№ 9-10]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/11|№ 11]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1911/12|№ 12]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/13|№ 13]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/14|№ 14]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/15|№ 15]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/16-17|№ 16-17]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/18-19|№ 18-19]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/20-21|№ 20-21]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/22|№ 22]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/23|№ 23]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/24|№ 24]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1911/25-26|№ 25-26]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/27|№ 27]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/28-29|№ 28-29]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/30|№ 30]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/31-32|№ 31-32]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/33|№ 33]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/34|№ 34]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/33|№ 33]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/34|№ 34]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1911/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/36|№ 36]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/37-38|№ 37-38]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/39|№ 39]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/40|№ 40]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/41|№ 41]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/42|№ 42]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/43|№ 43]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/43|№ 43]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/44|№ 44]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1911/45|№ 45]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/46|№ 46]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/47|№ 47-48]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/48|№ 48]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/49|№ 49]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/50|№ 50]]
* [[Наша Ніва (1906)/1911/51-52|№ 51-52]]
|}

[[Катэгорыя:Творы 1911 года]]</text>
      <sha1>ixbff5gqotoxxj9o20ozzg307sopncp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Наша Ніва (1906)/1912</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28802</id>
    <revision>
      <id>85242</id>
      <timestamp>2022-08-08T12:28:02Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Наша Ніва  | безаўтара =   | секцыя    = Газэта  | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1911|1911 год]]  | наступны  = [[Наша Ніва (1906)/1913|1913 год]]  | крыніца   =   | год      = 1912 год }}  {{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}  {|width=&quot;40%&quot; align=&quot;center&quot;  |style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;| * Н...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2896" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Наша Ніва
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Газэта
 | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1911|1911 год]]
 | наступны  = [[Наша Ніва (1906)/1913|1913 год]]
 | крыніца   = 
 | год      = 1912 год
}}

{{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}

{|width=&quot;40%&quot; align=&quot;center&quot; 
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1912/1|№ 1]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/2|№ 2]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/3|№ 3]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/4|№ 4]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/5|№ 5]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/6|№ 6]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/7|№ 7]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/8|№ 8]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/9-10|№ 9-10]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/11|№ 11]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1912/12|№ 12]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/13|№ 13]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/14|№ 14]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/15|№ 15]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/16-17|№ 16-17]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/18-19|№ 18-19]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/20-21|№ 20-21]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/22|№ 22]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/23|№ 23]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/24|№ 24]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1912/25-26|№ 25-26]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/27|№ 27]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/28-29|№ 28-29]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/30|№ 30]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/31-32|№ 31-32]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/33|№ 33]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/34|№ 34]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/33|№ 33]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/34|№ 34]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1912/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/36|№ 36]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/37-38|№ 37-38]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/39|№ 39]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/40|№ 40]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/41|№ 41]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/42|№ 42]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/43|№ 43]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/43|№ 43]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/44|№ 44]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1912/45|№ 45]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/46|№ 46]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/47|№ 47-48]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/48|№ 48]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/49|№ 49]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/50|№ 50]]
* [[Наша Ніва (1906)/1912/51-52|№ 51-52]]
|}

[[Катэгорыя:Творы 1912 года]]</text>
      <sha1>qqc99ttwfks7gdcj42zdhchxxeryw8m</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Наша Ніва (1906)/1913</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28803</id>
    <revision>
      <id>85243</id>
      <timestamp>2022-08-08T12:35:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Наша Ніва  | безаўтара =   | секцыя    = Газэта  | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1912|1912 год]]  | наступны  = [[Наша Ніва (1906)/1914|1914 год]]  | крыніца   =   | год      = 1913 год }}  {{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}  {|width=&quot;30%&quot; align=&quot;center&quot;  |style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;| * Н...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2258" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Наша Ніва
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Газэта
 | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1912|1912 год]]
 | наступны  = [[Наша Ніва (1906)/1914|1914 год]]
 | крыніца   = 
 | год      = 1913 год
}}

{{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}

{|width=&quot;30%&quot; align=&quot;center&quot; 
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1913/1|№ 1]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/2|№ 2]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/3|№ 3]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/4|№ 4]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/5|№ 5]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/6|№ 6]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/7|№ 7]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/8|№ 8]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/9|№ 9]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/10|№ 10]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1913/11|№ 11]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/12|№ 12]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/13|№ 13]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/14|№ 14]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/15|№ 15]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/16-17|№ 16-17]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/18|№ 18]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/19|№ 19]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/20|№ 20]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/21|№ 21]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1913/22|№ 22]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/23|№ 23]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/24-25|№ 24-25]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/26-27|№ 26-27]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/28|№ 28]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/29|№ 29]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/30|№ 30]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/31|№ 31]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/32|№ 32]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/33|№ 33]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1913/34|№ 34]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/34|№ 34]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/36|№ 36]]
* [[Наша Ніва (1906)/1913/37|№ 37]]
|}

[[Катэгорыя:Творы 1913 года]]</text>
      <sha1>6pu5gilyu341hhdvslpf8vl6p6nyt0c</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Наша Ніва (1906)/1914</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28804</id>
    <revision>
      <id>85244</id>
      <timestamp>2022-08-08T12:42:45Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Наша Ніва  | безаўтара =   | секцыя    = Газэта  | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1913|1913 год]]  | наступны  = [[Наша Ніва (1906)/1915|1915 год]]  | крыніца   =   | год      = 1914 год }}  {{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}  {|width=&quot;40%&quot; align=&quot;center&quot;  |style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;| * Н...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3226" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Наша Ніва
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Газэта
 | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1913|1913 год]]
 | наступны  = [[Наша Ніва (1906)/1915|1915 год]]
 | крыніца   = 
 | год      = 1914 год
}}

{{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}

{|width=&quot;40%&quot; align=&quot;center&quot; 
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/1|№ 1]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/2|№ 2]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/3|№ 3]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/4|№ 4]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/5|№ 5]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/6|№ 6]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/7|№ 7]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/8|№ 8]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/9|№ 9]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/10|№ 10]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/11-12|№ 11-12]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/12|№ 12]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/13|№ 13]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/14|№ 14]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/15|№ 15]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/16|№ 16]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/17|№ 17]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/18|№ 18]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/19|№ 19]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/20|№ 20]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/21-22|№ 21-22]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/23|№ 23]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/24|№ 24]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/25|№ 25]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/26|№ 26]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/27|№ 27]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/28|№ 28]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/29|№ 29]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/30|№ 30]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/31|№ 31]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/32|№ 32]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/33|№ 33]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/34|№ 34]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/33|№ 33]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/34|№ 34]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/36|№ 36]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/37|№ 37]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/38|№ 38]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/39|№ 39]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/40|№ 40]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/41|№ 41]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/42|№ 42]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/43|№ 43]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/44|№ 44]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/45|№ 45]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/46|№ 46]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/47|№ 47]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/48|№ 48]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/48|№ 48]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/49|№ 49]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/50|№ 50]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/51-52|№ 51-52]]
|}

[[Катэгорыя:Творы 1914 года]]</text>
      <sha1>5nad7nmte4fq2l5h33duzf1cwit3idb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85245</id>
      <parentid>85244</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:02:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3180" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Наша Ніва
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Газэта
 | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1913|1913 год]]
 | наступны  = [[Наша Ніва (1906)/1915|1915 год]]
 | крыніца   = 
 | год      = 1914 год
}}

{{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}

{|width=&quot;40%&quot; align=&quot;center&quot; 
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/1|№ 1]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/2|№ 2]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/3|№ 3]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/4|№ 4]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/5|№ 5]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/6|№ 6]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/7|№ 7]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/8|№ 8]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/9|№ 9]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/10|№ 10]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/11-12|№ 11-12]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/13|№ 13]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/14|№ 14]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/15|№ 15]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/16|№ 16]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/17|№ 17]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/18|№ 18]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/19|№ 19]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/20|№ 20]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/21-22|№ 21-22]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/23|№ 23]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/24|№ 24]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/25|№ 25]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/26|№ 26]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/27|№ 27]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/28|№ 28]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/29|№ 29]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/30|№ 30]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/31|№ 31]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/32|№ 32]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/33|№ 33]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/34|№ 34]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/33|№ 33]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/34|№ 34]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/36|№ 36]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/37|№ 37]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/38|№ 38]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/39|№ 39]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/40|№ 40]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/41|№ 41]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/42|№ 42]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/43|№ 43]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/44|№ 44]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/45|№ 45]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/46|№ 46]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/47|№ 47]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/48|№ 48]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/48|№ 48]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/49|№ 49]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/50|№ 50]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/51-52|№ 51-52]]
|}

[[Катэгорыя:Творы 1914 года]]</text>
      <sha1>oz4rnux2ti6v7vl2wips4b24wejuzjx</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85246</id>
      <parentid>85245</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:03:04Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3180" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Наша Ніва
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Газэта
 | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1913|1913 год]]
 | наступны  = [[Наша Ніва (1906)/1915|1915 год]]
 | крыніца   = 
 | год      = 1914 год
}}

{{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}

{|width=&quot;40%&quot; align=&quot;center&quot; 
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/1|№ 1]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/2|№ 2]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/3|№ 3]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/4|№ 4]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/5|№ 5]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/6|№ 6]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/7|№ 7]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/8|№ 8]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/9|№ 9]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/10|№ 10]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/11-12|№ 11-12]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/13|№ 13]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/14|№ 14]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/15|№ 15]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/16|№ 16]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/17|№ 17]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/18|№ 18]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/19|№ 19]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/20|№ 20]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/21-22|№ 21-22]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/23|№ 23]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/24|№ 24]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/25|№ 25]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/26|№ 26]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/27|№ 27]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/28|№ 28]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/29|№ 29]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/30|№ 30]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/31|№ 31]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/32|№ 32]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/33|№ 33]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/34|№ 34]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/33|№ 33]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/34|№ 34]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/35|№ 35]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/36|№ 36]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/37|№ 37]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/38|№ 38]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/39|№ 39]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/40|№ 40]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/41|№ 41]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/42|№ 42]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/43|№ 43]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/44|№ 44]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/45|№ 45]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/46|№ 46]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/47|№ 47]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/48|№ 48]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/48|№ 48]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/49|№ 49]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/50|№ 50]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/51-52|№ 51-52]]
|}

[[Катэгорыя:Творы 1914 года]]</text>
      <sha1>ou3jzq1fv49uvrgw50mazcvoa28vxdr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Наша Ніва (1906)/1915</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28805</id>
    <revision>
      <id>85247</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:06:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Наша Ніва  | безаўтара =   | секцыя    = Газэта  | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1914|1914 год]]  | наступны  =   | крыніца   =   | год      = 1915 год }}  {{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}  {|width=&quot;30%&quot; align=&quot;center&quot;  |style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;| * [[Наша Ніва (1906)/1914/1|№ 1]] * Н...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1937" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Наша Ніва
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Газэта
 | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1914|1914 год]]
 | наступны  = 
 | крыніца   = 
 | год      = 1915 год
}}

{{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}

{|width=&quot;30%&quot; align=&quot;center&quot; 
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/1|№ 1]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/2|№ 2]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/3|№ 3]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/4|№ 4]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/5|№ 5]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/6|№ 6]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/7|№ 7]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/8|№ 8]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/9|№ 9]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/10|№ 10]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/11|№ 11]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/12-13|№ 12-13]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/14|№ 14]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/15|№ 15]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/16|№ 16]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/17|№ 17]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/18|№ 18]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/19-20|№ 19-20]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/21|№ 21]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/22|№ 22]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/23|№ 23]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/24|№ 24]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/25|№ 25]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/26|№ 26]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/27|№ 27]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/28|№ 28]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/29-30|№ 29-30]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/31|№ 31]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/34|№ 34]]
|}

[[Катэгорыя:Творы 1914 года]]</text>
      <sha1>ar20apcryo1qu1pxtwddh2dy958gew2</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85248</id>
      <parentid>85247</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:06:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1937" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Наша Ніва
 | безаўтара = 
 | секцыя    = Газэта
 | папярэдні = [[Наша Ніва (1906)/1914|1914 год]]
 | наступны  = 
 | крыніца   = 
 | год      = 1915 год
}}

{{Цэнтар|'''Сьпіс нумароў'''|памер=120%}}

{|width=&quot;30%&quot; align=&quot;center&quot; 
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/1|№ 1]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/2|№ 2]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/3|№ 3]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/4|№ 4]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/5|№ 5]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/6|№ 6]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/7|№ 7]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/8|№ 8]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/9|№ 9]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/10|№ 10]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/11|№ 11]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/12-13|№ 12-13]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/14|№ 14]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/15|№ 15]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/16|№ 16]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/17|№ 17]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/18|№ 18]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/19-20|№ 19-20]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/21|№ 21]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/22|№ 22]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/23|№ 23]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/24|№ 24]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/25|№ 25]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/26|№ 26]]
|style=&quot;text-align:left; vertical-align:top;&quot;|
* [[Наша Ніва (1906)/1914/27|№ 27]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/28|№ 28]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/29-30|№ 29-30]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/31|№ 31]]
* [[Наша Ніва (1906)/1914/34|№ 34]]
|}

[[Катэгорыя:Творы 1915 года]]</text>
      <sha1>nqk65hvihc0vw9jcbje7jmmmg0398sd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf/1</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28806</id>
    <revision>
      <id>85250</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:49:58Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «{{Цэнтар|Проф. М. М. ПІОТУХОВІЧ}}    {{Цэнтар|{{Разьбіўка|НАРЫСЫ ГІСТОРЫІ}}&lt;br /&gt;БЕЛАРУСКАЙ ЛІТАРАТУРЫ|памер=200%}}   {{Цэнтар|ЧАСТКА ПЕРШАЯ|памер=120%}}   {{Цэнтар|&lt;small&gt;(Агляд літаратурна-ідэолёгічных&lt;br /&gt;плыняў XIX і пачатку XX в.)&lt;/small&gt;}}     {{Цэнтар|{{Разьбіўка|БЕЛАРУСКАЕ ДЗЯ...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="524" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Цэнтар|Проф. М. М. ПІОТУХОВІЧ}}


{{Цэнтар|{{Разьбіўка|НАРЫСЫ ГІСТОРЫІ}}&lt;br /&gt;БЕЛАРУСКАЙ ЛІТАРАТУРЫ|памер=200%}}


{{Цэнтар|ЧАСТКА ПЕРШАЯ|памер=120%}}


{{Цэнтар|&lt;small&gt;(Агляд літаратурна-ідэолёгічных&lt;br /&gt;плыняў XIX і пачатку XX в.)&lt;/small&gt;}}

 
{{Цэнтар|{{Разьбіўка|БЕЛАРУСКАЕ ДЗЯРЖАЎНАЕ ВЫДАВЕЦТВА}}&lt;br /&gt;МЕНСК—1928}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>8mvayf3amqh1998xrl8jaiutbg69owt</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85251</id>
      <parentid>85250</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T13:50:21Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="522" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Цэнтар|Проф. М. М. ПІОТУХОВІЧ}}


{{Цэнтар|{{Разьбіўка|НАРЫСЫ ГІСТОРЫІ}}&lt;br /&gt;БЕЛАРУСКАЙ ЛІТАРАТУРЫ|памер=200%}}


{{Цэнтар|ЧАСТКА ПЕРШАЯ|памер=120%}}


{{Цэнтар|&lt;small&gt;Агляд літаратурна-ідэолёгічных плыняу&lt;br /&gt;XIX і пачатку XX в.&lt;/small&gt;}}

 
{{Цэнтар|{{Разьбіўка|БЕЛАРУСКАЕ ДЗЯРЖАЎНАЕ ВЫДАВЕЦТВА}}&lt;br /&gt;МЕНСК—1928}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>r2zkulpr79u0zwu23f46d0auw6uikjo</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf/220</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28807</id>
    <revision>
      <id>85252</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:52:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Праблематычная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="90" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;2&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Калёнтытул|left=ЦАНА 1 Р. 60 К.&lt;br /&gt;{{лінія|7em|прагал=0}}}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>ghxai2wzncouv0lhnq1yi9o69b2tvc8</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28808</id>
    <redirect title="Францышак Багушэвіч, як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак" />
    <revision>
      <id>85254</id>
      <timestamp>2022-08-08T13:57:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Gleb Leo перанёс старонку [[Францышак Багушэвіч як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]] у [[Францышак Багушэвіч, як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]]: Арыгінальная назва</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="139" xml:space="preserve">#REDIRECT [[Францышак Багушэвіч, як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]]</text>
      <sha1>dnofq9a0hig7lbpuyzjpm8x3t99dzte</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf/216</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28809</id>
    <revision>
      <id>85255</id>
      <timestamp>2022-08-08T14:08:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «{{Цэнтар|'''Працы таго-ж аўтара:'''|памер=120%}}  1. [[Прырода ў творчасьці Якуба Коласа]]—„Вольны Сьцяг“, 1921 г. № 8.  2. [[Якуб Колас, як нацыянальны беларускі поэта]]—„Адраджэньне“, 1922 г.  3. [[Максім Багдановіч, як поэта імпрэсыяністы]].—„Полымя“, 1923 г. №№ 7—8:  4. ...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4104" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Цэнтар|'''Працы таго-ж аўтара:'''|памер=120%}}

1. [[Прырода ў творчасьці Якуба Коласа]]—„Вольны Сьцяг“, 1921 г. № 8.

2. [[Якуб Колас, як нацыянальны беларускі поэта]]—„Адраджэньне“, 1922 г.

3. [[Максім Багдановіч, як поэта імпрэсыяністы]].—„Полымя“, 1923 г. №№ 7—8:

4. [[Пралетарская поэзія і лірыка Цішкі Гартнага]] „[[Цішка Гартны. На дзень 15-гадовага юбілею яго літаратурнай працы]]“. Менск, 1923 г.

5. [[Францышак Багушэвіч, як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак|Франціск Багушэвіч, як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]]—„Працы Б.Д.У.“, 1925 г., еле 6-7;

6. [[Апавяданьне «У Палескай глушы», як новы этап беларускай мастацкай прозы|Апавяданьне „У Палескай глушы“, як новы этап беларускай мастацкай прозы]]—Адбітак з „Навуковага Зборніку Інстытуту Беларускай Культуры“, 1926 г. Тое-ж у зборніку „Якуб Колас у беларускай крытыцы“, Менск, 1996 г.

7. [[Асноўныя этапы ў разьвіцьці лірыкі Янкі Купалы]]—„Полымя“, 1925 г. № 4.
Тое-ж у зборніку „[[Я. Купала ў літаратурнай крытыцы]]“. Менск, 1928 г.

8. [[Францішак Скарына і беларускае адраджэньне]] — „Малады Араты“,
1925 г., № 14.

9. [[Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць]]—„Асьвета“, 1925 г., № 7 (10).

10. [[Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць]]—Зборнік „400-лецьце беларускага друку“, Менск, 1926 г.

11. [[Творчы шлях Якуба Коласа]]—„Полымя“, 1926 г., № 8.

12. [[Асноўныя этапы разьвіцьця новай беларускай літаратуры]]—„Працы Акадэмічнай Конфэрэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі“.
Менск, 1927 г.

13. [[Цені і сьвятло ў творчасьці Багдановіча]]—„Полымя“, 1927 г., № 3.

14. [[Ля вытокаў лірыкі Янкі Купалы]]—„Працы Б.Д.У.“ Менск, 1627 г., № 16.

15. [[Поэтычнае сьветаадчуваньне ў творчасьці Якуба Коласа]]—„Працы БДУ“.—Менск, 1927 г. № 16.

16. [[Творчасьць Цішкі Гартнага]]—„Росквіт“, 1927 г., № 1.

17. [[Ядвігін Ш. (Gbzne[Піятуховіч)|Ядвігін Ш. (Антон Лявіцкі)]].—Жыцьцё і літаратурная дзейнасьць—„Навуковыя запіскі Інстытуту Беларускай Культуры,“ Менск, 1928 г.

18. Звычаі і песьні беларускага селяніна ў іх гаспадарчай аснове. I. Каляды і калядкі—„Полымя“, 1928 г., Хе 3.

19. Артыкулы ў „Литературной Энциклопедии“. Изд. Коммунистической
Академии: „Белорусская литература“, „Богушевич“, „Гартный“ і інш.

20. Паасобныя рэцэнзіі ў розных пэрыодычных органах(„Полымя“, „Маладняк“, „Савецкая Беларусь“ і інш).

{{лінія|6em|прагал=0}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qq92cz6djngeaw8g5e8l5oa39pq26h8</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85256</id>
      <parentid>85255</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:08:54Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4103" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Цэнтар|'''Працы таго-ж аўтара:'''|памер=120%}}

1. [[Прырода ў творчасьці Якуба Коласа]]—„Вольны Сьцяг“, 1921 г. № 8.

2. [[Якуб Колас, як нацыянальны беларускі поэта]]—„Адраджэньне“, 1922 г.

3. [[Максім Багдановіч, як поэта імпрэсыяністы]].—„Полымя“, 1923 г. №№ 7—8:

4. [[Пралетарская поэзія і лірыка Цішкі Гартнага]] „[[Цішка Гартны. На дзень 15-гадовага юбілею яго літаратурнай працы]]“. Менск, 1923 г.

5. [[Францышак Багушэвіч, як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак|Франціск Багушэвіч, як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]]—„Працы Б.Д.У.“, 1925 г., еле 6-7;

6. [[Апавяданьне «У Палескай глушы», як новы этап беларускай мастацкай прозы|Апавяданьне „У Палескай глушы“, як новы этап беларускай мастацкай прозы]]—Адбітак з „Навуковага Зборніку Інстытуту Беларускай Культуры“, 1926 г. Тое-ж у зборніку „Якуб Колас у беларускай крытыцы“, Менск, 1996 г.

7. [[Асноўныя этапы ў разьвіцьці лірыкі Янкі Купалы]]—„Полымя“, 1925 г. № 4.
Тое-ж у зборніку „[[Я. Купала ў літаратурнай крытыцы]]“. Менск, 1928 г.

8. [[Францішак Скарына і беларускае адраджэньне]] — „Малады Араты“,
1925 г., № 14.

9. [[Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць]]—„Асьвета“, 1925 г., № 7 (10).

10. [[Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць]]—Зборнік „400-лецьце беларускага друку“, Менск, 1926 г.

11. [[Творчы шлях Якуба Коласа]]—„Полымя“, 1926 г., № 8.

12. [[Асноўныя этапы разьвіцьця новай беларускай літаратуры]]—„Працы Акадэмічнай Конфэрэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі“.
Менск, 1927 г.

13. [[Цені і сьвятло ў творчасьці Багдановіча]]—„Полымя“, 1927 г., № 3.

14. [[Ля вытокаў лірыкі Янкі Купалы]]—„Працы Б.Д.У.“ Менск, 1627 г., № 16.

15. [[Поэтычнае сьветаадчуваньне ў творчасьці Якуба Коласа]]—„Працы БДУ“.—Менск, 1927 г. № 16.

16. [[Творчасьць Цішкі Гартнага]]—„Росквіт“, 1927 г., № 1.

17. [[Ядвігін Ш. (Gbzne[Піятуховіч)|Ядвігін Ш. (Антон Лявіцкі)]].—Жыцьцё і літаратурная дзейнасьць—„Навуковыя запіскі Інстытуту Беларускай Культуры,“ Менск, 1928 г.

18. Звычаі і песьні беларускага селяніна ў іх гаспадарчай аснове. I. Каляды і калядкі—„Полымя“, 1928 г., № 3.

19. Артыкулы ў „Литературной Энциклопедии“. Изд. Коммунистической
Академии: „Белорусская литература“, „Богушевич“, „Гартный“ і інш.

20. Паасобныя рэцэнзіі ў розных пэрыодычных органах(„Полымя“, „Маладняк“, „Савецкая Беларусь“ і інш).

{{лінія|6em|прагал=0}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>my9pg2fohn5dp5vmvtdhybp52ruxzxu</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85257</id>
      <parentid>85256</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T14:09:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4097" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Цэнтар|'''Працы таго-ж аўтара:'''|памер=120%}}

1. [[Прырода ў творчасьці Якуба Коласа]]—„Вольны Сьцяг“, 1921 г. № 8.

2. [[Якуб Колас, як нацыянальны беларускі поэта]]—„Адраджэньне“, 1922 г.

3. [[Максім Багдановіч, як поэта імпрэсыяністы]].—„Полымя“, 1923 г. №№ 7—8:

4. [[Пралетарская поэзія і лірыка Цішкі Гартнага]] „[[Цішка Гартны. На дзень 15-гадовага юбілею яго літаратурнай працы]]“. Менск, 1923 г.

5. [[Францышак Багушэвіч, як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак|Франціск Багушэвіч, як ідэолёг беларускага адраджэньня і як мастак]]—„Працы Б.Д.У.“, 1925 г., еле 6-7;

6. [[Апавяданьне «У Палескай глушы», як новы этап беларускай мастацкай прозы|Апавяданьне „У Палескай глушы“, як новы этап беларускай мастацкай прозы]]—Адбітак з „Навуковага Зборніку Інстытуту Беларускай Культуры“, 1926 г. Тое-ж у зборніку „Якуб Колас у беларускай крытыцы“, Менск, 1996 г.

7. [[Асноўныя этапы ў разьвіцьці лірыкі Янкі Купалы]]—„Полымя“, 1925 г. № 4.
Тое-ж у зборніку „[[Я. Купала ў літаратурнай крытыцы]]“. Менск, 1928 г.

8. [[Францішак Скарына і беларускае адраджэньне]] — „Малады Араты“,
1925 г., № 14.

9. [[Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць]]—„Асьвета“, 1925 г., № 7 (10).

10. [[Францішак Скарына і яго літаратурная дзейнасьць]]—Зборнік „400-лецьце беларускага друку“, Менск, 1926 г.

11. [[Творчы шлях Якуба Коласа]]—„Полымя“, 1926 г., № 8.

12. [[Асноўныя этапы разьвіцьця новай беларускай літаратуры]]—„Працы Акадэмічнай Конфэрэнцыі па рэформе беларускага правапісу і азбукі“.
Менск, 1927 г.

13. [[Цені і сьвятло ў творчасьці Багдановіча]]—„Полымя“, 1927 г., № 3.

14. [[Ля вытокаў лірыкі Янкі Купалы]]—„Працы Б.Д.У.“ Менск, 1627 г., № 16.

15. [[Поэтычнае сьветаадчуваньне ў творчасьці Якуба Коласа]]—„Працы БДУ“.—Менск, 1927 г. № 16.

16. [[Творчасьць Цішкі Гартнага]]—„Росквіт“, 1927 г., № 1.

17. [[Ядвігін Ш. (Піятуховіч)|Ядвігін Ш. (Антон Лявіцкі)]].—Жыцьцё і літаратурная дзейнасьць—„Навуковыя запіскі Інстытуту Беларускай Культуры,“ Менск, 1928 г.

18. Звычаі і песьні беларускага селяніна ў іх гаспадарчай аснове. I. Каляды і калядкі—„Полымя“, 1928 г., № 3.

19. Артыкулы ў „Литературной Энциклопедии“. Изд. Коммунистической
Академии: „Белорусская литература“, „Богушевич“, „Гартный“ і інш.

20. Паасобныя рэцэнзіі ў розных пэрыодычных органах(„Полымя“, „Маладняк“, „Савецкая Беларусь“ і інш).

{{лінія|6em|прагал=0}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>55fihpqrbyj22yh0ebimcmj7ccdec6u</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Домбі і сын.pdf/371</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28810</id>
    <revision>
      <id>85264</id>
      <timestamp>2022-08-08T15:06:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>By-isti</username>
        <id>3554</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4446" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;— Я павінен прасіць выступіўшы наперад, сказаў містэр Каркер, — я павінен упрашаць і настайваць, каб мяне пусцілі. Якім-бы ні было нязначным і малаважным гэтае разыходжанне...

Тут місіс Ск’ютон, якая не спускала вачэй з твара дачкі, перапыніла яго.

— Любая мая Эдзіт, — сказала яна, — і дарагі мой Домбі! Наш цудоўны сябра містэр Каркер, бо я, дапраўды, павінна назваць яго так...

Містэр Каркер прашаптаў:

— Занадта многа гонару.

— Скарыстаў тыя самыя словы, якія гатовы былі сарвацца ў мяне з языка, і я бог ведае колькі часу як не памірала ад жадання сказаць іх. Нязначнае і малаважнае! Любая мая Эдзіт і дарагі мой Домбі, няўжо мы не ведаем, што ўсялякае разыходжанне паміж вамі... Не, Флауэрс, не цяпер.

Флауэрс, пакаёўка, убачыўшы джэнтльменаў хуценька пайшла.

— Што ўсялякае разыходжанне паміж вамі, — прадаўжала місіс Ск'ютон, — якія жывуць душа ў душу і звязаны цудоўнейшымі сувязямі пачуцця, павінна быць нязначным і малаважным? Якія словы могуць выказаць гэта лепш? Ніякія! Таму, я з радасцю карыстаюся гэтым такім нязначным выпадкам, ў якім так выявілася Прырода і вашы індывідуальныя якасці і ўсё такое, што выклікае слёзы ў маці, — карыстаюся для таго, каб сказаць, што я не надаю ніякага значэння і бачу ў гэтым толькі развіццё ніжэйшых элементаў Душы! І ў адрозненне ад большасці цёшчаў (якое агіднае слова, дарагі Домбі!), якія, як я чула, існуюць на гэтым, думаю, надта штучным свеце, я ў такіх выпадках не адважуся ўмешвацца ў вашы справы і, нарэшце, не магу асабліва засмучацца з-за такіх маленькіх успышак факела гэтага... як яго там называюць... не купідон, а іншае чароўнае стварэнне.

Гаворачы гэта, добрая маці пазірала на абодвух сваіх дзяцей зыркім позіркам, які, магчыма, выказваў цвёрды і добра
абдуманы намер, што захоўваўся за няскладнымі словамі. Намер гэты быў у тым, каб прадбачліва адыйсці ў бок, не чуць у будучым бразгання іх ланцуга і схавацца за прытворнай і наіўнай верай у іх узаемнае каханне і адданасць адно аднаму.

— Я паказаў місіс Домбі, — велічна сказаў містэр Домбі, — што іменна ў яе паводзінах у самым пачатку нашага супольнага жыцця выклікае маё нездавальненне і што, настойваю я, павінна быць выпраўлена. Каркер, — ён кіўнуў галавою, пускаючы яго, — спакойнай ночы!

Містэр Каркер пакланіўся ганарлівай маладой жонцы, чые ззяючыя вочы былі скіраваны на мужа, і, накіроўваючыся да
дзвярэй, затрымаўся ля ложа Клеапатры і са спакойнай і зачараванай пашанай пацалаваў руку, якую яна ласкава яму працягнула.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>aoj61jo592v1utcenb1jen13qqi7pck</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85265</id>
      <parentid>85264</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:06:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>By-isti</username>
        <id>3554</id>
      </contributor>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4449" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;By-isti&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;— Я павінен прасіць выступіўшы наперад, сказаў містэр Каркер, — я павінен упрашаць і настайваць, каб мяне пусцілі. Якім-бы ні было нязначным і малаважным гэтае разыходжанне...

Тут місіс Ск’ютон, якая не спускала вачэй з твара дачкі, перапыніла яго.

— Любая мая Эдзіт, — сказала яна, — і дарагі мой Домбі! Наш цудоўны сябра містэр Каркер, бо я, дапраўды, павінна назваць яго так...

Містэр Каркер прашаптаў:

— Занадта многа гонару.

— Скарыстаў тыя самыя словы, якія гатовы былі сарвацца ў мяне з языка, і я бог ведае колькі часу як не памірала ад жадання сказаць іх. Нязначнае і малаважнае! Любая мая Эдзіт і дарагі мой Домбі, няўжо мы не ведаем, што ўсялякае разыходжанне паміж вамі... Не, Флауэрс, не цяпер.

Флауэрс, пакаёўка, убачыўшы джэнтльменаў хуценька пайшла.

— ...Што ўсялякае разыходжанне паміж вамі, — прадаўжала місіс Ск'ютон, — якія жывуць душа ў душу і звязаны цудоўнейшымі сувязямі пачуцця, павінна быць нязначным і малаважным? Якія словы могуць выказаць гэта лепш? Ніякія! Таму, я з радасцю карыстаюся гэтым такім нязначным выпадкам, ў якім так выявілася Прырода і вашы індывідуальныя якасці і ўсё такое, што выклікае слёзы ў маці, — карыстаюся для таго, каб сказаць, што я не надаю ніякага значэння і бачу ў гэтым толькі развіццё ніжэйшых элементаў Душы! І ў адрозненне ад большасці цёшчаў (якое агіднае слова, дарагі Домбі!), якія, як я чула, існуюць на гэтым, думаю, надта штучным свеце, я ў такіх выпадках не адважуся ўмешвацца ў вашы справы і, нарэшце, не магу асабліва засмучацца з-за такіх маленькіх успышак факела гэтага... як яго там называюць... не купідон, а іншае чароўнае стварэнне.

Гаворачы гэта, добрая маці пазірала на абодвух сваіх дзяцей зыркім позіркам, які, магчыма, выказваў цвёрды і добра
абдуманы намер, што захоўваўся за няскладнымі словамі. Намер гэты быў у тым, каб прадбачліва адыйсці ў бок, не чуць у будучым бразгання іх ланцуга і схавацца за прытворнай і наіўнай верай у іх узаемнае каханне і адданасць адно аднаму.

— Я паказаў місіс Домбі, — велічна сказаў містэр Домбі, — што іменна ў яе паводзінах у самым пачатку нашага супольнага жыцця выклікае маё нездавальненне і што, настойваю я, павінна быць выпраўлена. Каркер, — ён кіўнуў галавою, пускаючы яго, — спакойнай ночы!

Містэр Каркер пакланіўся ганарлівай маладой жонцы, чые ззяючыя вочы былі скіраваны на мужа, і, накіроўваючыся да
дзвярэй, затрымаўся ля ложа Клеапатры і са спакойнай і зачараванай пашанай пацалаваў руку, якую яна ласкава яму працягнула.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>93eucl147vvpusl455sycmzyog4hym1</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Індэкс:Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры.pdf</title>
    <ns>106</ns>
    <id>28811</id>
    <revision>
      <id>85266</id>
      <timestamp>2022-08-08T15:53:32Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «»</comment>
      <model>proofread-index</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="190" xml:space="preserve">{{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template
|Type=book
|Title=Вінцэнт Дунін-Марцінкевіч – адзін з пачынальнікаў беларускай літаратуры
|Language=be
|Volume=
|Author=Міхась Клімковіч
|Translator=
|Editor=
|Illustrator=
|School=
|Publisher=
|Address=
|Year=1945
|Key=
|ISBN=
|OCLC=
|LCCN=
|BNF_ARK=
|ARC=
|Source=
|Image=1
|Progress=X
|Pages=&lt;pagelist /&gt;
|Volumes=
|Remarks=
|Width=
|Css=
|Header=
|Footer=
}}</text>
      <sha1>i0ndvsyog0evqii52nnsno3j68dpddh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf/215</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28812</id>
    <revision>
      <id>85267</id>
      <timestamp>2022-08-08T15:53:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «{{цэнтар|{{Разьбіўка|ЗЬМЕСТ}}.|памер=160%}}  {{block center/s|style=width:100%; max-width:42em}} {{справа|Стар.}} {{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Прадмова|{{Разьбіўка|Прадмова}}]]|3{{gap|1em}}|9|col3-width=4em}}  {{Dotted TOC||{{gap|6em}}{{Larger|ЭПОХА ПРЫГОННАЙ ГАСПАДАРКІ}}|9—57|9|col3-width=5em}} {{Dotted TOC...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4794" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{цэнтар|{{Разьбіўка|ЗЬМЕСТ}}.|памер=160%}}

{{block center/s|style=width:100%; max-width:42em}}
{{справа|Стар.}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Прадмова|{{Разьбіўка|Прадмова}}]]|3{{gap|1em}}|9|col3-width=4em}}

{{Dotted TOC||{{gap|6em}}{{Larger|ЭПОХА ПРЫГОННАЙ ГАСПАДАРКІ}}|9—57|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Асноўныя перадумовы беларускай літаратуры|Асношныя соц.-экон., культурна-гістарычныя і формальна-мастацкія перадумовы беларускай літаратуры эпохі прыгоннай гаспадаркі ]]|9{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Пародыйны клясыцызм у беларускай літаратуры|Пародыйны клясыцызм у беларускай літаратуры]]|22{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Романтычнае народніцтва|Романтычнае народніцтва]]|39{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха прыгоннай гаспадаркі/Сэнтымэнтальна-утопічнае народніцтва|Сэнтымэнтальна-утопічнае народніцтва]]|57{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}

{{Dotted TOC||{{Larger|ЭПОХА РАСПАДУ І ЛІКВІДАЦЫІ ПРЫГОННАЙ ГАСПАДАРКІ}}|74—109|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Асноўныя перадумовы беларускай літаратуры|Асноўныя соц.-экон. і культурна-гістарычныя перадумовы беларускай літаратуры эпохі распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі]]|74{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча|Драматычныя творы Дуніна-Марцінкевіча]]|74{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Францішак Багушэвіч|Францішак Багушэвіч]]|80{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Эпоха распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі/Янка Лучына (Іван Неслухоўскі)|Янка Лучына (Іван Неслухоўскі)]]|109{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}

{{Dotted TOC||{{gap|7em}}{{Larger|РЭВОЛЮЦЫЯ 1905-1906 г. НА БЕЛАРУСІ}}|119—181|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Рэвалюцыя 1905-1906 г. на Беларусі/Цётка (Алоіза Пашкевіч-Кейрыс)|Цётка (Алоіза Пашкевіч-Кейрыс)]]|123{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Рэвалюцыя 1905-1906 г. на Беларусі/Ядвігін Ш. (Антон Лявіцкі)|Ядвігін Ш. (Антон Лявіцкі)]]|138{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Рэвалюцыя 1905-1906 г. на Беларусі/Алесь Гарун|Алесь Гарун]]|169{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}
{{Dotted TOC||[[Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)/Рэвалюцыя 1905-1906 г. на Беларусі/Максім Багдановіч|Максім Багдановіч]]|181{{gap|1em}}|9|col3-width=5em}}
{{block center/e}}


{{лінія|6em|прагал=0}}&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>mlbykrkw8eatafqdngudtxukltxo7in</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Індэкс:Клімковіч Дунін2.pdf</title>
    <ns>106</ns>
    <id>28813</id>
    <revision>
      <id>85269</id>
      <timestamp>2022-08-08T15:55:00Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «»</comment>
      <model>proofread-index</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="103" xml:space="preserve">{{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template
|Type=book
|Title=Вінцэнт Дунін-Марцынкевіч
|Language=be
|Volume=
|Author=Міхась Клімковіч
|Translator=
|Editor=
|Illustrator=
|School=
|Publisher=
|Address=
|Year=1945
|Key=
|ISBN=
|OCLC=
|LCCN=
|BNF_ARK=
|ARC=
|Source=
|Image=1
|Progress=X
|Pages=&lt;pagelist /&gt;
|Volumes=
|Remarks=
|Width=
|Css=
|Header=
|Footer=
}}</text>
      <sha1>022ot2gbi5b1ofr6li4mvkzdhmg3nfe</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Індэкс:Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча.pdf</title>
    <ns>106</ns>
    <id>28814</id>
    <revision>
      <id>85270</id>
      <timestamp>2022-08-08T15:55:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «»</comment>
      <model>proofread-index</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="124" xml:space="preserve">{{:MediaWiki:Proofreadpage_index_template
|Type=book
|Title=Неапублікаваны твор В. Дуніна-Марцінкевіча
|Language=be
|Volume=
|Author=Лукаш Бэндэ
|Translator=
|Editor=
|Illustrator=
|School=
|Publisher=
|Address=
|Year=1945
|Key=
|ISBN=
|OCLC=
|LCCN=
|BNF_ARK=
|ARC=
|Source=
|Image=1
|Progress=X
|Pages=&lt;pagelist /&gt;
|Volumes=
|Remarks=
|Width=
|Css=
|Header=
|Footer=
}}</text>
      <sha1>s2n5bm8qkxnnoap81s5y9815ttzy8pq</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Нарысы гісторыі беларускай літаратуры (1928)</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28815</id>
    <revision>
      <id>85271</id>
      <timestamp>2022-08-08T15:56:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{загаловак  | назва     = Нарысы гісторыі беларускай літаратуры  | аўтар     = Міхаіл Піятуховіч  | год       = 1928 год  | пераклад  =   | секцыя    = Манаграфія  | папярэдні =   | наступны  =   | анатацыі  =  }}  &lt;pages index=&quot;Новая беларуская літаратура (Адам Багдановіч).pdf&quot; from=&quot;1&quot; to=&quot;1&quot; /&gt;...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1782" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Нарысы гісторыі беларускай літаратуры
 | аўтар     = Міхаіл Піятуховіч
 | год       = 1928 год
 | пераклад  = 
 | секцыя    = Манаграфія
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = 
}}

&lt;pages index=&quot;Новая беларуская літаратура (Адам Багдановіч).pdf&quot; from=&quot;1&quot; to=&quot;1&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Новая беларуская літаратура (Адам Багдановіч).pdf&quot; from=&quot;5&quot; to=&quot;5&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Новая беларуская літаратура (Адам Багдановіч).pdf&quot; from=&quot;6&quot; to=&quot;6&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Новая беларуская літаратура (Адам Багдановіч).pdf&quot; from=&quot;215&quot; to=&quot;215&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Новая беларуская літаратура (Адам Багдановіч).pdf&quot; from=&quot;216&quot; to=&quot;216&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Новая беларуская літаратура (Адам Багдановіч).pdf&quot; from=&quot;220&quot; to=&quot;220&quot; /&gt;

[[Катэгорыя:Міхаіл Піятуховіч]]
[[Катэгорыя:Гісторыя беларускай літаратуры]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі XX стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі XIX стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Кнігі]]
[[Катэгорыя:Творы 1928 года]]
[[Катэгорыя:Творы, выдадзеныя ў Мінску]]</text>
      <sha1>k2n2q0hm4w6wgx0j5z84ap4bmrkvvx6</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85274</id>
      <parentid>85271</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:56:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1717" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Нарысы гісторыі беларускай літаратуры
 | аўтар     = Міхаіл Піятуховіч
 | год       = 1928 год
 | пераклад  = 
 | секцыя    = Манаграфія
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = 
}}

&lt;pages index=&quot;Новая беларуская літаратура (Адам Багдановіч).pdf&quot; from=&quot;1&quot; to=&quot;1&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=&quot;5&quot; to=&quot;5&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=&quot;6&quot; to=&quot;6&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=&quot;215&quot; to=&quot;215&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=&quot;216&quot; to=&quot;216&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=&quot;220&quot; to=&quot;220&quot; /&gt;

[[Катэгорыя:Міхаіл Піятуховіч]]
[[Катэгорыя:Гісторыя беларускай літаратуры]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі XX стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі XIX стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Кнігі]]
[[Катэгорыя:Творы 1928 года]]
[[Катэгорыя:Творы, выдадзеныя ў Мінску]]</text>
      <sha1>1kx90d1labi1atjij8hsvxjf77cdzep</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85275</id>
      <parentid>85274</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T15:57:01Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1704" xml:space="preserve">{{загаловак
 | назва     = Нарысы гісторыі беларускай літаратуры
 | аўтар     = Міхаіл Піятуховіч
 | год       = 1928 год
 | пераклад  = 
 | секцыя    = Манаграфія
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = 
}}

&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=&quot;1&quot; to=&quot;1&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=&quot;5&quot; to=&quot;5&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=&quot;6&quot; to=&quot;6&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=&quot;215&quot; to=&quot;215&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=&quot;216&quot; to=&quot;216&quot; /&gt;

{{разрыў старонкі|тэкст=}}

&lt;pages index=&quot;Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf&quot; from=&quot;220&quot; to=&quot;220&quot; /&gt;

[[Катэгорыя:Міхаіл Піятуховіч]]
[[Катэгорыя:Гісторыя беларускай літаратуры]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі XX стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Гісторыя Беларусі XIX стагоддзя]]
[[Катэгорыя:Кнігі]]
[[Катэгорыя:Творы 1928 года]]
[[Катэгорыя:Творы, выдадзеныя ў Мінску]]</text>
      <sha1>7q8fl9dyr24earmspy2xo3tt6pi49yj</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf/7</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28816</id>
    <revision>
      <id>85294</id>
      <timestamp>2022-08-08T18:33:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «{{Цэнтар|{{Разьбіўка|ПРАДМОВА}}|памер=120%}}  Напісаньне гісторыі беларускай літаратуры сустракае значныя перашкоды: няма ня толькі навукова выданых тэкстаў самых твораў пісьменьнікаў, але і наогул поўнага збору іх; замест сталых біографій аўтараў у нас м...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2867" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;{{Цэнтар|{{Разьбіўка|ПРАДМОВА}}|памер=120%}}

Напісаньне гісторыі беларускай літаратуры сустракае значныя перашкоды: няма ня толькі навукова выданых тэкстаў самых твораў пісьменьнікаў, але і наогул поўнага збору іх; замест сталых біографій аўтараў у нас маюцца, толькі кароткія „паслужбовыя сьпісы“ іх; блізкасьць новай
беларускай літаратуры да нашага часу затрудняе об‘ектыўна бесстароньнія адносіны да яе і г. д.

Пры такіх умовах ставіць сабе задачу напісаньня грунтоўнай гісторыі беларускай літаратуры было-б бессэнсоўным прадпрыемствам; для выкананьня такой задачы патрэбна доўгая падрыхтоўчая калектыўныя праца, яна не па сілах аднэй асобе.

Наша задача больш скромная: нам хацелася-б асьвятліць у агульных рысах найбольш паважныя моманты ў разьвіцьці новай беларускай літаратуры, даць шэраг паасобных нарысаў, эцюдаў, прысьвечаных творчасьці найбольш выдатных беларускіх пісьменьнікаў, прычым у гэтай творчасьці мы імкнуліся ў першую чаргу абхапіць галоўнае, істотнае: творы, раскіданыя па розных часопісах, прыцягваліся намі толькі эпізодычна, паколькі гэтыя творы мала даступны шырокім колам чытачоў; разбор такіх твораў зьяўляецца бескарысным, ён нічога не гаворыць чытачу, які ня можа капацца ў архіўных скарбах бібліотэкі.

Так, у данай справе нам прападносілася задача хутчэй эсэістага, чым гісторыка. Гісторык павінен даражыць усімі, самымі дробнымі фактамі, бо толькі такая скупнасьць фактаў можа даць поўны і сталы малюнак літаратурнай эволюцыі. Наадварот, у нашым аглядзе прастораў беларускай літаратуры абрысоўваюцца перш за ўсё, горныя вер-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>psxzgnrr289r07p04zk9ha0yhl0llvp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf/8</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28817</id>
    <revision>
      <id>85297</id>
      <timestamp>2022-08-08T19:57:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «хавіны, роўнядзі застаюцца ў ценю. Надзейным компасам на такім шляху літаратурнага дасьледваньня служыў нам соцыолёгічны мэтод як асноўны і грунтоўны мэтод літаратуразнаўства.  Спадзяючыся ў хуткім часе выпусьціць асобны эцюд, прысьвечаны проблемам...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3745" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;хавіны, роўнядзі застаюцца ў ценю. Надзейным компасам на такім шляху літаратурнага дасьледваньня служыў нам соцыолёгічны мэтод як асноўны і грунтоўны мэтод літаратуразнаўства.

Спадзяючыся ў хуткім часе выпусьціць асобны эцюд, прысьвечаны проблемам гістарычна-літаратурнай мэтодолёгіі, мы абмяжуемся тут толькі кароткім выяўленьнем свайго мэтодолёгічнага „credo“.

Нам прадстаўляецца, што задача літаратурнага дасьледваньня распадаецца на тры моманты.

Першы момант—іманэнтнае дасьледваньне твору (ці творчасьці ў цэлым) самога па сабе з боку зьместу (сюжэт, тэмы, мотывы) і з боку формы (стыль, рытм, композыцыя і г. д.). Другі момант, вынікаючы з першага, дасьледваньне псыхолёгіі аўтара, якая зьяўляецца бліжэйшым і непасрэдным фактарам творчасьці; сюды ўваходзіць дасьледваньне ідэолёгіі, эмоцыянальнасьці, асаблівасьцяй апэрцэпцыі, выабражэньня і г. д. таго ці іншага аўтара.

Нарэшце, трэці—заключны момант—дасьледваньне біосоцыяльнай і гістарычна-культурнай асярэдзіны, якая спараджае пэўны склад псыхолёгіі аўтара, а, значыць, у канчальным выніку і яго творчасьці. Асярэдзіна разумеецца намі ў шырокім сэнсе слова; тут павінны быць улічаны ў першую чаргу, зразумела, соцыяльна-экономічныя, а потым і
гістарычна-культурныя ды літаратурныя фактары, пад уплывам якіх склалася індывідуальнасьць аўтара і яго творчасьці. Так, калі першы момант дасьледваньня аналітычны, то два другія моманты сынтэтычныя пераважна; мастацкая творчасьць сынтэзуецца тут са спарадзіўшымі яе індывідуальнасьню аўтара і соцыяльна-культурнай асярэдзінай.

Усебаковае дасьледваньне творчасьці прадпалагае сабой, зразумела, абхапленьне ўсіх вышэй зазначаных момантаў. Але мы, не прэтэндуючы на ўсебаковасьць, у першую чаргу імкнуліся асьвятліць тое, што нам прадстаўляецца найбольш істотным: пераважна намі дасьледуецца тэматыка творчасьці, ідэолёгія ды эмоцыянальнасьць аўтара і тыя соцыолёгічныя фактары, пад уплывам якіх сформаваўся той ці іншы творчы комплекс. Ня ўнікаючы пытаньняў мастацкай формы, мы адводзім ім у нашых эцюдах другараднае месца;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gptpy5b0zfvava2dmm5yxks1j2x0hkc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf/9</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28818</id>
    <revision>
      <id>85298</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:03:17Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «мы наўмысьля абмяжоўваемся толькі зазначэньнем найбольш характарных прыёмаў, якія выяўляюць творчую постаць таго ці іншага аўтара.  Першае пытаньне, што паўстае ў сувязі з пастаўленай намі задачай даць агульную характарыстыку літаратурнага процэсу...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3753" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;мы наўмысьля абмяжоўваемся толькі зазначэньнем найбольш характарных прыёмаў, якія выяўляюць творчую постаць таго ці іншага аўтара.

Першае пытаньне, што паўстае ў сувязі з пастаўленай намі задачай даць агульную характарыстыку літаратурнага процэсу на Беларусі—гэта пытаньне аб падзеле гісторыі беларускай літаратуры на пэрыоды. Вядома, што проблема пэрыодызацыі зьяўляецца досыць складанай. Існуюць розныя прынцыпы падзелу гісторыі літаратуры на пэрыоды. Назіраецца, напрыклад, так званы мяшаны тып пэрыодызацыі: у аснову падзелу кладуцца розныя факты і гістарычна-культурнага і мастацкага парадку. Але паколькі пры данай сыстэме адсутнічае адзінае fundamentum divisionis, яна супярэчыць элемэнтарным патрабаваньням лёгікі і асаблівае ўвагі не заслугоўвае. Больш цікавымі зьяўляюцца чыстыя тыпы пэрыодызацыі; яны будуюцца на розных прынцыпах. Адным з такіх прынцыпаў зьяўляецца прынцып аналістычны, ці хронолёгічны. Паводле гэтага прынцыпу, у аснову падзелу кладуцца пэўныя хронолёгічныя адрэзкі (сталецьці, дзесяцілецьці ды інш.). На такім прынцыпе будуюць свае агульныя курсы гісторыі літаратуры ў нямецкай навуцы Рыхард Мэйер, у расійскай Энгельгард ды інш. Недахватам гэтага прынцыпу зьяўляецца поўная ўмоўнасьць падзелу.

Другім прынцыпам пэрыодызацыі ёсьць гетэрогенны прынцып, паводле якога ў аснову падзелу літаратурнага матэрыялу кладуцца фактары культурна-гістарычнага і соцыяльна-экономічнага парадку. На такім прынцыпе будуюць свае працы Венгеров, Коган, Фрыче ды інш. Гетэрогенны прынцып выклікае абвяржэньні. Зазначаюць, што пры такім прынцыпе не абхапляюцца спэцыфічныя адзнакі літаратуры, як мастацкай творчасьці. Зараз, як вядома, усё больш і больш узмацняецца формальна-мастацкі мэтод літаратурных досьледаў. Паралельна з гэтым высоўваецца аўтогенны
прынцып пэрыодызацыі: у аснову падзелу кладуцца адзнакі літаратуры як такой, адзнакі літаратурных форм і зьместу. Трэба сказаць, што аўтогенны прынцып усё больш і больш пашыраецца ў заходня-эўропэйскай навуцы. Можна паказаць, напрыклад, на працу Робэрта Рымана: Des neunzehne Jahr&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3v48tybi07epfu30a9naljq9pqmveot</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Нарысы гісторыі беларускай літаратуры.pdf/10</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28819</id>
    <revision>
      <id>85299</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:10:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «hundert der Deutschen Literatur. Робэрт Рыман будуе свой агульны агляд нямецкай літаратуры апошняга сталецьця на падставе аўтогеннага прынцыпу пэрыодызацыі. Ён намячае такія пэрыоды ў разьвіцьці нямецкай літаратуры данага часу: „Die Romantik“, „Der Pessimismus“, „Die politische Dicht...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3561" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;Gleb Leo&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;hundert der Deutschen Literatur. Робэрт Рыман будуе свой агульны агляд нямецкай літаратуры апошняга сталецьця на падставе аўтогеннага прынцыпу пэрыодызацыі. Ён намячае такія пэрыоды ў разьвіцьці нямецкай літаратуры данага часу: „Die Romantik“, „Der Pessimismus“, „Die politische Dichtung“, „Klassizismus und Realismus“, „Naturalismus und Impressionismus“. Гэткія загалоўкі ў працы Рымана гавораць самі за сябе. Аўтогеннага прынцыпу пэрыодызацыі трымаюцца ў сваіх працах таксама Бэрнгард Фэр, В. Штамлер ды інш.&lt;ref&gt;Сакулин.—„Синтетическое построение истории литературы“, Москва, 1925, стар. 108.&lt;/ref&gt;

З нашага пункту гледжаньня форма ў мастацкай творчасьці зьяўляецца соцыяльнай катэгорыяй; яна ўяўляе сабой вытворную соцыяльна-экономічных фактараў. Свае вобразы, стылістычныя прыёмы кожны мастак, як вядома, чэрпае пераважна з акаляючай яго соцыяльнай асярэдзіны; сама композыцыя твору заўжды носіць на сабе адбітак гэтай асярэдзіны: даўно заўважана, напрыклад, што ва ўмовах вясковых абставін пераважна ўтвараюцца статычныя формы композыцыі, у абстаноўцы гораду, наадварот, разьвіваецца форма дынамічная. Так, самая форма мастацкіх твораў уяўляе сабой соцыяльную зьяву. Нам думаецца з гэтай прычыны, што і пры пабудове агульнага курсу беларускай літаратуры трэба ісьці ад базісу да надбудовы. Вось чаму наша схэма разьвіцьця новай беларускай літаратуры зьяўляецца схэмай соцыолёгічнай. Літаратурны процэс на Беларусі, з нашага пункту гледжаньня, у канчальным выніку азначаецца фактарамі соцыяльна-экономічнага і гістарычна-культурнага парадку.

Гісторыю беларускай літаратуры новага часу можна, думаецца нам, падзяліць на чатыры асноўныя пэрыоды:

1) пэрыод прыгоннай гаспадаркі, які хронолёгічна супадае з першай паловай XIX стагодзьдзя.

2) Пэрыод распаду і ліквідацыі прыгоннай гаспадаркі, які прыпадае прыблізна на другую палову зазначанага сталецьця.

3) Пэрыод, які пачынаецца з рэволюцыі 1905—6 гадоў.

4) Пэрыод сучаснага пісьменства, якое пераважна разьвіваецца пад знакам Чырвонага Кастрычніка.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>h39mgfkz6hlbdpiab2h8ihncj6fxtgx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Катэгорыя:Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі</title>
    <ns>14</ns>
    <id>28820</id>
    <revision>
      <id>85301</id>
      <timestamp>2022-08-08T20:13:56Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Вікіпэдыя|Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расеі}}»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="134" xml:space="preserve">{{Вікіпэдыя|Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расеі}}</text>
      <sha1>bc5dibhb9zpnwutim5p1qtcl7j4c0oj</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85302</id>
      <parentid>85301</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:14:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="234" xml:space="preserve">{{Вікіпэдыя|Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расеі}}

[[Катэгорыя:Рэвалюцыі]]
[[Катэгорыя:Расійская імперыя]]</text>
      <sha1>owrm8h48e89vq2c7sqp1kn2zn8sgpq1</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85303</id>
      <parentid>85302</parentid>
      <timestamp>2022-08-08T20:15:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Gleb Leo</username>
        <id>2440</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="299" xml:space="preserve">{{Зьвязаныя праекты}}{{Вікіпэдыя|Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расіі|Рэвалюцыя 1905—1907 гадоў у Расеі}}

[[Катэгорыя:Рэвалюцыі]]
[[Катэгорыя:Расійская імперыя]]
[[Катэгорыя:1905]]</text>
      <sha1>kgoevum1lzgm58s56jclgvv1oklfkgb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28821</id>
    <revision>
      <id>85333</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:03:15Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Домбі і сын  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  = [[:en:Dombey and Son (1848)|Dombey and Son]]  | папярэдні =   | наступны  =   | дата      = 1848 (пераклад 1938)  | анатацыі  =  }} *[[Домбі і сын/1]] *[[Домбі і сын/2]] *[[Домбі і сын/3]] *Домбі і с...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="2486" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Домбі і сын
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = [[:en:Dombey and Son (1848)|Dombey and Son]]
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
*[[Домбі і сын/1]]
*[[Домбі і сын/2]]
*[[Домбі і сын/3]]
*[[Домбі і сын/4]]
*[[Домбі і сын/5]]
*[[Домбі і сын/6]]
*[[Домбі і сын/7]]
*[[Домбі і сын/8]]
*[[Домбі і сын/9]]
*[[Домбі і сын/10]]
*[[Домбі і сын/11]]
*[[Домбі і сын/12]]
*[[Домбі і сын/13]]
*[[Домбі і сын/14]]
*[[Домбі і сын/15]]
*[[Домбі і сын/16]]
*[[Домбі і сын/17]]
*[[Домбі і сын/18]]
*[[Домбі і сын/19]]
*[[Домбі і сын/20]]
*[[Домбі і сын/21]]
*[[Домбі і сын/22]]
*[[Домбі і сын/23]]
*[[Домбі і сын/24]]
*[[Домбі і сын/25]]
*[[Домбі і сын/26]]
*[[Домбі і сын/27]]
*[[Домбі і сын/28]]
*[[Домбі і сын/29]]
*[[Домбі і сын/30]]
*[[Домбі і сын/31]]
*[[Домбі і сын/32]]
*[[Домбі і сын/33]]
*[[Домбі і сын/34]]
*[[Домбі і сын/35]]
*[[Домбі і сын/36]]
*[[Домбі і сын/37]]
*[[Домбі і сын/38]]
*[[Домбі і сын/39]]
*[[Домбі і сын/40]]
*[[Домбі і сын/41]]
*[[Домбі і сын/42]]
*[[Домбі і сын/43]]
*[[Домбі і сын/44]]
*[[Домбі і сын/45]]
*[[Домбі і сын/46]]
*[[Домбі і сын/47]]
*[[Домбі і сын/48]]
*[[Домбі і сын/49]]
*[[Домбі і сын/50]]
*[[Домбі і сын/51]]
*[[Домбі і сын/52]]
*[[Домбі і сын/53]]
*[[Домбі і сын/54]]
*[[Домбі і сын/55]]
*[[Домбі і сын/56]]
*[[Домбі і сын/57]]
*[[Домбі і сын/58]]
*[[Домбі і сын/59]]
*[[Домбі і сын/60]]
*[[Домбі і сын/61]]
*[[Домбі і сын/62]]

[[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]]
[[Катэгорыя:Пераклады з англійскай мовы]]
[[Катэгорыя:Раманы]]
[[Катэгорыя:Кнігі]]
[[Катэгорыя:Творы 1848 года]]
[[Катэгорыя:Творы 1938 года]]

[[en:Dombey and Son (1848)]]</text>
      <sha1>5ars38n8q1mry3l0eo169b9hbeechw4</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85353</id>
      <parentid>85333</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:42:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4484" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Домбі і сын
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = [[:en:Dombey and Son (1848)|Dombey and Son]]
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
*[[Домбі і сын/1|Раздзел I. Домбі і сын]]
*[[Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях]]
*[[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]]
*[[Домбі і сын/4|Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы]]
*[[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]]
*[[Домбі і сын/6|Раздзел VI. Другая страта Поля]]
*[[Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс]]
*[[Домбі і сын/8|Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля]]
*[[Домбі і сын/9|Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду]]
*[[Домбі і сын/10|Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана]]
*[[Домбі і сын/11|Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне]]
*[[Домбі і сын/12|Раздзел XII. Выхаванне Поля]]
*[[Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы]]
*[[Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы]]
*[[Домбі і сын/15|Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя]]
*[[Домбі і сын/16|Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі]]
*[[Домбі і сын/17|Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей]]
*[[Домбі і сын/18|Раздзел ХVIII. Бацька і дачка]]
*[[Домбі і сын/19]]
*[[Домбі і сын/20]]
*[[Домбі і сын/21]]
*[[Домбі і сын/22]]
*[[Домбі і сын/23]]
*[[Домбі і сын/24]]
*[[Домбі і сын/25]]
*[[Домбі і сын/26]]
*[[Домбі і сын/27]]
*[[Домбі і сын/28]]
*[[Домбі і сын/29]]
*[[Домбі і сын/30]]
*[[Домбі і сын/31]]
*[[Домбі і сын/32]]
*[[Домбі і сын/33]]
*[[Домбі і сын/34]]
*[[Домбі і сын/35]]
*[[Домбі і сын/36]]
*[[Домбі і сын/37]]
*[[Домбі і сын/38]]
*[[Домбі і сын/39]]
*[[Домбі і сын/40]]
*[[Домбі і сын/41]]
*[[Домбі і сын/42]]
*[[Домбі і сын/43]]
*[[Домбі і сын/44]]
*[[Домбі і сын/45]]
*[[Домбі і сын/46]]
*[[Домбі і сын/47]]
*[[Домбі і сын/48]]
*[[Домбі і сын/49]]
*[[Домбі і сын/50]]
*[[Домбі і сын/51]]
*[[Домбі і сын/52]]
*[[Домбі і сын/53]]
*[[Домбі і сын/54]]
*[[Домбі і сын/55]]
*[[Домбі і сын/56]]
*[[Домбі і сын/57]]
*[[Домбі і сын/58]]
*[[Домбі і сын/59]]
*[[Домбі і сын/60]]
*[[Домбі і сын/61]]
*[[Домбі і сын/62]]

[[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]]
[[Катэгорыя:Пераклады з англійскай мовы]]
[[Катэгорыя:Раманы]]
[[Катэгорыя:Кнігі]]
[[Катэгорыя:Творы 1848 года]]
[[Катэгорыя:Творы 1938 года]]

[[en:Dombey and Son (1848)]]</text>
      <sha1>ph9l8do7s1wvpmksantmjgokpuxbb4k</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85357</id>
      <parentid>85353</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T07:37:38Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4786" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Домбі і сын
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = [[:en:Dombey and Son (1848)|Dombey and Son]]
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
*[[Домбі і сын/1|Раздзел I. Домбі і сын]]
*[[Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях]]
*[[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]]
*[[Домбі і сын/4|Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы]]
*[[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]]
*[[Домбі і сын/6|Раздзел VI. Другая страта Поля]]
*[[Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс]]
*[[Домбі і сын/8|Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля]]
*[[Домбі і сын/9|Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду]]
*[[Домбі і сын/10|Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана]]
*[[Домбі і сын/11|Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне]]
*[[Домбі і сын/12|Раздзел XII. Выхаванне Поля]]
*[[Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы]]
*[[Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы]]
*[[Домбі і сын/15|Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя]]
*[[Домбі і сын/16|Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі]]
*[[Домбі і сын/17|Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей]]
*[[Домбі і сын/18|Раздзел ХVIII. Бацька і дачка]]
*[[Домбі і сын/19|Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае]]
*[[Домбі і сын/20|Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку]]
*[[Домбі і сын/21|Раздзел ХХІ. Новыя асобы]]
*[[Домбі і сын/22|Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка]]
*[[Домбі і сын/23]]
*[[Домбі і сын/24]]
*[[Домбі і сын/25]]
*[[Домбі і сын/26]]
*[[Домбі і сын/27]]
*[[Домбі і сын/28]]
*[[Домбі і сын/29]]
*[[Домбі і сын/30]]
*[[Домбі і сын/31]]
*[[Домбі і сын/32]]
*[[Домбі і сын/33]]
*[[Домбі і сын/34]]
*[[Домбі і сын/35]]
*[[Домбі і сын/36]]
*[[Домбі і сын/37]]
*[[Домбі і сын/38]]
*[[Домбі і сын/39]]
*[[Домбі і сын/40]]
*[[Домбі і сын/41]]
*[[Домбі і сын/42]]
*[[Домбі і сын/43]]
*[[Домбі і сын/44]]
*[[Домбі і сын/45]]
*[[Домбі і сын/46]]
*[[Домбі і сын/47]]
*[[Домбі і сын/48]]
*[[Домбі і сын/49]]
*[[Домбі і сын/50]]
*[[Домбі і сын/51]]
*[[Домбі і сын/52]]
*[[Домбі і сын/53]]
*[[Домбі і сын/54]]
*[[Домбі і сын/55]]
*[[Домбі і сын/56]]
*[[Домбі і сын/57]]
*[[Домбі і сын/58]]
*[[Домбі і сын/59]]
*[[Домбі і сын/60]]
*[[Домбі і сын/61]]
*[[Домбі і сын/62]]

[[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]]
[[Катэгорыя:Пераклады з англійскай мовы]]
[[Катэгорыя:Раманы]]
[[Катэгорыя:Кнігі]]
[[Катэгорыя:Творы 1848 года]]
[[Катэгорыя:Творы 1938 года]]

[[en:Dombey and Son (1848)]]</text>
      <sha1>7wk6pdi3gl27b7kc14h31wvy41j9crl</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85374</id>
      <parentid>85357</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:58:30Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="5683" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Домбі і сын
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = [[:en:Dombey and Son (1848)|Dombey and Son]]
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
*[[Домбі і сын/1|Раздзел I. Домбі і сын]]
*[[Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях]]
*[[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]]
*[[Домбі і сын/4|Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы]]
*[[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]]
*[[Домбі і сын/6|Раздзел VI. Другая страта Поля]]
*[[Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс]]
*[[Домбі і сын/8|Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля]]
*[[Домбі і сын/9|Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду]]
*[[Домбі і сын/10|Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана]]
*[[Домбі і сын/11|Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне]]
*[[Домбі і сын/12|Раздзел XII. Выхаванне Поля]]
*[[Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы]]
*[[Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы]]
*[[Домбі і сын/15|Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя]]
*[[Домбі і сын/16|Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі]]
*[[Домбі і сын/17|Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей]]
*[[Домбі і сын/18|Раздзел ХVIII. Бацька і дачка]]
*[[Домбі і сын/19|Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае]]
*[[Домбі і сын/20|Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку]]
*[[Домбі і сын/21|Раздзел ХХІ. Новыя асобы]]
*[[Домбі і сын/22|Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка]]
*[[Домбі і сын/23|Раздзел XXIII. Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы]]
*[[Домбі і сын/24|Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць]]
*[[Домбі і сын/25|Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля]]
*[[Домбі і сын/26|Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага]]
*[[Домбі і сын/27|Раздзел XXVII. Цені згушчаюцца]]
*[[Домбі і сын/28|Раздзел ХХVІІI. Перамены]]
*[[Домбі і сын/29|Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай]]
*[[Домбі і сын/30|Раздзел ХХХ. Перад вяселлем]]
*[[Домбі і сын/31|Раздзел ХХХІ. Вяселле]]
*[[Домбі і сын/32|Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт]]
*[[Домбі і сын/33|Раздзел ХХХIII. Кантрасты]]
*[[Домбі і сын/34|Раздзел ХХХІV. Другая маці з дачкой]]
*[[Домбі і сын/35|Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара]]
*[[Домбі і сын/36|Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля]]
*[[Домбі і сын/37]]
*[[Домбі і сын/38]]
*[[Домбі і сын/39]]
*[[Домбі і сын/40]]
*[[Домбі і сын/41]]
*[[Домбі і сын/42]]
*[[Домбі і сын/43]]
*[[Домбі і сын/44]]
*[[Домбі і сын/45]]
*[[Домбі і сын/46]]
*[[Домбі і сын/47]]
*[[Домбі і сын/48]]
*[[Домбі і сын/49]]
*[[Домбі і сын/50]]
*[[Домбі і сын/51]]
*[[Домбі і сын/52]]
*[[Домбі і сын/53]]
*[[Домбі і сын/54]]
*[[Домбі і сын/55]]
*[[Домбі і сын/56]]
*[[Домбі і сын/57]]
*[[Домбі і сын/58]]
*[[Домбі і сын/59]]
*[[Домбі і сын/60]]
*[[Домбі і сын/61]]
*[[Домбі і сын/62]]

[[Катэгорыя:Пераклады з рускай мовы]]
[[Катэгорыя:Пераклады з англійскай мовы]]
[[Катэгорыя:Раманы]]
[[Катэгорыя:Кнігі]]
[[Катэгорыя:Творы 1848 года]]
[[Катэгорыя:Творы 1938 года]]

[[en:Dombey and Son (1848)]]</text>
      <sha1>qgwxb6l9fvexgsd5f0gqt8q8xjw4hwb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/1</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28822</id>
    <revision>
      <id>85334</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:06:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел I. Домбі і сын  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні =   | наступны  = Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнік...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="683" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел I. Домбі і сын
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = 
 | наступны  = [[Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;7&quot; to=&quot;15&quot; tosection=ch1/&gt;</text>
      <sha1>lrvh9ael1q74kebs1zrvrspwqrizzwd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/2</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28823</id>
    <revision>
      <id>85335</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:08:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = Домбі і...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1115" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;15&quot; to=&quot;23&quot; fromsection=ch2 tosection=ch2/&gt;</text>
      <sha1>q9e4fyklbs4alf7dqlchjjb8mue1nbp</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85336</id>
      <parentid>85335</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:08:40Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="902" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/1|Раздзел I. Домбі і сын]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;15&quot; to=&quot;23&quot; fromsection=ch2 tosection=ch2/&gt;</text>
      <sha1>94p8a0xkvrzg6z6eknytp9zs0wztqi2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/3</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28824</id>
    <revision>
      <id>85337</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:10:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюц...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="980" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/2|Раздзел II, у якім своечасова прымаюцца захады з прычыны нечаканага збегу акалічнасцей, якія ўзнікаюць часам у самых упарадкаваных сем'ях]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/4|Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;23&quot; to=&quot;32&quot; fromsection=ch3 tosection=ch3/&gt;</text>
      <sha1>die2tvuj5arad7wtln2ny324bzs2pbz</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/4</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28825</id>
    <revision>
      <id>85338</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:12:25Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як ча...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="843" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;32&quot; to=&quot;42&quot; fromsection=ch4 tosection=ch4/&gt;</text>
      <sha1>daourg8gdt0lchb79uvd4kr4swdgz3p</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85339</id>
      <parentid>85338</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T06:12:46Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="784" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/3|Раздзел III, у якім містэр Домбі, як чалавек і бацька, паказан на чале свайго хатняга дэпартамента]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;32&quot; to=&quot;42&quot; fromsection=ch4 tosection=ch4/&gt;</text>
      <sha1>jgvqkpiubnd59pl128euu7poqxwwrzx</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/5</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28826</id>
    <revision>
      <id>85340</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:14:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел V. Рост і хрысціны Поля  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/4|Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы]]  | наступны  = Домбі і сын/6|Раздзел VI....»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="662" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел V. Рост і хрысціны Поля
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/4|Раздзел IV, у якiм на нашай сцэне ўпершыню выступаюць новыя асобы]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/6|Раздзел VI. Другая страта Поля]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;42&quot; to=&quot;55&quot; fromsection=ch5 tosection=ch5/&gt;</text>
      <sha1>r3wsuszc7eqpi9k8j1uv14o59bc9xsy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/6</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28827</id>
    <revision>
      <id>85341</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:16:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел VI. Другая страта Поля  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]]  | наступны  = Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="750" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел VI. Другая страта Поля
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/5|Раздзел V. Рост і хрысціны Поля]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;55&quot; to=&quot;71&quot; fromsection=ch6 tosection=ch6/&gt;</text>
      <sha1>5x575ow8r91rhnpty6tys85yfsdltrf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/7</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28828</id>
    <revision>
      <id>85342</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:17:36Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = Домбі і сын/6|Раздзел VI. Другая стр...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="788" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/6|Раздзел VI. Другая страта Поля]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/8|Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;71&quot; to=&quot;74&quot; fromsection=ch7 tosection=ch7/&gt;</text>
      <sha1>l75iv99mmsjntuc4f35xid80nxpc0gy</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/8</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28829</id>
    <revision>
      <id>85343</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:18:37Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на са...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="823" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/7|Раздзел VII. Позірк з птушынага палёту на месца пражывання міс Токс, а таксама на сардэчную прывязанасць міс Токс]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/9|Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;74&quot; to=&quot;89&quot; fromsection=ch8 tosection=ch8/&gt;</text>
      <sha1>7bthp6uxjz16z358a5rv2tgnpunase4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/9</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28830</id>
    <revision>
      <id>85344</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:19:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/8|Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля]]  | наступны  = Домбі і сын/10|Разд...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="757" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/8|Раздзел VIII. Далейшае развіццё, рост і характар Поля]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/10|Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;89&quot; to=&quot;97&quot; fromsection=ch9 tosection=ch9/&gt;</text>
      <sha1>0iocmge30q1ysntd1xcqfow957yg0w4</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/10</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28831</id>
    <revision>
      <id>85345</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:25:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/9|Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду]]  | насту...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="745" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/9|Раздзел IХ, у якім Драўляны Мічман трапляе ў бяду]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/11|Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;97&quot; to=&quot;105&quot; fromsection=ch10 tosection=ch10/&gt;</text>
      <sha1>k074avewadper8ixy8yv9f89h88vzx3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/11</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28832</id>
    <revision>
      <id>85346</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:27:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/10|Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана]]  | наступны  =...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="706" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/10|Раздзел Х, у якім расказваецца аб выніках, да якіх прывялі няшчасці Мічмана]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/12|Раздзел XII. Выхаванне Поля]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;105&quot; to=&quot;115&quot; fromsection=ch11 tosection=ch11/&gt;</text>
      <sha1>41mteboegy8rc0jxtm7p70z1u2u83wl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/12</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28833</id>
    <revision>
      <id>85347</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:31:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел XII. Выхаванне Поля  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/11|Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне]]  | наступны  = Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым ф...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="675" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел XII. Выхаванне Поля
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/11|Раздзел ХI. Выступленне Поля на новай сцэне]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;115&quot; to=&quot;130&quot; fromsection=ch12 tosection=ch12/&gt;</text>
      <sha1>2b0de4rljk9011xxoab4aiekimfhqls</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/13</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28834</id>
    <revision>
      <id>85348</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:33:52Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/12|Раздзел XII. Выхаванне Поля]]  | наступны  = Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль ро...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="730" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/12|Раздзел XII. Выхаванне Поля]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;130&quot; to=&quot;139&quot; fromsection=ch13 tosection=ch12/&gt;</text>
      <sha1>k3s3hvpaa859f4g1p12nyxkkxiupzf5</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/14</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28835</id>
    <revision>
      <id>85349</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:35:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы]]...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="834" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/13|Раздзел ХІІІ. Весткі аб гандлёвым флоце і справы ў канторы]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/15|Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;139&quot; to=&quot;157&quot; fromsection=ch14 tosection=ch14/&gt;</text>
      <sha1>8atd4w3prckagxsidwqfxd1codrox2a</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/15</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28836</id>
    <revision>
      <id>85350</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:36:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="804" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/14|Раздзел ХІV. Поль робіцца ўсё больш дзівакаваты і едзе дадому на канікулы]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/16|Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;157&quot; to=&quot;167&quot; fromsection=ch15 tosection=ch15/&gt;</text>
      <sha1>rwh86r2h2xmfzjs6q2x4u7b25q84rpi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/16</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28837</id>
    <revision>
      <id>85351</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:40:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/15|Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя]]  | наст...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="786" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/15|Раздзел XV. Надзвычайная вынаходлівасць капітана Катля і новыя клопаты Уолтэра Гэя]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/17|Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;167&quot; to=&quot;171&quot; fromsection=ch16/&gt;</text>
      <sha1>nboizx3gm64i5qdwjk3ky4vjhys121n</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/17</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28838</id>
    <revision>
      <id>85352</id>
      <timestamp>2022-08-09T06:42:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/16|Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі]]  | наступны  = Дом...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="682" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/16|Раздзел ХVІ. Аб чым заўсёды гаварылі хвалі]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/18|Раздзел ХVIII. Бацька і дачка]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;172&quot; to=&quot;179&quot; tosection=ch17/&gt;</text>
      <sha1>3i873lvezv4ipl2y3nrsh865ycyiw04</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/18</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28839</id>
    <revision>
      <id>85354</id>
      <timestamp>2022-08-09T07:31:57Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХVIII. Бацька і дачка  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/17|Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей]]  | наступны  = Домбі і сын/19|Раздз...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="662" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХVIII. Бацька і дачка
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/17|Раздзел ХVII. Капітану Катлю ўдасцца сёе-тое зладзіць для маладых людзей]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/19|Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;179&quot; to=&quot;192&quot; fromsection=ch18 /&gt;</text>
      <sha1>7kjzvcjhd6g23hwqzhzln3tcxepsbzr</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/19</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28840</id>
    <revision>
      <id>85355</id>
      <timestamp>2022-08-09T07:32:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/18|Раздзел ХVIII. Бацька і дачка]]  | наступны  = [[Домбі і сын/20|Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку]]  |...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="597" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/18|Раздзел ХVIII. Бацька і дачка]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/20|Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;193&quot; to=&quot;201&quot; /&gt;</text>
      <sha1>p9zaqbidc608xad5ny6v3lesf652j6k</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/20</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28841</id>
    <revision>
      <id>85356</id>
      <timestamp>2022-08-09T07:34:48Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/19|Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае]]  | наступны  = [[Домбі і сын/21|Раздзел ХХІ. Новыя асобы]]  | да...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="607" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/19|Раздзел ХІХ. Уолтэр ад'язджае]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/21|Раздзел ХХІ. Новыя асобы]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;202&quot; to=&quot;211&quot; tosection=ch20 /&gt;</text>
      <sha1>5ypuy62vxczrb9u0sbzktnex6urw199</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/21</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28842</id>
    <revision>
      <id>85358</id>
      <timestamp>2022-08-09T07:37:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХІ. Новыя асобы  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/20|Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку]]  | наступны  = Домбі і сын/22|Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўні...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="689" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХІ. Новыя асобы
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/20|Раздзел ХХ. Містэр Домбі прадпрыймае паездку]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/22|Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;211&quot; to=&quot;218&quot; fromsection=ch21 tosection=ch21/&gt;</text>
      <sha1>d4n1ub5sofigny7cau7vbkwn4m17x3o</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/22</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28843</id>
    <revision>
      <id>85359</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:38:06Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/21|Раздзел ХХІ. Новыя асобы]]  | наступны  = Домбі і сын/23|Раздзел XXIII. Фл...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="698" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/21|Раздзел ХХІ. Новыя асобы]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/23|Раздзел XXIII. Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;218&quot; to=&quot;233&quot; fromsection=ch22 tosection=ch22/&gt;</text>
      <sha1>r86sdrif1ozc2l9w85ui2hp50a9jgfd</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/23</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28844</id>
    <revision>
      <id>85360</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:39:07Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел XXIII. Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/22|Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка]]  | наступны  = Д...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="723" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел XXIII. Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/22|Раздзел ХХII. Што-колечы аб кіраўніцтве містэра Каркера-загадчыка]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/24|Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;233&quot; to=&quot;248&quot; fromsection=ch23 tosection=ch23/&gt;</text>
      <sha1>sieeumnooe2nylghw2ws8oszjw61sho</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/24</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28845</id>
    <revision>
      <id>85361</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:40:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/23|Раздзел XXIII. Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы]]  | наступны  = Домбі і сын/25|Раздзел XXV. Дзіў...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="669" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/23|Раздзел XXIII. Фларэнс адзінокая, а Мічман загадкавы]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/25|Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;248&quot; to=&quot;255&quot; fromsection=ch24/&gt;</text>
      <sha1>ene64babjzazj8s3pasuthygaqyckfh</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/25</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28846</id>
    <revision>
      <id>85362</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:41:28Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/24|Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць]]  | наступны  = Домбі і сын/26|Раздзел ХХVІ. Цені мін...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="645" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/24|Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/26|Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;255&quot; to=&quot;262&quot; tosection=ch25/&gt;</text>
      <sha1>g8e11injmqb4zi0x2uyb9jsji3chhti</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85363</id>
      <parentid>85362</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T08:41:42Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="645" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/24|Раздзел XXIV. Клопаты сэрца, якое любіць]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/26|Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;256&quot; to=&quot;262&quot; tosection=ch25/&gt;</text>
      <sha1>1gfbzi653ggqcv929u10018vhilrx92</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/26</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28847</id>
    <revision>
      <id>85364</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:42:49Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/25|Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля]]  | наступны  = Домбі і сын/27|Раздзел XXVII. Цені згуш...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="629" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/25|Раздзел XXV. Дзіўныя весткі пра дзядзьку Соля]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/27|Раздзел XXVII. Цені згушчаюцца]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;262&quot; to=&quot;273&quot; fromsection=ch26/&gt;</text>
      <sha1>k826u5at8oyalbz1o25sk9s2v668lmi</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/27</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28848</id>
    <revision>
      <id>85365</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:46:35Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел XXVII. Цені згушчаюцца  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/26|Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага]]  | наступны  = [[Домбі і сын/28|Раздзел ХХVІІI. Перамены]]  | дата      = 1848...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="590" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел XXVII. Цені згушчаюцца
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/26|Раздзел ХХVІ. Цені мінулага і будучага]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/28|Раздзел ХХVІІI. Перамены]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;274&quot; to=&quot;284&quot; tosection=ch27/&gt;</text>
      <sha1>czbed19oxhlwuwduh15qhpi0pahjfhs</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/28</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28849</id>
    <revision>
      <id>85366</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:48:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХVІІI. Перамены  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/27|Раздзел XXVII. Цені згушчаюцца]]  | наступны  = [[Домбі і сын/29|Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай]]  | дата...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="601" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХVІІI. Перамены
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/27|Раздзел XXVII. Цені згушчаюцца]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/29|Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;284&quot; to=&quot;290&quot; fromsection=ch28/&gt;</text>
      <sha1>dhot2sbwtuki57wpx2v9c36hymzflcf</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/29</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28850</id>
    <revision>
      <id>85367</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:49:23Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/28|Раздзел ХХVІІI. Перамены]]  | наступны  = [[Домбі і сын/30|Раздзел ХХХ. Перад вяселлем]]  | дата...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="584" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/28|Раздзел ХХVІІI. Перамены]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/30|Раздзел ХХХ. Перад вяселлем]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;291&quot; to=&quot;297&quot; /&gt;</text>
      <sha1>3csbazu5x85hl7b57y6sa7qpmp8r2sc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/30</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28851</id>
    <revision>
      <id>85368</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:51:24Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХХ. Перад вяселлем  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/29|Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай]]  | наступны  = [[Домбі і сын/31|Раздзел ХХХІ. Вяселле]]  | дата      =...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="594" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХХ. Перад вяселлем
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/29|Раздзел ХХІХ. Місіс Чык зрабілася відушчай]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/31|Раздзел ХХХІ. Вяселле]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;298&quot; to=&quot;307&quot; tosection=ch31/&gt;</text>
      <sha1>27z3zbgcog7tkcxmg1ee1vglkhpy2jn</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/31</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28852</id>
    <revision>
      <id>85369</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:53:29Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХХІ. Вяселле  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/30|Раздзел ХХХ. Перад вяселлем]]  | наступны  = [[Домбі і сын/32|Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт]]  | д...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="610" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХХІ. Вяселле
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/30|Раздзел ХХХ. Перад вяселлем]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/32|Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;307&quot; to=&quot;318&quot; fromsection=ch31/&gt;</text>
      <sha1>loa0m22ljvuvxxv9f0p3zb03zu390u2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/32</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28853</id>
    <revision>
      <id>85370</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:54:44Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/31|Раздзел ХХХІ. Вяселле]]  | наступны  = [[Домбі і сын/33|Раздзел ХХХIII. Кантрасты]]  | дата...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="602" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/31|Раздзел ХХХІ. Вяселле]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/33|Раздзел ХХХIII. Кантрасты]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;319&quot; to=&quot;334&quot; tosection=ch32/&gt;</text>
      <sha1>jny8b3e6t9jhnp6eezxy4u79a8pbqur</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/33</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28854</id>
    <revision>
      <id>85371</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:55:50Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХХIII. Кантрасты  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/32|Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт]]  | наступны  = Домбі і сын/34|Раздзел ХХХІV. Другая маці з д...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="643" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХХIII. Кантрасты
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/32|Раздзел ХХХІІ. Драўляны Мічман разбіваецца ўшчэнт]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/34|Раздзел ХХХІV. Другая маці з дачкой]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;334&quot; to=&quot;344&quot; fromsection=ch33 tosection=ch33/&gt;</text>
      <sha1>dyedtc489tavzsgrqkwp0x6dlmuhjje</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/34</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28855</id>
    <revision>
      <id>85372</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:56:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХХІV. Другая маці з дачкой  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/33|Раздзел ХХХIII. Кантрасты]]  | наступны  = [[Домбі і сын/35|Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара]]  | дата      = 1848 (п...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="588" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХХІV. Другая маці з дачкой
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/33|Раздзел ХХХIII. Кантрасты]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/35|Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;344&quot; to=&quot;353&quot; fromsection=ch34 /&gt;</text>
      <sha1>gesg72p5ex1zrx10uo6uinxo4lcxwvm</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Домбі і сын/35</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28856</id>
    <revision>
      <id>85373</id>
      <timestamp>2022-08-09T08:57:53Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара  | аўтар     = Чарльз Дыкенс  | пераклад     =   | секцыя    = Раман  | арыгінал  =   | папярэдні = [[Домбі і сын/34|Раздзел ХХХІV. Другая маці з дачкой]]  | наступны  = [[Домбі і сын/36|Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля]]  | дат...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="605" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Раздзел ХХХV. Шчаслівая пара
 | аўтар     = Чарльз Дыкенс
 | пераклад     = 
 | секцыя    = Раман
 | арыгінал  = 
 | папярэдні = [[Домбі і сын/34|Раздзел ХХХІV. Другая маці з дачкой]]
 | наступны  = [[Домбі і сын/36|Раздзел XXXVI. Святкаванне наваселля]]
 | дата      = 1848 (пераклад 1938)
 | анатацыі  = 
}}
&lt;pages index=&quot;Домбі і сын.pdf&quot; from=&quot;354&quot; to=&quot;363&quot; tosection=ch35 /&gt;</text>
      <sha1>l25m8ukiliv9jyi1zam5kr6r1am7lrl</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/1</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28857</id>
    <revision>
      <id>85375</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:04:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3997" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;МІК. ІЛЬЛЯШЭВІЧ.

Вінцэнты Дунін-Марцінкевіч.&lt;ref&gt;Рэфэрат чытаны 30. XІІ. 1924 г. на абыходжаньні 40-ых угодкаў сьмерці пісьменьніка праскай беларускай колёніяй.&lt;/ref&gt;

''(Агульна-крытычны начырк).''

Каб уцяміць значэньне Вінцэнтага Дуніна-Марцінкевіча
ў беларускім адраджэньні, наўперад трэба добра зразумець
тую эпоху, у якую жыў і працаваў пісьменьнік. Мусім адзначыць, што нябыцьцё, а галоўнае раскіданасьць матарялаў аб працы Марцінкевічавай, не даюць магчымасьці правільна комэнтаваць ягоную дзейнасьць. Асабліва гэга прыкмячалася ў часы грамадзкае сумятлівасьці, у якую гэтак
пільна пачынаецца вывучэньне беларускае літаратуры. Разгляданы пісьменьнік, балей за іншых папярэднікаў і сучасьнікаў тае эпохі, пакрыўджаны беларускімі крытыкамі. І толькі ў вапошнія часы па выяўленьні некаторых матар'ялаў.
праліваючых косы сьвятла на Марцінкевіча як асобу, зусім
зьмяняюцца пагляды крытыкаў: ён гэткім парадкам усё вышэй і вышэй падыймаецца ў сваім значэньні сярод беларускага грамадзянства.

Калішняя &quot;беларуская слава й воля адыйшла, адцьвіла закацілась&quot;... - вось як пяе адзін з выдатнейшых нашых
пісьменьнікаў, Алесь Гаруя, характарызуючы слаўную беларускую мінуўшчыню.

Прайшлі часы незалежнага палітычнага й культурнага
жыцьця Беларусі і насталі часы стагодзьдзяў заняпаду, цемры й прыгону спачатку ад Палякоў, а пасьля Маскалёў-
Расейцаў. Беларуская мова, культура, права сілком была
аддалена з гаспадарсьцьвенага ўжываньня і загнана толькі
пад стрэхі сялянскіх хатаў, дзе, здавалася-б, павінна была-б
зусім шчэзнуць з прычыны палячэньня й маскаленьня.

Праўда, калі мы прыгледзімся бліжэй да агульнага палажэньня іншых народаў у канцы XVІІІ і пачатку XІX стагодзьдзяў, як напр: Чэхаў, Украінцаў, Баўгараў, Ліцьвівоў і
інш., дык пабачым амаль што аналёгічнае зьявішча да нас.
Час даўгога занядбаньня ўсіх паняволеных вонкавай сілам
народаў памалу прыпыняецца толькі пасьля вялікага патросу
Францускае Раволюцыі і сьцягу ёй паўторных. Лёзунгі свабоды, роўнасьці і братаньня данесьліся на хвалях
рэволюцыяў і на нашую Бацькаўшчыну, узбудзіўшы ад даўгога сну беларускі народ.

Пачынаецца адраджэнскі рух ня толькі сярод простага беларускага сялянства, але таксама і сярод беларускае&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>tey06tb5fnz7rw0itwd84xikevxg2ln</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/2</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28858</id>
    <revision>
      <id>85376</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:09:11Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4618" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;шляхты, у той час значна спалячанай і абмаскаленай, якая
стаяла на шляху да поўнага адчураньня ад свайго народу.

І вось пад той час, калі часьць беларускае шляхты з
часткаю сялянства, у васобе сваіх прадстаўнікоў, як Кастусь
Каліноўскі і іншых рэволюцыянэраў (50-60-70 гады XІX
ст.),
пачынае аружнае вызваленьне на грунце соцыяльных
і політычных імкненьняў, справу культурна-нацыянальнага адраджэньня пачынаюць таксама пераважна прадстаўнікі беларускае шляхты - тагочаснае беларускае інтэлігенцыі.
Водгульле гуманных ідэяў, ідучых з Заходняе Эўропы, адбілася ў васобных прадстаўнікоў шляхты, і дало магчымасьць зразумець тое агіднае зьявішча рэнэгацтва,
якое яна робіла ў працягу даўгога часу. Памалу пачынаецца яе
зварот да роднага карэньня - беларускае гушчы. Не малую
ролю у гэтым звароце згуляў і романтызм, што запанаваў
у літаратуры.

Агулам, Беларусь пачала свой рэнэсанс; пачала паўставаць да новага жыцьця. Разбудзіўшыся ад векавога сну,
асобныя адзінкі з беларускага народу пачалі шукаць тых
дарог, па якіх можна было-б як найляпей дайсьці да сьветлае будучыні - поўнага й усебаковага адраджэньня. Але дарогі да замігацелае на небасхіле зоркі адраджэньня былі
яшчэ няпэўныя й неазначаныя; доўга прыходзілася блудзіць
першым пачынальнікам пасярод няпрыветнае цемры па запушчанай беларускай глебе.

Вось-жа пры азнаямленьні з пачаткамі нашага навейшага руху агулам, каторы йдзе ў фармаваньні на працягу
ўсяго XІX веку, яскрава вырысовуюцца з пасярод рабачаёў
на гэтай ніве дзьве вялікія адзінкі: Марцінкевіч і Багушэвіч. Паколькі Багушэвіч замацаваў беларускі грунт канчальна, азначыў яго зьмест і ўмацаваў усё гэта ў літаратурнай
форме і кірунку вызваленьня соцыяльна-нацыянальнага, патолькі на долю Марцінкевічаву выпала стварэньне беларускага грунту, з таго няпэўнага яшчэ матар'ялу, які ў тыя
часы прыходзілася адшукаваць вошчупкам. Вось чаму стане
зразумелым, што Марцінкевіч твора эпоху. Па выказу аднаго з беларускіх крытыкаў, 3. Жылуновіча гэтая эпоха &quot;адзначаецца высокім узьлётам беларускае грамадзкае думкі і
зорыць звачнымі сіламі дзеячоў, якія сваёй працай паставілі беларускую культуру наагул і беларускую літаратуру ў
асобку на ступень сур'ёзнае нацыянальнае справы&quot;.&lt;ref&gt;Глядз. Зборнік &quot;Беларусь&quot; Менск 1924.&lt;/ref&gt; Марцінкевіч зьяўляецца тым цэнтральным зьвязуючым колцам
паміж маласьвядомымі беларускімі пачынальнікамі-адраджэнцамі, якія ў разбродзьдзі шукалі пэўнага грунту дзеля
свае працы.

3 цэлага сьцягу сучасьнікаў Марцінкевічавых, беларускіх літаратурных рабочаёў пачатку й сярэдзіны XІX в.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>aflgkd38step2u848ekzdcd33pustc2</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/3</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28859</id>
    <revision>
      <id>85378</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:15:03Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4209" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;(напр: Баршчэўскі, Чачот, Рыпінскі і інш.) ніводны з іх не
карыстаўся такой популярнасьцяй як Марцінкевіч. Прычынай гэтаму служыла тое, што яны займаліся беларускай
літаратурнай працай толькі ў вольныя часіны, у пэрыяд захопленьня пад вонкавым уражаньнем, не прыкладаючы асаблівай увагі; у той час як Марцінкевіч у сваёй дзейнасьці
бачыць беларускую справу, якую рабіць вымагаў час, хоць
і ня прыялі абставіны. Ен станоўка пераходзе да пісаньня
амаль што вылучна пабеларуску, чаго не зацемлюем у ягоных напярэднікаў і сучасьнікаў. Бо, як кажа сам пісьменьнік у прадмове да кніжкі: „Дудар Беларускі&quot;&lt;ref&gt;&quot;Dudarz Bіaloruskі&quot; Менск 1875 г.&lt;/ref&gt;, &quot;беларускі
селянін, бачачы кніжку ў роднай мове, ахватней яе чытае
і дзетак сваіх ахватней прыцягуе да асьветы&quot;.

Вінц. Дунін-Марцінкевіч, ведамы пад псэўдонімам&lt;ref&gt;мянюшка, выдуманае прозьвішча.&lt;/ref&gt;
Навум Прыгаворка, радзіўся ў 1807 годзе ў Панюшковічах,
Бабруйскага павету у Меншчыне. Сын дробнага ляндара,
каторы ў 1860 годзе купіў невялікі дварок Люцынку недалека Менску, Д.-Марцінкевіч дастаў сярэднюю асьвету ў
Бабруйскай гімназыі. Потым бацька паслаў яго ў навуку
да вуніяцкіх айцоў базыльлянаў у Вільню, але адтуль хутка ён перабіраецца ў Пецярбург. Там Марцінкевіч паступіў
у унівэрсытэт на мэдыцынскі факультэт, аднак вышэйшую
навуку скончыць яму не ўдалося. У канцы 30-х год ён варочаецца у Беларусь і жыве пераважна ў Менску, час ад
часу выяжджаючы ў двор Люцынку. Займаецца канцэлярскай працай, каторая служыць падпорай ягонага матар'яльнага быцьця.

Жаніўся двойчы ў 1831 і 1858 годзе. Пасьля паўторнага шлюбу канчальна перабіраецца ў двор, дзе жыве й
працуе да самае сьмерці ў 1884 годзе 30 (17) сьнежня. Пахаваны ў Тупальшчыне.&lt;ref&gt;Біографічны матар'ял гл.: М. Гарэцці: Гісторыя беларускае літаратуры&quot;. Вільня 1920 г. Е. Карскій: &quot;Бѣлоруссы&quot; ІІІ том. Киркоръ: &quot;Живоп. Россія&quot;, том ІІІ 327 стар.&lt;/ref&gt;

Па сваім
павароце з падарожжаў дзеля навукі ў Вільню й Пецярбург, асяродкаў тагачаснае перадавое думкі,
Марцінкевіч пачынае займацца літаратурнаю працаю. Не
малое значэньне ў заахвочаньні да яе мела і асабістае знаёмства з многімі, пераважна польскімі, пісьменьнікамі і выдатнымі грамадзкімі рабачаямі, што гуртаваліся ля Віленскага ўнівэрсытэту. Марцінкевіч піша й выдае свае аповесьці, апавяданьні, драматычныя творы і іншыя вершы няраз
сваім уласным коштам, хоць матар'яльныя засабы меў&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>eelve95blxme6790hr89m6vfkd8oh89</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/4</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28860</id>
    <revision>
      <id>85379</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:19:33Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «носна нязначныя. Паводле твораў, што да нас дайшлі, найпладнейшым часам ёсьць пара ад 1846 да 1870 году.  Праца ягоная даволі разнастайная. Праўда, у ёй няма выяуленьня глыбокіх філëзофічных проблемаў, абстрактных развагаў, каторыя маглі-б здаволіць вышшыя...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4554" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;носна нязначныя. Паводле твораў, што да нас дайшлі, найпладнейшым часам ёсьць пара ад 1846 да 1870 году.

Праца ягоная даволі разнастайная. Праўда, у ёй няма
выяуленьня глыбокіх філëзофічных проблемаў, абстрактных
развагаў, каторыя маглі-б здаволіць вышшыя патрэбы інтэлігента. Усё творства, як кажа сам аўтар, прытарнавана пераважна для простага народу. Ня здасца дзіўным няхітра-складанасьць гэтага зьместу, калі прыпомнім сабе да гэтага
войстрасьць вока расейскіх цэнзараў, канфіскаты і іншыя
перашкоды пры друкаваньню кніжак з духам „нерусскимъ“.
Варункі палітычныя змушалі Марцінкевіча цадзіць тое, што
было магчымым выдрукаваць і пашыраць. Ен часта абмяжовуецца выяўленьнем матар'ялу этнографічнага.

У хронолёгічным парадку зьяўленьня твораў Марцінкевічавых маем:
&quot;Сялянку&quot; - опэру; „Гапон“, „Вечарніцы&quot;, &quot;Шчароўскія
дажынкі&quot;; комэдыі - &quot;Пінская шляхта&quot;, Залёты&quot;; пераклад
з Адама Міцкевіча - Пан Тадэуш і інш. З пробных вершаў
найхарактарнейшым ёсьць: &quot;Вясна, голад, перапала...&quot;.&lt;ref&gt;Гл. творчасьць Марцінкевіча „Bіolaruskіja Pіeśnіary&quot; Tom ІІ і ІІІ
Пецярбург 1908.&lt;/ref&gt;
Шмат якія творы яшчэ дагэтуль нам няведамы. Мы бяссумлеву можам казаць,
што гэтае творства, якое ведама
нам, далёка няпоўнае. Некаторыя з вершаў, бяз подпісу
аўтара, пайшлі ў народ і магчыма пры запісаваньні этнографамі уважаліся за народныя, бо вершаскладаньнем і самым падыходам у зьмесьце пісьменьнік зусім блізка падыйшоў да беларускага сялянства. Нейдзе у Варшаве загінуў
у 1890-ых гадох цэлы пераклад у рукапісах &quot;Пана Тадэуша&quot;.

Прыпадкова, навет яшчэ і цяпер, удаецца адшукаць
некаторыя рукапісы. Гэтак нядаўна знойдзены верш, асабістага характару, пасьвячаны бацьком братоў Луцкевічаў:
„Заўтра Спас кажуць людзі&quot;, знойдзены ў Мозыры рукапіс
опэры (лібрэтта) &quot;Розна міласьць бывае&quot;&lt;ref&gt;гл. &quot;Крывіч&quot; № 8.&lt;/ref&gt; ды інш. Выкрыты таксама лісты Марцінкевічавы (пераважна прыватныя),
каторыя малююць яго, як шчырага беларускага патрыёта.
3 жалям аднак мусім адзначыць, што поўны кубел рукапісаў згарэла падчас пажару хаты пісьменьнікавай, як канстатуе ягоная дачка. Асабліва цікаўны дзеля характарыстыкі
Марцінкевіча выкрыўся факт з ягонага жыцьця; яго ў 1863
годзе арыштаваў расейскі ўрад і абвінаваціў у тым, што ён
агітатар, падбуруючы беларускіх сялян супроць улады праклямацыямі ў Беларускай мове. Былі навет падазрэньні ў
тым, што выдаваная беларускім рэволюцыянерам Каст. Каліноўскім газэта: „Мужыцкая праўда&quot;, справа яговых рук.
Па 10 МЕСЯЧНЫМ арышце Марцінкевіча звольнілі,
але гэты факт можа служыць добрым аргумэнтам у даказе
*)  **)&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>1opn22ne8no5k8oazzyb3rlrchvys93</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85381</id>
      <parentid>85379</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:33:51Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4548" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;носна нязначныя. Паводле твораў, што да нас дайшлі, найпладнейшым часам ёсьць пара ад 1846 да 1870 году.

Праца ягоная даволі разнастайная. Праўда, у ёй няма
выяуленьня глыбокіх філëзофічных проблемаў, абстрактных
развагаў, каторыя маглі-б здаволіць вышшыя патрэбы інтэлігента. Усё творства, як кажа сам аўтар, прытарнавана пераважна для простага народу. Ня здасца дзіўным няхітра-складанасьць гэтага зьместу, калі прыпомнім сабе да гэтага
войстрасьць вока расейскіх цэнзараў, канфіскаты і іншыя
перашкоды пры друкаваньню кніжак з духам „нерусскимъ“.
Варункі палітычныя змушалі Марцінкевіча цадзіць тое, што
было магчымым выдрукаваць і пашыраць. Ен часта абмяжовуецца выяўленьнем матар'ялу этнографічнага.

У хронолёгічным парадку зьяўленьня твораў Марцінкевічавых маем:
&quot;Сялянку&quot; - опэру; „Гапон“, „Вечарніцы&quot;, &quot;Шчароўскія
дажынкі&quot;; комэдыі - &quot;Пінская шляхта&quot;, &quot;Залёты&quot;; пераклад
з Адама Міцкевіча - Пан Тадэуш і інш. З пробных вершаў
найхарактарнейшым ёсьць: &quot;Вясна, голад, перапала...&quot;.&lt;ref&gt;Гл. творчасьць Марцінкевіча „Bіolaruskіja Pіeśnіary&quot; Tom ІІ і ІІІ
Пецярбург 1908.&lt;/ref&gt;
Шмат якія творы яшчэ дагэтуль нам няведамы. Мы бяссумлеву можам казаць,
што гэтае творства, якое ведама
нам, далёка няпоўнае. Некаторыя з вершаў, бяз подпісу
аўтара, пайшлі ў народ і магчыма пры запісаваньні этнографамі уважаліся за народныя, бо вершаскладаньнем і самым падыходам у зьмесьце пісьменьнік зусім блізка падыйшоў да беларускага сялянства. Нейдзе у Варшаве загінуў
у 1890-ых гадох цэлы пераклад у рукапісах &quot;Пана Тадэуша&quot;.

Прыпадкова, навет яшчэ і цяпер, удаецца адшукаць
некаторыя рукапісы. Гэтак нядаўна знойдзены верш, асабістага характару, пасьвячаны бацьком братоў Луцкевічаў:
„Заўтра Спас кажуць людзі&quot;, знойдзены ў Мозыры рукапіс
опэры (лібрэтта) &quot;Розна міласьць бывае&quot;&lt;ref&gt;гл. &quot;Крывіч&quot; № 8.&lt;/ref&gt; ды інш. Выкрыты таксама лісты Марцінкевічавы (пераважна прыватныя),
каторыя малююць яго, як шчырага беларускага патрыёта.
3 жалям аднак мусім адзначыць, што поўны кубел рукапісаў згарэла падчас пажару хаты пісьменьнікавай, як канстатуе ягоная дачка. Асабліва цікаўны дзеля характарыстыкі
Марцінкевіча выкрыўся факт з ягонага жыцьця; яго ў 1863
годзе арыштаваў расейскі ўрад і абвінаваціў у тым, што ён
агітатар, падбуруючы беларускіх сялян супроць улады праклямацыямі ў Беларускай мове. Былі навет падазрэньні ў
тым, што выдаваная беларускім рэволюцыянэрам Каст. Каліноўскім газэта: „Мужыцкая праўда&quot;, справа ягоных рук.

Па 10 месячным арышце Марцінкевіча звольнілі,
але гэты факт можа служыць добрым аргумэнтам у даказе&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3e78azez0s3ye0qdn6nauntga2yuji7</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/5</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28861</id>
    <revision>
      <id>85382</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:39:05Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4503" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;шырокае ягонае папулярнасьці як уплывовага беларускага
дзеяча и пісьменьніка.

Нязначныя спробы пісаць папольску ёсьць як адбітак
уплываў польскае атмосферы акружаючай ягонае хатняе
жыцьцё. Даволі прыпамятаваць хоцьбы гэткіх несьвядомых
Беларусаў як Манюшка, што ўзбагаціў польскую музыку беларускімі мелёдыямі, або Сыракомлю, часткава і іншых, каб
дзівіцца мужнасьці Марцінкевіча не паддацца канчальна
спакусам па іх прыкладах перакуліцца цалком у польскі лягэр. Ня гледзячы на ўсе закіды, не удалося забіць таго беларускага пачуцьця ў пісьменьніку, якое бясьпярэчна мусім прызнаць у значнай меры. Праўда, мо толькі, каб ня
гэны шкодны польскі ўплыў, Марцінкевіч быў бы ў сваёй
працы радыкальнейшы, прысьпяшыў-бы беларускі рух памерне да іншых адраджаючыхся народаў.

Разглядаючы драбязьней літаратурную працу Марцінкевічаву, мусім адзначыць, што ён зьяўляецца найвыразьнейшым прадстаўніком у нашай літаратуры романтызму і аcaбліва сэнтымэнталізму. Гэтыя літаратурныя кірункі, хоць і з
запазьненьнем, лучылі ў Беларусь з Заходняе Эўропы. Гэтае
творства ёсьць зусім нормальным пераходным зьявішчам ад
псэўдоклясыцызму, што раней панаваў у нас, выяўленага
выразна ў &quot;Энэідзе&quot; і &quot;Тарас на Парнасе&quot;. Агулам творства
Марцінкевічава даволі цікаўнае й размавітае; напісанае, хоць
і сылябічным вершам, жыва й абразова.

Ня гледзячы на даўнасьць у напісаньні, ня губляе цікавасьці ў чытачоў і дагэтуль; а комедыі ня зыходзяць з
рэпертуару беларускае сцэны. Дунін-Марцінкевіч, як кажа
проф. Ігнатоўскі, ня можа, будучы шляхцічам спусьціцца
ў усю глыб сялянскае масы. Ен перакананы, што паміж прыгоньнікам-панам, з аднаго боку, і запрыгоненым бяспраўным селянінам, з другога боку, соцыяльнае прорвы няма.
Есьць толькі яма, каторую можна запоўніць без соцыяльнага ламаньня, аднымі моральнымі сродкамі.&lt;ref&gt;Гл. проф. У. Ігнатоўскі &quot;Гісторыя Беларусі ў ХІХ і нач. ХХ в.&quot; Менск. 1925 стар. 153.&lt;/ref&gt; Дзеля гэтага
ўсё творства ягонае и выглядае досыць монатонна. Дзеля
характарыстыкі ў разглядзе можна яго падзяліць на тры групы: 1) Драматычныя творы, 2) Аповесьці й апавяданьні,
3) Дробныя вершы й пераклады.


Першай літаратурнай спробай Марцінкевічавай была
двуактовая опэра &quot;Сялянка“ у 1846 годзе, музыку да катоpaй напісаў С. Манюшка. Напісана опэра вершам і прозаю.
Паны пераважна гутараць папольску, а войт Навум, Ціт,
хор сялян ды іншыя дзеючыя асобы пабеларуску. Гутарка
чыста народная, даволі прыгожая ў зваротах. Галоўная дзеючая асоба, Войт Навум, у сваіх монолёгах ужывае надзвы-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>rqogpbdzwj8o0f3p7ax0sa7h6m1hcqb</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85383</id>
      <parentid>85382</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T09:39:22Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <minor />
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4503" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;шырокае ягонае папулярнасьці як уплывовага беларускага
дзеяча й пісьменьніка.

Нязначныя спробы пісаць папольску ёсьць як адбітак
уплываў польскае атмосферы акружаючай ягонае хатняе
жыцьцё. Даволі прыпамятаваць хоцьбы гэткіх несьвядомых
Беларусаў як Манюшка, што ўзбагаціў польскую музыку беларускімі мелёдыямі, або Сыракомлю, часткава і іншых, каб
дзівіцца мужнасьці Марцінкевіча не паддацца канчальна
спакусам па іх прыкладах перакуліцца цалком у польскі лягэр. Ня гледзячы на ўсе закіды, не удалося забіць таго беларускага пачуцьця ў пісьменьніку, якое бясьпярэчна мусім прызнаць у значнай меры. Праўда, мо толькі, каб ня
гэны шкодны польскі ўплыў, Марцінкевіч быў бы ў сваёй
працы радыкальнейшы, прысьпяшыў-бы беларускі рух памерне да іншых адраджаючыхся народаў.

Разглядаючы драбязьней літаратурную працу Марцінкевічаву, мусім адзначыць, што ён зьяўляецца найвыразьнейшым прадстаўніком у нашай літаратуры романтызму і аcaбліва сэнтымэнталізму. Гэтыя літаратурныя кірункі, хоць і з
запазьненьнем, лучылі ў Беларусь з Заходняе Эўропы. Гэтае
творства ёсьць зусім нормальным пераходным зьявішчам ад
псэўдоклясыцызму, што раней панаваў у нас, выяўленага
выразна ў &quot;Энэідзе&quot; і &quot;Тарас на Парнасе&quot;. Агулам творства
Марцінкевічава даволі цікаўнае й размавітае; напісанае, хоць
і сылябічным вершам, жыва й абразова.

Ня гледзячы на даўнасьць у напісаньні, ня губляе цікавасьці ў чытачоў і дагэтуль; а комедыі ня зыходзяць з
рэпертуару беларускае сцэны. Дунін-Марцінкевіч, як кажа
проф. Ігнатоўскі, ня можа, будучы шляхцічам спусьціцца
ў усю глыб сялянскае масы. Ен перакананы, што паміж прыгоньнікам-панам, з аднаго боку, і запрыгоненым бяспраўным селянінам, з другога боку, соцыяльнае прорвы няма.
Есьць толькі яма, каторую можна запоўніць без соцыяльнага ламаньня, аднымі моральнымі сродкамі.&lt;ref&gt;Гл. проф. У. Ігнатоўскі &quot;Гісторыя Беларусі ў ХІХ і нач. ХХ в.&quot; Менск. 1925 стар. 153.&lt;/ref&gt; Дзеля гэтага
ўсё творства ягонае й выглядае досыць монатонна. Дзеля
характарыстыкі ў разглядзе можна яго падзяліць на тры групы: 1) Драматычныя творы, 2) Аповесьці й апавяданьні,
3) Дробныя вершы й пераклады.


Першай літаратурнай спробай Марцінкевічавай была
двуактовая опэра &quot;Сялянка“ у 1846 годзе, музыку да катоpaй напісаў С. Манюшка. Напісана опэра вершам і прозаю.
Паны пераважна гутараць папольску, а войт Навум, Ціт,
хор сялян ды іншыя дзеючыя асобы пабеларуску. Гутарка
чыста народная, даволі прыгожая ў зваротах. Галоўная дзеючая асоба, Войт Навум, у сваіх монолёгах ужывае надзвы-&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>aonjlcrakjx9vxc0fmplccgry38id6s</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/6</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28862</id>
    <revision>
      <id>85384</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:46:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4783" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;чайна многа народных прыказак; так што, паводле прыраўнаньня проф. Карскага, прыпамінае Донкіхотаўскага Санчу.

Ідэя гэтае опэры досыць добра выяўлена словамі панеyкі-шляхцянкі Юлькі, пераапранутае ў сялянскую вопратку.
Вось-жа ў сваім звароце да паноў, легкаважучых сялянскімі
даяўчатамі яна кажа: „Бог усіх зароўна ўважае, як паноў так і
сялян і той у яго ёсьць абраны, хто любіць сваіх блізкіх так, як
самога сябе&quot;. У зьмесьце сваім опэра мае падклад романтычны. Па зьяўленьні ў сьвет &quot;Сялянка&quot; была дужа папулярнай і гулялася ў 1852, 1853, 1855 годзе ўсьцяж на Менскай сцэне. Ролю Навума спаўняў сам аўтар, адкуль і пачаў ужываць свой псэўдонім - Навум Прыгаворка. Цяпер
„Сялянка“ прадстаўляе бібліографічную рэдкасьць, бо навет такая бязьвінная кніжка аказалася ў лічбе забароненых.
Ноты часткай таксама загінулі.&lt;ref&gt;Экзэмпляр &quot;Сялянку&quot; пераховуецца ў бібліëтэцы беларускага музэю І. Луцкевіча ў Вільні, але дагэтуль нявыдана другім выданьнем.
Менскі Інбелкульт зьбіраўся да дню ўгодкаў перавыдаць.&lt;/ref&gt;

Зусім нядаўна ўдалося шырэй азнаёміцца беларускаму
грамадзянству і з аднаактовай комэдыяй &quot;Пінская шляхта&quot;,
напісанай у 1866 годзе а надрукаванай толькі ў 1918 годзе.

Гэтая комэдыя - абраз жыцьця дробнай беларускай
шляхты Палесься, з яе недалекай ідзелёгіяй, якая зводзіцца
да сварак, звадак, калатні, навет суду, але нарэсьце ўціхае
паддаецца бясклопатнаму вясельлю. У гэтай комэдыі аўтар
дае нам магчымасьць прыпомнець сабе ўсю тагачасную хванабэрыстасьць, пусты &quot;гонар&quot;, якога яшчэ й дагэтуль трымаецца дробная шляхта ў Беларусі. У вапісаньні шляхоцкага жыцьця да ведамае меры Марцінкевіч прыпамінае
„Пінскай шляхтай&quot; асобныя малюнкі з „Пана Тадэуша&quot; Міцкевічавага. Нямала іроні выказана тут і ў намаляваньню
суду расейскага з яго валакіцтвам і хабарніцтвам.
Сваім зьместам комэдыя дужа цікавая й арыгінальная ў беларускай літаратуры. Апрача драбязьлівасьці ў будным
жыцьці шляхты мы бачым яе і бязыдэйнасьць. Даволі абазваць адзін аднаго ня шляхцічам, каб нарабіць клопату ня
толькі сабе, але ўцягнуць у зваду цэлыя ваколіцы.

Зьмест комэдыі пабудаваны на падкладзе ізноў-жа романтычным. Дзеці двух сварачыхся між сабою шляхоцкіх
сем'яў (Пратасавіцкія й Цюхай-Ліпскія) кахаюцца, але дзеля
звады бацькоў ня могуць дастаць згоду на вясельле. Падкуплянае каханкамі судовае началства справу канчае &quot;пахрысьцянску&quot;, а разам і вясельлем, на каторым гуляе суд і
ўся шляхта. Аўтар умела зацеміў драбязьлівасьць шляхты
хоцьбы і з таго прыкладу, што ў толькі што наладжанай
справе &quot;пахрысьцянску&quot; завязуецца новая валакіта-справа.
3 усяго гэтага карыстаюць розныя малайцы, каб падгуляць. У комэдыі нямала сьпеваў і скокаў.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>gkazstws5p1umebxoplkbc1i14e7m36</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/7</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28863</id>
    <revision>
      <id>85385</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:52:47Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4637" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Комэдыя &quot;Залëты&quot; складаецца з 3-ох дзеяў і падобная
да папярэдняй. Напісана у 1870 г., але выйшла з друку у
1918 годзе. Да сучаснае сцэны прытарнавана Я. Лёсікам,
а музыка напісана композытаркай Кімонціхай. І ў гэтай комэдыі - опэрэтцы не абыходзіцца без романтычнай завязкі,
якая праглядае амаль ува ўсіх творах Марцінкевічавых.
Думка ў &quot;Залётах&quot; ужо значна глыбейшая за пярэднія комэдыі. Апрача сэнтэмэнтальных пачуцьцёў, каторым аўтар
аддаў наагул вялікую дань, выяўляецца агіднае зьявішча
соцыяльнага характару.
Яно крыецца ў тым, што паны па
сваёй ідэёлёгі не маглі пераносіць тых, хто выходзіў з нізоў сялянскае гушчы (у дадзеным прыпадку Сабковіч) і
багацеў на мужыцкай працы таксама як і паны. Псыхолёгія
панская у гэтай комэдыі, як адбітак перажытых часоў, служыць сумным гістарычным успамінам, калі, як кажа Гарэцкі, „людзі думалі й верылі, што у адных станоў белая
косьць у целе, а у другіх чорная&quot;.

Есьць дадзеныя некаторыя й на тое, што Марцінкевіч
напісаў і іншыя тэатральныя рэчы як: інсцэнізацыю свае
ўласнае аповесьці &quot;Гапон&quot; пад загалоўкам „Пабор Рэкруцкі“.
Напісана &quot;Baйна Сялянаў&quot;, „Цудовая вада“ ды інш.&lt;ref&gt;Гл. Фр. Аляхновіч: &quot;Беларускі таатр“ Вільня, 1924.&lt;/ref&gt; Нажаль рукапісы зазначаных твораў незахаваліся. З тых камэдыяў, што дайшлі, можна бачыць у зьмесьце і літаратурнай форме размавітасьць, лягчыню ў напісаньні і ўмеласьць
у перадачы абразоў тагачаснага жыцьця беларускага сялянства й шляхты. Заслуга Марцінкевічава, як першага нашага
драматурга ў адраджэньні тэатру, бяспрэчна вялікая. І справядліва яго называюць &quot;Бацькам Беларускае Комэдыі&quot;.

Повесьці й апавяданьні маюць характар наўперад этнографічны, хоць да некаторае меры праглядае элемэнт ідэйна-нацыянальны й гісторычны. Спроба звароту Марцінкевіча
да адшукаваньня гістарычных матываў беларускага жыцьця
нічым асаблівым не адзначылася. Аўтар не разьвіў свайго
творства у гэтым кірунку, хоць-жа багацьце тагачаснае народнае фантазыі адзначалася вялікаю яскравасьцяй і сьвежасьцяй. У некаторых мамэнтах падаваныя гістарычныя
факты не адпавядаюць запраўднасьці, бо Марцінкевіч шмат
фантазуе й дапушчае анахронізмы:

Першая аповесьць Марцінкевічава „Гапон&quot; зьявілася
ў друку ў 1855 годзе. Складаецца з 4-ох песьняў і мае
ілюстрацыі. Некалькі разоў аповесьць перадруковавалася па
розных выданьнях у поўным і скарочаным выглядзе. Верш
сылябічны. Зьмест аповесьці гэткі. Дзяцюк Гапон кахае
дзяўчыну Кацярынку, але панскі аканом завідуе і здае яго
ў войска. Гапон выслужуецца ў ахвіцэры. Кацярынка скардзіцца за зьдзекі аканома сваёй пані, якая праганяе яго із&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>5cevvxgml3wuhsnz1s5xnlxjrlwdzv3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/8</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28864</id>
    <revision>
      <id>85386</id>
      <timestamp>2022-08-09T09:57:39Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3084" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;службы. Прыбраньню ў рэкруты аканом лучае да Гапона.
каторы, ня гледзячы на розныя аканомавы выкруты, і здае
яго ў маскалі. Гапон варочаецца дамоў і жэніцца із сваёй
Кацярынай. Адбываецца вясельле.

Дыдактызм выяўлены ў тым, што зло выкрываецца,
а праўда перамагае; што ўсё зло не ад паноў, а ад благіх
аканомаў, бо паны жадаюць дабра сваім сялянам.

Праглядае нацыянальная рыска хоць-бы й у тым, што
Гапон і Кацярынка ведаюць чужыя мовы &quot;панскія&quot;, але гутараць &quot;папросту&quot; (пабеларуску). Аповесьць напісана абразова. Дзеля прыкладу вось адрывак з першае песьні: сцэна ў карчме:

&lt;poem&gt;Шум, крык, гоман у карчме,
Кіпіць сельская дружына,
Піва мед гарэлку п'е.
Ажно круціцца чупрына.

Гаспадары за сталом
Громка гутарку вядуць,
А ляндарка з ляндаром
Мёд гарэлку раздаюць.

Хлопцы, дзеўкі, маладзіцы
Ля парога гаманяць,
А старыя чараўніцы
Цішком ля печы сядзяць.

Ананія ў йскрыпку грае
&quot;Лявоніху&quot; то &quot;бычка&quot;,
Гапон жару паддавае:
&quot;Заграй - крычыць - &quot;казачка&quot;!...&lt;/poem&gt;

За „Гапонам&quot; у 1855 годзе выходзяць &quot;Вечарніцы&quot;,
г. зн. гутаркі старога дзеда Ананьні да моладзі. Складаюцца &quot;Вечарніцы&quot; з дзьвюх частак. У першай частцы
Ананьня апавядае здарэньне з &quot;дурным Зьмітрам&quot; селянінам аб тым, як ён, прадаўшы цяля за пяцірублёўку, купляе селядзца і разам з ім зьядае грашовую паперку. Гэты
жарт, зусім магчыма, сьпісаны з Менскага кірмашу, нічога
надзвычайнага не прадстаўляе. Характэрнае ёсьць апісаньне
тагачаснага Менску, аб якім вось як піша Марцінкевіч:

&lt;poem&gt;Мо й праўда, дзеткі, што ў Слуцку,
Кажуць, усё не палюдзку;
А у Воршы - яшчэ горшы!
Толькі тым, маўляў, людзі злыя грэшуць,
Што на Менск наш вельмі брэшуць.
Няма як Менск наш! - дзетачкі міленькі!
Прыгожы, відны, кругом весяленькі;
Ні аднэй мізэрнай ня сустрэнеш хаты,&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>87otvwqpvqxp73tt2utw53axym08xkp</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Не заб’юць Пагоню і ня спыняць</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28865</id>
    <revision>
      <id>85388</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:34:12Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>Nejurist</username>
        <id>840</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Не заб’юць Пагоню і ня спыняць...  | аўтар     = Кіпрыян Кандратовіч  | год       =   | крыніца   = [https://www.radabnr.org/kipryjan-kandratovic/]  | арыгінал  =   | пераклад  =   | сэкцыя    = Верш  | папярэдні =   | наступны  =   | анатацыі  =  }} &lt;poem&gt;Не заб’юць Пагоню і ня спыняц...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="658" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Не заб’юць Пагоню і ня спыняць...
 | аўтар     = Кіпрыян Кандратовіч
 | год       = 
 | крыніца   = [https://www.radabnr.org/kipryjan-kandratovic/]
 | арыгінал  = 
 | пераклад  = 
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | анатацыі  = 
}}
&lt;poem&gt;Не заб’юць Пагоню і ня спыняць.
І Беларусь не запалоняць,
Ня зьнішчаць нас, не забароняць,
Жаўнеры ёсьць. Ёсьць ваяры.
Ёсьць абаронцы.
&lt;/poem&gt;</text>
      <sha1>ph1ylmoz5ku9ge5t1uoynuamjxvxzls</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Аўтар:Рыгор Мурашка</title>
    <ns>102</ns>
    <id>28866</id>
    <revision>
      <id>85391</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:39:41Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Пра аўтара | Прозвішча               = Мурашка | Імёны                   = Рыгор | Першая літара прозвішча = М | Варыянты імёнаў         = Рыго́р Дані́лавіч Мура́шка | Апісанне                = беларускі пісьменьнік | Іншае                   =  | ДН                      =  16 лютага 1902 | Месца нараджэння...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1286" xml:space="preserve">{{Пра аўтара
| Прозвішча               = Мурашка
| Імёны                   = Рыгор
| Першая літара прозвішча = М
| Варыянты імёнаў         = Рыго́р Дані́лавіч Мура́шка
| Апісанне                = беларускі пісьменьнік
| Іншае                   = 
| ДН                      =  16 лютага 1902
| Месца нараджэння        = в. Бязьверхавічы, цяпер Слуцкі раён
| ДС                      =  красавік 1944
| Месца смерці            =  
| Выява                   = Рыгор Мурашка.jpg
| Вікіпедыя               = Рыгор Данілавіч Мурашка
| Вікіпедыя2              = Рыгор Мурашка
| Вікіцытатнік            = 
| Вікісховішча            = 
| Вікіліўр                = 
| ЭСБЕ                    = 
| Катэгорыя               = Рыгор Мурашка
| Google                  = 
}}


== Творы ==
{{Усе творы}}
* [[Прыгранічны манастыр]]

[[Катэгорыя:Беларускія аўтары]]
[[Катэгорыя:Аўтары XX стагоддзя]]</text>
      <sha1>8pb65bn2cvv18dlssusvof4n4o4jgmg</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Лірычнае</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28867</id>
    <revision>
      <id>85393</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:43:19Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Лірычнае  | аўтар     = Міхась Клімковіч  | сэкцыя    = Верш  | папярэдні =   | наступны  =   | крыніца   =   | год      = 1945 }} &lt;poem&gt; Асенні дзень гарэў. З кляноў і ліпаў Бязвольна падаў залачоны ліст. І ў гэты час прыгрэты сонцам птах рассыпаў Свой разв...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1474" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Лірычнае
 | аўтар     = Міхась Клімковіч
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = 
 | год      = 1945
}}
&lt;poem&gt;
Асенні дзень гарэў. З кляноў і ліпаў
Бязвольна падаў залачоны ліст.
І ў гэты час прыгрэты сонцам птах рассыпаў
Свой развітальны, ледзь улоўны свіст.
Я зазірнуў табе у вочы, і здалося,
Што раптам ўспыхнула навокал ўсё вясной
І што не ліст, а жоўтае калоссе
Вяночкам залатым схілілася, сплялося
Над светлаю тваёю галавой.
Ты засмяялася - і ветрык палахлівы
Ў вяршалінах прайшоў і зашумеў,
А клён стары, прапрадзед гэтых дрэў,
Цябе засыпаў золатам, магутны і шчаслівы.
- Лавіце! Матылі! - сама матыль вясенні,
Ты паляцела к ім, як прывід з казкі-сну.
І бог ты мой! - як гэты дзень асенні
Падобен быў на шчасце, на вясну!


&lt;/poem&gt;

[[Катэгорыя:Вершы Міхася Клімковіча]]
[[Катэгорыя:Творы 1945 года]]</text>
      <sha1>6gwb4v9e8986fe4quxv0xdpo6n6wjlc</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>«Не папракай мяне ў няшчырасці…»</title>
    <ns>0</ns>
    <id>28868</id>
    <revision>
      <id>85394</id>
      <timestamp>2022-08-09T10:44:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>Новая старонка: «{{Загаловак  | назва     = Не папракай мяне ў няшчырасці...  | аўтар     = Міхась Клімковіч  | сэкцыя    = Верш  | папярэдні =   | наступны  =   | крыніца   =   | год      = 1945 }} &lt;poem&gt; Не папракай мяне ў няшчырасці, Не папракай мяне ў нясталасці, Я, мо, - той клён, якому вырасці Жыццё...»</comment>
      <model>wikitext</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="1275" xml:space="preserve">{{Загаловак
 | назва     = Не папракай мяне ў няшчырасці...
 | аўтар     = Міхась Клімковіч
 | сэкцыя    = Верш
 | папярэдні = 
 | наступны  = 
 | крыніца   = 
 | год      = 1945
}}
&lt;poem&gt;
Не папракай мяне ў няшчырасці,
Не папракай мяне ў нясталасці,
Я, мо, - той клён, якому вырасці
Жыццё дало да хмар без старасці.
Глядзі, як ён, той клён, з-пад сцюжы я
Асенняй золкай абыдзённасці
Вясне насустрач рукі дужыя
Цягну - цяпло вясновых дзён знайсці.
Яна, вясна, ка мне прыгорнецца
Сваёй нясмелай ціхай ласкаю,
Душа ўзаўецца, нібы горліца.
Адкажа сонечнаю казкаю.
І хай у восені ў абдымках я
Гару, як клён, імжой апалены,
Вясну з ружова-светлай дымкаю,
Як ён, чакаю я за далямі.
&lt;/poem&gt;

[[Катэгорыя:Вершы Міхася Клімковіча]]
[[Катэгорыя:Творы 1945 года]]</text>
      <sha1>inv4m2jgob6o02wk1ka2nq8kwfr65db</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/9</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28869</id>
    <revision>
      <id>85403</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:31:20Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4323" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;&lt;poem&gt;Вось, маўляў, сьнег белы, каменны палаты;
Пасярэдзіне ўецца круглай стружкай
Сьвіслач-рэчка-зялёнай істужкай;
Вось няўрокам - горад хоць куды!&lt;/poem&gt;
Другую частку „Вечарніцаў&quot; складае бытавы абраз народнага сьвяткаваньня &quot;Стаўроўскіх Дзядоў&quot;. Апрача бытавых малюнкаў бачым імкненьне паглыбіцца ў гісторыю
Беларусі, на падставе народных паданьняў. Аўтар падае легендарнае апавяданьне аб некалі слаўным жыцьці крывіцкіх (беларускіх) князёў (у дадзеным прыпадку аб князі Грамабою) і гэткім парадкам прычыняецца да нацыянальнага
ўсьведамленьня. Ідэя твору, як і ў „Гапоне&quot;, у тым, што заўсёды зло караецца, а праўда перамагае.

У захопленьні беларускаю мітолёгіяй і народнымі, наагул, матывамі, Марцінкевіч у 1856 годзе піша й друкуе
аповесьць з народнага нацыянальнага жыцьця- сьвяткаваньня - &quot;Купалу&quot;, у каторым паказаў народння традыцыі,
гульні й сьпевы. Аднак тло аповесьці прыпамінае Богушэвіча з тымі соцыяльнымі ўзаемаадносінамі, што існавалі
між сялянствам і панствам. Зьмест гэткі. Сялянка Агата й
паніч кахаюцца. Аднак шляхоцкая амбіцыя не дазваляе яму
пабрацца з дзяўчынаю простага паходжаньня і паніч адпіхае яе ад сабе. Дзяўчына-ж не бязвольна адступае, а з пагардай і поўнай агіднасьцяй да такога учывку панічовага
кажа: &quot;А мяне-ж ня будуць свае выракацца, бацькі праклінаці, суседзі цурацца, што з панічом стану у сораме жыць?
Вам ня грэх мужычкаў на чэсьці забіць, бо мужык нягодны, ня Боская справа? Усяк зьдзекавацца над ім мае права!&quot;

Гэты адказ не такі ўжо бязвольны як у &quot;Сялянцы&quot; і
характарызуе даволі адважнасьць беларускае дзяўчыны.

Апошняя з аповесьцяў, што дайшлі да нас - &quot;Шчароўскія Дажынкі&quot; напісана у 1857 годзе. Складаецца з пролёгу
і двох абразоў. Аповесьць багата этнографічным матар'ялам,
а матыў зьместу пазычаны з іншых літаратураў.

Першы абраз прадстаўляе варажбу; выбар працавітае
дзяўчыны дзеля падносу дажынкавага вянка свайму гаспадару. Другі малюнак - дажынкі, на якіх загуляў сам аўтар
з моладзяй, што й зазначае ў канцы.

Мноства ежы на Дажынках робіць малюнак проста
ідылічным.

3 галоўных рысаў у Марцінкевічавых аповесьцях і апавяданьнях спакмячаем адбіцьцё часоў сялянскага прыгону.
Ен малюе абразы беларускага народнага жыцьця з усімі
дэталямі, што пацьвярджаецца пры прыраўнаньні з этнографічнымі зборнікамі таго часу.

Рэшта твораў, што складаюцца з перакладу &quot;Пана Тадэуша&quot; - Адама Міцкевіча, дробных павіншавальных вершаў&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>otol7rjduugyzovq612hrfqs1rz4o6e</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/10</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28870</id>
    <revision>
      <id>85404</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:35:59Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3401" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;на чэсьць сваіх знаёмых і асабліва характэрнага, рэволюцыйнага зьместам, вершу &quot;Вясна, голад перапала&quot;, галоўна
служыць дзеля характарыстыкі пісьменьніка як асобы.
3 іх мы пераважна даведуемся аб тэй нацыянальнай
сьвядомасьці, якую крытыкі нашыя баяліся ў ім прызнаць
дагэтуль.

Павіншавальныя вершы маюць пераважна інтымны характар і асаблівага значэньня ў літаратуры ня маюць, хіба
толькі за выняткам вершу пасьвячанага на чэсць прыезду
ў Менск &quot;дудароў беларускае зямлі&quot;: А. Контскага, І. Сыракомлі й Манюшкі.
Тут выказуецца славянафільская думка,
што зьявілася пад павевамі панславізму ў Чэхаў (Даброўскі,
Палацкі ды інш.). Ен піша:

&lt;poem&gt;„Злосна вам, сыны заморскія, панята,
Што славянская зямелька у розум багата;
Вы-б хацелі ўсе розумы і свае і нашы,
Маўляў саранча на ніве, паесьці у кашы,
Не дажданьня-ж мудрагэлі! - і нашая ніва
Вялікімі дударамі здаволь шчасьліва&quot;.&lt;/poem&gt;

&quot;Вясна, голад перапала&quot;... Цікава сваімі контрастамі
агульным матывам творства Марцінкевічавага. Гэты рэволюцыйны верш напісаны ў 1860 годзе, на пярэдадні скасаваньня прыгону і выклікаў сумлеў што да аўтарства
Марцінкевічавага. Справа ў тым, што верш у рукапісу хоць
і быў напісаны яго пісьмом, але ня быў падпісаны; быццам,
тэхніка вершу не ўласьціва Марцінкевічу і гэткія матывы
яскрава соцыяльнага зьместу абсалютна неўласьцівы пісьменьніку. Найляпей могуць характараваць яго напр.
гэткія адрыўкі:

&lt;poem&gt;„Вясна, голад перапала,
Ані солі, ані круп
І скаціне корму мала,
І самому ані ў зуб.
На палацях дохнуць дзеці.
Жонка тры дні з дуру п'ець.
І даўно парожна ў клеці&quot;...&lt;/poem&gt;

У канцы кажа:
&lt;poem&gt;&quot;Будзем роўныя з панамі
І таксама як паны
Піць гарэліцу збанамі
І гуляць так як яны&quot;...&lt;/poem&gt;
Як бачым,
верш ізноў-жа зусім блізка прыпамінае сабою творства Багушэвічава, каторы найвыразьней за іншых
беларускіх паэтаў і пісьменьнікаў намаляваў цяжкія соцыяльныя варункі жыцьця нашага сялянства. Цяпер гэты&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>qlvi245lfo2n4cn80cvv3fitufwzmeb</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/11</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28871</id>
    <revision>
      <id>85405</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:40:16Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="3999" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;верш бяссумлеву прызнаны за Марцінкевічам. Як ніяк ён
быў інтэлігент з вялікім нахінам да народніцтва, назіральнік
злыдняў, што ад прыгону бярэмем клаліся на сялянства. Дык зусім прыродна, ён ня мог моўчкі прайсьці і міма тых несправядлівасьцяў соцыяльнага жыцьця, пад уражаньням якіх быў напісаны гэты верш. У некаторай меры
памагаў тут агульны настрой аб волі сялянства скасаваньнем прыгону. Трэба думаць, што гэты верш адзін з тае
значнае лічбы загінулых Марцінкевічавых твораў, з выразнымі соцыяльнымі мотывамі.

Пераклад &quot;Пана Тадэуша&quot; быў зроблены у 1859 годзе
і выдрукаваны на грошы, што шмат людзёў злажыла, a
паміж імі і мужычкі, як кажа перакладчык у прадмове.
Да нас дайшлі толькі дзьве першыя &quot;быліцы&quot;. Першае выданьне ёсьць вялікая бібліографічная радкасьць, бо навет
такі бязьвінны беларускі пераклад быў не да ўспадобы расейскай цэнзуры і канфіскаваны.

У сучасны мамэнт пры развою нашае мовы, мо' гэты
пераклад і не даволі добры, але як першая спроба перакладу на занядбаную дагэнуль беларускую мову, нязвычайна
ўдалая. Перакладчык перамог усе труднасьці ўзложанага на
сябе заданьня. Гэтым ён робіць значны паступ у нашым
літаратурным адраджэньні. Вось пераклад уступу:

&lt;poem&gt;Літва!&lt;ref&gt;Літвой, як гата дауней было звычайна, тут завецца Беларусь.&lt;/ref&gt;-родна зямелька! Ты, маўляў, здароўе,
Той Цябе ашанцуе, каму безгалоўе,
Хто жыў калісь на ніўцы Тваёй, як у раі,
І вось крывавы роніць сьлёзкі у чужым краі!
Цяпер-жа, як Ты красна, я чую, я бачу, -
І апішу, бо горка ўсьцяж па Табе плачу!
Ты Панна, што сьцеражэш яснай Чанстаховы,
Што сьвеціш у Вострай Браме, што горад замковы
Наваградзкі бароніш, яго народ жылы,
Як мяне Ты падняла, маўляў, із магілы
(Вось цябе бедна маці у вачох са сьлязінай
Маліла, каб апеку мела над дзяцінай,
І з немачы падняўся, - і пайшоў у дарогу,
Каб у Тваіх касьцёлах падзякаваць Богу),
Так нас дзівам павернеш у зямельку родну.
Пакуль-жа блісьне шчасьце, хоть душу нягодну
Зьвярні да гор лясістых, - шырокіх пракосаў,
Да ніў родных, калосьсям ярка маляваных,
Залочаных пшаніцай, жытам пасрабраных,
Гдзе жоўтая сьвірапка, дзе грэчка бяленька,
Гдзе дзяціліна гарыць, вось красна паненка,
А усё мяжой прыбіта, бачыцца устужкай,
Там сям быццам к адзежцы прышпілена грушкай&quot;.&lt;/poem&gt;&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>9r0shy7sx8567heeszcwhxfwzmc5rd3</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/12</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28872</id>
    <revision>
      <id>85406</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:43:34Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Не правераная */ Новая старонка: «  Ня меншую ўвагу за пераклад зварочуе прадмова да яго. Марцінкевіч піша аб тэй насьпелай патрэбе, што востра адчувалася у маладой беларускай літаратуры:  &quot;Чаму-ж, думаю, наш народ просты... чаму-ж дробная акалічная шляхта, што, жывучы ў лясным зацішы, у хац...»</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4666" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;1&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Ня меншую ўвагу за пераклад зварочуе прадмова да
яго. Марцінкевіч піша аб тэй насьпелай патрэбе, што востра адчувалася у маладой беларускай літаратуры:

&quot;Чаму-ж, думаю, наш народ просты... чаму-ж дробная
акалічная шляхта, што, жывучы ў лясным зацішы, у хаце,
між сабою, здаен роднай ужывае мовы - чаму-ж яна ня мае
пазнаць абычаёў сваіх бацькоў?

Вось гэта ўсё і нагнала мне думку пералажыць &quot;Пана Тадэуша&quot; на беларускую мову.

&quot;Праца мая ў гэтай мове, што мела заахвоціць нашага
беларускага мужыка і бедную шляхту да навукі, можна сказаць, зусім ня сустрэла прыяцелеў. І не знайшла яна прыяделеў сярод тых багатых людзей нашае старонкі, што паводле Бога й сумленьня павінны-б памагчы адкрыць цёмнаму народу вочы. І вось я сягодня ахвярую „Пана Тадэуша&quot;, прыбранага ў мужыцкую сярмягу, паном і простаму
народу з-над Дзьвіны, Дняпра, Бярэзіны, Сьвіслачы, Вяльлі
і Немна. Можа народ той просты, што з маткай прыродай
блізка жыве, прыме гэты гасьцінец ад свайго дудара, што
апошнія мінуты свайго жыцьця на карысьць народу аддае&quot;.

Ужо з гэтага адрыўку з прадмовы мы бачым у Mapцінкевіча нацыянальную сьвядомасьць беларускую, бачым
якой любасьцяй і шчырасьцяй да ўсяго роднага беларускага пыша у пісьменьніку ў яго імкненьні выйсьці на сустрэчу у падняцьці простага люду. Гэтае-ж выяўленьне нацыянальнага &quot;я&quot; выказана яшчэ ў прыватным лісьце Марцінкевічавым да знаёмага польскага пісьменьніка Крашэўскага.&lt;ref&gt;&lt;/ref&gt; Ліст гэты нядаўна быў выкрыты ў Газэце Польскай&quot;.
Вось што адзначае аб сабе пісьменьнік: ,,Жывучы сярод народу, які гаворыць беларускаю гутаркай, зьвязаны целам і
душою з яго спосабам думак, думаючы аб лепшай долі гэтага братняга народу, што застыў у дзяцінстве і цямноце,
пастанавіў я, каб заахвоціць яго да асьветы, у духу яго
звычаяў, наданьняў-легенд і здольнасьці душэўнай, пісаць
у яго роднай мове, і вось з радасьцяй я хутка ўгледзіў,
што выдавыя мною „Сялянку“, „Гацона“, „Дудара“, „Купалу народ прыняў з вялізарным упадабаньнем, а моладзь
з запалам пачала вучыцца чытаць, з памяці паўтараць мае,
гэтак для яе мілыя, творы. З гэтае прычыны пашыраецца
Ужо цяпер у часьці над Вяльлен і Нёмнам, над Сьвіслачай, Бярэзінай, Дзьвіной, Дняпром і г. д. чытаньне беларускага друку, а калі ўжо ахвота и любоў да духовае стравы разбуджаны, знойдуцца з часам багатшыя матар'ялы ў
роднай мове... Гэтую маю думку і імкненьне зразумелі й
ацанілі людзі ў Польшчы, не зразумелі у Літве і на Беларусі... Няшчасная прошласьць давяла сялянскі народ да
M
*) гл. „Gazeta Polska&quot; 1861 г. 111 ст., гл. зборнік &quot;Заходняя Беларусь&quot;
1924 г. Вільня: Нацыянальнасьць у творчасьці В. Дунін-Марцінкевіча&quot;.
І.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>h2itvu62usgoooshud6n9qwfw80pcbh</sha1>
    </revision>
    <revision>
      <id>85407</id>
      <parentid>85406</parentid>
      <timestamp>2022-08-09T11:50:10Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4657" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;

Ня меншую ўвагу за пераклад зварочуе прадмова да
яго. Марцінкевіч піша аб тэй насьпелай патрэбе, што востра адчувалася у маладой беларускай літаратуры:

&quot;Чаму-ж, думаю, наш народ просты... чаму-ж дробная
акалічная шляхта, што, жывучы ў лясным зацішы, у хаце,
між сабою, здаен роднай ужывае мовы - чаму-ж яна ня мае
пазнаць абычаёў сваіх бацькоў?

Вось гэта ўсё і нагнала мне думку пералажыць &quot;Пана Тадэуша&quot; на беларускую мову.

&quot;Праца мая ў гэтай мове, што мела заахвоціць нашага
беларускага мужыка і бедную шляхту да навукі, можна сказаць, зусім ня сустрэла прыяцелеў. І не знайшла яна прыяделеў сярод тых багатых людзей нашае старонкі, што паводле Бога й сумленьня павінны-б памагчы адкрыць цёмнаму народу вочы. І вось я сягодня ахвярую „Пана Тадэуша&quot;, прыбранага ў мужыцкую сярмягу, паном і простаму
народу з-над Дзьвіны, Дняпра, Бярэзіны, Сьвіслачы, Вяльлі
і Немна. Можа народ той просты, што з маткай прыродай
блізка жыве, прыме гэты гасьцінец ад свайго дудара, што
апошнія мінуты свайго жыцьця на карысьць народу аддае&quot;.

Ужо з гэтага адрыўку з прадмовы мы бачым у Mapцінкевіча нацыянальную сьвядомасьць беларускую, бачым
якой любасьцяй і шчырасьцяй да ўсяго роднага беларускага пыша у пісьменьніку ў яго імкненьні выйсьці на сустрэчу у падняцьці простага люду. Гэтае-ж выяўленьне нацыянальнага &quot;я&quot; выказана яшчэ ў прыватным лісьце Марцінкевічавым да знаёмага польскага пісьменьніка Крашэўскага.&lt;ref&gt;гл. „Gazeta Polska&quot; 1861 г. 111 ст., гл. зборнік &quot;Заходняя Беларусь&quot;
1924 г. Вільня: Нацыянальнасьць у творчасьці В. Дунін-Марцінкевіча&quot;.&lt;/ref&gt; Ліст гэты нядаўна быў выкрыты ў &quot;Газэце Польскай&quot;.
Вось што адзначае аб сабе пісьменьнік: &quot;Жывучы сярод народу, які гаворыць беларускаю гутаркай, зьвязаны целам і
душою з яго спосабам думак, думаючы аб лепшай долі гэтага братняга народу, што застыў у дзяцінстве і цямноце,
пастанавіў я, каб заахвоціць яго да асьветы, у духу яго
звычаяў, паданьняў-легенд і здольнасьці душэўнай, пісаць
у яго роднай мове, і вось з радасьцяй я хутка ўгледзіў,
што выданыя мною „Сялянку“, „Гапона“, „Дудара“, „Купалу&quot; народ прыняў з вялізарным упадабаньнем, а моладзь
з запалам пачала вучыцца чытаць, з памяці паўтараць мае,
гэтак для яе мілыя, творы. З гэтае прычыны пашыраецца
ўжо цяпер у часьці над Вяльлей і Нёмнам, над Сьвіслачай, Бярэзінай, Дзьвіной, Дняпром і г. д. чытаньне беларускага друку, а калі ўжо ахвота й любоў да духовае стравы разбуджаны, знойдуцца з часам багатшыя матар'ялы ў
роднай мове... Гэтую маю думку і імкненьне зразумелі й
ацанілі людзі ў Польшчы, не зразумелі ў Літве і на Беларусі... Няшчасная прошласьць давяла сялянскі народ да&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>45env9eu0i8l020k3ejrpdkxhyy1o6j</sha1>
    </revision>
  </page>
  <page>
    <title>Старонка:Ільляшэвіч Дунін-Марцінкевіч.pdf/13</title>
    <ns>104</ns>
    <id>28873</id>
    <revision>
      <id>85408</id>
      <timestamp>2022-08-09T11:58:18Z</timestamp>
      <contributor>
        <username>VasyaRogov</username>
        <id>1510</id>
      </contributor>
      <comment>/* Вычытаная */</comment>
      <model>proofread-page</model>
      <format>text/x-wiki</format>
      <text bytes="4878" xml:space="preserve">&lt;noinclude&gt;&lt;pagequality level=&quot;3&quot; user=&quot;VasyaRogov&quot; /&gt;&lt;/noinclude&gt;ўпадку, ня думаючы зусім аб духовай і моральнай адукацыі, хаця-б дзеля памяці на тое, што гэта дзеткі аднае маткі (славянскае-М. 1.), што гэта пакрыўджаныя браты й хрысьцяне, каторыя маюць права да навукі ў роднай мове так,
як да нябеснага хлеба... Пастанавіў я творамі ў роднай мове, адпаведнымі яго разуменьням, што знаходзяцца яшчэ ў
калысцы, і палягчаючымі яму спосабам асьвячэньня з граматай, заахвоціць яго да роднага слова, да асьветы і маральна паправіць. Які вызваляючы збаўчы ўплыў аказалі гэтыя
мае кніжкі на яго, трэба вывесьці з таго, што кніжкі ў народнай мове ўжо зусім разышліся, а новыя ня друкуюцца“.

Ясным і зразумелым стане пасьля гэтага несправядлівасьць абвінавачаваньня Марцінкевіча ў нацыянальнай маласьвядомасьці. З прадмовы да &quot;Пана Тадэуша&quot;, а таксама
із зазначанага вышэй ліста, хоць ёсьць у іх, што праўда, шмат
недаказанага ў думках, яскрава відаць беларускае
аблічча; відаць імкненьне да падняцьця дабрабыту нашага
народу нацыянальным усьведамленьнем. Гэткім парадкам
узіраючыся наагул на дзейнасьць Марцінкевічаву, мы, быццам, у ягоных гэроях, не спакмячаем тых цёмных бачынак
тагачаснага жыцьця беларускага сялянства. Навет увесь ціжар прыгону, які бярэмем клаўся на сялянства, не выглядае
страшным. 3 творства Марцінкевічавага астаецца ўражаньне
малюнкаў бясклопатнага вясельля, скокаў і сьпеваў. Прарываючыяся калі-некалі пачуцьці сацыяльнае несправядлівасьці
ў гэтым агульным жыцьцярадасным тоне як-бы сьціраюцца.

Праўда, Марцінкевіч, ідучы, як народнік-шляхціч, на
сустрэчу сярмяжнаму люду, спушчаецца пры помачы беларускае кніжкі ў сялянскую хату; бае песьні, казкі, цікавячы
й разьвіваючы любоў у цёмных масаў да ўсяго роднага беларускага. Ен рабіў гэткім парадкам будзённую працу нацыянальнага сьведамленьня - абуджэньня, якую рабіць вымагаў час. Марцінкевіч сваёй працай стрымаў значна той
шалёны бег асыміляцыі нашага народу непрыяцельмі, што
вялася ўсялякімі мэтодамі: наўперад праз каталіцтва да полёнізаваньня і праз праваслаўе да маскаленьня. А гэтая
праца асыміляцыі вялася, як сам аўтар зазначае, шпаркім
тэмпам. Палякі закладалі патайныя прыпынкі дзеля вышменававых мэтаў, а дзеля таго Марцінкевіч заклікаў адчыняць
аналёгічныя прыпынкі беларускія і інш. Вось-жа за ўсе свае
шчырыя жаданьні ня раз Марцінкевіч у сваім хатнім жыцьці цярпеў крыўды і ад польскага грамадзянства і ад paceйскага ўраду. Толькі нязначная група беларускіх інтэлігентаў як Вярыга-Дарэўскі, Каратынскі ды інш. падзялялі ягоныя думкі. Слова &quot;Мураўёўшчына&quot; найляпей характарызуе
час расейскае рэакцыі, каторы перажываў пісьменьнік. Тым
трудней было працаваць на грунце беларускім, калі ў 1864
годзе быў офіцыяльна забаронены друк у нашай мове.&lt;noinclude&gt;&lt;/noinclude&gt;</text>
      <sha1>3foeziheru6qbnkrjho4ezf4br8r8l5</sha1>
    </revision>
  </page>
</mediawiki>